I :n

i^

'/(^-^' /
jw
r^ <•
.'/
,f'H
>^r^^i4-v^^.^^.
 -4 A r^//^^^^-i\\ if v-^*\\>^.A

^I

^ys >T^*^'^
^
C^^^.

?
^
3S w: >^<1-
,^-.^.
.-^
h^-:

/'^ .,>-

iX^ ^^c,
iUk^ t X '^.v.
 Digitized by the Internet Arcliive
in 2011 witii funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/tertullianusprae05tert
.^0-Jff»-^»»^ "^tf^'^

,yfl^"'
 ERTULLIANUS
PRJEDICANS.

'^ O.SS.B. ^
gta^ ji,ilU89,

I
 ,

APPROBATIO.

Nos JOAXNES ^IVRIAMATIIIASDEBELAY, Archicpiscopus Avenionensis, cumR. P. Mi-

chael Vivion intercosquide reconcionatoria scripsere,nulli secundus existimetur; illiusque

nuillutics rccusuni opus quod inscribitur TcriuUianus Prxdicans, tantum , in hocgcnere ,
:

quod maxime, apud rci peritos obtinuerit ,tum materiarum abundantiaet

laudis, quantiun
motliodo, tum ubertate ac mira partitionum varietate, tum ex Sanctis Patribus testimo-
niomm copia, tum rationum numero et pondere; ita quod quasi thesaurus esse videatur
et sit , ex quo ,
quidquid ad instructionem asdificalionemque lidelium necessarium est, aut
utile , cuique , ad libitum, haurire licet ; ideo ,
quam a nobis expostulavit dilectus in
Christo Franciscus Scguin , typographus ,
qui dc religione , ac imprimis de nostra Dioecesi
jampridcm optime meritus est, ob eam quse ipsius est inveteratam consuetudinem , ut
ey;regia ma^ns et aptiora qua3 lidcutur, ad usum clcri , fidei defensionem , rectamque
secundum Evangclium morum institutioncm , opera proclis suis indefessim subjiciat ac
vul^et, petitioni ejus annuentes, licentiam ipsi facultatemque per pracsentes ,Iibenti animo
concedimus, ut praediclum laudatissimum opus ad bonum commune reipublicoe christiance
typis denuo mandetur ; in quorum fidem subscripsimus.

Avenione , die 5 septcmbris 1855.

f J. M. M. , Archiepiscopus Avenionensis.

Lcttre adrcssde d VEditeur par S, £. M^" le Cardinal de Bonald,

Milhau , le 15 septembre 1855.

Parmi tous les ouvrages ecclesiastiques que la libralrie a publiesdepuis quelques ann6es
Monsieur, un des plus utiles au Clerj^eest le TertuUianus Prxdicans, que vous r6imprimez
dans ce moment. II suffit de dire que ce livre avait le suffrage de Bossuet pour montrer
rimportance de Tcdilion que vuus vous disposez a donner. II serait a desirer qu'onnenous
inondit pas de traductiuns des anciens auteurs eccl6siastiques , souvent fort inexactcs ,

faitcs a la hdte , au public avec une d6plorabIe precipitation. Ces publications

et livrees
»ont loin de favoriser les bunnes etudes. Pour vous Monsieur, vous avez travaille dans ,

lcur intcr^t en r6imprimant d'ancicns ouvragcs dans la languc de r%lise. Je ne peux

que Yous en fcliciter.

Vcuillcz agrccr , Monsieur , rassurance de mon sinc6re d6vouement.

t L. J. M. Cardinal de BONALD Archev6que , de Lyon.

 r 1
^E
PRtEDICANS
ET

SUPRA QUAMLIBET MATERIAM

OMNIBUS ANNI DOMINICIS ET FESTIS NON ORDINARIIS SOLUM SED ETIAM
, ,

EXTRAORDINARIIS; SINGULISQUE QUADRAGESIM^ FERIIS PRiEDlCABILEM

ORDiNE ALPHABETICO COPIOSE DISPOSITAM

SEX AD MINUS FORMANS CONCIONES

INGENIOSE ADINVENTAS , BELLE CONCINNATAS , ET TRINA SUBDIVISIONE ILLUSTRATAS

CUM DUPLICI INDICE , CONCIONUM SCILICET ET MATERIARUM.

AUCTORE R. P. MICHAELE VIVIEN

S. THEOL. LECTORE, PROV. RECOLLECTORUM IN AQUiTANIA ALUMNO, NECNON ANTIQUO CUSTODUM CUSTODE.

EDITIO RECENS ET ACCURATIOR

KiTAVA PO^T PLOaES LDIETIiE PABlSlOBtlU , COLOKIM AGBIPPin^ ET PATAVU £S01XAd«

TOMUS QUINTCS.

AVENTONE
TYPIS FnANCISCI SEGUIN , BIBLIOPOL^ , VIA BOVQVEItlE , 18

M DCCG LVI
 LIORARY

U3 JOSEPH STREET
ST.
rOTOMTO, ONT^ CAMADA M5S 1J3

ENTfcKtiu JUN 2 7 1995

 ILLUSTRISSIMO AC CLARISSIMO VIRO,

DOMINO DOMINO

REGI A CONSILIIS ,

NECNON

IN AQUITANIA .ERARII PRJiFECTO MERITISSIMO.

MoECENANTEM quoBrens TertulUanus PrcBdicans siib ciijus nomine prodiret in^

lucem neminem Te digniorem invenit clarissime domine. Et cui potius di-

, ,

candus erat quam Tibi, plnrimis titulis glorioso ? Nam si consideretur nomen
quo insigniris gratiam et sapientiam pnebet; si oflicium quodecoraris, bonnm
,

Tui famam redolet si conversationem vitae qua splendes^ christianam disci-

;

plinam exhibet.
Affectent ^\u nomlnis pliantasma (i), subque pomposo et vano vocabulo tur-
geant; interminabiles fabulentur genealogias, et ut videantur veluslate nobilcs
(2), generis ignominiam occn\tQn\ nomlnum senlo (J)) \ falsos dignitatis usurpent
titulos ^ et mendacio noml:iis f4) alicnum sibi arrogent honorem. Nomen vacuiim
et inane portant, neque est iii eis veritas, sed duntaxat nominis umbra. Pro-
fecto uhi natura negaturj nomine iiluditur, (5) In Te^ clarissime domine, repc-
ritur nonfictitia, sed vera nominis dignitas. (6) Multum est quod inter roma-
nos imperatores Macer illustris existat : quod inter fideles Macrina sanctitate
splendeat. Majus aliquid Tua sapiunt vocabula. Personale nomen Praecursoris
refert insigne quo nihil gloriosius : cum Dominus Joannem extulerit , Nemo , di-
cens major inter natos feminarum Joanne baptizatore('j); cognomen verosemu-
,

latur Verbi divini splendorcm^ quod nomine sopliice (8) micantius fuiget /(7^n- :

nes gratiosum significat ; M^^-^r sapientem denotat.Siquidem opimitas sapientiam

impedit exilltas expedit. (9) In utroque titulo vere liabes nominis reprmsentatiO'
,

ncm (^io): nam cunctis Te gratiosum prcestas; admirabilem sapientiam demons-

tras, et probe fungeus officio quo decoraris, immorlaiem famam Tibi com-
paras.
Curam habere debemus de bono nomine, quia melius est nomen bonum
quam divitiae multai. Homines veri honoris cupidi, fanKvsuce ornamenta (11) sec-
tantur, quam etiam sequentibus seculis consignare nituntur: Omnibus fere ifi-
genita est famce post mortem cupido. Quis non liodic memorioc post mortem fre-
(juentandm ita studet , vei ut iitteraturm operibus ^ vci simplici iaude morum rcl ,

ipsorum sepuicrorum ambitionenomen suum servet P (12) Sapientis acquicscens mo-

(0 Tert. L. 3. adv. Marc. i5 — (5) Tort L de Pall. i. —

(3) Tfrt. L. 3. adv. Marc. 15. — (4) Tert. L. 4.
adv. hlarc. Zg. —
(5) Tert. L. 1. adv. Marc. 1. -- (6) Tert. L. dc Sprct. 12. — (7) Tert. L. de liapt. lu. — [S)

Tert. L. adv. Prax. 7. — (9) Tert, L. de An. 20.

— (10) Tert. L. 4. adv. Marc. i3. — (1 1) Tert. L. de An. 35,
— (12) Tcil. L. de Tesl. An. A,
 ^j
EPISTOLA.
nito CL\r.issrMi-: domine
,
curoiTi liubes de bono nomine
,
Tibiquc compnros ,

qnalcm prwsldre potest seculum de fama ceternitatem (i) non tuniida vani hono- :

rispomna, non pomposa sepulcrorum ambitione; non opulento domorum aedi-

ficio non curioso mcnscB apparatu, sed simplici laude morum, et justa Tui
;

oiTicii admiiiistrationc. ^Erarii Pra^fectuia est nc^otium magni momenti Sa- :

luriuis, dcorum patriarcha, /Erario prasidet (2),etRex cliristianissimus tlicsauro

suo proridit (5) homines meritissimos probeiilum administrantes electio tanti :

Principis te constituens aErarii PraefeJtum in Aquitania ^ probe demonstrat quanti

sis merili ; sed nihil mop:is viitutes quibus nobilitaris commendat quam vitai
Tua^. convcrsatio, christianam disciplinam exhibens.
Dci rilins cluhUixnx. disciplince arbiter et inagistcr (4) apparuit ut sobrie ,
justc et jMe vivnmusin hoc seculo. Haec tria quae christianam inte^^rant disci"
plinam, probis Tuis moribus exhibesj clarissime domine. Et quidem sobrieta*
tcm iii oj)ulcntin. Qwe temperantia gulct in fame? qmB ambitionis repudiatio P^
egestate ? (jlub Ubidinis infraniatio in castratione? cjuis denique abstinens dicetur 3
subUito co a quo abstincndum est ? f^acatenim abstincntice tcstimonium cum licentin
eripitur, (5) At Dominus le-maigre humilem se praebet in sublimi di^nitate ;
modcstum ia ampla fortuna ; temperatum et sobrium in abundantia^ sicut et
virtus in infirmitate perficitur ^ sic et abstinentia in facultate dignoscitur (6) : so-
biictas tcmj)crat semetipsum justitia adjuvat in necessitalibus proximum ; Do-
;

minus le maigre de temperantia et modestia famosus , multum adhuc de justitia

commciidalur. Est enim tcmpcratissimus in acquisitionibus ^ promptissimus in
communicaiionibus (7), miseris benignissime subveniens et egcnis eleemosynas ,

liberalissiine hn<;iens. Nam tacendo quod in iErario, in quo praesidet, quoddam

arcai genus est (8) conlinens dcposita pietatis^ quae unusquisque singulis mensi-
bus sponte confert ipse privatim fuse iiberalitates erogat Piegularibus, nccnon
:

ct secularihus mendicare erubescentibus , cunctisque generatim egenis etpaupe-

ribus. Pictas in Dcum est christiana3 discij»Iinae complementum. Hanc mirum
in modum exhibes^ clarissime domine nihil ^e rcUgionis ofjlcio (9) praf.termit-
,

tcns ; sed pietaiis operibus seiUdo vacans , quibusTibi comj)aras hominum exls-
timationcm , Dci benevolentiam Teque inimortali reddis felicitate dignum
, .

quam Tibi cxuplat ex aninio.

DOMIINATIONIS TUtE,

Ilumillimus et obsequentissimus servus

Ir. MlCHAEL YIVJEN,
Provinciae Rccolleclorum in Aquitania alumnus.

(0 Tfrt. Srorp. 6. — (v) Tort. Apol. lo. —

('i) Trrt. L. df: Poen. G. — Tert. Apol. 21.— (5) Tert. L. 1.
adv. Marc. 29. —(6) Ttrt. ibid — (;) Tert. L. de Kxh. Cast. vi. — (8)
{\)
Tert. Apol. 3^. — (9) Tcrt.ibid.
 5

TABULA
CONCIONUM QVM IN HOC VOLUMINE CONTINENTUR.

INOMEN,

SCIIOLIUM.

Coiisidcratur nomen i. dlvinum ; 2. Domlnicum; 5. Marianum ; l\. cliristianum;

5. religiosum ; 6. mundanum.

CONCIO PRIMA.
Trlnum prcesertirn Dei est nomen ^ scillcet i. Deus lionorandce majestatis ; 2. Dominus
obseri>andce auctoritatis ; ?>. judex formidandce potestatis, Fol. i

I. PARS. Dei nomen est i. incffabile; 2. admirabile; 3. honorabile. ibid.

II. PAPvS. Domini nomen, seu Dei dominalio, 1. cuncta loca complectilur; 2. ad omne tcnipw?
exlenditur; 3. cunctis generatim rebus prceGcilur. H
III. PAPxS. Timenda est judicis i. sapienlia, seu perspicacitas ; 2. juslitia, seu sequilas; 3. po-
tentia, seu in puniendo virtus et elficacitas. 10

CONCTO SECUNDA.
Nomen Jesu est i. honorahile , ratione eoccellentice et dignitaiis ; 2. admirabile , rationc
virtutis et efficacitatis ; 3. amabile, ratione dignationis et pietatis. 18
I. PARS, Honorabile Jesu nomen 1. omnia Cbrisli nomina complectitur; 2. super omne no-
men extolliiur; 3. a coelo, terra el inferno colitur. 19
II. PAllS. Admirabile Jesu nomen, sua virtule et efticacia 1. a daemonibus liberat; 2. aegritu-
dines sanat ; 3. media ad salutem comparandam subministrat. 23
III. PARS. Amabile Jesu nomen deferendum est in i. corde, per dilcctionem ; 2. ore, per be-
nedictionem; 3. manu, per sanctam operationem. «7

CONCIO TERTIA.
Marice vocabulum est nomen 1, excellentice et venerationis ; 1. fiducice et protectionis ;
3. obserifantice et dei>otionis, 3a
I. PARS. Venerandum est Mariae nomen, quia significat 1. sublimem auctoritatem ; 2. emi-
nenlem dignitatem; 3. nobilem affinitatem. ibid.
II. PARS. Maria 1. stellapoli, justos dirigit , ne succumbant daemonum lenlationibus; 2. illn-
minatrix, illuminat miseros, ne deficlanl in afllictionibus; 3. spes, fiduciam praestat crin;i-
nosis, ne desperent, et subjicianlur Dei indignalionibus. ^-^
III. PARS. Mariani nominis triaa est devotio, 1. superstiliosa; 2. conlumeliosa; 3. religiosa. /jo

CONCIO QUARTA.
Christiani titulus est nomen i. gratice et sanctitatis ; 1. fidei et credulitatis ; 3. clc'
wentice et charitatis, 4
I. PARS. Chrislianus est sanctus 1. vocatione; 2. nominnfione; 3. profe.csione. ibid.
II. PARS. Nomen chrij.lianum est titulus liuci et crcdiililalis i. cxerccndic ; 2. confitmd;»";
3. adinipliMidii;. 4^
III. l'ARS. Charilas chiistiaGism nomcn i. nobilital; 2. ditat; 3. discrimlnal. 5o

t
,iij TABULA CONCIONUM.
CONCIO QCINTA.
rxel/^iosiun nomen i. merito commendatur ; 2. injuste auersatur; 3. scelerose de^
preticitur. ^2
I. PAIIS. Nomcn religiosiim commendalur 1. vetustale ; 2. dignitnte; 3. salutis securitate. ibi'1.
]!. IVMIS. Keligiosum nomen avcrsalur ex 1. injusiitia ; 2. invidia; 3. neqnitia. 63
III. r.MlS. Injusle rtligio.sum nomen 1. velut vile et contemplibile vituperatur; 2. tanquam
iiiulile rcpulalur; 5. scelerose devenuslalur. 66

CONCIO SEXTA.
Mundani nominis i. vanitas; 2. falsitas ; 3. infelicitas, yi
I. l\\I\S. Mniulani i. magna cognomina sibi vindicant; 2. titulos gloriae mulliplicant; 5. no-
miiia sua ivlcrnare curant. ibid.
II. r\KS. Mundani vanitate tumentes, nomina 1. imaginaria affectant; 2. senio confecta sibi
arroganl; 5. nliena usurpant, J7a
III. PAUS. Mundaiii irina inlelicitate mulctaniur, suntque 1. inhonorali; 2, innominali; 3. coe-
Ie>ti beatitudiue privali. ^3

ORATIO.

SCHOLIUM.
Orationis 1. indlgcntla ct nccessltas ; 2. cxccllentia et dignltas ; 5. conditio et
qualitas ; ^. virtus ct cfficacitas ; 5. fruclus et ulilitas ; 6. rerum (JUCb postu-
lanlur natura et proprictas.

CONCIO PRIMA.
Orationis necessitntem tria prcvsertim demonstrant^ nimirum i. conditio humana; 2. reli»
fio christiana ; 3. dispositio dii^ina. fj^j

I. TARS. iliimana neccssitas orare compcllitur, ut obtineat i. egestati subsidium; 2. adversi-

tati soliiliiim; 5. adversus iniquilalem rcnicdiiim. ibid.
II. PAKS. In piiblica nccessitalc
Chrisliani ad Kcclesiam conveniunt
, i, orantes; 2. poeniten-
lcs; 5. deprccanli Chri.sto in Kucharii>lia adh.Tienles. 84
III. PARS. Orandus est Dcus, quia
cognoscit quae sunt nobis ad salutem necessaria;
1. 2. vult
nobis dare ad salulem necessaria; 3. polest nobis dare ad salulem necessaria. 91

CONCIO SECUNDA.
Pcr orationcmi. Trinitas honoratur ; i.homo suhlimatur ; 3. terraccelum cemulatur,
97
I. PARS. Per oralioncm honoratur 1. Paterj lanquam oralionis objeclum 2. FiliuSj tanquam ;

oraiioiiis mcdium; 3. Spiritus Sanctus vciiit oralionis principium, , ibid.

II. PAKS. Pii- oiaiioncin homo i. cum Deo labulatur; 2. in Angclum immutatur; 3. in Deum
> «liii ir.iii-rigiirahir. lOi
III. l'AM.S. Oranlcs hnmines lerrcni, cadum aemulanlcs Angelorum praestant officium 1. con-
h-mplationc cl mcdilalione 2. psalmodia eldecanlatione; 3. continua gratiarum actione. 102
;

CONCIO TERTIA.
Oratio est sacrificium i. laudationis; 2. c.vpialionis ; 3. impetrationis. 109
L PARS. Or.iiir) vrlijt iriuiKliiin l.uidiilioriis sacrificium, exposlulat i. animae sanctificationem ;

2 iiMnlis ;illcnlioiiem ; 3. cordis dcvotiiuicm. ibid.

II. P.MIS. Or;iiio, vcliil ji.irrificiiim cxpialionis , tria complcctitur animae immundae purifi-
1.
cationcin ; 2. iix nlis hiiinili.ilionciii
caniis .imiclioncin.
; 5. 1 16
IM. PARS^ Oiaiio, t.inqiKiui sacrificium propiiiationis, dcbcl fieri cum i, fiducia 2. pcrseve- ;

ranlia; 3. dcpeudcntia. iKj

 TABULA CONGIONUM. ix

CONCIO QUARTA.
Orationis virtus et efflcacia i. humanam superat industriam ; 2. hostilem debellat
valentiam; 3. divinam detriumphat potentiam, 124
I. PA[\S- Oralio est 1. eloquenlia faciindior; 2. pecunia potentior; 5. armis etbello valenlior. i25
II. PARS. Oralio victoriam negoliatiir adversus 1. carnis concupiscentias; 2. spirilales nequi-
lias; 3. gentes extraneas et inimicas. 127
\l\, PARS. Oralio, divinatn 1. demulcet iracundiam ; 2. exorat misericordiam ; 3. superat
quodammodo polentiam. i3o
CONCIO QUINTA.
Oratio commendatur i. utilitate; 2. facilitate ; 3. continuitate. i34
I. PARS. Oratio ad 1. satisfaciendum ; 2. impetrandum; 5. merendum.
utilis est i35
II. PAPiS. Nemo excusatur ab oralione, ex defectu 1. induslriae et capacitatis ; 2. copiae et fa-
cultalis; 3. potentiae et aetatis. 137, i38
III. PARS. Continue orant qui 1. in cbaritate et desiderio ccelestis beatitudinis perseverant;
2. bona opera seduio palraut; 3. tempore dcbito orationi vacant. i38

CONCIO SEXTA.
Multorum non exauditur oratio, quia i. mala postulant ; 2. indifferentia conditionate
non postulant ; 3. bona debite et recte non postulant, i^i
I. PARS. Qui malum postulant, i. orationis decorem devenustant; 2. Deum vituperant; 3. sua
peccata incrementant. ibid.
II. PARS. Plerique bona temporalia petunt , nec accipiunt, quia ea non postulant 1. conditio-
nate ; 2. moderate ; 3. ordinate. 14^
III. PARS. Absolute et non condilionate postulanda est 1. divinae voluntatis adimpletio ; 2. regni
coelestis acquisitio; 3. Dei possessio. i45

PAX.

SCHOLIUM.
Pax I. mala depretiatur; 2. chrhtiana comtnendatur ; 3. trlna discriminatur ;
4. a muUipUci prololypo regulatur; 5. Dei dono nobiUtatur ; 6. bonorum uni-
versaUlate (ocupletatur,
CONCIO PRIIVIA.

Trina est diaboli pax i. coUigata; 2. simulata; 3. inordinata, i49

I. PARS. Minist»'! diaboli colligantur in vinculo pacis , ad 1. errorem inducendum; 2. justuni
persequendum 3. crimen exsequendum.
; ibid.
II. PARS. Pax simulata, paliialur i. sermonibus dolosis; 2. salutationibus insidiosis; 3. oscu-
lis venenosis. i5a
III. PARS. Pax inordinata 1. nulla mundi adversitate cruciatur; 2. nulla diaboli tentalione pul-
satur; 3. nulla coucupiscentiae rebellione exagitalur. i54

CONCIO SECUNDA.
Pax christiana Christi 1, doctrinajundatur; 2. religione soUdatur; 3. charitate compa-
ginatur, iS^
I. PARS. Pax a Cbristo edocta sapit 1. humanitntem 2. initilatem 3. unilatom.
;
ibid. ;

II. PARS. Christiani dcbcnt esse pacifici, qiiia i. eiimdcm Demn veneranlur; 2. ab codem pa-
tre coelesti ailoptantur; 3. in ejusdem bealiludiiiis ."pe cotifoederantur. ><^'>'

III. PARS. Charilas ad pacem inducit, quia nou est i. tuuiida; 2. cupida ; 3. invida. iG5

a*
 . ,

X TABULA CONCIONUM.
CONCIO TERTIA.
Sectnri'Ja est pax cum i. Deo; 2. seipso; Z. proximo, if)j

J. PAIlS."Pax ciiiii Deo per 1. poenilenliam recuperalur; 2. sanctiaioniam confoederatur; 3. olx'

diciiliain con?ervalur. ibid.
II. rAllS. Qui cuin seipsis paciscunliir 1. peccatorum tyrannid) resislunt; 2. passiones rationi
jiulxliinl ; 5. liiijus vila? inoleslias palieiUcr perf»jrunt. 168
III. rAU5. llabcndu est pax cum 1. doineslicis; 2. exlraneis; 3. inimicis. 171

CONCIO QDARTA.
Ad paccm prnvocamitr mundo i. archetjpo ; 1. universo;Z. microcosmo. ij3
I. PAIiS. Pax Trinitatem iinilatur, in qua cst 1. unitas sine contusione; 2. dislinctio sine divi-
5. ctncordia sine dissensione.
sionc ; ibld.
H. PARS. Oidinata iioivcrsi mundi pnlchriludo apparet in 1. elementis; 2. coelis; 3. angelis. 1^5
III. PAIIS. Mcmbra homiuis seu parvi mundi, in eodem corpore 1. adunanlur; 2. adjuvantur;
5. ct»iiscrvantur. 178
CONCIO QUINTA.
Pnx I. a Den douatur; 1. Dei sarii^uine comparatur; 3. corpore et sanguine Dei con^
scrvatur. i83
I. PAIiS. Paccm 1. cTtcrnus Pater cogiiat; 2. Filius tractat; 3- Spiritus Sanctus donat. ibid.
II. PAIIS. Suo sanguine Christus hominem 1. cum Deo concilial; 2. cum Angclo confcedcral;
5. cuin hominc (oncordat. 188
III. PAllS. Kucharislia, in qiiaChristus suum nobis praebet corpus et sanguinem, 1. reconcilia-
lioncm priereqiiiril el expostulal; 2 unilatem et communionem significal; 3. pacem ct dilec-
tiuncm conservat. ic)3

CONCIO SEXTA.
Christus cum pace dat bonum i.utile; 1. delectahile ; 3. honorahile. 200
I. PARS. Pax fidei propagalionein ; 2. familiic, civitati, scu reipublicx'
ulilis i. Ecclesiae, ad
ail l;jrlunac auginciilalionein
hoinini, ad divime benevoIen(iie acquisilionem.
; 3. ibifl.
II. PAIIS. Jucuuda et delcctabilis pax i. multiplicata ; 2. dilalala; 3. liberata. 203
III. PAIIS. Pax honoiabilis ulpote a Dco 1. houorala; 2. bealificata; 3. remunerata. 2t»5

PECCATOR.

SCHOLIUM.
Peccator depretlatns ; 2. mancipatus ; 5. de rclapsu culpatus
1. ; l\. consaetudlne
invctcratus; 5. cxca^calus ; 6. induratus.

CONCIO PRI31A.

Peccator deturhatur a i. ratione ; 1. religione; 3. divina fdiatione. 208

I. PARS. Peccjtor degeneral a 1. mentis ratione; 2. iiberlatis perfectione ; 3. imperii domina-
/";"'•; ibid.
II. PAP.S. Pcccator 1. Dcum non agnoscil; 2. christianas verilates non credil; 3. idololatriam
admillil. 2i3
III. PAPiS. Pcr(.iior i. a daemone inhabilalur; 2. daemon nuncupatur; 3. daemonis charactere
et ?ligmale notatur. 216
CONCIO SECUNDA.
Pcccatnr scrvus i . passinnum ; 2. criminum ; 3 dwmonum. 218
I. PARS. Peccalor i. passionibus mancipalur; 2. be^lia nuncupalur; 3. brulis peior existima-
«"'•
219
 1
;

TAP/JLA CONCIONUM. xj

il. PAIIS. Peccatorcrlminnm i, funibus ligalur; 2. oneriI)us gravaUir; 5. laburlbus faligatur. 222
III. PAUS. Peccalor diaboli servus, servilulis suae deferl nolas, sciiicet 1. stigmata; 2. vincn-
la; 5. flagella. 226
CONCIO TEUTIA.
RecicVnfa peccatoris i. injuriosa; 1. scelerosa; 3. exitiosa. 23
I. PAPiS. Recidiva peccatoris injuriosa 1. sacrameiito, quod inutile reddit ; 2. Christo, quem

denuo crucifigit; 3. Deo, quem injuste diabolo poslponit. ibid.

II. PARS. Peccator recidivans, ut plurimum est reus 1. infidelitatis ; 2. ingralitudinls; 5. te-
meritalis. 234
III. PARS. Ob recidivatum, peccata 1. gravius commitlunlur ; 2. difficilius remittuntur ;

3. acerbius puniuutur. 238

CONCIO QLARTA.
Inveterata consitetudo peccandt est i. moraliter immutahilis ; 1. fere immedicabilis
qnomodo remediabilis. 2^3
I. PARS. Consueludo peccandi est velut i. nltera natura_, qure vix tollitnr; 2. character, qui
indelebiliter imprimilur; 5. habitus mullis acti!)us acquisitus, qui dilTicIllime dediscitur. ibid.
If. PAIIS. Peccator consueludine inveteralus est fere irremediabilis, quia 1. in novos morbos
cadit; 2. morbum quo laborat non senlil; 3. remedia necessaria non recipit. 2^7
iii. PAllS. Ad pravae consueludinis remedium 1. consulenda est viliorum cessalio ; 2. adhi-
benda virtutum conlrariarum exercilatio ; 3. invocanda divina? polenliae operatio. 25o

CONCIO QUINTA.
Peccator i. mente exccecatus ; 2. tenehris obnubilatus; 3. adlucem et visum revocatur. 2^4
I. PARS. Peccator excoecatur a 1. diaboli mnlil'a; 2. divina justilia ; 3. propria nequilia, ibid.
II. PARS. Excajcatus peccator i. in nocte incedit; 2. Deum non agnoscit; 3. caecum se esse
nescit. 260
III. PARS. Cliristus 1. caecos illuminat; 2. quibus remediis coecis visum prgestat ; 3. quas dis-
positiones a Ciecis expostulat. 2;o
CONCia SEXTA.
Obstinationis i. origo investiganda; 2. nafura declaranda; 3. insensibilitas.demonS'
Iranda, 277
I. PARS. Induratioprocedita 1. divinaoeqnitate ; 2. mentiscaecitale; 3- voluntatispravitate. ibid.

II. PARS. Peccator ab obstinatione non dimovetur 1. dolore; 2. pudore; 3. timore. 282
III. PxVRS. Peccatoris obdurali insensibilitas denolatur per 1. saxum ; 2. centrum; 3. lethar-
fiicum. 285

PECCAl I CULPA ET ATROCl lAS.

SCHOLIUM.
Conslderanda est pcccati i. opposltlo et contrarictas; 1. depravatio et perversitas ;
5. s^nvitia et cradelilas ; l\. drpopiilatio et vastilas; 5. maciUa et focditas ; 6. pcc-
cali venialis pericutosa labiUtas*

CONCIO PRIMA.
Peccatum contrariatur 1. Patri ceterno ; 2. Verbo divino'^ 3. Spiritui Sancto. 289
I. PARS. Peccatum opponitur Palris 1. majestati; 2. polestali; 3. auctoritati. ibid.
II. PARS. Peccatum opponilur Filii 1. luci; 2. sapienlice; 5. verilali. 290
TII. PAUS. Peccatum opponilur Spirilus Sancti 1. sanclilad 2. charilati 3. largilali. ; ; 24j3

CONCIO SECUNDA.
In veccatoest i . deordinationis perifersitas; i.injustitice iniquitas; 3.mali'tia^ inftnitas. 2tj0
 1

,ij TAnULA CONCIONtJM.

I. rARS. rcccntnm e«t perversiras et deordifialio i. ralionis; 2. legis; 5. finis. 29G
II. FAl\S. reccator supreinain Dei niajestalcm non honorat; 2. infinitam Dei bonila-
iiii(|iiiis 1.

lem non amal; 5. juiliciariam Dei polestatem non Ibrmidat. 299

III. PAKS. iMaliiiosa peccali iiiCnitas sumiiur ex 1. Dei offcnsi majeslate; 2. Chiisti salista-
cicutis dignilate; 5. peccaloris offendcnlis miseria et inlelicilalc. 3o2

CONCIO TERTIA.
Peccntor crudeUs in i. semetipsum ; 2. Christum; 3. Deum, 3o5
T. PAKS. Pcccator inlerficit 1.
2. proximum; semelipsum. ibid.
IT. PAKS. Peccator Christo 1. cruccm parat; 2. denuo mortcm irrogat. 3o()
III. PAUS. Peccalor 1. Deum aggreditur; 2. quanlum est ex se inlerficere nititur. 3o8

CONCIO QUAI\TA.
Peccatum mahim
est i. naturce; 2. vastitag gratia^ ; 3. impedimentum gloriw. 3io
I. PAPxS. Criminosus Adam
ncpotibus suis coinnuinicat naturam 1. peccato depravatam ; 2. pla-
gis vulncralam ; 3. concupisccnliae fomite sufflammatam. ibid.
II. PAIIS. Peccalum 1. gralias dcvorat; 2. virlutcs dissipat ; 3. merita devastal. 3i3
in. PAIiS. Pcccalores 1. nullameiita adipiscuntur ; 2. anonymi cfficiuntur; 3. ad nihilum re-
diguiitur. 320
CONCiO QUINTA.
OJ) marulam peccati anima i. contaminatur et sordet; 2. devenustatur et horret ; 3. ma-
le odoratur etj(r.(et. 326
I. PARS. Pravis cogitationibus anima 1. maculalur; 2. scclerose culpatur ; 3. poena mulcta-
liir. ibid.
II. PAHS. Pravis cogilationibus anima deformis eflicitur, carens pulchritudine 1. inlegrata;
ordiuala; 5. coiorala.
2. 332
III. PAIIS. Odores 1. virtutum proficui et deleclabiles; 2. mundialium voluplalum, noxii et
conlcmptibilcs; j. peccatorum foetidi et horribiles. 336

CONCIO SEXTA.
Peccatum veniale i. Deo injuriosum ; 1. homini damnosum; 3. valde periculosum. 34
I. PARS. Pcccalum vcniale injuriosum 1. summae Domini aucloritati; 2. infinitae sponsi ama-
supremoc Dei majestali.
l)ililaii; 5. 3^2
II. PAIIS. Puccatum veniale graviter punitur in 1. seculo; 2. purgatorio; 3. inferno. 3^6
III. PAKS. Peccalum veniale 1. prudenler dignoscitur; 2. periculose committilur; 3. soHicite
remitlitur. 34g

PECCATI POENA ET ACERBITAS.

SCHOLIUM.
Pcccattim ptinititr 1. fnrti)nm adversis ; 2. calamitalibus publicis ; 3. dohribus cl
wnrbis ; /|. conscic/Uice stimulis ; 5. morle animcB et corporis ; 6. saLutisjactura cl
infcrni suppUciis.

CONCIO PRIMA.
Peccafor depauperatur ; infamatur ; 3. suhjectione humiliatur.
1.1
i . 1. 35/J
I. PARS. Pnnperior inopia procedit peccato, ut probalur exemplo
a i- Adami : 2. Caini ;
V
ChriMi.
3. ,^,^
II. PAIIS. Peccalor 1. a dignitalc dejicilur; 2. 356
sine nominc efficitur; 3. infamis habetur.
III. PAUS. Pcccalor subjicilur t^rannidi 1. passionum 2. criminum; 3. daemonum.
; 35^
 j;

TABULA CONCIONUM. xiij

CONCIO SEGUiNDA.
Deus puhlicis calamitatihus punit peccata^ mediis i. Angelis justitice suce ministrls^ ^

2. elemeniis ad ultionem inimicorum armatis ; "6. puhlicis irce suce flagellis. 35

I. PARS. Enecarunt Angeli i. priinogenitos in iEgypto; 2. murmuratores in deserlo; 5. mllites
in Assyriorum campo. 558
II. PARS. Publicae clades eveniunt i. a ccelis ; 2. ab elemenlis; 3. a cunctis creaturis, intra
coelos et elementa contentis. ibid.
ni. PAFiS. Obpeccata Deus orbem i. gladio castigat; 2. fame flagellal; 3. peste devastat. 36o

CONCIO TERTIA.
Peccatiim punit Deus i. trihulis ei lahorihus ; 2. angustiis et mcerorihus ; 3. morhis
et dolorihus, 364
I. PARS. Ob peccatum, homo addictus est i. labori; 2. sudori 3. moerori. ; ibid.
II. PARS. Peccator angustiatus i. in vita; 2. in morte; 3. post mortem. 365
III. PARS. Peccaloris corpus punitur i. doloribus; 2. aegritudinibus; 5. cruciatibus. 366

CONCIO QUARTA.
Peccatoris conscientia est uelut i. mare cestuans; i. Irihunal justitice condemnans
Z. infernus crucians, 36^
T. PARS. Prava conscientia assimilatur mari, i. agitatione; 2. amaritudine; 3. formidine. ibid.
II. PARS. Peccator judicatur conscientiae i. accusatione; 2. depositione; 3. condemnatione. 3^5
III. PARS. Scelerosi in conscienlia infernum referentes i. horribilibus speciebus terrentur
;

2. vermibus roduntur; 3. viventes continuo moriuntur. 38^1

CONCIO QUINTA.
Peccator morti y i. corporis; 2. animce; 3. animce simul et corporis. 385
trince addicitur
I. PARS. Mors corporis est poenapeccatijUt constat ex i. Adamo; 2. Christo Domino; 5. cunclo
genere humano. ibid.
II. PARS. Anima immortalis per pcccatum i. enecatur; 2. vita privatur; 3. in corpore tumu-
latur. 388
III. PARS. Peccator aeternam mortem i. non formidat; 2. accelerat; 3. sibi comparat. 391

CONCIO SEXTA.
Peccator 1 . coelo privatur; i . inferno majicipatur; 3. ceterna poena mulctatur. 3^4
I. PARS. Homo in peccato moriens coelo privatur, quia 1. peccare non cessat; 2. flagitia secum
portat; 5. nunquam se a mortis vulnere liberat. ibid.
II. PARS. Peccalur post mortem 1. a Deo separatur; 2. in infernum prsecipitatur; 3. igne cru-
ciatur. 39.5
III. PARS. iEiernilas poenarum inferni probatur ex 1. aequitate divina ; 2. justitia humana ;
3. culpa praescitorum continua. 396

POENITENTIA \ IRTUS.

SCHOLIUM,
Virttitis PoenitenticB consideratur i. necessitas ; 2. veritas : 3. dignitas ; /j. effica-
citas; 5. utiUtas ; 6. celeritas.

CONCTO PRIMA.
Pcenitentice 1. possihilitas; 2. necessitas ; 3. cequitas. ^97
 xiv TABULA CONCIONUM.
I. PAP.S. Pcpnileiitin tst i. «GCnnJa post naufragiuin tabula; 2. (lelictorum medcla ; 3. divitKT
niiiinicordite ije(]UL'la. 5()8
H. rAUS. l^a^iiileiilirB nece<sitas probalur i. Proplietarum et Apostolorum praeconio ; 2. Dei
pranuj^to ; 3. .<aliilis medio. 4^2
III. PAJlS. .tquiiaii conroriMis poenitenlia sali.-facit 1. per humililatem , divinae maje.slali ;
2. pcr obcdicutiaiu , diviiuc auclurilati; 5. per diloclionem, diviuae bonilali. 4^^

CONCIO SECUNDA.
l*crnitPuti(V i. iiatiira decJaratur; 1. i^eritas denotatur; 3. incentivum stimulatur, 4^9
I. PARS. Poenilcnlia imporlal ?. peccali odium et deteslationem ; 2. cordis dolorem el contri-
lioinii); 5. vfdiiiilariain pcccaloris [)(Knam et punitionem. ibid.
II. PAIiS. PaMiilenliae vciilas dcnolatiir 1. lacr}iiiarum elTusione ; a. sensibili peccaloris pu-
nilioiie; 3. scelerosae vilae immutalione. 4'3
III. PAIIS. Triiio iiueniivo pcccalor slimulatur ad poenitentiam i. Dei miseratione ; 2, divinu
pulUcilalioncj 5. dominica redemplione. 4'^

CONCIO TLRTIA.
Pcenilenlia commcndatur i. i>irtntis honestaie ; 1. sacrificii nobilitate; 3. martyrii dig-
nitnte. 4^9
1 PAIIS. Poenilcnllne cxccllcntia mnlualur a i. nobililafe principii, a qno producitur ; 2. honcs-
lalc inolivi, a qiio iiulucilur; 5. di^nilate eorum, quibus reperitur.
in ibid.
II. PAI\S. Poenileniia Deo immohit 1. humilem mentis orationem ; 2. sinceram cordis contri-
tioncin
5. ri^idam carnis anflictationein.
; 4^1
III. P MIS. PcuiiiUnlia duo tei>tiinonia reddit ; 1. spiritus, seu amoris ; 2. aquae, seu moeroris;
3. .sanguinis, seu cruoris. 4^2
CONCIO QUARTA.
Pornitentia divinam i. ostendit misericordiam ; 1. rescifidit senteniiam; "^, exercet jus-
titinm, 4^4
I. PAIIS. Poenitentia hominem 1. maculosum diluit ; 2. deperditum restituit ; 3. ad dcjectnm
extollil. ibid.
II. PAKS. Pocnilenlia 1. Deum immulat; 2. ad poenitentiam incitat; 3. ejus sententiam revo-
cat.
42J,
III. PARS. Per poeuitcnliam justilia Dei i. miligatur; 2. compensatur; 3. frustralur. 4^0

CONCIO QUINTA.
Pcpnitentia i. a peccatis emundat ; i.ah inferno liherat; 3. coeli gloriam comparat. 4^3
I. PARS. PaMiitciuia i. mortuam animam ad vitam revocat; 2. virlutes deperdilas restaurat;
5. opera inorlificata vivificat. 434
II. PARS. Pteniteniia i. Deo conjungit ; 2. inferni ignem extinguit ; 3. poenam oeternam expun-

III. PARS. Coelum, pocnitcnliae i. medio oonsequitur; 2. merilo acquiritur; 3. viaattingitur. 4^7

CONCIO SEXTA.
Pcenitentia i . prudentcr acceleratur ; 1. imprudenter prucrastinatur; Z. stulte admortem
usrpic retardatur.
^^q
I. PAilS. Pru.Icntcr accelcratiir poenitenlia ob 1. aequitatem 2. utilitatcm 3. excmplarem
; ;
'

inultorum p(i;i)itenliuin celci il.ilcm. ibid.

II. P.\RS. Procrasiinantes poenilenliam
saepe saepius frustrantur 1. tempore opportuno; 3. efri-
cact aiixilio divino; 5 bbcro (•oii>cnsii
biiinano. 4^2
IH. PARS. Pa-nil.Milia ad niorleia usquc rclardala, impossibilis
est i. valde diiricilis; 2. fere ;
3. ul pluiimuui inuliliij. 4'|8
 ;

TABULA CONGIOJSUM. »v

r «' ^

PGEMTErSTIA SACRAMENTUiVJ.

SCHGMllM.
Ad Pcrnllentlai sacramentuin requiritur ex parte pcenitentis ; i. exarnlnata vila^
disctissio ; 2, integra oris confessio ; /|. pcrnalis Juslitios
vera cordis contritio ; 5.
satisfaciio ; 5. vitix scelcrosoe emendatio ; 6. vitanda peccandi occasio.

CONCIO PRIMA.
Exaininis conscientioi ad confessioneni ^cetni i. necessitas demonstratur ; 2. natura
denotatur ; 3. diligentia declaratur, 4^2
I PAHS. Vitae discussio seu examinatio necessaria est ad 1. contritionem ; 2. confessionem
3. salisfactionem. ibid.
II. PAllS. In examinata discussione est i. peccatorum multitudo invesliganda ; 2. delictorum
gravitas recogiianda ; 3. peccantium qualitas mensuranda. 4^^
III. PARS. Tanta in examine afferenda est diligentia, quanla ad 1. sententiam ferendam ; 2. rem
perdilam recuperandam; 3. rationem de re magni momenli reddendam. 4^7

CONCIO SECUNDA.
Coutrltio includit i. peccati detestationem;i, cordis compunctionem; 3. constantem non
amplius peccandi resolntionem. 4^8
I. PARS. Attritionismotivum i. fceditas culpae; 2. timor gfhennse; 3. amor coelestis gloriae. ibid.
II. PARS. Demonstralur conlritiouis 1. extensio 2. intensio; 3. duratio. ; 4^0
III. PARS. Ad proposilum non ainplius peccandi stimulat contritionis i. necessitas; 2. aequi-
tas; 3. veritas. 4^4
CONCIO TERTIA.
Confessionis i. incitamentum ; 2. complementum; 3. impedimentum. 4^^
I. PARS. Confessio i. acgrotos sanat; 2. immundos emundat; 3. reos justificat. 4^7
II. PARS. Confessio debet esse i. vera sine dissimulatione ; 2. nuda sine occultatione ; 5. pro-
pria sine excusatione. 47^
III. PARS. Trinum cst confcssionis impedimentum 1. amor; 2. timor; 3. pudor. 4/5

CONCIO QUARTA.
Satisfactio est i . injurice illafcvreparatio; 1. poenalis afjlictio ; 3. medicinalis curatio. 4^8
I. PARS. Satisfactio est i. honoris ablati redditio; a. deordiuationis reordinalio; 3. debili so-
lutio. ibid.
II. PARS. Satisfaclio i. poenalis demonstratur; a. trina discriminatur ; 3. hujus numcriconve-
nientia declaratur. 4^^
III. PARS. tanquam doctores, sanam doctrinam discipulos doceant 2. tanquam
Confessarii i. ;

judices, justam sentcntiam adversus reos ferant; 3. tauquam medici., medlcinam salularem
aegrotis praebeanl. 4^*
CONCIO QUINTA.
Einendatio vitce i. Chrisiianum denotat ; 2. verum pcenitentem demonstrat; 3. C/iristia-
num pocnitentem de malo in bo/iuni iinmutat. 4^4
I. PARS. Emendatio vitae distinguit 1. fideles ab infidelibus; 2. calholicos ab npostatis fidem
reiiuquenlil)us perfectos poeuitcntes a perversis poenitentibus.
; 3. ibid.
II. PAIiS. Trinuiu emeudalionis indicium 1. peccali vilatio 2. boni operalio; 3. salulis pro- ;

curatio. 48**
III. PARS. VitiB emendalio 1. vclerem hominem in novum immutal; 2. passiones ad bonum
iplat ; 3. iniquitatis iuslrumenlum jusliliae applicat. ^»^^
xvj TABULA CONClOISrUM.
COiNCIO SEXTA.

Occasio peccati i. timenda; i. prcecavenda; Z. fugienda. 4^8

I. PAUS. Occaj.io peccanJi liincnda, quia est i. lues depopulans ; 2. ig^nis devaslans; 3. sco-
pulus naufragiuni niinilans, 4^9
II. PAIIS. Occ;iNio prA'caveiuIaj ob 1. diabolicam callidilatem ; 2. humauan) iVa^ilMalcm ;

necessitatem.
3. graliie ellicaci^ /|C)i

Ili. l'AKS. Occasio fujjieuda, utpote !. periculosa ; a. sceierosa; 3. exitiosa.

4o^

FINIS TABULiE CONCIONUM TOMI QULNTI.

 3iafega^gBB8saBe*ffiaaeag»a«aB!gs» ^

"—'•""^-Tinrnrrr^ "'^^Ff^ri^^*'^--^^^^*

SCHOLIUM.

Conslderatar nomen _, r. Dlvlnum ; 2. Dominicum ; Marianum ; 4- CkrlstiGnum ;

5. ReHglosum ; 6. Mundanum,

€'CCCC€)f)®CCi)€€€)CC®f.^f)€>€)C«)®C€)C'l)C€)C€€i)€)C®®€;'i)C-Cf:©C€CC<i;®€:C®€C$€C€y

GONGIO PRIMA. I. PARS. Deus commune vocahulumfac»

tum est i^itio erroris humani, quatenus plures
De (livino nomine disserentes ,
perfecta dei dicunturatque creduntur in seculo (i)ldo- ,

ratio exposlulat , ut et titulos consideremus lolatrasinsequiturqui Saturnum, Jovem,Nep-

(i) ,
qiiibus olini Deus insignitus fuit apud tunum , ahosque sceleratos homines nuncu-
Hebraeos. Nam Judceis erat apud Deum gra^ pabant deos, sed falso. Nam uV Jiomen prc-'
tia , ob insignem justitiam et fidem origina' prium Divinitatis (2) fictiliis diis tribui pos-
lium auctorum. (2) Animacvertit D. Hiero- set , debebat qualitatis inter illos esse con^
nymus fuisse apud Hebraeos decem Dei no- sortium, ut jure consistat collegium nominis
mina , quae aliqualem divinarum perfectio- communione suhstantice. (3) Nomina non
num afferebant notitiam. Ad quos alludere constituunt rerum naturas , sed res in sua
videtur Dionysius Areopagita , aiens Qui- natura constitutas declarant unde dum na-'
: :

dam Deum multorum nominum faciunt , ut tura negatur , nomine illuditur. (4) Dei no-
cum ipsum Deum introducunt dicentem : Ego mineilludebant Gentiles , deos nuncupantes,
sum qui sum^ etcum Sapientes ipsum Deum ah homines mortales quibus Dei non compete-
affectu laudant, ut honum , ut pulchrum , ut bat natura , itaque falso illis Dei conferebant
sapientem, ut dilectum, (4) Inter varia autem nomen quod est , i. Ineffabile; 2. Admira-
quoe Deo tum vetus, tuni novum Testamen- bile; 3. Honorabile.
tum , tribuit nomina , tria mihi praecipua I. A falsis numinibus Deum Deijicum (5)
videntur, quae in exordio habentur Geneseos, discriminat Tertullianus , qui Deus dicitur ,
ubi nuncupatur Deus , Dominus et Judex. et summum magnum ex sahstantia, non ex
Sub his tribus nominibus, in praesentiarum nomine^deputatur (6) Summum namque mag-
.

estconsiderandus sciUcet tanquam, i. Deus

: num,est inexcogitahile, inenarrahile ^innomi-'
honorandae majestatis ; 2. Dominus obser- nahile.ijyTimdi est Dei cognitio: comprehensi-
vandae auctoritatis ; 3. Judex formidandce va,intuitiva,abstractiva. Gomprehensiva,qua
potestaiis.
(i) Tert. 5. adv. Marc. 11.
L. —
(2) Tert. L. 2. ad

Nat. 4. —Tert. ibid. —

(4) Terf. L. i. adv. Marc. i.
(i) Teil. L. de vSpect. lo. — (2)Tert. Apol. 21. — il) — (5)
(5) T(Mt. Apol. 1 1. —
(6) Tert. L. i.adv. Marc. 7.
—
Epist. i36.ad Marcellam. — (4) Dc Div. Noin. c, i. (7) Tcit. L. adv. Valcnt. 07.
V,
a NOMEN. — CONCIO L
tolus et tolallter cognoscllur. Tunc lolus Ilujus Phllosophus Moralls binam affcrt
C0'MU)scilur ijuanclo exleusive cuncta quse in ralionei^i tuni quia in sanctuarii secessns :

illo suut co'nioscuutur. Tuuc vero cognosci-

niajesta^-tantn deliluit [i) ]et, ut faturReglus

lur tolaliter, seu Intensive, quanJo tanta est Vates , posuit tenehras latihuhun suum. (2)
inlellcclualltasinpoietilla coguoscente, quan- Tum quia illi tanta clar'tas quantani conse-
taest Inlelil-Mbllitas In objecto cognoscibili. qui acies humaua non potest (3) , seu, ut ait
Co<MiIiio iutuiliva est qua clare , dlslincte Apostohis, inhahitat lucem inaccessihilem ,
et (acle ad facleni cognoscllur. Cognitio abs- quam nullus hominum i>idit , sed nec videre
tractiva est qua ex effectlbus Dcus vehit potest (4) ; a vlatoribus ilaque Deus videri
prlma causa dignoscltur. Cognltio compre- nequit. lllum regio latehrarum ohumhrauit.
lionslva ad soluni Deum htbes est intellectu hu-
pertlnet. Etenim Ad dlvinnm lucem
quod immensum est soli sihi notum est [i) non
, valens pro statu viaB cognos- \
manus ,

scihcetcomprehenslve namest perfecla adre- cere nisi medlis ocuhs corporeis qui ex re-
:
;

qualio iuter iutelleclum divhunu et essen- bus senslblhbus quas vident mutuantur spe- ,

iiam divlnam. ILec est infinite intelhglbihs, cies sensiblles ex quibus inleUectus sibi di-
iHe est Infinlte Inlellectuahs , seu iutelligens. vinarum perfectlonum finglt Imagines quaj ,

Cognliio iutulllva est proprla Bealorum, Dei naturam perfecte et prout in se est, non
qui Deum facle ad faciem cognoscuiU ; nec rcpra?senlant. lude concludit Tertullianus ,

tamen comprehendunt. Promittitur nohls Im^isihilis est , etsi videatur (5) : invislbilis
vidcre Deum , nam compreJiendere con- inlellectul humano
corpore immerso , hcet
in
cedi non potest. (2) Beatl Deum videntes non ejus vestlgla vel Imagines in mundo relucen-
vident cum lolaliter, qula finito duntaxat tes ab oculis corporeis videantur. Et ob hanc
modo vldent : Deus autem infinite intelligi- causam Gregorius Nazianzenus Deum vocitat
hiVis esty i/ico/nprehcnsihilis etsi pergratiam
, immensuni pelagus essentice , mente sola
j'eprccscntctur [^jyid est, quamvis auxlllo lu- adumhrahile , et quidem perexigue et perohs-
minis gloria^ iiitulLlve videatur. Cognitio
, cure , non ex eis quce in ipso sunt , sed quce
abstraclivaad vJatoresperllnet, qui Deum 6'j; circa ipsum(G), mens humana Deum non
opcrihus ipsius tol ac taIihus\/\) tanquam prl- cognoscitexhis quae illi insuut, sed exhis qua?
mamonmiutn causam cognoscunt,non lamen ex ipso, aut per ipsum, aut circa ipsum sunt.
Deum conipreheudunt , ncque intultlve vi- Et quia, ex D. Augustino , nomen appel-
deut Deum uou comprehendunt eo quod latur, quasi notamen , quod rem notet (7) ,
: :

creaiura capax capcre eum non sit^nequecom- ex eo quod Deus est viatoribus incomprehen-
prchendcre (5) quia, utraiiocluatur D. Aug. slblhs et invisibilis , recte colligit TertuIIia-
,

quidquidscfenliacomprehe/iditurjscientiscoui- nus eum esse inenarrabllem et innomlna-

preJicnsione finilur. (6) Quod intellige, uon bilem. Id enim quod est , secu/idum id quod
posilive,(juia iiifinilo nullusest finis, sed nega- (^st, nec Jiu/na/io se/i/ione edici , /lec Jiu//ianis

live; quicugnoscibile non exceditcognoscens, au/ihus percipi , nec Jnwia/iis sensihus per-
sedmter utrumqueperfeclareperltur adx^qua- cipi potest. (8) Cujus optlmam subministrat
lio et commensuratio luec autem adaiquaiio ; rationem. Na/n si qucu prcepaz-avit Deus his
uequit reperiii inter innnlLum hominls inlel- qui diligu/it illu//i, nec oculus uidit, /lec
leclum, et iufiuilam Del naturam. Nam, ut ciuris audi{>it, nec cor Jio/ninis , aut mens ipsa
profunde yit Tertulllanus, j/iag/dtudo Dcus pc/xepit, qualis et qua/itus est ille ipse , qul
dicitur j /lo/i ta/ita//i eam ag/wscc/is ,
qua/i- Jiccc repro//iittit, ad qucc intellige/ida ,et /ne/is
tar/i si Jio/no Jiomi/us , et /latura defecit ? Tertull. airidet
oj/i/dfa/iaj/i
, /lossc potuissct
Jnag/iitudo jio/i abs- D. Thomas (9) qui postquam proposuit utrum
csset.^^j) Magniludo in
traclo iufiniiam Del denotat perfectlonem ; Deus sit innomlnabihs , angelice concludit
rej)ugnat autem ut ab homine cognoscatur nullum reperlrl nomen quod exprimat di-
,
quj.nium est cognoscibilis ; et ex parte homl- vlnam essentlam , secundum quod est. Et
ihs qui nequit habere intellectualiLatem infi- quia nomen Tetragrauimaton signlficat Im-
nitam , et ex pai te divina) maguitudlnis quoe niensam Dei essentlam , incomprehensibl-
iufinltanon esset, nec divina, si possetafinlto lemque et ineffabllem ejus majestatem a D.
hominis iutellectu comprehcndi. Ilieronymo in ef/ a h i le \oci\.Si\ur ; a Theodo-
Maloresnon valeutes Deum comprehende- reto i/idicihile dicitur ; a Saiicto Joanne Da-
Te,no/ii>isudcniqueco///poliri eJuspossunt.[S) raasceno i/ieloquihile appellatur qulbus con- :

rr n , (0 ^^^* 7' Qusesl. natural. cap. 3i. —

(2) Ps. 17.
—
, s ^ t t / tr
— —m —
-T
^^^\ ^^r' ^- '^- ^^^ '^^'^- '" '^- •^°^"- ^- (•^) »• Timoth. 6. Tert. L. 1. adv. Marc. 9.
/^>^'r/
g) Ter». Apol. —17. (4} ii.tx, ihid. (5) Tt-rt. L.adv. Tert. Apol. 17. - (6) Orat. de Ghr. Nat. — (5)
(7) L. de

l,-
Marc.
"• ,7"/'^
H ''•/'''• - Tert. L.
— (8jlcrt. L. adv. Valent. n,
3.
'^-
(7) 2. adv. Gen. ad litt. c. 6. -
(8) L. de Trin. 7. --(y)
/ v^; i. fp. q. ,3.
^
a 1
 — ,,

NOMEN. — CONCIO I. 3
sentlunt caeteri Patres uno ore Deum ineffa- comprehensive : non absimiliter Deus est
bilem prajdicantes. Primiis accedat D. Justi- ineffabilis eteffabilis : ineffabilisnominequod
nus asseverans Deo Jiomeniniponi non posse , ejus essenliam perfecte et distincte significet;
(uwd si qnis id contendat ^ sunimce dementice nomine quod ejus perfectiones sal- effabilis ,

esse. (i) A D. Justino non dissentiens Sanctus tem imperfectedenotet. Ne ineffnbilis cpddeni
Greporius Nazianzenus postquam Platonem dicendns est Deus quia ethoc cum dicitur,
, ,

adduxit dicentem Difficile est Demn intel- aliquid dicitury etfit nescio qme pugna verbo^
:

lectu percipere eloqui i^cro impossibile (2) , rum : quoniamsi illud est ineffabile quod dici
,

suam prodil mentem affirmans Deum nullis nonpotesty non est ineffabilequod vel ineffa-
7)erbis explicari posse. (3) Idem fere de Tris- bile dici potest.[i)Sis\xmmumn-\^gn\iva nulla-

megisto refert Cyrillus Alexandrinus Her- : tenus posset nominari , frustrn Scriptura sa-
jnes Trismegistus dicit Deuni intelligej^e cra ei tribueret Dei nomen ,
quod est mi-
quidem difficile^ eloqui autejn impossibile, rabile.
Ijicorporeum cjiijji cojpore significare impos^ 1. Nos cpioque ipsi jnirajjiur (2) augustum
sibile^ et pejfectujnijnpcjfecto comprehejidere Dei nomen quod prorsus est ut mirabile ,

jion possibile. (4) Sed nemo melius hac super constat ex sacris paginis, ubi divini nojninis
re philosophatur quam incertusTertuUianus, testimonium (3) reddit semel et iterum An-
qui ex Dei incomprehensibilitate bene ejus gelus Jacobo namque post luctam feliciter
:

infert ineffabililatem. Ea; quo effectujn est peraclam, sciscitanti ab Angelo Deum repra?-
iit Jiec JiojJicji Dei propriujji possit edici, sentante « Dic mihi quo appellaris nomine,
quo^ :

jiiajji jioji possit Jiec cojicipi. Id cjiim jiomine respondit Gur quaeris nomen meum ? » (4) :

cojitinetur j
quidquid etiajii ex Jiatiuw suce Addunt Biblijs antiquiores ^MO<i e^^ w/r^Zf//^?.
coJiditiojie coinprehejulitur, Nomcji ejiijii si- Eodem animo Angelum adhuc interroganti
gjiifcajitia est ejus rei quce coujprehejidi Manue Samsonis patri Quod : est tibi Jio-
potuit exjioniine. At quando P simile dedit responsum Angelus
id de cpio agitur Cur
jjxcji :

tale est , ut cojidigJie Jiec ipsis ijitellectibus cpiceris Jiomen mejuji ^ quod est jjiirabile P {^)
intelligatur, quojnodo appellationis digne In persona Dei respondet coelestis Spiriius ,
Tocabulo projiuntiabitur , quod dujji extra cujus vices gerebat , idcirco nomen suum
intellectum est ^ etiajji supra appellatiojiis admira])ile pnedicat. Angelus non veniebat
significajitiajji sit Jiecesse est : ut merito cpiaji- in Jiojnijie suo , sedDei , cujus nonieji adjjii^
do Jiojneji suuni Deus ex quibiisdam ratiojii- rabile , juxta istud Isaice : Kocabitur nojjicji
bus et conditiojiibus adjicit et pj^cefert , noji ejus adjJiirabilisiff)'. ideo respojidit: Curquce-
tam legitimani proprietateni meum ^ quod est adjnirabile P
appellatiojiis ris jwnieji
sciajnus esse depromptajji Tria sunt qune ut plurimum admirationem
,
quajJi sigjiificaji-
tiajji quajndam cojistitutam , ad quajji dum ingenerant i. Rei sublimitas vehemensque :

hojniJies decujTUJit , Dei misericoj^diajji per desiderium illam cognoscendi 2. Ignorantia ;

ipsajji ijjipetrare posse videantur. (5) Ouem- rei; 3. Effectus varii et insoliti qui videntur.
admodum Deus ab homine nequit compre- H?ec tria mirabile Dei nomen denotant i. :

hendi , alias infinitus finem acciperet , ila Nominis subliinitas ; nam ut ratiocinatur
neque potest nominari , quia res quae defini- Doctor Angehcus , tanto jiojjicji est oltius
tur, ipsa definitione finitur unde varia no- quajito J^es sigJiificata per illud est altior
:

mina quae sacer textus Deo tribuit non de- et ideo Jiojjieji diifijiitatis esi altius {j) ; debet
clarantejus quidditatem , sed ex ejus affecti- enim esse proportio inter rem significatam
bus desumuntur , ut de eo aliquatenus loqui et nomen illam significans. Nomeji hoc
valeamus quo divinam bonitatem agnos- Deus jioji sigJiiflcat Jiisi Deuni altissimujji.
, in ,

cit Sanctus Joannes Damascenus Ipse Deus (8) Ideo in Genesi excelsus dicitur, quia trina
:

propter ijieffabileni bojiitatem voluit de Jios- potissimum celsitudine, seu sublimitategau-

tris j^ebus , et nostro jjiodo JWJJiiJiaj^i , ne si^ det prima entis, quia Deus est primum et :

tJius fujiditus jwtitice ejus expertes. (6) summum ens. Quod innuit ipsemet Moysi ,
Eodem modo ratiocinandum est de Dei dicens £'^»o.yM/;2^//zV///;^. (9) Secunda causali- :

nomine ac de ejus notitia. Eujji vis jnagjii- tatis quia Deus est prima causa, a qua cye- ,

tudinis et jwtum hominibus objicit, et igJio- terce omnes causa3 dependentv Tertia perfec-
tujn. Notum in via per fidem , ignotum tionis , quia Deus est sunmia et infinita per-
{f)
per visionem ; notum ex operibus, ignotum
quidditative notum abstractive '3
ignotum ^ (^ ^' '^"?;,^ ^^
— ^^ ?" " t^
P°''- (i) l7n
; ,
T- '
Bapl. 2. (3) Tert. L. 2. ad INat. 12. ^i\ ueri. oa.

Apol. —
(5) In Timxo. (5) Orat. 04. - — (5) •'«^Ji^-. 9- /'M>PO")- — Gai). 5. — (7)
In cap.
"
•>..
(1) (4)
I.ib. Cont. .]ulion.
.. -
(3) L. de Tan. 4- -(6) L. 1: '^- «/ l'l"liP-
^^P- - (») «^'ll'
(f»)
l"»'' ^' ^*^ ^^'^' ^^'

de Fide Orlhod. (7) Tert. Apol. 17. (o)

^^^^-^-
I.
 : ,,

4 NOMEV. — CONCIO I.

fectio. Tnnani haiic sublimltatem denotat Dominus. [i) Super terram, nam, ut decan-
Dei nomen ideoque nomcn siiper omne no^ tat Regius Vates, Domine , Dominus jioster,
:

men Dciis cst 'i^ 2. lotioraniia rei atl ad- cjuam admirahile est nomen tuum in uniuersa
.

niirationem inducit ul constat ex Israelitis , terra ! (2) Tandem mirabilis apparet Deus in
,

qui , ut aiiiujadvertit Lippomanus , non co- universo mundo , ubi divinae ejus perfectio-
tnioscentes quis essetcibus a Deo datus,man- nesmirum Inmodum relucent. Nam,ut fatur
na vocarunt ratioque impositi nominis ab Magnus Basilius , Deus fecit mundum , ut
,

i'^norantia nascitur. (2) Patet etiam ex Geii- honus utilem ; ut sapiens pulcherrimum ; ,

tilil)us, qiii Deum ignorantes, ignoto Deo ut potens , maximum. Si hccc didicerimus
exsts\i\erui\t aras y i/n^cnio planeignotis dcis nos ipsos agnoscemus , Deum agnoscemus j
aras prostitutas sed Attica idololatria est ,
conditorem adorahimus , patrem glorificahi^
itcrn sed superstitio romana
incertis deis ,
mus , henefactorem rei^erebimury honorabile
est. (3) 3. Yarii et insoUti elTectus quos Deus venerabimur nomen.
ejus
produxit in miindo, ejus nomen mirabile Honoranda est nominis dignitas. (3)
3.
(lemonstrant. Qualia enini decct esse opera Cum enim nomen sit signum rei , ejusque
diri/ia, nisi supcr of/i/ie/n admi/-atione/n P (4) denotet dignilatem , eumdem mereri videtur
Cuin in illis Deus ostentet infinitam poten- honorem ac res ipsa quam significat. Quod
liam miram sapienliam, et bonitatem sum-
,
probe scientes (kemonas pe/'so/ialiuf/i /io//ii'
mam. Opera Creatoris tcsta/itur, etho/dtate//i num (4) ambierunt dignitates Ut ho/ni/ium :

cjus qua hona;

y
et potentia/Uj qua ta/ita et , me/itcs a cultu Dei averterent , fictos mor^
quidem e.c nihilo (5) : nam si adeo admirabi- tuo/u//i reguiii vultfis , et or/iatos exquisita
]es sunt effectus, quanto admirabllior eorum pfdchritfidi/ie statfii co/isecrariqfie feceru/it ,

causa? Si Jiwc //lag/ia sti/it qtta/itus est ipse? et illorfu/i sihi /lo/nina , quasi perso/ias ali-
,

(G; nimlrum Deus. lloc /laturali vitio ftxttm qtias i/idueru/it, (5) Personarum quasi vicarii
est i/i humanis pectoribus ut qtil /lo/i i/ttel- sunt nomina , et hcet personae per se sint
,

ligit/it artcs ^ /lon /nire/tttir artiftces. (7) Hoc incommunicabiles , utpote ullimum naturae
vilio laborant plures Christiani, qui divinas complementum , communicantur tamen per
uon mirantur perfectiones , quia miranda ncmiina , ita dsemones personam velut in-
non considerant opera Dei. Quitota//i molet/i duentes sibi vindicant honorem debitum illis
istani cui/i omni i/istrumc/ito ele//ientorum , quorum usurpant nomina : ut enim docet
co/poruf/i j spirituu/n j vcrho cpio jussit ^ ra- Arnobius de Gentilium diis loquens Non :

tio/ie qua disposuit , ^virtute qua pottiit , de ipsi dii ta/itu/n j veimm etiani not/iina dehent
nihilo expressit in or/iamentum /najestatis esse revere/ida , qtia/itumque est in ipsis , qul
sua'. (fi) ce/tse/ttur his /lo/ninihus , ta/itum esse par est
HamKJU Carthaglnenslum gubernator, appellatio/iihus dig/iitatis. (6) Inde
ut i/i eorfi//i
per universum mundum velut aUer habere- colligitur quantum veri Dei sit ve/ie/^a/idu/n
tur Deus, aves vocales garrire suetas ,
quales /io//ie/i(7)infinitam divinae naturaj significans
sunt plc;e, moneduke, psittaci , alia^que con- niajestatem.
slmiles , undujue conquiri , et ha3c verl^a Tanta reverentia Dei nomen venerabantur
Uan/ion est Dctis (9), edoceri jussit. Aves sic Ilebra^i, ut illud Summus
Pontifex in thlara
edoctas libertate donavit, ut ubique sibi ar- in lamina aurea insculptum
su» gestaret :

rogatam decantarent divinitatem sed turpi- , unde postquam Sapiens superbum Aaronis
ter s[)e sua fuitdelusus ; nam aves illa3 tanto reproesentavit ornatum, cunctas res universi
studio edocta? , mox ut in silvas redierunt. pretiosissimas continentem In ueste poderis :

Ilannonis oblita;, naturali voce garrierunt. Jaro/i totus erat descripttts orhis te/raru/n ,
IVIulio fellcius Deus nomen suum in toto et mag/ialia in quatuor ordi/iihtis lapidu//i
decantavit orbe. Quot sunt creaturae ab ^CM//?/rt(8);subdit Deumalloquens: /?0^2fto-/z/-
illo producta» , toi sunt voces qua) Dewm ftcentia tua in diademate capitis illitts sculpta
universorum condllorem proclamant eum- e/^at
(9), (id est, sanctum , ineffabile et pro- :

que mirabileni in cado in mari et super prium nomen tuum Tetragrammaton scrip-
,

lerram pmedicant. In calo, nam cceli enar- tum fuit in aurea lamina diademati seu mitroe
rnnt glnria/n Dei. (10) In mari nam mi- ponlificali adjuncia. ) Non infra , sed supra ,

rabilcs elatio/ies maris ,

tnirahilis in cdtis Pontificis gestabalur caput, ita ut nomen cae-
teris emineret ; ipso situ, denotans quantum
(1) Gaudcot. Serm. 19. aJ Xcoph. — (2) In c.iC. F.xod.
" ^^T"r' ^*
f'-
'''^''•,
^^V^'
^'"'^^ "?>•*• ^- ^^ ^^'I'*- (0 Ps. 92. - (2) Ps. 8i. - (5) T( rt. L. de Spcct. 12,

^*-
17.-
~/" t^''"'-
AAun. ;^K\"
L.4. Var.Uistor.
^•.'^P-
- (lo)^^^
'°-r
^'''^*
^P^'- de brig. Frror. c. 7. - (6) L. 5. adv. Gent. - (7) Tert.
^; i>s. 18. L. adv! Valent. i. _(8) Sap. i8. -(9) Dion. Garth.
 NOMEN. -- CONCIO I. 5
in dlgnltate superaret quldquid est In ijiundo suspensa enuntiailonenondicentes : Sanctiji"
gloriosum, augustum et magnificum , prae cetur in nobis ^ in omnihus dicimus. (i)
cunctis rebus creatis supremum honorem sibi Etforte ob hanc causam Apostoli, accepto
vindicans. In superiorihus quideni hoc no- Spiritu Sancto, loquebantur variis hnguis
men ponitur ^ ut cpddquid undique est^ quaji- magnalia Dei (2); non solum, ut vult D. Au-
tunicunque sit , se cognoscat inferius
, se fa- gust. qula homines lingua ad invicem con-
Alexander Magnus, sola
teatur indig/iius» (i) sociantur Ideo Jpostoli linguis omnium
:

gloria minor (2), supremam divini nominis gentium locutisu?it, quia per linguas constat
agnovit excellentiam occurrens Jaido pon-
, consociatio generis humani(^\se^ didXwxc^ut
tifici et humi procumbens, Dei nomen quod existimat D. Ambrosius , ut Dei nomen a
deferebat in thiara (3) humiUter adoravit. cunctis nationibus et populis veneraretur:
Hebraei quoque rehgionis et reverentiae Ut uiri sancti , peregrino sermone locpieren"
causa , Dei nomen effari non audebant : soHs tur, providentia divinitatis factum est ; ut
sacerdotibus et Pontificibus Ucitum erat illud quia acl magnificandum Deum , una loquela
pronuntlare , et hoc duntaxat in sacrificiis , non snfficit, per plures linguas mentidevotio
in solemni popuU benedictione , in ingressu soheretur. (4)
Sancti Sanctorum cseteris vero , ait Jose-
: In multis tamen Dei nomen non sanctifi-
phus , nomen Dei Tetragrammaton eloqui , catur, necsibi debitam acciplt venerationem,
nec jus, nec fas erat ; unde legentes Scrip- sed potius opprobrium et dedecus patitur.
turam quando augustissimum illud reperie- Vnde de nomine Dei ut passivo fatur Tertul-
bant nomen , pro eo legebant Adonai et Hanus , non solum quia ipsa idola gentium
,

dum concurrebat cum Adonai , legebant dei vulgo (5) vocantur ab Ethnicis sed a ;

Elohim. Imo, ut refert Philo Judaeus, si quis Christianis etiam paiitur Dei nomen tum a ;

non dico hlasphemauerit hominum deorum- blasphematoribus qui illud profanant contra
que Dominum , sed ausus fuerit uel nomen expressam legis inhibitionem Nam et in :

ejus intempestii^e promere noxam luat ca- prima parte legis : Nonsumes, inquit, nomen
^

pite. (4) Pergit praefatus auctor, acriter in- Domini Dei tui in vanum (6); tum apohticis,
vehens in eos qui sanctissimum Dei nomen qui uullam rehgionem habentes , falsa Genti-
temersLTie ]pToferre ^rdesumaul: Ne niortalium Hum recensent nomina , eaque imponunt,
quidem parentum nomina proferunt ii qui- non sohmi canibus aUisque animantibus, sed
hus cordi est pieias , sed omissis propriis , etiam fihis ac fiUabus, et domesticis suis sed :

honoris gratia utuntur naturalibus ; patrem ait , nomen aliorum deorum neque comme-
appellantes y mairemque : atque itaprofiten- morabitur neque audietur de ore tuo (7); ,

tur accepta immensa heneficia , simulque tum ab impiis qui habentes quorumdam ho"
suam gratitudinem. Quomodo igitur meren- minum familiaritatem [S),DeietT)esenom\ne
tur veniam qui temere abutuntur sanctissi- honorant hominem a quo fortuna^ bonum
mo Dei nomine tantum ad exemplum^ non exspectant , et amasiam , cujus amorem cap-
aliter quam profanis vocihus ? tare desiderant ; tum a cunctis generatim
Christus quoque Dominus paterni nominis peccatoribus , qui suis peccatis Deum inho-
semper zelatus est honorem £'^0 2^e«i iji- norant, transgredientes legem Domini qui
: ,

quit y in nomine Pairis. Et rursus : Pater, est nomen auctoritatis observandee.

glorifica nomen tuum. Et apertius : Nomen ^^^^ ^^^^^ credendum est Deo etiam
^^
tuum manifestaui hominibus. (5) Ad quid ? ^^^^^ ^^^^^,^ accedere ob potestatem (g)
.^^ .
:

nisi ut iHud venerentur. /^ ergo ut sanctifi-

^^^„ ig„orans Augustus, imperii fo?ma-
,

cetur,postulamus {6), sc^hcetuthonoreturet

] ne Dominum quidem dici se volebat. Et
veneretur a cunctis mortahbus. Nam, ut sub-
j^^^ enimDeiestco^nomen.(io)Yye\nomer,m^
jungitTertuUianus, cum dicimus : Sanctifice-
^^^^j^^^^^ sij^nificat natur^ divin^e majestatem,
tur nomen tuum idpeiimus ut sanctificetur j^ominusreirice potentice nomen
,
(11) est, su-
in nobis , cpii in illo sumus simul et in
premamque Dei denotat auctoritatem quare :

cceteris quos^ adhuc gratia Dei exspectat ;

^^^ summus rerum opifex omnes creaturas
Id est, ut Dei nomen honoretur, non solum a ^^|.
^^ ^^^^^ vocabulo expressas condidisse
Christianisqui ejus profitentur reUgionem
,
,
j^^^^ Dominus Deus nuncupatur :

sed etiam ab infidehbus , qui nondum ad

"^D^.^a autem nos Moyses duo Dei nomina:
ndem et veritatem adducti sunt : ideoquc
(i)Tert. L. cleOrat.3.— Act2.(3) L. de.Blasph. in
(2)

(0 Arnold. Garn. ot. Tract. iilt. de scptem Vcrb. Spir.S.— (4) Scrm. 76.
—
Terl. L. 1. adv. Marc.7.--
(5)
Dom.— (2) Tcrt. L. dc Pall. 4.— (3) Jost'ph.-(/») L. 3. (6) Tcrt. L. de ldo!.20. —
(7) Tcrt. ib.
—
(S) Tcrt. L.

de Vit. Moys. —
(5) Tcrt. L. de Orat. 5. —(6) Tert. dc Pudic. 4- —
(o) Tcit. L. 5.
adv. Marc. 5. (lo)—
ibid. Tcrt. Apol. 34. —(11) Plnl. Jud. L.delnsomm.
 ,
:
. ^

G NOMEN. -CONCIOI.
Primo t)cum , qucm colimus fulc , spe ct Nullus est iii iinlverso orbe locus In qiio
charitate; Dominum quoque , cujus mandata Deus non sit per essenliam , prassentlam et
ohscrvamus. Necpie jnitnnduni est suni- potentiam ,
(i) nullus est etiani locus qui domi-
niuni et unum numen casu et Deum et Do- natloul ejus non subjiciatur. Deum existimo
minum nuncupari. DiciturDeus, cum propo- uhique (lominantem (i), dominatio ejus non
nitur colenda et veneranda infinita ejus ma- habet latitudinis termiuos quia est immen- ,

jpstas appellatur Dominus

;
quaudo obser- sa , et cunctaloca complectitur, neque etlam
,

vandi perhil)etur suj^rema ejus auctoritas : h)ngiludinis , quia est eeterna , et ad omne
ut salva sit Deo ct suhstantia, ct auctoritas
,
tempus extenditur.
(Nia Dominus omuium censeatur. (2) Et ut a. Dominus enim meus umis est ^ Deus
subjuugit Tertulhanas, nemini comparandus omnipotens et a^ternus. (2) Ut autem ahor-
(;V Qui inter liomines domini Duncupantur , sum ratlocinatur Tertunianus ; Quis alius
uuUatenus Deo Domino valent comparari Dei ccnsus ,
quam ceternitas ? quis alius
ipjla hmitalam habent dominationem , et ceternitatis status quam semper fuisse et ,

(juoad locum et quoad tempus, et quoad futurum esse

, ex pra^rogatii^a nullius initii ^ ,

res sibi 5uh(htas nec enim ubique, nec sem- et nuUius finis ? (3) Constal itaque ex Tertul-
:

per, uec cunctis rebus dominantur : at Dei liano Dominum Deum esse a^ternum, et tan-
,

est universa domiuatio (4), nullosque liabet quam a?ternum , semper fuisse, et futurum
hmltes sed i. Cuncta loca coniplectitur; esse
; , nulhmi habuisse initium neque ulhmi ; ,

I. Ad omne tempus extenditur ; 3. Cunctis unquam finem fore habiturum. Nec obstat
generatim rebus prajficitur. quod ait Dei nomen dicimus semper fuisse :

I. Cuncli reges qul unquam dominati sunt apud semetipsum , et in semetipso Dominum ,

dimidiala habuerunt dominationis spaiia vero non semper : diversa enim utriusque ,

neque uUus unquam ubique dominatus est conditio. Deussuhstanticeipsiusnomenyidestj :

A^amsi Sa/omonregnauitj sed infinihusJud.ee dii^initatis : Dominus vero non suhstantia'

iautunij a Bersahea' usque Dan termini ejus sedpotestatis : suhstantiam semper juissecum
rcgni signantur. Si vero Bahyloniis et Par- suo nomine ^quod est Deus^postea DominuSy
this rcgnavit Darius non hahuit in omnihus accedentis scilicetrei mentio.Namex cpioesse
,

gentihus potestatem. Si Mgyptiis Pharao^ vel cceperunt in qua potestas Domini ageret ex ,

quisque ci in hcereditate regni succcssit : illic illo per accessionem potestatis et factus et
tantum potitus est regni sui dominium. Sic dictus est Dominus. (4)Nec obstant,inquam,
NabuchodonosorcumsuisregulisahhidiauS' haec verba , ajternoc Dei dominationi in :

que /Ethiopiam habuit regnisui termi/ios. Sic Domino enim Deo duo sunt , et suprema
j4lexander BJaccdo nunquam Jsiani uniuer- ejus potestas et relatio ratlonis qua refertur
sam et cceteras regiones posteaquam deviceraty ad suos subdltos. Suprema potestas et auclo-
tenuit. Sic Germani adhuc uscpie limites suos ritas est ipsamet substantla Dei ; relatlo ra-
transgrcdi non sinuntur. Britanni intra tlonls , est accldens ilh extraneum. Substan-
Oceani sui amhitum conclusi, Maurorum tla est a)terna el fult semper; relatlo ratlonis
gens et Getularum harharies a Pwmanis non est ajterna
^ nec fuit semper sed dunta- , ,

obsidentur ne regionum suarum fines exce- xat in temporc quandoproducti sunt servi et
^

dant. Quid de Romanis dicaniy qui de legio- subditi ad quos Dominusrefertur est enirn , :

num suarum prccsidiis imperium suum niu- mutua relalio inter domlnum et servum. Ho-
niunt, nec trans istas gentes porrigcre vires mo verbi gratia Deo Domlno subditus refer-
regni sui possunt ? (5) Prlncipes qui hac tur ad Dominum Deum relatione reali ; Do-
tempestate domlnantur, majora non habent mlnus vero Deus refertur ad servum rela-
,
(lomiuationls su* spatia sed in mluoribus tione de novo accedente , non quldem reali ,
,

adhuc locls eorum coarctatur imperium ahas mutaretur, sed ratlonls , quae nullam :

quia, ut beUe ait Tertuhianus

minutalihus .iffert Deo Domino mutatlonem.
,

re^nis pra'sunt[C)) :\)c\ ^uiem regnum et no- Hic modus h)quendl habetur apud theo-
men uhique porrigitur, uhique r^gnat logos , discriminanles in Deo duo nomlnum
(^)
cum enim divmitas slt immensa , immensa genera qua^dam absoluta , aha relativa. Iha :

quoque est ejus domlnatio pra?serlim cum dicuntur de Deo ab ajterno , cujusmodi est
;
de dominatione divinitas inteUigatur. hsec pr^edlcantur de Deo in tempore ,
(8) Deus ;

f sf . nt Creator , Domlnus. Hac distlnctione uti

«nog. 5. - (5^ Tert. L. adv. Ilern.og! g/- ^^^^^tur TertuUianus. Pruno, sumit ly Domi^
Tert
a. ad ^ar. 17. — [S] Tcrt. L adv lnH -
^4)
^
(r-,\ t^„
L.
^

Nat. 5.
'" *'-''• '^'^'
'^i ^"-'^' ^^' 2.ad p-) y,.,t^ L. adv. Ilcrmog. 4- - (4) Tert. L. adv. Her-
moer. 5.
 ,

NOMEN. — COiNCIO I.
7
num prout conaotat respectum rationls , tionum temporibus in seculo ordinaue-
ipsis
sicque asseverat non fuisse semper ut confu- rii ,
qui ante omne tempus fuit. (i) Supre-
tet Hermogenem volentem Deum semper mus omnium Dominus ante omne lempus
etiam Dominum fuisse^nunquani non Deum. fuit quia est aeternus , semperque fuit
,
:

Nullo porro modo potuisse illum semper Do- Sed Deus quaiido non regnat , in cujus mami
minum haberi, sicutet semper Deum ^ si non cor omnium Regum quique in tem- est (2) ,

fuisset aliquid retro semper , cujus semper pore regna dispetisat hominibus, quorum
Dominus haberetur : fuisse itaque materiam dominium non est seternum , nec seteriii-
semper Deo Domino. (1) Hunc hcereticum tate anteriori , quia habuit initium, neque
redarguitTertuUianusconcludensDeum posse aeternitate posteriori ,
quia habiturum est
dici ab a^terno non vero Dominum , cum finem vices namque dominationum , ipsis
:

non fuerit ab ceterno materia quse ilU subji- temporibus ordinavit Deus, supremus homi-
ceretur quia Dominus non anie ea, quoruni
: num Dominus , et quemadmodum tempus
Dominus non existerct j sed Dominus ian^ proateritum non est , ita non sunt amplius
tum futurus quandocpie per ea quo3 sibi servi" domini et reges , qui in praeterito dominati
tura fecisset. In tempore autem produxit sunt et sicut futurum tempus nondum est
:

materiam cunctasque creaturas dominio Suo non sunt adhuc qui in futuro sunt domi-
, ita
subditas, ad quas refertur tanquam Dominus, naturi et uti tempus praesens transit, nec :

et quse vicissim ad illum tanquam ad Domi- permanet, ita homines qui actu dominantur,
num referuntur. Suam mentem auctoritate cilo transibunt brevique temporaneam simul
Scripivirae tuetur. Naviter nobis Scriptura cum vita amittent dominationem. Quod pro-
patrocifiatur quce utrumque nomen ei distin- be recognoscens Clotharius, Francorum rex,
,

xit et suo tempore ostendit. Nam Deus febri correptus in fatah lectulo decumbens in
,

quidem quod erat semper statim nominat has prorupit voces. Vah: quidputatis, qua-
^ :

In principio fecit Deus ccelum et terram. Ac lis ille rex ccelestis qui sic tam magnos ^

deinceps quamdiu faciebat quorum Dominus Reges interficit ? (3) Vere est Rex regum et
futurus erat, Deus solummodo ponit, Et dixit Dominusdominantium, cujus imperio cunctae
Deus et fecit Deus et vidit Deus et nus~ universaliter subjiciuntur creaturae.
^ , ,

fuam adhuc Dominus. At ubi uni{>ersa per- Imperium summce dominationis (4) ad so-
fecit ipsumque vel maxime hominem qui lum Deum spectat
, qui cum sit summum ,

proprie Dominum intellecturus erat, Dominus magnum et independens ab eoque cuncta ,

etiam cognominatur. Tunc etiam ,^Dominus dependeant, est Rex regum ob summitatem
nomen adjunxit : Et accepit Deus Dominus magnitudinis et subjectionem cceterorum ,

hominem quem fxit. Et prcecepit Dominus graduum. (5) Inde colhgitur insolentia Sapo-
Deus. Ac exinde Dominus quiretro Deus tan- ris,Persarum regis, qui ad imperatorem Cons-
tum ex quo habuit cujus esset Dominus. tantinum scribens sic suam exorsus est epis-
, ,

Nam Deus sibi erat rebus autem tunc Deus tolam Rex regum^Sapor^ particeps siderum^
,
-
:

cum et Dominus. Igitur in quantum putabit frater solis etlunce, Constantino salutem plu'
ideo materiam semper fuisse quia Dominus rimcvm. (6) Neque minori stultitia laboravit
,

semper esset, in tantumconstabitnihilfuisse, Sohmanus Turcarum Sultanus, qui Carolo ,

quia constat Dominum non semper fuisse : Quinto imperatori insolenter scripsit Carolo :

sciUcet prout formaUter sumitur in actu exer- quinto imperatori semper augusto Belgice ,

cito, importatque non solum materiale Do- cocevus Soliman ex victrici nobilissimaque ,

mini , nimirum divinam naturam et poten- Ottomanorum prosapia ortus.,imperator Tur^

tiam, connotatam sed etiam formale nomi- carum Rex regum
, et Dominus dominan^ ^ ,

nis nempe actualem respectum rationis, tium, imperator Trapezuntinorum et Cons^

, ^

connotantem divinam auctoritatem eamque tantinopolitanorum , dominator mundi et,

de facto ad creaturas sibi subditas , referen- terrce domitor. (j)

tem. superbos iUos sibi arro- Verum quam falso
Nomen autem Dominus materiaUter seu oret titulos, evidenter constat , cum non sit
subjective sumptum , est oeternum , fuitque Rex regum et domiuator ommum , nec vere
semper in Deo , imo et ipsamet substantia sit Dominus non Rex regum , tum quia :

Dei quomodo de Deo supremo Domino qulUbet rex est summum magnuin in suo
:

fatur TertuUianus Kidete ne ille regna dis^ :

perf<;rt, cujus est et orbis qui re^natur , et (1) Tert. Apol. aG.
— Tcit. L. Cor. Mil. 6. — (9.)
(r^)

/_ -^ ^ , 7 Greff. Turon. L. 4. Histor. Franc. — (4 i «'rt. Apol.

tiomo
: .// .

ipse qui regnat, : ne Ute vices doniina-

^4. _
.

Tcii. l. 1. adv. Marc. 4. (<)) Marcellin. L.

(5)
—
, V ,., , T j TT t
icrt. L. adv. IIermog.3.
16.' — (7)
^''
Wiercraberg. DilTcr. ailcrn. ctlemp.
(1)
 ,

8 NOMEX. — COXGIO f.

solio Dcum tamcn

usquc ad ,
infra Deum. Inqiiit, qiiantiim in fluclus maris njihl est

Comparatus auteni adDcum^ excidet jani impcrium. Simulque assurgens Uvintonien-

de suninio ma<*no translatio in Deuni [i) , sem urbem ingressus, sunmiam adiit aedcm,
11 (juo solo denendet , al:» aliis regibus inde- ubi conspecta Christi e cruce pendentis effi-
peudens lum quia ncc infer rcges plurifa- gie , coronam e capite detractam , Domini
:

riuni videri potest summuni magnuni , sed imposuit imagini , alta voce istud promens
unicum ct sinaulare (2); nempe Deus , qui Davidicum; Tu sohisDominus ^ tu dominaris
cum infinlta sit majestate priecUtus, supre- potestati maris^ motum fluctuum ejus tu mi-
n)aque polleat potestate , nulli subjlcitur, tii^as (i) Sic recogitant adhuc caeteri reges

sed eius imperio cuncli sul)duntur reges ; sapientia et pieiate prsediti , serio recognos-
tum quia alterius formce reges qui singula^ centcs quia Deus solus est Dominus unii^er^
res in unione impcrii pra'sunt si minutali- , sorum qui totius
(2), et naturce Dominus (3)^
bus, ut ita dixerini regnis, undique confe-, coeUs , elementis, cunctisque in universum
rantur in examinationem , ([ua constet quis creaturis dominatur. Et hoc trlphci praeser-
eorum pra^ceUas in suhstantiis et viribus tim titulo ; scihcet creationis, conservatio-
rcf^ni in u/ium
,
summitas magni- nis, et gubernationis. i. Titulo creatio-
neccsse est
iudinis e/iquetur omnibus gradatim per nls unde Regius Yates ex eo quod ipse
,

comparationis exilam^ de magnitudinis sum- omnia condidit coUIgit ipsum esse uni- ,

ma expressis , et exclusis. Licet unius regis versorum Dominum et cuncta in ejus di- ,

regnum sit majus regno alterius legis et tione et potestate esse poslta Tu fecistt
; ;

hcet rex ille ininor alieri homagium pra3stet, ccelum et terram ^ quidquid cceli am-
et
solvattributum, ab eoque dependeat, rex bitu continctur , Dominus ojnnium tu es. (4)
tamcn Ille aUeri proedominans non est sum- 2. Titulo conservationls. Sicut pondus iii

mum magnum et rex regum , et dominus aere suspensum assidue teneri debet, nam si

dominanlium , quia habet supra se Deum vel ad ictum oculi sibi dimlttatur deorsum ,

sub/imiorem et potcntiorem y velut principeni ruit : ita tota creaturarum universaUtas ,

mundi^j)erfecta^ potenticc (?>), cimn semeupso omnipotente Dei manu, continuo in esse et
et per suam naturam cu/men dominationis natura teneri et conservari debet quoe sta- :

(4) supra cunctos reges possidet, inter quos tim ad iiihllum redigeretur, si vel ad mo-
necjue Solimanus neque romanus impera- mentum eam Deus dimitteret. Itaqueincon-
,

tor, nejpie uUus aUus fuit unquam domlnator servatlone magis dependent a Deo creaturae,
omnium. quam luri^en acandela, radii a sole , intel-
Coelum debellet imperator ; ccelum capti- lectio et voiitio ab anima, visio ab oculo.
vuni triumpho suo invehat; ccclo mittat excii- Quo autem major est creaturarum dependen-
bias ; clp/o vectigalia imponat : non potest: tia,eo majus est Dei in iUas dominium. Quod
ideo mng/ius est quia ccelo mi/ior est. (5) recogitantes reges sapientia poUentes , ita
,

Kec niirum si coelo nequit dominari impera- Deu/n i/itcl/igu/it, adversus quem ^alere non
tor, qui nec pilum aU)um efficere nigrum ; possu/it; per eum va/ere se cognoscunt.
{^)
qui nec gutia; phiviam coeloelicere, qui solis 3. Ilatione provldentlae et gubernationis qua
radiumevocare,qui uecherbajdare incremen- Oeus u/iiue/'sitatis co/iditor ^ /nu/idi totius
tum ; qui nec cubitum staturae, imo nec mo- gubernator (6) , cuncta gubernat attingens a
mentum viiie adjicere; qui nec elementis im- fjne usque ad finem fortiter disponens om- ,

perare valet. Quapropter reges et imj)erato- nia suaviter, homini legem imponens, regem
res mentis compoies, et sdi\)'\en\.es /'ccogitatit producens , eique regnum et imperium lar-
quousquc vi/'es i/nperii sui va/ea/it. (6") Sic giens. Il/ius est eni/n ipse cujus et cce/u/n
prudcnterrecogltavitCanutus AngUa)rex(7), cst , et o/n/iis c/'eatu/'a. I/ide est i/npe/ritor
qul juxla Utlus maris deambulaus audiens- , unde et ho/no a/itcqua/n impe/^ator : i/ide po-
que assentatorem sibi dicentem Domlnerex, :
testasi//i, u/ide et spi/-itus{y); nimirum aDeo
quis simiUs iibi?tu terra? marique dominaris. quo accepit esse humanum a quo mutuatus ,

Ad liree a.hilationis verl)a subrideus Cauutus, est imperlum, a cujus dominatione dependet,
rnoxin littore consedit, acmari intumesceuti et vice cujus nuncupatur Dominus. Dica/n
dixit Imperotibi huc ne progredlarls ; cum
:
p/ane i/npe/ritorc/n Do//ii/iu/n, sedut do/ninum
ecce decmnanus fluctus , se in sinum ejus /)<?/ Wce ^/c«w. (8) Solus enim Deus est vere
effundit.Tuncrex ad aulicos conversus ; En
/\ X T A .\f L f^rr ^ -i-t f^
,

(1) Ps. 88. — (2) Esther. i3. — (3) Tert. L. de Cor.

Vjr\' kIx' 3o.

lert. Apol. -^n' —~lKT''^\
lert.
(0; —i"'^^v^' ibid.
Polidur.
'•
(7^
^-
cx~r
Cro-
'''^
L. adv. Jud. 2.
7/
- ^"
(7) Tert. Apol. 3o.
*•
- (8)
^ '
Tert. Apo!.
*
'^'^'
nic. Ceiuian.
 , ::

NOMEN.— CONCIO I.
g
et proprie Dominus , imperator vero im- ^t nunc negotium patitur Deus omnipo-
proprie, et duntaxat aequivoce. tens Dominus et conditor unii^ersalitatL^,
^

Primo quidem Dominum non prcescriho A superbis, qui prosperitate tumentes,

(i) i.
alium agnoscendum^quamhominis^etuniifer^ de fortunse bonis a Deo acceptis insoles-
et
sitatis creatorem et institutorem. (i) Quod in- centes, se Dei servos et subditos non agnos-
nuit Ecclesia , in Missa decantans : Tu solus cunt , dicentes cum Pharaone Nescio Do- :

Z)o/?z//iW.y, ut ostendatsuperbos illos reges qui minum; 2. A dejectis ,

qui adversitate gra-
se dominos dominantium vati, impatientes Dei uivunt (2), ejus pro-
reges regum et
nuncupant, improprie tantum esse domiiios: videntiam culpantes ; 3. A divinae legis
tum quia ille simpiiciter est dominus , qui transgressoribus qui divina mandata custo- ,

nuUi servit , sed omnibus dominatur , nemi- dire debentes , ea violant, et per legis praeva-
nem infra se habet quivis
supra se , omnes : ricationem Deum inhonorant ; 4« Ab impiis
autem rex Deum supra se habet. Temperans qui sese Deo sapientiores existimantes, sunt
majestatem Ccesaris infra Deum cui soli sub- censores diuinitatis, dicentes : Sic non debuit
jicio. (2) Unde cum Deo subjiciatur , hcet Deus : et^Sicmagis debuit. (^) ^. A peccato-
caeteris imperet, non est absolute et simph- ribus qui diaboh tyrannidem, Dei dominio
,

citer dominus, sed dominus simul et servus ; et potestati praeponunt. Quce prcesunt potes^
Dominus subditorum quibus dominatur tates , Deus Dominus , et dlabolus cemulus
servus Dei cui subjicitur. Tum quia qui in- (4); nemo autem potest Deo et diabolo ser-
diget nonestsimphciter etabsolute dominus, vire Credimusne in cdium Dominum reS"
:

rex autem terrenus indiget non solum Deo pondere post Christum P (5) Christianus in
cui subjicitur, sed etiamsubdito cui imperat: baptismate diaboh tyrannidi renuutians ,
Amho homines , amho egentes Deo : si au- Christi agnovitdominium , et tamen quoties
tem putas egere tui servum tuum, ut des peccat mortahter, diaholum Dominum prce^
panem j eges et tu servi tui, ut adjuwet ponit. (6) Ut autem beUe ad propositum ra-
labores tuos ; uterque vestrum , altero ves- tiocinalur TertuUianus : Prcelatio alterius ,

trum indiget : itaque nullus est uero do- sine alterius contumelia non potest procedere,
minus. (3) Tum quia qui usum duntaxat quia nec electio sine reprohatione (7) Pecca- .

habet ahcujus rei et non dominium , vere tor diabolum Christo prseponens , Christo
non est dominus : reges regnorum tantum injuriam irrogat : diabolum in dominum
habent usum et non proprietatem quae ad ehgens, Christum depretiat ejusque domi-
solum Deum pertinet Nam et quod nos- : nium negat; 6. A peccatore obdurato in suis
trum videtur , alienum est : nihil enim noS' sceleribus , qui Deum Dominum nec dihgit,
trum^ quoniam Dei omnia , cujus ipsi quoque nec timet quem de stuUitia merito redar-
:

nos. (4) Quapropter reges non sunt proprie guit TertuUianus : Stulte ,
quem Dominum
domini, quia eis Deus pro suo arbitrio regna appellas , negas timendum ; cum hoc nomen
eripere , imo ipsos destruere et annihilare potestatis sit etiam timendce (8) ,
praesertim
potest. Imperatorem necesse est ut suspicia^ cum Deus Dominus sit etiam Judex.
mus, ut eum quem Dominus noster elegit (5): ,s
^^^ j^^. .
p^^^g^ j^j^^ jy^^^ ^^^
qu. cum imperatonbus dommetur neque
^i^^ be competit illi nomen Tunde post-
uUi subdatur ,' neque ahquo indiPfeat ; neque ^^ -rr^ ^x r*^^- ^^„^„^
^ Reeius vates Dei Dommi regnum ^^
.

,^ ^ auam et
.
;
,.
,
ab ahquo
^ suum dommmm .
mutuetur neque ^ » j- . %
. .

/ r»^^:„„c ^nf^^o,,;*
regnavit ,
^ •
potentiam praedicavit f Uommus
. .
.
j 1 . .
in esse et conservari dependeat est proprie
.. |a •
A ,
Dommus ui ^c-
k^ .

Sion raaffnus,
•
.<, ^*. «^«..ic.w, cr^o^
et excelsus super
Dommus. r\
^
.
.
simpliciter
^ et absolule
1 1 .
Quo titulo}
° '
^,^^
, „. j; J.^ • •

statim eum ut judicem

>.
,
.
T^ r. . t ^ omnes populos
^ \.
) :

seipsum
^ nuncupat : hs^o etnocestuominus» .,
. ^
^^„„„.,j.,«, ^Jl^r.^,^;* .
^^ cunctis nationibus agnoscendum proponit :
nomen meum. (o) //>N
negms quoque Tr
T» . 1
Vates ^e ^
T^
Deo loquens, ait uommus nomen est lUi.
1 ^ '11' .r.^-^^
: ,
^^
Confiteantur nomini tuo magno , quoniam
., .;
,4 ^ „,^^„,.
\ r»
«„^«;/»rM
•

,r« (^.^^t^Ts^r. w
terribile etsanctumest. (10) VnTVLm XoYelVeo
^ . .,
,
T^^ X^,. i^
'
,1,
(7) Et aliorsum postquam Deum est allocu- . u _. •.• ^*-„«, ^.0^^^ c/^
y^ esse sanctum et bonum , nisi etiam esset se-
^
ri * ^ \ n iQ\ .^o •

lus Qucerent nomen tuum. Do7?iine

: io), sta- a- . j-„ »«„..;k;i;c ttIw
- •

\. .^ ^ ^
4'i
' . • verus, et in poenis uitlieendis terribilis. Ubi
tim subiungit et as^noscent quia nomen twi ,
•. -^ ^.,«0«;^ n^.ic
,.
J ^ ,.
.
Jo.
^
Dominus.'; in cuius ditione cuncta sunt^ po-
,
'
^ . .
m rLatmo legitur
.

»
• t
In
1
prmcipio creavit
tj^k„^^
: Deus
• •

cuius
.•
voluntati nemo resislere potest
^^^
1
.
•
. coelum
,
et terram
/
(11),
\
Hebraeo i.oKi:»f.,^
habetur m
• .

sita , ^, . t.
^i..«, «* ^^^^^^,^ •.. •

Elohim seu Judex creavit coelum et terram

J *^ ,
' 1
.
' . . .
1 ,
cujus impeno reges quoque obtemperare
tenentur. (1)Tert. L. 2. adv. Marc. 2. —(2) Tert. L. de Pat.i6.
— (3) Tert. L. 2. adv. Marc. 2. (j) Tert. L.
de An. —
(1) Tert. L. 5. adv. Marc. 5. (2) Tert. Apol. S3. — ^o. _
/5) Tert. L. de Cor. Mll. 11. (6) Tert.
f.. de —
— (3) D. Aug. L. i2.Civit. 17.— (4)Tert. L. de Pat. 7. Poen.5. Tert. —
Apol. i3. (S) Tert. L.i.adv. Marc. —
— (5) Tert. Apol. 33. (6) Esa. 43. (.7) Psal.
—
66. — •
— 3.. _ (7)
(q) Tert. L. adv. Hermcg.
3,— (10) Ps. 98. (i i) —
(8jPsal.82. Gen. I.
1
 , ,

,o KOMEN. — CONCIO I.

(Quare autem Moyses hoc exordio appel- in decreta legum , aut secundum contractus
laTcrit Deum Eloliim in promptu causa est ,
aliaque instrumenta notariorum, aut deposi-
duplex. i'^ Altera ut unus atque idem Deus tiones testium , aut reorum confessiones.
credatur creator mundi et Judex universo- Quanta difficultas prohandi (i), tantum esi

njm. AUera, ut creatio coelorum et terrae periculum errandi in ferendis judiciis. Multi
et eorum quae in eis sunt intelligatur actio ,
namque judices non cognoscunt verita-
Dei Totunihoc judicato dispositum tem , vel quia ignorant leges, et a consiliis
Ju(li(MS. )

ct ordinatuni est. (2) Animadvertit autem

argutis praestigianlur , argujnentatio enini
Rabbi Aben-Esra Elohim significare Judi- sopfiistica prcvstigia jaciens per conjecturas
ces in pUirah, vel quia tres divinae persona3 quasdam persuasibiles fallit (2) vel quia :

eadem potentia et actione produxerunt mun- secundum ementita notariorum instrumenta

dum , vel polius ut denotentur tres perfec- judicant ; vel quia decipiuntur a testibus ,
tiones formidandajsupremi Judicis: nimirum, qui falsum vendunt testimonium ; vel quia
I .Sapieniia, seu perspicacitas; 2. Justitia, seu
jnalefici gestiunt latere ^ Jiegajit accusatiy ne

cequitas; 3. Potentia, seu in puniendo virtus torti quidejii facileaut sejnper cojifitejitur {?i)*^
et efficacitas. "vel quia accusalis praebere nohmt audien-
Solemnis hnec est vox animae rationahs,
I. tiam, quajido nec liceat ijidefejisos et inau-
Dcus videt (3) nec minus solemne istud
: ditos ouuiijio dajmiari. (4) Inde concludit D.
quod sul)iungit effatum, Deus reddet, Deus August.dehumanis judiciis:/^o/e/i/^.y/i«m^//e
judicabit. (4) Anima humana solo lumine ei jwlentes, jjiultujji errant qui judicant ; aut
naturah illustrata, agnoscit cuncta qua? cogi- ejiijji igjioj-antes justiiiajn , seducujitur ; vel
lantur effantiir et operantur , esse nuda et
, certe scientes per a^mritiant corrujjijnuitur.
aperta oculis Dei ; et ex divino aspectu, su- (5)
premi juclicis arguit nomen etofficium. Quo- Ahter ratiocinandum de divino judi- est
modo TertulHanus meditalur j'eujji et judi^ cio , cum solus Deus judex sit ^ quia justus
ceni : reujji , qui quia videtur ^ j^eus est est et inspector verus (6); tum quia nulla
',

judicem , qui quia videt,j'udex est. (5) Non ignorantia laborat Judicium ejus tanquajji
:

quod antea homo peccator non esset reus , lujnen prodit , jioji hahens tenebras , neque
Dei enim conspectus hominem non efficit igJiorajitiam [j^'^ tum quia falsa notariorum
crimiuosum sed quia homo. volunlarie et
,
instrumenta secreto et in secretis fabricata
libere peccans, peccando efficitur reus, ejus- detegit : et, ul fatur Chrysologus, j^egionem
que peccatum a Deo videtur : etenim Jiihil a ccecis ignorajitiw tenebj'is
infusam, lucis suce
conspectn Dei reniotum unde ojntiijio deliji- ,
splcjidore perfujidit (8) ; tum quia a falsis
quitur {(]) ; neque etiam Deus videndo reum, testibus non decipitur. Nam, ut animadvertit
ila est judex ut antea non fuerit, sed videndo Theodoretus , Deus accusatoribus aut testi-
iniplctjuilicejji {j) , ut acute ait Chrysologus, tihus minijne ijidiget , quando judicat : Sic
qui, ui [)robe suo fungatur officio, debet esse ejiijn Cain cojulejjinavit , lanquam scilicet
scientia et cogniiione praiditus , quia neque inspector. (9) Tum
quia inauditos reos non
judex juste ulciscitur Jiisi cogjioscat adjnis- judicat , ut constat de protoparente , quem
sutu c.ssr fjuod noji licet (8) : alias igjioj^antia de crimine ab ipso commisso interrogat :

judicis .,
plerunique calainitas est ijuioccntis. Inclajjiat Deus : Adajn^ ubi esPaji de arhore
(9) IJude sacris paginis judices ignari sen- gustasset^ ijiterrogat? (10) Interrogat autem
iii

tentiam absque cognitione ferentes , Jion ju- non quasi incertus adjnissi , nec ignorajis
dicajites^neque verumcognoscejites {10) f^ev' loci. Nam ut ratiocinatur ibidem Tertul-
hibentur quasi non coguuscere , aut non ju- hanus adversus Marcionem , qui totum or^
dicare, syuonyma siut , quantum attinet ad bem comprehejidit jnanu, velut rddujji : cujus
daninationem. Heu! quot judicia quae viden- ccelujji thronus j et terra scabellujn , nijni-
tur rite judlcia, a judicum ignoranlia , aut rujn hujus oculos aliqua paradisi j?ortio ei^a--
insciiia, judicia non sunt Qualia putanius serat ^ quomijius illi ubicujique Adam ante
!

csse judicia Iiomijimn de hojuinibus quajn eifocationejn viseretur , tam latejis, quam de
,
dolendn : qnandoquidcjJi qui judicant, con- iJiterdictafruge sujneJis? Speculatorem vinece
scieniias eorum de qiiibus judicant cejmej'e 'vel horti tui , lupus aut fujunculus non la»
nequcuitt :' (11) Coguntur judicare aut juxta tet : Deumputo de sublimiorihus oculatiorem
aliquid subjecti prceterire non posse. Cur
(1) Cairt.nn. —
(2) Tert. L. 2. adv. Marc. 12. f3) rr t a k — f wi^ j a n
Tert. L. de T.st. An. 2. (4) Tcrt. ibid. ~(5) Tert
^
-
^')Jr^'': \' ^f
^"- ^'
,n fe^ ^^*
t \
*^",^- ^' ^O"? q««-
~ ^^V^^^'
\

'

L. dc Spect. 20. - (6) Trrl. L. de Prrn. 3. Serm -

^P^^*
(7)
^ ^''™;
)n n ^l^ ""'i"^^
"r ^ v
D^a. _(m) "^
R.Aug. Serm i3o.de lemp.-(8)GhrysoI.Serin. 17^
(.0) 5.
^ ^
D. Ls.
o L in. Civ. G.
J —
"i^) Qiixst, 20. inGen. —
(lo)Tert. L. 2, adv. Marcu.aS.
(9)
 NOMEN. — CONCIO I. ii
aiilem protoparentis crimen sciscitaturDeus, hitDei censorium lumen (i) ; neque duntaxat
(le illoque Atlamum interrogat ? Respondet sapientiam et perspicaciam sed adhuc justi- ,

Rupertus : Judiciario more interrogat reum tiam et aequitatem supremi illius judicis for-
dissimulantem. (i) Licet nihil potuerit res- midabit.
pondere Adam,quodDeusignoraret, attamea 2. Tam idoneus est Deus ad conspicienda
more humano causam hotninibus tractans , quce in occulto fiunt ^ quam justus adremu'
jus suum servat reo, nec condemuat quoad- neranda quce sibi soli fiunt (2) , et punienda
usque audiat, aut minuat, aut eiuat objectum mala quae ab hominibus scelerosis perpe-
crimen : ut vel hinc discant judices reum trantur, praesertim cum in justitiam^omnem
interrogare quod ipsi nesciunt , et se scire summam disciplince suce sanciat. (3) Chris-
praesumunt ; ne quem inauditum damnent duo complectitur operatio-
tiana discipUna :

aut puniant. Ad instar Christi Domini qui nem boni et fugam mali. Deus ut homines
,

ne inauditum judicaret daemonem interro- a malo dimoveret, minatus est eis poenam ;
,

gabat eum Jesus Quod : tibi nomen est?(2) ut ad bonum eos promoveret, poHicitus est
Jnterrogat , non ignorat ,mercedem. Itaque bonumfactum Deum
sed implet judi- eis
cem : servat ordinem cognitoris nomen in- habet debitorem sicut et malum : quiajudex
^ ,

terrogat , ut de conditione discutiat^ judicet omnis remunerator est causce (4) et quem- :

de reatu^ addicat de crimine , Deum se esse admodum bonum remunerat, ita malum pu-
data sententia perdemonstret (3) Homo qui . nit et castigat. Fide custodiuntur judiciajus*
discutit et investigat crimen , et de eo plene Dei , cum sub Deo justo judice , Jiec
titice

reum non interrogat , non implet nomen et recte jactum infructuosum , nec peccatum
munus judicis ; neque enim probasse et sci- creditur impunilum. (5) Et hcet in praesenti
visse crimen sufficit, ut judicis nomen et seculo virtus non semper sibi debitam acci-
officium impleatur , nisi etiam interrogetur piat mercf^dem , neque vilium sibi debito
reus eique jus suum tueri hcentia proebea- mulctetur suppUcio. Sedet qui videntur tibi
,

tur. Integer judex apparebit in ultimo judi- impune tulisse , venient in diem diuini judl-'
cio Christus, qui non ferel sententiam nisi cii(6), suorumque criminum luent poenas ,
prius inspecto conscientise Ubro, nisi prius sicut insontessuarum virtutum accipient prae-
auditis accusantibus diaboUs , et defenden- mla. Tunc restituetur omne humanumgenus,
t\hus AngeVis.Noui quippe quia cuminfudicio ad expungendum quod in isto cevo boni seu
illo ordo consederit^de quo prophetavit Daniel, mali meruit^ ei exinde pendendum in imme?i-
Eilibri svnt aperti, omnes mei conatus, om- sam ceternltatis perpetuitatem. (7) Illam su-
nes mece expositiones proferenturin medium^ premi Judicis aequitatem, et interminabiUs
sive in justifcationem , sii^e in condemnatio- suppUcii perpetuitatem , attente consideran-
we/w/?2ea^w.(4)Trinusin uhimojudicioaperie- tes et extimescentes probi Christiani , vitia
tur Uber :unus daemonum accusantium; alter fugiunt , virtutes sectantur, malum culpae
Angelorumdefendentium;tertiusconscientia- aversantur, bonum operantur , sic loquentes
rum, in quo scriptaeruntcuncta quae egerunt apud TertuUianum Enimvero nos qui sub :

hominessiveboni,sivemali.DiaboU accusato- Deo omnium speculatore dispungimur , quip-

rislegeturUbelluSjlegeturetiamet liber defen- pe ceternam ab eo poenamprouidemus, merito
sorisAngeli, tandem propria3 conscienlioe le- soli , innocentice occurrimus , et pro scientice
getur teslimonium, ne aliquid quod tueri cau- plenitudine, et pro latebrarum difficultate ^
samreipossitdesideretur. Unusquisque cernet et pro magnitudine cruciatns non diuturni ,
ante jaciem suam exposita opera sua , sii>e verum sempiterni^ eum timentes, quem timere
bona illa , sive mala prcemisit (5) : non ex- debebit et ipse qui timentes judicat. (8)
ponetur nudum deUctum, sed cum delin- Tria pertimescunt probi Christiani : i ilCter- .

quentis exposiiione et patroni commentario : na supplicia quce comminatus est qui vin-
unde formidare debet iniquus et ignarus ju- dictam repromittit , qvi judicem prwstat. (9)
dex iniquus, quidem contra conscientiam
: 2. Divinoe scientioe pleniludinem, quae cordis
suam judicans quem sic redarguit D. Au-
: intima penetrat; abscondita quajque revelat,
gustinus Quid est illud ciuodfaciSj ut non
: et densissimas tenebras iliuminat. Nihil oc-
auditis partibus jamferre nondubites senten- cultum quod non revelabitur : quantascun-
tiam ? cjuid P judicium non reformidas P (6) que tenebras factis tuis superstruxeris Deus ,

Ignarus quoque , quia sua inscitia punit in-

sontes, absolvit reos. Uterque si sapiat time- 3/^ ^^^^^^-^"^^
(^T^I^^.t^^c-pln^-^.-W
In C.26. Gen.- Marc. -(3)Chrysol. Serm. Aug. Scrm. 23. in Ps » ^»- - (^) »• ^^^P;
(1)
,7:1(4)
(2)
Orig. Hom. \. in Ezcch. -(5) S.fiphrem. L.
5.
^. - Tert Apol. 4».
(7) - (8)
J^'
lert. Apol. 1..
.^'-f
- (y)

de Ver. Poen. c. 4. —(6) Epist. 160. ad Euseb. Tert. L.4. adv.Marc. 16.
 ,

12 NOMEN. — CONCIO I.

lumcnest. 3.Invlolabllem ejusaequitatem, sed aninws inspicit singulorum , senfum et

(i)
cani judex Deus justiticE carissinice sihi exi- nohilem cle moribus pronuntiat ; sola apud
fendce tuendceque prcusideat (2) : juslltla est Deum Uhertas^ non servire peccatis ; summa
Deo carissima hanc ah humanls jutUcibus apud Deuni nobilitas est, claruni esse virtu-
ex\^n{ quos iu judiciis ferendis sui imltato- tibus. (i) Veris abundant divitiis qui pielate
,

res desiderat, ut unum sint prnevaricatores , el rehgione commendantur. Nam,ut ait Ale-
sicut ipse dissimulator et prcevaricator per- xandrinus Clemens , solus Christianus est
spicac ice suce non est.{^)VvxsdiT\Cd^\.ov esi \\\e di^es , quia verce divitice sunt in anima ^

qui causam prodit praevaricator est advoca- puta fides , gratia et virtutes ^ quibus pollet
;

tus , qui non sui chentis, sed potius adver- Christianus. (2) Personarum acceptio fidei et
sarii tuetur partes ; prrevaricator est judex, christianae professioni contraria, divites prat;-
qui adversus leges alterius ex htigantibus ferens , pauperes contemnens , justitiam per-
causam tacite suscipit. vertit , charitatem laedit, unitatem scindit
Verum si Deus dissimulator et proevarlca- scelus admittlt : Non est putandum leve esse
tor persplcacloe suae non est , muUi sunt Ju- peccatum , in pcrsonarum acceptione habere
dices terrenl, justillac prcevaricatores. Quod fidem Jesu Christi , si illam distantiam se-
eloquenter declarat D. Cyprianus : In forum dendiy ac standi ad honores ecclesiasticos re-
aciem tuam fiecte , inter leges ipsas delin^ feramus .Quis enim Jerat eligi diwitem ad se-
quitur; inter jura peccatur^ innocentia nec dem hojwris Ecclesice^contempto paupere in-
illic y uhi dejenditur^ reservatur : patronus structioreatque sanctioi^e ["5) Ah accepiiowe
.^^

prcevaricatur et decipit; judex sententiam personarum Eugenium Summum Pontificera

vendit y qui sedet crimina vindicatuims ad- dimovere satagit D. Bernardus Non sit in :

mittit , et ut reus innocens pereat , fit nocens te acceptio personarum : non parvi te reum
judex. (4) Muhimode autem pxdi^s^iiicdXw.v peccati existimes ^ si facies peccatorum^ et
judex, et sex potissimum modis criminosus non potius causas judicas meritorum. (4) Ab
efficitur : i. Personarum acceptione et proe- acceptione personarum quse inaequales facit
ferentia ; 2. Cupidine et avaritia ; 3. Muhe- quos natura et rehgio fecit aequales , quae
rum solllcitudine et amicitla;4« Litigantium studiosum ignobilem aut pauperem postponit
animadversione et inimicitia; 5. Crudehtate nobih aut diviti , ignaro aut sceleroso , im-
et iracundia ; 6. Imbecihitateet ignavia. munes erant primarii Christiani , ut ipsimet
Personarum acceptio est vitium oppositum testantur apud Tertuhianum : Nullum ho-
tum juslitiie distrlbutivae, tum commutativae. num sub exceptione personarum administra-
Justitlae dlstributivae ,
quando in distrlbuen- mus , quia nobis prcestamus , qui non ah
dis officlis , dlgnltatlbus, beneficiis , locis , homine^ aut laudis ^ aut prcemii expensum
non attenditur nieritum , aut dignitas, sed captamus ^ sed a Deo exactore et remunera-
persona , ita ut majora et mehora dentur tore indifferentis henignitatis. (5) Duphci de
consanguineis, amicis divitibus, nobihbus; , causa ab acceptione personarum cavebant :

f)ejora et minora exteris, inimicis , pauperi-
jus i^^nobllibus
, quantumvis dlgnioribus.
Oppcjuitur vero justitiae commutativae , cum
judex V. g. liiem adjudicat amico , divlti,
potenii, quae dijudlcanda erat inimico pau-
peri, huinill. Personarum acceptio quae op-
ponitur justltiaj
Hanc a Chrlstianis
nonlca Jacohus Apostolus: «Fratres mei, no-
hte in personarum acceptione habere Gdem
Domlni nostri Jesu Christi. » Vatablus le-
git Cum sitis Ckristiani , ne habeatis per-
:
sonaruni dclcctum, (5) Christlanlsmus per-
sonarum non
velat, culpat,
docet jubetaequitatem, charitatem, paupe- tio laborant , uti in primitiva Ecclesia vige-
,
tum quia non ahis temporaha procurare
,
studebant , sed sibi aeterna comparare mo-
hebantur ; tum quia ab hominibus favores
aut praemla non exspectabant, sed a Deo
,
exactore indlfferentis bonitatis. Exactor est
rehgiosus vectigahum minister, qui tributa
distributivae criminosa est. principi debita, a subjecto populo exigit tota
arcere conatur in sua ca- princlpis auctoritate. Ut denotent primipili
Chrisliani , quam criminosa sit personarum
acceptlo, et quam acerbum mereatur suppU-
cium, Deum vocant exactorem adversus eos
qui indifferentem benignitatem nonpraestant
omnibus , sed quibusdam favent ad ahorum
patitur acceptlonem , sed eam ruinam. Verum quantumvis rlgide ihos Deus
damnat : christiana disciplina puniat, muhi tamen hac tempestate hocvi-

rum curam et sonicitudinem Nescit religio bat indifferens benignitas, quafidelesdignio-

:

personas accipcrc, ncc conditioncs hominum,

f \T , 1 } D r / \ rr . T 1 T, (0 D. Hicron. Ep. ad Celantiam. — (2} L. 3. Pae-

r>) TeM. L. Pitu. 0. - (4) Ep.st. a. ad Donatum - (5) ,, g^

^.^^^S^^^
^^^ ^^^ Tcrt, Apol. 36.
 NOMEN. -— CONCIO I. i3
res indlgnis preefer ehdinl, Prcesident probatl judic^it ^ non ponderans litlgantium jus el
quique seniores, honoretn istunij non pretiOy causae aequitatem, sed magnatum potentiam,
sed testimonio adepti. (i) Sic hac aetate per- divitum opulentiam, pulchritudinis foimam,
sonarum acceptio adeo est communis ut vix munerum opulentiam. Solus Deus potest
ulla prajfectura, illa careat : adeo hocvitium nullius potentis suscipere personam , quia
occupavit omnia subsellia, tribunaUa omnia, ejus conscientia non depramtur aliquapro'
ut nemo aut fere nemo sit ab illo immunis. missa pecunia [i) quem non imitatur scele-
;

Hunc consanguinitas subvertit , alium divi- rosusjudex qui cupidine et avaritia est justi-
tiae subornant , alteri blanditur venustas, tiac proevaricator.
iste donis corrumpitur, ille ambitione flecti- Boni judicis dotes Moysi declarat Jethro
tur , aUus importunis procerum precibus socer ejus Prouide de omni plebe viros pO'
:

aUquomodo cogitur. Quapropter D. Bernar- tentes et timentes Deum , in quibus sit veri^
dus sic ad Eugenium Sumnium Pontificem tas , et qui oderint ai^aritiamj et constitue ex
scribit Est item vitium , cujus si te immu-
: eis tribunos. (2) Pei^ potentes, sapientes in-

nem sentis , inter omnes quos noi^i, et qui terpretatur Cajetanus. Itaque tresconditiones
cathedras ascenderunt ^ sedebiSy me judice, ad probos judices requirit sacer textus : ut,
solitarius, (2) i, Sint sapiente?; nam, ut fatur Cajetanus,
Scelerosa est et communis acceptio perso- vere prima pars judicis a naturali ingenio
narum, quae justitiae distributivae opponitur, est : viri siquidem ingenii, naturaliter sunt
sed muho communior quae aliorum rectores 2. Probiet timentesDeum ,
criminosior et ,
.

justitiam destruit commutativam et in Uti- ne eorum nequitia jura pervertat ; 3. Ode-

,

bus jus uni toUit , ut aUeri tradat in seculo rint avaritiam. Animadvertit autem ibidem
:

magni laboris , non personaliter judicare , Cajetanus quod « dictio hebraica non signi-
sed rectum judicium retinere. (3) Judices ter- ficat proprie avaritiam , sed facuUates hoc ,

reni non personaUter judicabitis , sed rectum est bona quae possidemus aurum, argentum, ,

judicium retinebitis si vobis proponitis in et reUqua hujusmodi » judex itaque non so-
, ;

exemplar supremum judicem et si patrem lum non sit avarus Noli esse pecunice amans
, :

invocatis eum quisine acceptione personarum (3), sed adhuc esto divitiarum conlemptor.
judicat ^ secundum uniuscujusque opus (4) Jansenius (4) in judicerequirit divitias, ne,si ;

nec respicit divitem prae paupere , herum pauper sit et opum indigus facile subor- ,

praeservo, nobilem praeignobiU, sed quem- netur, et aUos depauperet , ut ditetur; ad

que pro meritis, secundum cujusque opera instar Adami et Evae, qui, cum cognovissent
judicaC' Sirus legit Sine acceptione facie-
: se esse nudos,nudati ^ nudant arbores
ipsi
rum judicat ; nec attendit ad personas; an (5), ut suam tegant nuditatem. Utinam ju-
sint vetusta nobiUtate conspicuae; an puellae dicum officia non essent venaUa, neque ipsi
venustae , et gratiarum velut manibus fabri- judices , ullum pro administranda justitia
catae; an fortunoe bonis opulenter ditatae ; emolumentum , sed gratis iUam sumerent
an in honoribus et dignitatibus subUmatae? redderent! At proh dolor officia caroemunt, !

Personas earumque quaUtates non conside- caro etiam justitiam reddunt ; et ultra salaria
rat probus judex , causae meritum , et jus sibi debita numera accipiunt , et pauperes
cujusque solummodo spectat Adsunt tibi et viduas nihil offerre valentes ad extremam
:

oboculosfratrumdifferentice,hicpauper^ille pauperiem redigunt. Depravati iUi et avari

di^fes; hic hospes,alius domesticus ; sijudica- judices commodorum suorum causajungentes
iferis, neiticequalia videaSydivitemsublimem^ domutn ad domum ^ ut quce proximi sunt
pauperem humilem (5) : sic in tuis judiciis te auferretit , amatites munera , sectantes retri-
gere , ut videas non personam, sed personae butiotietti, diripientes j udicata pauperutn; uti
causam, meritum, aut demeritum, justitiam esset illis vidua iti rapitiam , et pupillus in
aut injustitiam nam et j udicatur magtio cum prcedatn. (6) BeUe Ennodius munera seu be-
:

pondere (6), ut unicuique suum jus servetur. neficia judicibus exhibita immanem nuncupat
Q}i2i^ro^ler non persotialiter /udicetnus, sed gratiam. Immanis est gratia quae Uberam et
rectutn judicium teneattius. Quis est qui tioti indifferentem justitiam , munerum prx^sti-
judicatpersonaliter? qui cequaliter diligit.Di- giis , muneranli reddit obnoxiam eani :

lectiocequalis facitnonacceptari personas {j)'. namque ab avaris judicibus extorquent divi-

qui vero non aequaUter diUgit , personaUter tiae. Ab immani illa gratia sese immunem
/,n ^ praedicat Ennodius Datuni est mihi lihera
—
, rr
X
• A
(1) Tert. Apol. Sg.
I r
.r
—j r. / j^
(2) L. 2. de Consid. (5) D.
^ :

August. Tract. 5o. in Joan. - (4) i . Petr. i. _ (5) D. .,) d, ^ug. super Cant. Psal. -
(>) Exod. i8.
— (5)
Basil. Hom. 2. de yariis. - (6) lert. Apol. Sg.— (7) TeVt, l. de Monog. 12. —(4) la c. 17. Eccles.
- (5)
D. Aug. Iract. 3o. in Joao.
U^gil^ ^^^^ Qrat. 3. —(6) Tert. L. 4- adv.Marc. 27.
,4 NOMEN. — CONCIO I.

haberejndicia, etiani cnni sim heneficiis obli' tatur adjudicis placitum,nihil sanctumeritin
^atns. Est eiiim snpetni nnminis , ut senten- jurisprudenlia, sed omnia nutabuntad illius
tiam fernt obnoxins : nec delectetnr immani- voluntatem. Judices sunt legum tutores (i) ,
tate '^ratice rigor examinis. (i) Verum si non praevaricatores. Probus judex sit ab omni
supremus judex Deus sententiam fert inno- affectu remotissimus, etsi quemsentiat,€xuat
xius neque ullum pro reddenda justitia nui- se ab illo, seponatque personam amici, etiam
luatur niunus , plerique judices criminose cum dere sua suorumque agitur. Quemsical-
juslitiam administrant. No?i dehct jndex \o(}^\\\mv QjSk^ii^xoi^oxxx^ Elegisti te per cnncta
\

vendere iustnm jndi€ium ^ ipsi vero mune- judicem totins erroris expertem ^ nec iiwidia
ribus coT\umm\v\\.ur argento et : auro appeti- qnemqnam deprimens ^ nec gratia hlandiente
tur veriias , exongnaiur integritas (^2); i\\k[ue sublimans. Quodcum nhiquesit ardunmy ta-
a liiio^antibus emitu»', et sceleratius adhuc a men sit in patrla gloriosum ^ ubi necesse est
iudicibus divenditur. Nam ut belle subjunglt aut gratiam parentela provocet , aut odium
AufTUStinus cumjudicia qnce nec justa, nec
,
longcv contentiones exasperent. (2) Quanta
snnt vcndcnda , iniqua -Dcnduntur ; multo vis amicitLie et amoris ad labefactandam ju-
sceleratius utique et pecunia snmitur qnia ,
dicis integritatem ? quid non potest vetus aut
scelerose quanwis etiam a volentibus datur. reccns amicus ? quid non propinquus afGni-
Vendentes et ementes iniquum judicium cri- tate autsanguine junctus?quid non domesti-
miwosi sunt , et utrique ad restitutiouem corum supplicationes , filiorum preces , uxo-
obligati. ris blanditiae quibus utitur ad maritum flec-
Neqiie solum criminosi sunt judices avari , tendum? Quid non decora mulier , proeser-
captantes munera , sed adhuc qui immodi- tim erga judicem veneri deditum? Non im-
cum sumunt a litigantibus pretium et lites merito profanus amor pingitur caecus , quia
procrastinant , emolumenticausa vclut a;ter- scilicet excaecat amantes; quare D. Hierony-
nant, et liiigantes divitesdepauperant, Z<o//^«5 mus laudat pulchrum istud Theophrasti ef-
qncvstio litlgantium non tam auget patrimo' fatum: Aniantium cceca judicia sunt. (3)
nia quam evertit ; et qnodfit ambitu Incri^ Neque duntaxat amore , sed adhuc odio et
causa vidctnr esse dispendii. (3) O
quam animadversione judices proevaricantur. Per-
miseri liiigantes, judicum avaritiae et cupidi- fecius amor^ et perfectum odium , judicium
tati expositi quam ! felices qui ab eorum ?;<?rw/« «o/? «^/^o^ci^ (4) ; qui ardenteraraant,
rapina sunt exempti ! valentes dicere cum nihil non magnum non pulchrum conspi-
,

Vate Regio : «Qui exahas me de portis mor- ciunt in persona amata ; at econverso, qui
tis. (4) » Nonnulh exscribunt : De portis li- odio aliquem prosequuntur cunctas ejus
,

tium ; aliivero vertunt de iniquis judicibus. perfectionesquamtumvis illustresvelut totde-

Nam; ut animadvertit quidaniNeotericus, « et fectus considerant ; Sicut omnia dilecta prce^
(juia in portis jus dicebant Hebraei , portae clara sunty sic omnia ingrata videntur obs-
[uo niagi^tralibus accipiuntur nonnunquam, cura. (5) Quod experientia comprobatur , in
et hoc loco portae mortis pro inlquis judici- Gentilibus sinecausa odientibus Christianos,
bus. » Iiem qui tribunalia frequentant et lites ut illis exprobrat Tertullianus Hanc itaque :

tractant , in portis morlis versari dicuntur, primam causam apud vos collocamus iniqui-
et hoc duplici ralione tum quia ipsi liti- tatis odii erga nomen christianum. (6) Haec
:

ganles per injustitias , fraudes, falsitates , odii iniquitas exprobrari posset multis chris-
inimicitias, aliaque ejusmodi quae perpetrant odium injustum lianis judicibus, quorum est
scelera, moriuntur quia judicant ex animadversione, et ex
gratiae, et inferni ingre-
(^) ,

diuntur portas tum quia species quncdam iracundia et crudelitate condemnant.

;

morlis est exponi rapacitati iniquorum judi- Est in Deo societas et conspiratio bonitatis
cum quorum sententias, infernales leges atquej ustitice^separationem earum non potest
, ,

ct tartnri portas (5) vocitat D. Hilarius cfly?ere. (8) Nam, ut eloquenterfatur Chryso- :

quia ducunt eos ad tartara de injustis judiciis logus penes Deum neque pietas sine justi'
,
pcenas luituros. Ha est , neque sine pietate justitia : coelesti
Judex pra'ses legum est (6) non interpres , sensu , sine bonitate cequitas, sine cequitate
pro ingenil licentia, pro nutus privilegio , bonitas non habetur, Virtutes si separate
pro personarum accepliouc, pro vc\ur\e,Yuvc\ fuerint , dilabuntur : cequitas sine honitate
avariiia pro affectus libldine. Si enim flec.
, sceuitia est, et j ustitia sine pietate crudeli»

(1) Llb. 9. Kp. 33. -- D. AuRust. FpJst. 5i. ad

(.) -W L. 2. Var. Ep. 7>. -
(3) In c.
MaceJon. - [S, Ca.ss.od. L.l).
4- Var. Ep.st. 5;. - (,) Xert. Apol. 2.
,0: Osee. - Imperf. Hom. 22. in Matlh. -
(5) Gas-
4) Psal. 9. Lor.n (0 - In Catcn. in c. iG. Mallh. - (4)
—
gi„,i. l. S.VaV. Ep. 5. (6) Tcrt. Apol. i.-{7)Tert.
L.
(Gj Scnec. L. 1. de Ira. 5,
^^ g j ^g _ ^^^ -jert. L. 2. adv. Marc. la.
 ,

NOMEN.— CONCIOI. i5
tas» (i) Eodeni fere modo ratiocinalur D. utrumque, et eum militem qui non occidit>
Augustinus agnoscens lioc discrimen inter et eum qui noa perierat. Quid hoc indigniusl
Deum supremum judicem et judices terre- quia unus innocens apparuerat , duo peri-
nos ; quod homines quando jiidicant^ ali- bant. Piso adjecit et tertium. Nam illum
quando victi niisericordia Jaciunt contrajus- Centurionem, qui damnatum reduxerat, duci
titiam et videtur esse misericordia^ et non
, jussit. Constiluti sunt in eodem loco perituri
esse judicium : at aliquando rigidum volentes tres , ob unius innocentiam. O quam solers
tenere judicium , pervertunt misericordiam, est iracundia ad fingendas eausas furoris !

Deus autem nec in bonitate misericordice Te, inquit, duci jubeo, quia damnatus es
perdit judicii severitatem; nec in judicando le quia causa damnationiscommilitonifuisti;
cum severitate , amittit misericordice bonita- te quia jussus occidere , imperatori non pa-
^e/w. (2) Sit ergo divina justitiahumanoe idsea, ruisti. Excogitavit quemadmodum tria cri-
et ut terrenus judex perfecie suo fungalur mina faceret , quia nullum invenerat. »
officio , supremi judicis imitetur exempUim. Quam multi sunt hac aetate iracundi judi-
Si ad illud se componat exemplar, erityw.?- ces qui de iniquitate scei^itice (i) merito pos-
tus ^
quia pius ; et pius ^
quia justus (3) : sunt culpari, qui sua auctoritate abutentes j

neque in pietate deseret justitiam , neque in humanitatem obliviscuntur, leges et jura

justitia misericordiam obliviscetur. Justitia praevaricantur , et ex ira et furore quo agi-
nequemollis, neque saxea est non ita mo- : tantur supplicia decernunt, a quibus magis
vetur compassione sontium , ut nullam cri- gladius odio educitur quam judicio , furore
minibus infligat poenam ; neque adeo est quam lege -J (2) Cujusmodi erat Scapula ,
agrestisetimmisericors, utabsque uMa huma- Africae prseses, adversus Christianos imma-
nitate levissimis sceleribus atrocissima qune- niter ferociens ,
quem a saevitia dimovere
que imponat supphcia. Sunl judices itainhu- nititur Tertullianus, et recordatione huma-
niani , ut in ferendis sententiis et damnandis nitatis et consideratione suae subjectionis.
reis, non leges, sed innalam barbariem et Potes et officio jurisdictionis tuce fungi, et
crudehtatem consulant ; in quos Cliristus humanitatis meminisse : vel quia et vos sub
Dominus maledictiones vibrare videtur : gladio Piura sunt quae judices a' soe-
estis. (3)
Fce {^obis legisperitis
(4) ut animad- } Nam, vilia arcere debent : i. Dei exemplum, qui
vertit D. Cyrillus, Salvator his verbis repro- absque ulla justitiae suae injuria, punit infra
havit onerosam legis peritorum officinam.]\x- condignum ; 2. Humanitas quae non crudeh-
dicum tribunaha nuncupat onerosam offici- tatem spirat , sed ad misericordiam potius
nam ; in quacuduntur novaepoenae, fabrican- inchnat unde judex mitis et humanus dum
:

tur repetita supphcia, quae ssevi judices pro- pietatem cogitat^ crudelitate caruit; dum cau-
ducunt adversus reos , non ex jurisprudentioe sam temperat ^ judicium custodivit ; dum
officina, sed ex innata iracundiae et ferocita- vindictam differt, crimen evasit. (4) 3. Con-
tis crudehtate.Quam sit inhumanus iracundi scientise custodia, ne nimia sa3vitia crimen
judicis furor, Pisonis comprobatur exemplo, incurrat. Idcirco judicem hortatur Ecclesias-
de quosic fatur Philosophus Morahs: (5)« Pi- ticus Noli esse justus multum (5) , sed in-
:

so, vir a multis vitiis integer, sed pravus , et natam saevitiam, si non humanitate , saltem
cui placebat prae constantia rigor. Is cum timore criminis tempera. Nam, ut ait Cassio-
iratus duci jussisset eum , qui ex commeatu dorus in judicum persona loquens , qui pe-
sine commiiitone redierat ,
quasi interfecis- riculose justi sumus , sub securitate semper
set quem non exhihebat , roganti tempus ignoscimus. Quapropter poenas abdicamus ,
ahquod ad conquirendum non dedit dam- : tormenta damnamus , et tunc vere judices
natus extra vahum deducrus est, et jam cer- sumus. Macte indulgentia ^ quce sohis et
vicem porrigebat , cum subito apparuit ihe pva^sides. (6) Sciat judex periculosum esse
commihto, qui occisus videbatur. Tunc cen- justitiaj severitateni nimis persequi ; quam-
turio supphcio prgepositus , condere gladium tumvis enim ex niunere proesit justitiee, il-
spiculatorem jubet ; damnatum ad Pisonem liusque sit vindex , tameu a severitate et
reducit, redditurus Pisoni innocentiam ; nam soevitia abhorreat , ne dum recte rigidus
concursu
rnihti fortuna reddiderat. lugenti punit, inique et contra justitiam judicet ;
deducunt , complexi aUer akerum cum ma- 4- Ad sua crimina attendens judex, aliena
gno gaudio castrorum commilitones. Con- saeve et crudehter non punit. Facile enim
scendit tribunal furens Piso, ac jubet duci
(1) Tcrt. Apol. 49. —
(2) IliMcb. Ep. 56. —(5) L.
(1) Serm. i45. — (2) In Ps. luo. — (3) Cluysol. ib. - ad Scap. 4. —
(4) Chrysol. Seriu. i45. — (5) Gap. 7.
—
(4) Luc. 1 1. — (5) L, 2. dc Ira. 16. — (6) L. 1 1. Variar. Ep. ^o.
 ,

i6 NOMEN. — CONCIO I.

absolufor cst alieni criminis , conscius siii, jectis, Iteriim si disciplina sewper aderit,
'i^ la ferenda seiilentia, iion tam se judicera vertitur animus delinquentis in desperatio^
(luani reum cogltat. A seipso de propriae nem^ et judex non merebiiur >a Deo miseri-
consclenilae gymnasio ediscit gymnasium , et cordiam. (i) Multi sunt tamen judices , ex
dum seliumanitatisindigum recognoscit) aliis defectu misericordiae crudeliter saevientes,

humanitatem et clemeniiam praestat; 5. Quia et ex defectu justitiae , scandalosa potentum

judex, etsi super alios constitutus sub gladio crimina non punientes. In infirmis et pau-
est et subditus supremo judici, qui con- peribus castigandis potentissimi sunt, adver-
,

deinnat eos qui iracundia et ferocitate , et sus magnates vero imbe!cilles et stupidi in ;

qui iornavia et imbecillitate jusliliam pra-va- plebeios leonum demonstrant ferocitatem ,

ricaniur. in proceres damarum ostentant timiditatem;
Marcion removens a Deo judiciarias vi- Nec attendunt quod judicibus magnanimitas
7'es (2), est illi contumeliosus tum quia ad est necessaria, non tam adversus infirmos
:

\nsiar Y.Y>'\cuTi, in totum immobilem et stupen- qui justitioe obediunt , quam adversus po-
tem Deum efficit, qui nec virtuti largitur tentes, qui scelerose viventes, insolentius jus-
praunium, neque vitium poena mulctat ; tum tltiam contemnunt. JJbi malitice conjuncta
quia pen>crsissimum Deum ostendit in ipso potentia est , aliquid tibisupra hominem prce-
prceconio solitarice honitatis. Si enim neque sumendum. (2) Bona proesumptio quae arma-
damnat y neque vexat ^ utpote qui nec judi- tur conira non bonam potentium praesump-
ccm non invenio quomodo illi dis-
prccstat , tionem. Bonus judex tuetur pauperculorum
ciplinarum ratio co/isistat. Quale est enim ,
impotentiam qui a magnatibus injuste op-
,

ut prcecepta constituat non exsecuturus ; ut primuntur, et armatur adversus procerum

dclicta prohibeat non vindicaturus ^ quia non potentiam, qui neque homines, neque Deum
judicaturus ? Absit ut Deo Iribuamus neque metuentes , temere omnia sibi licere praesu-
stupiditatem neque perversitatem. Verum
, munt, et sua potentia insolescentes, in pau-
si hi defeclus Deo repugnant, in multis re- perum ruinam, et reipublicae detrimentum,
periuntur ignavis judicibus , ob quorum atrociora qureque audent facinora. Sic enim
negllgentiam et imbecillitatem scelera gras- wquitatic libra seruabitur , si auxilium lar-
saniur et criminosi insolescunt. Porro justi-
, giatur imparibus, et metum nostri pro par-
tia strenua esse debet, animosa, magnanima, i^ulis , insolentihus opponamus. (3) Sic lo-
arniala adversus improborum malitiam. Igna- quitur Theodoricus rex ; quem non imitantur
vuni stupentem et inermem judicem pungit judices iniqui saevientes erga impotentes
Ecc\es,\asucus Noli qucererejierij udeXy nisi indulgentes potentibus, et sua debilitate et
:

valcas virtute irrumpere iniquitates ; ne ignavia irritantes supremum judicem , qui

forte cjctimescas faciem potentis , et ponas formidandam exercet potentiam ; tum erga
scandalum in cequitate. (3) Irrumpere idem judices negligentes ; tum erga potentes sce-
est ac vi ingredi , impetum facere. Judex lerosos et insolentes.
teneiur audacter potenium aggredi iniquita- 3. Potestate indiget judex : nam unde ju-
tes, punire crimina. Qui ob timidilatem pro- dicium nisi de potestate ? (4) Diversa est au-
cerum non cohibet insolentiam, dicitur scan- tem judicum potestas , pro jurisdictionis qua
dalum ponere in aequitale , id est , ipsam pollent diversitate : et quia Deus est supre-
aequitatem et justiliam scandalizare. Justitice mus judex , omnem super nos potestatem
aiiimus habituminduityetfortitudinis,et tem- ejus agnoscere debemus. Supremam hanc
pera/iticE. Temperantiae quidem , ut ra-
(4) potestatem exercet Deus , de criminibus vin-
lione gubernaius , nec ira, avaritia, libidine, dictam sumens. Nam quid credimus judicem
aut aliquaalia passione agitatus judex in jus- illum ,si non et ultoreml (5) Summam su-
tlti.e officina, injustitlas non excudat for- : premi illius judicis potestatem cuncti metuere
litudinis eliam , severlus male scelerosos debent mortales , praesertim judices et po-
puniens ne pro itnpunitatis securitate (5)
: tentes. Judices non homines, sedDeum per-
scelera insolescant , et sua pusilliiate non tiraescenles , probe suo fungunlur officio.
jnodo scandahzet homines juslos,sed in ipsa Solus est Dei timor , qui fugat crimina , in-
justitia scandalum ponat Injudice miseri- : nocentiam servat. At e conversofacile deviat
cordia et justitia debent esse , quia una sine a justitia qui in causis non Deum , sedho^
nhera be/ie esse non potest. Misericordia sola minem pertimescit. [6) Cujusmodi sunt judi-
si fuerit , sccuritate/n faciet peccandi sub.
(1) D. Aug. Serm. 2o3. de Temp.
— (2) D. Bern. L»
(1) Casslod. Projcm. L. 11. Var. — Tert. L. de Consid. — Cassiod. L. i. Variar.Ep. 8.—
•d». Marc. aS. - Cap. 7.
{'->) — (4)
(2)
Sentc. Ep. ao.
i.
—
5. (5)
Terf. L. de Test. An. 2. — (5) Tert. L. dc Pat. 10.
—
(4)

(5) Tcrt. L, 4. adv. Marc. 16. (6) Chrysol. Scrro. 127.

 ,

-~ CONCIO 11.
NOMEN. 17
ces politici et iniqui ^ in quos suam potesta- post mortem tum iu corpore, tum in anlma,
tem demonstrabit Deus et perverse adminis- interminabili supplicio mulctat. Inde tria ex
tratam eorum judicabit justitiam. Quod Domini verbis colligit TertuUian.unum noii
in- ;

nuit Regius Yates modulate canens : ISarra^ timendos homines qui postquam occiderint
bimus mirabilia tua. (r) In Graeco habetur : corpus , nulkun aiiud possunt infligere sup-
Omnia mirabilia tua, Omnia autem illa Dei plicium ; Dominus coiwersus ad discipulos :
mirabilia , in compendium redigit Propheta Dico autem TJobis , inquit, amicis meis : no-
subjungens Cum accepero tempus^ ego Jus-
: lite terreri ab eis qui vos solummodo occidere

titias judicabo. Omnium mirabihum Dei possu/it y nec post hoc uUam in vobis habent
summa est ,
quod Deus tanquam supremus potestatem. (i) Aliud timendum esse Deum,
:

judex justitias judicabit armabitque suam , cujus potestas ultra mortem extenditur pu- ,

potentiam quae tot ab orbe condito mirabilia niens in gehenna scelerosos et peccatores.
operata est adversus iniquos juoices et sce-
, Demonstrabo autem ^obis quem timeatis :
lerosos principes,qui perverse administrarunt timete eum
qui postquam occiderit , potes-
justitiam. Horrende et cito apparebit -vohis ^ tatem habet miticndi in gehennam. Itaque
quoniam judicium durissimum his qui prce- dico vobis ^ httnc timete. Tertium Deum ,

sunt ifiGt. Exiguo enim conceditur miseri- quem timere oportet , non esse peccato of-
cordia : potentes autem potenter tormenta fendendum , sed potius virtutibus et sanctis
;?«^/<?/^/w/'.(2) Vehnt,nolint,subjIcientur justi- operibus promerendum, Quem timere jubet
tiae Dei magnates , nec valebunt resistere offendi vetat^ et quem ojjendi vctat , demc'
potestali supremi iUius judicis quem modo reri jubet. Ilabemus hcec documenta et prae-
non metuunt. Sciat judex , sciat rex ^
quod cepta , non ab hominibus scelerosis, non a
sicut in throno hominum primus constitutus judiclbus iniquis , non a principibus vitio
est , sic et in poenis ^ nisi justitiam Jecerit ,
deditis , sed a supremo Judice Deo , quem
primatum est habiturus. (3) Neque a suppU- forniidare , cui obtemperare et a quo obse-
ciis immunes erunt magnates et potentes sce- quii proemium sperare debemus. Et qui hcec
lerosam vitam ducentes et humanam justi- mandqt , timendo et non oj-
ipsius est cui ,

tiam haud formidantes. Adversus quos etiam Jendendo , et demerendo procurat. (2) Su-
nunc fert sententiam ipsemet supremus vivo- preujam igitur judicis timeamus potentiam,
rum et mortuorum judex F^os autem sicut : mandatis ejus obediamus crimina quoe illuni ,

homines moricmini et sicut unus de prin- , offendunt fugiamus virtuti studeamus , et

,

cipibus cadetis. (4) Cadentes non secus atque aeternam merebimur gloriam.
unus de principibus cecidit : hic autem est
«*^^»*^^^'**«**'***»»»»*»********»*»
diabolus. (5) Quemadmodum enim Lucifer
inter Angelos primatum tenens , peccando
CONGIO SErUNDA
corruit in infernum interminabiles luiturus
poenas, ita scelerosi magnates et principes cceteris vero nominibus , et imprimis
morienturnon secus ac ceeteri hommes, et C/zm^i (3Ucute animadvertit D. Augusiinus,
m
post mortem detrudentur ad tartara , ibique qno^i innumerabilibus modis eadem res ap-
aeterna tolerabunt suppHcia. pellari possunt recte et subtilissime. (4) Et
Terrenijudicesviventiumanimastorquere hoc , ut mihi videtur , trina potissimum de
nequeunt, neque etiam mortuorum corpora; causa : primo, ut per diversa nomina , varia
mio mors ab eorum severitate et potentia quibus personae insigniuntur officia denoten-
hberat reos. Quare acute animadvertit D. tur P/w//^/e ^i7«/i
(5) in actibus pubhcis in- :

Ambrosius , mortem supplici corporalis esse seruntur. Secundo, ad exprimendas vel per-
^^/ec/w///. (6)Quasidicat: Quiapudseverum fectiones , vel jurisdictiones , vel affinitates
etcrudelem judicem causam habet, ex ira et quibus nobilitantur homines Quorum ne :

furore repetitam pcenam , pro unica culpa nominum quidem dignitas humanis cogno-
,

exigentem ipsa mors defectus supphcii est. niinibus distat.{6) Tertio, ad innuenda egre-
,

Nam defectus corporeae vitie eripit sajvo ju- gi^ facinora quse pertracta sunt , vel saUem
dici materiamsuppiicii, quodsaeperepeteret, ^1,^. ominantur pertractanda. Exinde titulos
et perpetuaret, si vila suppeteret. Dei autem quorumdam
(7) legimus , a Gentibus de-
jurisdictioseseextendit, nonsohimsupra ani- beUatis Provinciis imperio subdiiis , egre- ,
mas,sed etiam supra corpora.Nequemors ab gijsque patratis operibus : Sicutreges trium-
ejus severitate eximit criminosos quos etiam
(i)Tcrt. L. 4. adv. Marc. 28. -- (a) Tert. il)i(l. (3) —
(i) Psal. 74. — (9.) 8ap. 6. — (5) Duh.Cypr. de abns. — Tort. L. 3. adv. Marr. if). —
(4) D. Aiig. L.de Quant.
Saccrd. c. 9. — (4) Psal.81. — (5) Gracci Patres in Pa- An. c. 45. —
(5) Tcit. L. de Spocl. ii. \(\) Terl. L. —
raph. — (6) In cap. 12. liv. 2. ad i^at. S. —
(7) i,Vt. L. de Spect. 4«
V. 2
 i8 NOMEN. — GONCiO IL
phorinn suorinn titulis nuncupantiir, et suh- hominum quam operalus est. Ut enim anmi-
/ectarum gentium conquirunt numerosisslma advertit D. Augustinus , Jesus hehraice ,

cognomentc^ , ita Christus honorum suoruni nostra autem locutione Sah>ator. (i) Inter
titulis nuncupatur. (i) Non estautem in pra3- Christi et Jesu vocabulum hoc agnoscit dis-
sentiarum scrnio de nominibus quae Chrislo crimen TertuHianus quod unum est pro-
,

raelaphorice duntaxat et analogice compe- prium , aherum accidentale. Quorum nomi-

lunt , cjuaHa sutu Leo , Agnus, Petra , Os- num alterum est proprium quod ab Angelo ^

tium , Vitis, aliaque ejusmodi. ISec miretur impositum est alterum acciclens
, quod ah ,

lcctor si idem et prlnceps est , et sacerdos, et unctione convenit. (2) Nomen accidentale est
^'itulus^ et agnuSj et aries : cum in Scripturis Christus, nomen proprium est Jesus. lllud
sanctis pro varietdte causarum legamus eum, sacramenti nomen esty hoc triumphi : nam
Dominum ct Deuni ct hominem et prophe- sicut a Deo unctus nomen sortitur ex ungui-
, ,

tanij et virgam, et radicem^ei Jlorem^et prin- ne ita cum salutem perditam mundo reddi^ ,

cipeniy et judicem, etregem, et justum ^jus- dit a sahando nomen Sah>atoris assumit. ,

titiam , apostolum episcopum hrachium ,(3) Quod est prorsus honorabile, admirabile,
, ,

sen>um, unigcftitu/n pastore/n ,Jilium os- amabile , ratione , i. Excellentice et dignita-

, ,

tium viam angcluDi sagittam (^i) Non tis ; 2. Yirtutis et efficacitatis ; 3. Dignatio-
y , , .

loquitnur etiam de nomiiiibus quoe conve- nis et pietalis.

niuut Christo pia^cise ut Deus est sive sint j PARS. Multis ratlonibus comprobatur
, ,

cssentialia tt commuuia tribus personis di- quam honorabile et augustum sanctissi-

sit
vinis ; sive propria aut appropriata secundae ^^^^^^ jesu nomen : i. Quia per illud signifi-
personrcTrinitatls: sedtantum de nominibus c^ixxv homo Deo mistus{^) id est, divini Ver-
:

qudjus afficIturChristus, utcst Deus-Homo. ^i personahtate suppositatus et subsistens.

Non quidem de omulbus quoe ad illum perti- ^\\,,\ est autem Verbo divino subhmius ; 2.
nentratiooeofficn,autdiguitalis:nequeadhuc Q^ia denotatur per nomen Jesu, Dei et vir-
de omnd3us appellativis quibus ut plurimum ^^,^\^ Fihus , in celernltale de Deo Deus , id
apudhominesaudiebatur,utNazaraeus,Chris- est,de substantia Patris generatus, et in tem-
tus et Jesus. Et quidem Nazara^us vocari
^ore delapsus in Virginem quamdam , et in
habehatsecundnmprophetiam Christus Creato- ut^ro ejus caro figuratus
(5) Parentum auicm .

ris:u/ide et ipso nomine nosJudwi Nazarccos

nobihtas arguit fihi dignitatem , ejusque no-
appellant per eum. Christo auiem appeUatio ^en reddit prieclarum et iUustre. 3. Quia
^azarceicompetituraeratexi/ifanticelateh/is, summam Domini innuit graliam et sanctita-
cid quas apud Nazareth descendit , vitando
tem. Quam priB se ferl Christus Dei Fihus.
Archolaumjdium Heiodis. (3) A loco in quo Jesus autem idem est ac Christus. Et hahet
hahitavit appellatus est NazanTeus, ct ab unc- ^^^^
instrumenta Pauli , qua^ in hunc modum
tioue lumcupatus est Clinstus. U/ide Christus
pronuntiant , et duos proponunt , Deum Pa-
dwitur a ch/ismate , quod est unctio , quce
t^em , et Dominum Jesum Christum Filium
Domi/io no//ien acco/n/nodavit , factaspi/iia'
Patris , et Jesum ipsum esse Christum : in
lis quia Spi/itu u/ictus est a Deo Patre ,
,
alter^o quoque no/nine DeiFilium. Nam exin-
suut in Actis : CoUecti su/it enim vere in
^^ ^o jure quo ut/ni/nque no/nen unius est ,
ista cwitatecuWe/sus sanctum FiUumtuum,
ul est, Dei Filii, etiam alterum sine altero
quem uuxisti. (4) Tertulhano arridens Chrj-
ejusdem est. Et sii^e Jesus tantummodo po-
sol<,gus postquam Cliristum ab unctione situsest, intelligitur et Christus quia Jesus
;
dicium asseruit, subjungit Quia et wic- uiictus est ; si^e solummodo Christus , idem
:

r, . ,: .,
-. _ . . qua Diuinitatis u/iguento
-
, (n) v^..^^v^^s.^.»^^^.^,
.SpLntus dwuntaiis cff/.dii : ut i^egnum et
accidentahs aUera , qu^e est gratia summa
sacc/-dotnnn, q/uul per alios prcn/ilserat te/n^
inj ^^^X^^^^ q^oJ sJ ^i^ communiter

_, L. 3. de Trin. c. 10. —
(2) Terl.L. adv. Prax. 28.
,
(I;
, , ^
Lbrysol. Scrm. 5;. —(2) D. Hicron. in Ezccl-. ^G. —
(1)
Chrysolog. Sfrin. 60.— (4) Te;t. Apol. 21.
(?) (5) —
-. (5)T^rt. L. 4. adv. Marc. S. {\) Tfcrf. L. dc liapt. - Tert. ibid. —'(6) Tcrt. h. adv. Trax. 38. —(7) Chrysol.
6. —(5; Serra. 59. —
(6) Chrvsol. Seim. 5;. Serm. 5-.
 ,

NOMEN. — GONCIO 11. 19

iinctus? 4' Quia Dei Filius humanatus est angelicacreatura, (1) Quod innuerevitletur
ut humanam operaretur salutem. Ut homi- Regius Vates, aiens «Ante solem permanet:

nem gestaret Christus y salus hominis fuit nomen ejus.» Campensis \eg\\.{^2)'.Ante solem
causa.[i) A salvando autem Salvaloris mu- filiabit nomen , Pater aeternus
ejus \ id est
tuatur nonien ,
quod idem sonat ac Jesus. qui ante secula generat Filium , dat illi in sua
Itacum salutem perdiiam inundo reddidit ,
generalione augustum Jesu nomen , quod ,
sahando nomen Sahatoris assumit. Scepe i. Omnia Christi nomina complectitur 2. ;

jam diximus quod Jesus hebj^aica lingua Supra omne nomen extollitur ; 3. A coelo,
dicitur , Sahator dicitur hoc latina. [2) \Jt terra et inferno colitur.
autem vult Tertullianus , nihil tam dignum i. Quidquid clamentet obstrepant Judaei,

Deo quam salus hominis (3) in qua procu- mihi vindico Christum^ mihi defendo Jesum^
,

randamirum in modum coruscant divina mi- (3) cujus varia apud Isaiam prophelam inve-
sericordia potentia et justitia. Misericor- niuntur nomina. Nam « Emmanuel, id est
,

dia, dejiciendo Deum ut prostratum suble- nobiscuniDeus (4) » nuncupatur deinde sub
, ;

varet hominem ; debeliando dia- his indiciis « Accelera, spoha detrahe, prae-
polenlia , :

bolum , qui de Dei imagine triumphaverat ; dari (5) » describitur.Tandem « admirabihs,

juslitia, reparando per Christi salisfactio- consiliarius , Deus fortis, Pater futuri secuh,
nem , injuriam Deo ab Adamo factam ; 5. princeps pacis (6) « praedicaiur Sedqui dici^ :

Quia in veteri Testamento praefulserunt tres mus , quod egregius ille Propheta , ipsum ,
viri nomine Jesu insignes, qui augustissimum id est , puerum multis nominibus appellan^
Salvatorisadumbrarunt nomen. Nempe Jesus dum fore pra^dicans ; hoc unum tacuisse Di-
qui et Josue fihus Num , Jesus Fihus Josedec detur^ quod solum , ut pra^monuit Angelus et
et Jesus Siracides ; inter quos secundus quo- testatur Evangelista , vocatum est nomen
que Moyses populi secundi , qui imaginem eyV^^ ? (y) Bernardus,post varios dinumeratos
nostri , in promissionem Dei induxit^ in quo titulos quibus Dei Filium commendat Vates
primo nomen Domini dedicatum est. (4) Per Evangehcus, subjungit : Magna quidem no'
secundum Moysen, Josue intehigit qui pri- mina , sedubiest nomen quod est super omne
mus post Moysen israeliticum populum re- nomen, nomen Jesu ^ in quo omne genu flec^
xit , et in terram promissionis introduxit. ^«/«r ? Ad hoc dubium respondet Bernardus:
Dum Moysi successor destinaretur Auses^ fi- Forte in his omnibus unum illud inwenies ,
lius Nave y transfertur certe de pristino no- sedexpressumquodammodoeteffusum.Q}X2ive
mine , et incipit vocari Jesus. Hanc prius Jesum solum nominando , cuncta praefata
dicimus figuram futuri fuisse (5), et quia ve- vocabula in illo inclusa dicimus , ut inde col-
ritas est longe nobilior umbra et figura ejus, hgatur quanta sit nominis Jesu excellentia
ex dignilate virorum qui Dominum etiam in et majestas.
vocabulo praefigurarunt , recte cohigitur Nomen Jesus idem est acEinmanuel, ut
quantasit praefigurati dominici nominisexcel- eleganter probat TertuUianus , tum adversus
lentia etdignitas. 6. Nominis antiquitas ejus Judaeos, tum adversus Marcionem, qul ne-
excellentiam demonstrat, Jesuautem nomen gabant venisse Christum , eo quod non voca-
non accepit Salvator a Maria, Matre sua, cui batur Emmanuel. Sic Esaias dicit : Ecce
Angelus « Ecce concipies in utero, et paries Virgo concipiet in utero, et pariet filium ^
:

fihum , et vocabis nomen ejus Jesum » (6) et vocabitis nomen ejus Emmanuel ^ quod
Conveniens eratut Angelus/?r/or Christumet interpretatur nobiscum Deus. Siibjuncta est
in homines annuntiaret^ etJesum transnomi- enini et interpretatio Emmanuel , nobiscum
naret. {j) Itaque in auspicio conceptionis Deus , uti non solum sonum nominis spec-
augustum Jesu nomen , AngeU praestruitur tes , sed et sensum. Sonus enim hebrai'
oraculo. Neque in circumcisione Christo im- cus , quod est Emmanuel ^ suw gentis est ;
ponitur, nisi quia ante incarnationem id An- sensus autem ejus , quod est, Deus nobiscum,
gelus Mariae autea dixerat. Nam Evangelista ex interpretatione communi est. (8)Trinaau-
leste, « vocatum est ab Angelo,priusquam in tem ratione Jesus est Emmanuel, id est, no-
uteroconciperetur. » V
ocatum plane., non ini" biscum Deus tum ratione incarnationis per:

vositum , nempe hoc ei noinen est ab ceterno. quam Dei Filius in terra visus est, cum lio-
A natura propria habet ut sit Sali^>ator. Inna" minibus conversatus est , et humanam ope-
tumet nomen est, non inditum ab huniana vel ratus est salutem ut enim phllosophiitur :

Tcrt. L. de Car. Chr. i4.

(i) —
(-») Clirvsol. Scrm. 62. (1) D. Bern. Serm. 2. deChr. Conc. — (2) Psal. 71.
— (3)Tert. L.a. adv. Murc.27. —
(4) Terl. L. do Monog. — (5)Trrl. L. 3. adv. Marc. 16. — {\) Isa. Cap. 7. —
6. — (5) Tert. L. adv. Jud. 9. —
(G) Luc. 2. —(7) (5) Ib. Cap. 4. —
(6) Ib. Cap. 9. — (7) »• Horn. Serm.
Tert. L. 4- adv. Marc. 38. a. de Circumc. — (8) Tert. L. adv. Jud. 9.
 ,
: ,

ao NOMEN. CONCIO II. —

D.Thomas,perEmmanuelem,idest,nobiscum ^ocarl posset ant esse Salvator, si forte ^

Deus desi^iiatur causa salutis, quae est unio quippiam horiim defuisset. (i) Nunquid nou
,

divina3 et liumanne naturos in persona Filii vere admirahilem eum singuli sumus experti
Dei tum ratione Eucharistiae, in qua polli- in mutatione voluntaLum nostrarum ? hoc
•

citus est Chrisius esse nobiscum usque ad namque est salvationis nostrae principium ,

consummationem secuU tum ratione bap- cum incipimus respuere quod diHgebamus ,
;

tismi: Quodsi Emmanuel nobiscum Deus est, dolere unde loetabamur, amplecti quod time-
Dcus autem nobiscum Christus est rjuictiam bamus, sequi quod fugiebamus , optare quod
,

in nohis est {quotquot enim in Christum contemnebamus. AdmirabiHs plane qui haec ,

tincti estis Christum induistis : ) tam pro- operatur miracula. Sed nihilominus et consi-
,

prius cst Christus in signijicatione nominis liarium sese exhibeat necesse est in electione
quod est nohiscum Deus quam in sono nomi-
,
poenitentije et vitae ordinatione ne forle sit :

nis , quod est Emmanuel. Atque ita constat nobis absque scientia zelus , et voluntati bo-
venisse jam illum (pii prcvdicahatur Emma- nae prudentia desit. Sane opus est ut Deum
jiucl : quiaquod significahat Emmanuelj ve- quoque probemus in remissione videHcet
/i/7, id est, Jiohiscum Dcus. (i) priorum deHctorum quia nec sine hac sahis ,

^que etiam Jesu nomen secum importat nobis constare potest et nemo potest dicere: :

insignia quibus Esaias Christum denotat Dimitto peccata , nisi solus Deus. Verum ne
nam, ut expencHt Doctor Angelicus, per hoc id quidem sufficit ad salutem , nisi Jhrtem
quod dicilur Voca nomcn ejus accelera ^ quoque experiamur in expugnando impu-
: ,

spolia dctrahc h), designatur a quo nos sal- gnantes nos, ne ab eisdem rursum concupis-
vavit, quia a diaholo , cujus spoHa abstulit, centiis superernur, et fiant novissima nostra
secundum ilhid Coloss. 2. Exspolians prin- pejora prioribus. Videturne jam aHquid
cipatus et potcstates. Quod innuit ipsemet deesse Salvatori ? Plane deesset quod maxi-
Propheta de Christo vaticinans Quoniam mum est, nisi el Pater esset futuri seculiy
:

priusquam cognoscat injans vocare patrem ut per eum sciHcet in immortaHtatem resur-
et matrem , accipiet virtutem Damasci , et geremus, qui per praesentis secuH patrem ge-
spolia Samaricu adi>ersus regem Assjriorum. neramurad mortem. Neque hoc satis si non ,

(3) Christus aulem figurate dicitur bellator etiam Princeps pacis Patri nos reconciHaret
:

Sic hellipotcns et armiger Christus est. (4) cujus traditurus est regnum, ne forte sicut
Per virtutem Damasci et Samarine spoHa fihi perditionis, utique non salutis, resurrec-
,

intelHgenda est idololatria. Agnosce et spolia turi videremur ad poenam. MultipHcatur sane
figurata cujus ct arma allegorica didicisti. ejus imperium , ut merito Salvator dicatur
,

Pugnavit autembeHipotens et armigorChris- etiam pro multiludine salvandorum. Et pacis

tus adversus regem Assjriorum , adversus non erit finis, ut veram noveris esse salutem,
diabolum ^ qui homines ad idololatriam ad- quae nonpossit timeredefectum. En quomodo
fhictos in idololatria decinebat. Ab incuna- solum Jesu nomen omne nomen complecti-
buHs autem accepit virtutem Damasci , et tur, et quod est magis adhuc stupendum,su-
spoHa Samaria? adversus regem Assyriorum : pra omne nomen extoliitur.
quia IMagos al) idololatria removens , ad sui 2.Jesus profecto nomen grande [p)^ quod
cognitionem et fidem adduxit. lloc itaque extoHitur supra omne nomen quod nomina'
modo Magos quoque Samaritanorum appclla- tur, non solum in hoc seculoy sed etia/n in
tione titulauit et dcspoliatos , quod Iiahue- futuro. (2) Grandia nomina, Princeps , Rex ,
,

rant cum Samaritanis idololatriam. Imperator , Summus Pontifex, sed Jesus est
Neque minus competunt Jesu coetera qua? supra omne nomen quod nominalur in hoc
diuumerat Esaias nomina. Nam ut ait D. seculo. Grandiora sunt adhuc in futuro seculo
,

Bernardus(5), «sed et Dominus meus admira- nomina Angehis , Archangelus , Principa-

biHs fuit in nativitate ; consiHarius fuit in tus , Potestaies , Virtutes, Dominationes,
prnedicatione ; Deus iu miraculorum corus- Throni, Cherubin , Seraphin , sed Jesus no-
calione ; fortis in passione ; pater futuri se- men est supra omnem principatumy potes-
cuH in resurrectione ; princeps pacis in iHa tatem , et virtutem , et dominationem , et
DDlerna ])eatitu(Hne. » AHam adhuc subminis- omne nomen quod nominatur in futuro SC'
trat Doctor mellifluus prx-fatorum titulorum culo. Magna fuerunt apud Gentiles nomina
^positionem: llahes ergo unum ex his om- Saturnus, Jupiter, Phito, Neptunus, ApoHo,
nibus appellationihus Jcsum : nec omnino aut Mars , Bacchus , Mercurius, Ceres , Juno,
Diana Venus in quorum nominibus et
, .
,
Tert.
(1) L. J. adv. ».
rr
T -
Marc. 12.
j
— , V
(2) 2. p. qiijest. 3-.
,
' ;
''

^\^-^'^ '• ~' ('^^ ^"^' L-^^^- J'"^- 9.

— ^4)Teit. ib.— (i) Serm. 2. de Circurac. — (2) Tert. L. dePaU»3*'
(5) Scrm. 1. dc Kat. Dom. _. (3) Euhes. 1.
 :

NOMEN. — CONGIO II. 21

imaginihus fallaciam ^ consecra-
^ et histojnis facit. Jehova fons est et principium eiuis;
tionis sibi negotium acturi constituerant {1) , Jesus fons est et principium gratiae, gloriae
ut sub eis falsa venerarentur numiaa. At et salutis. Jehova fuit contritor et debellator

Jesu nomen summe subhmatur super omnia Pharaonis et ^Egypli Jesus contritor est :

illa nomina inania atque conficta, (2) Gon- diaboH etinferni. (i)Jehova Judaeorum veteris
fictos deos confictis nominibus celebrarunt Testamenti est, Jesus Christianorum et novi
pagani : Christi autem dignitas , imo et di- Teslamenti est legislator. Jehova Hebraeos
vinitas, non est ficta, sed vera ; non est ina- per mare rubrum duxit in Chanaam , Jesus
nis ,
omnimode perfecta
sed : proinde non per sanguinem suum , quo baptizamur et
capit nomen alienuniy et statui suo extra- abhiimur , deducit nos in coelum. Nomen
neum. Neque solum Apostolus perstringit Jesu innomine Jehova repra^sentabatur; unde
nomina deorum quos finxerunt poetce sed , hsec verba Ego sum qui sum ; ex versione
:
,

etiam^onesquossomniavit Valentinus ^w/ :

chaklaica sic legit Lippomanus Ego sum :

simul ausus est duos concipere , Bython et qif-i ero , scihcet homo Deus mukique inter-
;

Sigen : cum usque ad triginta Monum foetus, pretes censent eum qui in rubo dixit Moysi
tanciuam jEonice scrophce examen diuinita- ,
Ego sum quisum, aut qui ero esse divinum ,

tis effudit. (3) Qui cseteros iEones nosse de- Yerbumposteacarnem assumpturum. Jehova
siderat, legat TertulUanum et inveniet non ,
igitur erat quasi aenigma Jesu , et vicissim
numina, sed nominum portenla at ne quem : nomen Jesu est declaratio nominis Jehova.
ex nominihustamperegrinis^etcoactis^et com- Imo si htteras spectes ,
nomen Jehoseva,id
mctis,et amhiguis,caligo suffundat {4),ChviS' est,
(
quod est idem cum nomine Jesu)
Josue
tianiChristumnominant Jesum,nequedesanc. inckidit omnes htteras nominis Jehova, ahas-
toilloerubescuntnomine, quodest^/^pero/72/i(? cp^e proprias superaddit ut fuse demons- ,

nojnen (5) , quia nomen Jesu est majus , sanc- trat a Ponte in Sapienliam. Sed nemo hac

tius venerabihus quam sit nomen Dei Te-

,
siipra re mehus philosophatur quam Hugo
iragrammaton, Jud^eis ineffabile, quod vulgo Garensis qui in nomine Jesu nomen Jeho-
,

dicitur Jehova. Quare Abulensis nomen Jesu, ^a recognoscit inclusum (2) (Est autem no- ,

ipso Dei nomine majus existimat. Tum quia men ihud Tetragrammaton id est quatuor ,

Deus significatDeum qua Dominus et Crea- htteris scriptum , scihcet

,
he , i^au he, W, ,

tor est Jesus vero significat Deum , qua quo^^^ sonat, principium vitae ,
,
passionis
Salvator et Redemptor est. (6) Uti autem be- iste. Hoc nomen erat scriptum in lamina
neficium redemptionis est majus quam opus aurea quam Summus Sacerdos gerebat in ,

nomen Jesu, sive Redemptoris,

creationis,ita fronte. Et hujus sensus Iste, id est, Chris-
:

majus estquam nomenDei Creatoris. Et ob tus ,

quem iste sacerdos significat, est prin-
hanc causam Ecclesia benedictione cerei in cipium vitae, passionis, id est,perpassionem.
pascaUs canit Nihilnasciprofuit, Jiisi redijni
:
Loco enim solebant Graeci ponere
ablativi
profuisset (7) id est, frustranea nobis fuisset
:
genitivum. Christiane, habes nojjiijiis repj^cp-
creatio, et nativitas,nisisubsecuta fuissetre- sejitatiojiem (3), sciUcet Jesu nomen , per
demptio tum quia nomen Dei Redemptoris
:
Jehova repraesentatum , et nomen Jehova
includit nomen Dei Creatoris, sed non econ- i" nomine Jesu contentum : quod signi-
verso : redemptio enim supponit creationem, fieans humanam salutem quam sua pas-
creatioverononsupponitredemptionemjtum sione operatus est Dominus , est magis au-
quia , ut ait Abulensis , Ecclesioe comjjiunis g«stum et venerabile. Inde conchidit Abu-
et laudabilis consuetudo, jnagis honorat is- ^ensis Qui ergo cojitj^a hoc offejidit , deho- :

tud nomen Jesu quajn nojjien Deus : ujide Jioj-ando Jiouien Jesus , niagis peccat quajn sl
audito Jiomijie Jesus , dci^oti fideles , aut Quale quxso, esl
dehonestaj-et jwjnen Deus. ,

caput iJiclinant, autgejiuaflectujit, quod Jion crimen impiorum qui sanctissimum Jesu in-
faciujit audito nojuijie , Deus. ExceUentiam honorant nomen? Et si niajus pcccatujn cst
nominis Jesu super nomen Jehova sequenti- accipcj-e Jiojjien Jesus in quajn istud vanum ,

bus antithesibus declarat Modernus Auctor. nojnen, Deus (4) ; quam scelerosi sunt Chris-
Jehova significat eum qui est, quomodo seip- ^»»»1 et quanto suppUcio puniendi, quiin va-
sumMoysinominatDeus: Ego sujn qui sujn: numsumunt, vel Jesu caput, vel ventrem,vel
Jesus significat eum qui creator est , et per- labia,vel plagas,vel aUa sanctissima Salvatoris
ditossalvat, vivificat , justificat, ac beatos membra, cujus nomen est superomne nomen,
quodque a coelo terra et inferno colitur ,
!

(i) Tcrt. L. de Spect. lo. — (2) Tert.L. i.de Idol. i5.

— (5) Tert. L.i. adv. Marc. 5. — (4) Tert. L. adv. Val- Corncl. a Lapide in c. 2. Pliilipp. (2) Iloin. a, —
leiit. 6. — (5) t^hilipp. 2. — (6) Quaest. 7. in c. 30. Exod.
(,)
In cap. 3. Exod. —
(3) Tert. L. 4. adv. Marc. i5.— (4)
17) D Greg. in Pastoral. Abul.
 ;

22 NOMEN. — CONGIO IL
Pro ma^nwnomlnis sacramcnto [i)s,um'
Z. nomen , clebet gralia et sanctltate nltere.

ma veneralionehonorandum estJesu nomen : Sanctissiraum est Jesu nomen , idcirco qui

quo enim magis est excellens anguslum el ,
illud profert, sit a peccato semotus , et vir-

sacralum eo est majori lionore dignum.

,
tutihus et veritate fulgeat, et ut fal«r Petrus
Eadem namque adoratione qua adoratur Blesensis, illud in pondere sanctuarii nomi-
Verbum, seu Dei Filius, adorandus est Jesus, net. O pondits nominis Jesu ! quis appen-
qui simul Deus est et homo. Neque enim dere , quis dinumerare , quis cestimare valeat
potestadorariVerbum incarnatum,seu Chris- hoc nomea ? in pondere utique sanctuarii,
tus quin coadoretur humanitas in Verbo quia nemo potest dicere : Domine Jesu, tiisi
exisiens.ldeoque ipsi donatuni est nomen quod in Spiritu Sancto. (i) Non digne effert , qui
est super omne nomen : ut cufn ipsa forma aUler enuntiat sacratissimum Jesu nomen ,
seri'i nominatur Filius unigenitus Dei
y
inteU quod sanctitatem prierequirit in iis qui illud
Uifatar. (2) Quapropter Jesu debeiur supre- nominant, e. nominando sanctificant , juxla
mus latrine cullus Vt in nomine Jesu omne istud Sanctificeturnomen tuum. Istius autem
: :

genu flectatw\ ccelestium terrestrium et petitionis in Oralionedominicacontentaj qua-

,

infernorum. (3) Per coelestia intelliguntur drupUcem expositlonemtraditD.Aug.i .Sanc-

Ano^eH et animae sanctae quae in coelo habi- tlficetur nomeii tuum , id est , sanctijicatio
tant ; per terrestrin, homines quiin terra de- nominis Dei est qua efjicimur nos sancti :
gunt cujusvis sint conditlonls ; per inferna- 7iam nomen ejus semper sanctum est. (2)
,

Ha , dccmones et reprol)i, qui omnes nomlni Sanctitatem nobis communlcat Salvator :

Jesu , cultum , honorem et reverentlam quam habere debent Christlani a Christo

praeslare tenentur. Ut enim alt Orlgenes sanctificati , ut probe suo respondeant Re-
Apostoll expendens verba Donavit Deus demptori et condigne laudent ejus nomen ,
:

nomen quorl cst super omne nomen , Domino quod perse sanctum est. 2. Sanctificetur no-
Sah>atori nostro Jesu Christo. Est autem no- men tuum, id est, sanctumesse innotescat {?>)
mcn siiper omnc nomen^ nomen Jesu et quia per opera Chrisllanorum qui sua professlone ,

est illud nomen supcr omne nomen : idcirco sanctitati vacare tenentur, et per bona ope-
in nomine Jesu omne genu flectatur cceles- ra saiictltatem dominici nominis velut com- ,

tium y terrestrium et injernorum. (4) Neque rnentari; 3. Sanctlficetur nomen tuum. Sci-
duntaxat sacratisslmum Jesu nomen adorant hcet in iJlis hominihus qui per infidelitatem
Angelijhomlnes cokmt, invitida^mones vene- nondum hnhent nomen Dei sanctum : quibus
rantur, sed etlam entla inanimata ei reveren- nondum est ille sanctus , qui per se et in se
liam praestant. Nam, ut observat D. Chrysos- sanctus est, /\. Sanctlficetur nomen tuum.
lomus sol Josue obtemperat honorans in Cuni rogas ut sanctificetur nometiipsius^ non
,

illo nominls Jesu umbram et figuram. Quid pro illo rogas , sed pro te : quia rogas ut
igiturp Tfpus erat Jcsu illud tiomen. Idcirco quod semper est sanctum , sanctificetur in te,
igitur hoc factum est , etiam propter ipsum /loc est ut sanctutn haheatur ^ nec contemtia-
'vocahulum , rei^erita est creatura. (5) Reve- tur a te. Tihi ergo optas honum quia malum ,

rltus est sol nomlnis Jesu undjram et slmiUtu- lihi est^ si contempseris nometi Domini : quod
dinem ; ethomines ratlone praedlti et Christi , tiihil aliud est , quatn ipsutn cotitemtiere
sanguine redempti non reverebuntur Sal-
, Deutti. (4) Peccator autem nomen Domini
vatoris nomen cui coelum terra et infer-
; , non saMctlficat , tum quia non reclplt sanc-
nus (l«'!)ent honorem et reverentlam ? titatem quam illi meruit Salvator : tum quia
Adco honoral)lle est Jesu nomen ut ab ejus per mala sua opera rellgionem christlanam
honcjre et reverenlia nullus excludatur lo- diffamat, nec ejus sanctificationem propalat
cus , nnllum praescribalur tempus nullus , tum qula scelerosa sua vita impedit ne infi-
expiatur status. Nullus excludiiur locus nam : deles convertatitur, et in illis nomen Dei sanc-
a snlis ortu usque ad occasum y laudahile tio- tificetur ; tum quia sanctum Domlni con-
mcfi Domini. ((j) Nullum prajscrlbitur tem- temnit nomen , efficiturque reus irreverentiae
pus sit nonirn cjus henedictum^ ex hoc tiutic et ingralitudinis. Irreverentiae , tanti nomi-
,

e/ ^Ay<y//r? //? .iY.'67i/w//i.

(7) Nullus excipitur sta- nis non honorans dignitatem et excellen-
lus : Rcges terrce et omties populi, priticipes tiam ; ingralltudinis , non recognoscens ejus
etjudices terrce , juwenes et vitgines, senes virtutem et efficaciam.
rum jiuiiorihus laudent notnen Doinitii. (8)
Lt autem quis digne Salvatoris valeat laudare
^p^j^^ Archangelum Gabrielem misit ^
suum in a,ternus Pater,r//«>r/c>r, et Christum
(i)Tert. L. adv. Valcnt (a) D. Aiignst. L. 2. Cont.
Maiim. c. 5. — (5j Pliili|'|).5!. — [\) Ilorn. i. in Josue. (i) L. 2. Ep. 4. — (2) L. 5o. Hom. Iloni. 42. — (3) L.
— (5)Hom. 27. iii Lp. ad Htbr. — (G; l's. 4;. — (7) Ps. 85.. qiiaest. q. 69. —(4) Serm. i. \u Ps. io5. — (5) S<;rni.
U2. —(8) l's. i48. 48. dc Diversia.
 ,

WOMEN. — CONGIO II. 26

homines annuntiaret et Jesum transnomina"
, danorum cognomina, quae els non vere conve-
ret. (i) Mulli homines cliversimode transno- niunt, cum illaconlrariisactionibus devenus-
minantur vel a csesarie aut a caeso matris
: tent merito commendatur ChristusetJesus^
:

utero, ut Gacsar, vel a subjugatis nationibus, adquem proprietas nominum pertinet, (i)
ut Germanicus ; vel ab adulatione , ut Au- Nam in cruce se perfectuni demonstravit
gustus ; Glirislus vero , Jesus vocatus est a Salvatorem, daemonesdebellans, peccatorum
,s«/«^e(2),et quia in crucebumanam consum- sordesemaculans , gratiam et gloriam homi-
mavit salutem et redemptionem , in cruce nibus comparans. Nunc quoque sacratlssi-
factus estplene,perfecte et actualiter Salvator mum ejus nomen Salvatoris velut resculpil
,

et Redemptor , Jesuque
titulumnomen et officium , sua namque virtute et efficacia,
sua bumilitate obedicntia et passione pro- i. A
daemonibus Hberat ; 2. ^gritudines
meruit , ut fatur Apostolus : «Factus est obe- sanat; 3. Media ad salutem comparandam
diens usaue ad mortem , mortem autem cru- subministrat.
cis: propter quod Deus exallavit iHum,etdo- i. Marcionem redarguit TertuUianus qui
navitillinomen quod estsuperomne nomen. ex Propheta Htiefaliter non figurate et alle-
(3)» Ly enim ^/oyj/er^^/o^^nonconsequentiam gorice intellecto , quo bellipotens et armiger
vel evenlum denotat, ut falso vult Galvinus, promittitur Messias, negatcum JudaeisChris-
sed mercedem significat, ut pas-
meritum et tum venisse , et consequenter Jesum non
sim asseverant doctores catholici. Nam, ut esse Ghristum neque Messiam promissum, et
apposite ait Tert. Christi nomen non ex mundi Salvatorem assseverat. Adversus il-
natura Deniens , sed ex dispositione , proprium lum haereticum tria demonstrat Tertullianus:
ejus efficitur , a quo dispositum in{>enitur, unum , Prophetam figurate intelligendum et
(4) Invenitur autem dispositum, quando me- Christum spiritale bellum pugnaturum se- ;

consummaia crucisredemp- cundum Jesum esse Ghristum qui promis-

rito passionis, et ,

tione Christus Dominus plene Salvatoris sus fuerat a Propheta daemones debellaturus;
peregit officium. Nomenautem quod Ghristo tertium, Jesum per suam mortem debellasse
propter crucis ac passionis meritum datur, et superasse daemones. ^^'^e nunc qui mili- ,

est nomen Jesu, ut explicat Apostolus sub- tarem et armatum hellatorem pra^dicari pu-
jungens: «Ut in nomine Jesu omnegenuflec- tas, nonjigurate nec allegorice, qui hellum ,

tatur»,quod merito donalurGhristo,cum rem spiritale adversus spiritales hostes spiritali ^

nominis implevit redemptione peracta cui militia et spiritalibus armis,spiritaliter dc"

, ^

probe aptari possunt haec Gassiodori verba hellaturus esset : cum invenis in uno homine
:

Sumpsisti nomen ex meritis custodi ut sem- multitudinem dcemonum , legionem se pro-

^ ^

per Imteris veritate vocahuli, (5) Licet enim fessam , utique spiritalem ; disce et Chris-
venerabile Jesu nomen ab Angelo praenuntia- tuni expugnatorem spiritalium hostium , spi-
tum,in Gircumcisione acceperit infans Ghris- ritaliter armatum et spiritaliter hellicosum ,

tus, ei tam en inditum est, non a praesenti sed inteUigendum; atque ita ipsum esse, qui cum
,

a futura sahite consummanda, eitxnmnomen legione quoque do?monum erat dimicaturus ;

auspicium est , praesagiens rei eventum , ut de hoc hello Psalmus possit videri pro-
quomodo muUis imposita sunt nomina quae nuntiasse : Dominus validus Dominus po- ,

actiones futuras ominabantur. (6) Itaque in tens in hello. (2) Quod autem Jesus sit
ara cruris Ghristus factus est actu Sahator, Christus quem polhcetur Propheta spirita-
et per passionem suam sanctissimum Jesu les hostes debellaturus , ipsimet fatentur in
accepit nomen: in circumcisione autem Sal- EvangeUo doemones : nam exclamat ihideni
vator inchoatione et destinatione ; et in or- spiritus dcemonis : Quid nohis et tihi est ,

dine ad salutem in cruce consummandam Jesu ? venisti perdere nos ; scio qui sis ,
Jesu suscepit nomen. Grande profecto Ghristi sanctus Dei. Noc enim dixit : Quid tibi et
elogium est,quod abobeundo munere, voca- nohisP sed^ quid nohis ct tihi P se deplorans
h\\\\ mutuetur praerogativam, et de explendi et sorti suce exprohrans : quam jam videns ,
officii dignitate nominis acclpiat dignilatem. adjicit Venisti perdere nos. (3) Tandem
."

Gratasuntomninonomina quce disignantpro- quomodo Jesus debellarit da^mones declarat

tinus actionem quando tota amhiguitas au-
: TertuHianus , scihcet per passionem et mor-
uhi in vocabulo concluditur
dienti tollitur^ tem suam. Nam cum ultimo hoste morte
quod geratur. {j) Sileant illustrissima mun- prwliatus , per tropJianim crucis triumphavit.
(A\ Ilunc Jesu de diabolo reportatam in cruce
(1) Tert. L. 4. adv. Marc. 38. —
^^^
Chrysol. Scrm.
(a)
^
57. — PliiHp. —
(5) I. (4) Tert. L. adv. Marc. i5.
3. — /,) 7,.^^. L. 4. adv. Marc. 39. —
(2) Tcrt. L. 4. adv.
(.5}L. 8. Var. Kp. — 10. (6) Cassiod.L. 5. Var. Epist. ^i^^^f. jy, — (3)Ttrt. L.4. adv. Marc. 7. —
(4) Tcrl. L.
"'• — C;'Ssiod. L.
(7) 6. Var. Kpist. 7.
^^ a^jy Rjaic. 20.
 , ,

o4 NOMEN. — CONCIO II.

victorlam pra^fii^uratam refert Tertiillianus , que utuntur astutia in tentandis hominibus

p^r vicloriam quam de Amalecitis Josue quorum carnem veneris accenclunt ardori-
tulit. Jiun ^>cro MoyseSjquid iitiqiie tnnc tan- bus , et menlem phantasmatibus movent.
titni ciiJfi Jesiis adversus Anialech prceliaha- Suppetit illis ad utranique substantiani liomi^
tur ejpansis manihus orahat residens ; Jiisi nis adcundani suhtilitas et tenuitas sua. (i)
quia illic uhi nonicn Doinini Jesu dimicahat j Adversus potentissimum illum inimicum, ait
dimicaturi quandoque adversus diaholum , T). Bevn^irdus , sume aua:ilium a potente qui
crucis quoque erat /labitus necessarius per suo te rohoret adjutorio. (2) Id ipsum dicito
,

quam Jesus victoriam essct relaturus. (i) diabolo quod inermis David armato Goliath :
Uii Josue in quo proefiguratum erat Jesu « Tu venis ad me cum gladio et hasta, ego

nomen de Amalecltis qui figurabant dcemo- autem venio ad te in nomineDomini.» Quam

nes reportavit victoriam ita nunc Jesu no- validum
, , sit adversus spiritales nequitias
men rursus debellat daemones ,
quos in cruce Jesu nomen declarat Sapiens Turris for- :

prostravit Salvator. lu virtute sanctissimi tissima nomen Domini; ad ipsum curritjus-

illius nomlnis al) energumenis ejiciuntur ma. tus ^ et exaltahitur. (3) In Hebr?eo habetur:
li'rni spiritus , ut primiceri gloriantur Cliris- J'?//77.9ybr//7//r///^w. Aquila veroetTheodotlon
tiani. Dannones autem non tantum respui- vertunt Turris potentice. Pro ly autem, :

mus^ vciuin et rcvincinius , et quotidie tra- ad ipsum currit justus », Sirus legit Fortis
«. :

duciinuSj et de Jiominihus expellimus ; sicut erit. Tigurina scribit Extra telorum jac- :

pluriinis notum cst. (2) Tanta efficacia ad- tuni est. Nomen autem de quo loquitur Sa-
versus daemones pollel Jesu nomen, ut etiam piens est Jesu nomen nec enim aliud no- :

ab improbis invocatum hominibus tarta- men est sub ccelo datum hominihus in quo
, ^
,

reos terreat et expugnet spirilus. Est enim oporteat nos salvos fieri. (4) Jesu nomen pro-
tanti momenti hoc Jesu nomen in dcemones prium est humanitali Verbi, quod sahitem
invocatum nt si vel per improhos nuncupe- quam significat, omnibus ad se vehit ad tur-
^

////', plurima peragat. Quod edocens Jesus rim confugientibus proestat. De sacF;tissimo
^

sic inquit : Multi dicent mihi in illa die : In nomine Jesu qtiod tnrrim fortitudinis et ,

nomine tuo dccmonia ejecimus. (3) Tantam potenlioe nuncupat Sapiens, quodque homi-
nominis Jesu potentiam et virtutem expertus num est asilus adjutorium et propugnacu- ,

fuisset perfidus Judas si illud invocasset hmi adversus doemonum tentationes

, : sic ,

quod probe sciens dlabolus impedlvlt ne de edisserit Venerabilis Beda Factus utique :

traditioue Salvatoris tractans cum JudaMs mihi Deus turris fortitudinis, ideo ego non
,

Jesum nominaret, sed, ut acute animadvertit perfuga {filis ero^ sed statarius miles ero. (5)
Euihymius, dixit solummodo « Quid vuhls Miles stalarius est miles stationarius
: seu ,

mihi dare, et ego eum vobis tradam? » Z)/>/7 prcesidiarius. Currere autem debemus ad
euni uon Jesuin quia sacrum illud nomen Christi nomen tanquam ad turrim fortitudi-
, ,

oderat ; et tainen si illud iiwocasset non nis et potentloe tum ut per iUud simus a
^ ,

male pcriissct ; longe enini est desperatio , dasmonum hostlHtate immunes qui enim :

uhi esl hujus nominis ini>ocatio.[/\) munitur nomine Jesu tanquam in arce tu- ,

Nlhil magis curant da^mones qiiam homi- ilssima extra tehjrum jactum esl ; tum ut ,

nes evertere et efficere suoe damnationis tanquam stationarii et praesidiarii mihtes

partlcipes. Operatio eoruin est hominis ever- streiiueaugustum iUud propugnemus nomen,
sio : sic malilia spiritalis a priinordio aus- et pro ejus honore ad mortem usque certe-
,

picataest inhominis exitium. (5) Qiiod mul- mus; tum ut pnTsidio nominis Jesu sufflam-
tis iiiodis, sed tribus proesertim exsequi mo-
matos a dlabolo vincamus concupiscentiae
hunlur i. lUos vahdis tenlatiouibus impu- cestus,et temperemus inordlnatos pussionum
:

gnaiit 2. Concuplsceiitise ardores sufflam- mo\,ws>. Nihil ita irce impetum cohihet, super-
;

niant , et inordlnalos passionum motus sus- hicn tumorem sedat sanat /ii^oris vulnus , ,

citant; 3. Ad imprxiuitentiameldesperationem restringit luxurice fluxunij exstinguit lihidi-

Judieinstar, irichicere procurant. Christiane, nis flammaui sitim temperat auaritice , ac
si tentaris a diaholo, siah omnibns hoininihus totius indecoris fugat pruriginem (4) , ac ve-
opprimerisj si doloribus fatigaris , Jesu no- nerandum Jesu nomen , quod invocatum im-
men edito
repcnte gratiam consequeris.
^
et pedit ne homo labatur aninio , et ne pec-
(6) Multa potenlia poUent d.cmones , nam cator in desperationem incidat. Nam, ut D.
multum spirituaHhus virihns licet (7), muUa- prosequitur Bernardus , labitur quis in cri-
(i) Tcrt. 3. arlv. L.Marc. 18. (2) Tert. L. ad —
Scap. 2. —
Orig. L. 1. Cont. Cclsiirn.
(5) {\) In cap. — Tert.Apol. 22. —(2) Serm. i5. in Cant.
(i) — (3) Pro-
27. Maltli. (.5) —
Tert. Apol. 22. ^G) Laur. Justin — vfMb. 35. —
Actor. 10. (5) In Psal. 80. — — (6) D.
Serm. de Circumc. —
(7) Tert. Apol. 22.
(/,)

Bern. Serm. i5. in Cant.

 ,

NOMEiN. — GONCIO II. 25

men currit insuper ad laqueuni mortis des- hwalescunt manus dissolutce ^ sicut et genua
perando.Nonne siiTWocet nomenvitce^conti' dissoluta in pnrafytico (i) qui triginta ei ,

nuo respirahit ad vitamP Cui in periculis pal- octo annis fuerat in infirmltate sua absjue ,

pitanti et trepidanti invocatum virtutis no^ iillo manuuni et pedum motu. Egregiam il-
^

mennon statimjiduciam prcestitit^depulit me- lam curam a Domlno operandam Esaias pro-
ium P Cui^quceso^ in dubiis cestuanti et fluc' pheta fuerat vaticinatus Curatur et Para- :

tuanti, non suhito ad inuocationein clari fyticus et quidem in ccetu spectante populo, ,

nominis emicuit certitudo P cui in adwersis Videhit enim , inquit Esaias populus su- ,
,

diffidenti , jamjamque deficienti si nomen hlimitatem Domini et gloriam Dei. Quam

,

adjutorii fortitudo. Tanta suhlimitatem et quam gloriam P Coni>ales-

sonuit , defuit
enim noniinis Jesu est virtus etefficacia, ut cite manus dimissce , et genua dissoluta. Hoc
et daemones debellet , et hominum aegritudi- erit paralysis. Convalescite , nec timete. Non
Tiessanet. otiose iterans Com^alescite ; nec vane siib' ,

2. Constat mediatorem annuntiari Chris- jungens Nec timete : cpioniam cum redin- ,

tum per Isaiam : Ipse enim, inquit^ imbecil^ tegratione menihrorum., virium quoque re-
languores portavit {1), prcesentationem pollicehatur, Exsurge , et
litates nostras tulit, et
ut nos a nostris sanaret a^gritudinibus. Tres iolle grahatum tuum : simul et animi vigo-
morbos in Adamo contraximus , quorum rem, ad non timendosqui dicturi erant : Quis
nonnulli afficiunt animam , alii mentem , dimittet peccata, nisi solus Deus P Hahes ita-'

tertii corpus. Peccata sunt anlmae morbi ; quejametspecialismedicincedispunctampro»

moestitudo et tristitia sunt morbi mentis ; phetiam^et eorumquce medicinanisuntsecuta»
infirmitates et dolores sunt morbi corporis. (2) Fuse refert Terlullianus sanitatem para-
Hajc tria morborum genera tuUt mediator lytico a Domino collatam , cujus plures nar-
Christus quo testahatur seipsum esse quimor-
: rat circumstantias. Primo, describil miseran-
hos et valetudines eorum suscepturus adnun- dum aegroti statum, qui tandiu remanserat
tiahatur. (2) Animae sanavit morbos quod
i .
,
impotens pedibus, manibus et toto fere cor-
praefiguratum fuerat per serpentem aeneum pore. Secundo, declarat perfectam paralytici
quem aspicientes Judsei, a venenoso serpen- sanitatem , qui tantam acceplt a suo medico
tum morsu sanabantur. Idem rursus Moyses fortitudinem ut absque ullo labore levave-
,

postinterdictam omnis rei similitudinem^ cur rit et tulerit grabatum suum. Tertlo , non

ceneum serpentem ligno impositum^ pendejitis
hahitu in spectaculum Israeli salutare propo-
suit eo tempore quo a serpentihus exterminati
sunt nisi quod et hic dominicce crucis vim
, dam illam operationem magno spectante
intentahat , cpia serpens diaholus puhlicaha'
tur et lceso cuique a spiritalihus coluhris
, ,
intuenti tamen et credenti in eam sanitas ,
morsuum peccatorum , et salus exinde prce-
dicahatur P (3) Ut peccata sanaret in simili-
ludinem carnis peccati suscepit carnem, non
solum in corpore reintegratus fuit paralyti-
cus , sed etiam a peccatis quibus ejus anima
aegrotabat, Uberatus fuit. Quarto, admiran-
coetu factam asseverat , ut inde Deus glori-
ficaretur , et Jesus tanquam Messias agnos-
ceretur. Quinlo , commendavit Dominus
paralytico animi vigorem , ne metueret eos
qui ex ejus tum animae , tum corporis sani-
tate scandalizarentur dicentes Quis di-
, :

lamen peccatricem , quia impeccabilis et peccata nisi sohis Deus? Neque solum
niitlit

sanctissimus fuit Christus ; 2.Morbos mentis paralyticum sanavit Chrlstus, ad sumniam, et

sanat Christus, quod ut mehus exsequeretur, ipse mox tetigit alios , cpuihus manus inipo-
anima ejus fuit tristis usque ad niortem [/\) nens , utique sentiendas ^ heneficia medici-
:

et quamvis nullo unquam corporls morbo narum conferehat ^ tam vera^ tani non inia-
laboraverit morbi enim et aegritudines cor- ginaria , quam erant per quas conferehat.
:

porales vectigalia sunt peccati a quo immu- Ipse igitur est Christus Esaiw , remediator
nis fuit Christus ; nam, ut belle ad proposi- valetudinum. Hic , inquit , imhccillifates
tum Arnoldus Carnotensis , neqne enim erat nostras aufert , et languores portat. Portare
Christus peccato conceptus , cujus solius est autem Grcecietiam pro eosolent ponerCj c^uod
domare peccatum. Unde ipsi egredienti, nuU est toUere. (Z)
lum exigens tormenti vectigal[^) attamen, Easdem curas quas vivens et nioriens fecit
;

3. Corporales hominum sanavit morbos, ut Chrlstus Domlnus, ellamnum per suum ope-
Esaiae adimpleret prophellam. Nani et hic ratur nomen quod anlmani a peccalis, ,

specialis medicince prophetiam reprcesentat mentem a tristitia , et corpus a morbis sa-

,
(1)
, ^
Tert.
^ „ , ^,
L. 3. adv. Marc. 17.
, r^
— ,

(2) Teit. L. 4. adv-

T,, n^^t : 3. Animae sanat morbos ,
»
peccatores
*
ad
Marc. 9. — {?>) Tcrt. L. 5. adv. Marc. 18. (4) Tert. — (i)Terl. L. ^. adv. Marc. 12. —
(?) Tcrt. L. 4. adr.
L. deCar. Chr. i3. —
(5) Tract. de U. Maria. Marc. 10. —
{?>) Tcrt. L. 4. adv. Marc. 8.
 ;

2()' NOMEN. — CONCIO 11.

paMiitentlam acUlucens cowniorantcs antea y introducturus esset in

nam qul aJiquando :

stetit ante facieni salutaris terram repromissionis tnelle et lacte manan-

nominis , durilia ,

( iit assolet ) cordis . tcm, idest, in vitce ceternce possessionem ^qua

igna^ice torpor , rancor
aninii lans^uor accdia^ P cui fons forte sicca-
y
nihil dulcius ; idquc , non per Moysen ^ id
tus lacrymarum ,
est , Jion per legis disciplinam , sed per Je-
ini>ocato Jesu , non con-
tinuo erupit ubcrior ,
sum, id est,per novce legis gratiam prouenire
fluxit securiorP (i) hi
aliiqiie defectus, et depravati mores , nimi- habebat circumcisis nobis petrinaacie, id est,
rum morbi ct languores animi toti sunt , illud Christi prceceptis [Petra enim Christus multis
medicina Jesu scillcet
(2) nomen , c[uod , 2. modis et figuris prcedicatus est ), ideo is vir

Mentem nam, ut subjungit

a tristilin sanat : qui in hujus sacramenti imaginem paratur,
D. Bernardus, sed esl medicina, Tristatur etiam nominis dominici inauguratus estji-
aliquis vcstrumP veniat in cor Jcsus^ et i?ide gura, ut Jesus nominaretur. (i) Hanc Sal-
snliat in os , et ecce ad eaortum nominis lu- vatoris figuram colligit adhuc TertulHanus ,
?)ien nubihun o?nne diffugit, rcdit sei^ennm.
,
ex sermone quem habuit Deus ad Moysem,
Tandem, ut prosequitur D. Bernardus, Jesu et cum eo ad populum israeliticum quem
aptans ha?c Canlicorum verba « Oleum^f- : duce Josue introduclurus erat in terram pro-
fusum notnen tuum. » Estp?'ocuidubio inter ,
missionis. Cum ergo ma?iclato diceret populo:
oleum et nome?i sponsi si?niIitudo ?iec otiose ,
Ecce ego rnitto A?igelu?n meum a?ite fdciet?i
Spiritus Sanctus cdterutrum comparauii. Ego tua??i , qui te custodiat i?i via, et int?'oducat

auteni dico i?i triplici quadam qualitate oleij in te?Ta??i, qua??i paravi tibi : intende illi , et
quod lucet ,
pascit et u?igit , si vos ?nelius exaudi ewn; tie itiobaudieris eum : non etiittt
tioti habctis. Fovet ig?ie??i , ?iutrit car?iern , ccelavit te , quonia?n no?ne?i meum supcr il"
lenit dolore?n. Lujc , medlcina. Vide
cibus ,
lum est. Angelu?n quide??i eu?n clixit , ob
ide??i ?iunc et cle spo?isi nomine. Lucet prcedi- mag?iitucli?ie?n virtutu?n, quas erat editur^us
catum ; pascit recogitcUu??i ; im>ocatu??i Ie?iit et ob oJJiciu?n P?^ophetce , tiutitiatitis scilicet
et ungit. (3) 3. Carnis allevians dolores, et divinam voIuntate??i : Jesiwi autem ob ?iomi--
corporeos mor])os sanans, quod confirmat nis sui futurw?i sacrame?itum. Identide?n
Bernanhis authentico exemplo, Jesu namque tiometi suutti co?ifir?navit , cpiod ipse ei indi-
nomen de o?'e Petri egrediens, claudiwiius de?'at ; quia tioti Atigelutti, non ducem , sed
corporcdes pUuitas solida^^it et bases. Ejus- Jesu?n eu?n jusse?'at ea:indevocitari.(^2)llixnc
modi miracuhim figuram videmus in Christo totahter adim-
refertur in Actis Apostolo-
rum erat unus mendicus claudicans, et ad pletam. Terra promissionis fuit figura coe-
:

portam speciosam de mendicitate victitans, lestis haereditatis populum Israel introduxit :

eleemosyiiam expetlt a Petro « Petrus au- Josue in terram Chanaam, in coelumintro-

:

tem (Hxlt Argentum et aurumnon est mihi: duxit Jesus homines; Josuefuit dux popuU is-
:

quod aiitem habeo hoc do in nomine raehtici , Jesus fuit dux popuh christiani ;
libi :

JesuClirlsti Nazareni,surgeet ambula.» Ecce populus Israel debebat inspicere Josue etvoci
Petrus sub Christi no?ni?ie , quasi u?ius Chris- ejus obtemperare , Christiani tenentur Jesu
tus. (4) Claudum erigit, et a^grotum sanat, obtemperare mandatis et virtutes ejus imi-
etetlam nunc quotidie virtute nominis Jesu, tari Josue muUa edidit miracula , et Jesus ;

pUues sanantur negroti. Hanc benedictioneiii suam doctrinam signis et portentis confirma-
seraphicte rehgloni proestltit Salvator et ejus vit ; Josue nuncupatus est Angelus , Jesus
ahimnl impressum ejus nomen impertientes quoque dictus est tnagtii cotisilii A?igelus :
fcbricllautibussiepe stepiussanitatem partiun- id est, nuntius; officii,non naturce voccdndo.
tur ni eorum infidelitas obstet efficaciaesanc- Mag?ium enim cogitatum Patris , super ho-
:

tissimi ilhus nominis quod salutem subminis- mi?iis scilicet restitutione , annuntiaturus se-
irat. culo e?'at. (3) Acute animadvertit D. Augus-
3. Pro
?nutidi salute (5) sustinens mortem tinus (4)quodhcet Spiritus Sanctus juxta Do-
Christus , perfecti Salvatoris adimplevit offi- mini sententiam promittatur , ut quae sunt
cium, et Jcsu promcruit nomen
quod a sa- ventura annuntiet hominibus, non est tamen
,

lute nuMcupatum est, quia scilicet homines Angelus nuncupatus solus Christus missus :

salvnt, eosque ad a'ternam conducit fehclta- est a Patre ad magnum annuntiandum et

tem (piod pr.x'figuratum est in Josue Na?n opere consummandum humanee redemptio-
: :

quia Jcsus Cliristus secwidum populwn nis myslerium. ,

quod sumus nos ?iationes in seculi dcserto

, Inde exclamat D. Bernardus Currite gen" :
^

,^rkn
(ly
c
D. Btrn. Scrm. i5. in Cant./^T^T, r-o. ^^-y» o,d matiutn est salus
— effusum
JJ
(2)
est nomen,'
D. Bern. — ' ,
t

(5) Cap.
1. —(4) ]n cap. 7. Hom. — (5) Tert. L. de (i^Tert. L.adv. Jud» 9 (2) Tert. L. 3. adv.Marc.i6,
Car. Chr. i3. _ (3) Tert. L. de Car. Chr. i4. (4) L.
— a. de Trinit. i3.
 . . . :

NOMEN. — CONCIO II. 27

quod quicunque ifwocai^erlt salvus est. O tihi electuarium hahes^ o anima inea^ recon-
nomen henedictum o oleum usquequaque ! ditum in vasculo vocahuli hujus, quod est
pffusum ! quousque de ccelo in Judceam , et Jesus , salutiferum certe quod nulH unquani ,

inde in omnem terram excurrit P {i) salutis pesti tuce inveniatur ineffcax : qula est no-
tollens impedimenla , et media acquirendae men virtutis et efficacitatis, dignationis quo-
salutis subministrans. Tria erant salutis im- que et pietatis.
pedimenta uimirum isnorantiae et erroris ttj oacc
^
tenebree
.

quse in
;
' .

nocte
^ 1.1
mentem detmebant
IIl» rARS. ^ 11
Appellatio *
ista
» *
et pietatis et
u
4- • • 4-

.
,
' ^ . potestatis est.
4 , ,• , / \ ia u-
(i ) Multis nommibus sacns
•

m•

lux mentem illuminans, gratia ariimam vivi- ^

„
ncans ', et virtulis exemplum ^
.

aci bonum inci- ^/ ^

.

».
1.

«"<5 ea vobis unwersa comptectar.

}
P^'' omnem dwinam pasinam lesritis , sed in
^
111 ^
^

1
1

?
,-

t\t n
1
• .

.
. -

1 -n 1- JSuttum
tans. Jesus autem nomen a mundo illa tulit „. ^,../ ., _„
,
... ^ ,- •

,. 1- ,
ut aroitror ^ reperietis
. quodnon aut pietatis
j ,
1 • ..

impedimenla salutis , et media salutis ne- ,. ^- ^-

Qratiam , auti potentiam
-
4 4
t^ . , . . ., : niajestatis sonet .

cessaria subministravit : nam , I. A mentibus q ., ^., j.\^ ,. *'./. r .,. . .

^ . . '
T
. opinius
^ ita dicit etiam per sibi lamitiarius
.

fupfavit ipuorantiaeet erroris lenebras, easque r \ w r

r P ' ^ 'w
^ '.
ndei luce illustravU unde putas in toto orbe x\
1T 4 or^anum. (2)
: .i-x.- t^
I)uo hoec audivi , quia potestas
1
t /on r
.
'1.^1 .

-
..
^

• •
•

•
•

1 '. rr '1 1 Uei est, ettibi, iJomine, misericordia. (0) iir- ' '

tanta et tam subita jidei lux . nisi de prce- , ^ . \{ 1 . -

j. r 1 n/ 7 ^o secundum maiestatem . , sanctum et terri-

• . . 7
aicato Jesu r i\on?ie in /luius nominis Ince u-i //n c
..;.•'/., 7 Diie nomen e\us. (A) oecundum pietatem: non
7 . 4 • -

r,
ueus nos voccwit in adniirabiie tumen suum,
./ .,/ ,. ,.7 . ., .7 '
i- 1
est aliud nomen sub coelo datum hominibus ,
/
.
-i .. 11.1 •

quibus lUuminatis , et in tumine isto viden- , ^ r /e-s o 7

• .
in quo oporteat nos salvosneri. Djoea ejrem-
1

i.j 1 7. : . rt T- 1 . .

tibus lumen . dicat merito Fautus : ruistis ^ r 4 x^ . .

plum mas[is perspicuum tiet. iloc nomen

;
' ,
j.
aliquando tenebne nunc autem tux in uo- ^ ^
.^ „ / V
. j ,

.
T^

,
i^
est quod vocabunt eum : Uommus lustus
.
y
,
^r^ .
.

.
S^^ • -

inino !^ [1]^ 2. Animas de morle peccati ad f^ Ttr , ,. , /^\ rv i •.

\ .y. noster.
. JS omen potentice est. (o) Et vocabitur
. . , .

gratiae vitam suscitavit nam ut ibidem ^phi- x? : \ \. ^ ' • • •

P , rv T^ ^T nomen eius xLmmanuel , pietatem insinuat,

1
1

losophatur U. liernardus Lompunsor et r\ rr iK : / ,

r r . ^ Uuod iiorum erso ejjunditur r projectoma*
. 1 •>

confiteor. et conjessio '

vitam indicat.
, 7.
mor- , ,. P ^-
jestati . ac potentice nomen , in id quod est
.

•/ i 4 A • •

, ^
tuo enim tanquam qui
'

.^
.

^
non est
^
. erit
..
conjes--^
^
^ ..
.

V,.
jnetatis ets:ratice quodammodo transjunditur.
7 / j i-. • ^ .

^
r.
sio. jicce i^ita ecce sensus ; suscitatus per- '.
^ ^
,
' ipsumqueejjunditur
^rr tI abundeper 1 1 t
JesumLliris-
.

m '

jecte sum : intesra est resurrectio. An atiud i

. ;. » .

o i 4 4 t?. .c . r
^, . tum. dali^atorem nostrum.t^lnX. i?ii\xT^novsnn\
. . .

mo7's corpons est . nisi cum sensu prwatur et r\ xy 1 . .t* c i

., 7/ ,, ^ ' 7 ' U. iiernardus, vel ut volunt Lippomanus, bu- .
1

i>ita .^ Feccatum quod mors animce est. nec

./. r \
./-.j-vr». r»
rius et CardinalisFetrus Uamianus, majesta-
.
.
•

comjninctionis mi/ii sensum , nec conjessionis .. rr

7/
retiquerat uocem , et ^ram mortuus. y emt i-
, ,
' „ twumnomen in pietatwumetjunditur[n)\%c\- . ^. i-. r \
,
•>'
.
. .

.•
nomen balvatoriset c . t t
Jesu: Jesus autem
\ m 1 •
^. .7. ..... , . hcet
..

is qui peccata dimittit. etutrumque restituit:

^. .^ A .
^
^ ., ad procurandam humanam salutem triaadhi- j
» » lu-
. .

1 11 1
•

etdicit animce mece: balus tuaeQo sum, Ouid \ '\ r^ t^

/. v^ buit, nempe, i.Cor.seu amorem; 2. Linouam,
mirum si cedit
1 j.
7., 7
mors ubi vita descendit
.. T*'
i^ jam
-'r j
.
seu sermonem o. q
.
.

Manus, seu operationem

.
»•
:
W :
corde creditur ad exercitiuin . et ore cotifes- /-1 .• ^ c » • • •

^t Christianoru iTi pietas oalvatoris probe

.. 1 1
. r T / /\ rr- j o T 1
sio jit ad satutem. 4
' , ,
^r
landem, 0. Jesus suo
.
i .
respondeat pietati , Jesu nomen debent•
.• t ^ 1
'1 .\ iha- .
•
. j

exemplo hommes ad virtutem et bonum m- ^ ^

.^ ,T
citavit. Nam, utait toties laudatus U.Bernar- t
r^ T^ bere
.

j
1
"11
corde , in hnffua
ji^^»-
r
^.
et in manus
^ j .^ per .^«
i. m
- •

^
In corde per dilectionem 2. In opere,

*
I
dus

j^
,
'
cum nomino Jesum,
j}roj)ono mitem et lumiiem corde. benisnum.
r
.
1
nominem miu
7' ^
7

'
.

7.777.
a-
benedictionem
operationem.
,
.
;

.
q t
o. In manu , per
.
;

^
«.,\.
sanctam
.

/„.., 1

-
y
sobrium , castum ,' misencordem '. et omni ^ t\ 1? r i ..^ » ^ •.„.,..; • •

I. Uei rilius humanatus est.et /«.m iw/;;7-

«. •.

j . \ .
.

den que nonestate ac sanctitate conspicuum,

^ _, ^ ' .-v /• /q\
7?/« atjectwne (o) humanam ne^otiatus est
i ^ .-..^ J «.* .

ueum
. .

eumdemque ipsum omnipotentem : qui '^

c .-.
sortitus est*„..«,.,.,
^ 1 , . •
i i "j j\ i j salutem, et Salvatons nonien. 1

suo me exemplo sanet . et roboret adjuto- r\ \7 »• ^ ^ • •

„ i \t J. Quare. Verbi j incarnationem et hominum ..,

re- 1 . 1 •

rio. ticec omnia simut mifii sonant cum inso- .• c 4 4 .• r^\ nun- ....^ '

r n .7. demplionem c>acramentum pictatis [q)

1

7 .
.

nuerit Jesus. c*umo mifii itaque exempta

,,. ... '
de
f

cupat \ n\ Chrysolofjus ; tum quia in eo

.

''
Z^ suam ...r,^^^
7

i .*.,•„•,
fiomine et auxuium a potente : ilta '. tan- r\ j r ^*. » •
.
'.
/ 7 .
\
Ueus homini demonstrat dio^nitatem ; t...-.^ * ^
lum • .

qiiam pwmentanas
' , ^ ^
species
V
, fioc
r-
tanquam
quia hommis erudit *
y^
.
^
pietatem, ^ ^ //^
* t^* ..^..Ut,,c
/0/
.
/r/;^Y//.y . -'
• 1 • • •

unde acuam eas , etjacio conj ectionem ^ cui •*

similem nemo medicorum facere possit. Hoc (,) Tert. L. de Oiat. 2.

— (2) Senn. i5. \n Caut. —
(3) Psal. 61. — (4) l*sal. no. — (5) Act. 4- (<') ^^'^^^ — •

(.) S.rn.. »5. in Gant. - (.) D. Bem. ibid. - (3)

^^- (/) S<;nn- ^e T "Nat. Dom. - (8) Tert. L. de lU-..

i:pLes. 3. - (4)Eccies. 17. C«'*- ^' (^)

^^'''"'- '^^'
 —

^^ NOI\TEiV. — CONCIO II.

bonis larita dii^iiuv iUectus dulcedine chari- rel affectus. (r) 4- Christus in circumcisione
tails Deuni diligere disceret. (i) Ad hoc amabileaccepil Jesu nomen,quoclenotaturex-

eleuim Dei FiHus Salvatoris in cruceconsum- cellens ejus amor, pretiosissimi sanguiuis sui
mavit otficium ut ipse ardenter diligeret ,
:
effusione redimeushominem. Christus dilexil
et alios ut dili^erent ^ sic moneret.
Quo ar- homineni ;
propter eum omni sehumilitaie de-
denlior est Dei digualio, eo ardentior debet jecitusqueadmortem^et mlJrlemcrucis.Ama-
vii uticpje quem magno redemit. (2) Tahs ac
esse honiinis dilectio. lianc solam
requirit

ab liomine Salvator , ut magnum pietatis tantusSalvatorisamorexpostulat,7/;/p.y^CAm-

recof^noscat sacramentum. Nam ut fatur tussolusincordihus nostris fai^escat^ct cuncia
,

C\\v\s6\o"ws^ coelestis creditortotum dehitum transiioria nohis vilesca?it : ut nihil prceter

charitate cnmpcnsat^ et incrementum totius illum , iiohis jam liheat , nec lihescere jani
fccnoris, amoris solius exigit et rcquirit usu- i^aleat. (3) Quam felix Christianus, qui prce-
ram. (r») Muha accepit homo a coelesti cre- ter Christum cuncia vilescujit , et ei ipse
ditore , qu.x' eum ad solvendum dileclionis solus dulcescit ! O quanta feliciiate dotatur ^
debitum stimulant quorum nonnulla homi- quanta heatitudine Jecundatur , cui prce^
:

nis naturam alia Yerbi humanationem spec- ter Christum cuncia uilescunt , ei ipse Chris-
,

lant. Illa recenset ibidem Chrysologus Fis tus solus mellescit (4) , cui dulce et nomen
:

scire homo quid Dco deheas P Quod fac- Jesu

, ,
!

tus es Dei crcditnm est ; quod es rationis

,
Cujusmodi erat D. Augustinus, qui simul
capax , Dci focnus est : qnod discretionem cum lacte Monicaematris bibens Jesu nomen,
boni mcdive possides , acccpisti. IsX^i comme- tanta dulcedine sacratissimi illius nominis
morat Tertullianus Ui hominem gestaret fruebatur , ut licet eloquentiam Ciceronis
:

Christus , salus hominis fuit causa , scilicet postea fuerit admiratus , tamen insipida illi
adrestituenduniquod perierat: homoperierat. videbatur , quia Jesu non sapiebat nomen.
hominem restitui oportuerat. {?>) Multa Deo Excitatus sermone illo ^ et accendehar ^ et
debet homo pro acceptis naturoe bonis ma- ardeham , et hoc solum me in tania flagran-:

jora adhuc pro beneficio redemptionis. iia refrigerahat , quod nomen Christi non
Utraque charitatis usuris solvere potest. In erat ihi , hoc nomen Salvatoris mei , id est
tua potestate habes , homo , unde piissimo Jesu filii tui^ iii ipso adhuc lacte jnatris y ,

satisfacias creditori. Ahsohi uis P ania. (4) tenerum cor meum pie hiherat , et alie reii-
Amorem amorecompensa, uhi humana corda nehat : et quidquid sine hoc nomine fuisset ^
flamma divince charitatis accendit. (5) Ubi cpianwis litteratum , et expolitum , et ueri"
divince humanationis solvitur dignatio , dum dicum , noii me totum rapiebat, (5) Nec mi-
liominis dilectio Christi cemulatur dilectio- rum si D. Augustino non placebat Tulliana
nem i. Divinum Verbum, hominem angelo eloquentia cujus cordi erat infixum Jesu no-
:

pracposuit , ad hypostaticam unionem assu- men super mel dulce. Christiane, D. Augus-
mens naturam humanam, non angelicam et lini imitare pietatem , sit tibi Jesus semper :

homo ejus amori nihil prceponere debet ; in corde , et nunquam imago crucifixi ab
2. Verbtmi ubi hypostatice uniens homi- animo tuo recedat : hic tibi sit cihus , et po-
nem, in illo mansit ct qui manet in chari- tus, dulcedo et consolaiio tua. Et quia
:

tate, in Deo manet et Deus in illo. Ut autem Jesus nomen a salute quam sua morte nobis
subjungil D. Bernardus //? illo manere est obtinuit Christus , mutuatum est , i^eniat in
,

ex amore illi soli culhcerere : ipsum ex toto corJesus, et inde saliat in os (6), et lingiiam
cordc diligcrc prcvccpta in omnihus et per et deceat peramabilis et adorabilis nominis
^

omnia ohservare , et pro illius amore cuncta venerationem, dilectionem et invocaiionem.

ncc nata eticun reputare. (6) 3. Dei Filius 2. Non satis fuit Filio Dei salutem homi-
horao factus hominum a^stuans amore, to- nis habuisse in corde et dilectione , illam
,

lus in eorum salute occupatus fuit : et ut adhuc detuUt in lingua. ISlsLm propter homi-
fatur D. IJernardus, totns mihl datus , et nem prctdicavit
(y), docuit , oravit : quem-
fotus in mcns usus cxpcnsns est. (j) Totum admodum Salvator ad docendum nos viam
autem se hominibus expendens quidquid esi salutis, os aperuit , hnguam adhibuit , verba
cordis^ quidqnid mcntis quidquid virtutis propalavit ita, Christiane, Jesu nomen de-
, :

humancv; ifa Dei amore voluii possidcri, ut vote pronuntia , et senties induhitanter
hominis muudanus non hahcret cpiod viola- aniceniiaiem quamdam spiritualem ^ non so-

(i; Chrvsol. Scrni. »4;. (a) Scrm. 94. — (3) Lib*

— (0 Chiysol. Serm. 147. —(2) Tert. L. de Car. Chr.
dt Carii. Clir. i4. —
(4) Chrysol. ibid. —
Chiysol. (5)
4.— (3) D. Bcm. ibid. — D. IJern. ibid.
(4) — (5) Lib.
Scrm. 147. — (rj) D. lieiu. Scrm. 11. de Vcrb. Doin. ^- Conf. 4. — (6)'D. Bern. de Form. honestae vitac.
in ult. Cncn. — (7) Scrm.3. dc (jircumc, (/)
Tcrt. L. de Car. Chr, 4-
 ;

NOMEN. — CONCIO IL 2(^

lum. in corde , veruni etiam in ore , qiioties semper quem diligebat , etiam superflue et
hoc nomen sanctum a te fuerit cum devotio- extraordinarie nominaret. (i) Tandem 3. In ,

ne prolatum. (i) Sive solus existis , sive cum necessitatibus invocandum est hoc nomen;
aliis conversaris ut plurimum habeto in ore
, quod dedirt ccecis visum , auditum surdis ,
santissimum Jesu nomen. Aridus est omnis claudis cursum , sermonem mutis , vitam
animce cihus^ sinon oleo isto infunditur. In- mortuis , totamque diaboli potestatem de oh-
sipidus estf si non hoc sale conditur. Si scri- sessis corporihus i^irtus hujus nominis effu-
baSy non sapit mihi nisi legam ihi Jesum; si gavit. (2) Quam sit potens et efficax invoca-
disputes aut conferas , non sapit mihi , nisi tum Jesu nomen ad obtinenda nobis ea quae
sonuerit ibi Jesus. Jesu nomen mel in ore , ad salutem spectant animae , declarat ipse-
in aure melos, in corde j uhilus (2) . met Salvator aiens «Quidquid petieritis in :

Lingua est menlis interpres , et vocem et nomine meo , hoc faciam. » Ubi D. Bernar-
sermonem homini dedit Deus , ad internam dus Nomen Domini Jesus est : hoc nomeii
:

animi reverentlam mauifestandam , cordis impositum secundum humanitatem

dilectionem denotandam , opem in necessi-
latibus implorandam. Ad hos tres fines Jesu
nomen proferat Christianus i. Lt ei reve-
J^«/^ ei
hic ergo est sensus : Quidquid petieritis in
nomine meo, hoc faciam^ id est, quidquidpe-
tieritis i^os secundum quod sum homOy dabo
:

rentiam et venerationem praestet Sic etPau- vohis secundum quod sum Deus. (3) Quam
:

lus uhique Deum Patrem ponit, et Domi- merito proclamat D. Bernardus Infelices :

7ium nostrum Jesum Christum. Cum ad Ro- domos quce diaholi nomen personant , felices
manos scrihit, gratias agit Deo per Dominum in quihus Jesu nome/i quod dulcissimum in ,

nostrum Jesum Christum. Cum ad Galatas , aure mel est , seniper auditur : quod matres
non ab hominihus se Apostolum prcefert ^ nec lactantes docent proferre pueros , quod om-
per hominem , sed per Jesum Christum (3) nes domestici ad patrisfamilias exemplum ,
:

et aliorsum nullam prope paginam conscrip- magnocum fructu ore decantant praesertim !

sit, quse Jesu nomine non sit insignita. Justo si in eorum manu et operatione splendeal.
namque calculo ducenties decies novies Jesu 3. In salute hominis procuranda recogita ,

nomen , Christi vero quadringenties et semel totum illi Deum occupatamac debitum, manu ,
expressit, ut denotaret quanto in honore il- sensu, opere. (4) Non solum ex amore et di-
lud haberet quia in hoc nomine deitatis tota lectione voluit Deus hominis salutem neque
: ,

adoratur majestas : omnes qui commorantur duntaxat ut eum doceret media salutis acqui-
in coelis, uniuersi qui hahitant terram, cunc- rendie, Doctoris et Praedicaloris Christus egit
ti qui in profundo tenentur inferni ; huic officium sed adhuc manum adhibuit
, tum ,

prosternuntur nomini , hoc adorant. Audi ad operandum tum ad patiendum. Trina ,

Apostolum dicentem^ ut in nomine Jesu omne autem de causa operata et passa est Christi
genu flectatur, ccelestium , terrestrium et manus i. Ut suis operibus seterni Patris
,

infernorum. (4) Parum visum est Apostolo gloriam quaereret unde dicere solebat Non : :

praedicasse adorationem Jesu nomini praes- quaero gloriam meam , sed ejus qui misit me
tandam a cunctis generatim creaturis , nisi Patris 2. Manus Deipatitur {^), ut sua pas-
:

ipse venerationis gratia in ore et corpore sione nobis salutem compararet unde jus- :

portaret , et pro ejus honore martyrium ge- tum sic alloquitur apud Esaiam In manihus .*

nerose subiret. Nam ut de Paulo refert An- meis descripsi te. (6) 3. Ut nobis tum ope-
gelicus Doctor , « portavit in corde nomen randi , tum patiendi praeberet exemplum :

Jesu , semper de eo cogitando ; in fronte, unde Christianum Christi sanguine redemp-

de eo gloriando ; in ore , semper de eo lo- tum hortatur TertuIIianus Tu nuUius ser- :

quendo ; in manu , omnia in nomine ejus fa- vus in quantum ser\>us Christi, qui te etiam
,

ciendo ; in calamo, de eo scribendo ; in toto capVwitate seculi liberavit , exformaDomi-

corpore, pro eo patiendo.»(5)2. Oreprofera- nica agere dehehis. (7) Quem adhuc urget
tur Jesu nomen dileclionis ergo ; quae enim D. Bernardus Revertere ad Dominum. Via:

nobis cara, saepe saepius nominantur a nobis. qua venitur ad ipsum , viacordis, viaoris, i>ia

Quapropter dilectus discipulus , et ardens operis : uia cordis contriti , i>iaconfuentis

Christi amator Joannes ducenties el quinqua- labii , i>ia operis recti. Via amoris , ut ip-
gies sanctissimum Jesu nomen scriptorum sum jam Christum perfecte diligas (8) ;
via
foliis expressum reliquisse comperitur. IIoc
patiehatur de nimio amore Christi ,' ut eum (0 ^. Ilier. inc. 3. Epist. ad Ephes. (a) Chrvsol. —
'
Scrm. i39.. —
(3) Scrm. 7. de Verb. Dom.
in ultim.

(1) Laur. Jusl. Serm. dc Circumc. (2) D. Bcrn.— ^dcn. —(i)Tert. L. de Hes. Car. 6, (5) Trrt. ibid. —
Serm. i5. in Cant. —
(3) Tert. L. adv. Prax. 28. — — (6) Cap. 49. —(7) Tcrt. L. de
Idol. 18.— (S) Serm. 1?.
Clirysol, Scrm. 192. —(5) Serm. 1. in Com. D. Paul.
(4)
dc Verb. Dom.in Uit. Ccrn.
 ,

3,, NOMEN. -~ CONCIO II.

coiifitentis lahii nomen honores, Gliristiani , si merilis dilari desideraiis , hoc

, ut Christi
Inudeset invoces ; via operis recti , ul cunc- ordine agite opus vestrum ab invocatione :

ta opera tua ad Jesu gloriam referas , ad nominis Jesu sumat exordium , et ad ejus
Jesu nomen actus tuos regules et componas , honoreni consummetur ; Jesus sit inilium ,
pro Jesu nomine hbenter patiaris , dolores- finis et medium cunctaruni rerum. Si cu-
que , ifrnominias et damna sustineas. bitum itis , si strato assurgitis, si cibum vel
Ad honorem nominis Jesu dirigenda sunt potum sumitis si iter facitis, si scribilis , ,

opera manuum nostrarum ut noinen mag- si legitis, vel aliquid ahud agitis sanctissi-
, ,

num magnificetur adhuc. Idcirco jure cano- mum Jesu interponite nomen, quod actiones
nico cautum est ut nomen Domini omnes vestras dirigat et regulet.
actiones nostras auspicetur. (^i^^Dem^^QSdLViCi' Sunt multi tepentes Christiani qui Jesu
tiim ut honoris causa , nomen Domini ap- nomen in ore duntaxat habent , nunquam
ponatur principio cujaslibet instrumenti (^i) , manu seu opere referunt. Hujusmodi tepi-
nullumque Chrisliani singulare opus , hoc dus et otiosus Cliristianus habet quidem no-
sanctissimo destituatur nomine : sed ab eo minis oleum , sed non hahet diffusum : ha-
iiicipiat, el ad illud terminetur , quidquid het ^ sed reconditnm ; hahet in codicibus
scribitur , legitur , operatur , dicenle Apos- sed non in cordihus, Foris hceret in littB'
tolo : Omne quodcunque ris ; contrectat manihus vas plenum , sed
facitis in uej^bo aut
in opcre, in Jesu
noniine Domini
clansum , nec aperit , nt ungatur. Intus
noslri
Chrisii (3), supple, facite. Non propter ho- est unctio spiritus : aperi , et ungere , et jam
mines ut eis placeatis , non propter vosmet- non eris domus exasperans.Quid facit oleum
ipsos ut inde vanam gloriam captetis , sed in ^asis , si non sentias et in memhris P quid
,

propter noniinls Jesu honorem quem in tibi prodest pium Sahatoris nomen lectitare
,

(unctis vestris operibus attendere debetis, ut in libris ^ nec hahere pietatem in morihus P
ipse slt exor(Hum et finis cunctarum vestra- Oleum est : effunde et senties virtutem ejus,
rum actioMum. Christiani nascentis Ecclesiae c^uce triplex est. (i) Nam depravatos mores
iiullum aggredicbantur opus, nisi proemisso corrigit , bonos dirigit actus ad Christi imi-
crucis signo. Unde sic fanturapud Tertullia- tationem , vitam componit , et internam ani-
num ; Ad omnem progressum atque promo- mi dilectionem ostendit. i. Jesu nomen pra-
tnm, ad omnem aditum et exitum^ ad calcea- vos mores corrigit , bonos regulat et dirigit.
tum , ad lai>acra ad mensas , ad lumina CViristiane , Jiunc i>ero hahes ujide et brachio
, ,

nd cuhilia ad sediJia qucccunque nos con- medearis et cordi. Hahes^ inquam^ in Jiomine
, ,

\'ej\satio exercet
,
fj'OJitej)i crucis signaculo Jesu , unde actus tuos vel pravos corrigas ,
tcj-imus. (4) Utinam hoc pietatis exempkmi veljjiijius perfectos adimpleas : itejnque ujide
hac tenipestate imilarentur agricolae, domes- tuos sejisus j aut sejves , ne corrumpantur ,
tici, mercatores, etuniversaHler cuncti Chris- aut si cornmipajitur, sanes. (2) 2. Bonos mo-

tiani,cujusvis sint status,sexus et aetatis, nihil res cuslodit et dirigit : nam , ut subjunglt
nomine Jesu, et }3ernardus
facientes, nisi prius invocnto , an toties confortaris ,
quoties
opere ad Jesuhonoremrelato. Quos ideo hor- j-ecordaris quid ceque mentem cogitajitis
P
tatur Aposlolus Sive ergo jjiajiducatis^ sii>e
: impinguat P quid ita exejxitatos reparat sen-
hihitis , sii^e aliud quid facitis , onuiia iji sus ; i>ij'tutes rohorat ; vegetat jnores bojios
ghriajji Dci facite. (5) Hujusmodi intentio- atcjue honestos ; castas fo{>et affectioJies P
nis rectitudine et directione , opera etiam Christianus Jesu nomen referens manibus et
iiuhfferentia sunt mullum Deo grata et ac- operibus , efficitur inde jjiansuetior ad cor-
(epla, virtutisque et meriti induunt ratio- rectiojiejn; ijide patientior adlahorem; ijide
iiein. Qua in re , aj'deJitior ad amorejn ; ijide sagacior ad caji-
agricolic , arlifices, plures-
<jue ahi deficluut, agentes, operautes labo- telajn ; ijide hujjiilior pj'0 conscientia; ijide ,

lantes, absque ullo merito, quia ex motivo acceptiorproverecujidia;ijide adohedientiajn

dunlaxat et fine naturali, operantur et labo- paratior ; inde ad gj^atiarujji actionem devo-
iant:nimlrum ut sil)i suistpie vit;c necessaria tior ac soUicitior. (3) Quidquid agit , Jesu
j;rovi(leant qui vero sua opera , suosque auspice agit ? in ocuhs Jesu vigilat;
; vigilat
:

labores , ad noiniiiis Jesu honorem et Dei dormit ? Jesum somniat; ambulat? Jesu co- ,

gloriamreferunt, ullraterrenumlucrum quod mite andjulat sedet ? Jesus illi assidet; stu-
;

(onsequur.tur iuj^eutem meritorum, divina- Jet ? Jesus eum erudit ; orat ? Jesus animat
,

lumque bcnedlctionum fructum reportant. voces ; agit ? 3. Vitam suam ad Jesu imila-
(i) D. Bern. Scrm. i-j. in Cant. — (2) Cap. 2. dc les-
tibus Dist. 25. — (5) G0I083. 4. —{4) Lib. de Gor. Mil. (») D. Bein. Serm. i4. in Canf
, rx r. o
—
(2) D. Bern. Serm.
,

3. — (5) 2. Gor. 10. i5. in Gant. —

(5) D. Beni. Serm. 14. in Gaut.
 NOMEN. — CONGIO III. Si
llonem componere satagit ; studens sapere et pali fortia Romanum est ; bene ope-
quod sapitetmagistripressiuss^estigiis iii hce- rari et mala sustinere , Christianum est ;

rere(i), Jesum corde cogItans,ore proferens, nam ea nos ostendunt Christianos, quce pati-
moribus referens, in brachio impressum et mur ad exempluni ipsius CAm/i (i), quia sua
sigillatum habens quomodo Theodoretus
: passione salutem nostram consummavit , et
istud Canticorum expendit : « Pone me ut Salvatoris promeruit nomen ut nos illius ,

signaculum super cor tuum , ut signaculum imitantes exemplum exhibeamus nos veros ,

superbrachium tuum.»(ii)^M/^ Saluator nos- Christianos, et consummatam in coelo assequi

terut eum pro signaculo in actibus habeamus^ mereamur salutem.
et notam ipsiusin omnibus, tam dictis, quam ^^^^^^^^^^^^ ^
factis imprimamus iNam ut iVlagnus ratioci-
.

natur Gregorius , « super cor et super bra- CONCIO TERTIA.

chium ponitur, quo voluntas et actio designa-
tur:signumquippetotamenssancta interius, Christiane, ita vocabulum considera , ut
et exterius Christum poriat ; quia dum in ejus
«o« ^olum sonum nominis spectes , sed et sen-
meditatione assidue laborat, in exteriori ac- ^^^f^^- i?) Non merus syllabarum attendendus
tione eum imitari non cessat » exterius nam- ^^^ sonus, sed praeserlim soui seu vocis in-
:

que interiori respondet, aclio cogitationi,bra- vestiganda est significatio hcet enim voces :

chlum cordi , cujus est index. sint nobis necessariae ad declarandas rerum
Jehu rex, ancipitis Jonadab volens pro- naturas, et exprimendos mentis conceptus ,
bare fidem dixit venienti sibi obviam
,
:
attamen voces non sunt ipsoemet slgnificatae
« Nunquid est cor tuum rectum cum corde rerum naturae : nam , ut belle phllosophatur
nieo, sicutcormeum cumcordetuo? Et ait Tertulhanus de Dei nomine disserens , ita
Jonadab Est. Si est, inquit, da mihi manum
:
^go non nomini Dei, nec sono , nec notw no-
tuam.Quideditei manum suam;at illelevavit fninis hujus, summum magnum in Creatore

eum ad se in currum suum. « (3) Chrisliane ,
est-necor tuum rectum cum noniine Jesu?si
est, da ilh manum luam, ejus sigillo munitam
Sigillum Christus in fronte est , ut semper
confiteamur; in corde, ut semper diligamus ;
inbrachiOy utsemper operemur: ut sifieripo-
defendo; sed ipsi substantice , cui nomen hoc
contingit. Hanc im^eniens solam innatam,in-
.
fectam; solam cpternam, et uniuersitatis condi-
tricem; nonnomini,sedstatui; necappellatio-
^"*? sed conditioni ejus summum magnum et
cidscribo et i^indico. (3) Eodem modo caiteris

test, totaejus species exprimatur in nobis. (4) paiibus ratiocinandum est de Mariano ac de
Et sicut ipse ex dilectlone nostra sustinuit <^HvInonomine. Consideranda est potissimum
mortem , ita pro ejus amore hbenter susti- non estsistendumin solo vocis
res slgnificata,
neamus dolores , persecutlones , cruces , ad s^"» > sed uUra procedendum est , et soni in-
instar discipulorum qui leetabantur pro no- vestigandus estsensus. Marioe autem vocabu-
mine Jesu contumeham pati. Cujusmodi fuit lum, juxtaetymologicam iationem,significat,
Paulus, qui fidelibus orantibus ne iret in Hie- veldominam, vel stellam,vel amaram ; Marice
rusalem, ut suse consuleret vitse, constanter ^omen in Hcebrceo interpretatur illumina-
respondlt « Quid facitls flentes et affllgentes
:
^^'^^ ^ ^tclla ,
amarum mare ; et Syra lingua ,

cor meum ? Ego autem non sohmi aliigari, Maria interpretetur Plures ahas Domina. (4)
sed et mori inHierusalemparatussumprop- sacratissimi Mariae nomlnls , Patres adhuc
ter nomen Domini Jesu. (5) Ad hoc se voca- ..
subministrant interpretationes ; « Neque im-
tum recogitabat ut enim refertLucas Evan-
:
merito non unam tantum nominis habet in-
gehsta Dominus apparuit Ananiae , eique terpretationem , nullum enlm nomen unum
,

SauU demandavit curam , aiens « Yas elec- P^^-o Virginis gloriam posse enuntiare sicut
:
:

lionis est mlhi iste, ut portet nomen meum Deum ipsum non uno tantum nomine nomi-
coram gentibus , et regibus, et filiis Israel. "amus , sed muUis , ut sic^ejus incompre-
Ego enim ostendam ilh quanta oporteat hensibihtatemenuntiemus. (5)> Postquamau-
eum pro nomine meo pati. (6) » Pro Christi t^"^ Sanctus Bernardinus Mariae gloriam ,
nomiuebonorum jacluram, ignominiam, ip- "on uno, sed plurlbus nominibus propaLin-
samque mortempassi suntgenerosimartyres, ^^am asseruit , sic Delparam deprecatur Da :

el nos pro sancto illo nomlne sustineamus "^^^^^f ^'^'g^ , virtuLem , ingenium, sermo-
amanter, patienter constanter, morbos , f^cm , ut fidelibus ct dei>otis tuis i>aleam
,

adversitates persecutiones , cruces. Agere nuntiare gloriam nominis tui ,

non quanta
,

D. Bern. Serm. i5. iii Cant.

(i) (2) Cant. 2. — — (i^)
(1) Tert. L. dc Pr«.sc. Ilxr. 3. —
(a) Tcrt. L. adv.
L. 4. Reg, 10. —
(4) D. Ainbr. L. de Jsaac. c. 8.— (5) Jud. 9. — (5) Tert. i. adv. Marr. 7. (4) Albcrg.—
Act. 21. — (6) Act. 9. Magn. in c. 2. Luc. — (5) D. Bcrn. Scrui. 10. 3.
 ;

32 NOMEiX. — CONCIO III.

est sed ut tcmtiUum ego parvulus tiius in Maria

,
quoe regia , angellca et divina ,

laudibus tuis immeusis enuntiem ad gloriam commendatur dignitate i. Regia dignltas ei :

tuam, et devotionem meam et solamen om- compelit, tum

,
quia ardentissinia sufflan^ma-
/;/w/;/ /f"^r/i/////^/.(i) Sancti hujusoemulanspie- tur cliarltate tjuoe est virtus regia ; tum qnia
tatem invocato ,
prius Marioe auxilio , sanc- juste Regina mundi et Regina cceli dicitur ^
tissimum ejus vocabulum propono, tanquam per ciuam utriusque Creator et rector genera-
nomen , i. Excellentiae et veneralionis ; 2. tur. (i) 2. Angelica adhuc dignitate decora-
Fiduci» et protectionis ; 3. Observantiae et tur nimirum virginea mentis et corporis ,

devoliouis. purilate. Angelica plane i^ita Firginitas (2) :

et ob hanc causam Maria jn templo existens

I. PAUS. Quia Deus jain vocari ohtinuit
substantiuycui adscribo , Jiomini me adscri- f^Ppe saepius visitata fuit ab Angelis. Quam
bereputas; quia necesse est per nomen osten- i^eo aHoquitur D. Bernardus : Quidni ^ideas
dam cui adscribam substantice , scilicet qua Angelum , cum jam angelice t^ims P quidni
constat qui deus dicitur, et summuni mag- ^isitetAngelus vitcB sociam ? quidni salutet
cit^em Sanctorumet domesticam Dei P (3) An-
nuni ex substantia , non ex nomine depu-
tatur. (2) Atlamen ut constat ex logica no-
g^lus namque incarnationis nuntius Mariam
liumiliter salutat. Inde Yirginis dignitatem
men sicpe scepius supponit pro re significata
pei' ipsum, ut in hac propositione Homo niiratur D. Bernardus Quce est hac Virgo :
:

est animal , homo supponit non hac voce ^«'^^

mirabilis ut salutetur ab AngeloP (4)

liomo, sed pro natura humana. Ratio enim Nec mirum si mirabilem D. Bernardus prae-

essentialis animalis quaj est vivens sensiti- dicet Yirginem, in qua fulget //^^^/^«//i 7/^m-
,

vum , compelit non huic voci, homo sed ^«'^^ magnum donuni , magna gratia (5) ; , ?

natura? humanee, per hanc vocem homo , q"« 9 3. Divinam ei contuht dignitatem.
,

significatiE. Neque solum exlogica, sed adhuc Etenim si justi in Ecclesia mihtante , et Sancti
jujuta consuetudinem Scripturarum , nomen in triumphante , nuncupantur dii, ^/w/a ^m/>
ponitur pro nominato , sicut ille in Psalmo tuni sit : Deus deorum stetit in Ecclesia
Protegat te nomen Dei Jacob , id est , ille deorum : in medio autem deos dijudicabit : et,

qui nominatus est Deus Jacob. (3) lu Marire ^->^ f^i^^ - ^os dii estis (6) : nonne bealissi-

quoque nomine etiam materia^ conditio voca- «^a ^irgo de divina dignitate gloriatur, super
bulum sequitur{4) quasi Mariae nomen pe- :
omnem creaturam ipsa sanctitate ac digfii-
rinde sit ac res ipsa, ipsius vices gerens, iis- tate pra?ceUens P (7) Eximiam Virginis sanc-
demcpie eloglis fruens. Multimodam autem litatem innuit Angelus. Ut enim animadver-
innumlue MarlceagnoscuntPatres excellen- tit Bichardus a Sancto Laurentio , idcirco

tiam. Nam primo Petrus Damianus Marlam pr^i^^^ (^icta est gratia plena , et deinceps ab

nuncupatDominam beatus Amadoeus, illam ,

^'^gclo nominatur Maria , quiahoc habet ex
vocllat gloriosam. D. vero Ambrosius Ma- g^^atia, ut Marice nomen interpretetur in no-

tem digniiatem Nobilem affiniiatem. 3. ^t benedictus fructus ventris tui, » sit Mariani
;

i. I)(nninus Dei est cognomen(6) supre- nominis commentarius sine quo vix potest
,

mam denotans auctorllatem Maria quoque intelligi tanti nominisdignitas. Idcircoo/«/mV

:

Domina nominatur subHmemque auctorita- ^ngeUis interponere nomen Maria quia , ,

tem impoitat. Quapropter Petrus Damianus in aUud tempus nominandum, postquam gra-
ad Doinlnaireverentlamsuoshortatur fratres: Ua? ejus fuerint expUcata; , sine quibus tam
ExsuUate, fratres,quiade DominaiUasermo P^^^e significationis nomen non inteUigere-
succcdit, quce singuhrem in cordibus nostris tur. (9) Licet a fausto Marlic nomine in-
sibi vcndicat principatum.[6) Neque reHcrlosi choanda videalur AngeHca salutalio, consul-
dunlaxat Sancll Benedicti, Mariam tanquam tisslme tamen istinsmodi nominationem dis-
Domiiiam venerantur sed eliam ejus domi- tuHt Angehis, vocitans Yirginem plenam gra-
,

nio cuncli subjicluntur morlales ob emi- tia benedictam in muHeribus, ut auguslum

, ,

nenlem (jua poHet digiiitatem. Mariae nomen non gratia vacuuni,sed gratiis et
2. Non unius solunmiodo vocabuH sed benedictionibus plenum denotetur ,
ut ait :

plurium nominum di^nitas

1. sup. Salve liegina. — (2j U.
o (8) splendescit
r (i) r» c c i.,« n-.rrir,. (.\ n
* \ ; D. t?
Bern. Sorm. / ^

(1) Tract. (1«:H. Vlrg. Scrrii. i. -- h.'-^ Tert.L. i. adv. Bcin. Scrm. 2. de Virg. Deip. (5) Ibid. —
(i) Hom. —
Marc. 7. — (5) Rirljard. a S. Laur. L, 1. de Laiid. Virj^. 1. iup. Missus. est. —
(5) D. Hern. Serm. 1. de Assumpt.
c. 2. — [\) TiMt. L. 2. ad >'at. /».— f.S; Ilom. (i. dj[>a'id. — {i',) Terf. L. i. adv. Marc. 7.— (7) D. Bern, Seim. i.
^••g--- (fi) Tert. A|)ol. 54.— {()] Serm. 11. de Annunt. snp. Salve Regina. —
(8) L. 1. de Laud. B. Mar. c. 2.
(8) Terl. L. 2. adNat. 8. — (<j) Albert. Mag. in c. i. Luc.
 NOMEN. — CONCIO III. 33
Methodius Virginem alloquens : Tuum, Del nostri gloriosa Maria, tanto melior est An-
genitrix^nomen diifinisbenedlctiouihuset gra- gells effecta , quanto prse omnibus creaturis
iiis^omni ex parterefertum (i) convenientis-i-haereclitavit , ut obtineret dignissimae Matris
simedicitur gratiaplena,priusquamab Angelo nomen. » Magnum est Angelout minister sit
Maria nominetur. Ostendenshoc nomen mul- Domini , sed Maria suhlimius quiddam ini^e-'
tum hahere graticB ^ et altius memoria^ com- nit, ut sit Mater^ tantoque excellentior Ange-
mendandum^ et diligentius in^estigandum .[i) lis facta munere singulari quanto dlfferentius
Adeo sanctum et venerabile est Mariae no- prce ministris nomen Matris accepit. (i)Dei-
men, quod ex Richardo a Sancto Laurentio, parce nomen est Mariance praestantiae census ,
(cum agitLucas(3) depoenitentia Magdelense, beatissimaque Virgo , tanto est AngeHs me-
propter hujus nominis reverentiam , non au- lior dignior, praestantior , quanto prae illis
,

sus fuitMariam, sed muherem nominare. Et excellentius Deipara? nomen haeredilavit. ^/i
paulopost,cum dicit etiam justificatam a Do- non Deum Dominum Angelorum Maria suum
mino de suis facultatibus illi ministrasse, audacter appellat Filium ? Quis hoc audeat
vocat Mariam. ) (4) Magdalenam ante suam Angelorum P Sufficit eis et pro magno ha- ,

conversionempeccatricern tantum vocatEvan- bent , quodcum sint spiritus ex conditione ^

geHsta , quasi veritus dehonestare augustum ex gratia fcicti sunt^ et ^ocati Angeli : Maria
Mariae nomen, quod est honorandum ob vero Matrem se agnoscens , majestatem il-
eminentem dignitatem et nobilem affinita- lam , cui illi cum reverentia seri^iunt , cum
tem. Jiducia suum nuncupat Filium , nec dedigncc'
3. Vult TertuUianus Christum per Moriam tur nuncupari Deus ^ quod esse dignatus est.
cense]idum{^) , sed potiori ratione Maria est (2) Quare PvutiUus Bensonus Mariae nomen
iper Christum censenda , et ex Filii nobilitate interpretatur , Deus de conceptu (3) quod
[taxanda Matris dignitas, ^?m^/^o/a t/e /?«r/z/, quam apte Virgini Matri congruat nemo
[et partudivino gloriatur. Gloriatur^ dixerim non videt. Idipsum sapit D. Ambrosius, de

,de partu ^ non in se ^ sed in ipso quem pepe- Deipara dicens Speciale Maria Domini :

•rit. Deus siquidem (^Deus enim est quem pe- hoc nomen im^efut quod signl/icat : Deus y
^

perit ) Matrem suam singulari in coelestibus ex genere meo. (4) In ipso Mari£e vocabulo ,
donaturus gloria , singularl in terris prce^e- non modo Viroinis designatur indoles , gratia
nire cura^it et gratia. (6) Gloria quam in et sanctitas significatur , sed divina adhuc
coelo possidet Maria commensuranda est Maternitas feliciter auspicatur et denotatur.
gratiae quam habuit Et fortasse ad divinam Virginis innuendam
in terra. Gratia fuit ei
collata proportione ad ejus maternitatem
maternitatem Sancto Ignalio teste , priscis
ser-
vata et maternitatis celsitudo, ex fiiii de- Ecclesise lemporibus , Jesu nomen Mariae
j

sumenda est dignitate. Hanc ratiocinationem apponebatur vocabulo. Sunt et hic multce de
urgetD. Bernardus Quod si et cujus Mater mulieribus nostris , Mariam Jesu uidere cii-
:

attendas , quo te tua super ejus mirahili cel- pientes, (5) Mutua est relaiio Matris ad Fi-
situdijie ducet admiratio P Nonne ad hoc ut Hum Fihi ad Matrem
^ Maria est Jesu Ma-
, :

te uideas nec satis posse mirari P nonne tuo , ter Jesus est Maria? FiUus Jesus est Deus,
; ;

imo veritatis judicio , illa quce Deum habuit Maria quoque Mater est Dei. Maria tanquam
filium super omnes etiam choros exaltabitur Mater imperat Jesu
^ Jcsu velut Marite Fi- ,

Angelorum P (j) Apostolus ex nomine Jesu , hus obtemperat Matri. Mirare uirumlibet ,
Christi censet ettaxat dignitatem et excellen- et elige quid amplius mireris , sive Filii be-
tiam,inde ejus super Angelos coHigitpraestan- nignissimam dignationem , sii^e Matris ex-
tiam. Tanto melior Angelis effectus quanto cellentissimam dignitatem. (6)
,

differentius prce illis nomen hceredita^it. (8) Quo dignior et subhmior est Mariana di-
Eodem argumento utitur Bernardinus Senen- gnitas, eo majori veneratione est digna. (7)« O
sis, ut supra Angelorum choros Deiparam quam te memorem,Virgo quibus te laudibus !

extollat. « Sicut Filius sedet a dextris majes- efferam ? quid dignum laudibus tuis poterit
latis in exceisis, tanto melior Angelis effec- immolare infandissima Hngua mea ? Elevata
tus, quanto differentius prae ilhs nomen lice- est magnificentia tua super ca^los et super ,

reditavit, quod nomen est ut slt vere Deus omnem terram gloria tua ita ut uec in ca»lo ;

per gratiam unlonis sic et Mater Domini inveniatur creatura qua3 tuam dlgne hiudare
:

(i) In Hyppop. — {2) Richard. a S. Lanr. ibid. — (3) (i) D. Bcrn. Scrm. 2. dc Dcipar. —
(-^) Bern. Ilom. i.

iLuc. 7. — Cap. 8. —
(5) Tert. L. adv. Jud. 9. —(6) super Missusest. —
(5) Lib. 2. sup. cap. 22. —
(4^ Lib.
(4)
iD. liein. Ilom. 2. sup. Missus est. —
(7) Ilom. 1. sup. de Inslit. Virg. cap. 5. —
(5) Epist. 1. (b)—D. IJern.
Missusest. —
(8) Ilebr. 1. —
(y) Tom. 1. Serm. 61. a. IJom. \. sup. Missus cst. —(7) D. Bern. Scrm. a. super
2. cap. 4. Salve Regina.

V. 3
 ?

34 INOMEN. — CONCIO Ilf.

qiieat ma^Tnlficentiam , , et re sapiens

nec in terra ,
sit quae vult Doctor Idiota nomine
frloriam tuam exprimere su- sic jllam alloquens valeat.» Quod
: Dedit tibi sancta Trini" si

perniE intellif^enlije impares sunt ad Virginis ias nomen , quod post nomen superhenedicti
excellentiam comprehendendam et enarran- Filii tui est super omne nomen : ut in no-
dam: Qaid nos tantilii quid aclione pusilli, mine tuo omne genu Jlectatur, coolestium,
,

quid in Maria; laudibus referamus , cum terrestrium et injernorum , et omnis lingua

etiamsi omniuni nostrum memhra verterentur confUeatur hujus sanctissimi nominis gra-
in /iui^uaSf eam laudare sufficeret nullus tiam^ gloriam et virtutem. [\)
(i) Verum licet pro merito nequeamus lau- Maria nuncupatur Domina , gloriosa et
dare Mariae diguitatem , quantum praestare Deipara , et sub his tribus titulis veneranda
potest lenuitas nostra, ejus veneremur excel- est. i. Honoranda tanquam Domina ob im-
lentiam et gloriam decantemus ; dicantes perium quod supra nos habet. etenim i?f?^/«a
,

illi cum D.Bernardo Te Jiostra vox prinium glorice nomen et honoris \'i) 2. Tanquamglo-
:

sonct sohamus tibi. (2)

, ct i>ota riosa veneranda est tum ob angehcam pu- ,

In Trajani Encomio asseverat Plinius in- ritatem, quam miraturD. Bernardus O ad- :

veniri conccntum omnium laudum. Concen- mirandam et omni honore dignissimam Vir^
lus auiem importat harmoniam, seuconso- ginem : Firginem carne ^ uirginem mente ^
nantiam plurium vocum quae ad musicae uirginem professione (3) ; tum ob eminen-
,

modulantur sonos quanto magis Maria om- tem sanctitatem cui debetur dulce canti^
, ,

fiium laudum concentum meretur? /^<?CM/^6/^ cum ac nohilissimum melos : hahet enim
Firginis amplectiiur coelum prcesentiam fundamentum : Fundamenlum ejus in mon- ^

terra mcmoriam veneratur. (3) Magnum et tihus sanctis quia gratia quam accepit in ^

auguslum est Mariae nomen, magna est ve- sua conceptione transcendit verticem sancti-
neratlone colendum ut ei valeamus dicere tatis et gratiae, non solum hominum sed et
, ,

cum Regio Vate Sccundum nomen tuum Angelorum : tandem 3. Honoranda est ,
; ,

sic et laus tua in fines terrce (4) Tanta reve- tanquam Virgo Deipara : Sed quanta putas
.

rentia Marioe nomen venerantur fideles ut veneratione digna est^ inqua et humilitatem ,

eo audito, galerum tollant, corpus inclinent. exaltat fecunditas ^ et partus conseciat vir-
Nec mirum cum ad eam Dei Fihus humihatus ginitatem (4), et Fihus Deus, Malris commen-
descenderit. Quare Richardus a Sancto Lau- dat dignilatem ; quae nuncupatur Maria, ha-
rentio Maria? accommodat istud Esaiae. (5) betque nomen excellentiae et veneralionis, et
Vuliu in terram demisso,adorabunt te: siqui- adhuc fiduciae et protectionis.
'<

deni ex quo ad eam indinati sunt coeli, et rex

ii p^RS. Mari» appellationem i sed et
coelesi.s ad eam descendit humiliatus, bene
„/i;^„om/«/i«WmVatom(5) volunt auctores.

sigr
ilexione sanctissimum Marine nomen
,
,,
'vj'"f ciutiijin
antiaui- a ^ \/r ?•
ticare censet. Mariam plenque cestimant in"
/
..
• • ^-
tus venerabatur. Nec frustra consuei>it Ec- ^ , -n 4 rci\T\ tt u„ - - - •

; ,. .
J^ T^ !.'. terpretari iliuminatricem.(o)D.\erotjpipha-
ctesia inlercessionem B. Vir"inis affectuo- . 71J • • •

, ^
. .
'^11^'^^'^y
I
nms Mariam spem interpretatur : Mariam
tv/i
.
» .
.
•

solemus interpretari spem. {j) Peperit enim

nomine , genua terrw affigat ; imo pro nomi-
n. reuerentm quasc mare confagosum so-
Dominum , qui spes est totius mundi. Has
,
fiant vota populorum. {y)F\eclendii sunl ge-
^^^^^ elymologias
.^.. b simul complectitur , et
__»
^^^
.. __ t .

i<- cytta
„7. „-.^
^. j • cet piratas latrocmantes, scopulos latitantes,
.

(Hlana sive ejus unafriiies .etcum recitatur .

'^'^^^nuiui ^ . c . r»^ . • -

„^«.«» c^; us.

nomen .
.,

ri tempestates naufragia
° commmantes. Piratae
nenua flecte..
nuia insa uicii
/«'" ipsa dirit 1 ^ !• 1 •

Av/ Mi- >

Jaem^^nes ostentant , scopuh adversitates
cum rido : Mi/u cujvabitur ojiine senu
/.//.».
• • . • •

Hon^
anc >,^n^noi:^ 'o
venerationis notam HT ii^ denolant, .tempestates
^
immmentem -rv
.
Dei • 1
i
ira-
Marix» reddendam
(i) L. de Gontcmpla Deipar. c.
5. —
(2) D. Bern,
D. Ilicr. Scrm. de As.sumpt.
(i) — (2) Serm. 1. sup. Serm. sup. Salve Hcglna.
1. — liom. 2. sup. Missus
(3)
Salve Rcgina. —
(5) D. Bcrn. Serm. 2. de VirffDei* «^^t. —(4) D. Bern. Hom. i. super Missus est. (5) —
par. —
(i) Psal. 4;. (5) — Cap. 49. _ L. 2. de Laud. Tcrt. Lib. adv. Valent. — (6) In c. i. Luc. 35. (7)
—
Virg. C.4. —
(7) Petr. Blesens. Serm.
(6)
28. in Assumot Apud. Canis. Lib. 1. c. 1. — (8) Apud. Navar. Lib. 4.
—
(8) Cap. 43.
^
Umb. Virg.
 NOMEN. — CONCIO III. 35
cundiam siguificant. Viatores qui supra hu- cumenium ejjugatur, quia Maria terrlbilis
jus vitae navigant pelagus , sunt vel justi, et est ut castrorum acies ordinata, (i) Non sic
a dcemonibus tentali ; vel miseri , et adver- timent hostes visibiles quasi castrorum aciem
sitatibus gravati ; vel criminosi, et Dei indi- copiosam , sicut doemones Mariye vocabu-
gnationi substrali. Maria, i. Stella poU , lum, patrocinium exempUim fluunt et , :

justos dirigit ne succumbant dsemonum ten- pereunt a facie ignis ubicunque inveniunt ,

tationibus ; 2. Illuminatrjx , illuminat mise- nujus nominis recordationem, devotam in-

ros, et adversa fortuna gravatos, ne deficiant vocationem, soUicitam imiiationem.
in afflictionibus; 3. Spes, fiduciatn praestat Cunctos mortales tentationibus exagitat
criminosis, ne desperent et subjiciantur
,
daemon ,
praesertim juslos et pietate conspi-
Dei indignationibus. cuos. Diaboius ad hoc regnare se putat ^ si
I. Christus Dominus a diabolo Sanctos a religione Del deturbat. (2.)Msinam
ientatuSy
prcesidem et artificem tentationis demonstra- autem nominis invocatio justos in justitia
s>it. (i) Daemon qui Christum Dominum ten- conservat , et a diaboU tentationibus custo-
tationibus adoriri ausus est , nunquam Virgi- dit incolumes. Nam, ut fatur Germanus Pa-
nem Deiparam tentare moUtus est. Virgo triarcha ConstantinopoUtanus, Mariam aUo-
tenebrarum principibus terribilis fuit ; ut ad quens; Tu nequissimihostis ini^asiones , sola
eam accedere non prcesumpserint. Deterrebat tuinominis ini^ocatione repellens^ tutos atque
enim eos Jlamma charitaiis ^ incendebant ora- incolumes sen>as. (3) Olim athletse inunge-
tiones et fervor devotionis. (2) Quam merito bantur oleo, ut vaUdius in agone decertarent,
beatissima Virgo dicitur terrlbiUs ut castro- et faciUus de adversariis victoriam reporta-
rum acies ordinata Quid eiiim P jin non
! rent oleum enim pugiUbus robur submi-
:

horruerunt principes tenebrarum quando vi~ nistrabat , et ne ab hostibus caperentur , aut

derunt prceter morem armaiura omni fortiori capiti tenerentur, impediebat. Probi Chris-
instructam contra se procedere feminam , fe- tiani, in spirituaU virtutis pala?stra sese exer-
minam fortem , et ad bella doctissimam ? (3) centes, conlra spirituaUa nequitiae luctantur.
Ad Virginis occursum perterriti sunt maUgni Quicunque adfidci agonem venimus, lucta^
spiritus, et ut subjungit D. Bernardus , ni- men contra malignos spiritus sumimus. (4)
mirum timor et tremor venerunt super eos ^ Quaerendum nobis est oleum quo inunganiur,
ita ut dicerent Ecce plusquam Eva hcec.
: ut elabi ab eorum manibus possimus , for-
Castra Dei sunt hcec , fugiamus Israelem. tioresque effecti , infernales dejicere copias
DebeUata a diemone Eva, victoriam a Maria valeamus. Mariee nomen oleum est , quo
de diabolo reportandam prsedixit Deus , ad inuncti robur sumimus; neque a diaboUs
serpenlem aiens Inimicitias ponam inter te capi, aut capli teneri possumus. Corroborat
:

et muUerem ,ipsa conteret caput tuum. Cui oleum ossa, et nervos indurat, et meduUas
hcec ser^ata vicioria est , nisi Marice P Ipsa confirmat unde et antiqui luctatores suos
:

proculdubio caput contrii^it venenatum, quce toto corpore oleo perungebant. Et Domiui
omnimodam maligni suggeslionem tam de pugiles uncti hoc oleo , per crebram nominis
carnis illecebra quam de mentis superbiare- invocationem , vel capi nequeunt, vel diu
duxit ad nihilum. (4) Maria caput conterens teneri non possunt a diabolo adversario.
serpentis, dicitur deduxisse ad nihilum hu- Nomen de quo loquitur Richardus a Sancto
mani generis hostes. De iUustri iUa victoria Laurentio , est Marias nomen , nam ut ipse-
Mariae congratulatur D. Bernardus Tu ergo met subjungit Idiotae referens verba Recte
: :

hellairix egregia^ primo eum quiprimus om- hoc nomen Mariae oleo comparatur , « super
nia supplaniauit expugnare viriliter aggressa omnia Sanctorum nomina reficit lassos, sanat
es. Tu et spiritum elationis Evce vertice hu- languidos , iUuminat caecos , penetrat duros ,

militaits complosisti. Tu et ardorem veiiice recreat fessos , ungii agonistas (6) et ju- ,

concupiscentice, virtute castitatis in tua car- gum diaboU extrudit , fama tui sauctissimi
ne virginea extinxisti. His ergo primariis nominis clarissima Virgo Maria. » Christiani,
ducibus ienebrarum a te foriiter expugnaiis^ quolies occurrit aUqua diaboU tentatio, Ma-
omnis ante faciem tuam spiritualium nequi- riae invocate nomen , securi dimicate Ha- :

tlarum miliiia in fugam coiwersa est. (5) betis adjuiricem vestri certaminis gloriosissi-
Daemones non sohim Virginem pertimescunt, mam Virginem quae vires vobis prae-
(7),
sed audita hac voce , Maria , contremiscunt.
Vbi nomen Marice invocatur , dcemonum no- (1) D. Bonav. iu Spect.
Viig. c. 3.— (^) Toit. L.adv.
J.idx. 9. —
(3) Oral. 3. in Zonam
Dcip. — (1) D.(irej.

(0 Tert. L. de Orat. 8. —
(2) Richard. Vict. in Cant. Hom. 3^. in Evang. —
(5) Uichard a S. Laur. L. 1. de
—
c. 28.— (3) D. Bcrn. Serm. 4. Virg. Deip. —(4) D. Land. Virg. c. a. —
(6) Idiot. de Uom. >
irg. c. .S.

Beru. Hom. a. super Missus est. —(5) Serm. 2. de Virg. (7) D. Aug. Serm. i. de Assumpt.
Delpar. •* •
 ,

36 NOMEN. — CONCIO III.

lianJi submiiiistrat, et tanqiiamstella poll in ilosi, quid nisi caligo iiwohens , et umhra
-via virtutis iucedentes, vos ilirigitet regulat. mortis ^ et densisslmce tenehrce relinquunturl
Belle D. Augustinus Sanctosstellis compa- (i) Uti autem qui ab stella maris non illus-

rat. Nam sicnt stclJce in coclo positcu in tcrra trantur, versantur in tenebris, a recto virtulis
splendcnt ct nuirc il/uminant, et nai>igantes aberrant tramite , et adversam fortunam im
dirigunt et guhernant (i) ita Sancti in coelo ,
patienter ferunt ita qui ad Mariam stellam
:

recnantes in terra splendent suarum virtu-

,
respiciunt , illuminantur , neque deficiunt
tum ful'M)ribus suisque intercessionibus et in afflictionibus. Nam, ut fatur D.Bernardus,
,

proteclionlbus navigantesin procelloso seculi ipsa est nohis stella ex Jacoh oria, cujus ra-
pelago dirigunt, ne devient. Verum cum D. dius universum orhem illuminat^ cujus splen-
Bernardo loquamur pauca de superbo dor et prcefulget in supetmis^et inferos pejie-
, «

lioc nomlne Marla quod interpretatum trat terras etiam perlustrans et calefaciens
, , ,

niaris stella dicltur, et Matri Virgini valde magis mentes quam corpora, fovet ^>irtutes
convenienter aptatur. » Ipsa namque aptissi- excocjuit vitia, Ipsa, inquam, est prceclara et
me sideri comparatur « Qula sicut sine sui eximia stella ; super hoc mare magnum et
:

corruptlone sldus suum emittlt radium, slc spatiosum necessario suhlevata^ niicans me-
a])squesui Virgo parturit Flllum. Nec
lcTesIone ritis iUustrans exemplis, O cjuisquis te in-
^

sideri radius suam minult claritatem , nec teUigis in hoc secuU proflu\>io magis inter
VirglniFiliussuamintegritatem:» (2)ultrabas proceUas et tempestates fiuctuare ^ quam
analogias quibus Virgini, nomen stellae probe per terram amhulare y ne avertas oculos a
convenire demonstratur, dlcitur adbucMarla fulgore hujus sideris y si non t^is ohrui pro-
stella , quia justorum dirlglt et regulat navi- ceUis , si incurras scopulos trihulationum ,
gatloiicm , ne a piratls daemonibus depraeden- respice stellam , voca Mariam. (2) « Saepe
tur. Quo alludere videtur Sanctus Epbrem : namque vidlmus plurimoshomines In suis pe-
Marlani suum portum vocitans. lu meus rlculis recordari nominisBeatoeMariae,etillico
portus , Virgo immaculata et prcesens au- oninis perlculi malum evasisse. »(3)
xiliairix. (3)Imo idlpsum sapit ipsemet Ber- Sub mundanarum rerum aquis, occultan-
narJus, hortans Chrislianos ut in cunctis ten- tur saxa , qui nisi
latent sirtes et scopuli ,

tationibus respiciant stellam. Si insurgant detegantur navigantlbus naufragia parant. Ad

venti ientationum^respice stellam , voca Ma- ejusmodi vitanda pericula infundendum est
riam. Sijactaris superhice undis , si ainhitio- oleum quo aquae lucidiores fiant, et maris
?iis , si detractionis , si cemulationis , respice fundus appareat. Ut enim philosophatur Ri-
stellam j 'voca Mariani. Si iracundia , aut chardusaSanctoLaurentio: ^««/i<r/o /i«z^if<3P0^
afaritia aut carnis illecehra , naviculam
j causam aliciuam mari se immergunt ; oleum
concusscrit mentis , respice ad Mariam. Ip- defcrunt inore^et illudemittunt ^etfitperluci-
sam sequens non de^ias ; ipsam cogitans non dus fundus aquce ; sic eiiam de{>ota invocatio
erras ; ipsa tenente, non corruis; ipsa protc- nominis hujus, scilicet Marice, et docirina, et
genie, nonmetuis; ipsa dnce,non fatigaris; gratia ejus, rerum lahentium intima faciunt
quia viam tuam regulat, ne succumbas die- manifesia. (4) Fortunae bona sunt sirtes et
mouum tentaiionibus, et tenebras tuas illu- scopuli latentes , ob quoe saepe saeplus nau-
mlnat, ne deficlas in adversa fortuna, et hu- fragantur , et qui secunda potiuntur fortuna ,
jus vitae afflictionibus. gravantur, quia cum eorum et qui adversa
2. Tenehras mundus quce hominum non
Jiahet cognoscatur vanitas , prosperantes in
prcpcordia exccecant. (4) Peccata enim sunt eorum possesslone ultlmum finem consti-
tenebrse qua? mentes obnubllant. Neque so- luunt et afflicti de eorum jaclura tanquam ,

lummodo de amisslone summi boni tristantur: neces-

peccatis ol)scurantur mortales, sed
etiam fortuucne obcaecantur bonls tum qula sarium est oleum , ut latentia saxa et occulta
:

illa [)lus cequo exlstimant ; tum quia ex illis appareant monstra. Ut imminentla vitentur

inllantur et tumescunt ; tum quia dum illa pericula , invocandum est Marianum nomen,
amiitunt tristantur , et in adversitatlbus ani- quod mentis discutiat tenebras , terrenorum
mo dejicluntur. Ilas mentls tenebras patiun- occulta detegat; bonorum temporalium va-
.tur, qul a Maria stella poli non illustrantur: nitatem ostendat, ne prosperantes de illis
ToIIe corpus hoc solare , cpwd illuminat superbiant , et afflicti plus aequo de eorum
mundum y
uhi dies ? ToIIe Mariam hcuicjactura doleant. Itaque ctt/2c^/^/?r<:eco/i/w ^^e-
maris stellam ,
maris utique magni et spa- neremur Mariam , ut ipsa nos inter procellas

(i) Scrm. 5. de Sanclis. —

(2) Ilom. 2. sup. Missus (i) D. Bern. Ilom. a.de Virg. Deip. (2) — Hom. 2. sup.
rst. — (3) Orat. de Laud. Mar. (4) Tert. Lib. ad— Missus est. —
(3) Anselm. de Laud. Virg. — (4) Lib. 1.
Mart. 3. de Laud. Virg. 2.
 NOMEN. — CONCIO IIL 37
seculi,jeri^en(es aspiciat, et ipsa inter cursus protcctionem , qua vi-
seclulam ejus iiitelllgl

mundiales , continua oratione confoueat. Ne- delicet parvulos ad se confugientes sub um-
nue enim dubium quin quce meruit pro libe- bra alarum suarum protegere non desinit,
randis proferre pretium ^possit libertatis im- sive ab oestu carnalium desideriorum , sive a
pertiri solatium (i) , et miseriis subvenire. facie impiorum qui eos afflixerunt, dicenduni
«Quia tu es Regina misericordiae et qui sunt est « Bonaet desiderabilis umbra subalis Je-
: :

misericordiae subditi , nisi miseri tuam consi- su, ubi tutum est fugientibus refugium, gra-
derantes misericordiam , et ad nostrafn at- lum fessis refrigerium.Miserere mei,Domine
lendentes miseriam, ad te suspiramus « Un- Jesu , miserere mei , quoniam in te confidit
:

dique nos angustioe premunt quomodo ergo anima mea , et in umbra alarum tuarum
:

ad te non suspiremus , solatium miserorum? sperabo , donec transeat iniquitas. » Ani-

Sic afflicti, sic miseri, ad te suspiramus ge- madveriit autem ibidem D. Bernardus in
mentes et flentes , in hac lacrymarum valle. boc Esaiae testimonio , per virgam Aaron
Heu! Domina, non vides quod totaliter flen- designari etiam Deiparam, quae peccatores
les, in loco lacrymoso jacentes, onerati pec- sub urabra alarum suarum protegit. Quod
catis gemimus , aggravati molestiis flemus , probe sciens Sanctus Ephrem se totum sub
abundantes miseriis in valle lacrymarum Mariae tutela et proteclione asseverat Sub :

sumus , tuum subsidium postulantes. Non tutela et protectione tua totus sum. (i)
ergo restat Domina , nisi ut illos misericor- Fecitque Deus duo himinaria magna :

des oculos ad non converlas non dubita- luminare majus , ut proeesset diei , et lumi-
:

mus, Domina, quin si nostras aspexeris mi- nare minus, ut prseesset nocti. (2)LitteraUter
serias,non poterit tua miseratio, suum retar- hic locus de sole et luna intelhgendus, quem
dareeffectum.»(2)Christiani,quiestisadversa niorahter sic inteipretatur Hugo Cardinahs:
fortuna gravati , accurrite ad Mariam,mise- Luminare majus , Christus , qui prreest diei^
ricordiae matrem , quse muhum soHicita est id est, justis ; luminare minus , Maria , quce
de miseriis ; et si non vuhis in vestris ad- prceest peccatoribus. (3) Maria peccatorum
versitatibus dejici, rogate Virginem ut suos nocti prsesidet , ne in tenebris criminum pe-
ttiisericordes oculos ad vos convertat Nam reant. Nec obstat quod ciiminosi sunt de-
:

suorum claritas oculorum effugat catervas formes et denigrati super carbones; Maria
dcemonum , tenebras expellit^ purgat vitia vero pulchra ut luna praedicatur quia, ut :

7nentiumj corda congelata accendit{?i)jS>^em belle ad propositum ait Hildebertus , pul"

erigit, ne peccatores desperent, et subjician- clirum est benefacere vel indignis. (4) Qni
tur Dei indignationibus. magis indignus quam scelerosus ? quem ta-
3. Accurrant peccatores ad Mariae nomen men tuetur Deipara , ne divinx^ subjiciatur
in postulatione tutelce (4), et munimen inve- indignationi. Quare peccator si criminum
meuX. "^dim turrisfortissima nomen Domina;'. immanitate tuj^batus ^ conscientia^ joeditate
ad ipsam fugiet peccator et liberabitur. Hcec confusus ^ judicii liorrore perterritus ^ bara-
defendit quoslibet , et quantumlibet peccato- thro incipias absoj^beri tristitice, desperationis
res. (5) Dixit Salomon qui parum noverat abysso : Mariam cogita , Mariam im'oca.[^)
deMaria: «Turris fortissima nomen Domini, TertuHianus moechum a poenitentia reji-
ad ipsum currit justus et salvabitur. » Nobis ciendum , zelo non secundum scientiam exis-
autem dicendum est «Turris fortissima no- timans, eum cum idololatra et homicida , in
:

men Dominae , ad ipsam confugiet peccator, criminis enormitate comparat, et acriter inse-
et salvabitur.M (6)Nam ipsa est «hmien coelo- quens romanum poniificem , qui ilhmi ad
lum, deficientiumfortitudo,peccatorum ve- poenitentiam admiltebat , sic ironice fatur.*
nia, desperatorum reparatio. »
(7) Christum Assistit idololalres , assistit homicida ,
in
Dominum designari censet D. Bern. (8) per medio eorum assistit et moechus ^ pariter de
Aaronisvirgam,«quaenonsohim floruit,sed et pocnitentice of/icio sedent in sacco, et cinere
fronduit, et fructum emisit, non sohmi flore inhorrescunt^ eodem flatu gemiscunt j eisdem
vel fructu, sed ipsis etiam frondibus Jesum precibus ambiunt , eisdem genibus exorant ,
significari , et in virga quidem figurari po- eamdam invocant Matrem. (6) Verum serio
tenliam , vero fragranliam in fructu loquentes , scelerosi magnam Matrem, sclli-
in flore ,

saporis dulcedinem , in frondibus quoque cet Deiparam invocanles , ambire dicunlur :

(i) D. Aug. Serm. 4. dc Assumpi.

(2) D. Bern. —
fl^^si oratio ad Virginem facta, sit
arbltrium
Medit. 8up. Salv. Regina. —
D. Bern. libid. —(."S)impetralionis. Ouis enim auxiharem Mariae
Tert. L. de Orat. 8. — (5)
*
Richard. a S. Laur. Lib. 11.
(/,

de Laud. Virpf. — (6) Lib. 2. dc Laud. Mh^. 2. — (i)Orat. de Laud. Mar. — (^) Gen. 1.— (''^) D. Bcrn.
Prov. 18. — (7) D. Bcrn. sup. Salv. Rcgin. - (8) Hom. Scrm. 2. dc Virg. Dcip. — (4) Kpist. 16.
—
(5) D. Beru.
2. sup. Missus cst. Hom. 2. sup. Missusest. — (6) Lib, de Pudic.
5.
 ,

33 NOMEN. — CONCIO III.

iuvocavit tulelam , et benigna frustratus est Deum demonstrata , totis medullis cordium
,

nrotectione ; cujus dignitas peccatoris supplet totis prcecovdiorum ajfectibus et votis omni'
,

iiidi^^nitali ? Quem sic alloquitur D. Bernar- hus Mariam veneremur quia sic est voluntas ^

(\ns^. Dcdit iibi Christum per Mariam prop- ejus ,

qui totum nos hahere voluit per Ma~
ter sanitatem ex Deo et hoinine
:
cataplasma riam. Tertia in Matris teneritudine fundatur,

confcctum est ,
quod sanaret omnes injirmi- ad quam dum irascitur Pater, recurrunt Fi-
tates tuas. Sed quia indignus eras cui dona- lii. Maria effecta est Mater nostra ex quo
retur , datum est iMarice, ut per illam accipe- peperit Christum qui est primogenitus in
rcs quidquid haberes , quw per hoc quod multis fratribus. Aperi itaque tu, Mater mi-
Mater est genuit tibi Deum : per hoc quod sericordicR , benignissimi cordis tui januam
Virgo cst, exaudita est pro reverentia sua , suspiriosis precationibus filiorum Adam. Ex
in causa tua ,
humani.
omnibus finibus terrce ad tuce protectioni^
et totius ge/ieris (i)
Dominus in cruce pro hominum
umbraculum confugimus , a facie farmidinis
salute orans
cum clamore valido exauditus est pro sua Dei. (i) Quarta desumitur ex mira Deiparae
reverentia Maria quoque pro peccatoribus potentia erga Christum Filium suum quem
:
,

orans exauditur pro sua reverentia. Virgini- nullo negotio exorat , iratum mitigat, Nam,
las divlna maternitate incrementata reveren- ut subjungit D. Bernardus , « et ecce coram
tia dicitur, Christi aemulans reverentiam, ob tremendo Judice peccatores assistimus , cu-
qnain Deipara in peccatorumcausaexauditur. jus manus terribihs gladium iras suae vibrat
Salvator ostendere volens orationis ad Dei- super nos. Et quis everteteam ? Nemo, Do-
param factoe virtutem et efficaciam , Eccle- mina , tam idoneus , ut gladio Domini ma-
siamerudit ut nunquam oratio fiat ad Patrem num pro nobis objiciat, ut tu Dei amaniis-
coelestem quin simul tacite invocet Matrem , sima per quam primum in terris suscepimus
,

ilHusqueauxiHumsuppHciterexpostulet.Nam misericordiam de manu Domini Dei nostri,

in Patre Filius ini^ocatur : ne Mater quidem
Ecclesia prceteritur. Siquidemin Filio et Pa-
tre Mater recognoscitur , de qua constat et
Patris et Filii nomen. (2) Per Matrem Ec-
Ad te, Doinina , stillant oculi nostri, te devo-
tionis clamore valido obsecramus, ut FiHi
tui Domini nostri iram, c|uam graviter pec-
, cando succendimus erga nos mitiges , ejus-
,

clesiam intelHgit Tertullianus, quam Spiritus
Sanctus congregavit, quaeque ab ipso nuncu-
p?iUiv Domina Mater. (,3) Per eam nos Deus
Christianos facit per eam Patrem et FiHum
,
cogiioscimus et invocamus , nam absque Ec-
clesiaj testimonio, nulla nol)is esset fides de
Patre , neque deFiHo ;perMatrem Deiparam
inielHgit quidam neotericus (4) adcujus auxi-
Hum arcana gratiae propensione accurrunt pec-
catores. Et merito, cujus plures accipe ratio-
nes prima in ipsaexperientia innititur. Ssepe
: Sexta, quia iratus Deus severitates spirat ;
enim quod Deum precando obtinere non
possunt, implorato Marioe auxiHo, citius et
faciHus impetrant Velocior est nonnunquam :
salus meniorato nomine MaricG
,
quam inuo-
que gratiam a qua ingrati excidimus , nobis
conciHes. Quinta ex Marlana pietate et mise-
ricordia mutuatur, quse scelerosis fiduciam
prrestat ad ejus implorandumauxiHum. Nam,
nt eam ibidem alloquitur D. Bernardus, tu
peccatoremquamtumlibetfoetidum?ion horres,
non despicis ; si ad te suspirauerit , tu illum
a desperationis barathro pia manu retrahis ,
spei medicamen aspiras , foues , nec deseris ,
quousquehorrendo Judicimiserumreconcilies.
Christus est quidem misericors ut Redemp-
tor , quia tamen constitutus est Judex vivo-
rum et mortuorum, criminosos condemnat et
castigat at in Deipara mera elucet pietas
:

cato noniine Jcsu y unici Filiisui. Et id qui-
dcm non ideo fit quod ipsa major et poten-
,
tior sit : neque enim ipse major et potentior
est per eam, sed illa per ipsum. Quare ergo
absque ulla severitatis mixtione. Miserautem
reusrneram misericordiamexoptat,juslitia3ri-
gores formidat, indeprecum obse(|uioanimo-
sius frequentat Virginisaras,quam aUariadivi

advocatam ut sua dona per Mariam ad nos

, lorum : dum igilur ipse a quo^^is suo noinine
venirent et Deipara, nos a Dei indignatione
, invocatus non statim exaudit profecto id ,

prutegeret. Peccatores , laudate clementiam juste facit. bwocato autem nomine Matris
Sa/vatoris qui tam nobile subsidium digna-
y etsi merita invocantis non mereatur ut exau-
tus est elargiri[6), gratitudine autem erga diatur, merita tamen Matris intercedunt , ut
(1) D. Bern. Serm. 3. in Vigii. \at. Dom. (2)T»:rt, — exaudiatur. (2) Judex suum munusprobe
L. de Orat. 2. —
(3) Higal. L. ad Mart. i. (4) Selad. de —
Jud. Figur. c. 8. —
(5) D. Ansf.lm. Tract. de excell. D. Bcrn. Serm. Paneg. ad Virg. Deip. — (2) De
—
•
(1)
Vifg. 6. (6) D. Bern. Medit. Sup. Salv. Reg. Exceil. Virg. c. 6.
 NOMEN. — COlNCtO III. 5p
adimplens, non solum clemenliam , secl in- lum Domlnum , et Deiparam. ^temus
terdum severitatem demonstrare debet at : Pater est quidem bonitate , praeditus nam
Mater de sola pietate erga filios coramenda- Dei natura est bonitas, quia tamen majestate
tur. Christus est peccatorum Judex, Maria fulget , adeum accedere veretur peccator ;

Mater, quare pietas est in Christo cum seve- Christus est quideni homo , Redemptor et
ritate conjuncta , in Maria vero , absque ulla frater nosler, est tamen Deus et Judex, unde
rigoris mixtione reperitur « Quia in Virgine : si ex una parte aUicit ut Redemptor et fiater,
a Filio derivatur divina pietas absque ullo ex allera terret ut Judex , et removet ut
,

justilise terrore at in FiHo Ucet attrahat Deus; at in Maria , non est divina majestas,
;

pietas, terret tamen quod scriptum est Ju- quce vereatur nec judiciaria potestas quae : ,
,

tlicem eum esse adeo severum ut rationem terreat ; sed pura naturae humanae singulari-
,

sit exacturus de uno quoque verbo otioso. tas, et mera beneficae matris pietas. Tum ex
Quid autem mirum si magis praesidat reus advocatione Fiiii antePatrem et Matris anle
, ,

in sola pietate, quamin ea justitiae conjuncta, FiHum. FiHus autem pro sua reverentia exau-
quando eadem est divina pietas in utroque, ditur a Patre ; Mater quoque pro sua reve-
,

et FiHi, et ejus Matris tribunaH? » Quasi tota rentia exauditur a FiHo unde Arnoldus :

Christi pietas , et meracissima absque justi- Carnotensis Dwidunt coram Patre , inter :

tiae admixtione, et severitatis rigore, com- se Mater et Filius , pietatis officia, et iniris

missa sit Virgini unde haec perpetua Mariae allegationibus muniunt redemptionis hmnance
:

\ o^si 2i^ ']\\di\cem ^Wium Clemejitiaest aliqaid negotium. (i) FiHus ostendit Patri latus et
'.

ultrici detrahere sententice : nam quisquis ni- vuHiera Mater oslendit FiHo pectus et :

hil reatus impu7iitumreliquit, delinquit.CuIpa ubera quomodo poterit esse repulsa, ubi :

est totam persequi culpam. (2) Sed nemo me- tot interveniunt pietatis monumenla? Quid
Hus D.Bernardo hoc argumentum tractat, et non obtinebunt a Palre vuhiera FiHi ? Quid
magnam Deiparae pietatem ostentat : « Ad non impetrabunt a Fiiio ubera Matris ? Fi-
Patrem verebaris accedere solo auditu ter- lioli, hcec peccatorum scala, hcec mea maxi-
:

rilus ad foHa fugiebas. Jesum tibi dedit me- ma fiducia est, hcec tota ratio spei mece, (2)
diatorem. Quid non apud Patrem laHs FiUus FiHi sciHcet et Matris patrocinium Jesu et ,

obtineat? Exaudietur utique pro reverentia Mariae auxilium , utriusque ad aeternum Pa-
sua Pater enim diHgit FiHum. An vero tre- trem oratio et exoratio.
:

pidas et ad ipsum ? Frater luus est et caro (^hristiani oHm adversitatibus et persecu-
tua, tentatus per omnia absque peccato ut tionibus gravati , laetabantur ex cognitione
misericors fieret. Hunc tibi fratrem Maria divina? bonitatis , et aeternae mercedis , quae
dedit sed forsitan et in ipso majestatem fiduciam iUorum et fidem spei confirma-
:

vereare divinam , quod Hcet factus sit homo, bant Sed etsi aliqua nos quoque perstrin- :

manserit tamen Deus. Advocatum habere gunt ut vobis cohcerentes , Icetamur magis
vis , et ad ipsum ? Ad Mariam recurre. Pura recognitione divinarum prcedicationum, con-
siquidem humanitas in Maria , non modo Jirmantium scilicet fiduciam et fidem spei
pura ab omni contaminatione , sed et pura nostrce. (3) Peccatores nunc etiam scientes
singularitate naturae. Nec dubius dixerim , quanta sit Christi Domini et Deiparae pietas ,
exaudietur et ipsa pro reverenlia sua. Exau- quam potens sit utriusque protectio , quam
diet itaque Matrem Filius , et exaudiet FiHum efficax deprecatio erga aeternum Patrem , de
Pater. Quid enim ? potestne FiHus aut repel- iUorum misericordia laetantur , in eorum pa-
lere , aut sustinere repulsam ? Non audiri , trocinio singulariter fiduciam suam ponunt,
aut non audireFiHus potest? Neutrum plane. et fidem spei suae coHocant. In Christo qui-
Invenisti, ait Angehis , gratiam apud Deum dem quem sic aUoquuntur apud Gregorium ,

feHciter. Semper haec invenit gratiam , et Nicomediensem : Fer te , nos regnum ccelo-
sola est gratia qua egemus. Prudens Virgo rum speramus assecuturos : te nostrce salutis
non sapientiam sicut Salomon non divitias, , habemus adjutorem; te nostri auxilii habe-
non honores non potentiam , sed gratiam
, nius defensorem ; te proponimus , cujus ore
requirebat. Nimirum sola est gralia , qua nostra dicatur excusatio ; te nostrce fiducice
salvamur. » Longiuscule quidem, sed beHe D. circumferimus gloriationem. (4) Christus est
Bernardus peccatores ad impetrandum Ma-
,
noslrae fiduciae gloriatio tuni quia suo nos :

riaeauxiHum stimulat tum ex discrimine sanguine redemit,nobisque coeli januam ape-

:

quod intercedit inter aeternumPatrem, Chris- ruit tum quia nobis gratiae largitur auxi- ;

/ V
r" II (0 Tract.dc Laud. Mar. —
(?) D. Brrn. Scrm. q. de
1 •

(0 Seraphinus Firmus problem. 54.

r/
- ,

(.)
s T,.,
Ihldcb.
. .

virg Deip. -
(3)' Tert. Apol. 4/. -
(4)' Orat. de Ublat.
»>p. 25. (3) —
Serm. 2. de Virg. Deip.
H^yo,
^ ^
^ ^
 ;, ; ,

4o NOMEN.— CONCIO III.

lium aeternam posslmus consequi feli-

qiio Guerricus Abbas postquam Tesum genuit ,
,

citatem ; tum qula nos a Dei ira protegit nunquam Primo

fere nisi in languore fuit.
tum quia coram Patris tribunali causam nos- languit timore postea dolore nutic amore :
,
,

tram patrocinatur , proprioque ore defec- tijnore a natii^itate usque adpassionem cum ,

tus nostros excusat. Maria quoque est des- semper vitamfdii insidiis appeti s)ideret. Do-
peratorum spes (i), in ejus patrocinio suam lore ^ toto tempore passionis,donec rediuiuum
consiituunt iicluciam peccatores. Quam sic Nunc amore et desiderio felicius ^ reciperet.
allo(juuntur apud Joannem Damascenum sed mirabilius cruciatur, quia sedentem in :

Tihi nos quoqne assidemus o Domina at- ccelo eum tenet. (i) Nunc etiam existens in
, ,

que iterum dicam Domina Dei genitrix coelo et felicitate fruens, amaritudine re-
, ^
,

et Firgo : aninias nostras ad spem tuam ,

pleretur , si status beatitudinis tristitiae et
nofi secus atque ad firmissimam quamdam doloris posset esse capax. Annon amarum
ofichoram alligantes , mentem , animatn , efficere satagunt Mariae nomen impii
,
qui
cofpus, totos dcnique nos tibi dicantes ac ,
illud blasphemant stolidi qui plus aequo il- ,

consecrantes. (2) Naves firmissimae anchorae lud honorant , criminosi qui in peccato ,

alligatae non patiunlur naufragium , sed inter existentes foetido ore illud profanant ? Ve-
etiam maris procellas securoe existunt pec- : runi, si Marianum nomen
impii et scelerosi
catores Dei indignationibus lanquam maris amarum mohuntur probiet innocui
efficere ,

lcmpeslatibus expositi, vitant naufragium, Christiani a Mariano nomine miram persen-

modo in Virginis proteclione , tanquam fir-
missima anchoraspem ponant modo in Dei-
paroe auxilio confidant, quce non abs re nun-
cupatur Mater pulchrae dilectionis et sanctoe
spei :etut ipsamet teslatur , //^ w^e o/?2«/^.yy?<?^
tiunt dulcedinem. Sicut nomen Jesumelin
; ore , melos , in corde jubilus , sic et
in aure
nomen Marice, et etiam amplius ^ si dicere au-
deamus. (2) Quod hac ratione demonstrat
Richardus a Sancto Laurentio «QuiaJesus :

^itce (3) , scilicet vitae gloriae in futuro , et quasi superbum nomen est , et nimium po-
vilae gratiae inpraesenti per poenitentiam, qua tens nostrum humilius iiomen affectum
:

peccatores a morte peccati ad vitam gratioe decet , ut si in Jesu aut Deitatis , aut sexus
convertuntur. Tale autem beneficium Mariae virilis , austeritatemahquisvereatur, recurrat
auxilio, et intercessione sperant criminosi adMariam, in qua nihil horum suspectum ,
sanctissimum ejus nomen implorantes Situ : in ea nec deitas terret, nec virilis sexus qui ,

nos deserueris , quidjiam de nobis fiet , o fere durior ac severior , femineus blandior ,
sanctissitfia Deipara^ spiritus et vita Chris- Mariaenim nomen mulie- suavior, levior. (3)»
tianorum ! quomodo etiim corpus nostrutn vi- bre est mansuetudinem praeferens et com- ,

mendans.Quod si sexum verearis, proeo quod

talis si^tiutn operatiotiis habet respiratiotietn
ita cdatti satictissitnum tuum nomen Virgo et sibi et aliis fuit in ruinam Virgo est
, ,

beatissittia quod iti ore sen^orurn tuorutti quae Jesum mundi peperit Salvatorem. Qua-
,

versatur assidue in ottitii tetnpore loco et propter qui vere Mariam colunt
^ et devote ,

modo i^itce lcetiticc et auxilii noti solutn ejus proferunt et invocant nomen, « amaritu-
^ ^ ,

est signuiti sed ea etiatn procurat et cotici'

, dines maris sicut lacsugent.»(4)Nam,ut phi-
liat. (4) Mariani nomlnis invocatio vitam losophaturRichardus a Sancto Laurentio,M<7-
gratiae peccatoribus procurat quapropter, : ria , atnarutti tnare, eo quod utiiversas mutidi
Cliiistiane, noti recedat ab ore ^ noii recedat delicias cotn^ertit iti attiaritudinem, de se fi^
a corde, et ut itnpeires oratiotiis suffragiutti deliter cogitatiti, et mundanas atnaritudities
,

non dcseras cotwersationis exetnplum. (5) suis itnitatoribus dulces facit reputari inun- ,

Mariae quippe vocabulum est nomen obser- datioties tnaris quasi lac sugentj scilicet itni-
vanticc et devotionis. tatores Marice. (5) Ut autem dignoscantur et

III. PARS. Jn ipsius twttiifus sacrametito ^"1 ^^^" .'""' '^''''— "^"^^."
"'^' ' ^\
Maria amarituclinem denotat nam,ut dictum
est in superioribus, Maria quoad etymolo.
:
T ^ """
' .^"''7
discrmiinandaMana^ devotio i Superstitio-
1
'"^"q' '"'7.
: .
'

giam el sacfcwietitum twttiifiis sui (6) '^ ' ^' 9,«"tu"^^J'«f 3. Rehgiosa
idem ,
•

' ''^^^' ineunda est humani er-

e.t ac amara,seu amaritudo maiis. Unde bea- '
f^^^^J^^'
^"^'^"^^ '"'"^ ^^'^^^ ca^detida quce fm-
tissima y\Tzo,juxtaprcesagium nominis sui, T^'*^
•
,

amaritudine; nam, ut animadvertit ^^^'^ coticeptis superstitionum semitubus ,,itn

(7) fuit in
^ ' puetitatemohumbravit.{ft)m.w\\\?»\xi\l\ix VtX'
fi) S. Ephrrn. dc Latid.Virg. — (2) Orat.i. de Dorm.
^ irg. — (.1) Ecclos. —
(4) Cerm. Const. Serm. de Zon. (i) Potr. Dam. Scrm. i3. — (2) Serm. 2. de Asrnmpt.
\\.Virg. — D. Bern. Serm. 2. Virg. Dcipar.
(5) (G) — -- (5) Kichard. a S. Laiir. L. 1. de Laud. Virg. cap. 2.
Tert. L. adv. Jud. 9. —
(7} Ennod. in Nat. S. Laur. — (.j) Dcut. 33. (5) Lib. — 2. de Laud. Virg. cap. 3*
dict. i5. _ (G) Tert. L. 2. ad Nat. 9.
 NOMEN. — CONCIO III. 4i
tuUianus ratioiilbus , ut Chrlstianos a super- mo. Nonnulli ex impletate quldam ex teme- ,

stitione dlmoveat. Tum quia superstitio non rilate alii ex simplicitate

, tandem aliqui ex,

Deo , sed diabolo mancipatur Tota hujus
cfiui superstitio ^ diaholo inancipata est. (i)
Tum quia superstitio idololatriam sapit ne-
cesse est autem ut omnem afflatum ejus i^ice
: iniquitate deficiunt. i.Impia est illorum su-
perstitio,
qui Mariam velut supremum nu-
: men venerantur. Quibus probe competunt
hsec Tertulliani verba Ecce enim duos in-
:

pestis ds longinquo des^itemus ^ in uniuersa tuens deos ^ quid facerem si ambos colerem?
serie humance superstitionis (2) Tum ne im- . Vererer ne abundantia officii superstitio po-
pietatem aemulantur Gentilium qui fuerunt tius, quam religio ejcistimaf^etur. [i)Suipersii'
superstltionibus dediti, ut ex Romanis et tionon religioexistimandaest devotlo eorum
^gyptlis constat Homofuit Pompilius Nu'
: qui Marlam credunt deam , ut fuerunt non-
ma , qui Romanos operosissimis superstitio" nulli haeretlci apud Sanctum Epiphanium.
nibus onera^it. (3) ^Egyptli adhuc fuerunt Qui eos imitantur , impie errant Deiparam- ,

longe Romanls superstitlosiores atque ideo : que offendunt. Etenim honor Regince judi-
et Mgyptiis permissa est tam vancesupersti- cium diligit ; Virgo regia falso non eget
tionis potestas , auibus et bestiis consecran- honore , {>eris cumulata honorum titulis , in-
dis , et capite damnandis qui aliquem hujus- fulis dignitatum. (2) 2. Temerarla est illo-
modi Deum occiderint. (4) Tum quia supersti- rum superstitio ,
qui prlvata auctorltate ,

tio suam a vitio ducit originem nlmlrum a : absque ullo Eccleslae consensu, confraternl-
vanitate, impudicltate, aut otlosltate ; reli- tates instltuunt, officia conficiunt ,novas ins-
gio autem christiana i>anissimis superstitio- taurant dlsclpllnas, inusltatas profitentur de-
votlones Quihusmerito vanitas exprobranda
nibus renuit ; a qulbus alleni esse debent fi- :

deles , religlonis observantes disclplinas : est ^ siquidem sine ullius aut Dominici aut
Turpium et otiosarum superstitionum vitia ^postolici prcecepti auctoritate fiunt : hujus-
cohibentes (5)Tum quia in baptlsmaterenun- modi enim non religioni, sed superstitioni de-
.

tiarunt dlabolo , idololatrlae , speclaculis putantur^affectata et coacta, et curiosi potius

:

^que spectaculis in tantum renuntiamus , in quam rationalis officii^ certe vel ex eo coer-
quantum originihus eorum, quas scimus de cenda quod Gentilibus adcecpient {?>) , quisa-
superstitione conceptas. (6) Tum quia Deus crilega temeritate auctorltatem sibi arro-
Christianos ad veram adducens religionem gant et homines in deos consecrandi, et di-
de Mgypto superstitiosissimi seculi eduxit. vinos ritus instituendi. Quapropter D. Ber-
Non vult autem Deus fideles a superstitione nardus acriter redarguit canonlcos Lugdu-
eductos iterum superstitionibus addlci
, nenses, quod inconsulta Romana Ecclesia,

nam ut subjungit TertuIIianus nec putem festum immaculata? Conceptionls Deipariij

, ,

disceptandum an digne Deus quos ah errore ausi sunt celebrare. Alioquin nulla ei ratione
superstitionis ai>ulserit, rursus in ^gyptum placehit contra Ecclesice ritum prcesumpta
regredi noluit. (7) nowitas , mater temeritatis , soror supersti-
Verum quantumvls a superstitione aliena tionis filia levitatis : nam si sic videbatur , ,

sit dlsciplina christlana , multi tamen Chris- consulenda erat prius apostolicce sedis auc-

tianlpossunt desuperstitione culpari, et quod toritas et non ita prcecipitanter atque incon- ^

est lugendum magis, ex religione superstitio sulte paucorum sequenda simplicitas imperi-
compingitur. (8) Romani quanto magis rei- torum. (4) 3. Simplex est superstitio, quae
publicae seu imperii incrementabant limltes, plus a?quo Virglnl tribuit, non ex IrnpIetiUe,
tanto niagls apud eog vigebat superstitlo neque ex temerltate , sed nimia in Deiparam
:

Sanctis jam rebus superstitio qucesita est. pietate. Hanc aliquo modo excusat D.Bernar-
(9)
Dllatata quoque religione christiana plures dus parcens dei'otioni , cpice de simplici ,

a \eYa ])\eiate de^enerant, superstitionis usu, corde et amore Firginis venit. (5) Chrls-
(10) proesertim inDeiparae cultu. Plures nam- tianum tainen ejusmodi , etsi jam simplicis
que qui se ejus proclamant cultores, si ve- ^t inafjectatce , tamen superstitionis rcum{6)
rum dlcere vellnt , fatebuntur De supersti- existlmat TertuIIIanus. 4- Iniqua est supers-
:

tione deputamur^ non de ratio ne.( 11) Qui in titio scelerosi Christiani , qui discipii/iam
iiac materla deficiunt , non eodem sunt ani- superstitione delusit {j) , dlvlna audacter
transgrediens mandata , alroclssima qua^que
(1) Tort. L. 5. adv. Marc. 11. — (2) Tert. L. de Idol. perpetraus crlmlna , falso praesumens impune
7 '^P"'"?^^^
— 7 Posse vacarescelerlbus,' modo in Rosarlicon-
^^rTrP^w.r:/^''''"?^
(0) lerl. Apolog. b. T
(Ojlerl. —
^f^ '^i""'-
Apolog. 38. (7) Tert.
*
Scorp. 3. — (8) Tert. L. de Jcjun. 6. — (9) Tert. L. 1. (1) Tcrl. L.i. adv. Marc.5.— (->) D. Dcrn. Ep. 174. —
ad Nat. 7. — (10) Lib. deCor. Mil. lo. — (u) Teit. L. (3) Tcrt. L. de Orat. 12. —
(4) Lpisl. 174.
—
(^) ^'•'Jd-
i. adNat. 8. — (6) Tcrt. L. dc rall. 4. —(7) Tcrl. L. dc Spcct. 10.

3*
 ,

42 NOMEN. — CONCIO III.

fraternhate sit aclscrlptus, vel parvum Vir- EtnomenVirgwisMaria.Beneimmedmtejun'

ginis deferat liabitum. Hac namque su^jerstl- gitur Marice Firginitas , eo quod non solum
tione provecta (i), Deum non timet, liberri- nomine prcejerat , sed et aliis prwheat gra-
me peccat, devotioneque contumeliosa non tiam castitatis. Marice nomini , virginitas et
modo Deum sed etiam Deiparam offendit.
, inseparahiliter sunt adjunctce, (i) sanctitas
'^..W-Ahts contameliie addictam[pt).^\\on%0' Mulier Maria nuncupata lasciviens , a puro
lumerroneameorum opinionem qui ore blas- illo et sancto nomine sanctitatem et purita-
phemo , pra3cipuas Deipane dotes tollere ni- tem separat indigneque fert hoc virginitatis
tunlur , cujusmodi sunt hac ajtate Lutherani insigne ^ hoc pudicitice decus y hoc indicium
etCalvinisiie, qui omnem beatce Vir^inis de- castHatis. (2) Marianum nomen est gloria
negant lionorem ; qualis fuit Helviaius qui puritatis , castimoniae ornamentum , sancti-
Dcipara? virginalcm iniegritatem in partu et moniae splendor , virtutis insigne. Muhe-
post partumeripere ausus est, quahs fuit Nes- res hoc nomine insiornitae debent nitere vir-
torius,qui divinamMariae Maternitatemnega- tutibus, sanctitate fulgere, et pudicitiae co-
vit quem non secus ac suos sequaces detes- ruscare splendoribus. Sicut dominwn prce-
:

tandos vult D. Augustin. Detestandi sunt illi dioruni limitihus affixi tituli proloquuniur
qui Dominum nostrum Jesum Christum Ma- ita nomina ipsa scepe Sanctorum merita in-
tremMariam interrisneganthahuisse.iVjSeA dicant^ testantur insignia. (3) Mariaj nomen
eiiam in Virginemcontumeliosi sunt, i.Con- in Deipara Virginalem ejus puritatem deno-
fratresqui sanctoeSocietati adstricti scelerose tat eminentem designat sanctitatem : qua- ,

viyunt. Vereor autem ne multi se prolltean- re , ut refert Nicephorus , postquam puella

tur de popido eJuSy quos tamen ipsanon ha^ e maternis prodiit locis, statim eam Mariam
hcat pro populo suo. Vereor ne plerisqne cpd nondnant cunigmate latente^ acceptam gra^
quasi in populo ejus religiosiores esse idden- tlam declarant. (4) Mulieres autem libidi-
iu , ipsa aliquando dicat (4) - Populus hic nosae gloria Mariani nominis devenustant,
^abfiis me honorat, cor autem cjus longe est a decus dedecorant puritatem contaminant,
,

/72e.(^5)Quo sanctiorest Virginis confraterni- sanctitatem profanant. Quanti nequam sen^i

tas , eo magis rei sunt criminosi confratres reguni nominihus insultant (5), indigne ea :

Magis dainnahiUs est malitia , quam titulus ferentes? Quantae lascivae mulieres insuhant
honitatis accusat. Reatus impii est pium no- sanctissimo et castissimo Mariae nomini, suis
juen. (6) ludigne et damnabiliter confratris turpitudinibus illud dehonestantes ? Sapiens
Mariae defert nomen Christi inimicus non presbyter Eustathius ^ pro divino suo in im-
:

enim numerari potest inter populum Deipa- probos odio ^ etiam idem sihi cum impuro ^
racelectum, qui in populo et ha^reditate Jesu et scelerato Eustathio nomen esse grai^iter
non compulatur. « Frater , vis scire an per- et moleste ferehat^ ac nomen suum immuiare
tineas ad populum Jesu , vel potius vis esse cupiehat. (6) Dubium non est quin moleste
de populo illius ? Fac quae dicit Jesus , et ferat Deipara sanctissimum suum nomen de-
compulabit te in populo suo. Fac quaejubet ferri et foedari, abimpudicamuliere. Ffl//flc/a
in Evangelio Dominus quae jubet lege et fly?»f?//rt^ioAii^(7)Maria nuncupata, licetbeatis-
,

prophetis, quoejubet per ministros suos, qui sima Virgo ob contumeliam sibiillatamsuum
sunt in Ecclesia , obtempera ejus vicariis nolitmutare nomen,vellettamenmuIieressuo
praepositis tuis , et disce ab ipso Jesu quia nomine insignitas,immutaridelascivia ad cas-
initis est et humilis corde, et eris de bealo titatem,de nequitia ad probitatem, de peccato
populo ejus quem elegit in haereditatem sibi; ad sanctitatem.Tandem,3.Contumeliosi sunt
eris de laudabili populo ejus
,
quem bene- erga Mariam omnes generatim sive viri , sive
dicat eris de numero Filiorum Virginis , mulieres, conscientia contaminata et ore pol-
:

et inter veros ejus computaberis confra- luto , ejus nomen nominantes et laudantes,
tres. » I. Contumeliosoe sunt in Virginem Sanctimonia et magnificentia in sanctifica^
nmlicribus Mariae nomen habentes, et Ve- tione ejus.
(8) Animadvertit autem Agelhus
nerem impudice gestantes Marl;e nomen in Sacris Pa<yinis laudem denotari per sanc-
:

magnam cum sanctitate et virginitate habet timoniam quia prsecipua laus a vitae probi-.
,
rognatlonem quapropter Lucas Evangelis- tate mutuatur, et sanctimonia velut anima-,
:

la ,
titulo Maricie, virgluitatis attexit nomen, tur* hoc sacrificium laudis Deo immolandum
utinseparabilem utriusque denotaret nexum:
^ (0 Richard. a Laur. 6. de Laud. Virg. cap. 2.
S.
—
, , , , „
^
hFid.et Symbol. cap.4, —
'}" ^^''''^' ~ (') '^'"'^- ~
^- ''''- '^"- "'• (2) Chrysol. Serm. -
(3) Chrysol.
i46. Serm. i54. —
^^^V.T'""^
(3) Lib. (le fj) D. Bern. Hom. W\ ^ib 1 Hist cap 7. —
(5) Tcrt. L. i. adv. Maic. 7.
S.Supr. Miss. — (5) Maffh. i5.— (6) Salv. L. 4- dn Gu- 1_ (6) Isidor Pelus.' L. 5. Epist. 3.. — (7) BasiL ScJ.
b€-n. Dei. — (7) Bern. ibid. - (8)Cap. i. Orat. 17. —
^8) Psal. gS.
 ]N0MP:N. — CONGIO III. 43
Begius desiderat Vates: Immola Deo sacrifi- fuitAngelus, docens postea non posse prob^
cium laudis.[i) Ut autem expendit Agellius salutari et laudari nisi ab hominibus angeli-
:

« Sacrificiumlaudis nonnulliex nostris laudes cam vitameemulanlibus. Quod digne salutare

Dei,tum voce,tum rectevivendi ratione intel- tantam Virginem non dignus ^ sit quilibet
licrunt, hisque verbis indicari volunthac ilUid ostendit Dominus , cum ad eam salutandam
vere Deo gratum esse sacrificium, hac victi- nonnisi Angelum misit : per hoc evidenter
masiUi placere.» Uti vitae innocentia est sacri- ostendens quod quid salutationem suam ab
ficium laudis Deo gratissimum , ita beatissi- eo desiderat acccptari , angelicam {fitam de-
ma Virgo acceptas habet laudes ab anima , bet imitari. (i) Marise cultor haberi non me-
sancta dimanantes, a puro ore decantatas. retur, qui angehcam non imitalur puritatem,
Maria cum filio : Sacrificium laudis ho- neque Mariae placent laudes quas exhalat
dicit ,

norificavit me quoimmolatur vita innocua scelerosa anima, et prsedicat foetida hngua.

^
,

virtus sanctitas. Immunes esse debent a «Utautem nuncapropheticisverbisincipiam,

,

peccato, et gratia nitere qui digne Deiparam (2) Vse mihi, non quidem sicutPropheta, quia
laudare contendunt. In laudibus beatissimae tacui , sed quialocutus sum ,
quiavir polhitus
Virginis vita potius quam hngua quseritur. labiis egosum. (3)Heu quot vana,quot falsa,
!

Fihi sint Mariae non inimici qui eam hono- quot turpia , per hoc spurcissimum os meum
rare volunt : « Surrexerunt fihi ejus, et bea- evomuisse me recolo? Vehementer timeo ne
tissimam prsedicaverunt.» (3) Nota ordinem jamjam audiam ad me dictum Quare tu :

verborum: qui enim digne \>ult prcedicare
Mariam , aut ei seri>ire , prius debet swgere
a peccato per pcenitentiam^ quia non est spe-
ciosa laus in ore peccatoris : ideo prius dici-
tur , surrexerunt ; item fdii ejus , id est ,
imitatores ejus , beatissimam prcedicaverunt
eam. (4) Non plene Virginem beatam praedi-
cant peccatores , qui non sunt ejus fihi, sed
hostes ; Deiparae fiUi sanctitate conspicui,etsi
iingua taceant , vita proclamant, probisque
suis moribus laudes ejus decantant peccato-
res econtra , hcet Virginis laudes ore pro-
mant, suis tamen sceleribus eam inhonorant.
Nam ut ratiocinatur D. Augustinus de Deo
loquens, omnes male uiuentes, etsi lingua ta-
ceantf uita Domino maledicunt. Quid prodest^
quia hymnum cantat lingua tua , si sacrile-
gium exhalat i>ita tua ? Male uii^endo multas
linguas misisti in blasphemiam; lingua tua
enarras justiiias meas , et assumis testamen-
tum meum per os tuum? (4) Utinam etmihi
de superno aUari non quidem carbo unus ,
sed ingens globus igneus afferatur, qui vi-
dehcet muUam et inveteratam prurientis oris
mei rubiginem ad plenum excoquere suffi-
ciat , quatenus Angeh ad Virginem , et Vir-
ginis ad ipsum, grata invicem ac casta coUo-
quia dignus habear , meo quaUcunque repU-
care sermone. » Hucusque Bernardus. D. Au-
: gustinus : Laudari a male i^iuentibus nolo ,
abhorreo , detestor. Justius id dicere po-
test beatissima Virgo , qua^ sanctiorem lau-
dem merelur, tanquam cunctarum purarum
creaturarumsanctissima. Quapropter, Chris-
tiane,^/ uisad VirgiiLcm ingredi et eam saluta-
re^oportetteesse Angelum.Angelum autemte
faciunt potissimum puritas,char'itas , Jiumili-
/«.y. (5) His virtutibus digne Deiparam lauda-

vacat hymnis^ et cceterce te intuentium i>acant bis , et devotione reUgiosa veneraberis ejus
blasphemiis : si ergo i^is benedicere Domi- nomen.
num ^ fac verbum ejus^ fac voluntatem ejus, Devotio religiosa , et jam sancta reli-
3.
(5) ad instar Angelorum quos ad benedi- ^/o/ie(6), tria poiissimum complectitur, nem-
cendum Deum hortatur Propheta , quia fa- peMarianinoininis venerationem,dilectionem
ciunt verbum ejus , divinamque adimplent et sanctificationem ; Mariae autem nomen ve-
voluntatem. Qui Dei vacant laudibus persi- neratur exterius et interius : extetius, vel per
miles AngeUs exoptat Regius Vates, qui post- dinussam capitis incUnationem vel per hu- ,

quam cunctas creaturas ad benedicendum milem corporis demissionem interius per ;

Deo soUicitavit,in fine Angelos ad Dei laudem sublimem dignilatis et exceUenlioe cognitio-
invitat. Ut doceret, inquit,ex auctore gra3CO
nem, per voluntariam cordis Uumiliaiionem,
AgelUus, « Angelis esse persimiles qui Dei Quo major est Deiparoe dignitas, eomajorem
laudibus vacant quorum enim idem sit stu-
: venerationem mereturaugustum ejus nomen.
dium eorum esse eamdem quoque dignita- Ut aulem fatur devotus et doctus Idioia Ma-
,

tem.» Par Augelis esse debet, non solum qui riam aHoquens Tantce ejccellentice cst no- :

Deo benedicit sed etiam qui Virginem lau- men tuum ut ad ejus invocationem ccelum
,

dat qui primus eam suo nomine salutavit,

^
:
'
„. ...,„,
(«)
o
8.—
R«cl>ar(l. a S. Laiir. Lib.
. ,
deLaud.
,
Virg. cap.
fi) Psal. 4.7. — Richard. a S. Laur. L. 2. de Latid.
(a) (s) U. Uern. Honi. 5. Sup. Miss. —
(o)Esa.G. )
Tsal. — (

Virg. 3. — (rj) Prov. 3i. —

(4) Uichard. ibid.
—(5) Ux 49- — (5) Hugo Card. in cap. i. Luc. —
(6) Tert. L. 3.
Ps. 101. adv. Marc. ao.
 44 NOMEN. — CONCIO III.

rideat, terra lcetetur , Jugelique congau- Rabboni. » Quid est , quod haec mulier fa-
deant. (i) Quare, ut acute auiniadvertit Ri- miliariter notissimum Jesum oculis coram
chardus a Saucto Laureutio, « ter ad minus videt, neceum hactenus agnoscit; at ubi pro-
in cauticis in persona Augelorum quaeritur : prio se nomine appellari audivit, statim Do-
Quic est isla? Non tantum quia personce mi- minum
recognoscit? Cum dixit Maria^ tunc.
rantur excellentiam qua3 nec primam simi- ,
non visus , sed Docis fuitcognitio. (i) Sed
lem visa est nec hal)ere sequentem sed for- cur vocis cognitio? Nonne Christus jamjam
:

sitan quia dulce nomen sibi desiderant res- locutus fuerat ? nonne mulierem interroga-
ponderf. Sicut euim antiquis patrlbus, Isaiae verat, etquid qu;ereret,etploraret sciscitatus
etcapteris, nomen Domini in desiderio erat , fuerat? Yerum equidem est , sed Maria; no-
ut scilicet inter homines nominaretur Chris- men nondum protulerat. At ubi illuminans
tus qui notus erat in ca^lo , effunderetur in Maria3 insonuit nomen , fugatoe sunt ab intel-
,

terra sic et AngeU nomen Mariee desidera- lectu Magdalenoe tenebrae , etDominum certo
:

bant nominari, et in notitiam effundi, ut non cognovit. Hanc muheris mutationem merito
intra terra? terminos clauderetur, sed etiam miratur Origenes: O mutatio dexterce Ex'
celebre haberetur in coeHs. w Quis autem ex- celsi ! Conversus est dolor magnus in gau-
pHcet quanla veneratione Angeli Marianum diu7?i magnum ; mutatce sunt lacrymce do-
decantent nomen quanto dewotiojiis affectu, loris in lachrymas amoris; ubi Maria audiuit
,

a nobis i^olucrit honorari^ qui totius boni ple- Mariam, prcesentitin nomine quamdam i^oca-
nitudinem posuit in Maria? Ut proinde si tioftis sitigularem dulcedinem , et per eam
quid speiin nobis est , si quid gratice si quid cogno^it ipsum a quo vocabatur esse magis-
^

uirtutis ab eanoverimus redundare. (2) Fra- trum suum. Tunc rei^ixit spiritus ejus , et
tres , Augelorum oemulemini venerationem , reversus est sensus ejus ; cumque Jesus i^ellet
et ut gratias per invocationem Mariani nomi- adhuc adjungere, non potuit hcec Maria pa-
nis comparatas, valeamus aHquomodo reco- tienter exspectare ^ sed prce nimio gaudio in-
gnoscere , amal)ile iUud nomen, ardentissi- teirupit eum, dicens : Habboni. [o!.)Mi\ri£Lm
me diUgamus. nominis prolatio Magdalenae mentem iUus-
Verba quae in amoris cantico de Jesu no- travit , cor sufflammavit , tantaque replevit
mine dicuntur, Mariano nomini accommodat dulcedine , ut prae nimio Christi amore , et
Richardus a Saucto LaurenUo Judiamus concepto gaudio , in verba erumpens, Chris-
:

quid de hnjus excellentia nominis more pro- tum incipientem h)qui , pia peramanter bo-
phetico dixerit Salomon , quasi loquens ad nitate interruperit , per os , immersum in
Mariam : Oleum effusum nomen tuum, ideo corde amorem Domini demonstrans.
adolescentuUe dilexerunt tenimis.{Z)yirg\ms Sculpatur cordi , sculpatur et manibus
noinen recte comparatur oleo quod aUt ig- Marianum nomen cordi , per dilectionem, :

nem , quodque , ut subjunglt Richardus , manibus per sanctam operationem. Quam

igni infusum , ipsum fen>eiitiorem reddit» infeUx Christianus mundo haerens , iUumque
Ut coUigamus amoris divini flammam velut velut signaculum super cor ac super bra-
oleo foveri , nutriri , imo et augeri sanclis- chium ponens « Est quidem homo quandiu !

simo Maria; nomiue. lude concludit toties per amorem inhoeret mundo , procul dubio
laudatus Richardus O magna,o pia^ o muU mundumponitut signaculum supercor suum,
:

tum amabilis Maria ! tune nominari quidem ut signaculum super brachium suum ; mundo
votes , quin accendas ^ nec cogitari
,
quin se intus et foris , voluntate et opere ut ,

recrecs diligentium te animos. Neque dun- signaculo imprimit et quanto magis iUi per :

taxat recreas diUgentium corda, sed adhuc amoremimprimitur, tantoiUiconformioreffi-

mentes eorum iUuminas ut Magdalenae com- citur. (3) «QuamfeUxChristianus super cujus
:

probaturexemplo (4), quffiperamanter Jesum cor et brachium imprimitur Maria3 nomen !

inter vivum feUciter in- Potest dicere cum D. Bonaventura Ponam

mortuos quairens ,
'.

venit: "Namconversa retrorsum, vidit Jesum te sicut signaculum super cor meum cpda ,

staiitein, et non scie])at quia Jesus est. Dicit fortis est ut mors dilectio.
(4) Marioe nomen
eiJcsus: MuHer, quid ploras ? quem qua^ris ? in corde impressum sedulo gestat non se- ,

lUa exislimans quia hortulanus esset , cus ac martyr Ignatius Jesu nomen, « in cu-
dicit
ei Domine, si tu sustuHsti eum dicito mihi jus corde , et in quahbet ejus parte cum a
:
,

nbi posuisti eum et ego eum toUam. Dicit ieonibus esset semidevoratus, compertum
,

iUi Jesus Maria. Conversa iUa , dicit ei

:
fuit hoc sanctissimum nomen Jesu , aureis
:

(i) L. 1. de Laud. Virg 2. —(2) D. Bern. Serm. 2. de (1) D. Chrysost. Ilom. 85. in Joan.
— (2) Hom. de
Virg. Deip. — (3) Lib. 1. de Laud. Virg. —
2. Cant. 2. Magdal. - (3) Guillcl. in cap. 8. Cant. — (4) In Psal,
— (4) Joan. 20. B. Virg,
 , ,

NOMEN. — CONGIO IV. 45

lijterisscriptumet insculptum.(i) Olim adhuc verso qui Deiparam honorat
, ejusque imagi-
Jesu nomen in manibus scribere solebant nem vila et moribus expriiriit,et ^w/ <?r<7M//7Y
Christiani. Christi et Mariae nomina cordi hae- gratiam Marice , agnoscetur a cii^ibus para-
reant per amorem , manibus per virtutem , disi , et qui hahuerit characterem ejus , an-
ut operibus unusquisque se Jesu et Mariae notahitur in lihro vitce, (i) Characterem bes-
servum demonstret. « Nota quod quidam ha- tiae deferentes criminosi et peccatores , in
bent Christum et Mariam , in corde per di- corde, per iniquitatem ; in fronte per im-
lectionem ; ahi in nianu per operationem, pudentiam , in manu per pravam operatio-
sine qua tria praedicta non sufficiunt , quia nem, gehennoe ignem sunt passuri. At econ-
probatiodilectionis,exhibitio estoperiset isti tra characterem Virginis deferentes devoti
soh remunerantur.» (2)Nam beatissimaVirgo Christiani , in capite , per Mariani nominis
agnoscit certe et diligit diligentes se, et prope existimationem ; in corde per dilectionem •

est in veritate inuocantibus se , prcesertim in manu per sanctam operationem ; in nu-

his quos videt sihi conformes factos , in cas^ meroservorum Deiparse collocantur; in hbro
titaie et humilitate : si tamen charitatem ad- vitee scribuntur, et in ccelo immortah fehci-
jecerint (3), Marianumque nomen par sancti- tate potiuntur.
moniam, virtutumque actus sanctificaverint.
y irgo beata lutum omne Jugit, ac cceno-
sas ajfectiones aversatur , quolibet i>itio oj^ CONCIO QUARTA.
fenditur , qualihet autem i^irtute , ut peca- ^ .7 . 7
^'"'^"' nommibus et titulis , et argumen.
liari nota sua iMatar et exsultat. Si virtutes ,.
-^'erce rehgion.s
sociashabemusjrequensipsaadfamulossuos ^" {^)
mxncyx^^nX.»v , el de-
"°'='"5"': t-hnstian..Quos tnbus yelut ep.the-
veniet, ac secumbolorumommumagmen tra-
-nsign.bus des.gnat Apostolus scr.bens
het. (4) Beatissima Virgo priedicatur ab Ec- *''.**
:

qui sunt Coloss.s

clesia, vita, dulcedo et spes nostra. Ut fs
sanctis et Jidelibus

autem animadvertil D. Bernardus , est ordo (t'"".''^."' ."! '^'"'""' {''." (^) ^"" "=""1"«
Chnst.ani in sua rel.g.one const.tuuntur
pulcherrimus : dulcedinem vita prwcedil ,
d-swim.nantur et d.gnoscuntur ,per i. Sanc-
spes sequitur. Non enim sapis, nisi i>i,as,
necsperabis, nisi ,iuas eJia^.. (5) Mariani '"^'*'" ' ^"
Creduhtatem , 3. Chantatem.
nominis dulcedinem nemo sapit nisi vivat !• PARS. Christiani sanctitatis ^viri (4)
supernaturah vita gratiae , neque sperare nuncupantur a Tertuhiano. Muha de hoc ti-
potest aeternam sahitem , nisi sit in gratia tulo ahorsum(5) dicta possuntvideri, quibus
et vivat, et Marise devotionem sapiat. Sen^i addendum est sanctitatem trina potisimum
Dei ^ magis sunt in gratia ^ tanto de causa competere Christianis, scihcet, i.
cj^uanto
majorem devotioneni , et dulcorem sen- Vocatione, 3. Nominatione 3. Professione. ,

tiufit in nomine Jesu. (6) Eodem modo ra- i. Quam autem sanctitatem (6)Christiano-
tiocinandum de Mariae nomine quod in- rum declarat Apostolus muhis in locis eos
,

devotis et criminosis non est dulce; perfectis nuncupans vocalos ad sanctitatem sanctifi- ,

vero et justis suavissimum et saluberrimum catos et sanclos. Etquidem vocatos ad sancti-

est.Nam devota ini^ocatioet recordatio nomi- tatem, ut patet, tum ex epistola ad Romanos,
nishujus , ducit ad vigorem gratias in prce- tuni ex prima ad Corinthios Omnibus qni :

senti et ad vigorem ccelestium in futuro, sunt Romce dilecti Dei , vocatis sanctis (y) ,
j

(7) Quare Sanctus Ephrem Syrus nuncupat , id est vocatis ad sanctitatem

, vocatis ad ,

nomen Maria , portarum paradisi resera- Christianismum ut sint sancli. Omnes enim ,

mentum, Maxime ihis qui Mariaj devotioni Christiani vocatione sunt sancti quia vo- ,

addicti sunt , qui ejus deferunt colores, cati sunt ad sanctimoniam et si vocationi ;

nempe sanctitatem et virtutes , qui sanctis- suae respondere vehnt, debent studere sanc-
simum ejus sapiunt nomen. « Si quis ado- titati , esseque sancti. Quare Apostolus Ju-
raverit besliam et imaginem ejus , et ac- daeos ad fidem conversos aHoquitur Unde , :

ceperit characterem un fronte sua , aut in Fratres sancti, vocationis coelestis participcs
manu sua , hic bibet de vino irae Dei , considerate Apostolum et Ponti/iccm confcs-
quod mixtum est mero , in cahce irasipslus , sionis nostrce Jesum, (8)Quasi dicat: Vos He-
et cruciabitur igne etsulphure. (8)» At econ- braei, vocati estis ad Christianismum, non ut

(i) Salmer. Tom. 4. Tract. Sj. —

(2) Richard. a S. (i) D. Bonav. in Psal. Virg. —(2) Tert. L. adv. Va-
Laur. L.4. de Laud.Virg. —(5) D. Bern. Scrm. x. Sup. lent. i. —
(5) Coloss. i. —(4) Tert. L.de Idol. i8.
—
aalv. Reg. -— (4) S. Jcan. Damasc. —(5) Orat. 2. de (5) Tcrt. Pra^dic. Tom. 3. Tract. de Ghristiano Conc.i.
Dorm.Virg.— (6) Bern. Sen. Tom. /j.Scrm.^.-
(;) Ri- 2. 5. —
(6) Tert. Lib. 5. adv. Marc i5. —
(7) Cap. 1.
chard. aS. Laur. L. a. de Laud. Virg. 2.—
(8) Apoc. 14. — (8) Hebr. 3.
 :

46 NOMEN. - CONCIO IV.

crimlnose, setl netjue ad
ul sancte vivails ;
tata ,
vetuit ne fitleles appellareutur Chiis-
lerreua bona, qu?e vobis in JuJaismo polli- tiani. GaJilwos pro Christianis nominans
cel>autur, sed acl bona coelestla comparanda atqne ut ita vocarentur publica lege decer-
ideoque considerate , non Moysem , non nens. Ex quo perspicue ostendit Christiani
Aaron, sed Jesum, vocationis vestroe aucto- appellationem perhonorificam esse maximi- ^

rem et Pontlficem , cujus merlto estis sanc- que ad gloriam momenti ; quoniam eam nobis
lificati. Et ut Coriuthiis scribit Apostokis : eripere cogita{fit.[i)Mo\\lns ^^ulemnonimS"
Sancti/icatis in Christo Jesu : quiixsciVicetper set erlpere christianum nomen fidellbus
,

Christi uurita fuere In baptismo sanctificati. nisi ilkidkonorabile et gloriosum existimas-

Tandeni Christiani suscepto baptismate in ,
set. Unde autem procedat eximii illius nomi-

quo sauctificantur Sancii a Paulo nuncupan- nis dignltas declarat Apostokis dicens Roma-
lur :Oninibus sancfis , in Christo Jesu. (i) nis ad fidem conve^sis Estis et vos vocati :

Reuati fonte baptismatis sunt sancti tum , : JesuChristi^i^/ul esl,\oc'A\\\\i, quasi famuH,
quia per gratlam habitualem Spiritum bibe- vel discipuii , vel fiUi , vel fratres et regni
runt sanctiiatis (2) tum qula conjuncti sunt
; coelestls cohreredes. Non principis , non ter-
CluistOj qul est Sanctus Sanctorum sancti- : rence alicujus potestatis, non Angeli , non
tas elemm propria natura est ejus (3) ; tum ArcJiangeli ^ sed ipsius omnium regis nomi-
quia per baptismum facti sunt membra Ec- ne , appellari dignati sumus. (3) Inde prae
clesioe quic candida de sanctitate describi^
,
gaudio exclamat D. Bernardus Particeps :

tur (4); tum quia chrlstianum nomen , quod nominis sum P sum et hcereditatis ; Christia-
susceperunt in sacramento , sanctltatem si- ?ius sum P frater Christi sum. Si sum quod
gnificat. Quapropter sancti sunt, non sokmi dico^ hcvres sum Dei cohwres autem Christi.,

vocatlone , sed etlam nominatione. Titulus autem filll Dei , fratrls Chrlsti , hie-
o.. 'Estenim nomen Christianorum utique a redis regni coelestls , louge superat augus-
Chrisfo deductum. [^) Quemadmodum a Pla- tiora qua^^que nomlna quibus mortales glo-
tone Platonlci, ab Aristotele Aristotekcl, slc riantur.
a Chrlsto nuncupati sunt Chrlstlani. Ita ut Ut autemanimadvertliTertulhanus, Chris^
cognominarentur primum Antiochice discipuli tus dicitur a chrismate quod est unctio ^ ^

Christiani. (6) Quod factum exlstimat Suidas qua? Domino nomen accommodavit facta spi-
cum D. Petrus Romam abiturus Evodium ritalis quia Spiritus unctus est a Deo Patre.
,

s1bl successorem in sede Antlochena decla- Sic et in nobis carnaliter currit unctio sed ,

ravlt Tunc enim, inqult , Christianl vocari

: spiritaliter proficit : quoniam et ipsius bap^
coeperunt, qui prius vocabantur Nazareni tismi carnalis actus ,
quod in aqua mergimur;
et Gahhei. Genebrardus vero id factum putat spiritalis effectus^quod delictis Iiberamur.{/{)
anno Clirlsti 49 qul fuit a morte ejus de-
,
Ghristus Dominus
nuncupatur quia ejus
slc
clmus sextus.Verum id anterius factum fuis- anima dekbuta
gratla et sanctitate uncta et
se , eo scllicet anno quo Antiochlae praedl- fult, Christiani quoque a Christo uncto ap-
carunt Paulus et Barnabas , satis hlc innult pellantur uncti, non sokim quia eorum cor-
Lucas. Unde Baronlus oplnatur Ckristlani pus fult In baptlsmo ckrismate unctum , sed
iiomen indltum anno Chrlsti 4^ > q^^i ^"^t maxlme qula eorum anima fult spirituakter
decimus al) ejus niorte. Quovis autem anno uncta et sanctlficata. Unde, ut dlgne augus-
id contigerit, D. Chrysostomus Antiochlam tum illud valeant portare nomen , debent
mukum commendat quod primum ,
auditum esse unctlonis spIrltaHs partlcipes, et a gra-
sit in ea christianum nomen iUustre et exi- tlaqua^ a Christo dimanat inungl. Quare D.
iviium : lUustrlus est enim esse et vocari Ambrosius sic expendit istud Cantlcorum:
Chrlstianum quam esse et vocarl prlncipem
, «Unguentumexinanitum nomen tuum.» DeS'
vel regem. Quod probe sclens D. Hierony- cendat istud unguentum in animce prcecor-
mus sic scrlbit ad Furlam Pater tuus quem : dia, dii^imeque gratice spiramenta redoleat.
honoris causa nomino non quia consularis ,
(5) Christi nomen duo importat et vocem
et patricius, sed quia Christianus impleat , externam, et Internae sanctltatis unctionem.
nomen suum. (y) Idem Hierouymus PauH- Utrumque renatis communlcat Dominus c7//«
imm ^i\monet Noli respicere ad phaleras et propagine nominis cum traduce Spiritus
:
,

nomina vana Catonum. Esse Christianum Sancti (6) ut qui sunt sancti nomlnatione , ,

grandeest, non videri. nominis Ciirlstiani sint et professlone.

nol)iUtatem dedecorare volens JuHanus Apos- 3. Cum dicimus : Sanctificetur nomen
(0 PhJlip. 1. —
(2)Tert. Apol. 09. (5) Tcrt. L. de — Grcg. Naz. Orat. Contr. JuIIan.
5. {•>) Roifi. 1. —
Mon.3. —
Tcrt. L. I. ad Uxor.j.
(i) (.5) Tert. L.4. — (1)
— (5)Clirysnst. Hom.iS. m
Joan. —(4) Tert.L.de Bapt.
adv. Marc. 24. (6) Act. 11. —(7) Epis. 10. — 7-— (5) Lib. dc lastit. Virg.cap. i3. (6) Tert. Scorp.9.—
 NOMEN.— CONCIO IV. ^.j

tuum , id petimus j ut sanctijiceiur in nobis , nonien usurpent sanctlssimum , et philoso-

qui in illo sumus. (i) Christus, cujus sanciis- phi appellentur. » Quanto magis est lugen-
simum est nomen
expostulat ut fideles in
, clum quod peccator sibi arroget Christiani
semetipsis christianum nomen sanctificent. nomen , longe philosophi titulo nobihus?
Ad quod eos stimulat Apostolorum Princeps: Nam, ut ad propositum philosophatur Gie-
Secundum eum qui vocavit vos sanctum , et goiius Nazianzenus , cur Christiani nomen
ipsi in omni conuersatione sancti sitis : quo- venerahile est P Jnnon quia Christus Deus?
niam scriptum est : Sancti eritis , quoniam Petrum honore persequor , nec tamen Petria-
€go sanctus sum, (2) Plura autem sunt quae nus vocor ; et Paulum^ nec tamen Paulianus
Christianos obllgant ad sancte vivendum nominatus sum. Non fero me ab hominibus
:

I. Qula debent divlnae conformes esse vo- nomen ducere^ qui a Deo sum creatus. (i)
luntati at voluntas Dei est sanctijicatio nos- Christiani
: nominis excellentiam declarat
tra. (3) 1. Qula in baptismo divina inslgniti aliorsuni^a) « Sicut juxta Pithium oraculum,
sunt similitudine qua3 in sanctitate slta est. equa Thessala reliquisomnibus antecellit, et
Exmagno aulem BasIUo rAm/M/izVwM^ ^7«V/ muHer Spartana omnibus aUis muHerlbus ,
est P Jssimilatio Dei , quatenus eam assequi et virl Sicuh omnibus viris ita etlam Chris- :

poiest humance fragilitas natnra3. (4) Satis tlani in rehgiosls ritibus atque sanctionibus ,
non fuit bonltati Dei in creatione suam nobls mortales omnes antecellunt, ac princlpem
contuHsse imaginem, in creatione vult ima- honoris locum merentur. » TaH honore ma-
ginem suam,nos etiaui simiUtudinem fieri, ut gis quam quavis aHa dignltate probi glorian-
simus sanctiy sicut ipse sanctusest.i^) 3. Quia tur Christiani. Cum aliis alia qucedam cogno-
a Palre coelesti in fiHosadoptati a tanti Patris menta sint , vel a parentibus accepta j velex
sanctltate non debent esse degeneres. Chris- seipsis , hoc est ex propriis vit(B studiis insti-
tiane, sic age ut vii^endo sancte, sancto res- tutisquecomparata , nobis e contra magnares
pondeas Patri. {6) /\. Qn\2i templum Splritus et magnum nomen erat, Christianos et esse
SanctiSanctum debetesse : ex D. autem Aug. et nominari : atque ea re magis efferebamur,
Christianus est templum Spiritus Sancti. (j) (3) quam cunctis aHis gloriee tituHs sive a ,

5. Quia sicut rami inseruntur arbori , ita fi- parentibus mutuatis , sive proprlo studio et
deles Christo inseruntur, ab eoque sugunt merito comparatis. Inde urget fidelem ut sit
et hauriunt sanctitatem simul cum nomine Chrlstianus nedum nomine , sed etiam re.
christiano Cujus genus sumus ejus cense- Proinde si quia Deum ipsum existimas, ideo
: ^

mur et nomine. (8) Probus autem Christla- Christianus vocaris , voceris sane et maneas
nus, Christo insitus, habuit cum sua origine in nomine atque adeo inre. (4) Nam si opera
consortium nominis , sicut et generis (9) reHgioni contraria facis, mendacio nominis
:

quia et re et nomine sanctus, sanctas Christi (5) gloriaris te esse Christlanum , te sancti
oemulatur virtutes , siquldem Chri^tianus est hujus nominis praebens indignum.
Christi imitaior. (10) 6. Qula christlana re- Apud ChnsU^inos olim constititdeiiominum
h*gio est sanctimonice disciplina (11) : probe suo respondebant
et ut proprietate (5), quia
fatur ibidem sanctam habentes conversationem,
D. Augustinus, Christianus jus- nomini ,

titice j bonitatis, integritatis patientice, cas- Nam , ut refertur in Actis Apostolorum,

,

titatis y pimdentice , humilitatis humanitntis, factum est autem ut Petrus dum pertransiret
,

innocentice ,
pietatis est nomen ; et tu illud uni{>ersos , deueniret ad Sanctos ,
qui habita-
quomodo defendis vindicas tibi, cui de tam bant Lydice (7), nempe ad Christlanos sanci-
et
pluribus rebus nec pauca subsistunt P (12) tos nuncupatos, quia sanctam agebant vltam.
Scelerosus honorabile nomen , suls crimi- Hos non imitaturpeccator, quicrimlnose ri-
nibus dehonestat, seseque christlani uomi- i^ens innomine {fenit aUeno{%),C\\v\sX\ s^inctx-
nls indignum pra^dicat. Honorablle nomen tatem lacescens , violans , dedecorans , infa-
dehonestat. (i3) ^gre ferebat oHm Musonius mans. Domitianus imperator Metlum et Pom-
quod homlnes improbi philosophi nuncupa- poslanum morte mulctavit , quod nomina
rentur. « Mihi dolori et aegritudini est, quod Magonis et HannibaHs utpote iUustrium du-
istiusmodi animaHa spurca atque probrosa , cum,servis indixissent. (9) AlexanderMngnus,
obviam habens mlHtem , nomine Alexan-
0) Tert. L de Orat. 3 -W
'• Petr. i. (S) Tert. -jpum ,' desldem et vccordem , dixit ei : Aut
L. de Exhor. Cast. 1. —
(4) Hoin. 10. Exam.
-
(5) Tert.—"luta mores , aut muta nomen. l^ilium ^ci-
t:>-i- c-
ibid.-(G) Cbrysol. Senn. 67. (7) Lib. 1. dc Symb.
ad Gatheciim. cap. 5. —
(8) Chrysol. ibid. (y) Tert,
—
Lib. adv. Ilermog. a5. —
(lo) D. August. Lib. dc Vit. (i) Orat. 3i. (2) Orat. 3. — —
(3) Cr^^g. Naz.
Orat.
Christian. cap. 1. —
(u) Tcrt. Lib. de Resiir. 4;. 20. —
(4) Orat. i3. — (5) Tert. L. —
4.adv. Marr, ^g.— (6)

(12) Lib. de Vit. Chrislian. cap. C. —

(i3) Apud. Gcll. Tert. L. 4. adv. Marc. 38.— (j^Cap. 9. —
(8) Ttrl. ib,
L. 9. cap. 2. —
(9) Sueton. ia Douiit.
cap. 10.
 . :

^3 NOMEN. — CONCIO IV.

pionis storulum et nebulonem ,

glorioso pa- tolus sanctos el fiJeles : Onmihus sanclis qui
rentis nomine exuerunt Romani
imperato- sunt Ephesi et fidelihus i/i Clwisto Jesu, (i) :

res Arcadius et Honorius legem tulerunt qua Fideles id est credentes vocitat, quia fidei , ,

Eutropii viri consularis de cunctis actibus charactereformatietconsignatisujit[i)yi\e'

publicisdeletumest nomen (i): « Omnes res feruntque simul nomen christianum , quod
Eulropii qui quondam prrepositus fuit sacri est titulus fidei et credulitatis, i Exercendoe, .

cubiculi c-erarii nostri calculis adjunximus ,

,
2. Confitendoe , 3. Implendse.
erepio splendore ejus et consulatu a tetrail- i.Plura suutquaeChristianosadexercendam
luvie , et commemoralione nominis ejus, et fidem promovent Societasquam habent , i.

coenosis sordibus vindicato, ut ejusdem uni- cum ahis fidelibus nominis sacra- , in ipsius
versis actibus antiquatis , omnia mutescant //z<?/^^o (3) : quodnam. est autem ilhid nominis
tempora, nec ejus enumeratione secuh nos- sdiCViiywenlmwl sc\\\celsacrainentum fidei.{^^)
trihibes appareal. » Sacro etiam canone 2.Creduhtas quamveraciDeoprajstare tenetur
sancitum habetur « nomine deberi privari Christianus, cui tanquan} supremo intellectus
quempiam, ratione criminis. Profectochris- humani Domino cunctas mentis subjicere ')
,

tiano nomine privandus esset peccator nam, tenetur cogitaliones. Essentiahs enim h^o :

ut philosophatur Salvianus , qui christiani dependentia expostulabat , ut ordine disposi-

nominis opus non agit , Christianus non esse tionis et prcedicationis , Jides informata ,
Tidetur. ejus sine actu atque Nomen
officio et homini indiceretur a Deo , et Deo exhihe^
suo nihil est. Quid est
^
aliud principatus ,
retur ah homine. (5) 3. Subhmitas mysterio-
sine meritorum suhlimitate, nisi honoris titu- rum rehgionis , qua? humana rationis per-
lus sine homine P Aut quid est dignitas in in- spicacia attingi non possunt, sed duntaxat a
digno^ nisi ornamentuminluto ? Circulus au- credentibus per fidem cognosci possunt :
reus i/i iiarihus suis (2) i/iulier pulchra etfa^ Sed arcana ista Jiec oni/iiui/i /losse. (6) Gen-
tua. Et in Jiohis itaque chj'istia/iu//n^ocabu- tiles namque philosophi quantumvis men-
lu/n,quasi au/^eu/n decus est : quo si indigne tis acumine pra^diti , cognoscere nequeunt
uti/nur , fit ut sues cu/n orna//iento esse vi- mysteria Trinitatis , Incarnationis, Eucharis-
deamur. (3) Falso peccator defert christiani tioe, ahaque supernaturaha , quae Christiani
nomen, quod est titulus sanctitatis ; menda- solafidecredunt,qui idcirco fideles agnoscun-
citer a(Hiuc Haereticus nuncupatur Christia- tur. Cog/iosce qui nescis et crede Jiohiscu/n. ,

nus nomen , enim christianum, est vocabu- (7)4. Stalus viae umbris et oenigmatibus obvo-
lum fidei et creduhtatis. lutus, quo perveniendum est ad statum pa-
Tr r»iT>c TKT ^ 7 .^ »,.^ri trioe snlendoribus illustratum. Ow/a wo/i<:/w//2 •

II. PARS. ISon omjiium credej^e quoa i

7 7 * ^ . • ,, •

rM .. .
^ //\Tvr n ^T ^ t .^
Christia/iorum est. (4) Non Gentiiium, neque i
possuj/ius co/itempiari
i
per speciem.aeait inte-
^ „^ ru.:-. r -c" j j -* , 1
rwinobis et sapere per fidem. riaes ducit ad
, \
T 1
Judaeorum neque \haereticorum sed
^' 1
,
L.hris- ^ /o\ r\ .-^ ^^ , , .
'. t-
•

-^j^.. ,„-1^.^ ple/iam co^/iitio/iejn. (8) 5. Quia gratia ne-

. .
lianorum duntaxat est credere. JNon 1
quidem / .
^ ^ ^r w.
1
. , .

f^ .,. c V j^ ^... ^^. cessaria est ad salutem

' hdes autem estv dis- • ,
i .

Gentihum,'^ quia talsos colentes deos in errore ..

\

r
1
rj^'(r.\ . . •

.,,
»„„...„ r„i positio prsevia ad gratiam. ///<o^r^^^«^yf«^/ (^9;
. ,
versantur , neque verilate illustrantur. Cui 1 t^
•. ^tt. -^ f^^.l . . .» . •

.; ^ n
e/ii//i veritas co/nperta sine Ueo r cui Ueus
n . ad lustincationem requiritur. Ut enim tatur
^ .
,0
•

tx *
Jionemitur ri
^ Lfiristus,
^i.4..c 1 • . -*

ri r/ •/,«^^..7^.,^ U. KmhToswis .pecunia - * -) '

coii/iitus sinc Lliristo r cul Lliristus expiora''

^
^
sed
,
£^/-atia
. '
pretium
.

nost/mrn
^ r /
hdes. u ^
tiac
, c •,
tus si/ie opiviiu c .
D c •/ c ^ o
oa/icto P cui bpwitus oajictus
.
• • •
o ,
,. .' ' / \t i •^,!-.^
(10) Inde sQmeAner
.

V, . /> 7 . ''
D rr\ ejnu/itur dwina mrsteria.
accoj/ij/ioaatus si/ie
-^
,
fidei sacj^aj/iejito i^ (j) ,

conc udit contra Manichaeos

,, 7»^ •
i
Augustmus A
D. a t.:„..^ .

JNon etiam Judajorum , quia u

•
L T 1 •
^-
Tv:
baptismum non _, . .
, ,. j. ^;^„/^*^ .
i-
^• • \' c V. ri . ' Recte iiritur catholicce discipluice jjiajestate
recipiunt , in quo renatis inrunditur udeso . . ^ 7 ../ 7 /•,.,'^,.^^.
1 > •„ n, ,. j^.j. c .
•/ c • i/istitutu/n est.' ut accede/itihus adretigio/iem
ousi"/iata L/i fatre.et,
tdio.et, c>piritu oancto. /
^, . / \ ^^^r.^
«.tandem fides persuadeatur ante omJiia{ii).,we w^ileixl
lia3reticorum, quia r
/r\Tv ^, i .• •

(ojrSeque 1 .•
licet in ^ ,. / ... . .• v...c .

,^ (\\^ aditus interroirationibus , contentionibus ,

• •
\ ,'
haptismate hdem recipiant* , .tamen dum 1 1
ha- ... » ..' £: '
J
V
. .
t/
„ .• 1 i? auaestionibus
4^^'^^'-'-" curiositatibus
• quia, o. neg" • • :

l)ent usum rationis

1 ,
, de sinu Ecclesiae exeun-
1
.' ,. y> j /- ^^„ '
. -

fidei est non in con-

.

/ •
rj j s .r \ nu//r Dei in sw/plicitate
.

I
,

tes in lia2resL//i , fLae//i de//iuta/it (n) , errores i^ .'ta n\ , .

!.t, ut a,t D.Chryso,-

ah Ec,:lesia damnatos pertinaciler propu- «^«"««e .m«o««. (12)
gnantes ideoque a co-tu ficlelium merito re- t'"^"' ' ?''(«"''«'^
:
nuUanecessms ubijc
jiciuntur, ad quos solummodo pertmet cre- "
. 1 da ^^^\^^)i 1 auae """ humanis
est(i?>\, 4"'*' non ^" rationibus,'
1
•
"*

dere.Etob hanccausam illos nuncupat Apos- — D. Chrysost. — Teit.L. adv.

fo Ephes. i. (2) (3)
^ ^
Jucl. - Tert! L. de Pud. - Tcrt.
14.
L. 18. (5)
3.

(n Cod.Thcodos. Prov. 11. leg. 17. de Pncnit. — (?) adv. Marc. — Tert. L. de — Tert. L. ?..
(4)
(^))
Pali. 3. (7)
22. —{h) Gloss. 1. c. admonere 33. quaest. 2. L. 4. de de An.28. — D. Bern. Ep. 18.— (o^Tcrt.L. de Res.
rrov. — (4) Tert. L. de An. 6. (5) Tert. Llb. de — Car. — L. de Joseph. 25. — (n) contr. Ma- —(10}
(8)
c. 8. L.
An. i. — (G;Tcrt. L. de Bapt. 6. (7)Tert.L.de Prajsc. — nich. — D. Ambr. L. de Fide Trin.
c. i3. (12)
c. 5.

llacret. 4. (i3) Imperf. Hom. 1. in Matth.

 NOMEN. — CONGIO IV. 4g
&ed iiiniiitur. quae naturam superant credlnius ; sed longe
auctoritati et verltati divinse
V vo^ecto judicarem indignum rationem fidei majus est Dei donum , quando pro pugnanda
humanis committi ratiunculis agitandam , fide tormenta , quae nalura abhorret patimur.
quam tam certa ac stabili veritate constat esse Donum patiendi majus censent D. Chrysosto-
suhnixam. (i) mus et Theophylactus, quam suscitare mor-
Verum Ucet intellectus humanus dominio tuos et slgna miranda patrare. Hic enim de~
Dei sit humillter subjiciendus ; hcet Deo ve- hitor sum^ illic auteni dehitorem haheo Chris-
raci indubitanter credendum sit ; Hcet scru' tum. O rem admirabilem I et donat mihi, et
tanda non sint quce sunt supra nos (2) ; Hcet superhoc , ipse dehet mihi. (i) Est autem pa-
in fide firmiter sit standum ; quia cum credi- tiendum pro Christo, praesertim quando ne-
mus nihil desideramus ultra credere. Hoc cessariaesteo/z/^^^/o /zom//2/^ (2): nam,utphi-
enim prius credimus , non esse quod ultra losophatur D. Augustinus , fides officium a
credere deheamus ^^y.Mdimen non o?>hidin\\hus nobis exigit, et cordis, et l i ng u ce. (j^)Cordls
tot ratlonlbus quse fidei exercitlum expostu- ad credendum ; Unguae ad fidem coufitendam,
lant , et increduHtatem a Christiano propul- dum tyianni et persecutores ad negandam
sant , nonnuhi Deo summe veraci creduHta- fidem inducere satagunt, quam tunc dehitri-
tem denegant. Sed ne suis quidem magislris cem martjTii (4) asseverat TertuHIanus. Sed
fidem inclinavit humana de incredulitate du~ quia hac tempestate non grassatur persecutlo,
ritia (4) quldam Eccleslse auclorltatem des- quce Christianls martyrii occasionem prae-
:

piciunt, et cathoHci haberi immerito volunt; beat fides non est passione confitenda , sed
,

ut de nonnemine obplorandum est cum D. bono opere adimplenda.

Bernardo Jamque in Ecclesia ^ hostis Ec-
: Z .Fidem commendamus{^\ Chi^istiani sci-
clesice ^ fulei persecutor , in gremio Jidei re- Hcel, qui recte credit, et recte credendo bene
quiescit. (5) AHi quaestlonlbus mysteria fidei vii^it , et hene vii^endo ^ fidem rectam cus-
quantumvis subHmia exagltant et labefactare todit. Tria autem sunt necessaria ut quis
tentant. Incredulitas rei tantce qua^stionihus recte credat et bene vivat : nlmirum , fides
fidem torquere coepit. (6) Isti tandem verilates obsequens , charitas ardens , opus bonum a
christlanas etiam supernaturales , ratione fideregulatum et a charitate proficiscens ;

comprobandas , non fide credendas existi-
mant. Quod praesumpsit Aballardus , cum
ea ratione nititur explorare qucepia mens,
^
fidei vii>acitate apprehendit. Ut autem sub-
junglt MeUifluus Doctor , fides piorum
credity non discutit : sed iste Deum habens
quia nec spiritus datur nisi credentihus , nec
fides valet, si non operatur ex dilectione.
Quomodo istud Cantlcorum « Recti diHgun-
te,» expendltD.Bernardus (6),adquodrequit
ritur, i. Fides obsequens et recte acquies-
cens 2. Charitas ardens
: sine qua Chris- ,

suspectum credere non vult j nisi quod prius tianus nequit esse rectus. Nam , ut subjungit
ratione discusserit. (7) Cui probe competunt D. Bernardus , quomodo rectus cujus Jidcs
ea quae Marcioni in haeresim lapso objectat mortua ? Mors fiidei est separatio cJiaritatis.
TertuUianus Mortuus es qui non es Christia-
:
(7) 3. Opus bonum a charitate proficlscens :

nus^ non credendo, quod creditum facit Chris- Rectum judica^ si fide catholicum et justum ,

tianos. Eteomagis moj^tuus es^quo magis non opere probai^eris. {%) Frater, si rectus veUs
es Christianus ; qui cum fuisses , excidisti ^ haberi Chrisllanus, i. Crede : nam fide quce
rescindendo quod retro credidisti (S) , dese- est in Christum reuiximus a quafide Israel
,

rendo fidem exercendam et confitendam. cecidit. (9) 2. DiUge quia dilectio est vita et
,

2. Quam feUces Christlani fidem ad praxim anima fidei. Credis in Christum? fideni tuam
redigentes nam per fidem nominis Christi
! dilectio animet. [10) Z .^ene o^ev^ve. Rectum
omnibus in eum credentihus peccata remit- revera dixerim si recte in omnihus scntias ,

tuntur. (9) At muko feUciores qui pro fide etfactis non dissentias : im>isibilis animi sta-
Christi patluntur ; quapropter Apostolus ////- tum nuntiet fides ct Elenim fidem
actio. ,

quehealosaffLrmai^it^qulbus donatumyCst non dllectionem et bonam operatlonem com-

tantumcredereinChristum^sed etiamproipso
pati. (lo)Donum Dei est fidesqua credimus
donum est etlam Dei qnando pro fide pati-
mur. Magnuni est Dei donum , quo veritateg
plectltur integritas et disciplinco
veritatis
: plenitudo. (1 1) Frater, qui chrlstiano nomine
gloriarls , qui te fidelem profiterls , qui te
Christi disclpulum et servum proclamas, qui

(i) In c.ip- i. Ep. ad Philip. — (?-) Tert. Apol. 2.

—
(1) D. Bern. Ep. 189. —(2) D. Chrysost. Ilom. 4. in (7,) l. Je Fide ct Symb.c. 1.
— (4) Teit.Scorp. 8. (5] —
Gon. — (5) Tert. L. de Pracsc. U«r. 8. — (4)Tcr.. L. de Tert. L. de Orat. 2. — ^6) D. lierii. Serm. de Mod.
Rcsur. Carn.59.— (5) Epist. 069.— (6) Tert. L. de Res. ben.vivend. cap. 1. —(7) D. Bern. Ep. 4;. - (8) Serm.
Car. 59. —(7) U. Bern. ib.— (8) Tert. L. de Carn.Chr. ,4^ ;„ c.int. — (9) Tert. Lib. adv.
Jud. i5. —
(10) D.
^'— (9) T<''it« L. adv. Jud. 8. — (10) Tert. Scorp. i5. jj^.,.,,^ ibid. — (11) Tert. L. de Spect. ao

V. 4
 So NOMEN. — CONGIO IV.
te ilicls in Christomanere, debes siciit ipse et sanguijie Christi vescitur ut et anima de ,

ambulavit ambulare quod si crimino- Deo saginetur (i), scilicet per gratioe aug-
et tu :

sam ducis vltam , es prwi>aricator fulei (i) ; mentum quod recipit digne suscipientis ani-
si male operarls, contiteris te nosse Deum , ma. Uti Eucharlstia est gratiarum fons et sca-
factls autem negas; non esGhristidiscipulus, turigo ita dilectio est charltas christiani ,

indigneque defers christianum nomen , quod nominis thesaurus [i)i tanlaqnequIhbetChris-

est vocabuhim fidei et creduhtatis , dilectio- tianus est dltior, quanto majori ardet chari-
nis et charitatis. late Quanto in quocunque majorest charitasy :

V"^ ^^^' (^) Eucharislia

^""''^^ "'^^''^'' ^^^ "^
IH. PARS. Pro dfscrimine vocahulorum
"""cupatur Tertulhano thesaurus Dei sed
a
etiamresseparantur. (2)Muka habentnomina ,

Christiani quibus a Geniilibus, Jud<xis et h<e- ^.^'% thcsauro suo providet. (4) Ex D.Grego-
r«o Nanzianzeno Christianos Deus pro divi-
reticis discrimlnantur. Ex D. Bernardo tria ,

sunt qua> nos faciunt Christianos : Jides ,

'"-^ ^^«^^^ et diwites reddit [^)'. Eucharistia
Oaptismus et altaris participatio. (3) Per fi- sacramentum sacramentorum cagtens an-
^f^
dem discrlmlnamur ab infidehbus, per bap- sacramentis chantas est regia virtus,
:

^'^^^"f
lismum a Judcels , per altarls parilcipationem charismatihus prasponenda. (6) Eu-
^f^^^^'^'^'^
ub hreretlcls , qui negant realem prcesentlam ^^i^^^^^stia ad amorem Dei et proximi suf-
^'^"i»^''»^ cliantas dicilur vmcuhmi , quia
corporis Chrlsii in sacramento vel potlus : ;

participatlo facit Christianos, quia est

Ghnstianum cum Deo et cum suis proximis
altarls
mysterium amorls et charltatis quod Chris- ^^'^j""git- Euchanstia commendatur , tum
,
""^. mstituentis ddectione ; tum ex
^^^^''^^»
lianos nobihiat, d.tat et discrimlnat nobi- :

supra Angelos dlgne

'"^' contentae digmtate ; tum ex gratiae
litat , accedentes dltat
ad sacram Synaxlm, discrlminat cathohcos "^"^"^ largitur valore. Commendatur etiam
ab heereticis; charltas est Christlanorum in- ^^^^^tas ex amore Spintus Sancti dlam lar-

signequod eos mlre, i. Nobihtat ; i. Dltat; ^'^"lis, ex naturaeipsms nobilitate, ex affec-

3. Dlscrlnilnat.
tuum quos largitur pretio. Quapropter eam
1. Humanaecarnis nobilitatem muUum
^postolus totis virihus Spiritus Sancti com-
commendat Tertullianus in praesentiarum :
"^^^"^^-
M ^
t- • •
i- • •
i

duas tautum ejus doies afferre iubet nam , :

^' landem i
Euchanstia Chnstianoscathoh-
i

I. Ratione carnis homo

^os ab haereticis discrimmat. Cathohci enim
sacerdolah pollet
dignltate. IJeo carnem nuncupat Deus apud realeChnsti praesentiam in sacramento cre-
Tertulhanum Religionis sucb sacerdotem.
:
^''^^' qf^od etcorpusejus inpanecensetur {S)
verofiguramduntaxatcorponsadmit- Hneretici
(4) I. Ratlone carnis , Chilstianus ad aUa-
ris mensam accedit Eucharistia^ sacramen-
;
^""'^ omnia Prophetas per- *
^^'-^^^'^^ '^olujit

tum omnihus mandatum a Domino etiam trn^g'^nes concionatos. {^)lmo C?.hmisX^ do-
,

antelacanis caiihus , ,iec de aliorum manu , ^^^"^ ipsummet Chnstum institutione sacra-
quam pnddentium sumimus.'S)T-^m s\xh\'i> '^^"^* figurahter locutum fuisse , adversus
mis est bina heec Chiistianornm prsero<^ativa "^^f^n^i^^^^n Evangelii sententiam (lo) , quae
ut in hac gloria Angelis superiores extstant: Chnstum corpussuum vereet reahter dedisse
hcet enim Chrlsium adorent Angeh in sacra- ^P^''^^ declarat. Uti Euchanstise fides catho-
mento, et tempore sacrlfich humihter adsint ^^^^^ abha3retic's discernit, s\c dilectio sum-
aUarl, allamen neque tantum mysteiium of- '''''"'
M^i^ sacramentum (ii) ab infidehbus
ferunttanquamsacerdotes, neque sunt sacrje ^VStinguit fideles qui ratione mutuaj d.lec- :

mensae paiticipes Hahemus altare , de quo t'Onis nuncupautur fratres , ut ipsimet faten-
:

ederenowhahentpotestatem, qui tahernaculo f"^" Eratrumappellatione censemur. (i2;Nec

deserviunt. (6j Ratione Eucharistice Christia- ^"^'^^'''^o commune cum sit nomen secundum
uus An^relosantecellit,et ratlone charitatis ad "^^^^^"^y secundum disciplinam. (j3) Dnphci
Seraphinorunigloriamascendlt.Amoretenim "3"^^"^ ratione Christlani sunt fratres una :

estpropriusSLraphiuorumcharacter,quiinter *" natura,ahain disciplina fundata.Secundum

cttlestes spiiitus prlmatum lenent, 'quia Dei "aturam fratres sunt omnium hominum nec ,

aisluant amore. Chiistlanus chaiUatis irrne ^^^ fraternitate distinguuntur ab infidelibus,

safdammatus Sera[)hIuorum tcmulatur nobi- ^^'"^ quibus in eadem essentia conveniant.
htatem et divlllarum Del ditatur gazis.
^ T7 I »• •
T 1-
r^ r rr . r
f»)
^
Trit., .
L. de t>Res. n c
Carn. 8. / > t —
^. P.f
(2) Tert. L. de Fat.
2. iLuchanstia
I
opulenler di^at digne acce- 12. -
(3) D. Aug. in Enchir. 117. -
(4) Tert. L. de
dentes ad sacram Synaxim: nam caro corpore !*«"• ^- —
{5)0rat. 12. —
{6)Tert. L. 5. adv.Marc. 8.
—
,,^ ,,, ' — (7)Tcrt. l. de Pat. 12. —
(8) Tcrt. L. de Orat. 6.

^;i c
^ ,

^\ '."• ~ (') ^^""^- ^- Nat. 4.

2« a'l - ((,) Tert. L. de Res. Cani. 20. -
(lo) Tert. L. adv.
de^i"': - —
•/

~/^ i!''"^-/' Fp.ph. [\) Lib. de Rcs. Carn. 12. Prax. 26. [x 1) Tert. L. de Pat. 12. —
(12) Tert. ApoJ.
-(5; Tert. L. de Cor. Mil. 3. _ (6) Ilebr. i5. 39. -
(»5^ Tert. L. de \eL Virg. 8.
 NOMEN. — GONGIO V. 5i
Quapropter slc idololatris persecutoribus lo- defendis et vindicas libi cui de tani pluri-
,

quuniur Fratres auteni etiam vestri sumus

: mis rebus nec pauca subslstunt? » (i) Cbrls-
jure naturce matris unius , etsi vos parum tlanus accedens ad Deum credlt , auctoritati
homines , quia mali fratres. (i) Secundum et veracltati divinae cunctas mentls cogitatlo-
disciplinamdlstinguunturabinfidelibusChrls- nes subjlcit , superblam non sapit , neque
tiani , et conveniunt cuni cajterls Christianls , vanis quaestlonibus et dlsputatlonibus chris-
quorum sunt fratres , et haec fralfrnkas in tianas veritates debellare satagit. Tu auteni
rehgione et charitate fundata , nobihor est quomodo fidells habes nomen ,
qui temera-
ea quae in natura duntaxat fundatur. Nam , rie mysterla rehgionls aul negas , aut impu-
ut subjungit Tertulhanus , at quanto dignius gnas ? « Christlanus iUe est qui omnibus
fratres et dicuntur , et hahentur ^ qui unum mlsericordlam faclt , qui omnlno non move-
Patrem Deum agnoi^erunt , qui unum spiri- tur injurla, qui opprlmi pauperem se prae-
tum biberunt sanctitatis j qui de uno utero sente non patitur , qui miserls subvenlt , qui
ignorantice ejusdem , ad unam lucem expave- indlgentlbus succurrit , qui cum moerentibus
rint veritatis ; qui in eadem disciphna con- mceret , qui dolorem aUerius sicut proprium
foederantur, ejusdem Eccleslaj sunt membra, sentlt; qula ad fletum fletibus ahenis provo-
eamdemque sperant fehcitatem.Qiiod attenie catur, cujus domus communls est, cujus ja-
considerans D. Augustinus, audacter procla- nua nemimi claudltur, cujus mensam pauper
mat Omnes proximi sumus et conditione
: nunus ignorat.» (2) Num lu illum fratrem el
terrence naVwitatis ^ et etiam spe coelestis ha^- « Christianum putas, quiopprlmit mlserum
,

reditatis. (-2) qui pauperem gravat, qui res concupiscit

lUius autem
rehglone fundatse , qua Chrlstiani ab infideh-
bus distinguuntur,et inter se conveniunt, tri-
phcem nolam refert TertuUianus prima
est facuUatum temporahum communio , seu
communicatio
Ex substaiitia
penes vosfere dirimit fraternitatem. Itaque
qui animo animaque miscemur^ nihil de rel
communicatione dubitamus .Omniaindiscreta
sunt apud nos prceter uxores, In isto solo
consortium sohimus. (3) Secunda est mititas
quam commendavit Dominus Beati mi-
tes (4) quam speclahter verbo et exemplo
;
docuit : « Discite a
quam etiam in suo adhuc nomine praese fe-
runt Christiani : Christianus , quantum in-
terpretatio est^ de unctione deducitur. (5) Ita-
que c\\Yis\\2iV\\im nomQw de suavitate vel be-
nignitate compositum est. (6)Tertia est , ar-
dens patiendl, imo et moriendl pro fratribus
desiderlum mlrantes Gentlles , iUud per-
: mini novit nocere, nemlnem laedere , sed
verse aemulabantur f^ide , inquiunt , ut
fraternltatis In disciplina et ahenas, qui ut se divitem faciat, plures effi-
cit indlgentes , qui lucris gaudet injuslis, qul
de ahenis lacrymis clbum caplt , qui mise-
: rorum dllatur interitu ? (3) tu iUum Num
Christlanum pulas , cujus nunquam pane sa-
: unde pungunt Gentiles
slc : turatur esuriens, cujus potu nuUIus siiis ex-
familiari fratres sumus, quce stinguilur, cujus mensam nemocognoscit,sub
cujus tecto , nec advena , nec peregrlnus ah-
quando succedlt, cujus nemo nudus tegltur
vestlmentis , cujus pauper nuUus fovetur au-
xlho , cujus boimm nemo sentlt, cujus mi-
sericordiam nemocognoscit?(4)Num tuiUum
: Chrlstianum putas, in quo nuUus Christiani-
tatls est actus, in quo conversalio nuUa est
me quia mitis sum; » justitloe,sed nequitlae, impietatls et sceierls?
(5) Absit ut hujusmodi Christianus dlcatur.
Christianus iUe est qui non nomlne tan-
tum, sed et opere, Chrlstum in omnlbus imi-
tatur et sequitur ; qui sanctus , innocens,
incontamlnatus , intactus est ; cujus in pec-
tore sola pietas consislit et bonllas , qui ne-
: omnlbus opem ferre ; » qui sanctilatem cre- ,

ini>icem se diligant. Ipsi enim invicem ode- duhtatem et fralernltatem in omnibus de-
runt. Et y ut pro alterutro mori sint parati. monstrat. (6)Quiest hujusmodi,verumsepro-
Ipsi enim ad occidenduin alterutrum para- fitetur Clirlstianum , et mercedem debitam
tiores. (j) sanctitali , fidei et charitali , in coelo asse-
Christlane , habesne tui nominis formam ,
quitur.
(8) nimlrum sanctltatem , creduhtatem et ^ ^^*^^^««^«
cnaritatem ( « Christianus, justitiae , bonita-
lis , integrltatis, patientlae, castltatls ,
pru- CONCIO QUINTA.
dentlae , humlhtatis
humanitatls , innocen-
,

tlae
,
pletatls est nomen et tu iUud quomodo :
Quam felices rehgiosum nomen liabenles et
statui suo probe respondentes ! Quibus a ccclo
(i) TcrL Apol. 59. — h) Scrm. ^o. de Temi). — (S)
Tert. Apolof?. 09. (4)Tert, L. d(; Pat. 11.— (S) Tert. — D. Ang. L. de Vit. Clir. c. C. — , ,
(u) D. Atig. L. de
,

Apol. 3. —
(ti^Tert. ib.— (7) Tert. Apol. Sg.— (8) Tert.
(1)
Vii. Chr. 14. —
(3) D. D. \\x^. L. de \ it.
c. 11. (4) —
L. adv. Valent. 6. Cap. 14. — (6) Cap. 10. —
((j) Cap. 6.

4«
 :

52 NOMEN. —XONCIO V.

hene est ob vitain csternam eis a Christo

(i) gustinus : Deveniamus
ergo opud mona'
Domlnopollicitam. Gunctis generatim Chris- chum Testamenti ^ Joannem scilice^
noi>i

tianis christlane vivLMitibus immortahs pro- Baptistam , qui propter sanctitatem et mun-
mitiltur beatituclo;secl regularibusacUiuc spe- ditiam vocatus est a Domino Angelus : prop-
ciahter clebetur, ob aclmirabilem status sanc- ter ariditatem potest dici monachus
i^itce

titateni. Nam
quis non miretur et prcEdicet quem nos possumus Jngelum terre-
dicere
eos qui contemptis atque desertis mundi hu- num et hominem coelestem. Idipsum de
jusHleccbris, in omneni vitam sanctissimam Joanne Baptista asseverat D. Chrysostomus ,
et justissimam congregati , siniul CEtatem religlosis objiciens propositi sui dignitatem;
agunt , viventes in orationihus in lectio- ^
Considerate, monachi, dignitatem vestram:
Tiibus , in disputationibus ; nulla superhia Joannes particeps vestri est dogmatis [\)\
tumidi , nuUa pervicacia turbulenti ; nulla quasi slatuta monastica sint velut fidei dog-
imndia sed modesti , verecundi
li^idi ; ,
mata ,
quorum sectator et particeps fuit Do-
pacatiy concordissimam vitam et intensis- mini pracursor. « RecabitcC, in veteri Testa-
simam in Deum agunt , et gratissimum mu- mento , vitam monasticam duxerunt , et eo
nus ipsi ojjcrunt ^ a quo illa posse merue- quod praecepto patris sui Jonadabobedierunt,
runt? (2) Poslquam D. Augustinus vitam a Domino collaudantur. Ipsi enim , sicut
religiosam a vitiis quae in seculo vigent, alie- Hieremias propheta narrat ,
praecepta patris
nampraedicavit,et pra3cipuis christianoe disci- namque eis
sui servare curaverunt. Praecepit
plinie virtutibusfulgidam demonstravit, eam ut vinum non biberent et domos non aedifi- ,

ubique coruscare desiderat, monachos allo- carent et vineas non plantarent et remota
, ,

quens : Tam bonum, tam sanctum est ves- coeterorum homlnum conversalione , seor-
trum propositum , quod in Christi nomine sum Yivere studerent : qui et ita prtecepta
cupi/nus , per omnes terras puIlulare.(J^)Nec patris sui servaverunt , quousque post hos-
mirum si Hipponensis Antlstes religiosam tium incursum, hcentiam habuerunt. Baby-
professionem commendat, ejusque dilatatio- lonico enim exercitu appropinquante , Hie-
nemet incrementum exoptat. Nam, ut fatur rusalem sunt ingressi. (2) » In novo quoque
MelUflluus Doctor modus quidem vitce est
, testamento, Heliamet JoannemBaptistam se-
sanctus , castitate decorus, discre-
honestus , cuti sunt Paulus et Antonius , et multi hujus
tione prcccipuuSf a Patribus institutus a , propositi sectatores. (d) ]Sam,ut iiii'inrad\erl\t
Spiritu Sancto prceordinatus animahus sal- ^ aliorsum D. Augustin. (4) « nomen Christia-
vandis non mediocriter idoneus. (4) Quia ta- norum quanclo dici coepit, scriptum est in :

men hac tempestate religiosi nominis prce- Antiochia enim primum post ascensionem
lium est (5) nam nonnuUi iUud aestimant ,
: Domini discipuli appeUatisunt Christiani , et
alii oderunt, mullo plures diffamant. Primi XenodochiaetMonasteria postea sunt appeU
tjuidem juste , secundi vero inique , tertii lata novis nominibus : res tamen ipsce et ante
tandem criminose. Itaque nomen religiosum, nomina erant ^ et religionis veritate firman-
I. Merito commendatur; 2. Injuste aversa- tur , quaetiam contra improbos defenduntur,
tur; 3. Scelerose depretiatur. (5) Ab initio nascentis Ecclesiae structa sunt

pneseilim, I. Vetustate Sa- J"^"ioai

luerum /iiexanuna. .uu aauctuiua..
2. Dij^nitate; 3.
;
o
lulls securitate ' cq ^ Essaei , sic dicti quasi sancti , seu pii.
Essa3orum sanctitas seu
i.\\eU^^\os\-ldeosuntvetustatenohiles(6), Q"^"^^ 7^^« ^''^'^^
utteste D. Augustino, ipsorum antesignani P\^^^\ declarat Porphyrius ,
infens.ssimus
liabeantur HeUas et Joannes Baptista i Hos Ghristianorum mimicus. Impn lUms philoso-
enimduos viros magnificos exordium monas- phi verbarefert Eusebius(6), quae hbens prae-
tici ordinis prcetulisse credimus. (8) Helias ^ereo , ut concludam cum D.
Bernardo sta-
quidem in veteri Testamenlo, Joannes vero i^i^ veYig\osi vetust^texnx Res enim est anticpucB
Bapiista in novo. Etenim Ueliam et Hceli- religionis , perfectcu fundatcu in Christo pie-
zceum constat veraciter veteris Testamenti ^^^'^^ ^ anticpm hoireditas Ecclesioi Dei, a
monachos fuisse. Subjungit ibidem D. Au- tempore Prophetarum pra^monstrata , jamciue
nouce gratice sole exorto , a Joanne Baptista
(i) Tert. L. (te Pall. 1. —
(a) D. Angust. L. de Mor*
rcclos. 3i. —
(ri) Lib. dc Oper. Monach. cap. 28. —
D. Bern. Apolo^'. de Morib. Rdigios. (5) Tert
— (4^
Apol (0 Wom. de S. Joan. Bapt. — (2) D. Aug.ibid. —(3)
2.— (6) Tert. L. de Pall. 4. —
(7) Tert. de Pall. 1.— (8)
^^?- -^S- —(4) D. August. ibid.— (5) Tract.97. inJoan.
Serm.de Instruc. Monach. — (6) Lib, 9. de Pracpar. Evang.
 . ,,,

NOMEN. — GONCIO V. 53
histaurata et innovata^ ah ipso Domino ^anc- complectitur : Si est charitas , ihi est pleni-
tissime celebrata ; ah ejus discipulis ipso prce- tudo legis (i) tum quia, ut vult Doctor An- :

sente concupita. Post passionem vero Doinini gelicus , omnes alias virtutes quodammodo
calente adhuc in cordibus fidelium effusi ligat in unitatem perfectam (2) ; tum quia
ejus sanguinis recenti memoria , solitariam ut subjungit ibidem D. Thomas , « unit nos
hanc vitam eligentihus j paupertatem spiritus Deo , qui est ultimus finis humanoe mentis,
sectantihus ^ et in spiritualihus exercitiis ^ et et ideo secundum charitatem specialiter at-
in contemplatione Dei pingue otium altero in tenditur perfectio chrislianse vitae » (3); tum
alterum zelantibus deserta repleta sunt. Ex quia rehgiosos ad sequenda evangeUca con-
^

quihus legimus Paulum ^ Macharium, An- silia inducit. Inde merito exclamat D. Ber-
tonium , Arsenium et alios quamplures in nardus
, Bonus dilectio murus ; sed Jiahet :

sanctw hujus conversationis repuhlica con- hic murus antemurale dilectio quasi murus ,

sulares viros egregia nomina in cii>itate est , antemurale regularis districtio. (4) Se-
, ,

Dei nohiles et triumphales titulos hahentes culares dilectione tanquam muro cinguntur
de victoria hujus seculi , et principis hujus qua ad observanda divina mandata incitan-
juundi , et corporis sui , de cultu animi ^ et tur, et vitanda cuncta quoe divinae legis ob-
Domini Dei sui. (i) Postquam D. Bernardus servationi contraria sunt religiosi ultra hunc :

fuse monastici status retuHt vetustatem, hu- murum quo non secus ac caiteri Christiani
jus propositi consolatur sectatores , redar- adstringuntur ad praeceptorum divinorum
guens h?ereticos ahosque pravae voluntatis observantiam, habent antemurale , nimirum
,

homines, qui eos novitatis accusant. Sileant dilectionem, qua ad servanda consilia evan-
ergo qui in tenehris de luce j udicantes j nos gehcaaccenduntur, qua?querepellit acquiren-
arguunt novitatis ex ahundantia malce i^o~ dae perfectionis impedimenta. Quare nuncu-
luntatis^ ipsi potius arguendi vanitatis : qui panturaD. Bernardo christiance devotionisy ,

superbia qua tument excjecati , rehgiosi no- ac religionis speciosissima portio (5) Devotio .

minis non agnoscunt neque vetustatem,neque autem in fervore consistit charitatis , ad quam
dignitatem. se per votum adstrinxerunt. Quos ideo sic
I. Quanta sit rellgiosi nominis dignitas (2) urget D. Bernardus: Nonenim solum vovistis
duodenaria estratione demonstrandum sci- omnem sanctitatem , sed omnem sanctitatis
:

hcet ex, i. Ardenti dilectlone 2. Sts^tus perfsctionemy et omnis consummationifinem,

;

perfectione 3. Rehgionis
; obhgatione 4« (^) ;

Terrenorum abdicatione; 5. Perfecta imita- Non quod perfecllo essentiahter sita slt
tione; 6. Proximorum separatione 7. Om- in consihorum observantia
;
quam absque ,

nimoda suiipsius oblatione; 8. Crucis baju- consiHis evangehcis sectantur pra^lati sed ,

latione; g. Plenaria remissione ; 10. Merito- quia , utait D. Thomas , actualis renuntiatio
rum acquisitione ; 1 1 Ampla remuneratione; propriarum facultatum est instrumentum per-
.

12. Coeh comparatione. fectionis, (7) Neque quod rehgiosi sint in

Qui sufflammatur igne , ad ple-
charitatis statu sed duntaxat
perfectionis acqulsltse
,

nitudinem legis accedit. Nam , ut subjungit acqulrendaj : et ut fatur Doctor Angehcus

ex Apostolo D. Bernardus , plenitudo legis non quasi profitentes seipsos perfectos ^ sed
charitas in qua omnia concluduntur mandata profitentes se ad perfectionem tendere.^t"
(3) At religiosus ad plenitudinem Evangelii que tandem quod sint episcopis perfectio-
(4)assurgit: qulaquaardet dilectio eum non res episcopi enim sunt in statu perfectio-
:

Solum ad mandatorum observationem stimu-
lat, sed adhuc ad sectanda evangehca consi-
lia invitat. Obhanccausam fratres de monte
Dei sic alloquitur Mehifluus Doctor « Non
est vestrum circa communia prcecepta la?i-
guere , neque hoc solum atteuclere quid prce-
cipiat Deus , sed quid velit , prohantes qucc
sit voluntas Dei hona , heneplaccns et per-
fecta. (5), quoe charitatem resplcit. Charitas
autem nuncupatur ab Apostolo, vlncuhim
nis acqulsitae ; rehgiosi vero in statu per-
fectionls acquirendae. Hoc discrimen, inquit
ipsemet Christus (8), nam dum pastorale mu-
: nus commendare vult Petro, illum ter inter-
rogat an de facto plus caeleris amet, sclllcet
an Christum diligat , ut aliorsum dixlmus ,
plus quam sua , plus quam suos, plus quam
se , ita ut sit paratus pro Salvatoris amore
rehnquere suas facultates , sepaiaria proxi-
mls suamque donare constanter vilam at
, :

perfectionis tum qula omnla Dei mandala

: dum ad pauperlatem evangehcam vocat, ait
Lib. de Vit. Solit. ad Frat. de Mont. Dei cap. i.
(1) (i) Coloss. 3. — D. Aiig. in Psal.91.
(2) —
(S) aa. q.
— Tert. L. de Spect. 12.
(2) —
(5) D. IJcrn. Serm. xS. \\\. ad. 8. — (4) Serm. ao.
in Cant. —
(5) Tract. de
inCant. —(4) S. Paulin. Epist. 1. —(5) Tract. de Vil. Vit. Solit.cap. i. —
(6) Tract. de Vit. Sulilar. cap. a.
Solitar. cap. 1. — (7) 22. quxst. 184. a. 7. Act. 5. (8) Joao. 21.
 :

54 NOMEN. — CONCIO V.
tantummodo : « vaJe, diores esse videntur. Quid enim illis can-
SI vis perfectiis esse ,

vende omnia qiioe habes, da pauperibus et didius, qui totius immunditias spurciiiae evi-
sequere me.» (ij Verum licet religiosi nonsint tanles , cogltationum sicut actionum peccata
in statu perfectionis acquisltaej neque episco- deplorant? quid fortius illis, quibus tribula-
palem perfectionem attingant , attamen sl tio pro solatio , contumelia pro gloria , ino-
bene pcrsniciinus istasoUicitiidonos adpcrfec' pia pro abundantia ducitur ? Isti carnem non
tionis necessilntcm constringit (i), quia per- habent , quia in carne carnem obUti audiunt
fectionis acquirendoe tolllt impedimenta et ab Apostolo ; «Vos autem in carne non estis,
medla sectatur. Quare rellglosam vitam velut sed in spiritu.» (i)Corio carent,quia nitorem
mediam collocat D. Bernardus inter coeli ci- el dlstensionem mundanarum sollicitudinum
ves et homlnes mundo deditos. Illi mandu- non habentes , in pace in idipsum dormiunt
cant panem Angelorum in regno Dei , isti et requiescunt. Nlhil morari intra se patiun-
cum prodlgo porcorum sihquas comedunt in tur, quia nec modicum quidem offendiculum
seculo.v^Z' utraque mensn prohibeor ; nb hac tolerabile reputant , aut intra se, aut in con-
quideni professionis, ab illa coiyoris vinculo: scientiis singulorum. Clausi sunt labiis ne vi-
ut nec acl inferiorem audeam^ nec ad supe- deantur, sic et nos materiaUbus valUs cir-
riorem accedere possim. (3) Verum iicet re- cumcingimur, ne secularium ocuUs et acces-
Uglosi accedere nequeant ad coelestium ci- sui pateamus. Indecens est si appareant, nisi
vium dignltatem mundanos tamen ionge interdum forte ad risum quia nihll turpius
, ,

superant in chrisliana perfectione. Quos de- quam monachus per urbes et casteUa discur-
notatos vult D. Athanasius per veros adora- rens nisi cum iUa cogit quoe operit multitu- :

tores qui adorant Deum in spirltu et verita- dinem peccatorum charitas. Charitas enim
te. (4) « Quinam suntiUi veri adoratores, qui risus est , quia hllaris est : laeta quidem non
neque in hoc monte , neque Hlerosolymis , tamen dissoluta. Toti corpori masticant ci-
sed in spiritu adorant Deum , et in veritate? bum dentes quia ipsi pro toto Eccleslae cor- :

Responsio, isti sunt qui in desertis montlbus, pore, videUcet tam vivis quam mortuis orare
etqui in speluncis et cavernis lerrae habitant , suntconstituti. Non facile consumuntur quia :

qui cltra congregationem Ecclesiae per opera quanto annosiores tanto ferventiores , et eo
bona spirltu iUuminati , in spiritu et veritate rapidiuscurrunt, quo vicinius appropinquant
adorant Deum. »(5)Non negat Aihanasius se- ad palmam.Perordinem positi sunt ; ubienim
culares qui soUtariam vitam non ducunt, esse aUquid ordinatum est,si hic non est, ubi cibus
veros Dei adoratores ; sed eremi cultores et et polus, vlgilare et dormire , laborare et
reUglosos antonomastice et per exceUentiam quiescere , ambulare et sedere, csetera omnia
nraedlcat Dei adoratores, quia omnibusspre- in numeroet mensuraet pondere constituun-
tis , unlus Dei adorationi unice vacant in spi- tur? Superiores et inferiores sunt, quia inler

rltu et verltate adorantes. Nec mirum si D. nos pra^lati et subditi sunt , et sic superiores
Athanasius vitam soUtariam agentes adeo inferioribusjunguntur,ut inferloresasuperio-
commendat ; quia in iUis pietas magis eni- ribus nondlscordentxum auleminferioresmo-
tuit ^
gratia plus refulsit, charitas amplius veautur, superiores nunquam moveri debent
radicai>it. ReUgiosorum pietatem et perfec- quia etsi subditi quandoque turbentur pree- ,

tionem ])eUe declaratD. Bernardus(5) exden- latorum est in mente composita perdurare?
tium comparatione « dentes enim candldi
: Huc usque D. Bernardus qui longiuscule re-
sunt et fortes ; carnem non hal^ent ; carent Ugiosam perfectionem ex dentium compara-
corio ; nlhil Intra se pati possunt ; noti est tione deducit qufB micantius adhuc , 3. Ex
,

(h)lor sicut dolor eorum ; clausi sunt lablis rellgionis obUgatione coruscat.
ne vldeantur; indecens est cum videntur nisi Status religionis totam ^itam obligat ad
ridendo ; toti corpori masticant cibum per studium perfectionis Ex Angelico nam-
;
.

ordlnem poslti sunt superiores aUi et aUi que Doctore, « ad statum duo requiruntnr
; :

inferiores; et cum
moventur su- primo, obUgatio
inferlores secundo, quod hoec obU-
, ;

periores nunquatn. (6) Hujusmodi dentes gatio cum aUqua solemnitate fiat , ut perpe-
t'go arbitror homines moMastica^ profes- tuam habeat firmltatem. Unde aUquis in statu
sionis qul vlain compendlosiorem et se- perfectionis dicitur esse
, non ex eo quod ,

curiorem vitam eligentes de tolo cor- liabet actum dilectlonis perfectoe

,
sed ex eo ,

pore Ecclesiae quod candidum est candi- quod obUgat se perpetuo cum aUqua solem-
,

,,„ ^„ ^ nitate ad ea quaBSuntperfectionis. » (i)ReU-

.

.l^^^^^Z^^^^^r^^Ztt-^ g'"^' «"'«"> "'^"g'^»' sesepervota, no>. pro

—
Qaacst.j. ad Antioclnim. (6) D. licrn. in Coen, Dom.
— (7) Serm. 95. de Diversis. ^1) Rom. 8. —(2) D. Thom. 2. 2. q. 1S4. n. 8. Art.4.
 :,

NOMEN. — CONCIO V. jS
aliquo tempore , sed pro toto tempore "vitse;Bernardus spiritalem commendat pauperta-
tem. Religiosos qui eam profitentur Grego^
et hsec obligatio fit per vota solemnia; uncle
rius Nazianzenus multum adhuc proedicat
dicuntur esse in statu perfectionis ; y:?r^.y^r-" ,

titn cum in professione regulari promittatur Juhanum Apostatam redarguens Vidcsne :

stabilitas (i) status namque ab stando dic- hos pauperes victu ac tecto carentes P hos
:

tus constantiam , firmitatem

,
et quamdam humiles et terrenos y et supra terrena ; qui
,

velut innuit durationis perpetuitatem. Sic inter homines versantur , et rehus humanis
status matrimoniaUs est constans neque nisi sunt superiores ; qui vinculis pressi, liheri
,

per alterius conjugis mortem potest dirimi. sunt ; qui nihil in mundo hahent, et omnia
Sicstatusregularis perpetuoobligat reUgiosos hahent? qui mundo superiores sunt. Hos, in-
ad observationem votorum quae solemniter quam , propter mortificationem immortales
voverunt, velut aemulantes slatum beatorum. proptcr soluiionem Deo conjunctos ; quorum
Uti enim beatitudo est status omnium bono- est ahjicere , et quorum simul est super thro'
rum , in quo beati immutabiU fruuntur feU- nos sedere ; qui nudi sunt et incorruptihili^

citate , ila reUgio est status in quo regulares vestluntur indumento ; qui in solitudine hu-
iuvariabiliter obligantur ad observantium re- jus seculi , alterius seculi frequentia ac cele-
rum quas vovendo sunt. Inde D. britate fruuntur ; qui voluptatcs ^abjiciunt,
polliciti
Thomascommendatperfectionemregularium et tamen perpetuam atque inexplehilem ani"
supra Curatos, quia hi proprle non sunt in fnorum ohlectationem hahent. [i)\ides qudLn-
statu perfectionis, quia non sese obligant pro tum extoUat Gregorius Nazianzenus religio-
semper ad regimen animarum: possunt enim sam professionem. Taediosum foret singulas
ad libitum resignare aul permutare benefi- ejus elucidare sententias. Optime ad propo-
cium religiosi vero post emissa solemniter situm religiosos mundo superiores decantat ,
:

vota, nequeunt pro sua voluntate deserere seu , ut fatur Clemens Alexandrinus mundo ,

religlonem quam libere professi sunt , sed majores (2") ; quia nihil in mundo proprium
necessario et firmiter tenentur viverej 4« 1" habent, uihil desiderant ; omnia terrena con-
terrenorum abdicatione. temnunt,ut, 5. Illustri imitatione,exempIari
Quam hene monachi tonsionihus compa- divlno sese conforment,
rantur : quia rei^era tonsi sunt , quihus nec Scmper ante te hahes quem sequaris, Do-
corda^ nec corpora^ nec aliquid mundanum niinus exemplum in terra posuit cum E^an- y

in proprietate relictum est. (2) Si ex morali gelium ihi reliquit. (3) In Evangelio autem
Philosopho nemo dignus Deo qui opes non habent religiosi spiritalis paupertalis exem-
contempserit , nonne Deo digni sunt religiosi plaria, nimirum Christum et Apostolos , qui
qui pro Dei amore,non solum proprias relin- omnia relinquentes secuti sunt Dominum :

quunt facultates , sed adhuc desiderio eas nohilis titulus voluntarice paupertatis quam
habendi renuntiant? O quam nobilis est ab- Christus docuit verho : Beati pauperes spiri-
dicatio illa etiam desiderii terrenorum Nul- tu consecravit exemplo ; nec enim hahuit
! ,

lus est quantumvis pauper, qui non sit spe propriam domum , in qua caput reclinaret ,
ei desiderio habendi dives. Itaque religiosus et in qua cum discipulis Pascha manducaret
etsi de facto parvas vel nullas reliquerit nec proprium habuit unde trihuium soheret.
mundi divitias , atlamen mulium reliquit , (4) Sic paupertatem in ornnibus demonstra-
qui desiderium etiam hahendi reliquit. (3) vit Salvator , non solum in summa egestate
Religiosa paupertas binam complectitur ter- vivens , neque adhuc nudus moriens , et in
renorum abdicationem nam et bona quae alieno tumulo sepeliri volens , sed proesertim
:

possidebat deserit , et etlam spei et deside- nascens. Nam in dii^ersorio viatorum natus
rio quo homo cuncla mundi bona complec- est ut hospiies et peregrinos , super terram
, ,

titur renuntiat. Ut autem fatur D. Bernar- ipsius exemplo edocti, tios esse confiteremur,
,

dus , paupertatem spirilualem tria consti- Pannis involuius est , ut habentes tanium
tuunt: depositio rerum et coniempius ; vililas quihus iegamur his contenti simus : per om- ,

et ahjectio suiipsius ; ahdicatio proprice vo- nia pauperlate materna conientus ut totius ,

luntatis in omnihus. Ha'c sunt tria uerce re- religionis forma in ejus natiuiiate nota vi' ,

ligionis insignia quw hominem Deo et An- dereiur. (5) Ilabent Regulares paupertatis
,

gelis reddunt conjormem , coelesiis patrice evangelicae exemplar illustre , nempe paupe-
civem conscrihunt , et hceredem. (4) Mire D, rem et egenum Christum. Hujus paupertaiis

(i)D. Bern. Epist. 7. —

(9.) D. Born. Scrm. cp). de di- (1) Orat. 1. in Julian.
—
(9) Strom. 2. —
(S) D. Aug.
versis. —
(S) D. Crcg. Hom. 5. in Evang. — (4) Scrm. L. 5o. Ilom. Ilom. 34- —(4) D. Bcrn. Scrm. 2. in C«n.
2. in Coen. Dom. Dom. Malth. 5. — (5) Guerr. Serm. 5 de INat. Doic,
 ,:

55 NOMEN. — CONCrO V.
twejiiphim prinu post Christum Apostoli edi- Nihil enim gratius Deo possumus offerre
derunt^quando inprimitii'n Ecclesia multitu- quam quod dicamus : Possidenos (i)Tria suiit .

dinis credentium erat corunum et

anima una^ bonorum genera qua' Deo possumus offerre:
etomjiia communia: hcec reVigiosts Jpostolo' nimirum bona forlunae bona corporis et ,

rum scquacibus re/icta est. {i) « Laus ergo bona anlmi tria autem illa bona Deo offe-
;

hujus cliscipllnce ab Apostolis sumpsit exor- runt religiosi bona fortunae, quibus per vo-
:

dium qui sicut a Doniino didicerant , vel a luntariam paupertatemrenuntiant bonacor- ;

Spirilu Sancto , cujus viriute nuper ex allo

poris, quae per votumcastitatis abdicant; bona

fuerant induti , modum convivendi sio sibi animi, per votum obedientise mentem suam
inslituerunt ut esset multitudinis cor unum , imperio superioris subjicientes; tribus reli-
animauna, et omnia communia et essent gionis volis tresTrinitatispersonas honorant:
,

unanimes semper in templo. Hanc apostoli- hberahlatem Patris per votum paupertatis;
cce institutionis formam quidam aemulantes puram Filii generationem per votum castita-
non habentdomos vel diverticula, nisi do- tis per votum vero obedientiae missionem
, ;

mumDeil, domum orationis omniaquaecun- Spiritus Sancti a Patre et Filio missi non
: , ,

que facluntin nomine Domini faciunt, simul per imperium neque per consilium sed per ,

habitantes, uno ordine una lege viventes originem. Ex CardinaH AngeHco nihil in via
, ,

niliil habentes proprium nec ipsa corpora excellentius efficere possunt morlales, quam
:

sua, nec voluntatesin potestatesuahabentes, honorare Deum amare Deum, seseque tota- ,

simul dormiunt, simul surgunt, simul orant, liler donare Deo. Haec trla praestant flos Ec-
simul psallunt, simid et legunt fixum et 6'/^.y/(^ 07Y///?<?.y (2), religiosi namque honorant
:

immobile propositum eorum obedire proe- Deum, quia

, ut fatur Esaias propheta, sunt
,

posiiis suls,et suhjacere eis. »(2) Magna pro- in Ecclesia Dei y;/<7/?^fl!^/o Domini ad glorifi^
fecto relio^Iosorum dignitas Apostolorum esse candum. Deinde Deum amant demonstrantes
sequaces sed longe major eorum gloria, esse fervoreni spiritus in proposito rigorem in
,
, ^

ipsiusmet Chrlsti imltatores, pro ejus amore dilectionemipsamSancti Spiritus suavitatem^

abdicare terrena, ipsosque, 6. Relinquerepa- et plenam omnium in conversatione formam
rentes. pietatis. (3) Tandem seipsos totos Deo dant
Deus Abrahamum in perfectionls semita nimirum facultates , corpus , animam, rnen-
dlrigere volens , dixit ei : Egredere de terra tem, cor , et cuncta generatim quae habent
tua^ et de cognatione tua^ et de domo patris elquaesunt, Deo tanquam holocaustum con-
tui. (3 Non absimiliter qui in statu religioso secrant. Hoc namque intercedebat discrlmen
perfectlonemacquireresatagunt, debent exire inter holocaustum aliaque sacrificia , quod in
de terra sua de cognatione sua , relinquere
,
aliis sacrificiis una duntaxat pars victimae Deo

parentum domos , ab ipsis etlam parentibus offerebatur alla vero pars vel ad sacerdo-
,

extra cognatos quisque, ac proximos ,

sei^7iidii\ , tem vel ad offerentem pertlnebat verum
,

debet fieriy si vult parenti omnium verius m

holocausto tota vicllma Deo offerebatur,
jungi. (4) Dei Filius, etsi princeps pacis, non neque pars residua erat vel sacerdoti , vel of-
venit tamen pacem mlltere , sedgladlum , ferenti. Idem dlscrimen reperitur in oblalio-
venit spparare filium apatre, a matre fiiiam. nlbus Deo a secularlbuset a religiosls factis :
Duo sunt quoe naturae velut contraria vi- seculares dlmldlaturn cor offerunt unam ;

dentur , scillcet inimicorum amor et paren- partem Deo , alteram vel conjugi, vel proH,
tum odlum inimicorum amorem cunctis ge- vel mundo. At rellglosi sese totos et integros
nerallni Chrlslianls praecipit Domlnus; pa- absque ulla dlvisione offerunt Deo corpus, ,

reutum vero odium expostulat Chrlstus ab animam mentis cogitatlones cordis affec-
, ,

illis quos ad statuni regularem vocltat. Quam tiones , totam vitam quam ducunt, 8. Baju-

ierum est quod rcgnum ccelorum i>im patitur lantes crucem ut Christi Domini sint se-
ct qui vim faciunt diripiunt illud. Quanta quaces.
enim ui opus cst ut homo diligat inimicos ^et Quid ad crucem invitat perfectionis secta-
odcrit patrem et matrem : utrun?que enim tores; « Si quls vult venire post me, abneget
jubet ^
qui ad rcgnum vocat. (j) Utnimque semetipsum, tollat crucem suam et sequalur
exsequuntur religlosi et inimicos diligunt
, me.» Salvator primus pertullt crucem, et re-
,

ei pareuies deserunt, ut, y.Toti sese Deo of- rrulares ad ferendam crucemsui exemplo sti-
feraut. mulat. 1^2.vc\ propter crucem piis dictum est :

''""
(0 D. Bcrn. Serm. .. in Coen. Dom. (,) D. Bern; - (^«^' ^O Q^' ^"'^' ^^'''^' '''''''''' '''''"'

L. 2. de Amor. Dei c. 9. —
(7>) (Jcn. 12. (4) D. Creg* — „ _,
L.7. Mor. i4. - ^5j D. August. L. 1. de Serm. Dom* D. Angust.
(1) — (2) D. Cypr. — ("^) D. Bern. Tract.
io MoDt. cap. 25. de Vit. Solit. cap. 2.
 NOMEN. — CONCIO V. 57
cijixerunt cum vitiis et cojicupiscentiis suis. tyrium cruentum in duratlone superat.
(i) Carnem suam cum vitiis et concupiscen- Cruentum martyrium in momento simul cum
tiis vitam vitafinit ; unde vocitatur a Tertulliano, com-
suis crucifigunt religiosi religiosam
ducentes Qui sunt
: voluptate superiores qui pendium mortis [j)
,
at martyrium incruen- ;

viricunt animi motus et perturbationes (2), tum toto vitae tempore durat, quapropter qui
qui mentis dejiciunt tumorem , carnis petu- illud sustinent nuncupantur a Gregorio Na-
lantiamdomant, passionum procellas sedant: zianzeno vivi martjres. (2) Religiosi sunt
quapropler eos sic loquentes inducit Grego- vivi martyres , quia incruentum sustinent
rius Nazianzenus; Iram velut belluam quam- martyrium. Ideoque, ut docet D. Bernardus,
dam sustineamus , linguam velut ensis aciem idem consequuntur praemium ac illi qui pro
7'etundamus , et uoluptatem uelut ignem ex- confessione fidei sanguinem fundunt Quid :

stinguamus : oculos jrcenemus j rabiosum tac- estquodeadem merces promittitur pauperibus

tum , gustumque vellicantem coerceamus ^ et martjribus , nisi quod paupertas volunta-
effusum et petulantem risum irrideamus {IS) ^ ria quoddam est genus marijrii , /lorrore
cunctasque in universum cordis et carnis do- quidem mitius , sed diuturnilate molestias ?
menius concupiscentias; Sunt qui existimant (3) Ut autem martyrium , ita et 9. Religiosa
Christianum expeditum mortis genus adhanc professio pleuariam poena? obtinet remissio-
cbstinationem abdicatione voluptatum eru- nem.
diri. (4) Primiceri Christiani spectaculorum Perfectus Christianus pati exoptat , ut to-
abdicabant voiuptates , ut ad cruentum sub- tam Dei gratiam redimat , ut omnem ueniam
eundum martyrium forent expeditiores et ; ab eo compensatione sanguinis sui expediat,
Rehgiosi jugi voluptatum abdicatione conti- Omnia enim huic operi delicta donanlur. (4)^
nuum patiuntur mariyrium./?<?//^/o«/^ ^/rt^w^ Aliorsum (5) efficaciam martyrii retuhmus ,
spiritualis martjrii bellum e^/.(5)lllevere mar- quodpeccatorum maculasexpungit,etomnem
lyr est qui pro Dei amore , pro veritate et poenam sive temporaleni,sive (eternam pecca-
religione sustinet mortem. Hoc proestant re- tis debitam absolvit. Idipsum enini prcestat
ligiosae vitse sectatores, ex Dei amore mo- martyri quod renato baptismus. Eosdem
rientes sibimetipsis , suis concupiscentiis , effectus confertreligiosisprofessio : haec enim
vitiis, libertati suae : licet enim non sint ju- omnem poenam
peccato debilam tollit; non
dices qui eos condemnent , nec carnifices qui solum ob indulgentiam plenariam quam lu-
lorqueant , nec instrumenta supplicii , qui- crantur novitii habitum religionis suscipien-
bus aut decollentur , aut dilacerentur , aut tes , sed etiam exvirtute votorum , quue tanta
exurantur , non deest concupiscentia quce efficacia pollent, ut exseipsis satisfaciant pro
materiam quotidianam nobis exhibet. Hoc omni poena peccatis debita. Ideoqueprofessio
martyrium quo quis moritur suis concupis- solemnis comparatur baptismo. Lai^acrum
centiis adeo est nobile et excelsum , ut sit baptismus est , de quo ascendit , qui ad cel-
non solum dispositio ad martyrium cruen- situdinem vitce perfectioris intendit (6) et :

tum, sed adhuc conditio sine qua nemo po- quemadmodum adultus suscepto baptismate
lest consequi martyrii palmam. Nam, ut sub- moriens, coelum illico ascendit, neque pur-
jungit Cyprianus martyr, frustra cervicem gatorii sustinet poenas , ita religiosus emisso
prcebueriscarnifcij nisi prius occideris ajfec' voto solemni afflans animam , statim coeli
tus. (6) Imo incruentum martyrium quo potitur beatitudine , neque temporalem pur-
inordinati concupiscentiae et passionum acci- gaiorii patitur flammam , adeo religio est sa-
duntur motus, duplici de causa cruento proe- tisfactoria , 10. Et meritoria.
ponendum est martyrio tum quia difficilius
: Meritorius Jactus est mundus (7) et qul :

vinciturvoluptatisconcupiscentiaquamdolor: secularem, et qui regularem ducunt vitum,

dolor enim venit ab extrinseco, voluptas ab mereri possunt quandiu sunt viaiores ; at
intrinseconascitur. Qui vincitdolorem trium- religiosi coeteris paribus majora sibi compa-
phat desicariis; atqui superatvoluptatem, de rant merita tum quia virtutis profiten- :

semetipso triumpliat ; ut enim ratiocinatur tur disciplinam ; siquidem in obedientia vir'

D. Cyprianus , maluni omnino facilius uin- tutes solidantur {S) castitas ca^lum sapit , :

citurquamvoluptas-.cpiihostem vicit^ fortior et angelicam reverberat puritatem. Unde D.

fuitj sedaltero ; qui libidinem repressitjSeip' Bernardus sic alloquitur fratres de Monte
so fortiorfuit.ij) Tum quia in cruentum mar-
(1) Tert. L. 5. adv. Marc. la. —
(2) Orat. pro
Basil.

D. Cern. Serm. 2. in Ccen. Dom.

(i) —
(2) Clem. —(5) Serm. 1. de Fest. Sanct. (4)Terl. Apol.
Omo.
—
Alex. 2. Strom. —
iV) Orat. Apolog. ad Marlyr. (/»)
— 5o. — (5) Tert. Prxdic. Tom. 4- Tract.
de Ma' t);-
Tert. L.de Spect. 1. —(4) D. Cypr. Oraf Apolog. ad (6) D. Bern. Serm. 35. in Cant. -(7) Tert. L. adv. \ alent.
Mart.— (6) D. Cypr. de Dup. xMart. —
(7) De Uoo. l'ud. ~ (S) D. Bern. Serm. ao. de Diversis.
^
4
 ;

58 NOMEN. — COrsCiO V.
J)ei Jltlssinia est professio vestra , ccelos
:
culi contemnunt volupiates, et tanquani
transcemlit par Angelis est ; angelicce si-
;
exsules vitce \\\ mundo vivunt.Quemadmo-
miiis puriiati. adhuc voluntarla dumqui exsillo damnantur, extorresa patrio
(i) Quam
commendat paupertas : nam custos et magis- solo, carissima uxore et dllectissimls filiis or-
tra est virtutum kujusmodi paupertas, sicut bantur,censudespoliantur,cognatisprivanlur
econtrario radix est vitiorum immoderata voluplatihus, suntque penitus a fruge hujus
rerum affluentia (2) tum quia pcenltendo ;
Yitoe alieni
, sic religiosi etlam viventes sunt
moriifKata per peccatum merita rursus vivi- exsules uit(e{i)^\n patriosolo sunt extorres,
ficant et, ut fatur D. Bernardus, ruptce sta-
;
inter propinquos longe absunt a propinquis,
bilitatis damna^ reliquorum regularium prw- interseculi voluptatessuntvoluptatumexper-
ceptorum integra obscr^atione compensant tes,a cunctisseculi gaudiis prorsus alleni ; in
(3) tum quia de virtute in virtutem pro-
terra viventes, coelestium civium cemulantur
ficiscuntur , et majores quotldle sanctilatis vitam. Regularis namque observantia , ipsa.
acquirunt gradus nam sicut peccatoribus , est Hierusalem , ei quce in coelis est , tota
:

ut sancti fiani , sic Sanctis ut sanctiores mentis devoiione , et com^ersationis imitatio-

fiant ^ necessaria est severior ^vivendi disci- ne ^ et cognatione^ quadam spiritus socieiate.
plina (4); tum quia regularis Deo donat , non (2) Religiosi coelestem aemulantes viiam , coe-
solum fructus, sed arborem, non solum ope- lestibus splendent virtutibus. Nam , ut eio-
ra,sed principlum , nempe voluntatls liberta- quenter fatur Philo Judaeus sed quod est ,

tem. IMeritum autem dono Deo facto com- proposiium de parandis dii^inis , vereque
mensuralur lum quia religio , quae est proe- ofympicis viriutibus : in his quibus infirmis-
:

cipua inler virtutes morales, magls meretur, sima sunt corpora , sed animce validissimcp.
caelerasque virtutes ad religlonis virtutem (3) Gorpus quod corrumpitur aggravat ani-
elevat tum quia regulares ex voto vlrtutem mam , eamque ab arduis virtutlbus saepe sae-
;

ad praxlm redigentes duplo merentur. Ha- pius dimovet : at religiosi qui corpora sua
bent enim meritum speciali virtuti debitum, crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis
et adhuc merltum ex observantia voli com- suis, adeo sunt animo vahdi , quasi sint cor-
paratnm. Verbi gratia et meritum virtutis poris mole exonerati , et ita virtutlbus sunt
castitatis, et meritum voti castltatis contra- addicti quasi non sapiant terram, sed ccelum.
:

riorum enim eadem est ratio. Rehgiosus lu- Quare Gregorius Nazianzenus monasticam
xurians diiplex committit peccatum unum agens vitam, hcereticorum malevolentia ner- :

contra pr;eceptum Dei luxuriam vetans, ahud secutus et dehonestatus, audacter pronunliat:
contra emissum caslitatis votum. Tot con- Ipse sum imago supernce glorice (4) ; quia
densatre ratlones probe demonstrant quan- innocua ejus vita coelestes exprlmens virtu-
tum ditentur merltls rellglosi , quorum, 11. tes, imago erat supernae Hlerusalem et bea-
Aiupla est in coelis remuneralio. tae fellcltatls
,
quam praelibantin terra probi
Ut enlmopera scelerosa parant descensum rellgiosi, et qua in coelo abunde remuneran-
in iiifriium, ita virtutum actus sunt media tur Ipsorum est enimregnum ccelorum^ qui :

asoendendi in coelum. Quod innuit D. Ber- contempserunt vitam mundi. (5) Ultra aeter-
nardus alloquens fratres de Monte Dei : Si- nam felicitatem qua omnes praemlantur justi,
nite sinite sapientes hujus seculi , de spi- specialiter remunerantur religiosi. Quod ani-
,

ritu kujns mundi tumentes ^ alta sapienies madvertens D. Bernardus expendens istud :

et terram lingentes, sapienter descendere in Ecce nos reliquimus omnia quid ergo erit
,

injernum: vos autem dum foditur peccatori nobis ? ait : In exsilio vestro duplex est af-
jovea , sicut ccepistis , siulii facti propter flictio , humilitatis et laboris , ideo duplex
Deum Christo duce humilium apprehendite remuneratio in terra viventium^ sublimitatis
,

disciplinam asccndendi in coelum. (5) At- et quietis : quies in sede, sublimitas injudi-
lendite non ad praesentia bona quae viden- cio. Speclalis haec religiosorum remunera-
tur , scd ad futura quae non videntur tio innilitur verbo ipsiusmet Christi , qui :

Ennrvat quippe animam prcesentium con- eam etiam adhibito jurejurando pollicltus
solaiio, roborat exspeciatio futurorum.^ coe- est. Haec promissio est quidem facta primo
lestium spe et futurorum exspectatione. ApostoIIs qul omnia relinquentes, secuti
,
Roboraii regulares terrae renuntiant, prae- sunt Christum ; est etiam facta regularibus
,

sentium consolatlonem abdicant, cunctasse- evangelicam paupertatemprofitentibus.Quod

, ^-1 rT''n''
"""'''
^tr''''
""' '• ~ ^J} P-
'^"''"^ ^^'''''
(') Tert. Apol. ^2.- h) D. Bern. Ep.63. - (3) L. de

.
^ ' f '«• /5j [), Bern. hpiac. 27.
 ,:

NOMEN. — CONCIO V. 59
tleiioiatum vult D. Bernardus (i) per il- factus est exsul paradisi el mundi incola
las sedes quas in circuitu sedis Dei , viginti- probus religiosus econtra est exsul mundi,
quaiuor senioribus positas nobis in Apoca- incola paradisi. i. Criminosus Adanius fuit
lypsi Evangelista Joannes testatur. « Ubi si divina denudatus simililudine,at probus reli-
duplicatum quis apostolicum numerum ani- giosusdivinae similitudinis defertcharacieres:
madvertat , rion difficile forsitan , quibus O cella spiritalis exevcitii mirahilis officina^
etiam sedes illas judex paraverit , recognos- ifi qua humana anima , Creatoris sui imagi-
cet. Invenitur autem in aliis apostolica vita nem in se restaurat, etad suce redit originis
pariter et doctrina ; in aliis tantum vita. In pnritatem. (i) i. Scelerosus Adamus fuit
aliis , inquam meritum, pariter et officium: ignorantiae obvolutus tenebris ; at religiosus
in aliis merilum sine officio invenitur. Quod innocuus divina illustraturluce : nam,ui sub-
si dixerit quis nonnullos etiam inveniri jungit Sanctus Basilius, eremum Gregorio
apostolicse perfectionis expertes, solius au- Nazianzeno commendans , solitaria vita cce-
tem probationis haeredes ; ipsi viderint ubi lestis doctrince est ac dii^inarum ar-
schola ^

sedeant, imo etiam caveant ne ea forte sit tium disciplina, cst totum , quod
Illic Deus
tertia pars stellarum , quam de coelo in ter- dicitur ; uia qua tenditur ; totum per quod
ram draconis cauda legitur detraxisse. Soli ad summce veritatis notitiam pervenitur»
siquidem perfectioni illarum sedium legitur Perperam religiosi de ignorantia culpantur ,
facta promissio, dicente adDominum Simo- qui sunt gnostici j idest, cognoscendi po-
ne Petro Ecce nos reliquimus cuncta et
: testate praditi. (2) Religiosanamque vita est
secuti sumus te quid ergo erit nobis? Et
: divinarum artium disciplina , coelestis doctri-
Dominus ad eum Sedebitis , inquit, super
: nae schola, ubi de coeli gymnasio , Deus est
sedes duodecim, judicantes. Duplicatur au- totum quod dicitur. Porro non amplius in-
tem numerus duodecimus , quod haec pro- venire licet, cpiamquoda Deo discitur : quod
missio videatur tam in proelatis quam in autem a Deo discitur totum est, (3) 3.Cri- ,

subditis, nempe in Noe et Daniele inveniri. minosus Adamus fuit Dei famlliarilate priva-
Hi sunt etiam apud Esaiam (2) duo Se- , tus at probus rehgiosus familiariter cum
,

raphim , qui super solium stetisse legun- Deo conversalur. Nam , ut testatur ipsemet
tur , in quo Dominus prcesidebat. Interpre- Deus de anima innocua loquens , ecce cgo
tatur enim nomen ipsorum , ardentes vel lactaho eam , et ducam eam in solitudinem
accendentes. Accendere est prcelatorum ar- et loquar ad cor ejus. (4) Inde exclamat D.
dere j^eligiosorum» , (\wovum (WgmidiS^ 11. ^yi Hieronymus : O
eremus familiarius Deo
coeli comparatione declaratur. gaudens ! (5) Cui arridet Richardus Yictori-
Monastica? professlonis encomiastes Basi- nus expendensisiudSponsae: «Paululum cum
lius Magnus , illam interdum paradiso volup- pertransissem eqs , inveni quem diligit anima
tatis , interdum coelo comparat. Adamus in mea.» (6) « Quo praesente innovatur anima,
paradiso terrestri positus, quadruplici potis- etquasi ei adhaerens sentit interni gustus dul-
simum pollebat privileglo nam, I. Erat di- cedinem , intelligentiam spiritualem, fidei
:

Tina insignitus similitudine , superna illus- illuminationem , spei augmentum , charitatis

tratus luce , Dei famillaritate gaudens , ju- incentivum, compasslonis affectum justitice ,

cunde et absque labore ullo in illo loco vo- zelum , delectationem virtutum. Habet in
luptatis operans, cui aptari possunt haec Eze- oratione cum Deo familiare colloquium, au-
chiells verba Tu signaculum similitudinis, dlri se sentiens, et plerumque exaudiri, facie
:

plenus sapientia et perfectus decore , in deli- ad faciem cum eo loquens, et audiens quid
ciis paradisi Deifuisti. (yjYerum peccando, loquatur in ea Dominus Deus , in oratione
fuit, 2. Divinis illis destitutus characterlbus; Deum cogens et interdum convlnceus. » ,

cui probe convenit quod de Lucifero fatur Tandem , 4- Scelerosus Adamus ejeclus est
TertuIIianus Tu resignaculum similitudinis. de paradiso voluptatis, et labori et oerumnis
:

(4) 3. Ignorantiae tenebris ol)vohitus , et, 4. mancipatus. Profecto sibi pugnare videtur
Dei famillarilate privatus; 5. /Erumnosola- Scriptura ; nam uno loco asseverat nuper
bori mancipatus. Verum religlosus quodam- productum Adamum ad operandum in para-
modo politur privilegiis innocuo Adamo diso voluptatis positum « Tulit ergo Domi- :

collatis; et, ut fatur Basillus, ejcsul mundi, nus Deus hominem , et posuit eum in para-
hceres est paradisi. (5) Adamus per peccatum dlso, ut operaretur,et custodiret eun> ; »(7) et

(1) Serm. ad Praelatos in Concil. Gener. conKrcgalos. (i) Basil. ib. — (2) Clem. AIcx. 2. Slrom. — (.'1) Torl,

— (2) Gap. 6. — (5) Cap. 9.8.— (/j) Tert. 2. adv. Marc L. de An. 2. — (4) 0>t<r. 2. — (5) lipist. ad llthod.
10. — (5) Tract. de Laudib. Ercai. — - (6) Cant. 5.
- (;) Cen. 2.
 ,

6r> KOxMEN. — GONCIO V.

slatim aC peccavit Adamiis « emisit eum mundl persequcntis felix effugium , lahoran-
Dominiis Deiis de paracHso voluptatis , ut mcerentium consolatio^ ab cestu tiuj7i quies ,

operaretur terram de qua sumptus est. « (i) seculi refrigerium , peccandi repudium , re-
Productus Adamus vix ad operationem des- clusio corporum , libcrtas animarum curia ,

tinatus est, et ejectus de paradiso, statim ad ccelestium senatorum, uhi victor dcemonum^
operandam terram mulctatus est. Magnuni socius efficitur Angelorum. (i) 3. In coelesti
auleni af^noscit D. Thomas inter utramque Hierusalem , sunt Angeli puritate nitentes,
operationem discrimen. Operatio innocui dilectione ardentes , Deum indesinenter lau-
Adami in paradiso non fuisset aerumnosa , dantes et benedicentes, divinamque vo-
sed gratissima Adami criminosi non fuit ju- luntatem in omnibus adimplentes. Quis coe-
cunaa,sed laboriosa Nec tamen illa opera-
: lihem vitam ccelestem et angelicam dicere
tio esset laboriosa^ sicut post peccatum , sed uideaturP (2) Regulares enim non secus ac
fuisset jucunda. (2) Idem intercedere vide- Angeli, castitate nitent, dilectione ardent,
tur discrimen inter regulares et seculares. Dei voluntatem adimplent, ejusque laudes
Utrique laboribus et aerumnis sunt addicti ; continuo decantant. 4« Ii^ coelesti Hierusa-
sed extra paradisum religionis , aerumnae la- lem sunt throni in quibus veUit in solio suae
boriosae sunt , in paradiso religionis jucun- majestatis Deus sedet. Religiosos nuncupat
dissima?. Nam , ut pergit Basilius Magnus , Gregorius ISazianzenus Spiritus domiciliumf
cremus est paradisus deliciarum ^ ubi spirant Domini voluntatem (3); quia sunt templa
aromata uirtutum ; ubi rosce charitatis igneo Spiritui Sancto sacrata in quibus Deus resi-
,

rnhore flammescunt\ uhi lilia castitatis nii^eo det velut iii thronis et tanquam Seraphini
candore candescunt ; cum quibns etiam hu- igne coelesti sufflammati , propriam abneganl
militatis violcc ^ ubi myrrha mortificationis , voluntatem , ut Deo totahter adhaereant.
Tion soluni carnis , sed quod gloriosius est ^
Quod fuse prosequitur D. Bern. (4) multas
proprice voluntatis exundat thus assiduce ^ et cellae et cceU demonstrans simiUtudines , ut
orationis indesinenter emanat. Paradisus reHgiosos ad coelestem vilam ducendam in-
namque rehgionis non est corporeus, sed citet « Propterhoc secundum formam pro-
:

spirituaHs : Nec vero locum reputes cor- positi vestri habilantes in cceHspotius quam
poralem paradisum hunc i^oluptatis internce. m ceHis , excluso a vobis toto seculo, totos
(3) vos inclusistis cum Deo: cellae siquidem et
Et quasi parum sit statum religiosum coeH habitatio cognata est quiasicutcoelum :

comparasse paradiso voluptatis, in quo inno-
cuum Deus posuit Adamum, Beatus BasiHus
iUum adhuc velut coelum contemplatur as-
severans nihil esse in terris
et tam pulchrum quod ei comparari possit :
et ceHa ad invicem videntur aHquam ha-
bere cognationem nominis, sic et pietatis.
, A celando enim coelum et ceHa nomen ha-
tam magnum bere videntur, et quod celatur in coeHs, hoc
et in ceUis. Quidnam esthoc? Vacare Deo ,

itaque e solo coelo petendam ejus similitu-
dineni. BasiHo arridens Joannes CHmacus
ait monasterium esse quoddam coelum ter-
r^/z?//?2(4) coelestem aemuians Hierusalem
frui Deo. Quod cum secundum ordinem pie
et fidehter celel)ratur in ceUis, audeo dicere,
sancti Angeli Dei cellas habent pro coelis
i. et ajque delectantur in cellis ac in coelis.
:

Cc)f*]estis Hierusalem pulcherrimis vernat (lo- Nam in cella jugiter coelestia actitantur: coe-

ribus suavissimis abundat fructibus : Vere lum cellaeet sacramenti similitudine, et pie-
,

vlaustrum est paradisus. Hic prata i^irentia tatis affectu et similis operis effectu proxi- ,

Scripturarum , prceterfluens lacrymarum un- mum efficitur : nec jam spiritui oranti, vel
dositas quam de puris affectibus amor ille etiam a corpore exorto , a cella in ccelum
,

cfrlesti^ eltquat : hic sunt arhores erectissimce^ longa vel difficilis via invenitur. A cella enini
chori Sanctorum nullaque est quce non in coelum semper ascenditur vix unquam a
, ,

multa gaudeat fructus uhertate. (5) 2. Coe- cella in infernum descenditur nisi sicut :

lestis Hierusalem est locus pacis et habita- dixit Psalmista Descendant in infernum
(5) :

lio cjuietls ubi animae snnctce solutae a mo- viventes : videlicet ne descendant morientes;
,

lestiis corporis ab effrajnatis passionum hoc enim modo saepe cellarum incolae in in-
,

motibus, a dacmonum tenlationibus , a pec- fernum descendunt. Sicut enim assidue con-
candi periculis, impeccabiles effectae inva- templando revisere amant gaudia coelestia ,
,

liabiH fruuntur tranquillitate. O eremus ut ardenlius ea appetant , sic et dolores in^

(1) Gen. 3. —.{2) 1. p. q. 102. art. 3. — (3) D. Bem. (1) Basil. Magn. — (2) D. Bern. Scrm. Sj. de Divers.
ad Gleric. cap. 21. — (4) Grad. 4. — (5) Petr. Dam. — Orat. in iaudem patris
(3)
—
sui. (4j Tract. de Virg.
^"™- 59. SoUt. c. 4.— (5) Ps. 34.
 :

NOMEN. — CONCIO V. 6i
ferni , ut horreant » et refugiant. J3elle denolatos Hoc mare magnnni et spatiosum^ :

quatnvis fuse D. Bernardus religiosi status in quo utique certum est^ nihil aliud quani
dignitateni declarat ex cellae coeli compara- prcesetis seculum amarumjluctuans designa-
tione , innuitque adhuc quanta polleant re- ri. Tribus Jiominum generihus , suo cuique
gulares prae secularibus salutis securitate. modo perwium est, ut transeant liberati. Tres
3. Nullus quandiu vivit in hoc seculo , se- enim sunt Noe ^ DaTiiel et Joh ^ quorum
curus est de salute, quia tempus viae idem primus navi , secundus ponte , tertius uado
quod periculi et timoris. (i) Verum minus transit. Porro tres homines tres ordines Ec-
periclitatur in religione quam in seculo clesia^ signant. Noe qnidem arcam rexit ne ;

majoremque habent regulares quam secula- periret diluvio ubi protinus rectorum Eccle- ^

res salutis securitatem. Nam,utfatur D. Ber- sice formam agnosco ; Daniel^ vir desiderio"
nardus , in religione homo vii^it purius, cadit rum ahstinentice et castimonice deditus ipse , ,

rarius surgit velocius incedit cautius

^
ir- est soli Deo vacans
^
pcenitentium et conti-
, ^

roratur frequentius, quiescit securius, mcere- nentium ordo ; Joh quoque suhstantiam hu-
tur fdentius purgatur citius , prcemiatur jus mundi bene dispensans , in conjugio,
,

copiosius. (2) Salus vitio periclilatur, virtute fidelem designat populum terrena licite pos-
solidatur. Religiosum autem propositum est sidentem. (i) Religiosus autem ordo ponte
mors vitiorum , fomes et vita uirtutum. (3) pertransit procellosum hujus vitae pelagus ,
Magnum estreligioso statui quod sit vitio- minori cum periculo et majori cum secu-
,

rum mors, majus quod virtutum vita di- ritate , quam ordo conjugatorum vado per-
catur, maximum vero, quod virtutum fomes transiens. Quod multiplici ratione demons-
nuncupetur. Uti vita mundialis et carna- trat D. Bernardus tum quia ordo conjuga- :

lis est mors virtutum , vita et fomes vitio- torum , qui maxime mare magnum vado
rum, ita vita regularis et spiritualis est mors pertransit ^ laboriosum prorsus , et periculo-
vitiorum, vita et fomes virlutum, et qui il- sum , etiam longum habet iter ; quippe quod
lam profitetur, tacet 7ion modo a strepitu nulla vice compendice captet : atcontinentium
diaholicarum suggestionum , a strepitu car- ordo ponte pertransit ; quod iter breuius , ,

nalium desideriorum^ a strepitu mundi (4) , et facilius,et securius esse nemo esi qui nes-
sed adhuc mundum contemnens, carnalia c'/«^. Tum quia tot vitia, maxime in seculo
desideria comprimens , diabolicas sugges- grassantur, et naufragia saepe snepius acci-
liones repellens, vivit virtutibus , ad quas dunt: Kalde enimdifficile est prcesertim die-
velut quodam fertur fomite. Cujusmodi fuit bus istis quihus malitia nimis invaluit inter
Victor mira sanctitale praeditus, qui , ut fa- undas hujus mundi, voraginem vitiorum et ,

tur Sanctus Paulinus , ingenita simplicitate, criminalium peccatorum foveas declinare.

iampurusanimifuisseperhibetur^utpeccare Religiosi autem mundi declinant foveas ,
nescierit. (5) Innata malitia omnes sumus sirtes evitant vitiorum , et quemadmodum
proni ad peccandum, ad malumomnes docti Loth, ut sese a Sodomae liberaret incendio,
et ingeniosi : at Victor peccare nescivit, ad parvam confugit civltatem , ita illi , ut
quasi agnata illi esset sanctitas, ac si alterius a procellis maris sint immunes, ad quietum
foret nalurae. Quale jugum fidelium unius religionis portum se recipiunt. Civitas parva
spei , unius uoti , unius disciplince ! (6) et jusia, id est, noji longe a seculo , in qua,
Exclamat TertulUanus; acsihomines infide- Loth ardenie Sodoma , salvatur , mo/ias-
les, animales et scelerati , sint alterius spe- terium est. Tum quia mundani conju-
ciei ab hominibus spiritualibus , religiosis , gati sustinent iria maris hujus pericula
disciplinam virtutis profitentibus iUi vitia : cojicupiscentiam caniis^ cojicupiscentiajn ocu-
sectantes , salutis patiuntur dispendium : lorurji et supcj^biam vitce (2) Religiosi au- :

isti justitiae et sanctitati vacantes , salutis tem mundum abdicantes tria iUa evadunt
su9e curam gerunt. pericula.Tum quia pons super quem trans-
D. Bernardus praesentem vltam velut mare eunt reUgiosi trihus cojupacius est ligJiis : ,

proceUosum et periculosum reprcesentat ; ut qui perfecie eis injiiti voluerint non la- ,

homines vero supra iUud mare navigantes batur iji iiijicje pes eorujji. Ha^c autej/i sujit
ad tres ordines revocat : nimirum ad con- pccjia corpoj'is paupertas subsiajiiice mun- ,

jugatos, prselatos et continentes, seu reU- dialis et huniilitas obediejitice. ['d) Tum qula
giosos quos per Job, Noe et Daniel vult seculares divitiis onusti , sunt muUo magis
:

expositi diaboU tentationibusquam religiosi

(i) Tert. L de Poen. 6. - (2) Serm. in id SlmU.
^^^^^„13 exonerati facultatibus. Volujiiaria
est Hegn. copiornm. ncgor. — (0) Basil.
;

Mag. dv Land.
Erf-m. — (4) Basil. Magn. Serm. deSanct. Pct. ct (i) Serm. 3.*). do Diversis. —
(a) D. Rorn. Scrm. in Pa-
Patil. - (5) Epist. 24. — (6) Tert. L. a. ad Uxor. 8. rab. de dccem Virg. —
(o)Scrm.55. de Divcrsis.
 ,

62 NOMEN. — CONCIO V.
paupertas possesslone uel desiderlo
qiiff sinc potuerunt exslinguere chaiitatem.» (i)Ae6fc\i'
habetitr, qttanto expeditior est, tanto secitrior saria est et omnino navis ista prcelatis ^tribus
est. Expedit esse nudos cuni diabolo , qui compacta lateribits , quce est utiqiie forma
nudus est luctaturus nudus athleta fortius:navium , ut sit nimirum jujcta doctrinam
dimicat ; natator exuitur, ut/luuium trans- charitas de corde puro , et conscientia bona
,

eat ; viator rejectis sarcinuHs bene cursitat, et Jide non ficta (2) Ut praelali iiave procel- .

(i^ Seculares et regulares cum diabolo dimi- losum vitae pertranseant pelagus absque nau-
cant, illi induti , isti nudati. In via etiam fragio chariiatis debent ardere igne haec , :

salutis ambulant, illi ponderibus onusti, isti autem charitas praelatis necessaria ad navi-
sarcinis exonerati.Tandem procellosummare gandum absque periculo tria complectiiur :

sulcant, illi tempestatibusexagilati, isti pla- i. Purilalem cordis. « Puritalem cordis in

cida tranquillitate fruentes. In monasterio est eo pra^latus habeat ut prodesse desideret,noa
vita contemplativa , in seculo est laboriosa ; prteesse ut scilicet proprium commodum :

in monasterio est vita sancta, in seculo est vel honorem seculi vel aliud quidpiam suum ,

vita criniinosa ; in monasterio est vita spiri- in pra^latione non quaerat, praeter solum be-
tualis , in scculo est vita cajvialis ; in mo- neplacitum Dei , et animarum salutem, » 2,
nasterio est i>ita coelestis , in seculo est vita In prailato desiderat D. Bernardus conscien-
terrcstris ; monasterio est vita quieta , in
in tiam boiiam. Nam cum intentione pura
seculo est vita turbulenta ; in monasterio est irreprehensibilis quoque necessaria est con-
vita pacifica, in secitlo est uita litigiosa ; in versalio , ut forma factus gregis , incipiat
monosterio est uita tranquilla , in seculo est facere et docere ; quoniam oportet irrepre-
vita contentiosa ; in monasterio est vita cas- hensibilemeum esse quiproeest, ita ut secura
ta , in seculo est vita lujcuriosa ; in monas- conscientia , cum Domino respondeat expro-
ierio est vita perfecta, in seculo est vita vi- brantibus sibi verbum Quis ex vobis ar- :

tiosa ; in monasterio est vita plena virtuti- guet me de peccato?(3) Non quod sine pec-
hus ,
in seculo est vita plena vitiis ; in mo- cato penitus esse possit in hac misera vita
nasterioest vita sanctitatis , in seculo estvita sed quod ea quDe arguit in discipuUs oportet
etquiacontraria juxtase posita
//i/<j7///rtt'/^(2): summopere viiare magistrum. Tandem 3. ,

magis ehicescunt , muUimode religiosam vi- « QuaUs est in conversatione, taUs sit ne-
tam mundiali vitae opponit D. Bernardus, cesse est in cogitatione. Ne videUcet foris
ut illius perfectlones ex hujus defectibus mi- UumiUs, intus elatus sit, in corde suo prae-
cantius splendeant : inde sororem ad secuU sumens de sapientia seu virtute,autsanctiiate
fugam et reUgionis hortatur statum. Ju' sua quae est sine dubio fides ficta
: quando ,

disti bona quct sunt in monasterio , audisti non sicut ostendit humiUtas conversatlonis,
mala quce sunt in seculo ; audisti virtutes in sola Dei pietate confidit. » HiB sunt con-
monastcrii, audisti viiia seculi ; audisti sa- ditiones quas in prselatis requirit Bernardus,
lutem monasterii , audisti perditionem seculi ; ut absque salutis jactura navem pastoralem
audisti vitam , audisti mortem. Nunc igitur regant. Qui corde impuro aut prava cons-
ecce in conspectu tuo bonum et malum. Ecce cientia , aut fide ficta navigant , sunt in nau-
ante oculos tuos perditionem animce et salu- fragii periculo. Hac tempestate praelati Ec-
tem. Ecce ante te vitam et mortem. Ecce sacerdotescharitate fragrantes,puro
clesiae et
ignem et aquam : extende manum tuam , et corde Deo servientes, in conscientia bona
elige quod vis. Ecce via paradisi et ecce , conversantes , veram non fictam fidem ha-
via injerni. Ecce via quce ducit advitam, et bentes , super navem hujus mundi, magna
ecce via quce ducit ad mortem : ergo ambula cum securitate navigant. Quibus non com-
ver quam volueris. Hoc solum rogo ut eligas petunt ea quaeD.Bernard. exprobrat suse aeta-
meliorcm qua3 ducit, non ad infernum, sed
, tis pastoribus. «Sicut populus, sic sacerdos ;
ad paradisum non ad morlem, sed ad vi-
; sicut laicus, sic et clericus. Uterque cupit ,

lam non ad flamnationem sed ad salutem.

; , uterque dillglt mundum , et ea quoe in mun-
Pra^Inti Eccleslaj nave transeunt pelagus do sunt. Laicus tamen cum labore, sed cle- :

Qu(r poterit nnvis inveniri quce tam imma- rici sine labore volunt possidere totum mun-
nes sustineat fluctus, el intanto secura pos- dum. (4) Communicare volunt cupidilali
j//^5^c f//5mm//ic.'^ (3) Respondet Mellifluus et superfluitati hominum, sed non labori ;
Doctor « Utlque fortis ut mors dllectio
:
peccare volunt sed non flagellari cum ho- : ,

juxta quod alibi habes; aquae muliie non minibus unde tlmendum est quod flagel- :

lentur cum daemonibus. Quomodo seculares

(1) D. Bcrn. Serm. 2. de C(rn. Dom. — (2) Lib. de
—
Mod. ben. vivend. ad Sor. c. 2J. — (5) D. Bern. Scrm. (1) Cant. 8. —
(2) 1. Timolh. 1. (^) Joan. — 8.
35. de diversis. (4) Serm. ad Pastor. in Synodo Congregatos
 NOMEN. — CONCIO V. 63
non expenderent substantlan". suam vivendo christlanura nonien insequentium , ut ipsis
luxuriose etiam in prsesentia sacerdotum ;
, exprobranl Hcec etenim est revera fideles.
quomodo non intenderent vanitatibus et le- ratio totius odii adversus nos : nomen in cau-
nociniis hujus seculi ; quomodo non essent sa est (i) : tanto scelerosiores quod injuste
insolentes et elati , cum tantum fastum, tan- adversantur rehgiosum nomen , nullius ini-
taminsolentiam videant clericorum ? Nonne micum , nullius reum, (2) Uti autem pagani
in praesentia eorum irreverenter abutimini christianum nomen odiebant , nonnuUi ex
eleemosynis pauperum de patrimonio cru- : injustiiia
, ; ahi vero ex quidam ex invidia
cifixi non facitis codices in Ecclesiis , sed nequitia : ita multi Ghristiani trino illo
pascitis pellices in thalamis vestris , impin- motivo rehgiosum aversantur nomen , sci-
guatis canes , adornatis equos , phalerantes hcet ex , i. Injustitia 2. Invidia , 3. Ne-
pectora, et capita deaurando , et vere in ca- quiiia.
pitibus omnium platearum dispersi sunt la- i. Quam
Gentiles christianum injuste
pides sanctuarii. (i) Plateae latae sunt, et lata aversati sint inde colligit Tertul- nomen
estvia quae ducit ad mortem. Lapides sanc- Hanus, quia oderunt quosignorabant. Hanc
tuarii, id est, sacerdotes, sunt incapitibus , itaque primam causam apud vos coUocamus
id est, in introitu lalarum viarum docent : iniquitatis odii erga nomen christianum :
enim populos per prava exempla , ingredi ignorantiam scilicet (3) iniquitatem autem :

vias latas quse ducunt ad mortem, et demer- odii ex ignorantia procedenlis quadruphci
gunt in profundum inferni. » HucusqueBer- ratione demonstrat, Odium non secus ac
nardus, iUico subjungens ; Dolor capitis in amor cum sint actus voluntalis, praerequi-
membra redundat : capita populi sunt sacer- runt necessario nolitiam objecti veldihgendi,
doies, Omne caput languidum , et omne cor vel odiendi. Uti amor non fertur in incogni-
mcerens, (2) Languentprcelati Ecclesice incu- tum , ita nec odium ; el quemadmodum ne-
piditatihus suis : quia ergo languor est in ca- mo rationahter potest amare, ita nec juste
pitihus , mceror ohoritur iti cordihus. Corda odisse quod ignorat. Quid enim iniquius
sunt Ecclesice i>iri religiosi ^ qui honorem quam ut oderint homines quod ignorant^
suum intelligentes non respiciunt in uanita- etiamsi res meretur odium P Tunc cnim me"
tes et insanias falsas : qui plorantes plorant retur , cum cognoscitur an mereatur. Fa-
in nocte hujus aduersitatis, ubi apud prcela- cante autem meriti notitia , unde odii jus-
tos Ecclesice invalescit cupiditas , et rejri- titia defenditur P quce non de eventu^ sed de
gescit charitas. Rehgiosi moerent et plo- conscientia probanda est P (4) 2. Malum et
rant. Ad quid mcerent et plorant? quia Deus demeritum est objectum odii , at econ-
peccalorum sceleribus offenditur; quia im- versobonumet meritum estamorisobjectum:
mobihs Ecclesise columna concutitur; quia qui autemabsque praevia objecti notitia amat
status rehgionis ob pravos regulares con- vel odit, saepius amat malum odiendum , et
temnitur ; quia rehgiosum nomen injuste odit bonum amandum. Cum oderint homi-
oditur. nes j quia ignorant quale sit quod oderunt ^
TTFiATici^ » T* t-*..' • cur nonliceat ejusmodi illudesse . quod non
II. FAK5. Quantumvis rehffio cnristiana , , 7. n r. .
^ 1. .
/ 7 .^ /Q\ pj debeant oaisse r Ita utrumque ex alterutro
silsujnmumfidei sacramentum 16) auo naeies
1
, ^ .7/ . .

reaars^uimus. et isrnorare lilos dum oaerunt.

; i .

j. '
. 1 r 1 i-i • ^-
discrimmantur ab mndehbus , chnstiani no- ^. P ,
.
7 • •

7. /^ , z-n r\^'- . ->

. . ^j A11 .• 1et injuste odissedum i^norant. i'3) o.Udiiex
• • •

minis thesaurus quo probi L.hristiani opu- ^ ^ ^ .\ ^ r .

.
. . . .

j.^ ^ r
*•
!• ignorantia procedenlis iniustitiam tatentur
I , ^
lenter ditantur, perrectio propria relieionis .0
•

„,•:.. • • •

.^ . . .
•*

' ^ , .
^. ipsimet Lhristiani nominis osores ; Cum om-
1 • . .

quae non solum amicos, sed eiiam immicos, *

.1 7
. . . • •
/ . .
1... ., ^ f ., r \ , .. nes qui retro oderunt , quia i^norabani. si-
ailigit; ut hcec sit periecta et propria bonitas .* , ^ ' . /• / . .
-'

? ' ^ / ^ ' ' 7.7. mut ac desinunt isuorare ^ cessant odisse. a.

nostra.non communis, Amicos enim diii^ere ^
. .

s? •. i . , . • • •
' . , . , . . ,-iP Depulsa ijjuorantia qua innitebatur inius-
.

omnium est ^ inimicos autem 7

solorum Cnris- * ,. » ,
' .^ , . . . ''. .

.. //\ A.. i i i tum odium et coonito chrisliani • nomjnis

tianorum. (4) Attamen plures ab hac boni- 1

f , /> , . • . •

. . .^ / ^ S •!, »1 bono et mento, . plures ex idololalris /fw/^^

1 1 1

late propria degenerant, de pretioso lilo the- /^, ,. ri 1 . . . . • • •

^ ^ 1, ^, ' . Clirisiiani. Utique de comperto . et incipiunt
sauro nuHum lucrum reportant. , *tandem ,. ? /• .
1

/>/ / . •
;
r-,1 . . 1 .
, ^ . ^ odisse quod juerant , et jjrofiteri quod ode-
1
Ghristiam characterem non demonstrant. ^ ,{ .' ' !• •. , . .' • •
.
runt. Cocjnita clnistianae rehjrionis ventate
rii
lantum , i ^
abest ut inimicos dihgant ; quin-
.. v\- • •
u •

»
et bonilale muui ex (jentihbus incipiuut
o -t-i
'

, . , . • • -^
imo rehgiosumV •

nomen absque i 11
ulla ratione
;•
,. ^ .• . • 1 • •

odisseiuissese idololatras.et chnsliani nomi-

, 1 i
1
^^ t^ .,. i , • • '
^
oderunt , Gentiiium aemulantes iniquitatem,
^ ,. . /, . '
' '
nis osores, et odium in aniorem converten-

(i)Thren. 4.—
(2) Esa. 1. — (5) Tcrt. L. cle Pal. /,^ r^^^^
^. ad Nat, 3. — (2) Teit. ibld.— (r^)

n. — (4) Teit. L. ad Scap. x. ry<^^^

^pol^ 1. —
i.

(4) Tert. ibid. — (5) Tert. ibid.

64 NOMEN. — CONCIO V.
tes, christlanam tllllgunt (Hsciplinam ,
eam- raty et propter hoc tentcwit et aniniam occi'-

nue libenter amplexantur. dit (i) ;

tum quia invidia est
et peccatum
En verum specimen injusti odii quo plu- iniquitas quee invidentem supernaturali vita

res reli^nosum aversanlur nomen. i. Ode- privat : O

quisquis es qui saluti im>ides alie-
runt quod ignorant, injustum est
,
autem nce , parcito uel tue. An quod im^idia
nescis
odisse quod non cognoscitur malum ; 2. In diaboli intravit mors in orhem terrarum ?
injusta illa Attende itaque tibi : si
ignorantia iniqui odii parente sibi enim ubi inuidia^ ibi
complacent amant ignorare cum alii gau- mors , profecto non potes simul et invidere et
, ,

deant cognoi>isse; malunt nescire quia jam vii^ere. (2) Uti Gentiles a diabolo in invidiam
,

oderunt. (i) 3. Nolunt veritatis assequi no- incitati christianum nomen odiebant , ita
titiam ne praevia cognitione ilhistrati in- pravi Christiani a daemone invidia exasperati
, ,

juslum odium immutent indebitum amorem, rehgiosum aversantur nomen.Verum,ut belle

sed in ignorantia perseverare volunt ut in philosophatur D. Bernardus , inuidia non ,

odio quoque perseverent. Adeo quod nes- magnos^ sed paruos semper torquct^ dicente
ciunt , pra'judicant id esse , quod si sciant Sancto Joh: Parwulum occidit ini'idia. (3) In ,

odisse non poterunt quando si nuUum odii eo enim quod aliquis alicui invidet, minorem
,

dehitum dcpreJiendatur ; optimum utique sit se ostendit eo cui ini> idet , quia nisi inferior
dcsinere injuste odisse. 4. Ex magno numero esset , de boJio alterius non doleret. (4) Ita-
personarum quae religiosam sectantur pro- que rehgiosis invident muUi quia ihis infe- ,

fessionem non colligunt regularis propositi riores sunt scientia , probitate sapientum
, ,

meritum , sed polius omnem sexum, ceta- exislimalione , praedicatione , exemptione ,

tcm conditioncm , et jam dignitatem
,
v^^m ex pri\>ilegio sedis apostolicce (5) mu- ,

transgredi ad hoc nomen quasi detrimen- tuati sunt. PergitD.Bern. de invidialoquens:

to mccrent : nec tamen hoc ipso niodo ad Hac peste nullus moritur , nisi qui terrena
crstimadofiem alicujus latcntis boni promo- ha^c appetit ^
quco iota noji veniujit plurihus.
vent ajiijnos. Quam bonus autem sit status Unde si quce desiderat illi invidetcpiipejiitus
rehgiosus satis demonstrat magnus eorum ea accepit , vel illi qui partejn hahejido quan-
iiumerus, cpd elegerunt uitam quietajji , re- titatem ei restjijigit ; hujic parvuUmi occidit
moti ah strepitu populari , a tuj'his inquietis, inuidia , quia dujn non potest adipisci quod
a magjiis Jluctihus seculi tajiquajti in portu ^ alii ini^idet, iji odium iinuidicefdiujJi) cadit,

sujit. Felicioj'es in portu quam in pelago ^ (6) Bene invidiosus nuncupatur parvulus,
Jatendujn est , coJicedcjidujn est (2) in pe- : quia invidendo se inferiorem iHo cui invidet,
lago fluctuant mundani in portu existunt , profitetur. Hunc parvulum occidit invidia,
religiosi quapropter sohtudinem nuncupat
: quia ejus interimit animam. hno uni invi-
Gregorius Nazianzenus asihun quo rehgio- ,
dens , duos tihiieddis infensos (7) dominum
:

sorum denotatur securitas. Eamdem vocitat scihcet et servum : Deum cui mancipatus est
Magnus Basihus rehgiosus, et rehgiosum , quem injuste tuni
spiritucdejji arcem. (3) In
tuto est quisquis est in arce : nam defendi- ex invidia, tum ex nequitia aversaris.
tur murorum fortitudine , turrium ahitu- 3. MuUis rationibus demonstrat TertuH.
dine machinarum ingenio , el militaris cus- quam injuste et quam scelerose Gentiles ode-
,

todiac praesidio. Inde cohigendum est quam rint christianum nonien qula non debet :

immerito parentes prolem suam ab hac arce aversari , nomen nisi ob ahquam culpam, ob
dimovere nituntur, et quam injuste nonnuhi ahquem reatum At quod nojjiijiis crijJieji ? :

ex invidia nomen rehgiosum aversantur. quce offcJisa? cpice culpa? Najn si quis J^eatus
2, Christhnum nojncji qucfdam J^atio a^jjiu- est nojjiijiuni , si qua accusatio vocahulorujn,
lceoperationis ijisequitur.[/\) Per operationem ego aj'hitj'or jiullam esse vocahulo aut nominl
.-Kmulam daemonem intehigit TertuHianus. querelam , nisi cujn quid aut harharujn so-
Gentiles dccjnoniorum pcssijjiorujji aculeis jiat , aut ijfaustum sapit, vel impudicujn ,
incitati (5) injuste adversantur nojjien illius i>el aliter cjuam enuntiantem delectet. Hiec
cemulcK ratiojiis ijiimicum. (6) Quapropler vocabulorujn aut nominum crijjiijia , sicuti
Gentihum invidlam ergaclirislianum nomen, uerbormn atcjue sennojimn barharisJJius est
ijwidiam ijiiciuLtatis (7) nppehat Tertulha- pitimn , et solecisjnus , et insulsior figma,
nus tum quia injuste odium spirat , tum Christianum nomen de suavilate velhojiita-
:

quia a da?mone sumpsit originem. Diaholus te modulatmn est ; Jion incorjimodumliJiguce,

enim invidet homini ascensujji unde corrue-
(1) D. Bern. Serm. 4. de Purif. Vir{^. —
(2) D. Bcrn.

(i) Tert. Apolog. 1. — D. August.

(a) in Pfialm. 99. Epist. 7. —
(3) Sap. 1. (4) — Bern. Serm.5. de Pdrif.
— (5) Orat. 2. — ^4) Tert. Apolog. 2. — (5} D. Just. Virg. c. 3.-. (5) D. Bern. Epist. 199.— (G) Serm. 5. de
Apol. 2. — (6) Tert. ibid. — (7) Tert. Apol. 1. Purif. Virg.— (7) D. Bern. Epist.7.
 NOMEN. — CONCIO V. 6<
nonauribus asperiim,non homi/il malun7,7ion /erocisse, Sed tali decUcatore damnationis
patrice infestum sed et gratum aliis et sono- nostrce gloriamur, Qui enim scit illum , in-
^

rum , et jucundum. (i) 2. telligerepotestnonnisigrande aliquodhonum

interpretatione
Inique Genliles christianunfi aversantur no- a Nerone damnatum. (i) Plures alias con-
nien, quod non potest esse scelerosum, nisi densat Tertullianus rationes inde concludit :

aliquod crimen denotet in Christianis. Quo- alloquens Ethnicos Atque adeo quasi prce' :

modo autem Christianorumdenotabit crimen fatus hcec ad sugillandum odii erga nos pu-
cum Christianus sit nomen nulUus criminis? blici iniquitatem. (2)
At Christianus si nullius criminis ?iomen est^ lisdem rationibus evidenter demonstratur
i^alde ineptum si solius criminis nomen est, odii iniquitas erga rehgiosum nomen i. :

(2)3. Non potest aversari nomen nisi secla Nunc igitur si nominis odium est^quis nomi-
aversetur, neque secta odio haberi, nisi odio num reatusP quce accusatio hocabulorum nisi
habeatur auctor sectae ; neque auctor sectae aut barbarum sonat aliqua ifox nominis ,
odio haberi , nisi de scelere convincatur. aut infaustum aut maledicum, autimpudi- ,

Plane si qui probai^it malam sectam , et ita cum. (3) Nihil horum sapit nomen religio-
malum et auctorem ^ is probabit et nomen sum , sed potius pudicitiam profitetur, be-
malum , dignum odio de reatu sectce et auc- nedictionem polUcetur , benignitatem prae-
toris. Ideocpie ante odium nominis compete- stolatur,fehcitatem ominatur. (4) Arehgando
hat prius de auctore sectam recognoscere ^ sic dictum, quia rehgiosos divino cultui Hgat,
vel auctorem cle secta. At nunc utriusque in- et religat per vota solemnia obedientiae, cas-
quisitione et agnitione neglecta , nomen de- titatis et paupertatis. 2. Nomen religiosum
tinetar ^ nomen expugnatur^ et ignotam sec- nullum denolat in rehgiosis crimen qui ad ,

tam ^ ignotum et auctorem vox sola prce- perfectionem per virtutes properant. ReU-
damnat , quia nominantur ^ non cjuia reuin- giosa professio ita est aUena a vitiis et crimi-
cuntur (3), quapropter injuste el nequiter nibus , ut qui eani servant, dicere valeant
secta oditur in nomine utique sui auctoris. cum veritate In nobis pudet aut piget :

Tantum abest ut secla sit mala , ut auctor ipsis nominibus scelerum pronuntiare (5) ;
secta3 sit malus , quinimo secta est oplima, quapropter injuste et inique aversatur in ho-
auctor sectae summe bonus. Auctor sectae est minibus innoxiis, etiam nomen innoxium. (6)
Christus Deus homo a quo secla denomina- 3. Non potest odiri reUgiosum nomen nisi
tur christiana, aquosectalores ejus dicuntur odiohabeaturprefessio reUgiosa , neque odio
Christiani. Oditur itaque in hominibus inno- haberi professio reUgiosa nisi odiohabeantur
cuis etiam nomen innocuum. ^. Inique bo- reUgionum institutores , quos tanquam Sanc-
num oditur nomen; christianum autem no- tos veneratur Ecclesia imonisi aversetur ip- :

men bonum est; non soium quia a bono semetChristus ad consiUa evangeUcavocans:
procedit auctore , neque adhuc quia bonam falso enimetimpie Calvinistoe in sua confes-
Jenotat sectam , sed etiam quia homines sione debacchantur in vota religionis quoe ex
maU iUud suscipientes emendantur , ut ex- daemonis officinaprocedereclamitant. (7) Ve-
perientia comprobatur in phiribus ^MO^ 7*<?/ro rius dixissent ea ab Spiritu Sancto edocta ,
ante hoc nomen , i^agos , i^iles , improbos no- a Christo auctorata , et a reUgionum funda-
vimus , amplexato autem nomine christiano , toribus amplexata, et suis sectatoribus trans-
probi et studiosi sunt effecti. 5. Gentiles ita missa. Nec quemquam offendit professio no-
sunt odio iniquo excaecati ut fton convin- minis , cum institutione transmissi ab insti-
,

cantur nequeprobitate Christianorum, neque tutore. (8)4» Conversio de malo in bonum

emendatione vitae idololatrarum christianam eorum qui propositum reUgiosum ample-
professionem amplexantium. Ut qulsque hoc xantur, ostendit reUgiosae professionis sanc-
nomine emendatur ^ offendit. Tanti non est titatem. Ita nomen emendationi imputa-
bonum, quanti est odium Christianorum 6. tur(^g)j ut constat plurimorum exemplo ,
.

Iniquitas eorum qui christianum aversan- qui antemonasterii ingressum , erant cunctis
tur nomen , ostentat simul et semel et odii addicti vitiis, suscepto autem religionis ha-
maUtiam, et Christianorum bonitatem ; qui bitu virtutibus splendent; 5. Muhi coecitate ,

sic redarguunt Romanos adhuc Genliles «r/// reUgiosum aversantur nonjen, et, ut fa-
:

Consulite commentarios vestros: illic repe- tur TertulUanus plerique clausis oculis in ,

rietis primum Neronem in hanc sectam cum odium ejus impingunt (10): nec oculos ape-
maxime Romce orientem Ccesariano isladio
(i)Tert. Apol. 5. — (2) Tert. Apol. 4- —i?) ^^ni\.

x^ — (4) I>.Tliorn. Opiisc. 19. — (5) Teit. Apol. 3. — (6)

/
(i)
V r„ . , 1.T ..
Tert. L.j.ad Nat. 3.-(2)Teit. Apol.
, , ,-v r^
2.— (.^) fert. 1^.,^ ^. 1. .id Nat. 0.— (7) A.t.
—
8. (S) Tert. Apo-
AP^'- ^-
li-g. 3. —
(9) Ibid.
— (.0) Ibid.
V. 5
ee NOMEN. — CONCIO V.
rluul ul insplciant
,
rando recursu ad eum tanquam ad supre-
tot bona opera ,
quoe
quoticlie fiuut in monasteriis 6. Pravitas mum Ecclesire judicem , in oppressionibus
;

eorum qui nomen religiosum oderunt plane quas injuste palilurreligiosum nomen; quod
demonstrat, et odii iniquitatem, et religiosi hac aetate tnalorum simHUer hominum grai^i
propositi probitalem. Tales semper nobis infestatione uexatur. (i) Nam , i. Vile et
insecutorcs injusti , impii ^
turpes , truces , velut contemptibilevituperatur; 2. Tanquam
i'ani dementes (i) ;
, cujusmodi sont haere-
inulile reputatur 3. Tandem scelerose de- ;

tici , et alii quamplures a quibus religiosum venustatur.

nonien scelerose depretialur. i. Muhum sane sunt criminosi religiosis

P^op^siti hostes cum odio injusto quo ilhid
III. PARS. Aprimordio enim justitia i>im :

aversantur, admisceant nominis exprobratio^

patitur. Statim ut coli Deus ccepit, iiwidiam
Omissa persecutione '''''' (^) ^erisum , rehgiosos nuncupan-
religio sortita est. (2) Pf
tum tum novo *^' monachos sceleroseque imitantes paga-
quam passisunt, in veteri, in
"*^'' •5"* ut fatar Lactantms , « ignari re-
Testamento, Dei cuhores status religiosus ,
^

«ostrarum ChnstumChreslum, etChris- ^.'^"^

fuit semper animadversione insecutus, per-
Chrestianos vocabant. » Gentihbus
secutione jactatus et calumniis denigratus. ^l^".^'.
,
^h»»slianum nomen vituperantibus similes
'T^n^^ovel). ku-us\m\ perrexitore maledico
""'^ impugnationem nominis
Petilianus in vitupcralionem monasteriorum f.^V^ T' (3), re-
regulares vocitant contumehose mo-
et monachorum arguens etiam me quod ge- ^^b'f
,
» ;

l^os sicque vituperant quce ignorant, et

nus hujus vitwame fuerit institutum; quod "f •

genus i>it(B omnino quale sit nescit , ^el fj'jodscnmt,eoquodignorant,corrumpunt.

W
,

potius toto orbe notissimum nescire se fingit.

Quibusresponderepossunt rehgiosi idip-
(3) D. Bernardus auimi denolat maenitudi- ^"^,
^"^^ cuidam ethmco Theophylus An-
nem in causa tum episcoporum , tum reh- tiochenus « Mihi cnmen vertis quod sim :

Christianus , et insigne pra^clarumque hoc

giosorum ? Nam Franciaj regem episcopos
opprimentem constanter redarguit. Rex Lu- ')?,^^t!Lf.!T ^^"1^^^^^^^^
doi
tiCB

tum religionis (^iSxxmmunmv.^ ^^ ^^... .,, ,

tvt •

deprecatur ut vicaria Christi utatur aucto-

^^'"^ nomen est. « Neque etiam monachi no-
"^"^" contemptibile,
sed honorabde. Itaque
ritate adversus inimicum Christi et Sanctorum f ^

l^^oju^ nonwn impingitis {^)yosomnes,qm

qui in circuitu ejus sunt , uiolentissimum
oppressorem et calumniatorem pauperum. (5) '\^ contumehose pronuntiatis.
clensorie et
« Nosappellamusmonachoscumdicit versus:
Quia nihilita decet zelum justitic-e quo agere
debet Christi vicarius , quam oppressos be-
Ecce quam bonum et quam jucundum habi-
nigne recipere, et ab iniustis oppressorihus *^^^ ^'^^'"^^ ^" ^"""^- ^"-^enim «.^«^dicitur:

liberare. « A nobis id omnimode fla-itatur :

^^ "^" ""^^^ quomodocunque nam et in :

^"^^^^ """? ^^^ ^^^ ""^ ^"."? ^^1^'« """' "^/^*

quod aliunde frustra tenlatum est. Circum-
speximus, et non erat auxihator. Ventum est P^.^^'^ ' ^"^'^ "^" P^^^^^ '.^^ ^^^^ .'^^^^•^5 ^'^r
ad commune refugium ; illo refugimus, ubi ^"'"^ ''""'
^^V
Q^i/^^go «ic vivunt m
'^^"f
confidimus hberari. Tantum adsit pietas , "«"Hhut unum hominem faciant^utsitdhsve-
nam facuhas non deest. Et quidem ex pri- requod scriptum est (6):Una animaet unum
vilegio sedis apostohc^ constat summam ^^^' muha corpora sed non muhae anm.ae
,

rerumadveslrampotissimumrespiceresum- ^ecte unus sohis. Unde dicitur /.ovo.

,
,d est,

mam auctoritatem, et plenariam potestatem. Respondeant ^''e iinus sanabatur in piscina.

Verum hoc inter veteia vestri sinUlaris pri- "^H'' ^^ ^^P^nant qui insuhant nomini mo-
matus insignia, speciahus iUustriusque nobi- "fchorum ,
quare ille qui inventus est tn-

htat vestrum, et inclytum reddit apostola- ^'"^^ ^^ ^^^^ ^""2," *^^^^"^ ^" mfirmitate,
tum ; si eripiiis pauperem de manu fortio-
*"''' respondisset Domino cum mota fuent
rum ejus. Nulla meo judicio in corona ves- ^^"^ (^) deponat, alius * ^^" ^^^^^ ^"^ ^^
tra pretiosior descendit ; descenderat unus , jam
gemma zelo illo vestTo, quo ^"^^ "^^
ffimulari consuevistis oppressos , nec relin- ^^'"^ "^" descendebat. Unus solus sanabatur,
quitis virgam peccatorum super sortem jus- "nitatem Ecclesia^figurabat. Merito insuhant
lorum. « Prohxusest D. Bernardus in com- "^mini unitatis , qui se ab unitate proecide-
mendando Summi Pontificis primatu, —
o. —
decla-
v-v- « , r» t> -uj rr * a " ,i^rr ^ x / n i
1 Bern. ibid. (2; Tert. Apolog. (5) Tert.
, Yy ^jj

^ —
L. 1. ad. Nat. 3. — Tert. Apol. 3. —
/5) Tert. L. 1.
,
(1)
^
Tert.
^ ,
Apol.6. Tert. Scorp. 8.
[2) — (3) D. Aug. 1. ad Nat. 3. — (4)
(6) D. August. ia Psal. iSa. (6) Act. —
L. 0. cont.Petiliao. c. 40,— (4) Epist.49. — (SjKpist.ig;. 4. — (7) Joan. 5.
 , ,

NOMEN. -< CONGIO V. 67

runt. Merito alils displicet nonien monaclio- nomen, quia nihil viUtaUs admiilit (i), sed
rum, quia noluntin unum habitare cum fra- pietati totum est addictum, dle noctuque
iribus. » Fuse demonsirat. D. Augustinus divinas decantans laudes. Reliquum ordinem
immerito insultare monachorum nomini disciplince cestimate de religionis
qui sit ,

lum haereticos ab unitate Ecclesiae sejunclos; officio. (i) T«diosum foret cuncta monacho-
tum aUos qui simul habitare cum fratribus rum recensere "virlutis officia, quae sileo, ut
nolunt , ad instar rehgiosorum qui in eodem exclamem cum D. Hieronymo O desertum :

monasterio varia corpora habentium , unum Christi florihus vernans ! o solitudo in qua
duntaxat habent cor quo se ad invicem dili- //// nascuntur lapides de quibus in Apoca^

gunt et uni Deo serviunt. Inde subjungit lypsi civilas regis magni struitur l o eremus
D. Augustinus : « Consideremus utrum de Jamiliarius Deo gaudens. (2) Quo famillarlus
omnibus Christianis dictum slt : Ecce quam Deo gaudent monachi, quo micantlus fulget
bonum et quam jucundum habitare fratresin Ecclesia floribus virlutum
quae carpuntur ,

unum ; an ahqui monasterlo, eo scelerosius vituperatur

sint certi atqueperfecti qui in
habitant in unum nec ad omnes pertineat nomen rellgiosum ab haeretlcis ethonilnlbus
:

ista benedictio , sed ad quosdam a qulbus crlmlnosis mundo deditis. Quid mirum si
tamen descendatad caeteros. Illa enim verba homines mujidi seivis Dei detrahujit , et qui
psalterli, iste dulcis sonus ista suavis melo- eorum vitam pervertere non possunt famam
, ^

dia , tam in cantico , quam in intellectu , decolorare conantur , cum ipsum Deum et
etiam monasteria peperit. Ad hiuic sonum Dominum eorum quotidie hlasphemare non
excitati sunt fratres, qui habitare in unum cessent cum eis displiceat quidquid contra
,
,

concupierunt. Iste versus fuit tuba ipsorum, eorum voluntatem justo et occuito judicio
sonuit per orbem terrarum , et qui divisi facit P (4) Ab hac viiuperatlone muiidanos
erant,congregati sunt in unum. Clamor Dei, dlverlere nititur D. Augustinus, ex metu
clamor Spiritus Sancti , clamor propheticus posnae quamluituri sunt. Nemo laceret setvos
non audiebatur in Judaea , et auditus est in Dei , quia non expedit lacerantihus (5) Tan- ,

orbe terrarum. » Ublque constructa sunt tum illls damnosa laceratio , quantum dila-
monasteria in quibus homines ex diversls ceratls rellglosis fructuosa illis enlm sup- ;

mundi oris congregati vivunt in unitate spi- plicla, istls vero acquirit proemia. Servorum
ritus et cordis, dihgentes Deum, et semetlp- quidem Dei merces falsis detractionihus cres-
sos in Deo amantes. Quos ideo hortaturD. cit, sed crescit eliam poena detrahentium^ qui
Auguslimis Ante omnia,fratres chaiissimiy eos contumellose tanquam viles vituperant,
:

diligatur Deus, deinde proximus : quia isia et injuriose velut inutiles depretlant.
prcecepta sunt principaliter vohis data : prop- 2. Polltici monachos et rellglosos otlosos
ter quod in unum estis congregati ut una- ac superfluos et reipubhcae et rellgioni inu-
, ,

nimes hahitetis in domo^et sit vohis cor unum tlles decantant. Sed alio quoque injuriarum
et anima una in Deo. (i) Cuncti generahter titulo postulamur ^ et infructuosi in negotiis
Christiani addilectionem Dei et proximi sunt dicimur. (6) Neque sohim inutiles rehglosos
adstrlcti : sed prseceptum charitatis muho proclamant , sed adiiuc onerosos Ecclesia^ ,

mehus servatur in monasterio , ubi reHglosi regno et populo Eccleslae, quam depau- :

ad dihgendum Deum et proxlmum congre- perant regno quod mihtia negotiatione

; ,
,

gantur. Nonenim a lege solvitur qui supra et vectigahbus frustrant ; populo, quem cre-
,

legem facere proponit : quinimo nullus ma- bris mendlcitatibus gravant. Ad retuudeuda
gis illicita uitare dehet , quam qui respuit haec tela adversus regulares jaculata , pKires
quce licehant. Nec quisquam ita a se mandata suppetunt rationes. Qui slc loquuntur, aemu-
pollicetur implenda, ut ille qui amore per- lantur vetereui gentlurn adversus Chrlstlanos
fectionis supra mandata conscendit. [p) querelam a qua fideles profunde vludlcat
Immerito igitur monachi insuUatur voca- TertuUianus. Quo pacto homines {'ohiscum
bulo , cum ab unitate cordlum sumpserlt degentes ; ejusdem uictus hahitus , instruc- ,

originem ; cum charitas quoe reUgiosos Deo tus ejusdem ad vitam necessitatis ? Neque
et proximo conjungit, sit vinculum perfec- enim hrachmancu aul Indorum grninosophiS' ,

tionis cum ipsemet Deus, cui speciaUter tcesumusjsylvicolceetexsules vita^fitaquc non

:

manclpantur slt unus et solus solitudinem sineforo^ non sine macello, non sine halneiSj
, ,

quamdam de singularitate suhstantiw suce taherniSy officinis, stahulis, nundinis vcslris

possidens. (3) Quare perperam depretlatur
lanquam vile et contemptihile relkaosum (i) Trrt. Apol. ^^9. —
(9.) Tert.
il)iJ. ("i) —
F.pisi. ad

Ildiociorum. — (4) D. AiiK«sl. F|.ist. 106. ;.cl l;Vlic.«t

(1) Epist. 109. ad Monachos. —
(3) Incrrt. Ilieron. Hilar. — (5) Scrrn. 55. ad Fral. in I^rciu. — (G) 'lcrt.

Epist. ad Demet. c. 12. —

(3) Tert. L. 1. adv. Maic.4. Apo). 42.
5.
 ,

68 NOMEN. — CONCIO V.
caHerisque commerciis cohahitamus hoc secu- incitant , Deum quolldle deprecan-
delnde
lum. Proindemiscemus artes^operas nostras, tur pro rege ,
qui per manum omnium reli-
publicamus usui ^estro : quomodo infructuosi giosorum se ad justitiam oJfertAi) Christiani
uideamur negotiis i^estris , cum quibus et olim a Gentilibus calumniati , tanquam im-
de quibus i^ii^imus , no n scio. AViorsum plu- peratorum osores, hanc retundunt calum-
res alias Tertulliani subniinistravimus ratio- niam dicentes Oramus pro omnibus impe-
:

nes, quas omittimus, dicentes quod religiosi ratoribus; i>itam illis prolixam , imperium
non depauperant Ecclesiam , quam opulen- securum, domum tutam, exercitus fortes, se-
ter diiaiunt , ut constat ex tot abbatiis iiatumjidelem, populumprobum, orbemquie-
impinguatis opibus et annuis reditibus tum , et qmecujique hominis et Ccesaris i>ota
quos monachi suo studio ,
labore et pietate sunt. (2) Idem prsestant regibus religiosi, ut
EcclesiiE compararunt, quam dilataverunt testatur D. Bcrn. Ludovico,Francorum regi,
suaproedicatione, rigaruntsuosanguine, sua meremur exaudiri , sed scribens : Si non
doctrina adversus haereticos propugnarunt , nos fratres , et amici i^estri, contemnimur ; et
et suis exemphs aedificarunt. Quare Grego- et qui quotidie oramus pro i>obis , et
fdiis
rius Nazianzenus vocitat suae tetatis mona- uestris , et regno, Rehgiosi inter mihtes
(^)
chos generis nostri primitias , fidei coronas , regum non adnumerantur^nec mirum nam
,
egregia Ecclesice complementa. (i) Ecclesia jnilitia Dei sumus. {4)Propterea i^enimus ad
suum mutuatur bomplementum, non solum monasterium,et seculi libertatemperdidimus,
adoctoribus, quorum eruditione irradiatur ut senntutem Christiaccipiamus.{^)l^e\'i^iosi ;

a confessoribus, quorum exemphs aedifica- negotiationi et mercaturce operam non dant,

tur; a virginibus, quarum purilale dealba- quia sunt negotiatores salutis.
(6) Quanto
lur; a praesuhbus, quorum auctoritate su- coelum antistat terrse, rehgiosorum quam
bhmatur; a martyribus quorum sanguine mundanorum nobihor est negotiatio ita si
, :

purpuratur; sed adhuc ab instituto regulari, ostendatur quantum regno et reipubhcce pro-
aquoaccepit hha virginum , myrrham con- sunl rehgiosi. Facile ratio haberi possit
fessorum, lucem doctorum , infulas proesu- unius speciei querela compensata pro com-
lum, purpuram martyrum. Regulares adhuc modo ca^terarum rationum. (7) At , 3. Re-
sunt proprice religionis pignora. (2) Quasi hgiosi crebra mendicitate populum gravant.
status regularis sit pignus veritatis, quam Adeo ai^aritia subvertere nititur misericor-
fideset religiochristianadocet.Porropignus diam. (8) Populus oneratur quidem et gra-
tanti aut pluris valet quam res deblta : re- vatur veciigalium exactionibus , militum
ligiosus status velut pignus rehgionis ,
a?mu- stationibus, magnatum concussionibus,epu-
latur totiusrehgionis prelium, et pie ambit hs et potationibus , ludis et jucundis con-
Ecclesiae complementum ,
tum quia rehgiosi versationibus , non eleemosynis et largitio-
Ecclesiam ad Orientem et Occidentem dila- nibus factis Religiosis, qui terrenis renunlla-
tarunt; tum quia Ecclesiae mutuarunt cunctos runt bonis, ut mendicantem et egenum Imi-
ordines, scilicet virginum, doctorum , pon- tarentur Chrlstum , quique absque uha com-
tificum , martyrum, quibus integratur tum ; paratlone , magis prosunt populo quam illi
quia profiientur observantiam mandatorum obsint. Idipsum respondere valentes quod
Dei, et consiliorum evangehcorum, a qui- Gentlhbus queruhs veteres Christiani: is/ /«-
bus praesertim sumitur Ecclesiae perfectio ;,nen quodcunque dispendium est rei vestrce
tum quia Ecclesiae perfectio duo importat: per hanc sectam cuni aliquo utique prcesidio
nimirum doctrinae veritatem et operis inte- compensaripotest. Quanti habetis , non dico
gntalem religiosi autem splendent et doc-
:
jam qui de vobis dcemonia excutiant, qui
irii.ai veriiate, et operls Sanctitate quibus
pro vobis quoque vero Deo preces sternant.
:

probe competunt qua3 Hugo Cardinalis et

(9) Nonne religiosipropopulo sacro-sanctum
D. Pauhnus asseverant de Sanctis Matthaeo miss^ offerunt
sacrificium, popuh peccata
et Martmo Matthceus, non solum sermone
:
, (hmittunl in poenitentlae tribunali , populum
sed et i^ita corrcctione Euangelium prcedi- Je
, cathedra erudiunt , in adversitatibus con-
cai^a ^^3) D. quoque Martinus ex monacho solantur, ad opera vlrtutls verbo et exemplo
:

factus episcopus, ftdem exemplis et dictis

promovent , die noctuque Deum pro populo
/o/V/^//^rtrm«/.(4)Neque, 2. Regno et rei-
deprecantur Deus cunctis Ecclesiis et ; ut
publiccc onerosisunt religiosi : tum quia etsi
reori vectigaha non solvant , subditos reels (i)D. Pau'- Epist. 12. —
(2) Tert. Apol. 3o. (5) —
«1^1 ^ .' V ° • D. Bern.Epist. 45. —
(i)Tert. ad Mart.3.— 5)D. Aug.?
adobsequium, ,
et vecligahum soluUonem
1

Scrm. dc Ohed. et Hu.nil. -

(6) Tert. Apol. 46. (7)
-
(i) Orat. 6. — (a) Tert. L. de Cor. Mil. 7. — (3) Hug. Tert. Apol. 42. —
(8) D. Bern. in illud Sapientia vincit
:

Card. super Arguni. — (4) D. Hicron. in Matt. malitiam. — (9) Tert. Apol. 43.
 :

NOiMEN.-— CONCIO V. 6g
animahus ^ ac deniaue uniuerso orhis supple- litate et cllgnltate exaltatus, ludam et vilior
mento luceat? (i) Probi religiosi sunt orbis fiam (i): ludamscilicet ut illudar. Bonus lu-
supplementum, quia scilicet orbis supplent dus qui hominihus quidem ridiculum sed ,

defectus tum quia sua virtute orbis supplent angelis pulcherrimum spectaculum prcehet
;

sterilitatem ; tum quia sua pietate Deo cul- Bonus , inquam ludus, quo efficimur op- ,

tum exhibent quem ei denegant peccatores ; prohrium ahundantihus et despectio superbis:

lum quia sua oratione Dei justitiam placant. nam revera quid cdiud secularibus quam lu-
Quod si bac aetate in qua tot tantaque exun- de7'e videmur cum quod ipsi appetunt in
,
•

dant scelera , Deus humanum non punitge- hoc seculo, nos per contrarium fugimus : et
nus uti alias Sodoma? et Gomorrhae cives , quod ipsi fugiunt nos appetimus ? Hoc reli-
,

probis religiosis gralias agant peccatores. gioso ludo ludehat^quidicebat : Spectaculum

Quid quod sic puniti sunt , nonne sunt et facti sumus mundo, et angelis, et hominihus :

nunc multi qui eadem committunt , illi at- (2) hoc ludo et nos interim ludamus ut illu- ,

tamen non puniuntur ? Etiam sed quia damur ^ confundamur , humiliemur. Bono
,

propter gratiam Dei sunt et nunc justi , ludo non ludit pravus religiosus qui scele-
qui placare possunt Domi-
ifirtute pj^cediti, rose vivens statum religiosum dedecorat.
num,sicut tunc patriaraha, tametsi nos, cum 3. Religiosus, cujus vita estsuo proposito
nos ipsos attendimus et nostram videmus de- conformis, idem et ipse , et sui nominis , et
sidiam pufamus miram i>irtutis rarifatem,
,
sui hominis. (^) Ad quodvis religiosum pro-
attamen propter illorum virtutem Deus Jon- positum duo requiruntur, et nomen et opus:
ganimitatem in alios scjvat. (2) Tot officia nomen quod a suo mutuatur institutore :

qua3 praestant populo religiosi , nonne com-
pensant parvas eleemosynas quas illis erogat
populus? Immerito igitur queruntur politici
de religiosis, parce et moderate, et cum gra-
tiarum actione rebus ad vitam necessariis
utentibus. Meminimus
Deo , Domino creatori :
Quid noi^i , si aliqua disciplijia de magistj^o
cognojnejitum sectatoribus suis ijiducit ? noji-
jie philosophi de auctoribus suis nuncupan^
tur Platonici, Epicurei, Pfthagoricl ? (^4) Non
absimiliter religiosi a suis institutoribus vo-
gj^atiajji debej-e Jios citantur Augustiani, Benedictini , Bernar-
nullujn fuctum ope-
Dominicani Fransciscani. Et quem-
dini , ,

rum ejus repudiajnus , plane temperamus , admodum etiam a locis conventiculorum et

ne ultra modum , aut pejperam utamur.(^) stationujji suarumStoici j4cademici{^),-phi\o'
Verum quamtumvis religiosi sintEccIesiee, sophi nomlnantur, ita etiam Carmelitani et
reipublicae , et populo utiles, de officiis prae- Carthusiani appellantur a locis in quibus pri-
slitis tumere non debent, sed sese fateri ser- mumincepiteorum institutum.Et quiacuncti

vosinutiles.(4)QuantumvIsadhucpoIiliciim- religiosi ejusdem ordinisin eodem proposito

pii et haeretici eos velut onerosos et viles in- etin eademobservantiaconveniunt,unusquis-
sequantur pro persecutoribus orare, dicentes que dehet continericonsoj^tio Jiominis ut con- ,

cum Apostolo Maledicijnur et bejiedicijnus; tiJieatur cojnjnujiiojie legis.{6)0pus adhuc re-

:

pej^secutiojiem patimur et sustinemus ; blas- quiritur nomini religioso conveniens , quia

phejjiamur et ohsecramus : tanquam purga- o^erdLiio seaynlm esse, sed Jiec JiojJiijiiun pj'0-
menta hujus mujidi facti sujjius ojjuiiujji prietas cojjjpetitproprietaii operujn.{y)^ eque
,

pej-ipsema usque adhuc. {^) His humiliatio- verusest religiosus quireligiose nonoperatur:
nibus nobis sternitur via ad humilitatem. nam sextuplici potissimum de causa tene- ,

Nam , ut fatur D. Bernardus Jiunc autejji tur ducere vitam suo statui
,
convenientem ,

alii ijisipientem me ridehunt, alii suhsajuia- sui nominis: nam fides nojni-
j. Ut sit homo
bunt idiotam y alii prcesujjiptori indigJiabiui-
nujji salus est proprietatum. (8) Ad quod
tur. Putasne pan^um hoc mihi cojiferat reli- monachos hortaturD. Bernardus Quaprop- :

gionis emolumentum , cum hujjiilitas ad ter jioji pigeat, o boJie frater, quajitujn potes
quam ducit humiliatio , totius sit spijitualis honis insistere acfihus : hoc solum attcnde ,
fabricce fundamcjitum? Siquidem hujniliatio quod moJtachus factus es et ideo age quce ,

uia est ad hujnilitatem , sicut patientia ad jjwjiachi sunt : (9) 2. Ut conformetur illis
paceni, sicut lectio adscientiajji. Si uirtutejJi ejusdem ordinis religiosis , suo nomini et
appetis humilitatis , viam noji refugias hu- professioni probe respondentibus. Ut si non
miliationis. Nam si noji poteris hujniliari , cx cojisortio gcjieris , cej'te vel ex privile-
noji poteris ad humilitatcjji pj^ouehi. (6) Per-
eitD. Bernard. « Etsi scientia virtute, nobi- (0 L. 2. Rog. 6. — (7) i. Cor.4- — r^^T^rt. L. de
^ '
An. 35. - (4) Tct. Apol. 5. - (5) Trrt. .b.d. (6) -
Greg. Nazianz. Orat. 5. — D. Chrys. in c. 18. Tort. L. de vel. Virg. 8. - h) Tert. L. f^v. > alrnt.
(1)
Cen.-(5)Tcrt.Apol.42. -(4)Luc. ij.-fs)
(2)
1. Cor.4. 19- -(8)Terl.L. de Carn. Cl.r. o. - (9)
L. de Mod.
— (6) Epist. 87. ben. vivcnd. c. 8.
 —

^o NOMEN. — CONCIO V.
gionominis. (i) 3. Ne perdat regniim coelo- « Adversum me Insultabant qui sedebant in
rum propterquod seculo renuntiavit, et vi- porta. » Ad qidcl etiini aliud sedent istl et

tam relio-iosam amplexus est. Hac ratione qaid aliiid captant ^ nisi ut cum quisque epis^
sororem ad virtutem stimulat D. Bernar- copus^ vel clericus, uel monachus vel sancti'
,

dus « Soror in Cliristo amantissima, con-

:
monialis ceciderit^ omnes tales esse credant j
sidera qui fecisti et ad quid venisti. Tu sed non omnes posse manifestari ? {i)
propter Deum omnia qua3 in mundo sunt re- Atquin nullis vitiis adulor nullis veternis ^

liquisli pro amore illius parco. (2) Scio. Quamplures esse religiones
ac despexisti , et

monasterium elegisti. Tu regnum coelorum difformatas, in quibus non bene seivatur

comparasii, et teipsam in pretium illius tra- regulare propositum : « Quod audivimus ,
dldisii. Slude ergo cum summa vigilantia non quod vidimus , loquimur claustrum :

ut nonperdas regnum quod comparasti, sed ipsum monasterii frequenter, ut aiunt,stipari

ut habere possis in perpetuum quod deside- niilitibus, urgeri negotiis, fabulispersonare
,

rastietoptasti.Caveneperdasregnum proquo patere interdum et feminis. Quid inter haec

temetipsam dedisti pretium.» (2)4. Nenlmis coeleste, quid divinum ,
quid spirltuale pote-
seculoaddictustot kiborum quos in monaste- ril cogitari? » (3)2.Non ignoro etiam in mo-
riopassusest, amitlatfructum. « Qaid prodest nasieriis reformatis muhos reperiri defectus,
tanti corporahs pariter et spiritualis laboris « Summa itaque virtus monachi humilitas ,
atque exercilii fructum vilissima allqua con- summum vitium ejus superbia est. Super-
solationeimo desolationeminusacceptabilem biendo, contendendo, dimicando, murmu-
fieri aut certe et pericUtari? Prsesertim nos
, rando, detrahendo, susurrando, neghgendo,
monachi ,
quorum certe vehmus nohmus, contemnendo , et proprias voluntates facien-
in labore vita est ; plane miserabiUores su- do , infinitas monachi qui nunc sunt, culpas
niusomnibus hominibus , si pro tam exiguis incurrunt.»(4)Hincestquodexhorum magna
tanta patimur detrimenta. Quid enim insi- muUitudine quiseculum deserunt, rari valde
pientise? imo quidlnsanioe est, ut qui majora inveniuntur , qui mortificationis viis , as-
reUquimus , minora cum tanto discrimine cendere contendant ad perfectionem virtu-
teneamus ? Si mundum contempsimus uni- tum. Fateor adhuc, 3. Cum D. Bernardo,
versum ; si abrenuntiavimus affectibus pro- quod multi hahitum religionis hahent , sed
pinquorum; monasteriorum carceri man-
si mentem religiosam non hahent (5); seu, ut
cipavimus nosmetipsos;si denique non veni- fatur Apostolus (6), sunt aUqui formamqui-
mus facere voluntatem nostram , sed impo- dem pietatis habentes , virtutem autem ejus
suimus homines super capita nostra quid ;
abnegantes. Unde D. Bernardus sic aUoqui-
non oportet fieri, ne forte contingat hsec tur fratres de Monte Dei: « Pielatis non so-
omnia nobis in inslpientia nostra etnegUgen- lummodo formam ^ sed et verilatem in om-
lia deperlre? » (3) 5. Neregulare propositum nibus et pra? omnibus habitus vester repro-
dedecoret ducendo vilam suo statui contra- mittlt, propositum vestrum requirit ; hanc
riam. Quare D. Bernardus sic suam hortalur quicunque vestrum non habet in conscientia,
sororem « Soror in Chrlsto amabiUs, profes-
: non exhibet in vita, non exercet in ceUa ;
sionem tuam habitu et incessu demonstra: sit non soUtarius, sed sohis dicendus est ; nec
in ingressutuo simpUcitas; sit in incessu ho- ceUaei ceUa, sed reclusio et carcer est. Vere
ncstas ; nlhil dedecoris , nihll lascivioe, nihil enlm solus est , cum quo Deus non est, vere
petulanilae, nlhll insolenti.Te, nihil levitatis in rechisus est qui in Deo Uber non est soU- ,
:

incessu tuoappareat.Animus enlmin corporis tudo enlm et recluslo sunt nomina mlserlae.»
gestuapparetjgestuscorporlsslgnum est men- (-7) Tandem 4« Concedo inveniri posse reU- ,

tis. »
(4) Tandem
Ut subjungit Bern. reW- gIosus,nec virtutem nequespeciempietatisha-
, 6.
giosum aUoquens, ut « non offendas oculos bentes, sed scandalosos etpatenter scelerosos.
aherius non praibeas de te spectacuhnn
, Cujusmodi erat monachusiUeapud D. Bern. :

non des aUis locum de te obtrectandi » non O mnino immemor regularium ohservationum^
:

scandaUzes regulare propositum, faciasque legum canonumque contemptor frontosus ,

reUgioso nominlnegotiiun (5),prx^bens ansam acl i>erecundiam^ insensatus admetum, infle-

impiis caUimniandi cunctos et singulos regu- xihilis ad pietateni^ ad iram prceceps audcix ,

lares velut criminosos. Nam, ut ait D. Au- ad facinus pronus adinjurias,{^)

,

gustinus expendens istud Davidicum(Ps.68):

(i) Epist. 157. ad Cleriim. el populnm Hippon.
—
(.\ T^rf r de Pn.
.\. 1\C8. r,r K — u\ \ Mod. p
do \f
,1. (') 'l'ert. L. de Fall. 5. —
iV) D. B«;rn. Epist. 78. —
(/|)
(1)
x-\L^,\
lert. L.
Vivend. ^c. o. —
Lar.
i\\ n licrn.
5.
R«.-« X}r^\i..
ra) L.
—
Ken.
n
1
k
D. t> rr
Hern. Tract. r\
..
Ord. 1 x/-^ „
Vita; c. 9. —
'f;\ r
v^)
de Mm?
L. /i« MoU. Wfn lien.

Mod. n
»f
r.

Ben. Vivend.
I L-- .
{d)
I
U.
—
hp. 541.
/c^ T ,. i \ f^»«1
(4)
L. de Cor. Mil.
T
L. de
I
i,- ,
Vivend.. ^. r
c. 6.
/r\
(6)2.
j i^-
adlimot. .» :;
o, —/^-^ Tr^wf
(7)
^yj
rl*» Vif
Iratt. ae vit.
c. q.
^ (5jJ
^
lert. 1. c \-^
Solit. cap. 4.
. \
—j

(8) Epist 107.

 ;

INOMEN. -- GONCIO VI. ^i

Verum Ilcet ia ordinibus religiosls sint mus profecto illorum , i. Vanitatem , 2.
regulares tepidi , imperfecti , hypocritae , Falsitatem , 3. Infelicitatem.
scelerosi , scandalosi , perperam tamen ex TnATicc- •/• /\
auorumdam
1.
vitio totus culpatur
i
status reli- ^•
., ^o^^,
magis quaecaptatur ex nominibus?muIti . . . •

ta-
mosus
o : quia mos
tum•^
totum ° {^ .\ t.^ „.
men ob vanitatem, i.Magnacoffnominasibi est haereticorum .

1- 1 • j 1 •

staturarelig.osumobuniuscupamden,grare;
^i„di,,„ ^. TitLlos glori» multiplicant
tum qum culpie sont personales. «Qu.s amie- f
3 ^^^,j^; ^^^ ^^^^,^^^1 ^^^^_^^_
nissimum viridanum aspernatur quod inter t /v • 7 T ^ It* "l
* *
r1'
^^^"
pulcherrimos flores , inter prsestantissimas * "^ * '

S
plantas
.
reperiatur araneus buio : me-
•
» ^
aut i r ut patetex »

u
,
Persarum rege qui
^ vel eo so-illo
ii r> •
i

lum ,•,
*^

titulo suum ree^num barbarorum reefno

i > i
S- ..j ^ 1.. -c 11 •

diciquidem multi carnihces qui pro medela ^

^ quodj barbari prava
•
i ^ i i i i
, •. . prseponebat haberent
venena propinant nec tamen artem vitupe- ;
.
^ ,
/^^ .u
*^
ta
f ^. ' . .
,•, ^ f.
nomina, ut Gaunus, r» Buthus Davusima- ,
ro , sed qui arte sua iniquus i
abutitur ; et^ . r> '
' ^ ^ , ^ ' . . . fi^nates vero Fersarum magfna haberenl no-
i ,

nautse complures navig^ia amiserunt , nec ^ c i ^

.j T 1 ^ 1 * •
wfijlum
^ \rr mma bphendadates
^ •

,
,
a .
Artaxerxes t/
Vavaza-
i i .
,
ideo ars navigandi damnanda est :
n ^ lu • •
^ ,. ., ^ ^ ^ . nes. Lonstat adhuc ex romanis imperatori-
*

quia slatusconiugfalis non vituperatur, neque , . r , . . ,.

^ °i bus,' qui ex devictis populis magnasunt

1 u •
& con- •

damnatur quia plures coniuges adulteran- .^

^^f .
' ^
,
^. ° secuti co£[noniina. « (Juorum unus pro eo
'.^ ^ •'
,.''

tur, « et tamen ipsi cum aliqua maritata in-

, ^,
.^ ^
n
quod Graeciam
.

.• a
^
evertisset Aehaicus est nomi- '
.

\
-
^ i
•

venitur adultera, nec projiciunt uxoressuas, ^

k at j h,t i
•
i
•

\ ^ natus alter Macedonicus quod Macedoniae

,..,.,
''
:

nec accusant matres suas cum autem ^

de ^-^ t .^ :
1
. - ^ - . •

vastitatem ac solitudinem induxisset. Scipio

aliquibus qui sanctum nomen prohtentur ,
v^ .1 .^ f -^
r»
.p.
.
.

Airicanicognomen
.
ia^i".
obtinuit, quod Garthagfi- • •
. !••
ahquid criminis vei lalsi sonuerit , vel veri ^ 1
^
1 1

/.,.,, ^ ^ ^j' .1
patuerit, instant, satapunt , ut de omnibus , ^\
. /o\/^
) .
i-
nemsolo aequasset.» (o)Guiusmodi sunt plu-
^
? ,

-
•

f j' res hac setate, qui dominantia nomina jac-

noc credatur. » / 2)NT-
•

lumquia neque 17 1 •

hcclesiae , , i- / ^ j •^i- • • . .

j. \ ^ V
eradicatur trumentum, hcet in ea quidam
r ^ ^ ' •! /««^, ambiuntque vocari doctissimi,
.' ,>...,, '
amp is-
. . . . ,\
simi, reverendissimi, illustnssimi, excellen-
1 , '
^ TP.
perversi velut zizania excrescant. « Jit si in
• . • •

. .' . . ... . .' . . .

{7
., .1
, , ^ .
IV .
rLcclesia multi tam perdite vivunt, ea tamen
.
.

.^11.
• ..

• •
tissimi
.
eminentissimi, serenissimi , invic-
. . ,'.,..
,
'

tissimi, auffustissimi. Ghristiane, humihtatis

...'..
nihilominus sancta appellatur quoniam ipsa ^
. .
,

per se institutio, quomodo a Deo condita '

est , non quomodo a plerisque deformata Usibus edodo, siquldquamcredis amlco ,

est, inspici debet.. (3)Tum quianeque apos-

^''''^' "'''''
^
^'^^"^^ nomina magna fuge, (4)

tolica culpandaest dignitas,quia inter apos- Neque imlteris mundanorum vanitatem qui
tolos inventus est Judas proditor. Non <« niagna nomina sibi vindicant, titulos gloriae
enim quod Judas proditor fuit, hoc aposto- muliiplicant.
licae perfectionis crimen , sed unius tantum 2. Et, ut fatur TevtuWianus , jugei^a nomi-
viri mens improba fuit. » (4)Tum quia, « qui /z?//?? congregant, ut Garoli quinti impera-
vituperare volunt, tam invido animoet per- toris comprobatur exemplo , qui induciarura
verso vituperant , ut claudant oculos ad- tempore scribens ad Franciscum primum
versus bona , et sola mala quge ibi vel sunt, Galliae regem omnes provinciarum ac re- ,

vel putantur exaggerant: » (5)cummultoma- gnorum titulos , qui fere totam occupabant
gis laudandus sit status religiosus , quia in eo paginam , adjunxlt quos indignanter lec- :

multo plures sunt boni quam improbi reli- titans Franciscus, ne tot titulis ac nomInIbL.s
giosi Quapropter et si continstajnur de ali- videretur infeiior paucis rescripsit, suoque
:
,

quibuspurgamentis, consolamur taTnenetiam nomini adjecit Franclscus, Francorum rex ,

de pluribus ornamentis. Nolite ergo propter Francorum rex , Francorum rex hocque ,

amurcam qua oculi vestri ofjenduntur tor~ titulo implevlt quoque paglnam subjungens , ,

cularia detestari ; unde apotheca dominicce pro clausula , unum suum Galllifi regnum
fructum olei luminatiore implentur.{6) sufficere ad domanda cuncta Garoli regna.
^^^^^ ^^^ Neque solus Garolus imperator dionitatis et
imperii muUipncabat titulos , sed adliuc plu-
CONGIO SEXTA. res Reges triuniphorum suorum titulis
alii.

c ' . 1 1 nuncupantur, et suhjectarum ^entium nomi-

seno examinemus titulos quorumdam
bi .j *
°„^^.,^^,^„t^ . . -' . -

.j .j ,\ . nibus connuirunt Jiunierosissimacoi^nomenta,

^
quibus
'
nommious nuncunentur (7),
^^^' aenosce-
"
,-k '
^
^ (D)quae seternare curant.
(i) D. Chrysot. Hom. de Virtut. et Vitiis. — (2) D.
August. Ep. 137. ad Clcrum ct popul. Ilii^p. — (3) D. (1) Tert. L. 2. de Cult. Fem.3. — (?) Tort. L. de
Hier. adv. Helvid. (4) D. Clii_ysost. il)id. — — (5) In Pall. 3. — (3) L. Garas. Doct. Cur. 7. Sect. 11. Tlie-
Psal. 99. —
(6) D. August. Ep. 137. (7) Tei
— t. L. de mist. — (4) Ovid. Lib. 3. Trist. — (5) Clirysol. Scrm.
Spcct.4- 57.
 ;

^2 NOMEN. — CONCIO VI.

3. Quis non hodie memorlce post mortem describunt ibi templa marmorea, aureas sla-
freqiientandce ita studet , i^el ut litteraturce tuas ,
plateas lapidibus
auroque fulgentes,
operibus , i>el simplici laude morum , i>el ip- et multa pene increclibilia viden-
alia quae
sorum sepulcrorum amhitione nomen suum tur. » Ad quid autem tam ingens tam inso- ,

^^rt^^/? (i) Quanto conatu, industria, soler- lita, tam immanis ad coelos educta turris ?

lia , studio, labore, quanlis curis ,

impensis, Sacer textus aperte demonstrat Venite, fa- :

sumptibus suum nomen satagunt

,
mortales ciamus nobis qivitatem , et turrim , et cele-
xlevi\diVel Nonne i>ides eos qui fora et gym- bremus nomen nostrum. « Vide radicem
muros exci-
nasia in cii>itatibus cedificarunt ^ mali , perpetuam memoriam consequamur ,
tarunt, aquceductus adornarunt quo pacto ut nostriperpetuo memores sint posteri tale
^ :

eorum nomina hisce sint indicta cBdificiis erit nostrum opus ut nunquam oblivioni ,

terrenis commenti modum quo in longum tradatur. Adhuccongregati gloriam nostram

,

vitcE tempus sui memoriam nominis proroga- operemur, ut posteritati perpetuum nomen
rent ? (2) Ad hunc finem unciaUbus btte- relinquamus. Sunt multi etiam hodie qui
,

ris , in publicis curiis ,

thermis ,
piHs ,
por- iHos imitantur, et tahbus operibus celebrari
lis, porticibus, obeliscis, statuis ,
exarantur volunt. Isti splendidas domos ^dificant, bal-
nomina ,
quorum immortahtas emendicatur nea porticus ambulationes , quorum si , ,

a saxis ,
lapidibus tempore dissolvendis
, quem rogaveris, quare tantopere laboret , :

Quo vitio laborasse dicitur Trcijanus : unde tantosque sumptus faciat, non ahud respon-
cumherbam parietinam jocando cognomina- debit quam ut immortalem sui memoriam ,

runt. (3) Uti enim parietarioe herbae muris

celebritatemquenominisrehnquat.(i)"Quam
omnibusadhaerescunt, sic Trajanus omnibus merito exclamat Tertulhanus Rideam mni- :

operibus suis tam novis ,

quam innovatis , tatem ^ an exprobrem ccecitatem ? (2) Sane
nomen suum cujus aemulantur ridenda esl vanitas eorum qui gloriae rausa
inscripsit ,

vanitatem qui perennem,

noniinis gloriam nomen suum nituntur in terris efficere im-
in excelsis palatiis, amphs atriis marmoreis mortale. Caecitas quoque exprobranda est il-
,

substructionibus pictis etiam et deauratis hs, qui falsa nomina sibi arrogant.
,

navibus coUocant. Ecce aliud genus amen- ^^ p^j^g^ j^ ^^ i>anitatem vanitate

tice cedificiis agris et balneis sua nomina
, ,
depellam. (3)Pungit iUosquivana seu vacua
inscrihere. (4) Neque duntaxat magnates , tantum usurpant nomina,^//^>oc«A^^wr ^i «o/i
prmcipes, imperatores magnanimitate et ^^,^^. Q^ia nomina i. Imaginaria affectant
:

yirtuie lUustres, sed adhuc homines ignobi- Ahena usur-

^^ Senio confecta sibi arrogant;
les et scelerosi , qui vilem penitus duxere
Y^dLUi
vitam , htteris aureis sua nomina sepulcris
i/Dominus Jesus ueanQ nominis phantas-
mscriborenonerubescunt.Nam,utsubjungit ^^ neque Christi nomen ut
affectavit (4),
Magnus Basihus quin et in sepulcris in-
; ^portulam furunculus captauit (5) sed vere :

scripserunt sua ipsorum nomina , adproprio3

nuncupatus fuit et Jesus et Christus Jesus, :

ostentationem magnificentice. Hi sunt cjui

salvator; Chrislus, quia unctus. Neque
-

terrena pra^sentisque gloriam temporis sa-

^^^.^^^ ^^^^^^^ .^^^ j^^^^ ,^^,,^^^ ^acuum aut
piunt, acperhominum ora volitare tantum
inaneportat.non estineo magni nominis um-
student, atcpie ista satis esse cid felicitatem
^^^^ sed i>eritas.(6) Ahter ratiocinandumest
putant. Qw^nlum vero decipiantur qui de-
Je muUis hominibus, qui nominumphantas-
menii hac vanitale laborant, inde coUigitur,
^^^^ affectant habentque nominis umbram ,
ciim eorum nomina transeuntium calcibus
^^^ veritatem, sumentes imaginaria nomina,
obterantur aul pulvere inducantur.
jm^ nuUatenus competunt. Quanti ne-
VamtatisiUiusqua^nominisetfamEEsectatur nominihus insultant ,
^^^^^^ ^^^,^. ^^
apud posteros celebnlatem auctores fuere ^/^^.^,,^,,;
et Darii , et Holofernis ? (7)
,

PabyloniistupendamiUamettantaeakitudinis
^^^^^ hac cetate fictitiis nominibus tument,
a^dificantes turrim ut D. H.eron. (5) leste
,
^ ^^^ fatur Juvenahs, sunt prceclaro nomine
ad quatuor miU.apassuum, seu tria milharia
J,^^^^^^ insignes ? (8) Qui sunt hujusmodi ,
fuer.t subhmata. « rurns lUa quee aed.ficata
^^^^^^^^ dismminantur a Theodorico rege,
€St post diluvium, quam in aUitudine qua-
^^ ^. ^j^j^tur Ennodius, pomposa et .

tuor milha dicunt tenere passuum , paulatim

IJ^^^ ^epudiavit nomina. Quid frustra majo^
ex lato in angustias coarctata, ut pondus im- ^

(0 D. Chrys. Hum. 38. in Cen. — (2)

•iiinens , facihus a latioribus sustentetur Tert. L. 2. ad :

Nat. 12. -(3)Te.t.L.4. adv. Marc. 4- -

(4) D- Ang.
—
(1) Tert. L. de Tcst. An. 4. — D. Basil. in Ps. 48.
(i) Tract. 5. in Jo.n. —
(5) Tcrt. L. 3. adv. Marc. 16.
— (3^ Aminian. Marcellin. — (4) D. Chrysost. in Psal. (6) D. Bern. Scrm. 1. Circumc —
(7) Terl.
L. i. adv.

42. — (5) L. CommcDt. in Isa. cap. i4. Marc.7. —

(8) Salyr.8.
 ,

NOMEN. — CONGIO VI. ^^3

res nostrl dwos pojitifices qui- //z/e//c//a^e5(i); in hoc tamen justia peccato-
vocarujit ,

bus sceptra collata sunt ? Singulare est ribus discriminantur, quod justi ut plurimum
Theodorico actibus implere sanctissima , et sunt in hoc seculo inhonorali , innominati,
i^eneranda nomina habere ; rex meus ut di- et terrenis bonis denudati , peccatores vero
i>us vitam agit ex fructu conscientice , nec honorantur , nominantur , et fortunae bonis
requirit pomposce uocabula nuda jactantice ^ opulenter locupletantur. Verum in altero
in cujus moribus veritati militant blandi- seculo non erit aequa sors justorum et pec-
menta majorum. (i) Quantum a Theodorico catorum justi namque honorabuntur, no-
:

dislant qui pomposae jactantiae nuda voca- minabuntur, et abunde in coelo praemiabun-
bula fingunt , antiquata et senio confecta tur ; peccatoreseconversotrinamulctabuntur
usurpantes nomina ! infeUcitate , eruntque , i Inhonorati ; 2. In-.

2. Quamplures ut habeantur t^eto^^^e /20- nominati ; 3. Coelesti beatitudine privati.

biles (2), sui generis ignobilitatem nominum i. Omnibus fere ingenita est famce post

senio{y) occultare moUuntur, fabulas et ge- mortem cupido. (2) Verum quamtumvis sce-
nealogias interminatas commiscentes. Perhas lerosi angusta affectent vocabula, aliena no-
genealogias interminatas de quibus loquitur mina usurpent , gloriae titulos multipUcent,
ApostoUis (4), D. Chrysost. et Theophylac- ventosaque et imaginaria cognomina lapidi
tus intelligunt fabulas et theogonias Genti- marmoreo en^v ent \e\\xiioi famce suce orna-
Uum, quarum fuit valde studiosus Tiberius menta (3), attamen tantum abest ut bonam
Ceesar, qui 7?2fl.z-//?2e curavit notitiam histo- sibi comparent famam ; quinimoinhonoran-
rice fahularis , usque ad ineptias et deriswn, tur. « DeUacum navigium dum subinde sar-
(5)Theodoretus vero et D. Ambrosius cen- citur, et reconcinnatur, perpetuum in muUa
sent Apostohmi loqui de fabuUs et genealo- secula redditur sic famae semper aUquid
:

giis judaicis quales nuncexstant in Thalmud addendumest, ne putrescat. (4)Impii ut no-

«
et apud CabaUstas TertuUianus autem iUas men suumfamosum reddant, excelsas moles,
:

refertad Ogdoadas iEonum quas commenta- ampUssimas sedes, marmorea airia, vasta
ius estVdLlent.Sedet cum genealogias ifideter- praedia , latos fundos , amoenissimas viUas
minatas nominat [Paulus) Kalentinus agnos- suburhanas sibi construunt , atque his insi-
citur, apud quem jEon ille nescioqui noi^i et gnia praefigentes, sibi comparant nominaim-'
non unius nominis , generat e sua Charitate munda (5) et inhonoranlia.Transeuntes nam-
Sensum et Veritatem: et hi ceque procreant que in iUos juges injurias , continua impro-
duos ; Sermonem et Fitam : dehinc et isti peria jaculant dicentes apud OEcumenium ;

generant Hominem et Ecclesiam : estque hcec Illa domus istius ai^ari, istius raptoris vidua-
prima Ogdoas jTlonum : exinde decem alii , rum et orphanorum spoliatoris. Et quia fi-
et duodecim reliqui Mones miris nominibus Ui ejus haereditatem male partam possident
oiiuntur , in meram fabulam triginta JEo- sunt etiam et reatus et infamiae parentis par-
num. (6) Per fabulas iUas et genealogias in- liclpes. Necesse est quidquid dignitatis no-
terminatas , inteUigere adhuc possumus fig- mine administratur^communicet etiam macu-
menta qua nonnuUi fabulantur , ne praeve- las ejus, a cjua habet causas. (6)
niantur , mendacio nominis {j), quodimagi- Bonum et honorabile nomen sectandum
narie fingunt , vel injuste usurpant. est , juxta Siracidis consiUum Curam habe :

3. Dum venlunt in nomine alieno. (8) Ple- de bono nomine. Nam , ut fatur Sapiens, me-
beli namque equitum usurpant nomen ; sim- lius est nomen bonum quam dii>itice multce.
pUces clerici sine uUo titulo , priores vel (y) Bonum nomen sibi comparavit Scipio.
abbates nuncupantur ; nobiles barones voci- Nam,utrefeit Doctor Seraphicus(8), «Scipio
lanlur, barones marchiones, marchiones co- princeps nobilissimus Romanorum,dum pos-
mites,seu duces.Verum, ut beUead proposi- tularetur ut ratlonem redderet de innumera-
tum fatur rex Theodoricus apud Cassiodo- biU quasi pecunia sibi commissa, tradidit eis
Tum, nimis absurdum estportarenomenalie' Ubrum in quo expensae erant quas fecerat,
num (g), hixhere /lomen inane , et crimen im- dlcitque ad senatum : Nohte, Patres, de niea
mane (10), sectarique nominis infeUcitatem. innocentia dubitare quia Ucet Africam to- :

TfT T5AT5C T »^.1^ . .^^ f^u..Ur,f^o r>t tam vestroe potestati subjecerim tamen ni-
111. PARS. In mundo sunt •^teticitates et J ,
i ,. '
.. ^ ,^ . . .

hu ex ea quod meum possit dici , praeter no-

In Paneg. Theodor.
(i) — h) Tert. L. de Pall. i. —
Tert. Lib. 3. adv. Marc. i5. ^ (4) i. Timoth. i.
— Tert. L. adv. Valcnt. 3.
(i) —
(2) Tert. L.
r
dc lest. i r^
(3)
5) Sueton. in Vit. Tiber. c. 7. — (G) Teit. L. dc Pra;sc. an. 4. —(5) Tert. L. de An. 53. —
(i) Pl.ilarch. in

Hxret.53. —
(7) Tert. L. 4. adv. Marc. 3^.
— (8) Tcrl. Moral. — (5) Tert. L. de Spect. 8.
—
(b) Pert. L. d«

ibid. —
(9) L. 8. Var. Epist. lo.
— (10) D. Anibr. de Specl. 12. — (7) Eccles. 4i. —
Proverb. aa. (8)bcrm.
Dlgn. Sacerd. cap. 3. 2. de S. Thoni. Apost.
5*
^4 NOMEN. — COISCIO VL
meii et Horlani reputavi. Sl tales hoJIe es- viclamiir in universas terras» (i) seii, ut ex :

sent Christiani ,
quani securi viverent, quam Hebraeo legit Lippomanus Faclamus nohis :

bonum nomen mnrituri posteris rehnque- nomen ne fcrte dispergamur. Voluntate Dei
rent! » Sclpionis exemphun condem-
Nonne contra seipsam prauitas vaticinatur : sic
nat rot vectigallum exactores, totoerarii regii enim Scribce et Pharisa^i de seipsis prophe-
prajfectos et achnlnistratores, quitotum reg- tarunt futurum , cum dixerunt: Neforte ve-
num devastant, utsuperba palatia aedificent; niant Romanl ^ et tollant locum nostrum et
cunctospopulosdepauperantutnomen suum gentem. Peccatores dum suum
perpetuare
marmorieta?riscrIbant ;quiexaUorumdejec- nomen affectant , tacite prophetant , dein-
tione et inopia tumentes, sibi Marchionis Co- ceps futurum esse , ut tanqqam lenis vagus-
mitisautDucisnomina arrogant?At invanum que pulvis in terram dispergantur, nuUam-
laborant, qula gh^riam sectando , sibi igno- que sui memoriam , sed perennaturam obH-
minlam acqulrunt, ut uni ipsorum exprobrat vionem post se rehnquant arcano divinae :

D. Chrysost. Hcec enim monumenta non te providentiae consiho iisdem verbis quibus ,

clarum rcddent, sed ora oninium aperient : impii aeternum sui nomen rehnquere posle-
ccdificiaenimnon sinunttuamavaritiam^quce ris mohuntur, nuhum sui nomen rehcturos

ohVwioni tradi poterat ^ temporis excursu omlnantur sed aeternam sui obhvionem de- ,

exsiingui, etstant veluti columnce,et trophcea clarant. Nomen nostrum ohli{fionem accipiet
crecta ai>aritice (i), concusslonis rapinae et per tempus , et nemo memoriam hahehit ope-
,

tyrannldis. Quam vere dlxit ohm Mathathias rum nostrorum. (2) Scelerosi anonymi sunt,
Antiocho nobih seu superbo : A
verhis viri neque uUum merentur apud Deum nomen :

peccatoris ne timueritis quia gloria ejus quod tum ex veteri , tum ex novoTestamento
^

stercus et vermis est (2) tumidum et ven- comprobatur. Li veteri Testamento , abomi-
*.

tosum ohm ejus nomen foetide sordet, et ut nanda hominum scelera diluvio punienda
stercus putrescit, cadaverascit , vermescit. referre volens sacer historicus sic sumit ,

Quod etiam asseverat Sapiens justum ab im- exordium « Gigantes autem erant super ter- :

pio dlscriminans nam memoria justi cum

: ram in diebusihis : poslquam enim ingressi
laudibus {?>) seu, ut ahi legunt, memoria
: sunt Fihi Dei ad fdias hominum , illaeque
]\xs\\ celebris est et plausihilis cum encomio ,
genuerunt , isti sunt potentes a seculo viri
et in benedictionem. Subjungit ihico No- famosi. » (3) Septuaginla vertunt Firi no-
: :

menimpiorum putrescet.WoY\di\\^\xv\v\7iSCT\' minati ; Paraphrastes Chaldaeus legit: Firi

blt nomen impiorum sordet ;y2ii^h\\is\e^\\,: nominis ; ahi vero : Cadentes vel violenti,
:

Exolescet; Septuaginta vertunt Exstingue- Gigantes ihi hbidine notissimi, corporis pro-
:

?f^r.Quasi dicatSapIens, sicut justi memoria, ceritate ac robore insolentes , omnia pro-
grata, suavis, honorata dulcisque est, ut tam sternebant , conculcabant , omnia vi diri-
Deus quam homines, cum ejus mentionem piebant , adeo ut propter enormissima
faclunt, benedicant.laudent, celebrent, eorum fla^itia diluvium mundo ingruerit.
eum
ita econverso impiorum rama , existimatio , Tametsi viri nominati , seu viri nominis di-
laus , gloria et nomen sordet , putresclt , cantur , nuhum tamen praeferunt vocabu-
exolescit, exstinguitur, adeo ut nuUa claritu- lura, nuho insigniuntur nomine, sed gigan-
tuchnis et honoris supersit scintiha. Quibus tes , seu vidlenti, vel cadentes nominantur.
^ompetunt quae terrae aplat Tertul. Post to- Ut autem animadvertlt Cajetanus , Gigantes
tum ignobihtatls elogium caducas in origi- hebraea lingua lapsi interpretantur itaque :

ncm terram , et cadaveris nomen : et de isto a lapsu in scelera denominatur , eorum no-
quoque nomine periturce in nullum inde jarn mina silentur , et a flagitiorum insolentia
nomen , in omnis jam vocabuli mortem (4) vocabuhim adsciscunt , dicunturque gigan- :

nam glorlae et honori morientes sunt inho- tes , violenti , cadentes , lapsi.
norari et innominati. In novo etiam Testamento , « homo qui-
2. Homlnes mundana?
gh)riae studiosi sec- dam erat dives
,
qui induebatur purpura et
tantur ,
qualeni potest pra^stare seculum de bysso , et epulabatur quotidiesplendide : et
fama ccternitatem (5) ideo nomina sua his- erat quidam mendicus , nomine Lazarus. »
:

torlis commendant , marmoribus consignant, u^ ji;^ D. Aml)rosio , narratio magis quam

aedificiis exarant , velut perenne magnitudi- parahola videtur quando etiam
,
nomen eX"
nis sucT3 monumentum. Ejusmodi fuerunt priniitur. At cur unius duntaxat imprimitur
insani conatus Babylonlorum dicentium :
nomen uUerius vero siletur? Cur pauper
« Celebremus nomen nostrum antequam di-
Genes. 11. — Sap. a. — (5) Genes. 6. — (4)
(1) Homil. 3o. in Gen. — (2) L. 1. Machab. 2. — {"S)
(1)
^^^ ^^
fa)

Prov. 10. — (4) Tert. L. de Hes. 4.— (5) Tert. Scorp.6.

 NOMEN.— GONGIO VI. 75
proprlo vocltatur nomlne, dives vero inno- male audiunt apud homlnes, omniumque
minatus inducitur? Scilicet divitem tanquam vituperatione et detestatione lacerantur, sic
durum et in pauperes inhumanum Dominus econtra boni omnium praedicatione celebran-
anonymum inducit, uti per Prophetam de lur. O hominem , inquiunt, misericordem !

Deum non timentibus pronuntiarat dlcens ; obenignum ! o mansuetum ! o dignum im-

Nec memof ero nominum eorum per labia mortalitate ! v (i) Quam rari sunt hac eetate
mea(i) pauperem verojustum nomine desi- qui taliaencomia mereantur!quammuhi sunt
:

gnat ; siquidem tales in Dei hngua et ore ob- oblivioni traditi innominati, qui coelesti pri-
versanlur. Justusquantumvis pauper, crebro vantur fehcltate !

in Dei memoria , ore et hngua versalur , 3. apud Gentiles simul cum nomine Ohm
quem nomine cnterno hcereditahit (2) ; di- Fata scrihu/ida adi^ocantur (2) : scilicet quse
ves vero injuslus, etsi apud homines nomi- prospere ventura forent , quasi facta simul
natissimus, anonymus apud Deum est , in- cum nomine insculperentur, aut ex nomine
dignusque qui Dei ore et bibhco charactere auspicaretur fatum et prosperior fehcitas.
describatur. Quare tantum dicitur homo qui- Quam infausta mundanorum fehcitas , quo-
dam y suppressio hominis scelerosi voca- rum nomlna scriptasunt, non in coehs,sed in
bulo. Christiane, « si perpetuam menioriam terrls Quare Jeremia propheta sic Deum al- !

deslderas, ne nomen tuum aedlficiis inscri- loqultur: «Exspectatio Israe],Domine;omnes

bas , sed trophaea recte factorum erigas, quae qui te derelinquunt confundentur , receden'
in praesenti vita nomen tlbi conservant, etin ies a te in terra scriheniar (3) Impios scribi ,

futura vitaimmortalem tlbi requiem compa- in terra est, alt Vatablus , perire eorum no-
rant. Si sls memorioe cupldus, ego te docebo men , memorlam et famam nam quse in :

viam veram et apertlsslmam. Virtutis curam pulvere scribuntur , vento aut pede facile
gere,nihIlenimfacitnomenadeo immortaleut delentur ; quce autem magni faclmus , quoe-
iiatura vlrtutis. Idostendunt martyres, osten- que memoriae et posteritati mandare volu-
duntApostolorumrehqul£e,ostendit memoria mus, scrlpturls, aut lapidi, aut aerl consl-
eorum qui recte et ex vlrtute vixerunt. Quot gnamus ; quae vero nihll ducimus , tanquam
reges urbes everterunt, portas exstruxerunt, mox abolenda quasi per jocum in aqua aut
et nomlnlbus suis inscrlptis decesserunt, nec in pulvere scrlptltamus. Sic Demetrlus, Anti-
eis lamen quidquam profuit , sed silentlo et goni regis filius , cui obtenta sllentli fide de-
oblivioni mandati sunt? Piscator autem Pe- claratpater conceptam Mithridatls mortem,
trus qui nlhli fecit eorum , quonlam virtu- jaculo scripslt coram Mithridate in terra :

tem est prosecutus , et civitatem maxime « Fugiat hodie Mithridates , nisi crastina die
reglam occupavit, etiam post mortemsplen- enecari velit. » Ex D. autem Hleronymo et
det sole clarius , et ab ortu solis usque ad Hugone Gardinale , scribi in terra est ad-
occasum laudablle nomen ejus. Quod lu au- numerari iis qui terrena sapiunt , coelesii
lem facis est ridiculum et plenum ignomi- renuntiari felicitatl , et terrenaj duntaxat in-
nia, » (3) aere aheno , pauperum sanguine , scribi. Mundani inscrihuntur terrence Jelici-
viduarum substantia amplissimas struens do- tati , diuitiis ^ deliciis , honorihus, quasi lit-
mos, quibus tuum nomen
peritu- teris^ quce indicant quales sint^ scilicet ai>ari,
inscribas ,

ris consignansperiturum vocabulum. Gertls- superbi^ luxuriosi[/^), indigni coelesti potiri

simam aBternandi nomlnis viam disce a D. felicitate. Vocaverunt nomina sua in terris
Ghrysostomo : « Si aeternam igitur memo- suis (5) : non in libro vltae , sed in libro
riam amas, hberalitatem tuam et pecunia- mortis scribuntur eorum nomina justi :

rlum largltionem In pauperes confer, relictls vero scrlbuntur in coelo et coelesiibus, quasi
villis , balnels , alilsque aedificils : larga clves Sanctorum scrlpti in libro vitoe , id
eleemosyna immortalem viri memorlam red- est, in aeterna Dei memorla et pr^edestina-
dit : slcut scriptum est: Disperslt dedlt pau- tlone, ut Filll Dei et aeternae fehcitatis hoe-
peribus, justitia ejus manet in seculum se- redes. (5)
culi. Uno die dispersit divitlas; sed justitioe Duos libros refert Scriptura in quibus
ejus, id est,liberahtatis et mlsericordiae aeier- juxta Rupertum scripta sunt reproborum et
nura mansura est memoria. Et rursus scrlp- electorum noniina. Ileproborum nomina
tum est ; In memoria aeterna erlt justus ; ab scripta sunt in libro generationis Adani :

auditione mala non timebit. Recte ab audi- « Liber generationis Adam, in die qua crea-
tione mala non timebit nam sicut improbi vit Deus homlnem. » Electorum nomma
:

(i) llom. 3o. in Gcn. — (2) Tcrt. L. de An. Sq. (r^)—

(1) Psal. ii5. — (2) Ecclcs. z5, — (3) D. Chiysost. in Ca\). 17. — (4) llug.Gard. — (5) Tsal. 48.
~
(^) Luc.
Ps. 48. ,0.
 ;

ye ORATIO. — CONCIO I.

scriptasunt inllbrogenerationls Jesu Christi: quit ,

quia nomina
vestra scripta sunt in
« Liber generationis Jesu Chrlsti , fiHi Da- ccelis, (i) Quam
infehces scelerosi terrena
vid, Ghi Abraham. » Liber iste ^
liber cceles- sectantes, quoruni nomina in Hbro terreno
tisest: liber s^enerationis Adamdiber terrenus Adam scripta sunt! quam fehces justi , vir-
est. Siciit primus ille homo de terra terrenus, tuti studentes , quorum nomina in coelesti
noi^issimus veiv de ccelo coelestis , ita liber Hbro scripta sunt lUi recedentes a Deo et
!

generationis Adam liber terrenus : et iste terrena coelestibus anteponendo, a coelesti

liber gcnerationis Jesu Christi , liber est coe- sunt exclusi haereditate ; isti coelestia terre-
lestis. In illo libro terreno , omnes reprobi praeponendo aeternoe fehcitatis inventi
nis ,

scripti sunt, juxta illud : Domine^omnes qui sunt digni , quam nobis largiatur misericors
te derclinquunt confundentur : recedentes a Deus.
,

te , in tcrra scribeniur P In isto scripti sunt

electi , quibus ipse Dominus : Gaudete , in- (0 Malth. I.

SCHOLIUM

Conslderatar oratlonis i. Indigentla et necessitas ; 2, Excellentia et dlgnltas

,

3. Conditlo et qualitas ; 4« Virtiis et efjicacitas ; 5. Frucius et utilitas ; 6. Re-

rum qum postuiantur in oratione natura et proprietas, ,

€t^CCCC®C8CeCCCCCCCCC«)CC€)C^CCCC€)CCf)C€)€)f:CCC€)C€)CC€)€)€)€)€)€)€)«)C€)€)€)€)

CONCIO PRIMA. salutis ipsorum ; qui eam non putamus in

manibus esse plumbatis Sed vos religiosij .

CnRiSTiANus de coelo eruditus conuertitur qui eam quceritis ubi non est^ petitis a quibus
ad preces (i) probe sciens necessariam sibi dari non potest prceterito eo in cujus est
:
,
esse orationem, tum necessitate prajcepti, potestate ; insuper eos debellatis , qui eam
tum necessitate medii i. Necessitate qui- sciunt peiere
:
qui etiam possunt impetrare ,
,
dem proecepti , ut obsequatur Christo impe- dum sciunt petere. (i) 2. Orationecessaria est
ranti Qua^rite et inuenietis, pulsate et ape- etiam necessitate meclii : tum peccatori, tum
:

rictur vobis.peiite et accipietis,

(2) Ut autem justo : ad postulandum Dei auxihum quo ;
subjungit TertuUianus , hujusmodi Christi
peccator possit a morte peccati suscitari , et
prieceptum ei competit qui sciebata quo es- justus perseverare in vita gratiae. Ideo D.
set petendum , nimirum fideh adulto,
qui ChrysostomusexpendensilludLucae « Opor- :

verum colens Deum, eum oratione venera- tet semper orare et nunquam deficere, »
tur, ab eoque expostulat corporis sanitatem,
declarat quod ly oportet , necessitatem indu^
animceque salutem. Quapropter primiceri
cit. (2) D. quoque Augustinus postquam as-
Chrisliani merito Gentiles inidebant quod
seruit Oratio in Ecclesia unii^ersis gradibus
:

imperaloris salutem frustra ab idohs expos-

necessaria est (3) , erroris damnat eum qui
tularent, gloriabanturque se iham a Deo
ahos homines a Christo ab hac necessitate
petere , quem solum posse prajstare certo
exiniere praesumit Quam orationem quis^ :

cognoscebant. Ideo committimus inmajesia-

quis cuilibet homini , etiam sancio , et Dei
tem imperatorum ; quia non ludimus de officio
voluntatem scienti et facienti prceter unum ,

(1)
Haer. 8.
Tert. L. adv. Valent. i6.— (2) Tcrt. L. de Praesc. (1) Tert. Apol. 29. — (2) Cap. 18. — (3) Tract. de
Misericordia,
 :,

mM:m. -^ concio i.
^y
Sanctiim Sanctorum , dicit in hac vita ne- orare necessitas cogil^pro aliis autejufrater-
cessariam non fuisse , multum errat. (i) nitatis charitas hortatur. (i) In quo viatores
Ghrysostomo et Augustino arridens D. Hie- conveniunt et disconveniunt cuin beaiis in
ronymus (2) redarguit Pelagium, quod tol- coelo regnantibus. Conveniunt quidem, quia
lendo necessitalem gratise, orationis toUeret utrlque ex motivo charitatis pro aHis orant ;
necessitatem , quae ad postulandam gratiam disconveniunt vero , quia Sancti in ccelo
necessaria est. Ut enim ratiocinatur D. Au- Deum assidue laudant Deum pro viatoribus :

gustinus, nullum credimus ad salutem ^ nisi deprecantur; pro seipsis vero non orant ,
Deo int^itafite venire : nullum invitatum sa- quia inopia non gravantur adversitate noii :

lutem suam nisi Deo auxiliante operari : torquenlur,neque de salute suapericlllantur.

nullum nisi orantem,auxilium promereri. (3) Viatores econtra trinae suntobnoxii misericc,
Absque gratiae auxilio uequit horao , neque nimirum inopise et egestati , tristltiae et ad-
salutis evadere pericula ; neque graves supe- versitati, concupiscentioe et iniquitati. Qua-
rare tentationes ; neque divinaservareman- propter necessitas illos orare compellit ut :

daia itaque ut salutis tollat

: impedimenta obtineant, i.Egestati subsidium ; 2. Adver-
et media consequatur , suam agnoscit impo- silati solatium ; 3. Adversus iniquitatem re-
tentiam et imbecilHtatem ; divinam implorat medium.
benignitatem, auxiHumque gratiae sibi tan- i. Sanctis in calo est vita sujficiens (2.) ,
lopere necessarium in oratione postulat , neque uHa egestate laborant. Nec mirum
ideoque ex necessitate gratioe coHigitur ora- quia Deum possidentes omnia possident :

tionis necessitas : et vicissim ij?sa oratio cla- Prwsume nihil tibi opus esse^siDomino appa-
rissima est gratice testificatio (4) reas ; imo omnia habere^si habeas Domi/ium,
.

Multis comparationibus utuntur Patres, cujus omnia (3) quse ab IHo effective proce-
ut orationis demonstrent necessitatem. D. dunt , et in iHo velut in causa sequivoca emi-
Chrysostomus orationem nuncupat animoe nenter continentur. Etobhanc causam/.v/>a-
vitam uti enim corpus sine anima , sic nec triaorandi locus nullus erit, sed tantum lau-
:

anima sine oratione vivere non potest. dandi^quia nihildeerit: quod hiccreditur,ibi
« Quod si teipsum destitueris deprecatione, videbitur quod hic speratur ^ ibi tenebitur ;
;
perinde feceris , ac si piscem ex aquis ex- quod hic petitur , ibi accipitur. (4) Verum si
traxeris : utenim pisci vita est aqua , itatibi beatis nihil deest , viatoribus muha desunt :

deprecatio. Hac omnes homines non minus nam praetereundo quod iHIs deestgloria, qua
opus habemus quam arbores aquarum hu- fruuntur in coelo beati; tacendo adhuc quod
more ; neque enim valent \\\ce fructus pro- muUis deest gratia , quoe est medium ad
ducere , nisi bibant humorem radicibus ; aeternam beatitudinem comparandam neces-
neque nos pretiosis pietatis fructibus pote- sarium, quamplures sunt in penuria mundi
rimusessegravidi, nisiprecibus irrigemur.» (5) fortunse bonis denudati. Ghristiane, qui
(5) D. Augustinus orationem vult homini ne- egestate laboras, orationi vaca. Revela Do-
cessariam velut animae aHmentum « Sicut mino viam tuam , et
: spera in eo , et ipse
ex carnaHbus escis aHtur caro, ita ex divinis faciet. (6) Pro ly rei->eIa,D. Hieronymus le-
eloquiis et orationibus interior homo nutri- git voli^e ; Symmachus vero vertit, rei>ohe
tur et pascitur. » (6) Eadem est mens Sancti Hebraei autem referunt,non viam, sed indi-
Antiochi apud quem oratio cum luctu con- gentiam. Quasi dicat Propheta Quando :

juncta , et ad Deum effusa in spiritu , ali- desunt tibi bona temporaHa ad vitae susten-
mo7iia mentis est , haud secus ac panis cor- tationem necessaria , expande , manifesta,
pori{j)\ id est, oratio tam necessaria est declara , exhibe Deo in precibusindigentiam
animae quam corpori cibus. Orationis autem tuam, et ipse subveniet inopiae et egestati
necessitatem iria proesertim ostentant, sciH- tuoe. Nam oratio est mentis deuotio , id est
cet , I. Humana conditio ; 2. Ghristiana re- conversio in Deum , per pium ct humilem
ligio ; 3. Divinadispositio. affectum : humilem ex conscientia infirmita-
tis proprice ; pium ex considcratione divince

- (2) Epist. aJ Ctc-

siphoiium. —
(3) L. de Ecclesiast. Dogm. c. 56.
— "o"i- ^^. in Mallli. — (2) Tcit. L. de Spect. 29.
D. August. Ep. 95. —(5) L. 1. de Orando Deo.
f4)
(G) - ~ (0 Tcrt. L. ad Uxor. 4- — ^- A"g- ^™'IsaJ.
(:^) 1. ^/-
(^^)

L. de Salut. Docum. c. 28. —

(7) flom. 106.
—
(8)Tcit. de Vcrb. Dom. — Tcrt. L.
(5) de fal. — \o. (bj

L.4. adv. Marc. 12. • 36. — D. Bcrn. Tract. de Intcr. Dom.

(7)
aj. c.
 ,

^3
ORATIO. — CONCIO I.

sic fatur eloquentlce roinanoe princeps : « Ju- destius ? quid Jidellus P Non defuit pietati
niter juvans pater, a poeiis divum-
id est, Jides , voci gravitas^ efficacia 'voto, (i) At-
quehominumque dicitur,a majoribus autem tamen Deipara se matrem obliviscitur ad
uostris optlmus maxlmus et quidem tam petendum cum penurla urget dum neces-
, ,

optimus id est, beneficentisslmus , quam sitas clamat. Quod si Christus dixit Matri :

maxlmus : quia majus est certe gratiis pro- « Quid mihi et tibi est, mulier? nondum ve-
desse omnibus, habere.» nit hora mea : » hoc modo locutus est, non
quam opes magnas
{{) Verum quod falfo Jovi tribuit Cicero, velut ipsi indignans , sed tanquani erudiens
vere competit Deo « Et quis ahus oeque di- ab egenlibus postulandum esse auxiUum
: :

ves aut hberahs ad prajstandum sicut Domi- ah iiuligentihus enim^ non a Matres id quce-
nus omnium? dives inomnes quiinvocant il- rendum erat. [p) Exspectat Christus nt ora-
lum (2) qui aperit manum suam, et implet tio fiat ab urgenti necessitale ; at dum Maria
:

omneanlmal benedlcllone (3); qui dat omni- postulat , nondum urget necessitas « Non- :

bus affluenter(4),et non improperat, nisi illi dum venit hora mea ; » necessitate autem
qui vel plgre petit,vel ingrate detinet gratiam urgente, ab indigentibus, non a Matre quae-
quam accepit. » (5) Homo egenus et pauper renda erat miraculosa aqua? vinum con- in
uti debet precario , ex necessitate jncdio- versio , ut quod non impetravit Maria impe-
Deoque opulento elmunifico
critatis sua'{6)j traret necessitas.
suam Inopiam exhlbere. Nam,ut belle ait ad Miseria ipsa dat patronos{Z)] Imo miseria
propositum GiUibertus abbas (7), « annun- ipsa suppUcationis mater est, vlgor oralio-
tiatio ,
precationis tenet effectum. Huma- nis et energia precum. Egestas intercedit
num recogitate morem in rogando nam
: ad veniam (4) indigentia , etsi nuHa prece
:

apud mlseratorem , aUcujus commemorare evulgata tacito miserlse clamore orat et ,

miseriam ipsum rogare est. Efficax preca- deprecatur ut demonslratBasiUus Seleucus

, :

tio est modesta suggestio, oppressi infirma ex misero iUo cui Petrus contuUt sanitatem.
exponere, fortunoe imbeciUitatem insolen- « Et quidem vir, qui erat claudus ex utero
,

tiam hostium. Hoec inquam exponere in niatris suae bajulabatur quem ponebant
, , , ;

aure potentis quid est aUud quam ipsum quotidie ad portam tempU , ut peteret elee-
,

verecunda quadam prece ad auxiUandum mosynam ab introeuntibus in temphim.» (5)

inflectere ? Quot in locis apud Psahnis- Cum naturce paupertate pecuniarum inopia
tam hunc precis modum invenies ? In Evan- conjuncta erat et miseri calamitates ita ^

geho, InquitMariaad Jesum :Vinum non ha- partitce : natura enim male pedatum genuit ;
bent. Non deprecatur , Dominum
nec impe- inopia vero rogatorem fecit. (6) Naturse pau-
rat FiUo, defectum vini suggere tantum con- pertas , et pecuniarum inopia , geminata
lenta. Cum beneficis et ad UberaUtatem pro- miseria , claudum et egenum rogatorem fe-
pensis ita agendum est
, non est enim gra- cit , oratione ol)tinuit egestati subsidium, et
:

tia violenter exprlmenda, sed proponenda adversitati solatium. Nam,ut subjungit Basi-
occasio. » Ipsa indigentia , miseria et ca- Uus , orationis appendix erat claudi cu-
lamitas, orat , precatur, et deprecatur sub- ratio.
(7)
sidium quapropter belle TertuUianus hu-
: 2. Beati in coelo constahilitl sunt , et in
manam apponit necessitatem tanquam depre- requieni ex veritate compositi magno cum
catricem,L\y\\di (etiam opere et corde silente) gaudii fructu , kymnis patrem concinunt (8),
aUquod est orationls genus, et quldem ad In co^lesti Hierusalem est quidem pax et re-
impelrationem efficacissimum. Quod ex mi- quies , non perturbatio et bellum ; gaudium
raculoin nuptlis patrato constat. « Deficiente etlcetitia, non tristitia et amaritudo ; beati-
namque vino, dlcit Mater Jesu ad eum : tudo et feUcitas , non miseria et adversitas :

Vinum non habent. » (8) Non prece rogat, et quonlam nec miseria et heatitudo , simul in
suppUcalione exiglt a FiUo miraculosam uno homine hahitare consuei>erunt, (g) Bea-
aquae In vinum converslonem , sed solum- titudo non esset status omnium bonorum
modo necessitatem modeste proponit , et aggregatione perfectus , si compati posset
illius vocem pro sua ad FiUum precesuppo-
cum miseria et adversitate et quia , ut do- :

nit , il/a cum mater sit , se matrem ohlita,

cet D. Augustinus , oraiio non est nisi mi-
non audet petere miraculum vini (9) , dun- serorum : transihit oratio , succedet lauda-
taxat aiens: « Vinum non habent.» Quidmo-
(i) D. Bern. ibid.— (2) D. Chrys. Hom. 20.
in Joan.

Lib. a. de Nat. Deor. - Rom. 10. -(3) Ps. ~ «asil. Seleuc. Orat. 20. - (4) Hildeb. Ep. 20.
(1)
i44. - (4) Jacob. I.
(a)
-
Guerr. Serm. in Rogat.
i^)
- lert.
"(5) Act. 3. -(6) Orat. 12 - (7) Orat 11. -
(8)

(^)
(5)
Tert. L. adv. Hermog. g.-ij) Serm. in 47. in Cant. ^. adv. Valenl. 12. - (9) D- Aug. L. de Mor. Eccl c.
— (8) Joan. 2. —
(9) D. Bera. de Grad. Humil.
5.
 ,

OKATK). — CONCIO I. >pg

iio (i); Sancli qui In coeloimmortali fruuntur dus , et superbus ,

qui dignetur hu-
in terra
beatitudine,Deum laudant, pro se vero non militer rogare Deura? De impiis loquor, non
orant, quia nulli sunt obnoxii miserifie; via- de cedris Libani, quas plantavit Dominus.
tores vero miseriaetadversitatibus exagitati, Impius quilibet rogare Deum nescit , etvult
Deum orare coguntur, nam, ut fatur dubius se rogari abomnibus. Mons est , opus est
Augustinus « Legem non habet necessitas ,
: ut tangat illum Deus, et fumiget quando ;

dolor me compeflit dicere , et exclamare coeperitfumigare,dabit Deoprecem,tanquam

me compellit calamitas quam patior. iEger
sum , ad medicum clamo; caecus sum , ad
lucem propero ; mortuus sum , ad vitam
suspiro. Tu es medicus, tu lux, tu vita
sacTificium cordis. Fumigat ad Deum, dein-
de tundit pectus , incipit et flerc, quia et
fumus excutit lacrymas. » 2. Hominem
miserum et afflictum Dei misericordia ad
:

Jesu Nazarene, miserere mei ; fili David , orationem stimulat : nam, ut faturTertuUia-
miserere mei ; fons misericordiae , audi qui nus, consequens erat^ ut obseruata Dei libe-
ad te clamat infirmum ; lux quae transis, ex- ralitate , etiani clementiam ejus precaremur,
specta caecum ; vita vivens , revoca mor- (i) Inopia pauperem orare cogit ut Dei ex-
tuum. » (2) A dabio Augustino ad indubita- periatur UberaHtatem , petilio enim alicujus
tum transeanius Augustinum hac supra re est indigentice, (2) Miseria etiam ad postu-
mirum in modum ratiocinantem « Quo: landam Dei misericordiam compellit afflic-
studio et quo affectu a nobis orandus sittum : oratio pauperum divinam attrahit hbe-
Deus , ex nostra miseria simul etex condi- ralitatem, ut ipsemet testatur Deus. « Prop-
loris misericordia considerare possumus. ter miseriam inopum et gemitum pau-
Quid enim affectius hominem ad orandi stu- perum, nunc exsurgam, dicit Dominus. » (3)
'
dium excitaret quam miseria et calamitas Ubi Cyrillus Alexandrinus Exsurrecturum :

tantorum malorum quibus premitur ? aut se dicit , non sicut corporis resarrectionem ,
quid jucundius ad affectum traheret, quam aut suscitationem dicimus , sed quale est
misericordia conditoris quam toties inter annuere , cum quis servatricem manum ,
mala sua experitur ? Ne ergo mens humana laborantibus prcebet. Miserorum depreca-
ad orandum sit pigra , iliic ex una parte ne- tio Dei allicit misericordiam. Magnus Basi-
cessitatecompelhtur^etne aut diffidensoret, lius praefatum Davidis versans locum , hoc
aut trepidans , ilHc misericordia Dei pro- agnoscit discrimen inter inopes et pauperes
vocatur. » (3) quod inopes , bonorum temporahum penu-
Duplici incentivo homo ad orationem sti- ria laborantes denotant : pauperes vero ,
mulatur uno ex propria miseria desumpto ; eerumnosos et misere calamitosos signifi-
:

altero , ex divina misericordia mutuato ad- cant. Unde Aquila verlit

: A vastitate pau» :

versitas qua premitur, illum , i. Ad oratio- peruniy a geniitu inopum; Symmachus vero
nem com^tXil, Magnijicemus ^ oremus vel \egil: Propter ajflictionem inopum^ propter
humano timore , si non amore divino ; si non ploratum pauperum nunc exsurgam. Itaque
imitati bonis ^ vel coacti malis. (4) Quod afflictio , miseria , vastitas , gravitas et ge-
nos docere voluit ipsemet Christus qui mu- mitus afflictorum et miserorum, causa sunt
tum quemdam sanare volens, « suspiciens in cur Deus exsurgat et illis auxilium abunde
coelum ingemuit. » Ut autem expenditBeda, ferat.Profecto non allegat inculpatam afflic-
suspexit in ccelum ut inde mutis loquelam , torum vitam , egregia virtutum facinora ,
inde auditum sui'dis , et inde cunctis injir' acervatumsanclitatiset meritorumcumulum,
mitatibus medelam^doceret esse qucerendam. efficacem precum energiam , ut auxiUarem
(5) Imo , ut animadvertit.D. Augustinus (6) deprecetur misericordiam; sed miseriam ,
ehicidans istudDavidicum:» Qui tangit mon- afflictionem et malorum perpessionem ,

tes , et fumigant , » perssepe permittit Deus dicit Deumexcitare, utexoratus servatricem

superbos ut eum in adversitate depre- porrigat manum , et calamitatem avertat.
affligi
centur. Montes superbi erant , jactabant se, Ac si orationis, vel potius exorationis loco
non eos tetigerat Deus , tangit iUos et fumi- sit ipsa calamitas , et luctuosa malorum per-
gabunt. Quid est, fumigare montes? pre- pessio. « Propter miseriam inopum , gemi-
cem Domino reddere. Ecce magni montes, tum pauperum nunc exsurgam, dicit Do- ,

superbi, monles ingentes non rogabant Do- midus. » Non enim vitam nec virtutem, sed
minum, se rogari volebant et superiorem malorum perpessioneni dixit Deum excilare.
,

non rogabant. Quis enim potens, et tumi- Magnaest vis ejulatus quce supernum evo- ^

(i)D. Aug. iii Ps. i48.— (2) L. Solol. c. 2.— (3) L.

<le Orando Deo. — {\) D. Cbrysol. Serm. 43.
— (5) (1) Tert. L. de Orat. 7. — (a) D. August. Tract. loa.
Marc. 6. — (6) In Ps. io5. in Joan, —
(5) Psal. w.
 ,

8o ORATIO. — CONCIO I.

r^; Cremens afflictorum oratio rlcordiam deprecaiulo , neque fefelllt me

<7//.r/// ////?. (i)
coeleste implorat auxilium, et ut su])jungit fiducia quam habui in ejus miseratione :

acute Chrysostomus , illtid ipsum injiirice Renuit consolarl anima mea : nullum accepi
affici ^ e ccelis auxilinni attrahit.
Non modo solatium, neque a throno regio , in quo se-
calamitas etmalarum perpessio e coelis debam neque a magnitucline regni
, cui ; ,

expetit auxlHum, sed qiiasi expelitum et imperabam; nequea multitudine subditorum

exoratum attrahit malapati, adversi- qui mihi humihter obsequebantur ; neque
: ac si

talibus anxiari et sit divini ab affluentia tot divitiarum

injuria affici, quas abunde
,

ma^nes auxilii. possidebam ; neque ab ulhs fortunoe bonis.

Regius vates saevis calamitatibus pene Memor fui Dei , et delectatus sum : Deus
obrutus ut Deum sibi advocaret auxiharem solus consolationem mibi largitus est quam
tria praestat « in suis afTiictionibus ad divi-
: nulk creatura potuerat impertire. Inde ex-
nam clamat mlsericordiam. Voce mea ad clamat Gregorius Nazianzenus (9y«c//e//2 ^^ :

Domiuum clamavi.» (2) 2.Divinum auxilium parabilem medicinam ! O celerem curandi

in oratione deprecatur. « Effundo in cons- rationem ! o egregiam heneficii magnitudi-
pectu eJLis orationem meam. » 3. Suam af- nem ! quid memoria paratius ? Memor esto
fliclionem Deo proponit, ut validius eum ad Dei tu quoque et delectaheris. (i) Quando
opitulandum flectat. « Tribulationem meam humanum tibi inutile est auxillum ; quando
ante ipsum pronuntlo. » Hic est enimfruc- nullum a creatura potes habere levamen ;
tus afflictionis : duo enim hahet hcec commo- quando lot gravaris adversitatibus , ut in-
da : unum quidem ^ quod studiosiores faciat capax consolationis esse videaris , ad Dei
et attentiores ; altcrum autem quod ea quo- accurremisericordiam , ejus in oratione de-
quejusta sit causa , ut audiamur, Non enim precare diW-^iWxxm. Ipse consolationes disponit
dij.it, justitiam meam , sed trihulationem in corde suo , sed nostris exspectat precibus
meam ante ipsum pronuntio (3) nempe compelli.{p) :

quod ea non parum illi afferat patrocinlum. Quam merito Chrysologus reprehendlt
Prophei?e oratlo ad impetrationis patroci- hominem, qui neque in prosperitate , neque
nium flebili calamltate conclnnatur. Supplex in adversftate oral Quid de ad{>ersis queri- !

David non allegat in suis precibus obsequia tur , qui sibi prospera non precatur? (3)
a se Deo hactenus exhibita , eminentes qui- Christiane, si indigentia et egestate laboras,
bus fulgebat virtutes , rlgidam de suis sce- Deum adi liberalem et munificum et tuai ,

lerlbus factam poenitentiam invictam in suis subveniet inopite et necessitati. Nam inane
,

afllictlonibus et persecutionibus animi forti- nonpotest esse quod vehementer rogatur ab

tudinem etpatientiam A^07i dijcit : Justitiam eo qui fons est misericordiarum, (4) Si tris-
:

meam , sed tribulationem meam ante ipsum titia, miseria et afflictione opprimeris , di-
y;ro//«////o. lu justorum enim oratione, prope vina? misericordlae implora auxilium in ora-
muta est orantls justltia , virtus, innocen- tione. « Haec solatium praestat. Per hanc
tia, sanctitas; et clamor Vocalls est tribu-^ divites tuti sunt , per banc pauperes non
:

latio , miserla , et calamltas Taceant gra- deficiunt baec pro illorum abundantia ex-
: :

tia? , sanctitates , sileant egregla virtutum cubat : haec ut ab istis penuria expella-
facinora dum in preclbus tribulatio et adver- tur, exorat. In hac gubernamur in pros-
sitas pronuntlatur. Ille , ille vere clamat, et peris, per hanc fiduciam gerimus in adver-
ad Deum clamat et voce sua clamat qui in sis. H;ec nobis in gaudiis jucunda est, hsec
,

oratione trilnilationem et adversitatem suam in luctibus suavis per hanc la3titiam perci- :

ante Deum pronuntiat. Afflicti et miseri ora- pimus, per hanc tristitiam declinamus. Huic
lio de trlbulationis patrocinio Dei exorat animi nostri pondus et ta^dlum , nocivaque
misericordlam , ut Israelltarum comproba- omnia commendamus. Haecjustos continet,
tur exemplo , qui clamauerunt ad Dominum sublevat peccatores , » (5) estque efficacis-
cuni trihularentur , et de necessitatihus eo- simuni adversus culpam et iniquitatem re-
rujnHherai^iteos. (4) medium.
Christiani, tristatur aliquis vestrum ? (5) 3.Gaudent in coeloBeati ///><?/'«// (6) a pec-
oret, et acciplet a Deo auxllium et consola- tentatlonibus , lapsusque periculiscatis, i. :

lionem. Non secus acRegius Vates de seme- Liberati a peccatis , quia Deo immobiliter
lipso tesUiicdns'. Die trihulationis rjiece Deum adhasrent , neque per totam retro a3ternila-
e.vquisiui, et non suni deceptus (fi) ; in ad- tem ab ejus visione et amore cessabunt.
versitatibus meis Deum exquisivi ejus mise- ^,) Orat. ad suos cives. (2) Gillib. Abbas. Serm. —
46. in Gant. — (3) Serm. 43.
—
(4) D. August. in
Ps.6.

(i) D. Chrysost. — (2) Psal. i4i. — (3) D. Ghrpoit. — (5) D. August. Tract. de Misericordia. —(6) Tert.
— (4) Psal. 106. —(5) Jacob. 5, — (G) Ps. 76. Scorp. 6.
 ,

ORATIO. — CONCIO I. .,. 8i

iJcIrco niillum erit omnino peccatum
j vel aclsit tamen utjiat voluntas sola non suffi^
,

suh quo jaceat ^ vel cui cedat ^ vel contra cit\ ideo pro hac re nec superflua, nec im-
quod laudabiliter dimicet , pacatissima vir- pudens Domino immolatur oratio. Nam quid
tute perfectus. (i) 2. Liberi sunt a tentatio- stultius quam orare ut facias quod in potes-
nibus. Tentationes insurgunt in via , vel a potestatenon habet homo
tate /iaZ><?«^?(i)In
passionum stimuHs, vel a mundi blanditiis , nec ut convertatur a peccato ,
sine gratia ,

vel a daemonum jaculis Beati autem non neque ut non labatur in peccatum.
:

exagitantur ullis passionum perturbationi- Homines quandiu sunt in seculo vel sunt
bus. Ibi natura humana quce vitiata fuerat^ peccatores^ vel suntjusti: utrisquenecessaria
cunctis passionum squaloribus defcecata tri- est oratio peccatoribus quidem ut convertan-
:

pudiat , et azimafacta in suce puritatis mun- tur, justis vero ne in peccatum cadant, oratio
ditie perseverat. Ip) Neque mundi blanditiis est, i. Necessaria ad peccatorum conversio-
alUciunlur , quia bona absque comparatio- nemiscelerosienimabsquegratiapraeveniente
ne numerosiora et meUora possident quam converti non possunt. Ad conversionem duo
,

ea qu9e mundus offert. Itaque nec uila ille- requiruntur, et gratla Dei, quae voluntatem
ce^/flpotest eos a suo statu dimovere. Neque excitet, et cooperatio voluntatis, quie cum
daemonum feriuntur tehs, quia, ut subjungit gratia adjuvante Hbere gratise prajvenienti
D. Augustinus , nec erit hostis impugnans consensum proebeat. Ideo orando petimus ,
:

(3) dsemones enim exsulant a loco beatitu- fiofi quia hoc sine voluntate nostra agitur ^
dinis, et postquam damnatisunt, nonestam- sed quia voluntas non implet quod agit, nisi
plius inventus locus eorum in coelo. Tan- diuinitus adjuvetur : hcec est fidei sanitas
dem, 3. Liberi sunt a cadendi periculo. Se- quce nos facit orare.^ et qucerere , ut invenia-
mel in patria locatus lubricum non debet mus ; petere ut accipiamus ; pulsare ^ ut ape^
habere vestigium , sed tenere status proprii riatur nobis. (2) Licet enim Deus sua infinita
firmamentum. (4) Quapropter,utanimadver- bonitateahquandoad poenitentiam vocetpec-
tit D. Bernardus , omne opus ipsorum est catores non orantes, de sua conversione mi-

laudare Deum. (5) Neque orationes sunt iUis nime curantes , imo renitentes ; attamen ex
necessarice ad postulandum praesidium sive beneficio aUquibus speciaUter concesso, non
contra peccata, quia nuUis sunt peccatis ob- recte coUigitur, quod cunctis in universum
noxii ; sive contra cadendi periculum, quia peccatoribus eamdem demonstret benignila-
sunt in suo statu immobiles ; nam, ut ratio- tem. De via ordinaria Deus non convertit
cinatur TertuUianus, sola Dei gloria stat , criminosos , nisi suam conversionem postu-
solique stant et permanent qui cum illo et laverint in oratione, quae est conditio a di-
in illo gloriantur. (6) Sive contra tentatio- vina providentia apposita, etnecessario prae-
nes quia perpetua pace fruuntur. Inde con-
,
requisila, sine qua ut plurimum non con-
cUidit D. Augustinus : In eis nulla sunt vertuntur Christus Dominus docet itaque
:

certamina, ideoque nulla oratio{j^^ aUter ra-
tiocinandum est de viatoribus peccati ten-
tationibus, et cadendi pericuUs obnoxiis.
Sed nos qui ad incerta consurgimus , qui
inter insidias diem ducimus , qui horarum
petamus dimitti nobis debita nostra: dehitum
autem in Scripturis delicti figura est , quod
perinde judicio deheatur ^ et ab eo exigatur,
nec evadat justitiam exactionis , nisi done-
tur exactio sicut illi sen^o dominus debitum
,

varietates ^ momentorum motus
lapsus , actuum pericula sustifiemus (8) ,
orationi studere debemus. Per orationem ,
qui stant non cadunt , et qui elisi sunt
eriguntur. Itaque orandum est , ut non
solum liberemur a malo quo caremus ^ sed
, verborum rcmisit. (3) Profecto ajquissimum est ut Uo-
mo Deum recognoscat , supremam ejus ho-
noret auctoritatem , infinitam testetur Ube-
raUtatem , propriamque fateatur impoten-
tiam et infirmiiatem. Peccator Deum non
agnoscit quia pro suo numine objectum sui
,

etiam ab illo quo jam inducti sumus. (^9) scelerls habet supremain Dei auctorltateni
:

Ut aUorsum animadvertit D. Augustinus , non honorat sed contemnit ; ejus legem

,

Oratio Dominica utrumque petendum com- insolenter contemnens, infinitam non testa-
monet^et ut dimittantur nobis dehita nostra^ tur Dei misericordiam gratias slbi oblatas
ct ut non inducamur in tentationem : illud, respuens neque ad suam respicit miseriam
:

ut prceterita expientur ; hoc ^ ut futura vi- et infirmitatem qua? tanta est ut ex suis ,

tentur. Quod licet non fiat^ nisi voluntas virlbus non possit neque vitare peccala ,
(i)D. Aug. L. 22. Civit. —(9.) Pet, Dam. Opnsc. 5o. ncque consequi media salutls. \n oralione
c. i5.— (5) D. Aug. Sol. 55. — (4)D. Ambr. in Ps. 59.—
(5) Serm.jS. in Cant. — (6) Terl. h. de Wvu. 11. _ (1) D. Aug. de Serni. Doni. ia Mont. ^(>- (2) D. —
—
Serm. 17. tle Vcrb. Dom. (8) D. Cluysol. Serm. 45.—
(7)
Aug. L. de |)(rfcclio Justi. licsp. a6. —
(5) Tert. L. dc

(9) D. Ang. Tract. de Miscricordia. Oral. 7.

V. 6
 ,,

8a ORATIO. — COiNCTO I.
autem peccntor , i. Deum recognoscit : Ut autem evidentlus appareat quam necessa-
Quacunque die im>ocai>i te , ccce cogfiovi riam existimet Ghristus orationem, justis ne
quia Deus meus es. (i) In peccatore enim amittantgratiam et sanctitatem , et deveniant
deprecante, habet per quein Deus cognosci' scelerosi et peccatores , quatuor sunt ani-
tur^ et ornnipotens vocatur. (2) 2. Supremam madvertencla i. Sciebat Dominus se solum
:

Dei hcmorat independentiam et auctorita- sine delicto esse (i) id est , ex sua natura
,

tem , cui sese submittit, quia nemo non sub- impeccabilem 2. Sciebat adbuc multos jus-
;

jicitur ei cujus eget. (3) 3. Deum testatur tos de facto cecidisse in peccatum , alios
infinite liberalem et misericordem Ubera- : quoque posse \2\n.Ethoc mirum [opinoryut
lem , quia gratis suam largitus est gratiam ,
probatus aliquis retro , postea excidat ? Saul
et illi copiam operandi subministravit.{4) Mi- bonus prce cceteris ; livore postea ei^ertitur ;
sericordem : demonstratur
sic et pccnitentia David vir bonus secundum cor Domini , pos-
ncceptabilis Deo , quia mavult eam quani tea ccedis et stupri reus est ; Salomon ohmi
mortem peccatoris. [D^Tandem, 4. Suam im- gratia et sapientia donatus a Domino , ad
potentiam, infirmitatem et miseriam reco- idololatriam a mulieribus inducitur. (^2) Vost
gnoscit , quia qui petit veniam , delictum lapsum tantorum virorum,quis potest praesu-
confitetur. (6) Per delictum autem peccator mere se esse immobilem et a casu immu-
ad nihilum redactus est , quia annihilavit nem ? 3. Christus ipse a diabolo tcntatus
gratiam sanctificantem , effectusque impo- pra-sidem et artificem tentationis denions-
lens ad obtinendam ex semetipso gratiam travit. (3) Tandem, 4- Salvator videns ex
actualem ad conversionemnecessariam. Quid una parte humanae naturae fragilitalem , et ex
oramus cum dicimus : Dimitte nobis debita alia parte maUliam et astutiam diaboH ten-
nostra nisi ut vulnera nostra sanentur? Et tantis homines, eosque ad peccalum indu-
.,

quid aliud petimus cum dicimus : Et ne nos centis , preehet ilHs orationem velut lutum
^

inducas in tentationem , nisi nt ille qui in- praesidium adversus diaboU tenlationes :

sidiatur vel certat extrinsecus , nulla irrum- Orate , dicens , ne tentemini. Eo rcspondet
pat cx parte nulla nos jraude nulla nos clausula ijiterpretans quid sit, Ne nos inducas
., ^

possit virtute superare ? {j) Ex duabus ilUs in tentationem : hoc est enim , sed devehe nos
petitionibus in Oratione Dominica contentis, amalo (4) : peccato , sciUcet , ad quos nos
recte coUigit D. Augustinus necessariam aUicere satagit diabolus , et a quo nos di-
esse orationem tum peccatoribus , ut obti- movere nititur Christus, ad orationem sti-
neant a Deo suam conversionem et a suis mu]ans quisioratio jugis munitio estanimce :

peccatis sanentur : Quoniam vivituri sunius (5) adversus spirituaUa nequitiae. Qui a po-
in hoc seculo , ubi quis non vivit sine pecca- tentissimis aggrediuntur hostibus , in arces
/0, ideo remissio peccatorum non est in sola munitissimas se recipiunt , optima arma qui
ablutione sacri baptismatis , sed etiam in buscum dimicent , perquirunt Magna arma :

Oratinne Dominica , et quotidiana. In illa sunt preces ^ refugii locus. (6) Hujusmodi
iTweniniusquasiquotidianum baptismum nos- arma nobis proestat ipsemet Dominus; iUum
trum (8) tum justis , ne decidant a gratia , refugii locum nobis offert ipsemet Christus:
:

et labantur in peccatum. « Fratres , vigilate et orate ut non intrelis

QuantomajorestbumanafragiUtas,quanto in tentationem, quoniam undique circumdali

plures occurrunt cadendi occasiones et iUe- estis tentationibus. Undeet legistis quia ten-
cebra? quo vehementiores sunt concupis- tatio estvita bominis super terram.^^) Itaque
;

centiae ccstus et passionum motus quo pe- si tot tentationibus plena est vita nostra, ut
;

riculosiores sunt da^monum tentationes, eo non immerito lota iUa tentatio debeat ap-
pluribus et majoril)us indigent justi gratiae peUari , pervigiU circumspectione opus est
auxihis , ne vincaniur et cadant in pecca- et oratione , ne inducamur in eam. Unde et
tum. Quos ideo bortatur Salvator: Vigi- iUud in Oratione Dominica Et ne nos indu- :

late et orate ne intretis in tentationem. Et cas in lentationem.» f8)Siquidem« oratio fre-

adhuc nos docens orandi modum adjecit quens diaboU jacula submovet : oratio quo-
,

ad plcnitudinem tam expeditce orationis, ut tidiana diaboU tela exsuperat; oratio est pri-
de auertendis in totum delictis supplicare- ma virtusadversustentationumincursus (9) ;
mus, Ne nos inducas in tcntationem, id est, oratio super tentamenta inimicorum vincit
ne nos ^patiaris induci ab eo qui tentat. fo^ ^ „ rr -
^^' ''
(i)
, ,
Tcrt. L. de Orat,;.— (2) Tcrt. L. de Pr.-esc. Ilaer. 0.
(1) Psal. 55. —
(2) Teit. l. adv. llermog. 8. — 3. — (3) Tcrt. L. de Orat. 8.
—
(4) Tert. ib. —
(5) Aug.
Tert. ibid. —
{\) Tcrt. ib. — (3)
(5) Tert. L. de Orat. 7. L. de Sal. Docum. c. a8. —
(6) D. Chjysost. 2. dc
— (G) Teit. ib. —
(7) D. Aug. Tract. 52. in Joan. — Orando Deo. — (7) Job. 7. —(8)
D. Bern. Serm. 1. in
(8) D. Aug. Serm. 119. de Tenip. — f^) Tert. L. de Ps. Qui habitat. (9) —
D. Bern. Lib. dc Mod. Ben.
Orat. 8. ' Vivend.
 y

ORxiTlO. — CONCIO I. 83
dEeniones, superatImmundos spiritus. » Ne- tionis munlmen. Nam qui per orationemjae'
que duntaxat Bernardus , sed etiam caeteri rit commiudtus, jacula pcccall ^ diaboli tela,
Patres uno ore nos ad orationem hortantur , mundi machlnas , vitiorum cuneos , mala
ne diaboli succumbamus tentationibus. Op- carnis , voluptatuni laqueos , arma mortis
timum tentationis remedium est ut Dei christianus armiger^ bellator dominicus non
^

opem et gratiani irn^ocemus nostris diffisi timebit. (i) Tot tantaeque miseriae , quibus
,

viribus. (j) Orationis remedium subminis- obnoxia est humana conditio , probe osten-
trat D. Augustinus adversus tentationes tant quam sit oralio necessaria. Necessitatem
diaboli. Idem concludit Sanctus Antiochus docet adhuc christiana reHgio.
iisqui aestuant concupiscentiae igne aut
H.PARS. Christiani ^er^r^%/om-. ^o/^/-
inordmatis passionum exagitantur motibus :
^. ^^^^^^
^^^^ ^^^^^^^^ ^^^^^^ .^^^^^ ^^ ^^^
Qui curiosam peccatorum putrilaginem a se ^rationem docentiet imperanti obtemperent:
excuterecupiunt iissemperoratoniincum^ ^^^^
^^l^^^ ^^^^^^ .^ ^^ ^^ ^^^^^ ^^.^^..^
bendum est. (2) Quoties imminet peccandi jj^ -^^,. ^,.,/,-,za/« rdigio orationis {Z\ .
,-

pericuhmi , toties mvocandum est divmum Deus tanquam primarium rehgionis ob-
auxdium ne peccemus. Iiaque opus est .^^^^^ ^^j.^^^^
,
^^^ ^^ (.j^^,.^^. i^ite^t,,^
nobis quotidiana oratione ut qm quotuhe
^^emplum , qui certe ascendit in montem ,
delinquimus , dehcta satisfactione assuhca ^^ .g^
l^,^^ ^,, ^..^aone ; et utique au^
rcpurgemus. (3; Christi auctoritas quae Pa- ^^^^^,
aPatre. U) Magistrum imitantes dis-
tnbus muhum antistat , praesertim nos ad cipuherantom^y/^i i/5;««^^W5) imo primi :

orationem urget ab ipso enim habetur sol- :

^^^^^^ erantperse^erantes in doctrina Jpos^
licitudo tentationum inpostuJatione tutelc^.
^^i^^^^^ etcommunicationefractionispa^
(4) Quare smiul cum Chrysologo audiamus ,^. ^^ orationibus (6) , scilicet audiebant
vocem Domini monentem : Orate ne intretis ^^^^^^ ^^ ^j sacramaccedebant synaxim,
in tentationem : in tentationem cadit qui
et assiduis vacabant orationibus. Sicut enim
ad orationem Jion vaditi^), ut apostolorum ^j ^^^^^^ corporalem tria requiruntur, ni-
constatexemplo, qm Magistro mmime an-
^irum sol panis et hahtus , seu respiratio,
nuentes, adeo tentati sunt Dominum dese-
,

^^^ ^j spiritualem tria requiruntur nempe ,

rendo quisomno potius^ indulserant quam
, 3 i^ituahs sol, id est, verbum Dei ; spiritua-
orationi {6) Quam muhi ad instar Aposto-
jf^ .^^ j^ ^^^ Eucharistia,- et spiritalis
orum Deum deserunt et diaboh succum- respiratio puta oratio qua de coelo attra-
, ,
bunt tentationibus , quia oratiom non va- hitur hahtus et spiritus divinus juxta istud
;
cant Hujusmoch neghgentiam imo et stuh
!
Oavidicum Os meum aperui , et attraxi :

t.tiam obplorat Chrysologus: Quid est quod

v,.;,,,,,^
/
) q^^ adumbrata fuerunt per
Ecclesiam mane nolumus intrare P Quid cst
candeiabrum septiceps,mensam panum pro-
quod matutina prece totius diei custodiam candela-
positionis , et ahare thymiamatls :

nohimus postulare ? Quid est quod homini {^^.^^^^ 53^^ yevXmm reprajsentabat mensa ;

asiare toto tempore libet et Deo assistere

pa„um propositionis Eucharistiam figurabat:
/e^cpM/zc^o//^5^.^(7)Quidestquod tantum ^j^^^.^ ihymiamatis orationem denotabat
;
sumus solhciti de temporaiibus et aeternae r^^^^
^^^ -^;^ ^-^^^-^^ , -^^^^^ affliguntur, pos-
salutis nuUam curam germms ? Tahs negh-
a Deo qui est prospector ^^j^^^ auxihum ,
gentiae causamaudiamusaChrysologo :iVr?/i /,^„,,„,^,,,,,„ necessitatum (8), et hominem
est nostrum Fratres, non est nostrum ini-
,
adversitate oppressum benigne audit , ut :

mici est ita surreptio ; decipere parat, quos Clamauit ad me , et

j ,et testatur Deus :

nonpatitur orationibus communiri. Christia-

exaudiam eum. (g) Ubi D. Bernardus :

ne , habes ex una parte Christum ad oratio- ^^^^^..^.

^^^ ^^^ meritum exauditionis in chi-
nem incitantem , ne vmcaris a diabolo, et ^^^^^.^ constituit postulationis.
(10) Quod si
ex ahera parte dnemonem ab oratione revo- unde magnus iUe
^^^,,^^ ,^j^ Bernardo i

cantem , ut labaris peccatum : cui prnc ^j^^^^^^. m exaudkur a Deo , respondebit •

:

bel)is assensum? An Dommo ad salutem

ciamorem magnum sane magnitudo neccssi-
hortanti ? an immico , dine servituti subji-
^^^.^ extorsit. Nam, ut ahorsum fatur Melli-
cere volenti ? Frater , audi non mfensissi-
^j^^^^ Doctor, unicum in hujusmodi remc-
nium Dominmn et si cupis resistere dia-
^.^^^^ ^^^^ refugium oratio est et frcqucns ,

bolo , si non vis labi in peccatum , sume ora-

(1) Chrvsol. ibid. (p) Tcrt. Apol. — 5.5. - (5) Trrt.

n „ rp j j-
- ^ L. de OiJit. o. (4) Tert. L. 4. adv. — M.irc'. i3. — (o)
/ N

V^/n r^' ^T
.
^

\ \
nT- .
M'««r.cord.a. /
.)
\
Hom
iT
.06.
^ _
^^^\^^^ l\> ^^ p^^ ^S. _ ,
- (S) T.Mt. L. d.

9. — (5) t)erm. 43. — (6) Tert, ib. o. — (7) hcriu. i\;i. 1 .

1 •,, ,

6.
 ,;y. :

84 ORATIO. — CONCIO l.

^emitus ad Deiirn, (i) Ad Deuni clamare facta liabet efficaclam , sed quando multico-
debent Chrlstiani in privatls adversitatibus euntin coelum , tunc oratio est longe effica-
sed qula commune bonum est particulari cior rpieque <7wi///o^«dicilur, quia audentius
praeferendum in publicls calamitatibusj prae- confidit, actuosius negotlatur , potentius,
sertim orandus est Deus. 6"^^/ qnando Deiis licetsupra votorum fastum , petita extor-
mn^is creditur tiisi cum magis timetur ^
quet. 4« Hcec vis Deo grata est. « Ubi enira
nisi in temnore persecutionis P Tunc Eccle- sunt duo vel tres congregati in nominemeo,
sia in attonito est ; tunc et fides in expedi- ibi sum in medio eorum. » (i) Animadvertit

tione sollicilior y et disciplinatior , in jeju- autem acute Origenes quod non dixit In
,
:

niis , et stationibus, et orationibus , et hu- medio eoruni ero : sedsum, Mox enim ut
militate , in alterutra diligentiaet dilectione, aliqui consenserint^ Christus ini>enitur in eis.
in sanctitate et sobrietate : non enim vacatur (2) Talis congregatio non est factio odienda,
nisi timori et spei. (2) Tunc instituuntur sed curia amanda , in qua delectatur Deus
oratlones quadraginta horarum , honorem Addit opportune Origenes Causa propter :

sepnltur?e Chrlsti qui totidem horis in sepul- quam non exaudimur orantes , quia non con-
cro decubuit ; tunc cuncli fideles ad Eccle- sentimus nobis per omnia super terram , ne-
slam confugiunt simul orant ^ simul vo- que dogmate ^ neque cojwersatione. Sicut
:

lutantur simul jejunia transigunt (3)

, et enini in jnusicis Jiisi fuerit cojn^ejiiejitia VO' ;

et ut fatur aliorsum TertulHanus, devotum cum, non delectat audiejitejn , sic iji Ecclesia
Deo obsequium Euchai^istia j'esoh'it (4) et nisiconsejisum habuerit, Jiondelectatur Deus j

iit Dei placent iram eumque ad mlsericor- ia ea , jiec audit voces eorum.
,

diam flectant ad Ecclesiam conveniunt

, Inde colligit D. Ambrosius (3) oratlonem ,

I. Orantes 2. Poenitentes
; 3. Deprecanti communem in Ecclesia factam praeferendam
;

Christo in Eucharistla adhserentes. esse ei quae in loco privato a particulari effi-

I. Cum probi cujn bojii coeunt , ciim pii
, citur , sextupUci potissimum de causa i. :

cum casti congregantur , Jion est factio di- Quia in templo quasiindomo speciaUter ha-
cenda sed curia. (5) Falso Gentiles de fac-
^ bltatDeus, ibi suam praesentiam exhibet et
tione accusabant Chrlstlanos ab hac ca- : postulataexaudlt. Ut autem ait D. Chrysost.
lumnla sese vindicant fideles , tum ex virtu- Christlanum alloquens noJi ita a DoJiiijio
,

tibus quibus fulgebant ; tum ex intentione per te solus orans audieris^ utcumfratribus,
qua velut in curia simul conveniebant , sci- (4) 2. Oratio in templo facta est publica
hcet ut unanimes Deum orarent. Unde sub- Dei invocatio Deo honorlficentior ea quae
,

jungunt Corpus sujnus de conscientia reli-

: sohtarie fit j4pud te laus jjiea in Ecclesia
: ^

gionis^ et disciplijiceunitate , et spei fcedere, magna; vota mea reddani in cojispectu ti"
coimus in ccetujji et cojigregationem , ut ad jjiejitium eum. (5) 3. In templo preces sin-
DeujJi ,
quasi
facta precationibus ani-
jjiajiu gulorum adjuvantur a precibus omnium qui
biamus orantes. Hcec vis Deo grata est slmul orant; quia dujji sijiguli orant pro
Phira nointu dlgnissima dlcunt i. Corpus omnibus ^ sequitur ut omjies orejit pro sin-
:

sujnus de conscientia religionis ; hoc est , gulis. (6) 4- Oratio in templis facta adjuva-
eamdem profitemurrehglonem quae sola vera tur a Sanctis , quorum corpora ibidem se-
est, quia non falsos veneratur deos , sed pulta sunt. 5. In templo orantes sibi mutuo
unum et verum coUt Deum ; Coimus in cce- praebent exempkim et ad orandum stimu-
tumet congregationeni, x\ox\ soXuvnmsecveXo lant. 6. Quia communis oratio particularis
seorslm Deum oramus , sed etiam in pubUco supplet defeclum audetque postulare, quod ,

et conjunctim ut palam christlanam teste- criminosus peccalis gravatus nqn praesumit.

,

mur reUglonem , et slmul cum fratrlbus Propterea debet esse nobis comjjiunis oratio:
Deum deprecemur. 3. Ad Deum quasi jnanu et quajido oramus noJi pro uno, sed pro ,

facta precationibus nmbimus , qula fideles populo toto 0J'amus : quiapopulustotus unuin
simul ad oratlonem convenlentes sunt ve- sumus. Deus pacis et concordice magister^
lut coplae armntcx* slmul unitae acies bene qui docuit unitatem , sic oi^are unum pj^o
,

instructae,phalangesinvincibiles. Slnguli mi- omnibus voluit , quomodo in iino omnes ipse

lites quovis robore praedlti sint , non repor- portauit.
(7)
tant victorlam sed omnes conjunctim acies
, Ex his patet quam immerito nonnulU hse-
fortissimas superant oratlo a particularibus relici orationes a fidelibus in templo congre-
:

Serm. 5;.
(i) Cant. — in (2) Tert. L. de Fug. in Pers. Matth. 18.
(1) — {2) Tract. 6. in Matth. — (3) Lib.
1. — Tert. L. ad Uxor.
(5) 2. 8. — (4) Tert. L. de Orat. 1. de Cain et AbeL — (4) Hom. 79. adPop. — (5) Ps.
»4. — (5)rert. Apol. 59. 21. — (0} D. Ambr. ib. — (7) D. Cjpr. de Orat. Dom.
 ORATIO. — CONGIO I. 85
gatls faclas depretleut. Nonne«discipulifue- germanicam sitim christianorum fovte ndli^
runt unanimiter congregati cum tum precationihus impetrato imhri discus-
mulieribus ,

et Maria matre Jesu? » 6'72«/2//;2/^er (i), hoc sam contestatur, (i) Neque in Germania
estcommuniter, unite, simul et unum quid duntaxat
, sed adhuc Romae Christianorum
,

postulantes , non singuU pro se , sed pro precibus simile patratum est miraculum :

singuHs et omnibus simul. Nonne Petrus et quod admiransuniversus populus, Dei Chris-
Joannes (2) ascenderunt in templum ad ho- tianorum potentiam praedicavit Quando :

ram orationis nonam ? Id primum in dictis non geniculationihus et jejunationihus nos-

cognitu necessarium est c^uod in tantam tris etiam siccitates sunt depulsce P Tunc
,

dignitatis celsitudinem ei^ecti Apostoli ora- et populus adclamans Deo deorum , qui so- ^

tionem minime neglexerint : nam homines lus potens est in Jo{>is nomine Deo nostro ,

cum essent , quoque petito prcesidio testimonium reddidit. (2) Sic singuhs retro
hinc
egehant, Quod si ApostoU precationis opem secuhs vel beHo devastante , vel fame huma-
non excutiunt y sed perpetuis rerum usihus num genus metente , vel ahqua aha calami-
necessariam supplicationem ostendunt cpian- tate urgente aul imminente , Ecclesia pubh-
^

tumnos crimen incurrimuSy qui per incuriam cas ordinat orationes. Spiritus Sanctus ex
hoc tam salutare projicimus 'viaticum P (3) proi>identia imminentium sii^e ecclesiastica'
BeUe Seleucus muUorum orationem appeUat rum tentationum sive mundialium plaga- ,

viaticum , quo fideles qui a ccelesti peregri- rum ad exorandum judicem , hujusmodi
,

nantur patria victitant in terris. Nonne fi- ojficiorum remedia mandahat. (3) Loquitur
,

deles nascenlis Ecclesise in unum convenie- de pubhcis orationibus et jejuniis ab Ec-

bant et in unum orabant ? Ut enim refert clesia in pubhca necessitate ordinatis , cujus
TertuUianus , oratio commendahilior ascen- imperio obtemperantes fideles , templa fre-
dit , hahita cum fratrihus ^ ut ipsi de nostra quentant, in coetum congregati orant Eis- :

operatione participent, (4) Nonne TertuUIa- dem precihus amhiunt^ eisdem genihus exo-
no teste fiebant antlquitus stationes in Ec- rant, eamdem invocant MatJ^emiJ^) ymmiYum
clesia ante veiierandum Eucharistise mys- Mariam , ut misericordes suos super chris-
terium ? lianum populum convertat oculos, pro eoque
Ab exordio chrlstiana) rehgionls et deln- supplex appareat ante thronum supremae
ceps fideles congregati suntad orandum,prae- Majestatis Ad exorandam Dei iram , ad:

sertim tempore persecutionis , aut ahcujus impetrandam tutelam ejus aut gratiam (5);
pubhcae calamitatis. Propter quod conflicta- imploratoque Deiparoe patrocinio , Sancto-
mur^ imo potius propter quod oramus. (5) rum auxIHo , Deum deprecantur, ab eoque
Sic quando princeps Apostolorum Petrus postulant niiseriae levamen , peslis finem ,
fuit ab Herode incarceratus , oratio fiehat famis cessationem , Ghristianorum pacem,
sine intermissione ah Ecclesia ad Deum pro regni prosperitatem, regis regiaeque famihae
eo. (6) Sic idem Petrus Romae cum Slmone incolumitatem. Ita nos magis oramus pro
Ma^o decert2ins, genihusproi^oluti sen^i Deiy salute imperatoris , ah eo eam postulantes ,
et concordiam illam prce se ferentes ^ quam qui prcestare potest. (6) Neque solummodo
Jesus dixerat : Si duo ex vohis consenserint pro regno oramus , sed adhuc pro provin-
de omni re quamcujique petierijit , succedet ciis pro urbibus pro domibus et famihis ,
, ,

eis , consensionis telujn , pj^ecwn interventu, pro magistratibus, pro judicibus, pro eccle-
iji Magum ejaculati sunt et in tejrajn eum siasticis ,
y pro cuncto generatim populo.
ejecerunt. (7) SIc in germanica expeditione Orajjius etiajji pro ijjiperatorihus, pjo mijiis-
chrlstiani mihtes suis orationibus obtinue- tjis eoj'ujn , ac potestatihus, pro statuseculi,
runt imbres queis exercltus Marci Aurehi pjo rerujn quiete , pro moj^a fuiis.ij) Ha3C
imperatoris siccitate et siti deficiens conser- ahaque plura postuhint omnes fideles, slmul
valus est Marcus quoque Aurelius in ger- orantes. Quoties pej^secutiones ijrogantur
:

manica expeditione , christianoruui militujJi Ecclesice , sajictco tejjcc precihus , id esty

orationihus ad Deum factis ^ ujihj^es in siti ojnjiium Sanctorum ojatiojie ^ aut ajno^^cji-
illa ijjipetrawit. (8) Tale ac tantum miracu- tur , cmt tejjiperantur (8) per poenitentiam :

lum testatus est ipsemet imperator ad sena- autem peccatores Deo reconcihantur, et de-
tum scribens Si littcj^ce Marci Auj-elii gra- precationes commendant.
:

i^issijJii ijnperatoris j^equijmitur y

quihus illani 2. Utique jjiisericojxliam postulajites y uti-

Act. 1.
(i) —
(2) Act. 3. —(3) Basil. Sduc. Orat. 21. (1) Tort. Apol. 5. —
(2) Tort. L. ad Scap. 4-
— (^)
— (4)Tert. L. de Orat. 14. — (5) T(Mt, L. de Or;.t. 5. Tert. L. de Jcjun. »5. —
(4) Tcrt. L. de Pud. 5.
— (5)
— (6) Act. 12. —
(7) S. Cyril. Ilier. Calhec. 6. —
(8) Tert. L. dc Jcjun. 12. —
((3) Tert. L. ad
Scap. a. — (7)
Tert. L. ad Scapul. 4. Tert. Apol. Sy. —
(8) D. Aug. llom. 10. in
Apoc.
 ,

85 ORATIO. — CONCIO I.

que cx poenitentla stantes , et jejunantes ,

et veleri Testamento : Cwn rex Assyriorum
afflictationem suam ojferentes Domino. compluribus jam civitatibus
(i) Sennacherib ,

Orationes quas in publica calamitate fundunt captis

per Rapsacen blasphemias et , Isracli
fideles, poenitentiam jejunium, el eleemosy- minas intentaret , nihil aliud illum a propo-
nam dehent habere comites. Poenitentia sito in Mthiopis civertit. Dehinc^ quid aliud
precationes commendat , deprecationes afjir- centum et octoginta millia de exercitu ejus
mat; hcec aures Dei aperit , sci^eritatem dis- per Jngelum assumpsit , quam Ezechice re-
pergit , clementiam elicit. (2) Quam sit ^7^ humiliatio ? Siquidem duritia hostis an-
potens paMiitentium deprecatio tum ad vi- nuntiata, vestem scidit ^ saccuni induit ,
tandam divinam severitatem, luni ad expe- eodemque habitu seniores sacerdotum ad
riendam divinam benignitatem , multiplici Deum per Esaiam adire jussit. (i) Taceo
comprobatur exemplo ex Scriptura Sacra plura poenitentiae Israelitarum monumeuta
desumpto Israelitae ut iratum placarent prorsus stupenda
: at qnis non miretur, quod :

Deum quem suis sceleribus ad iracundiam ipsi etiam Gentiles vana quidem pcenitentia ,

provocaveranl, « convenerunt in Masphat, publicascalamitaiesdimoveremohantur.Nam

hauseruntque aquam , et effuderunt in con- cnm stupet coelum et cu^et annus^ nudipedalla
spectu Domini. » (3) Chaldaeus legit Hau- denuntiantur ^magistratus purpuras ponunt,
:

serunt aquam de puteo cordis sui et abunde fasces retro ai^ertunt , precem indigitant
lacrymali sunt coram Deo poenitentes. tristitiam instaurant. (2) De Romanis adhuc
Hebrcea lectio habet « Ingemuerunt omnis :idololatrioe deditis loquitur TertuHianus mox
Israel post Dominum. » Idipsum agunt probi subjungens Apud quasdam vero colonias :

fideles , in corde dolent , de suis peccatis prceterea annuo ritu saccis velati , et cinere
poeiuient. "Et qui^ pcenitentice quanto in arcto conspersi ^ idolis suis invidiam suppliceni
negolium est ^ tanto operosior probatio est : objiciunt^ balnea et tabernacula in nonam
ut non sola conscientia prceferatur , sed ali- usque cluduntur. Unus in publico ignis apud
quo etiam actu administretur Is actus qui ciras , aquce nec in lancibus. Nini\>iticum
.

magis grceco vocabulo exprimitur et frequen- credojustitium.(^)]Sonue haecexempla Chris-

tatur^ exomologesis est, qua delictum Do- tianos ad poenilentiam stimulant, vel po-
mino nostro confitemur , non quidem ut igna- tius eorum impoenitentiam condemnant ?
ro , sed quatenus satisfactio confessione dis^' Judoei in calamitatibus pubhcis de suis scele-
ponitur, confessione pcenitentia nascitur ^ ribus dolent , et Christiani nullum doloris et
panilentia Deus mitigatur. (4) Pcenitentia conlritionis demonstrant signum. Gentiles
interdum sumitur pro sacramento, interdum speciacuhs renuntiant , vestium Kixum abdi-
pro virtute ulroque modo poenitere solent canl , nudis pedibus, sordibus induti, cinere
:

fideles in pubhcis adversitatil^us j nam et ad conspersi , deorum iracundiam placare aut

Iribunal poenitentiae sua scelera confitentur, mitigare contendunt, et Christiani hidis va-
et adhuc per poenitentiae virtutem , iratum cant , hixum sectantur, cultu et ornatu moe-
Deum placare nituntur. De sacramento pce- roris munus injamant , dehcias captant, ne-
nitentiic intelhgi possunt qu.ie dixit Tertul- (\\\e ullum poenitentiae prajbent indicium :

hanus, de poenitentia vere virtute intehigen- Judoei et Gentiles ab escis delicatis absti-
^^ snni Q]u^ swh\wv\^\i\ Itaque exomologesis nent. Utique jejunio preces prosequente,
prosternendi et humiliflcandi hominis disci- necpie enim cibi tempus in periculo nec sa- ,

plina est conversationem injungens miseri- turitatis cultus in sacco (4)

, et Christiani :

cordicc illiccm , de ipso quoque habitu atque ^ vino non se abstinent gidae indulgent,
,

victu mandat , sacco et cineri incubare , cor- Nec mirum quia jejunium est poenitenliae
pus sordibus obscurare , animam mccroribus comes, ipsi non poenitent, neque jejunant.
dejicere, illa quce pecccwit tristi tractatione Ahter agunt Chrisliani poenitentes , jeju-
mutare : ingemiscere , lacrymari et mugire niis preces alcre (5) studentes. Uti enim in-
dies noctesque ad Dominum Deum suum gbivies et ciborum aml)itio impoenitentiam
,
presbyteris adi^ohi , et caris Dei adgenicu- denotat , ita jejunium poenitentiam ostentat.
lari ,
omnibus fratribus legationes depreca- Semper inedia moeroris sequela est, sicut la'-
tionis succ injungere. Indicia poenitentia3 sagince. (6) Phira aliorsum (y)
titia accessio
tradit TertuUianus , fuseque dinumerat ex- retulimus jejunantium exempla, qui tum in
ternos ejus actus, fuseque adhuc refert plura novo Testamentojejuniis Deum placaverunt,
poenitentiaj exempla , quae dederunt Jud^ei in
(j) Tert. de Jejun.7. — (2) Tcrt. L. de Jcjun. iG.
—
(0 Tert. L. de Pudic. 2. ~ (a) Tort. L. dc Pat. iZ' ?) Tert ibid. - (4) Tert. L; /1« J^']"."- 7.-(-^)
TtM^-
\'
- (5) L. .. Reg. 7. - (i) Tert.^ L. de Poenit. 9.
^ t'
^«^"'*- 9'
~r,S^^ J'f'
I"'^: ^' ^'^''"'
rraed. tom. 1. Iract. de Abst.
7— l?)
Tert.
 ,

ORATIO. — CONCIO I. 87
siblque proplllum readiderunt, qusd praete- nio : sicut jubar
clariorem peiTicitsolis
reo, ut dicam jejunium ita esse affine ora- diem, et lolani nubium dispergit obscurita-
tioni ut unum cum ea esse videatur. Quare tem , sic eleemosyna jejunii sanctificat sanc-
baec Estberis verba ad Judaeos : Orate pro me. titatem totamque cupiditatis noctem lumine
,

(i)Parapbrastes Cbaldoeus legit Jejunate : excludit. Quod est anima corpori , jejunio
mecum^ quasi orare et jejunare sint synony- largitas boc babetur sicut enim mortifica- :

ma. Verum etsi jejunium ab oratione discri- tur corpus, e corpore anima cum recedit ,
minetur, illam tamen commenclat exemplum ila mors est jejunii largitatis abscessus. Mi-
DsimeMs Da/ilel Deo /idens etsclens quod ad
: jejunii sunt alae per
sericorclia et pietas
demerendam Dei gratiamfaceret ^ cum sua quas
portatur in coekmi , sine toUitur et
fraternitate jejunat, atque ita orationibus quibus jacetetvolutaturin terra. » (i) Multus
Deo commendatis , et ordinem et significatio' est Cbrysologus ut ostendat quantum a lar-
Jiem somnii per omnia instruitur. (2) Vides gitate commendelur jejunium,cjuocl pluribiis
quomodo Daniel suo et fratrum jejunio ora- comparationibus belle declarat. Sed non
tionem commendavil etut fatur Tertullian. minori eioquentia deducit sacrum nexum
;

Danielad vesperamjejunans pnguioremora- quo inter se confoederantur « oratio , jeju-

tionem Deo immolat (3):etob banc causam nium , misericordia quod oratio pulsat, :

quoiiesin alicpia publica necessitate orclinan- (2) impetratjejunium , misericordia accipit.

tur oraliones quadraginta borarum , decer- Oratio , misericordia, jejunium sunt byec tria
nuntur etiam jejunia. Bcne autem quodetepis- unum, dant beec sibi invicem vitam.Est nam-
copi unii>ersce plebi mandare jejuniaadsolent queorationisanima jejunium; jejunii vila mi-
ex alicpia sollicitudinis ecclesiasticce causa. sericordla est. Hoec nemo rescindat, nesciunt
(4) Quapropter, Fratres , « sanctificate jeju- separari. Horum qui unum babet , baec qui
niura , vocate coetum », et ut vos bortatur simul non babet , nibil babet. Ergo qui
D. Bernardus , omnino soUiciti estote , ut orat, jejunet; qui jejunat, misereatur; audiat
<.

alas duas babeat jejunium vestrum , sancti- petentem , qui petens optat audiri. Auditum
moniam scilicet et pacem. Sanctificate jeju- Dei aperit sibi , qui suum supplicanti non
nium,utpura intentio , et devota oratio , claudit auditum. Jejunium jejunalor intelli-
divinae illud offerant Majeslati. Vocate coe- gat , esurientem sentiat, qui vult Deum sen-
tum, ut congruat unitati, utconcors slt mor- tire quod esurit misereatur c|ui misericor- :

tificatio carnis. » (5) Nam etsi mavult opera diam sperat ; pielatem qui qucerit faciat, qui
justitice , Jion tamen sine sacrijicio, quod est Improbus petitor
praestare sibi vult pra?slet.
ajiima conjlictata jejuniis. (6) est qui cjuod aliis negat sibi postulat. Ho-,
,

Neque duntaxat a jejunio commendatur mo esto tibi misericordiae forma sic quo- , :

publica fidelium oratio sed adbuc ab elee- modo vis

, quantum vis, quam cito vis mi- , ,

mosyna. Uti jejunio nutritur oratio ita je- sericordiam tibi fieri tam cito alii lanttim,
, : ,

junium alitur eleemosyna; et ut fatur elo- laliter, ipse miserere. Ergo oratio miseri- ,

quenter Cbrysologus, « cordia , jejunium , sint unum patrocinium

Fratres, esurit ,
je-
junium sitit, quocl non pietatis cibo pascitur, pro nobis ad Deum, pro nobis liaec advoca-
quod potu misericordi?e non rigatur. Alget tio sit una , una liaec pro nobis oratio sit
jejunium , jejunium deficit, quod non elee- triformis. Haec sunt , Fratres, baec sunt, quae
mosyuie vellus tegit , quod non miserationis tenent cosli arcem , quae secretum Dei judi-
operit vestimentum. Fratres , quod est ter- cls pulsant quae ante trlbunal Cbristi causas ,

ris aer, boc misericordiam scimus generis exsequuntur, quae injuslorum

esse je- bumani
junio : sicut vernus flatus tota facit germina petunt indulgentiam , reorum veniam pro-
florere camporum , ita misericorclia tota merentur. Haec cui in coelestibus non assis-
jejunii semina producit in florem , in coeles- tunt , ipse non subsistit in terris ; boec cum
tem messem tolam jejunii faclt fructificare teneant in coelestibus principaium , in terris
vlrtulem. Quod oleum lucernae est boc , rerum summam moderantur. Haec regunt
jejunlo pietas. Sicut lucernae lumen olei prospera , baec adversa propeUunt , vitia
pinguedo succendit, et moderato pastu facit exstingunt ista, virtutes ista succendunt. Et
illud ad totius noctis solatlum perlucere , sic nos, Fratres, si volumus omnium Sanctorum
pietas facit splendere jejunium , et ad totam meritis applicari , sistamus oratioui , vace-
radlare continentiae claritatem. Quod diei mus jejunio , misericordiae servlanius. IMa-
sol est , boc eleemosyna noscitur esse jeju- gnificemus , oremus , vel bumano tiniore,
si non amore divino, si non invilali bonis
(i)Esth. 4. —
(2) Tert. L. de Jejmi. 7. — (:>) Tcrt. yel coacti malis. Mala tempora facit nobis
L. de Jejun, 10. —
(4) Terf. Lib. dc Jcjuii. i3. — (5)
Joel. 1. —
(6) Terl. L. de Jejun. i5. (1) Serm. 8. — (a) Serm. 43.
 —;

88 OHATIO.— GONCIO.I.
conlemptus Del, temporum ciiisus non fi\clt. Chrlstus itaque non praeclse ut Deus sed ,

Quod ergo contemptu perdidimus jejuniis ,

duntaxat in carne assumpta et ut homo fac-
conquiramus, animas nostras jejuniis immo- tus est victima , et sacerc/os quia et pro nobis
lemus quia nihil estquod Deo proestantius
: Et ne hacsuprare supersitali- //?/^r/?d?//a^. (i)

orferre possimus, probante Propheta cuni explananda audiatur D. Au- , qua dlfficultas ,

dicit Sacrificium Deo spiritus contribula- gustinus belle praesentem materiam eluci-
:

tus ;
cor conlritum et humilialum Deus non dans Dominus noster Jesu Christus Filius :
^

speniit. Sed accepta ut siiit ista miserlcor- Dei , orat pro nohis orat in nohis
, oratura , ,

dia subsequatur jejunium non germinat,

;
nohis. Orat pro nohis ut sacerdos noster
si de misericordia non rigelur ; siccatur je- orat in nohis ut caput nostrum ; oratur a ,

junium misericordiae siccitale quod imber nohis ut Deus noster. (2) ; ,

terris, hoc jejunio misericordia est. Quamvis Duplex illud praecipuum est sacerdotis
cor excolat , carnem mundet eradicet vi- munus unum est sacrificium offerre , ahud
, :

tia, virtutes serat si misericordlae fluenta est orare pro populo, unde Magnus Grego-
,

nondederit, fructus non colhgit jejunator. rius Quid Antistes acl Dominum, nisi pro :

Jejunator, ager tuus miserlcordia jejunante delictis populi intercessore eligitur ? (3) Et
jejunat jejunator, quod tu in misericordia ob hanc causam variis encomiis patres com-
;

fuderis, tibi in horreo hoc redundat. » Hu- mendant sacerdotes. Gregorius Nazianzenus
cusque Chrysologus mlrum in modum com- illos nu.icupat divinitatis consequendce me^
mendans oratlonem jejunio et largltate mu- diatores. (4) Eosdem appellat Eucherius co-
niiam. Post tot raliones conglobatas et lumnas quod nutantis mundi statum oratiO"
eloquenter expressas,quid ampUus hac supra nibus sustentent (5), praesertim si humlHtate
re dici potest ? O quam vere dlxit Tobiae et sanctimonia splendeant. Hi humilitate
Raphael Angelus Bona est oratio cum je- subnixi atque prostrati, onus totius orbis
'.
^

junio et eleemosjna ! (i) Jejunium et orallo portant humeris sanctitatis. In Missa au-
sunt quasi duoe alae quibus evehitur oratio tem potissimum sacerdotes deprecantur pro
et evolat ad Deum. Magnam sane mutuatur populo, et, ut fatur D. Augustinus, velut
oratlo virtutem ex conjunctione cum elee- adi>ocati misericordissimce offerunt potes- ,

mosyna et jejunio, sed multo majorem habet tati. (6) Duplex illud sacerdotis munus obi-
efficaciam ex unione cura oratione Christi , vit Christus : nam et obtulit sacrificium ,

in aliari supphcantis. simul sacerdos et hostia , in quo multum ab

3. (^mdi Jacile impetj^atur quod fdius pos- aliis sacerdotibus discriminatur. Et quidem
tulat. (2) Christus est Deus et homo quia ,
solus ille sacerdos talis exstitit, ut ipse esset
natura divina et humana eadem Verbi per- etiam sacrijicium ; ohtulit Deo non aliud
sonalilate suppositantur. Ut Deus , neqult ^//m/?? Deinde oravit pro populo.
5^//?^Mm.(^)
orare, qula oratio denotat dependentiam et Ut enini ait D. Augustinns , Christus orans
iiidigeniiam, et non fit nisi inferiorls ad su- pro peccatis /lo^^m (8),triplici potissimumin
periorem , et indlgentis ad eum , qui polest loco oravit, tanquam supremus Pontifex :

ejus egestati subvenire Christus autem ut : , i. In Calvario cruci affixus Indiebus car- , :

Deus, a nullo dependet , neque subjici subest nis sua^ preces supplicationescpie offerens. (9)
egestati. Christus mediator Dei et hominum Anlmadvertit D. P^mhrosius c^uod non quasi
Patris Deiet hominis fdius^cequalisnostri^per infirmus ^ sed quasi pius obsecrat Christus
divinitatis unitntem , et particeps nostri per (10), ut ostendat tum submissam in Deum
hunianitatis susceptionem^Patrem interpellat pietatem , tum ardentem in homines chari-
pro nobis ; per id quod homo erat. (3) Et quia tatem ; 2. In coelo orat supremus Pontifex
sacerdotls munus est orare et interpellare , Chnstus : yfccedens per semetipsum ad Deum
Christus ut Deus, non est sacerdos. Nam, ut semper vi^ens ad interpellandum pr^o nobis.
profunde ratloclnatur D. Augustinus , ad (i i)Quomodo autem in coelo oret , allorsum
hoc natus est ante luciferum ul esset sacer- declaravImus(i2),etoptImeadhucexpIicatD.
dos in ceternum secundum ordinem Melchi- Thomas(i3) « Interpellat pro nobls, prlmo, :

sedech. Nam secundum id quod natus est humanitatem suam quam pro nobis assump-
,

de Patre Deus ,
apud Deum coceternus gig- sit repraesentando ; item sanclissima; aniniae
nenti non sacerdos ; sed sacerdos propter
,
,^ , n r — (2) In p r . p
fi) D. Aue. m Psa
, •

.' . 26. • Praefat. Psal. s^;

85. ' ,
.
. ^ r 1

carnem assumptam, propter victimam, M

quam (^/l^. Episi. 24.-(4) Orat.ad CJ.eg. Niss.-(S) Hom. 3.
propter nos offerret a nohis assumptam. (4) cxeditiscum Thcod. Stud. — (6) Kpist. 59. ad Paulin.
qu. 5.— D. Aug. in Praefat. Psal. 26.
(7) (8) In Psai. —
Trert^ 128. — Hebr. 5.— (10) In c. 6. Luc. (11) Hebr, 7. —
f \rr u
(1) Tob. 12.
/
-- (2) ^
L. de D
r I
•.
Poenit. 10. - /Tx r.
(3) D. _ (0)
^^^^^ p^.^^^. tom. 2. Tract. dc Chr. Gonc. 6.-
August. 4. deTriD. — (4) Iq Psal. 109.
(,,)
(i3) Lect. 4.
 ORATIO. — CONCIO I.
8g
suae clesideriumquotl pro salule noslra ha-
,
quam magisler in cliscipulls ,
qui oraiionis
buit, exprimendo ; 3. In altari orat Ponti- forma a magistro edocta deprecantur. Jesus
fex noster. Et nunc ex eadem causa inter- ChristuSy Dominus noster^ nobis, cliscipulis
pellatio sanguinis (i) ,
quem offert aeterno ?ioi>i Testamenti noi^am orationis formam ,

Patrijtanquam victima propitiationis,ad ejus determinavit. (i) 2. Quia, ut fatur Guillel-

placandam iram , et tanquam hostia impe- mus Parisiensis oratio donum Domini Deo
trationis, ad obtinendam ejus misericordiam: est (2) , quod nobis suo sanguine meruit
vaUdissima fuit oratio Christi in cruce facta, Christus. Ideo sponsae congratulatur Sicut ;

uh\ exauditus est pro suare{>erentia. (2) Po- 'vita coccinea labia tua. (3) Quiu scIHcet
tentlssima est adhuc interpellatlo Ghrlsti in ejus orationes sanguiae sponsi sui)t purpu-
coelo , ostendens Patri latus et vuhiera. Sed ralcie; 3. Quia Christus Deus nobis inspirat
in aUari amplius interpellat (3) tum qula orandi voluntatem et affectum. Ut enlm
:

non minus in altari quam

subjungltParlsiensis Anlistes, Deus omnium
in coelo advocati
negotlatur officium, et hcet senslbih voce salutarium sihique acceplahilium orationum
non loquatur , altamen cum in altari Chris- et inspirator et exauditor est. l\, Qula est
tus immolatur clamat idem Redemptor ad caput nostrum cui tanquam ejus membra
y

Patrem corporaliter suas cicatrices osten- conjuncti sumus, ideoque in nobis Christus
,

dens. (4) Tum quia cuncii fideles missae as- patitur Christus patrem deprecatur. (4) 5. ^

sistentes veluti tot sacerdotes simul cum mi- Quia Ghristus in communicantlbus habitat
nistro sacratlssimam offerunt hostiam et ob et etiam interpellat quandiu inconsumptse
, ,

hanccausamsacerdossacrificansaitutrefertur remanent species sacramenlales nam ad sa- :

in Canone miss^e, pro quihus tihi oJJerimuSy cram accedentibus synaxim , naturam suce
(^e/^wi //Z^i o//e/7//z^ (5): qula,ut animadvertlt carnis nobis admiscuit semetipsum nobis ,

Innocentius Illjloquitur in nominetotius Ec- commiscet. (5) 6. Qula quo abundantior est
clesiae ,et potissimum in nomine eorum qui gratla eo plnguiorem Deo offerimus ora- ,

missae assistunt. Tum quia sacrlficlo adstan- tionem in Eucharistia autem caro corpore :

tes cum Christo orant nam, ut fatur D. Am- et sanguine Christi vescitur^ut anima de Deo
:

brosius ipse Christus est os jiostrum

, per saginetur. (6) Quare, Frater, sumpto corpore
,

quod Patri loquimur. (6) Quapropter medla- et sanguineDomini,^<7cr//?crtZ)<?o sacrificium

tori nostro probe conveniunt quse de Dei- laudis {j) j et stude diUgenter orationi ut
para decantat D. Ansehnus Te Domina holocaustum (uumpinguefat (S), siique, ut
:

tacente nuUus orahit; te autem orante, om- expendlt D. Ambrosius

, quodam fidei pa- ,

nes orahunt. (j) Tum

quia orant pro nobls bulo ^ et dei^otionis alimonia saginatum. (9)
AngeU, et dum sacra offertur oblatlo , Deum Cujusmodi erant primlceri Christiani, qui
ut humanis subveniat necessilatibus depre- non accedebant ad sacramentum , nlsi prae-
cantur. Tempore enim illo , non solum ho- missa oratione Quam prius oratio deguste- :

mines clamorem illum horrihilem reddunt ^ ^w (10); neque nisi devota habita orailoiie, a
sed etiam Angeli Domino genuflectunt , et sacra mensa recedebant; nam, ut subjungit
Archangeli rogant : hahent sihi tempus ad id TertuUianus, ceque oratio conuiwium diiimit.
idoneum , habent sacram illam oblationem lUud pletatis et devotionis non imitantur
infai^ore. (8) Ad augustum aUaris ministe- exemplum qui stationum diebus non putant
rium, non solum accurrunt homines , sed sacrificiorum orationibus interveniendum:
etiam AngeU ut promptius exaudiantur, quia quodoratio solvenda sit accepto corpore Do-
habent tempus ad id idoneum ideo dum /////z/. (11) In pubUcis calamiiatibus faclenda
:

sacrum facit Ecclesia , reverentissime Deum eststatio,non solum matutinls, sedetiam ves-
deprecatur, ut dignetur preces nostras ad- vacandum est slve
pertinls horis, et oratloni
miiiere cum precibus Angelorum , qui pro ante communionem sive post communio- ,

nobls erant quanto magis desiderare debe-

: nem tempore communionls, Chrlstusorat
:

mus uteas admlttere dlgnetur cum oratione in nobis ;

post communionem vero oralur a
Chrlsti , qui in aUari pro nobls interpeUat , nobls.
eladhuc orat in nobis ! Tn Patre Filius ini^ocatur : Ego cnim ^

Christus muUimode orat in nobis i.Tan- : inquit, et Patcrunum sumus. (12) Deus so-
lus est prlmarium reUgionls objeclum, cujus
(0 Tert. Lib.ad Scap. 3. — (^) Hebr. 5. - (?>) ,,s
j^^^ ^. dc Oiat. - (2) Lib. de nhelor. Div.
Tert. Lib de Car. Chr. 7. - (/,) Lanrcnl Just. ^\ __ ^,) ^^^^ ^, _
i.

(^^ Xrrt. L. dc I'an. 10. -(5)

f*'"";^^ M °T- P*"'^- 1 (^^

^'^r M ^"^
J^'^'
^^'''; ""'
1>- Hilar. L. 8. Trin. — (6) Tert. L. de Rcs. 8. (7) -
— TJ^I }^:
*«*^^:^- ^:
"**"
T (7 ^\^'' ^'«
^^'«V ^V^'''- Tert. Lib. adv. Ji.d. 5. (8) l\sal. -
19. - (cj) L. a. de
(8) D. Cbrysost. Honul. 0. dc imcomprob. ISaUv. q.^-^ ^^ ^j^^.,^ _
(,y) Terl. Apol. Txj. (i — 1) Tcrt. L. de
*^^''
Orat. 14. —
(12) Tcrt. L. de Oi;.t. 2.
6*
 ,, ,

^^ OPxATIO. — CONCIO I.

perfecllones varils vlrtutibus et operatloni- Chrlstus non orat in els , qula non est in
bus veneramur. Ninurum supremum ejus illis, neque per gratiam , neque ratione sa-
dominium per sacrificium , primam ejus ve- cramenii, sed estab illis separatus, tanquam
ritatem revelantem per fidem ; summam a membrls mortuis corruptis et foetidis ;
ejus auctorltaiem per legis observantiam :
tandem Christus ab iUis non oratur , quia
misericordiam et liberaUtatem per oratlo- vel non vacant orationi, vel si interdum
nem qua postulamus hberaria mahs , quse orant , tanto cum conscientiie inquinamen-
,

nos cruclant et obtinere bona quibus indl- to et mentis dlvagallone ut nec Ipsi seipsos

gemus. Ut autem docet GuiUelmus Parisien- audiant : Quomodo te audiri a Deo postulas,
sis « non omnis petitlo est oratio , sed ea cmn non audias P (i) Maguus Basi-
fe ipse

sola quaj dirigitur ad Deum , vel ad Sanc- hus elucidans istud Davidlcum « Adorate :

los ejus propter ipsum ahoe autem petltio- Dominum in auhi sancta ejus, »(2)merIto ex-
:

« Muki sunt quispeciem et habitum

nes qua^ ad homines diriguntur, orationes clamat :

minime habendoe sunt, nec dicendae. » (i) orantlum proe se ferunt, nec tamen in aula
Et q-iia Christus ut Deus est idem in natura sunt, propter mentls evagationem , et dis-
et perfectionlbus, cum ahls personis divinis : tiactionem qua?
per inanes curas. » fit

I/iPatre Fllius itwocatur ; quia eadem ora- Christlanl , recogitemus ipsam conscientiam
tlone qua oratur Pater, Fihus quoque oratur, nostram ^ si orationem facit ad Dominum^
a quo postulamus mali hberationem, et boni (3) quem debemus orare ex chrlsliana re-
nobis necessarii acquisluonem Uccc ab alio : hglone , et adliuc ex dlvina dispositlone.
orare non possum ,
quam a quo scio me con^
m^ ^j^j^^ q ^^^j^^,.^ ^^ incolumitatis,
secuturum, quoniam et ipse est quisolus ,^^,^ ^^^ hominis sed Dei proprium.
(4) Iii ,
pra^stat.etegosumcuiimpetrare debetur; ^^^^^^'^^^^ .^^^ considerari potest esse :

famulus ejus, qui eum solus obsen>o qui ^^^^^ natura^ ahud gratia). llhid absque
propterdisciplinamejusoccidor.cpneiojjero ^,i|^ ^^j oratione accepit a Deo non enim :

opimam etmajorem hostiam, quamipse man- ^^^^^^^ ^^.^j,^ antequam esset : oratio, cum
dai>it, orationemdecarnepudica,deanima ^j^ ^^^^^ ^^^ rationls tum hberaj volun-
,
innocenti, de Sjnritu Sanctop?yJectam.[i) ^^^j^ supponil oranlis exlstentiam qua- :
^

Sic nequit loqui scelerosus Chnstianus. Dei- p^opter Basihus Seleucus acuteanimadvertit
ne dicendus est hmiulus , qui diabolo et vi- j^^^^^^ ^^^^ rogatum in mundi exordio ho-
tio mancipatur ? Deumne ille observat , mines et Angelos ex mera hberahtate produ-
cujus maadata insolenter transgreditur i hst- ^j^g^^ ^^j^^^ ^^-^^^ 2)e«^ erat, Deus ipsius esse
ne paratus pro Deo et veritate mori qui ,
^^,^^^ ^^^^ thesaurus ortus non indigens,
,
impatiens Dei vi^it (3), neque yel minimam lonitate scatens hic ea quce non sunt vocat
;
pacato animo valet ferre adversitatem ? ^^^,^ rogatus , non supplicatione invitatus
Offertne Deooralionem de anima mnocenti , ,^^,^ existentibus dat existere. (5) Esse etiam
de Spiritu Sancto perfectam qui sordet , brgitur Deus pueruhs in Baptismi
.^^^j^
vitiis et est doemonum habitaculum ? ran-
sacramento , nuUatenus rogatus ab eis, quia
tum abest ut Deo gratam offerat hostiam, nequeunt orare , cum rationls et hbertatis
quin imo immundam et inquinatam oratio- ^^^^ ^j,,^ capaces. Imo et adultis, qusedam
nem aversatur, ut ipsemet testatur Fanum :
jargitur Deus gratiae dona non rogatus, qua3-
supplicamentum , exsecramentum mihi est. j^^^ ^^ro non largitur, nisi preevia iUorum
\^/ oratlone. Ex D. namque Augustino constat ,

Quaminfehces peccatores offerentes de^

Deum nobis aliqua etiamnon orantibus dare,
spicabiles oraliones, et Dei dignatione non
^t initium fidei , alia nonnisi pro orantibus
dignas ! Has emm
non acceptat Deus
['j)
prceparasse , sicut persei^erantiam. (6) Pri-
neque pro neque in lUis
lUis orai Christus ,
„^3^^ gratiam largilur Deus absoluie inde-
orat,nequeab lUisoratur.ProiUisnonorat pendenter a nostris orationibus , at donum
scilicet eilicaciter, eorum namque crimina perseverantia; multaque alia grati^e auxilia
postulalionis Chnsti impediunt vim et effi-
conditionate , requintque adulto-
Ji^,,,taxat
caciam. Et tu ne adora^eris pro populo et
rum
orationes velut conditiones ad ea obti-
,

ne jwstuhweris pro eis in prece et oratione

^^nda proerequisitas. Uii sol pluvia non fe-
quoniam non exaudiam in tempore quo in^o^
cundat terram , nisi prius a terra acceperit
caverint me , in tempore ajjlictionis suce. (6)
D. Cypr. Tract. de Or. Dom. (2) P>ial. 28. — —
(1) Lib. dc Rethor. Dlv. c. 1. — (2)Tert. Apol. 3o.
(1)
Tert. L. de Exh. Cast. 10. (4) Tert. L. 4. adv. —
— (3) Tert. L. dc Pat. 16. — (4) Tert. L. adv. Jud. 5.
(5)
Marc. 12. —(5) Orat. 12. —
(6) Lib. de Don. Persever.
— (5) S. Ililar. in Psal. 54. — (6) Terl. L. de Pud. 2. c. 6.
 OiUilO. CONGIOI. — g^
vapoies et exlialationes, et quemadmodum Deus adspectu ad calamitatem quam ad
,

reges criminosis non dimittunt reatum nisi humanam justorum felicitatem , : unde po-
quibusdam observalis formalltatibus , tan- puli sui sciens dolorem, dicitur descendisse
quam conditionibus sine quibus reis non ut liberaret eum. Quod si Deus humanam
concederent veniam sic Deus aduhis non calamilatem intuetur, quce ex animi oriiur
:

dimittit peccata, el largitur gratlam nlsi angore , aut corporis dolore , aut forluutje
,

prius postulaverint, et peccati remissionem damno aut iuiquorum persecutlone, quanto ,

et graliae largltionem. Christiani , adeamus perspicacius resplcit gratlee necessilatem ad

Deum cum fiducia , imploremus ejus beni- consequendam gloriam ? Tanta attentione
gnitatem : Gratiam etgloriam dabitDomi- considerat homlnum indigentlam , et eorum
nus. (i)Nam, i. Cognoscil quce sunt nobis orationem audit, utdicat Reglus Vates Deunj
necessaria ad salutem ; 2. Vuh nobis dare aHoquens Desiderium pauperum exaudii>it :

necessaria adsalutem; 3. Potest nobis dare Dominus ; prwparationein cordis eorum au-
necessaria ad salutem. divit auris tua. (i) Pro iy praeparationen»
i.Consideremus itaque, henedicti ^ cceles- cordls, Remigius le^it meditationem ; Cas-
tem Christi sophiam , in primis de pracepto siodorus habet concupiscentiam cordis :
secrete adorandi : quo etjldem hominis ejci- Symmachus vero vertit propositum cordis
,
gebat , ut Dei omnipoientis et conspectum seu ut vuU Corderius, inchoaium proposi- ,

et audiium sub tectis et in ahditis etiam tum cordis : adeo ad cor hominis aures ad-
,

adesse confideret : et modestiam fidei deside- movel Deus^ oculos dirigit et mente atten-
rahat, ut quem uhique audire et videre fide- tius intendit, vel tenuisslmum animi motum,
ret , religionem suamofferret (2): per
ei soli vel desiderium concupiscentiam aut inchoa-
orationem scilicet, ei manifestando necessi- tum adlpiscendi boni propositum. Quare
latem gratlce ad suam operandam salutem: Psaherium Ambrosianum leglt Prcvparatio' :

Deus utpote infinitus et immensus ad omnia nes cordis eorum inspexit auris tua. Quasi ,

loca suos oculos et aures extendit in quo non modo Dei aures desidera hominum ,

maxime a diis gentium discriminalur , qui audlant, sed oculatius inspiclant non soluni
oculos habent, et non vjdent , aures habent proprio sed adhuc oculorum fungentes ,

et non audiunt Deus aufem qui et uhique ct

: officio. In aurihus Dei vehemens desiderium
in omnihus est , totus audit, totus indit, totus est magnus clamor (2) ideo Agar de coelo ;

ejficit^totus incedit{?>), toi\\s\n\Aum\\o\mn\xm erudlta quam attenle Deus humanas inspi- ,

conspicit, eorumque orationes in corde con- clat necessilates, Dei confitens perspicaciam
ceptas , nec corporea voce expressas audit oiationem suam inclpit Tu Deus , qui vi- : :

Deus non vocis, sed cordis audltor est ^ sicut disti me,
conspector, Dcemonium oraculi Pythii : Et Vermxi si Deus noi^it quid nohis in hac viia
muium , inquit , intelligo , et non loquentem expediat quid post hanc viiam daturus
, et
exaudio. Dei aures sonum exspectant ? Quo- est (4), cur a nobis orari deslderat ? Exoptat
modo ergo oratio Jonce de ventre ceti per Deus ut ei in oralionibus nostram majiifes-
tantce hestice viscera ah ipsis ahyssis per lemus necessltatem , non ut illam coguos-
tantam cequoris molem ad coelum poiuit eva- cat, quam optlme cognoscit , cum omm*a
dere ? (4) Conspectum et auditum suum de- nuda et aperta sint oculis ejus, neque ut ex
clarat ipsemet Deus quo hominum intuetur nostr^e indigentite intuitu et deprecationis
et audit miseriam et necessitatem. « Vidi auditu immutet suae decreta voluntatis quae
affllctionem popuh mei in iEgypto, et cla- immutabilia sunt Mterna enim est , ei in- :

morem ejus audivi , et sciens dolorem ejus , commutahilis voluntas ejus , nec consilio
descendiutliberaremeumde manlbuSiEgyp- alternante variatur in qua simul est quid- ,

tlorum. » (5) Paguiuus ex Hebrajo verlit: quid in rehus creandis vel ordinandis ,
^

P^idendo vidiajfliciionem populi mei, ^evxii- aut prcecessit , aut sequiiur. (5) Sed oralio-
nat videndi verbum, ne putent homines , nes noslras expostidat Deus , ut exsequatur
duni tribulautur, Deum eorum trlbulaiionem in tempore, quod ab a^terno decrevlt in :

non considerare, quam hlc dicit , videndo voluntate qua Deus ordiuavit plura nol)is
7)idere, hoc est attentius , et velut perspica- hirgiri gratioc auxilia , orationes nostra? com-
cius intueri. Famulos suos tunc magis respi' prehensa? sunt,velut conditiones sine qulbus
cit , cum injuste eos nequiiia pcrscquentis , ea non daret ideoque oratio nobis est ne- :

affligit. (6) Quasi quodammodo oculatior sit cessaria, tanquam conditio aut mediiim quo

(1) Psal. 11. — Tert. L. do Orat. i.

(2) (5) D. Z«:n.— p.j^j _ ^\^^^^ \\^,^ y^ 5^ Sdom. — (.') Cm.
vSerm. 1. in Ps. 120. —
(4) Tcrt. L. do Orat. i5. (.5) — (,)
_
^^^ (,)
August. in Expos. Kpisl. ad Huin.proposU.
Exod. 3. — (6) D. Greg. L. 2. Mor. 21.
,(j

5 j _ (5^
^^j jj

,3 Prosp.ir. in Scnteiiliis.
 ,

pa Ol\A TIO. CONCIO I. —

posdimus capere quod prceparat dare (i) el reditum, et erlt illi in Deum, idest, tanquam :

ob liaiiccausam Regius Vates ut a se avertat beneficum et omnipotentem reverenter co-

pcenam quam adulterio sanguine innocuo let, et perpetuo venerabilur. Jacobi votum
purpuralo meruit, sic Deum deprecatur sic moralissime expendit Philo Judseus //oc : :

• De profundis clamavi ad te, Domine Do- ille meditator Jacoh posiulavitinfine precum :

mine, exaudi orationem meam. Fiant aures sacratissimarum , dicens : Et erit Dominus
tuae intendentes in vocem deprecationis milii in Deam. Ac si dicat : Jam non herili
meae. » Qua ralione oret Propheta ui Deus potestate lihera ergame utetur^ sed henefica^
suam audiat orationem belle explanat Vero- y^rry^rza , et undequaque salutari potentia ,

nensis Antistes : Deus uhique est , uhi suhlatodominationismetu, etanima dei^incta

et
adest, audit, et videt, et cfficit. Est orandus henefciis mutuam gratiam conciliantihus .{i)
a nohis ut secundum precem nostram adsit , Vovet Jacob se Dominum pro Deo habitu-
audiat , videat, ejficiat. Natura^ suce est ut rura si hujusmodi
, dona illi concesserit :

audiat , sed fulei nostrce est ut precemur aa^ nonquod sihaec nondaret Deus, etsi pro Do-
diri. Fides officium suum exsequitur , ut Dei mine haberetur,non esset tamen eum habitu-
auditionem roget : ut qui per naturam suam rus pro Deo sed ideo aitProphetarSi haec de-
:

audit per orationis preceni dignetur audire.

y
derit, erit mihiDominus in Deum quia sicut :

Qui preclbus Deum rogat, non tam rogat Domini vocabulum regiam denotat auctorita-
audientiam Dei , qui per naturam suam au- tem ita Dei nomen beneficam significat po-
,

dit, quam ut per orantis precem dignetur tenliam. Cceterum heneficce potentice Deus
audire: et larglrigratiamquam oranllbus lar- nomen est^ regice vero Dominus.
glri decrevit. Orandus est Deus ut fides nos- Dei munificentiam et omnipotentiam quo-
tra suum exsequens officium obtineat neces- dammodo devenustat qui donum a Deo ,

sarlum gratia? auxilium a Deo omnisciente gratis non petit et posse sibi dare quod pos-
,

et omnipoLente, qui cognoscit et potest ju- tulat, diffidit unde quia homo in parabola
:

vare necessitatem nostram. a Luca relata non donum , sed mutuum ex-
2. Quam diversus est ab impio probus postulavit : Commoda mihi tres panes ^ et
Chrislianus Hic grailae auxilium ah eo pos~
! citoreddam tihi (2) id est, non gratis, sed
,

tulat , qui potest prcestare (2) nimirum a : duntaxat mutuo accipere exposco audivit , :

Deo cujus munificentiam et omnipotentlam
confitetur ille vero orare Deum dedignatur,
: perpessus est , quia, ut opposite ad proposi-
quia ejus infinitam neque liberalitatem, ne-
que poteslatem recognoscit. Unde sic stulte
et insolenter loquitur; Quis est Omnipotens
ut scrviamus ei P et quid nohis prodest , si
orcwerimus eump(?>) Quam inepta sit hiec
ratiocinatlo evidenter constat nam cui po-
lius serviendum quam Omnipotenti, qui ad
lemuneranda serviiia slbl praistita, tola sup-
petlt omnlpotentia divina? cui potius fun-
dendse sunt preces, quam Omnipotenti, cui
indefectus adest thesaurus ? In Hebrcxo au-
tem non haLctur omnipotens , sed sihi suf-
ficiens ; ergo orandus est Deus, quia estslbi
No?i possum dare tihi : merito repulsam
tuu) Hugo Victorinus scribit , in ipso quem
petit^dehet orans duoconsiderare: honiiatem,
quce gratis velit, et majestatem , quce plene
possit dare quidquid petitur. (3) Scilicet qui
Deumorat , ab eoque beneficium expostulat,
: debet ad ejus recurrere munificentiam et
omnipotentiam , et his confidens perfectio-
nibus petere beneficium, non mutuo, veluta
lucroso foeneratore , sed gratis , tanquam a
benefactore potentenssimo , qui vult dare
quia honus est , et potest dare , quia omnipo"
tens est. (4) Utramque perfectionem in
Christo Deo agnoscit leprosus dicens Do- :

sufficiens , neque ullo indiget , et superest mine, si vis, potes me mundare [^)yqu\3icum
illi munifica ad liberalitates omnlpotentia , voluntas Dei sit ejus potentia, potest quid-
qua quodcunque voluerit^ hoc facit .{/() Unde quid vult quasi dicat : Velis ^ et poieris (6):
:

belle ad propositum Philo Juda3us Cceterum : seu, ut in re non abslmili faturChrysologus,

heneficce potentice , Deus nomen est. (5) Be- si dandi animus , et facultas non deerit lar-
nefica potentia ita est proprla Dei
, ut vel in giendi. (7) Verum elegantissime praTata le-
ipso Dei nonilne omnlpotens ejus munifi- prosi verba commentatur D. Ambrosius :
centla descrlpia legatur. Quam sit beneficus « Domine, si vis,potes me mundare.» (8)/?^-
et potens ad largiendum Deus probe sciens ligionis et fidei plena confessio, in voluntate
Jacob Palriarcha , eum obnlxius orat , ut Domini trihuit potestatem ; qui cum sit
det ilH victum , vestltum et felicem ad suos munificentissimus et potentissimus, /?o^^«^

u - (0 Lib. de plantatione. Noe. —

(2) Luc. ii. - (3) L.
,
(i- D
T\
Bern c
Serm. r
i6.
•
T>
,n Ps r^
Qu.
•
u u-. .
hab.tat. /
(=)
n n^
Tert. L(4) D. August. (5) Malth. 8. - -
Apol. 3o. - (3) Job. 21. - (4) Job, 23. - (5) Lib. dc
j/iviiscella.
ciem. Alex. 2. Strom. MSerm. 26. -
(6)
(8) Cap. 5. -
Insomnus,
j^^
 ;

ORATIO.— GONCIOI. 93
est omnia facere superahundanter quam.pe' tlce lliesauro locuples. Paulus lamen Deum
tlmus aut intelUgimus (i) , ut probat D. dii'item, et locuj?!etem, et liberalem [i) ^rse-'
Chrysostomus exevangelico illo regis servo, cHcans, ejus arctat tlivitias , et divitemduu-
quidominodebebatdecem millia talenta, qui taxat dicit, in eos quos muueribus cumulat.
prorogationem petenti debitum omne dimi- Dives Deus non est, nisi in iis qui invocant
sit. « Vidisti, inquit, misericordam domini. illum : quia ipsi accipient remunerationem :
Ille procidit supplicat , orat
, ut longius perfidis 'vero non est diwes
, quia participes ,

sibi tempus praefiniatur Longanimis esto in 7ion sunt honorum ejus. (2) Deus in oranles
:

me, inquit, et omnia reddam tibi sed bo- ditissimus , quia liberalissimus in non sup-
: ,

nus Dominus, misericors nostrique curam plicantes vero pauper dicitur, quia ex de-
,

agens, supplici benevolus, non solum quan- fectu orationis, est illisimmunificus.Tantum
tum petivit , sed et quantum ne cogitare divitiarum se habere computat Deus in om-
quidem ausus fuit dedit. » Bonus quidem nipoientia? censu , quantum bonorum hbe-
,

Deus et potens orantibus dans superabun- raUtas ejus largitur , tantoque esl munificen-
danter quam expostulant aut excogitant, ut tior et potentior, quanto magis aborautibus
patet ex servo illo nequam cui dedit domi- ejus munificentiaet omiiipotentia invocalur.
nus non tantum petivit, sed et quantum ne Incomparahilis prcGrogativa orationis ut ,

cogitare quidem ausus fuit. Vide diuinl Deus omnipotens in solio glorice suce con- ,

amoris superahundantiam : petit seruus so- stipantihus undique Angelorum millihus ^

lius temporis dilationem ipse autem majus suhito se demittat ex throno inclinetque au-
, ,

eo quod petit dedit et climissionem , et rem ut orationem a terra excipiat ascenden-

, ,

concessionem totius mutui. (2) Quasi parum tem. (3) In soHo glorise et throno majesta-
fuerit munificentiae Domini donare servo tis Angelorum milhbus stipatus sedere di- ,

quod postulabat , majores adhuc hberahta- citur Deus verum cum e terra ascendit ora- ;

tes et gratias oranti largitur. Pergit Chry- tio

, tunc de throno gloriae suae se demittere ,

sostomus J^olehat autem rex a principio perhibetur

: ut oranti subveniat , cujus po- ;

dare sed nolehat solum suum esse donum , lest et vult juvare necessitatem.
,

sed et supplicationis illius ut non incorona^ 3. Inomnihus petimus fieri uoluntatem Dei,
,

tus ahscedat. Etsi rex propria fulgeat di- idem est sensus petitionis ut in nohis fiat ,

gnitate supphcantium precibus honoratur. ^oluntas Dei in terris ^ ut possit scilicetferi

,

Orantium postulatio est diadema principis , et in ccelis. (4) In coeHs adimpletur voluntas
et rex quem non venerantur orantes quo- Dei, desiderat Deus ut in terris quoque
,

dammodo incoronatus habetur rogare enim adimpleatur. QucC in coehs adimpletur o^o-
:

adorare est unde quando ^Egyptiorum pri- luntas Dei, est salus ipsorum quos adoptavit,
:

matesMoysen adoraturi perhibentur : « Des- (5) elegit , et suse glorioe pariicipes effecit
cendentque omnes servi tui ad me, »
(4) et et quia Deus cunctis in universum homiui-
adorahunt me (4) : Paraphrastes Chaldoeus bus voluntate antecedenti exoptat aeternam
legit jRo^a^ww^me.* quasi idem sit ahquem beatitudinem , ut voluntas ejus in terris
:

rogare et illum adorare. Itaque ne rex adimpleatur , postulare debemus auxihum

iucoronatus abscedat, majora largitur servo gratioe ad fehcitatem adipiscendam necessa-
quam postulat , tum quia servi oratione et rium Petimus ergo suhstantiam , et facul^ :

adoratione honoratur et coronatur , tum tatem ^oluntatis suce suhministret nohis , ut

quia bonorum largitione opulente dives co- sali>i simus , et in ccelis, et in terris. (6) Sti-
gnoscitur. mulamur autem ad postulandum ihud gra-
Terreni reges quo hberahores sunt, eo tiae auxihum , ut trina Dei in nobis adim-
evadunt pauperiores Deus vero a largitione pleatur volunlas
: i. Qua disposuit nobis :

non vihor pauperlor, sed prcecelsior et non largiri gratiam , nisi priemissa oratio-
et
opulentior existimatur nobihor munificen- ne ; 2. Qua vult hominum salutem , qutne
:

tia ihum proclamat, et ditiorem esse quo- absque gratiae auxiho consequi nequit ; 3.
dammodoy a quo aliquidposcitur. (4) Quod Qua illud auxihum nobis oranlibus donare
innuit Apostolus de Deo quoque aiens Di- desiderat. MuUi postulant beneficia qua? non
:

ues in omnes qui ini^ocant illum (^5), seu , ut oblinent , vel quia iUi a quibus petunt
expenditibidem D. Chrysostomus , di^es in necessitatem orantium non agnoscunt , aut
omnia, et omnes inuocantes se. Deus infini- si agnoscunt, non possunt eam levare aut ,

te dives est , et inexhausto suoe omnipoten- cognoscunt et possunt noUuit juvare ,

:

- Tert. L. adv Ilcrmog. S.-

{7) D.
Ambr. ibid.
Hom. 28. in Gen. (a) D. Chrysost. Ilom. G2. (.)
in
(.)
Watl. -. Exod. 11. - Ennod. Contorv. 8. (r^) D. Aug. in Ps. ..4. (4- Tt-rt. L. dc Orat.4.

(5) Rom. 10.

(3) (4)
- (5) Tert. ibid. -
(6) Tcrt. ibid.
 ,

94 ORATIO. CONCIO I. —
Deus autem cognosclt suppllcanlium neces- Fratres IrlpKx oratuli habemus iucen- ,

sitatem et potest eam levarc, et adhuc vult tivum

,
clivinani majestatem divinam vo- :
,

jiivare. luntatem et audientice divince felicitatem :

,
Qunntum autem Deus larglri bona i. Divinam majestatem
velit ut eam nostris ,

supplicantibus, declarat Prophela Evange- orationibus honoremus; 2. Divinam volun-

licus Et vidit Dominus quia non est vir^ tatem ut nostris orationibus ejus disposilio-
:

et aporiatus est , quia non est qui occurrat. nem adimpleamus. « Nam quasl quoddam

(i) Quae verba sic inlerpretatur Hugo Caren- dogma est neminem accipere divinum do- ,

sis " Quasi enim hd)or

: et aftlictio grandis num ex non quaerentibus illud ipsum au- ,

est Deo quando nuUus orando animadver- tem Salvatorcm jubet Pater poscere ut det
, ,

sioni ejus obviat. Aporiari enim laborare illi secundum iilud : Postula a me et , ,

est vel angustiari, sive affligi. Vel aporia dabo tihi gentes bfereditatem tuam
, et ipse :

est contemptus sive privatio bonorum sive Salvator dicit Petite, et dahitur vobis
, et : :

depauperatio. » (2) AHter pr?efala verba ex ideo signanter dixit Samaritana? Si scires :

Chalda?o expenditModernus Auctor: « Apo- donum Dei petiisses forsitan al) eo (i), et ,

rlatus est idest, anxius et perplexus ha.^sit dedisset tibi. « (2) 3. Audientiaj divinoe fa-
,

Deus, obstupescens et adm.irans, et quasi cilitatem nam , ut fatur laudatus Thomas :

inops consihi in re desperata , anceps ha^sit anglicus, « Deus dat , i. Liberahter, non
Deus , quia non est qui irae ejus orando oc- vendit sicut niultl; dat, 2. Generahter, non
currat. » Se contemptum Deus exlstimat, uni, sed omnibiis; dat, 3. Abundanter, non
quando homines calamitatibus jactati et parce ; dat 4- CuriaUter. » Deus dat
,
i. ,

?erumnls oppressi, non confugiunt ad eum Liberahter quia , ut ait D. Bernardus , ve-
,

precibus ut infestantia mala avertat, poten- rus hencficus est ^ daus affluenter et non ^

liae et beneficentiae sure non parum detrahi improperans : non improperat dona quia ,

censet, duni bomines gratla? auxiUa non ex- dona sunt ; et heneficia sua mihi dedit , non
posiulant bonis vehit privatus et depaupe-
;
vendidit. (3) Dat, quia non 2. Generaliter ,

ratus sibi videtur; dum bomines suls oratio- est neque nobilem et
personarum acreptor ;

nibus munificentiaj suae non attrabunt hbe- divitem magis qunm egenum et plebeium
rahtates quasi oratio humana sit census
: considerat ex a^([iio vuU iUorum saUitem
; ,

divinae boniiatis : ut plurimum enim ni- et aequaUter pro ilUs mortuus est CUristus.
bil donat Deus quod desiderium suppUcis Dat, 3. Abundanter ; nam,ut faturD. Augus-
non susplret, quando orantis votum non linus , Dens tihi totuui est : si esuris y
pa/tis
exoptet, et precaria deprecantis instantia tuus est ; aqua tihi est; si in tencbris
si sitis^
iion extorqueat. Ex divina namque disposi- es, lumen ; sinudus, immortalitatis tihi ves-
tione , per orationem tanquam per aquae- tis est. (4) CUristus quoque ad nostram sa-

ductum major gratiarum pars e coelo ad ho- lutem totum sese adbibuit, et quiUbet homo
mines fluit unde cum deest oratio: de- ,
potest dicere cum D. Bernardo Totus mihi :

pauperalus et contemptus videtur Deus. Et datus, et totus in meos usus expensus. (5)
ob hanc causam Achaz culpatur, recusans Tandem , 3. Dat curiaUter, quia non inur-
postuiare signum a Deo. Quod enim dicit : bane Neque enim petitur quod non habet
:

« Non petam non tentabo Dominum » et ,

ut cum nondederit, erubescat ; dives est et
(3) nonhumilHatis fuit sed superhiw quod ,
,
pius aj fluens et henignus : dat et non im-
,

non vult signum a Domino posfukire. (4) prnperat : imo tunc thesauri domus ejus
Unde In hel)raeo pro ly non lentabo Domi- tristitiam patiuntur : quando desunt delec-
num habetur non exaitaho Dominum;
, , tahilia fastidia petitionum. (6)
seu ut alii legunt, non laudaho Dominum,
, In quo multum a terrenis princlpibus dis-
Impius rex, et vera3 tunc religionis desertor, criminatur ,
qui supplicantibus non prae-
adorans idola gentium, oblatum sibi signum stant audientiam facilem , celerem et clvi-
recusat , Deum
lem. Non proestant auditum facilem , prae-
ne supplici petitione laudet
et glorloslus exaliet suppllcatlo namque sertim humilibus et egenis , quibus ad reges
:

fst ejus a quo aliquid postulatur, laudatio denegatur accessus. Deus vero non sprevit
et exaltatio , ejus independentiam, opulen- neque despexit deprecationem pauperis ; nec
tiam, munificentiam decantans : Erubcscat avertit Jaciem suam a me , et cum clamareni
ergo humana pigritia : plus paratus est Deus ad eum , cxaudivit me. (7) Deus in infini-
xlare quam nos nccipere. (5)

(i) Joan. 4- —
(2) Oiig. in Catcn. (3) Scrm. 16, in —
(1) Esai. Sij. — (2)Cornel. a Lap. — (3) Isa. 7. — (4) Cant. —
(4) Tract. 19. in Joan.— (5) Scim. 5.
Circumc.
D, llieron. — (5) Thom. Anglic. in c. i. Jacob. — (G) D. Aug. Serm. 171. de tcmp. {j) Ps. 21. —
 ;

ORATIO. ^- CONCIO 11. p5

tum magls distat a regibus ,
quam subli- quentia imidiosa exaggerat ^ alter miseria'
mes quique reges ab abjectissimls suis sub- rum mole castigat; alter furiosa contentio-
ditis tamen, ut legit Parapbrastes
: et Chal- num seditione circumdat. Deus autem ncque
daeus, vilissimam nostram naturam despi' orantium mullitudine obruilur, neque mi-
cere minime voluit , sed exaudii>it, i. serorum afflictionibus offendilur neque ,

Terreni principes celerem non praestant au- suppbcantium clamoribus concitatur, sed
dientiam sunt qui per biennium secuti
: omnibus opportunus, munificus et benevo-
sunt curiam , antequam alloquendi regem lus, cunctos absque discretione, mora el re-
habeantlicentiam. Quam rari sunt principes pulsa,aiidit etexaudit: quare, Fratres, ^/<y///5
similes Trajano imperatori omnibus tempes- vestrum indiget sapientia , postulet a Deo
tivo et opportuno Et ut fatur ejus Enco-
! cjui dat omnibus ajfluenter , et non impro^
miastes , nulla in audiendo dijjlcultas , nuUa perat. Indigeniiam et necessitatem suam Deo
inrespondendo mora : adeunt statim^ dimit- exhlbeat, qui est omnisciens, omnipotens
tuntur statim. (i) Nemo non congruo teni- et bonilate pneditus illam cognoscit, illam
pore petiturub aderat , quia Trajano omne juvare vult et potest. Oralioni dillgenter
tempus erat congruum sive ad audiendas invigilet , per lianc enim omnia nohis utUia
petitiones , sive ad largienda beneficia. trihuuntur a Domino , et cuncta noocia cffu"
Quod verius de Deo dici potest , qui ita est gantur. (i) Per banc liabemus indigentioe
ad audiendas orationes promptus et paratus, subsidium , adversitati solatium, et adversus
ut nulUmi sil tempus , quo non praesto sit ,
iniquitatem praesidium ; perhancin publica
quo auditum non praebeat. Cum invocarem^ cabmiitate Dei iram placaraus, ejusque attra-
exaudivit me Deus. [p) (^\^e,^l.f cwmiw^O' bimus misericordiam; pcr hanc dispositio-
carem ? Sane illico , omni tempore , in qua- nem divinge voluntatis sequimur quae oran-
cunque hora , nulla interposita mora, nullo tibus desiderat largiri gratiam et gloriam.
interveniente qui impediat. Nam , ut ait D.
Lhrysostomus, « non assistit miies qui ex-
pellat , non satelles qui tempus interrum- CONCIO SECUNDA.
pat non est qui dicat Non est nunc tem-
: :

pus accedendi , veni postea sed quando Orationis excellentiam et dignitatem Pa-
:

veneris, erit audien^, etiamsi tempore pran- tres una voce commendant. Orationem qui-
dii , etiamsi tempore coenoe etiamsi nocte dem Dominicam quae quantumcunque suh-
, ,

intempesta, eliamsi in foro etiamsi in via, stringitur verbis^,

tantum diffunditur sensi-
et etiamsi in cubili etiamsi totus in ma- bus (2)
;
complectens, ut subjungit Tertul- ;

gistratu fueris , nihil vetat ,

quo minus Hanus, omnempene sermonem Dojnini ^ om'
tuam petitionem audiat si rite vocaveris. ncm commemorationem
, discipIiTice utrevera ,

Neque enim opus est janitoribus qui te inmorationebreviariumtotiusEvangeUicom'

introducant , neque dispensatoribus , pro- prehendatur. Christus Dominus, qui est ver-
curatoribus , custodibus , aut amicis. « (3) bum humanatum et abbreviatum in ora- ,

Tantum audientice celeritatem admirans, D. tione velut in compendium redigit praecipua

Gregorius Nazianzenus exclamat O miram totius religionis documenta. Etenim co/;?/;e/i- :

bcneficentice celeritatem ! o facilem contra- diis paucorum verborum

quot attinguntur ,

hendi rationem ! Hoc bonum solo voluntatis edicta Prophetarum, Evangelistarum, Jpos-
pretio emendum tihi proponitur : appetitiO' tolorum sermones Domini,
parabolce^exem- ,

nemipsam Deus ingentispretU lococestimat, pla pra^cepta ? quot simul expunguntur ,

officia ? Dei honor in Patre fidei testimo-

sUitsitiri, hibere cupientibus potum pra^het ,

nium ohlatio ohsequii in volun-

in notnine,
cum a Deo beneficium petitur , beneficio af-
fici deputat : prompta , munifica , atque tnte ,
commemoratio spei in regno , petitio
prolixa natura est jucundius dat quam exomologesis dehitorum in
vitw in pane ,
,

alii accipiunt. (4) Plures condensat Nazian-

deprecatione (3) Tertulhani vestigiis tutela>.

zenus sententias, quibus demonstret quam inhaerensD. Cyprianus (4> de OrationeDomi-

facile, prompte et urbane Deus proebeat nica, ait « Quaha autem sunt Oratioms Do- :

orantibus auditum. Verum si Deus benigne minicae sacramenta , quam muUa , quam
sed in
deprecantes suscipit , multi terreni prmci- magna , breviter in sermone collecta
inurbani improperant , virtute spirituahter copiosa Ut
nihil omni-
pes, suppUcantibus
!

dicentes apud Cassiodorum AUer nos fre- no:

proeiermissum sit ,
quod non precibus m
D. Aug. L. de sahit. Docnin. c. 28. — {1) Tcrt.

(1) PUn. — (2) Psal. 4. — (5) In Ps. 4. — (4) Orat. l,

(1)
Orat. 1.
(i,. —
(5) Tcrl. L. dc Orat. y. — (4) Tract,
4o. ia saact. Baptima. de Orat. Dou).
r^G ORATIO. — CONCIO IL
atque oratlonlbus nostrls tloctiinoe compen- tis correctio. Oialio corporum robur , rei
(lio comprehendatur. » Ex D. Etiam Am- familiaris administratio, recta juris legum-
hvosio Dominica Oratioomnia comprehendU, que constitulio , regni potenlia , trophajum
(i) Quod comprobat D. Cyprianus ad Ora- belli , tutela pacis. Oratio virginitatis sigil-
lionemDominicam flectensEsaicT vaticinium:
nuptiarum , viatorum procsi- him , fides
« Consummatio abbreviala inundabit justi- dormientium custos evigilantium dium , ,

tiam consummationem
:
enlm et abbrevia- confidentia, agricolarum fertihtas navigan- ,

tionem Dominus Deus exerciluum faciet in tium salus. Oratio reorum patrona victo- ,

medio terrae.» (2)«Quid mlrum sioratiotahs rum relaxatio mcerentium consolatio, Xod- ,

est quam Deus tantium jucunditas , lugentium solamen ,

docuit, quia magisterio suo
omnem pacem nostram salutari sermone, celebriias festi natahtii, conjugura corona
,

breviavit ? Hoc jam per Isaiam prophetam morientium sepuUura. Oralio, proborum
fuerat anie prsedictum , cum plenns Spiritu promotio ab improbis aversio, et peccan- ,

Sancto de Dei majestate, ac pietate loquere- tium emendatio. » (2) Hactenus Ephrem
tur : Verbum consummans , inquit, et bre- plures orationls perfectiones , vires, victo-
vians in justitia
,
quoniam sermonem condensans , quibus aut de bre- rias , et effectus
vlatum faciet Deus in toto orbe terrae. Nam vitlis gloriose triumphat aut cum cceleris ,

cum Dei sermo Domlnus noster Jesus Chris- vlrtutibus reclprocat. Cum Ephrem con-
tus omnibus venerit et colligens doctos cordat Antonius (3), aiens
, « Oratio custo- :

parlter et indoctos , omni sexui atque aitati dia est temperantioe , virglnitalls sigillum ,

piaecepla salutis ediderlt; pra3ceptorum suo- irae castigatio , superbloe moderatio , animce
rum grande compendium. » Oratio est memoris injuriarum expiatio, invidioe domi-
fecit
praeceptorum compendium vel quia prae- trix pacis confirmatio. » Neque minora sunt
:
,

ceptorum perfecte adimplendorum vigor, a orationis elogia quae conglobat Climacus (4):
brevi orationis sermone vivide afflatur 5 vel « Oratio , si ipsius naturam seu qualitatem
qula fervens oratio oninla virtutis opera , spectes , est familiaris conversalio et con-
etsi injussa , ingeniosa devotione sibi prae- junctio hominis cum Deo ; si autem vim
cipit, et obsequenter adimplet ; vel quia seu efficaciam , mundi conservalio , Dei
homo orationi assiduus, suis operibus divina reconciliatio mater lacrymarum , et ite- ,

praecepta compendiose commentatur ; vel rum filla , propitlatio peccatorum pons ,

tandem quia quemadmodum dilectionem tentationum , propugnaculum adversus im-

Apostolus nuncupat legis plenitudinem , ita petum affllctionum , bellorum oppresslo
Cassianus asseverat Orationem Dominicam et exstinctio , virtutum scaturigo, gratiarum
per/eclionis plenitudifiem co/itinere. (3) divinarum conciliatrix , profectus spiritua-
Verum omissa Oratione Domlnica , cnjus lis nutrimentum animae , mentis illusira-
,

hrei>itas magnce ac beatce interpretationis tio , tristltlae solutio specu- , irae diminutio ,

substantia Julta est (4), D. Augustinus de lum religlosi profectus, dimenslonum index,
oratione in communi sic fatur: Quid est ora- status futurorum significatio , declaratio ,

tione prtvclarius ? quid in tota nostra reli- glorlae futurae indicium. »Hisverbis innuere
gione sublimius ? (5) Ul autem docet Gull- videtur Climacus , quod oratio cum coeteris
lelmus Parisiensis Antistes, « oralionis prae- virtutibus quodammodo reciprocat, quasi
excellentia apparet in co, quod omnls sacrifi- caetcrae virtutes sint cum oralione synonymae,
catio , omnis benedictlo , et omne sacra- velconsequentlaeex illadeduclae, vel arbores,
mentum, et omnino quidquid in cultu di- ex illa tanquam ex radicefolae , nutritae , adi-
vino lionorifice agitur , aut oratio est , aut pataeetfecundatae,adferlilem omnium sancti-
oraiione peragitur , sive perficitur. » (6) tatum proventum. Neque sola temperantia
Cassianus in virtute orationis reliquas omnes salvare potest hominem, neque cura paupe-
virtutes vult colligatas atque compactas.
(7)
rum, neque benlgnitas. » Sed oportet ut
Quod ab enumeratione comprobat Ephrem omnia simul concurrant in anlmas nostras.
Syrus « Oratio temperantiae est custodia
:
,
Cceterum precatio ceu radix et basis , omni-
iracunchoe froenum, animi elati repressio, et bus substernitur. Virtutes sine oratlone sunt
ad modestiam revocatlo ad acceptas inju- quodammodo velut fructus in arbore exsec-
,

nas medicina , invidioe destructio , impieta- tis radlcibus emortua eradica arborem et : ,

V „ cap. 2. — fa) fructus marcent ad inleritum ; tolle oratio-

f ^n
Can. 20. — f31
. ,..
V ,
,,N T.
(i) Lib. de Vire, D. ^ «„^ . •

Chrysust. L. de Orando Deo. - cillat. Cap. "em, ct omnmm virtutum opera prope era-
9. 24.
— (4) Tert. Lib. de Orat. 1. (5) Trac — t. do Miseri-
cordia. —
(6) Lib. de Orat. Divin. cap. i. — (-j) Collat. (i) Tract. de Orando Doo. — (?) la Mclissa Lib. i.

9« t-^ap. 1.
^

Serm.46. — (3)Crad. 28.

 ,

ORATIO.-^CONCIO II.
97
dicasti fabricam sublata basi evertisti.
, el Ver])i incarnationem non adeo erat dlstincta
Oratio est plantarium bonorum operum , Patris et Filii notitia , at post bumanatio-
sanctitatum basis, virtulum fundamentum , nem Verbi, Christo comnientari clwini'
licuit
fomes , subsistentia et consummatio : et ut tatem rem propriam per miracula qua3
(i), et
fatur Magnus Gregorius , virtus verce ora^ patravit in nomine Patris se verum Dei Fi-
tionis est celsituclo charitatis. (i) Tot elo- llum et adhuc Patrem testr.tus est idcircu :

gla quibus Patresoratlonem prcedicant, ejus quoties dicimus Orationem Dominicam , et

encomium non consummant , ad ejus ex- prlmam Trinltatis credlmus personam to- ,

ceUentiam et dlgnitatem rite propalandam , ties ejus bonoramus paternitatem. Subjun-

addendum est ,
quod oratione , i. Trlnitas gitur noster , quia scriptum est : Qui in ewn
bonoratur ; 2. Homo subllmatur ; 3. Terra crecliclerint ^ declit eis potestatem utfilii Dei
coelum aemulatur. vocentur. (2) Uti enim Verbum divinum est
I. PARS. Oratione Deuni honoramus. (2)
Filius Dei per naturam quia Pater per gene-

Nam,utdocetParisiensisAntistes,om//oywj rationem communicat ilh divinitatem, ita

J^^^ti sunt filli Dei per adoptlonem quia
cultus et honorificentioi {}) , per-
est cliuini ,

tinensad virtutem rehgionis , diviuam quo- d"»^ justificantur et gratiam habiUialem re-
que testans excellenliam. Nam ut perfecte cipiunt, fiunt dlviuEe natura? consortes et
,

ait Imperfectus , est autem oratio quasi partlclpes. Vocando Patrem nostrum, ilhim

quoddam spiritucde tributum quod anima lionoramus , quem auctorem et largitorem

ofjertDeo de viscerihus suis. (^) Et quia g^^^tise recognosclmus quanquam Jrequen-
;

inter tributa qucC ex rehgione solvit homo i^^^i"^^ Dominus Patrem

nobis pronuntiai^it
Deo , majus et pr^stanllus est sacrificium J^eum. (3) Pater noster, tum in or-
Deus est

jnundum, scilicet oratio de conscieniia pura, ^'"e naturae, tum in ordine gralise. In ordine
est noblle illud et prcecipuum tributum "atune, est cunctorum generahter bominum
(5) ,

dlvince majesiati solvendum. Fides immolat ^^^^^ 1 q^^os tanquam Deus et prima causa
Deo mentis cogitatlones , obedientla volun- P^oduxlt ; in ordine gratioe , est duntaxat
tatls bbertatem , mortificatio corporls vigo- ^^^^^ justorum , quos per sanctilatem adop-
rcm , oralio vero toiam animani , qu£e ante ^avit in filios. Subjungimus Pater noster :

Deum velut accensa consumitur , velut pre- ^"1 ^^ *" ^^^^^'> « ^^O" tanquam sit ibiDeus,
tiosus Hquor effunditur, et velut thus et ^^ ^^^^i cajteras mundi partes deseruerit

sacrum ihymlama resolvitur. Et quia excel- 4"^ ubique praesens est, non locorum spatiis,

lenlia et majestas est communls tribus per- ^ed majestate potenti.ne, « sed vel ut erudia-
sonis divinis per orationem Deum cum suis ^^''^ Patrem qui ratione sua^ immensitalis

honoramus, nimirum cum Patre , FiHo et est ublque per essentiam, pixesentiam et po-

Spiritu Sanclo , in quibus una et eadem est tentlam, esse in coelo per gloriam tanquam
essentiahs et
totiTrinitati objectum beatitudinis sibi
divinltas.UUrahunchonorem ,

communem, speclahter per oratlonem ho- participatoe Sanctorum adDei autem hono- ;

noratur, i. Pater tanquam orationis ob- rem spectat

,
ut omnes Sancti ab eo suam ,

ipse vero nou ab

jectumj 2.Fihus, tanquam orationis exem- emendicent fehcitatem ;

plar et medium; 3. Spirltus Sanctus, tan- «^^^ «ed a semetipso illam habeat, vel u in »

quam orationis principium. ^^'1^^ ^^g^^ ^""^ '^''^'^^ "^" ilhc Deum con- •

i. Oiatio Dominica incipit a testimonio

chidens; hoc ait sed a terra abducens oran- :

(oj
Dei, et merito fidei, cum dicimus : Pater ^^^^^ ^^ cjccelsis regionibus aff^ens. »
Id ergo sanc-
noster, qui in ccelis es. Nam et Deum ora- Sanciificetur nomen tuum.
ut
tifceiur postulamus non quod deceai wmi'
mus, etfidem commendamus , cujus meri- ,

quasi et alius cle

tum est hcec appellatio ? (6) Paternitas est ''^^ ^^^ ^^''^ ^7^^^''"^' sit

propria prima3 personce Trinitatis , quje V'^ f* P^'{'^ optari,, aut

^ laboretmsi opic^
Fihum ab aeterno per memoriam fecundam '''''' ^^) ''^ est,quasi iilla aha sit divinitas
tie
'

ut sanctihcetur cum
generat , et quia nomen Dei Patris nemini 4'^» ^» P^^^^t oplari , :

proditum fierat etiam qui clc ipso inier- ^'''"^ ^^^ "'^"^ et solus
:
Deus , nequit eju.
sanctidcari ; sed ex se-
jvgai^erat Moyses aiiud cuiidem nomen au^ "^'"^" «^^ ^^^'^ ^^^«
,
IJntle edo-
dierat; nobis j-evelaium est in Filio. Jcim metipso essentiahter sanclumest.
enim Filium jiouum Patris Jiomcm esi : Fgo C'>it nos Chnstus ut diramus ad
A^^^»'''''^-

vejii, inquit, in Jiojjiijie Pairis. (7) Aute "orem Sanctihcelur nomen tuum « i>o' :

^^'
oreinus , ut sanctdicetur quotl ptr
^ sc
,, nuod —
,
(1)
,
llom. 27. in
*
Evang. —
(2) Tert. L. dc Orat. 2.
—
C^) Lib. <1(; Ulielor. Div. cap. 1. —
(^) llom. iT). in Tcrt. Apol. 21.
(1) —
(2I Trrl. L. dc Orat. 2. l-^'
f\ i\\

Malih. (5) Tert. L. 4. adv. M.uc.i. (o^ Tcrl. L.- T<rt. ib. —
(/1) D. Aug. .Srrm. 2S2. (5)
D.^t.lir)SOir.—
dc Orat. 2. - (7) Tcrt. L. dc Oral.5. llou). 20. iii Malth. —
(G) Tert. L. de Orat. 0,

V, 7
 gS ORATIO. — CONCIO II.

saiictum est, quoJ petamus ut quod per num tuum vel ut nos coeleste comparemus
secl ,

naturam sui sanctum est , sanctificeiur in regnum, Tel ut Dei regnura adveniat cunctis
nobis. » (i) Hanc explanationem mutuatus hominibus ita ut cuncti mortales ejus re- :

est 0. Ilieronvmus aTertulliano, cujus bcec cognoscant imperium, et mandatis ejus ob-
sunt verba: Hoc qunnlum acl gloriani Del. temperent. Itaque quicquid nobis optamus,
Alioquin quantnrii ad nostvam petitioneni , in illum auguramur et illi deputamus quod ^

cum dicimus : Sanctificetur nomen tuum^ id ah illo exspectanius (i) : scilicet cuncta bo-
petimus ut sanctificetur in nobis , qui in na ad quae nostrum fertur desiderium,
illo sunius. (2) Neque solum fideles Dei ma- eminentissimo modo in illo reperiuntur, a
jestatem credentes et colentes postulant , ut quo futuram exspectamus beatitudinem, tan-
sanctum ejus nomen ab ipsis lionoretur et quam a summo bono sibi , nobisque suffi-
revereatur, sed etiam ul infideles , qui in cientissimo ; et nunc per orationem venera-
errore versantur , Dei assequantur notitiam, mur teternum Patrem tanquam ejus objec-
suos illi deferant cultus ab eisque sanclissi- tum
, honoramus quoque filium velut ora-:

mum ejus nomen sanctificetur. Simul et in tiouis nostrse medium efficacissimum.

cwteris quos adhuc gratia Dcl exspectat^ ut 2. Refert Tertullianus primipilos Chris-
et huic p/wcepto pareamus , ora?ido pro om- tianos ad orientis j-egioneni precari (a) ;
Jiibus , etiam pro inimicis nostris : ideoqtie quam consuetudinem D. Justinus seu Auctor
suspensa cnuntiatione nos dicentes sanctiji' Responsionum ad orthodoxos a sanctis apos-
^

cetur in nobis^ in omnihus dicimus , sive jus- tolis acceptam asseverat. Quod ab ipsiseiiani
tis et fidelibus, sive scelerosis et infidelibus. gentibus usitatum teslalur Tertullianus :
Sccundum hanc forniam subjungimus : Fiat Sed et plerique vestrum affectatione cdiquan-
"voluntas tua in ccelis et in terra , non quod do et ccelestia adorandi^ ad solis ortum labia
aliquis ohsistat quo minus voluntas Deijiat^ vibratis. (3) Gentiles ignorantiss et erroris
et ei successum voluntatis suce oremus secl ^
involuti tenebris , ad Orientem obverteban-
in omtiibus petimus fieri voluntatemejus, {?)) lur , solem falso tanquam Deum exisiiman-
Quseuam est autem voluntas Dei , quam adorantes. Christiaui ad Orientem
tes et
exopiat fieri in nobis in terra , nisi christia- versus deprecantur, alia longe ratione, quam
iiae disciplinaeobservantia? (J^^/d/ rt^f^e/;^ Deus religione solis
(4) ; solem enim non Deum,
'vult quam incedere nos secundum suam sed creaturam a Deo factam credebant. Cur
<^/j67y;///zrt/?z ?(4) Quaenam est adhuc Dei vo- aulem Ghrisliani versus Orientem orarent,
luntas , quam in coelis fieri desiderat nisi rationem assignat D. Joannes Damascenus:
:

ut salutem consequamur ? Quia sunima est nimirum quia Christus cruci affixus versus
voluntatis ejus , salus illorum quos adopta- occasum speclabat ; itaque Christiani con-
vit. Ut autem salutem consequamur in coe- versi ad Cliristum in cruce pendentem , res-
lis, observanda est christiana disciplina in pectabant in Orienlem. Aham rationem pro-
terris : igiiuriste est setisus petitionis
, D, Hieronymus : In mysteriis primufu
ut in dit
nobis flat voluntas Dei in terris , ut possit renuntiamus ei qui in occidente est , nobis-
scilicet fieri et in ccelis. (5) Observatio nam- que moritur cum peccatis , et sic versi ad
que diviuae legis est adulto necessaria ad orientem pactum inimus cum Sole justitiw^et
immortalem adipiscendam feiicitatem. P^e- ei nos seri>ituros esse promittimus. (6) Ultra
niat quoque regnum tuum ^ ad icl pertinet hasrationes tres ahas adhucsubjungo:i .Qula
quodct Fiat voluntas tua in nobis scilicet. sol est figura Christi , qui est Sol justitiae ,
^

Nam Deus quando non regnat , in cujus quo sensu de columl^a ait Tertullianus :

manu coromnium regum est ? (6) « Hac ^mat figura Spiritus Sancti Orienteni ,

ratione precatur ut ejus regnum adveniat; Christifiguram. (7) 2. Quia DeiFilius Oriens
,

non ut ipse quod possidet hoc acquirat

, , ; nuncupatur a Prophetis : quare Zacharias de
non ut illi aliunde adveniat id est, ut ei , ccelo illustratus piiedicat misericordiam Dei,
regnum priestelur a superiori persona. » quia visitauit nosOriens exalto. (8) 3. Quia
(7)
ISam quis Deo superior ? iEternus Pater Ghristus Oriens et Sol justitioe est orationis
nequit habere suum regnum ab alio numi- , exemplar et medium effica-
nostra^ doctor,
ne, quia non est nisi unicus Deus , neque cissimum. Doctor quldem, quid mirum ?
ab alia persona , quia ipse est prima Trini- Deus solus docere potuit , ut se vellet orari.
latis persona. Petimus ergo , adveniat reg- Ab ipso igttur ordinata religio orationis ,

, , ^ „. ^ ,, (i) Tert. L. de Oral. 5. —

(2) Tert. Apol. 16.
(r^) —
. ,

^)!^' ""^.'"O"; Epist. i35.-(2)Tert. L. de Orat. 3. Qjacst. 118. -

(4) Tert. ibid. -
(5) Lib. 4- de Fid.

Z; Vj ^".^- 't* ^- ~
(4) ^^'^' ib'^- -
(5) Tcrt. ibid.
- Ortho. i3. —
(6) In cap. 6. Amo». (7) Tert.
L. adv.-
(6) fert. ib. 5. -
(7) VenaQt. Valent. 3. - (8) Luc. 1.
 ,

ORATIO..— CONCIO II.

g^
et de Spiritu ipsius jam
tunc cum ex ore illud sacrificium deleta sunt peccata nostra.
dii^ino ferretur , animata suo prii^ilegio Levemus et nos manus nostras ad Deum in
ascendit in coelum commendans Patri quw prece non confundentur manus le^fatce
, et
Filius docuit. (i) Quod si Doctoris nobilitas ad Deum , si exerceantur in honis operihus.
doctrinse arguit nobilitatem , meiito Tertul- (i) 5. Quia sacerdos in missa sacrificans et
lianus ex dignitate Christi orationis colligit orans , repreesentat personam Chrisii qui
,

excellentiam. Et quid nnn coeleste , quod pro humana salute habuit in cruce manus
Domini Christi est ^ ut licec quoque orandi extensas.Unde prceceptum est , ut leuatis
disciplina P (2) Christus est etiam orationis manihus oremus ad Deum , lei>antes puras
exemplar, Patrem orans, suspiciens in coe- w^:?//"^. (2) 6. Quiaorationes
vim impretrandi
\\xm. Quo et ipse Filius suspicienSjCt orahaty habent a passione Christi ideo Ecclesia ;
,

et postulahat a Patre^quo et noserectos doce-
hat orare : Pater noster c^ui es in ccclis. (3)
Quod si inquiramus a D. Augustino cur
Dominus oravit, respondebit : ^<^/zoccir<7t'z7
Christus ut doccret nos orare ; ad hoc pas-
sus est ut doceret pati. (4) Christus passus
dum aUquid a Deo impetrare desiderat per
Christum Jesum , catholicum Patris sacer-
dotem (3) , ejusque unigenitum Fiiium pos-
tulare consuevit. Hoe sunt prajsertim ratio-
nes quihus nos non attoUimus tantum nia-
nus sed etiam expandimus
, ex Dominica ,

est , nobis reUnquens exemplum , ut ejus Passione modulatum , et orantes confite--

sequamur vestigia ;eodem motivo orare dig- mur Christo. (4)
natus est , ut nobis esset orationis exemplar. Juda^i Deum exorare cupientes, orabant
« De Domino nostro scriptum est quod : per Abraham , Isaac et Jacob , qui fuerant
procidens in terram ita oraverit, ut ab eo patriarchoe Deo chari : Ecclesia vero («terni
guttae sanguinis stiUarent quid autem indi-
: Patris implorat misericordiam per Dominum
gebat Chrislus , ut taUter suppUcaret ? Non nostrum Jesum Christum filium ejus quanto :

iUe quidquam indigebat , sed nobis exemplo dignior et Patri charior FiUus quam servus,
suoorationis remedia proeparabat. » (5)Tan- tanto majorem habet virtulem ad impetran-
dem Christus est medium orationis efficacis- dum oralio per ipsum facta. Molossitae a
simum ad impetranda nobis necessaria. rege aliquid suppUci oratione efflagitantes ,

Non absque mysterio sajpe saepius Chris-
liani extensis manibus orant quod innuit
: prensabant uhiis, brachiis stringebant , et
TertuUianus , apud quem sic fantur lUuc
suspicientes Christia/ii manihus expansis ,
quia innocuis ; capite nudo , quia non eru-
bescimus ; denicpie sine monitore , quia de
pectore oramus. (6) SextupUci autem potis-
simum de causa aUas et etiam nunc orantes
Christiani levant manus in modum crucis:
id exspostulabant per regis fiUum , quem
: paternis sistebant ocuUs, ut regem charissi-
mi fiUi aspectu, eUnguique oraiione ad sub-
ditorum vota vel preces (lecterent. Idlpsum
fecitThemistocles, qui Aihenis exsulare jus-
sus, ad Admetum regem supplex se contuUt,
et sapienli reginse consiUo , fihum quem
manu gestabat patri ostendit oravit Tlie- :

I. Ut imitentur Christum , qui manibus mistocles , imo et peroravit. At longe effica-

cruci affixis, oravit Dominus Deus noster
: cius in ccelesti curia Dei FiUus perorat Pa-
manus in cruce lei^ai>it ij) leva ergo ma-
: trem , qui ad suppUcum incUnatur vota tum
nusin oratione; 2. Ut hoec figura crucis oran- cx maguis FiUi ineritis , quibus negari nihil
tis revocans ad Christianorum memoriam omnino potest tum ex summo in Filium :

tormenta quse pertulit in cruce Christus ,
ipsos ad passiones et martyria subeunda in-
vitaret. Paratus est ad onuie suppUcium
ipse hahitus orantis Christiani. (8) 3. Quo
denotaretur extendendas esse ad bona opera
Christlanorum manus.Nam, ut subjunglt D.
Augustinus de Christo loquens Ideo exten- : plasolo a^quarentur. Repulsam })assus , hhel-
sce sunt manus ejus in cruce , ut manus nos-
trce extendantur in hona opera. (9) 4- Quia
oiationes totum suum valorem mutuantur a
Christi Passlone. Ecce levavit iUe mnnus,
et ohtuUt sacrificium Deo scipsum , ct per
(1) Tcrt. L. de Orat. 9.— (2) Tert. L. dc Orai. 1.
(3)Tcrl. L. adv. Prax. 23. — (4) In Ps. 5G. —
(.5) J).
amore. Jpud Patrem non intercedit exira"
neus ; intus estin Patris pcctore , ipsc qui in-
,
tervenit et exorat affectus. (5) Porphyrius ,
Gaza3 Episcopus, clnustlanoe reUgionis zelo
succensus , adilt Arcadium imperatorem, ab
eoque expostulavit ut cuncla idolorum tem-
lumsuppUcem nomiue'Jlieodosii juuioris re-
center nali, et fonte baptismalis regeuerali
composuit, et Arcadio piieruli mauu ofrerre
curavit. Imperator, de (hlccli filil manu suscl-
puMishbellumjPorphyriunisuivoiiconqxUern
— effeclt : Chrlstlane, si Deum exorare deslde-

Aiigust. Scrm. dc Orat. — (6) Tcrt. Apulog. :^o. — (') D. Aiig. — Timotl.. a.
(a) i. — (.•>)
, ,
Ttrt. L. 4. adv.
,

(7; L). Au-. iu Ps.62.

— (8)Tcrt. Apol. 00. (y) D. Aug. M:uc. 9. — (i) Tcrt. L. dc Orat. 11.— [^] U. Chry-
ibid. »i)lScrm. 2.
 loo ORATIO. — CONCIO II.

ras ,stutle ut oratio tua slt justa

,
portlonem, graliam Dei illustratam et adju-
: at oratio

non est justa nisi per Christum, mediuui tam, quae spiritus vocatur et carni contra- ,

impetrancli efricacissimum nisi ab Spiritu riatur

;
D. Augustinus gratiam habitualem ;

Sancto qui est justoe orationis principium. seu charitatem Spiritus , id est, charitas :
,

Z. Sic igituroratioa CJmsto coiistituta ex ipsa gemit ^ ipsa orat (i); D. Ainbrosius
//7^//^ constituta est : ex sermone, quo enun- Spiritum Sanctum qui adjuvat infirmitatem ,

tiatur; ex ratione^ qua suscipitur; ex Spiritu, nostram, docetque nos quid debeamus orare,
quo tantum potest. (i) Sermonem quo enun- el hunc sensum intendere videtur Apostohis,
tiari debet Oratio Domlnica, docuit nos ip- utex textus connexione constat 6/^in7//^ rt^/- :

semet Chrlstus non secus ac rationem, qua juvat infirmitatem nostram : nam quid ore*
,

susciplenda est, pro spirltu autem quo tan- mus sicut oportet nescimus ; sed ipse Spri-
tum potest, intelligendus est spiritus oratio- ius postulat pro nobis geniitibus inenarrabi^
nls. Ex D. namque Augustino uti datur spi- libus. (2) Et hoec est etiam mens Tertulhani,
ritus sapientlae, spiritus timoris, cceterorum- ut constat ex subsequenti loco in superio- ,

que donorum, ita datur spiritus orationis , ribus allato Ab ipso igitur ordinata religio :

quae non fit nisi ab Splritu Sancto spirante. orationis, et de Spiriluipsius jam tunc cum
Spiritum ilhim orationls effundendum super ex ore divino ferretur animata suo privile-
domuniDavid polhcitus est Deus Effundam gio ascendit in coelum^ commendans Patri
: ^

super domum David et super hahitatores quce Filius docuit. (3) Quis enim est Spiri-
^

Jerusalem spiritum gratice et precum. (2) tus Dei nisl Splritus Sanctus? Oratio Spirltii
Non dicit spirltum mortlficationis aut elee- Sancto anlmata , suo privilegio ascendit in
,

mosyna3 et largitlonis, aut pudicitise et cas- coehim qula «oratio justl penetrat coelos. » :

titatis , aut patientioe et fortltudinis , sed (4) Quomodoautem, 2. Splritus Sanctus pos-
spiritum orationis seu , ut ait D. Chrysos- tulet, non conveniunt inter se doctoies.
:

tomus , donum precum quod fideles ad Arius et Macedonlus volunt Spiritum Sanc-
,

orandum impellat. Simul connectit Propheta tum proprie Patrem orare, et ita non esse
spiritum gratice et precum (3) vel quia ne- Deum , sed creaturam. Hunc errorem con-
:

mo nisi ex gratia Dei valet orare vei quia futat D. Augustinus ; Spiritus Sanctus in :

oratio justi gratia habituah decoratur , vel Triniiate est ^ quem Patri et Filio consub-
ut denotet hominem animatum spiritu om- stantialem et coceternum fides calholica con-
nium animatore (4) honorareDeum suls ora- fitetur. (5) D. Augustinus (6) vult Spiritum
tionibus Spiritus Sanotus dicltur omnlum Sanctum postulare pro nobis, quia scilicet
:

animator , quia cunctis viventlbus largitur nos postulare facit eodem modo quo iu ;

vitam imo homlni quem justificat, donat Evangeho dlcltur Spirilus Patris qui loqui-
: :

vitam supernaturalem in eo inhabltat , et tur in vobis{f)\ id est, qui vos facit loqui,
,

ad orandum animat. Et ob hanc causam Quod hac comparatione belle declarat Ori-
Gregorius Nyssen. vocitat oratlonem .wm//;^ genes Slcut magister ut rudem plane dis- :

et diviaumopusifS)., {j^i^ procedit ab Spirltu clpuhim htteras doceat , ad ejus rudltatem

Sancto. Nam, ut fatur Apostohis, ipse Spi- se dimlttit, primusque htteras pronuntial,
ritus postulat pro nobis gemitibus inenarra- pueroque pra^It ut puer repetens id quocl ,

bilibus. (6) pronuntlavit magister, idipsum addlscat ita :

Circa luinc autem Apostoh locum tria Splrltus Sanctus videns hominemcarnlsexa-
sunt ehicidanda i. Quis sit ille Spiritus gilatum perturbationlbus
: nescientemc|ue ,

qui postu]at;2. Quomodo postulet ; 3.Quid quid orare debeat sicut oportet, ipse quasi
per gemltus inenarrabiles sit inteUigendum. magister orationem praimittit, ejuscpie ani-
I. lUum Splritum pro nobis postulantem moimmlttit, quam ille «si discipulus Splritus
Lyranusvult esse Angelum custodem; OEcu- Sancti esse desiderat » prosequatur. Tandem
inenius virum splritualem, seu ministrum ex D.Thoma (8)SpIritus Sanctuspostulat, id
Ecclesiu) cui in primitlva Ecclesia gratia est, Paracletus et advocatus noster in consis-
,

data erat aSpirilu Sancto orandi pro populo, torio sanctoe Trinitalis, magno pondere ,
quod munus negotiatur hac aetate sacerdos magna auctoritate et magna instantia pro-
pro populo supplicans; Theodoretus Splri- ponit commendans Pairi qucc Filius do' ,

tum orationis seu gratiam Spiritus Sancto cuit (9) ; quasi pra^fectus et magister llbei-
qua excitati, oramus; alii superiorem anlmoe lorum supplicum c|uos toti Trinitati quasi ,

(1) Tcrt. L. de Ojat. 1. —

(2) Zachar. 12. — In 6. in Joan.
(0 Tract. —
(2) Epist. 3o. ad Iloront.
—
cap. 8. Rom. —
(4) Tcrt. Apolog. 48. —(5) Orat.
(3)
de ^' ^^ ^'"^^- 9-
^^^ '^^'^^' —
(4) Eccles. 26. (5) Tract. —
Orat. Dom. —
(6)Rom. 8. ^^
1.
/4' mJoan. —
(C) Epist. 12 1. de Orando iJco. (7) —
Matth.io.— (8) 3.p. q. 21. a.4.— (9) Tert. L.de Orat. 9.

'
Li:
 ,.

ORATIO. — CONCIO II. loi

noster interpres exponlt. 3. Gemitlbus ine- tio sit humanoe dignltails complementuui ,
narrabilibus (i), iJ est , ait D. Ambroslus , per illam enim liomo ^ i. Cum Deo confa-
coelestibus et divinis quos excitat et toti Tri- bulatur ; 2 In Angelum immulatur; 3. in
nilati proponlt. Fratres, Splrltum Sanctuni Deum velut transfiguratur.
humiliter deprecemur, ut adjuvet infirmi- i. Quis dubitet mire nobilitari Ijominem
tatem nostram, doceat nos orare slcut opor- qui acl cceluni supplices manus tendat , nu-
tet, larglaturnobis donum precum,et excilet bes numeret orans , animani suam Deo suo
in nobisgemitus doloris et amoris. Quia ge- z>oi^eat. (i) Muhum ca^terls anlmantlbus an-
mitus non est nisi miserorum, et oratio non est men- tistat homo nam ; est ratione praeditus,
nisii?idigentium: ideogemamusmodoyOremus tis cogitatlones sermone declarat, sapientiiB
modo. Transiet oratio succedet laudatio ; capax est hbertate pollet ad coelum extol- , j ,

transiet fletus succedet gaudium (2) ora- ht oculos Dei efficitur templum ejusque , : , ,

tione etenim et Trinitas honoratur, el homo colloqulo et famiharltate potitur. In oratio-

subhmatur. ne autem omnes illue hominis praerogatlvoe
Tr r»Ar>c a ii * 7- mlrum lu modum splendeut. Homo , i Ra-
11. PARS. Ad hominem relif^ioms sacer-
•

„
•
. ^. . '
.

^^^"^ P^^^^^ ^^ ^'*^^'^ ^^^ ascensio mentis in

dnfpm (^^ snectat offerre Deo oratlonis sa- *

•c ^
ad quod illum
•
A j -n .V- u^Ti
stimulat Remus \T •

Va-
Veum ['i) 2. nomo, * non so um mentis ra-
crincium, . ^
^i . , ,,
1 rp sermone belluas su-
/ii- c -r n • tione, sed etiam oris ,
tes apud iertunianum sacri- x^ .. : oacriica ueo . . . 7
£ 1. . ;/ AU- * r /\1perat. Uratio nostri oris est ratio quando
. '
4 ,
ncium iaudis.et redde Attissimovota tuaJA) K .. /^ /.>n tt 1
'

TT 1- 11 .• 1-»
•
u .1 /<^'^2 ore suo toquitur cuni ueo suo. j)^ lio- •

iiuiusmodioblatioDeumhonoratetnonnnem ^- ^
..
•'

^,^^11
exornat.Quod hac comparatione beUe
1, n
decla-
o t^
mo 0. iLst sapientiae capax qua?
n ^i ^ inter ha-
,.
•
1 1

i •
,
•
•

, ..^.
,
'
• 1

i^u r\ Ditus intellectuales nobiliorem tenet dism- • • •

rat U. L.hrYSOStom. «Uuod si amictus homi-

T-i .. .
^ \ . 1
. , .

...
•
i 1
1
-^
V. . 1 .• tatis pfradum
° ; nam ad altissimarum causa-
nis , pedum
gressus et risus dentium, quae '
^ .

° ,
'
in eo ceiantur intus, retepit ex sapientis
c 1 . .• 1.
^
•
.• 1 . ^ •

•
•

•
rum
,
notitiam
,7
et
ascensio animce de terrestnbus ad coeiestia
.
rerum
(Jratio est
.
assurp[it
°
:

77.
Salomonis sententia , multo maa^is precatio, ....
. .7.,.
inquisitio supernorum , invisibilium deside-
7.7 . .

Tx w • ..•.•.•
Deique cultus est lustitiae arffumentum, .
cum .^ j-
//n tt / r^i 1 •

^'^ iiomo,
.,, ^ ., •'i .p ,. j. . . . riuni. (4) 4. Libertate a bestia dis-
^
illa vestis sit quoedam spiritualis ac divina, ...
. ' . . ,
^ , ^ 1
,
cnminatur, libertas vero cum in vohintate
quoe mentes nostras mae^no decore ac pul- • . . .

^, T j •. .
. ^ . . ' sita sit quae est prtecipua animae potentia ,
chritudine induit et exornat ; quee sing^u- ^ i •!•
1 ^-, ^- ^ •

, T rationem aptam . ca . • • multum nominem nobihtat (Jratio est con-

1
:

iorum vivendi erhcit at- 7-» . l /r

versio in Ueum per pium et humilem ajjec'
.
-t. -
^ ,, . .

que compositam ; quae non paiitur uUa re , /f^\ tt r .• •/ •

^.,. ^ , ' ^ ^ , . ium. ilomo maxime distinguitur a

(5)
j^
5.
viii et absurda, mentem occupari ; quae per- .^ ^ . ., ,, , °
, T-» 1- animantibus quod naec terram res-
-n • 1 coeteris ,
suadet ut Deurn ac dip^nitatem ^ quoe ab lUo
.,, . .

lUe vero ad coelum lum corpons ,

, i 1 .
, ,
piciunt,
^ i\\n\ !• . ,
ad nos derivatur,' vereamur. » (5) Pluresalias .• .» n-.. ri *• 1 1
,• r^^ tum mentis attoUit oculos Uratio coeios :

preeroffativas
o dinumerat Lhrysostomus, quas
^ ^ 7 ^ •^ r^ .,,••* , •

f ^ •1*', . penetrat nubes transit, Dei aures attin^sit • • .

homini coniert oratio inde hominem ora- Kr>\ . . r r / r\ n r ,
et ut ahorsum tatur D. Aufjustinus ,. -c . • (o) ;
tioni vacantem dignihcat, orationis vacuum ^
c ^ . /• ^ 7 /
, /-w ^i 1- -1 .
^
omnis oanctus 7
quanao o?'at,
*
relinquens nu-
depretiat « (Juando ahquem video a preca- : .7. * r.^t^iu,.,„ 7, 7.
^.
. !• ^ .11. ^ , 1 . miLia vel terrena. in aituni mente extoltitur^
tionis studio abesse,' neque il lus ardenti ac ^ 77. .. . ., ,. ,^ „^„^/.. .

,
.^ ., . . • , et in sublime rapitur . et co^itatwne sancta y
vehementi amore teneri lam mihi explora- rr -* '. .' x:^ ^ ^.: ..n...,r«
lit quasi parum
, 7 \ . /
., ., ^•' ., .,1 , coelo efncitur vicinior. (7)
tum est nihii ab eo maejmhcum nihil pne- ., „r j , ^
oratione^ .„.k«c\,o..c
,•
quod homo media
,
, S ,. . 1 . '^^ sit nubes trans-
clarum possideri quando vero aiiquem cer- \ ^ ri- ,^ fi^^ ^^1,.
coelo ^r;^;
:
in sublime f..,of....
•

TA^ ^- . ^ , 1 • . cendat, teratur , iiat vici-

no in Deo colendo sine satietate persistere v^ ......^ ^^7^...,.., [.u;/,,.i;„n,>,
nior ; oratio pura coeloruin altiludincm pe^
, • ,,/>
r ? . , , .

quique non precari assidue, in magnis nu- \ ^7 ^^ .,„^^,„,„

„^,„^ ad conspectum j;,,;„^,,„ri
^ ^ 1 •1, ,
,
netrat , et usque dwinccma^ .

meret delnment.s omnmm iUum v.rtutum

. . • •

:
.^^^^^.^ „,cc/«to. (8) 6. Beslia nenuit esse
acerr.mum cultorem, Deique templum esse '^^^
j,^; ,^„ i,,,, j^ ^t glorioc est in-
coniicio. in eoenim
habitat bpiritus aanc-
tus
J

; .mo
.
»

et per os ejus loqu.tur : Q,a habi-

capax . , .^^.77. : nomo
, ^., r?
vero justus„ est ^„^.,o,>;,,r>^
nei sacranum.
' * , •
,
•

^y^,^^^^ ^^^ oraaonis ara pertrahU e„!m ad .-

tal voce (6) Adeo

mpectore, ipse est m ,^^^ ^^,^^,^ Sanctum Sanctorum (o) ; et ut
homini,.op^ oriosa est oratio,' ut ab lia totam ^ •, c ^f n r . ^..!o/;x,„/. ju
/7r
. . acute ait banctus raulmus ,
;.,
in oratione
suam dignitatem sumere videatur, ideoque ,. ;. / ^^ ^,,^ mens
.»w.„c T\^^t\ .

^ & T» .• ir
.
r ^ . , •
1
.,
conceptio spiritualis (lo) qua l»eo .
:

D.Ambrosiushaec Reffii ^ Vatis verba "Inlret •', ^- ^\

craMclatur intellectus emm attralut nuia se
: , ii ^. •.., o/,..oi,;i ;.,r,.i <,> .

. 1 • :
r
oratio meain conspectu tuo, » sic legit Jn- : ^
mea in conspectu tuoiquasi ora- ('^ Tert. Apol. 24 - (.) D Dnsmn.sc - ("^)
^; """;
tretdignitas
t> r l
^
Scrm. 25. (le diveisis, {/\) D, An«;iist. Senn, a.')^. tle —
Tcmp. —
(.S) D. Aiignsl. L, dc Spir. rl Aiiim.ir.
.So.—
Epist. 25.
(1) (2) D. AiiRust, in ?s. 26. (3) Tert, — — rq yy Ang.Tract. de Mi.serlror, (j^Serm. 5. de S.Tiict. —
L. de Kes. Car. 9. (4) Tert. L. adv. Jud. .5. (5) — — p^.^^ ^.j i>.,j,i_ _ d, ^ug. Serm. a. de Orat. — (9) S.
Orat. 1. dc Precat. (6) D. Cypr. Tract. dc Or. Dom. — ^^^^^ i,i ^, paroen.
(<^j
— (10) tpisl.^.
 ,

I02 ORATIO. — CONCIO II.

objectiim quod cor.clplt : oratlo aiitem est milautur Angells i. Augeli in coelis collo- :

mentis operalio. quuntur cum Deo : oratio cum Deo est col-
Tot dotibus quibus homo belhiis antistat, loqnium^ par cum Angelis honor, (i) 2. An-
, multum commendatur liominis dignitas, sed geU sunt subslantiie pure spiritales a materia
absque comparatione magis, ex prlvilegio clefcecatae et per orationem, ait D. Chrysos- :

quotl habet colloquendi cum Deo et fami- tomus, liheratur anima a vinculis corporis,
hariter coufabulandi cum eo Grande mi- et ut profunde fatur TertuUianus , etsi
:

racuium, ut homo tcrra et cinis ^ in sua corpus includitur^ etsicaro detinetur, omnia
purissima oratione , cum Dco fahuletur ! spiritui patent. (2) 3. AngeH in coelo habi-
(i) Quis non miretur et divinam beni- tant, et homo orationi deditus, /« rt/^?^/?^ ifo/-
gnitatem, et humanam dignitatem ? Benig- litur^ et de terrenis migrans^ in coclis habi-
nltatem , qua Deus sirpremoe et infinitae ma- tat (3); et ut ad propositum subjungit Ter-
jeslatis
, hominem ad suum colloqulum tuHianus, totum hominem animus circum-
admittere dignatur ; dlgnltatem, qua homo fert^ et quo veJit transfert, 4« Angeh de
cum Deo famihariter conversatur. Talem ac terrenls minime curant , neque ad qucierenda
lantam dignationcm et dignitatem ab liomi- victui necessaria solhciti sunt et homo :

ne semper meditandam desiderat D. Chry- oratloni dedltus, de victn omnemcuram ah-

'

sostomus Considera quanta tihi conccssa

: jicit , et quce ad victum pertinent, despicit;
felicitas ^ quanta gloria attrihuta orationihus nihihque faclt res terrenas , sed tanquam
fahulari cum Deo ; cum Christo miscere col- supervacuas, futiles, inutiles, et puerorum
loquium; petere quod velis\ quod deslderas nugas , contemnit. 5. Angeh sunt immorta-
postulare, (2) Magnum honorem se assecutos les per orationis exercitium hoc assequimur,
:

existimant curiales quando conceditur ilhs
Ilcentia ahoquendi regem quaproter Theo-
doricus rex sic de se superbe et arroganter
loquilur apud Cassiodorum Quilihet Iiahere
nostra coUoquia , munera credit esse di{>ina.
ut mortales esse desinamus (4); non sohmi
: qula per orationis virtutem immortahtatem
adlpisclmur , sed quia etiam in hac vita mor-
: tah , adversitates et dolores quibus obno-
xii sumus, non sentlmus. Nam,ut ait ibldem'

(3) Quanto major est divlna majestas quam TertuHIanus , nihil crus senlitinnervo ^ cum
regia dignitas , tanto gloriosius est cum Deo animus inccelo est. 6. Angeli Deum in coelo
fabulari quam colloqui cum rege at ora- : videntes, in eum transformantur homo :

tio cum Deo est colloquium. (4) Homines quoque virtute et efficacia orationis in Dcum
cum rege aliquando loquentes , cum eo transformatur.
familiariter non confabulantur ; at oratio 3. Corporcdem Moysis inluminationem de
cst familiaris conversatio et conjunctio ho- congressu Domini (5) ek)quenter declarat :

mitds cum Deo. (5) Homines cum rege fa- Chrysologus Moyses ipse dierum quadra-
:

miliariterconversantes de rebus nulllus mo- ginta jejuiiio , ita humano defcecatus est
menti ut phirimum coUoquuntur; m oratio c-t exinanitus a corpore , ut totus dii^initatis
cst qua cum Dco loquimur ; qua Patrem mutaretur in gloriam , et adhuc in Jiostri
Deum dicimus ; qua unii^ersa desideria nos- corporis ohscuro toto fulgeret lumine Deita^
tra in conspectu majestatis ejus effundimus tis : neque intueri eum mortalis visus posset,

(6) ; qua ex tali colloquio immutamur in (<5) et ob lianc causam , ut anlmadvertit ibi-

Augelos. dem TertuIIIanus , Mojses faciem tenehat

1. Homines
orationl vacantes et cuni Deo incontemplabilem fdiis Israel, Verum quem-
coWoquenles, dc familiaangelica deputantur. admodum, nt fatur aliorsum Chrysologus ,
(7) Non quod revera desinant esse liomlnes Mojses de servo in amicum, de homine pro^
et efficianlur Angeli, sed, ut fatur Tertullia- movetur in Deum (7) , ita certum videtur
nus de orantibus , translatis scilicet in an- TertuWiixno nos eadem imagine transfigurari
gclicam qucditatem. (8) Quod quomodo effi- a gloria , qua scilicet et Moyses transfigura-
ciatur belle declarat D. Chrysostomus : batur a gloria Domini. Non sine mysterio
Homo qui cum Deo loqui didicit
,
qui cum refertEvangelista factam Christi «interoran-
Dco loquifur , erit deinceps Jngelus. (o) dum » transfiguralionem Ascendit in mon- :

Pluresdiuumerat D. Cluysostomus (pialitates tcnt ut 07^aret, et dumoraretyfacta est species

in quibus homiues oralionl studentes, assi- vultus cjus allera (8) at quomodo ascen- :

dit ut oraret, si ascendit ut se transfiguraret?

(1) D. Aiig. Scrni. in Coniinun. — [>) L. 2. de

Ephnm.Syrus.- :3 Climac.Grad. a8. IrG)n. Au- frart J\\

S-^n^l^ren Syrus. - .) Tert. L. ad Ma.L 2.
-^
dc Miscriconlia. _ (;) Tert. L. , . ad Uxor. ^^ -
(8)
»^- ^
f^)
-ysosl ibid - (^) D. Chryso.t. L d. Or«ndo

^•^' — (7) berm. 101. — (oj Luc. 9.

 ,

ORATIO. -^ CONCiO II. io3

Quia orare et transfigurarl idem esse na. (i) QuiJ enlm in ca-lo raciunt Augeli
scllicet
videutur, vel potlus officlum orailonls est quod in terra non agant orantes ? Angeli
transfigurare, et transfigurari est velut ora- Deum contemplantur , Dei laudesdecantaut,
tionis effectus. incessanter Deo gratlas agunt. Orantes An-
Trinani transfigurationem operaturoratio: gelorum prsestant officium , i. Contempla-
1. Nam transfigurat de pecore in homlnem ; tione et medltatione; 2. Psalmodia et de-
2. De aulmali in Angelum 5 3. De liomine cantatione ; 3. Gontinua gratiaram actlone.
in Deum; 4-De pecore transfigurat In homi- Contemplatione angelicoruni luniinuni
i.
nem. Peccatum homlnem transformat in (2) cognoscituret amatur Deus ; Angelorum
pecus, ut ex Prodlgoconstat, quihixurlosani contemplationem aemulantur homlnes nie-
ducendo vitam a se niigrat ^ et ah homine
,
ditatlone ; qua Dei magnalia inquirunt, et
totus tj^ansit in bestiam. (i) Verum mox ut inquirendo magnifaclunt et diligunt. Ut
orandi conceplt proposltum, in se reversus enim fatur ipsemet Deus apud D. Augusti-
est , in se ante redit j ut rediret ad patrem, num cum me inquiris me acquiris. (3)
, ,

qui a se ante recesserat , cum recessit a pa- Homo autem potest inquirere Deum pra^di-
tre{^2)y et dixit Quanti mercenarii in domo
: catlone, oratlone et contemplatlone quas :

Patris mei ahundant panihus , et ego hlc trihus vocabulis qulhus sponsa ah sponso
fame pereo ? Surgam et iho ad patrem commendatur denotatas vult D. Bernardus :
meum. (3)Jacebat, qui dia:it : Surgam : in^ « Etenim merito amlca dicitur ,
quae sponsi
tellexit lapsum , sensit ruinam : et patrem lucra studiose ac fideliter praedicando , con-
rogans et ah illo veniam postulans, ccsplt
,
sulendo mlnistrando , conquirlt
, merito :

homlnls recuperare figuram. Et surgens ve- columha, quce pro suis delictls in oratione
\\\l T^di 'i^^X.vQm snwn\ Surrexit iste mentis et
'. gemens et supplicans , divinam sibi non
corporis de ruina ; et de pecore in hominem cessat conclliare misericordiam ; merito
transfiguratum filium pater vel a longe co- quoque formosa ,
quoe coelesti desiderlo ful-
gnosclt ; 2. Oratlo de animali transfigurat in gens supernoe contemplationis decorem se
Angelum; iit in siiperiorlhus satls superque induit , horis dunlaxat quihus commode et
probatum est ; tandem , 3. Hominem trans- opportune id potest. » (4) Lectlo qua homo
figurat in Deum : ut enim ait D. Joannes inquirit Deum non est culpanda , modo
Damascenus , oratio est transformatio homi^ splrltum oratlonls non exstinguat. Jdi^ertite
nis in Z)<?Mm.Quapropter,Fratres, <7cc<?<'/z7e ad illud , vos qui in transitu oratis , qui adle^
Deum et illuminamini (4) nam ut expendit : ,
gendum fervetis : in orando tepetis : dehet
Theodoretus, qui perorationemad Deum ac- lectio oiritioni sennre, pra^parare affectum,
cedit, aeternae lucis radlossuscipitsicutMoy- nofi horas prceripere^ nec succidere moras.
ses, coelestium amore suscendltur de pe- , {^) Oratio est lectione melior, nam, ut suh-
cude transfiguratur in hominem, de homine j^J»>git Gnerricus , cum legis , erudiris de

in Angelum, imo et in Deum, et per oratio- Christo ; orans vero cum illo familiare se-
nem terra coelum nemulatur. (5) Qui de terra ris colioquium; etquanto suauioris est gratice,
est, terrena loquitur et qui de coelis ad.est
, cum illo , quam de illo loqui P Sed optima
qucevidit, ealoquitur. (6) Homo simul sapit est meditatio tantum antistans vocali ora-
coelum etterram :coelumratione anlmoespirl- tlo quam tum oratio lectioni. « Vocem eripit
tualis et immortalis, terram, ralione corporis oratio vehemens , et verhis nec eget , nec
perituri et materialis. Ut enlm fatur Tertul. quae puro et pleno fertur affectu : lUitur,
ex interpretatione figurata carnis et spiritus amor in aurihus Domini solus ohstrepens ,
710S sumus coeJum et terra. (7) Mirum non est corporalium strepitus dedignatur verl)orum ,
quod anim^ just;e a corporihus separalaj qua3 sicut Inchoanti excitamenta sunt, sic ini-
coelestia sed omni est stupore dig- pedimenta solent esse perfecte oranti. « (6)
sapiunt :

nissimum, quod animae in corporum carce- Mcditatio autem ultra materia? meditandiie
ribus inclusoe : imo et ipsi homines ex ma- pr.Tparationem, suhmissam veritatum chris-
terreno corpore compositi coelico-
teriaii et , tianarum fidem, Dei adoratlonem ,
proesentioe
larum aemulentur ofiicia quod prohe exse- : devolam corporis compositionem ad suum ;

quuntur media oratione. Siquidem oratio complementum tria desiderat : nlinlrun) at-
cst officium Angelorum , omnium spirituum tentam mentis cogitalioncm ,
ardentem vo-
alimentum, futura lcetUia, actio sempiter- luntatis affectionem , et conformem consi-

CHmac. Grad. 28. — (2) Tert. L. ach'. Valont. 17.

(1) D. Chrysol. —
Chrysolop;.
2. (2) — (3) Luo. i5. —(5)
(1)
Orat. de 5. Ilxres. — (4)S«Mm. 5;. inCant. --
— (4) Ghrysol. Serm. 2. (5) Fs. 58. — — (G) Tcrl. L. dc (M G.icrr. Serin. 7. iu Cant. — Gilbcrt. Senn. ao.
(6)
iii

Orat. 1. —
(7) Tert. L. dc Orat. 4. Can..
,o4 ORATIO. — CONCIO II.

clerationi et afrectlonl operationeni attenla occulto, sed magno cordis dolore tangltur.» :

cogitatlo requiritur. OraVioni sanctce sancta (i)Imo, ut fatur indubitatus Auguslinus

,

meditatio necessaria est , et oninino oratio elucidans istud davidicum Lex tua medila- :

perfecta nequit esse sine ea : oportet enim tio mea est hcec meditatio amantis est cogi- :

cam comitetur atqne prcecedat. (i) Ad quod tatio : et tantum amantis , ut charitas non
nos urget ipsemetDeusapud Regium Vatem: frigescat hujus meditationis suce quantali" ,

Facate j et videte ^ ciuoniam cgo sum Deus. bet ahundantia constipetur iniquitatis alience,
(2) Hunc Prophetop
locum varie Patres in- (2) Tandem ad perfectam meditationem
terpretanlur : Remlglus quldem «Vacateid requlritur, 3. Operatio mentis consideratio-
:

est , vacui estote unde pleni estis , imple- ni , et voluntatis affectioni conformls. Me-
mini unde vacui estls. Quasi dicat Evacuate ditationem liujusmodi nuncupat Gregorius :

saccos vestros palea, et implete eos granis Nazianzenus actionem diinne otiosam , et :

et sic videte quoniam ego sum Deus. » Pa- otiummirahihiteractuosum. (3) A Regio Vate
leae sunt mundi cogltationes, domus sollici- beatus vir praedicatur , qui non abiit in con-
tudines, filiorum tenerltudlnes , aliaeque hu- sIHo impiorum , et in via peccatorum non
jusmodi terrenorum affectiones quibus stetlt , sed in lege Domini voluntas ejus, et
,

evacuanda est mens ut Del consideratlone in lege ejus meditahitur die ac nocte. (4) Ubi
,

repleatur D. BasIHus allter prrefalum ex- Propheta desiderat, non nuclam et otiosam
:

pendit locum aiens Is quipassionihus va- dlvinse legis meditatlonem , sed adlmplenda?
, :

cat capax est notitice Dei. (3) Passlones legis divinae affectionem et actuosam ejus
j ,

enlm medllationem et Dei notitiam impe- operatlonem. Quomodo Prophetam Orige-

diunt unde qui medltationi operam dare nes interpretatur
; « Meditatur legem Do- :

desiderat curam suam adhibere debet ad mini die ac nocte, non qui verba legls slne
,

passIones,velexstIrpandas,vel saltem fraenan- operibus ejus memoriai mandat , sed qui me-
das. Tandem D. Augustinus sic versat Pro- clitando pervenit ad opera ipsls consentanea,
phetam Jgite otium et cognoscetis quo- donec per assiduam operum legls meditailo-
: ,

niam ego sum Deus. Hoec autem actlo otlo- nem promptus efficlatur ad preestanda om-
sa seu otium actuosum , est mentis opera- nia
, quae secundum legem perfecte viventi ,

tlo dlvinas perfectiones attente conslderans, conducunt. SIc enim fieri potest ut quis
qua3 nuncupatur a D. Ambroslo magnum tota die ac nocte tegem Dei meditetur. » (5)
et nogotiosumsilentium. (4) Silentium pas- Unde paucis inlerpositis perfectae oralionis
sionum quae fraenantur, ne impediant me- gnome concludit : Dum omnia facit secun-
,

dltationem silentium creaturarum;

qua^ dum rationem , ita ut omnis actio sit oratio. ,

abjiciuntur, ne mentem in Dei contempla- Eodem modo ibidem ratlocinantur Patres

lione occupatam dlstrahant qua3 saepe sae- graeci dicentes apud Corderium
: Meditatio , :

pius in ipso suce orationis ascensu , dum

quidam usus et exercitatio actioniSy ad ac-
ele- est
i^ari ah infimis nititur^ infimorum phantas- tlonem enim ordinatur ita ut proficua me- ;

mate reuerberatur. Silentium negolio- ditatio sit boni operis matrix , pignus et
(5)
sum nam mens al) infimorum phantasma- obses , et econverso bonum opus sit medi-
:

matibus et passionum perturbationlbus h- tationis fructus et stipendium. Quod inten-

bera tota in dlvinorum medltatione occu- dere videtur Propheta , qui postquam prae-
,

patur ad inslar Delparae, quae cuncta Jesu dlcavlt beatum vlrum die ac nocte in lege
:

ver])a sedulo conservabat , conferens in Domini meditantem , statim illum prodit

corde suo. 2. In meditatlone, ardens volun- tanquam lignum ^ quod plantatum est secus
tatls (hlectio hicidam comitatur n)entis con- decursus aquarum , cpiocl fructum suum da-
siderationem. Sol ignis. (6)In sole calor nun- bit in tempore suo. Ad praxim scihcet redl-
quamab ejus luce separatur.Non abslmihter gens proposita , quae in meditatione conce-
in meditatione exardescet ignis voluntatis: plt, et producens operationes mentis cogi'
namque ardor intellectus sequitur Umien : tationibus et voluntatis affectionibus con-
nam, ut fatur dubius Augustlnus, « medita- formes, aemulans Angelorum negotium, cjui
tio sicjuidem parit scientiam scientia com- , in coelo Dei laudes incessanter decantant.
])unflionem, devotio commendat orationemt 2. Illa Angelorum circumstantia non ces^
mechtaiione assidua homo ad cogitationem sant dicere: Sanctus Sanctus Sanctus. {6) , ,

suam ilhiminatur , in compunctione ex con- De Seraphinis loquitur Tertuhianus, qui in

sideratione malorum suorum ducitur, sed
^ ^ ,,..,, fO Lib. de Spirit. et A.n. cap. 5o. — (2) Scrm. 9.
—
1
,..
(i) D. Auj^ust. Lib. (le Orando Dco.
,
(2) Psal. 45.
.

.^^y^ ^,3 — (5) Orat. 21.

— Psal. 1. —(5) Caten.
— (5) In Caten. Pat. Gra:cor. {.\) Lib. omc. \. — — p
'_
j ^ dc Orat. 3,
(4)

(5) D. Greg. L..8. Mor. 5. (<i) Tert. L. de An. 8. — ^

^
'
^(^.
^
^
j
 , ,^
,

ORATIO. — CONCIO II. io5

coelo thronum Del clrcumstant, ejusque lau- nocturna vacant. Bone Deus hora illa noc- ,

(ies indesinenter decantant. Idem negotium tis, quam sine nocte est quam nox illa I

pertraotant caeteri Angeli ,

quos ideo D. illuminatio in dellcils
Et belle ad propo- ! «

Bernardus vocitat coeli cantores. (i) Chris- situm fatur Guerricus

Lucere nos Abbas :

tiani in terra degentes Angelorum oemulantes necesse est^ coram Angelis per operationem
officium , Deum laudibus et psalmis cele- coram Deo per intentionem; lucerna nostra
brant. D. namque Dionysius psalmorum coram Angelis est pura devotio ^ cnm in
cantum nuncupat religionis et diuini cultus conspectu Angelorum psallimus sapienter
,
symholum. (2) Ex D. Augustino , /?^«//««^ 'z^e/ oramw^ ar<^eAi/e/\ (i) Orationem et psal-
Angelorum opus , coelestis respuhlica , spi- modiam hujusmodi tanquam sibi glorio-
ritualeornamentum.{Z)k(}i^Sd\\end.\xmC\\Yh- sam , pergratam habel Deus. Sacrificium
lianos hortatur Terlullianus , ut Angelorum laudis honorificahit me. (2) IUam tanti fa-
officium praepropere discant et exsequan- ciunt Angeli, ut, teste Regio Propheta in
tur. Proinde igitur et nos Angelorum , si templis sacris libentissime canentium choris
meminerimus , canditati, jam hinc coelestem se adjungant. Prcevenerunt principes con-
illam in Deum vocem , et officium futurce juncti psallentihus. (3) Quare D. Bernardus
claritatis ediscimus, Illorum instar divi- religiosos in Ecclesia psallentes sic admonet:
nas decantanteslaudes. «Dehoc canlu totum Attendite principes vestros , cum statis ad
quod agitur, spectat ad gloriam Creatoris. orandum vel psallendum , et state cum
Merlto Propheta omnes et omnla ad laudem reverentia et disciplina. (4)
Dei cunctagubernantis,hortatur (4), dicens Illa autem inter psallendum reverenlla et
:

<«OmnisspirituslaudetDomInum.»(5)Neque discipllna debet esse devota , attenla et

solum spiritus coelestes psallunt , sed etiam modesta i. Devota , ut potius in ea quae- :

aves irratlonales Dei laudes decantanl. Id- latur devotio et cordis affectus, quam ef-
circo imitare ^ Frater^ minutas aues , mane feminata vocis suavitas ad delectandas au-
et vespere Creatori gratias 1 eferentes et si dientlum aures. Unde in rusticummonachum
^

es dei^otior , imitare lusciniam , cui quoniam effeminate canentem acriter invehit D. Hie-
ad dicendas laudes dies sola non sufficit ronymus i. Dicas psalmum inordine tuo ^ :

nocturna spatia peivigili cantilena decurrit. in quo non dulcedo vocis ^ sed mentis af-
(6) Luscinia splritualis est Christlanus pie- fectus quceritur. (5) 2. Attenta. Multorum
tate praedltus , qui , non solum dle Deum cantus et psalmodla , vilium rerum cogita-
laudat , sed etiam per noctem exsurgit ora- tione depretlatur; quorum mens vanissimis
ium. (y) Ad nocturnam Illam harmoniam imaglnlbus, et in mundanarum rerum affectu
Eustochium hortatur D. Hieronymus : voluiatur nam , ut fatur eloquenter Chry- :

Esto cicada noctium. Lusciniae splrltuales , sologus , ad longinquam diaholi regionem

sunt praesertlm regulares die noctuque in anima estperegrina ^ nonloco : et vanis per-
choro psallentes ad instar Christi Dominl, vagata cogitationihus , necnon est corporis
qul tum de die , tum de nocte deprecatusest motihus jactata per terras : namque coram
Patrem : De voce autemnocturna^ orationis ad Patre orat : et cum in se esset ^ non erat se-
Patrem^ manifeste psalmus : Deus meus,cla- cum (6), stulla et inutlli peregrinatione a se
mahoperdiem^et exaudies; etnocte^ etnon in et a exsulans. Ego spiritus angelicos
Deo
vanitatem mihi.{K) Dediuturnadlurnaquere- et siqui inter homines illorum a^mulisunt,
gularlum psalmodiadisserltGIIbertusAbbas: quosdam velut colles thuris interpretor
«Inter psallendum quantaestdisciplina incor- quorum oratio quasi incensum dirigitur sem-
pore, et quam major quorumdam in mente : per in conspectu Dei : qui devotionis suavis-
dum ne ad modicum, vel certe tantum ad simos vapores gignunt, ccelestium glome-
modicum , a sensu verborum illam sinunt rant nuhes affectuum. {r) SacraDivinitas {%)
abire? Nam ibi, id est, in Ipsls quoe cantan- omnlbus quidem pra^sens est mentlbus, non
tur verbls, aut ligatam tenent mentem , aut tamen ei proesentes suntomnes mentes. Sunt
ad cognata relaxant , ad peregrlna nequa- enlm quidam homines quorum anlmus tur-
quam. Quod si contingit ( fugax est enim bam omnium cogitationum et affectionum
mens humana), quanla statim castigant cen- susciplt , non secus ac taberna , et dlvfrso-
sura , et morae hujus usuras a se reposcunt! rlum homlnes exclpit jumenta stabulat , et

Sed ipsa communlum horarum iniervallo uti rustlcorum praedia omne genus servitu-

(1) Srrm. 7. in Cant. — (2) Lib. de Ecclcs. Ilicr. Serm. 1. Purif. — Psal. 49. — ("') ^"'al- ^7- —
— Proa>ni. Ps. — D.Augusl. L. de
(5) in (4) utilit. «t (4)
(1)
Scrm.7. in Cant. —
(2)
(5) Kpist.^.— (6) Srrm. 5. —
canlu — Psal. i5o. — D. Amhr. Srrm.43.
Psal. (5) (G) (7) Gilbcrt. Scrm. 28. in Cant. — (8) D. Dion. c. 3. de
— Tcrt.L. a.adUxor.S, — Tert. L.4. ad Marc.
(7) (8) i3. Div. Nom.
7*
 io(? ORATIO. — CONCIO II.

luin admitlunt; iter, actiini , viam, aquae- Angelo aclhuc orationis adstanteyirreligiosis'
tlucium : /7^r (i) est jus homini commeandi simumest {i) inverecunde, immodeste,scan-
iu alienum prcedium : actus agendi jumenta : dolose el impie supremi Numinis decantare
via etiam vehicula inducendi aquceductus laudes? Absit, Fratres, ut illorum exemplum
;

aqucX derivanda3. tot sequamur

Ita in multorum cor
Jtquicum wodestia ei humilitate \

servitutibus obnoxiuni , et humana se inge- adorantes magis^commendahimus preces ?ios-

runt negotia , et affectiones contrarioe ra- tras(^2), et Angelorum aemulantes cultum ,
tioni , ut equus et mulus commeant , et Deo gratias agemus.
nutyarum vehicula inducuntur, et scepe sae- 3. Meminimus gratiam debere nos Deo^
pius foedie putentesque cloac£e defluunt. Qui Domino^ creatorii^^^xo tol acceplis ab eo
*

divinas laudes volunt decantare, animum ab naluraj et gratiae beneficiis sic enim aemu- :

omnibus illis impedimentis purgent et ex- labimur Angelorum officium, qui conlinuas
pediant , revocent nientem vel in domum , Deogratiasagunt , indesinenterdecantantes :

quoe per infiniia curiosissime et inanissime Benedictio , et claritas , et sapientia , et

vagatur ; cordis tumultum sedent, ut vim gratiarum actio , et virtus , et jortitudo Deo
omnem et devotionem ad Dei cuUum et ve- nostro^ in secula seculorum (4), et suo exem-
nerationem afferat. Qui sic animorum ha- plo nos ad reddendas Deo gratias invitant.
bitus concinneet apte compo7iere (^Q.) siudent, Profecto jugis gratiarum actio est vitce coe-
sunt Deo praisentes , secumque deferunt lestis inchoatio stimulus ad prosequendum :

lemplum , seu domicilium pietatis, cui Deus in coehim iter et tacita Dei invocatio , quae
praisens est tranquilla mente psallunt; cil- novam ac continuam ab eo graliam ehcil et
:

biculum cordis[d)', seu, ut fatur D. Ambros. provocat et, ut ait D. Chrysostomus , op- :

interiorum secretum (4) , tanquam interius tima benejiciorum custos est ^ ipsa memoria
animi penetrale sedulo cuslodiunt , ne ulhs beneficiorum ^ et perpetua gratiarum confes-
lurbetur terrenorum imaginibus. In plateis sio. (5) Ahorsum (6) integrum tractatum de
ct in tri^iis, suum pietas hahet secretum. (5) gratitudine tradidimus, nunc autem gratia-
Nam sive psallant in choro , sive in templo, rum actionem desideramus, velut psalmo-
sive in publico, processionahter incedentes , dijBetorationisindividuam comitem.Psalmo-
habent secretum in quod nihil introeat diae quidem Psallentes in cordihus vestris :

profanum : in triviis et plateis, velut in de- Domino , gratias agentes semper DominOy in
lubro sacro versantur ; oculos mentis in Jiomine Domininostri Jesu Christi ? {j) Uti
Deum prx^scntem injiciunt , illum suis can- enimquiDeilaudesdecantant,eigratiasagunt,
libus mirantur, laudant honorant. Tan- ii?L,2i^\l\), Ku^usi\v\us,sinonlaudai>erintservi
,

demque, 3. Psahnodia debet esse modesta , Dominum ^ ingrati , irreliogiosi erunt (8),
ita ut , non solum secum habeat annexam orationis etiam,quapropter declaravit Chris-
mentis attentionem, sed etiam corporis com- tus leprosum in anima et corpore sanatum
posilioiiem. Hanc modesliam debent sibi, ut hominem quodam peccatorem verbo mox Dei
pieiatis suae existimationem ingenerent ad- emaculatum^ ojferre debere munus Deo apud
:

exemplum et oedificationem templum ; oratiojiem scilicet et gratiarujn

stantibus, ut eis
praestent; Deo, ut ejus prajsentiam et ma- actionem apud Ecclesiaju (9); quasi oratio
jestatem honorent; Angehs, ut eos ad secum cum gratiarum actione reciprocetur vel ,

psahendum incitent. Etenim Ajigeli psalmo- saltem eam inseparabihter comitetur. Quod
dice libejiler ijitcj^sujit ^ si ordijiata sit et phiribus in locis innuere videtur Aposlolus.
cx devotiojie Qui vero voce Sic enim ad Colossenses
procedat. (6) scribit ; Ojatiojii
effeminata, mente vaga immodesto corpore ijistale vigilantes in e«,
, ^ iji gj'atiarujji ac'
psahunt, cantus sohitione, menlis evaga- tiojie. (10) Sic hortatur Thessalonicenses :
lione, corporis immodestia, sese depretiant, Semper gaudete, sine ijitennissiojie orate, in
adstantes scandahzant, Angehjs propulsant, o/?2;2/^«.?^rfl;/«^ «^>-/7<?. (i i) Ubi Theophylac-
Deuni inhonorant. Eo appojiitur et irrei>e~ tus « Iter monstrat quo fiat ut senjper :

rentice crimenj eliam jiatiojiibus, si quid sa- gaudeamus , orationem nimirum quaj non
perejit^ijitelUgcjiduin. Siquideniirrevej'ejis est cesset, atque gratiarum actionem qui enim :

assidere sub cojispectu cotitraque cojispectujn assuevit cum Deo versari, eique gratias agere
ejus quem quajnrnaxijne j^evej^eajis ac vene- in omnibus rebus, tanquam utiliter contin-
reris : quanto jjiagis sub cojispectu Dei vii^i,
(1)Tert. L. de Orat. 12. —
(2) Tert. L. de Orat. i3.
(i) C. de scrvi. pracd. L. 1. — (2) D. Dion. c. 3. de — (3)Tert. Apol. ^2. —
(4) Apoc. 7. —
(5) Iloin. 26.
Hicr. Eccl. — (3) D. Hil. Can. 5. in Matt. (4) Lib, — ad popul. —
(6) Tert. Praed. lom.3. —
(7) Ephes. 5.—
dc Inst. Virg. i. — (5;Chrysol. Serm. 9. —(6) Pet. Bles. (8) In Psal. i34. —
(9) Tert. L. 4. adv. Marc. 9. (10)—
Ep. 78.
^

Cap, 3. —
(11) i. Tbessal. 5.
 ORATIO. — CONCIO II. 107
getitibus ,
plaiiuin esl quod perpetuum sit per res sacras, subjungens Per Dojninum :

gaudium habiturus. » Beati in patria gau- nosirum Jesum Chrlstum. Potissimuni Ec-
dent , quia Deum in yia indesinenter orave- clesia per sacerdotes nomine omnium Deo
runt, gratiasque ei egerunt, et etiam ounc quotidie gratias agit , jubetque ut singuli
in coelo, pro uobis orant, Deo pro benefi- idipsum agant , dum in proefatlone missae
ciis acceptis grates rependunt , et sua grati- vult ab omnibus vel devote cantari et reci-
tudine nos ad gratiarum aclionem succen- lari, mente audiri « Vere dignum
vel pia :

dunt. Ad quod adhuc stimulamur more Ec- et justum est, gequum et salutare nos tibi ,

clesiae solito , Regii Prophetoe vaticinio, semper et ubique gratias agere. » Et merito
Christi exemplo. Ecclesia in missce mysterio fideles ad gratia-
Ad orationem et gratiarum actionem rum actionem provocat : nam quod est Stt"
Christianos stlmulat Apostohis Obsecro i^i- cratius laudis sacrijicium quam in actione
:

tur primum onuiium Jleri ohsecrationes^ ora- gratiarum ; et unde majores agendce sunt
tiones , postulationes , gratiarum actiones. graticc Deo ^ quam pro ipsius gratia per Je-
(i) Obsecrationes , orationes et postulatio- sum Christn/n Dominum nostrumPquod totum
iies idem esse vult D. Chrysostomus; illas fideles in Ecclesice sacrificio iaciunt {i) ^^di
vero caeteri Patres discriminant. Ex quoium quod nos slimulat adhuc Regius Propheta
mente ohsecrationes sunt suppHcationes, pro suo vaticinio.
remotione malorum, ut iis Hberemur; ora- Regius Vatesingratitudinls monumentum,
^/o//e^ sunt petiliones bonorum , ut ea nobis multos scripsit psalmos eucharisticos, seu
adveniant ; postulationes suut interpellatio- gratiarum actionis ,et qua^rens modum per-
nes pro nostra vel aHorum saKite ; gratiarum fectae gratitudinis Quid retrihuam Domino
:

actiones pro bonis quoe nobis obvenerunt ,
Deo offerentur. Hoc autem loco praesertim
loquitur Apostolus , de oratione pubHca et
communi, quaHs est missa etlitauia. Unde
Sanctus Auguslinus , ohsecrationes , oratio-
neSf postulationes et gratiarum actiones (2)
ad missae Hturgiam refert ita ut « ohsecra-
tiones sint Confiteor, et aHce orationes mls-
sa? , quae fiunt ante consecratIonem,in quibus
est frequens deprecatio et obsecratio , per
Christum et aHas res sacras ; orationes \eYO
sint ea quae sunt sub conseciationem grae-
cum enini significat orationem , quoe fit
pro omnihus quce retribuit mihi ? Respon-
det statim : Calicem salutaris accipiamy
et nomen Domini im^ocaho. (2) Maguus Ba-
sIHus et D. Cyprianus volunt Prophetam lo-
qui in persona martyrum, qui caHceni quem
in sua passione bibit eisque propinavit Chris-
: tus , de ejus manu laeto animo suscipientes
et constanter martyrium pro ejus nomine
subeuntes , retribuunt iHi cruciatum pro
cruciatu , dolorem pro dolore, sanguinem
pro sanguine , mortem pro morte ; Chal-
: daeus interpretatur caHcem de quo loquitur
quod Propheta poculum aeternae feHcitatis ,

cum oblatione quaHs est in consecratlo- expostulat ut simul cum coeHcoHs Deo in
,
,

ne, vel voto postulationes fiant post con- aeternum gratias agat. AHi existlmant quod
;

secrationem sclHcet cum sacerdos post cum David vix inveniat quid Deo pro tot ac
,

consecrationem pro seipso , pro viyis et tanlis beneficiis retribuat , addit aHcujus
defunctls beneficia postulat ; quibus perac- gralltudinis loco et beneficiis acceptls se
tis participato tanto sacramento , gratiarum gratanter usurum, et nova semper beneficia
actio cuncta Hturgiae et missae mysteria con- in oratione petiturum , unde subdit Et :

cludit. » Verum, pace tanti Doctoris obse- nomen Doniiniin^foccibo ; (i\xo(\\S\h\\ci\^\\v^s\.

craliones, orationes postulationeset gratla- orationem insinuat. Licet euim orailo res
,

rum fieri pos- videatur, non accepti

actiones,in quavis missae parte beneficii , sed acci-
sunt. Sacerdosenim nuncobsecrat,nuncorat, piendi, beneficium enim acceptum, non ora-
nuuc postulat, nunc gratlas agit. Imo D.Tho- tionis , sed gralitudinls , negotlum est atta- :

mas ineademcoHectavuh reperlri orationem, men dum humanae preces Dei benigultatem
gratiarum actlonem , postulationem et ob- soUicIlant, precandi lenocinio , non soluni
secrationem orationem , quae est ascensus
: futuras gratlas extorquent, sed quadam pre-
mentis in Deum ; ut cum dicitur Omnipo- : cuin officiosltate, pro retro acceptls benefi-
tens sempiterne Deus ; gratiarum actionem , clis gratltudlnem rcpensant Jusfum est ut :

cum suhdhuv.Qui in/irma mundieligis.llanc quod a te, Domine, accej)imus, prece saltcm
scqultur postulatio , cum addltur Pnesta : et voce solvamus. (3) Uude Propheta prece,
qucesumus ; quae omnia concludlt obsccratio Deo solvit beneficia, quae eo usque cumula-

(1) 2. Ad Timolh. a. — (a) Episl. Sg. ad P.-Julin. qu. (i) D. Aiimist. L. i. Cont. Advcrs. leg. 18. — (a) Ps.
5. il5. — (3"! Ennod. in lJt'n<!d.
 ;
,,

io8 ORATIO. — CONCIO II.

tius acceperat, invenilque : in oratione quicl me

de prcestito agit gratias ^ et qiwd Pater
rependeret, quod neque in naturje censu , audierit , hoc dicitur : quod Filius petierit,
neque in regla opulentla repererat : Quid hoc tacetur. Fratres, inter Patrem et Filiuni
retribuam Domino pro omnibus quce retri- audiendi est affectio , non est necessitas sup-
buit mihi ? Calicem salutaris accipiam , et plicandi : charitas assensus est , non est
nomen Domini invocabo. (i) Veruni alludere austeritas jussionis : ibi amore geruntur om-
videtur Prophetaad altaris mysterium, quod nia ubi non indigetur obsequio : Ego autem
est sacrificlum eucharisticum , in quo sacer- sciebam, qula semper me audis. Facat im^O'
dos orans nomine adstantium , gratias Deo candi cura ubi fiducia certa est audiendi
agit , ad instar Christi , qui suo exemplo, aut quid ibi facit petendi labor, ubi prces-
ostendit gratiarum actionem esse orationis tandi est causa communis ? Nemo ergo sic
sociam et comitem. filium minoret precibus , ne Patrem circa
Christus Dominus qulnque panibus et salutem hominem sic minoret. Quare sic lo~
duobus piscibus quinque hominum milha quatur filius , ipse aperit. Sed propter po-
in deserto pasturus , conjeciis oculis in coe- puhmi dlxi , qui clrcumstat. Videiis quia
lum, gratias Deo egit , panesque benedixit loquendo tcdia , suum patrisque affectum :

atque hac prece et gratiarum actlone , quasi extollit, prodit , pandit gratiam. Dixerat :
vim muhipHcandi et nutriendi ehcuit , ut Omniaqucehabet Pater measunt{f)'et si sua
pauci panes tot millia saliarent hominum. suntomnia, quomodo petit ? Qui de suo pe^
Instituturus quoque Eucharistlam per niul- ^^^ quod petit , non necessitatis est , sed »

tiphcationem panum praefiguratam , gratias ^moris. Ut credant quia tu me misisti.

agens Patri , ab eo petiit et impetravit vir- Missum se dicit , ut populi sciant de coelo
tutem transsubstantiandi panem iu suum "venisse Christum ^ non recessisse de ccelo.
corpus, et vinum in suum sanguinem insti- ^ic ergo mittitur, sic et quod habet , accipit,
:

tuitque pr*stantissimum novae legls myste- quomodo unde venerat non recessit. Sic ergo
rium, et optimum gratitudinis medium quod ^t Filius quod habet accipit , et Pater quod
ideo dicllur Eucharistia, id est, gratlarum dederit , non avertit. Fratres , et cpiod au^
actlo , ut D. animadvertit Chrysoslomus.(2) ditur , et quod mittitur , et quod 7Jenit et ,

Tandem Dominus Lazarum suscitaturus ,

quod accipit , quod nascitur, et quod pa-
et
elevatis sursum oculis dixit : Pater, gratias titur , et
, , quod moritur et quod resurgit, non
ago tibi quia audisti me : ego autem scie- ^^t hoc diwinitatis sucSj hoc infirmitatis est
bam quia semper me audis. (3) Hcec cum nostrce , nostrce est hoc naturce Quod tamen .

dlxlsset, voce magna clamavit: Lazare veni totum causa nostri tulit in nostro corpore
foras. Novum prorsus orandi genus, quod f^on propter se in sua pertulit majestate.
Basilio Seleuco admiralionem ingenerat, Fuse declarat Chrysologus eamdem Patris
Quis tancpiam nihil ante prcefatus orationis ^t FIHi polentiam , et in audiendo preces et
tale ccpit initium ? gratias ago tibi, inquit , beneficialargiendo auctoritatem. Quod pau-
quia audisti me ? (4) Stuporem adhuc Basi- cioribus dicit D. Chrysost. (2) animadver-
lio incrementat modus agendi Salvatoris, qui tens quod Marlhae aienti Quidquid popos- :

post oraiionem non dixit In nomiue Patris ceris a Deo, dablt tibi Deus dixit ei Jesus
: : :

mei prodi neque:Pater, eum vitae restitue. Resurget frater tuus

; illud primum confu- :

SedJiis omissis omtiibus inspeciem precantis tat : Quaecunque poposceris a Deo , dabit
,

composilus, rcbus ipsis auctoritatem mani- tlbi Deus. Non enim , inquit , poscam, sed
,

nifestat ostentans supremam qua pollebat resurget. Nam si dixisset : A meipso omnia
,

auctoritatem.Magnam orationiscumgratitu- y^^'*o , molestiora et supra mulieris inteUi-

dine conjunctae efficaciam et virtutem. Su- gentiam fuissent : dicendo autem : Resur-
premamque Christi auctorllatem eloquenter ^^^ medium tenuit. Magnam oralionis cum
colHgit Chrysologus illustrans Evangehstse gratiarum actione conjunctce efficaciam et
verba «Elevatis, inqult, ocuHs sursum. »
: virlutem prodit Origenes,considerans Chris-
Elei>at oculns sursum , ut nobis formam sup-
tum in habitu orantis , ante oralionem Patri
plicandi tribuat, non sibi viam prceparet gratlas agentem quasi jam impetrasset
,

impctrandi : namque sursum respicit qui quod necdurn postulaverat. Sed prcei>eniens
,
semper sursum cum Patre semper Pater ilUus orationem, qui solus bonus Pater est
est ,

in ipso est, et ipse est semper in Patre. impletione igitur ora-

(5) exaudivit dicenda. Pro
Pater, inquit , gratias tibi ago quia audlsti tionis , subdit gratiarum actiones , dicens :
Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me
(1) Psal. 1 15. — (2) Hom. 26. in Matth. — Joan.
11. — (4) Orat. 42. —(5) Scrm. 65.
(3)
(i) Joan. i6. — (2) Hora. 61. in Joan,
 ,: .:

ORATIO. — CONCIO III. 109

Admlranda sane Patris liberalitas qui prae- ,
sed spiritalibus Deo Htandum sit, ita legi-
veniens rogaturum quoe sunt in oratione
,
mus ut scriptam est : Sacrifica Deo sacrifi'
dicenda praepropere audit
,
nec miuus stu- ; cium laudis^ et redde Altissimo vota tua,
penda graliarum actio, quae orationis virlu- Sic itaque sacrificia spiritalia laudis desi*
lem perficit et consummat ac si gratiarum , gnantur. (i) Et, ut falur D. Cyprianus ,
actio sit orationis complementum ; neque agnoscit Pater Filii sui verba , cmn preceni
satis completa sit oratio nisi a Deo dona pos- Jacimus ; qui habitat intus in pectore , ipse
tulans, gratiarum actione adintegrelur et ^// e^ //i i;oc^. (2) Quae autem sint illa spiri-
compleatur quare ex defectu gralitudinis
; lalia laudis sacrificia, declarat aliorsum Ter-
persajpe oratio petita a Deo non obtinel l\\\\\2(\ms, glorice scilicetrelatio , et benedic-
Propterea oratio nostra scepe repellitur, et tio^ et laus , et hjmni (3); quae Deo offerun-
hoc ipsum pia dispensatione fieri existimo tur in oratione.Ut autem hujusmodi oblalio
ne qui de perceptis benejiciis ingi^atifuimus, sit Deo grata , debet esse munda , et ut sit
ex noua largitione coelestium munerum^gra^ munda, adsit necesse est, i. Auimye sanc-
i^iore culpa ingratitudinis oneremur. Cum tificatio ; 2. Mentis attentio ; 3. Cordis de-
enim Deus beneficium perditum reputat ^ votio.
quod non prosequitur actio gratiarum , nobis Sacrificium nomini meo offertur^ et sacri"
expedit non exaudiri potius quam ad cumu- ficium mundum ^ scilicet simplex oratio de
lum damnationis nostrce ^ ingratitudinis ma- conscientia pura, (4) Sacrificium illud mun-
teriam , obtinere quod petimus. (i) Fugla- dum, et oiationem de conscientia pura , de-
mus, Fratres , ingratitudinem quce orationis bet inmiolare Cbristianus praesertim ob qua-
impedit efficaciam ; studeamus gratiarum tuor rationes : i. Ob divinae Majestatis ho-
actioni , quae precibus dat integritatem et norem ; 2. Sanguinis Christi valorem ; 3.
complementum ; vacemus meditationi, psal- Orantis bonum ; 4« Orationis dignitatem.
modiae et gratitudini sic aemulabimur cce- i. Divina Majestasorationissacrificium mun-
:

licolarum officium , et merebimur cum illis dum efflagitat, quae cum sit purissima, nihil
aUquando conjungi , ut simul contemplan- magis eam decet quam puritas. « Honor si-
tes , psallentes et gratias agentes, Deum lau- quidem summi est illum venerari et imi-
demus, et honoremus per totas retro aeter- tari imitaris si pius es ; templum enini :

nitates. sanctum est Deo mens pia, et ahare opti-

nium. Cor ejus veneraris, si misericors es ,
(i<»(ici(»99(i(»(»(»(»99(i(»9(i(»(»(»9(i(i9»(d(d(i(i(>9(»»(» slcut ipsc omnibus misericors est hostia :

siquidem acceptabihs est Deo , facere bonum

CONCIO TERTIA. omnibus, Pro Deo fac omnia sicut Fihus
7 /> 7 ^^^ > ^t dignus sis eo qui te dignatus est
Qdomodo carnalia sacrificia reprohata
g^^^ ^^^.^^^ „ .5^ gi ^^^^^^ conscientiam
intelliguntur , dequibus et Isaias loquitur,
habes coinquinatam immundum offeres sa-
,
dicens: Quo mihi multitudinem sacrificio-
honorabis tuis orationi- crificium, Deum non
rum vestrorumP dicit Dommus : ita ^acri-
^^^^ neque fihi nomine dignuseris.Quomodo
fcia spiritalia accepta prcedicantur ut pro- ^^j^^ ^^^ Oratione Dominica dicere potes: Pa-
,

phetcE annuntiant. (2) Inter sacrificia illa

ter noster (6), cum sis gratia denudatus,
spirilaha non mmorem dignitatis locum ^^^,^^;^ ^Qjjt3„^l„j,j^,s 7 Quomodo potes di-
tenetoratio tum quia sicut vetera sacrificia ^^^,^ q^^^ ^^ ^,^ ^^n^ cum nuHo modo de
: .
^
nequaquam Deo placebant, sic oratio est sa- ^^|^ recogites et cogilatione et affectione
,

crificium et oblatio Deo acceptissima {?>)

totus terrje adhxreas ? Quomodo ;j^/?c///?c'e-
tum quia quae dignior est oblatio in sacrifi- tur nomen tuum quod tuis juramentis et
,
cio facta eo nobihus est sacrificuim
, ora- blasphemiis continuo lancinaris ? Certe nihii
:

tio autem sacrificat corpus Dei manu forma-

j.rodest malis sacrificium laudis , quia assu-
tum et honoratum anmiam Dei imagme ,,^^^,^^ testamentum Dei per os suum et fa-
:
,
nobihtatam mentem visioms Dei capacem, ciunt damnanda quce. displicent oculis ejus.
etcorquodDeosolosatiaripotest;tumquia (r^) Quomodo adi^eniat regnum iuum , cum
virtuahter continet sacrificia veteris legis,
^^^^^ ^ ^,^^.^1^ ^^^ ejicias , neque ihi sacri-
estque simul et semel sacrificmm, i. Lauda-
f,cium iustitiae offeras? Ubiputas sacri/icium
tionis; 2. Expiationis ; 3. Imperationis.
nisi in templo mcntis Jusiitic^ sacrificari , ,

I. PARS. Quod
^ Jion terrenis sacrificiis ,^ , ^ r^ n^ — (.ijlpit.
r.w'«.»
(2) DcOiat.Dom.
^ , , , r^
/ ^ .
'
(i)Tprt. L. adv. Jud. 5.—
/ X n nBern
D. L. 1
r j Amor.
de A r.
Dci cap ao
•

- ^ ^rr^
L. adv. Marc. 22.
Tx (4) Tcrt. L. 4- —
adv. Marc. 1.—
(1) 5 (2 Tcrt.
(5) d. Bcrn. dc Cogn. hum. cord. c. 6.- (6) Matlh. 0.
L. adv. Jud. 5. - Guill. L. dc Rclh. Div. c. 47' 1.(7) D. Aug. in Ps. 49.
 ;^

iio ORATIO. — CONCIO III.

Del in cuhilihus corclis P uhi auteni sacrifi- ultro offerte holocaustum oratioiiis (i)'A^\\\(\e
candum est, ibi et orandum. (i) Ut autem ducite \iiam filiis Dei congruam : Hoc mi
quis possit in corde suo offerre Deo sacrifi-
frater^ siatue in vita tua^ ut orationem tuam
cium jusliticTg , debet habere cor mundiiD
,
/?z//w/z o//^/Y7i- Z)o/»/«o.(2) Bonis sempervaca

ut in eo habitet Deus quare suppHcaturus :operibus. Nimirum verba devctce orationis

interiora tua munda ,
et inde omni mala adjuvat manus pice operationis (3) magis- :

cupiditate dcpulsa , prcepara tibi in cordis que vila quam lingua laudate Deum. Nam
tui pace secrctum et ita age ut templum
, qui Deum laudat lingua, non semper potest
Dei sis ; ibi enim Deus exaudit ^
ubi habi' qui moribus Deum laudat y semper potest.
tat. (2) Scelerose peccator, in te non habitat (4) Tandem Deum hymnis, psahiiis, oratio-
Deus , non enim es ejus templum a sordibus nibus, bonis moribus laudate in hoc seculo,
expurgatum sed potius diaboH habitacu-
, ut in seternum illum laudarevaleatis in ccelo.
lum crimiuibus turpatum. Quomodo dicis : ' Lauda et henedic Dominum Deum tuum per
Fiat voluntas tua, cui continuo resistis, cu- singulos dies , ut cum fuiiti fuerint singuli
jus mandata contemnis ? Quicunque manU^ dies, et venerit sine fine unus dies, eas ex
bus operatur opera bona, psallit Deo ; qui- laudihus in laudem , ex virtutibus invirtu-
cunque ore confitetur, cantat Deo cajie : tem (5) quod ut assequaris necessaria est
:

o;v?, psalle operibus. (3) Tantum abest ut orationi conscienlia pura

, tum ut Dei Ma-
manibus ei operibus Deo psallas ,
quin im- jestas digne honoretur tum , 2. Ut sangui- ;

mo depravatis tuis moribus , et scelerosis nis Chrisli valor demonslretur.

operibus Deum maledicis. Immola Deo sa- ludseiconscientiapatrumha:reditariirei{6)
crificium laudis , sed vide si jam securus sis: ob sanguinis dominici effusionem , nec ex-
et forte lingua tua Deum henedicat , et vita tollere manus ad Dominum audent, ne ex-
tua Deum maledicat. (4) Quomodo vales dajiiet aliquis Esaias
ne exhorreat Chris- ,

poslulare Pancjn Jiostrum quotidiajiujn da

: tus.Christi cruore cruentatas manus ad
jwbis hodie, lu qui habendi cupidine oestuas, Dominum altoUere non audent Judaei htere-
iieque propriis contentus bonis , injuste alie- dilarii reipatrum suorum qui in Salvatoris ,
nr. rapis ? Quomodo dijjiitte nobis debita conspirarunt mortem. Nos vcj^o Jion attolli-
Jiostra, sicut et nos dijnittijjius debitoribus , rjius tantum sed etiajn expajidijjius, et do-
,

tu qui inimicitias perpetuas foves neque , mijiica passiojiemodulatum , etorantes con-

unquam a desiderio ultionis cessas ? Verum
duobus modis oratio ijnpeditur , Jie ijnpe-
trare quisque possit quod postulat : ncjjipe
si adhuc hojjio mala committit aut si pec-
canti in se ex toto coj^de non dijiiittit. (5)
Quomodo subjungere audes Et ne jws in-
fuejjiur Chisto. Modulatum non sumit ibi
TertulHanus prosonoro cantu aut psahnodia,
quia agit de privala oralione, quae cum sub-
, missa fiat voce , musica non constat modu-
latione , sed sumit modulatum pro inia-
:
gine, figura , dispositione corporis modo ,

ducas in tejitationejn ,
tu qui indesinenter seu gestu quem pra3 se ferunt orantes
tentationibus occurris, et diaboU tyrannidi qui non tantum attollunt ma- Chrisiiani
obsequeris ? Quid prodest Deujn ijwocaj-e , i^^s sed etiam expandunt , modum, modu-
,

quejn opcjibus Jiegas ? (6) Tandem quomodo li,m , seu modulatum, imitantes quem exhi-
orationem tuam concludis, W
//^em wo^ rt Ijuit Christus expensas habens in cruce
Jnalo , qui tibi tot mala et damna irrogas ? manus hic ritus olim observabalur in re- :

Orantes non ijifructuosis , non nudis preci- citanda in publicis precibus Oratione Domi-
bus ad Domiji^jn veniajit : ijieffwax petitio ^ica , et quolidie observatur a Franciscanis.
est , cum pjccatur Domijium sterilis oratio.
Sic ojajites confitehimur Christo , subjungit
(7) Tertullianus tum quia inter orandum pro- :

Temerarie Orationem Dominicam dicit fitemur Christum corpore nostro ad figuram

peccator : Ad Domijium vita pulsat vitce christi crucifixici conformato , Si statueris :

aperitur cojvle petitur , corde qua^ritur

,
homijiem Jjiajiibus expansis , ijjiaginem cru-
,

corde pulsatur, cordi aperitur. (8) Quaprop-

^i^ ^^cm^ (7) Tum quia hoc gestu nos pro-
ter, Chrisliani, ut mundum orationis offera- fitemur Christianos et Christi crucifixi sec-
lis Deo sacrificium, prius cuj-ate ut sitis
taiores ; tum quia hoc modo nos declara-
fdii Dei per charitatejn et gratiajn ; inde
„^^5 paratos ad crucem el mortem pro
^ N n 1 ^ » TL. jdc Magistro.
D. Aupiist. » M •
/ NTx * —. ^"*»'^'- ' tolerandam
Christo ^^ ; tum maxime quia
t hac
(>) D. August.
(i) c. 1. '

L. dc Vcr. Jnnoc. c. 533. (3) D. —August. in Ps. 91. (1) D. Basil. in Psal. 28. — (3)D. August. L. de sa-
^4) D. August. in Psal. 49. —
(5) D. Bern. L. de mod. lut. docum. 28.— (3) D. August.Scrm. io.de Nal. Joan.
ben. viv. c. 49. —
(6) D. August. Serm. de \ irg. — Bapt. — (4) D. Aug. tra 8. in Joan. —
(5) D. Aug. m
D. August. de Orat, —
(8; De August. Serm. 234. de
(7)
Ps. 144. — (6) Ter t. L. de Orat. ji. — (7) Tert. L.i. ad
Temp. ?Iat. 13.
 1

OR ATIO . — GONCIO lil. 1 1

orantes figura recognosclmus cunclas nostras perorahit , ingenicns C/iristia/tiim ab idolis

oraliones suum sumere valorem a sanguine in Ecclesiani venire : de advcrsarii officina
quem fudit in cruce Christus. Et quia Juda^i in domum Dei : aitoUere ad Deum Patrem
uon se existimant, neque Christi sanguini manus matres idolorum; his manibus odo'
redemptos , neque orationes quas efficiunt rare^ quce foris adi>ersus Deum adorantur;
suum mutuare a Chrisli passione valoreni , eis manus admot^ere corpori Domini , quc&
iion attollunt manus ad Dominum,neque eas dcemoniis corpora conferunt. (i) Nonne in-
ad modum crucis expandunt ; nos vero crepantur bis verbis illi qui de diversorio,
iitrumque confitentes , non sohim manus de comoedia , de lupanari, veniunt in eccle-
attolhmus , sed etiam ad Cbristi crucifixi siam , non ut Deum orent, sed ut orantes
modum expandimus. Ipsius enim incessus scandahzent ; qui ad Deum Patrem allol-
hominis , cnm manus lewai>erit ^ crucem lunt manus egenorum, orpbanorum, ituo
^Z/?^/.?. (i) Christiani inter orandum lei>antes unigeniti Fihi sui sanguine cruentatas qui ,

puras manus domiiuci sanguinis valore ru- manus immundas et sceleribus contaminatas
bescunt : nam , admovere audent mundissimo et purissimo
ut ait Dubius Augustinus,
« ille enim merito ad Deum extolht manus ; corpori Christi qui eadem lingua, eodem ;

ille preces bon<Te conscientiae fundit qui ore polluto quo mille spurcitias et blasphe- ,

potest dicere Tu nosti, Domine, quam sanc- mias protulerunt, orare prassumunt? Sacrifi-
:

toe, quam innocentes quam puree sint ab cio mundo honoratur Deus cui offerimus et
,

bmni fraude, et injuria, et rapina, quas ad thuris odoramentum quo significantur ora-
le expando manus quam jusla, quam in- tiones Sanctorum{p)\unde et Propheta:Diri-
:

contaminata labia et ab omni mendacio gatur oraiio sicut incensuminconspectutuo :

,

libera quibus tibi ut miserearis preces fun- (3) non cujuslibety sedjusti : namqui avertit
,

do. » (2)Sic loquuntur Christiani, qui mun- aurem ne audiat legem , oralio ejus erit
dum Deo offerunt sacrificium , orationem exsecrabilis. (4) Christiane, si vis ut oratio
fscihcetde conscientia pura. Nani ut verus , tua Deo sit grata et non exsecrabihs, sectare
ait August. clamare ad Christum^ est gra- animae purltatem et morum probitatem :
tice Cnristi congruere bonis operibus, Hoc sanctimoniam debes et Majestati divinoe, cui
dico ne forte strepentes simus vocibus et ^ offerre debes sacrificium laudls , et sanguini
muti operihus, (3) At, proh dolor quam ! Chrisli a quo oratio suum muluatur valorem,
multi ad Christum clamant , quorum preces et libiut de tua oratione fructumreportes.
non congruunt gloriae Salvatoris quam ! Suis cultorihus Deus sacrificiumlaudis, et
multi strepunt vocibus , et bonis sunt hoc non quia a nobis tanquam indigens ,
muti operibus quam multi expandunt
! exspectat laudem^sed ut inea jiobis consulat
manus ad Christi crucifixi formam mo- ad scdutem. (5) Trinum autem prajsertim
dulatas , neque eorum orationes cruore reporlat bonum , qui anima sanctificata et
Christi rubescunt quam multi levant manus ! pura conscientiamundum orationis et laudis
.non puras, sed inquinatas et sanguine tinc- offert sacrificium. Niim i. Gratlam et sanc-
,

'tas ,
quos Deus per os Esaia3
aUoquitur sic : titatemincrementat;2.Gloriamcoelestem sibi
Cum extenderitis manus ^vestras , avertam comparat;3. A Deo petita faclhus impetrat.
oculos meos avobis^ et cum multiplicaveritis i.Gratlam etsanclIiateTjj Incrementat,'« qula
orationem^non exaudiam ; manus enim ves- sacrificium est oblaiioDeosacraiaatquedica-
trce sanguine plence sunt. (4) Et quinam est ta, sacrans, sive sanctificans , etiam ipsum of-
'ille sanguis ? Respondet D. Hilarius pecca- ferentem, qua) etiam haciiUenllone semper
tum quisnam est ille sanguis ? sanguis pu- offertur, videhcet ut ipse offerens periUam
:

piUorum ,
pauperum, viduarum ,
plebelo- Deo sacretur , sive sanctificelur. » (6) i. Si
rum ,
quos ad extremam redegerunt egesta- oralionemfacil ad Dominum^ prope est coeloy
tem. Quisnam est adhuc iUe sanguis ? san- (^) ccjelestem slbi comparat gloriam. Orntio
guis Jesu Christi quem iterum suls sceleribus pura cceloruin aliitudinem penctrat ^ et usque
crucifixerunt , ad instar Judaeorum , ([uo- ad conspectum di^incB Majcstatisascendit\%)^
Ywm cerle manus semper immundce sangui- cujus visione iii patrla fruuntur , et beantur
ne prophetarum et ipsius Domini cruen- anlmic
, sancUe. Non abs(jue mcrito vult
tatcB. (5) Zelo sufllammatus TerluUianus Chrlstus Domlnus, ut Chrlsllanl dicant Pa- :

acriter insequitur Christianum idolorum ar- ter n(;.ster, qui es in coehs «IIoc nomine et :

tificem. Tota die ad hanc partem zelusfidei i6o.-

^.^ t^,.j j^ ,^,,,, -._(,) Apoc 5. -(5)Psal.
(i) S. Maxim. Ilom. 1 1. de Cruc. Dom. — (2) 2.Ti- (4) Gucit. Serm. 3. de Kpipli. — (".)) Anfj. Srim. 3. tle
I).
liiotli. 2. — Lib. de Vit. Clir. c. n. — (3) I). Aug. Advcntu in caniem. — ((>) (Miiliel. de lUllior. Divi.
L. c
Sijrm. 18. de Verb. Dom. — (4) Gap. i. — (5) Tcrt. L. 4;. — (7) IVrt. L. de lixli. Cast. 10. —
(S) D. August.
de Orat. n. Scrm. a.d*» Orat.
 j , 2 OR ATIO. - CONCIO III.

charllas coelestem donat heatituchnem

exciialur, ciula fillls iiiliil charius quam ut as- ,

(Jehet esse (juam pater, cum homines

sequamur, necessavium est nos^ Fratres, pre-
chcunt:
Pater noster est quaedam
* impetranth cationem nostram non syllabis explere, sed
prae-

sumptio quod petitur, cum etiam ante animi jnagis proposito et actionibus , quce
peliiionem tammagtuim donum accipimus, virtute , omni tempore vitce nostrce condian-
ut possimus dlcere:Pater noster.Quid enim tur, (i) Orationes quoe virtutibus condiun-
iam uon det (ihls petentibus pater, qui jam tur, et bonis operibus commendantur, faci-
lioc ipsum dedit ut essent fihi ?
« (i) Filiis hus petita impetrant. Cito ad Dominum
debetur patris hiTreihtas, justiscoelestis datur ascendunt, quas ad Dominum merita nostrl
lit-erediias ex jure tum fihationis tum di- operis exponunt, (2) Justorum orationes
, ,

vina? pohicitationis. Uude D. Chrysostomus favenlibus ocuhs, et auribus benevohs Deus

evpendens istud Matlhcnei « Tu autem cum :excipit eisque cumulalius annuit Oculi, :

oraveris intra in cubiculum tuum, et Pater Domini super justos et aures ejus inpreces
, ,

tuus, qui videt in abscondito, reddet libi » eorum. (3) Sichumanis precibus divinae mul-
(2) ait Si crgo sic oras^ plurimam pro- centur aures , ut iUis Salviano teste non
:

feclo accipies mercedem : non ait , denota- tantum oranter annuat sed quodammodo ,

bit tibi sed reddct : debitorem qnippe se tibi obsequium pr.Testet. In hoc ait, oculi Domini
,

constititit. Tum just?e retributionis , beati- super fustos esse effectus aspicientis osicfi' ,

tudiucm uamque beue operantibus poUicitus ditur^per id quod dicit diuinas aures inpre- ,

est Deus. i. Cujusmodi sunt, qui orant, cibus esse justorum, nos audientiam tantum
ievantespuras /n cuius. ['5) Grvecix lectio hal)et Dei sed quc^dam quasi obedientia designa-,

sanctas ; TertuHianus legit innocuas, (4) Ut tur, (4) Admiranda prorsus orationis excel-
autem auimadverlit D. August. in manibus lentia sed longe magis stupenda , quasi Dei ,

opera debemus accipere, (5) Sint igitur oran- obedientia justi ne rogant , an imperant ? ;

lium mauus innocune,et ab omnipravoopere imo rogando vehit imperant , et non tam
iminuues, « orent levantes ad ccelestia, non precariam cjuam prope imperialem oratio-
deprimentes ad terrena manus puras a pec- nem fundere videntur , suaque justitia et
catorum sordlbus ne enim confundantur vitae innocentis, mirumin modum orationem
:

malius ad Deum levalae , debent et a peccatis commendant.

esse pura^, et in omnibus exercitatae. » (6) Oratio de conscientia procedit^siconscien-
Sint adhuc orantium manus sanctae et bonis tia erubescat , erubescit oratio, Spiritus de-
actibus fulgentes. « Levemus et nos manus ducit orationem ad Deum : si spiritus reus
nostras ad Deum in prece, et non confun- apud se sit conscientice erubescentis , quo-
deuiur mauus nostra3 levatae ad Deum , si modo audebit orationem suam ducere ab illa,
sese exerceant in bonis operibus. » (7) Qui in de qua erubescente, et ipse suffunditur sanc^
oratione impuras levant manus, ccelestem tus minister ? (5) Oralio quae de conscientia
non merentur gratiam. Qulbus conveniunt scelerosa procedit pudore suffunditur, quia ,

qu.L' Jacobo dixit cahgans Isaac: « Vox qui- pudor comes individuus est sceleris et cum ;

dem vox Jacob est , manus autem manus spiritus deducat orationem ad Deum , ipse
sunt Esau. » (8) Qui manus Esau habet et quoque erubescit , dum conscientia crimi-
,

in pravis sese exercet operlbus Fihi Dei nosa de suis sceleribus erubescit quaprop-
, :

litulo uon gaudet. Nam ut fatur Germanus ter ne spiritus orationis minister effundatur,
,

Consiauiiuopolitanus expendens Orationem et oratio ad Deum absque erubescentia as-

Domiuicam Quod si voltintatem ejus faci- cendat , debet a conscientia innocua proce-
:

mus Patcr noster cst ; sin minus , citjus dere nam ut observat D. Bernardus ex-
, : ,

opus exsccpiimur, ispatcrest. Idclrco, Chris- pendens istud Canlicorum: «Vox tua dulcis,
liane , ea opera fcstinanter exsecpiere quce et facies tua decora » (6) non potest esse ,

patri tuo grata sitnt ; q/iod si mala opera loquela orationis dulcis nisi facies conscien- ,

facis haud dtibie diaholain pcUreni ini^ocas, ticu sit decora, Quahs est conscienlia tahs
, ,

hic enim malorum prcefectiis cst. Operibus est oralio ab iUa procedens. Si conscientia
discrjminautur fihi Dei et fihl dlaboli. Qui erubescit erubescit et oratio si conscien- , ;

male agunl suut filii dlaboh ,qui bene tia sit immunda ; immunda est oratio si ;
,

operantur sunt fihl Del : Diahohis fihis conscientia sit foeda , deformis est oratio ; si
,

suis nequit dare ccclum , sedinfernum; non

conscientia Deo disphcet, disphcet quoque
fehciiatem, sed mlserlam ; Deus fihls suis
et oratio. Unde ut oratio sit munda pul- ,

(1) D. Ang. Serna. 18^. dc Temp. (2) Malt. 6.

— —
(3) I. Timoth. a. (^) Tcrf. Apol. 3o.— (5j Scrm. — (i) D. Basil. de precat. —
(2) D. August. Scrm.
de
23. deTrmp. (G) D. Angclm. — (7) D. Augu»t. in — Orat. — (3) Psal. 33. —
(4) Lib. 2. de Provid. (5) —
P». 6a. — (8) GcDS. Tert. L. de Exbort. Cast. lo. (6) Cap. 3. —
 ,

ORATfO. — CONCIO IH. ii3

chra Deoqiie placens , debet a sancta con-
, mentls attentye , vitiorum aut terrenorum
scientia et pura mente procedere. imaglnibus haud coinquinatae. Neque enini
2. SacriJicamuSj sed Deo nostro^sed qiio- agjwsci poterit a Spiritu Sancto spiritus
modo pn^cepit Deus^ puraprece. (i) Ut ora- inquinatus , aut tristis a Leto, aut impedi-
tio sit pura, in orante trina requiritur puri- tus a libero. (i) Christiane, cujusvis sis
tas : I. Puritas animae seu conscientia^ quae ordinis et conditionis , si uis orare pure et
a gratia sanctificante mutuatur : unde justus laudate^ ahnega te ad tempus. (2) Si es miles,
ratione hujus puritalis , offert Deo opimani abnega a te cunctas mililiae cogitationes ; si
hostiam orationem de Spiritu Sancto pro-
, mercator , abnega omnes mercaturae occu-
fectam. (2) Oratio de Spiritu Sancto profecta pationes ; si pater et materfamiUas abnega ,

est hostia opima : hostia quidem Deo oblata omnem domus curam et soUicitudinem
et ab eo accepta opima etiam quia graliae
; « Tunc veraciter oras,quando ahud in corde

augmento impingat offerentem ideoque ; non cogitas. Pura est oratio quando in suo
sororem hortatur D. Bernardus : In oratione tempore superfluae cogitationes non contur-
attende conscientiam cordis tui , ut amplio- bant longe quippe est a Deo animus qui in
:

rem gratiam consequaris a Deo tuo. (3) 2. oratione, cogiiationibus secuU est occupatus:
Puritas intentionis requirltur. « Magni in- mens nostra coelestisest, et tuncDeum inora-
terest cum ahquid boni facimus, cujus rei tionebene contemplatur,quando nullis terre-
contemplatione faciamus. Officium quippe niscuris auterrorlbusimpeditur.)>(3)Miratur
iiostrum, non officio , sed fine pensandum Sanctus Zeno modum loquendi Moysis qui
est :scihcet si bonum est quod facimus , sed greges soceri sui Jelhro pascens , conspi-
prgecipue sibonumestpropter quod faclmus, ciensque rubum ardentem , nec uUomodo
cogitemus. Hos oculos quibus contemplatur consumptum , dixit « Transibo, et videbo
:

propter quod facimus , averti poscit Pro-
pheta , ne videant vanitatem , id esC, ne
hanc attendant , propter quam faciat, cum
boni aUquidfacit. In qua vanitate praeclpuum
locum obtlnet amor laudis humanae , prop-
ter quam muUi magna fecerunt, qui magni
in hoc seculo nominati sunt, muUumque
laudati in civltatibus gentium , quaerentes
non apud Deum, sed apud homines gloriam,
€t propter hanc velut prudenter, fortiter
temperanler , justeque vlventes , percepe-
vlsionem hanc. » Quid est illud transibo P
nulla enim locorum inten^alla discrei'erant :
eodeni in loco et loquitur et videt ; quo ergo
transit ? (4) Acute quldem hoc dubium pro-
ponlt Veronensls Anllstes , sed non minori
mentis acie difTicuUatls nodum solvit; Tian-
sit plane corporales carnalesque curas : et
soceri sui oi^es pascens , in coelestem cogni-
tionem , relictis terrenis operibus excedit.
,
Ad hanc terrenorum abnegalionem orantem
ipsemet CUristus
stiniulat « Tu autem cum :

runt mercedem suam. » (4) Christlane, « lu- oruveris, intra in cubiculum tuum, et clauso
cerna corporis tui oculus tuus est; si oculus ostio, ora Patrem tuum in abscondlto. » (5)
tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lu- UbiD. Ambros. Cuhiculum tuum menlis ar-
cldum erit. » (5)Ut noverimus omnia opera canum animique secretum est inhoc cubicu- ,

nostra tunc esse munda, si placent in con- lum tuum intra hoc est egredere de corporis
^

spectu Dei , si fiant simpllci corde id est , tui exteriori vestibulo , et totus intra in alta
intentione superna, fine illo charitatis, ocu- proicordia cordis tui ,
et claude ostium, (6)
lum ergo hic accipere debemus Ipsam inten- , Tria requlrit Salvator ex mente D. Ambrosii:
tionem, qua facimus quidquid faclmus: quce Unum
ut de corpore egrediatur, id est, ani-
si munda fuerit et recta, et illud aspiciens mum avocet a cunctis rebus corporeis et ter-

quod aspiclendum est , omnia opera nostra renis, quae possent impedlre oratlonis alten-
quae secundum eam operamur , necesse est tionem. Aliud ut intret in cubiculum cordis,
bona sint. » (6) Itaque ab omniomnino confu- quia oratio cordis est non labiurum. (7) Cujus
sione animi libera debet esse orationis inten- rationem tradit D. Augustinus Cum quis :

tio, de tali spiritu emissa, qualis est spiritus orat , Sanctum in se Spiritum advocat, ideo
ad quem7?iittitur(y)'.undeorare volentesjju- oratio magis agenda est corde quam ^oce ?
hcmur intrare cubiculum, utique secreti gra- melius est enim orare corde sine sono vocis,
tia , id quidem ad cautelam : ne coram oran- quam solis verbis sine intuitu mentis, (8)
tibuslaus humana,orationisfureturfructum, Tertium , claudere oslium cunclis cogilatio-
frustretur efjectum. (8) 3. Requiritur puritas nibus quoe mentem possent ab oralione di-
(0 Tert. L. ad Scan. 2. —
(2) Tert. Apol. 3o. — (5)
- ,^0^1-,
Lib. de Mod. Bcn. Vivrnd. ):' 49- - l>. Aug.ust. (1)Tcrt. Lib. de Orat. 10. N.lus
(2) S.
j
do r»
Orar»--
Serm. 2. P.sal. 118. —
(5) Matlh. n. — (4)
(6) D. Angust. (7^) D. Uern. L. de Mod. Uen. Vivend. c. 49- —U) '"
L. i. dc Serm. Dom. in Mont. ,i. -
{7) Tcrl. L. de Psal. 118. - (5) Matth. 6. - (6) Lib. .0
dc Abcl. c.
Orat. 10.— (8) D. Bern. Scini. 8. in Cant. 9. —
(7) ^. Bcm. ibid. -(8^ Scrm. a.de^Oral.
o
 ,

OUATIO. — CONCIO III.

nudo ^ qnia non erubescimus ; denique sinG

cubiculum^ si
mtrare cuoiciuiun, ^i
movere. Parum cst intrare
ostium , monitore, quia de pectore oramus. (i) Quin-
patcat impnrtunls inquietationibus
pcr quod ca quie foris improbe se
immergunt, qiiehis verbls denotant: i.Orabant suspiclen-
ct in interiora nostra
irrumpunt. Hojc sunt tes in coeluni , quia non de terra, secl de
'.t

coelo felicilatem exspectabant. 2. Orabant

temporalia ct 2>isibilia qucp pcr carnales scn-
susco^itationcs nostras pcnetrant, et turbam
manibiis expansis , tum quia innocuis et a
orantibus gcne- criminibus puris, tum qula ad cruces et pas-
variorum nhantasmatum
/jN siones tolerandas paratis. 3. Capite nudo
^ ^^^
Tres illas munditias ad orationis purita- vel ob conscientiae munditiem, vel ob pu-
rem requisitas, mulli non babent. Nonnullis ram mentis inlenlionem. 4- Sine monitore ,

desideraiur oonscientise etanimae mundities. quia seipsis absque intercessoreexiraneo, vel

Ca'terum nucv ratio est manibus quidem advocato precario orabant. 5. De pectore ,
,

(iblutis spiritu vcro sordcnte orationem quia magno fervore et tota cordis devotione
obirc ? quando et ipsis manibus spiritales onxhixnl. Nec tibi dubium est quantunwaleat
munditice si/it , necessaricv iit a fdlso ^
a etquantumcondeceat ^ quantumque peromnia
ccrde ^ a scevitia^ a vencficiis^
ab idololatria^ mcliorct orationem devotio .(^ Ha^cautem de-
ca'tcrisque maculis quce spiritu conceptce ^ votio tria complectitur nimirum cor purum, :

nianuum opera transiguntur ^ purcc alleven' charitatem cor sufflammantem , et magnum

////•. Uce sunt vcrce munditia;^ non quas ple- cordis sufflammati affectum. i. Cor com-
rique supcrstitiosccurant, ad omncm oratio- pleclitur oralionis devotio , quod potissi-
ncm ctiam cum lavacro totius corporis aquam mum sibi offerri Deus exoptat ut patet ex ,

sumcntcs. (2) Puugit Gentiles non solum
manus sed et totum corpus ante preces ab-
,
luere solitos Judneos quo(iue redarguit su-
: vero filius Abel ^ de fructu ovium suarum.
perstitiose exiernam corporis munditiemsec-
tantes, internam animi puritatem minime
curantes. Omnibus licet membris lavet qno'
tidie Isracf nunquam tamen purus est. Aliis
deest puritas intentionis
non Dei gloriam , sed laudem humanam
, sacrificio Abel. Namciue major natii Caiii
de fructu terra^ obtulit munera Deo ; minor
Bespexit Deus in Jbel et in munera ejus ;
in Caifi autem et in munera ejus non respe-
xit. (3) Cur respexit ad munera Abel et non
ad munera Cain ? Quia Abel ea offerebat ex
,
qui in oratione, corde, unde prius inspexit cor quo offere-
bat quam munera oblata. Ad munera vero
,

quaerunt quibus merito vanitas exprobran-

,
Cain non respexit , quia non ex corde illa
da est. (3) AHi tandem tertiam puritatem offerebat, sed cordis devotionem a muneris
nnn habent nimirum mentis attentionem :
, oblatione dividebat. Idcirco dixit illi Deus :

« Plerumque in orntione flexis genibus cor- Quare concidit vultus tuus ? nonne si recte
pus prosternis, collum curvas , confiteris quidem offeras , non recte autem dividas ,
peccata Deum adoras. Video corpns nbi
, peccasti ? {l\\ En verum discrimen justi et
jaceat, qua?ro ubi volitet animus. Video hypocritse. Justus in oratione cor offert Deo;
membrajacentia videamus si stet conscien-
, hypocrita vero labia duntaxat offert , ncn
tia,videamus si fixa est in eum quemadorat. autem cor, ad instar Israel , de quo con-
Sic atitem plerumque tanquam aestu maris queritur Deus Populus plenus delictis la- : ^

abripitur, et tempestate tollitur in aliud at- biisDcumdiligens , wowco/y/^. (5) Justusorat

quealiud. Modo si
bito avcrteres te ad servum tuum et dimit-
teres me , non dico a quo aliquid petebas ,
sed cum quo ex npquo loquebaris , non mihi
injuriam factam deputarem? Ecce quod facis
mecum loquereris, et su- ejusinleriuscum
//2^^;//77Me^ 2;m7rt^e(6),quia
, exteriori concordat ; etexternam corporisde-
votionem annectitcuminlernacordisdevotio-
ne, ut exlerna devotione adstantes et videntes
oedificet et interna Deo gratam oblationem
,

quotidie Deo (4), « qui debitum offers ora- prsestet hypocrita vero interius ab exteriori
:

tionis sacrificium, quod nequaquam illi pla- dividit,etabsqne ulla cordis devotione corpus
cerepolest, nisi offeratur cum mentis atten- componit, non ut Deo placeat , neque ut suo
lione et cordis devotione. exemplo caeteros ad pietatem alliciat , sed
Quales fuerint orationes Christianorum ut simulala oratione laudes humanas acqui-
3.
nascenlis Ecclesix» ipsimet declarant apud rdil. \n OY2i\\o\Mi IwsUsubmissior quidem vox,
TeTtu]\\annm IIIuc suspicientes C/tristiani ^ scd mens intentior
:
in oratione hypocrilae
;
manibus expansis , quia innocuis ; capite os clamat, sed silet cor. Quam multi sonant

(1) D. Aiipiist.L. 2. de Serro. Dom. in Mont. c. G.

fj) Teit 5o. —
(?) GuiUcl. L. <le Rethor.
Apol Div.

~i/l
^' >»• -(S)Tcrt. L. de Or.it. 12.
cap. 4q.
-"
(3) Tert. L. adv. Jud. 5. (4) -
Tert. ibiJ.
- '^-^
IS^l' '''-.^rf*-
^- ^"g*"''- •" ' •'• '4o. ^ (5) Tert. L. 4. adv. Marc. 12.
-
(O)Joan. 4-
 ORATiO, — CONCIO 111. , , 5
voce^ et corcle tacent ! et qnam
multl tacent dilectione procedit. Quia subjungit D. , iit
lahlis , et clamant affectu ! (i) Illi sunt hy- Augustinus , ipse est dilectio ; qui justis lar-
pocritae , isti sunt justi. Multi ore clauso giiur charitatem , qua succensi , orationes
exaudiuntur , et multi in magnis clamoribus igne dilectionis sufflamniatas devote Deo
non ejcaudiuntur. (2) Rationem subjungit D. offerunt. Quia ex affectu dilectionis , omnis
Augustinus ',Quia ad cor hominis aures Dei. dependet effeclus orationrs. (i) l^nis est cha-
Sicut aures corporales ados homi/iis, sic cor rilatis symbohmi quia sicut charitas ad
,

hominis ad aures Dei. Woimimm ^uves sunl Deum fertur, ita i^nis sursum movetur *

duniaxatad os hominis, non ad cor,quia cor thus vero est symbolum fervidte orationis :

hon conspiciunt, sed tantummodo oris vo- hoc namque est dlscrimen inter incensum
cem audiunt Dei vero aures ad cor homi-
: et vaporem quod incensum in ahum attol-
,

iiis, quia illius est conspector. « Hoc interest

Htur medio igne cujus virtuie sufflamma- ,

quandorogamus Deum, et quando rogamus tur, movetur, suumque exhalat odorem :

hominem quod homo necessitatem nos- vapor vero ex aqua frigida vel saUem tepida
,

tram scire non potest, nisi edoctus fuerit, assurgit. Idem reperitur discrimen inter ora-
Deus vero scit anlequam rogetur. Quod tiones. Nonnullce velut vapores ex corde
rogare necesse slt , non opus est apud Deum frigido vel saUem tepido dimanant; ahje vero
nostra narratlo , quia non habet necesse do- velut thus ab igne charitatissufflammatce, ad
ceri, sed suppUcatione pulsandus est ut Deum ascendunt. Thus illud nihil rectius
,

annuat. Sane autem nunquam Deus citius intelligi potest qucun in oratione dei^otio ,
ad annuendum flectitur quam dum orantis (2) quae consislit in fervore charltatls utau-
, :

animus ad Deum tota intenlione per devo- tem animadverlit Gihbertus Abbas(3), « thus
llonem convertitur. Sola ergo quantum ad est odoris exigui , dum integritas ilh et cor-
Deum sufficere posset supphcationis devo- pulentla sua manet cum vero flammis su- ;

tio, nisi ad hoc formaretur orallo, ut oran- bactum effluere coeperit , in odoriferos to-
lls affectus ad majorem accenderetur devo- tum fumos exspirat. SimiU ratione nonne

llonem. Quaecunque ergo verba sunt oran- tlbi videtur crassa et plgra oratlo quadam
lis , animum adDei amorem excitent , vel tardilate segnls , igniti et intlmi eloquii,
excltatum demonstrent, non ut Deum quasi sl non fuerit virtute succensa? Utique , in
iiescientem doceant, sed ut in orante devo- thure ego accipio orationis materlam et in
le devotlonem augeant. Nam per narratlo- fumo gratiam. Dirlgatur inquit , (4) , oratio
nem seipsum meUus inteUigit, et admonitus mea slcut incensum in conspectu tuo. Nescit
quid petat, considerat , et per consideratlo- itinere directo ad Deum ire oratlo quae suc-
iiem petitionis excitatus , devotius orat. censa non fuerit. Oratio quae frigido fuerit
Quanlum vero ad Deum, qui omne cor pa- de corde expressa , subito reUibitur nec :

tet et omnis vohintas loquitur , sola sup- potest esse perpetua , quce non est prompta.
pUcalio cordis sufficiat : » (3) maxlme si cor Yimpatitur, et non est sui juris. Christlane,
orans sit , 2. Charitate sufflammatum. igne charitatis« thus iUud adole(5), ut diri-
Sacrificia Chrlstianorum muUum super gatur oratlo tua sicut incensum inconspectu
GentiUum sacrificia extoUit TertuUianus : Domlni et cum de sacrificio tuo odoratus
:

Christiani enim offerunt Deo fion grana fuerit odorem suavitatls, dicat tibi
,
« Odor :

thuris unius assis , non arabicce arboris vestimentorum tuorum sicut odor thuris. «
lacrjmas, non duas meri guttas^nec sangui- (6) CujusmocU est odor devotae orationls cha-
nem reprobi bouis mori optantis et post ritatls igne sufflammatae, et 3. Magno affectu
^

omniainqainamenta^etiamconscientiamspur- in conspectu Deieffusae.

cam. (4) Hoesunt hostiae falsis deis a GentiU- Calor est omnis aifectus.{j) CaUdum hunc
busoblatae, quae eorum sacrificia depretiant. affectum in devota oratlone agnosclt ex Du-
Ab hujusmodi inquinamentis aUeni fideles bio Augustino D. Bernardus : Oratio est
Deo offerunt opimam hostiam , orationem mentis dei^otio^idest, conuersio in Deuni per
ilccti'

accendit eum in dilectionem Dei. (6) Unde nus JfJectibus orare debemus. (g) NuiUj ut
:

oratio quac de Spiritu Sancto procedit de

^ ^ *^
,
, ^ ,
(i) D. Augiist. L. de Oran. Dco.
r^ / ^ n t ,i«
(a) Cuillol. L. dr. — > 1

Serm. 16.
(i)Gilllb.Serm.23. inCant.-(a)D. August. in Ps. Rhclor. div. cap. 4-^. -(3) ^'^"j' -(.[^
ii.

119.- (5) D. August. L. de Orando Deo. -

(4) Tert. Psal. .4o. -
(5) (Ju.rr. Serm. '•
d« /^PT >• (^)
^«°*' -
Apolog. 3o. -(5) Tert. ibid.-(G) D. August. L. i5. de 4. -
(7) Terl.
L. <le l'al. 4- - (N '^'b. de Spu. ct an.

llin. ij. ^ 50. -

(9) L. dc
Inst. Dom. c. aj.
1,5 ORATIO. — CONCIO III.

aHorsum asseverat Hlpponensis Antistes , Apostolus piirlficationem orationuin com-

Di^^nlor scqnctur cffcctus quem jerventior mendandarum adjecit. (j) \nimapeccsilrh esl
,

pra'cedit ajfectus. (») Duplex ut plurimum coinquinata, ait D. Bernarclus,/?rrt?/m7o/7//w

sequitur effectus ex fervido orantis affectu conscientiadelictorum\ verum,ut ibiclemani-
:

uuns qiiia ipsemet oransex assidua oratione madvertit Mellifluus Doctor , contra peccati
novum ac(iuirit fervoris gradum. (2) Qulhus conscientiam remedium confes-sionis est in- ,

studium est orare frequenter y experti sunt stitutum ^ et omnia in confessione lei^antur,
qund dico sa^pe corde tepido et arido ora- (3) Hoc remedio uti clebet qui Deo offerre
,

tinni incumhimus ; persistentihus autem re- desiderat sacrificium propitiatorium Deus :

pcnteinfunditur gratia^pinguescitpectus^re- enim tunc placatur , quando peccator ejus

plet viscera inundatio Deitatis. (3) Alter, inimicus cum eo reconciliatur; reconciliatur
(luia orans cum magno fervoris affectu , of- autem per confessionem , qua ei offertur
fert Deo holocaustum quodam dei>otionis cor conlritum et pocnitentia mundatum
,
:

alimonia saginatum. (J\) Si orationis sacrifi- lisec enim mundities debetur puritati Dei ,
cium , quod Deo offerimus , non adipatur, quem poenitens suis orationibus in se vo-
hoc procecHt , ut vult D. Bernardus , ex cat. « Invocas Deum , quando in te vo-
niultiloquio et vaniloquio , quod orationem cas Deum. Hoc est illum invocare , ilhim
proecedlt. Etenim « hngua aptissimum va- in le vocare quodammodo eum in domum ,

cuandis corchbus instrumentum , post mul- cordis lui invitare. Non auderes autem tan-
tas confalnilationes, invenitur mens quo- tum patremfamihas invitare , nisi nosses ei
damniodo vacua meditatio minus devota , habitaculum praeparare. Si enim dicat tibi
,

sicca magis affectio , et orationis holo- Deus Ecce invocasti me, venio ad te quo
: :

causluni non adeo pingue, propter verba intrabo ? tantas sordes conscientiae tuce sus-
quaMliximus, sive etiam c|uae audivimus.»(5) tinebo , » quas emundare potes , cum ad
Christiane, vis ut holocaustum tuum pingue manum habeas confessionis remedium? (3)
(fi)
fiat Ante
? «orationem proepara animam Itaque confessio tua te mundat{j^)^ efficilque
tuam.(7)>' Cum oraveris,intracubiculum cor- dignum ut in te habitet Deus. In vcteri
dis tui et claudeostium ne pateat mundano- Testamento duplex erat altare
, unum ihy- :

rum phantasmatibus ? Psalle spiritu, psalle miamatum , ahud holocaustorum seu vicli-
et mente ora fervide, ut valeas Deo rJicere marumj iha autem altaria ita erant disposita,
:

cum Vate Regio Holocausta medullata ut adeundum esset altare victimarum, ante
:

of fcram tihi cumincenso : ornliones scWicel , altare thymiamatum , neque huic nisi per
quae procedunt a corpore modeste compo- illud pateret accessus ahare holocaustorum, :

sito ; ab anima gratia sanctificata , a mente in quo mactabantur pecora , designabat sa-
perpuriiatem intentionis in Deum jaculata ; cramentum poenitentiae in quo destruuntur ,

a corde igne charitatis sufflammalo ; a fer- peccata ; altare thymiamatum , in quo Deo
vido devotionis affectu. Sic oratio tua ad adolebatur incensum prsefigurabat oratio-
,
Deuni ascendet. Tanquam holocaustum seu nem, ad quam accendendum non est nisi per
sacrificium laudis et tanquam hostia pro altare holocaustorum. Nam , ut docet Pa-
,

peccato, seu sacrificium propitiationis. risiensis Antistes « ab his qui mactanda vi- ,

II. PARS. Ipsorum sacrificiorum alia of ^ent in se vitia quaecunque vel pecjcata non ,

ficia (8)consideranda sunt quia non solum satis convenienter offeruntur orationes abs-
;

divinam Majestatem respiciunt , ut ei hono- que sacriflcio contribulati spiritus, quo sci-
rem prccstent , sed etiam justitiam ut eam hcet mactentur illa et mortificentur, vel in ,

placent. Ut enim docet Parisiensis Antistes , ipsis orationibus , vel ante neque enim ad :

oratio est sacriflcium propitiatorium quce ad sacra mysteria cuiquam laH acceden(him est,
placandum Deuin ojfcrtur , ut ipse offerens absc[ue pra:*paralione hujus sacriflcationis
re-nncilietur ci per illani Juxta illud quod et sacrificii. » (5)Quomodo, autem maclanda
,

dictuni est : Sacrificium Deo spirilus contri- sint vitia et peccata statim declarat Guihel-
huhitus. (9; Sacrificium orationis divinse jus- inus : « Quoniam animaha in lege veteri in
placalorium tria compleclitur scilicet omnibus sacrificiis mactabantur igne et gla-
tilia; :

I. AniiUcX imtnundcc purificationem 2. dio volens offerre sacrificium orationis,

:
;

Mentis humihalionem ; 3. Carnis afflicia- necessario debet habere ignem et gladium. »

tionem. Unde Christianum alloquitur « Mactaturus :

(1) In Psal. 119. —

fa) Epist. 121. ad Probam. ^(3) igitur cor tuum ^ quod est diccre mactaturus
D. Bern. Scrm.g. in Canl. —
(4) D. Ambr. L.2. de Caiti
et Abrl. —(5) Scrm. 17. dc divcrsis. - (G) Ps.
—(7) Ec- (i)Tert. L. de Exbort. Cast. 10. (2) S(rm. i.in —
clcs.18. —
(S; Ttrt. L.4. adv. Marc. J.—
(9) L. dc Rhe- fest. omn. Sanct. —
(3) D. August. in Psal. 3o, (4)
—
tor. Div. c. 47.
D. August. in Psal. 74. —
(5) L. de Retbor. Div. c. 47»
 : ,

ORATIO. — CONCIO III. i , -

aniftiam viliorujn et peccatorum , et cuiinia- ut animadverllt Gllllbertus Abbas (i), sa-
lium hrutalium in corde tuo , accinge te gla- cer Sponsus sacilficlutn contriti cordis coni-
ignem. Ignem cbaritatis, parat virgulcTe fumi ascendentis ex aroma-
c?/o, et aclhihe tihi
quo ex loto corde avertaris a peccato , et tibus myrrbae , et tburis , et universi
converlaris ad Deum ; gladiuni poenltenlite, piilverls pigmentarli. « Myrrba in pulvere
quo seces babitus vitiorum , et perversls pigmentario bumintatis expresslt virtutem
moriarls Adbibito autem
incbnatlonlbus. quod ea de magnls merltis nibil magnum
ccelestibocigne, dlces «Vadam ad montem : sentire noverlt,non altum sapere sed bu- ,

myrrbae et ad collem tburis.» (i) Ubl Guerrl- mib cestlmatlone rebquarum attenuet merita
cus Abbas « Non parvus siquidem
: pro- virtutum , et earum solidltatem quasi ad
fectus est, cum de myrrba ad ibus proficis- quamdam pulveris exlgullatem deducat. » Et
cltur cum de ista quae ad usus est infirmi-
: bene post orationis commendatlonem, sub
tatis bumana^ , ad illud quod dlvinls et fes- figura pulveris pigmentarlide bumlbtate sub-
livis deputatum pervenitur est sacrificiis, junxlt « Oratio enim bumibantls se nubes
:

ut qui sacrificium splritus contribulati cor- penetrat (2), imo sine bumllitatls gratia, ora-
porisque bumibatiofferebat,non sine myrrba tlo quantumllbet acuta, bebes tamen est, et
amaritudinis , jam sacrificium laudls offerat tristem refundltodorem elata myrrba casti-
cum tbure devotIonIs.M(2)Neque preetereun- tatis neque fluxus carnabum bene restrin-
;

dus est Gilbbertus Abbas, poenitentlae gla- git cogltationum continentiae myrrba quae ,

dium , et myrrbae commendans amaritudi- animum in superbiae fumum per-

lasclvire
dinem : « Bona myrrba ,
quae carnalem mlttlt. Contrltlone multa pigmenta redlgun-
petulantiam reprimit , et fluxus pulverem zetbona contrltlo, quonlam
motus lasci- tur in
vire non slnit, et carnem non esse carnaleni cor contritum et bumlliatum Deus non des-
compejlere nititur sed continentlae nostrae : picit.(3)Bona planecontrltlo, quaenlbilrebn-
myrrba corpulenta videtur ^ et nimiscastiga- quitinconcussum , nibil tumldum, nlbll non
ta, et quasi viclna carni , nlsi fuerit igne bumilIatum.»(4)Quam gratasitDeooralio ab
coelesti amoris divini fervore bquefacta. Bona bumilietcontrito corde dimanans;quam vero
quidem continentlae myrrba , quae pergen- odlosa oratlo a corde elato et lumldo pro-
teni ad ilbcita coblbet appetitum , sed alte- cedens , declarat ipsemet Cbristus Cur?i :

quando cbari- tejnplum Creatoris ijiclucit et cluos adoraji-

rius est suavitatis et gratiae ,
,

tatis ardore bquescens , crassum omnem et tes di{>ersa mente descrihit , pharisceujn in
carnalem nescit affectum.» (3)Oratio quae a supej-hia puhlicanum iji hujjiilitate : ideo- ,

corde sic contribulato procedit , « ascendit cjue altej^ujji j^epjohatujn , altejmju justifica^
sicut virgula fumi ex aromatibus myrrbae, tujji descendisse : utique docejido qua disci*
et tburis, et universi pulverls plgmentarii. » pVuia sit ojnndum , euju et hic orajidum con^

(4) Ut autem animadvertit Gillibertus ha~ stituit , a quo relatuj^i esscJit eam ojajidi ,

bes iji myrrha cojitUientice vij'tutejJi; iji thu- disciplinam sii'e jxpj^ohatricem superhice , ,

re, oj^atiojiis studiujji ; in puhere pigmenta' sive justificatricejn humilitatis. (5) Aliorsuni
/70, inter virtutum copias coj^dis coJitriti (6) banc materiam fuse tractavimus, in pne-
humilitatejn. sentiarum duntaxat subjungendum est, quod
2. Cor cojitrihulatujn et hujJiiUatujnJiostia Cbristus bac parabola Creatorejn juhet ado- :

Deo est. (5) Seu , ut fatur D. Augustinus ,

raj^e in hujjiilitate ^ ut cdlevatorejJihujniliujn;
hujnilitascoj'dis sacrificiujnest. {6) IWnmdiW- non insuperhia, ut destructorcjn superho-
tem cordis bumiUtatem requirit D. Augus- rKni. Quemadmodum autem superbos et
tinus : tum ad confessionem oratlonis prce- tumidos Deus destruit , ita Deus bumibum
viam , tum ad ipsam oratlonem divinie jus- allevator placatur contriti cordis bumiliatio-
placatoriam. Quod bac probat ratioci- ne , et maceratae carnis afflictaiione.
titiae

natione hwocatiojiem prcecedit confessio :

: 3. Afjlictatio cajiiis hostia Dojjiijio pla-
quia quem imocas ^ ijwitas. Fejiij^e autem catoria , cum sordes , cum angustias victus
Jion vult inwitatus, si tufueris elatus.Elatus Domino lihat cojitejita simplici pcihulo pu-
,

si fueris, confUeri non potejis

(7) ; quia , ut
aqua potu. (7) Ad boc paMiitentla? et
J^ocpie

aborsum dictum est cum Tertulliano, exo- expiationis sacrificIumCbrlstianum eloquen-

mologesis prosterjiendi et humilificandi ho- ter invitat Cbrysologus. Jnimas nostras jc-
minis disciplijiaest. (8) Et ob banc causam, jujiiis imjjiolcjnus ,
quia nihil est cpiod Deo

Cant. 4.
(1) — Serm. 1. de Epiph.— Serm. (5) Scrm. i5. in Cant. —
(a) Ecclcs. 55. (5) Psalm. —
i5. in Cant. — (2)
Cant. 5. — Tcrt. Lib. adv. Jud.
(1)
5o. — (4) Cilib.— (5) Tcrt. L. 4- adv. Marc ob. (6) —
5. — (6) In Psal. 120.
(4)
— (7)
(5)
In Psal. 74. — Terl. L.(8) Tcrt. Pra-d. tom. 3. Tract. de llypoc Conc. 4- —m
de Pccn. 9. Tert. L. de Pal. i3.
 , ;
,

,,8 ORATIO. — CONCIO III.

tna-stantius offerre possimus, probaiite Pro- jactura ..,veliit inulare senlentlam, neccurat
ij/ieta cum dicit : Sacrificiuni
Deo spiritus cle inconstantioe suspicione apud homines,
contribuiatus cor contritum et humilintnni
:
cedens orationi , jejunlo et squalore arma-
Deus non spernit. Ilonfo, offcr Dco aniniam toe. Quce etiam iratum Deum homini recon-
etojferoblationcmjcjunii^utsitpura ciUat. (i) Quod atlhuc primorum Christia-
tuani
hcstia sacrificium sa/ictum , -vivens vicli- norum probatur exemplo qui declarant et ,

nia qua' et tibi maneat, data sit Deo. (i)

et quales sint Gentlles in calaniitatlbus publicis,
Veruni quam potentes sint ad placandam et quomodo ipsimet se habeant Christiani.

dlvinam iuslillain orallones cordis conlrl- Cum ab imbribus cestiva hiberna suspendunt^
lione mentls humlllatione et carnis af- et annus in cura est vos quidem balneis, et :

lliclione armala? Regii Valls, Ninivitarum, cauponis, etlupanaribus operantibus^ aquili-

,

et prluiorum Chrlsiiauorum probalur exem- cia Jovi immolatis , nudipedalia populo de-
|)1(). Re<7ius Propheta probe sciens vim et /luntiatis , cvclum apud Capitoliu/n quce/^itis,
efficaclam orallonls jejunio et afflicllone /lubila de laquearibus exspectatis ^ a\^e/\siab
munilre jeiunio , sacco et clnere, ingenlo- ipso et Deo^ et ccelo : /los vero jejuniis aridi
(jue asperltatum iratum placabat Deum il- et om/ii conti/ie/itia expressi , ab o//i/ii vitce
,

lunuiue mltemet exorabilcm reddebat.Nam, fhige dilati, i/i sacco etci/iere voluta/ites^ i/i-
\\i elociuenter fatur Salvianus ge//wias re- i'idiaccelu/ii tundimus, et cum misericordiam
,

gias David abdicat , crepita/itia au/'o textili exto/'sc/'imus , Jupiter ho/ioratur. (2) « Cuni
i/idu/ncnta dcpo/iit purpura exultur, dia- oestiva hlberna suspendunt id est, cum non
,
,

dc/natc cxJio/toratur ^ cultu et co/xle /nuta- pluit, nequeeestivo nequehyberno tempore, ,

tur : totu/nrege//i CU//1 ornatibus suis abjicitj aqullicia Jovi immolatis » Nimirum capita :

providu/// pcc/iitente/n y ctun pat/^ocinio a/zi- fontlum etscaturigines: «Nudipedalia populo

iitiosi squaloris assu/nit, jeju/iio exigitur , denuntlatis » juhetur namque populus, in :

ariditate siccatur, flctu ejju/idituv^ solitudi/ie publicls supplicatlonlbus, pluviam nudis pe-
carcc/atur. (2) Oratio cordls contriti cara dibus expostulare. « Omni continentia ex-
Deo est, atoratio poenitentls, jejunio aridi pressi , » scilicet ab omni libidine alieni
sacco indulijin cinere volulalI,c///7//;^/roc//i/o « ab omni vitae fruge dalati », nimirum, ali-
ambiliosi squaloris ^ Dei iras exarmat ejus mentis in serotinas horas , et aliquando in
,

juslillam placat et misericordlam exorat. diem crastinum dllatis, «invidia ccelum tun-
Niuivliarum exemplum procllt Terlullianus: dimus » vel quia si coelicolog essent invidiae :

Pcr hanc mcero/is sequela//i et i/iedia//i , capaces, tangerenlur invldia ob efficaciam

ctia/)i civitas illa peccalrix Ni/iive ^ de exi- oralionis, quae ab squalido et jejuno pceni-

(io piccdicato libc/atur, (3) Jonas prophela lente procedit vel potius ipsemet Deus si :

urbis Ninive miserandum prredicat exci- non mitigetur poenitentium oratlonlbus ,

dium : « Et crediderunt viri Nlnlvitse in male audietur apud Ethnicos , et velut im-
Domino, et proedicaverunt jejunium , et misericors et crudelis habebitur. Ta/ide//i
vestiil sunt saccis , et sio clamaverunt ad cu//i //iisericordia//i extorserimus quia ora-
^

Doinlnumin fortIludine.»(4) /<?y/////o^<i:cc////2 lio aridllate cibi et potus impinguata , hn-

addunt et ina/iis venter , et luctuosus ha- millatione et maceratione roborata , vim
,

^/7//^, Deu/n deprcca/itur. Qui offenderant quodammodo infert mlserlcordioe Dei^ab ea-
Deum hixu et a/nbitione , eorum da/nnatio- que Impetrat quod petit. Nam , ut fatur D.
ncm phicant, per quce prius offendera/it. {^) Bernardus ^ jeju/iiu//i oratio/ii deuotio/iem
Deum offentlcrant superbla et ambitione , in et fiducia/n donat : et vide que/nad/nodu//i
humilitaie oraut ; Deum offenderant luxu sibi invice//i jeju/iiu//i et o/^atio socie/itur :
vestium Deum saccis induti deprecantur ; o/^atio virtute/n i//ipet/'at jeju/ia/idi ^ et jcju-
,

Deuin offenderant gula, Deo jejunium offe- niui/i gratia/n p/'o//ie/'etur o/'a/uli. Jeju/iiu/n
runi; Deum offenderant vana et mundana o/'atio/ie//i roborat ; oratio sa/ictificat jeju-
laeiiiia, Deuiu maTorlbus et larrymis poeni-
niu/n ^ et Do//ii/io reprcesentat (3); velut
tentiae placare nituntur imo de facto exo- hostiam non modo placatoriam, setl adhuc
:

rant et placabilem retldunt. His expurgatur pacificam, seu sacrificium impetrationis.

iniquitas : dwiiia sentcnlia retrocedcre non
j,r t^.t^o o ?. .- rr . -

erubcscit{6)', non enim erubescit immuta- ^^* ^^^^' Sophia propria oratw/us ofi-
Deus, ''''' complexa est ve/te/'atio/iem Dei aut ho-
bilis « absqueulla immutahilitatis suae ,

mi/iis petitio/iem (4) : imo dum homo in

(i)Serin. 43.-(a) Lii). i. dpProvid - Tcrt L
^^^^io"^ ^ ^60 aliquid cxpostulat , Deum
(>)

L-r.tuirOr7c. ^i''""
'• - ^'' '^^^'- '''''' -' ('i
. (0 Tert. Lib. dc Jc)u„. 7. - (,) Te.t. Apolog. 40.
--
(31 Serm. 4. in Quadrag. — (4) Tert. L. de Orat. 1.
 ::

ORATIO. — CONCIOIil, ^j
veneratur offerens el orationem velut hos- Cbrlstus qul illlco alils coecis contulerat vi-
tiam pacificam, seu sacrlficium Impetratio- summoxlstum non sanavit; hoc accidit non
nis ; ut autem orans Impetret a Deo quocl ex defeclu honliatis et potentia3 In Salvatore
petit , debet postulare res honestas Deum sed ex defectu fidei in c£eco. ^wm //e<7//e c<^-
decentes , sibique couvenlentes, cum , i. cus illeperfectam hahuit Jidein ^ idcirco noti
Fiducia;2. Perseverantia ; 3. Dependentia. statini ipsiim respicere facit ^ sed sensim
I. InBeum/iduciam figimus (i)orantes utpote integra carente Jide : juxta enim fi^ :

sic enim docuit nos Jacobus Apostokis (2) dei magnitudinem etsanitas datur. (i) Non ^

dicens Postulet in fide nihil haesltans peten- huic incredulo caeco similes esse debent oran-
: :

tibus enim omnlbus debet esse, et fides om- tes,sedaliorumdebent3emularifidemetfirmi-

nino non dubla de superabundantisslmls ter credere veraci Chrlsto Deo dicenti Om- :

divltiis pielatis , et dulcedinis omnipotentls nia qucccuncpie orantes petitis , credite quia
Dei; slmiHter et fiducla non hsesltans fixa accipietis et ci^enient vobis (2) ; modo Dri
et firma Impetrandi quod ipse pie ac devote glorias conveniant , et saluti vestrse expe-
petenlibus esse salutare cognoverit. » (3) diant. Eteium si/des de/icit oratio pcrit , ,

Fides aulem de qua loqultur Jacobus Apos- unde et Jpostolus cum ad orandum exhor-
lolus tria complectitur : i. Fidem proprie tavetur ^ ait : Omnis quicunque inuocaverit
dictam qua credimus Deum , quimentiri, nomen Domini ^ sahus erit , ut ostenderet
falll aut fallere nequit, nobis dalurum \d Jidem esse fontem orationis y nec posse ire
quod postulamus in oratione , si oremus et riuum ubi caput aquce siccaretur ^ adjunxit
petamus cum debita fide , humilitate, puri- Quomodo invocabunt in quem non credide-
tate ,reverentia, devotione, perseverantia. runt P (3) D. Augustinl auctoritate munitus
Unde concludit Parisiensis Antistes «Valent Guillelmus Parisiensissicratiocinatur «Quia
: :

igitur orationes peccatorum apud misericor- vero fldes fons est orationis , sicut dixit
diam tuam ahoquin non solum illusorie , sanctus et sapientlssimus Augustinus mani-
: ,

sed etlam perniciose prjeceplsses eis ut ora- festum tlbi esse faclle potest, rememoratio-
rent te quia autem tu veritas es , in quo in nem fidei, non solum adjumentum esse ora-
:

ultimltate elongationis,longe est, non solum tionum, sed et orationis gratiam , ex ea el

omnls illusio atque deceptio , sed etiani per eam mira affluentia redundare. » (4) Re-
quldquld falsllatis est atque mendacli. « (4) memoranda igltur est orare intendentibus,
Quapropter orans, Deum credit ut summe i. Dei veracitas, quae est objectum fidei el ,

veracem a falsitate et fallacia allenum ; et ejus bonitas, quae est fiduciae fundamentum,
quanto scit Dominum non esse mendacemy qiiam , 2. Desiderat in orante Apostolus
tanto propensius ejus de pietate prcesumit. Jacobus.
(5) Hancfidem ut plurimum exlgebai Clirls- Nam, ut subjunglt Parlsiensis Antistes ,

lus Dominus, ab iis qui sanitatem postula- « crebri' cogltationes de veracitate et libera-
bant ; et defectu hujus fidei csecus a Beth- litate Dei inter alia,ad duo potissimum per-
saida adductus, mox ut Christus expuit in utiles sunt , videllcet ad faciendam fidem de

oculos ejus, visum non receplt. Duos alios impetrandis quae petimus etad formandani ,

caecos curavit Salvator: unum , solo volun- fiducIamobtInendi.»(4)Fiduciam parit fides,

latis suae imperio , dicens illi duntaxat : ait Cyrillus Hierosolymltanus , quasi mater
Respice (6); alium solo tactu, liniendo oculos filiam. Fiduciam poposcit Christus a Paraly-
ejus : Fecit lutum ex sputo lutum , et linii>it tlco Cotifide, fili, remittuntur tibi peccata,
:

superoculosejus,etvetiitvidens,(j)AtC3SCO Item ab Hemorrolssa : Confule,fdia fidcs ^

a Belhsaida non statim contulit visum nam tua te salvam fecit. (5) Cum fiducia non so-
:

apprehensa manu cceci deduxit eum extra luni justi , sed etiam peccatores postulare
,

viam ; deinde expuetis in oculos ejus im~ debent quia , ut docet D. Thomas , oratio
^ :

posilis manibus suis , ititerroga^^it eum si effcaciam merendi habet a charitate; et vero
quid videret cui respondens caecus
: Fi- ejficaciatn itnpetratidi , a fide et fiducia (7}:
:

deo homines velut arbores ambulatites (S) ; Deus autem ab orantibus exigit fiduciam, seu
quiaadhuc perfecte visu non fruebatur, tan- spem impretrandi qula congruus ordo et :

dem Dominus itcrum itnposuit tnatius super dispositio eam expostulat decet enim orau- :

oculos ejus , et coepit videre, et restitutus tem sperare quod orat, imo sine spe riie
est j ita ut clare videret omtiia. Quod si orarc ncquit Nctno orat accipete quod sc
:

(1) Tert. Apol. So. - (2) Cap. 1. -

(r^) Gulllel. L. (.) Thcophylnct. - (.) I^I^''^-
/•\V\^''^n>
'
|^ "
dc Rbetor. div c. 16. - L. de Hbet. div. cap. .7. S(Mni. 5G. de Vc.b. 1).,.«. •- (4) L.b. de Rbrtoi.
D.r.
-
— (5)Ennod. in paueg. — (4)
(0) Luc. i8, — (;)Joan. 9. c 32. —
(5)Catbec. 6. —
(6) Matlb. 9. (;) 23. q.
J>Jr

~(8) Marc. 8. a- iS.ad. 3.

 , ,

,^3 . ,
ORATIO. — CONCIO III.

quemaclmo- et vento movetiiret clrcumfertiu.[i) Cum mare

acceutnrum esse (lespcmt [i) :

ingentem vini valitlo venlo a^itatur, ventilatur, incitatur,

dum iii vase ad recipieiulam
requiritur ingens capacitas, ita in movetur,tunc fluctus fluctum continuo pro-
copiam
requi- pellit , acleo ut reciprocantibus undis, aqua-
orante ut recipiat ingens Dei clonum,
D. Bernardus, rum glomerentur montes et navigantes
ritur macrna fiducia, qucx', ait
,

idem quod capacitas in vase. nuncin coelum attoUi, nunc in infernum des-
est in anima
Sola spesapnd te miseraiionis ohtlnet
locum, cendere vidcantur. Simili modo haesitans in
vasefulucice oratione, variis agiiatur cogiiaticjnum et af-
nec olenmmisericordicvy nisiin
/;o/i/.y.f2niuiusmodispes seu fiduciaest quasi fectionum fluctibus, quos haesitatio tanquam
carnalis
^
qui ab homine e terra in coelum ventus vaHdus et turbulentus excitat ; nunc
atl Deum diri"ilur, ut per eam gratiarum credit divinae veracitati, nunc ejus promissis

aquse defluant^et depkiant in hominem tanto non credit nunc confidit in ; honitate Dei
nbundantiori copia , cjuanto major fuerit nunc de ea desperat ;
nunc persuasionem
habet obtinendi , nunc dubitat et opinio-
fiihiciaiinpetrandi. Fides etenim et spes sunt ,

mensura orationis et impetrationis quo nem habet non obtinendi. iV^o// ^r^o^^^////^/ :

enim nia^is anima per spem dilatatur , eo homo illequod accipiet aliqnida Domino [i):
donorum^Dei capacior efficitur, et majorem ex defectu scihcet vel fidei et creduhtatis ,

a Deo acci'3it larf^itatem. Quare D. Bernar- vel fiduciee

et spei vel persuasionis obtinen- ,

dus sic fidellbus et fervidis fatur orantibus di, quoe ut plurimum oritur a timiditate. :

Mafrna audent qnoniam ?nagni sunt et

,
Trinum in oratione vitium agnoscit D. Ber- ,

qua' audent, ohiinent. Magnasiquidemfides nardus iiempe timidilatem, temeritatem :

ma^na meretur : ct quatenus in honls Do- et tepiditatem. Timiditas opponitur fiducice,

mini fuluciw pedem porrexeris eatenus oh- lemeritas humihtati , ,
tepiditas fervori.

tinehis. Jstiusmodi magnis spiritihus mag- « Quanto efficacior est oratio, si fiat ut de-
nus occurrit sponsus et magnificahit facere
, bel, tanto calhdius impediri ab adversario
cum eis. [f) Quia scihcet postulant magna solet. Interdum enim graviter impeditur
cumfiducia, et firniam habent persuasionem oratio a pusihanimilate spiritus et timore
obtinendi, quam 3. In orante desiderat
,
immoderato. Hoc autem tuncsolet fieri, cum
Jacobus. Ut enim fides veracilatis et boni- sic cogitat homo propriam indigentiam ut ,

talis divina3 parit spem et fiduciam ita spes ,

non convertat oculos ad divinam benignita-
parturit persuasionem,seucreduhtatem obti- tem. Verum sicut periculum est , si fuerit
nendi quod pelimus « Hic autem sumitur
: oratio nimis timida , sic in contraria parle :

creduhtas, non pro credulitate divinaet cer- non minus ,

imo
majus periculum est si
et ,

la, sed duntaxatpro creduhtate humana et forte fuerit temeraria. Temeritatem dico ,
probabih. » Attamen quo major fuerit spes quando is in cujus conscientia peccatum
in affectu eo majorem generat fidem, seu
,
adhuc aut vitium aliquod regnat, ambulat
ciedulitatem in intellectu. Si fjuis autem in magnis et mirabilibus, super se minus sol-
^estrum indiget sapientia, postulet a Deo hcitus pro periculo animai sua?. Tertium pe-
q'd dat omnibus afjluenter : postulet autem riculum est, si sit oratio tepida et non ex ,

in fide nihil ha^sitans (4), credendo veraci- viva affectione procedens. Timida quidem
tati et pollicilationi ejus fidendo in boni- ;
oratio coelum non penelrat quia restringit ,

taie et omnipotentia ejus persuasionem ;

animum timor immoderatus , ut oratio di-
hahendo obtinendi ea qua) postulat. catur non ascendere, sed nec procedere
Trinee huic fidei ad impetrationem requi- queat. Temeraria non ascendit sed resilit , :

siloj irina opponliur haesitatio. Una opponi- resistitur enim ei nec tantum non obtinet
,

tur fidei , et est incredulitas seu infidelitas; gratiam, sed meretur offensam. Tepida vero
altera opponitur fiduciaj , estc[ue diffidentia in ascensu languescit et deficit eo quod non ,

scu desperatio ; tertia opponitur credulitati habeat vigorem: qure vero fidelis et humilis,
obtiuendi , est(jue dubitaiio , opinio seu et fervens oratio fuerit, ccelum sine dubio
persuasio non obtinendi. Prima veracitatem penetrabit unde certum est quod vacua re-
:

et promissionem Dei offendit; secunda , bo- dire non poterit » (3) Deum enim exorat
:

nitali et potentiie injuriam tertia, humilis et fervens oratio facta cum fiducia,
Dei facit ;

ah ignavia et pusillanimitale procedlt Qui prajsertim si comitem habeatperseverantiam. :

enim hcesitatj siniilisest fluctui maris, qui a 2. Nam et orandi perseuerantiam mandans

(4) Dominusostenditorationisimpetrationem
D^ Aiigust. L.
(i^ 2. fjiiotjt. Evanfj. quscsi. i. _ (?) perseverantia et instanlia fulciri. Kx defectu
Serm. 0. Annunt. — ^^; Scrm. 3a. in Gaut. — Ja-
cob. I.
(i)
(i) Jacob. I. — (i) Jacob. ib. — (5) Serm. 4« J"
Quadrag. — (4) Tert. L. 4« a^v. Marc. 36.
 ,

ORATIO. -- CONCIO III. 121

Iiujus perseverantiGe et instantiae merito non eo qiiod esset sterilis , qiii exaudi{>it eum ,
exauditur , qui clamare dissimulat, aul om- et dedit conceptum Rebeccce. (i)
nino non postulans, aut tepide postulans et In novo Teslamento exemplum habemus
remisse siquidem in Dei auribus deside- Chananaea? , cujusbeatus Marcus co;?2/?zenc?fl/
:

rium vehemens, clamor magnus ; e regione prudentiam^fidemrefert^credulitatisextollii

autem remissa intenlio, vox submissa. » (i) ardorem. (2) Chanana;a ex gente Chananaeo-
Pauper qui a divite ahquam exoptat habere rum oriunda, et ut fatur Evangehsta , gen-
largitatem , magna voce , cum instantia et tilis mulier ^ nuUius adhuc Dei conscia
perseverantia illam expostulat. Quandiu h:c nullius iwuce legis initiata (3) , muhis com-
sumus , rogamus Deum ut non amoi^eat mendatur virtutibus, praesertim dih'gentia
deprecationem nostram et miser.cordiam fide, dilectione , humihtate, fiducia, pru-
suam , id est j ut perseveranter oremus ^ et dentia el perseverantia i. Dihgentia , nam :

pei^seueranter misereatur. (2) Ad hanc ora- audita fama Salvatoris qui ccecos ihumina-
tionis perseverantiam sororem suam hor- bat, leprosos sanabat , energumenos a dae-
latur D. Bernardus « Soror dilecta , ora
: monibus hberabat , fiham a diabolo posses-
cum lacrymis indesinenter , ora jugiter , sam domi rehnquens egressa de finibus suis
precare Deum cum lacrymis diebus ac noc- accurrit ad Dominum ut ab illo filiae postu-
tibus. Oratio slt sine cessatione , oratio sit laret hberationem (4); 2. Fide, nulla erudita
frequens, oratio de ore tuo non cadat, insiste Scriptura , nulhs convicta miracuhs , Mes-
orationi, surge in nocte ad precem , per- siam et fiUum David confitetur, quem Judaei
nocia in oratione, rursus ora. » (3) Ad eam- tot prophetarum vaticiniis , tot Scriplurae
dem perseverantiam quemhbet Chrlstianum testimoniis,tot miracuh*s convicti, agnoscere
slimulat Magnus Basihus Elsi mensis prce- noluerunt ; 3. Dilectione, nam amore filiae
:

teriit^etsi annus, etsi triennium et quadrien- sestuans, et prse afflictione se potius affec-
/lium , etsl anni complures , acriter tamen lione possessoe a doemone prolis , dolens,
perseverato , donec impetres. (4) Verum ra- misericordiam poscit : Miserere mei ;
deno-
rissimi sunt qui perseverent in oratione non : tans fihaemorbo penitus se torqueri 4- Hu- ;

dico per complures annos, aut per quadrien- miUtate tum quiaseseexistimavit indignam,
,

nium , aut triennium , aut annum, sed ne- quse adiret Hierusalem' ; tum quia ad Christi
que per mensem , neque per hebdomadam , conspectum daemoniacam fiham adducere
neque per diem , et fortasse neque per inle- minime ausa est ;
tum
quia Christi verens
gram horam. Multi enim languescunt in dignitatem , non sed a longe cla-
accessit
,

orando , et in novitate suce con\>ersionisfer' mavit ; tum quia non aegre tuht vocitari ca-
venter orant , postea languide ^ postea fri- Fiducia, quafreta, morbi duntaxat
nem ; 5.
exponit genus ; FiUa mea a daemonio vexa-
gide , postea negligenter. (5) Quorum tepi-
tur. Non enim ad exemplum Reguli medi-
ditas et neghgentia duphci redarguenda est
exemplo unum est ex veteri Testamento
: cum in domum suam adducere nitltur, sed
mutuatum; ahud ex novo Teslamento de- duntaxat sua exposita afflictione , et fihae
sumptum. possessione Domini misericordiam implorat,
In veteri Testamento , Isaaci habemus ad instar sororum Lazari Christo solummodo
exemplum, qui quadraginta erat annorum dicentium lEcce quem amas infirmatur. Sic
,

quando cum Rebecca fuit matrimonio con- dicentes affecium pulsant , interpellant amo-
junctus. Nam , ut ait sacer textus , « Abra- rem, conueniu/it charitatem , necessitudinem
ham genuit Isaac, qui cum quadraginta es- gestiunt suhmovere, (5) 6. Prudentiam ,
set annorum , duxit uxorem Rebeccam, » (6) nam , ut faciUus fieret voti compos , et fi lae
quae viginti annis sterihs remansit ; nam, ut obtineret sanationem a Domino, discq^ulos
subjungit Scriptura sacra , « sexagenarius interpeUat pro se deprecatores. //i^mV;/ m'o
erat Isaac , quando nati sunt ei parvuli. » Jpostolorum chorus ,
cum neque muJicns
Ut autem animadvertit Chrysostomus , per vocesferre posset vicarius infercessorapud
,

longum ihud temporis spatium perseveravit Sahatorem intervcnit , ac mulieris oratores

Isaac in oratione, etsuaperseverantia tamdiu sunt facti discipuli. (o)

expostulatam a Deo prolem obtinuit. Z)e- Multum praefatis virlulibus coruscat Cha-
precatus est Isaac Dominum pro uxore sua, nanaca, sed absque comparatione magis sua
splendet perseverantia ; nam muUoties a
(1) D. Bern. Scrm. 16. in Ps. Qui hab. —
(2) D. Aug.
Psal 65 -(5) L de mod. bcn. Vivcnd. cai). 49. /,) Hom. oo. in Ccn.- (a) Chryvol. Scrm. 100. -(3)
- W Genes.
b5. — VAS?"'*'^* ^J'*"^'''
""' '• ~(^^ ^' ^"^- '" ^'^'- Tcrt. Lib./,. adv. Marc. ,,.. - '(4) ^^^»'''' ^^' " ^^^
(6) 25.
Chrysol. Scrm. 65. —
(G) basil. Sclcuc. Orat.
ao.

8*
,2^ ORATIO. — CONCIO III.

Christo repulsam passa, In oratlone constan- suam

Dominus nec Judaels dare potult, nec
tpr perslltil i. Clamans ad Dominum
:
Fili gentibus denegare. » (i) Eloquenter et acute
:

David miserere mei filia mea male a dve- Chrysologus ex historia Chananaeae declarat
,

mone vexatur. Salvator quasiad ejus clamo- Judaeos sua infidelitate, tumiditate, iniqui-
rem surdus non respondit ei verbum ; 2. tate merito repudlatos , Gentiles vero sua
Accedentes discipuU ejus rogabant eum di- fide , humihtate, obllnuisse a Christo dona,
centes Dlmitteeam, q*.iia clamat post nos. quae Deus seminl Abrahae promlserat ; ve-
:

Dlsclpuh)rum advocationi minime annuens rum prsetermlssa Chrysologiallegoria, mulier

Cliristus respondit Non sum missus nlsi ad Chanansea sua perseverantia obtinuit et
:

oves qu.T perierunt domus Israel. Chananoea Christi admlrationem, et fidei suae commen-
se Inauditam et dlscipulorum advocalionem datlonem , et fihoe hberalionem. «O muher,
inutilem consplclens ; 3. Tunc illa venit , et magna est fides tua fiat tibi slcut vls ; et !

adoravlt eum, dicens Domlne, adjuva

: me ; sanata est fiha ejus ex illa hora. »

neque Illius precibus commotus adhuc Sal- Admlranda prorsus Chananseae fides , sed
,

vator dixit Non :est bonum sumere panem non mlnus stupenda muHerls constantia ,
filiorum et mlttere canlbus. Tot repulsls et quae post Chrlstl renutum rogando perseve-
contemptlbus haud Indlgnata Chanancea, se , et sua perseverantla , et orationls effir
rat
canem nierlto vocarl confitetur , et hac ra- caclam, et divlnoe largitatis commendat emi-
tlone 4« ^lisericordlam expostulat Etlam,
;
nenilam. Nam , ut fatur Basihus Seleucus ,
:

Domlne, nam et catelll edunt de mlcls quae curatiojiis dilatio , fidei specimen; sanatio-
cadunt de mensa dominorum suorum. Mi- nis prorogatio , fiiit voluntatis in jnuliere
cas appellat, alt Theophylactus , mlnora ac probatio : potius ve?^o Domini silentium Cha-
minus frequentia mlracula , quas ex postu- najiii^ce commendatio. {ql) Cuid^lionem di\{^€Y\.

lat fieri non ex professo ut apud Judaeos , Domlnus, ut probet Chananaeae fidem fiilae ;

sed oblter et quasl transeundo. In Chananaea sanationem prorogat , ut matrls exploret

fidem genllum expressam vult Chrysologus , vohintatem ; ad muheiis oratlonem nlhil res-
quae obllnult a Chrlsto , quod Judaei infi- pondet, et suo silentlo muheris constantiam
delitate perdiderunt. « Promissionls suae et perseverantlam laudat. Nam , ut subjun-
memor Chrlstus israeUtlci popuU primum glt Seleucus , qui tajidejn Salvator ? quid
venerat ad saUitem , ut quod Abrahae pro- silentiujji pariat , aperit O j?iulier , magna :

mlserat et semlni ejus Davld ejusque pos- est Jides tua ! Ideo tibi gratificari distuli^ ut
, ,

lerlsfidele redderetper solutum ; sed qula se fidejn tuam iji exemplum pj^opojiercjji. Non
indignos sua perfidia pra3stiterunt , obtinult , obticebam ex ijiclementia ^ sed ut prcescius
rapuit, traxit fides gentium, quod infideU- quiescebajn ; exspectabajji dujji fidei tuce
tas sprevlt et perdldit Judaeorum. Audi Ip- amplitudinejn patefacerejji^prcesejites docere
sum dicentem Non sum mlssus nlsi adoves volebajn , quantuni in Chanajicea margari-
:

perditas domus Israel ; sed oves luporum tum lateret,

conioglonejiim rabid3e,etipsis bestlls propria Sua dilatlone Deus ad orandum nos sil-
jam feritatesaeviores, laniare et vlolare suum mulat , et Chananaea sua constantla nos ad
semper vohiere pastorem atque Ideo veUe perseverandum in oratione Incitat. Quod si
:

suum Christus implere non poterat , non Deus postulata Interdum dlffert , neque tam
impossiblUtate sua, sed nequltia perdltorum, citolargltur, id rationabihter facit : i. Ut
et quod alils contulerat , alils conferre com- orantium demonstret fidem et conslantlam :

probatur. Juda^I oblatum panem conculcare slc Chiistus non statlm annuit suppUcationi
ad scehjs, non ad vltam sumere sunt conall Chananaeae , ut ejus conslantlam omnibus de-
:

et tamen commlnutum et conculcatum a fi- monstrarel. Quare Baslhus Seleucus Doml-

his, cauis toia fide, toto deslderlo lambere num Chananaeam aUoquentem inducit To- :

festinavit. Hinc est quod sic respondit : Uti- tam tibi curatiojiis jnensam expleo ; tu qui-
que,Domiiie,jiani et cateUi sub mensa come- dcjn Judceos
fide vicisti : ego vero concedo
duntdemlcispuerorum.Mcrltoquaesecanem tua postulata, (3) 2. Ut orantlum experlatur
coufessa est , in hominem commutatur , et et probet fidem et bac ratione promissam
:

justeconvcrtuniuriii canes qul se fiUos esse Abrahae prolem dare distuUt Deus
,
ut Pa- ,

nolueruni. Merito adoplatur in filiam , le- trlarchoe probaret fidem; et dlu exspectata
vatur, honoralur ad mensam , qu» se sub proles inajorem parentibus afferret laelltlam.
mensa landabih et profunda humlUtate de- Deo gratias qui circa magnitudiJiem ves-
,
jecit.Juste totonuncepulalur micasex pane, tram licet protulerit cupita non repulit,
,

quae suis merilis se intellexlt, et confessa est

vix mereri : hinc est quod propter juslitiara (,) Serm. 100.— (2) Orat. 20. - (3) Orat. ibid.
 ORATIO. — CONCIO m. 123
EtenimnefLdes claudicetySiipplicantis deside- severantiam incitat nos ipsemet Salvator
ria differuntur quia devenustat secuturce
: aiens Petenti enim dabitur^ et pulsanli
:

hilaritatis genium uelox impetratio.[i)Z. Qmdi aperietur , et qucerenti im^enietur, (i) Non
persaepe qui postulant , non sunt apte dispo- solum vult ut quaeramus , atque petamus ,
siti ad recipiendum , et dum perseverant in sed etiam ut pulsemus desiderat. Idcirco ,
oratione , paulatim disponunlur. Ut enim ait Christiane, qucere pete etpulsa, quia omnis ,

D. Augustinus , qua^rendo et petendo cres-
cis , ut capias. (2) Hoc autem incrementum
exspectat velut dispositionem ad sua benefi-
cia recipienda necessariam. Quod animad-
vertit acute Basilius Seleucus expendens res-
ponsionem Salvatoris filiis Zebedsei factam
« Sedere ad dexteram meam vel sinistram
non est meum dare vobls, sed quibus para-
tum est a Patre meo. (3) Quod si thronum
qui qua^rit ^ inuenit ; qui petit, accipit ^ et
pulsanti aperietur. (2) Sed qu£ere , pete et
pulsa cum dependentia.
3. Dicentes : Fiat voluntas tua^ vel eo
nohis hene optamus ^ quod fuhil mali sit in
; Dei voluntate, etiam si quid pro meritis cu-
Jusquesecus irrogatur. (^5) 'Perssepe Deus no"
bis quae postulamus denegat quse nobis no-
> civa providet neque adhuc ab adversitati-
:

quispetat^et sedereaddexteramaffectet^tunc bus liberat quas nobis utiles cognoscit.

,

quid possim curiose dispicio : si reperero
quodhis condignum sit ^ tunc estmeum dare:
vocant enim dantis potestatem accipientis me-
rita. Ideo non est meum dare , sed Patris
est dare. Pater, dum prohat , non simpliciter
gratificatur : exspectat mores nostros, donum
duni parat ; non leviter effundit gratiam ,
sed munus recondit (4), scilicet in subjecto
ad illud recipiendum apte disposito. 4. Ut
diutius in oratione persistamus sola enini
necessitas ut plurlmum nos ad orandum in-
ducit ; si autem Deus siatim subveniret in- dicens
Quare subjicienda est voluntas nostra ad vo-
luntatem Dei , et semper postulandum de-
pendenter. Dominus quoque cum suh instan-
tiam passionis infirmitatem carnis demons'
trare jam ia sua carne voluisset : Pater^
inquit^transfer poculum istud. Et recordatus,
nisi quod mea non ^ sed tua Jiat voluntas.
(4) Christus suo nos docuit exemplo quo-
modo orandum sit : scilicet cum humilitate
: orans et adorans pronus in terram ; cum
perseverantiaoranstertioeumdemsernionem
cum dependentia voluntalem suam :

digentiae nostrae, non amplius oraremus : ita- paternae subjiciens voluntati : Chrlstiane ,
que ut dlutius oremus differt sua beneficia. Christi imitare exemplum, et in omni ora-
Amat janua Sali^atoris ^ ut pulsantihus sem- tione et ohsecratione^ Domini voluntatem in
per ahundetopportunis (^S), etut (ixtur aViov- te , non tuam deprecare fieri. (5) In hac
sum D. Augustinus , « ipse Dominus prae- submissionetotamhumilitatissunimamsitam
cepit Evangeho quia oportet semper existlmat D. Bernardus: Porro totius humi-
in ,

orare, etuou dieficeYe {6)\Ergo non defLcia- litatis summa in eo videtur consistere, si
mus inoratione: illequod concessurus est^etsi voluntas nostra , dii^ince ut justum esty ,

differty non aufert: securi de pollicitatione suhjecta sit voluntati. Persequitur Ber-
(6)
ipsiuSynondeficiamus in orando.(^y)5. Ut res nardus : Scio quidem creaturam omnem^ ve-
dlu postulata , magna habeatur in pretio lit^nolit^suhjectam esse Creatori; seda crea-
:

quae enim facile et cito acquiruntur , vlles- tura rationali voluntaria siLhjectio quceritur,
cunt. Itaque Deus cum aliquando tardius ut voluntarie sacrificet Domino , et conf-
dat, commendat dona , non ueg^t.Diu de- teatur nomini ejus : non quia terrihile et
siderata dulcius ohtinentur , cito autemdata sanctum, non quia omnipotens , sed quia
vilescunt, Servat tihi Convenientisslmum enlm est
Deus quod non vult honum est.
cito dare^ ut ettu discas magna magne desi- ut libera hominls voluntas quoe a Deo pro-
derare. (8) 6. Quia nostris orallonibus quo- ductaest, voluntarie suo subjlciatur aucloii.
dammodo cogi desiderat. Nostris exspectat Hoc laudis sacrificlum ab orantibus exposcit
precihus compelli : cjuod facit, faciet ciiius Deus. Bene intelliguntur oris voluntaria
nohis pulsantihus ^ fortasse et uherius. Dila- sacrificia laudis confessione chnritatis, non ,

tio ha^c cruciatum minime parit , sed con- timore necessitatis ohlata : unde dictuni est :
scdationis parturit cumulum: multiplicatis Fohintarie sacrificaho tihi. (7) In trlbus au-
nostris precihus , exspectata solatio uhe- tem potissimum conslstlt voluntnria noslra
rius refundet. Ad illam orationis per- dependentla ad Dei voluntatem. Nani ul
(9) ,

(0 Ennod. L. 7. Tipist. i5. — Serm. 5. dn Vorb. Tert. L. de Prxscr. H.Tret. 11.— (2) (Jnerr. Scrrn.
Dom. — (5) Matlli. 20. — (4)
(2)
Orat. a^. — (.^) l). Anf,'iist.
(1)
de tribns. panilnis. (:>) Tert. —
L. de Orof. 4- (i) —
Serm. 171. de Temp. - Lur. 18.
((i) —
(7) In Fs. 6.5.— Tert. ibld. —
(.5) D. Aufrust. L. de salut.
nornni. c.\S.
(8) D. Aufrust. Serm. 5. dc Verb. Dom. (t)) Gillib.— — (G) Serm. 9.5. de Diversis. (;) D. —
Angust. Scrm. de
Serm. ^-. in Caut. a3. in Fs. 1 18.
 ,24 ORATIO.— COiNClOlV.
suhjungit D. Beniardiis, at vero suhjectlo- possunt, vocem non possunt , quia ibi vita
ncm istam trlpliccm cssenecesse est : ut quod non est. «^ (i) Vox, vita et anima depreca-
certum est Dcum rcllc , icl nos velimus om- tionis gratia est et sanctitas ; qui hanc non
nino ; et quodccrtum est eum nolle similitcr habent, sterilem orationem faciunt; quivero
^

exsccrcmns ct nos ; quod autcm incertum est habcnt vitam et vocem deprecationis, non ste-
utrum i>elit aut nolit ncque velimus ex toto, riliter, sed fructuose deprecantur, quia oratio-
,

ncquc penitus non velinius. Certum est Deum nem gratia animatam bonis fecundant operi-
vclle ut eum laudemus, amemus, ejus pra?- bus,dicentes cum Propheta Deum exquisivi :

cepta custodiamus , in gratia et sanctitate manibus meis, et non sum deceptus. (2) ^mo-
vivamus itaque hnec omnia velle possumus modo enim Deus incorporalis et impalpahilis
:

et in oratione postulare. Certum est adhuc ^anihus exquiritur^nisioperihus exquiratur?

Deum nolle vindictam inimicorum, luxuriae (3)0 quam feHcesqui manibuset bonis operi-
salacitatem, injustitiam , alieni boni rapi- bus exquirunt Deum, qui orationes suas ani-
nam, caeteraque peccata , qux» prohibet, ea niantgratiaetsanctitate! Deusetenimpercipit
quoque noUe debemus neque ullo modo in vocem deprecationis gratia vivificatae et ani-
,

oratione postulare. lucertum est an Deus matae. Slquidem oratio justi claf^is est coeliy
velit nobis largiri temporalia fortuna? bona , ascendit precatio^ et descendit Dei miseratio:
aut etiam a niaHs poenoe et afflictionibus li- ^ieet alta sit terra ^ altum coelum , audit ta^
berare illorum assecutionem et horum ^^^^^ Deus hominis linguam , si mundam ha-
:

Hberationcm debemus velle non absohite, heat conscientiam (4) ; cui Deus largitur et
sed duntaxat conditionate sciHcet si Deus gratise augmentum, et glorioe prnemium.
:

velit, et cum hac dependentia perseveran-

QtittitKiti^ad^aciaddiddadd^tidti^^ao»»!»»»»»
terorare. « Nemo vestrum ,Fratres, parvi-
pendat oraiionem suam dlco enim vobis
quod quem oramus, non parvipendit
ipse ad
:

iA^i>L.lU yUAHlA. mNrTO niTARTA

eam. Pnusquam egressa sit ab ore nostro,
ORATio^«/^^«m Do^^^/(5)ut ejus virtuspror-
ille scnbi jubet eam m hbro suo et nunc
susstupenda videatur. Admirandam ejus effi-
:

mdubitanter e duobus sperare possumus :

caciam D. Augustinus declarare nititur: « O
quoniamautdabitquodpetnnus,autquod grandis est oralionis causa ! quam
nobis noyent esse ut.hus. Non emm quicl
^rande mysterium Ecce Moyses orabat in
!

oremus s.cut oportet scmus sed miseretur

, ^^nte, et Josue Amalec devincebat. Per

"'"ciuosa sit oratio, orantesnon pi,at

infrurl , Susanna inter senes defenditur, para-
r'''^^' adDominum Sig^^ je cruce Latro invenit , Stephanus de
'£T rr'^r'' '''''^''
^'^7/^7.^ /'^^'^'^;^. ^^^rn precaiur torrente in ccelum siiscipitur, et inter lapi-
/) ,
'''''^''' ''^''^'' "'^'^^
\\uJir' "" ^?^ dantes pro Saulo exauditur. » (6) Plures
•

^?''^ ^^ '^^^^^^^ conscientia refert d' Augustinus historias ex sacris pagi-

nrnPP r?"^
" fecundam ora- „is Jesumptas quoe orationis quidem com-
iionem n
tio^,., rr '^"'i''^^
iJeo otterebat RefTms
Aic^iub Vntps alpne
t ,
' ^ ^
vaies aiens • .

sed non
. .
' .
memorant virtutem ; satis ejus de-

. i ""^ "'ca.-, aijiiiiam ciepreca-

.

tionis mocT, o i- •

non quod sonatin verbis meis I.PARS. Rationahs <7/zim<5e ingenia[y)i\e-

sed unde vivunt verba ^o^strare nitunturhac tempestate mortales,
niea. Cceteri enim
strep.tus sine anima,soni praesertimincomparanda elo(juentia,inacqui-
dici possunt voces
non possunt. Vox propiie rendisdivitiis,et in militari discipHna ediscen-
animatorum et
vivorum est quam mulii autem deprecah-
: da: quia eloquentiapersuadet quod vuU; divi-
tur Dcum, ot non etarmis imperia vel fun-
sentiuiitDeum nec bene tiis obediunt omnia,
cogitant deDeo: sonum
deprecationis
uonis habere
naDere t
^^^ ^^^^^^ .^ p^^ ^3^ __ ^^^ p^^ ^g^
^ ^^^ ^. Au-
_
^ {>) D. norn. Scrm. _ ??"«*•^P'^*- '^i. ad Probam. c. i3. (4) D. —
-^ugust
Serui. dc Orat. Dom.
5. in Onadra'»
Vnacirag. f-r
(.^
n Cypr.
D. r
45^,^^ ^^ ^^
rp^^p _
^5^ Tert. L. de Orat.
1. 6} -
Serm. 22. ad Frat. in Erem. —
(7) Terl. L. dft An. 14»
 ,

ORATIO. — CONGIO IV. 126

dantur, vel dilatantur. Major autem horum
oratio , ea Jiamque operi et voci gratiam et
ef/icaciampromeretur(^i)*,esiqne,i.^\oquen-
tia facundior ; 2. Pecunia potentior; 3. Ar-
mis et bello valentior.
detitem eloquii mystici. (i) Prudens eloquii
mystici , aiunt commentatores, est vir pius
etdono orationis pollens : seu,ut legitTheo-
dotion, prudens incantator (2) : quia piisjus-
torum precibus excantatur Deus adeo effi- :

I. Oratores habent artificium quo prius cax est oratio , omni eloquentia facundior et
persuaclent , quam edoceant. (2) Verborum pecunia fortior.
namque lenocinio demulcent aures et pro 2. Aurum et argentum principes materice
libito voluntates flectunt. Nam , ut fatur ro- cultus secularis (3) belle vocitantur a Tertul.
manae eloquentiae Princeps , tantam vim ha- Cur autem tantopere colantur et veneran-
betomniumreginarerumoratiOy ut nonsolum tur a mortalibus? quia qui habet aurum et
inclinantem erigdt^stanteminclinetj sedetad- argentum omnia habet; et ut veteri dicitur
versantem et repugnantem quo velit inducat , adagio , cornu Amalthece ei prcesto est ,
deducat unde velit.{?>)VyvY\\\.\s^¥,^\TOldLV\xm cui pecunia est : fabulantur poetse Jovem
rex, plures civitates eloquentia Cinese legati, Amaltheoe nutrici suae in gralitudinis monu-
quam armis suo subjecitimperio(4); Demos- mentum contulisse abundantise cornu conti-
thenes sua facundia semel et iterum adversus nens quidquid vellet desiderare. Non fabu-
Philippum Macedonem et Alexandrum ejus lose, sed yere thesauruscerteperpetuus , diui-
fiUum totam Grseciam armavit ; diserta Va- tice inexhaustce ^denique auctorparens ^fons
lerii oratio populum romanum adversus se- et racUxbonorumomnium^etinnumejxibiliumy
natum armatum , ab eoque sejunctum ad oratio est. (4) Oratione siquidem omnes bo-
meliora et sajiioj^a coJisilia rei^ocatum Sena- norum species obtinentur. De qua dici po-
tui subjecit et urbem urbi jujixit. PubUus test idipsum quod Salomon prolulit de sa-
Antonius sateUites ad eum enecandum a pientia Venerunt mihi omnia bona pariter :

Mario et Cinna missos , ita sua eloquentia cum iUa , bona sciUcet utiUa ac delectabiUa
moUivitut districtoset vibrantesjamgladios et honesta. Nam quid est oi^atiojie prcecla-
cruore vacuos vaginis reddiderint Cicero rius ? quid vitce nostrce utilius ? quid animo
:

pro Quinto Ligario perorans JuUum Ccesa- dulcius ? Quod fuse demonstrat D. August.
,

rem ad rescindendam mortis sententiam in- (5) subjungens « Oraiio est quae ad bonum :

duxit verum oratio justorum omni elo- nos Christianos

: provocat : Oratio est qua
quentia facundior ipsum Deum in quas vo- cum Deo loquimur, qua patrem eum dici-
luerit partes polentissime flectit et ut fatur mus,qua cuncta desideria nostra in conspectu
:

Salvianus ,
majestatis ejus effundimus. Oratio est quae
velut obedire compeUit. Quid
Scripturaait:AuresDominiinprecibussejn- coelos penetrat, nubes transit , Dei aures
per justorum ^ non audientia tantum Dei attingit. Haec cathecumenis spiritum , fide-
sed qucedam quasi obedientia designatur. i^) \ih\xs praesidium , poenitentibus solatium
Orpheus adeo suaviter lyram pulsabat, ut praestat. Haec justos continet , sublevat pec-

^ _Iieronyt , ^^ . ^ . .

quantum divinas demulceat aures oratiojus- tuti sunt; per hanc pauperes non defaciunt;
lorum. Hcecestlfrajiostra,hceccithara,inhac hxc pro illorum abundantia excubat , hoec
cantamus Domino (6) ; imo excantamus Do- ut ab istis penuria expellatur , exorat ; per
minum,quomodo Septuaginta vertunt istud hanc gubernamur in prosperis ; per lianc
Davidicum : PrceciniteDomijio in cojifes- fiduciam gerimus in adversis : hoec nobis in
sione psallite Deo nostro in cithara , excaji- gaudiis jucunda est, haec in luctibus suavis ;
,

tate vertunt. Excantatur ejiim Domijius , per hancL-etitiam percipimus, per

hanc tnsti-
quajido sanctis cannijiibus et prcecantatiojii- tiam declinamus. Huic aninu nostn
pondus et
busab ira in peccatorejn concepta avellitur. ta^dium nocivaque omnia commendamus :

(7) Divina justitia juste contra scelestissimos

hanc quasi idoneam quamdam et tutissimam
nostrorum
peccatores irata, pio orationis pr^estigio in- navem,universorum desidenorum
preca-
Deus a furore oneramus,qu3eadomnipolentemDeuni
cantatur, lenitur, mitigatur, et
pros-
concepto potenter avellitur quo sensu mi- murexpansis manibus fusisqueprecibus
:
omnia
natur Deus se ablaturum a suo non\x\o pru- perofeIiciquecursupervcniat;perhanc
percipimus per
timoris Domini ornamenta ;

(i)D. Bern. Epist. 201. — Tcrt. L. adv. Vaknt.

(2)
— ^ .
Uc p,,.
1. — (3) Lib. 2. de Orat. — (4)Valer. Max. Lib. c.9. 8. (i) Isai.5.— (2)Corn. Lap. («>) Tcrt.
,^
L. 1.
,
i^nir.

- L. 2. de Gubern. Dei. - (G) In Psal. 142. - Femin. 4. - (4)D. Cbrysost. Orat. 4- dt- Incomp.
Dci
(5)
Geneb.
(7)
Nativ. — (5) D. Augusl. Tract. dc Misercordia.
 :

,56 OllATIO. — CONCiO IV.

Lduc qui(](]i.lil fiJfS ii.rlioat spes cumulat, ,

quibus belligcraie solciU moilales longe va-
chariias tlecorat, assldua cleprecalione ser- lentiores.

\amus •
perlianc in confessionepersistlmus, industria armarium compin- 3. Humana
intenlaiioneiluramus.'' Fuse demonstrnt D. git arma ad bellandum necessaria cudit. , ct

Au'»ustinus oraiionis virlutem, cujiis effica- Orallo Ciit humanre imbecillitatis armarium,
ciam aborsum du()l)us verbis declarat pcr corporum robur arx fortitudinis virtutum , ,

orationem omnia nobis a Domino utilia tri- supplementum , potenliae complementum.

huuntur et cuncta nohis noxia procul ejfu- Nonnulli de natura conquesti siint, quod
^rnntur (i^ quod evidentlus ex pecunlce erga bominem potius iiovercam quam ma-
,

comiiaralione patebit, trem sese ostentarit. Coeteris namque ani-

Pecuniae facultates nuncupantur ,
quod mantibus arma subministravit, quibus sese
ad res omnes fi\cu!iatem et facilltatem prtes- defendere et conservare possent , hominem
tent. Nam quidquid in iirbe carum , in or- vero nudum et inermem produxit. Hulc
be rarum, quidquid vokq:>lati natum quid- ,
querelae varie respondent auctores natura ab
quid voluntati gratum, et ut fatur poeta, et hac injuria vindicantes, Plato quod homini
i^cnus ct formani rcgina pecunia donat. (2)
,
praecoeterisanimantibustribuerit prudentiani
Al oraiio potiorl modo vocitanda est facul- et rationem , qua armorum loco uti potest
ta5, quia obllnendi tum temporaUa , tum D. Chrysostomus (i) quod homini contulerlt
coclestia habet facilllatem. Pcr sanctas prc- manus, quibus omnia valeret conficere ar-
ccs cursum liahet pietas facilem atque se- morum genera : Gregorius Nyssenus^a), quia
cundum. (3) Pecunia emuntur res ad vitam Deus naturoe auctor seu natura naturans,

iiecessariae. Oraiio esi pecunia spiritualis (4) homini dedit vocem et oratlonem quae om- ,

qua emunturquae ad corpus pertinent , et ea nlbus corporallbus praevalet armis. Aptis-

quae anJmam spectant Pecunice ohediunt sima arma oratio est (3) , tum ad se conser-
:

omnia, ait Ecclesiasticus, et oratione omnia vandum a tehs inimicorum , tum ad aggre-
ZiVi^iscmnur. Omniaqucvcunque orantes peti- diendos inimlcos.
tis y credite quia accipietis. Pecunla vinctos Armorum duo sunt genera defensiva et :

carcereeximit,morti damnatosabsolvlt. Ora- offensiva. lUis omnes hostium retunduntur

lio Danielem ex lacu leonum Peirum ex insultus et ictus. Quare Gregorius Nyssenus
,

arclisslmo carcere et Paulum cle instanti orationl aplat , quod sacer Sponsus in lau-
,

mortis perlculo hberavlt. Pecunia potentior dem Sponsae praedicat Sicut turris David :

cst idu Julniinis , ait poeta oratlo longe collum tuum, quce cedificata est cum propu-
,

pecunia potentlor, saxa et rupes pervadit, gnaculis : mille clypei pendent ex ea^ omnis
nul)es penetrat, ad coelum usque ascendit. armatura fortium- (4) Oratio est velut arx
Pecunla nequit neque corporis morbos sa- munitissima , in qua in luto est Christlanus
iiare, neque saplentiam virtutem aliasque a- adversus mundi fallaclas
, carnis blandilias , ,

r.Imidotes comparare, nequeordinem naturoe daemonis astutlas oratio est scutum et cly- ;

muiare at media oratlone morbi corporis peus quo munlmur in publica calamitate, in
sanantur, virtutes coniparantur montes de prlvata adversltate, in fortunae jactura, cor-
,

nno loco in alinm nuilantur, aquce solldan- porls infirmitate, animi mrjerore et quavls ,

tiir . Sol Immobilis stetit et horologium quagravamur, angustia et arfllctione. Gre-

,

Achaz decem llnels retroegit. Pecunla ne- gorlus Nyssenus pro mille clypei pendent in
qiiit energumenos a d.einonibus eximere
, ea omnis armatura fortium legit Omncs , :

neque mortuos ad vitam reducere. Oratio /i<7^/^y^o/cAi^///;2, qula preces, non solum sunt
Sane domum a dienionio llberavit et Suna- clypel et arma defensiva , sed etlam haste et
,

miiidisniium ad vitam revocavit. (5)Pecunia arma offensiva. Unde D. Ambrosius Arnia :

nervus belli appcllatur, et arma queis prin- nostra snnt quihus nos Salwator instruxit :
cipes ,
url)es,arces, provlncias suae ditionls oratio longius vulnerat quam sagitta : sa-
faciunt. His duobus eloglis commendatur
proxime conspectum per- gitta enim nonnisi
c>raiio a D. Chrysosionio Quod quis animi
adversarium; oratio autem longius po-
:
cutit
ncn>os preces appcllai'crit mihi profecto situm vulnerat inimicum.{^)OriiUo ti\m[uixni
,

i>ere dicere videatur. (G Preces adhuc ar-

scutum Inexpugnabile orantes valentlus ar-
,

ma nuncupat aureum graecae eloquenllce rnat et protegit, et tanquam sagitta acute

flumen. (y) Magnaarma suntpreces (8) armis penetrans hostes a longe ferit. Nec mirum,
(i,Srrm.2.dc Orat.— (2)Tiraqiull. L. 5. donohilit.
qula ipsamet auxillatrix Dci manus arcuin
— (j) Hor. lab. Epis. 6. —
(4) D. Chrysost. Ilomil. 2.
* ^

de Orando Dr-o. —
.5; 0»or. Doin.5. post Pasch. (6)
—
Ilom. 2. de Orand. Deo. —(7) llom. i3. in 6. MaltU. (1) Iloni. 2. dc Orando Dro. (2} Ilom. 7. in Can^.
— ,6) Teil. L.de Idol. 8. _ (3) D. Glirvsost. ib. —
f4) Cant. 4- (5) Serm.88. —
 ,, ,

ORATIO. GONCIO IV. — 127

<|io jaculatiir tendlt : quem itleo sic adlo- i. Imperiiun animcey ohsequlum carni dis'
quitur D. PaulinusrT^e vero tenclefite pro no- trihuimus, (i) Tantum abest ut caro animie
bis arcum orationis^non conifertetur in arcum obtemperat; quin imo animae dominari prae-
prai^um{i)\ sed nostros percutiet inimicos. sumit ; et ut tacilius obtineat principalum ,
Hujusmodi arcum prse c£eteris filiis Josepho suscitat passiones adversus rationera, et vo-
reliquit Jacob : En morior, do tihi partem lunlatem eestu concupiscentiie sufflammat.
unam extra fratres tuos quam tuli de manu Caro concupiscit adversus spiritum. (2)
Amorrhcei ; in gladio et arcu meo. (2) Pars Quam sit contrarla lex carnis legi mentis ,
illa quam dedil Josepho Jacob, erat posses- propria experientia edoctus Apostolus exop-
sio quoedam juxta civitatem Sichem. Quo tabatliberari decorporemoriis hujus. Neque
gladio autem et arcu illam de manu Amor- mlnori anxietate urgebatur D. Bernardus ,
rbaei tulerit , declarat Paraphrastes Chal- exclamans Heu miJii^ Domine Deus , quia :

daeus legens pro in gladio et arcu , in ora- undique mihi bella^ undique tela volant
tione et deprecatione mea. Quia oratio est undique pericula^ undique impedimenta. (3)
omni gladio aculior , omni sagltta fortior Et aUorsum fatetur Et ego quidem triplici :

et omni- terrena armatura potentior. Hac sorde inquinari me sentio (4) ; nimirum con-
armatura armati ascenderunt fdii Israel cupicentia carnis, concupiscentia oculorum
de terra Mgypii. (3) Verum IninteHiglbile et concupiscentia glorice temporaUs. Jtta-
videtur , quomodo filii Israel , qui vix ha- men contra sordes istas orationis oppono
buerunt tempus colHgendi secumque su- mnedium. Idem remedium sorori con-
mendi vitae necessaria tam cito sibi pro- sulit ut de carnis concupiscentiis reportet
, ,

videre arma potuerint ; al Hcet nulla secum victoriam « Soror mihi in Christo dilecta :
,

detulerint arma materialia, non defuerunt hoc est remedium ejus qui vitiorum tentatio-
illis arma spiritualia
,
queis inimicos aggressi nibus aestuat , ut quanto amplius tentatur,
sunt et debellarunt. Per quod indicatur tanto amplius ad orationem currat. Si ergo
populum Dei , non tam manu et armis quam cogitationes hujus seculi malae et sordidae
voce et linguapugnare^ id est, orationem ad conturbant cor tuum, et persuadent allquid
Deumfundendo. His spiritualibus armis
(4) illicitum perpetrare ,
per orationes puras et
armatus Israel, Gerezaeos , Amorrhaeos , vigillas sanctas assiste in conspectu Domini
Hethaeos, Haevaeos , Jebusaeos , Chanan^eos in tempore orationis tuae; cognosce, venera-
et Phoerezaeos, septem natlones slbl infensis- billssoror, quianon solum debemus pugnare
simasexpugnavit. Saplentis namque testlmo- contra diaboli tentationem , sed etiam con-
nio, vicit turbas , non in virtute corporis et Quare ? quia caro concupis-
tra vitia carnis.
armaiurapotentce^ sed verho et oratione (5) citadversus spiritum, spiritus autem adver-
quae hostilem debellat valentiam. sus carnem; ideo tam perseveranter debe-
TT r»4T»c- 717. r II nius orare , cmousque possimus per gratiam
n. PARS. Ni fallor emm , omne regnum
.

p^j sugeestiones canialium desideriorum

vel imperium beUis qucerUur, et victorns
tentationes dEemonum vincere. Fre-
propa^atur. (o) Ires ut plurimum adversus ^ .
„^»v. „w:^
. •.- , ^„„^-
* ' ^.^.
^.,. ^. , . . . cruens oratio exstmffuitimpujjnationem vitio-
nos muiiant inimici ,' .T qui nos suo imperio ^ r „-„^
^ rum. Oratio est pnma virtus adversus t^«
r\ * „j,ro„o,,c •

,1 ,. . , ten- <.

suhdere mol.untur pr.m. sunt calentes car-

oratio continua superat
:
t^^j^^^^ incursus ;
n.sconcup.scent.ae ; secund. , sp.ntales ne- ,^.
j^,^ j;^^,^,; „ ^^ spiritales expugnat ne-
quitiae , seu daemones ; tertu sunt hommes ,' .,.
v / i
^ ' /^ . . . quitias.
seu extraneae gentes. Carnis concupiscenti.e ^
^ Neque solum adversus carnis concupis-
suo imperio mtuntur subdere rationem; '^
^^^^-.^, ^^\,^c achersus spiritalia mali-
spiritales nequitiae ammam suae tyranniai
^,-^ (g/nobis est praehandum. Verum poten-
subjicere mohuntur ; et gentes extraneae ,
^^^ ^,|< ^^ callidi hostes oratione faclle vin-
regiones nostras su^ ditionis efficere conan-
^^^^^^^ ^^^ ^^^ ^j^ ^ Chrysostomus ora- ,
tur adversus tres illos mimicos nobis prae-
:
^.^ Ecclesicp. murus qui rumpi non potest ,
handum est; et ut illos superare valeamus, inconcussum dcemonihus qui-
^,,,,,,-,;^^/.^///;^ ,
advocandae sunt m
^nxiXiumv ictoriales pre^
^^^^^^ formidahile , piis vero tutum ac saluti-
6-e^(7;;quiavictoriamnegotianturadyersus, rf^^ Qratio a conscientla innocua et ore
i.Carnis concupiscentias; 2. Spintales ne- ^
procedens, est murus inexpugnabilis,
quitias ; 3. Gentes extraneas.
J^^^^ P^[j^,j^ cingltur, arx fortissima , muni-

(i) Eplst. 1. ad Victricium. - (i) Genes.48. -- (3)

^ ^^^ ^^^ ^g^ _ ^^^ ^^^^ j^ ^, Mon. k

qu«reidae
'
^" d *
^ ""
^'"''' -
(^) ^- '^' •'•"^ **'"•
^*''^"'^' ""' ^'* ~ ^^ '^'""*'

L. dc Jcjtm. 17.
 ,,

,28 ORATIO. — CONCIO IV.

nientuni tullssimum quoclomnes Inferni vires plurimum urbihus constant.Id negotium sine
arietareet subruere nequeunt, neque aggredi deoruni injuria non est. Ecedem strages
audent. Nani ut subjunglt D. Chrysosto- mccjiium et templorum pares ccedcs ci- ,

inus ad aniniani precihus munitam non vium et sacerdotum : fiec dissimiles rapince
audtl diaholus propius accedere y metucns sacrarum di^^itiarum et profanarum. Tot
rohur ac fortitudinem quani iUi dcprecatio Romanorum, quot tropJuca;
igitur sacrilegia
suhniinisfrai'it , magis vcgetans animum
tot de deis ; quot de gentihus triumphi , tot
quam cihus ve^^etat corpora. (i) Cibus cor- manuhice , quot manent adliuc siniulacra
poribus pr^estat fortitudinem , eaque ad prae- captiuorum deorum.i^i) De Romanis loqultur
liandum apta efficlt oratio confert animae Tertullianus , quorum rapinas , depopula-
:

illique submlnistral vires ad da?mones debel- tiones , impietates et sacrilegia in beUando

landos. Quod denotavit ipsemet Salvator redarguit. Et utinam non urgeret modum
dicens disclpulis qui contumacem diabolum bellandl Chrlstianorum qui omnia devastant,
excantare non poterant Hoc genus dcemo- promiscue res sacras et profanas rapiunt,
:

niorum in nuUo potest exire nisi in oratione depopulantur, et in favillas et cineres redi-
et jcjunio. Sic oratlo hominem roborat, sic gunt. Adversus exltiosum illud flagellum ad-
valenter armat potentissimum daemo-
, ut vocanda est oratio. Gregorio namque Nys-
num exnrmare expugnare
et valeat. Oratio seno, oratio ^ regni vires , heUi trophceum ^
jugis infirmilas hoslis : quo magls homo pacis secujitas (2) ut multipnci compro-
:

\acat oratlonl eo majores sumit vires

, et
daemon ma<^is deblhtatur. At e converso ,
quomliuis homo studet orationi, eo mini-
niam habet fortltudinem et doomon magls
roboratur. Cceterum ipse contra se ista mi-
Tiistrat qui hostem precuui instantia non
,
fatigat (2) ; qui scuto oratlonis non se cly-
peat , qui hoc ense non seacclnglt , qui hoc
telum non vlbrat, sibi excidium, victoriani
diabolo parat. Christlani, orationibus nos-
tiis dxMuonum fatlgemus nequitiam ; quan-
tumvls potentessint dlaboh, precum robore
debihlantur. Oratio terra superior j igne
ardcntior; quare terrihiUs hostihus redditur.
[Vj Oratlo terra superlor ; quia coelestis
idclrco daimon orationls fuhuine quasi de
coelo tangitur. Oratio ardentior igne quo in
gehenna torquentur doemones. (4) Hoc igne
D.Bartholomaeusorans ustuhibat daemonem
et ob hanc causam orans terribihs efficitur
, batur exemplo ex sacrls paginis desumpto:
« Quodper omnipotentem Deum saeplssime
victae sint fortes et inexpugnabiles hostlum
acies , ex sacris Scripturis , siquidem quis
vldere voluerit, poterit facile. Nam divinus
Samuel, Judaeorum terram Phihstinis bello
depopulantlbus , gravemque et molestum
impetum facientibus , preclbus ad Deum
fusis, grandinem de coelo descendere fecit
tam copiosam et gravem et intolerabilem
ut pedestri exercltu, cum equitum ahs ca-
dente, absque labore Israehtae, victores eva-
serint, et pro hisqui Deum timebant, coehim
arma moverit. » (3) David pascendis ovlbus
addlctus , in disclphna mihtari haud erudi-
tus neque clypeo et hasta munitus , sed ora-
tlone duntaxat armatus, Gohath expugnavit
statura magnum robore vahdum et Phih*sti-
: norum Achillem potentissimum. Quem sic
alloqullur apud D. Chrysostomum Tu ter- :

dacmonlbus, qui plas fugiunt oratlones , ne renis dimicas ego coelestihus pugno\ tu in
.^

igne plra Infernah ardentlori crucientur. lancea.ego in fide ;tu in cJypeo^ ego in pre-

niales nequlliie fallgaiUur quibus daemones que clypeo, gladio, lancea, soUi oratlone
;

>incunturet fuj^antur qulbus Angeh apos-

; armatum: attamen liac harharum iUum pros-
latic igne acerl)Iore cruclantur
;
qulbus tar- trauit eo quod priusquam mitteret lapides,
,

tareae potestntes prosternuntur et calcantur. cum precationis

rohore fuerat aggressus. (5)
Nam, ut fatur D. Augustlnus , uhi assiduis Ilancahasque reportatasdeinimicis vlctorlas,
puhatur orationihus caduw potcntiasemper , Davld adscribit Deo, a quo mutuatus est, et
calcatur {6)y potentla dlabolica potentia corporis robur et bellandi peritlam. « Deus
, ,
huinana; oratio nanique hostes extraneos et qui praecinxlt me virtute qui docet nianus
;
gentes alienigpnas detrlumphat.

fr
fi f .u

C:hiy»nst.
Matih. —
,\.. Or.., i^ n„
I. (\i: Urando
l^ih. .

Sprm. Moys.-.
Lloo.

(.5) D. U.rn. Serm. 3.

—
\t
(2) Maic. 11.
f ^/7 Tx
(3)D.
(i) D. Clirysosl. in cap.17.
in Dedic. Eccles. (G)
—
—
^i<^l»
777
meas ad praehum, et posuit ut arcum anreum
3./W0 heUa et wictoriw, captis et ei'ersis brachla mea. » (6) Virtute acclnctus fuItDa-
— id est, fortltudlne,

(0 Tert. Apol.
Cyril. Alex. L. 7.
25. —
contr. Julia.
(2)
—
animi alacritate, ad
Tract. de Orat.
(4)
—
7

D-
(S)

Homil. de David. rt
Scrm. 228. de Temp. (5) Saule. — D. Ghjyssot. — (6) Fsalm. 17.
 ,

OR ATIO . — CONCIO IV. 129

hostes strenue invadendos et animose pro- monio, dura «Moyses levaret manus, vince-
fligandos. Scientiamilitarismilitiquantumvis bat Israel ; sin autem paululum remisisset
robusto necessaria est ad bostesrepugnandos superabat Amalech, » (i) qui assidua et fer-
et expugnandos. In arte militari a Deo etiam venti Moysis oratione prostratus et profliga-
eruditusfuit David.Quaenamautemfuerit illa tus est.
doctrina militaris in qua fuit edoctus adbella Amalech Moysis oratione debellatus mi-
strenuegerenda etvictoriasgloriosereporlan- ram precum ostentat virtutem. Sed non
das , declarat ipsemet divinus athleta: Posuit minus stupenda est victoria de inimici Eli-
ut arcum aereum brachia mea. Eteiiim ad zaji oratione reportata. Elizaeus circa urbem
preces maniis expandens , siipero inimicos Dathan simul cum populo Dei numerosis-
meos. (i) Taceo quod moenia urbis Jericho simo hostium exercitu circumdatus, cum
fide oraniium (2) corruerunt.TdiCeo similiter evadendi nullus ei suppeteret locus « Ora- :

virtutem orationisEzechiae regis (3), qui post Yit ad Dominum Percute, obsecro,gentem :

acceptas a rege Syriae Sennacherib litteras hanc caecitate » (i) mox ut orationem fudit
:

blasphemiis adversus Deum , et minis cori- Elizoeus, a Deo exauditus est: « Percussitque
tra homines refertissimas , causam suam fer- eos Dominus ne viderent juxta verbumEli-
ventissimis precibus commendavit « Cum zaji.» Memorandum hoc factumadmirans,D.
:

accepisset Ezechias litteras de manibus ini- Ambrosius, acriter increpat eos qui mllitum
micorum et legisset eas, ascendit in domum arma commendant et Sanctorum orationes
Domini et expandit eas coram Domino
, depretiant Ubi sunt qui dicunt plusquam
, :

et oravit in conspectu ejus. » (4) Et utfatur preces Sanctorum hominum arma posse ?
Egesippus « non verba verbis
,
nec arma Ecce una oratio Elizcei totum exercitum
,

armis referenda credidit, sed exsurgens cili- vulneravit. Quce cateiva regum quce turba ,

cio se ut scuto induit ; pro galea cinere ca-
put texit ; pro jaculis orationem intorsit.
Caesa pernoctem octuaginta quinque millia
Assyriorum cadavera numeravimus. Ascen-
militum talem "victoriam perpetrarunt : ita
ut hostes prosternerent et de illis nullus
occumberet P Hcec est vera ^ hcec incruenta
victoria ubi sic ad^ersarius vincitWy ut de
,

dit oratio , descendit Angelus. Plures alias vincentibus nullus lcedatur. (3)
ejusmodi victorias media oratione reporta- Admirandee sunt prorsus duae praefatae
tas, a sacris paginis relatas praetermiltens , victoriae, sed absque comparatione magis
trinam duntaxat affero. stupenda quam Judith de Holopherne re-
Primam Moysis orationis efficacia Ama- portavit. Hanc sic pra^dicat D. Augustinus:
lech debellantis. Jam vero Moyses , quid « Precibus Judith patuit ccelum ; orationis
utique tunc tantum , cum Jesus adversus arte , arma victricia fabricavit, quibus ad-
Amalech prceliabatur , expansis manibus versa contligeret, et pavescentes viros femina
orabat residens : quando in rebus tam atto- vindicaret. Orationis favore castitas pudo-
nitis, magis utique genibus depositis ^ et ma~ rem proprium servavit intactum, decepitque
nibus ccedentibus pectus ^ et facie humi volu- alienum : cura palraifera castilate Judith ad
tante^ orationem commendare debuisset ^ nisi cives sollicite festinat ,
jam recipit attonita
quia illic ubi nomen Domini Jesu dimicabaty civitas tantae victricis reditus triumphales ;

dimicabatur quoque adi^ersus diabolum : cru- jam luctus convertitur in gaudium. Ubi enim
cis quoque erat habitus necessarius.per quam assiduis pulsatur orationibus coelum , poten-
Jesus victoriam esset relaturus (5) Non im- calcatur arraorura. Ecce gloriosae ferainae
. tia

moror in trina Tertulliani allegoria. Una castitatem servavit oratio , et hostem ser-
qua Jesus Israelitarum dux Christum Chris- vare non potuit multitudo. » (4) Judithie
tianorum praefigurabat magistrura ; altera , victoriara oratione parlara belle comraendat
qua victoria Josue de Amalechitis denotatur D. Chrysostoraus, ad ejus exemplura Bethu-
victoria de diabolo per Christura reportata; lienses adpreces conversi, pra^sidium reuera
tertia , qua Moyses expansis raanibus orans inexpugnabile adillud confugerunt.{^)Vvs>-
significabat Christura cruci patibulatura pro sidiura profecto inexpugnabile oratio ,
ut
horainibus orantera , constat ex Sisara Chananaeorura duce a mu-
et tartareos hostes de-
triumphantem. Verum illis liere prostrato; ex Abimelech civitatum ex-
allegoriis el figu-
ris praetermissis in orante Moyse orationis pugnatore feminea manu percusso; exITolo-

apparet efficacia Scripturae namque testi- pherne, Assyrioruraducea Juditha, truncato.

:

Patres Grxc. in Paraph. - Ansel. in c. ii. Exod. — Lib. 4- Rcg. 6. - Sfrm. >• t|e
(1)
Ilebr. -(r^)L. 4. Reg. '9. - (4) Lib.
(2) S.
1. c.i6. -(5)Tcit.
(1)
Elizceo. — (4)
17. (2)
Scrm. 228. deTcnip. — p)D. Ghrysost.
(5)

Lib. 3. adv. Marc. 18. in cap. la. Actor.

V. 9
,3a O RATIO. — CONCIO IV.
Quam agnos- tuorum confecta peccata, quae mortem infe-
sit orotlo aiixiriatrix in bello

centes GotJti et Fandali^ in discrimine po- runt animae, intelligit Qiiiaiis qui aduersus :

siti oncni a Dcopostulant , et prosperitates hostes trophceum erigere cupiunt , peccatl

suasmunusdiwinum appellant. (i)Tot exem- mortalitas , cujus pellis utpote mortua sig-
pla stiinulant Christianos bella gerentes, ut num gerit^deponendaest. Deponatergo pec-
assi(iuis vacent oraiionibus atl instar Israeli-
catumqui inimicos detriumphare desiderat :

tarum , qui copiosissimum hostium exerci- qui absque loethali peccato orationi jugiter
tum conspicientes , ad suos fines approxi- vacat, hostilem yalentiam vincit : sic Moyses
mantem convenerunt in coelum, ut essent Amalecitas non ferro pugnando ^ sed preci-
parati in prcelium , et ut orarent (2) probe bus sanctis orando ,
dejecit , divinamque po-
scientes victorias, non tam armis quam pre- tentiam superavit.
cibus comparari. . . III. PARS. Deum credimus perfectce po^
Vprum ut preces victoriales ex.stant, debet ^^,^^ .^ ^^ majestatis (i); divin^e potenti* par-
eas innocua comitan conscientia. Civitatem ^:^.^^ orationem asseverat D. Chrysosto-
Hiericho, clausam atque munitam obsidere ^^^ .
^./^.^ ^,^.,^^ est homine probo orante
volens Gedeon, vidit Angelum Dei majesta- ^^^^j^^^^
r^^
Xanta est orationis virlus et
tem repraesentantem, evagmatum glachum potestas , ut divinam , i. Demulceat iracun-
tenentem sd)ique dicentem Sohe calcea^ :
^j^^ 3^ g^^^^^^ misericordiam : 3. Superet
mentum «c
i/itrtiuf/i nedibus tuiso ,, locus enim in quo
de jyLuiuiio^i .•
2 quodammodo 1 1 .
polentiam.
slns sa„cu,s cst. (3) Nonnull. autem apud ,_ q^..^^.^ ^,^,.^^ ^^. .
,,^„.i,„i^,„
Tho,lorc.lu>n per calceame.Ua temporalium ^,- -,
^i,„^,„tiam elieit. (3) Quod in-
sol icitudines
>uniLiiiiu iiiLciiheunt quae ab orantibus
IIC3 intel -i . c i-i / i
g I nuere videtursacerSponsus dilectam laudans i

denonen(
ucjjuiniiuo. 03 sunt.
auiit. « A iqui1
dicunt ea re si- c
Sponsam :
r\ .1
Quid •/ *• c /
videtis in Sulamite. nisi
•

fjnificasse Deum
j^miicuaar- j^cuiii,, ut so licitudines secu a- / //^ a 1 u .
^
ckoros castrorum ? (4) Ad hunc loquendii- •> i

abiiceret huic mortali vita3 adhoeren-

rium uLjjy. ^^1 _ _
modum merito stupet
•^ * ; tu j
Iheodoretus n •)
Quid :

tes. » (4) E las Gretensis per calceamenta ,1 c/wri cum castris i^a neque enim castris coH'
/ * . ^ • • •

3 V
._ ^»^

quod ai)nr£[andum
/ >5
,1
si£?rnucatum existimat humanum auxilium

,
^ ^
T^
est ei qui Ueum opitu-
...

^ 1
.

,
.

.
,
• •

1
•

ri ^
* 7

r^^i.
Unasi dicat
•

tnj
JNon :
u ,
veniunt chori , pax enim bello contrana est.
«
minus est* contraria
» -^
,

pax
•

:
•
• 1. •

atorem liabere desiderat. «Galceamenta ad

, .
i m _, u
bello, quam chori castris : in choro namque
i, _ • . • •

lerarum et serpentium morsus cavendos m- 1 • .• • • » •r» •

_._.
, .
t
T^ . . , ecclesiastici , in castris milites commoran-
ducimus eum Fporro qui T : iJeum opitu
^ ato- » u r. t i- .
tur. In choro auditur psalmodia et musica:
1
, ,

rem habet ,' neminem metuere oportet, ^ me- •

, »
castris tormenta
ir ».
resonant;
. •
1
•

, '.,. . in belhca in
nto proiiide hic, velut supernum auxilium u^ i * rt i i
' •• • •
1
A I 1 I
cnoro laudatur Deus, in castris blasphemiis
i .. 1

lam consecutus ,' ab Anorelo

J
monebatur ut 1 i • . j- » j-
. • •

.
'^ -1. 1 . , I
lancinatur ; in clioro vipet concordia et di-
seipsum omni humano auxilio denudaret. » 1 »• . r •_ j • .
• •

,^}r^ r^ '1 II . • • 1 lectio , in castris regnat vindicta et

.. ..

animad-
(d ()ui enim J)eum in bellonon impiorant,' •
r^ •
rpi j
^ ^ ^ , ,
^ ... .. . . . versio. Dubium 1
a Iheodoreto propositum
..

,
sed excludunt et in suis armis , mihtibus , at 1 • •, -

^ '
, v-k ipsomet^ acute
'
^
solvitur J\imirum *
natura , i^b
,
:

et potentia duntaxat conlidunt- contra Deum *-^.

1 l- •* . •
*
^ orantis animce per hoc nobis exprimitur. . . ' .

pujTiiant et soepe soepius victoria irustran- t?^

, 1 au- /• j-s . •

\ ^ r\ I- •• ' T>. i-ii Etenimdum apudj Altissimumpreces lundit^ •

tur. ()uod nmuit ipsemet Deus bedeoni con- , rr r -* * •;•!• n/r-r.^ \ - - •

f.^ ,. ,. n/i et musici ojticium jacit et militis. ^nniis est

^
1 .
\Y:\M,xn\An\)Vdc\idi\.\\TO. Multus tecum est po- . • •

; / 71^ 7. ^/^N pugnare, musici est vocum concentu aures

; . . •

puius ncc traaetur Madianin manu eius.io) cc •

T> .
A7
J \ J demulcere. tt.
, . Utrumque othcium
• exsequitur 1 .
1 1

nationem subiungit: iVe ^/orze?/f/'co/i/m /«e . . / 1 • • • •

T T \ n/iI •/, ;./ iiomo lustus dcvotc orans. Musici quidem ' •
,
1 ti//

Jsracl ct dicat : Mcis viribus iiberatus sum. ^ ./•^. •* - •

dum
j
placat iram: militis vero dum vincit
j 7
.,

Ti c •
A !• 1
•
•

l hi balvianus: « Audiant omnes contraria './.7 x .•! . rc . . •

ininncwilem. In orantibus utrumque oiricium

nomanorum
T^r»mnn//i...m «««
non ;»o T •> • mihtum cnsibus amian tuF , c/ Wrt</7i «/ic/jy^-
^
ita dicens .' quis est non . . .7 /^'n •
i »•.
itasentiens?rp.isnostr.'eparlisnonpropeiu- J^'' A'J
eorum {^) ut animadvertit '^'''^'^''^

giter in hacparle blasphemus ? ..^6 Tandem ^* Ghrysostomus 05^^/2^^/z^ /7^r hoc quod ,

wlpm canentes et laudantes sic vincent Dei ira-

uiem Fliic melius ^i
i^ietensis .«.r..o
r.iias rrpf^.ic^c •. ,
ad propositum i- .
' • • •

npr nlpf^impnm ex
per caiceamenia pv pelln)us
T^^ir.K,.c M..:«.or cundiam , eiusque
t exorabunt misericor-
auinialium mor- t ' j
diam.
(i) Salvian. L. 6. d,. Provid. - (,) Lib. t. Marhab. 3. ^* -^"^* ^"^ Christianos a Dco orbis accepit,
— Josuc 5.
(5) (4] Qriacst. ;. j.i Exod. (.S) In — — Orat.'
I. Apolog. Greg. >az. (o) Josuc G. —(7) Lib. — 6. de (0 Tert. ApoL 24. (2) In c. 7. Matth. — — (5) Terl.
l'roverb. Lib. de Pat. i3. -- (4) Caat, 7. (5) Psal. 149.
 1:

OR ATIO. — GONCIO IV. 1 3

deprecatores Dei esse coeperunt (i); qui Dei tatum extorsit beneficium et divinam poten-
misericorcliam exorare praesumunt. Pioe hu- tiam ad suam inclinavit voluntatem Cha' !

jus proesumptionis binum invenio in duabus ncuicea fuit pertinax in precibus , sapiens in
piis feminis exemplum : Juditham prodit sa- responsis, fidelis in i^erbis prcetereuntem
,

cer textus sic Deum orantem : Exaudi me res>ocat^taceniemrogat^excusantemadorat^

deprecantem , et de tua misericordia prcesu- negantem inclinat (i) ; qui animosa Ghana-
mentem. (2) Supplex orationis praesumptio, n£3eae fide et oraiione exoratus, dixit ei « O :

fasius est oralionis, divinam aemulans mu- muHer magna est fides tua ! Fiat libi sicut
nificeqtiam quae ne a praesumptuosa vinca-
: vis.» (2) Ahas curationesomnipotentisua vo-
tur oratione, etiam audacissimae praesump- luntate operatur Ghristus at in proposilo
, :

tionis vota transcendit. Ut enim ait Enno- curationem Dominus velut omittens, remit-
dius , ingerit superna dispensatio , etiani tit in orantis feminoe voluntatem Fiattibi :

quod supplicare humanitas non prcesumit, sicut vis : quasi puella non tam Ghristi po-
(3) Gregorius Nazianzenus sororem adhuc testate sanata sit quam suppUcantis matris
Gorgoniam de pia orationis praesumptione oratione, ad cujus voluntatemaccommodala
conimendat : Jd altare cum Jfide procunibit est Dominica potestas : Fiat tibi sicut uis
Gorgonia; tandem pia et prceclara quadam tua voluntas , mea omnipotentia quodara-
impudentia fertur, (4) Pie impudens et sim- modo est , tuum velle veluti meum est ,

pliciter superba dicitur Gorgoniae oratio , posse , quidquid possum imperando , tu po-
quae tanta spei certitudine efferebatur , ut tes obsecrando.
praesumeret ea omnia se posse quae potest Neque minus apparet orationis virtus in
impetrare. Oranio humiUs quaedam superbia Hemorroissa quam in Ghananrea. Quemad-
est, pia quaedam impudentia de sua humiU- modum enim hoec latentem cognovit Ghris-
tate divinam misericordiam exorans , ut ex tum ejusque potentiam ad suam voluntatem
Chananaea et Hemorroissa comprobatur. incUnavit , sic iUa , Salvatoris tangendo
DeChananaea. « SoUicitis auditoribus (5) fimbriam, virtutem attraxit , qua sanata est
Beatus Marcus(6) non parvam generat quaes- a fluxusanguinis. (4)Verum uti Marcus inge-
tionem dicendo et inde surgens Dominus, neravit cjuajstionem circa Chananaeam , ila
:

abiitinpartesTyrietSidonis,etingressus do- Matthaeus EvangeUsta generat quaestionem

mum, neminem scire voluit, etnonpotuitla- cum dicit (5) Et statim Jesus in semetipso :

iere. P^oluit et non potuit:velle et non posse, cum cognovisset virtutem quae exierat de
nonest dii^inw majestatiSjCst infirmitatis hu- eo, conversus ad turbam ,aiebat : Quia teti-
mance : scriptum est enim{j) Omniaqucecun- git vestimenta mea? (6) Gui discipuU dicunt:
:

^we voluit Dominus^fecit in ccelo et in terra, Turbaete comprimunt, et dicis Quis me teti- :

inmari,et in omnibus abyssis. Et Apostolus: git? « DiscipuUsvidebaturquod onines tange-

Voluntati ejusquisresistit?{%)Succumbitne- rent Dominum solo corpore comprimentes,
cessitati,qucenon libera et absolutaest i^olun- et taU carnali incursu omnes simiUter junge-
tas Leprosus dicit ad Dominum : Sipis,potes rentur : at iUe qui aUter senserat et aUter in-
.

me mundare; et Euangelista dicit : Voluit^ quirebat,pervenisse muUerem admajestatem

et non poiuit ; quid ait Beatus Marcus P Nun- suam , ad suam penetrasse virtutem, mente,
quid extollenda ita est mulieris fides , ut in- non corpore , non communi tactu , sed fide :

clinetur Domini possibilitas et voluntas P unde clamat , non homo , sed Deus Quis :

aut est tanta sagacitas fidei , ut volente Do- me tetigit ? ut eum proderet virtus operis ,
mino dii^inum valeat investigare secretum P quem tunc humanitas occuhabat. » Eamdem
EvangeUsta dicens quod Ghristus vohiit la- difficuUatem urgetet solvit aUorsumChryso-
tere et non potuit, mirum in modum Gha- logus de Ghristo aiens^y): «Dum interrogat,
nanaeae fidem et orationem commendat fi- velut ignorantiam profitetur
: exiisse virtu- :

dem quidem quae sic inveniri nolentem vo- tem de se sentit, ad quam exierat , nescit ;
luit investigare Ghristum, ut beneficum re- quod praestiterat , novit; cui praestiterat ,
mediatorem meruerit invenire. Oralionem ignorat ; de persona dubitat, cjui certus est
eliam , quae adeo fuit potens , ut ad eam de salute coUata ? Verum non ignorantis
Domini possibiUtas et voluntas fuerit incU- errore, sed majestate Dominus hic scienlis,
nata. O rnagna viduce instantis ad perseve- et praescienlisinterrogat; necquod occultum
rantiamorationis{^,y'\vi\xs(\ndd2iVio\ex\\.e op- sibi esset , requirit sed et ipsum sibi bene :

esse cognitum , sic demonstrat dum tali- :

(i) Tert. Apol. 4o. —

(2) Judith. q. —
^) Lib. 4. -
Tli.. ao. - (4) Orat. pro Gorgon.
-
(5) Chrysol. Ser.n. (1)
. , . . , -t ..1
D. Annbr. L.b. 1. in Luc. c. - _(a rvTaith. iS.
. n .-^

.00. - Marc. 7. - (7) l'sal. 1.4. - Kom. 4- - (^) MaUhiS.- (4) Malth. 5. (:i^').^oI. (5) bfrm.36.- -
(9j
(6)
Tert. Lib. de ae». 33,
(8)
(^j Ohrysol. Scnu. 100. — (7) Scnu. -^6.

9-
 P :

j32 ORATiO. — CONCIO IV.

ter qiwrcmlo cunctis ignorantibus solus (i) Theodoretus tamen orationi tribuit om-
,

ni^^rit quod latebat. Interpellatricem tacitam,

nipotentiam. Omnipolens oratio ciim sit ^

et su^ijerenlem cof^itationibus solis ac post una omnia potest. Neque impertinenter

, ,

lerf^um viriuiis suoT? adhaerentem non ut Theodor. (2) orationem omnipotentem nun-
,

discussor iiescius, sed ut praescius inquisitorcupat : quia Dei aemulatur, adaequat et velut
nroducit in medium , suisque facit astare superat potentiam. Deiaemulatur potentiam
conspeciibus ut quce sibi portarat sahitem, Dei potentia nulhs arctatur finibus, sed ad
omnibus reportaret et qua3 virtutem proba- omnia possibiha extenditur Jn non omni-
,
:

rat afTiiosceret majestaiem nec rediret ut potens oratio, cui omnia possibilia sunt(^),
:

pulabat incof^nita, quae plenam sibi dederat neque uUos virtutis suae agnovit terminos ?
notionem. « Multus est Chrysologus tum Sacramenta hmitatam habent virtutem. Bap-
:

iii probando Christum non esse nescium tismus peccati originahs maculas lavat Con- ;

tactus mulleris ; tum in afferendo rationes firmatio ad confitendam fidem roborat; Pce-
cur voluerit Dominus feminam non latere , nitentia animam de morte peccati ad gratiae
scd adstantibus cognosci verum non decla- vitam suscitat ; Eucharistia gratiam sanctifi-
:

rat qutTuam fuerit illa virtus quam ase exiisse cantem incrementat ; Extrema Unctio cor-
prochiniat Salvator quam prodiisse existi- pori sanitatem communicat ; Ordo potes-
:

mat Neotericus omnipo- tatem ecclesiasticam subministrat Matri-

(i) a tacitaet velut ;

tente Ilemorroissa? oratione enim fe- monium speciemhumanamconservat quod-

, ficet :

uunx sanitas processerit a Christo quia ta- vis sacramentum finitam et limitatam habet
;

men non dicitur operata a voluntate Christi, virtutem : atorationis potentia estiUimilata,
sed ipso (piasi nesciente processisse, credi Christus Dominus absque ulla restrictione
potest quod feminae oratio omnipotentiae orantibus omnia promisit: « Si quid petieri-
aemula piissinmm Deum tanta precum amhi- tis Patrem in nomine meo dabit vobis, » (4)
tione pulsavit. (2) Magnafuit promissio Ehae Eiisaeo facta Pos- :

Andjiiiosus post dominatlonem et impe- tula quod i>is ^ ut faciam tibi^ antequam
rium anlielat Oratio etsi de se humihs et
: tollar a te. (5) Non inferior fuit promissio
supplex , imperium tamen ambit , sibique Assueri regis, reginam Esther sic alloquen-
dominationem arrogat quare nuncupatur a : tis Quid vis, Estlier regina P etiamsi dimi'
:

Clemente Alexandrino oratio dominans (3) ; diam partem regni petieris ^ dabitur tibi. (6)
quia supplicando jubet, et rogando imperat. Sed longe majora rex Salomon Bethsabee
Ut enim belle ad propositum ait Ennodius : matri promisit Postula quod vis ut dem
: ,

Pra^cipio spe futura quce deprecor. (4) Id

,
tibi. (^) Sed illae promissiones et quaecunque
est, adeo certus sum impetrare quae in ora- aliae quae unquam factae sunt , non merentur
lione expostulo , ut non tam rogare videar comparari promissioni Christi , qui oranti-
quam iniperare Quid amplius dici potest ad
: bus promittit, non dimidium regni aut in-
commendandam orationis potentiam , quae tegrum regnum , sed omnia in universum
omnipotenii et independenti Deo velut impe- quae a Patre suo postulaverint. 6*0/«^ /)<?«^
rare prasumit cui Deus velut oblemperat:
; dicere potest , qui solus omnipotens est (8) :
et ut fatur Josephus
,
factus obediens Deus solaque oratio potest omnia impetrare, cum
pluit P (5) Loquitur de pluvia Eliae oraiioni- sit omnipotens , et divinam velut adaequet
l)us obtenta neque minus admiranda fuit
: potentiam.
Josue oratio ad cujus imperium in medio Divina poientia, quae ad omnia possibilia
coeh stetit sol ohediente Domino uoci homi^
, extenditur , est ipsamet Dei voluntas , quae
nis. (G) Quam potens est hominis oratio absolute valet naturae leges , et ordinem in
,
non tantum Dei amljiens audientiam, sed mundo positum immutare. Quare Marcio-
quamdam velut Dei obedientiam obtinens. nem merito insequitur Tertullianus Quid :

Quain bcati cssemus , si quam promptam fiaturam aduersus Deum prcetendis quasi ,
crga nos Dci
audienliam legimus , tam non liceat mutare , et legem non sen^are P
prompfr ipsuin audire vcUemus.
(7) Praefata Oratio velut adaequans absolutam Dei poten-
oratioius vinutem multum praedicant
, sed tiam, ordinem naturae immutat. Mundusex
ejus efficaciamagissplendel, divinam
poten- corporibus coelestibus et elementaribus coa-
liam velut superans.
lescit , oratio autem corporum coelestium et
6. Cujus potcstas suinina, nisi Dei solius elementarium ordinem immutat. Ccelum pro
(1) Sclad. in JucVnh. §. 21. _
(,) Salv. Lib. 4. de Tert. Lib. de Test. An. 2. - (2) In Ilisfor. Reli-
.ubern. - jo) 1. Strorn. - Lib. 5. Ei.ist. i/j. _ gion.
(,)
~ (3) D. Bern.
-
(4) Joan. 16.
-
(5) Lib. 2. Reg.
W L. ij. -
c. 0. (6)
(/4)

Josue 10. -(7; Salv. L, 2.de Gu- 2. — (6) Esther. 5.

-
(7) Lib. 3. Reg. 6. (8) D.-
r*er. Uei. f,, ^J ^" °
tihrysost.
 ORATIO. — CONGIO IV. i33
llbito Elias orans claudit et aperit. Juhet et SiveAngelus Deum repraesentans, sive magoi
clauditui' ccelum; orat postmodum et aperi- consilii Angelus Dei filius, ut volunl D. Jus-

tur : ut sanctorum meritum monstraretur , tinus (i), D.Hilarius (2)etD. Ambrosius (3),
non solum in terris posse quod voluit , sed luctatus fuerit, oratio adeo Jacobum fortem
et coelestibus posse imperare quodcunque reddidit, ut dicatur Deus illum ^«/^erfl-/-^ /^o/«
petierit. (i) Ordinem corporuin coelestium posse et quasi cedens orationis viribus,
:

simul et elementarium suis precibus immu- inducias peiit a Jacobo et se dimitti ab eo

tavit Moyses Hinc est ,
: quod Jit harum expostulal Dimitte me, Tanquam si nostro
:

suffragio Moyses Deus , et ad triumphos concipiendi modoresistere non valeret Deus

suos militare sihi omnia mandat elementa. Jacobo oratione armato. Hanc Jacobi luc-
Jubet mare discedere , durari undas ^ pro- tam et velut reportatam de Deo victoriam
funda siccari , coelum pluere : datfrumenta, refert adhuc Osee propheta In fortitudine :

ventos spargere cogit carnes noctem splen- sua directus est cum Angelo et invaluit;
, ,

dore solis itlustrat , solem nubis temperat et confortatus est. Flevit et rogavit eum. [^)
velamento^ petram percutit, ut de recenti Neque minus fortis fuit adversus Deum
pulnere frigida sitientihus det fluenta. (2) Moysis quam Jacobi oratio. Israeliticus
Plura dinumerat Cbrysologus porlenta, quaj populus adoiatione vituli Deum ad iracun-
sua oratione operatus est Moyses , in coelo diam provocaverat, qui ut de tanta injuria
et in elementis. Neque solus tot mira patra- sumeret vindictam, illum disperdere decre-
vit oratione. Namque Josue solem immobi- verat Moyses tamen sua oratione Deo res-
:

lem reddidit, Elias dejecit ignem de coelo (3) titit ejusque velut potentiam ligavit ideo-
, :

naturali impetusursum ascendentem;Simon que ad Moysen ait Deus « Dimitte me ul :

Magus in aerem volans, Petrus flexis geni- irascatur furor meus contra eos, et deleam
hus precatus est Dominum , et prcecatione eos, faciamque te in gentem magnam. »(5)
sancta , vicit magicam leuitatem, prior enim Paraphrastes Chaldoeus legit: ^ Intermitte pre-
ascendit ad Dominum oratio quam i^olatus. cationem. » Quid est servo dicerex Dimitte
(4) Naufxagans Jonas « oravit ad Dominum me ,
nisi deprecandi ansam prcehere ? (6)
Deum suum de ventre piscis » et ut:fatur Adeo audax est oratio ut Dei omnipoten-
Gregorius Nyssenus, oratio Jonce cetum do^ tiam hgare prsesumat. Dei potentiam seri^i
mum effecit. Petrus et Joannes moverunt preces impediehant (7) ; Deumque ne popu-
terram. Nam, ut refertur in Actis Apostolo- lum percuteret , quasi vinctum tenebant , et
rum , cum orassent, motus est locus in quo ob hanc causam feriendi licentiam qucerit a
erant congregati. (5) Nec mirum si cceU et Moyse ,
qui Moysen fecit. (8) QuiUcentiam
elementa orantibus obtemperant , cum adeo petit, se velut inferiorem confiteiur, etquise
potens sit oratio ut divinam quodammodo dimilti expostulat, recognoscit alterius sub-
superet potentiam. jiciquodammodopotestati et ab ejus depen-
Basihus Seleucus ad istaEhae stupet verba: dere voluntate Cuienim dicitur dimitte me,
:

« Vivit Dominus, non erit per hos annos ostenditur quod tenendi haheat facultatem.
ros neque pluvia , nisi per os meum. » (6) (9) Deus proposito etiam praemio Moysen
Esto , o Elia, ccelum remoreris , quid Dei rogat ab eoque Ucentiam puniendi ingra-
,

compescis humanitatem? Esto i>el adi^ersum tum populum efflagitat. Verum tantce Jorti-
conservos edicta extrahas , quid Domini po~ tudinis est charitasipsam omnipotentiam
, ut
testatem rapis ? Nuhes coercuisti , ac creatori impotentem quodammodo reddat. (^io)Moyses
vel imperium commiitis, nequaquam vii^it sua oratioue vicit invincibilem , superavit
Dominus, Jiisi per os meum Slupenda fateor
. omnipotenlem , fortissimum tenuit, et ira-
Ehae oratio, quae Deo velut imperare proe- tum Deum ne puniret populum impedivit,
sumit sed longe magis admiranda Jacobi ,
: Nam, ut subjungit sacer textus , placatus-
Moysis et Aaronis deprecatio divinam quo- que est Dominus, ne faceret malum , quod
dammodo potentiam superans. « Transivit locutus fuerat adi^ersus populum suum. \\\X'
Jacob vadum Jaboc, et ecce vir luctabatur cusque admirati sunius victriccm de Deo
cum eo usque mane, qui cum videret quod omnipotente Jacobi et Moysis orationem :
eum superare non posset , dixit ad eum : restat ut victoriales Aaronis preces effera-
Dimitte me quoniam si circa Deum fortis
: mus in medium. Mox ut terra Dathan et
fuisti quanto maeis contra homines? »
(7)
,

(1) Dialog. cont.Triph.— (9)L.4. do Trin.

(."^) L. de-
(i) D. Chrysost. Serm. in cap. 16. Act. —(2) Chry- Fid. c. 5. —
(4) Cap. 12.— (5) Kxod. 52. (6) D. (urg.—
solog. Serm. 43. —
(3) Ecclcs. 48. —
(4) D. Maxim. L. 9. Moral. y. L. c). —
(7) D. Hicr.
Fpisl. a. (8) D. —
Ilomil. 5. de S. Apost.— (5) Act.4. —(6) Orat. ii,— Bern. Scrm. de Magdal. —
(9) D. Ilicr. iuc.
iS.LiecU.
(7) Gcnes.5a. — (10) Bern.Scn. toui. a. Serm.3.
 ,

,34 ORATIO. — CONCIO V.

Abyron cum eonim familia (.levoravit, coeplt pro ipsa implenda justilia ^ et sanctificatione
populus advorsus Moysen et Aaron murmu- pro noinine Dei , non pro vincendo uicino,
lare. Quod ita Deo tlisplicuit ut murmuran-
sed pro domanda a^aritia. Hinc sint preces
nostroi ^ intus nos adjment luctantes^ et co^
lem populum incendio delere decreverit ;

quapropter Moysen et Aaron slc alloquitur ronent viventes (i), coelesli et immortali glo- :

Rccedite de medio hujus multitudinis , etiani riai corona.

nuncdelebo eos (i), suumque exsequens pro-
••*••«»••
positum brevissimo tempore qualuordecim
hominumetseptingentosvindexnam-
inillla
mNriO
^.wi^uiu OTTTIVTA
i^uii^ ia.
ma consumpsit, cceteros in cineres redactura,
obslitlsset Aaron, Lj
ni ousuii33ci.^ai qui stans iiiter mortuos
,
^
ORA^Tio^vMcommendandarum(7)x)\uresm 7 ? / \ i •

ci cncniLOy /pro / /
et vivcntes popuio aenrccatus est 7. et , ^ -u i ^ •
1 • • • .•
/ superioribus subministravimus rationes de-
nla"a ccssavit. lanlam populi stra^em
/.'o
et
sumplAS
* ,
ea: i^irtuositate
• ^ •^ ^ • •

ipsius orationis. mi'

...
.,
am Aaronis de V*
S '^ . . . •

&'"":.
1
«donosam Ueo irato et ul- 1 ./. ^ ... ^ •/. ; •>• .
\
r c n ' rificentiis , et numerositate jnirabili ^ atque
luic victonam
tore viv-i^iia refert bapiens Froncrans : ...-^
.•/•. /q\ /^ .
^

cnini homo sine

,
•"
qucrela.
i .5
t

deprecari
1
pro
I
i
ponu-
i
' t '^
prcestantia
'
valeat
1 ^ ...
utditatum,
oratio
Quantum autem
11
particulanter declarat
lusti ,
,
(3)
/• 1 •.

lis : profcrcns senntutis suce scutum,oratiO'

^ r
multiphces n
Doctor
.

Anpjelicus f,\*-
a \- , • • j-
,^ t\ eius dinu-
/ ,. .
',,
(4),
nem ct /t)cr incensum dcprecatwnem altcifans. _ r/.^ tvt
, ^^
- - -
'
y,^ ^ merans ettectus. Nam, i. Iram Dei mitiffat , .

.
' < . ' ,
.,
rcstitit ircv Dei , et finem imposuit necessi-
r
.'
..
,
.

omnia impetrat, Deum ut.1hommi obsequa-

.

/
..ta ••i^
tati. ostcndcns quoniam tuus est ^'tamulus. i- * r .• . • . •
*
»^ .
tur, mchnat; 2. xAngeli oranti assistunt
^^L, .c .
A
Rationem subministrat bapiens cur Aaron
orationes ejus Deo offeruht, 1 • . • et divinas hbe-
1.. •'f
T^
^ o f\
•!•..•£ rahlates
^ .• r
reierunt; o. (Jratio lusti a mahs
'• •

hominem n
. . . • •
1
restiiit ir.neDei: quia scihceterale usramulus, , .
. • •

. '
^ .
r^ liberat,
..
peccatorum veniam impe-
ei
,
liomo innocuus et sine querela.
1
Lur au- . ^ 1 .
^ 1 • • ^

nx T^ r • •
' ^ pelht; 5. Umnibus elementis et creaturis
pars Deo non lamulatur,
1
lor Chnsiianorum '
1 • .• 1 r • 1
•'
.,
, ^ K' . rn i dominatur • , solem sistit , coelum ciaudit 1

sed erronbus et vitiis mancipatur. Iribus •

, t i- •

ividit,

«. ..^...iquentL in se debita non refaxat. f3)

H. oc tnno impedimento orationes nostite
rr cr '
ir .
/ . ,.
,
'
,

I
^ J

•
,.

>
^
•

viones ac tempestates sedat; omnes virtutes

. r\ •

et gratias e coelo advocat , Deumque omni-

1 1
1

elliciunturinetiicaces.Velquiapostulamusres ^ 1 1 t . /^\rr . • •

.,,^- ^
^ •„ •! •
\ ' ,
noxiasvel saltem saluti nostraecontranas, vel
'
1

1
,.. , .

.
.
,

,
potentem vincit.etquodammodo
* •
hgat.foilot
•

oralionis etiectibus et portentis in praesen-

rf •• ^ . . .• •^ ^
quia in sceienbus nostns perseveramus; vel ^. ij i .. .^ •
*^
tt.^
tiarum addendaest tantummodo e
i
,,„• •n , i T •. • • • • us, i.Uti-
quia iliatas nobis iniunas dimittere denegfa-
1
,- i- t o /^ • •
^ htas, 2. racilitas,' o. Lontinuitas.
mus
ttiMc n..^.i * 1
(^uoa tripiex maium
.
:
1
dum a se unus-
1
^

qnisque studiosius detraxerit , securus studio I. PARS. Oratio Dominica complectitur

orationis incumbat , et ea quce petit precibus, omnem pene sermonem Domini omnem ,

se inipetrarc libera mente confidat (4)i.Depo- . commemorationem disciplince , ut re i>era in

iiamus inlmicias , dillgenter praecavenies /le oratione breviarium totius Evangelii compre-
in ifiaorationis constituti, ad pairemcum ira fiendatur. (6) Oratio quoque incommuni,
accedamus. (5) Mundemus conscientias 2. omnesbonorum species continet i Hones- : .

nosiras a sordibus peccalorum et sic ani- tum quidem , quia vitam honeste et lauda-
,

mabus sanctitale decoratIs,et charitate suf- biliter componit : Fere enim recte noi^it vi-
flammaiis poierlmus dicere cum Prophela ^ere , qui nouit recte orare. (7) 2. Delecta-
,

Regio I)ilexl qnoniam exaudiet Dominus bile etiam

:
quod asseverat ipsemet Deus per
,
vocem orationis nicce (6) quasi cerlus sit Lcetificabo eos in domo orationis
a os Esaiae : :

Deo exaiidiri, qui

ardenter diligit. 3. mece.{S) Deum Tandem, 3.Utile: utenimait Ruffi-
Preces nostrw non sint pro rebus secularibus
nrrptprpiintihnc nt t^^..-,
,^ ,
(0 D. August. Lib.
, r-u r
5o.
tr
Hom. Hom, i5. k w — ^
(2)
^ t
Tert.
prcBtereuntibus • -
ct trau.utorus
, et i>ice vapo- l.
dc Ex. cLt. .0.
.

- Cuillel. Pa.is. L. de Rhefor.

Sap. 18. —
(3)
— in Rogatio. —
ris €i'anescentibus sed sint preces nostrce Div. c. 1. (4) Serm. (5)

^^ \..r«
,

.r. I \ Q. o „v r. .
Matth. 21. — Jos. 10. — Dan. ~ Job. — 9. 12.

2 HoO?r^' Srrl'"'^
P-
'^-."i^^
^- ^^"K"^*- ^""'- M^"»»- 2..- Josueio.- L. Reg. i.-Exod. .4.- 4-
•
iV.t.?;. -Vk^i ''^ '"'• '''• '^ ~ -(6) Tert.L de O.at. .._(;) D. August.
^ ' ';T''
^ de divers. —
f^'^^'^^'
aerm. Cap.56,
14. (8)
 OUATIO. ^ CONCIO V. i35
nus presbyter Aqulleiensis , nihil utilius situ suo redcUdisse.[iyVoiV2i\.Yum\.e^i\movM^
potest facere servus Dei in hoc seculo quam Calvinislarum damnant eiTDres , orationis
orflr^ /^^M//2.(i) Trina aulem potissimum de utilitatem demonstrant , quot; in quantuin
causa Deum rogamus scilicet ut indulgeat , : satisfactoria , prodcst etiam defunctis , non
exaudiat et priestet. Ad haec tria utilis est secus ac vivis quibus est impeiratoria.
oratio Deo facta quia est , i. Satisfactoria;
: 2. Ad orationem nos hortatur ipsemet
2. Impetratoria ; 3. Meritoria. Christus Qucerite et inuenietis; putsate et
;

I. Hcec patientia corporis precationes aperietur vohis ; petite et accipietis (2) Ra- .

comrnendat , depj^ecationes affirmat ; hcec tionem autem cur nos tanto studio ad ora-
aures Christi Dei aperit, sei^eritatem disper^ lionem stimulat , statim subjunglt Petenti :

git , clementiam elicit. (2) Siquidem oratio enim dahitur ^ et pulsanti aperietur ^ et qucB-
est satisfactoria
, modo adsint aHae conditio- renti invenietur (3), his verbis denotans
nes ad satisfactionem requisitae opera enim : quam impetraloria sit oratio quoe quatenus :

satisfactoria ad eleemosynam
jejunium et ,
petitio est , virtutem habel impetrandi pe- ;

orationem reducuntur ; sunt enim opera titio etenim ex natura sua inducit Deum ad
poenaha : eleemosyna bona temporalia pau- donandum quod petitur , quia benefacere
peribus erogat , jejunium carnem macerat, et dare ejus bonitati et munificentiae conve-
oratioanimam corpusque Deo humiliat. Ora- nit Justo enim dicit Deus : Pete^ et daho :

lio in quantum est satisfactoria , non est fa- tihi; cogita , et faciam : si sunt ergo utilia,
cienda pro bealis , quia nullam in coelo pa- accipiet protinus : autem nunquam
inutilia
tiuntur afflictionem, neque etiam pro praes- petet, sic erit idquodvult. (4) Quam promp-
citis, quia tormenta quae sustinent in infer- ta divina beneficentia, quse cogitatae dunta-
no,nunquam finem habebunt. Potest tamen xat et mente habitae humanae necessitati
subvenit, antequam hngua imploret auxi-
fieri pro ipsis orantibus, pro fratribus etiam,
non solum in terra degentibus , sed etiam in hum Divinae hberahtatis cogitatio , velut !

purgatorio patientibus Sancta ergo et salu- orationis meritum ad impetrationem addis-

:

hris est cogitatio pro defunctis ejcorare ut a

citur, et nostrre mlseriae et necessitatis co-
,

peccatis sohantur (3) ex D. autem Augus- gnitio, auxihi votum prsecurrens , impetrat,
:

tino , lihros Machahceorum^ non Judcei , sed quod nondum exposcit. Cogita et faciam :

Ecclesia pr^o canonicis hahet. (4) Ut autem nedum oratio est, et de impetratione gloria-
ahorsum animadvertit D. Augustinus, « in tur, « electi mei non laborabunt frustra, quia
Machabaeorum hbris legimus oblatum pro semen benediclorum Domini est, et nepotes
mortuis sacrificium ; sed etsi nusquam in eorum cum eis Eritque antequam clament, :

scripturis veteribus legeretur, non parva est ego ea:audiam.[^)»

universae Ecclesioe (quae inhac consuetudine Duplicem qucestionem proponit , et acute
claret ) auctoritas , ubi in precibus sacerdo-resolvit D. Augustin. (6) « Quaeri potestcur
tis quae Deo ad ejus aUare funduntur, locum opus sit verbis ad Deum orare , qui omnia
suum habet etiam commemoratio defuncto- scit antequam fiant , et novit quid nobis sit
rum.» (5)Ad juvandosmortiiosjviventeshor- necessarium , antequam petamus ab eo ?
laiiir Sanctus Chrysostom. Juvetur mortuus, Hic respondetur, non verbis nos agere de-
non lacrymis , sed precihus. (6) D. quoque l>ere apud Deum ut impetremus quod vo-
Ambrosius ad Faustinum de obitu sororis sic lumus, sed rebus quae animo gerimus , et in-
scribit Non tam deplorandam quam prose- tentione cogitationis , cum dilectione pura
:

quendam orationihus reor , nec moestifican- et simphci affectu sed res ipsas verbis nos :

dam lacrjmis tuis, sed magis ohlationihus docuisse Dominum nostrum , quibus me-
animam ejus Deo commendandam. Neque in moriae mandatis , eas ad tempus orandi re-
hacmateria omittenda estTertuUiani aucto- cordaremur. Sed rursus quaeri potest , sive
ritas sic loquentis Sciofeminam quamdam rebus , sive verbis orandum est , quid opus
:

'vernaculam Ecclesia3,forma et cetate integra sit ipsa oratione , siDeus jam novit quid no-
functam : postunicum ethreve matrimonium^ l>is necessarium sit , nisi quia ipsa orationis
cum in pace dormisset y et morante adhuc intentio cor nostrum serenat etpurgat, ca-
sepultura , interim oratione preshyteri com- paciusque efficitad excipienda divina niune-
poneretur , ad primum halitum orationis ra, quae nobis spiritunliter infunduntur? Nori
manusa laterihus dimotas , in hahitum sup- enim ambitione precum nos exaudit Deus,
plicem conformasse. rursumnue condita pace.
' J l / »
">

(i)Tert. de An. 5i. (i) — TmL ,

L. (le Prarsc. n.rrpt.
, ,, ,. .

(i) In Ps. 60. — (2)Tert. L. de Pat. i5. (7^) Lib. 2. — 8.— (.'^) Tert. L.de Pr»sc. Ilapnt. i i.— (4) <:i^«". A'''» >•
Mach. 12. ~ (4) Lib. 8. Civ. 56. —(5) Lib. de Cura Strom. —
(5) Esai. 65. —
(6) Lib. a.de Strni. Dom. ia
pro Mortuis cap. i. — ^5) Hom. ^\'n\ i. Gor. Mont. c. 7.
 ,36 ORATIO.— CONCIO. V.

oula paratiis est siinm lucem (hre nol)is, non

necessario velut naluroe inipelu ad benefa-
visihilem sed intelli^nhilem et spiritualem : cientlum feratur ; sed quod ita est ad bene-
scd nos non semper parati sumus accipere ; faciendum proclivis, ut quodammodo plus
cum inclinamur in alia, et rerum tempora- apud illum indulgentia valeat quam apud ,

alios necessitas possit , quod ad Trajani lau-

lium cupidiiaie tenebramur. Fit ergo in ora-
lione conversio cordis ad Deum, quia sem- dem mentitur Plinius , vere de Deo assera-
ner dare parnlus est, si nos accipinius quod mus; cujus munificentiaaemulatur humanam
dederit. « Tania munificentia praeditus necessitatem , cum magis pronus ad henefa-
ernt Tlieodoricus rex ut petentihus duplo
,
ciendum proclivis, quamvis munera Hhere
hir^^iretur, quasi eis deheret ea quse gratis largiatur ;
tum quia posita promissione, qua
douahat.» ]S ccheTugnitas vestra unaFemune' orantibus dare pollicitus est necessitate con-
rntione contenta est , honorem geminat , et ditionataet secundum quid, donare tenetur
sdulio donnre paratj quasi deheat oninia quce ne habeatur in promissis infidehs : Fidelis
prasfnt. [i] Deus eliam ita est ad benefacien- Deus
seipsum negare non potest, (i) est ,

dum pronus ut orantihus se

,
quodammodo autem polHcitatio
est conditionata,non
Illa

n'Tnoscat suorummunerum debitorem.Quan- absoluta ; alias orationem semper sequeretur

do Deus post orationem concedit gratiam , impetratio , quod falsum etiam ipsa expe-
eam coucedit,non tanquam gratiam, sed tan- rientia comprobatur. Multi enim orant, ne-
qunm dehitum non velut lihernle donati- que tamen obtinent quod expostulant qu;«
; :

vum , sed veluti debitnm mercedem ; non autem sint conditiones requisitse ut oratio
tan(]uam favorcm sed veluti solutionem. sit impetratoria
, et infallibiliter oblineat ,

Quod acute animadvertit Magnus Basilius quod petit, non conveniunt inter se aucto-
expendens islud Davidicum « Quid retri-
: res. Quidam volunt ut qui deprecatur sit
hunm Domino pro omnihus qujB retribuit in statu gratine sive postulet pro se, sive ,

mihi? ))(-2) uhi Deus non diciturtribuere, sed pro aliis , quia oratio a peccatore facta , va-
relrihuere, non donare, sed solvere. At ob num supplicamentum ^ exsecramentum mihi
qunm causam retribuere Deus dicitur? Sci- est (2) ut enim ait csecus natus apud Joan- :

licet ob orationem qune praecesserat

,
quam nem evangelistam , scimus quia Deus pec-
velut beneficium singularissimum acceptat : catores non audit ; sed si quis Dei cultor est
Etenim magnificus dator Dominus haudqua- et voluntatem ejus facit^ hunc exaudit. (3)
qunm dictus est tulisse , ac Verum gratia habitualis non requiritur in
sed retrihuisse ,

si ipse non ccrpisset prius gratiam in

nos orante , ut oratio sit impelratoria David :

conferre. Adeo efficax est ad impetrandum etenim , Ezecliias , Manasses , Publicanus,

oratio, ut illam Deus recipieiis et acceptans, erant peccatores, et tamen exauditi sunt.
concedat nohis ea qua? postulamus , non ve- Idcirco , ut animadvertit Guillelmus Pari-
hit grntuita sed tanquarn debita. Magno siensis « ipsa etiam tota Ecclesia clamat ad
, ,

Dasilio D. Bernardus suffragatur. Sic pius Deum Peccatores, te rogamus audi nos. »:

Dominus quiomnes homines vultsalvosjierij (4)IpseParisiensis Antistes dislinctioneutens

merita nohis extorquet a nohis , et dum nos vult gratiam sanctificantem non esse neces-
prccvcnit trihucndo quod trihuat gratiSj agit sariam ad impetrandum ei qui pro semet-
ne grntis trihunt. (3) Eodem modo ratioci- ipso orat. « Si autem pro aliis orat, auferre
nandum est de oratione ac de adultorum debet imprimis a semetipso, quae iram Dei
pr.Tdestinatione. Deus adultis gratiam largi- juslissiniam provocant , ne dum inimicus
lur qun mereri possini, ut eis det coronam Dei existit, et placare sibi ipsi illum negli-
glorKe,non lanquam donum pure gratuitum, git, aut contemnit, magis eum ad iram pro-
sed tanquam praimium insorum meritis de- vocet, quam leniat juxta significationem
;
hiium. Non absimiliter Deus dat nohis gra- B. Gregorii dicentis Si is qui displicet ad :

tinni orandi, dona ctinm qujic in

oralione interpellandum miltitur, irati Judicis ani-
postulamus gralis largitur, attamen sua dona mus ad deteriora provocatur. Propter quod
ila dat quasi orationihus noslris
illa debeat. memoriter tenere debent, qui pro aliis im-
Consul Plinius ita Trnjano adulatur impera- petrare divina beneficia volunt verbum
,
ton : Innta tihi hcncjncicndi {>is, ut indul- quod legitur, peccatores Deus non audit. »
gentiam necessitas ccniulctur.l^ov\(\\\\ic^uo(\ Verum non video cur sanctitas requiratur
Iieneficentia necessitatem ccmuletur,
quasi in eo qui pro ahis orat non autem in illo ;

non tnm hhero voluntatis arbilrio quam qui pro semetipso orat cum jus orationis
, ;

(1) Cassiod. Lib I. Var. Epist. 12. - (2} Ps. i5i. — (1) 2. Thimoth. 2.— (alTert.Lib, adv. Jud. 5. -
H ^crm. 4. sup. M.ssus cst. Cap. 9. — (4) Lib. de Rethor. Div. cap. 2.
(3)
 ORATIO. — CONCIO V. 137
in Impetrando non fundetur in digniiate dymus Regium Prophelam interprelatur:
personae orantis , sed in misericordia Dei Ejiis qui hene orat , oratio ad ipsuni conver^
et in ejus pollicitatione : quae cum sit uni- titur^ bona referens , pro quibus facta est,
versalis et illimitata, non excludit etiam Eadem est mens D. Ambrosii //«rc e^^^ ora- :

peccatores el indignos, sive pro se, sive pro tio quce in sinum convertitur deprecantis
,

aliis orent. Unde cum ait caecus: Deus pec- fructum referens eorum quce voluitimpetra-
catores non audit , hoc intelligendum est re^ ut dona ejus ad animam ^ ad menteni
quatenus peccatores reduphcative et in sensu recurrant quce poposcit a Deo, Sed nemo
,

composito , cum actu in oratione peccant ; melius quam Paraphrastes graecus inDavidis
vel cum ahquid quod ex sua natura est pec- persona loquens « Cilicio enim praecinc-
:

catum , exposlulant ; vel quia in suis pec- tus et jejunio consumptus , Deo preces
catis sunt obdurati , et prava intentione ali- offerebam , et precationis meaj fructus per-
quid expostulant : deinde peccatores Deus cepi. Hoc enim significat quod dicit Et :

non audit eadem facihtate et complacentla oratio mea in sinum meum convertetur id :

quajustos: tandem peccatores exauditDeus, est, facta precalione , a Deo quae petebam
non ex justitia , sed ex misericordia , modo accepi , desideriumque meum replevi. »

pro se pelant utihter, fidehter , humlHter ,
perseveranter : justi autem impetrant ex
justitia, quia merentur quod impetrant,illo-
rum enim oratio est meritoria , etiam de
condigno.
Oratio spiriiu Del animata suopriuilegio,
ascendit in ccclum .(i^^wxm merito dicitsacer habent merendi
Tandem, Oratio justi habet efficaciam
3.
merendi in quantum exradice charitatis pro-
cedit. Quapropter /« vera charitate ad Deum
nostrum perveniamus , ut ab eo petitionem
obtineamus. (i) Quemadmodum cseterae vir-
tutes charitate et gratia informatae efficaciam
ita et oratio quae est virtus ,

textus : Multum valet oratio justi assidua! religionis. Quid autem mereatur oratio de-
Tria dinumerat D. Bernardus multum utilia: clarat Parisiensis Aniistes : « Sciendum est
Nunc manent tria^ 'verbum^ exemplum^ ora- quod duplex est meritum principale et :

tio : major autem horum oratio ea namque secundarium

, et principale quidem est re- :

"voci et operi gratiam promeretur. (2) muneratlonis seu felicitatis aeternae. Et in- ,

Oratio a justo procedens triplicem habet vir- tendo illud principale esse qula ad ipsum ,

tutem seu efficaciam I. Habet efficiam con- et propter ipsum omnia alia merita tri-
:

solandi , mentique spirltualem conferendi buuntur. Et ad hoc ipsa charitas, quae radix
consolationem. Habet enim dulcedinem mul- est omnium merilorum , principaliter dona-
tam vehemens et dei>ota oratio , et dum diri^ tur. Ergo si oratio est ex hac radice, merito
gitur in conspectu Domini , quasi incensum^ isto nunquam fraudatur, sed ei semper de-
suavem ipsa odoris sui sensum haurit. (3) 2. betur. Hujus namque radicis ratione , meri-
Oratio habet efficaciam impetrandi, et hoc toria est oratio principaliter et proprie fell-
ex gratia Dei, quae nos inducit ad orandum. citatis aeternse ; et oratione illius debetur
Non nos hortaretur ut peteremus ?iisi dare oranti ex charitate. Secundaria vero merita
,

vellet. (4) Quanta virtute ad impetrandum sunt conservatlo gratlae, augmentum ipsius ,

polleat oratio innuere videtur Regius Pro-

, et remissio vel diminutio pcenae meritoe, om-
pheta aiens « Oratio mea in sinu meo con-
: in oratione ab
niaque alia bona data quae
vertetur.» (5) Hujus autemloci binam expo- obtinentur. Et
universali datore bonorum
sitionem tradit CTiilibertus Abbas Cur i^ero haec sunt quae principali merito fervor ora-
:

tionis , puritas et devotio , lacrymarumque

in sinuni ? an forte defectum orationis tepidce
et infractce dedit intelligi , in ipso prinio profluvia superaddunt. » (2) Tot bona , quae
euanescentis processu y ideo dicitur in sinu media oratione consequuntur, nos ad ejus
suo converti : ibidem scilicet occidens ^ ubi amorem et studium sufflammare debent,
exauditur ? (6) Hac elucidatione haud con- maxime cum omnes adulti facile possintora-
lentus aliam explanatlonem et melius ad tloni vacare.
propositum prodlt praefatus Abbas. Sed n
p^i^g^ Orationibus commendatis (3)
quomodo convertitur et redit, quce periit ?
^^ ^^^^1^^^^ ^^ magnas utilitates , qu» ab illis
Magis quidem in sinu cont^erti dicitur, quis
procedunt, orandi facilitas cunctls adullis
celerem precis reportat ejfectum , et si non^
orationis imponit obligalionem. Ab hoc re-
dum plene, ex parte tamen humilis et devotoi ijgionis negotio nemo 'sese potest excusare ,
petitionis Jructu potitur. Eodem modo Di- ^^ 2.
Jefectu i. Industriae et capacitalis :
;

(i) Tert. Lib. dcOrat. 9. —

(?.) Epist.201. (S) Gil- — „
j lib. Serm. 34. in Cant. —(4) O. August. Serm. 29. de (1)D. Aug. L. dc Orando Deum. (2) Lib. de Reli. — , ,.

. Vcrb. Dom. — (5) Ps. 34. — (6j Scrrn. 34. in Gant. Div.cap. 44. —
(3) Tert. L. dc Jcjun.7.
9*
 ,

j^3 0R.4TI0.
Uli-^iii^. — uui^L^iu
COJNCIO V.
V.

3. Potenllae et aetatis. potest oraiioni operam dare eodem mo- :

Copiae et facultails ;

Omnes homines raiionls compotes mento quo^ se agnovlt mlserum egenum , ,

I .

sciumt pefcre (i) quod non requirltur et religioni cbristlanne adstrlctum , polest
;
atl
postulare mlseriae suoe remedium
neque scienlia, neque iudustria, neque mag-
indigen- ,

Nonesteundumaclmiisa^um, tiae subsidium , et sua oratlone bonorare

nuin uv^eiuum.
o
non sun insumcndce pecunicuy non sunt con-
*^t
Deum. Hcec in EccJesia omnibus gradibus

omnes sunt juvenes quoque , a jejunio dlspen-

pbllosopbia^, aut medlclnae, aut Senes ,

jurisprudentl» capaces , et ,
quia non suppetunt eis vires ad je- boc ex defectu santur
in^^enii aut loci ubi prcefalae doceanlur
,
junandum necessaripe , ab orailone tamen

screnlia), aut praeceptorum qui erudiant ; non

excusantur, quia non deest illis orandi
nuUus est autembomo ratione prceditus, qui potestas. Quapropler nouitiolis, ut fatur

non slt orationls capax. Nam,ul docet Pari- Tertulbanus Imponendum est oralionis ,

siensis AuUsles potius orando quam p/iilo- studlum id est a teneris annls in oratlone
, ,
,

souhando orare discimus (3) Deinde Oratio exercitandi sunt pueri qui cum mnxime in- ;

Donjlnica facile et absque ullo negollo et cipiunt divinis sermonibus aures rigare, qui-
labore edisci potest :quam ipsemet Cbristus que catuli infajitice adhuc recentis ,
nec
nos docere voluit. Orandijormam Christus perfectis luminibus incertareptant (2), sunt
ipse quid precemur monuit^ et instruxit : i» actibus rebgionls educandi, matulinis ,
qui jccit vii^ere docuit et orare, (4) Post serotinls borls , diurno quoque tempore ad
,

lanlam discendde orationls faciblalem, Iiomi- orandura compellendi , ut «tate provecti in-
nes nequeunt se ab studio oratlonis excusare desinenter oralloni vacent,et orandi facibtati
ex defectu induslrlae et capacltatls, neque adjungant orationls continuitatem.
ex defectu copiae et facuUatis. jH^ PARS. Omni momento oratio homi-
2. Nam qui sciunt pelere possunt impe^ necessaria (3) , quia omni momento
,^^.^^^^.

irare, dum sciunt petere{5): ad quod ter- i^qj^.^ mlseriae subjacet, Dei gralia eget
renoe facuUates et tortunse bona baud ne- tentationibus impugnalur. Itaque rogo vos,
cessana sunt. lu cunctis artibus et scientiis fratreg ut semper ad manum habeatis tutis-
,

requiritur pecuma ad emendos bbros ad ,.^.,,^,,„^ orationis refugium. (4) Fuerunt non-
scientias requisitos , ad comparanda instru-
^^^in i,^,etici , Eucbyl», id est, precalores
menla arid)us liberabbus vel ilbberabbus nuncupati, qui Cbristiano laborem vetabant,
necessana, ad magnos sumptus exbibendos ^ quicquam agere quam semper orare
ut quis eyadat artibus magister , aut Doc- m permittebant (5) : c^uod impossibile videtur:
tormUmversilatd)usbabeatur, verumo/fl^/o ^^^, -^ bomines nequeunt indesinenter
donum DominiDeiest, etpropter hoc , non eontemplalionl et mediiationi vacare ; lum
de arte vel doctrina sed magis a datore -

tenentur colere terram ut eis producat

qucerenda est {6) douum autem orationis :
fmctus ad vit;c sustentationem necessarios ;
Deus nennm denegat, sed omnibus indiffe- •
f^„, ,,^,,,,,^ Indigent: somni autem tem-
renter bug.tur ea benignitate qua ccetera
pore non orant , oratio enim requirlt mentis
dareet conferre dignatus est. (7) Non omnes
eognitlonem et bberam voluntatis operalio-
bommes ad eleemosynas teneutur, pauperes
„em neutram ebcit dormiens, cujus sensus ;
en.mnequeunterogarefacultatesquibussunt
^^,^^^ .^^ ^^,,1. Quando autem Dominus
deuuJal., eleuim nemo dat quod non babet;
at nullus est adu tus cui desit orandi facui-
^j^ q ^^^ semper orare , et nunquam de^ .

r^^
y^,,^^ jj exsequuntur Cbrlstiani i. In :
l«s. Nam ut subjung.t D. Cbrysostomus
ebaritate et desiderio coelestis beatitudinis
solum voluisse
sit.
., T.
Itaque
ars jJ^/j^^iu
^'^
,

nerfecla e^^a
eva~
,,
snf/icit''^, et
'\
perseverantes; . t>
2. Bona opera sedulo palran-
.
11.
oratione .n.llus al)
excusatur
^Av.u3aiui ue
de- a n- -. .• . •

^ lemporc debito orationi vacantes.

. » 1
/• * . ^ . jg^ .
1

leclu copiui et rlacutalis, neque aunui. m

•
1

rI
*
.
' ^ .
adbuc ex
cx
. j
•. *
Cbaritate ca
sunlammatsi .
. .•
oratio commen^
delectu potentiie et aetatis. /-w u^ m
•
> / ./• \ . /^i . • • •

1 r^ ,- «rtt>^/^or <2^c<?//azM7)* et Cbristiani

1 ,
. cnari-
.5. L.uncli namriue a( u li
L Dossunt essp
i^uii,uiiLesse n//7-
0//2- « •

... ,
/ ,. .
^
tateexistentes indesinenter orant
1 •

: quomodo 1

nis salutis in proincrcndo Deo /^«i^<o^'.>.

uctUorcs TB^
\^o; f^w\ aw a
Gilbbertus Abbas Apostolum
. r
elucidatdicen- i 1 •
1
r
,:
la quavis ait;Ue
...^
(jua
.. ,
liomo raiione '
ulitur

(i)T(rt. .Apol. 29. (1) D. Chrvsost. in l»5nl

- — ^ (i) Augiist. Tract. de Misericordia. — (v) D. Terl. L.
(3)L. dc Hr.lior. Div. cap. i. [\) D
i
Cynr (l-'or.t - ^"'"'*' ^ - (^^ '^*''''- '^'' ^'^h'^'-*. <-"^«^ '«• "(4) ^-^}^^^-
DoDi. —(5) Terl. Apol. 20. fGi (Juilh-l b
*--
r-iD* — '^«''ra. 5. Quadrag. - (.5) August. IlAjres. 5;. —(6) Luc.
Cjp. ib. -
(8) Tert. L. de l>oeuit. G. *
^'^
'
'
>»• " (7) f^rt- ^- de Orat. .4.
 : ,

ORATIO. — CONCIO V. j^9

tem Sine interinissiojie orate (i) « Conti- facit secundum ratlonem, Ita ul omnis ejus-
:

nuam vult esse Aposiolus orationem (2), sed actio sit ratio.» (i) Haec ultima verba sunt
quis iUam ipsomentis habitu et affectu ani- notatu dignissima. Omnis justi actio, ratione
mi indefesso expleresufficiat , nisi cui dicere duce facta, est oratio quasi recta hominis ;

permissum est Quis nos separabit a chari- ralio cum actionem recte dirigit sit precum
:

late Christi ? (3)Charitas ergo quadam dis- officina et orationem excudat. Quod si ac-
pensationeorationise subducit, cujustamen tio a recta ratione facta, est oratio , quanto
proprius est, el familiaris in ipsa usus. Om- magis bonum opus a fide regulatum , a gra-
nla quse agit charitas quamdam habent in- tia sanctificante animatum , et a charitate in
defessae oralionis vicem et efficaciam. » Deum ordlnatum ? Ut enim alt Magnus Ba-
Quo sensu dicit D. Hieronymus Sancti : siliiis
,
qui hene semper agit, hic semper
etiam ipse somniis est oratio.{^)'E,o\em^eve orat. (2) Per omnem enim virtulem Deo
modo Apostolum interpretatur D. Augusti- conjunglmur, quod est orationis officium.
nus, addens quod charitas , quse indefessse Oratio enim non est aliud quam mentis in
orationis supplet vlcem, ad aeternam fehci- Deum elevatio, seu mentis cum Deo con-
tatem deslderium attollit. « Dicit Aposlolus: junctio inter omnes autem virtules maxi-
:

Sine intermissione orate : nunquid slne in- me nos Deo conjungit pura charitatls inten-
termissione genua flectimus , corpus proster- tio , cunctos virtutum actus , omnia bona
nimus , aut manus levamus, ui dicat Sine opera referens ad Dei honorem et glorlam.
:

intermissione orate? Haecputosine intermis- 3. Tandem semper orant Christiani qui

sione non possumus facere. Est aHa interior debito tempore orant, Quam temerarium
sine intermissione , quae est desiderium : est diem sine oratione transigere P (3) quo-
Quidquid aliud agas, si deslderas supernam modo D. Augustinus elucidat Apostolum.
requiem , non intermlltls orare ; si non vis QuodaitJpostolus:Sine intermissione orate:
intermittereorare , noh intermittere deside- sanctissime sic accipitur ^ ut ?iullatenus in"
rare ; continuum deslderium tuum, contlnua termittantur certa tempora orandi. (4) Slne
est vox lua ; tacebls si amare destiterls , sed intermissione orare est assidue orare quan-
si semper manet charitas, semper clamas ; tum per aHa negocla licet ; sine intermissio-

si semper clamas, semper desideras ; si sem- ne est orare tempore sive ab Ecclesia sive a

per desideras, semperoras, » (5) quia sedulo propria devotione destinato ; qui enim horis
bonisoperibus vacas. et temporlbus statutis non desistit orare
2. Nam memoria prceceptoram viam ora^ slne intermissioneorat,etsemper orat,et non
tionibus sternitad ccelum.(6)QX\visii2im\)e\im deficit adimplens quod altSalvator Oportet :

amantes et coelestem patriam desiderantes , semper orare , et nunquam dejicere. Non

bonis student operibus, queis valeant deside- intendit Christus quod nunquam interrum-
ratam assequi fellcitatem ; et bene agendo patur actus orationis, sed quod non inter-
indesinenter orant ideoque Christianum sic
: rumpatur quasi nunquam reassumendus.
alioquitur D. Augustinus : Suggero reme^ Slne intermissione orare est saepe saepius
dium , unde tota die laudes Deum , si i^is orationes brevissimas , et raptim quodam-
quidquid egeriSy bene age y et laudasti Deum : modo jaculatas (5) ad Deum mittere. De
in innocentia operum tuorum, prcepara te hoc orandi modo D. Bernardus Sanctum
ad laudandum Deum tota die, (7) Nam , ut Malachiam commendat, qui raptim quodam-
ratiocinatur doctusCardln. deCusa(8), visus jaculum emittebat oratio-
modo , et veluti
per oculos, auditus per aures , intellectio nem. Sine intermissione et semper orare,
per intellectum, amor per affectum fit ora- est persaepe orare, praeserlim quando ingens
,

re autem per ista omnia nam audire ver- instat necessitas, aut gravis urget tentatio.
:

bum Dei est orare : dlHgere coelestia, can- Ut enim Sabinam in flore juventutis vidua-
tare officia divina , efficere bona opera , lam hortatur D. Hieronymus , tam crebrce
totum est orare. Apostolum adhuc versans sint orationes, ut omnes cogitationum sagit-
Origenes Quomodo dormiens aHquis tce quibus adolescentia percuti solet hu'
ait : «
,
,

orare possit et humanum aliquod officlum jusmodi cfypeo repellantur. Semper et sine
praestans, vel suum corpus curans ? Verum intermissloneoranthominescollectlvesump-
ad hoc respondemus quod vir perfectus ti. Nam , ut anlmadvertit D. Augustinus ,
:

clamaverit ad Deum , ipsumque roget opti- nuHus dies nuHa hora , nuHum monien-««
,

ma quaeque concedi postulans , dum omnia tum temporis invenitur, quo non a Sanctis,
In CaJ. Gracc. ad Ps. i.-(a) Ilomil. in Julil-
(0 l.Thessal. 5. ~(a) Serm. lO. in Cant.-(5) Rora.8. (i) r.-.t.

—(4) Dc Ciwt. Virg. —

(5) In Ps. 3;.
—
(6) Tert. L. cle tain Marl.-(:>) Tcit. L. clc Orat. lo. -(i) L. dc llarr
Orat. 10. ^ (7) In Ps. 54. ~ (8) Lib. 3. E»ercitat. Uxr. 5;. - (5) D. Aug. Epis. lai.ad Probam. c. lo.
 , ,

j4o ORATK). — GONGIO V.

oratlones abaliishic, tuque vacant, itaque illis potlssimum incum^

Deo ublque fundantur,
cum tamen ab orationibus bit negotium seniper, et ubique, et omni teni-
ab alils alibi
a :

pore Ghristiane , vaca oralioni

nullum sit tempus immune, quandoquidem
ora/ir// (i) :

frequenter , nullum absque oratione praeter-

diebus et noctibus cum alii cibo accepto
aUud agunt, aUi mittas diem imitare DanieHs exemplum ,
reficiuntur, alii quodlibet :

dormlunt, non utlque desunt quos deslde- /^;' 6?/e om^//^ (2); ora matutinis, et serotmis

rium sanctum orare compellat. » (i) Tan- horis , et in meridie. Assume ad orandum
dem sine intermissione et semper orare est tres illas horas, ut insigniores in rehus hu'
ait Mag- nianis , quoi dieni distribuunt , quce negotia
in oratione perseverare. Ut etenim
nus Gre^orius , vult Deus rogari , vult cogi; distinguunt, quce publice resonant. (3) Prae-
quodanimodo iniportunitate vinci ; ideo be aurem D. Bernardo sororem hortantem
vult :

dicit tihi : RcgnuniDei vini patitur, et vio- « Moneo , charissima, ut ores pro bonis
te

lcnti rapiunt illud. Esto ergo sedulus in ora- hominibus, ut in bono perseverent. Rogo
tionc csto in precihus importunus. Si dissi-
,
etiam te ut ores pro mahs hominibus, ut de
mulat audire quem rogas esto raptor, ut , malo ad bonum convertantur. Ora pro ami-
rcc-nurn cceloruni accipias ; esto violentus , cis tuis, ora pro inimicis,ora etiam pro omni-

ut vini etiam ipsis inferas coelis : quid hac bus fidehbus vivis et defunctis.') Ora prae-
rapina locupletius quid hac gloriosius violen- sertim pro teipso, Ghristiane : si es in peccato,
?
tia Pbona 2uolentia quaDeus nonoffenditur, ora ut convertaris ; si es justus , postula
sed placatur ; proximus non lceditur ; pec- perseverantiam in bono; in quavis professio-
catuni niinuitur non multiplicatur. (2) , ne, conditione et quaUtate sis, ora frequen-
Maenum saneest discrimen inter prcecepta ter ; deprecare Deum ut tibi largiatur gra-
obUgant semper
neCTativaet arfirmatlva. Illa tiam in praesenti , gloriam in futuro.
et pro semper ita ut nullum sit temporis
,

monientum in quo Uceat prohlbitum facere (KKd^dcddddoi»»»»^®»»»!»»»»»»»^»»»»»^;»»»

maUim ista obUgant semper quidem sed
: ,

non pro semper. ObUgant semper, qula ho- GONGIO SEXTx\.

mines ad eorum observalionem semper te-
nentur non tamen obUgant pro semper,
,
Doumm prospector humanarum necessita-
quia non omni tempore obUgant, sed aUquo seorsum post traditam orandi discipli- ^^^,^^
duntaxat determinato tentpore orationis
^^^ peiue ^ inquit et accipietis. (4) Ut : .
,

autem prccceptum est affirmativum et non

,
^^^^^^^ animadvertit D. Bernardus , Ghristia-
negatlvuju. Quodnam vero est iUud tempus
^^^ orationis studiosus , « cavere debet ne
in quo homines orare tenentur? Ex auxiUi
^^^^^ autpostulet non postulanda; aut minus
divini necessItateetstatusquaUtatecoUigen-
postulet qucs a Deo sunt postulanda ; aut
dum est quando enim auxiUum divinum ^^ ^ -^^ qu^erat quse toto affectu et omni
:

necessanum est, sive ad perseverandum in tempore sunt qua?renda. » (5) Licet enim
gratia sive ad servanda divina praecepta
,
christus Dominus indeterminate et univer- ,

sive ad graves vmcendas tentaliones, tunc

sahter polUcitussit omnia obtinenda a Ghris-
in oraiioue postulandum est. In morte quo-
ti^^g j^ s^jo nomine postulaverint a ^
que morlisque periculo orandum est imo saha tamen ea cautela et
Patre , :
coelesti
et m vita per intervalla ita ut
reuerentia, ut a Deo qua^ Deo digna sunt
,
nemo sine
oraiione sinat elabi notal)ile temporis spa-
postulentur (6) , ea quae postulari possunt ,
tium. AUter autem orandi incumbit ne-
^j ^^j^ ^.^ reducenda sunt. Qua^dam ex
goiium seculard3us laicis , ecclesiasticis
^^^ ^^^"^^^^ ^j^^ su„t j^.,la ut nunquam
,

regularilms ; seculares orare tenentur prae-

-^^^ ^^^^ y^^^^ . cujusmodi sunt peccala:
seriMn (hel>us festis et dominicis divino
[ Y)eAis vetat. AUa ex se sunt indifferen-
cuhui d.catis Non est vir pius qui sihi ^- ^^^ ^«,1, „,oraUter ;
statuta orandi tempora non prafgit (Z)
^x intenLne autem et usu efficiuntur bona
Lrcles.ast.c. septies ad minus ,n die debent
^^j „^,, ^, f^rtun^ prospera , vel adversa.
oiare, ut sept.m breviarn horas persolvant
.p^^^j^ ,J„j^^ ^,,^^ ^l^J^te et simpliciter

u!\^Z T'T 7'T

^ *^
tulUanus. 1 andem Regulares uUra r' '7c
^""'
officium
l>ona neque unquam de maUtia culpantur ,
^^ D^i amor
'

gratia et gloria prima ne-

,

:
d.v.uum quod est lUis commuue cum eccle-
,

[^^^^^ ^ecunda debent con-

siastic.s, liabent specia es \\or:\s
^u,cuniofC6
so/e/nniorcs \- *^
1 • . .• 11 1 \ u^
tertia debent debite
».

,.^,„,
in
;'./,, /.}
orationihus dwinis f^~
. jjiionate postulari
^ ;
(dj ,
quibus die noc-
(i) Lib. 9. Contr. Maxim. rap. 9. - (a) In rsalm. 6. (1) Tert. L. Jejun. lo. —
(2) Tert. ibld. (3) Tert. —
Pao. — (:>) D. Chiy;.ost. —
(-iyTcrt.L dc Jcjun. 10. — ibid. — \\) Tert. L. de Orat. 9. (5) Serm. 25. —
de Di-
fo) Tcrt. ibid. vers. — (G) Chrysol. Serm. i32.
 ORATIO. — CONCIO YI.
,4,
postulari. Scelerose Christiane ideo qunii- tia inimici ultionem
,
, lonem
alleni usurDatii

postremo, quia ,
i. Mala poslulas; s.Indif- torem. Tum quia, ut fatur Macrnus Gre-
(i)
ferentia conditionate non postulas ; 3. Bona gorius quisqids itaquesic orat, in ipsis suis
,
debite et recte non postulas. precibus contra Deum pugnat
(2) ; non bene
PARS. Docuit nos Christus postularein de Dei bonitate sentiens offendensque ejus
I. ,

oratione, non malum etpeccatum,sedpotius sanctiiatem potestatem et cequitatem. ,

mahet peccati fugam et animadversionem: Sancliiatem, quue peccato opponitur; potes-

seddevehenosa malo.(p) Plato quoquequasi tatem, quoeprohlbet peccatum : .Tquitatem,
evangehca edoctus fuerit principia , hunc <I"9epeccatum punit. Tum quia minusDeum
statuit orandi modum Jupiterf da nohis : quam homines nietuit et honorat , ab eo
bona , siue ea petamus si^>e non ; arce vero ,
poslulans in secreto quod pubhce et coram
mala^ etiamsi ea ex errore petamus, (3) homlnibus petere non auderet ; quapropter
Nonne Gentihs ille philosophus plures con- aniicum christiane hortatur Gentihs Philo-
demnat Christianos qui, non solum ex igno- sophus Tunc scito esse te omnibus cupidi^
:

rantia et errore sed etiam ex mahtiaa Deo

,
tatihUs solutum^ cumeo perveneris ^ ut nihil
mala et peccatapostulant et, ut ait D. Ber- : Deum roges ^ nisi quod rogare possis palam,
nardus , tale est quod solent seculares ho- Nunc enim quanta est dementia hominum !
mines mortem inimicorum in orationihus pos- turpissima vota diis insusurrant si quis ad- :

tulare , cceteraque similia quce non oportet, mo^erit aurem , conticescent , et quod scire
(4) quia hujusmodi petitiones , i. Orationis hominem nolunt, Deo narrani. (3) J3elle qui-
honestatem devenustant; 2. Deum vitupe- dem Piiilosophus Morahs , sed non minus
rant; 3. Postulantis peccata incrementant. leplde divlnus Plato deprecatur Deum; Deus
i.Et sunt quce petantur procircumstantia Optimus Maximus optima quidem nobis
cujusque , prcemissa legitima et ordinaria voi>entihus et non vouentibus trihue , mala
oratione , quasi jundamento , accidentium autem poscentihus quoque abesse jube.
(4)
jus est desideriorum , jus est superstruendi Nonne Gentiles ilh scelerosos condemnant
extriiisecus petitiones.{^)Q}x\ nulem-^eccdiidi Christianos qui mala postulantes , Deum
et mala postulant, orationis lionestatem de- vehit scelerum auctorem existimant, et cri-
venustant : tum quia duntaxat, Aoc //ce^ ora- rninosa sua petitione , peccata sua incre-
re^ quod licet desiderare (6) non hcet autem mentant ?:

desiderare malum et peccatum, quod divinis 3. Orationl studendum est cum memoria
prohibetur praeceptis tum quia oratio omne tamen prceceptorum Dei, ne quantum a prcC'
:

bonum complectitur, scihcet utile , delec- ceptis ^ tantum ab auribus Dei longe simus»
tabileet honestum; et ut faturD. Bernardus, (5) Prseceptorum Dei memoriam non habet
quicquid accipere vel hahere hominibus ex~ qui malum postulat quod divinis prohibetur
pedit , quicquid decet, quicquid oportet (7) mandatis , divlnaque transgrediens mandata,
:

peccatum autem non est utile , nec delecta- a Dei auribus longe est. Tantum abest ut
blle, nechonestum. Non utile, quia animam Deum exoret , quin imo mala petendo, pec-
enecat , et merita quantumvis pretiosa mor- cata sua incrementat Unde et sub Judce :

lificat ; non delectabile, quia conscientiam specie dicitur : Fiat oratio ejus in peccatumr
cruciat; non honestum, quia rationem, quae oratio autem in peccatum est , illa petere
est nobihtas hominls, contenebrat, gratiam, quce prohibet ille qui petitur. (6) Quot sunt
quae est christiani dignitas , annihilat , Deo- hac tempestate Juda3 similes ? Nam , ut do-
que injuriam irrogat; tum quia oratio est cet D. Augustinus, ipsa oratio eorum verti-
petitio decentium a Deo (8) ; peccatum au- tur eis in pcccatum (7) ; non proprie et per
tem cum sit privatio rectitudinisdebitae, non se , sed per accldens, qula oratlone qu.x' est
decet , imo dedecet unde qui iUud a Deo Dei donum , abutentes , et perperam ad ex-
:

postulat, Deum vituperat. plendas suas concupiscentias et libidlnes,

r>. Auctor peccatl nequit esse Deus, qui orantes, sua peccata augescunt , graviorem-
omne nequam et prohibet et damnat. {c))Qin que sibi damnatlonem acquirunt neque ;

autem a Deo peccatum postulat , verbi gra- mala postulata aDeo percipiunt. Petitis , et

(1] D. Rasil. Serm. de Orando Deiim. --(2) Tcrl. L.

dc Orat. 9. - (3) 2. Alcib. —(4) Serm. aS. de divers. Chrysol. Serm. 103.
(1) —
(5) Ilomil. 27. in Evang.
— (5) Tert. L. de Orat. 9. —
(G) D. August. Ep. 121. - - Senec. Ep. 60.
(0) —
(i) 2. Alcibiail. —(5) Tert.
L.
— (7) Serm. 86. ia Cant. — (.S) D. Damasc. —(9) Tert. de Orat.9. —
(^) l). Creg. Ilom. aj. in Evang. (7) —
^ - de Pat. 10. Serm. 28. de Temp.
 ,4a ORATIO. — CONCIO VI.
non accipitis ^ eo qnod mnle petatis Dei volirntatc.
, ut in quam velit nisi depcndeiiler a

concupisccntiis vestris insu/fiatis {i) ut iis Inter ea quoe postulamus , quaedam sunt qui-
',

abutainlni contra Deum , ad vestram libidi- bus bene vel male uti possumus : cujusmodi
neni. Jacobuni sic elucidat Venerabilis Beda: sunt divitiae, bonores temporales In qtio ?

u Male petit a Deo i. Qai jussa Domini genere siuit omnia , de quihiis certum non
,

contcninens a Domino beneficia superna hahemus ^ quid expediat nohis ; utpote sl te

,

desiderat; 2. Qiii amissoamore supernorum, fati^et tentatio , supplicandum quidem pro

infiima tanlum quairit bona percipere 3. ;
ea ^ ut auferatnr a te^ sed nonnimis ohnixe;
Et bicc non ad sustentationem bumance fra- quoniam in talihus meminisse semper opor"
gilitatis, sed ad redundantiam bberae volup- Nos enim
tet apostolicce (i) illius sententice :

lalis ,
quod est velle insumere in concupis- quid oremus sicut oportet ^ nescimus ; et
,

centiis. Eis ergo qui talia petunt ,

« aures Deo magis committere , quam temere apud
plane obstruit Deus. Illa enim odit , quia nos aliquid definire. (2) Bona temporalia
lurpia , ac proinde ea elargiri nequit. Qui sunt ex se indifferentia, possuntque esse no-
vilia et indigna precatur prcestantis potes- bis utilia aut inutilia , ideoque postulanda
tatem ct potentiam degener petitor ignorat : sunt a Deo tantum conditionate : si nobis
(2) neque Dei agnoscit naturam , qui cum profutura ad saUitem Deus cognoscit. Nun-
sit sanctus et bonus per essentiam non no- , quid fdio panem poscenti lapidem tradit?
xium peccatum
et largitur , sed bonum et Ostendit enim quid a patre filii exspectent,
salulare , non ergo sed pia ; non inipia , (3) Hac parabola docuit nos Salvator Deum
tcrrena , ; non illecehris , sed
scd coclestia erga nos agere personam et patris , et me-
virtuti congrua ; non digna odiis sed apta , dici : paler non dat filio lapidem nequescor-
concordias, a tali semper exoranda sunt lar- pionem , medicus non dat aegroto quod ei
gitore (3) qui etiam temporaba bona largi-
;
nocituriim certo cognoscit : « secundum
tur, niodo nobis sint necessaria et condi- hoc intelligere debemus quia Deus etsi vo- ,

tionate postulentur, luntati nostrae non dat, saluti dat quod si :

II. PARS. Sed quam eleganter dwina

«"™ hoc petieris ,
quodtibi obest ,
et rae-
<|;cus nol.J quia obest tibi, non en.m exau-
Sa/Henlia ordinem oralionis instruxit P ut
post ccelestia
voluntatem et
necessitatihus petitionis locum faceret . ^, .- , . ,. . . ,

exaudivit, quia volun-

etedideratDominus:Quceritepriusregnum P°?'^^ ^^ ',^".'^^^^J!'
Dei, et tunc vohis etiam hcec adjicientur U)'. ^^^'
contradicit ? Sit ergo vobis chantas , m
^'^ '", 7"^*^ ' ^^ ^^^"^* ^'
lerrenorum autem postulalio debet esse ^^^^^f ' f^.^°^«
*

condiiionata, moderata et ordinata : con- ^1"^V^.« non vobis datur quod petitis, exau-

diiiouata et cum dependeniia ad Dei vo- ^*"^*"^ ' ^f^ "^" '^*^*'
^^"^ temporaha
Q^»»»^,^ ig.tur
quae
*
\W
hintatem ; moderata , necessaria duntaxat et °^^"5 P^'^^ ,
saluti suae

non superflua desiderando ; ordinata , "^^"^, necessaria ,

neque contraria sunt ,
omnia ad Deum referendo. Plerique morta- q^an^^q^e non exauditur. Nam, ut fatur
les bona temporaha petunt , nec accipiunt ?' P^osper in sententiis ex D Augustino col- :

quia non postulant , i. Conditionate : 2. ^^^tis , fuleliter supplicans Deo pro necessi^
Moderate 3. Ordinate • tatihus hujus vitce ^ et misericorditer exau^

i .Quotidie'postulamu*s in Oralione Domi-

^^'^"''
> ^^
misericorditer non exauditur : quid
nica ut Dei voluntas fiat , non solum in coe- ^^'"^ infirmo sit utile , niagis noi^tt medictis

lo, sed eiiam in terra. Ex Tertulhano autem q^am oigrotus (5) Misericorditer exauditur, .

sensus petitionis est ut in nohis fiat voluntas ^» ^^ ^^ ^O"""' "^"'^ postulat ; misericordi-
Dei in tenis , ut possit scilicet fieri et in ^^^ "°" exauditur, quia ad malum usum pe-
^»^' Magno sano favore denegatur pugio
; nam An-
cijclis. (5) In cttlo fit Dei voiuntas

gelorum et animarum sanctarum voluntates ^raenetico ,

suspendium desperato , vinum
suut lotaliier divinaj voluutati febricitanti, argentum prodigo.
conformes.
Magna quo-
Hoc igitur oramuSy ut hcec voi
in caelcstihusy fiat etiam in terii
cut j4ngelus , sic et Jiomo adliceret., ,
unus cutn eo spiritus sit neque quic- propenso, media et instrumenta ad vitiose
(6);

fO Jacob. 4. — (a)Chry8oI. Scrra. iSa. - (3) Chry- (,) Rom. 8.— (a) D. Bcrm. Serm. 25. de dLversis.
'

- ) r/»^- ^". ^'V- 5: (^) ~ '^«•*- ^" ^« - P) Tei Lib. de Oral. 6. -(4) D. August. Tract. 6.
t.
r» » ;
Orat.4. (G) D.Bern. Serm. 4 Quadrag. i„ .^Ep. Joan. -
(5) Sent. 212
 ,

ORATiO. —CONCiO Vr. i43

vivendura : concessio est animadversionis
indicium ; denegatio vero amoris et bene-
volentiae testimonium Scepe misericordice
est subtrahere jnisericordiam ^ quemadmo-
dum ir(B et indignationis misericordiam ex-
hibere, (i) Idipsum agit Deus. Interdum ex
amore et misericordia negal quod postula-
tur : interdum ex odio et indignalione con-
cedit quod petitur. Ut enim ait D. Augusti-
nus , nonnullis impatientibus Dominus Deus
quod petebant , concessit iratus , sicut Sata-
ncB jecit affligendi Job potestatem ; econtra
Apostolo negavit propilius dicens : Sufficit
tihi^ gratia mea. (2) Diabolus et Paulus
postulant a Deo : diabolus postulat potesla- vator, declarans pertinere adfulem et mo-
lem affligendi Job,Paulus petit liberari a sli-
mulo carnis quo vexabatur , diabolum
tulatione Ut discriminenturaGontillbus,
: i.
qui necessario liaud contenti superflua. qnae-
: runt ; 2. Quia de crastino sollicitos non vult
fideles. Merito autem adjecit : Danohis ho-
die , ut qui prcemiserat : JSolite de crastino
cogitare quid edatis, (i) 3. Quia Christiani
brevi tempore morituri, non debent immo-
derate temporalia quaerere , cui rei para-
holam quoque accommodavit illius hominis
qui proyenientibiis fruciibus ampliationem
liorreorum et longce securitatis spatia cogi^
tai^it , is ipsa nocte moritur. (2)
Ab immoderata
illa et superflua terreno-
rum
postulalione, arcere fideles nititur Sal-
destiam fidei (3) non agmine verborum
, si
; adeundum putemus Dominum quem ultro ,

aversabatur Deus tanquam Angelum rebel- suis prospicere certi sumus. (4) Nam ut ,

lem , apostatam , ajternis suppliciis damna- animadvertit Gregorius Nyssenus expendens

tum ; Paulum econtra diligebat velut Apos- ista Salvatoris verba Orantes autem Jiolite
:

tolum , vas electionis , Doctorem Gen- Jnultum loquiy sicut ethnici faciujit. [5)« Yi'
tium diabolus tamen a Deo aversatus ,
: detur ergo mihi castigare inflationem atque
obtinet a Deo quod postulat Ecce ujti- : tumorem mentis , eorumque qui sese vanis
tfersa quce habet , in manu tua sunt, Pau- cupiditalibus immergunt reprimere atque
lus vero tenere amatus , tribus vicibus Do- compescere ambitionem, et idcirco peregri-
minum deprecatur : Ter Domijiujti rogavi novam hanc dictionem excogitasse nani et
ut discederet a me (3): nec tamen obtinuit ad arguendam amentiam eorum, qui vana-
quod postulabat. Phirima nobis videntur lum pariter atque inutiUum rerum cupidita-
noxia et damnosa quaesaluti utiHssimasunt; tibus diffluunt. Nam cordatus et prudens
ut adversitates , infirmitates , damna ab his sermo , proprie sermo dicitur. At quae per
:

postulamushberari, misericorditer Deus non inanem vohiptatem cupiditatibus vanis quasi

txaudit quaedam econverso videntur bona , superfunditur oratio, non amphus sermo,
:

quae damnosa et noxia sunt, ut honores di- sed battologia est, » (6) id est, linguse volu-
,

vitiae , sanitas
,
prosperitas hoec Deus mise- bllitas et vanus sermo , seu effervescentia
:

ricorditer negat. Deus qucedajn negat propi- atque effutitio. « A Gregorio Nysseno non
tius , quce concedit iratus (4) quapropter, dissentiens Theophylactus , ait Battologia
: :

Christiani, discite rogare Deum, iit medico est nugacitas , ut 'verbi gratia petere aliquid
cojjunittatis f quod ipse Jioi>it j faciai : tu tejrejium ^ glojiam , dii^itias , ^victoriam,
morbum confitearis.^ ille medicamejitwn adhi- Inde Christianum alloquitur Tu igitur ne :

beat, (5) Itaque terrena conditionate, et ad- nugax et Oratio terrena

multiloquus sis,
huc moderate sunt postulanda. duntaxatexpostulansnugax est, etbattarismo
2. Pajiem enijji peti majidat^ quod solujii comparatur. Ut autem subjungit Theophyl.
fidelibus Jiecessarium est : ccetej^a ejiijji na- BattarisjJius ijiarticulata vox qualis est pue-
tiones j^equirujit. (6) Necessaria ad vit;e sus- J^orwn : pueruli vocem non articulant , sed
tentationem a Deo postulare potest Christia- sokmimodo balbutientes , nihil exprimunt,
nus : Suificientiam vitce audientibus notificant. Qui temporaha
jioji ijidecenter uult, \n\\\\
qui eam
uult, et non amplius (7), ait D. Au- bona balbutit more puerorum, ora- postulat
gustinus. Cui consonat D. Bernardus, dicens: lionem mentitur et tantum specie tenus orat.
At vero temporalia si defuerint petejida Quod innuere videntur Pythagorcei , cujn
,

quidem quantujn Jiecessitas hujjiajia

sujit, j^ibejit voce peccari ? Non quod existijnarcnt
requirit; sed non sunt nijnimn requircjida, Deujn non exnudij^e cos qui tacite loquun-
(8) Trina autem ratione , ut animadvertit tur sed quod justas vellent esse preces
, ,

Tertulhanus, Christianos diniovet Christus quas Jion vererentur quis fujidcj-e jnultis
a superflua et immoderata terrenorum pos- ens scientihus. (7) Justae aulem preces
('.) D. Born. Scrm. contr. Yir. Ingrat. (2) Epist. — —
121. ~ (3) 2. Cor. 12. —
(4) D. August. Scrm. S.^S. de (i) Tcrt. L. do Orat.6. — h) Tcrt. L. dc Ornl. 6.
Verb. Dom. — (5) D. Augti.st. Tracl. 6. in i. Joan. — (5) T«rl. L. dc Oral. i. — (4) Tcrt. ibid. — (5) Mallli.
(6)Tert. L. deOral.6. — (-) Lib. de Orando Dcum. 6. -- (6) Oral. i. de Oral. Dom. —.(7) Glcm. Alcx. 4,
c. 6. — (8) Serm. aS. dc divcrsis. Slroui.
 ;,

i44 ORATIO. — CONCIO VI.

vitant hatlolofTJani , l)altarlsmum , super- cos associatos ; (Jlcit enim Prophctn : Non ad
Huam et uu<^aceni lemnoralium petilionem. insipientiam mihi non aiidis^ sed od amorern,
Ne attendas carni , ncque ea qucu carnis hona Inde Dei bonitatem commenclat D. Augus-
videntur, studio impensiori secteris : id est, tinus noxia quae postulamus dene^antis, ut
sanitatem corporiSj decorem , cultuni vultus^ nobis utilia ad salutem largiatur. Bonus Do'
{'oluptateni carnis atqnc delicias^ minus qui non tribuit scepe quod volumus j
neque i'itce

lowioris vota suspires ; non divitias seculi ut quod mallemus trihuat. (i) ,

non amhitionis gloriam non potentiam ca- Uti autem Deus suum demonstrat amo-
,

duccv frau^ilitatis mireris et nihil omnino rem temporalia negando, ita suam ostentat
,

quod ad prcesentis witfu ministerium pertinetj indignationem terrena immoderate petita

tna^num a^stimes ad petendum. (i) Ab im- largiendo quemadmodum parens ex amore :

moderata petitione immunis debet esse ora- cultrum denegat puerulo ne eo Isedatur, ex ,

tio , etiam Gentilis Philosophi suffrasio. animadversione largitur , ut eo sese confo-

n Socrateshumanne sapientiee quasi quoddam diat, aut saltem vuhieret Sic majoris ira" :

terreslre oraculum, nihil ultra petendum a
Deo immortah arbitrabatur , quara ut bona
trlbueret quoniam is demum sciret quid
:
unicuique esset utile nos autem plerumque
id votis expetere quod non impetrare
melius foret. Etenim densissimis tenebris
involula mortalium mens , in quam late
patentem errorem ca^cas precationes suas
sparglt. Divitias
tio honores concupiscis, qui plu-
fuerunt j cupatus est sepulcrum concupiscentice. Sic
res pessum dederunt ; regna tecum ipse
volvis quorum exitus saepenumero misera-
,
biles cernuntur splendidis conjugiis injicis;
manus, et hoec ut aliquando illu^trant , ita
nonnunquam funditus
cundice est , aiim hoc trihuitur quod male
desideratur^ aque inde repentina ultio seqai^
,
tur : nam quanto citius impleri malum vo^
,
tum permittitur^tanto celeriuspunitur.{p.)'[]t
,
Israeiitarum (3) comprobatur exemplo, qui
concupiscentes carnes , carnes acceperunt
sed in poenam pravi desiderii , morte mulc-
tati sunt , et in perenne ultionis divinae nio-
appetis, quae multis exi- numentum locus in quo tumulati sunt, nun-
agit omnis qui terrena qucefit ultra necessita-
tem , qui mundialem gloriam sectatur^ at-
que i^oluptatem. (4) Hunc exaudit Deus, non
ad misericordiam, sed ad justitiam , et ut
domos evertunt. » (2) fatur D. Augustinus,malo suo « petit ali- :

llucusque Valerius Maximus refert mentem quis niagnam pecuniam accipit malo suo , :

Socratis, cujus judicio temporalia quae ut ,

quando illam non habebat parum limebat ,

plurimumpostulant mortales,non solum sunt habere illam coepit, praeda factus est poten-
fugitlva frivola , caduca , et ad beatam
, tiori nonne malo suo exauditus est, qui
:

immortalitatem properantibus impedimen- voluit habere unde a latrone quoereretur,

ta , sed etiam noxia, perniciosa , exitiosa
,
quempauperem nemoqurerebat?» (5)Etquod
qucT sectatores suos ad feternam ducunt in- est lugendum magis multi dati sunt, sed
,

felicitatem. Quapropter Deus cum male aJi- malo suo , de quihus Jpostolus : Tradidit
quid pctitur dando irascitur ; non dando ,
, eos Deus in desideria cordis eorum. (6) Inde
miseretur. (3) concludit D. Augustinus Metuendum est :

Cum noxia petimus,
misericordiam , dum illa negat et ut fatur
Sanctus Isidorus , multos Deus non exaudit
ad voluntatem , ut exaudiat ad salutem.
(4)
Deus suam ostentat ne quod non posset dare propitius , det ira-
: tus. (7) Christiane, desiderasne Deum ha-
bere propitium, non iralum ? Desine igitur
post stulta futuris malorum tuorum causis
,

Quod Regius fatetur Vates qui die noctu- quasifelicissimis rehus inhiare (8), superflua
,

que Dcum deprecans , non est exauditus depone terrenorum desideria , et quando :

« Deus meus , clamabo perdiem, et non tibi necessaria petis, ordinate illa postula.
cxaudies, etnocte, et non ad insipientiam 3. Petitio vitce inpane(g), id est, eorum
mihi. (5) Seu ut alii legunt, ad tnei amo- qua? nobis in seculo ad vitam temporalem
..

rem non exaudies. At quem amorem osten- necessaria sunt , debet esse moderata et or-
dit Deus non exaudlendo preces
Prophetoe dinata moderata, superflua non desiderans; :

tanta instantia supplicantis? Respondet D. ordinata nihil exspostulans, nisi in ordine

,
Augustiuus 5/ />/y5 5//o,y orrtfore^ /jo« ejr<7«- ad nostram salutem. Temporaha in ordlne
:

dit hnc non facit ad eorum insipientiam ad salutem aeternam postulanda sunt. Ut
^

vel odium, imo ad amorem : quia secum vult

^ ^ ^ .... Epist. 34. —
D. Greg. Lib. i5.
ad Paulin. (2)
(1)
/ V
c -7 c
^.''"''^"'"-
, > ,.
)alcr. Max. L. 9.C.2.
Moral. 12. — (5) —
Bcrn. Serm.aS. de
Niim. 11. (4) 1>.
diversis.- (5) Tract. 6. in 1. Joan.-(6) D. Aug ibid.
— /- n
.>,U. Augusl. - '"'r; ^'J
(4jLib.3. desumm. bon.7. -(5) Rom. 1. —
(7) Tract. j^.ln Joan. (8) Valer. Max. —
^'-
'•
ibid. -
(9)Tert. L. de Orat.9.
 . ,

ORATIO. — CONCIO VI. 145

enim ait Magnus Gregorius elucidans istucl rum tribus ccterna poscuntur ; in reliquis
Domlnicum : « Si quicl petieritis Patrem in qiiatuortewporalia ,
quce tamen propter ceter-
nominemeo.»{i) Nomen filii Jesus est; Jesus na consequenda sunt (i), tam temporalia
,
autem Sahator^ vel etiam salutaris dicitur : quam geterna possunt in oratione postulari.
ille ergo in noniine Sahatoris petit, qui il- Cum enim desiderium non sit nisi respectu
lud petit quod ad veram salutem pertinet. alicujus boni ideo non licet orare nisi pro
, ^

Uli autem in nomine Salvatoris postulatur bono. (p) Non eodem autem modo postulan-
quod ad aeternam conducit salutem ita non da sunt bona temporalia et ajterna illa non , :

petitur in nomine SaU'atoris, quidquid peti- absolute sed duntaxat conditionate modo , :

tur contra rationem salutis» (2) Quisquis coe- ad prsesentis vitae sustentationem sint neces-
lestibus minime intentus , post terrena tan- saria , et sint media aeternae salutis acqui-
tum anbelat non pelit in nomine Salvato- rendaj. Nos quid oremus et sicut oportet
, ,

lis nec a Deo exaudiri meretur. Nihil enim nescimus ; duas ob res
, et quod illud quod ,

caducum i>ult a se nihil uile nihil tem- futurum speramus et quo tendimus
^ non- , , ^

porale , ceternitatis conditor implorari. Ita- dum apparet : et in hac ipsa vita multa
que magnificenlice ejus ac munificentice possunt nobis prospera i^ideri^ quce adversa
maximam irrogabit injuriam , quisquis sunt , et adi^ersa , quce prospera (3) ;
sempiternis pctitionibus pnvtermissis transi- ideo postulanda est conditionate et de-
torium alicpiid et caducum ab eo maluerit pendenter ad Dei voluntatem , sive ter-
postulare , et ofjensam potius quam propitia- rena prosperitas , sive adversitatis bberatio.
tionem judicis sui wilitate orationis incurrit. Quia, ut subjungitD. Augustinus, Deus no-
(3) Qui non postulant temporalia in ordine i^it quid in hac i^ita nobis expediat et quid ,

ad aeterna, orationem depretiant, Deo inju- post hanc vitam daturus est aiterna vero :

riam irrogant , non ejus propitiationem ob- bona , quae sunt simpliciter bona, absohite
tinent , sed potius iracundiam provocant. petenda sunt , et quia media quae ad illa
Quod a Christianis recogitandum exoptat conducunt, noxia nequeunt esse , absolute
Magnus Gregor. Pensate, quceso petitiones ,
etiamsunt postulanda postulemus ergo abs- :

vestras ^ videte si in noniine Jesu petitis, id que ulla conditione i. Divinae voluntatls :

est, gaudia salutis ceternce postulatis, In

si adimpletlonem j 2. Regni coelestis acquisitio-
domo enim Jesu^ Jesum non quceritis^ si in nem ; 3. Ipsiusmet Dei possesionem.
ceternitatis templo importuni pro temporali- Sed etlegem Dei bonitas erogai^it con-
i.

hus oratis. Ecce alius in oratione qucerit sulens hominis quo Deo adhcereret (4), el ^

uxorem , alius petit i>iUam, alius postulat divinam adimpleret voluntatem sibi per le-
vestem^ aliusdarisibi deprecatur alimentum. gem denolatam. Et ob hanc causam postu-
Et quidem cum hcec desunt , ab omni- lamus in Oratione Dominica ut voluntas Dei
potenti Deo petenda sunt ; secl meminisse fiat , sicut in ccelo , ita et in terra ; id est, ut
debemus quod ex mandato ejusdem nostri
^
homines ex terra compositi divinam adim-
Redemptoris accipimus : Qucerite primum pleant voluntatem, non secus ac Angeli qui ,

regnum Dei. (4) Neque temporalia nisi in sunt intelligentiae pure spirltuales in coelo
ordlne ad coelestia postulale , qua^ cum slnt degentes illa legis observatio et divinae vo-
:

ex suo genere bona , simpliciter et absolute luntatis adlmpletio, est medium adultls ne-
postulanda sunt. cessarium , ut coelestem adipiscantur patriam
TTT r>iT»c rr ' ' .. /^'N et slmul cum AngeUs divinam perfecle adlm-
111. rAnc5. tlominis petitwnem (o) regu- . /-» . ^ •

pleant vohmtatem. (Juapropter non sine

1 .. 1 ..

^ '^
1 TA
lare volens Dommus , « quid petendum sit
1
• •
1 i^ •

^ , ^ ^ ^-.^ • t^.
1 • .

' ,.^ , * , mvsterio lianc tertiam petilionem « riat :

ipse misencors et benedictus Salvator ore . ^- * • •
^ ^ .
,. T. voluntas
.
.
tua sicut in ccelo et in terra » 1naec • •
1
1 ..
,
suo sanctissimo in Lvanp^e 10 Joannis evi- ^r»
, 1- 1 T^^
denter docuit dicens Petite et accipietis ,
• ... a
secunda praccedit «Aciveniat reixnum \tuum,
.
•
^^ i
:
1 •
))

c • *^ • 1
ffnia reijnum coeleste est nnis ad quem ten-
, . : i ..

V n-^ •!•
'
, .

ut gaudmm vestrum plenum sit. Similiter }. ^ i- ^ i- ».»-, , • • 1

° dimus, adnnpletio autem divinae voluntatis

regnum T^
.,,
el sermone illo quo dixit
A
,1 ,^
Pnmum
.
quaerite
.i-
, i-
.

est medium ad coeleste refjnuni conseciuen-

. .
:
.
. .

11.
Dei , et lustitiam ejus similiter et
autem rrnns praecedit r. electio-
,.:«
. , •

. ^ . ^ ^
in oratione quam Apostolos ipsemet docuit,
dum intentio ,
I
^*
.
:
1 . :
• .
1 1

^ .... 1;
nem mediorum et desiderium assoi|uendi
• •
i-
^ S ,^. 7^ 7
i
*
,
1

septem esse petenda. » (o) Proinde apud/ r

.

r.^ .. ^», >^ J !

•. u -i
luHS incitat. ad adlnbenda r
media ;n;..c
ad illins
• •
1 1 1
,
r.uan<j^eiistainlMatt/ueum[n]. septenipetitio- t. , ..,..,^ • . ,
^ , . y, ' ' .' assecutionem necessana. y ide autcm conse-
nes continere aomuiica videtur oralw : (ina- ^.
.

,.
.

^
cpientwm oplimam. \)uia enim concupisceie
,..;^^«,..,
'
. .

Joan. 14.
(1) —
(2) D. Aup;ust. Tract. to?.. in Joaii.
— Gassian. Coll. 9. cap. 2:5.
(5) (i) Ibid. (.V, Tci t. — — (i) D. Aiig. in Fnchir. caji. i5. (2) D. Anf^ust. i —
Lib. Orat. 1.
Cii.'.
(')) Guilli«;l. —
Par. Lib. dc idiclor. Kpist. 121. — (5) D. Auf,Mist. Kxitos. r.pist. ad Honi.
Div. cap. 16. (7) Matlb. 6.
— Tropos. 54. — (4) Tert. L. 3. adv. Marc. 4.
v. 10
 ,,

,^5 ORATIO. — C0:nC10 VI.

docuU pcr hoc quod dictuni est: bona postulanli
ccvlestla ,
« Qula postulasti verbum :

Adi.>cfu'at re^num tuum antequam acl coS- hoc

^ , el non peiiisti libi dies mulios, nec

terram jussit fieri divitias aut animas ini micorum tuorum

ium pen^eniatur ipsam ,
,
;

ccplum,per hoc quod dixit : Fiat voluntas sed postulasti sapientiam ad discernendum
tua sicut in ccelo et in terra (i) ;
scilicet ut judicium Ecce feci secundum sermones :

vlatores adlmplentes in terra Dei volunta- tuos , et dedi tibi cor sapiens, sed et boec

lem ner le^is observantiam valeant illam quse non,

postulasti, dedi tibi, » (i) scilicet
,

adimplere in coelo consortes aeterncTB felicita- divitias honores , et gloriam. Salomoni ,

lis qua fruuntur Angeli quia sapientiam petere elegisset ^ etiam cce-
; et cujus assecu-

lionem in suis orationibus poslulant terrige- teras opes quas non poposcerat , ob hoc ip-
|.ae et mortales.
sum , quia non desiderai>erat , contulit. (2)
2. Et ob hanc causam in oratione domi- Tandem , 4- Exoptat Dominus ut in ora-
nica fit commemorntio spei , in regno. (2) tione ca^leste regnum et immortalem pos-
Quadninlici utitur Christus ralione , ut tulemus felicitatem : idcirco, Chrisliane, om
Chrislianorum spem erigat , et ad postu- beatam vitam : hanc enim habere omnes
hindum r^^num coelorum inducat. Primo homines volunt. Nam et qui pessime et per-
docet illos dicere Paler noster qui es in dite vivunt, nullo modo ita viverent
: nisi ,

coelis (3^ ut ostendat sic

,
oj-antes jani non eodem niodo se esse
,
vel posse bealos puta-
sen^os sedfdios esse , qui non mortalia cum rent , qui<l igitur te aliud oportet orare, nisl
,

Ismaele sed immortaliacum Isaac percipere id quod cupiunt mcdi et boni : sed ad quod
,

petunt. (4) 2. Pollicetur impetraturos a perveniunt nonnisi boni ? (3) Gloria quoe est
coelesti Patre Si quid petieritis in nomine gratia consummata, non comparatur nisi a
: <•

meo ; » (5) denotans his verbis , non tan- justis gratia sanctificante decoratis, neque
tum securitatem impetrandi quod postula- meretur nisi per orationem a viro probo et
verint, sed etiam materiam orationis, seu \\\^l\{\c^\ci {^Q.\2,m. Ecec est uberior jervidior-
id quod est in orationepostulandum, nempe que felicitas , non ventre gravescere sed ,

quid : hoc est bona coglestia et nterna, non mente grandescere ; non lactescere pectore ^
caduca et iQVYeudi, si di^ inam gratiam,si vere sed corde candescere ; non visceribus terram,
hcatampnscimusvitam.Quidquidautemaliud sed cochun orationihus parturire. (4) Vides
j)etitur nikil petituriQ) qui temporalia dun- quomodo oratio de corde candido et puro
\

taxat petit, non orat. Oratio est aUcujus rei oreprocedens parturit coelum, et uberiorem
pelitio , terrena autem suntnihil. Quaprop- meretur felicitatem. Christiane, « delectare
ter, Frntres, quando petitis temporaiia, cuni in Domino , et dabit libi petitiones cordis
modo petite , cum timore petite , iiii commit- tui (5): » ubi D. Aug. Signanter accipe peti-
tite y ut si prosint j det ; si scit obesse , non tiones cordis tui : discerne petitiones cordis
det : quid p?-osit noidt medicus, non cpgro' tui a petitionibus carnis. Caro volupta-
f

tus. Cutn vero ea quce Deus iaudat qua; bilia expetit, post honores suspirat , ad epu-
,

Deus pra^cipit qu(e Deus in futuro seculo las hiat, ultionem exoptat, venerens delicias
,

promittit ab iilo petitis ; securi petile , et captat, in rebus caducis suam felicitatem
,

qnautiim potestis orationibus ut sumatis. collocat at cor divina insignitum imagine

, :

(7) Dei dilectio, mandatorum observatio aeternae capax beatitudinis , ipsum Deum
,

virlutum operatio , coelestis hoereditatis ao- postulat , neque nisi Dei possessione satiari
quisitio sunt materia orationis , et quid a potest. Delectare in Domino , et dabit tibi
,

a Deo postulantlum. Christiane,/^<:cc sunt toto petitiones corr^is tui. v^Quare non dixit tuas,
afjcctu ettoto tempore postuianda; hcec sunt sed cordis tui ? Quia iex carnis , iegi mentis
pro quihus incessanter et quam obnixe pote- freciuenter repugnat : cpuce antem interioris
runt, ad Deum clament desidcria tua, utha- sunt hominis qui renovatus est in, spiritu ,
,
hens gratiam ejus ijonam, et piacere possis in iiias petitiones pio donat ajfectu (6) Petitio- .

ocuiis pietatis ipsius , et n eo viuas, moria- nes hominis carnalis non exaudit Deus , at
ris in ipso , ut gloriam ejus videre, et ipso homo interioret Spiritu Sancto renovatus et
frni iii (eterniun merearis. (8) 3. Regnum sanctificatus , obtinet petitiones cordis sui ,
D.M piimf) postulantibus temporalia etiam prajsertim cum in suis precibus ipsiusmet
proiniiiit Salvalor i(lem(|ue illis prajstat
:
Dei possessionem postulat.
Deusac Salomoni sapientiam , non fortunae 3. Etiamsi prafuiitum in oratione non
(i) n. Clirysost. Hoin. 20. in Matth.
(2) Tert. L. —
dr Oral. 9. —
{?>) Mallli. 6.— (4) Hug. Card.— (.>) Joan*. Lib. 3. Reg. 5i.
(i) —
(2) S. Paulin Epist. 10.
—
,6.— (6) V. IJeda. —
fj) D. Au^. Serm. 55.
de Verb. D. Augusl. Epis. 121. ad Prob. cap. 4- —
(4) D.
Dom. —
(8;D. liern. Scrui. aS. de Divers.
(5)
August. Epist. Sjg. —
(5) Psal. 06.
—
(G) D. Ambros.
 ,,
:

ORATIO. — CONCIO VI. 147

csset, de postnlando regni acli^entu ,
ultro Tu autem qiiando oras,et dlcls: Occide illurn
eam 'vocem protulissemus festinantes aci inimicum meum, non Dominum inquiiis ,
,

spei nostrce complexum. [i)T)euSyqui est jyer- sed quasi facis te judicem super inlmicum
fectum felicitatis objectum est etiam ter- tuum
, et facis quaastlonarium Dominum
,

minus primarius spei noslrae, quae ad Dei tuum. » (i) Talem petitionis abusum merlto
possessionem assurgit. Et quia quandiu bo- exsecratur Magnus Giegor. Sed adhuc quod
moperegrlnatur in terra,etanima in corpore est grauius alias postulat mortem inimici ,

velut in ergastulo detinetur, nequit immor- eumque quem gladio nonpotest persequijper-
taU fruibeatitudlne, neque possidereDeum, sequitur oratione. Et i>ii>it adhuc qui maledi-
desideria sua extoUit ad coelum, ad quod citur et tamen qui maledicit ^jam de morte
,

spes nostras erigimus quoties ut Dei reg-

,
illius j^eus tenetur, Juhet Deus ut diligatur

num adveniat, oramus, et Pater noster qui es inimicus,et tamen rogatur Deus ut occldat ini-
in coelis ore promimus. Haec verba in ora- /w/c?<7?2. (2)0 exsecrabllemoratlonisabusum!
,

tlone posita censet D. Cyprlanus, utfacilius petere quce prohibet ipse qui petitur.iVj
^^f^^^

audiamur (2) ; seu, ut niellus ad propositum O

nefandas eorum preces qui male petunt ,
D. Chrysostomus , in coelis ergo dicit ; no?i qui mundialia et voluptibilia bona expetunt,
illic Deum concludens , hoc ait sed a terra ut sese voluptatibus ubertim impleant Ut
,
!

abducens orantem, excelsis regionibus affi- enim animadvertit D. Augustlnus expendens

^/<?/?^(3),ubIanin)3eacorporesokitaebeantur, Orationem Doniinicam quisquis dicit quod ,

Deumque possident. Regius Vates probe cid evangelicam istam precem pertinere non
sciensDeum esseverum felicilatis objectum, possit , carnaliter orat. (4) Carnalis est ora-
non terrena bona sed ipsum Deum cuncto- tio, quoe voUiptabilia petit, ut expleat libi-
,

rum bonorum fontem exquisivit et exaudltus tlinis concupiscentiam ; carnalis est oratio ,
est. « Exquislvi Dominum, etexaudivit me.» qii^e lemporalla slc petit ut ad coelestia non
dirlgat : immunda est oratio optando terrena
(4) Non dixit: Inquisivi aurum a Domino, et
exaudivit me ; inqulslvi hoc aut ilUid, et (5) coeleslibus reUctis et despectls ; Uixuriat
exaudivit me aUud est aUquld inquirere a oralio , quae res Dei postulat, et non Deum
:

Domino , allud est ipsum Dominum inqui- quisquis a Deo qucerit praHer Deum aliquid
rere. Exquisivi, inqult, Dominum et exau- '^on caste Deum qucerit. (6)
divlt me. Ubi exaudivit Dominus? intus. Ubi paucl sunt bac aetate qui caste Deum
Quam
dat? Intus : ubi oras, ibi exaudiris, ibl bea- quaerant, quam rari sunt quorum oratio non
tlficaris. Orasti intus, exauditus es, beatifi- slt carnaUs et immunda « Mulli clamaiU ad !

catus es. » Christiane, iUud orando pete, Dominumprodivitiis acqulrendis, damnisque

quod adeptum tebeabit,etibiubi petis,nem- devitandis ,prosuorum saUue , prostablUtate
peincorde beatlficat; ideo, ut te bortatur D. domussuse, pro feUcitate temporaU , pro dig-
August. (5), « noU aUquid extra nItateseculari,postremoeliam pro ipsa salute
a Domino
qiuerere, sed ipsum Dominum queere , et corporis , qu?e patrlmonium est pauperls.
exaudiette, et adhucteloquentedicet :Ecce Pro his atque bujusmodi rebus, muhi cla-
adsum. Quidest,ecceadsum?ecce pr^sens »^1»"'^ adDominum, vix qulsquam propter
sum :quidvls?quidamequ£eris?quicquidtibi ipsum Dominum. Facile quippe bomini est
dedero, viUus est quamego. Melpsumdabo, quodlibet desiderare a Domino , et ipsuni
me fruere, me amplectere. Nondum potes Dominum non deslderare, quasi vero sua-
totum, ex fide continge me , et inhcerebls ^ius esse possit, quod dat , quam ipse qui
mihi. « Quld suavius, quid opulentius, quid dat. « (7) TaUasunt ut plurimum mortaUum
glorlosiusquamterrenisetcaducisrebusani- vota , qui a Deo non Deum sed bona ter- ,

mose neglectIs,Deum quaerere, qucesitum in- ^^^^ 4"^ ^^^ 'Deus, postulant.Talis est ora-
venIre,inventumamplecti,ilUadhaerere,illo tlo superbi bonores deslderatitis, ayari di-
beari ? Deum autem non quserunt, non inve- vltias optantis. Qui carnali Uac oralione pe-
niunt, non amplectuntur, Deo non adhjerent, ^^n^ I^^"»" quidem vocant, non tamen invo-
ideononbeantur,quiterrenaDeopr(]eponunt. <^an^ 4"^^* "on intus vocant. «Invocas Deum,
neque Deum orant , nisi ut temporalibus avare, ut det libi lucrurn lucrum ergo invo- :

fruantur bonis. Prophela Reglus exauditus cas, non Deum. Quia Uoc lucruni quod con-
est, quia quceslvlt Dominum. « Qui ergo non cupiscis, non potes babere perscrvum luum,
exaudluntur, non Dominum qua?runt in- per colonum tuum, per
:
chenlem tuwm per ,

quisivi, inquit, Dominum, et exaudivit me. ,,^^ r ^,r — (i)

^ ' ^ '
'
(1) D. Aupusl.
— (a)miIlumil. 27. in Ev:inp:. n
n^ U. , -, •

— TM)i*t. 121. c. 12. - D. Aiij;usr. in c. iC.

(1) Tert. L. de Orat. 5. — (2) De Orat. Dom. — (S)
C.rec.
loh —
(/|)

D. Anpust. Strni. 4«j.

(5)
cJc Vcil). Doui. — (;)
;;
Hoaiil. 20. in Mattb. — (4) Ps. 33. —
(5) D. August. j) Aug
(6)
in P.^al. 76.

10.
 ,,

,48 ORATIO. — CONCIO YI.

anucum per satellliem tuum, invocas pecunia, ut 'veniat nd te hcereditas ^ ut ve-

tiiiini,

Deuni ministrumlucri tui facisDeum. Viluit tiiat ad te secularis dignitas , illa invocas
:

tibi Deus. Vis invocare Deum ? gratis invo- quce vis

ut ueniant ad te : sed Deuni tibi

ca. Avare, an parum est tibi, si te impleat ponis adjutorem cupiditatum , non exaudi^
ipse Deus ? Deus si acl le veniat sine auro et torem desideriorum. (i) O qiiam ludunt

aroento non vis illum. Quid ergo tibi , de iis vota hominum perniciosa orationis nugaci-
qu.e fecitDeus,sufricit,cui Deus non sufficit?» tate, et horrendo precum ahusu O quanta !

(i) Eodem aro^umento quo avarum insequi- est mortalium dementia et infelicitas, qui
turD. Auoustinus, urgentur cuncti mortales pro mundialibus bonis obtinendis duntaxat
mundoaddicti nam secularia duntaxat sec- orantes, res noxiecnpilas duntaxat invocant,
:

tantes et quaerentes satiari nequeunt, beari non Deum quem solummodo advocant ad-
,

non possunt, sed potiusegent, infelicitantur , jutorem et ministrum cupiditatum suarum !

temporalia non Deum invocantes , ut docet Christiane,si terrenapetis,dirige ad ccelestia,

D. Auoustin. elucidans istud Davidicum (2): et cceleslia petisti:si res Dei postulas a Deo,
Deum invocaverunt. « Deus enim gratis se propter Deum, etdependentera Deo postula,
vult coli, gralis se vult diligl hoc est, caste el Deum invocasti. Alloquin non recte oras
,

amari non propterea se amari

;
quia dat si orando prceter verbum aliquid quceras;
,

allquld praiter se, sed qula dat. Ergo invocat cum et in ipso sint omnia. Nam etsi et ista
Deum ut dives fiat, Deum non invocat , hoc temporalia cuni necesse est postulare vide-
invocatquod vult ad sevenlre. Quid enim est ?nur; si verbum in causa est { ut quidem
invocare nisi vocare in se? In se ergo vocare, dignum est ), non utique illa, sed hoc potius
hoc est invocare. Nam cum dlcltur Deus , qua^rimus, propter quod alia postulamus (2)
: .

da mlhi divitias non vis ut ipseDeus veniat

: Ex his eliclendse sunt duae conclusiones:
ad te, sed vls ut divitioe veniant ad te.Quod una ex Jacobo desumpta Petitis et non ac- :

vls ut ad te veniat, hoc invocas. Si autem cipitis , eo quod male petatis ut in concu- ,

Deum invocares , ipse ad te venlret , ipse piscentiis vestris insumatis. (3) Male petunt
esset divltiae tuae. Nunc autem vis habere qui adimplere peccata quae Deus prohibet
arcam plenam et inanem conscientiam, petunt ; male petunt qui ut faveant suis con-
,

Deus non implet domum sed pectus. Quld cupiscentiis et passionibus bona fortunce pe-
,

llbl prosunt exteriores divitloe , si te interior tunt; malepetuntquIDeo neglectoa Deotem-

premit egestas? Ergo isti qui propter secula- poraliapetunt. Altera ab ipsomet Christo de-
ria commoda qui propter terrena bona, qui ducta Amen^amendicovohis, siquidpetieri'
,
:

propter vltam praesentem, et terrenam fellci- tis Patrem in nomine meo, dahit vobis .Usque
tatem invocant Deum, non invocant Deum.» modo non petistis quidquam in nomine meo :
Oratlone namque abutentes de Deo quo- petite et accipietis (4) Tres partes continet
', , .

que ludentes, dum mentlto Dei nomine illud Salvatoris oraculum i. Jurejurando :

Deum invocare videntur , Deum non invo- se adstringit nos recepturos si quid in suo
cant sed dunlaxat divitias dignitates , bo- nomine postulaverimus a Patre id est, si pe-
, , ,

nam valetudinem, vitam felicitatem terre- lierimus non nihil, sed quid, in suo nomine;
,

nam, aliaque ejusmodi Invocant, quae a Deo 2. Redargult nos usquemodo non postulasse
postulant, quem adjutorem cupiditatum sua- in suo nomine, nempe in statu gratlae res
rum efficere desiderant. Deum non invoca- quae salutem spectant postulasse; 3. Hor- ,

i'crunt invocant^ scd non Deum. Invocas latur nos ad petendum , et pollicetur nos
,

quidquidamas.^ uwocas quidquid inte vocas, accepturos. Petamus , igitur , sed petamus
invocas quidquid vis ut veniat ad te. Porro gratiam postulemus gloriam , ipsumque
;

si Deum propterea inuocas ut veniat ad te Deum.

''"
- '"'"• ^' ''
(0 Aug... i„ P.a.. 30. (,) P,al. 5a.
cl^^-^^^^X 'i-(4ull^6."-
 ; :

PAX. — GONCIO i. i49

PAX.

SCHOLIUM.

Pax , r. Mala depretlatar ; 2. Ckristlana commendatur ; 3. Trina discriminatur ;

4. ^ multipllci prototypo regulatur ; 5. Dei dono nobiUtatur; 6. Bonorum uni'
versalitate locupletatur.

€)CCCCCCf)€)C€)C€)€)C€©€)€-€)C€)€)€)€)€)®€)€)f)C®CC€)C€)€)i:C€CCf)€C€C€)f:€)C€C€€C€€€)

CONCIO PRIMA. Justum persequendum ; 3. Crimen perpe-

trandum.
DiABOLUs Dei cemulus (i) Inde sapien-
est .
I . Diabolus ad hoc se regnare putat , si
ter colligit TertuUianus : Quod ab cemulo Sanctosa religione Dei delurbat (i); quod hae-
Dei conceptum est utique non est amicum
,
reticum et novatorum ministerio exequi ni-
Dei rebus. Eadem discordia est rerum quce titur. Haeretici namque, ab Ecclesia,qu8e est

et auctorum, fa) Idcirco « inter Babylonem columna veritatis , sejuncti , pacejn passim
et Hierusalem nulla pax est,sed bellum conti- cum omnibus miscent ^ nihil etiim interest
nuum. Habet unaquaequecivitasregem suum. illis , licet dii^ersa tractantibus , dum ad
Rex Hierusalem Christus Dominus est; rex unius veriiatis expugnationem conspirent,
Babylonis diabolus. Et cum alterum in jus- (2) Ut constat ex Pharisaeis et Saducaeis :

« Pharisaei audientes quod Jesus imposuisset

titia , alterum in malitia regnare deleclet ; »
(3)inter illos nulla potestessesocietas. Uter- silentium Saducaeis , convenerunt in unum.»
que rex suis subditis largitur pacem Chris- (3) Ubi D. Hieronymus :
Phariscei ergo et :

tus bonam et innocuam donat pacem , dia- Saduccei , qui inter se contrarii sunt^ adten-
bolus vero malam et scelerosam,eamque tri- tandum Jesum pari mente consentiunt.
nam offert pacem scihcet , i CoUigatam Constat adhuc
: .
ex HoUandia et AngHa, ubi
2. Simulatam 3. Inordinatam. omnes hseretici, cujusvis sint sectae, hbere,
;
palam et pubUce suos profitentur errores
I. PARS. Christiane, pactus es renuntiare
sola reUgio vera et cathoUca ab iUis exsulat
diabolo , pompce
angelis ejus. (4) Sce- regionibus
et , et Beatus vir qui non abiit in :

lerosi Christiani post ejerationem in baptis-

concilio impiorum^ et in via peccatorum non
mate factam , non erubescunt cum illo inire
sedit , et in cathedra pestium non sedit. (4)
co«<?or<^/«w(5);etquemadmodum probi Chris- Beatus et mukum beatus qui cum haereti-
tiani uniuntur ad invicem in vinculo pacis,
cis et novatoribus non inivit societatem, nec
(6) seu, utlegit D. August. in conjunctione pacem confoederavit qui pestilenle eoruni
,
pacis, graeca lectio habet in coUigatione et
doctrina non est infestatus. Fidelem salu-
concatenatione pacis; ita scelerosi uniuntur, briter admonet Ecclesiasticus Discede ab :

conjunguntur , consociantur , confoederan- iniquo , et discedent mala abs te quasi (5) :

tur,concatenanturin vinculo pacis, non bo- dicat Discede al) homiue iniquo et disce- : ,

nae sed malee non innocuae , sed scelerosae discedc ab li.x'-

des ab iniquitate et maUtia
; :
,
;

nimirum ad, i. Errorem inducendum 2. retico et novatore , et discedes ab errore et

;

Tert. L. de Cor. Mil. 6.

(i) —
(2) Tcrt. L. de Pat.S. (0 Tcrt. L. adv. Jud. 9. — Tcit. L. dc IVtsc.
(2)
— (5) D. Bern. Serm. de piign. Spir. (4) Tert. Lib. — Ilxrct. 4i.—(3) Mallh. 22. — (4)Tcrt. L.4. adv. Marc,
de An. 35. —
(5) Tert. ibid. (6) Ephcs. 4. — 4a._(5)Cap. 2.
 :

,5o PAX. — CONGIO I.

haeresi qiiam ipse suis venenosls arHat ser- congregali sunl in unum adversus Doiiiinuni
monilnis. Aiabicus leo^it Ne comtniscearis: et atlversus Cliristum ejus. Nationes , Ro-

iniqiio elon^^are nh eo ,
elongahitur a te. mani qui cum Pilato fuerant. Populi, tribus
Si vis cavere errorem et iniquitatem, cave Israelis. Reges
Herode. Archonles in
in

malorum societaiem , qui suis erroneis con- summis sacerdotibus. Nam et Herodi velut
Tersationibus et depravatis moribus , ad munus a Pilato missus, Osee vocibus fideni
errorem et scelus inducunt. Ut propria ex- reddidit. De Cliristo enim prophetaverat
perlentia doctus fatetur D. Augustinus , qui Et vinctum eum ducent xenium regi. » (i)
ex societaie cum Manichaeis hoereticis, et ju- Davidis vaticiuium belle elucidat TertulHa-
venibus criminosissimis , effectus est haere- nus , fuseque dinumerat illos , qui ad infe-
ticus et sceleratissimus. O niniis ininiica rendam Christo mortem consociati sunt, et
aniicitin scductio rncntis ini^estignhilis! Ea- pacis vinculo colHgati , praesertim Pilatus et
,

nius, /ncinnnis pudet non esse impuden- Herodes ; nam Evangehsta teste, « et facti
,
et

teni. (i) Deus ut Israehlas in vera religlone sunt amici Herodes et Pilatus , in ipsa die,
servaret , serio praecepit ne cum finitimis nam antea inlmici erant adinvicem. » (2)
genti])us confocderarentur et ut interpreta- Ubi Theophylactus Fidequam discrepantia
: :

lur D. Chrysoslomus, Deus interposuerat congreget diaholus , solum ut Christo mor-

ininiicias ut per odium prcestaret securita- tem prceparet : in unam enim conspirationem
,

tcm. (2) Inhlbuit famniaritatem , ut eos ab copu/at et conciliai inimicos. Dissidebant ,

idololatria pra^slaret immunes ; quia tamen ab invicem Pilatus et Herodes , quia cuni
Deo non obtemperarunt, sed cum GentiU- vicini essent , unus super alterum usurpabat
l)us commixli sunt , ex eorum societate et jurisdictionem. Diabolus probe sciens mah-
amicilia in idololatriam prolapsi sunt , ut gnantium amicitiam esse medium optimum
eis exprol)rat Regius Yates Non disperdi- ad inferendam Christo mortem, Herodem et
:

derunt gentes quas dixit Dominus illis. Et Pilatum reconcihavit , fuitque iniquae amici-
conimixti sunt intcr gentes , et didicerunt tlae iUorum mediator et negotiator. Inde col-
opcra corum , et servierunt sculptilihus eo- W^iilLheo^hyXdcius Nonconfundimur igitur '.

runi , et factum est illis in scandalum. (3) nos propter salutem nostram , neque amicos
Idem accidit plurlbus cathoUcis qui ineunt sen>amus in officio. Quasi dicat Ex diaboli :

amicltiam cum hoereticis eorum contagie malltla discamus bonitatem. DiaboUis ad

,

afficinntur, errores combibunt in hseresim mahim

disjuncta et inimica conjungit , ini-
,

cadunt , et tandem simul cum confoederat

eis, ut ex eorum amicilia
colligati micos
simnl in infernum detruduntur juxta istud facilius necem inferat Christo : et nos inimi-
:

MalthcTl , « colllgite primum zizania , et col- cantes conjungamus Christianos, nonutaliis

llgate cain fasclculosad comburendum. »(4) noceant , sed ut amlcitiae foedere suam con-
Ut autem anlmadvertit D. Augustinus sequantur salutem. , ait
Evangellsta in fasciculos non in unum acer~ Redeat itaqueRegius Vates , feUcem prae-
f^um ut comhustio sit infine seculi (5)
, si- dicans eum qui cum iniquis adversus Chris-
:

mlle patlentur suppUcIum qui ad persequen- tum non fuit pace et amicitia consociatus et
dos justos confoederantur. colligatus i^<?//^' z7/e inquit , qui non ahiit : ,

2. Ita docent Acta Apostolorum., in illa in concilium impiorum ^ etin via peccatorum
cxclnmntione Ecclesicp nd Deum. Convene- non stetit ^ nec ia catliedra pestium sedit,
Tunt cnim in ista civitate aduersus sanclum Amlcitlam eorum qui ad malum inferendum
fliuni fuum Jesufn quem unxisti : Herodcs
,
confoederantur , nuncupat cathedram pesti-
ct Piintus cnm nntionihus. (6) Quod a Re-
, lentioe, Yiam peccatorum, concilium impio-
gio Propheta (^) fuerat vaticinatum nam,ut rum, eumque felicem declarat, qui hac non
:

comprehendeient Jesum et cruciatibus igno- fuit coniagione toxicatus, qui in criminosa

miniis et opprobrlls africerent, convenerunt iUa non ambulavit via qui impiorum con-
,

summi pouiifices saccrdoces , scribse , cillo non fuit ascitus. Ut autem animadvertit
,

pharisaei ,
magistralus popuU , praesides , Tertullianus , ctsi justum illum 'videtur
milites , reges « Ipse Dominus in judi-
: prcedicasse ^ quod in concilio et in sessu Ju*
cium vcuit cum presbyteris et archontibus dceorum de necando Domino consultantium
populi, secundum Esaiam.TumuItuatse sunt non communicnvit, late tamen semper Scrip-
ibidem nationes , et popull medltati sunt tura dwinaloquitur{^)^]\xs\\\vc\o^\x^covcimt\\<\^X
inania. Astiterunt reges terroe , et archontes qui cum impiis consociatus non est , ut pro-
(i) Lib. 5. Confcs. 9. —(2) In Cat. Pat. Grjcc. —
Psal. i(.5. —
(j) M;,ith. 1.3. (5) — (5)
Lih. Quxst. (i)Tpit. L. 4- adv. Marc. 42. — (2) Luc. a^. — (,i)
.

Eraijg. —
(G; Tcrt. Lib. adv. Frax. 28. 2.' ~ (7) Psal. '^^''^** ^i^- ^*^ Spect. 5,
 . ,

I^AX. — CONgiO L i5i

xlrao suo noceret. Tanto feliclor, quanto ra- August. i. Quiai paa; illa Jion de radice cha- ,

rior in hoc seculo, in quo homines maligni ritatis et justitice stirpe consurgit (i), setl
ineunt amicitiam ut bonos persequanlur ad potius a diaboH odio oritur, et ab iniquitaie
,

instar Simeonis et Levi , qui in necem et ex- sumit originem; 2. Quipacem veram hahere
cidium Sichimorum conspirarunt , quorum clesiderat primuni cum Deo hahere conten- ^

saevitiamet maligiiiiatem ad memoriamrevo- dat quam non habere conuincitur, qu non

^

cans Jacobus (i) Patriarcha morti proximus, sic viuit quomodo Deus prcecipit esse vi- ,

sic eos increpixl: Simeonet Lei^ijratres, vasa i^ Cfidum. Qui autem ad rapinam, furtum,
//i/<^«//a;/^Z>^//rt«^/a. At cur Jacobus hos duos impudicitiam homicidium consociantur ,
,

conjungit et fratres nominat dum sceleris cum Deo non habent pacem neque vivunt
,
,

arguit ? Nonne etiam caeteri ejus fiUi eraut secundum Deum, cujus maudata iusolenter
fratres , cur carum et slrictum frateruila- transgrediuntur. Scelerosse ilUus pacis evi-
lis vinculum, quod iu ahisfiliis tacetur, in Si- dens habemus exemplum reguaute Autiocho

meoneduntaxat etLevi exprimitur? Respon- illustri qui ab Scriptura sacra radix peccali ,

det Gajetanus Simul istorum duoruni causa (2) nuncupatur. Exierunt ex Israel fihi iui-
:

agitur propter eorum unanimitatem ad ma- qui , et suaserunt muUis dicentes Eamus et
^
:

lum ^non tam carne quam concilio et animo disponamus testamentum cum Gentibus
^ ,

DupHci vinculo conjuncti erant ad invicem quae circa nossunt. Et bonus visus est sermo
Simeon et Levi uno in natura, aUero in in ocuhs eorum ; missisque ad Antiochum
: ,

malitla fundato , et quia arctius erat vincu- legatis, cum eo inierunt amicitiam. Praefaia
lum maUtiie, quam naturse vocitantur fra- autem verba sic interpretatur Lyranus: Dis-
,

tres non sanguinis cognalione, sed perver- ponamus testamentum,

, esX^joedus socie- iiS.

sltatls necessitudine unde aUa versio leglt: tatis : cum gentihus incircumcisis et idolola-
:

Simeon etLevifratres, vasa injuricecognatio tris nos eis conformando. Pulchre foedus,

eorum. Quasi dicat ait Lippomanus, indo- societatis qua ex Israel fiiii iuiqui amicltiam
,
,

les eorum ad i?iferendas injurias et violentias inierunt cum Aullocho qui dicitur radix ,

«///.y. SIc concors malitla quantumvis dlscor- peccati, et cum

gentibus incircumclsis et
des animos arcte connectit, et diabolus pa- idoloiatris , non appeUatur simpUciter pac-
cis vinculo colUgat scelerosos , ut atrocissi- tum aut foedus , quose iUis conformant, sed
ma quaeque perpetret faclnora. testamentum , quo aeterna et irrevocablUs
3. Porro cum Deus optimus ^ diaholus e pacti societas et unanimltas designatur :
contrario pessimus , ipsa sui diuersitate tes- quasi aUeruter sit maUtlae haeres, et mutua
tantur neutrum alteri facere , ut nohis non in scelus conspiratio , sit ultima voluntate in
magis malo aliquid honi^ quam a hono ali- oevum obsignata. IsraeUtae, etsi reUgione et
quid mali editum videri possit (2) ; ut evi- rltibus a Gentibus disjuncti iniquitate tamen
denter comprobatur ex pace quam Deus et conjuncti , cum iUis confoederanturet fcedus
dlabolus largiunlur pax enim Dei bona est, ineunt testamento obslgnatum ad patranda
:

absque uUa commixtione maU; pax vero crimina. Muki adhuc hac tempestate,etsi in-
diaboU mala est, absqne uUa mixtura boni ; genio, indole , studio diversl, in maUtia
pax Dei bona est, quia a vitio dlmovet, et confoederautur, et simul ad patrandum scelus
id virtutem inducit; pax dlaboU mala est , conspirant ; et prophetae evangehci zelum
tum quia non docet honam vitam , non sua- sufflammant « Qul aemulatur in mahguan- :

det adpatientiam, non proi>ocat ad j ustitiam^ tibus, pacem peccatorum videns. » (3)
7ion hortatur ad misericordiam^d)', tum quin DupUcem invenio oemuUitlonem unam :

Sid\iiium inducit. ltaquepaa;ueranonestilla diaboli adversus bonam Dei pacem ; ake- ,

quam sihi invicem i^identur adulteri prcehere, ram Ghristi, adversus malam pacem dlaboU.
et quam sihi prcestare videntur raptores , Dlabolus , qui, ut fatur D. Augustinus, odit
aUIque justam pacem Dei , et amat iniquani pacem
erhriosi^adulteri, maledici,superhi (4),
qui ad scelus patrandum consoclantur et mundi (4), dupUci usus est medio ad des-
iueunt pacem. Concordia ad faciendum ho- truendam justam Del pacem et conservan-
num^ad sectandam justitiam^ adserviendum dam iniquam pacem mundi. Ad destruen-
Deo^ hona est; concordia vero ad faciendum dam jusiam Dei pacem usus est discordia el
peccatum malaest (5) ; quaUs est impiorum divisione. Diaholus posuit in ccelo hcl/u/n
pax. Gujus binam rationem subminlstrat D. in poradiso Jraudcm , odium prinws inter
fratres in omni opere nostro zizania scmi-
(i)Gencs. 49. —
(a) TLit. Lib. de Tat. 5. (5) D. — '
,
' ^

August. L. 2. qu3cst. vet. et Nov. Test. qnocst. 02. — - »1

(i) D. Au-U8t. Seim. 8. in Clomnuin. (5) D. Bcrn
- (0 ^'•'"'- >8. de
^
Comnunub.
, ,
(u)
x ,
Lib.
.t
de Maclub.
1 i 1

de Mod. Ben. Viv. Serm. 4i. »• - ("^) ^sa. 5. — (4) Lib. 19. Civ. 12.
,5a PAX. — CONGIO I.

nai'it. vero iniqiiam

^i^> Ad conservaiulam cojitrnnetas est honorum : et slciit optanms
raundi nacem, usus est concordia et unione, ut boni pacem habeant ita optare dehenius ,

socians et confcederans inter se iniquos ad ut concordia malorum rumpatur. (i) Sub-

faciendum malum qula vero Dei Filius in :
junglt Isidorus :« Inlege, Mare Rubium, hoc
lioc anparuit ut dlssolvat opera diaboli , du- est concordia malorum, dividitur, ut electo-

plici eiiam usus est medio ad destruendam rum via lendens ad beatitudinem non im-
inlquam diaboll dlscordiam , et evertendam pediatur impeditur enim iterbonorum, si
:

scel«Mosnm ejus pacem. Adversus discordiam malorum unitas non dividltur (2) » adeo :

quam procuraie nitltur dirmon , pacem et mala est a diabolo inventa pax impiorum
concordiam submlnlslrat ; adversus pacem colligata , et bypocritarum simulata.
et socielatem quam inter inlquos stabilire jj p^RS. Sed ista ingenia de semine hy
satagit diaboUis , discordiam et^ diyisionem
pocritarum pullulare consueverunt, quorum
advocat itaque iniquoe daemonis discordice
:
indiuiduacumdiabolo amicitia est (3), a quo
mnocuam opponit pacem ; scelerosa^ diabob didicerunt/;«c^m falsam pacem fictam, pa-
,
paci jusiumopponit bellum Primum praes-
^^,,, sophisticam
,
pacem palliatam f^) , i.
lat medium apud dilectum Disapulum (2) ,
Sermonibus dolosis ; 2. Salutalionibus insi-
secundumveroapudEvangelistamMalthaeum Jiosis 3 Osculis venenosis •

pr.Tbet Ibl nobis largitur pacem : Christus

:
j^leque pen>ersitas , neque fallacia Deo
Dominus noslcr,pax est : vadens ad coelum, congruit.
(5) Deum autem non imitantur qui
-veaillum demisit dicens : Pacem meam do
dolosamet palliatam pr^ se ferunt pacem ,
7.0^/^ (3 hic offert arma quibus auversus
quamblandis occuhant sermonibus. Qui lo^

j . ,. ^-.. . , * ' iiiciJiiuiiiiu , ci iiiciiuiii vuiuiiiaiciiJ jiilciiio

sed gUulium. » Minssimum sane est quocl
eetum. Hoca fraudibi,sini»ticHiw di/Jerunl,
Clinstus, quipacem dechthonnmbuset dis-
„uod fraudes pacatam sermonis pra;tendunt
cipuhspn-ccep.tjutintrantesdomumdicant:
superficiem : inimicitice -uero manifestam
Pax Imic domu. , asseve.at yenisse non ad
contrarietalis hahent intentionem. (7) Bene-
mitlendampacem,sedgladium..?««Z/to«-^.o
m mjunxit ut quamcunquedonmm ingre-
^ol^ amiciti^e pallio inimicum gere.e , in-
m .^^ fallendi est. Verum quarens a Deo ..

d,enlcspaccm ,n,l,cerentP {i,)V,ohclo Cliris-

^^ ,; ^^^; ^„3 „2 aUud in pro-
tus sihi repugnare v.detur nam si non venit
fesjione oris , aliud sit in cordis arcano. Ni-
:

^ -- ..« iaisumest:q
I- . T^ ^>i
'
I
•

Ijium acute solvit D. Chrysostomus, dicens :

uupndi » ^8

!• /\ • jitiuiuia ciai uciA, «ji.>3ii/a ijjaiin.>io hhjuv.- \.\jli.i—

dia : (Juomam maxime est pax
id pedibus his verbis in numismate circumac- , cum
,
quoda^grotatinciditur;cum id quod litem
[i, j,ax j.atet insidiis. (o) Profeclo perli- .

injcrt scparatur. Secundum exemplum

,
niescenda sunt mentita veri inimici verba.
'^'''^^? corporis putridam hU
rLl? ."'^f^
""^

res^c^iuie.mmeimedicusitareliquumcon^
a^c sunt pacis ornamenta {lo) , ^uWms, H
luntur et declpiuntur incauti. Ab inimico
srn'n[ corpus . cum id auod iwiannhilitpr fin
Lni>anauiiiiei se ., ^ . . ^ . ....
w
.

palani inimicante sibi cavetur , ab inimico

i

/•, rp r 7 *
A,./^/ rtto///r//^
//r/^;e/, rerliimi
•

est e lurrl
"• ^-^yt^ n-ibvln-
luriiijdDyio- ( '
quis sibi
-i '
i i
.... • •
•

„• ^ -.^ •,. Yej.(3 clanculum inimicias ae^enti

.

n^ra ita (juidem /// turri Bahel ^rn^iuin

.
p^t o^- v
^^"^^' ^csium est. cavebit?Sententiose ex Xenophonte, ait Cle- i . -^ n\ -
i • •

mnlam «„;L pacem honn

n,r,lnn, enim /
dissonantia di^<:nl-
'Y'!,^^'^^s<^i'- *i
mcns k^eiidimhmws'. n^
ISonaliter inimicos loi'
/ i
• ;•;•••
!•;/
t//. DMirf,..,/.landeinaifert
uiiaitum cc , j
dePauIo 1-^renim
Ftpnim -i .
•^ auis, qnatn si iJideatur esseanucus
f \ • • • •

IPnnln,
aulus ^n. eos qui
r,,.; ri
adversus cnni consonahant •^ j
''7*^^'''^^f^''^ quasi aperta immicitia sit ad nocendum im-
( 1 1);
^ i •

awisu.
divi<iit ivatio nrll..... ^
li-.rln adliuc •• • •

cur injicienda est inter

malos discordla mutuanda est a D. Bern. ,
/,)Tract. de Mod. Ben. Viv. Sorm.^i. - (^)Llb. 5.
•seu potms a banrio Isidoro,
a quo Bernar- de.sum.Uon. 3 Tcri. L. de Panit. 5. (4) D. 1 . — (.-^) —
dus lllam muluavlt. Qiilac6//CO/Y//Vw//a/or////2 '^*-'""- «erm. lo. in Coen. Dom. - (5) Te.t. L. adv.
" ///a/or////a
s r^ . ^ i.,,ax.,,._(6 Psal. 27. lUipcrt. L. 3. inGcnes. 19. -(7
,

^'o ilT'"'-
'^'''"'- 4- in Comm. - (,) Joan. i/i. — (8) D. Aug. L. de Vcr. Innoc. c. i85.-(9)
Lukius
~i -^^
Vl'

Vr'"?-
'" ^'"'*''
"5 -U) D. Chrvsost. Ilo- L. i\nmiim. -(lo)L.D. TJcrn. Fpibt. 4« (' ^. 6. -
 ;

PAX. — CONCIO L i53

becilla , fuit mos apud Judaeos , ut patet ex
qiiantiimvis hostillter ferociat, nisi idem
specie amicitiaeadsaevitiam armetur. O quam
osculo quod Joab Amasoe et Christo Judas
aversanda est inficla et instabilis hujiis miin- priiebuit. Hgcc consuetudo viget adhuc apud.
di pax ^ quce pro commodis quceritur^ uel Gallos (i), ubi viri urbanitalis etteneritudinis
pro timore servatur (i) , vel pro inimicitia gratia osculantur feminas Quod scriptum :

simulatur , et salutationibus insidiosis pal- est : osculatus est Jacob Rachel^ consuetudi-
liatur! nis quidem fuit , maxime in simplicitate an-
2. Atenim humanissimus Deus hypocri- tiquorum, ut propinqui propinquas oscula-
^

sim recusandam indicando (q.) demonslra\it rentur et hoc hodie Jit in multis locis. (2)
y ,

quam sit exsecranda hypocritarum amicitia Ut autem ait D. August. « Est oscuhimcor- ,

qui vel dolosis sermonibus vel insidiosis porale, quod impressione fit labiorum, quod
,

salutationibus mentiuntur pacem profecto non est ostendendum nisi cerlis et honestis
:

nuUus est qui non fastidiat et aversetur horis, ut in signum reconcilialionis, quando
mentita veri inimici obsequia. Infestior est fiunt amici qui fuerant inimici in signum ,

inimicitia amicitiae specie tecta mentita, pacis, sicut communiter in Ecchisia interio-
,

falsata In hujus vitce miseria , sctipe rem pacem exteriori osculo demonstrant
:

contingit ut credatur vel amicus qui i/ii- in signum dilectionis inter sponsum et spon-
micus est^ vel inimicus qui amicus est (3) sam fieri permitlitur vel sicut ab amicis : ,

homines enim non percipientes quce versan- post diuturnam absenliam et porrigllur et
tur in corde, sed ad exlerius duntaxat atten- suscipitur ; in signum cathohcae unitatis ,
dentesamicos existimantinfensissimosinimi- sicut fit cum hospes suscipiiur. » (3)
cos^ suam inimicitiamblandis sermonibus, vel Solemne fuit etiamprimis Christianis,prae-
fraudulenlis sahitationibus occuhantes. Ini- sertim in sacris conventibus ante sacram sy-
micus, amici persona indutus et amicitice naxim ut sese osculo seu amico salutarent
,

larva /or/ca^w^ (4), infestior est hostis ; et ut amplexu viri viros feminae feminas. Ad
, ,

fatur Anastasius Nycaenus , eodem momen- quod etiam Apostoh incitabantur hortamen-
to , quo adulatur , et majorem amiciiise os- to Salutate inuicem in osculo sancto (4) j
:

tentat speciem , cogitat perversa ^ et labiis id est,non gentih , non carnah , non ficto,
s uis definit omnia mala.i^d) PLmicu^ s\m\x\?i" sed christiano , rehgioso , casto , sincero.
tus amico ab amicitia securo et inermi , om- IUud autem osculum sanctum erat commu-
niamalainfligerepotest.Cujus iihistrein Joab nicaturis , reconciliationis, ac injurice omnis
(6) habemus exemplum ; qui dolose loquens remissse testimonium, verae charitatis mo-
cum Abner, eique demonstrans amicitiam , numentum , sinceraeque amicitiae et pacis
percussit eum in inguine, et lethalem infle- symbolum. Cum dicitur : Pax vobis^ oscu-
xit plagam , et adhuc salutans et osculans lanturse Christiani inosculo sancto^quod est
Amasa eum eriecavit. « Dixit itaque Joab adsignum pacis : sic ostendunt labiafratris con-
Amasam Salve, mi frater; et tenuit manu scientiam^id est, quomodo labia tua adlabia
:

dextera mentum Amasse, quasi osculans eum. fratris accedunt^sic cor tuum a corde tuo non
Porro Amasa non observavit gladium, quem recedat. (5) Oscuhim illud reconciliatorium
habebat Joab qui percussit eum in latere,
,
nuncupatur a D. Bern.(6) : tanti illud facit
et effudit intestina ejus in terram , et mor- TertuUianus ut acriter invehat in nonnuUos
tuus est. w (7) O quam vere dixit Sapiens : Christianos qui jejuniorum diebus orationi
Meliora sunt vulnera diligentis quam frau- vacantes pacis substrahebant osculum ,
,

dulenta oscula odientis (8) amicitiae specie quod vocitatsignacuhim orationis. Al ajam
occuhatius dissimulata ; cujusmodi fuit os- consuetudo invaluit , jejunantes hablta ora-
culum quod Joab praebuit Amasae, et Judas tione cumfratribus, subtrahunt osculum pa-
Christo Domino , insidioso osculo proditio- cis quod est signacuhun orationis. Qnando
^

nem occuhans et pacem simulans. autem magis conferenda cum fratribus pax
3. Debuit osculo tradi propheticus scilicet est, nisi cum oratio commendabilior ascen-
Christus , ut ejus scilicet Filius , qui labiis dit ? Qucc oratio cum diuortio sancti osculi
a populo diligebatur (9) Gentiles sibi invi- : intcgra ,
quem Domino ojficiuni facientcm
cem obviantes, sese invicem osculo in sig- iinpedit pax
P quale sacrifcium^ a quo sine
num amiciliae sahitabant hanc consuetudi- : pace receditur ? {j) Multus est Tertullianus,
nem in vanum toUere conatus est Tiberius : tum in increpando eos qui abque pacis os-
(i)D. Chrysol. Serm. i7>9. —
{2) Tert. L. /,. adv.
—
Marc. 23. —(3) D. August. L. 19. Giv. 8. (4) Hasil. — (1) Xenopli. L. i. Pxdiac Cir.SucIon. (a) D. Aujr.
Sel. Orat. i5. — (5) Qu»st. 7^.
—
(6) Lib. 2. Ucf?. L.qux-st. supcr (ieMies qiKvst.SS. —
(.>)L.dc Anin it. c.b.

5.— L. 2. Refj. 20.— (8) Prov. 27. — (9) Tert. L. 4. — (4) 2. ('Or. i3.-(.')) D. Auf^nist. Srrm. 85. do Dxvcrs.
(7)
adv.Marc.4i. _ (G) In Scnt. -
(7) Tert. L. de
Orat. i4.
10*
 ^ : , ,

,54 PAX. — CONCIO I.

culo recedebant ab oralione ; tum in com- cipulis suis ; ficta , ut in Jucla ; inordinata,
niendaiula oratione pacis osculo obsignata. ut in Jdam et Eua (i) seu potius in homi- :

Huiusmocli osculum , etiam nunc in quibus- ne sceleroso et mundano, qui trina inordi-
d;\m ecclesiis ante sacram senaxim usurpant nata fruitur pace , scilicet cum mundo, dia-
canonici. Verum quia olim fraus irrepsit , bolo et seipso quia, i. Nulla mundi ad- :

etenim viri licet locis a mulieribus distincti, versitate cruciatur ; 2. Nulla diaboli tenta-

furtim tamen irrepentes eas osculabantur , tione pulsatur ; 3. Nulla concupiscentiae seu
pro osculo oris adbibitum fuit osculuni ta- carnis rebellione exagitatur.
belliv, quam pacis vocant. 1 • Mundi prosperata (2) paca-felicitas
Hoccharitaiis signo amicitiae et pacis sym- homines, quicum nulla adversitate
tos efficit
bolo usus est Judas ut traderet Christum : premantur, fere nunquam de ccelo cogitant,
Judas non expletus fuit pauperuni spoliis , sed terrae totaliter addicti sunt, ubi quietam
ad plenitudincm criniinum grainssimorum et tranquillam agunt vitam.Verum, ut ait D.

crimina serendo pervenit pia miscens cha- ,

Bernardns, « sanum est corpus, adversilates
ritatis , cum diceret
sacramenta flagitiis et tentationes quse animuni enervant, sedatae
Quemcunque osculatus fuerOyipse est, tenete sunt quid superest nisi securitas ? Gave
:
,

cum. (i) Osculum est amoris et pacis pig- vae huic securitati,vae paci huic, de qua dicit
nus: Judas ad criminum pervenic plenitudi- ipsa Veritas : Dum foriis armatus custodit
nem, pia niiscens charitatis sacramenta fla- atriumsuum, in pace sunt omnia quoe possi-
giliis , assumens oscukmi amicitioe et pacis det. Time ergo, dum omnia prospera sunlet
symbolum , in suoe perfidiae et proditionis tranquilla, neille fortis armatus Satanas sine
signum. Quapropter Christus, qui in sua resistentia possideat le. NoH dicere apud le
acerbissin)a passione ad rehqua tormentsi quod dixit ille dives cujus ager uberes fruc-
prope exstilit mutus, incestum Judse oscu- tus attuHt Anima mea,habes multa bona
:

ium querelis excepit « Juda osculo Filium : reposila in annos plurimos, comede bibe ,

hominis tradis?(2)'> Quasi dicat, ut expendit epulare quia cum dixerint: Pax et securi-
:

D. Ambrosius j4moris pignore vulnus in-

: tunc repentinus superveniet eis interi- tas,
fligis ? charitatis ojficio sanguinem fundis ? tus, et non effugient.Tu vero, si vis pacem
pacis instrumento niortem irrogas ? hostiii- et securitatem veram habere , vide ne un-
tatem penicilio amicitia? coioras ? Chrislia- quam securus sis, sciens pro certo nihil til^i
ne , ne nwliaris amico tuo malum^ cum ille tam timendum , sicut praesentem pacem quae
in te haheatfiduc iam,(?>f]LnTi^e esl emm 2imi' sine dubio aeternum generat timorem. Ne-
cilix' fiduciam in hostilitatem perniciosius que enim omnibus Sanctis melior es tu, qui
refingere, et inimicitiam pacis occultare pal- in tentationibus probati et perfecti sunt.
lio ex D. Bernardo est pax ficta , ut in Quanta passi sunt martyres tormenta
: ut se- ,

Juda^est inordinata (4), utin peccatoribus curi pervenirent ad palmam regni ? Qui for-
, non in prosperitate.»
obduraiis nuila tentatione exagitatis. tesfacti sunt in belio
mDADC
PAKb.
.
n^ii 4
nel/atorem m '

Chnstum o 4
Scriptn-
'
, (3) Simile in
^ / ., •
omnibus timentibus Deum, qui
•
ta • .' * .

,L c. „„..,.* ^/ ^
y,„ acsignant^ob
armorum 1 adversitatiDus gravati, Ueo serviunt,> virtuU
ra' ,
quorumdam voca- »

I,,iln ct
uula^ ^/ /,;»c,.,^,/; ..^.j fr\-
cjusmodn^ertjard\\\)sm?,meX.C\\nsU, . n\ r student , econtra hommes ..
• • prosperitate
t' .t
,
.

m
. .

't^ .
1
.

.tii; c^o fo»..„ or,,,

qui sic tatur apud J<ucam T I T^ M ^' viventes JJeum deserunt,
• vitns mancipantur;
Putatis quia \>e- :
ta i- ^a • 1

"t Jjavidis comprobatur exemplo. « Adu -

1 1 1

n'i paccm rJ..,J;..

,,nnn,., (lare 7- 1-
/// /^..,
in terram : non . dico vohis , ( ..,.
teiium simul ct liomicidium uou lecit Jiavid,
. . ,
^r-r^-i
KPil .scparationem.
sc(L K(>,^nrnt\r^,,n,^^ ( (W
Uhi n
ih) TTi* 11
Cyriilus Ai
Alexan- c i j
rhirm*
aimus • «
« l^uid
/r.o^c n
n..wl dicis, ^-
JJomme o Non AT .' cum persecutorem baul pateretur : quando
•

. venisti ta .^
o -^ i • • • •

^^vid sanctus Saul inimicum suum patieba-

i i

pacem
lacem aaturusdaturus ,. qui aui tactus
farf,.«; es nnhic pax
pq nobis r.av pa-
r... , .,,• •, • •
i
tur i quando illius persecutionibus a";itaba
rifinn»; npr
ciiicans crucem ^^i^
per rriiro,» »• »
caMestia et *terrestria, .
^ i •• ^
i
•

r •
i
.t"r; q^ando per diversa deserta fugiebat, n
{ui dixisti:Pacem meam do vobis ? Sed
manifestumestquod pax interdum sit dam- *?.
""^""^' ^J"' incderet , non concupivit
nosa, etseparansabamoredivino,perquam «'^^"«"^ 5
"^^^ adulterata uxore occidit vi-
scilicetconsentiturhisqu.ea J)eo dissidenf ^^^^ ^" intirmitate tribulatioms suae ^'""^*

et talem pacem Dominusnonvenitmittere* ^^"^"^ '" Domini misericordia intentior ,

pacem autem vd q^^nto "^^serior videbatur. At ubi

sed separare vel toiiere factus est
;

ram vcnit mittere » (7) I^^x D. Bernardo /;rtJF securus ,

devictis hostibus, pressuns caruit
triformis : vera quam Christus reliquitdis- ^"""^^ excrevit ; » (4) lascive ocuios in femi-
,
^
nam injecit, cum illa aduherium commisil,
(1) S. An.hr. in Ps. "h'^. — (/; Lnc 21. — Prov. 5.
— (4) In Srnt -
(.5) Tcrt. L. adv. Jud.
9. _
[7>)

(G) Cap. 2.'

(i) In Sont. — Tert. Apol. 6. —(JA Tract. dc Pass.
— (7) Apud D. 11,0.
i

Dyjn. cap. 22. — (2)

(4) D. August. in Titul. Ps. 5o.
 :

PAX. — CONCIO I. j55

innocuum vlrum hostium maulbus ,
iutere-
qula tlmor Dei rum prlmum est securltas
mit iude coucludit D. Augustluus : Falel custos electorum vigilautissimus occiditur.
:

ergo hoc exemplum ad id^ ut timeamus feli- Nisi conslanter tenueris te in timoreDomini
citatem y velut fecundam vitiorum paren- clto subvertetur domus tua. Imo quod plus
tem, et infaustam ad infelicitatem viam et est.TImor Domini, fons vitoe.(i) Arefacit ista
:

aesiimemus adversilatem velut virtutis et pax in nobis fontem vitce, quae arefactio
pietatis incentivum , « Tribulationem et do- quanta impugnatio sit quis non videat?
,

lorem inveni, et nomen Domini invocavi, » Haec autem securltas est, qu:e nos faclt seor-
(i) et securum beatitudinis iter. Unde de sum a cura,et sollicitudinecustodiendi nos,et
impio prosperante et justo afflicto sic phi- propter hoc exponit nos hostlbus nonenim :

losophatur D. Augustinus '.Prosperatur^ sed idem est esse securum quod esse tutum si- ,

inviasua; laborat sed in via Dei. Illipros- cut testaiur Seneca dicens Hoc habet i<ma-
, :

peritas in via est in pen^entione infelicitas : vla, ut interdum secura sit , tuta nunquam;
,

tibi labor in ira , in perventione fclicitas, tutum enim cui nuUum imminet pericuhjm:
Has vias ambula quas novit Dominus ; et securum vero quod non curatpericuhim. Se-
si ambulas iii eis non te fallunt. Viavero cundum malum estdesidia, seu pigiitia, qua
y

impiorum felicitas transitoria : fuiita via eliam ad fugam,non solum, sed etad puonam ^

peracta est felicitas [2): peracta est paxquam tardi sumus; jaculis enim tentationum electi
habent, tum cum mundo, ubl nulla adversi- excitantur vel ad fugam, vel ad pusfuam; aui
tate cruciantur, tum cum diabolo , cujus vero m pace hujusmodi sunt, ipsaquiete non
nulla teutatione pulsantur. solum desides , sed etiam somnolenti effi-
2. Christus adiabolo tentatus^ prcesidem et ciuntur. Est autem desidia dormitorlum dia-
artificem tentationis demonstrai^it (3) qui bolicum , et moles qua hujusmodi homines
,

homines prsesertim virtutis studiosos varlis comprimlt, ne effugiant , vel exsurgant. Est
exagitat tentationibus : « quas nemo sentit , et velut paralysis spiritualls , quae nec mem-
nisi qui voluerlt vere esse Christianus. » (4) bra corporis, nec vires mentis ad actus pro-
Quod alioisumdeclarat D. xAugustlnus « Vi- bitatis moveresinlt. Est etiam velut rubigo
:

dete , Fratres quia posteaquam quisque de

: quae mentium fortissimarum vlres ac virtutes
petra biberit, id est, Christi sacramenta sus- incredlbiliter consumit. Propler quod sicut
ceperit, necesse est illi ad pugnam proce- ferro nihilmagis inimicum aut noxium quam
dere. Tandiu enim aliquis contra se pug- pax ex qua ei rublgo congignitur , men-
sic
nantem non sentiet diabolum quamdiu opera tibus humanis nihil pernicioslus quam pax
illius exercere voluerlt. Qui vero illum re- illa de qua loqulmur. Et slcut ferro nihll
llquerlt, et de petra bibens Christum sequi uiilius quam laboris asperitas et asslduitas,
elegerit necesse est ut illum patiatur iufes- quae ipsum ellmat, et splendidat, et ad slmi-
,

tum , voluit praeponere htudinem argentei nltorls atque decoris pro-

cui justo judicio
Chrlstum.» (5) Ex GuIIIel. Parisiensi (6)« as- duclt , sic mentlbus humanls asslduitate ten-
tutia omnlum periculosissima est ipsapax, id tationum nihll salubrlus , qulbus velut qul-
est , cessatio a tentationibus ; quam pacem busdam defrlcationibus asperls rubigo earum
multi Imperlti vehementlsslme concupiscunt, detergitur , et ad debitum candorem pariter
et instanter poscunt aDeo. Haec autem adeo et splendorem perducuntur. » Omitto plura
perniciosa est, ut de ea dicat omnis Ecclesia alia mala,quas ex periculosa illa pace colllgit
Sanctorum :amaritudo mea Parlsiensis Antistes ut concludam cum D.
Ecce in pace
amarisslma. (7) Et viventes in tanto justitiae Augustino Vita nostra in hac peregrina- :

bello, et tanta mala pacem appellant. Contra tione ^ non potest esse sine tcntatione ; quia
hoc.Omne gaudlum existimate, Fratres,cum profectus noster per tentationem nostramfit
in varias tentationes incideritis.(8)Et secun- Jiec sibi quisquam innotescit Jiisi tentatus ,

dum alIamIItteram:Tentatioest vitahomlnis Jicc potest coronari nisi vicerit ^ nec potcst
super terram. (9) Carentia autem vitae suae, ^inccre nisi qui certavejit nec potcst ccrtare ,

sive privatio, mors est: quare j^rivatlo seuca- jiisi qui ininiicum et tcntationes habucTit.{i)
rentia tentatlonis mors est , et utlque non Non pugnant, autem,neque vincunt, neque
vivit qui non tentatur. Ut autem manifes- coronantur qui pacem habenles cum dia- ,

tum fiat hoc narrablmus tibi vulnera et bolo, nuUo modo tentantur, et in seipsispace
,

alla mala quae de ista pace proveniunt. Ho- inordinala gaudentes nuUa concupiscculiie ,

et carnis rebellione exagitantur.

''^*-/,^) ^^""- '• 36. -0)Tert. 3^ Facientes cojicupisccjitias et voJupta-
T (\)P;r'- — '"J*"'''- / '
L. dc Orat. 8. (4) D. Augiist. Scrm. dc Paslor. cap.
5. — (5) Serm. q5. deTemp.— (6) Ue lenlatiun. v\ rcsis-
tuuii3c.5. -(7)l5aix38.-(S)Jacob. i.-(y)Jub.7. («) l*'Ov. i
f. - ,

(^)
\ , ,,
lulsal. Go.
, /-
 :,

,56 PAX. — CONCIO I.

/t'.f c*<7;7?/^. iociim ab Apostolo mu"

(0 Hunc serabili ccecitate seruientes^ i/isujjer etiaru

tuatum immutat Tertullianus. Paulus euim beatosse putant^satiajidoeas,potius quamdo-

\eo\i facientes vohintatem
:
carnis. (2) Quasi 7?^<7/zr/o.(i)Quantum a vero aberrentdemons-

dicat Exnlentes appetilus et desideria con- trat Apostolus , Christianos Christi miHtes
:

cupiscentiie, sive ea qua3 carni, seu concu- ad hanc pugnam accendens qui spiritum :

piscenlia? carnah, cogitationi et phantasioe adversus carnem armant, non solum concu-
fubent ,
ap- piscentiis non obtemperant, non sohim illis
qu.-eque concupiscentia vult et
petit vohinlas enim hic appetitum signifi- resistunt, sed insuper eas deblhtant et do-
:

cat, non raiionalem tantum, sed et sensua- mant. Unde subjungit D. Augustinus Mi- :

lem, animalem, carnalem et brutalem caro lites christianos apostolica tuba isto sonitu :

enim, id est, concupiscentia, residet,non so- accendit in pra?Iium-, non regnet peccatum in
Jum inaniinahet sensitivo, scihcetconcupis- vestro mortali corpore ad obediendum desi'
cibih etirascibili, sed etiam in rationah, nam deriis ejus. Tunc autem regnare ostenditur ^
sicut in concupiscibih excitatappetitum gulae si desideriis ejus obeditur quibus non est ,

et venerls, in irascibih appetitum invidia? obcdiendum , ne obedientibus regnet. Cum

irce, rixai, ila in ralionali idest, ratione et hortalur Apostolus ut spiritu jacta carnis
,

voluntate suscitat appelitum exceUentiae, mortificemus , tuba utique canit^ bellum , in

curlositatis, vana3 scienliae : omnes enim po- quo -versamur ostendit ^ et ut acriter dimice^
tentiai per origlnale peccatum sunt infectae Jnus , et hostes Jiostros mortificejnus ^ ne ah
hoc concupiscentiae fermento. Dicunlurau- eis jjiojtificejiiur^ accejidit.
lem caro seu appetitus carnahsper synecdo- Cliristiani, si desideratis pace potiri su- ,

chen a potiori parte

,
quia in homine hic nihe arma inite behum , generose pugnate.
;
,

est potissimus creberrimus et vehementis- Pacis ijitejitiojie gejiuitur bella etiani ab his
,

simus appetitus , qui fere semper in eo car- </«/ vU^tutejji bellicajJi exercerestudejit : ujide
nalessuscitatappetitus.Hinc opera carnis, id pcicem cojistat belli optabilerji fuieju. (2) Id-
est,concupiscentioe,vocat Apostolus (3), non circo Christiani behigerantes proeliando bi-
tantum fornicationem , ebrietates, comessa- iiam sibi comparant pacem , oeternam unam
tiones quce vere carnaha sunt opera appe- hi coehs ; jioji ejiim trajisit ad sujnjnajii pa-
,

titus sensitivi et carnahs sed etiam idolo- ^<?''2 } ubi sujnmum silcjitium est , nisi qui
,

rum cuUum , inimicitlas , contentiones, TJiagno stJ^epitu pj^ius curn suis vitiis bellige-
sectas invidias, quoe sunt opera spirituaha, raverit (3)
, alteram temporalem in semetip- ,

id est, mentalia, appetitus rationahs. Haec sis. Itaque si pacis victoria placet nequa- ,
,
inquau), vocat opera carnis, id est,concupis- quam displiceat mundi conflictus Utrumque .

centlae, qua3 residet, non in appetitu sensiti- necessariujn est. Jrrjia ergo certajnijiis spi-
vo , sed rationah. Protoparens in sua pro- ritualia ajripite^ et viriliter contr^a jjiundujji
duclione justitiam , qua regeretur accepit ^t vitia pjwliajnijii. (4) Qui cum mundo pa-
ad/iuc autem et pacem quafovereturet de- ciscuntur, prosperitate florent, abundanter
iectaj-etur addidit juanus bcjiignissima Cr^ea- absque uha adversitate, fortunoe bona pos-
toris : paccjji utique duplicem, ut nec intus sident, ut plurimum fortuna coeca excaecan-
pugucc riec foris titJiores , id est nec caro tur, et adversus Deum belligerant. At econ-
, ,

concupisceret aduersus spiritum, nec esset ei verso qui adversilate gravantur , cum Deo
creatura uUa for^midini. (4) At peccando ineunt pacem, ut ipsemet asseverat Salvalor:

aduersus carnem : hcec enim sibi irwicem ad- eos qui cum diabolo cem cum mundo, neque
fcrsantur. (5) Ila^c autem pugna in Sanctis qui habent pacem consociai)tur, sed illos
tanio major quanto magis spirituahter vi- Deo ; et, ut fatur Laurentius Justianus /?«- ,
vere et carni reslstere nituntur. Hanc pu- cifici non incongrue censendi surit illi qui
gnam non experiuntur in setnetipsis nisi semper gladium spiritus evaginatujji tenen-
beliatores virtutum , dchellatoresque
vitio- ^es , adversus aereas potcstates , minime
rum. ISnn expugnat concupiscentioi malum templiun Dei maculare permittunt.
(7) Tan-
nisi continerHioi bonurn : sunt autern dem, Christiane, aeternam
qui le- ut consequaris in
gcrn Dei omnino nescientes, mcdas concupis- coelo quietem, et temporah cum Deo fruaris
centias nec in hostibus dcputant , eiscnie mi-
•'
(0 ^- A"?' ^' de contiuentia. 2. — (2) D. Aiig. L. 19.
( ^\ T,.rf r :k j„ T) T T- .
^'^- '2. — (3) D. Auff. in Psal. o.— (4) Laurent. Just.
-
V

-
,

'"•
~^ ^'^ Tlphes
cilat 5
C.alat. 5. -m (4)
D Bcin.
D. n ;'
s
Scin,. .. Annunt. -(5j Cal.
,. p)
5.
in Fascic. A,«or. cap.^6.
5. - (5) Joao. 16.
(;) Lib. de Ilumil. can. 20.
(6) Mallb.
 ,:

PAX. -- CONCIO 11. 15;

pace^ indicitar tihihellumjnon solum adver' tuni lingnce i^enennm. (i) Piatlo est differen-
sus s^iggestiones diaholi^ sed ad^ersus teip^ in sua natura consti-
tia essentialis hominem
sum (i), adversus carnis desicleria, adversus
tuens, et a bellua discriminans, quem ideo
inordinatos concupiscentiae motus, adversus alloquitur TertuUianus ; Hahes et tu in te-
perturbationes et impetus passionum , et si metipso rationem , qui es animal rationale ,
spiritus concupiscit adversus carnem, et si d rationali scilicet artifice factus (2) « Ubi .

modo rixa est in ista domo , maritus liii- sciendum quod hominem non vulgari lo-
gans non perniciem,sed concordiam quceriC
^ quendi forma rationale animal vocal ; sed
,

(2) quam habent cum Deo qui concupiscen- per excellentlameum,qui vere suo respondet
tiae et carnis domant appetitus , et qua ali- nomini, ejectis ex animo immansuetis , ra-
quando tum spiritus, tum caro fruentur in bidis , ferinisque vitiorum affeclibus. »
(3)
coelo. Uti enim quiagit secundum rationem est ve-
rus homo , ila qui passionum inordinatos
e»9««t«»»99»i»»»»3»t«»ii9»9«9»(i»»9» sequitur motus non homo sed potius
, , hes-
tia, humana formaprcedita. {4)lSou\iomo,sed
rnNrTn QFrTTivrnA
L.Ui>Lilu M.L.UINUA. bellua est homo iratus , etsi speciem et lar-
vam hominis prceferat. Nam , ut recte phi-
Stetit Jesus in medio discipulorum suo- losophatur apud Stoba^um philosophus
rum et dixit eis : Fax uobis. (0) Dei rihus, jyonne vides cjuod ah omnihus, quceper iram
qui in Trinitate, inler Patrem et Spiritum committuntur , ratio receditP (5) Ubi autem
existit medius, in praecipuis operibus quae non est ratio, necest homo qui per rallonem
patravit medium semper elegit humanatus
^ bellua distlnguitur. Ut autem alt Magnus
:

est m medio temporum ut ejus adventus Basilius, quajido semel irce perturhatio men-
,

cunctis proficeret secuHs ; in medio duorum tem prwcipitans imperium animce sumpse-
,

animahum natus est in stabulo, ut demons- ^it hominem penitus inferam conuertit, nec ,

traret summam dejectionem et inoplam ; in hominem quirationis sitcompos, essesinit.{6)

templo sedet in medio doctorum , tanquam Quapropter veteres volentes reprsesentare
magistereorumsapientissimus ; mortuus est homlnem iratum, furibundum et vindlctas
in medloterrae, quia pro cunctis nationibus splrantem , ulciscendi studium per leonem
crucifixus est ; et post resurrectlonem appa- telo confossum pingere studuerunt.
(7) Et ne
ret in medio discipulorum , eisque largitur sacrisprofanamisceantur,animadvertitTheo-
pacem velut laborum suorum fructum , et phylactus elucidans istud Lucce; «Homo qui-
dolorum passionis pretium : unde Christus Ja,^ fecit coenam magnam (8): quando vin- ^>

in medio discipulorum , mihi videtur velut dicatiuam Dei ^irtutem Scriptura significat
sol in medio planetarum , rex in medio cu- pantheram ursum et pardum vocat ;
,

riae, dux in medio exercitus , paterfamihas quando autem miseiicordiam i>ult insinuare,
in medio domus , et pastor in medlo gregis. hominem inducit , sicut et nunc ab ho-
Ut in Christo uniamur , multa monere nos ^\^q degenerat, et ferinam potius et brula-
dehent, quia ipse pastor , nos oi>es ; ipse leni quam humanam et rationalem sapit na-
fundamentum, Jios cedificiwn ; ipse caput, luTam qui irce agltatur furils.
,
jws corpus (4); ipse mediator, de cujus manu Quapropter Apostolus slc hortatur Ephe-
sumere debemus pacem , quae, i. In Christi slos Irascimini et Jiolite peccare sol Jion : :

doctrina fundatur; 2. Rehglone chrlstiana occidat super ijacujidiajn vestrajn : Jiolite lo-
sohdatur ; 3. Charitate compaginatur. cujn daj^e diahoIo.{g) Circa hunc Pauh locum
I. PARS. Christus, homlnum aj^hiter et quatuor sunt observatu dlgnlsslma : dlclt

suo
tari serjnone hj^ei^iawit. (6) 4«
Christo magistro edocta, sapit i. Humani- '^«hte irx^ per ratlonem et vohintatem prae-
,

latem 2. Mititatem 3. Unitatem. ^e^e consensum ,

ut ilh niliaereatis et indul-
; ;

VlChrishanos adhumajiitatemtejnperaj-et, gealis ,

vmdictam machuiando et perficien-
^'o sed quam citissime per rationis domi-
(7) Christus ab eis iram et indlgnatlonem
.

alienam esse voluit. Pjvhihita ira , restricti nmm perque Dei metum, iram al)runipite et

mijjii, cojjipressa petuhmtia juajius, excjnp- compescite: ira, quoc rationem praevemt, non

de Verb. Apol. - Luc. 2^. - D. Chrysol. Hom. >- (;>)

l''»'^- J" ^- L. d. Abraham - t»)
-
1 -•,/'
i8. in ,. Cor. - (3)
(5 T.rl. Apol. , ..
(4)
- (6) U. Cypriau.
- (•>.> S'"'-'"-
f "• (
')
"o"»- ^^ l»-a. (r) I 'cr.'^.'i r
V alcr.

- »4. - J^pl^cs. 4-
dc Orat. Dom. -(7) Tert. Apolog. 21. ^^) ^•''P- (9)
 ,

,58 PAX. — CONCIO ir.

est peccatuin Imo sl rallone regatur comes atque inveterala fit ocllum.» (i) Nlsiexcutla-
,

est vlruitis, ilata est enlm homini

uiartlua tur ira ante solis occasum, etiam quies soni- ,

a.TCTrediatur et superet cum vero post ralio- ni, ct inania somnlorum phantasniata
: sic ,

n?s° ailveitenliam voluntas ira3 vindiclam

,
irntum inquietant utaugcant iram et in , ,

anhelanli consentit tuncpeccatum est. Sub- odium diuturnitate imniutant. Ut enim ait
,

iun<nt 3. Paulus Sol iion occidat super ira- D. Ambroslus, ira eniin passio est ; pleruni^
:

cumHam i>estrani : non quod permittat Apos- que accendit iTwitum^et i^olentem milius vin-
tolus ut quis toto dle iraj indulgeat , et ul- dicare , in furorem rapit , ut perimat , queni
tionem spiret modo sole occumbente , iram putavercat coercendum, (2) Gaveant qui bene
ei uhiouis desiderium deponat, sic enim per et juste irascuntur in dehnquentes et scele-
diem vindiciam permitteret sed est prover- : rosos , ne zeli transiUant metas et unde de- ,

bium significans iram mox nt fuerit con-

,
licta compescere cupiunt gravius forte de- ,

cepta esse compriniendam

,
prinius igltur : linquant, et iram in animadverslonem con-
domanda^ iiae gradus est ut illam statlm fre- , vertentes prajstent locum diabolo contra
,

nemus ne in anlmo bocreat vel in verbum
autfactum allqaod asperius erumpat; secun-
dus verogradus est, si ba3serit vel eruperit,
utante solis occasum id est, siatlm ut pos-
sumus, com[^rImalur, ne ohtenchretur dicta-
, inbibilionem Apostoh: 4- -A^^^^^^' «"^«''^ /oc«//^
diabolo. Ira maximum dat aditum et locum
, diabolo , tum quia sese iracundis cogitalio-
,
nibus faclle insinuans eas, injuriam factam
aggravando, magis suscitat suaque sugges- ,

men rationis .[i)So\,\v\\m?G per est ratio,qune tione quasi folle, ultionis sufflammat deside-
iramobscuratur, et tenebrosa nocte obvolvi- rium ; tum quia spiritus et sanguinem com-
tur. Oratlo enim,ut animadvertit Gassianus, movet , ut bilem accendat. Tum quia iram
" pro eo quod omnes cordls cogitationes ,
justa de causa suadet commotam ut iram :

discretionesque perlustret, merito nun- sol nutriat causas colorat ; ut pietatem i^iolet ^
^

cupatur. Praeclpit ilaque Apostolus ne irne affectibus dat querelas. (3) Hominis enim
vitio exstinguatur, ne eadem occidente per- judicium ita pervertit , ut vindictam non
lurballonum tenebros unlversum cordis nos- vindictam, sed justltlam esse pulet, ideoque
tri occupent sensum , et tenebrls iroe posses- in uliionem velut ex eequitate et justitia fer-
si ,
nocte coeca , quod nos agere
velut in tur. Ratio utrique parti locum dat et tempuSj
oporteat ignoremus.
,
» (2) TertuIIIanus hoc ira festinat : ratio id judicari i^ult , quod
solis occasum proprle sumit Si taincn iras- : cequum est, ira id cequum videri vult quod
cendum est non ultra soiis receptum, ut
^ judicat>it (4) ; lum quia irati mentem et ra-
u4postolus admonet (3) quasi dlcat in justa, ,
tionemita contenebrat, ut irarum scopulos [pt)
bona et honesta ira. Jubemur ifaque irasci non conspiciat, nec videat peccata et peri-
saluhriler (4)', quod lunc accidit vel cum cula in quee seconjlcit, sed quasi furens et
supeiior delinqucntibus irascitur subditis ; amens in convitia , verbera et ccedes fera-
vel cum justus adversus criminosos et scan- tur, nihilque tam immanesit quod non au-
dalosos concitatur. Hujusmodi ira non debet deat et attentet , dum illi furor arma minis-
esse diulurna sed eodem die quo oritur de-
, trat. Quare vocitatur a Sancto ZenoneVero-
ponenda est tum ne rioctu recurrat et quie-
: nensi , acumen temeritatis ; auctor detestabi'
lem turbet solent enim noctu diurnce cogi-
: lium pariter ac magistra malorum. (6) Ter-
tatlones, maxime Irlstes et molestoe recur- , tullianus slc patlentiam commendat: Vultus
rere hominemque exagltare
, tnrbare et , illi tranquillus et placidus ^ frons pura, nulla

accendere ; lum ne in uia orationis consti^ moeroris aut irce rugositate contracta.ij) Im-
futijad Patrem cum ira incedamus (5) ani- : patientia econverso iracundiae agitata furori-
mus enim ira exagitatus , vel non vacat ora- bus, « quid est , nisi mens lubrica, perturba-
tioni vel saltem non recte et deblte orat.
, tionibus crebris et rapidls sese expugnans :

Quam auteni temerarium est aut diem sine , animus Infidelisetiam sibi factus improvidus,
oratione transii^ere , ant orationem persevc' instabilis , caecus , incautus, inconstans, to-
rante iracundia pcrdcre P [6) Tum ne ira tus concitatus In ruinam ? (8) Ut enim fatur >>

diuturna convertatur in odium: quare Apos- Tertullianus , Eua ,

seniine diaboli concepta
tolus vetans ne sol occidat super iracundiam malitice fccunditate iram filium procreauit:
nostram, « ira? mensuram dedlt, mensuram editum suis artihus erudiit. Quod enim
diei; veretur enim ne noctu quiescens, cogi- ipsum Adam et morti immerserat Emm
taiio morbum augeat ira enim diuturna :

Theodor. —
(1) In Ps. 56. — Chrvsolog. Serm.
(2) (3)
fi) D. Tliom.— (2)Lib.8.Gonstlt. Tort. L. dc — (3) 16. — (4)Scn. L. i.delra. — Chrysol. Serm.c. 16. (5)
Orat. 10. — (i) Cassian. L. 8. Cunslit. 8.— (6) Terl. de i6i. — Serm. de Patien. —(7) Tcrl. L. de Pat.
(6) i5.
Oral. 10. - (<ij Terl. ih , _ (8) S. Zen. Serm. de Pat.
 :

PAX. — GONGIO II. i59

(locuit el fdiupi ah homicidio incipere. (i) seniari voluerint (i) ; lantum abest ut disci-
Diabolus, qui protoparentes induxerat ad puloruiii annuerit votis quin imo eos acriter
peccatum, quod eos morti reddidit obno- redarguit dicens : Nescitis cujus spiritus es-
xios , Gainiim ad iram , et consequenter ad tis, spiritus enim meus et eorum qui meam
inferendam fralri necem concitavit. Nam, ut profitentur doctrinam , non est ira; et furo-
subjungit Tertullianus , cum ergo nec occi" ris , sed humanitaiis et tranquillitatis ; non
dere potuerit nisi iratus, nec irasci nisi im- vindictoe et severitatis , sed mansuetudinis
paiiens , demonstrat quod per iram gessit , et mititalis.
ad eum refereiidum a quo ira suggesta ^e«// /wz7ej (2) a Domino praedicantur. i,
est. Tandem irae consentiens locum dat dia- Nec immerito, nam mansuetudo est adjuirix
bolo: mente enim et oratione orbatus, a fu- ohedientice ^ dux reli^iosce societatis , iuren"
rore agitatus, daemon mcarnatus esse vide- tium jrcenum ^ irascentium expultrix, ma-
tur. Multum est quod ira hominem irratio- gistra gaudii ^ initiatrix Christi , ccelitum
nalem et amentem efficiat majus quod hu- proprietas , scutum adi>ersus amaritudinem
:

manitatem in rabiem et furorem convertat; seu animi acerhitatem, (3) Pkiribus mansue-
maximum quod iratum velut energumenum tudinem et mititatem commendat Glimacus
reddat. Neque ensis acies , neque ignis ne- encomiis. Hoc qi^idem vocahulo impatientes
,

que horrendum aliquid^ aninium ira intumcs- non licet omnino censeri (^4) quanto magis •

centem ac furentem satis compescere i^ale- eos qui amaro sunt animo , et ulciscendi ais-
bit ) non magis quam a diemonibus detenti ^ luant desiderio Nam, ut subjungit Glima- !

a quibns irati nec forma ^ neque animi affec' cus , in cordihus mansuetorum requiescit
tu difjerunt, (2) Dominus ; aninia autem turhulenia nidus est
Ghristus, qui ab obsessis et possessis cor- diaholi : mites hcereditahunt terram , 'vel
poribus expelHt daemones, iit iram quae tot potius dominahuntur ierris ; furiosi autem
infaustas operatur immutationes, arceat a exterminahuntur a terris suis, Ouantum
Ghristianis, trina utitur ratione ; i. Iram et vero mites et benigni distent a mahgnis et
indignationem vetat Omnis ira et indigna- inimicantibus , declarat dubius Auguslinus
:

tio tollatur a i^ohis. (3) 2. Hominem iratum « Virmitis et benignus, si paliatur malum ,
divino Deijudicio subjectum declarat : nam pro nihilo ducit : iniquus autem etiam par-
vostquam superwenit ^ et gratiam fidei pa- vum malum audiens a proximo suo , contu-
tientia composuit^ jam nec verho lacescere , mehari arbitratur qui charitate plenus est, :

necfatue quidem dicere sine judicii periculo tranquillo et serenissimo vuhu procedit vir :

licet. (4) Alludit Tertulhanus ad dictum Sal- odioplenus anibulat iracundias. » (5) Quales
vatoris ; «Qui irascitur fratri suo , reus erit vero sint mansueti et mites , ab indubitato
judicio, » {^non humano ^sed divino, Ex- discamus Augustino: «Mites sunt qui cedunt
phcat Gajetanus quah , quoeso, mulctatur improbitatibus , et non resistunt malo , sed
:

iratus supphcio ? Qui toto Dei reus est judi- vincunt in bono malum. Rixentur ergo im-
cio , eamdemque meretur poenam ac ille mites , et dimicent pro temporalibus et ter-
qui indigne ad sacram accedit synaxim :« qui renis rebus beati autem mites quoniam ipsi :

enimmanducatetbibitindigne,judiciumman- hoereditabunt terram, de qua pelli non pos-

ducat el bibit») (6),et qui irascitur fratrisuo, sunt. » (6) Quantumvis afficlantur injuriis,
reus erit judicio. Divinum judicium tremor lacescentur opprobriis , nunquam a man-
esl mortalium, et David singulariter expos- suetudine et tranquillitate recedunt. Vir
tulat Nonintres injudicium cum servo iuo.
: honus quanio melior, tanto mitior.{j) Nam,ut
(7)Sohicitior est Propheta magisquetangitur fatur supra laudatus Glimacus , mansuetudo
timore divini judicii, quam poena, magisque est animi incommutahHis status ^
avpic in
salagit, ut declinet judicium quam gehennae honorihus se et ignominiis habens. Milis
supplicium. Et tamen homini irascenti inti- semper est pacatus , trancjuillus , impertur-
mat Ghristus ciuod reus erit judicio , ut ex batus et quasi impatlbilis. Non turbatur
acerbitate mulctae discat maliliam culpoe. 3. potestatis impatientia nec honorum poten- ,

Suiipsius proponit exemplum Ghristus. Non tia superbe tumescit injuriis non lacescitur, ;

illi saltem ciuiiati qua^ eum recipere nolue- offensis non laeditur , neque tangltur igno-
,

rat, iratus est ^ cnm etiam discipu/i , ta/n miniis. Ghrislus Dominus jusiliiae et perfec-
coniumelioso oppido coelestes imhres reprcv- —
^ '
,
'
(0 Terf. L. de Pat. 3. — (2) Terf. L. de Pat. 11.
Tert. L. de Pat. 5. - D. Basil. Iloni. dc Ira. (•>) dnnacus Crad 9.4. - (i) Tert. ih. (r) -
h. de .alut.
- (1)
Ephes. - Tcrt.
(2)
L do Pal. 6. - MaltU. Docum.c aa. (G) L - ,. ^i^Svvm Dom. in Mont. c. 3.

5.
(3) 4. (4)
-(G),. Gor. u.--(7)Ps. 1,4.
(5)
_ ((>) IX Aug. Li.isl. 51. ad Maccdo.
 ;

i6o PAX. — CONCIO ir.

tionls maf^Ister suos mltitatem docere vo- sult, plus quam amlslt , lex Invenlt dlcenle :

lens, iiia nrcTstitit : i. Inimicitias , injurias Christo: Diligite inimicos vestros; et maledi-
et uliioues inlubuit : 31ale enlin i^elle ,male centibus Beneclicite et orate pro perseculo-
:

facerey male dicere male cogUare ,

,
de quo- ribus (i) Neque contentus verbo
vestris.
»

quam ex ccquo {>etamur. (i) 2. Vetavit ne docere dilectionem inimicorum, quo magis
Chrisiiani malum pro malo redderent, neque discipulorum cordibus radicarelur : Pax
de acceptis injuriis ultionem exposcerent : alumnafidei , columna justitice (2) semet- :

Malum pro malo nemini retribueritis : et ipsumeis proponitinexemplum^Patremoeter-

nmlitice jratris K>estri ne memineritis : nec num deprecans ut sint unum interse, quem-
{'osmetipsos ulciscentes. (2) Tantum abest ut admodum personsedivinoe suntunum in Tri-
Chrislianis quin imo
permiltat vindictam
,
nitate. Sed qula hoc argumentum fuit ahor-
eos ad mililalem et inimicorum dilectionem sum (3) fuse tractatum , idcirco hoc unitatis
obUgat in quo lex gratioe a veteri lege mul-
: sacramentum , hoc i^inculum concordicc inse-
tum discriminalur. Nam
vetus lex uJtione parabiliter cohcerentis ostenditur, quando in
gladii se vindicabat , et oculum pro oculo Ei^angelio tunica Domini nostri Jesu Christi
erucbatjCt vindictajninjurice retribuebat. No- non dii^iditur omnino , necscinditur , sedsor^
i>a autem lex clementiam designabat , et belli tientibus de i^este Christi , quis ipsam potius

pristina in ccmulos legis et hostis exsecutio- indueret, integra uestis accipitur eti/icorrup'
ncm , in pacificos actus arandce et colendce ta atque individua tunica possidetur. (4) Tu-
terrce rejormabat. (3) 3. Semetipsum in man- nica Christi inconsutllis Christianorum deno-
suctudinis et mititatis proponit exemplum. tat unltatem ; tunica non fult in partes scis-
« Discite a me qula mitis sum. » (5) Milis sa, et fidelium unltas non debet separari.
fuit Christus et mansuetus toto lempore vitae Qui pacem et unitatem scindunt, sunt ipsis
sua?, sed proesertlm tempore passionis. Nam militibus crudehores qui Christi tunicam di-
cum traditur , cum adducitur ut pecus ad viserunt. Quod obplorat D. Auguslinus : A
K>iciimam; sic enim non magis aperit os militibus non est diuisa i>estis pendentis iti
quam agnus sub tondentis potestate. (6) Et cruce , et a nobis dilaceratur sacramentum
quasi parum sit perlulisse absque querela tot sedentis in ccelo. (5) Qui sunt hujusmodi
cruclatus et ignominlas , agni adhuc mltlla- imitanlur Arli impietatem qui Ecclesiae di- ,

temostentat, dum in spiritu mansuetudinis videre voluit unitatem quod testatus est :

Christus cqput inclinat [6), Wcel s^mh covQ' ipsemet Salvator Petro Alexandrino appa-
natum. In spiritu iracundiae a Judaels Christi rensscissa veste coopertus, quem cum inter-
caput exasperatur, exacerbatur, cruentatur rosgasset Petrus: Domine, quis circumcidit et
at Clirisius caput suum spinls coronatum in dilaceravit vestem?respondit Salvalor: Arius
spiritu mansuetudinis reclinat. //i^e///j^rt/?2«^, pacem et unitatem Ecclesiae dividens.
Fratres , admirabilem mansuetudinem in Fratres, amate pacem , ut Ecclesia Dei in
Domino fuisse. Aduerterwit Judcei eum ni~ pacis unitate fundata, perfectam in Christo
mium esse mitem , nimium esse mansuetum : teneat disciplinam. (6) Amate pacem, ut
attulit veritatem ut doctor, mansuetudinem ostendatis vos Cliristi dlsclpulos , ut In ejus
ut libcrator. Cum loquebatur, ueritas agnos- schola erudilos. Etenim pax fratrum , vo-
cebatur , cum aduersus inimicos non move- luntas est Dei , jucunditas Christi , perfectio
retur ,mansuetudo laudabatur (j) : et tam est sanctitatis , justitice regula , magistra
verbo quam exemplo discipulos suos docuit doctrince , morum custodia, atque in rebus
miiiiatem, pacem et unitatem. omnibus laudabilis disciplina. (f) Sectamini
'|3. Christus amplianduj adlmplendoeque pacem , humanltatem praebete , mitilatem et
legi adjutricem suam patientlam praefecit mansuetudinem erga fratres vestros osten-
:

guod ea sola ad justitiae doctrinam retro de- dite , si humana desideratis nobilitate gau-
fuisset. Nam olim, et oculum pro oculo, et dere; nam utsubjunglt Chrysologus, pax
,

denlem prodeute repetebant, etmalum malo est, charissimi quoi spoliat hominem sen>i'
,

fcenerabant;nondumenimpalientiain terris tutCj dat nomeningenuum, mutat apud Deuni

;
quia nec fides scilicet interini impatientia cum conditione personani ; ex famulofdium
:

occasioiiibus iej^is fruehalur. Facile eiat,ab- liberum

facit ex sert>o. Tandem fugite dis-
sente patienliuj magistro qui poslquam su- cordiam et divisionem vivlte in concordia
, ,
pervenit, et gratiam fidei paiicntia compo- et unitate fraterna. Nam ut concludit Ra-
,

(1) TVrt. Apol. 36. —

f2)Tcrt. Lih. 5. adv. Marc. i4. (i)Tcrt. L. de Pal.6. — (2) Ghrysolog. Serm. i")S.
— G) Tcrt. L. adv. Jndac. 3. —
(4) Mallh. ii. — — Tert. Pr«d. tom. i. Tract. dc Amor. Prox. Con-
Tert. L. de Pat. .3. -
(G) S. ^ilus Orat. 4- -(.5)

(7) D. Au-
(3)
cio. 2. — (4) D. Cypr. Lib de Unit.
EccL —(5) Tract.
gu t. Tiatt. 33. in Joao.
,o5. i^ joa„, _
(g) chrysol. Scrm. 53.
— (7) Chrysolog.
 . .

PAX. — CONCIO II. ,ei

veniias i^irtutis Roinanorum Deum colimus. Bene guod om^
aiuistes , merita christiance
virescunt unanimitatem christianoi nium Deus est^ cujus i>elimus aut nolimus
iti eo^ qui ^

hahet pacis nec pen^enitur ad nomen Jilii omnes sumus ; sed apud vos quodi^is colere
,

Deij nisi per nomen pacifici : quod in Chrisli jus est proiter Deum verum : quasi non Jiic ,

doctrina fuiidatur , et Ghristiani religione magis omniuni sit cujus dmnes sumns , :

sohdatur. hunc coUmus per Christum , qui est chris-

ir rtxTfcr' 1 ^' 7- ' lianae disciplinae
^' institutor : .Fi//«^ Z)<3/, i7/w-
\i.]fhi\S.Corpussumusdeconscientiareii- . '., s
f. ... /• y / \
. minator atque aeductor ^sreneris liumani\:i)
1- • . •

pienisMaisciplinceunitnte.,etsneiicedere.{\] .^ ,. i^ \- . .

Y» 1-
•'
r^ r<i .' . Qui nos uocere diffnatus est ritum colendi
Kehgio quam protitentur Christiani, et spem a
• '
^
° t^ j .
^ fi- •.. \- K .1 IJeum : et quoniam unus L/eus . et unum Oap- •

aetern8erelicitatis,in quam anhelant, sunt duo ,.

, . ^ 1

tisma
, ^
r i
et una rLcciesia in
i. r s . .
.
V
pacisetunitatismcentiva. Adquameos adhucn, •^ ^- • A I
.. cceiis (2), unus
r^
Ueus cui omnes servimus
• •
Vi
unus Christus ',
•

r , , * ^ c ;;• -^- ^ -^ , 1 :
hortatur Apostolus boULciti servate unita- i : . ' , .

c \ TT. . . Q"o redempti sumus unum baptisma,

1 ., . ciuo
. 7 . / ;
tem opiritus in ifinculo pacis.[Q.)\jt 2i.\x\emiia ^ ^,-
sumus una rhdes, qua reh-
/^i ,• r • • •
i
, ^ ., , .• . f .• • • L.nristiani racti ;
hanc unitatem mentis et animi lortius eos ^ i. ^ . . . , '

r» . .• .• ,
T?' Sfionis mysteria credmius eadem sacramen- • ;
i. rLis ^
1
slimulet raulus , trina utitur ratione j v v : -^
'
i

T ta • ad quae accedimus uno verbo una reli- . . • • , ;

qui rehsionem sectantur proponit unitatem .' ^, , , , ,
' .. ,
^. ^ rr rv 1 /- S^o casdcm habcns leges
/-.1 • iisdemque utens
• . i ,
eiusdem Christi. ilnus Dominus una fides.' ., rr. . ,• •! .
^^. • • •
^*
,. ,^ \ ritibus.
7 lot rehoionis vmcula quibus
^ sumus ,. ..
i

unum baptisma. 2. liorum oculis obiicit n. , r . .

•'^ , .

rv coUio^ati et uniti, a nobis pacem, concordiam

' , . T-k • 1 • •

unitatem de cuius nhatione ^. ., coelestis ratris,

rn •. l . •

, .
Ti ^t spiritus unitatem eiilapfitant; prseserlim
rr /^ .

ploriantur Unus Deus . et Fater omnium , ^ t^

: .• . i ,
=> '
' cum ab eodem Faire coelesti adoptemur in
. i i

qui esl super omnes ^ etper omnia^ et mom- oy

. . .
^

nihus nohis, Tandem sursum mentes ex- \ u- . n\ .- - •

2. Ineunda nobis est paxcum Lhristianis,

i
... r 1- , •

toUit ad coelestem relicitatem quam sperant:

...m
,
., •/• ^ •

.1.
^ .. ^. cum quibus sciiicet communicanius lus pacis
dicut i^ocati estis. una spe
^ 1vocationis ves- ^ , r •. .• /o\ t t^\ , . • /•
TT 1- et • • • nomen 1 ratermtatis (o) Inter Lhristianos .

trce. rlae ires rationes ex christiana reh- . •. r . •. • .. c

„, trina reperitur iraternitas : una in natura lun-
eione
o desumptae, a Christianis pacem et uni-
* ' ... -^
,
. . . .

, , f , ...
data, altera in disciphna stabihta ; tertia ex
.,..,. .

T^ 1
scihcet quia, I. Humdem
,

tatem expostulant
Tx
^ A
^ 1-» desumpta. ^ x\
Frima communis est^ om- ^ :

fifratia
. , .

Deum venerantur ;' 2. Ab eodem ratre coe- ^-v i -i r

nibus hominibus , qui rratres sunt quia
I 1
• •
.
, f... .
o T . , • 1 1 ,
lesti in hlios adoptantur; 0. In eiusdem bea- '. .i '
^ * • , . -.

,. r . sunt eiusdem speciei , et in eadem natura 1

titudinis spe conroederantur. *r ^^
.
quomodo r-^
•
r.
^ ^ .,
ru humana conveniunt Cjentuiuni ' ' ' :
i

,. ' P .'
etiam fralres sunt Christiani Fratres autem . . , :

diam et pacem uniti nos esse debemus quia .. ^ „^ matris

^..t^;c : , . •

jK ./7. y- r, .1 etiam vestri sumus jure naturce j

una nobis et iLiis fides.' unus Deus idem if\c. * r^u •of'^^^.,...v, . . -

/o\ M/izw^. (4) ^ecundapropriaest Christianorum

i
^, 7 . 7 .

L iristus,.' eaaem iavacri sacramenta. (o) Qui eamdem ,

^ \
c; ^ r
prohtentur rehgionem
^^
et :.^
• •

^
Quam
1-
diversa est chnstiana religio ab idolo- ^ i
in 1 . • • , •
1 1
'^
,

o eadem r r
disciphna r\
socianlur.Quapropter„^,.f^.. p^.,
(jen-
• •
»
r^ ^ ., . , .

enim non unum colunt

,
latria ! Gentiles .\-^i..: /^i,,.;^ f •

_. , , r. . . tiles
-x i
lerebant quodi primiceri
aeefre Lliris- ..

Deum, sed plures eosque factitios agnoscunt,

^ ^,- _.
*
.^^A.,
•
f
...,...,
tiani iratrum nomine conserentur. ctecl et
^ c^/^7 nt -

', ,.,v ^ ,• •• , 1
quos
" ad hbitum muUiplicant, neque udem / , ii^f^^^ .^..„^,.„,,.
» „/i„
non
.1 *^ ,
^ ./ /-. r/woa fratrum appellatione consemur ,

apud omnesGentilesvenerantur.^/ry//^z^eo /^/.•^

-^ •
/,/^,^,,^, quamquodapud ip-
et Mgrptiis permissa esttam vance supersti-
^^^ ^J^^ san^uinis nomen de affectione si-
tionis potestas a^ihus et hestiis consecran-
^..lauim. est:(^)TeTlia ad solos Chiistianos
dis , et capite damnandisciui aliquem hujus-
j^^tificatos et j^ratia sanctificante decoratos
modi deum occiderint. Unicuique etiam pro- '-^^^^^^ f„ fiH^s ca>leslisPater adoptat.
i^incice etcii>itati suus deus est (4) ut ab ''j^
^^ ^;,,,/^^ F,.atres et dicuntur, et
:

enumeratione demonstrat ibidem lertulha-

j^ahentur , qui unum Patrem Deum agmwe-
nus iuse recensens deorum nomina cujusli- ^.^^,^^^ umun Spiritum hihcrunt sanctita- .^

bet nationis et civitalis ; et quia Romani

^/^/.(g) Fraternitas in natura fundaia cunctos
omnium gentilium erant superstitiosissimi , ^^^^'^^^^^ ^d amorem mutuam concordiam
cunctarum gentium falsos sihi ariogabant ^^ ^^^^^ uM\uc\t quia essenlicT unilas et
,
deos , solo vero duntaxat exceplo Deo ,
similitudo est dilectionis, scj^ietatis et pacis
quemcolentesChristianiirrehgiosihabeban- f^njamentum. Huius fraternitalis conside-
lur.UtemmsuhjungitTertuUianusin Chris- ^..^^.^^^^ ^^^j^^^^, Abraham ut cum nepole suo
,

lianorum persona loquens Sed nos soli Loih conservet concordiam et paoein. Ac, :

arcemur a religionis proprietate ,

tcedmius
^ua^so, sit /uroinm intcr me ct te, intcr pas-
nomanos j nec Romnni Iiahemur ^
quia no/i
(0 Tcrt. Apol. 21. (a) Tert. L. de Bapt. i5.— — (r^)

Tert. Apol.
(i) Sg.— (2) Epiies 4. — (3) Tcrt. L. dc Tert. L. de Vel. Vir^. 2. (4) Tert. Apol. 09. — — (5)
•
Veland. Virg. 2. — (4) Tert. Apoi. 2^. Ttrt. ibid.— (<i) Tert. ili.
V. II
 : :

,(53 PAX. -— CONCIO II.

tores meos et pastores tuos : ftatres enim su- Deo est:sine Deo ergo est^ qui non habet chari"
mus. (i^ Sentunfriiita legunt : Quia homines tatem, (i) Dei adoptio in gratia sanctificante
fratres sunius.Q^iixsi tlicat funciatur;gratiaautem sanctificans estinsepa-
: Inter nos et pasto-
resdiscorclia?et contentiones non debentesse, rabilis acharitate, non secus a charitale pax.
quia non sunius bellute ad odium et rixam pro- Subjungit Ghrysologus Fidetis ergOyFratres :

uds sed homines ad humanilatem, mansuetu- cUlectissimi^quarc pax amanda^ et diligenda

dinemetmutuumamoremnaturahterpropen- concordia : istcv sunt enim quce generant
si. Causns concordice sapiens adhibet unde et nutriunt charitatem, Qui pacem non,

prcvmisi, homines enim sumus. (2) Fraterni- amant, nec diligunt concordiam , charita-
tas in rehgione et disciphna stabihta magis tem et sanctitatem non habent, ex Deo non
,

adhuc Chrisiianos ad concordiam et pacem sunt. Nam sicut amor fraternitatis ex Deo
stimulat hanc fidehbus proponit TertuHia- est ^ ita odium ex diabolo (2) : et quemad-
:

nus Dum est illis communicatio pacis , et modum pacifici sunt fihi Dei , ita ait D.
:

appeUatiofraternitatis, et contesseratio hos- Chrysostomus , qui dissidia faciunt fdii ,

pitnlitatis qua' jura non alia ratio regit , sunt diaboli.

,

quani ejusdem sacramenti una traditio. (3) Deusetdiabohisslbi adinvicem conlriaran-

Contesseratio a tessera desumpta significat tur , ut Chrysologi antiihesibus constat, i.
conjunciionem singulariorem et fanhhario- Plantare pacem radicitus est Dei; evellere
remquie (iat per slgnum.Tessera enim apud penitus inimici, 2. Pacificos Deus in fihos
TCleres erat signum hospitale , cujus osten- adoplat , contentiosos et rlxantes servituti
sione sl quem obiisse contigisset , stalim suae diabolus mancipat. 3. Custodienda prw
agnoscebatur cunctis autem Christlanis erat omnibus virtutibus pax est , quoniam Deus
5

cominunicallo pacls , appehatio fraternitatis semper in pace est. Fugienda est contentio ,
et contesseratlo hospitahtatis , f|uia eamdem quae Deum a corde fugat et diabohj hospi-
profitel)antur dlsciphnam , et in eisdem reH- tium parat. Locum non demus inimico ne in
gionisrltibus conveniebant. At fraternltas ex tritici segete valeat seminare zizania^ et se-"
gratia desumpta , est omnium potentlssima curo jam rustico, et spe longi laboris effuso^
ad ineundam et conservandam pacem etcon- exspectatos fructus ipsa messis maturitate
cordiam Inter Dei fihos quo honore eos : perdat aut vinum vetustate suave ^ in liquo-
.,

nobilltat Q\\\\^iv\s cum pacificos eodem titulo rem perfidice demutatum ^ infusa fcecis per-
felicitatis notat , etfdios Dei nuncupat. (4) mixtione conturbet , aut inter dulcia mella ^
Animadvertlt aulem Gregorius Nazianz. (5) felle i^e/iena amariora confundat. 4» Qui
quod nulh beatitudinl litulus fihationis divi- fruuntur pace, charitate aestuant, sanctitatf!
iiie assignatur nlsi iUi in qua de pacificis
, fulgent , aeterna praemia consequuntur. Di~
agllur. Idipsum observat D. Chrysostomus lectio omnibus desideriis amplectanda est y

Filii Dei vocantur cpd pacem efficiunt : nam quce tot bona potest habere, quot prcemia.
Filius Dei ad Jia^c venit in terram, (3) Qui dissensiones , inlmicitias et vindictas"
\er\im nu/iquid impaiie/ites pacisafflnesP spirant , aeternum sibi comparant supph-
(7) Tantum al)est utsint pacifici, quinimo ar- cium. Procul co/ite/itiones , procullites, pro-
ce/idos cib omni commu/iicatio/ie f/'ater/iitatis cul /naledicta mitta/itur, pa/xcit unusquisque
(8) vult ihos Terlulhanus sua namque dis- a/ii/nce suce , /le i/i supplicium suut/i vinculf%
:

cordia a irlna illa fralenhtate degenerant. sibi /noriis an/tectat.CU\isl\am , ser\o cousi-
Nam,i. Ilumanitatem deponentes a fraterni- deremus ex una parte mahi et damna , quae
tale naturee devlant quod Gentihbus Chris- comitantur dissensiones et discordias ; ex al-
:

tianorum persecutoribus exprobrant fideles, tera parte , bona et praemla quae sequuntur
ctsi i'os pcirutn hotnittes
,
quia /tiali fratres. pacem et concordiam et ut tot damna va- :

(.9)2. Fraternitatem rehgionls non ostentant leamus vitare , et possimus tot assequi bona,
Chrlsliani, alieni a pace (juae r7i/e67io/i/5 ma- se/ve/nus Fratre»-^ ma/tdata qiice vitce su/tt
tercst, coticordice i^iticulutn, acpu/re //leniis te/ieat se p/'ofu/tdce pacis /lexibus colligata
indiciutn /uanifestutn. {10) Tawdem tertiam f/'ate/7iitas et salutari ui/iculo cha/itatis
,

fraterniiatem violant, qula non sunt fihi Dei: /nutua se dilectio conti/tgat, ut adipiscamini
iiam , ut sul^jutigit Chrysologus , scitis au- aeternam beatitudlnem in cujus spe consociati
te/n cpua secu/tduin Apostoliim, charitas ex
et confoederatl estis.
3. Christiana disclphna edocti sumus in
4iTeTL.:i^pTil"iit:-Ai)V!rH'utk'; pccenos.ocaHadDominumDeum{?,)M^\^s
II. — (5) Or,.t. .'.4. dc Pacc. — (G) Ilom. 3. in Ep. ad
Colus.— (7) Tcrt. L.dc Pai. 1 1 . — (8) Tr rt. L.i. Uxor. (0 i. Joan.4. — (2) Chrysol. — (3) Tert. L. a. ad
*• — (9) Tcrt. .\pol.59. —(10} Chrysol. Scrm.53. Uxor. 2.
 : ,

PAX. — CONCIO IL i6l

possessione simvjs in coelo Beati. Deus enini seternae felicitatis quam daturus est eis qui
estobjectum beatitudinis, et pax estmedium charitate compaginantur.
ad beatitudinem consequendam ; et ut fatur m, p^RS. Dilectlo summum fidei sacra^
Chrysologus, pax juiarce spei pignus ido- n^entum christiani nominis thesaurus. (i)
,
neum. (i) Mox fuit veterum ut seniores m Christiani quihocdilanlurthesauro,quisacro
porta consisterent et causas introeuntium
, \\\^ fijej notantur signo, cum suis proximis
judicarent. Hujus rationem praebet Nicetas :
paciscuntur. Nam, ut ait D. August. uhiprce^
scdicet ut cwitatis populus esset pacificus , ceptio charitatis ddataverit corda possessio
,
in quam discordes ingredi non possent (2) pacis non
,
fit angusta. (2) Charitas est virtus
postquam Regius Vates de ccelesti h:)cutus regia , et charitatis mandata sunt mandata
est Hierusalem: «Lauda, Hierusalem, Domi- regaUa quare pax prceceptis regalibus con-
:

num (3), » congregationem omnium Sanclo- sen>anda est (3^; id est,qu« charitatis obser-
rumadlaudandum Deum provocans protmus vantiam mandant qui enim dilectionis ser- :

addidit :«Quiposuit fines tuos pacem; « inde ^ant mandatum pacem absque dubio cus- ,
conchidit D. Augustinus « Ergo ilhus coe-
todiunt.Tria sunt potissimum quae deslruunt
:

lestis Hierusalem murus de pace constructus pacem nimirum superbia, avaritia et invi- .

est : qui ergo talem pacem et talem charita- ^\^^ p^x charitatis jecundis nutritur uberi^
tem habet ut omnes dihgat ccelestis Hie-
quia scihcet charitas non est , i.
, [^^s (4) :

rusalem portas apertas merebitur invenire Tumida ; 2. Cupida ; 3. Invida.

qui autem econtrario fuerit, ex omni parte i. Merito itaque totam Creatoris discipli^
portas clausas reperiet. Unde nimis dolen- nam principali prcecepto ejus conclusit : Di-
dumesl,cumlegamus apostoUcos viros terri- Uges proximum tanquam te. (5) Dei notitiam
bilia mundi mala a Christi charitate non po- investigant Theologi via affirmalionis tri-
,

tuisse separare,et nos interim otiosisfabuhs buendo iUi omnes perfectiones simpUces
;
separemur ; et nonnunquam propter par- vja adhuc negationis removendo ab eo im-
vissimum convitium , et cujuscunque miseri perfectiones quibus in creaturis prsefatee per-
hominis detractionem ita dereUnquimus cha- fectiones permixtge sunt. His duabus viis uti-
ritatem,utcum eo,non solummuhis diebus, tur TertuUianus , ut dilectionis fratern»
sed eliam mensibus , fortasse et annis non com\\\ex\^2il di^miSilem, Dilectio magnanimis
loquamur etiam attendimus , quia dum nps ^st , non proteruum sapit , non inflatur, non
:

invicem odio habemus , muros civitatis proterit. (6) Hunc loquendi modum mutua-
sanctae Hierusalem sic contra nos claudimus, tus est TertulUanus ab Apostolo
(7) sic de
ut nullus nobis remaneat aditus per quem charitate disserente : « Charitas patiens
intrare possimus. De qua dicitur : Quoniam est , benigna est ; charitas non agit per-
confortavit seras portarum tuaruni. Clausis
peram, non inflatur , non est ambitiosa » :

portisetconfirmatisseris,nunquamindeexiet superbiam enim, tumorem , ambitionem

amicus vel intrabit inimicus quia quomodo et procacitatem excludit , a quihus oiiun-
:

justus nunquameritexiturusagIoria,itapec- tur ut plurimum dissensiones , conten-

catornunquam poterit liberari a poena. »
(4) tiones, rix«. Quemadmodum humilitas est
Multus estD. August. ut ostendat portas cce- mater pacis , sic tumor et superbia est divi-
lestis Hierusalem apertas esse pacificis, clau- sionis et dissensionis origo. Humiles jugiter
sas vero rixantibus. Et profecto quamadmo- \^ pace et concordia vivunt , at inter super-
dum pax etconcordiaest signum praedestina- Iqs semper jurgia sunt (8) , ut experientia
tionis, ira discordia et animadversio signum quotidie comprobatur. Quapropter Aposto-
est reprobationis , ut refert Scriptura sacra lus rixas , discordias et jurgia arcere volens
de gigantibus inimicitioe et bello deditis. a Chiistianis , eosque in concordia et pace
Non hos elegit Dominus y propterea perie- cuslodire , ad modestiam et humihtatem
runt, (5) At cur hos non elegit Dominus ? hortatur. Induite vos ergo sicut electi Dei
Audi ralionom Gigantes ab initio juerunt
: sancti et dilecti^viscera rnisericordiw, begni-
statura magna , scientes bellum, Ubi D. tatem , humilitatem, modestiam, paticntiam,
Ambrosius Et merito notielegit, quia prce-
: supportantesinvicem^et donantesvobismetip-
lium, non pacem sciebant. (6) Inde conclu- quisadwersus aliquem habct querelam: sis si
dit Mediolanensis antistes Et ideo tu pacem gieut et Dominus donavit vobis , ita ct vos :
t

disce , ut eligaris a Deo. Magnus sane ad super omnia autem charitatem habetCj quod
concordiam et unionem stimulus , est spes
Tort. L. dfi Pat. 12. — (a) Lib. de (.cstis cum
^ ,> ..

Serm. i38. — (2^ Nicetas in c. 29. Job. — (7^) Ps.

(1)
En.orito. — (3)Cbrysol. Scim. 53. — (4)
StMin. 108. —
(1)
147. - (4) D. Aug. Scrm. 8. in Gomm. - (5) Barucb.4. (5) Tcrt. L. 5. adv. Marc. i^- ((^) - leiU dc Ul. 13.-
.
- (6) Lib. de Cain et Abei. c. 5. (7) >• ^o»»
*3.— (8) Prov. i3.
I I.
 ,

,^{ PAX. — CONCIO il.

cst viftciilun2pcrfectionis (i)jC\uisu^noscum prolis certitudlnem et (.lehitam ejus ecluca-

Deo uniens , lideles inter se conjungens ; tionem. Primiceri Christiani temporaUum
nam nt fatur 0. Aufrustinus , charitas est achnittentes communitalem , uxorum rejicie-
tunica inconsutilis C/iristi , qucu ad ununi hant communitatem : icleo sic fantur apud
nervcnit^ et in ununi onines colligit. (2) Et TertuUianum. Itaque qui animo animaque
fiuia non vilium, sed virtus ad Deum addu- miscemur^ nihil de rei communicatione dubi-
cii etChrisiianos inter se connectit charitas, tamus. Omnia indiscreta suntapud nos prcs-
omnia vitia rejicit, cunctas virtutes complec- ter uxores. In istosolo consortium sohnmus
titur ,
pr<x'sertim pacem. Unde postquam in quo solo cceteri homines consortium ea^er-
Apostolus fideles hortatus est ad misericor- cent. (i) Christiani castitatis et concordiae
diam henignitatem humiUtatem charita- studiosi , uxorum damnahant communita-
, , ,

tem , conchnUt Et paa: Christi exsultet in tem, velut castitatiet matrimoniali pudicitiae
:

cordihus vestris , in qua vocati estis in uno contrariam ; rei vero famiUaris admittehant
corporc. AlKidit Aposiolus ad agones et cer- communitatem , tanquam perutilem ad pa-
tamina in quibus Agonotheta quasi judex, cem et concordiam conservandam. « Nihil
nr])iter et moderator prcesidehat , et victori potest esse proprium uhi communis est ani-
paUiiam et ])ravium dabat ; vultque ut pax mus, cliaritas enim non qiioerit quae sua sunt,
Cliristi quasi Agonot]ieta imperet , regat, quia non hahet suum , sed commune. » (2)
moderelur omnes animi motus , et tanquam HujusmocU erant primi Cliristiani, apud cjuos
praeses cerlaminis, omni liti et pugnae finem hina vigebat communitas una animi et cor- :

imponat, donans victori palmam et bra- dis; nam, ut refertur in Actis Apostoiorum,
vium. V. g. ait Tlieopliylactus , cum sumus multitudinis credentium erat cor unum et
injuria afftTti, geminae in nol^is certant cogi- anima una (3) non quidem physice , quasi :

laliones altera ad vindictam , altera ad pa- fuerit una anima omnibuscommunis, « velut
,

ccm nos incilans tunc in animis nostris idaeaplatonica singulis sese communicans in-
:

sedeat agonotheta omnia regens et mode- dividuis » sed moraliter

,
quasi dicat sacer :

rans, non quidem ira , non super])ia , non textus Ita animis et sensibus erant concor-:

cupido,non quaevisalia passio,ad lites, chscor- des , ac si omnes unum liabuissent cor et
dias ,rixasjurgia sufflammans ; sed pax, quae unam animam. Altera communitas erat tem-
quasi regina omnes animi affectus in officio poralium bonorum, et habebant omnia com-
continuat, et passionum impetus reprimat, munia (4) j oemulantes vitam AdamietEvae
ut et no])iscum, et cum proximis in concor- in paradiso terrestri , imo et beatorum in
dia vivamus et unanimes Christo servia- coelo.
, Ut enim subjungit Scriptura Nec :

mus liujusmodi pacis dominium et regimen quisquam eorum quce possidebat , aliquid
:

l)eUe declaratD. Augustnus: Pax est sereni- suum esse dicebat. (5) Hoc modo perfecta
tas mentis , tranquillitas animi , simplicitas frueljantur pace , et omne discordiae tolle-
cordis amoris vinculum ^ consortium chari- bant incentivum : Ad retinendam concor'
,

tatis. Hcec est quce simultates tollit bella diam necessarium est ut omnes divitiarum y
,

compescit comprimit iras superbos calcat , et cu/uslibet rei terrence cupiditates eliminen-
, ,

huniilcs arnuit ^ discordes sedat , inimicos tur(6) et ob hanc causam proecepit Deus :

conconlat cunctis est placida: nescit extolli, Abrahae ut sibi offerret in sacrificium « vac-
,

nescit injlari^ non qucerit alienum , nihil camlriennem , et capram trimam, et arietem
drputat suum (3), quia bonorum tempora- annorum trium , turturem quoque et colum-
lium non esl cupida. l)am. » (7) Patriarcha Deo obtemperans,
1. Dilectio nec sua requirit , sl offert sua pecora « divisit per medium , aves autem
dum altcri prosit. (4) Plato idaeam perfectae non divisit. » Pecora terram aspicientia de-
reipu]>]icae describens , desiderat ut in ea notant homines terrenis bonis addictos, aves
oniuia sint communia , etiam uxores , ad vero homines in coelum oculos altollentes
,

perfectam civium unionem et concordiam significant. Pecora dividuntur , quia tempo-

:

Verum etsiapprol)anda sitPlat.(5)sententia, ralia bona dividunt homines mundanos :

dum admitiit temporalium communitatem aves vero non dividuntur, quia terrena bona
ad conservaudam iuter Iiomines concordiam. non dividunt homines coelum conspicientes.
repro])anda est , dum admittit uxorum com- Jnimalia diuiduntur, quia inter malos sem-
nuiuitatem, velut repuguantem legi naturaj, per sunt jurgia et discordice quia ubi qui-
,
quae sauxit unam cum uno copulandam ad Ubet quwrit quod suum est , Jion potest esse
,

(1) Colos. :). — {2) Trnrt. io.3. in Joan, -— (3) Sprm. (i) Tort. Apol. ^Q. —
(2) MarsU. Fiown. L. 5.
Epist. 2.
57. fleVrrb. Dom. — (4) Tert. Lib. dc Pat. 12. —(5) — p)Cap.4. — (i) Act.2.
—
(5) Act. 4. —(6) Casiiaa.
De Ikp. Dialog. 5. Coll. 66. — c. 6. (7) Genes. i5.
 ,

PAX. — GONGIO II. i65

unitas : a^es autem non di^^iduntur
,
quia tult judlcem aut divisorem super vos? Quia
honisemperservant unitatempacis.^i^Chns- correpturus venerat, non dainnaturus reuni^
lus etiam Dominus miltens discipulos suos , prwcepto removet fomitem jurgiorum dicen-
ut inter eos unionem et pacem conservaret, do : Videte , cavete ab avaritia hoc est di- :

dixit eis « Nolite possidere aurum , neque cere : Ahjiciatur avaritia

: et non erit in ,

argentum , neque pecuniam in zonis vestris, hcereditate contentio. Ai^aritla^Fratres , pa-

non peram in via , neque duas tunicas, ne- rentes negat ^ germanos di^idit, separai so-
que calceamenta , neque virgam. » (2) Ut cios : hanc guiintra se habuerit, erit nullius,
incentiva litiSy et instrumenta eriperet ultio" suus non erit. Ab hac avarltia immunes pri'-
nis. (3) Ob eamdem rationem« Cbristus pos- miceri Christiani , perfecla fraternitate erant
tulatus a quodam ut inter illum et fratrem conjuncti , apud Tertul-
ut ipsimet testantur
ipsius de dividenda haeredltate componeret hanum : Ex
substantia familiari fratres su-
operam suam , et quldem tam probse causae mus ^ qua; penes vos fere dirimit fraternita-
denegavit fratrum paci studens , injuriae
: te?n. (i) Gentiles pulsant
,
qui terrenorum
occurrens. » (4) « Magister , dic fratri meo osstuantes cupiditate, scindebant sanguinis et
ut divldat mecum haereditatem meam. » (5) naturae fraternitatem , ut fortunse sibi com-
Ubi Chrysologus Audistis^ Fratres hodie
: pararent bona ; Sii^e enim quis inimicitiis ,

quid a Domino hceres petierit mundanorum.
(6)Magister, inquit,dic fratri meo ut dlvidat
mecum hsereditatem , prceceps cupiditas et
incauta^ mundancp. litis arbitrum credidit ip'
sum seculi cognitorem , et eum voluit fieri
siue prcedce gratia id scelus conficit^ prius
est ut aut odii , aut ai^ariticv /icU impatiens.
(2) Quam pauci sunt hac aetate qui primo-
rum Christianorum a^mulentur fraternila-
tem Quam muhi econtra qui Gentihum
!

dii^isionis auctorenZy qui ad restituendam ve- imltantur cuplditatem et discordiam , nec

7ierat humani generis unitatem. Maglster , attendunt quod melior est fraternitate san-
dic fratri meo ut dividat mecum haeredita- guinis , Christi fVaternitas ; quoniam illa
lem. Hic rwnmagister qucestus est^sed amo- dnterdum sibi inimica est ; Christi auteni
ris. Dic fratri meo ut dividat mecum haere- fraternitas ^ sine intermissione pacifca est ;
ditatem meam. Quce major hcereditas , quce illa inter se communia cum cemulatione di-
melior hcereditas , quam dii^ince vinculum i>idit ; hcec etiamcumgratulatione communi-
charitatis P Dic fratri meo ut dividat mecum cat. (3) Nec mirum, quia sufflammatur ar-
haeredltatem Cum dicit , Dic fratri meo ,
: dore charitatis , quae non est cupida, neque
prcemisit fjuod charitatem moveat quod in-.,
invida.
terpelletnaturam, quod pulset affectum.T)'ic non cemulatur^ id quidem pa-
3. Dilectio
fratri meo ut dividat mecum hsoredltatem iientice proprium est. (^i) Quasi dicat:Chari-
meam. Non potest dicere fratri , Dii>ide^ qui
tas non invidet , quia pacifica et patiens bo-
per Prophetam docuit : Ecce quam honum et nam parit voluntatem. Ut autem ratioclna-
quam jucundum habitare fratres in unum, tur Magnus Gregorius , voluntas bona est ,
(7) DIc fratri meo ut dividat mecum haere- sicad^ersaalterius sicutnostra pertimescere:
ditatem meam. Hcereditas mundana ante sic de prosperitate proximi , sicut de nostro
posteris infert jurgia, quam conferat censum: profectu gratulari , aliena damna nostra cre-
antequamdividatfacultates^scindithceredes: dere , aliena lucra nostra putare. (5) Hujus
antequam debitas tradat singulis portiones , ratio est , qula charitas non resplclt meum
successores ipsos desecat et mittit in partes : et tuum, sed quae Dei sunt qui autem cha- :

proinde non est hcereditas ista sed pugna ; ritate sunt denudati , nec bonam habent vo-
,

et hcec noverca fdiorum est^ non facultas : luntatem tantum abest ut proxlmi bona vel
,

illeditat fdios quireUnciuit fiUis plenissimam mala sua existiment quin imo , de ilUus ma- :

charitatem. Dic fratri meo ut dividat me- hs loetantur, et de ilhus bonis tristantur: et
cum haereditatem meam. Tu quisquis iUe quo magis terrena bona, id cst, facuUales,
es^ qui Dominum taU petitione conipeUas deUcIas et honores concupiscunt, eo major
Dominum prouocas ^ Dominum producis cul invidla labescunt erga iUos, qui hujusmodi
Utem ; cum quo tibi Apostolus hcereditatem bona possident, qulbus ipsi orbantur: nam ,
docet, et ostendii esse communem. Muhus ut subjunglt D. Gregorius, quidquid in hoc
est Ghrysok)gus in expendenda cupidi iUIus mundo concupiscimus , hoc primum invide-
petitione. Sed quid responderit Dominus mus. Videtur enim nol)is decedere, quod
audiamus : « Homo, inquit, quis me consti- alleri accedit: et quando iiwidus fum ai^arus:
(i) riug. Car. —(2) Luc. lo,— (5) D. Ambr. Lib. de (i) Tert. Apol. 59. —
(a) Teit. L. do Pat. 5. —(5)
D.
Josepli. c. 20. —(4) Teit. Lib.4. adv. Marc. 28. — (5) Aiigust. Serni. 29. de Vcrb. Apost. —
(4) l^»^* ^-
^e
Luc. 12.— (6) Scnn. 162. —(7) Ps. i32. Pat. la. — (5) Iloin. 5. in Kvang.
 ,

,f)6 PAX.— CONCIOIL

quando quidqnid hahct alter,^ se computat Chiislianl , ut pacis et concordlte sitis

perdidisse P {i) Idclrco charitas friget ubi seclatores, fuglle invidiam , avaritiani et su-

cupldiias vlget : sicut econverso quando fra- perbiam ,

t|U8s pariunt inimicitlas , conten-

lerna rcfrnai charilas, tunc exsulat cupidi-
las et quanto niagis rcgnum cupiditatis
:
dcstruituiy ta/ito c/iaritatis augctur, Nam, ut
fatur D. Au^ustin. sicut error scientia , sic
tiones, dissensiones et rlxas. Sit in vobis
dilectio sine simulatione , odientes malum^
adhcerentes hono: honore ini^icemprceuenien-
tes , charitate fraternitatis inuicem diligen-

livor charitate pellitur. (2) AUorsum Hoc est , charilate fraterna, qua sese
(3) fuse tes. (i)

denionstralum est quam diUgunt

scelerosa fratres, eadem et nos Christiani,
sit invi-
dia :nunc sufficlat dicere inlmlcltias, dis- tanquam Fihi Dei in Christo , et quasi invi-
cordias et jurgia sa^)e saepius ducere origi- cem fratres dihgamus; eoque magis quo
nem a hvore. Porro et uhi cemulatio ihi et spirituahs fraternltas est carnah perfectior.
, ,

juror, et hilis^ct ira et dolor (4) quod multis TertuHIanus graecam versionem secutus le-
cxemphs declarat eloquenter Chrysologus. git, Amore fraternitntis, ini^icem affectuosi.
Nam ini>idia de ccclo ahjecit Angelum de (2) In graeco enlm denotatur naturahs et in-
,

paradiso exclusit hominum ; ipsa primum gens affectus pletatis, quo feruntur parentes
cotitaminavit terram germano sanguine^ipsa in fihos. Exoptat itaque Apostolus ut tam
gcrmanos con/puHt ifcnundare germanum ; ardenteset dulces affectus sentiant et gerant
ipsa ]\loysemJ'ugai>it Aaron in fratris ex- Christlani ad invicem quales gerunt parentes
,

citavit injuriam ; Mariam maculai>it lii^ore ergo suos fihos. Quam dilectionem Aposto-
gcrmani ; ac ne multis quod pawet mens, lus totis virihus Sancti Spiritus commendat
,

quod ifisus tremitj auditus non capit, ipsum (3);sic ad Phlhppenses scribens Si qua ergo :

Christi attendit et pei^venit ad sanguinem. consolatio in Christo , si quod solatiuni cha-

(5) Unde ortum est magnum illud prajhum i'itatis, si qua societas spiritus si qua vis- ,

facium in ccelo, in quo Michaelet Angeh ejus cera miserationis implete gaudium meum ^ ,

pugnabant cum dracone,nisi exinvidia Luci- ut idem sapiatis , eamdem charitatem hahen-
feri, quod divinum Verbum humanam potius tes ^ unanimes idipsum sentientes. {4) Q"Ot
quamangehcam assumpturum essetnaturam? verbis , quanta energia , quanto affectu ,
Quidprimumfuerit ille AngelusperditioniSj Christianos Phihppenses ad concordiam et
malus an impatiens, contemno quccrere : pal- charitatem fraternam incitat Apostohis Si !

mam cum sit impatientiam cum malitia, aut quaergo consolatio in Christo : si ego Apos-
malitiam ah impatientiaauspicatam : deinde tolus vinctus in Domino ahquam possim spe-
inter se conspirasse , et indiuiduas in uno rare et exspectare consolationem a vobis qui
patris sinu adolevisse. (6) Qul protoparentes estis in Christo id est, qui estis Christiani ,

ad peccandum induxit, nisi invidia diaboh uniti in doctrina, disciphna et dilectione

!

At enim quam primus senserat, per quam Christi; si c^uod solatium charitatis : si cha-
delinquere intrauerat , de suo ejcperimento ritas vestra mihi ahquod desiderat afferre
quid ad peccandum adjutaret instructus , solatium ; si qua societas spiritus : si qua
eamdem impingcndo in crimen homini advo- vobis est mecum spiritus Christi communio
cavit. ij) Quid Abehs innocui effudit san- et societas si qua viscera miserationis : si ;

guinem nisi invidia Cain impatienler fe- erga miseros estis viscerah mlsericordla prae-
,

renlis quod Deus non ad sua, sed ad diti, eterga me vestram ostentare vuhiscom-
,

Abehs respexlsset munera ? Nam ut sub- miserationem ; implete gaudium meum :

,

juno^ItTertuhlanus quod enim ipsum Adam complete , cumulate gaudium meum, et sa-
,

et Evam morti immerscrat , docuit fdium ah taglte ut idem sapiatis ut tam intellectu
, ,

homiridio incipere. Frustra istud inipatien- quam voluntate , lam in fide et dogmatlbus
ticp adscripserim si Cdin ille primus homi- quamin amore et affectu, sitis perfecte con-
,
•

r/V/rt et primus fratricida

, ohlationes suas cordes. Eamdem charitatem hahentes ; mu-
,

a Domino recusatas cequanimiter nec impa- tua vos charitate dih'gentes, quasi una et
ticnter tulit. Nonne invidia fihorum Jacob eadem charitate animati et viventes tan- ;

Josephum Ismaehlls vendi(ht eo quod paler dem unanimes concordes ipsum sentientes, ^ ^

fum prae caeteris dilioeret ? Nonne Phari- ut sit nobls velut eadem anima, eadem mens,
saRorum invidia Christum Dominum cruci eadem sententia, eadem voluntas, et in om-
damnavit? nibus eadem consenslo et indlvidua socie- ,

(Or.hrysol. Scrm.4. -(>)D.August.L.:..deDoct. ^^'- ^^^^^^ '1"^'" impense Phihppensibus

Chr. caj). 10. —{:>) Tert. Vrxd. torn. 3. Tract. de Ily-
rocrila, Conc.6.— (4) Teit.L.df; Spect. if).— (5) Serm (0 Rom. 12. — (2) Tert. Lib. 5. adv. Marc. i4. — {''>)

48. —
(6j Teit. L. de Pat. 5. —(7) Tcrt. ibid.
*
Tert. Lib. de Pat. 12. — (4) Cap. 2.
 PAX.—.GONCIO III. 167
Apostolus commendet concordiam , in qiii- diatoris .Vodnitens vero mediatoris exsequens
bus cunclos universaliterChristianos ad cha- sententiam, Deo per humihtatem et operu
ritatem , unanimitatem et pacem stimulat. poenaha satisfacere tenetur. Ex Angehco
Deus pacis qui ccelestibns tevjena cotijunxit , Doctore homo potest inquirere et ohlinere
concedat nobis eadeni sapere in alterutrum , pacem,vel a minus potente, vel ab aequahter
et plena unanimitate gaudere (i) cumSanctis potente,vela poteniiore. (i) Aminuspotenie
in coelo regnantibus. obtinet pacem, illum forliter debellando, et
suis subjiciendo legibus.(2) Sic rex rebellera
««©«««««©«««©«««««©«««©©eceeieeefie©» domat subditum ,
quem in ofGcium vi redi-
git. Ab ajqualiter potente , sive illum aggre-
CONCIO TERTIA. diendo, sive ilh resistendo inquirit pacem :

cum enim eorum vlres sint fere aequales, nec

Sic et Dominus in quam introissent do-

,
"""» alterum valeat debellare, tandiu belh-
mum pacem ei dicere exemplo eodem est. ,
gerant , donec belh diuturnilate lassali pa- ,

ciscuntur. Tanclem a potentiori inquirit pa-

(2) Mos erat apud Judaeos ut cum in aliquam
introissent domum vel quis eis obviam oc-
,
^em , non illum deliiumphando, neque cum
curreret, pacem optarent. Mandauit enim iHo eequali sorte diu beUigerando, sed humi-
ethocElizcms cum ijitroissetad Sunamitim, hter veniam petendo. Peccator cum Deo
utdiceretei:Pax viro tuo, pax fdio tuo. (3) ^^^bet inquirere pacem , non dlum debellan-
IdipsummilitesDavidpra^staruntNabalCar- ^lo, quomodo rex rebellem subditum do-
meh: Sitjratribus meis et tibipax, et domui »"at , Deus enim est supremus omnium Do-
tucE pax , etomnihus qucecunque habes, sit minus; neque viribus ejus
resistendo, quo-
ele-
pax. (4) Christus quoque Dorninus suis prse- «^«^0 terrenus rex alteri regi resistit ;

quamcunque intrassent
cepit discipulis ut in ^»"^^sapiens corde est , et fortis robore, quis
domum, dicerent: Pax huic
domui, et ipse- restititei, etpacem habebit ? (3) sed veniam

metexsecutionimandansquoddocueratdis- »» poenitentia humihter postulando poeni- :

cipulos post suam resurrectionem ter eis tenti autem largitur sanctitas et justitia, per

dedit pacem. Quia pax nos Deo nobis et ,

quam pax cum Deo confoederatur.
proximis agglutinat. Bonum
glutinum 1. Monet justificatos ex fide Christi , pa-
est
tripliciter uniens virum virtutis {^),n\m\vum ^*^''« «^ ^^"'^^ habere. (4)
Alludit ad Apos-

cum Deo, cum seipso et cum proximo. Pec- t^»^""^ «ic ad Romanos scnbentem « Justi- :

catum divisit hominem a Deo, a seipso et a fi^^ti ergo ex fide, pacem habeamus ad
proximo, quapropter merito in terra homini Deum.» (5)Verum synacaet graeca versio le-
paxestqucerenda: 1. PaxcumDeo; 2.Pax g^^t pacem habemus. Quasi dicat , ut :

cum seipso; 3. Pax cum proximo. (6) animadvertit D. Ambrosms , reconcihatio-

nem et amicitiam cum Deo habemus , eo
l.V^ARS. Namsiineumcompetit pax cum quod jam sumus justificati Vulgatam edi- :

quo fuit bellum, ei et justificabimur, ad tionem sequentes Theodoretus et D. Chry-

cujus pacem competit redigere hostes ejus gostomus, legunt Amicitiam et pacem cum :

aliquando. (7) Homo peccando Deo intu- j)^^ j^^ justificatione acceptam habeamus,
,

lerat bellum Dei fihus, ut criminosum Deo -^^ ^^^ conservemus

:
icleoque D. Bernardus :

reconciharet hominem , humanatus est ei-

i^ominem graiia sanctificatum hortatur In-
, :

que largitur gratiam, de qua oritur pax tra in cubiculum pacis, in potentias Domini;
,

cum Deo ,
quae per, i. Poenitentiam recu- ^^^f^^ j^^^ fj^ virtute ejus , memorare justitice
peratnr; 2. Sanctimoniam confcederatur; 3. ^y^^^ ^0//«^ , ut in te sibi obi^ient justitia ct
Obedientiam conservatur. ^^^^^ Memoraris justitioi ejus solius , cuui
1. Deus gratiam pollicitus, qua ^omo jf^^fifi^ ^^ p^j, i,^ (^ osculatce se fuerint. (6)
cum Deo paciscitur ,
prceire intinctionem fQjem fere modo D. Augustinus regium

offenso Deo satisfaciens. Ut autem docet i,ivenJat paceni osculaniem justiiiam. Dux
Guillemus Parisiensis , confessoris officium amica^ sunt : lu forte unam vis,allerani non
est paci/tci inter Deum et poenitentem me- fj^cis. Nemo est , qui nolit pacem , sed non

,^. .
, „ _ —
/xrr / 1 .ru omnes volunt operari jusritiam.
J a
Ama pacem,
Chrysolog. Serm. 108.
(1) (2) Tert. Lib. 4. adv.
Marc. 24. —
(3) Tort. ib.— (4) L. 1. Heg. 25. (5) Hicli. —
—
^ict. degrad. Ghar. (6) D. —
Bcrn. 5. in Fesl. omn. (?) De sacra Panit. c. 22. —
(j) In caj). 9.
J<»l».

Sanct. —
,7) Terl. L. 5. adv. Marc. i3. (8) Tert. - (3) Joh. 9. — (/|) Tert. L.5, adv. Mnrr. i3 (5) -
Cap.5.
L. de Pcenit. 2. — {^) Serm. la. in Cant. —
(7) In Psal. 84.
 i68 PAX. — CONCIO III.

ania etjustiilam: slamlcampacis non amave- mo et Ipse qul est rex super omnes filios :

ris , non le amabit ipsa pax , nec veniet ad superbiae, frigore iniquitatis suae congelavit
te. Bona res est pax, sed fac justitiam, quia interiora vestra , et ut fortis armatus custo-
justiliaet paxosculata.^sunt. » Pax enim cum diens atrium suum, in pace obtinet cathe-
Deo per opera justiti^e et mandatorum ob- dram voluntatis vestrae in qua deberet Al- ,

servantiam conservatur. tissimus residere. » (i) Tertii tandem pacem

3. Christlani pacem in vohis habere j
et cum Deo initam,peccatum fugientes et ope-
fovere ,
cnstodire dehctis. (i) Quo modo
et ribus justitioe vacantes , conservare nitun-
aut^m pacem cum Deo custodire poteritis , tur. « Scriptum est enim :Dechna a malo et
i\ec\tiYi\\.T). Xugw^\.'inviS\ Pax' prceceptis J^ega- fac bonum; inquire pacem , et persequere
libus consen>aiida est. (2) Dicunlur autem eam. Noh esse salute contentus quaere pa- :

praicepta regalia, vel quia a Rege regumim- cem ne tibi sit in periculo etiam salus ipsa.
,

posita sunt ; vel quia in charitate quoe est Audi ergo Angelum , nato eo qui factus est
Per horum autem
regia vlrtus continentur. pax nostra,exsultantem atque canentem Pax :

mandatorum observantiam custoditur pax. in terra hominibus bonae voluntatis. Quae

Ut enim docet D. Augustinus Pax hominis : autem bona, nisi ordinata voluntas ? quae-
niortalis et Dei immortalis ,
est ordinata in nam est illa ? profecto quae rationi consen-
fide siih cuterna lege obedientia. (3) Absque tanea est , » quae hominem paciscit cum
illa dependentia a Deo, non reperitur ordo, seipso.
et absque ordine nequit esse pax. Qui Dei n t>at>c t •

* ,. \ i 1 . 1- II- I ARS. Magnum t\/i

sane est discrimen
..

iransfjrediuntur mandata , non nabent ordi-

^
. , r> , ^ .
^- .
^ r\ 1 1- .• , ,
• inter comprehensores et viatores. lieati et
natam sub lei^e Dei obedientiam, neque con- , 1.7... ,
. .
*^ .
*^ comprehensores constabiLiti sunt et in
T\
senuenter cum Deo pacem nam utV rlatur : \ ., , -. \ c . /•
,

T^ ^. ^ ' , , . . . requiern ex veritate compositi (2) periecta :

u. Ayxiiu?>l\\\\xSy contumacice crimen est. quod

.,^ , , .. ^ , .
• *
r 1 r^^ -. r ^
\xiccid\Qi\x\x\x\\\.\xx xi^ce.. Paxtunc erit perjecta
jubetur contemnere quod prcecipitur jiosse . ., . ,. ,^ , V, . /-> •

'
;II' .
f ,\ , ? ^ in nobis quando natura nostra Lreatorisuo .
<luo(t imperatum est declinare.iA) t.i., . -i -i .
1 1 -

^
r\ T\ inseparabUiter cohcerente niliii nobis repu- •
,
Fax cum Deo per poenitentiam recupera- s ., /o\ . i-^ 7 . •
.
• •
* ^ ^ \ <«-/i«t>^/ea; «oy/.y (0): viatores vero etsi lustitia
. . . r.

tur: per lustitiam et sanctitatem conioedera- S

^ ' "^
A ^
1
decorati cum Deo pacem habeant , multis
. i.- .
1
. 1- , i , • 1 •

tur, et per bona opera et divmae leo^is ob- ^ .. ^ 1., .1 / , 1 •

' *^
. tamen molestus, cupiditatibus, perturbatio-
^
TT • •

servanliam, conservatur. Homines sunt in t w \ •, • •

sunt agitati. Inde exclamat i). Au-

i .
..... ^-cr . nibus • •
1 I 1 ,
\

triplici diilerentia quidam

^ non acceduntad r\ ... /• : •
'

*^ .
TA efustinus
.
i-
(Juatis est ista pax quam nic • • : .
paMiiteiitiam, neque pacem Deo inquirunt. i ^ ... -^ \-i '^ 1
liabent liomines
i .

tantis resistantibus moles-

1
\ Vk .
1 . • • •
A ,
iM nativitate Uomini, annuntiata est ab An- ^.. . ,., ,., . ,. ^.. , ., >. .

1- .
1 . ., .^ .7 T tiis . cupiditatibus ., indis^entiis .. tassitudini-'
^'iihs
°
\\\lQ\'v:x\)'d\\\o\i[\\mh\xs.Quibusr
*
niacfiice \
bus .^ J\on est ista vera. non est ista per-
. 1 ii ... ^ •

. ,. .7. 1 TXT 17 j .

scientia?^ ma^nce nobilitatis? JSon: sed boncn , , / . -^ *•

lecta pax : sed perfecta erit , cum corrupti-
1
1 ... I-. 7- .7 /^ . . .

voluntatis. ht ubi pax ibi Deus quia in^, .j 1' j ./. ,. //\ \r
^
. \ .
-^

/
' , , ', , oile /wc induerii incorruptionem [iL]
, , Verum
.
'
',

pace Jactus ,
est iocus eius : unde patet quod i-
'
, ^
sedes eius bona voluntas est. (^; 13onam
.7 /'\ r»
au-
bcet pax
f
qua homo
r
iruitur
, in
'
seipso , non
tt-
.
1
1

•
£> .

•
-

^ accedat ad ^periectionem pacis surpernae rlie-

tem vohinlatem
^ ,
^
non habent qui T\
-,

•! ^
Deum non
.

I
.
,,• .1 ,

rusalem quae nullis est obnoxia tenlalioni-

\
,
,
^.

•
, . ,•
timeut et de suis sceleribus non poenitent tr . . r. .-i
I

n- am- , , •

bus nullis aestuat cupiditatibus , iiullis

n Deo non 11
•!
l'acem cum rk habent, de quibus Re- i>
.., ^ , \- ^i
1 ,
^ , •

...
• •

»:..oVo»^o r •*' .' / /• •. tatur adversitatibus; attamen lusti in seculo

s • •

u\\\s\i\le& ContrUio ei infeUciias in vuseo-

-^
: ^ .

. . ^audent pace in seipsis, . qua non potiuntur ,

f.,.,.,
ru/n et uiam pacis non cof^noi^erunt, : non ^ ^
tt
i ' *
r , • . •
. ..

n^; ante .11 scelerosi. Ut autem in quo consistat, dig-

/'cA/;„i^r.
est tunor Uei ,;../^
ocuios1
eorum. fc^wT
(o)\i\ta\)\us .•.r\
h^rrlf
Jt^git
.
Av.» est
l\on «c/ ;. /•/•
cum •//• AT 11' JJemardus cluci-
noscatur, aiiimad vcrlit
•_
1
D .
r> i
,
1 •

iistiiia. ilUs, Nonnulii , r^ t r^ • •

"a»s istud Davidicum Gonvertere anima i .

nfmi;t..Mt;arv. agunt, ^
panntenliam o,/...^ T\
cumDeopacem r . :
•

faciunt, /k\ t i . . •. . . .
•

rr.o»;.. cl^ ,r Hi rcquiem luam. (5) « Laborat et requR*icit

sImimI
smiui gratia .
cum
•!!
ri.rv.
sanctificante illum in suis i-
'
^.^
'

. ^ . . . • •

rnirlib..Qrn.-;n;M„t.,r.^
(oifiii)usreci piunt verum, . quia conscientia alia
^
anima in conscientia ,
1
,. ^ •.. denuopeccantes, , • ,,

jusliiiam auulLuMi, et nan Denm sed diaho- ^'^"^' ^^ non tranquilla ; alia tranquila , et
,
^''"^ '
///,// hahent inhahitantem. (7) Quod malis "^" l'""'"' ^*'^ "^^ f.'','"^!;^^^^^ ' "f
pasloribus exprobrat ibidem D. Bernardus ^^'^ ^^"^ ^^ Iranquilla. Tranquilla et non

.. Palpal.s (Uemones, quia facilis eos in vol ^^"^ ^"'"": ^"^ '1'^' '" 'P'' ^^^Cii^^X- , et di-
'

Ponam, inquit, sedem ^""^ ^" ^^'^^ '^^' ' "^T^ ^''"' """" reciuiret,
bis si.niles Altissimo.
Rona et
nieamadAquilonem(8),etsimiliseroAltissi- et ista est maxime adolescentium.
non tranquilla eorum est, qui jam conversi
TtTt. L. .'id Mait. 1.
(i) (2) .Scrm. 169. dc IVmp. —
— (5)Lib 19. Giv i5. (4)Scrm. oj.d.: Vf;ih. Dom. - D. Bcrn. Scrm. S. Andrejc. Psal. 36. —(2)
— (5) D. Bcrn. Scrm. ad Past. roupr. in Synod. —
(i)
Tcrt. L. adv. Valent. 12.
1.
— D. August. L. de Cont.
Psal. 10. \j) D. Berii. —
(.S^ Lsa. i4.
(6)
— cap. 7. - (4) In Psal. 84. —
(5)
(5; P^al. 1 14.
 ,;

PAX. — GOiNCIO III. ,69

ad Dominum, recogitaiU annos
suos in munditiis et inimicitiis, remotus ab insidiis
amaritudine. Nec bona , nec tranquilla , alienis , remotus a rapinis vel occultioribus
eorum qui multitudine peccatorum despe- velapertis, remotus a mendaciis sive perju-
rant. » Bona et tranquilla , eorum (i) qui , riis , postremo remotus ab omni genere fla-
I. Peccatorum tyrranidi resistunt ; 2. Pas- gitiorum ac facinorum , quibus carnaliter
siones ralioni subjiciunt ; 3. Hujus vilae viventes Deum offendunt. Sicut inquam
,
molestias patienter perferunt. carne mortuus non potest ea facere quce dixi,
I ,Neergo regnai>erit incorpore {>estro mor- nec pati , ita nec bis et talibus vitiis omnino

tali delinquentia ad obaudiendum illiy et ad non viirunt, qui, viventes Deo, carnem suam
exhihendum memhra vestra arma injustitice cum vitiis et concupiscentiis crucifigunt. •>

delinquentice (2) Hunc locum ab Aposlolo Inde concludit Apostolus

. Non ergo regnet :

mutuatum, tantisper mutavit Tertullianus peccatum in vestro mortali corpore , ut obe-

:

Paulusbortatur Romanos;« Etvos existimate diatis concupiscentiis ejus. NonnuUi volunt

mortuos quidem esse peccato , viventes au- Apostolum loquidepeccato proprie;aliivero
tem DeOjinChristo JesuDomino nostro. (3)» de concupiscentia. Non dicit autem Paulus,
Quis sit mortuus peccato, belle declarat S. non tyrannizet, quasi invilis nobis,peccatum;
Prosper: «Quidestmori peccato,nisidamnan- quia peccatum in nobis regnare non potest
disoperibus omnino non vivere, nihil concu- nisi nobis volentibus, illudque sponte accep-
piscere carnahter, nihil ambire ? ut sicut qui tantibus. Ut enim animadvertit Theodoretus ;
mortuus est carne , nuUi jam detrahit, nulli « regnum in hoc differt a tyrannide, quod
jam aversatur , nullum despicit, nulHus pu- existat quidem tyrannis invitis subjectis
dicitiam caUida circumventione corrumpit, regnum autem iis volentibus quibus impera-
nemini violentus existit , neminem calum- tur. Suadet ergo ne peccati potestati amphus
niatur , aut opprimit, non invidet bonis, aut assentiantur. Non dicit , ne tyrannidem exer-
insultat afflictis, non luxuriae carnis inservit, ceat peccatum , sed ne regnet. Illud enim
non violentiae deditus in se bibendi sitim est ilUus proprium, hoc vero nostrae menlis.
bibendo magis acmagis accendit , non odio- Perturbationum enim motus , et vexatio ,
rum facibus inardescit, non compendia in- inest nobis natura eorum autem quae sunt :

justa sectatur, non potentibus aut diviti- prohibita actio a nostra mente dependet. >>

bus adulatur, non inquieta curiositate rap- Quasi dical Apostolus Garnis rebeUionem :

tatur , non domesticae soUicitudinis cura dis- concupiscentiae subsultus, iracundiae furo-
tenditur, non officiosis occurrentium saluta- rem, et reUquas passionum perturbationes
tionibus delectatur, nec superborum injuriis quasi Irucem tyrannidem patimini , non
fatigatur ; non eum superbia inflat, non am- sponte tanquam regnum sit vobis appetiius :

bitio ventosapraecipitat, non vana gloria tur- velut tyrannus, non tanquam rex, cui uUro
piterjactat,nondesideriumgloriosaeopinionis pareatis tyranno generose resistendum est ,
:

inflammat, non dissensio aUeni actus iUa- ne ingenuis civibus tollat Ubertatem. Chris-
queat , non ad societatem turpium turpitu- tianus, ne peccati subdatur tyrannidi debet
dinis amor incUnat , non rabies insani furo- concupiscentiae resistere, et passiones rationi
ris exagitat, non sumptuosarum deliciarum subjicere.
studium mactat, non ardor animosae conten- 2. Quia Deus omnium conditor, nihil non
tionis exanimat. » (4)Fuse denotat Christia- ratione providit^ disposuit ordinauit; nihil ,

num vitiiset peccatis velut mortuum, «quem non ratione tractari intelligique voluit. (i)
non facit impudentem audacia , iniquum Deus, formans hominem ad imaginem suam,
injustitia, ferum inclementia, varium incon- dedit ei rationis frcenum (2), quo indomitos
stantia, pertinacem contumacia , insanum coerceret passionum impetus, et actiones
vesania, deUciosum gula , rebeUem inobe- suas secundum rectitudinem rationis regu-
,

dientia, vanumjactantia, infidelem perfidia ,

laret. Quemadmodum qui inordinalos pas-
levem facUitas , saevum crudeUtas, mandu- sionum sequitur molus , in semetipso non
catorem turpis edacitas, impatientem mobi- fruitur pace quia nihil ,
stullitia pacatum
litas , mobilem instabiUtas , vagum spiritua- hahet (3); ita qui passiones fr.xnat, et actio-
1 is infirmitas, iracundum animositas , suspi- nem regulat fruitur pace. Nani , ut docet
,

;iosum perversitas
ciosu verbosum vanitas , in- D. Augustinus pax ani/na' rationalis^ ordi-
,

j
uriosum malignilas qui remotus est pror- nata cognitionisy actionisque couscnsio (4),
;

sus
us a secularibus iUecebris remotus ab im- et ut aliorsum ratiocinatur « Pacifici in :
,

semetipsis sunt, qui omnes aninii sui molus

(i) In Parvls sermonibus. Serm. 16. —
(2) Tcrt. L. de
Res. Car. "^^ - (5) Cap. 6. -
(4) L. de Vit. Conlemp.
Tert. L. de PaMiit. 1. -(a) Clem. Alex. 7. Strom.
-
c. 21.
47.
"^
1
^^*^
^ "^
_ (1)
(3) senec. Epist. 60.
— (4) Lib. 0. C.v. cap. 10.
II*
 ,^o PAX. — CONCIO IIL
componenles, et subjlclentes ralioni , id est appetit, tota per amorem intus requiescit.
n)eiui etspiritui, carnales concupisceutias Talem animam frequenter
Angeli visitant
liabentes edoniitas, fiunt regnum Dei. In , atque Archangeli
utpote et honorificant,

quo ita sunl ordinata omnia , ut quod est inDei templum , et Spiritus Sancti habitacu-
homine prcecipuum et excellens, hoc impe- lum. » (i) Sex autem potissimum gradibus
ret , CiTteris non reluctantibus, quae sunt ad felicem illum internae pacis statum, as-
nobis bestiisque commuuia. Atque idipsum cenditanima: i. Habenda est pax cum Deo,
quod exceUit in homine, id esl mens et ra- in semetipsa etenim pacem nequit habere
lio subjiciatur potiori , quod est ipsa veritas nisi cum Deo per sanctitatem et gratiam pa-
iini^reniius Dei Fihus. Neque eriim imperare ciscatur Pax est perfectio saiictitatis. (2)
:

iiiferioribus potest , nisi superiori se subji- 2. In bonis operibus est exercenda fructus :

ciat. Et hoec est pax quae datur hominibus autem justitice in pace seminatur. (3)3. Re-
bona? voKintatis ; liajc vita consummati per- jicienda estsuperliua terrenorum solUcitudo:
fectique sapientis est (i) » qui peccati jugo
: uti pulvis in oculos injectus , impeditvisum,
ultro nonsesubjicitjConcupiscentiisgenerose ita inordinatus temporahum amor mentem
resistit, passionesrationi subjicit, et adversa obtenebrat , el animum pluribus curis inuti-
hujus niundi ajquaUleret patienter tolerat. libus et vanis exagitat: sane homini mundo
'6. Paticntia pacem gubernat[i)\ tyiT). 2i\\' addicto potest dici idem quod Marthae :
,

lem August. patientia hominis quce recta est soUicita es et turbaris erga plurima. (4) 4«
atque laudahilis , et vocabulo digna virtutis, Debellanda sunt vilia , domandae concupis-
ca perJiibetur , quce mala cequo animo tole- cenliae, fraenandae passiones ; siquidem con-
ramus. (3) Patientia quae pacem gubernat , junctio coelestis est in ista separatione ter-
duobus commendalur: i. In hoc mundo ni- restri. (5) 5. Invocanda est in oratione , di-
hil appetit , nihi! inordinate desiderat, quid vina gratia , ut ejus auxilio, in pugna cum
quietius quam in hoc mundo nihil appetereP vitJis , concupiscentiis , et passionibus , re-
,

quid laboriosius quam terrenis rebus , et portet victoriam « Quia enim Deo quidem :

desideriis cestuare ? (4) Nulla aflhctione , subdita, in hac tamen conditione mortali, et
damno et jactura turbatur. Non contristabit corpore corruptibiU,quod aggravatanimam,
justum quidquid ei acciderit, (5) Justus qui non perfecte vitiis imperat ratio ideo ne- :

prospera perverse non exoptat et adversa cessaria est justis oratio. (6) » Nam pro-
patienter tolerat, in semetipso fruitur pace , fecto quanquam imperetur , nequaquam
imm pax est serenitasmentis, tranquillitas sine conflictu vitiis imperatur. Et utique
aninii^ simplicitas cordis (6), et hanc habens subrepit aUquid infirmitatis in hoc loco
menlis sereniiatem , et animi tranquiUita- etiam bene confligenti sive hostibus taUbus
tem possidens est Spiritus Sancti habitacu- victis , subditisque nominanti unde si non :

lum. Unde TerluUianus de patientia , quae faciU operatione, certe faciU locutione aut
paceni gul^ernat, sic fatur Sedet enim in volatiU cogitatione peccetur. El ideo quan-
:

thronoSpiritus ejus mitissimi et mansuetissi- diu vitiis imperatur, plena pax non est quia ,*

mij qui non turbine glomeratur , non nubilo et iUa, quae resistunt, periculoso debellantur
lii>cl ; sed est teneroi serenitatis , apertus et praeUo ; et iUa quoe victa sunt , nondum se-

simplcjc ^ cpicm tertio vidit Elias.

(7) curo triumphantur otio , sed adhuc soUicito
Quam feUx sit anima internam in semet- premuntur imperio. Quapropter imploran-
ipsa possidens pacem , beUe declarat D. dum est Divinum auxiUum , ut ratio vitiis
I>ernardus. « Beala illa anima, quae in pace etiam repugnantibus imperet, velsubigendo,
Christi fundata est, et in Dei amore solidata vel resistendo. (7)6. Et quoniam liomo ,
:

quae cum exterius beUa patitur, pax interius « quandiu est in isto mortaU corpore, pere-
non turbatur. In qua quoecunque molestiae grinatur a Domino, per fidem ambulat, non
foris perstrepant, usque ad silentium inten- per speciem ac per hoc omnem pacem,vel :

^ai quieiis uou irrumpunt quorum guslu corporis, vel animae, vel simul corporis et
,
interncc dulcedinis lacta , intus est per desi- animae, ad iUam pacem refert » quam habi-
dcrium coUecta uec jam foris enormiter turus est in coelo. Pax plena et ceterna erit ^
:

jurnrnales voluntatesdissolvitur, quia totum cum absorpta fuerit mors in victoriam

[^),
intus possidet iu quo delectatur atjue in scilicet in pace illa finali^ quo referenda est,
,

semetipsa pacificata, dum nihil est quo foris et cujus adipiscendce causa hahenda est jus-

(i)Lib. i.d»; Seini. Dom. in monte c. 8. —(2) Tert.

Lib. de Inler. Doiri. cap.3. —
(2) Chrysolo^.Serm.
Lib. tli; Pat. i5. —
(.:)) Lib. dc 1'at. cap. 2. (/,) [). — (1)
53. _ jacob. 5.
(5)
—
(4) Luc. 10. —
(5) D. Gbrysost.

V T* tT
Verb. Dom.
^'^ ^*''^^'

—
''• ~ '''> •^"8"st.
'^- Seim. 57. de Hom. i5. in Joan. (6 —
D. Angust. L. 19. Civit. 27.
(7) Tert. L. dc Tat. i5. ^{j) d. August. 19. Civ. 4. —(8) D. Aug. in Ps. 84.
 PAX. — CONCIO III. i^,
titia ista (i) quoniam sanata immortalitate, ciuntur. (i) Quomodo autcm omnes eamdem
:

atque incorruptione , natura vitia non ha- domum cohabitantes gerere se debeant ad
bebit nec cuiquam nostrum vel ab aHo, vel invicem, habes aliorsum declaratum (2) in
, :

a seipso quicquam repugnabit. Non opus praesentiarum commendanda est pax iUius
erit, ut ratio vitiis, quse nuUa erunt, impe- domus in qua inter virum et muUerem est
ret tantaque obediendi ibi erit suavitas et
: nulla spiritus , carnisi^e discretio (3) , in
faciUtas quanta regnandi vivendique feUci- qua filu parentibus obsequuntar , in qua
tas. « Hae sunt viae , quibus ad pacem con- domestici cunctis subjiciuntur. Hujus pacis
scientia3 pervenitur. » Hic est lectus animce: domesticae illustre nobis exemplum Roma
in hoc requiem capit anima , secl nondum suppeditat. CorneUus Nepos refert quod
perfectam. Oportet autem ut perfectam pos- Pomponius Atticus in funere matris quam
sit prcestare requiem, nonsoluni bonaettran- extuUt nonagenariam et ipse natus annis se-
quilla sit conscientia , sed etiam secura. (2) xagiata quinque, gloriatus esl quod nunquam
Bona autem et tranquiUa conscientia est me- cum matre in gratiam rediisset , eo quod
dium ad securam adipiscendam conscientiam. nunquam eam offenderat,quod numquam cum
InteUigendum est id nunc agentibus pacifi- sorore fere sibi cosetauea fuisset in simultate.
ciSy domando concupiscentias carnls ^ ut ad Verum si feUx est domus in qua pax do-
istam pacem plenissimam quandoque venia- mestica viget , infeUx est profecto in qua
tur, (3) Qujerenda est igitur plenissima coeU regnat discordia inter virum et muUerem,
pax , ut quandoque habeatur. Ut enim ait inter tiUos et parontes, inter fratres ad invi-
U. Augustinus , quisquis illam cum hic est , cem ; lei^ius est conira concupiscentiam prce-
non qucesierit ^ illam non hahebit ^ cum ve- liari, et contra seipsum , cjuam contra mu-
nerit (4) : quomodo autem quaerenda est //e/<?/?2m<2/rt/?^.(4) DifficileestequidembeUum
perfecta cceli pax, nisi per pacem cum Deo, adversus concupiscentiam , et carnis deside-
cum semetipso et cum proximo? , rium mitius tamen et levius existimat D. !

ni. PARS. Pacem cum omjiihus homini- Chrysostomus praeUum contra rabidum con-
nihus hahetote. (5) Sic loquitur Apostolus cupiscentiae appetitum quam cum muUere ,

apud TertuUianum. « Et quia sociale animal n»ala praeUari. Ea; eo itaque itur in/urias et
sumus, ex his , quae in nobis sunt, ad ea «'«//^^o^ ^f discordias, et quidquid non licet
quae circa nossunt, transeamus, ut si fieri ^(^cerdotious pacis : inde maledicta^ con-
potest quodex nobis est, pacem habeamus ^^*^/«» ^if^^ justitia odii. (5) BeUe declarat
,

cum omnibushominibus.(6).)Cunctihomines TertuUianus mala quae ex dissensione viri et

ad tres ordines reducendi sunt nimirum ad muUeris sequuntur, cui ansam praebet per-
:

domesticos, extraneos , et inimicos. Sec- saepe muUer, saepe saepius ipsemet vir; nam,
tanda est pax cum i. Domesticis; 2. Extra- "^ "^ioraUs fatur philosophus is qui nullius
;
:

neis* 3. Inimicis. ^^'^ uxorem concupiscit , et satis justas cau-

i.'lnter domesticos unius domus , ejus- ^"^ P^^^^^ amandi , quod aliena est
idem ,

In hu- uxoremsuam aspici non vult ; et fidei

acer-
demque famiUae, ordinis ratioest, (7)
jusmodi autem ordine consistit pax domes- ''^'"^«•^ exactor, est perfidus. (6) FiUi qui pa-
tica. Ex D. namque Augustino Pax domus rentibus debent honorem, multoties eis in-
:

conslat exem-
ordinata imperandi citque obediendi concor- f^runt beUum , ut Absalonis
plurimum P^o» q^^ feslinata conjuratione, patrem inva-
(8) Domus, ut ph
diacohabitantium. fS)
muhere , ex fiUis et ^ere properat , ut ambitum unmaturae reg-
componitur ex viro et muUere
domul et paterfa- »"»^ parentis sangmne quantocius possideat.
domeslicis. Vir caput est domus
posside
pertmiescens David «« ait
furorem pertimescens
miiias , cui non solum domestici, id est servi I'^P»' ^1"
et anciUai, non solum fiUi et fiU^ obtem-
s^^^^s ^uis qui erant cum eo Jerusalem. m
peraretenentur,sedetiamipsamuUer, //zw- ^u^rgi^e, fugiamus neque enim eiit
nob.s :

lieres suhjectas esse oportet , fiUi et fiUc»,

effugium a f-^cie Absalon. Festmate egredi
forte veniens occupel nos , et inipeUal
liabentes imperatam in parentes secundam "^
a Deo religionem (9), ipsis obsequium praes- super nosruinam « (6) IJbi D
Clirysostonnis:
^l^saloni propcranti ad neas , tarda sunt
lare tenenlur. Tandem domestici id est servi
et auciUx^ uhimum in famiUa tenentes gra-
^"'^^^« ffstinantcm^ ad facinus vulentur •

antc
dum in omnihus eadem conditione subji- remorari disposita. Cupit parricidium
imnlere quam s^erat : festinat natrcm ante
D.
(0 D. Bcrn. Serm.
AuRust. L. 19. Civ. 27. (2)
1
— ,
^ i o
16. de pnrvis. —
(5) D. Augiist. L. i. Hetract. 19. —
In Fsal. 55. — Tert." Lib. 5. atlv. M.irc. i5.— (i) Tert. L. de Vel. Virp.7. —
(a^Tert. ?rxi\. tom. 4-
{/,)

Kom. 12. — (G)

(5)
D. IJern. Serin. de Iripl. gcn. honi. Tract. de lege. —
(5) Terl. Lib. 2. ad Lx. 8. [\) U.—
— (7)Tert. Lib. de l>at. 10. — (8) Lib. 19. Civ. i5. — CIu ys. Iloinil. 65. in Mallh. —
(5) T.rt. I- de
.Spect.

(9) Tert. L. de Pud. 5. 16. — {^) ^^^- ^- dt^ Isa. aS. (;) —
Lib. 3. Ucg. o.
 . ;

,-,2 PAX. — CONCIO III.

intercipere qnam , id est omnem homi-

occidat. Sitit sanguinem liges proximum tuum
patris ; cruorem D. Augustinus. Nam ut
appetit genitoris. Timet nem (i), explicat ,

differre vel modicum ne aut ira remorata fatur aliorsum Hipponensis Antistes, /?rojp/-
^

dejlciat , aut furia dilata languescat. (i) mus non sanguinis propinquitate sed ratio- j

Muhi sunt liac aetate filii qui si Absalonis nis societate pensandus est^ in quo socii sunt
,

furorem non aemulantur, imitantur tamen omnes homines.{p)lndeQA\v\s\\2ine concXw- ,

ambitum si parentum non funtlunt cruente dit D. Bernardus sicut ergo dehemus sani-
; ,

sano-uinem, eorum tamen desiderant mor- tatem corpori puritatem cordi^ sic et fratri ^

tem , et pro haereditate cum fratribus pu- pacem. Declara autem Melhfiuus Doctor, in
guant unde in proi^erbio dicitur : Fratrum quoconsistat fraterna paxethumanasocietas,
:

cnntentiones et irce sunt acerbissimce et qui hcec enim est lex naturalis societatis , ut om-
se nimium amant hi se nimium oderunt. (2) nia qucecunque nobis fieri nolumus^ aliis non
,

Sic loquitur philosophus, denolans nullam faciamus ; et quce nobis fieri volumus, aliis
majorem esse inimicitiam quam fraternam impendere studeamus (3) Duse autem illae : .

nihlUjue gravius simuUatibus et dissidiis fra- societatis regulae in natura fundata3 , exacte
trum neque major reperitur pax inter do- custodiuntur
: ubi vinculum charitatis ubi , ,

mesticos, et patrem et matrem famihas : hu- /^^«^ unitatis^ ubi concordia fraternitatis ubi ^

jusmoch dissensio oritur interdum ex domes- amor socialis. (4) Naturaesimihtudo ad amo-
licorum desidia contumacia, perfidia , in- rem socialem incitat , unio ejusdem rehgio-
,

terdum ex dominorum saevitia et injustitia, nis charitatem sufflammat et charitas pacem

qui domesticos nonremunerant,aut injuriose stimulat siquidem benigna est , pacem dili- :

tractant Inde irascuntur et exagitantur do- gi^ , congaudet unitati , sola quippe est quce
:

lueslici et hoc non sine ratione contingit. iUam generat, colligat y solidat^ et consen>at A
quibus enim deberi sibi beneficium exspec- (^): tumcum extraneis , tum etiam cum ini-
tnnt^ ab eisdem non solum prii^ari beneficioy micis.
sed insuper lcedi se putant. (3) Haecsunt quee 3. Christianus nullius est hostis (6), quia
perturbant domum quae impediunt pacem Christiana rehgio charitate constat et sohda-
,

domesticam, quam etiam a feris ediscendam tur. Neque amicos duntaxat dihgit sed ad ,

vult D. Augustinus « ipsae saevissimce ferie inimicos etiam extenditur Ita enim disci- :

genus proprium quadam pace custodiunt, plina jubemur inimicos diligere ^ ut hcec sit
coejndo gignendo , pariendo , foetus fo- perfecta et propria bonitas nostra^ non com-
,

vendo atque nutriendo, cum sint pleraeque Jnunis ; Amicos enim diligere omnium est
insociabiles et sohvagae non scihcet ut oves, inimicos vero solorum Christianorum {j) Ex
: .

cervi columbae sturni apes ; sed ut leo- I»ac inimicorum dilectione

, ,
praesertim dis-
, ,

nes vulpes, aquilae , noctuae. Quae enim ciplina Christiana commendatur, cum hos-
,

ligris non filiis suis mutis immurmurat , tibus etiam,et sectatoribus suis injungens pa-
et pacata feritate blanditur ? Quis milvus , cem « Laudandisunt qui amant pacem qui : :

quantunihbet solitarius rapinis circumvolans autem oderunt melius interim sunt tacendo
non conjugium copulat nidum congerit placandi quam vituperando provocandi.
,
, ,

ova confovet pullos alit et quasi cum sua Verus pacis amator inimicorum ejus est mi-
, ,

matrefamilias societatem domesticani quanta serator. Quemadmodum enim si lucem istam

polest pace conservat ? Quanto magis homo amares, caecis non irascereris, sed eos dole-
fertur quodammodo natura; suje legibus, ad ^^^
(
quale enim bonum tu caperes nos- ,

ineundam societatem pacemque cum liomi- ses et ideo quanto bono illi fraudarentur , ;

nibus quantum in ipso est, omnibus obti- conspiceres. ) Misericordia tibi digni vide-
,

nendam ? »
(4) opes haberes , si artem, si me- rentur , et si
2. btpote non extraneam quia non ex- dicamenlum, potius ad eos sanandos curre-
^
traneorum cum quibus scilicet communica- res quam damnandos ita si pacis es amator,
, :

fuusj us pacis^ct nomen fralernitatis J^)

Cum niisereare ejus qui non amat quod amas qui :

omnibus homijiibus in uuiversum communi- "O" habet quod habes » (8) Nam, ut belle :

cant Christiani jus pacis, et nomen fraterni- ^^ propositum ait D. Augustinus: Christiance
tatis quia cum eis in eadem specie et natura perfectionis est pacatum esse ctiam cumpacis
,

confcederantur. Ad mutuam illam et frater- inimicis , spe correctionis, Jion consensu ma-
nam concordiam suo mandato fideles ad-
ChriStUS r*^
cfrlMnrlf rM.><:^»..«
DommuS, ' • • ^^ (0 Serm. 26. de divcrsis. —
(2) Epist. 62. ad Mace-
Stringit praecipiens : Di- don. -(5) Serm. ,.de Trip.Gen. Bon.
-
(4) D. Bem.
/ V
i, Au ,v
- Serm. 17. de Contentione. —
(5) D. Bern. Ep. 7. —
(I) Ilomel. do Absalone I

pcrseq
1 I
David
.

(.) Lib. (6) Tert. L. ad Scap. 2. -

(7) Tert. Lib. ad Scap. ».-
^*
— r^;
(5j
Tlert.
V r
L. de ^i'^ V .V-
'.'

Veland. Virg.
~ ^^^^ ^*''''' ^- 5- ^'^- ^2- (8) D. Aug. Scrm. 35. ex aclditis pert
patrem
r Syrmua-
j
2. dum.
 PAX.—CONGIOIV. 173
llgnitatis : ut si nec exemplnm
nec exhor^ , cem habeamus. Ad nos stimulant supernae id
tationem dilectionis sequiintury causas tamen Hierusalem cives,perpetua paceet concordia
non haheant, quibus nos odisse deheant. (i) fruentes. Veium his praetermissis , trinus in
Pacem Christianamdiscipulissuisdedit, et praesentiarumnobisobjicitur imitandus mun-
dus, quorum unum habemus supra nos, ahum
rehquit Christus : illam cunctis fidehbus con-
cionatores annuntiant , quamquidam amant, circa nos , tertium intra nos. Supra nos,
quidamoderuntj nonnuUi recipiunt,aUirepel- mundum archetypum seu divinum mundum.
lunt « Ad dilectores pacis nos conferamus
: Circanos, universum seu magnum mundum.
:

eorum aUi dicuntur recipientes pacem ; aUi Intra nos microcosmum , seu parvum mun-
retinentes pacem ; aUifacientes pacem : pos- dum. Ad pacem igitur provocamur a trino
sunt et aUis nominibus vocari , sciUcet pa- mundo velut trino exemplari sciUcet, i. :

cati, patientes ,
pacifici. (2) Et haec nomina Archetypo; 2. Universo ; 3. Microcosmo.
sortiuntur secundum diversos status pacis in ^. ^^ ^^j^^^
^ ^^^^
,^^^,^^^,^^^ scandali^
quibus proficmnt. Nam pacati, per hanc pa-
^^^ Trinitatis, quasinon connexce in unitate
cem poss.dent terram corporis sui, quia mi- ^. /;,; interrogo quomodo unicus et sin-
tessunt Patientes possident animam suam ,
^Jarispluraliterloquitur: Faciamus homi-
quibus dicitur In patientia vestra possidebi-
:
^^^ adimaginem et similitudinem nostram;
tis animas vestras. Pacifici possident non ,,,^dehueritdixisse:Faciamhominemadima-
solum suam , sed etiam ahorum in quibus .^^^^^ ^^ similitudinem meam , utpote unicus
faciuntpacem unde merito fihi Dei vocan-
^^ ,u,„ularis, (i) Pundt TertulUanus Pra-
:

tur.(3)Pacati ergo dicuntur,qui pacem reci-

xeamne^antemPersonarumTrinitatem velut
piunt, de quibus scriptum est , si ibi fuerit ^j^.^^^ ^^^j^^^j
contrariam. Hunc h^reticum
fihus pacis, requiescet super lUum pax ves-
^^^^^j^ confutat rationibus TertuUian. forti-
tra. Sed quia pusiUi sunt , scandahs exagi-
^^^ oslendens Trinitatem bene inteUectam ,
tati, cito pacem quam receperant perdunt
^^^^ repumiare in divinis
:
imo necessario :

Patientes autem sunt qui receptam retinent,

^^^^ adstrSendam, ut etiam declarat ex modo
nec quavis injuria exasperati , eam amittunt. j^
,e„^}i divinarum personarum , dum de
Istis tanquam robustioribus praecipitur, pa-
r^J^j^ictione hominis velut consuUant. Divi-
cem dihgite et sanct.moniam , sine qua ne- J^^^ .^j^j exemplar debel imitari Christia-
mo videt Deum. (4) Pacifici yero, qm nonso- ^^^^ -^ imapinem et simUitudinem for-
.

lum in se et in aus eam faciunt , sed etiam ^^^^^ ^^^ g^^ertim quia Christianismus .

volentes auferre dihgunt, sicut scr.ptum est ^.^F^^

^^^ ^ .^^ imitatio : Gregorio Nysseno
:

Cum h.s qui oderunt pacem , eram pacifi- ^^^^^^^ frater ejus magnus BasiUus ait :

cus »(5)HucusqueD.Bernard. quiahorsum

Christianismus quidestPassimilatio Dei.qua-
exclamat : Felix conscientia in quajustitia
^^^^^ ^^^^ assequi potest humance fragilitas
etpaxosculatcesunt. Osculum justitice , est
^^tur^e. Fotine reus es te Christianumfore?
inimicos diligere , illatam injuriam patien-
^^ cunctere Deo fieri similis (2): imitare
terferre : Osculum pacis est odientes invi-
Xj,j^ij^^ej^ in q^a est, i. Unitas sine con-
tare ad pacem discordantes ad concordiam
,
^^^\q^q , 2'. Distinctio sine divisione ; 3.
revocare , adi^ersarios pacifice sustinere , et
Concordia sine dissensione.
cum omnihus pacem hahere. (6) Ad hanc ^
r^^^^
divince personse identificantur ad
pacem cum omnibus sectandam, Christianos j^^icem per suhstantice scilicet unitatem. (3)
hortatur D. Augustinus Pacem sectemini , :
.^ Trinitate unitas maxime commen-
^^^^i^
ipsam desiderate ipsam in domo , ipsam ^^^^^^.
,

in ?iegotio, ipsam in uxoribus , ipsam in

m
XJt Christiani Trinitatis imitentur
^j^itatem , adeo exoptat Christus Dominus ,

fdiis , ipsam in seruis , ipsam in amicis, ^^^ {^ternum sic deprecetur Patrem Pro :

ipsam in inimicis diligite (7) ut plenissi- ^.^ ^^„^ ,

^^^ ofnncs unum sint , sicut et
^

mam in coelo assequi valeatis pacem. ^^^^ ^^,f^^,^J sumus. Quasi dicat Ut ipsi (5)
:

per animorum consensum imltenlur unita-

««««««««««««««««««««««««««««(i»»»»»»
{^^^ quam nos per eamdem numero essen-
tiam' habcmus et sicut ,.os unum sunii.s
CONCIO QUARTA. ,

sint unum con-

natura divinitatis , ita ips.
coniiiagi-
Plura sunt ad qucc nunc nos velut ad junctione charitatls. Ilac un.tate
primi Chnstiam. rsau),
mnlaria provocamur
exemplaria »ro(^om/«Mr (8),ut pa- nati erant ad invicem
ad invicem pa
fS^.utadinvicem

(1) — Sen
(2) D. Bern. L. Sen-
Lib. de vnx. Innoc. c. 29. —-(2) \ t^pi \\u o,iv Piax 12. — (a) Honi. 10. in Hc
tent. —
tent.- (5) MaUh. .0.
lo. (4^ Hcbr. —
-
llcbr. ,2.
12. —
-
(5) Psal. 1.9.
119 (»)
^% x,.V adv/nax. 2. - (i) U. licrn. 14)
— (6) De Jnter.Dom.c.
Inter.Dom.c. 2. —
-
Tsal. i45-(«)rcrt.
(7) In Psal. i45 («jTcrt. — ^^"'\^.
^^. V j^^^^ ^,
L.'

L. de Orat. 4. 7« sw '
'
,-,4 PAX.— CONCIOIV.
liireferturin Actls Apostolorum:« multitucli- fesso demonstratum est, quocl ibi videndum
nis credentiuni erat cor unum et anima una.^) remitto ut considerem in Trinitate distinc- ,

fi) Non physice quia unusquisc|ue suum tionem personarum absque divisione.
,

iiabebat cor, suamque animam sed mora- OEconomice sacramentum unitatem in

,
i.

liter. Quare merito miratur Magnus Basilius: trinitatem disponit tres dirigens^ Patrem ,
^

Homines ex diversis nationihus et regioni^ et Filium et Spiritum Sanctum (i) Tres , ;

hus projcctos per exactam morum

,
ac dis- autem illoe divinae Personae realiter distin-
ciplince similitudinem adeo velut in unum guuntur quia realiter referuntur. Pater re- .

coaluisse ut in pluribus corporihus unus fertur ad Filium

, et Filius vicissim referlur ,

tantum animus esse videatur vicissimque ad Patrem Pater et Filius tanquam duo
, ;

plura corporUj unius animl instrumenta. (2) spirantes et unus spirator referuntur ad Spi-
Hanc mentis et voluntatis unitalem inter ritum Sanctum ; Spiritus quoque sanctus ad
Christianos operatur Spiritus Sanctus ut Patrem et Filium refertur. Relatio autem
,

ncute animadvertit et declarat Cardinalis Da- realls nequit esse nisi inter extrema realiter
mianus. « Sancta Ecclesia licet personarum distincta verum tres illae divinae Personae. :

sit multiplicitate diversa, in unum tamen est realiter distinctae numerum sine divisione pa-

Sancti Spiritus atque ideo tiuntur. (2) Tum quia sunt eaedem essentia-
igne conflata :

etiamsi per corporalem situm , partibus vi- liter licet distinguantur personaliter cjuo- ;

deatur dividi unilatis tamen intimae sacra- modo etiam in Trinitate verificatur istud
,

mentum nullatenus a sua valet inteofritate axioma philosopbicum « quae sunt eadem
corrunipi. Iste itaque spiritus , qui est pro- uni terlio, sunt eaclem mter se, » eo scihcet
cu! dul)io unus et mulliplex , unus in ma- modo quo sunt eadem uni tertio , Personae
jestatis essentia, muhiplex per diversa clia- divinae sunt eaedem uni essentiae. Non sunt
rismatum dona , dat Ecclesiae sanctae quam autem eoedem in personis ergo sunt eoedem :

replet ut et in universilate sit una et in suis inter se non personaUter , sed essentiahter.
,

partlbus lota : » (3) Subjungit Cardinalis Tum quia divinae Personae ob essentiae unita-
:

« Quia nimirum neque hic pbiribus verbis tem nunquam separantur; sed per circumin-
unius personae sohtudo praejudicat , neque cessiouem mutuo sibi inexistunt Pater est :

ilhc muhitudo fidehum a singularitate dis- i" Fiho, Fihus in Patre ; Pater et Fihus iu
cordat quia per unitatem Sancti Spiritus, Spiritu Sancto , et Spiritus Sanclus in Patre
:

qui et singulis inest, et omues replet, et bic ^^ Fiho. Tum quia Pater et Fihus dihgunt
sohtudo phiralis, et ihic muhitudo inlehioi- seSpiritu Sanctoqui est nexus amborum eos
tur singidaris. » Mentis unitatem quam ha- iudissolubihter uniens. Cbaritas merito vin-
])ent ititer se fideles, denolatam vult Mag- culum nuncupatur, quia unionem quidem ,
nusGregorius per mala punica in veste suni- ii^'i divisionem facit. Nam seipsam non po-
mi sacerdotis apposita Hinc in sacerdolis ^^^t negare; nec enim in se divisa est : nouit
:

7'cste jiixta dii^inam vocem tintinnahulis potius in se diwisa conjungere, conjuncta

mala punica conjunguntur. Quid enini per di\>idere nescit. (3) Christiani charitate con-
mcda putiica, nisi fidei unitas designatur ? juncti, Trinitatem aemulantes , etsi indivi-
ISam sicut in malo punico uno exterius cor- dualiter distincti, sunt tamen cordeetamore
tice niulta interius grana uniuntur
; sic in- conjuncti. Tum quia sicut personae divtnae
ftumeros Ecclesice populos unitas ftdei co/ite- sunt ex'dem essentiahter , ita mullitudinis
git ,
fpios intus diversitas meritorum tenet credentium erat illis anima una , et cor unum

(4), ni potius dicamusquod granum punicum ^^* Deum. (4) Quia scihcet Deus erat medium
m quo rnuha coadunantur grana denotat i'^<^s charitate connectens ; cbaritas enim
cor. am^t Deum proptersemetipsum etproximum
( haritatem qua Christiani babent unum

charitas intcr patrem et fdium.

(5) D. quo- ^''^^ spiritu Dei replentur : unde merito et
que Athanasius ex ordinata divini
prototypi H^^^ omnes^ unum <^/c«/2^f/r. (5) Tumquia sibi
uniiate coiichi(ht Sicut unitas Trinitatis mutuo per dilectionem inexistunt
: anima :

noti conjutidit ordiiwtn , sic utiio

charitatis enim magis est praesens ubi amat , quam ubi
nonconfutidit ordinem ut ahbi (^^ex animat. JSihil est concordice comparadum :
(6); pro-
f,s f^
l.ap. 4.
/ / , ., ^ utius enim quasi multinlicatur, Si concordes
\\, —(2^ L,b. Constit. Monast. c. 10.
—(5) ^ ^

tL ;"'• ^"- -17) Tert. D.^ llrn. Ep. _ D. August. Tract. i4. in Joan. -
I rTd
rxil. lcm. ,. Iract. dc .\n,or.^-.P^"'-
t;.T.^ '1 Froi. Conc.2.
(4) Qrig. IW 7. (.1)

dc kcana.
 ,

PAX. — CONCIO IV.

5
fuerintduo , aut decem , sed illorum quisque quIa«o/« potest concordiamhahere cum Chris^
duplex redditur, inueniesque in decem unum, to^ qui discordiam voluerit habere cum
Chris-
atque in uno decem. (i) Et quod est stu- tiano. (i) Quare Chrisiianum sic uraet
D*
pendum magis , in iis qui per charitatem sibi Augustinus Quid : tibi commune cum discor'-
praesentes sunt, habitat et inexistit ipsemet dia, Christiane quoi auctori pacis placere
,
Deus Talia Christus videns et audiens gau-
: non potuit P (2) Quid simultates amas qujc a
det : his pacem suam mittit ; ubi duo, ibi et diabolo sumunt originem ? Discordiam in
ipse ; uhi et ipse , ibi malus non est, (2) corde tuo diabolus seminat, ipse plantavit
Tum quia quemadmodum in divinis Pater ipse inhahitauit. Nonne ille est semper dis-
et Piliusdihgunt se Spiritu Sancto, qui est cordiarum seminator dissensionis auctor et ,

amborum nexus , ila Christiani diligunt origo rixarum ? (3) Dissensiones inter An-
se Spiritu Sancto , id est amore supernatu- gelos posuit in coelo; dissensiones posuit in
raH, qui de Spiritu Sancto procedit, etquem paradiso inter Deum et protoparentes ; ab
personahs amor infundit cordibus.Quaprop- exordio mundi dissensionem posuit i'nter
terpostquam ChristusdeprecatusestPatrem, germanos; et nunc quoque inter pravos
pro unione discipulorum , sic orationem Christianos discordiam seminat. Quem sic
suam concludit : Ut dilectioqua dilexisti me loquentem inducit Tev\.\x\\\di\m^'.Inmeo sunt
ineissit. (3) Hujusmodi autem dilectio est tentabo illos vilibus scidiis , affectionibus\
Spirilus Sanctus. Etenini Pater et FiHus di- aut inter se dissetisionibus (4)Quod perverse .

ligunt se Spiritu Sancto qui charitatem fide- exsequitur,nampacemcordisexstinguit,chris-

hbus largitur , imo et semetipsum dat , ut tianam concordiam rumpit, faces odiorum
sese mutuodiligant: Conciliatrix amiciticeest accendit , htes parit, rixas gignit jurgia se-
,
virtus, medium uniens Deus (4) : scihcet minat , ad discordias, inimicitias, et vindic-
Christianos ad invicem connectens ut divi- tas stimulat. Christiani, ne in tot malorum
nam a^mulentur Trinitatem, in qua inter barathrum vos injiciat diabolus,//^t'e«/«/2;o^
personas diyinas estmutua concordia absque pace munitos, concordia armatos quiapax
,
ulia discordia et dissensione. 'vesira hellum est illi. (5) Uti qui sunt con-
^

3. Ex identitatenaturse inter divinas per- cordes inter se cum Deo paciscuntur et dia-
sonas, individuaoriturconcordia; ut merito bolum debellant , ita qui rixantur ad invi-
unumsit Pater et Filius , per concordiam cem , cum diabolo confoederantur, et adver- ,

Hanc voluntatis unitatem et concordiam in- sus Deum pugnant Quare aut Christi cha- :

ter divinas personas agnoscit etiam Gregor. ritatem amplectere Christiane aut discordia^
Nazianzenus Quoniam Trinitas unus est auctori , de similitudine operum parem te
:

Deus et esse creditur, non minus propter e^^e co^/io^ce. (6)NoU associari cum diabolo,
concordiam ,
quam substantice identitatem. neque per discordiam , ejus imitare maU-
(5) Christiani charitatecompaginati, sanctis- tiam; sed potius cum Deo habe concordiam,
simae Trinitatis aemulantur concordiam uti et per charitatem fraternam imitare mun- :

enim tres divinoe personae unam habent dum archetypum a quo mutuatur pacis ahi-
mentem, unam voluntatera , unam concor- tudo et subUmilas sicut a niundo universo ,

diam, eumdem in omnibus absque uUa dis- pacis pulchritudo et venustas.

sensionesensum et consensum, ita inter per- ^^ ^.^r^ „, , »

fectos Christianos est mutua absque ulla dis- "• PARS. Mnndo et apud grwcos onia.
cordiaconsensio. Uude sic fanlur apud Gre- "'««« «' ^.«'"" '""'""* "" (^) Multa
sunt

gregonum TVT Nazianzenum ISon

•
A7
minus quam
•
aune mundi ornatum et venustatem osten-
\ ^ .,1
. ^ ,...,/../
ipsa secum awinitas nisi noc nimis masni-
^
:
. . . dunt I. Rerum quie illum componunt uni-
:

,77^ ^
{ ,. r- . /
n j. 'j
, 4 \ •4- , versahtas. Unde et s^rceci nomen mundo Aos-
jice dictum videatur)^ inter nos consentimus,
^ i
^ /c,\ ,0
1
j i' moji accoTJvnoda^ferujityo)', 1. LiVCAiuY?iYum
concoj^desque sumus. iabiumque unuDi etvox ,
.,1
.
^
i- ^ • • .

^.^ . .
n * .
4 77- ciuoe in iHo continentur diversitas : Uuipne
unaexistinms,ajiimo atque ore PatJ^ejn etri' 1 , ». . ; .. /v- ••
.. 4 o -, '
o 4 1
tiujji et opiritujji oajictujji celeoj'amus ; idque
'.j^ ^ j . si mundus ex dn>ej'Sis substajitns ojficiisque
1 . ,
1 ^o *rr> i •/• 1 • 1

/ /. ' ]. .. ] '/•„„•* . cojistahit. (q) 1 andem,' 0. Anmirabilis ordo,

ae noois prcedicitur . quod vej'e in Jioois sit ^^^,. ., ., .

/^ ^ ./ \; rr\ ^, .^„ . • Quo cuncta disponunlur : etenim junil cst

Deus. eos a quit)us ujiituj'. unwjis [b),elinteY ^ . i
. j / / ^

se concordes efficiens Non esteuim Deus '" '''"'!'""' ("'^

'^'"^" " •
=

;
Z''"'vT r"
Mnnd.alis autem orduws
'
pnlchntudo appa-
dissensionis , sed pacis , qui in semetipso
summa fruens pace iUam in Chrisiianis de- (0 D. Bcrn. Scrm. 3. in Frsi. Onm. S;uut. (.) D. —
.•
siderat* , ut» cum T\
1
Deo valeant» esse
,

^^..o,^.n l«o
^r..^ concordes \ . Auprijst. Scrm.57. de Vcrb. Dom. {^) D. Angiisl. — m
_
; ^^^^^^^ ^,^^^ ^^^/^^ ^^ __ ^^^ ,^^^^ ,^,^; .^^ m,,^. ,. ,

(i) S. Max. Scrm. 6. de Frat. Amor. (2) Tert. Lib. — (5) Tert. ibid. (G) —
D. Angusl. Scim. 5;. dc Vcrb.
2. ad Uxor. 8. — (5) Opu.scu!. 61. cap.9. (4) Tcrt. — Dom. — (7) Tcrt. L. i. adv. Marc. o.—
(.S) 1 crt. Apol.

L. dc Tiin. 22. - (5) Orat. i. dc Pacc. (6) Oral. de - 17. -- (9) 'l^«'t. L. dc rall. 2. (lu) D. Angusl. L. dc -
Pace. Vcr. Hclig. c. 4i.
 ,-g PAX. — CONCIO IV.

ret Iii prcuclpuls unlversi partlbiis, scilicet, Quasi ordo creaturarum, sit opus juslithie qu{«
I. Elemeniis; 2. Ccelis; 3. Angelis.
potissimum elucet in orcline et dispositione
I. Iii pri/icipio fecit Deus cceluni et ier-
elementorum: Omnia uthonitas concepit^ ita
rani : Adoro Scripturce plenitudineni , qua justitia distinxit. Totum hoc judicato dispo-
mi/ii et factorem manifestat et facta. (i)
situm et ordinatum est. Omnis situs , habitus
Circa prrefatum locum ex Scriptura sacra elementorum ^ effectus ^ motus , status , or-
desuniptum quatuor sunt observatu dignis- tus, occasus singulorum , judicia sunt Crea-
sima i. Principium siue initium, incep- toris. (i) Etenim si temere ac sine ordine
:

tionis est verbuni^ non alicujus suhstantice omnia confusa fuissent , creatura quaevis
twmen. (2) Confutat Tertullianus Hermoge- quantumvis pulchra ipsa ordinis confusione ,

nem, qui materiam , Deo coaevam admit- devenustaretur , nihilque in mundi opificio
tebat , asserens Deum ex proefata materia ,
pulcrum apparuisset. Quare , 4- Deus mun-
non ex nihilo produxisse mundum. Hunc dum apte concinnans , miram ei contulit
haereticum Scriptur.e pulchritudinem
redarguit auctoritate Siquidem omnia opera sua :

sacrog testantis Deum primum feclsse coelum Deus ordine consummavit , incultis prim,o
et terram qucc priora sunt facta merito sic elementis depalans ciuodammodo mundum ,
;
,

prcafatur Scriptura : Jn principio fecit Deus dehinc exornatis velut dedicans. (2) Exinde
cceluni et terrain. (3) 2. Deum non omnia consummata mundi fabrica, post proemis-
simul creasse , sed successive sex dierum sum rerum omnium examen, valde bona et
spatio ut refert Moyses sacer historicus
, :
pulchra aspectabilla divinis oculis cuncta
cujus ratlonem subniinistrat Philo Judaeus : apparuerunt. Peracto sex diebus mundi opi-
« Nam omnia slmul si et semel fecisset con- ficio , inducitur Deus omnium creaturarum
digna, minus ordinls rebus tam fuisset in egregius encomiastes « Vidit Deus cuncta
:

pulchre conditis. Nec enlm est quicquam quae fecerat et erant valde bona. » (3) Quae-
pulchri in confuso ordlne. Ordo vero est libet creatura in suo gradu spectata , et se-
corisequentia serlesque rerum praeceden- cundum se considerata , hona duntaxat dici-
lium et sequentium. » (4) Scrlptura namque tur at universitas ex singulis conflata, ^'«/^'/e
:

referens quld slngulls diebus factum est : hona praedicatur. Unde autem novam hanc
Atquin singillatim dejlniens^nihil confusum, excellentlam et pulchritudinem muluatae
nec inconfusione incertumcestimarefcLcittam sint singulae creaturae ex associatione cum
divisa relatio certorum et distinctorum ele- aliis, belle declarat D. Augustinus nlmirum :

mcntorum. (5) 3. Cum dicltur, creauit Deus , exvenusto ordine quo omnes sunt dispositae;
hebralce habelur Eloliim : quod nomen ju- Simul vero uniwersa valde hona, quia ex
dicem sonat, quasi Deus judex mundum con- omnibus consistit uniuersitatis admirabilis
dlderll A primordio creator tam bonus ,
: pulchritudo. Inquaillud etiam quod estbene
quani et justus pariter et utrumque proces- ,
ordinatum , et loco suo positum , eminentius
sit (6) Deus tanquam judex creasse dicltur
: commendatbona , ut magis placeant et lau- ,

mundum, ne putetur mundi opificium , se- dabiliora sint. (4) Ordo rerum quse intraele-
cundum rerum essentla duntaxat conditum , menta continentur, bonitatem et pulchritu-
et confusa Inordiuatloneinconcinnuni exstl- dlnem commendat nam , ut philosophatur :

tlsse. Ad huuc toUendum errorem

inducitur D.August. Omnia quanto magis moderata et
Deux judex secundum justitiam distrlbuti- speciosa,ordinatasunt (5), ut com^tSit ex coB'
vam velut operans juxta diversas cujusque bs quorum venustas et pulchritudo ex ordi-
,

naiuras, sedeni gradum ac ordinem unicui- natlone potissimum mutuanda est.

,

que trlbuens idcirco cum situs proprios eis

; 2. Bonitas creatoris operata est mundum ,
adscrihit negavit confusionem suhstantia- justitia modulata est. (6) Hujusmodi autem'
,

rum ,
quaruni denionstrando dispositionem , concentus , seu harmonia , ex convenienti
denionstravit ctiam distinctionemin)'. ettum consensione procedens , apparet non solum
per distiuctlonem , tum per ordinatam illam in universo mundo , ut vult Philo Judoeus :
disposllionem, saplentls judicis peregit offi- Continua qucfdam , et cj^uasi modulata par-
cium. Ut eiiim alt D. Augustlnus harmoniam dffcit
summo tium mundi consensio ,
;
Dco cuncta adinlnistrante quce fecit fiihil (7) , ut somnlavit Pylha- ; sed etiam in coelis
,

inurdinatuni, nihll injustus in seculo est

(8): goras, licet ignoraverit qua dispositione re-
f^antur cceli, quomodo Ihi unus quidem hrm-
rOTcrt. L. adv. Ilcrmog. 22. - {.)Tcrt. L. adv.
llrruiog. 19 - (.i) lcrt. ibid. -
(4) Lib. de Opif. (i) Tcrt. Lib. adv. Marc. 12.- (2) Tert. L. adv.
2.

, Tu '^1^''^
""
adv. IlermoR. 5o. -
(G) Tert. L. Hermog. 29. - Gen.i.
(3) -
(4) In Enchir. cap. 11.
-
"*' ^'^* ^'^''- Jlermog. 3o. (5) Tert. L. de INat. Bon. cap.3.— (6) Tert. L. 2. adv.
- ^A
(8;
i"k 80. quaett.
Lib.
«-'''
qu. .7.
^'"^ '^'

_(^^ ^^^^ jg Q^i,. ^^^^^ ^3p^ 5^

"^^^^^ ,2^
 ,
, ,

PAX. — CONCIO IV. 1^7

niis indeficiens concinens ab omnihus prcedi' cipatum. Exlstlmat tamen Rupertus Ab-
(i)
ce t Deum.(i) Cuncisd creaturae quae in mundi bas ante preelium factum in coelo a Joanne
ambitu continentur Deum prcedicant , </w/ Evangelistarelatum (2),in quo Angelirebelles
totam molem istam de nihilo expressit in or- debellati sunt, innumeram Angelorum mul-
namentum majestatis suce. (2) Verum spe- titudinem , necdum in novem choros fuisse
cialiter ccelum siderihus coronatum {V) splen- distributam : atque adeo ex omnibus et sin-
didiusDeidecantatgloriam.Namsipraestantia gulis Angelorum ordinibus , lunc permixtis
effectuscaus3edemonstratexcellentiam,nonne aliquos infeliciter cecidisse. Ergo non ante-
cceli venustas nos inducit ad inferendum Dei quam caderent apostatce Jngeli jam eratit ,

decorem ? Pulchrum est coelum , sed pul- ordines distincti sed illis cadentihus , isti
:

chrior est fahricator cceli. (4) Causa namque qui permanserunt , in ea qua frmati sunt
aequivoca est pulchrior suo effectu ; Deus remuneratione ^ sunt et ordinati , noi^emque
autem fabricator est coelorum , qui, tanquam ordinibus distincti. (3) Verum non est veri-
effectusprimaecausae,ejusdecantanl gloriam, simile quod Deus creator et ordinator om^
juxta istud Davidicum Coeli enarrant glo^ : nium rerum naturalium (4) , tantam Ange-
riam Dei (5) tum ob vastam eorum immen-
: lorum multitudinem confusam, indistinctam
sitate molem ; tum ob celerrlmam motus et inordinatam produxerit et si ut ratioci-
:

velocitatem; tum ob fulgldumsiderum splen- natur D. Augustinus ciuanto minus ryLode-^

,

dorem ; tum ob invariabilem in dierum ac rata ^ minus speciosa; minus ordinata sunt
noctium successione constanliam. Sed prae- minus hona sunt (5) cum Angeli superent:

cipue utvult quidam anonymus in Catena

, in bonitate et pulchritudine elementa, coe-
Patrum giBecorum, apud Corderium, ob ad- los, cunctaque creata, quae venustantur quasi
mirabilem pulchriludinem quae in eorum ordinis nomine {6) uon ^oXesX.
, Yd^lioudihWileT
ordine conspicitur. Symmachus autem hoec Angelis denegari ordo. Ut autem animad-
magis dilucide transtulit Coeli enarrant glo- : vertit Photius, apud OEcumenium, in islud
riam Dei non verbis aut sermonibus, quo-
: « Nescitis quoniam Angelos judicabimus ? »

rum audiantur voces; sed in omnem terrara (7)rebelles et apostatae Kn^eW proprice men^
exlvit soiius neque sermonem
eorum. Nam
tis pravitate ah ordine suo exciderunt. Non

neque vocem emittentes sed proprium ordi- quod prima hierarchia degeneravit in secun-
,

?iem ostendentes , omnem terram et mare^ ad dam , aut tertiam , aut quod superior unius
laudis canticum invitant. Sileat perennls diei hlerarchise ordo in inferiorem sit immutatus,
ac noctis successio, taceat immensa coelorum v. g. Seraphim in Archangelum Archange- ;

vastitas, incomprehenslbilis motus veloci- lus in Angelum. Peccatum conscientiam

tas, rutilans siderum splendor , stupendus depravat, naturalla non mutat ; sed ideo di-
orbium ccelestium ordo, Dei magnificentiam cuntur a suo ordine excidisse, qula excide-
praeclarius loquitur et loquacius evulgat , runt vel a dependentia Dei, adversus quem
:

praecipuae coelorum dotes cedunt rato opifi- sua pravitate rebellarunt ; vel a gratia
cis ordlnl, quasi ordo census sit rerum et quam peccato amlserunt ; vel a jamjam sibi
,

ex eo potlsslmum, tum eorum pulchritudo , futura beata coeli gloria, si fideles perman-
tum Del glorlam censeatur. Verum licet coc- slssent; vel a pace qua fruuntur in Empireo
lum sit opus pulcherrimum , omnis tamen beati Angell , juxta cujusque naturam in
invisihilis creatura , excedit etiam pulchri- novemordinesconsultissime dlstrlbuti;itaut
tudinem cceli. (6) Loqultur de Angelis D. alii aliisordlnatissime proesint subslntque or-
Augustinus, qui pulchrescunt tum ob spiri- dinatisslme distlnctione pacati. Quia ut fatur
tualem eorum naturam, tum ob mirum or- Richardus a Sancto Laurentio , inler Angc-
dhiem quo disposlti sunt. los major non opprimit minorem , sed semper
3. Monarchia divina per tot legiones et in suniina pace et quiete consistunt. (8)
exercitus Angelorum adniinistratur , sicut Chrislianl , altolllte oculos «<'/ o/Y///m//()-
scriptum est : Millia millium assistchant ei nem opcrum (9) Dei ; considerate silum ele-
et millies centena millia apparehant ei. (7) mentorum , coelorum disposiiionem , et va-
Verum supremus omnium opifex et Domi- rios Angelorum ordines , ut silis pacis stu-
nus, in tot Angelorum myriades non sohim diosi. Est autcni pax tranquiilitas ordi/iis ,
potestatiuum , scd et ordinati^um capit prin- ordo autem cstparium dispariuniquc sua loca
Tert. Lib. adv. Ilermog. 19.
(1)
—
(2) Apoc. \i.
—
(t) D. Angust. in Psal. li. — (2) Tert. Apol. 17. — (5) Lib. 2. in CJon. c. i5. —
(4) D. Augiist. L, 1.
Conf.
(3) Teit. L. (lc Cor. Mil. i3. — (4) D. AugusL in Psal, ,0. —
(5) Lib. de Nat. Ron, cap, 5. —
(6) T.mI. Lib.
85.— (5) Psal. 18. — (6) D. Augusl. Lib. 1. dc Gcn. adv. Ileimog, lo. —(7) i.Cor. (5. —
(S) Lib. dc Laud.

conlia Manith. ii.— 'j) Tcrt. L. adv. Trax. 3. B. Virg. —

((j) Terl. Lib.adv.
llcrniog. 19.

V. ^^
 ; ,

,.0 PAX. — CONCIO IV.

{ribuens dispositio. (i) Pulchra sane pacis ex quibus , essentlallter conslaf

sed unio
defiiiitio et maf^ni Augustlni ingenio digna. membrorum quibus integratur corpus et a ,

Profecto si pax est tranquillitas ordinis , et quibus imitanda est pacis tenerltudo et so-
ordo est pnriuni dlspariumque sua loca tri- cietas quia omnia membrain uno et eodem ,

buens disnositio frustra pax et concordia corpore ,

i. Adunantur ; 2. Adjuvantur; ,

speratur in donio, in civiiate, in republicn, 3. Gonservantur.

in inlliiia in foro , in Ecdesia
,
ubi cequa- i. Corpus siimiis de conscientia religionis
:

lium iii:T?qualiumque est indistincta et inor- (i) de quo eodem modo disserendum est , ;

dinata commlxtio. Domus, seu respublica ac de corpore naturali et animali hominis , :

ubi nulhim est parium dispariumque discrl- sicut enini corpus unum est , et niembra ha-
men de confusa inordinatione aemulatur bet multa ; omnia autem membra corporis
,

infernum uhi nuUus ordo sed sempiternus cum sint multa, unum tamen corpus sunt ,
, ,

Jtorror inhdhitat. (2) « Non quod supphcla z7<ije^ C/za/^^m^ (2) unum corpus habet, nem-
(iua3 ex lauce dlvlnoe justltise prodeunt, slnt pe Ecclesiam, ex cunctis fidehbus aggrega-
inordlnala Dcus enim plagarum modum Xam. Semeldia^erim ^ unaEcclesia sumus.['6)
:

decernlt juxta criminum mensuram » (3) i. In corpore naturaU sunt varla membra :

sed qula omnes prcesciti incertis sedibus va- diversis officlis destinata; « nunc autem po-
gentur et inipares cum imparlbus versentur, suit Deus membra unumquodque eorum in ,

ut omnes sint pares cum Imparlbus in unum corporesicut voluit.»In corpore etiamEccle-
fasciculum colllgati; atque quasi una omnes sieesuntpluramembra^In variosgradusdistri-
catena colhgati futuri sint, ita nuUo inter buta, et dlversis officiis accommodata. « Et
illos dlgnltatis ordlne servato crucientur, quosdam quidem posult Deus in Ecclesia
slcut plures racemi confusa inordinalione primum Apostolos , secundo Prophetas ,
permlxti in eodem torculari calcantur est tertio Doctores , delnde Vlrtutes , exinde :

enlm infernus torcular irce Dei.[4) Christiani, gratias curationum , opitulatlones guberna- ,

non inferni sed coeU sitis oemuhUores, et si tiones, genera hnguarum , interpretationes
inter supernee Hierusalem clves deslderatis sermonum numquid omnes Apostoh? num- :

annumerari, pacem amate ; et si pacem ama- quid omnes Prophetaj ? numquld omnes
lis orclinem consuUe statuite, sancte ser- Doctores ? numquid omnes virtutes ? num-
,

vate strenue zelate

, et ut vos hortatur quid omnes gratlam habent curationum ?
,

Apostohis : « omnia honeste et secundum numquid omnes hnguisloquuntur? numquid

ordinem fiant(5): » seu, ut Syruslegit, om/ie omnes interpretantur? » 2, Membra corporis
cum decore et cum ordiue sit ; quasi pul- naturahs , quamtumvis inter se diversa , et
,

chritudo slt ab ordlne inseparabiUs , ut con- variis officlls destinata , sunt tamen de cor-
stat ex mundo unlverso a cujus ordlne mu- pore, ad cujus integritatem pertlnent; « nam
luatur pacis pulchritudo et venustas , sicut et corpus non est unum membrum, sed mul-
a mlcrocosmo pacis teneritudo et societas. ta : si dlxerlt pes:Quoniam nonsum manus,
PARS. Homo microcosmus seu par- "«" «"«^ "^^
III.
num ideo non est de corpore :

quia omne quod corpore ? Et si dixerit auris Quoniam

vus mundus nuncupatur
non :
,

est in unlverso seu magno mundo in ipso sum ocuhis, non sum de corpore
num ideo , ;

si^nificatur, fjuia in ipso continetur. {6) Q^o- "«^^ corpore? sit totum corpus ocu-
^'^^ '^^

modo istud Domlnlcum inteUigit magnus lus, ubi auditus ? si totum auditus, ubi odo-

Gregorlus: « PrLx^dlcate etiam fideles,hcet natione

EvangeUum omni ratus? » (4) Omnes
dIstmcti,siveboni
creaturee; « scihcethomlni nann omnis crea- diversl, ordinibusetofficUs :

iurr nomine intelligilur homo; habens esse sint sive mali , sunt decorpore Ghristi, et ad
cum elemenlls vltam cum arboribus , sen- mysticum Eccleslae corpus pertlnent, cui per
,

sum cum anlmantibus ; intellectum cum baptismum inserti sunt. « Etenlm in uno
Angelis idcirco, paruus mundus est hotno
: spiritu omnes nos in unum corpus baptizali
et essenticeomnis tum in aspectum cadentis, sumus, sive Judaii , sive Genliles ,
sive servi,
tum oculorum aciem fugienlis, nodum ac sive llberi. » 3. Nobiliora corporis naturahs
vincu/u/n in scipso fc/^t. (7) Parvus autem niembra non contemnunt Ignobiliora. Ca-
,

ille muiHlus aiiinia et corpore adunalur. Iii put quod est rallonis sedes non despicit ,

proesentiarum non est consideranda unio ca^leras corporis partes, licet non adeo no-
anlmae et corporls quae sunt partes physlcai bHIbus operationlbus occupatas. « Et quae
putamus iornobiliora membra esse corporis
,
(i)
^ Aiigust.
D. ,,
I.ib. 19. Civit. i3.
, ....
,
(?) Job. 10.
^. . ,
— , ,
— i » ,

(5) D. Grcg. (i)Apoc.i9. — (5) i. Cor.ii.— (6) Tcit. —

L. fi.; Vel. Virg. 4—
(7) S. Joan. Dam. Orat. dc Trans- Tcrt. Apol. 09. —(2)1. Cor. 12.
(i) — (3)
^
Tert. L. de
.

fig. Dom. "Vel. Virg. 2. (4) i. Cor. 12. —

 ,, ,

PAX. — CONCIO IV. lyg

his lionoremabundantlorem clrcumdamus.» possit, et niinistrare Christo. (i) Iiaaue si
Membra ignobiliora sunt pedes quos mlli- illud in proximo consideremus , in quo emi-
,

tes, nobiles , feminae diligentius vestiunt net absque dubio illum nobis superiorem ,

calceant eleganlibus crepidis , calceis

; arbitrabimur et licetdotes ejusexterius non , :

ocreis ornant et muniunt ne in saxa im- appareant, existimare debemus esse aliquam
,

pingant; ne incedendo laedantur en nimio in illo occullam gratiam qua nobisaniistat, ;

,

frigore vel humore noxiam abquam intem- etiamsi bonum noslrum quo illo superiores ,

periem contrabant, quae in stomachum et videmur non sit occultum. 4- Ignobiliora ,

caput redundet, Qui in corpore Ecclesiae membra corporis naturalis, nobilloribus non
mystlco , aHIs antistant vel generis nobili- invldent pedes in luto incedentes
, non do- :
,

tate vel honoris dlgnitate

, vel ingenii lent quod oculi in capite slnt collocatl, ne-
,

sclentiae aut vlrtutls subllrnitate, sibi infe- que quod adeo solllclte non sint custodltl, ac
,

rlores non desplciant et, ut fatur Aposto- cor. « Et si quld patltur unum membrum,
:

lus, nihil per contentioneni neque per ina~ compatluntur omnia membra slve glorlatur
, :

nem gloriam ; sed in humilitate superiores unum membrum congaudent omnla mem-
sihi invicem arbitrantes (i) id est per hu- bra. » Si quls enlm percutlat pedem percus-
:
,

milltatem qulsque allum se superlorem et slonem pedl factamsibiapproprlat os,dIcens:

prgestantlorem arbltretur et existimet. Con- Cur me coedls ? et si manus aUquam acclplt
slderans enim ea quae habet a seipso et ea hberalltatem hanc slbi arrogat Hngua gra- , ,

quae proximus habetaDeo merito hunc sibi tias agens , membra etiam corporls Eccleslae :

praefert qula dona quoe proximus habet nulla debent invldia tabescere, sed fratrum
:

a Deo majora sunt iis quae habet a selpso. prosperitate laetari

,
de eorum adversitate ,

Hoc enlm ingenlum est humUItatis, intueri dolere. No?i potest corpus de unius membri
seipsum et ea quae habet a se , nimirum vexatione lcetum agere condoleat unii^er-
, ,

proprlos defectus considerare vero in ahis, sum

; et ad remedium conlaboret nccesse ,

bona et dona quae habent a Deo ,

sicut est. (2) Etenlm charltas non invidet, charlta- :

econverso superblse proprlum est, intueri tls etiam generosa soboles, nempe voluntas
sua bona et ahorum mala. « Sed inter haec hona est sic adi^ersa alterius
,
sicut nostra ,

sclendum est , qula sicut electi quique hpc pertimescere : sic de prosperitate proximi
semper in ahis attendunt quod a Deo me- sicut de nostro profectu gratulari : aliena
,

Husacceperunt quam ipsi,ut eos sibiin cogi- damna nostra credere, aliena lucra nostra
tatione praeferant seque ilUs, in humiUlale reputare. (3) 5. Dum aUquod membrum
,

substernant: ita reproborum mens nunquam corporis naturaUs, casu et fortuito alteri ,

consideratquid alter boni ampUus quam ipse, membro affert damnum istud de aUo ,

sed quid boni ipse ampUus quam alter ha- non sumit vindlctam. Caput ex lapsu pedis
beat neque enim pensat quae bona spiritus contusum
: pedi non indlgnalur manus ,
;

alter acceperit, et ipsi deslnt sed quae bona cui altera manus abscldlt digitos
:
non su- ,

ipsi et quae mala alteri adsint. » (2) Expe- mit cuUrum ut eam simiUter ferlat
,
uhlo :

rientla constat, Deum ita sua dona distribuis- iUatum non sanaret vuhius, sed potlus au-
se , ut nemlnem cuique
praeterierit , sed geret mahun et dolorem. Non dissimiUter in
eliam plebeio dotem aUquam contuUt , in Ecclesiajnonsit schisma in corpore,sed ipsuni
qua praeceUat aUos. SIc vldemus in naturaU- pro inuicem sollicita sint membra. (4) Tan-
bus , hos ingenio , iUos judicio , aUos praxi dem, 6 Membra corporls naturaUs summa
exceUere ; hos in eloquentia , iUos in phllo- fruuntur pace et concordla unumquoclque ,

sophla , aUos in jurlsprudentla ; hos in fa- suo gradu contentum , non ambit aUud ,
brlU iUos in pictura, aUos in pistorla , imo
,
neque invidet nobiUorl , sed cum aUIs uni-
in una et eadem arte, v. g. sculptorla, hunc tur, totum Integrat corpus , et omnia eadem
in isto sculptur^e genere , aUum in aUo praes- anlma informantur et vlvunt. Idipsum a
tare : adeo(pie sl ([uls solerter singula consi- Christlanls expostulat Apostolus taiiquam a ,

deret, neminem tam vilem Inveniet ,

qui non membris corpus Ecclesiae coniponenlibus :

a natura habeat iudolem , liabilitatem , et Vos autem estis corpus Christi ^ et mcnihra
dexterltatem allquani In ijua emlnere posslt, de memhro. Anlma autem corporls Ecolcsia3
siiUi sesead(Ucat, lu eaque se exerceat.Idem est fides , quam habent onines fideles ,
est In iis quje mores , virtutes , et Christla- etiamsi improbe vlvant. Ecclesla est quasi
habens ani-
nam spectant (Usclplinam. Barus est^(pii non homo civiUs et poUtlcus , suam
j. — .v^
insifj^ni aliqua sj^ratia. prceter alios donatus -r *"'•
^a^ T.-rt.
t) 1 b ^ '
t?
.•»6. Ejtod.
r n,.^
Ln(t.
fO Lippom.
.

in cap. . 1 1

m
•
T- 1 .

invc/iintitry quamaxime et tcclesiam juvare j \|^, p^^.^ ,„^ _(7,j Or^.g. Magn. Ilomi!. 5.
Lvang.

(j) Pliilip. a.— (2) D. Greg. Iloin. 10. in Ezcch. — (4) i.Cor. 12.
1 2^.
 :

,8o PAX. — CONCIO IV.

mam, suumque corpus; corpus Ecclesi^e sunt concoidiam membrorum corporis naturalis
fitleles,quiexteriuset visibilitereamdemChris- quae ad invicem adunantur et adjuvantur.
ti profiientur fidem,quique inter se cum eo- Cceierum inter fratres atque conservos^
2.
demcapite visibili, scilicet summo Pontifice, ihi comtnunis spes , jnetus, gaudium, dolor,

Clirisii in communicant in
terris vicario, passio , quia commujiis Spiritus, de communi
eadem lege, eadem doclrina eodem sacri- ,
Dojnijio et Patje ; quid tu hos aliud, quajn
ficio, iisdem sacramentis, eodem cuitu liaec ; te opinaris P (i)Unde illis tua debes impen-
enim est exierior forma Ecclesiae prout est ,
dere officia , non secus ac membra corporis
respublica visibilis. Sicut autem embryo naturalis quae non solum per se sed etiam , ,

prius vivit anima sensitiva diciturque vi- pro aliis membris sua exsequuntur ministe-
,

vens etsentiens, quam vivat anima ratio- ria. Non potest oculus dicere majiui: Opera
nali ; per fidem prius vivit, vere- tud rioji indigeo ; aut iterum caput pedibus
ita fidelis

que esl vivens pars Ecclesiae etiamsi nedum Noji cstis jjiihi necessajdi. (2) Pes ambulat
:

babeat cbaritatem , ea tamen habita , longe pro oculo , pro ore , pro ventre: et vicissini
noblliori anima et vita vivit. Quantum enim pro pede oculus videt , auris audit , venter
anima rationalis excedit sensitivam , tantum concoquit. Quod si nolit pro pede videre
tharitas excedit fidem. De hac secunda et oculus, auris audire , venter concoquere ,

iiobiliori forma loquitur Apostolus, quando "on tantum pedem sed seipsum loedet ocu-
solos justos charitate proeditos vocat corpus ^us, aut venter perinde, aitD. Chrysosto- :

et Ecclesiam Christi non quidem excludere

: i«us, ac si una manusaliam amputet seip- ,

Yolens fideles qui in peccato sunt, sed de- sam debilitat ; robustior enim est si ab alia
notare intendens Sanctos cbaritale pollentes, nianu habeat auxilium. Subjungit aureum
esse perfectiori modo corpus Ecclesiae, per- eloquentiae flumen « Si patiatur oculus , :

fectioremque habere Ecclesiae formam, vive- omnia dolebunt, omnia cessabunt ; non pe-
reque non solum anima fidei qua vivunt des ibunt , non manus operabunlur , non
,

etiam fideles in peccato existentes, sed etiam ^*'ui jam consuetis cibis ventri lubebit, ocu-
vita grallcTc et charitatis quae est perfectissi- lorum licetsit dolor.Quid ventremoculemor-
ma Ecclesiae forma, anima et vita , ratione des?quid pedes remoraris? quidmanus vin-
cujus Ecclesia dicitur sancta quia nobilissi- cis ? quia innexa natura sunt omnia , modo-
,

ma ejus pars quae est justorum, sancta est. q"e ineffabili compatiuntur. Huc advocare
Adde ex Tertulliano Ecclesia vcj-o Christus lubet apologum ventris a membris deserti
:
,

(i) , Christus enim non tantum est caput quo ingeniose usus est Menenius Agrippa ,

Ecclesioe , quia omnia membra

sed corpus : i^tpopulum Romanum a senatu segregatum,
Ecclesiae sustentat , et in omnibus operatur. redintegraret « Tempore illo quo in homi-
:

Per doclorem docet , per ministrum bapti- ne non ut nunc, omnia in unum consen-
,

zal , per fidelem credit

,
per poenitentem tirent sed singulis membris suum cuique
,

poenitet. Sicque Christus non localiter

, sed consilium , suus sermo fuerat ferunt indi- ;

mysiice et virtualiter, sive operative, et per gnatas reliquas partes , sua cura , suo labore
efficientiam est corpus , hypostasis , ani-
, ac ministerio, ventri omnia quaeri ; venlrem
rna, et S[)iritus totius Ecclesiae ; et sicut Ec- i" medio quietum nihil aliud quam datis vo-
clesia est corpus Christi quasi capitis
; sic luptatibus frui conspirasse inde, ne manus :

yicissim Christus est corpus Ecclesiae, quasi ad os cibum ferrent; ne os acciperet datum;
ni omnia Ecclesiae mendjra, se per
graliam et "^c dentes conficerent. Hac ira dum ventrem
operaiionem transfundens. Quomodo saepe fame domare vellent, ipsa una membra, to-
ait Apostolus nos unum esse
in Christo, nos tumque corpus ad extremam tabem venisse :

per l)apiismum incorporari et complanlari Jnde apparuisse ventris quoque baud segne
Christo. Quomodo adhuc Christus
ait ad ministerium esse , nec magis ali quam alere
Saulum « Quid jue pcjsequeris P
(2) id est eum, reddentem in omnes corporis
: partes
Christianos qui sunt membra mea. In divisum
mejji- hunc, quo vivimus vigemusque ,
bris snis Christus est non enirn Christus in pariter in venas maturum,confectocibo,san-
,

capite, et non in cojpoj-e ; sed totus quam inlestina

Christus; guinem. Comparando hinc ,
iJi capite corpore
,
et in : quod enitn mertihra corporis seditio similis esset irae plebis in
ejus, hoc ipsc. [h^ Trina hac unione
in fide, patres , flexit Menenius mentes hominum. »
in charitate, et in Christo
, perfecti confoe- (3) Apostolus eliam colligit quantum venter
derantur Christiani, a^mulantes unioncm Sed multo
et humano corpori sit necessarius :

Am^' t'"*^;
r.lb dc Pnrn. ,o. -- (p.) Act. 9. - (5) D. (i) Tcrt. L. de Poen. 10. - (2) i.Cor. 12. - (5) Tit.
 ,, :

PAX. — CONCIO IV. i8i

magisqucevidenturmemhracorporisinfinnio- species est unitas memhrorum : et in separa-
ra esse , necessariora sunt. Quemaclnioduni tione viscerum est foeda, lcetlialis et horrenda
igitur pro toto corpore vldent oculi, brachia pernicies. (i) Speciem et decorem integri
laborant, manus alimenta suscipiunt , sto- corporis non habent , imo polius devenus-
machus concoquit et dig^rit cibos, jecur \.2iniuYy quicorpus Christi dissipantj membra
sanguinemmittit ad omnesvenas; itacuncia dispergunt : nec ad decorem suum patiuntur
Ecclesiae membra singulis membris debent fcrmam dominici habitus pervenire : quam
proestare auxihum , et ad imitationem cor- Propheta cum vidisset^ in spiritu canehat
poris naturalis, cujusmembra, permutuum Speciosus forma prce fdiis hominuri. (2) Nec
auxilium conservantur. mirum si decorem non habent cum sint mor-
3. Ita nostrum est ,
quodcunque nostro^ tui graliae et charitati, a qua animarum mu-
rum.[i) Sic loquuntur fideles quisunt mem- tuatur pulchriiudo, ut exemplo ocuh a capiie
bra corporis Ecclesioe, quibuscum sunt non separati, demonstrat Chrysologus. Quisquis
solum fide sed etiam charitate conjuncti
, ille est qui se putat esse aliquid , talis in-
,

sine qua quaeUbet virtus sensim perit et mo- structus exemplo maneat in Ecclesia , ut sit
ritur. Verum prius membra
corporis natu- aliquid , alioquin ubi defuerit illi , sibi esse
rahs consideremus, ut ex illorum conserva- mox desinit.Vii fidehs a fidedeficiens desinit
tione et devenustate , ruina et deformita- esse membrum Ecclesiae, quia non amphus
te, inferamus membrorum corporis Ecclesioe animatur a fide quae est vita fidehs : ita qui
vel vitam et decorem , vel mortem et hor- tharitatem non habet, est quidem Ecclesiae
rorem. Habent quidem singula memhra pro- membrum, sed mortuum, quia non anima-
prium sui munus offcii, quod tamen tunc im- tur a gratia , quae est vita justorum. Qua-
plere poterunt si connexa sihi et compagi-
y propter justos sic hortatur Apostolus In- :

nata, perfecti corporis perueniant ad deco- duite vos ergo sicut electi Deiy sancti et ,

rem (2) : Quod si ab ahis dividantur mem- dilecti viscera misericordice , henignitatem,
,

bris , suum ministerium exercere nequeunt, humilitatem , modestiam ^ patientiam. (3)

proprium decorem amittunt , tandemque Nulla virtas sola per se subsistere polest :

corrumpuntur et pereunt. Ocuh exemplum sed ad sui conservationem aharum indiget

^io^onii Oh.vyso\o^us \ Est memhrorum com- auxiho modestia opus habet patientia, ut
:

mercio pretiosus oculus j sed si perseuerat in in injurils et contumehis ferendis modeste

corpore. Alioquin uhi corpori defuerit , sihi se gerat ;
patientia opus habet humihtate ,

non aderit : dehent illi memhra omnia suce humihs , superbos sibi insul-
nisi enim slt
lucis ohsequium , sed et ipse oculus sentit tantes aequo animo non lolerabit. Super
corpori se debere , quod lux est. Qui utique omnia autem charitatem hahete , quod est
cum omnibus memhris ministratum memhro- vinculum perfectionis : cum enim sit nexus
rumproi>ideat^ei>ulsus a corpore nec sihi vi- et vinculum cunctarum virtutum , sequitur
det. Dum est in corpore oculus, est in fastigio nec eas simul nec quamhbet seorsim posse ,

hominis , corporis splendor et decus. At a diu consistere, sinecharitate. ^'//^«jr C/^/v^y/i

dissidio et separatione e corpore, sic viles- exsultet in cordihus vestris , sicut vocati
cit et squallet , ut divislonis squallore in- estis in uno corpore. In Groeco habetur pal- :

fuscetur, tenebrescat , siblque reddatur sor- mam

ferat pax , ut quaecunque opinionuni ,
didus, qui totum nobihtabat hominem, dum rerum , factorum diversitas , vel adversltas
corpori individuus erat. Subjungit Chryso- accidat ,
pax conservetur ;
primum studlum
logus Homo quid aliud te docuit in tuo
: sit pacis conservandae , ut potlus a nosira
corpore ^ aut sit divisa conjunctio^ aut tam sententia recedamus, inio bona nostra aniii-
conjuncta diwisa , nisi ut ex multis unus, et tamus quam pacem, quoe caiterarum reruni
unus in multis viveres P Per fidei unitatem, etiam dispendio conservanda est , ne unlo
pacis concordiam, charitalis vinculum, qui membrorum corporis Ecclesia? rumpatur.
caeteris Ecclesiae memhris sunt conjuncti Eteuim si nalura inter membra corporis hu-
splendent et venustantur : qui vero discor- mani et naturahs , tantam concordiam curat
dia et odio sunt disjuncti , dedecorantur. et servat , nec sinit infer illa uham discor-
Hoc interest inter congregationis plenitudi- diam aut dlssensionem , quanto mnglsfides,
nem gloriosam^ et separationis prcesumptam charitas, et Chrlsli splritus et gralia, debet
de ignorantia , aut negligentia vanitatem ; operari concordlam et paccm inter membra
quod in salute et honore integri corporis ,
corporis Ecclesia3 ? ^
(1) Tert. Lib. de Veland. Virg. 2. — (2) Chrysolog. (1) Chrysolog. — (2) Chrysolog. — Psal. \\. —(3)
Scrm. i32. Colos. 3. 4
 ;

iSa PAX, — CONGIO V.

Belle ad proposllum Moralls Phllosophus: membri motlum et exlgentlam , lotum cor-
«1 Fac nos singulos qulcl sumus ? proeda
: pus Ecclesiae cresclt , aedificatur, perficltur
anlmalium et victimoe. Quoniam ceeterls 3. Christus tanquam caput , crescit in Eccle-
anlmalibus in tutelam sui satls vlrium est : sia vekit in suo corpore : dum enim Ecclesia
quaicunque vaga nascentur, et actura vitam crescit, crescit quasi Christus , id est Christi
se^negem armata sunt. Hominem imbecil- influxus
,
fides gratia operatio, gloria , , , ,

lllas clngit, non unguium vis, non dentium, regnum. Christus autem tanquam caput nos-
teiTlbilem caneris fecit. Nudum et inermem trum, motum, sensum, etvltam splritualem
societas munit. Duas res dedit quse illum inflult per juncturas id est per mutuam ,

obnoxium caeterls , valldissimum facerent , unlonem qua unum membrum alteri id est ,

rationem et societatem. Itaque qui esse nulli unus fidelis alteri jungltur et subordlnatur ;
posset si solus existeret , societas illi domi- lum per externam unionem , communio-
,

niumomniumanimalium dedit. Societas ter- uem et communlcationem in iisdem dog- , ,

ris genitum in alienae naturaj transmisit im- matlbus, sacramentls, sacrificlis , orationi-
,

perium, et dominari etiam in mari jussit.Haec bus, concionibus lectlonibus conventibus; , ,

morborum impelus arcuit, senectuti admini- tum per internam unionem animorum di- ,

cula prospexlt, solatia contra dolores dedit. lectionem, pacem concordiam. Ad exter- ,

Hicc fortes nos facit, quod llcet contra fortu- nam unionem pertinet omnis proxlmorum
i^^mdidxoccwe. Haiicsocietateintolle : et ujii- societas , instructio aedlficatio quibus in , ,

tatcDi gcneris liumani ^

qua vita sustinetur ^ splritu el pietate, promovenlur fideles, nm-
jc//«^(?^. Quemadmodum homo tuisexemplis, exhortationibus, instructioni-
solus absque
aliorum socletate , ferarum obnoxius foret bus,consiliis, orationibus. Internam unionem
crudelitati, neque vitam posset conservare operaturcbaritas,animans corpusEcclesiaCjCu-
naturalem ; ita et Christlanus a fralrum so- juscaputest Chrlstus,membrasinguli fideles,
cielate per discordlam divisus , diaboli est junctura mutua fidelium unio et communi-
expositus malitia3, neque vitam supernatu- catIo,anima fides et charitas , spiritus vitales
ralem valet conservare. At quemadmodum et anlmales gratiae pnevenientes et excitan-
societas inerml et imbeclllo homiui dedlt fe- tes quae a cerebro id est Christo descen- , ,

rarum impeiium , et providit auxilia et re- dunt, et singulis membris, id est fidelibus ,
media ad naturalem vitam conservandam ; communicantur , quos charitas tanquam
ita Chrlstlanorum societas et concordia doe- anima facit crescere in Christo. Singulis au-
mones debellat , et vitam supernaturalem tem in fide et charitate crescentibus , crescit
conservat Veritateni autem facientes in quoque totum Ecclesiae corpus : magnitudo
:

charitate , crescamus in illo per oninia qui enim profectus, incrementum , et perfectio
est caput Christus , ex quo totuni corpus cujusque fidelis , ac consequenter totius Ec-
compactum et connexum per omnem junctu- cleslae, slta est in profectu , incremento , et
ram suhministrationis , secundum overatio- perfectione fidei et charitatis, et consequen-
nem in mensuram uniuscupisque membri , ter aliarum virtutum ita ut quantum in :

augmentum corporis facit in ccdificationem actibus fidei et charitatls , ac consequenter

in cliaritate. (2) Fideles debita Chrislianita- bi earumdem habltibus qulsque fidelis pro-
tls officluexsequentes , per charitatem , et fi<'It > tantum crescat spiritualls ejus magni-
(harltatls opera crescunt in Chrlsto, qui tan- tudo, et quantum in iisdem crescunt omnes
(juam caput influit grallam et vlm crescendi fideles , tantum crescat et perficlatur lotius
et augescendl in singula membra totius cor- Eccleslae magnitudo. Quapropter , fratres
,

porisEcclesiae. Anlmadvertit autem D. Chry- mutuam unionem , concordiam et paceni

sosionius per charltatem fieri trlplex au£j- amate et servate, ut per eam Spiritus Chrlsti
uientum unum singulorum membrorura» ^'t Ecclesiae partlcipes effecti , crescatls in
:

corporis Eccleslae ; allud totius corporis Ec- fide et charitate , et mereamlni accipere in
(.iesioe ; tertium ipsiusmet Christi
capitis Ec- coelo charltatis consummationem.
clesiae :i. Singula membra id est singuli
,

fideles juxla suam naturam, statum

et con- ««o»»»®®'»»»®'»'»'»»»»*'»»»**»*********
•

ditionem susciplunt incrementum a Christo

qui Instar capiils Inflult splritum, gratiam', CONCIO QIJINTA.
vegetallonem et vim crescendl 2. Slnrrulis ;

mendjns crescenilbus , duin slngulis opora- Ipse autem Deuspacis sanctificetvos totos,
tur Christi Spiritus et gralla juxta cujusque (i)TertuIIian. Apostolum aemulatur, Deuiu,

(1) Lib. 4. de Denef. iS, — (2) Epbcs. 4. (») Tert. L. dcRcs. 4;,
 ^

PAX. — CONCIO V. i83

Deum pacis imncupaniem : Pacem /labefe , rarn vero a: ex duabus llnels conjunctis
et Deus pacis et dllectionis erit vobiscum,{i) foimatain reprcesentare Spiritum Saiictuni
Poterat a Paulo Yocari Deus coeli et lerroe, qui a Patre Filioque procedit, estque illo-
Deus hominum etAngelorum Deus poten- ; rum nexus. Attamen licet pax sit a tribus
tieeet majestatis^Deus exercituumet proelio- personis proprie el efficienter ; appropriate
rum Deus justitiae et ultionum tot tamen
; : tamen loquendo pacem , i. Pater cogitat; 2.
honoris et gloria3 tituhs praetermissis, appel- Filius iractat ; 3. Spiritus Sanctus donat.
latur duntaxat Deus pacis , pacis auctor , Bei FWius dicius est magni cousilii J/ige-
donatoretlargitor « Quonlam loquitur pa- : lus : magnum enim cogitatum Patris , super
cem in plebem suam » Fox ergo Dei pax : hominis scilicet restitutione , annunliaturus
est , adpacem vocat, (2) Plura suntqua? nos seculo erat, (i) Qulnam autem fuerit macr-
ad recipiendam pacem stlmulant praeser- : nus ille Patrls cogiiatus quem Dei Filius lan-
tim, quia , i. A Deo donalur ; 2. Sanguine quam magni consilii Angekis , annuntlaiu-
Dei comparatur ; 3. Corpore et sanguine Dei rus eratsuper homlnis restitutione, declarat
conservatur. ipsemet Pater, aiens apud Hieremiam Ego :

I. VMyS,IndeMarcionisDeus meliorde ^'("g^focogitationespacis, et non afflictio-

a Stoicis venerat. (3) MaTcion '^.-^- (^) Haec autem cogitatio pacis nihil
irajiquillitate,
Stoicorum errorem sequutus, Deum otiosum f/»"^ fst, quam aeternum Dei beneplacitum
i»l^erale,et gratuitum Dei consihum et decre-
et a cura et severitate alienum volebat. Ve-
rum omisso illo hsereslarcha tranquillus
^""' ' ^"^ proposuit, statuit , decrevit Deus ,

Deus iranquillat omnia (4), pacem largiens ^''. ^terno ex mera sua bonitate, clementia ,
,

hominlbus. Falso exlstlmarunt Gentiles , i^^sericordia , hommem peccato perditum ,

«bsque ullo suo mento redimere per Chns-

fictltios quos colebant deos , esse pacis auc-
tores. Pax et venia a diis immortalibus im- ^,^"'*
Q"o»^otlo mlelligendum estistud Paa: :

petrata, Sic fatur Servius apud Livium

['omimbus bonm yoluntatis, (3) In Graeco
:

Roman^ quoque eloquentl* princeps a diis ^^1^^^"^ beneplaciti et benevoleniiae divuiae ,

:

immortalibuspropriorumfacinorumvenlam, "^\ V f^^nce voluniatis ,

non est particula
bnntans ly Ao/«//iiZ.«^ sit Pax ita ut sensus
et totius Relpubiicaj pacem expostulat : ve- ; :

rum quomodo lar^Iri poterant pacem, quam ^it homniibus non omnibus, sed ns lantum
,

nunquam possederant ? Jupiter namque , ^"' '""'^ ^^"* voluntatis , uti passim exph-
^?*''^ auctores sed estparticula causahs
Mars, Neptunus, fuerant continuis bellis :

exagitati; et quomodo valebant concedere ^'""^

causam cur nato Christo pax optanda
danda sit homnnbus quia scihcet Deus
criminum veniam , cum fuerint sceleribus ^^ ,

contaminati ? Deus verus quem colimus , f"^^"' ,^^^."^"^ voluntatem, benevolentiam ,

l>eneplacitum, reconciliationem amicitiam,
utrumque largitur ut asseverat Apostolus :

et ut fatm-Paulus /;,o/;o./^«7« (4),honnnib^^

Gratia vobis et pax a Deo, (5) His verbis
denotat Paulus Deum esse tum grati^ , tum ^^""^ Ghristum ex Inbere destinavit et de-
P^^
pacis causam efficientem ^^^^^* Tbeophylaclus Euthymius , et
et quia opera Tri- :
'

f.!^
,

pl^res ^'-^^ verba intelhgunt.

pra^fata Lucae
nitatis ad extra sunt indivisa , pax ex ^quo
a trlbus personis procedit , au^ sunt unus ^' .^f "^.^^^^ expendens istud Davidicum:
r»,,. ^l una et eadem potentia
Jieus , et \ ,' ^
operantur, »1 « iJt inhabitet g oria in terra nostra , mise-
. ,. ^ ' , . . . .

ricordia et veritas obviaverunt, lustitia et

lix U. namque nu
T7„r> ^ ra\ •»•
Lnrysostomo (0) proepositio a , \^ ,^s
^of ^^,^.^ D * 17 r ^ c •» c • • • pax osculata? sunt, » sex acute meditatur (j):
est communis Patri.bilio, et spirituibancto,
, ^
^ ^ .
^

'.\
cum pax ab eorum bonitate et potentia
\ . r pro-
, ,. i.Primo homnn
.

suae productionis exor- m

'. , . .

,. t>i r ,
• •

^^ 1
.
^, r ' *• .• dio quatuor datas a Deo luisse virtutes qui-
ceciat 1
quae sunt periectiones essentiales toti ^ ^
.1
.
, , 1 • • 1 i
rp ' y r bus tanuuam vestiniento salutis itiduebatur.
communes. T^
. .
A
Irinitati iJ. quoque Aupustinus ,. , . .

., /• ^. « Acceperat erijo liomo misericordiam , cus-

acute animadvertit, auod pax est^ una dictio
^
1 1
, ^ •,. ^' ,• •

^ .7 /..,
, 1 -r j . ' todem scihcet atque pedissequam
r , ut ipsa
ex tribus liiteris constans ad sismficandum . .
1 ,
i ?
i
.

rr -^ .^ /^ ^ . . proevemret, ipsa et sequeretur eum, ,.?,t

ipsaque
J rinitatem et unitatem in Deo a quo pax
.
.
i ' » * » , .

/•^ A 1 I- c A
•
A r- protecferet et conservaret ubique. \ ides qua-
ipsa procedit. Addit S. Antonius , Archie- | » . ,.. », ^^
*
'
rpi ,•,, . . . iem nutrilium contulit iparvulo suo JJeus ,
piscopus rlorentinus primam litteram , sci- ,. ,. ,
, . .

dedit pedisse(iuam iionnni recens

,

y ^ c r . ' • qualem
licet signnicare patrem
p quoe est prima ,
i ^ .}.. , »
,•. . .

rp • •' . ^ ^ ' *
/ y- nato. Sed erat illi necessanus etiam eruditor
1 rnnlatis persona , a quae est secunda lit- . |. . .

r tanquam ineenu» et ralionali creatune , uc

denolare i?-p
. •
1 .
tera , rilium qui tenet. niedium 1 . .& ,• i i- .

•
, n . c •. c •
v,v non sicut lumentum aliquod custodiretui ,
inler Patrem .
et Spintum Sanctum; litte- . i^ .„„^
.
,
'
•

sed tanquam parvulus educaretur. Cui sane

, 1
^
,
(i) 2. Cor.
,
1.5. {).)
,, „
— ,
D. Angiisl. m Tsal. 84. —
r o, .
,'s . ,

(-^)
* '

— —
Tert. L. dc Pr.T.sc. Hxr. 7. — (4) I). Hcrn. Serin. 23. in Tert. L. de Car. Clir. i4.
(i) (?) C.Tp. 29. (-^;

Cant. L. I. —(5) PUiHpp. 1. — (6) Iloin.a. Luc. 2. —(4) Hoin. 4.— (.S) Scr.n. a. dc Amiuiit.
,84 PAX. — CONCIO V.
ma<yisteno nemo
polerat aptlor inveniri , tale dicitur dedisse responsum ? Usquequo
quam veritas ipsa , quan eum in agniiione preces vestrae ? Debitor sum et sororibus
summa2 perduceret aliquando veritatis. Inte- vestris ,
quas accinctas videtis ad faciendam
rim vero ne sapiens inveniretur ut malum vindictam in nationibus. Justitia et veritas
faceret,essetquepeccatum ei tanquam
vocentur et veniant , et super hoc verbo
scienti
bonum et minime facienti justitiam quo- pariter conferamus. Sane ex deliberatione
, ,

que qua regeretur accepit. Adhuc autem et communi ascendit veritas ad constitutam
pacem, qua foveretur et delectaretur , addi- diem, sed ascendit usque ad nubes nedum ,

dit manus benignissima creatoris. Quid huic plane lucida ; sed subobscura, et obnubi-
deerat, quem misericordia custodiebat, do- lata adhuc zelo indignationis. Medius autem
cebat veritas regebat justitia , pax fove- Pater luminum residebat
, et utraque pro ,

bat? 2. Hominem peccantem fuisse his parte sua utiUus quod habebat , loquebatur.
>

quatuor virtutibus quibus induebatur, exu- Summa controversiae totius haec fuisse vide-
,

tum. « Sed heu homo iste ad muham per- tur. Eget miseratione creatura rationahs
!
,

niciem et insipienliamsibi, descendit de Hie- ait misericordia, quoniam misera facta est ,

rusalem iu Hiericho. Siquidem incidit in et miserabihs valde. Venit tempus miserendi

latrones, a quibus et ante omnia legitur des- ejus , quia jam praeteriit tempus. E contra
poHatus. » 3. Nudatum et despoliatum cri- veritas Oportet inquit , impleri sermonem :

mlnosum hominem non posse revestiri nisi quem locutus es Domine Totus rnoriatur
, :

nudaretur Christus, suaque amitteret indu- Adam necesse est cum omnibus qui in eo
menta. « Nec vero poterat revestiri , vel erant qua die vetitum pomum in praevari- ,

ablata sibi reclpere vestimenla, nisi Christus catione gustavit. Ut quid ergo ait miseri- ,

amitteret sua sicut enim vivificari in anima cordia , ut quid me genuisti Pater citius pe-
:

nisi interveniente corporali morte Christi rituram ? scit enim veritas ipsa, quoniam
non potuit ita nec revestiri sine ejus des- misericordia tua periit, et nulla est si non
,

pohatione. » 4- Ob casum et pcccatum ho- ahquando miserearis. Simihter autem econ-

minis, gravissimam fuisse ortam contentio- Irario et illa loquebatur quis enim nesciat ;

nem inter veritatem et justitiam ex una par- quod si praedictam sibi praevaricator senten-
le, et misericordiam et pacem ex altera tiam mortis evaserit, periit, nec permanebit
parte. « Gravis quaedam inter virtutes vide- jam in aeternum veritas tua Domine? » Ad
tur orta contentio. Siquidem veritas etjus- terminandam hanc contentionem et htem,
titia miserum aftligebant
,
pax et misericor- veritatem et pacem missas fuisse ad Fihum
dia zeli hujus expertes, judicabant magis Dei , cui datum est omne judicium, in cujus
esse parcendum sunt etenim collactaneae conspectu misericordia et veritas obviave-
:

hae duce sibi sicut priores. » 5. Justitiam et runt sibi, eadem verba querimoniae repeten-
pacem ad tribunal aeterni Patris causam et tes
, at Dei Fihus illam terminavit htem ,
:

litem detuhsse, et coram illo unamquamque, admirandum adinveniens concihandi mo-

jus suum mukis propugnasse rationibus. dum. « Porro judex inchnans se, digito scri-
« Unde et factum est ut perseverantibus ilhs bebat in terra erant autem verbaScripturae, :

in ultione, et praevaricatorem hinc inde cae- quae pax ipsa legit in auribus omnium. Haec
dentihus et praesentes molestias futuri cu- dicit. Perii , si Adam non moriatur ; illa
,

mulantibus comminatione supphcii illae dicit: Perii ,nisi misericordiam consequa- ,

secederent in cor Patris, redeuntes ad Domi- tur Fiat mors bona, et habet ulraque quod
:

num qui illas dedit. Solus siquidem ipse co- petit. Obstupuere omnes in verbo sapientiae,
gitahat cogiiationes pacis cum afflictionis et forma compositionis pariter atque judi-
,

plena onuiia viderentur. Siquidem noo ces- cii. Siquidem manifestum fuit, nuUam eis
sabatpax, non ei misericonha dabat silen- querimoniae occasionem relinqui , si fieri
tium, sed pio quodam susurro paterna pul- posset quod utraque petebat, ut et morere-
sanles visrera loquebantur Nunquid in tur et misericordiam consequeretur. Sed id
:
,

a?lernum projiciet Deus, aut non apponet ut quomodo fiet ? inquiunt. Mors crudelissima
complacitior sit adhuc ? Nunquid oblivisce- et amarissima est mors terribilis et ipso ,

tur misereri Deus? Et quamvis diu multum- horrenda auditu. Bona fieri quaRuam ratione
quevisus sitflissimulare Pater miserationum, poterit ? At ille Mors, inquit, peccatorum :

ut interim satisfaceret zelo justitiae et verita- pessima, sed pretiosa fieri poterit mors sanc-
tis non tamen fuit infructuosa supplican- lorum. An non pretiosa erit, si fuerit janua
:

tium importunitas sed exaudita est in tem- vilGc, porta glorise ? Pretiosa inquiunt
, sed ;

poreopportuno. Forteenim interpellantibus quomodo fiet istud ? fieri ait, potest, si ex

 PAX. — CONCIO V. i85
charilate morlatur quis, utique qui nihilo- et praecepit ipsemet DomiiiUS dicens disci-
,

minus debeat mori. Neque enim detinere puHs PaceDi relmquo vobis pacein ?neam
\
,

poterit mors innoxium , sed destruetur pa- do vobis (i); voluitque ut Christianismus et
riesniedius^ solveturque chaos magnum, EvangeUumessetlex^scholaetprofessiopacis.
quod inter mortem vitamque firmatum est. At cur Dei fiHus Angehcam non assump-
r>onus visus est sermo , utpote fideUs , et sit naturam et medio pacis {i), rebelles
,

omni acceptione dignus. Sed ubi poterit ille angelos non reconciliavit cum Deo? Quando
innocens inveniri , qui mori velit non ex , enim in aHquo regno a rege desciscunt
debito , sed ex voluntate , non ex malo cum
principes et popuH, rex prius paciscitur
merito , sed ex beneplacito suo ? Circuit principibus quam cum popuHs. Homines et
veritas orbem terrae , et nemo mundus a AngeH inierunt beHum adversus Deum et ,

sorde , nec infans cujus est unius diei vita tamen nunquam rebeUes Angelos in gratiam
super terram. Sed et misericordia coelum recepit homines vero scelerosos ad recon-
:

omne perhistrat, et in Angelis quoque , ne ciHationem admittit Gestaret Christus Jii- :

dixerim pravitatem, minorem tamen invenit
charitatem. Redeunt ad constitutam diem
veritas et misericordia , anxioe phirimum ,
non invento quod desiderabant. Tunc vero
seorsum pax consolans eas Vos , inquit ,
hil tale de causa. (3) Varias autem Patres
afferunt rationes quibus demonslrare nitun-
tur conveniensfuisseut DeiFiHus humanam,
non AngeHcam,repararet et Deo reconciHa-
: ret naturam e quibus unam dunlaxat selegi ,

nescitis quicquam nec cogitatis. Non est qui a TertuHlano et D. Augustino mutuatam.
faclat bonum hoc , non est usque ad unum. Quia scilicet Angelus a Deo in bonum con^
QuiconsiHum dedit,feratauxiHum.InteUexit postea vero a semetipso translatus in
ditus :

rex quid loqueretur, et ait: Poenitet me fecisse
hominem. Pcena, inquit me tenet mihi in- ,
cumbit sustinere poenam, poenitentiam agere
pro homine quem creavi. Tunc ergo dixit
Ecce venio. Non enim potest hic caUx trans-
ire nlsi bibam illum. Et accersito Gabriele:
Vade, inquit, dic filiae Slon , Ecce rex tuus
malum, lcesit hominem ejectnm a Dei obse^
; quio : et ex illo deliquit ex quo delictum se-
mina{>it : atque ita exinde negotiatio7iis ^ id
:est ^ malitice suce multitudinem exercuit^ de-
lictorum scilicet. (4) Peccavit Angelus , pec-
cavit homo; Angelus propria malitia, homo
diaboH astutia et nequitia Angelus absque :

venit. Festinavit ille, et ait x\dorna thala- : ullo mediatore criminis qui illum ad pecca-
murn tuum, Sion , et suscipe regem. Porro tum induceret ; homo negotiationemediato-
venturum regem misericordia et veritas prae- ris iniqui qui illum decepit , et ad peccan-
venerunt ;
thronum praeparat.
justitia Pax dum induxit. Quapropter conspiciens Deus
cum rege venit. Inde estquod nato Domino Angelum ab institutionis forma libidine ,

Angelorum chorus canebat Pax hominibus propria conceptce ultro malitice exorbitasse
:

bonaj voluntatis sed et tunc justitia et pax (5), non dedit illi mediatorem reconciliatio-
;

osculatae sunt,»humanato Dei filio ut justitiae nis; quia vero homo habuerat mediatorem
satisfaceret , et pacem inter Deum et homi- dissensionisaDeo,aeterniis Pater, misericor-
nem tractarel. dia motus super eum Filium suum misit in ,

2. Ut hominem gestaret Christus salus mundum,mediatorempacis,et, ut faturTert.

,

hominis fuit causa ; scilicet ad restituendum Dei et hominum sequestrem. (6) Tertulliano
quod perierat : homo perierat hominem arridens D. Augustinus sic ad propositum
,

oportuerat[i),yxmo en\m\\j^o?>i?i\\cdi philosophatur i. Dei Filium inter Patreni

restitui :

ad reslaurandam aliquam naturam in ea- et Spiritum Sanctum, non esse illorum me-
,

dem natura debet fieri , idcirco Dei Filius diatorem. Mediator inter Deum et Deum
humanatus est
tractaret pacem,
et venit in mund ,
i i c^

tatio Patris in corde Patris , fieret et ipse nae sunt unus Deus. 2. Angelos fideles,
non
pax in sinu matris : voluitque sibi ab Isaia indiguisse mediatore reconciliationis , cuni
Propheta, principis pacis gioriosum titulum nunquam a Deo (\csc\ev\nl\ Angeli porro ,
nicdia-
acclamari. (2) Ideo pax inler Deum ethomi- qui non lapsi sunt a conspcctu Dci ,

quc/n rccon-
nesinitanuncupatur ubApostoIo /?rtjr C/i/7^^/ tore opus non habcnt , pcr
(3),quiahancpacemChristusdeccelo inter- cilientur. 3. Angelos rebelles qui absciuo
Deo
ram detulit unde Angeli nato Christo, an- mediatore divisionis separati sunt a
: ,
,

iS. —
',) joan. 14. — (2) Tcri. L. i. ad Nat.
(r^^Tnt.
pacem hominibus
nuntiarunt ^ quam sanxit
M..rc. .u. -
^ ,
3. adv.
cloCani.a.r. .4.- (4)T.Tl. L "
(i)Tert.L. deCarn.Chr. 14. - (2) D. Uern. Scr.n. (5) Trri. iUid. - (<))
}):\ }- ^^^' l"-»»'^;-- l)'-
de 8. Ucaedicto. —
(3^ Coloss. 3. P^i». i«» ^ap. <>• Ep. ad Oalat.
 ,

,86 PAX. ~ CONCIO V.

nullum liabere reconclliatlonis mecliatorem. diatoris officium exsequi posset, inter aeter-
Ans;eli qui nuUo suadente, sponianea prce- num Patrem et homiuem humanatus est, et
{'aricatione sic lapsi sunt per jnediatorem remanens non solum similis, sed idem Deus
,

non reconciliantur, 4« Hominem qui per cum Palre , et assumens non solum similitu-
mediaturem criminis diabolum deliquit, per dinem hominis sed ipsam humanitatem ad ,

mediatortm Christum veniam accepisse. unionem hypostaiican» reconciliatio facta :

Resiat crgout qui inediatore superbo diaholo^ est per fidelissiniutn sequestreni Dei ethonii-
superhia persuadente, dejectus est, mediatO' num, Jesum Christum , qui utrumque jam in
re humili Christo humilitate persuadente , semetipso fcederavit (i) et in quantum Deus
, :

crigatur : nam si Filius Dei in naturali a?terni Patris zelatusestjuslitlam, et in quan-

aqualitate Patris manere vellet, nec se exi- lum homo, humanam sustinuit causam , in-
naniret, formam se?vi accipiens , non esset veniens modum quo et seterno Patri satisfa-
mcdiator Dei et hominum; quia ipsa Trinitas ceret , et hominis miserioe subveniret. Quia
ujius Deus est eadem in trihus Patrc^ Filio, omnia quce in contrarium pergunt, per ali-
,

et Spiritu Sancto dii^i?iitatis ceternitate et quod mediujn reducu?itur. Ah wterna jusli-

a^qualftate consta?ite. 5. Hominem rectum tia tempo?alis iniquitas nos cdiefiahat; opus
quandlu in innocentia permansit, non indi- ergo ej^at Jtiedia j ustitia temporali, quce me-
guisse medialore , sed tantum postquam jus- dietas temporalis essei de itnis mixta et sum-
liiiam originaleni amisit, et a diabolo supe- jnis , atque ita se Jiec ahrumpejis a sutnttiis ,

raius fuit. Cujtijacius est Adajjihojtio scilicet et cojitejtiperatis iniis itJia redderet sutnms. ^

rectus j jtiediatoj'e jioji opus cj-at. CutJi vero Ideo Christus jjiediator Dei et homijium dic-
gctius humatiutn lotige peccata sepaj'a{>erujit tus est inter Deujti ijjitnortcdejji , et hottiiticjji
a DeOj per jnediatorejji qui solus sine peccato jjiortalcjji ; Deus et hojno, rcconciliatis hotni-
est , vixit et occisus est : recoJiciliaj^i nos Jiem Deo, mancjis id quod erat factus quod ,

oportchat Deo, ut et hutJiana superhia per Jion erat, (2) Si Christus fulsset duntaxat
JiujnilitatciJi Dei argueretur et sajiaretur : et Deus et non homo, non potuisset satisfacere
per eanidcjji natujYim quajti se decepisse lce- justitiae Patris , nec ei nos reconcihare si :

tahalur diaholus, vijiceretur. (i) 6. Christum fuisset homo tantum et non Deus, non per-
esse Deum et hominem. Est hojjio etsi Deus: fecte adhuc satisfecisset juslltioe Patris ; sed
Adatji jiouissittuis , etsi se?7?io pritJiarius. (2) quia simul est Deiis ethomo, ex rlgore sa-
Non esse autem mediatorem prcecise qua tisfecit offensae Deo ab homine peccatore
Deum, nec eliam proeclse qua homlnem , factie : effectus est verus mediator , fallacem-
sed qua Deum slmul el liominem Jjide esi que diaboU destruxit mediationem. Fcdlax
:

mediator Dei ci hottiinutti, quia Deus cutti ille jjiediator ujiujji cujji JiotJiijiihus hahet
Patre ;
quia homo cutti Jwniijiihus. NoJi jjie^ id est peccatujji , aliud videri vuli Jiahere
diator Jiomo prcetcr Deitatem , Jioti jjiediator cujn Deo : ui quia carnis mortalitate Jioti

Dcus prccler humatiitatcjn. jjiediator. tegitur , pro ijJitJiortali se ostcntet : sed quia
Ecce
mediatrix: stipendiutti peccati mors , Jioc Jiahet cojtunu-
Diifitii/as sitie huttiatiitate tioti esi
scd ititer divijiitatetn soldtn et Jiuitiatiitaterji ne cum homijiihus , uiuJe sitnul dajnjicjitur
^

solam , jnediatrix cst Juunana dii>iiiitas , in nioj-tejji. Verax autetn Mediator Dei et
ct diK>ijia Jumuuiilas Christi. (3) Mediator Jwmiiuitn, Jiomo CJuistus JesuSy intcr Jtiorta-
medius iiiterduas paites inter se dissidentes, lcs peccatores ei itnmortaletn justujn appa-
ntnilrlus causam in alterlus damuum sumere ruit : jtwrtalis ciun Jwmijiihus ; justus cum
debet , sed cequahter erga aUerutram se Ua- Deo : ut quojuatn stipendium justiticc vita ct
bere, et ol) haric causam antlquitus media- pax est ,
per justitiatn cojijunctajn cum Deo
loies duobus erant induti coloribus, et iu euacuaret jjwrtem juslificatoruin impiorutn ,
suis Indumentls utrius([ue partis habitus re- qiuun cutJi illis voluit Jiahere communetn (3),
ferebant , ad innuendum se uni parti potius et per mortem quam uUro susce[)It , nobls
(juani aUeil non esse addictos. Mediator comparavit pacem. Itaque per jnediatoreni
inier Dcutn el Iwniincs tnortales , oportehat reconciliamtw Deo , ei accipinuis SpiJ^ituni
ut Juihcret aliquid simile aliquid simiJe Sajiciujji (4), qui comparatam a CUristo me-
Deo ,

Jwjjiinihus : ne siinutroque Jwminihus simi- dlatore pacem nol>is donat.

lis , longe essei a Dco ; aut in uttoque Deo 3. Quemadmodum cnijn post aquas dilu-
similis, longe essei ah Jwtniiuhus , atque ita vii
,
quihus iniquitas ajttiqua putgata cst ,
J?iediator?wnesset.(J\)Qnd.vt\)ti\V\\\\\s^\xlvi[\e- post haptisjnujn , ut ita dixe?i?n,jnutuU ^pa-

(1) L. 1. fle Consens. Evang. — (2) Tert. L. de Res. (i) Tert. L. de Rcs. Carn. 63. —
(?.) D. August.
L.de
5i.— (5) f). Aug. L. de Ovid. c. 12. —(4) D. August. Consens. Evang. cap. 55 —
(3) D. August. L. 7. Conf.
L. 10. Gonres. 42. 42. _ (4) D.August. Encliir. 33.
 PAX. — CONCIO V. 187
ceni eoelestls irwprceco columba terris an- in vasto speleo latltat sed vincUclse uritur
, ,

nuntiavit^ dimissa ex arca^ et cum olea re- zelo. Cui Jixit Dominus Egredere et sta in •.

versa : quod signuni etiam apud nationes monte coramDomino:etecceDominus trans-

paci prwtenditur ; eadem dispositione spiri-
it , et splritus grandis et fortis subvertens

talis effectus y terrce^ id est

carni nostrce ^ montes , et conterens petras ante Dominum.
emergenti de lavacro post vetera delicta , Noninspiritu Dominus; etpostspirilumcom-
columba sancti Spiritus advolat , pacem Dei motio. Nonincommotione Dominus; et post
afferens, emissa de ccelis. (i) Columba est commotionem ignis. Non inigneDominus et ;

figura Spiritus Sancti, oliva est hieroglyphi- postignem sibilus aurcG tenuis.(i) Hoc modo
cum pacis. Divinam illam columbam Pater Prophetam docere voluit Deus Spirituni ,

et FiUus mittunt de terram , ca^lis su^ er ut Sanctum non immorari in animabus discor-
justificatis largialur pacem, quam Apostolus dia et vindicta exagitalis, sed iu cordlbus
inter fructus Spiritus Sancti dinumerat tranquillis et pacalls: patlentia namque sedet :

Fructus autem Spiritus Sancti , est charitas , in throno Spiritus ejus mitissimi et mansue-
^««(-//f^/^Zj/j^^.^a) EtD. Bernardus postquam tissinii ,
qui non turbine glomeratur non
,

accommodavit Patri fontem, quia est scatu- nubilo

, sed est tenercc serenitatiSy aper* Iii>et

rigo divinorum processionum. Filio hicem, tus et simplex, quem tertio vidit Elias : nam
quia procedit a Patre, ul himen de lumine, ubiDeus,ibidemet alumnaejus^patientiasci-
Spiritui Sancto pacem assignat qui nimirum licet. (a^Itaque in sibilo aura^tenuis adest Spi-
super humilem et quietum requiescit.['^) Phis ritusSanclus, qui est in semetipso tranquillus
audet D. Cyrillus Alexaodrinus existimans, etpacatus,et tranqulllateos in quibus iuhabi-
quod dum Christus discIpuUs suis dixit: « Pa- tat. Nam, ulbellc ad propositum alt D.Bernar-
cemrehnquo vobls, pucem meam do voblsj» dus , quietum aspicere quietum est. (3)Quie-
per pacem quani dat Dominus denotatur tum aspexlt EHas , et qulevit et nos atten- :

Splritus Sanctus « Nunc vero pacem non dentes ad quietum et pacatum Spirituni
t

simpllclter , neque quamliljet, sed meam Sanctum , ab ira et uhione quiescamus , et

do vobis. Id autem nihil ahud est quam Spi- in pace et tranquLUilate vivamus. Nam , ut
ritum eis dare , et per eum in eis habitare prohinde ait TertuUIanus Deus prcecepit : :

Pax enim Christi Spirltus ejus est. » (4) Et SpiritumSanctum utpote pronaturce suce bono
ob hanc causam, baptizato Domino, Spiritus tenerum et delicatum , tranquillitate et leni- ,

Sanctus apparet in specie cohimbae potius tate, et quiete, etpace , tractaj-e : non furore,
quam aquilae vel aUerius volucris
, quia non ira, non dolore inquietare. (4) Si Chris-
:

columba caret feUe, estque verum symbo- tlanorum discordia quodammodo inquletat
lum pacis Columbce figura delapsus in Do~ Spiritum Sanctum quot sunt hac cetate qui
:
,

minum ut nntura Spiritus Sancti declarare- illum inquietant? Tot sciUcet quot inimici-
,

tur per animal simplicitatis et innocentice ; tias fovent rixas concitant uhlones spi- , ,

quod etiam corporaliter ipso felle careat co- rant. Pax proeambula estSpIritus Sancil, qui
lumba. (5) Hinc rationem a TertuUIano mu- solas mentes inhabitat in qulbus pax et ;

tuatus Paschaslus, de apparilione Splrltus charitas regnat. Quod sapienter innuit Salo-
Sancti , in cohmiba? specle sic fatur « Ap- mon, ostlola tempU conficiens de Ugno oU-
:

paruit in columba Spiritus , quia columba varum , quia oUva est synibolum pacls, ne-
fel non habet, patenter insinuat quod in que columba coelestis advolal, et requlescit,
feUe amaritudinis esse non debet, quisquis nlsi super pacificos. (5) Quantum Spintus
ad hanc gratlam venire optat, siquidem co- Sanctus amet pacatos , discordesque averse-
lumba tantae benignitalis a natura fertur, ut tur, constat ex Belglcis Annahbus.(6) Belga3
omniumavium pulh)s,quasi proprios dlcatur a Comite suo defecerunt , et adversus lUuni
susclpere, atquesuls laborlbus enutrire. (6) » instruxerunt aclem Comes perdueUes re- :

Deponat Igitur fel amarltudinis qui pacem tundere non valens implorat auxIUum Ca- ,

Christi id est Spiritum Sanctum inhabltan- ^oU sexti CaUlarum regls

,
Adesl GaUus :

tem habere deslderat, « Spiritus enim hu- coploso agmlne stlpatus, infidos homlnes ad
uianus slcut nunquam vlvificablt membra sanam menlem reducturus Belga) expUcant :

nlsi fuerlnt unita sic Spiritus Sanctus nun- exercltum suum, occurruntque llegi ancipi-
,

quam nos vivificat, nlsi in pace unlti fue- tem belU exitum tentaturi coram adsianti- :

rlmus. » (7) tibus castris cohimba nlve caiuUcUor (lesu- ,

vehiti
Elias profugus , JezabeUs decUnans Iras , per voUlans, a^nudos hislratexercilus,
(1) Tdt. L. de Bapt. 8. — (v) Galat. 5. — (r^) Serm. i.ATnrt Llb «lo Tat. 1.'). —
Te.t. L. de Bapt. 8.- (6) Lib. 2. Sup. Malth. - (7) D. (o) Se.m ... - l<rt. Lib.d. Sptct. i5. (^J

August. Serm. 2. ad F.at. S. Ucg. 6. - (^))

(J)
A..n. ..
 ,,

i83 PAX. CONGIO V. —

dubia quibusnam labaris insideret. Tandem ej^ ? (i) Kespondebit Medius ad componen^ :

a lebellium castris recedens diveriit ad dam causani. Ut quis perfecte arbitri fun-
,

Francum ,
qui animo pacifico componere gatur officio,lria requiruntur : i . Ut auc-
venerat subditos perduelles cum suo princi- toritate potentia polleat
et : 2. Ut eru-
pe. Conspicientes autem Galli columbam ditione et sapientia splendeat ; 3. Ut aequi-
regio incubantem vexillo , fausto omine , late et justitia sit praeditus. Auctoritas et
prospero Marte , Belgas aggressi , eorum potentia illi necessaria est ad ferendam
pertinaciam multo sanguine diluerunt. Hanc sententiam; erudilio et sapientia , ad inve-
colundjam plerique arbitrati esse Spiritum niendum modum componendi lilem ; aequi-
Sanctum , pie collegerunt Deum amoris et tas et justitia , ad servandum jus cujus-
pacis deteslari rixantes et jurgia concilantes; vis partis. Auctoritatem et potentiam ha-
diligere vero concordes et pacatos,cuslodien- bet a partibus litigantibus, quae per compro-
les tranquillitatem et pacem , quam Deus suo missum illum eligunt in judicem : « Seques-
acquisivit sanguine. ter est qui certantibus medius intervenit

II. PARS. Cliristuni columba demonstrare ^P^^ qu^ni

pignora deponi solent. » (2) Sa-
solita est , serpens vero tentare : illa et a pienliam et intelligenliam vel a Deo mulua-
primordio dii>in(e pacis prceco : iste a primor- tus est, vel studio et propria industria com-
diodivince imaginis prcedo. (i) Alkidit Ter- paravit justitiam et a^quitalem in jamdiu :

tullianus tumad lapsum Adami, qui astutia «^^atis judiciis demonstravit : Dei Filius Iri-

et malitia serpentis corruit tum ad hbera- :

l^^s illis perfectionibus est commendatus.
tionem generis humani tempore diluvii me- sequester Dei atque hominum appeUatus
^^^'^

dia arca fi\ctam. Diabolus dissidium et bel- ^^^^ ^^ utriusque partis deposito (3) ; ut ho-

lum concitaratinter hominemet Deum, inter ^^ines adversus Deum bellantes revocaret ad
hominem et Angelum, inter hominem pacem et Deum ab hominibus offensum et , ,

hominem sed Dei FiUus venit in mundum «d unionem et pacem induceret

;
constat :

dissolvere opera diaboh,suum fudit in cruce i^aq"^ gratiam et pacem ejus esse qui fuerit
hominem reconciharet cum
sanguineni, ut offensus nec gratia enim esset , nisi of-
:

Deo, cum Angelo,etcumproximo. Utenim f^nsce ; nec pax nisi belli. Omne autem ho-
ait D. Bernardus,de Dei Fiho loquens : Co- rninum genus per disciplince transgressionem,
gitabat cogitationes pacis et ego nesciebam. ^^ natune dissimulationem et deliquerat , et ,

Quis enim cogno^it sensum Domini , aut rebellawerat aduersus Creatorem.{i)

quis consiliarius ejus fuit ? At clauus rese- Insignis profecto Dei amor qui ad praehum
rans, clauus penetrans , factus est mihi ut ^^ ingrato et inobsequenti homine provoca-
Tjideam voluntaiem Dominl. Quidni tjl- tus , perdueUem tamen subditum de pace
deamper foramenP Clamat clauus, clamat requirit , et ad concordiam provocat Inter !

Tjulnus, quod vere Deus sit in Christo, mun- ^^os et Deum pcccando discordiam fecimus

dum rcconcUians sibi. (2) Et quemadmodum ^^ ^^'"^^' «^ '^os Deus suos legatos prior mi-

post aqua3 diluvium columba fuit a primor- ^^'^

? ^^ ^^os ipsi , qui peccainmus , ad Dei
diodivinajpacis preeco, rediens ad Noe, qui gratiam rogati veniamus. (5) Ad hoc Noe
enm dimiserat ex arca porta?is ranium oli- misit qui fabricavit arcam, ut in ea rt cata- ,
,

c^, vircntibus foliis in ore suo (3); ita cIismoorbisdeuoratore{6),\n\m^numser\i\rci

Christus Dominus, post diluvium non aquce genus; ad hoc misit Moysem , cui tot pa-
sed sanguinis, quem copiosissime effudit in trandi miracula dedit potestatem,ut Israehlas
truce, venitad discipulos , ostendit manus educeret de iEgypto ; ad Iioc tot misit Pa-
et pedes, vobis. (4) Quasi
et dixit eis : Pax triarchas et Prophetas , tanquam legatos
dicat ; videte vuhiera, de quibus fluxitsan- suos , ut pacis ineundae cum hominibus prae-
guis , qui hominem i. Gum Deo concihat ; 'u<Jia velut proponerent ; ad hoc tandem

2. Gum Angeioconfoederat; 3. Gum homine ^crbu/n misit Deus , annuntians pacem per
concordat. Jesum Christum (7) , ut eam tanquam me-
I . Jusiltia in Domino inuenta est arbitra- <^iator et arbiter perfectus tractaret et con-
trix operum cjus (5), cunctas creaturas in summaret quod exsequutus est sapienter,
:

suo ordine, silu et loco

juxta cujusvis natu- adinveniens stupendum concihandi partes
ram et gradum disponens, et fides Ghristum, »nodum. Ut enim ratiocinatur D. Augusti-
ut auctorem et arbitrum norit. (6) Si autem "us , ad hoc homofactus est , ut Deus homo
quaeramus a D. Auguslino ^rbiter nuis „..
^ ^ :
1
(1) Serm.4. S.Jsid. L. 20. Etlum.
in Psal. io3. — (2)
(1) Tert. L. adv. Valcnt. 2. — (2) Serm. Gi. in Cant. — (3) Tert. L. dc Res. Carn. 5i. (4) Tert. L. 5. adv. —
— (3)Cen. 8. — (4) Liic. 24. — (.0) Tert. L. 2. adv. Marc. 5. —(5) D. Greg. in 1. Cor. 55. (6) Tcrl. L. 1. —
Marc. 12. —(6) Tcrl. Lib. de Car. Clir. 12. dc CuU. Fcm. 3. — (7) Act. 10.
 PAX. — CONCIO V.
*

189
mediator esset inter homines ct Deiini
nostra, inciijus sanguine reconciliatiDeo su-
^ et
reconciliaret longe positos y et conjungeret /?^«^.(i)Antiquitus siglllabatur pax san<^uine
separatos, et rei^ocaret alienos ^ et reduceret hostiae in sacrificio immolatse; Christus est
peregrinos.{i)Ad satisfaciendum Deo offen- victlma pacis, qujesanguine immaculati illius
so, necessaria erat satisfactio infinlta, qula Agni signatur. Reatum pcenae seternse in
debebatesseproportioiutersatlsfactlonem et Adamo contraximus , et hanc obllgatlonem
offensam purus homo offenderat quidem, propriis sceleribus auximus
:
et subsitrnavi- ,

ob infinitam Del offensi majestatem at in- mus. Unnsquisque etenini nostrum %i his :
,

finite satisfacerenon poterat ob naturse et qiia^ delinquit efficitur debitor

, et peccati , ,

personae finitatem et ob hanc causam uni- sui litteras scrihit. (2) Primum quldem debi-
:

genitus Dei Fillus humanatus est ut per- tum in protoparente Adamo contraxlmus,
;

fecte oeterno satisfaceret Patri, elevans ac- cui cum solvendo non essemus in immen- ,

tiones et passiones humanilatis assumptae et sum auctum est fcenus, et per quotldiana
divinse Verbi personae unitoe, ad merltum et peccata velut infinite incrementatum. Venit
valorem infinitum et rallone unionis hy- Christus et invenit nostrum paternum chiro-
,

postatlcoe, destruxit peccatum, quod homi- graphum^ quod conscripsit Adam : ille ini-
nem a Deo dividebat. Unigeniti hoc prceci- tium contraxit debiti nos foenus auximus ,

pue opus fuit distantia copulare conciliare posterioribus peccatis{?>) infinitum enlm de-
, , :

pugnantia. (2) Inter Deum et hominem erat bltumslve perorigInaledehctum,siveperpro-

vehit distantia infiulta: at duo extrema hujus- prla scelera contraximus, et diabolo chlrogra-
modi tantopere phum nostrum tradidlmus. Nullus autem
dlstantia in sua persona uni-
vit Dei FiUus, ut hominem Deo
conciharet, valenstantum solvere debitum, omnes homi-
et inter illos pacem inlret velut arblter et me- nes peccato origlnaU erant obnoxii , persona-
diator. Non quia Deus cequalis Patri , sed hbusscelerlbus contaminati,et perpetuis car-
quia homo Patri non mediator.
: si cequalis ceribus mancipandi, nisi Christus Domlnus
Ut autem sit mediator descendat a supe- , medlator vilae , suo sanguine mundasset ma-
riore ad inferiorem; ab cequalitate Patris , culas peccati quas per medlatorem mortis
formani servi accipiat ; fundat sanguinem contraxeramus. H(^c est vera pax et cum
suum ; deleat chirographum nostrum ; com- Creatorenostronobisfrmaconnexio^purgatis
ponat pacem inter nos et Deum^ nostram vo^ et reconciliatis per mediatorem vitce , sicut
luntatem erigens ad justitiam, illius flectens maculati et alienati ab eo recesseramus per
sententiamad misericordiam. (3) Mire elucet mediatorem mortis.{j\)
arbitri et mediatoris Ghristi sapientia , in Syngraphae^soluto debIto,ad nihil ampUus
modo quem adinvenlt unlendi infinite dissi- valentes , lacerantur aut pertunduntur , et
los , sedejus justitla multum splendet, ser- stylo uncoque affiguntur. Ouapropter Adrla-
vando suum jus utrique parti. Deus hominis nus imperator , ad coUigendam populi bene-
punitionem expostulat , homo divinltatem volentlam, viglnti septem mlHiones aureo-
ambit et desiderat ; mediator noster homi- rum qul fisco debebanlur, privatis remlsit
,

nem poena mulctat, in semetipso sustinens debitorlbus eorumque syngraphas in foro

,

pcenam peccato hominis debitam, et homl- TrajanidIsrupIt.(5)Quanto majusestdebitum

nem ad divinltatem per unionem hypostati- quo homines Deo erant debltores tanto ,

cam sublevat Quia unus est mediator Dei et

: major est Chrlsti liberaUtas et benignilas ,

hominum homo Christus Jesus : per commu' delens quodadversus nos erat chirographum
nionem sui generis ad pacein pervenit dei- decreti quod erat contrarium nobis,etipsum y

tatis. (4) tulit de medio, affgens illud cruci (6) tum :

Quantum ab aUIs arbltris et mediatorlbus tantum debltum pro nobls solyens tum syn- :

disiat Christus Domlnus Cseteri arbllri et grapham nostram dlabolo erlgens.

!
Cautio-
medlatores, in componendis Utibus, tantum neni tuam tenebat inimicus, sed eam Domi-
abest ut aUquod patiantur damnum, quia ffas crucifxit et suo cruore dclevit. (7) ,

imo soepe soepius lucrum et emohimentum Tum peccalorum nostroruni maculas suo
reportant at Christus Dominus ut hominem sangulne mundans. Ascendit illud patibuluni
:

Deo reconciliet nuUum reportat hicrum Dominus noster Jcsus Christus peccatorum
, , ,

sed post multos exantlatos labores suum nostrorum chirographum crucifxit ct totius
,
,

fundit abunde sanguinem. Unigcnitus Dci orbis peccatum suo sangulne mundavit. {^)
Filius, Deus Verbum, redemptio nostra, pax
(1) D. Ililar. Enarr. in Ps. 139. —
(?) Oiip^. Hom.
.1. 1

(0 S. Aug. in Psal. 100. — D. Cluysosl. Ilom. in iiviu —(3) D. Cluysrst. Ilom. 7. (j^ —
D. AiiKnst.
inMauh. — (5) D. Aug
(2)
Serni. 4. in Psal. io3. — (i) S.
1 1.

4. dc Trinit. 10. — (5) Sparlian. in Adri.ni. —

())CuIoiS. a.
Leo Serm. 12, de Pass. — (7) Clirysost.— (8) D. Ambr. iu Psal. 1 18.
,()o TAX. — COxNCIO V.
Tijm qiiia iii cruca (lel)Ita sct cum vellet reuire. Muclo pax uberlor Iti
nostra solvlt, pro
nobis pwnam syngraphas
peccati sublit, gratla
et Ghristi , cpate post iter^los excessus
(luibus eramus justitia? divine obnoxii , tli- ultro offertur, et poenitentes non repudiat.

laceravit. Qnantum potnerit stndium, ut de- Bene pax abunclans cfuae nulla potest exhau-
lcretur chirograpJinm : ufpote eramus om.nes riri injuria paratior ad veniam cjuam ad ,

obno.vil peccato et pcence : ipse penitus sol^ vindictam. Pax hoec a remissione peccato-
r/7, et peccatum, et poenam : purtifus autem rum inclpiens , usque ad divlnae participium
fuit in crnce : illic ergo ipsum affixit tan- abundavit naturae. Vides quania repropltia-
nnam qni haheret potestateni , ipsum disrn- tlonis abundantia, ut non jam pax cum Deo,
pit. (i) D. Bernardus praefata pulchre decla- sed magis unltas dici possit, «
rat, quomodo homo peccator solvendo non Et quasi parum sit unisse Deum et homi-
erat debitum; quomodo Christus Dominus nem in persona Verbi , post factam hyposta-
Deo pro peccato satisfecerit ; quomodo inno- ticam unionem, quo firmlor esset pax inter
cuus pro sceleroso poenam sustinuerit, et Deum et hominem , Christus sanguinem
quomodoper suum sanguinemhominem Deo suum fudit et initum reconciliationis pactum
reconcIliaYerit (2) « Quis noster Salomon in cruce confirmavit
: i. Manu , extendens :

nisi Jesus Chrlstus?lpse est pax nostra, ipse eam ad crucem ; 2. Osculo, nam inchnato
qul feclt ulraque unum ipse pacificans san- caplte, quasi in osculum pacis tradidit spiri-
;

guInesuo,non modo quae in terrls,sed cfuoeln tum ; 3, Sanguinis sacramento , proprio

roelissunt disclplina paclsnostrae supereum. cruore factam reconcillatlonem subsignans.
:

Disclplinam debltcX» nobls pcense sustinult, ut Hujusmodi foedus proefiguratum mihi videtur
nobis justitiae pacem refunderet. Ipse puni- arcu foederis qui apparetin coelo, et quem ,

tus turepropitiatus, ettupunitus; sed poena dedit Deus Noe post universale diluvium in
,

lua tlbiparturlrenon potuit. Hostia Immunda signum foederls inter ipsum et terram, quod
mundare non poterat non modo alios , sed amplius non esset mlssurus diluvium toties :

ne selpsam quidem. Disciplina ergo super enim Deus illud foederis signum nominat ,
nos, sed non erat illa nobls ad pacem disci- ut vix ab ejus commendatione cesset. « Ap-
pllna. Erat in nos mortalltatis et affllctionis pareblt arcus meus in nubibus , ponam
lata sententia , sed non erat injustitia revo- arcum meum in nubibus, erit arcus meus
cata. Tu cjuidem judiciaria sententia ligatus, in nubibus ; erit signum foederis mei , erit
sed tuus non eras solutus reatus ; et poena signum foederis sempiterni. » (i) Arcus ille
erat, et pax non eral. O miserla et gravls foederis iris nuncupatur, el est duntaxat slm-
discipllna super filios Adam conteris , et plex illusio visus , non veros, sed apparentes
!

non proiegls punis et non purgas consu- solummodo demonstrans colores : idcirco
;
, ;

mis, sed ca''nis substantlam non culpam. non est tanti momenti , ut mereatur toties
,

Quid tlbl et pacl? Quando pacem conferes, nominari ab Splrltu Sancto, et tam varlls
cui est cum peccato commerclnm? Quando modis commendari verum signum tanto- :

conferes gratiam , quoe non aufers culpam ? pere commendat Deus, ut ad rem slgnifica-
Dlscipllna pacis nostr£X3 super eum qui no- tam erigamus mentis oculos ut allum con- ,

l)is aitulit fructiis juslltloe. Dictus est ille so- slderemus foederls arcum per irldem proefi-
lus Salomon noster verus paclficus quod in guratum ; scilicet ut contemplemur Chrls-
,

dlebus ejus orta slt nobis justitiaet abundan- tum crucifixum brachia ad modum arcus
tia pacis. Abundans vero pax quoe non modo habentem extensa cujus sacra humanitas : ,

ptcTeteriia sufficerit repropitlare dellcta , sed radils dlvinoe justitiae percussa, effudit plu-
oiune eliam abundet in seculum. A!)undat viam sangulnis ,
c[uoe Dei iracundiam mitl-
enini donec auferatur luna , donec auferalur gavlt hominem cum Deo concillavit
, ,
et
labor mutabilitatis nostrse labor mortallta- , etlam cum Angelo coufoederavlt.
tis nosti-.ie alterantlum labor defectuum.
, 2. Marclon ut Chrlsto veram et natani
Vere abundans pax,c[uae non est data ad men- deuegaret carnem adducit exemplum Ange-
,

suranda debita. Non enim merltum invenit, lorum, qui velut homines apparuerunt, nou
sed contulit. Quomodo non abundaret pax in vera et nata carne , sed in phantastlca
,

quae et remisit offensam,et priorem cumula- duntaxat et apparente.Verum, ut bene ani-

vit grallam ? Erat homiui primo in paradiso niadvertlt Tertullianus , hujusmodi exem-
pax ut non posset invllus abduci
, sed non p|um non est ad propositum
,
quia non ,

eiat virtus per quam vellet reduci. Erat gra- ob eumdem finem Angeli et Christus proces-
tla ut posset noti exire, sed non erat ut pos-

(1) D. C!).yso5l.— (2) Scrm. iG. Ca.it. (0 Genes. 9.

 ,

PAX. ^ GONCIO V. 1^1

seruntin caruem. Lgitur qui carneni Ckristi ceciderunt, (i) Dissoclata et dlvisa erat per
ad exemplum proponunt Jngeloruni , iion Adce peccatiim honiinum et Angelorum so-
natam dicentcs ^ licet carnem , comparent cietas , a qua coUapsi erant lionunes , in ju-
relim , et causas tam Christi quam Angelo- gum et societatem clcemonum; at Dei Filius
rum, ob quas in carnem processerint, Nullus humanamcarnemassumens , homines aju^o
unquam Jngelus ideo descendit ^ ut crucifi- tlaemonum Hberavit, AngeHs associavit, si^c-
geretur^ ut niortem experiretur (i), ut sua que homines et Angelos aJ unam domum
,

morte homines cura Deo reconciliaret , et scilicet Ecclesiam , et atl unum corpus revo-
cum Angehs con^cQ(\erdYel. Si nwiquam ejus- cavit,ut (luemadmotlum anteAtkmi lapsum,
modi fuitcausa Jngelorum corporandorum, etiam nunc sit una ex ulrisque integra et
hahes causam cur non nascendo acceperint perfecta domus, Ghristo tanquam capiti et ,

carnem. Non venerant mori^ ideo nec nasci. lapidi angulari devincta adstricta et unita. ,

Chrislusautem lon^etiiversaratione proces- Hiijusmodi autem unionem et societatem

,

sit in cnrnem, scilicet ut vere moreretur, media cruce factam existimalD. Athan. O-wjr
non potuit autem mori nisi veram et natam Domini Angelos hominibus consociapit , et
habuerit carnem. Jt vero Christus mori mis- interpres conciliatrixque eorum amiciiiai juit.
sus nasci quoque necessario habuit , ut mori
^ (2) Sanguis quem
cruce fudut Salvator,
in
possit et sua morle reconclhare horaines
, Angelos et homines consoclavit et confcede-
cum Deo, confcx3derare com Angelis,et, ut fii- ravit. Pacificans per sanguinem crucis sive
tur Apostolus de Deoloquens, utnotumface- quce in terris ^ sii^e quce in ccelis sunt (3);
jet sacramentum voluntalis suce , secundum scIHcet homines qui tlegunt in terra, et An-
heneplacitum ejus^ quod proposuit in eo, in gelos qui habltant in ccelo quos tunc asso- :

dispensatione plenitudinis temporum^ instau- ciatos vult D. Anselmus , quando de per-

rare omnia in Christo , quce i/iccelis, et quce cusso latere Christi exivit sanguis et aqua.
in terra sunt. (2) Scilicet cum dispensata Qua hora sanguis redemptionis exivit de la-
expensa , evoluta , completa fuerint tempo- tere Domi?ii in cruce pendentis ; tunc patuit
ra , quae ex Dei ordinatione praecurrere de- hominibus introitus inregno coelorum. (4)Li-
bebant humanationem Verbi , proposuit cet enira regnuni coelorura non sint ingressi
Deus, peracta incarnatione, omnes homines homines ante Christi ascensum , attamen
et Angelos ad invicem disjunctos et inimicos quando exivit sanguis de latere Domini,
unire , et ad unum caput Christum revocare tunc illis apertum est coelum. Tunc declarali
et conjungere. Et ob hanc causam AngeU sunt hseredes regni coelestis , tunc admissi
qui ante Yerbi incarnationem exliibltam ab sunt ad Angelorum consortium , quia in illa
hominibus acceptabant venerationem post hora pacificata sunt coelestia et terrestria.
,

incarnationem eam recusant , ethomines, Quandiu prsevaluItbeHum , tandiu occhisum

non ut extraneos, sed ut domesticos et fra- fuitcceh:m: tunc vero patuit hominibus reg-
tres considerant. Ergo jam non eslis hospi- num coelorum, cum pacificata sunt ccelcs-
tes et advence, sed estis ciues Sanctorum et tia et terrestria , cum Christus suo san-
,

domestici Dei. (3) Quasi dicat Apostolus: guine homines et Angelos consociavit et
Christus nos ad societatera revocavit Ange- homines pacificavit.
lorum , ut simus eorum fratres, et cives cce- 3. Per Adoe peccatum soluta compago est
lestes in eadem domo,id est, in eaderaEccle- (5) qua homlnes erant adinvicem uniti et
sla, sub uno et eodem duce et capite, quod compaginati Jt nunc tranquillitas pacis ct :

est ipsemet Christus. In Christo instauran- ingenia mitiora , et mentes hominuni etiam
tur quce in coelis sunt cum id quod inde in in extraneos (6) at unde ortu est
: illatran-
,

Jngelis lapsumest ex hominibus redditur.

^
quillitas pacis, a Christo Domlno qui nas-
Inslaurantur autem quce in terris sunt, cum cens pannis invohitar , ut scissam humani
ipsi homines^ qui pra^destinati sunt ad ceter- corporis unitatem sno rcdimeret in corpore. ,

nam vitam a corruptionis vetustate reno- (7) Vix nascitur Verbum iufans,peus homo,
,

vantur. (4) Itaque Chrlstus instaurat ea qune cum arcte fasciis slringitur, ut scissamhuma-
in coells sunt, cum sedes gloriae dcTemonum noenatura^ unitatem pra?maturesuoredImerei
lapsu vacuas, et numerum Angelorum illo in corpore.Sic solllcite Chrlstus fesimat scis-
hipsiiImminutum , per horalnes restaurat et sam luter homines reparare concordiam, dis-
implet ; cura illuc humiliati homincs re- cordlani rediraere ; ut scissurarum redemp-
deunt , unde anostatce
^
Jtweli
t)
sunerbiendo
/
^^^^^ ^^^^ ^
-g ^,^^.3, 55. _(,) Dc 1 ass.one «il

(.) Tert. Lib. de Carn. Chr. G. — (,) Eplios. 1. Cr.u-r. - (5) Coloss. 1. - (i) A.iscl.n. - jo)
^^•^^' '^-

— (5)Ephes. 2. — w(4) D. August.

o in Knchir. cap. a<lv. ilcnnog. 26. — (b) l.>.t. h. |.
m
a.l .>ai.
Lvaug.
lo. - ^,]

62, Tliroi.l.ylus Aiuiocli. L. 1. Alic-or.

 ,
,

jg^ PAX.-^CONCIO V.
lio ,
peccalorum redemplilonem quodam- ficiens inimicUias in semetipso. (i) Juclfieo-
modo pn^currat. In nalivitate sua Ghris- rum etGeuliliumpacemet concordiamChrisli
lus liomiues ad pacem revocare molitus est sanguiue factam denotatam vult D. Ambro- ,

quos per suam mortem congregfiturus erat sius per reconciliationem Herodis et Pilati:
in unum ut dilectus asseverat Discipulus
,
In typo Herodis ntque Pilati , qni aniici ex
:

Jcsus moriturus erat ut filios Dei ,,

qui inimicis per Jesum Christum facti sunt, ple-
dispersi fuerant , congregaret in unum. (i) bis Israel et populi gentium figura serva-
,

Hanc hominum unilatem sibi proposuit tur^ quod per Domini passionem utriusque
Salvator dum mortem subiit, et iu cruce futuj-a sit concordia. (2) Si Ethnicos et Ju-
sanguinem fudit. Occisus propositus Chris- daeos Ghristi sanguis confoederavit si Hero- ;

tus est , et cur occisus est , videamus : ut des et Pilatus iu Giiristi passione ex inimicis
coelestia pacificet ut in terra reconciliet amici facti sunt ; quanto magis Ghristiani
,

u/iiwersa. Reconciliationem et pacem inter debent inimicitias etodia deponere et adin-

homines velut tinem passionis Ghristi consi- vicem reconciliari? Barnagasias, dux exerci-
derat D. Ghrysostomus : quapropler Apos- tus regis Abyssinorum,inienspacem cum pro-
tolus Ghristum pacem nostram vocitat rege regis PortugaUiaR, flexis genibus, cruce-
:

Ipse est pax nostra (2) non quidem for- que in manibus assumpta
; sic locutus est , :

maliler, sed causahter, quia scilicet inter nos « Quam, inquit, pacem Ghristus generis hu-
facit pacem. Quifecit utraque unum, id est, maniRedemptor discipulis reliquit, eamdem
utrumque populum, Judaicum et Gentilem, inter nos esse oportet, qui ejusdem profite-
concihavit et in sua Ecclesia univit. il/<?<'//w/?z mur cultum et fidem. » (3) Neque minus
parietem macerice soli>e/is , i/iimicitias in achiiiranda Ludovici duodecimi pietas qui ,

carne sua. Medius paries divellens Judreos sub Garolo octavo multa perpessus, ad thro-
a Gentibus, erant mutuae inimicitioe, mutuus num regium subhmatus, cum eum ex auhcis
contemptus , et odium quo Judaei gentes nonnemo ad ultionem stimularet, generose
omnes quasi idolohitras et praeputiatos con- respondit Francorum regem nequaquani
temnebant et aversabantur. Gentes pariter ulcisci debere injurias duci Aurehanensi
Judceos, quasi a communi gentium lege , factas. Et cum parasitus ille importune ejus
litu et vita abhorreutes oderant. Haec 0(ha auribus insusurraret vindictam, petiit hos-
has inimicitias dissolvitChristus in carne sua, tium scripta sibi deferri nomina, quce ipse
moriens pro utrisque et utrisque afflans propria manu cruce signavit quod audientes
, ,

communem charitatis legem et spiritum Ludovici persecutores , se hac nota morti

,

tollensque occasionem inimicitiarum, ambos damnatos consectantes, ut sahiti suae consu-

iu eadem disciphna et rehgione confcederans. lerent accersitis equis fugam extra regnum
Itaque ipse cst pax nostra qui fecit duo meditati sunt. Quod ubi subintellexit beni-
,

unum : judaicum scilicet populum et ge/i- gnus rex, sistere omnespra3cepit,etbonoani-

,

tile/n : quod prope et quod longe^ soluto /ne- mo esse hortatus est; asseverans crucem qua
dio pariete i/iimiciticc, i/i car/ie sua. (3) Ju- eorumnomina notata fuerant nonessesignum
(UeietGentiles erant longepositi; tum ob re- uhionis et inimicitiae, sed potius arrham re-
hgioiiis diversitatem tum ob dissidium et missionis et benevolentioe. Crux enim qua
,

aniiuadversionem. Me/nores vos alicpiando Ghristus homines adinvicem reconciharat

i/i car/ie fuisse, appeUahi//ii/iipraq)utiu//i ab nequaquam debebat esse Yindicloe nota sed ,

ea qucu dicitur circumcisio i/i carne ma/iu potius pacis et concordiae indicium. (4)
Jacta^qiiod essetis in illo te//iporesinc Christo, Mandat Deus Moysi : Refer virgam Aaron
a conversatio/ie Israelis, et peregri/ii in tabernaculu//i testi/nonii , ut ser^et/xr ibl
(die/iati
testa/ne/itorum et promissio/iis eoru//i , spe//i in sig/iu/n rebeliLU//ifiUoru/n Israel, etquies-
/lou habe/ites ct si/ie Deo i/i mu/ido. Si/ie ca/it cpierelce eorum ame. (5) At cur serva-
^

(pio autc//i Deo fueru/it

/latio/ies et si/iequo , tur iu tabernacuk) arca, et non thuribuhmi ?
Christo P Ltique eo cujus erat co/wersatio Ut cessareut Israelitarum quereloe contro- ,

Israelisjet testa/nenta, eipro/nissio. Jt nu/ic versioe et conlentiones, et ejus aspectu con-

in Christo vos cpii eratis lo/ige facti estis funderentur et redarguerentur contentiosi
, ,

p/cpc sa/igui/ie ejus. (4) Eteuim Ghristus

i/i discordes et inimlcantes. Scihcet , ait D.
suum fudlt sanguluem « ut duos roudat in Au<^ustinus , quia arca erat figura crucis
semellpso in unum novum homlnem, faciens Ghristi, hcec floruit, et omnes hos credentiu/n
pacem: etreconclUet ambosin unocorpore,» populorum attulit fructus (6) Quod si figura .

(5^ scihcet Ecclesioe Deo per cruce/n i/iter-

(OEphes. 2. — (2 L. 10. in Luc. — 3 Maffeius L.
, , , „, ,, pp r •

/.> T
(.) Joan. .1
M7
- (2) l-phrs. 2 _ ry
k / ^
(.) Tcr
r .
L. 5. adv. _'
,
.
^1,/ i„j^,. Gaussin. cur. Sauct. in Iracun-
Marc. 17. - (4) Tert. ibid— (5) fert. ,b,d.
(i^^

^-^ ^^^.^^^ _ ^^J^ ,^ _ (^) Scrrn. 99. de Tcmp.

(5^
 , ,,

PAX.— CONCIOV. ic,3

crucis , et typus passlonis Chrisii dissipavit
splendor soliSy ita Ecclesiam fidgvre pacls
querelas , controversias , et seditiones , et illuminat {i) ideoque Cyrillus Alexandri- :

frondes et fructus pacis attulit, quantum a nus pacem nominat Ecclesice legem (2), et in
fortiori , Christi crux et passio discordias pacis observantia, legem gratiae a veteri lege
destruere debet , et afferre reconciUationem discriminat Tertulhanus JSam iit i^etus lex :

et pacem , quee est fructus effusi in cruce san- ultione gladii se vindicabat , et oculum pro
guinis ? Quod innuere videiur ipsemet Sal- oculo eruebat^ et vindictam injurice retribue-
vator, de satellitibus qui ejus manus crucifi- bat , noi^a autem lex clementiam designa-
xerunt aiens : «Foderunt manus meas et bat, et bellipristina in cemulos legis et hostis
pedes meos. » (i) Ut autem acute animad- exsecutionem in pacijicos actus arandce et
verlit Hugo Cardinahs , non dixit : Transfi' colendce terrce rejormabat. Igitur sicut vetus
xerunt, sed, foderunt , ut notet fructum qui lex cessatura pronuntiata est , ita et nouce
inde secutus est. Agricolse fodiunt terram , legis obsen^antia , in pacis obsequia eluxit,
utabunde ferat fructus , et satellites pedes et (3)Tandem Deus ille pacis , corpus suum et
manus Domini foderunt ut abundantem af- sanguinem in Eucharistia donat Christianis
ferrent fructum. Quisnam vero fuerit ille i\\nde societate sacramejiticonfoederantur.[/^)
fructus ex defossis in cruce pedibus et mani- Satis non fuit ilU Deo pacis nasci toto
bus declarat adhuc Christus, apparens dis- orbe terrarum in pace composito ; satis non
cipulis et dicens , Pax vobis , ostendit eis fuit per os Angelorum evangeUzasse pacem
nianus et pedes, velut fontem a quo pax hominibus bonae voluntatis ; satis non fuit
dimanat , et terram quae produxit pacem praecepisse suis ApostoUs ut donarent pa-
:

quam perfecte in uva demonslratam docet cemcunctisdomibusin quas ingressuri erant;

Imperfectus : Uva mjsterium in se Christi satis iUi non fuit ter proprio ore dedisse
habet : sicut enim botrus multa insegrana, pacem , ut firmetur auctoritate Patris ^ et
ligno mediante suspendit , sie Christus mul- Filii , et Spiritus Sancti (5) ; satis iUi non
tos sibi Jideles per lignum crucis tenet ad- fuit suo sanguine reconciUasse homines ad-
junctos, (2) Et ob hanc causam Ghristus Do- invicem. Hanc pacem illis rellquit^ cum cor^
minus voluit ut vinum ex muhis uvis confec- pus illud sacratissimum , quod de intemerata
tum esset materia caUcis , quia corpus et Virgine sumptum , in tam horrendo climate
sanguinem suum in Eucharistia fideUbus crucis posuit , confusione contempta. (6) Sed
subniinistrat, ut eorum concordiam et pacem ut a Christianis omnem amoveret discordiam,
conservet. et pacem firmius et durabilius soUdaret ,
instituit sacrosanctum aharis sacramentum
m. PARS. Christiani omnis malitice in- -^ participatio , i. ReconciUationem pr^-,
. .

genia conuertent in studia pacis (3; , si serio

requirit et expostulat ; 2. Unitatem et com-
recogitent quod Christus a quo suum mu-
n,^„io„em simiificat ; 3. Pacem et dileclio-
tuantur nomen , appeUatur a D. Cypnano
^^^ conservat.
Doctorpacis et unitatis magister : nuncu-
^^ p^ i>^ operabitur filius pacis (7) ,
palur a Gregorio Nysseno Bex justitice et
accessurus ad sacram synaxim. Qui eucUa-
pacis: tandem vocitatur ab Apostolo Deus
particeps esse desiderat, arma
Hsticie mens^
pacis, Doctoriilepacis,etunitatisMagister
, non pugnas , non dissidia. Qui
i,on amet
pacem concordiam docet Ferbum Do- ^jj^ scandescit, et post vindictam anUelat
et :

mini exiet ex Jerusalem, et judicabit inter

^^^^ indignum existimet, qui CUristum re-
gentes, et concident gladios suos in aratra --^^^ pugnis enim et beUo addictus cuni .

et lanceas suas in falces , et non accipiet

pacis auctore et amatore non bene coUccret.
gens super gentem gladium , et jam non dis- Centurionemsicloquentem Orlgenes inducit:
cent pra^liari (4) , sed potius pacisci. Quare
Domine, non sum dignus ut intres sub tec-
,,

Christus a discipuUs suis pacem et concor-

tum meum aUenigena sum genliUs iniles, , ,
diam efflagitat. Etenim a concordia discipu- ^^^-^^ accinctus sanguinem fundens ad ,
,
lorum ego Doctorpacis comprobabor. (5) Rex pra,lium exiens et ob id non sum dignus ut
,
lUe pacis a suo regno abdicavit discordiam, -^^^^^^^ » (8) A sanguinis
^^^i^ tectum meum.
et data lege imperavit concordiam. Christus, j-^jg^ CUristi saiigui-
aUenus esse debet qui ,
(pu est Rex pacis, cum sua pace procedens
nemsumere in EucUaristia? caUce cogltai a :

fugavit omne dissidium dissensiones depU" ,

discordiam perturbawit, et sicut coclum Senn. 149. — (a) L. 12. in Joan. a5.
—
lit , (i)
{?>)Tvrt. L.
ciirysol.
adv. Jucl.3. — (4) Tort. L. 4- adv. Marc-. 5.
—
(.) Psal. 21. - (a) Homil. .9. in Matth. - (5) Tert. {^) !>• «onav. Sn
S.rm. lo. .n Cant.
m..o.
-
in Ocfay.
/'^'Y''rT/
Ivii. L. MiV* ...
de Coi. M.l. .
!"-
Vxh. 3. adv. Marc: 2..- (4) Tcrt. Lib. adv. Jud. 5. (7)
— (5) Theophylact. in cap. .7. Joan. (8) i^onnl. 5. .n Uivcrsos.

V. ^^
 ,,

,^^ PAX. CONCiO V. —

discordlarum litlgiorumque tumultibus sit tuum adallare, et ibi recordatus fueris quia
liber, qui eucharisticoe meiisae in Dei
templo frater luus habet ahquid adversum te relin- :

assidet. David hcet aHoquin sanctus et inuo- que ibi munus tuum ante ahare,el vade
cens inhibitus est templum Deo erigere , prius reconcihari fratri tuo , et lunc veniens
,

quia sanu^uinem fuderat ut hoc exemplo, in offeres munus tuum. » Apud omnes gentes
:

Dei templo oraturi , a caede avocarentur. magnum habebatur piaculum rehnquere sa-
« Domum orationis construere Deus Davidi crificium imperfectum , et tamen Ghristus
non permiait docens humanitatem
,
omnes adeo discordiam a suis discipuhs aHenam
quotquotin hoc loco Deum erant invocaturi. existimat, ut veht sacrificium sibi oblatum
Nam qui vident Prophetam non concedere interrumpi, et Ghristianum obhgat ad satis-
Davidi propter caedes quantumvis justas faciendum et postulandam veniam ab eo
, ,

ut Deo iedificet puras manus a sanguine quem offendit injuste. Quod interpretantur
,

habere docentur (i) » quauto magis a rixis, D. Chrysost. (i) etTheophylactus, non solum
,

discordiis,caedibusque alienusessedebet, qui quando proximum offendimus , sed etiam

ad eucharisticas acceclit epulas ? Michael quaudo ab eo offensi sumus aptius tamen :

Balbus ab imperatore Leone Armenio, morti D. Augustinus et Paschasius expendunt Ha- ,

damnatus cum ad supphcium duceretur , bet ahquid adversum te habet justam que-
, ;

Theodosia imperatrix Caesari dixit Memor relam contra te, eo quodate injuriam accepe- :

estOjimperator, te crastina die fore partici- rit ideoque non dixit Christus Si tu habes : :

pem corporis Christi ob amorem regis pa- ahquid

; adversus fiatrem, sed, si frater habet
cifici esto et tu pacificus. (2) Inter praeci- ahquid adversum te. (a^Quandoa fratre passi
,

puas Eucharistiaefiguras mannadinumeratur, sumus injuriam reconcihari cum eo est ,

constat autem manna escatilem plu\fiani{?>) consilium; quando fratri intuhmus injuriam,
cecidisse, non intra castra, sed per circulum est praeceptumaffirmativum ^ilkid estperfec-
exlra exercitum extra tumultus, extra beHi- tionis et non obhgationis,istud vero obhgatio-
,

cos apparatus, quo denotatur beha , dissidia , nis, obhgans quoad exsecutionem, prout ratio
pugnarum loca, armaque fugienda Eucha- prudentiaeettemporisdictatifierienimpotest, ,

ristiam manducaturis « de castris igitur ut fraler sit nimis distans , iUud tamen prae-
:

ilhs exeundum sibi est, quicunque hoc mi- ceptum animum adreconcihationem paratum
nutum, quod detuht ros iste, coHigere con- desiderat. Ex pra^falo Matthaei loco coUigit
tendit. (4) Melchisedechqiioque siimmi Del D. Hieronymus : Si munera nostra ahsque
»

sacerdos Jhrahce rei>ertenti de proflio panem pace offerre non possumus , quanto minus et
et vinum ohtulit. y^) Per Melchisedech Dei Christi corpus accipere, (3)
sacerdotem praefiguratur Christus Dei Patris Inter omnes oblationes quas Deo exhibet
summus sacerdos.{6)We\c\ns>e;Aec\ivexSd\Qm Christianus , praecipue adhortatur ut prius
dicitur ; Salem autem pax interpretatur ad reconcihationem fratris procedat, quam
Christus quoque est rex pacis. Melchisedech ad oblationem akari faciendam. Mulia sunt
in pane et vino sacrificabai; panis etiam et opera quae persaepe Deo offeruntur in loco
vinum est materia sacrificli altaris. Melchi- ab altari dislanti ut eleemosynae , jejunia, ,

sedecli Abrahoe occunit quando fraterno gratiarum acliones, ahaque pia opera in
,
:

aniore ductus Lotb ab hostibus captum quibus non tam speciahter et distincte ad
,

hberavit nou tamen quando inter illos reconcihationem monentur Christiani. Ratio
,

eorumque pastores fuit dissidium et rixa autem cur adeo stricte et vehementer exi- ,

(juaniumvis parvi momenti non accedat ad gatur ab eis reconcihatio dum ad aUare ac-
:

Eucharistiam quoe esl ministerium pacis

, cedunt, est quia Eucharistia esl pacis sacra^ ,

coutentiosus discors et iuiniicitias spirans

, mentum[l\)'. nuUosinter se dissidentes admi- :

hidignus his epulis esty qui pacem oditj dis- mittens,sedexcludenset repehens.Ohm vin-
cordiarum sator est. (7) demiae et messis tempore, causarum htigla ac-
Acmo coiivulsus animum in fratrem suuni j titari prohibebantur.Cumlegibuscaulumsitut
j)i'iiins (ij)ud allare perficiet nisi prius re- tempore messium, vel vindemlarum, nequa-
,

conciliando fratri , rei^ersus ad patientiam quam causarum htigia venlilentur, ne foren-

fuerit.[S) AUu(ht Tertul.ad Chrlstum dlcen- sia negotia dlrlmantur, et temporum ratio
lem apud Mallhaeum (9) « Si offers munus fecit, ut quidquid tunc in tribuuahbus judi-
:

nf clo defiuitur. irrlium censcatur. (5) Si an-

^^Prrnnr.
(ij -.r.iiK
l^rocop. in ,
Lib. a. We^. 7. — (2)
p.., f^TGcdren. in Mi- ,....» m ^
ir I^
Halbo. — T<;rt. Lib. de Fat. 5. —
. . 1
tJia» l(i (:>) Ua- tiquitus htigia inhibebantur, ne a coUjgendo
(/4)
per». Lib. 7>. in Eiod. cap. i5. — Tert. Lib. adr.
Jud. 3. — L. adv. .)ud. 14.
(G) Tert. (7) Thcodoret.
(5)
_ (1) Hom. i6. —
Lib. 5o. Hom. Ilom. 40.
(2)
^ ^- ««
L. — , .

quacst. -4. in Exod. (8) Tert. Lib. de l^at. 12. - —(9 Matth.— (3) Epist. 62. ad Theopbyl. —(4) D. Chrysost.
Cap. 5. llom. 01. iu Malth.— (5) Pctr. Dam. Opusc. 4».
2. c
 :,
:

PAX. — CONCIO V. igS

frumento et avocarentur homines , dem fratrcm agjioscis (i)
vino sed in aniniad- :

quanto a fortiori inhibentur htes, conten- versione et discordla persistis. Non immerito
tiones, dissensiones , discordioe, iis qui de- D. Cyprianus sanguini Abel praeponit Christi
siderant comedere frumentum electorum , sanguinem. Sanguis Abel de terra clamat
et bibere vinum germinans virgines? justiliam Christi vero sanguis tum in Cal- :

Antiquitus a sacra arcebantur mensa illi vario , tum in altaris sacramento clamat
qui violata pace atque concordia, in gratiam reconcihaiionem et pacem. Christi sanguis
redire nolebant, fratribusque offensis recon- de crucc clamat^ pacem loquitur et reconci'
ciliari , aut concepta odia deponere recusa- liationem : quia idem sanguis , quoniam a
bant. « Quos si injuriarum memores sensis- nohis bihitur^ si modo digne hibitur ^ clamat
set, congressum illorum , et impetum ille, in nohis verba pacifica , et ad pacem et
qui proximasababbate partes adminislrabat, concordiam nos stimulat. Legite apud He^
significabat, et ante soHs occasum illos inter rodotum defusum hrachiis sanguinem , ex
se componebat. Quod si duriores medicinam alterutro degustatum^nationes quasdamfoederl
iion admitterent , ne reconciliari se pateren- comparasse. (2) Sanguinis humani haustu na-
tur, ab mensa tantisper arcebantur, quoad tiones infensa? , sunt adinvicem conciHatee
positis odiis , medicinam redintegrarent; aut et hausto sanguine Dei , Christiani hosti-
omnino , e contubernio sodahtatis elimina- lem non deponent animum? Romaniqui cum
bantur. » (i) Jure merito ab eucharistica CatiHna adversum rempublicam conspirave-
arcendi sunt mensa, qui odia et rixas exci- rant , haustu humani sanguinis suam confir-
tant, et ortas discordias et inimicitias non marunt conjuralionem. Nam, ut subjungit
tollunt. Unde D. Hieron. Ignoramus sine TertulHanus , ncscio cjuid et tale suh Catili-
pace communionem. Profeclo ad sacram sy- i^ci degustatum est : et potatus Christi sanguis
naxim non suntadmittendi qui fratrem suum inimicantes et dissidentes non pacabit Chris-
aversantur , aut cum eo rixantur. Audiant tianos?
hi qui sacris certe mysteriis initiati, cum ini- Quantum distant a D. Bernardo qui hos-
micitiis ^ ad communionem altaris accedunt, tih animo sacrorum mysteriorum sunt par-
(2) Audiant etiam laici qui cum animo irato ticipes, melHfluusDoctor de seipso sic fatur:
et infenso corpus Christi comedere, et san- « Nunquam mihi contingat turbatum ad pa-
guinem ejusbibere prcesumunt : audiat unus- cis accederesacrificium; cum ira et discepta-
quisque, cujusvis conditionis et status , Eu- tione contingere sacramentum, in quo Deus
charistiam cum odio fraterno suscipiens indubitanter est mundum reconciHans sibi
:

Animam suam pro te Dominus dedit , et tu certe non respicitur munus quodcunque
inimicus conservo perduras et cum hoc ani- , meum quod offero ad aUare , nisi ante pla-
mo ad mensam pacis accedis ? llle ne mori cato fratre ,
quem nec forte l.rsisse memi-
quidem pro tua utilitate recusauit , et tu nec nero , quanto minus si meipsum non placa-
iram tuam consenfo , pro tua liheratione vero prius ? » (3) Qui sunt hac setate , qui
concedis P(3) D. Bernardi imitentur exemplum , qui sibi
Scipio Africanus et Sempronius Gracchus factam remittant, vel iilatam reparent inju-
(4) intantam animadversionem exarserant ut i^iam ? Nec attendunt miseri quod i. Dei :

communes eorum amici, nunquam eos con- propitiationem non obtinent; 2. Munus Deo
ciHare potuerint; occurrente autem tempore acceptabile non offerunt 3. Divinum trans- ;

sacri convivii quod in CapitoHo celebran- grediuntur mandatum ; 4. De sahite sua pe-
dum erat , sibi mutuo amicitiee dederunt riclitantur; 5. Sequi dedignantur Christum.
manus, indignum arbitrantes sacrse mensse Tandem , 6. Judoeorum instar dissentiunt
cum odio assidere. Nonne hi Gentiles con- i. Dei propitialionem non obtinent. Quid
demnant scelerosum Christianum , qui vel ^^i ^fii^i ad paccm Dei accedere sine pace ;
abslinet ab Eucharistia ut in animadversione f^d rcmissionem dchitorum cum rctcntione ?
perseveret, vel cum odio accedit r/^ /;«- (4) Quapropter, « sludeamus, fratres, ad re-
cis mysterium P (5) Criminosum iUum sic mittendum his qui offenderunt nos faciles
redarguit D. Chrysostomus Talis jnensai inveniri , quia non solum mutuaj inter nos
:

fuisti pajticp.ps , et cujn ojnnihus deheas esse pacis conservatio constat in liis duobus sed :

mitior, fuisti omnium cjiidelissijJius : gus- »e ipsa quoque divina sine hls propltialio
tauistisajiguijiejH Dojninicujn, et Jie sic qui- poteril obtineri quod nec munus al) eo :

recipiat, qui non prius ierit ut fratri recon-

(1) Cllmac. Grad. 4. — (o.) D. Chiysost. Ilomil. iG.
in MaUh. — (5) D. Chrysost. llom. de Piodij. .Ind. — (,) Hoinil. 27. in Malth. — (a) TtH. Apol. p. — (5)
(4) ValfM-. Max. Lib. 4. c. 2. — (5) D. Chiysost. IJoniil, Dc FrAcenlo tt dispcnsato. — (4) Tt-rt. Liv. dc Orat.
60. ad Pop. 10
i3.
 ,

,p6 PAX. — CONCIO V.

cilietur et climlssum etiam ab eo delictum concordiae ,
quia concordiam requirit , con-
strictius exic^atqul conservosuodebitum non cordiam exigit , concordiam fovet. Qui di&-
remittit. « (i) i. MunusDeo acceptabile non cordias serit , serit rixas, suo damno panem
offerunt etenim quale sacrificium est a quo concordiaj manducat, imitans Judam prodito-
:

sine pace disceditur ? {i) ?>. Divinis non ob- rem, qui indigne accipiendo , ad jmUciiun
sequuutur mandatis, quorum prcecipuuni est , accepit^ quia non pacatus accepit. (i) Depo-
ne prius ascendamus ad Dei altai^e , quani si nat odia, deponat simultates, qui panem
quid discordicc vel offeiiscv cum fratrihas concordioe edere desiderat. « Litigabant ergo
contraxcrimus ^ resohamus : quid est enim Judaei, quia panem concordiae non intellige-
ad pacem Dei accedere sine pace .^(3)4. De bant, ideo invicem Htigabant , qui autem
salute sua periclitantur. Nam , ut subjungit manducant talem paneni , non liiigant ad
Tertulliaiuis , sol super iracundiam si occi- invicem, sed per huncDeus facit unanimes in
derit^ pcriditamur. (4) 5. Sequi dedignantur donio. » (2) Gum de altarissacramento verba
Christum, qui discipuUs suis dans pacem, os- fecisset Ghristus , litigabant Judoei , quia pa-
tenditeis manus et latus, quia pacem annun- nem concordice non intelligebant Christiani :

tiabat ore , corde et manibus largiebatur ,• et panem concordioe intelhgentes et probe

quasiparum fuerit quod cor , ,
manus, verbum, affectus et opus
da pace simul convenerint, distuht humanae
redemptionis sacrificium ut pro suis crucifi-
xoribus oraret, erga infensissimos suos hos-
tes idem praestans quod erga dilectissimam
Matreni. Salutem publicam differt ^ ne Ma-
treminJionoratamrelinquat. (5)Salutem quo-
que pubhcam differt, ut ab seterno Patre
hngua et sumentes, non hligant, sed firmiorem inter
in largien- se pacem ineunt , sacrae Eucharistiae nexu et
vinculo; perquam Deus facit unanimesin do-
mo. Sanctissimum illud sacramentumunani-
mes reddit,quos digne pascit, quia unitatem
et dilectionem significat.
2. Dei Fihus carnem assumpsit in iinum
nouum hominem faciens pacem : novum au-
temetnove natum ex Virgine Dei spiritu ; ^

ininiicorum postulet veniam: suntne Ghristo ut duos conderet in semetipso , et reconcilia'

similes qui inimicitias fovent, contentiose ambos Deo ; quem utrumque genus offen-
ret
rixanlur, suscitant htes, calumnias et de- derat , et Judaicum et Gentile. (3) Judaeos
iractiones machinnatur,ahudquehujusmodi? et Gentiles tanquam mediator pacis Ghristus
Ex eo itaque itur in furias , et animos et reconcihavit cum Deo quem offenderant
^ ,

discordias^ et quidquidnon
sacerdotibuslicet ipsosque inter se confoederavit ; utrosque in
pacis. (6) Ghristianos sacerdotes nuncupat uno corpore Ecclesiie consocians. Quare
Tertulhanus, principem Apostolorum aemu- Christo annuntiante pacem iis qui prope et
latus. Certe saccrdotes sumus a Christo vo- iis qui longe ^ accessum consecuti simul ad
cati. (7) Addit sacerdotes pacis
,
quia sunt Patrem : jam non sumus peregrini , aut ad-
sacerdotes Christi , qui pax nominatur a vence , sed concii^es Sanctorum y sed domes-
Chrysologo. Et quid dignum possumus de f/ci Z)e/(4), sedmembraEcclesise quamSanc-
pacc proloqui ? Pax nomenest ipsius Christi, tus Maximus nuncupat asylum et templum
sicut et Jpostolus dicit : Quia Christus est pacis, et quam adhuc D. Athanasius vocitat
pax nostra qui fccit utraque unum : quce non gremium rei sacrce ^ nimirum pacis quae sa-
sententiis ncque fide , sed invidia diaboli cra est, utpote Gliristi sanguine acquisita et
,

f//j^/6/^^<7/;^ (8) At, proh dolor quantumvis sigihata; cum interfecisset inimicitinm in
!

\ia\ sil rcligintiis christiancc stabiJe fuuda- corpore per crucem. Antiquitus in vic-
,

mentumj ei altaris dominici coelestis ornatus timis reconcihationis miscebatur aqua cum
(9), rarissimi sunt sacerdotespacis, et hcet sanguine Christus fuit victima reconciha-
:

ut faiur D. Bernardus in Ghristiani persona tionis inter Deum ethomines, et inter ho-
loquens , Jtoc mihi necessarium^ reconciliari mines ad invicem. Cujus exanimis in cruce
7Nihi j reconciliari tibi
(10); multi tamen pendentis latus lancea perforatunif ntque in-
Chnsiiani tantopere necessariam fugiunl et de sanguis et aqua profluxit: quce sacra-
oderunt rcconclliationein , imitantes , 6. Ju- menta esse novimus quibus cedficatur Ec-
,
c\xos. Litigaba/it Juda'iy quiapanem concor- clesia
(5), templum pacis, et gremium re-
dicE non intc/ligebant , neque sumere vole- concihationis factae sanguine Ghrlsri. Et uti
bant. {11) BeUe Eucharistia appehatur panis in mundi exordio formavit Deus Evara de
(i) D. Bj.rn.Srrm. 1. dc Vcr. Apost. —
(2) Tcrt.L. dc
^^^^re Adami dormientis, ut inter virum et
Orat.i4. — (3) Tert. L. de Orai. lo. — Tcrt. ibid. femlnam uuam et eamdem carnem haben-
— (5) D. Ambr. L. dc Inst. Virf?. c. 7.
(4)
— (G)Tert. L.
,

de Sprrt. iG. -
(7) Tcrf. L. dc Mon. 7.— (8) Scrrn. 149. (i) D. August. Tract. 6. in Joan. —
(2) D. Thom. in
— (9)Clirysol. —
(10 Scrm. i3. in Gant, — (i ,) D. Au- Cat. ad c. 6. Joan. —
(?i) Tcrt. Lib. 5. adv. Marc. ij.
gnst. Iract. 26. in Joan. __ (4) j^^^^ ibjd. _
(5) D. August. L. 22. Civit. 19.
 ,

PAX. — CONCIO. V.
197
tes , major pax , sic de suo Dominus noster Jesus Christus corpus et san-
et firmior esset
latere Christus eduxit Ecclesiam et sacra- guineni suuin in eis rehuscommendai>it, quce
menta : Dominus cum clormiret in cruce , ad unum aliquod rediguntur : panis enim ex
latus ejus lancea percussumest^ et sacramen- mullis granis constat et vinum ex muliis ,

ta profluxerunt , unde facta est Ecclesia : uvis conficitur. In tantam namque unio- <»

Ecclesia enim cojijujc Domini facta est de nem grana contrita , conspersa atque con-
laterey quomodo Ei^a illa facta est de latere. fracta conveniunt, et ita unum omnia Gunt,
(i) Quo solidius firmaretur pax inter Chris- ut granum a grano discernere nequeas , et
lianos , considerantes se esse ejusdem do- quid cujus fuerit, non visus non tactus , ,

mus domesticos ejusdem corporis membra, non gustus indicio deprehendere valeas.
,

ejusdemque matrisfilios : Christus Dominus Asperitate enim paleae cribri judicio discussa
'venerat per aquam et sanguinem sicut Joan- ita in eamdem speciem, in eumdem saporem,
nes scripsit. (2) Cujus quadruplicem submi- atque in eamdem omnia transeunt lenitalem,
nistrat Tertullianus explanationem i Ut : . ut nihil in specie appareat dissiniile , nihil
ipsemet Chrislus aqua tingeretur, sanguine in gustu sibi sapiatcontrarium, nihil in tactu
glorificaretur suscepit enim de facto bap-
: a seipso sentiatur diversum. (i)Muhagra-
»

tismum aquae in Jordane, a Joanne pr;e-
cursore et moriens in cruce, a Genturione
;
proclamatus est verus Dei FiUus
faceret aqua vocatos sanguine electos : per
^
baptismum enim aquae introitum habemus
ad christianam rehgionem , et per Christi
sanguinem eligimur ad gratiam et gloriam
gratia enim quse est principium meritia san-
na quibus panis conficilur , animorum deno-
tant concordiam , quae inter eucharisticse
: i.\Ji rws mensae convivas esse debet. Porro grana
contrita adeo inter se uniuntur, ut unum ab
aho discriminari non possitiquo monentur
fideles tantam inter illos debere reperiri di-
: lectionem , ut muUorum sit cor unum et
anima una Quihus unus est panis , unum
:

guine Christi dimanat 3. Est quidem nohis;

^st corpus , et omnium unumcor^ et anima
etiam secundum la\>acrum , unum et ipsum Christo adhcerens. (2) ^^''« »
?''"'

sanguinis scilicet. Duo sunt baptismi , Hodie istic Bellonce sacratos , sanguis de
unus aqure quo tinguuntur renati, aUer san- fif^^oreproscisso, in palmulam exceptus, esui
guinis quo regenerantur martyres Hic est datus, signat. (3) Bellona, Syriae Dea , sibi
:

haptismus , c^ui la^acrum et non acceptum servientes , suoque cultui addictos , haustu
reprcesentat perditum reddii ; quia bap- humani cruorls consecrahat et denotabat,
, et
tismi aqua duos habet effectus , remittens et Christus ut fideles sibiconjungat, et adin-
culpam et largiens gratiam. Hos duos hap- "vicem concordet , sanguinem Dei humanati
tismos de vulnere perfossi lateris emisit. bibendum eis subministrat Calix henedic- :

Baptismum quidem aqua? , per aquam deno- tionis, cui henedicimus, nonne communicatio
tatum, baptismum etiam sanguinis , per san- sanguinis Christi estP {^)Quixsi dicat Potus :

guinemreprEesentalum.Tandem, 4. Per san- cahcis a sacerdote benedicti et consecrati,et

guinem baptizatis consequenter ipsecalixcontinenshuncpotum
significatur sanguis quem
propinatChristusinEucharistisesacramento. benedictum et consecratum , nonne ipsum
Quatenus qui in sanguinem ejus crederent , nobis Christi communicat sanguinem? « Non
aqualavarentur; qui aqua lai^issefit etiam ,
^^ixit participatio , sed communicatio , ut

sanguinempotarent. Sacramentum baptismi aliquid excellenlius indicet , puta summam

prseceditEucharisti^ sacramentum et homo ,
unionem. Quod autem dixit hujusmodi est
lavacro indiget ut Christi sanguinem bibat boc quod in caUce est ,
illud est quod ef-

qui e perfosso Christi latere manavit , ut Auxit de latere Christi ,

et ex eo accipientes
Eucharistise fiat particeps. communicamus, est,ummur Christo. »(.^)
id

« Sicut baptismus dicitur sacramentum Neque sohim unimur Christo per communi-
fidei,qujeestfundamentumspiritualis vitce, cationem divini sangumis sed adhuc fide- ,

ita Eucharistia dicitur sacramentum chari- bbus conjungimur. Quoniam unus panis ,

tatis, quae est vinculum perfectionis. » (3) "'"^'« corpus multi sumus omues qui de
, ,

Indeexclamat D. Augustinus r O sacramen- uno pane participamus (6) sicuti ex ^Jijdlis ,

tum pietatis !o signum unitatis ! o vincu/um gi'a"is fit unus panis ita ex muUis fulelil)us, ,

^^ """^ panis sacer et vivus puta imum

/;e/;/^c^/o«/^/(4) Etobhanccausam, ut ani- ,

madvertit ibidem Hipponensis Antistes ,

corpus Chnsti mysticum scdicet Ecc es.a ,
,

non tantum generahter et mystice sed pro- ,

(i) D. August. in Psal. 126. — (2) Tert. L. de Bapt. , ^

p^^^^^^ ^,,^^^^
rp^,,^,
^^^ j^ (j^,,,;,^ Doi. - (a) D.
16. — (5) D. Thom. 3. p. q. jS. a. 3. ad 3.- (4) Iract. Cyiirnin, de G«vn. Dom. - (3) Tcit. Apol. 9. - (4) »•
26. in JoaQ. (^^^,,.^ ,0 _. (5j Thcophylact. — (G) i. Coi. 10.
,^8 PAX. — GONCiO V.
prie et corporaHlcr ,
In passione, in qua suum
quia omnes realiler pes divinilatli»; 2.

uniuntur corpori Christi sanguinem,ut cum eoque

nos ad invicem compagi-
,
fiunt fudit

unum in Eucharislia sicut cibus fit unum naret , tanquam ejusdem Ecclesix membra;
,

cum comedente. 3. In altaris sacramento, in quo suum nobis

ldeo(jue Eucharistia appellatur communi' corpus praebet manducandum, suum porri-
cntio (i), id est, communio seu communis git sanguinem bibendum , ut cum fratribus ,

unio trina
\ potissimum de causa i. Quia conciliet et charitate conjungat. Hcec ergo :

ipsa est mensa communis cui assident et cum intelligamuSy dilectissimi, velimus quo-
,

conimunicant omnes fideles. Unde etiam in- que inuicem unitatem servare ; ad hoc enim
fantibus post baptismum olim dabatur Eu- inducit sacrificium illud formidandum et ad-
,

cliaristia 2. Quia in Eucharistia communi- mirabile^ quod juhet nobis

; ut concordia et ,

camus eidem plane et individuo cibo, nimi- charitate maxima ad se accedamus, (i) Sym-
rum corpori Christi quod non fit in aliis bolum pacis concordiam expostulat sacra-
, ,

coenis , ubi unus hanc cibi partem , alius mentumcharitatischaritatem desiderat ; sig-
aham sumit et manducat et hac de causa : num unitatis unanimes efflagitat. Sit unitatis
asseverat Isidorus Pelusiota « communio- amalorquiad sacrosanctamaccedit Eucharis-
nem vocari , propter conjunctionem cum tiam ; concordes et unicordes divina illa
Deo » (2) In sacra communione , sumus
: mensa requirit : Secum et inter unum
nos ,

non tantum Christiferi^ secl et concorporei et nos corpus efjecit : nam si omnes unum pa-
consauguiiiei Christi 3); quia in ea et Cliristus fiem manducamus , unum omnes corpus effi-
nobis , et nos carni Christi, et consequenter cimur : dii>idi enim atque sejungi Christus
ejus personre et divinitati reahter conjungi- non patitur (2) pra?sertim cum nobis donel
;

nuir; 3.Quia Eucharistia est communis om- suum corpus et sanguinem ad concordiam
nium fidehum unio ; omnes enim unit eidem et pacem conservandam.
corpori Christi , ac consequenter omnes unit 3. Christianusad sacramaccedenssynaxim,
inter se qua? etenim sunt eadem uni tertio,
: fideni Spiritu Sancto Dcstit, Eucharistia pas-
sunt eadem inter se et hac ratione Eucha- : cit. (3) Spiritus Sanctus est symbolum chari-
ristia nominatur a D. Dionysio Synaxis id ^
tatisetpacis, utraqueest ejus fructus,utsupra
est, congregatio eo quod solerent in Eccle-
: dictum est cum Apostolo Fructus Spiritus :

sia congregari fidelesadEucharistiam sumen- Sancti ,

pax charitas. (4) Charitate pace
,
, ,

<lam. Quo sensu nonnulU apud Tertulha- imo Sanclo indutus essedebet, qui
et Spiritu
num Staiionum diebus non putant sacri-
: ^
ad akaris accedit sacramentum. Servabatur
ficiorum orationibus interveniendum ; quod ohm Eucharistia in columbaaurea, utdeMa-
statio solvenda sit accepto corpore Domini. gno Basiho testatur Amphilochius.Aurum est
(4) Scrupuhim non approbans Tertulhanus symbolum charitatis ; nam sicut aurum est
colhgit Ergo devotum Deo obscquium Eu-
: cunctis metalhs pretiosius , ila charitas inter
charistin resohit : an maQis obliisat ? TSonne primum tenet nobihtatis locum. Per
virtutes
solemnior erit statio tua , si et ad aram Dei columbam repraesentatur Spiritus Sanctus :

steferis accrpto corpore Domini , quod te

y Columba figura delapsus in Dominum. (5)
Christo et Christianis unit ? Cum enim sit Denotatur adhuc pax Columba a primordio :

signum unitatis , vinculum charitatiSy pacis diviricepacis prceco, (6) Olim Eucharislia
€t concordice symbolum (5), charitatem suf- servabatur in columba exauro confecla, quia
flammat, ad concordiam incitat unitatem , charitatem et pacem conservat, cujus obsi-

^um corijunctionemsanxit.(6)QhT\s>\.\mV\y (\e- fecit auctorem. Hujus autem pacis se obsi-

bemusad invicem essecharitate compa^inati, demjecit^ cum se in hoc pr'cebuit sacramento;
conrordes, pacifici, quia iactis et meUis con- propterea ait : Ecce ego vobiscum sum om-
cordiam pra^gnstamus f.ucharistice sacrximen- nibus diebus usque cid consummationem se-
tum. (y) PrrX-sertim, culi. (y) Quod innuit ipsemet Salvator pas-
pr-oximi facti sumus iu Christo
Qu'\:i
(8): cha celebraturus , Jerusalem elegit , ut vel
I. In incarnatione, uhi suae nos effecit partici- civitatis nomine quod pacem significat, de-
,

(i; Act. a. — (2) Lib. T. Eplst. 228.

Cyr. — (1) D. Chrysost. Hom. 24. in 1. Cor. 10. (2) Cyril. -
-

Hmtos. Calcch. 2. — Tcrt. de Orat. i4.— Conc.

(4)
{?>)

(5) Alex. L. i. in Joan. 26. - (3) Tert. L. de 1Praesc. Horr.

Ind. hc«. i5. c. 8. — (0)D.Di()nys.dcEcclc8. Hier. c. 56.- (4) Galat. 5.— (5) Tcrt. L. deBapt. 8. (6) Tert. —
^\ —
{7) Tert. Lib. de Cor. Mil. — Tcrt. L. 5. (8) 5. Lib. adv. Talent. 2. —
(7) Lib. de Cast. Connub. can.
ad?. Marc. 17.
24
 ,, ;

PAX.— COlNCIO V.
jgg
monstraret se instuere pacis mysierium ,
pa- talis; hac de causa concilium Laoclicense(i)
cemque suis convivis commendare. agapes in Ecclesia fieri vetuit, etut commu-
Habenda est pax ante communionem nicatio ejusdem panis Christianos in pace et
,

lempore communionis et post communio- charitate custodiat in missce sacrificio par- ,

nem. Ante communionem quod innuit Re- ticulam ejusdem panis benedicti fidehbus
:

gius Vates, pacem et frumentum conjungens: proebet sive diviiil)us , sive pauperihus, sive
Qui posuitjines tuos pacem et adipe frumenti viris, sive feminis. Quia pax Christianls om-
,

satiat te. (i) Prius pacem posuit deinde ?iihus data quam rem Dei constat cum
, , ,

adipem frumenti, quia prius paranda est pax, d xit meam ; cum autem dixit : Do uohis, non
qiMilii quis framento electorum saginetur. solum suam esse voluit sed et wiiwersorum ,

Sanctum oscuhim teneamus quod animas in se credentium. (2)

^

sociat , reconciliat mentes , ut sic dii>ince Quare, fralres dileclissinu,super omnia sa-
mensce possimus fructibus sociari. (2) Tem- pacem amissam qucerere ^ et turha-
taglte, et
pore communionis habenda est pax Quan- tam componere et repertam tenere. (3) Ad
:
,

do autem magis conferenda cum fratribus pacis custodiam plures nos stimulant ratio-
pajc est^ nisi cum oratio commendabilior ds^ nes ; i Quia dona a magnatibus erogata sol- .

ce/z</z^?(3) Nunquam autem magis commen- hcite sunt custodienda, pax autem nobis
dabilisestoratioquamcommunionistempore; donata est, non ab homine non ab Angelo, ,

tunc enim communicantes majoricum fervo- noa ab aliqua creatura sed ab ipsomet Deo, ,

re orant; qui teste Regio Propheta suntsicut ipso Domino Christo dicente : Pacem relin-
novellse olivarum in circuitu mensae eucha- quo vobis ^ pacem meam do vobis ; quod est
risticis « Filil tui sicut novellae olivarum in
: dicere : In pace vos dimisi, in pace vos in-
circuitu mensce tua3. » Oliva autem est sym- veniam : proficiscens voluit dare quod desi-
bolum pacis ; idcirco post aquas dihwii , derabat rediens in omnibus invenire. Coe-
pacem prceco columba terris annuntiavit^ de- leste mandatum est, servare quod dedit una :

missa ex arca ^ et eum olea rei^ersa : quod vox est , ijweniam quod dimisi. (4) 2. Quia
signum etiam apud nationes paci prwtendi- Christus,rex pacis et unitatis magister , no-
^w/'. (4) Tandem post communionem soUicite bis dedit pacem tanquam suorum insigne ,

servanda est pax, ad instar primorum Chris- subditorum , suorum notam discipulorum
lianorum, qui post acceptamEucharistiam , suorumque militum tesseram, et militare
commune celebrabant convivium , quod ob vexillum. Christus Dominus noster pax est
symbolum concordise et charitatis , nuncu- vadens ad ccehim, iiohis vexillum dimisitdi-
pabant Agapem quia in illo eumdem fran- cens:Pacemmeamdo{>ohis.{^y^.C^om^\ox\
:

gebant et manducabant panem. Priscis reli- pretio res aliqua comparatur eo majori stu- ,

gionis christianae temporibus , solebant di- dio est conservanda, Christus auiem pretioso
tiores post sanctam communionem, coenam suo sanguine comparavit pacem , et quasi
instruere in Ecclesia omuibus tam divitibus parum sit suum in cruce fudissesanguinem,
quam pauperibus , in chariialis symbolum , illum nobis bibendum in Eucharislia submi-
quse Agape vocabatur; quasi dicas charitas; nistrat, ut cum ipso et inter nos concordiam
,

de qua sic disserit TertuUianus Coena nos- et unionem custodiat. Quare sicut proce-
:

tra de nomine rationem sui ostendit. Idvo- dente rege^ et phitcce mundantur^ ct omnis
catur quod dilectio penes Grcecos. Quantis- ci^itas dii^ersis florihus et ornatihus corona-
cunque sumptihus constet bicrum est pieta- tur^ ut nihil sit quod minus dignum i'u!tui
j

tis nomine facere sumptum. Siquidem inopes regis appareat : ita et nunc procedente Chiis-

quosi
pem
mul
inter contumeUas saginandised qua penes ut interufrosque unanimitatis declarcntur in-
:

Deummajorest contemplatio mediocrium{^)\ signia artifex pictor fcmineo hahitu post ,

Verum quia refrigesceute charilate et cres- tergum utriiisquc concordiam statuit qnce ,

cente fidelium multitudine, res abiit in abu- brachiis suis utrumque complectens indicct
sum : divites enim privalim suam ccenam quod hi {fidentur corporihus scparafi, sen-
pr<x'occupabant et instruebant sumptuossime fcntiis ct vohintate conreniant ; ita nunc
pax
eliam ad ebrietatem, pauperibus vel exclu- Domini media assisfcns et , ufrumque nos-
sis, vel non exspectatis , multo minus invi- trum gremio palpante conncctens ,
discrcta

(,) Ps. \\i,— (2) D. Ohrysost. Ilom. dn prod. Jud. (1) Can. ?.8. — (a) Optat. Milrv. Lil). i. ad P^irmrn.
— (5) Tert. L. de Orat. i4.— (4) Tcrt. L. de Hapt. 8.
- (r\) D. Hilar. — (4) Clnysol. Scrm. 53. — (o;D. IIkt.
— Apol. 59.
(5) in l'sal. 75.
 , ,

200 PAX. — GONCIO VI.

corpora in unum conveiilre animum ulnis propter non estjucundum

, verum sl paceni :

jun^^entibus docet. [i) 4- Hceredilas a paren- atlente consideremus, in ea inveniemus tri-

libus daia , a filiis est magnifacienaa ,
et nam speciem boni. Ut enim ait D. Augusti-
nia'^na sollicitudine conservanda, praesertim nus, iantum est pacis bomun etiam in rebus
si sU opulenta et pretiosa.
Cliristus, qui nos terrcnis atque mortalibus ut nihil gratius ,

inter Calvaria; dolores parturivit ,

hanc suis soleat audiri ; niJiil desiderabilius concupis-
hwreditatem dedit : dona omnia suce pollici- ci ; nihil postremo melius inveniri (i) , et ob
tationis , et prcemia ^ in pacis conversatione hanccausam,ut animadvertit Glossa,Christus
promisit : atque ideo, fratres , si hceredcs Dominus, qui pacem dedit^ uno i^er^bo omnia
Christi esse volumus , in ejus paceesse et bona dedtt (2), scilicet bonum , i.Utile;
mancre debemus. (2) 5. Dona quae amici suis 2. Delectabile ; 3. Honorabile.
amicis ,
vel parentes suis filiis in morte tra- j. PARS.
Inducit Apostolum Tertullianus
dunt, sunt conservanda, velut tenentudinis, evangelizantem pacem : ewangelizantem bo-

et amoris uhimum morientium monumen- j^a. (3) Bonum enim est pacis fructus pax :

tum , qui donant iis quos magis dihgunt , praesertim defert secum bonum utile. Quid
pretiosissima qua^que muueid.. Paxest Encce- enini nielius im^enire potestis quam pacem P
nium Christi, et pretiosius inter omnia joca- (4)Quapropter Job nos ad pacem fructuosam
lia; cujus causa est , quia istud pretiosum et utilem stimulat. Habeto pacem, et habe-
jocale legai'it Christus JpostoUs in morte ; bis fructus optimos. (5) Utiles , i. Ecclesia?,
amici namque amicis dant, et legant magis ad fidei propagationem'; 2. Famihae, civilati,
pretiosa in fine. (3) 6. Deposita sunt fideh- seu reipubhcce, ad fortun^e augmentationem;
ter custodienda ut reddi possint quoties ihe 3. Cuivis homini ad divinie benevolentiaj
ad quem perlinent iha postulaverit. Christus acquisitionem.
Dominus pacem dedit velut depositum, sibi Quam maturi pedes ei>angelizantium pa-
ahquando reddendum. Idcirco proficiscens ^em, evangelizantium bona! (6) Behe evan-
voluit dare quoi desiderabat in omnibus inve- gehzantes pacem bona
, evangehzant, quia
nire. (4) 7. Media oeternoe fehcitatis conse- fiJei dilatatio qu2e est magnum bonum ab
quendae magno sunt studio custodienda evangehzantium unitate et concordia ut
:

pax autem a Christo donala , est mediuin ad pjurimum procedit, ut ex veteri et novo
immortalembeatitudinemetpacemadipiscen- Testamento comprobatur. In veteri Tes-
dam. Pacem nobis relinquit Christus iturus : tamento , egressl sunt fdii Israel ad pug-
pacem suam nobisdabit infnei^enturus:pa- nandum mente pacifica. (j) Homines qui
cemnobisrelinquitinhocseculo,pacemsuam castra sequuntur non animo pacifico, sed
nobis dabit in juturo seculo. (5) Hocest quod potius hostih ad pugnam et praehum proce-
Propheiadicit,pacemsuperpacem.(6)Chris- dunt, fihi Israel econverso mente pacifica ad
tus, ait D. Bernardus,/J«j7 est in hoc seculo pugnandum egressi sunt, pacequeei concor-
in qua manentes , hostem uincimus , nos in- Jia armati inimicos gloriose debeharunt
,

i^icem diligimus : pax erit infuturo cum sine ut ex urbe Hiericho comprobatur, cujus mu-
hoste regjtabimus, ubi alter ab altero non ^i^ velut inexpugnabiles, corruerunt , non
poterit dissentire , ubi omnia et aperta et arietum percussione, non behicorum tor-
,

laus unicuique a Deo cum viderimus eum nientorum vi, sed Israehtarum pace et con-
,

sicutiest{y), oeterna fruenles fehcitate. cordia. «Iglturomnipopulo vociferante, »(8)

seu,ut legitaha versio,« jubilante« ihico muri
Hif^in^Y^Q QQj>j^uQY>^i^i^ Quod si quaeramus ab
nr\\!f^ir\ ci^vrr.* Origene quaenam fuerit iha iubilaiio , res-
pondet I\ji/u uiaetur jubiiatio indicare ,
:

CHRiSTDsDominusdonans/?rtce/72, et bona qi^enidamconcordioiet unanimitatiscffectum.

o////,/V2(8)dedit.Iahocmun(lorarissime,utile, ^^^'^"^ ^^»'^^' conslat adhuc ex novo
jucundum, ethoneslum simul reperiuntur. Testamento, Christus enim, qui discipulos
Ulile persa^peest sordidum,et ita nequit esse ^^^^ ^^ debehandam idololatriam, et propa-
bonestuin quod estjucundum, utplurimum
;
ganJam fidem per universum mundum, ele-
nocet, etconsequenterutile non potest esse: %^^^^^ ^^ arduum iihid exsequendum nego-
quod est honestum est laboriosum , qua- ^'""^ ^**'^ duntaxat pacem largitur , ut ani-
,

^ madvertit D. Cyprianus. Quod demonstrat

, ,
(i) Clirysolug.
,

— Scrm. 1^9.D. Aiig. Serm. 1G6.

(?)
de Temp. — (5j D. IJonavcnt.
Diet. Sal. Tit. 7. cap. (i) S. Aug. L.19. Civ. 11. — (2) In c. 24. Luc. —
(3)
61. — (i) D. Augijst. Serni. 166. dc Temp. (5) D. — Tert. L. 4. adv. Marc. i3. — (4) D. Aug. in Ps. 84.
—
Aug. Tract. 7G. in J<.an. —
,'G^ Ks.i. 2G.
—(7) Scrm. 10. (5) Cap. 22. —(6) Tert. L. 5. adv. Maro. 5. —(7) Lib.
iD Cant. — (8) Tcrt. L. 4. adv. Marc. i3. 2. Paral. 12. —(^ Jos. 6.
 PAX. — CONCIO VI. 201
D. Chrysostomus ex hoc Regli Valis textu, persuasus fuit , slalim subjungit: Quiaopor-
Ascendit Deus in jubilatione et Dojuijius iti tet hcereses e^^d^. Verum hsec raiio Apos-
i>oce tubcE. (i) Non dicit Propheta Regius tolo indigna videtur , scissura enim Corin-
in tuba, sed in voce tubae, significans eoruui thiorum erant duntaxat discordiae discor- :

concorcliam et animi confessionem , qua su-
perarunt philosophorum sapientiam , orato-
rum eloquentiam , imperalorum potentiam ,
daemonum astutiam. Fidei namque extensio
atque 'victoria plus debebatur discipulorum
confessioni et unioni quam concioni. Mul-
tum equidem ad hujusmodi victoriam contu-
diae autem, etsi pacem lurbent , heeresim
tamen non faciunt ; si enim discordia et
dissensio faceret hseresim , nulla esset civi-
tas , nulla etiam familia quse non esset
haerelica , quia fere nulla est in qua non re-
periatur discordia et dissensio. Tertullianus
lianc difficultatem mire illustrat quatuor ,

Kt Apostolorumpraedicaliosigniset miracu- notatu dignissima animadvertens i. Cum :

hs confirmata, virtutibus exemplaribus auc- ideo credidisse se dicat de schismatibus et

torata; sed illorum pax unio et concordia, dissensionibus^quiasciret etiam hcereses opor-
illam penitus reportavit. Quapropter Chris- tej^e esse. Ostejidit enijn grauioris mali pro-
tus discipulos missurus in mundum ad prae- fectu de levioj^ibus se facile credidisse. (i)
dicandum Evangehum, Patrem pro eorum Proevidens Aposlohis futuras haereses , quse
concordia unanimitate et pace deprecatur majus malum sunt quam dissensiones , ex
:

« Paler sancte, serva eos in nomine tuo quos haeresum futurarum prsevisione , facile cre-
dedisti mihi, ut sint unum sicut et nos : » didit dissensiones quae ortse fuerant inter
Vt intelligajjius extejisiojiejn fidei noji tajji Corinthios ; 2. Cum ait Apostolus: Oportet
fiej^i prcedicatione , cpiam uirtute unitatis et haereses esse , jioji quia hccTcses boiice es-
Christianorum.{pL) sent , neque quod eas approbaret quas dam-
Pax quse multum ulihs fult ApostoUs ad nat velut Ecclesise unitatem scindentes. Si
debellandam idololatriam et stabiUendam totujn capitulujji ad miitateJJi cojitijiejidajn ,
religionem christianam , Christianis servire et separationes coejxendas sapit : hcereses
debet, ad fidei conservationem. Pace nam- i^ej^o Jion jjiijius ab ujiitate dit^ellujit , quajji
que muniti omnes spiritaUs nequitiae pros- schisjjiata et dissejisiojies ^ sijie dubio hwreses
ternent acies. Ut enim ait D. Augustinus, iji ea conditiojie j^eprehensiojiis cojistituit, in
Chj^istianojujn arma pax est (3) qua diabolo qua schismata et dissensiojies. 3. His ver-
resistunt , imo et vincunt. Quapropter in- bis Apostolus haereses non approbat, neque
carceratos martyres hortatur TertuUianus auctoritatem praestat iis qui a fide in haere-
:

Jjii^eniat vos diabolus pace munitos et ajmia- sim prolapsi sunt, acperhoc noji eos proba-
tos , quia pax vestra hellum est illi (4) ; bilesfacit , qui in hcereses divertejiJit, cujji
neque unquam magis iUum detriumphabitis , maxime diversi ab ejusmodi objurget , edo-
quam dum pace etconcordia fueritis loricati. cejis ujium omnes loqui, et idipsum sapere ,
Ecclesia dicitur terribilis ut castrorum acies quod etiajn hcereses noji sijiujit. 4« Dissen-
ordijiata. (5) Ecclesia nihil aUud est quam siones redarguit ApostoUis , non solum quia
congregatio fidehum , qui sua concordia in- in se malaesunt, sed etiam quia ad haeresim,
ferunt diabolo beUum , ejusque copias ex- quae majus malum est , conducunt. Porj^o si
pugnant. Ut enim ait Magnus Gregorius , dissejisiojies et schisjjiata ijicj^epat qiice sijie ^

electorum multitudinem eo magis jjialigjii dubio mala sujit , et in cojititicjiti htvreses

spititus pejtijjiescunt , quo eos per charita- subjutigit , quod jjialis adjuiigat , malum
tis cojicordiam tnunitos contra se et conglo- utique profitetur , et quidem /;/ry «^. Turbata
bato asplciujit. (6) igitur per scUismata et dissensiones pax , est
Verum uti fides Christianorum pace et haeresum occasio et velut inchoata haeresis.
concordia dilalatur, ita eorum divisione et In primitiva Ecclesia, tam enorme crimen
discordia contrahitur.Ex pacis namque scis- habebatur discordia, ut haereseos noruine
sura, fidei facile scinditur unitas, ut Corin- censeretur , quasi in fide erraret , qui a fra-
ihiis exprobrat Apostolus. Audio scissuras tribus dissensione scindebatur. Ex D. autem
esse ijiter Jios ^ et ex partecredo. {j) Absente Anselmo lux^resis est in Ecclesia maximuni
Paulo inter Corinthios fuere scissurae et di- omJiiujn malorujn ut tot diruta' arae , lot
visiones, quae cum delatae fuissent ad Apos- eversa templa testantur.
tolum, eas credidit. Rationem autem qua Non vacat mysterio , quod Deus pra^ce-
perit Noe ut exanimantibus tnniidls sopUMia-
(1) D. Unit. Eccl. in Psal. 4^.
— (2) Cajot. in c. 7. rium numerunii o),ex iniinundis biiKu iiiin dini-
Joan. — (3) In Psal. 1 19.— (4j Tert. L. aJ Mart. 1. —
(5) Cant. 6. — (6) llom. 10. in Ezecli.— (7) 1. «^or. 1 1.
(,) Tert. L. dc Pncsc. U.crcl. 5. — (a) (.'«mu 7.

l3*
 .

202 PAX. — CONCIO VI.

secum adduceret in arcam. Respoiidet Eccleslae ad incrementanda et ccn^ervanda

taxat
D. Hieronymus « Animalia queecunque fortunse bona.
:

bina in^rediuntur inimunda sunt impar

,
2. Regnis et rebuspublicis in concordia
:

numerus est mundus » (i) et hoc ideo

: quia et pace viventibus ab imperio et a ccelo bene
Deus sibicomplacetin unitate: NumeroDeiis est,{i) Tertullianoarridens D.Chrysostomus,
impnre ^miidel. Quid sacramenti in illa nu- audacter pronuntiat Ubi pax ibi oninia : ,

merorum parilitate et impanlitate deUtes- prosperabuntur (2) ideo a Xenophonte h(v :

cat decU.rat adhuc Sanctus Isidorus expen- dicuntur beatissimce respublicce quce pluri- ^

dens istud Geneseos « Ex omnibus : animan- mo tempore inpace vixerunt. (3) Quod probe
tibus mundis tolle septena et septena mas- sciens rex ille Scylharum docere volens fi-
, ,

cuhim et feminam de animantibus vero hos suos modum quo imperium servare pos-
:

immundis duo et duo mascuhim et femi- sent, objicit ilhs fasciculum virgarum, quce
,

nam. » Non quod phires sint boni quam nnitae adinvicem difficilhme rumpuntur. (4)
mah, sed quia bonos impari numero signi- Abundantes divitiae, immensi thesauri, pre-
ficat, qui insectihs est servant unitatem tiosa supellectiha, ahaque hujusmodi quibus
,

spiritus in vinculo pacis : mali vero in bina- abunde locupletantur regna sunl pacis hcec ,

rio continentur tanquam y

dii^isibiles^ et ad et annonce otia. (5) Respubhcae et regna la-
schismatafaciles. Imparem numerum utpote pi(h tyrreno assimilantur, quiinteger in pro-
insectibilem ehgit Deus j binarium tanquam cehosum injectus mare , supernatat aquis,
immundum et rejectaneum improbat, utpote divisus vero statim mergitur et descendit in
expromptum ad divisionem, et ad schismata profundum. (6) Quod romanoe reipubhcoe
facilem. Fugiendum est itaque pacis el uni- comprobatur exemplo quae quandiu viguit ,

tatis divortium velut immunditiae notacu-

, civium concordia, tandiu ejus imperium ad-
lum , mahtitTe character, et haeresis concep- auctum est :civium verodiscordia universior-
tacuhim. At proh dolor Nunc sunt hoireses ! bis amisit imperium. Idipsum accidit Judaico
doctrinarum pen'ersitate Ecclesiam laces- i^o^\x\o \quem mare sustinuit adunatmti^Jion
sentes (2) et quod est lugendum magis ,
: potest terra bajulare dispersum. (j) He-
plerique Ecclesice pacem mentiuntur (3) , qui braeus populus concordia et pace adunatus ,

iri Ecclesiae unitate videntur, et Ecclesiam supra salum nonsecus ac supra sohim gradie-
dividunt, qui sub cathohcorum specie hae- batur , fluctibusstatione solida mire concor-
reticam doctrinam sapiunt, qui membra a diam stipantibus : at nunc a terra ponderum
capite separare nituntur nec advertunl quod : mohbus assueta non sustinetur populus a se
'< uhi sine foedere pacis , sine ol)servantia separatus et per omnes provincias dispersus
legis , sine disciphna et regimine , acephala Eodem modo ratiocinandum est de civi-
iu'ihitudo congregata fuerit, non populus , tate ac de repubhca , seu regno. Ut enim
sed turba vocatur. Non con- est civitas, sed ait divine Plato , nihil perniciosius civitati
ftislo: Babylonem exhibet, Hierusalemhabet qunm divisio ; nihil melius quam unio. (8)
nihil.» (4) Fallaces illos Christianos et catho- Hujus memorabile habemus in Numantia
Vicos prx\'\L\en9,i Instruit Dominus multos esse exemplum quae seculis integris ,
restitit Ro-
venturos sub pellibus ovium rapaces lupos. manis , dumejus cives fuerunt inter se con-
,

Qnwnnm istce sunt pelles o^^ium nisi nonii- cordes ; at discordia inter cives grassante ,
,

nis cfiristinni extrinsecus superficies ? Qni brevissimo tempore expugnata fuit. Quod
////;/ rapaces , nisi sensus et spiritus diaboli^ Tiresius Numantiae princeps Scipioni expu-
ad injcstandum gregem Christi extrinsecus gnatori sincere confessus est Concordia i^ic- :

delitescentes ? (5) Verum uti Deus ab exor- toriam, discordia exitium prcfbuit ; idipsum
dio mundi divisit lucem a tenebris , quia ni- quotidie familiis et domibus evenit , quae
hil communionis est hunini et tenebris (6) , concordia prosperantur , discordia evertun-
ita Galliarum Antislites in comitiis genera- tur. Marcus Agrippa,viringentisanimi,dicere

hbus congregali ad discriminandos veros a solebat se muhum huic debere sententiae :

falsis catholicis sapienter decreverunt ut Concordia parvot res crescunt^ discordia ma-
,

fideles Ecclesia? determinatas subsignarent ximce dilabuntur. Hac se aiebat , et fratrem

veritates et luijusmodi decretum est con- et amicum factum.
;
(9) Annon experientia
forme sanctiouibus pontificiis, et voluntati constat ditissimas domos fralrum dissensio-
Regis, probescientis pacem necessariam esie ne htibus et jurgiis ad extremam egesta-
,

(1) Adv. Jovin. —'7.) Tcrl.L. dc Pracsc. Ilar. 4.— {"S) (i) Tert. L. tle Pail. i. —(2) Dc Compunct. (5) Dc —
D.Aug. in Ps.67.— 'ijD. Px^rn. Serm.-.5. in Dedic. Ecr.l. Vecligal. —(4) Plularch. in Apoph.— (5) Tort.de Pall. i.
— '5;Tcrl. L. de Pracsc Wxt. 4. —
(6) Tert. L. de Idol- -(6) Plin. L. 2. c. 106.— (7) S. Zen. Serm. ii. de Exod.
»5- — (8) De Repub. — (9) Senec.Ep. 96.
 :

PAX. — COISCIO VI. 2o3

tem redactas domos vero pauperrimas pace quia
;
,
nec charitate quic- nihil perniciosius ira,
et concordia quam utilius est credendum , nec tranquil-
fuisse opulenter dilatas? Chrls-
tlani, fugite discordiam , ni vehtis depaupe- htati animi pretiosius ? » quae secum adducit
rari ; servate concordiam quoe utihs est ad honum tot modisutile et insuper jucundum
fortuiKim incrementandam, et Dei benevo- et delectabile.
lentiam comparandam. H, PARS. Non possumus i^iuere si/ie vo-
3. Tam enim justitia quam et pax crea- luptate^qui mori cum i^oluptate debemus (i) :
toris in Christo annuntiabatur. (i) Justitia sic loquuntur perfecti Christiani pace fruen-
nos Deo gratos feclt ,
et pax est necessaria tes et gaudentes. Ut autem dignoscatur quale
adcomparandam justitiam. Unde D.Bernar- gaudium secum atferat pax , animadverten-
dus : nunquid tamen vel ipsa sanctimonia
« dum est cum D. August. (2) in mundo quas-
sufficit?Pax quoque necessaria est, Apostolo dam esse res bonas, et non jucundas non- ;

teste ; pacem sectamini cum omnibus et nullas jucundas, sed non bonas; ahas neque
sanctimoniam sine qua nemo vldebit Deum: bonas neque jucundas ; ahas tandem simul
hoec est quae facit unius moris habitare fratres bonas et jucundas. Pvemedia , ustiones cau- ,

in unum ,
novam
utique regl vero pacifico teria bona sunt, quia sunt media sanitatis
axhficans civitatem , quae et ipsa Hterusalem acquirendae ; non sunt tamen jucunda, quia
nominatur, quae est visio pacis. » (2} Jusii- inferunt dolorem , vel amaritudine perwiixla
titia et pax sibi mutuo praestant auxihum, sunt. Ebrietates venerese voluptates, ju-
,

virlus in pace acquiritur , et vicissim ut cuncloe sunt quia sunt carnis oblectamenla
, ;

ahorsum docet melhfluus Doctor Per semi- sed non sunt bonee , quia divinae legi et
:

tasjustitia3 pax invenitur (3) pax et justitia animae saluti adversantur.Inimicitiae,invidi8e,

;

sunt comites inseparabiles quae nuhatenus zelotypise^neque bonaj sunt, neque jucundoe:
dividi possunt. Percontare ab homine : Vis non bonae quia a coelo avocant et ducuut
,
pacem? uno ore respondebit tibi genus hu- ad damnationem ; non jucundae, quia ani-
manum : Opto, cupio , amo , volo. (4) Si mam perturbant et inquietant. Pax vero
voti compos esse desideras , fac justitiam , est simul et semel bona, et jucunda: bona,
et habebis pacem: quia osculantur se, ut qui quia affert utihtatem jucunda, quia prajstat ;

fecerit justiiiam, ini^eniet pacem osculan- oblectamentum. Itaque magnum beneficium

tem justitiam. MuUi tamen vohmt pacem , i>eri Deiestpax (3) i. Multiphcata ; 2. Di- :

et nolunt justitiam et tam pace quam justi- latata ; 3. Liberata.

:

tia denudati sunt , et existentes sine pace i. Quid enim jucundius quam Dei Patris
sunt orbati justitia et Deo placere non pos- et Domini reconciliatio quam veritatis re-
,
sunt. Deus tantopere existimat pacem , ut velatio quam tantorum retro criminum t^e-
,

opera pietatis non acceptet nisi a pacato pro- nia P (4) Magnum profecto gaudium justo-
cedant animo. Erogate eleemosynas , vacate rum qui ut vaticinatus est Regius Vales,
,

orationi , mortificate carnem , servate jeju- delectabuntur in multitudine pacis {^) quia '.

nium , infeiisa vobis charitate honorabili de trina pace delectantur de pace cum Deo, :

matre unitatis et pacis ,

quo pacto , quceso, de pace cum seipsis, de pace cum proximo.
vestrum quodcunque sacrificium Deo fore Pax cum Deo jucunda est , ut asseverat ip-
acceptum prcesumitis , cum absque illa nec semet Deus Et sedebit populus meus in :

martjrium quidem aliquid putet esse Apos- pulchritudine pacis. (6) Et ahorsum, ut de-
^o/w^ .^(5) Quare inter muha documenta quae notet quantum sit iUud gaudium , flumen
Christiano praebet D. Bernardus ad perfec- dulcedinis servantibus mandata sua poUice-
tionis studlum, istud non est mlnoris mo- tur Utinam attendisses ad mandata mea : ,

menti « Hoc muUum

: debes cavere wQfactafuissetquasifumenpaxtua.{j)\^t^\y\-^
,

charltas alicujus erga te vel quemcunque Vates synibolo fluminis clecUirat beatorum
r.hum corrumpatur , vel etiam diminuatur : jucunditalem Fluminis impctus la^tificat
:

quia non est majus spohum vel damnnm, ci^itatem Dei (S) et Deus etiam utilur flu-
,

quam in oblatione vel dlmlnutlone charita- mine, addemoustrandam la?tltiam eorum qui
tis. Omnla namque quamvis utiha quamvis habenles pacem cum Deo, pacificl suut in
,

necessaria videantur , spernenda tamen sunt semetipsis, ut ipsimet fatenlur apud Regnim
ut perturbatio devitetur, et omnia qua? ad- Prophetam « Siguatum est suptr nos himen
:

versa sunt vel putantur sustinenda sunt , ut vuUus lui, Domine, dedisli helitiaui in corde
pacls dilectioulsque tranquilhlas servelur
(.) Tcrt. L. d(; Spect. a8. — (a) In Psal. 1.^2. — (.>}

(i)T(>ri. L. 5. adv. Marc. 17. —(2) Sorin. .'5. iii Ih;- D.Augiist. Lil). :>. Civ. 9. ~ (1) Tcrl L. ti«- Sprd. ao-
dic. r^ccl. —
(5) D. Hern. Epist. 126. (j) D. Aiigust.
— — (5) l»sal. 36. — (6) lis:.!. 5:^. — (;)
tsai. 4^- — l^V

Ps. 84. - (5) D. Bcrn. 7.%. Tsal. 45.

 ;
:

3o4 PAX. — CONCiO VI.

nieo : » (i^ seu , ut leglt D. Hieron. ortiim diiim^ pax. (i) Hos percipiunt in vita fruc-

est lumen iuum rtobis, et fncta est pax Iwti- tus,experientes in senietipsis istud Ecclesias-
ficans in covde meo. Quasi dicat : Ex quo lici Qiioniam nihil melius est quam timor
:

susnicatus sum exortum esse in auima mea Dei ^ et nihil dulcius quam respicere in man-
luuieu veriiaiis et gratire, slaiim in corde datis Domini. (2) In niorte etiam pacis ha-
meo pcrseusi pacem qua abunde consola-
,
bent latitudinem quae eos adversus diaboli ,

tus suui. Hanc pacem et loetitiam fidelibus latitudinem munit {?>\ eisicwl o\ot wMnc^^m
exoniiit Apostolus Pax Dei exsultet in cor^ suavius quam in morte canit , sic justi sus-
:

dibus ('r^7m. (2) Auimadvertit acute D. An- cepto in Eucharistia Domino cum Simeone
selmus expendens istud Dominicum « Pa- sene decantant Nunc dimittis seruum tuum
: :

cem reliuquo vobis, » (3) in hoc seculo pax in pace^ quia inderunt oculi mei salutare
babetur vekit rcliquia « quia pax plenis- tuum (4)
, magnaque cum fiducia eorum ;

sima nou potest haberi nisi in futuro sed animoe a corpore separatae judicio assistunt
, ,

lamen aliquoe rehquiae dantur in prGesenti particulari, dicentes apud Prophetam Evan- ;

quod potest videri in iUis, qui ita habent se- gelicum Ignis hostes tuos dei^oret. Domine^ :

dalos illlcitos motus corporis quod uuUum dabis pacem (5) cujus latitudo ad empireas
,
:

civile beUum
patiuntur iu se sed habet ani- , usque glorias extenditur. Quod his verbis
ma requiem suam , nec etiam conturbari innuit Regius Propheta Exsultabunt Sancti :

posset quolil)et modo, vel quantumcunque in gloi-ia.iQ) Hunc versiculum iu sensu mys-
verberetur sed etiam quieti sunt. » Ita-
,
tico anagogico intelligit D. Hieronymus de
que licet pax terrae, coelesti comparata paci, futura Sanctorum in ccelis beata exsultatio-
possit imperfecta dici quia interius et exte- ; sohs enim Sanctis patet aditus ad coe- ne
rius patllur ,
quibeUum
tamen sunt Deo lestem gloriam , hetitiam , quietem , ubi
reconciliati , sunt pacali in semetipsis , cum cessantes ab hujus vitae laboribus, certami-
proximis sunt charitate compaginati, fruun- nibus, discriminibus , in pace in idipsum
turque tanta laetitia, quod illam Regius Vates dormiunt et requiescunt. Subjungit Pro-
nonnisi cum stupore et admiratione contem- pheta Lcetahuntur in cubilibus suis. Quod- :

platur : Ecce quam bonum et quam jucun- nam

autem hoc Sanctorum cubile quod sit ,

dum unum. [/\)\lh'i K^aX-

Jiabitare fratres in beatam coeli gloriam adbuc beat ultra ,

lius « tantum bonum esse fratrum concor- illud cubilis gaudium quod supra summum ,

diam pulat, ut admiretur, et ut cuni qua re gaudium novam adhuc addat laetitiam, belle ,

conferat rem tam pra^claram, vix inveniat. » declarat Hugo Carensis Lcetabuntur in cu- :

Slupenda prorsus laelitia quae ex pace multi- : quia bilibus suis, scilicet in conscientia
plirata procedit juxta Esaiae vaticinium Se- habent tam bonum Dominum^qui dat peccantl- :

drbit popuhis in pulchritudine pacis bus gratiam^ licet incoelestipatriaSaucti bea-

{^)j quae-
que ex pace dilalala dimanat. tis ubertim abundent gaudiis ; attamen de

2. Quce major i>oluptas quam conscientia bonaconscientiasibi gratulantur quod maloe :

integra ? (6) Conscientia integra, est con- conscientioe anxietates et molestias effugerint
cieniiasanclitate OTmxlix. Ei>angelizatoreni/n in gloriae asylo, feliciter gaudent , velut ac-
bonorum, id cst, gratiaj Dei , paci eam prce- cidentalis beatitudinis incremento. Lcetabun-
jerendam scicbat. [y) Nec immerito, quia tur in cubilibus suis , scilicet in conscientia.
pax conscientiae ab integritate procedit et , luter tot coeligaudia, quae Sanctos feliciter
qui integram habent conscientiam pacem ,
beanl , nunquam abeorum memoria oblite-
in semetipsis habent : quod probe sciens ratur , se malae conscientioe vitasse aculeos ,

D. Augustinusexclamat O conscientia sanc- : et bonae conscientiae deliciis in aeternum fe-

ta ! in terra adhuc es , et in coelis habitas. licitandos.
Gaudr^ o animasancta^ conscientia decorata, Verum jucundius integra con-
si nihil est
gnude cwlesti et ccterna gloria quam prae- scientia , molestius scelerosa con-
nihil est
malure delibas. Prcecai>enda est idololatria; scientia. Dona conscientia turbam adi^ocat
Intitudo ^8 , qua^nonsolum opere perficitur, mala autem in solitudine anxia atque solli-
scd adhuc aniuio concipitur econtra sec- : c//rt ^.9/ (7), et si justi praepropere bealis coeli
landa est pacis latiludo qua conscientia gaudiis felicitautur , peccatores , praevento
,

sancta perfruitur. Justi enim in vita, in morte infernalium carnificum officio poenalissima ,

el post mortem pacali sunt gautlioque po- gehennae patiuntur cruciamenta infernus
,

tiuntur ;
porro /ructns Spiritus Snncti, gau- quidem, et carcer animce rea conscientia. (8)

Ji) Psal. 4. — (a) Colosf. 3. —

(3) Joan. 14. (4) Ps.
— Calat. 5. — Cap. 23. — (5) Tert. L. de Idol.
1^0. — Cap. 52.
(0) — (6) TtTt. L. dc Spoct. 29. — 2.—
(,)
(4) Liic.2. — (2)
(5) Esai. 26, —
(6) Psal. 149. (?)
—
Tert. L. 5. adv. Marc. 5. — ^S; Tcrt. L. dc Idol. 2.
(7)
Scnec. Ep. 96. — (8) D. Bern. Seriu. 4. de Assurnpt.
 , ,

PAX. — CONCIO VI. 2o5

O qiiam vere pronuntiavlt aeternae veritatis sum dici possit, quod alias de Romanls ido-
oraculum ! Non est pax impils ^ dicit Domi- lolatrice dedilis fatus est Terlullianus : Omne
nus. (i) Seplu^^inta \enuni : Non estgau- regnum , imperium , bellis
uel (pia>ritur et
dere.dicit Dominus quasi pace frui et gau- ^ictoriis; et victorice^ propagatur: porro bella
dere synonyma sint nidicatur, quod pax captis et ei>ersis plurimum urbibus constant)
:

est veri gaudu mater ideoque gaudium ne- id negotium sine deorum injuria non est :
,

cessario exsulata quo exsulat pax ab impiis ecedem strages moenium et templorum : pares :

autem exsulat pax, in vita, in morte et post cades cii^ium et sacerdotum ; nec dissimiles
mortem in vita, contritio et infelicitas in rapince ; sacrarum divitiarum et projanarum
:

viis eorum etviam pacis non cognoi^erunt. (i) latrocinia

, furta , incendia slupra , ,

(2) In morte torquebunlur, rerum quas ca- adulteria homicidia sacrilegia qua? bella , ,

rius dilexerunt amissione peccatorum sequuntur, multum profecto commendaiit

, ;

quae commiserunl, recordatione; lormento- pacis tranquillitatem, quce ab innumeris libe-

rum qu9e passuri sunt, formldine. In tem- tantamqueaffprt jucunditatem , rat malis :

pore illo non erit pax egredienti, (3) Post quantam belium tristitiam et affllctionem :

mortem comparebunt ante Christi tribunal
non tanquam electi in coelo ajterna felicita-
te beandi , sed tanquam reprobi in inferno
interminabili suppUcio puniendi. quam
miseraest impiorum condliio quibus non est
pax O quam fausia est justorum sors
!
,
qui gaudent pace muhlphcata , dllatata et
Jiberata .
3. Quwmajor voluptas quam uera liher- que in vita coluntur , appetuntur et in pre-
ciuid est enim hominibus^ ex iis rebus quibus
frui atque potiri student , vita pacifica dul-
cius (2) cum absque illa res eliam in seipsis
jucundae nuUam afferant Itfititiam ; et per
quamrebus jucunditatem afferentlbus hbere,
secure et jucunde fruuntur homines ? Inde
concludltGregorius Nyssenus: ^r^>o z/;^a;;fl.r
fruentibus jucunda est , cum omnia qucecun-
,

tas ? (4) Veram autem hbertatem pax sub- tio sunt , dulciaefficiat et jucunda. ISeque
minlstrat pacis enlm tempore , hbere va- pax est duntaxat bonum jucundum et delec-
:

calur agricultura^, artlbus, scientiis,justitine, tablle , sed etiam bonum honestum et ho-
divino cuUui, et quemadmodum sub regno norabile.
paclfici Salomonis fudc^a et Hierusalem ha-
m. PARS. Sahitem et hodie Judcei inpacis
bitahata Dan usque Betsabee ahsque timore ,,^,,^^.,^^
appellant ; et retro sic in Scripturis
uUo, unusquiscpie sub vite sua , subficu sua salutabant.
(3) Apud Hebneos salus et pax sy-
(5); itatemporepacis,diyitesabsqueuhafor- nonyma sunt; unde quoties sibipacem, to-
midine conservant sua bona, feminae suum ti^s slbi salutem exoptant. Ideo D. Chrysos-
honorem, patresfamihas domus,supeUectiha, ^omus loco verborum istorum profecti sunt
,
domesticos,etunusquisquehberam,securam i,^ pace, abierunt cum salute. S^\us legit ,
et jucundam ducit vitam Eradicato omni ^^^^^^ ^^^,^ ^ j^jj^i^ abeuntibus desi-
:

aconito hostidtatis , etcacto, et ruho suhdola^

^^^^^^ ^^ ^ ^y. Chrysostomo intehecla, non
famiJiaritatis , concultus et amoenus super
est lantum corporahs , sed etiam splrltuahs.
Akinoipometum, etMida^ rosetum. (o) Ne- Quodinnuit Aposlolus, G^uxnon uticiue salu-
que Midae regis rosarium in insula Creta ; proescribit eis quibus scrihit sed gra- ^^^^ ,
neque Alcmoi regis pomarium in Corcyra ^/^;;^^/^j^ce„,.sed pacema Domino, i.Hono-
insula tanta amoeninate et jucunditate com- ,.^j^^^ .
^. Beatificatam ; 3. Remuneralam.
mendantur; ac regni pacifici cultissimum rus ^ ^ q^j^^^^ honorati slnt pacifici ostentat ip-
(7), m quo pax regnat, et a quo hostihtas seu ^^^^^^^ Chrlstus, dum eos fdios Dei nuncupat.

propriascilicet negotia prceliorum. (8) Qnan- j,^^. ^^1- y)q\ nomlnantur, et fihi Dei exis-
taj vero tempore beUi commlttantur fraudes,
jit^Vj^ntur. Non vacat mysterio quod Elias
asperitates, Iniquitates, justitlse iranquiUi- •

j^^„^ conversatur in terra ellam a ilhis ,

tati, et humana) hbertati contrariae,

Elisaa Dominus , cum nemo prophelarum dlcltur
non videt ,
prseserlim hac tempestate, in qua ascendit in calum ab ipsomel Ehsao, non :

beUum in Europa grassatur, universas pro- janiDominus,sedpaterappeHalur. Oppor- (5)

vinciasdepopulatur.IlautdeChrlstianisintcr ^^^^^ ,^j proposilum GaUVidus apud Tilmau-
seomnianimadversionebeUigerantlbus idip-
^^^^^^
.
Jjquct cpiia jam ab eo suus ilie Do-
(i) Esai. 48. — (2)PsaI. i3. — (3) Llb. 2. Paral. i5.
~(4)Tert. Lib. de Spect. p.q. -(5) Lib. 3. Hrg. 4- - (•) Torl. Apol. ^5. (.) Grrp; - N.ss. Ilom. 7. dc .

(6)Tert. L. clc —
l'all. 2. Tcrt. ibid. - (8) Tcrt. L. V,ta pacir.r. -(.')) Terl. L. 5. adv. Marc. 5. -[\) lcrt.
adv. Jud. 9.
(7)
L. dc l'al. i. . -
(0). Lib. 4- Il»-g. »•
 2o6 PAX. — COrsCIO VI.
rui/ius in Pairetn tolliliir et attoUittir : ainor Deum exprlniit; iion cst cnim Detts
liqitet qiioil e sen^o in filiiun adoplatiir. dissensionis , sed pacis : idcoqucjllios paciSj
()i.iandiu homo cKm- Dei quoqiie filios dignum est appeUari (i)
est in slatu peccati, est ,

laxat Dei servus, Dominus;

et Deus quia patrem exhibent et ut filii ejus sese
illius est ,

at dum «Malia sanctiQcalur, (Je servo in filium gerunt. Homines parentum suorum simiU-
aJoplaLur, et qui antea Domlnus, in Patrem tudinem referunt pacifici Deo assimilantur, ,

toUitur et altollilur./<^/AZ cnUn filius^ novuni quapropter merito filii Dei nominantur, el
patris nomencst. (2) Filius rcferturad patrem, ut tales existimantur non modo augustaDei :

et vicisslm pater referturad filium homo in fiHatione decorantur, non modo fiHl Dei vo-
:

mortah peccato existens referiur quidem ad citantur, sed omnium oculis filii Dei appa-
Deum tauquam ad supremum Dominum, sed rent et omnium ore et plausu quasi gene- , ,

nou tanquam ad patrem; et econverso Deus rosa Dei soboles celebrantur. Ecce quomodo
refertur ad iHum tanquam ad servum , sed computati sunt inter fiUos Dei {f) et quem- ;

non tanquam ad filium. c^l pax est, charissi-^ admodum Christus Dominus honoratus fuit
ini quce spoliat hominem servitute, dat no- Centurionis confessione
,
ita pacifici dum , ,

men ingcniiu/n , mutat apud Deum cum con- communi omnium ore ceiebrantur, gloriose
ditionc pcrsonam : ex famtUo fiUum Uherum feHcitanlur. ,

facit ex servo, (2) Vocabukmi Domini ac 2. Christus Dominus pacificos titulo feU-
servi ulriusque conchtionem et statum dis- citatis notat (3) cujus bealitudini aliquod
crimiiiat, longe diversa est utriusque condi- speciale praemium promittit Salvator ; mun-
tio ;uniuscujusque gradus magno ab altero dis corde, Dei visionem ; possessionem ter-
distat intervallo fifii vero nomen, paternam
: rae mitibus ; regnum coelorum pauperibus
imaginem repraesentat , et cum naturoe iden- spiritu^esurientibusetsilientibus, satietatem;
titate simllem conditionem , et parem velut
, consolationem higentibus; misericordibusmi-
gradum importat quanta pacifici dignitas ,
: sericordiam; pacificis vero honorandam filii
qui in Dei filium adoptatur , Deusque efnci- Dei dignitatem pauperibus, mitibus miseri-
; ,

lur , non per naturam , quia hoc repugnat,
sed per altissimam quamdam dlvinoe gratiae
participationem. Profecto « maximam digni-
tatem habent pacifici , sicut qui fihus regis
dicitur, in domo regia
Talem ac tantam dignitatem eleganter com-
mendat Gregorius Nyssenus Quibus verbis
hoc inseparabile beneficium celebretur P Ex-
cedit homo suain ipsius naltiram , Deus ex
hotnine evadens : natn cum digtitis hctbitus sit,
(jui fiUus Dci fiat , dignitatem patris in se
cordibus, esurientibus , mundiscorde, unum
aut alterum promittitur bonum ; at pacificls
taiiquam Dei fiUis Christus omnia dona sucv
poUicitationis ^ et prcemia ^ in pacis conser-
summus est. » (3) uatlone promittit. Si hceredes Christi sumuSy
in Christi pace maneamus ; si fiUi Dei su-
: ??ius, pacifici esse debemus (4), et nobis om-
nia bona paterna in polhcitalione donantur.
Veteres sibi finxerunt seculum aureuni, in
quo homines deferebant cor super labia; tor-
ques veroe amicitioe habebant in manibus ;

prorsus habebit (4), filiusque Dei nominabi- pax etconcordia sub specie vlrglnis specio-
tur, nec pervenittir ad vocabtdum fiUi Dei ^ sissimae in soHo reglo sedens ; pacificis om-
iiisi per notnen paciftci,
(5) At cur pacifici nium bonorum pollicebatur abundantiam.
peculiariter filii Dei nominantur, cum omnes Gregorius quoque XIII, Summus Pontifex,
justi slnt etiain filii Dei per adoptionem ? quanta bona adveniant pacificis demonstra-
Hujustrinamaccipe ralioneni.PrimamaChry- vit, juslitiam et pacem cum cornucopia in
sologo quia sunt suunne dilecti , Deoque
, icone depingens , cum hoclemmate : Justi^
g-atissimi, in quibus tanquam pater in fillis tia pacem pax copiam attitUt (6)
,
quod in- :

deleciatur ; pax est voluntas Dei jucundi- nuere Romani, Jani templum pacis tempore
,
tas Chrisli, Secun-
pcrfectio sanclitatis.
, obseranles asseverantesque hunc Deum
dam ab Haimone, quia filium Dei naturalem quieto tempore pacis texere coronas , ad
imitantes, merlto socielatem nominis ejus pacificos beandos et coronandos pacis tem-:

sortmutur et filii Dei appellantur. Christus

, pore quo Roma^ reseratum erat Jani templum
aulem lilius Dei naturalis, fuit maxime paci- nascitur Chrlstus et pacem mediis Angelisan-
ficus idtiiH[uti qui /Uiu//i Dci speciaUtcr in nuntiat homlnibus. Inde exclamat D. Bern.
,

pacis observatione imitantur , recteftUi ejus

(6); Pacem volo, pacem desidero, et
nihil ani-
vocantur. Tertiam a D. Bernardo, qula Dei pUus,cui nonsujftcit pax^ nonsujficis lu:cs
repru^sentant imaglnem ;
pacls studium et ,,,
(0 Serm. 1. in Fest.omn. Sanct. —(2) Sap. 5.—
(i)
(i) Tert. L. de Oiat. 3. - (2} Chiysol. Serm.S!^. — Tert. L. de Pat. 11. —
(4) D. Cypr. L. de Unit. Ecc!-.
— (5) Gloss. in r. 5. Mailli. - (4) Orat. 7. dc licatit. — (5j Typot. L. 1. Symb.
—
(6) D. Bcrn. ^^\m. 12.
in
(6) Cluysol. Scni. 55. Cant.
 ,

PAX. -- CONGlO VI. 207

enlm pax j quifecisti utraque ununi , iii Cal- suam , ut nullus sensus inimensitatem ejuS
vario moriens, et luo sanguine nos ajleino prout est , et quanta est , comprehendere
Patri reconcilians : O
beatum conjinium, uhi possit. Vel exsuperat omnem sensum suavi-
suhlatus est ininiicitiarum paries medius !
tate sua quemadmodum lux solarisomnem ,

Beatum quidem confinium^ sed nondum tu- sensum luminositate sua. Quemadmodum
tum. Est nobis in Christo pax cum Deo pa- nuUus visus , totam luminositatem solis ca-
tre sed nondum pax ab hoste communi, (i) pere sufficit, imo radioioejus modico imple-
,

Tandem Christus susciiatur a mortuis, quo tur, sic nuilus sensus capere sufficit, iioc est
saho, salvapax est {^2) ^^2.vi\}^m\. resurrec- sentire immensitatem suavitatis pacis Dei »
,

tionem nobis donavit.Dequasic faturD.Ber- qua praemiantur in coelo beati ipse Deus ,

nardus « Hanc pacem nol)is moriendo reli-

: erit in pace pramium. (1) Ut autem docet
quit aiiam pacem nol)is resurgendo dona-
! aiiorsum D. Augustinus, pacem illam ulli-
vit. Prima nos liberat a peccato secunda ,
mani^ et beatam non habebit injine, qui pace
nos reconciliat Domino. Prima nobis peccata temporali non bene utitur ante finem (2) :

dimiiiit, secunda nosad gaudia paradisi per- meritum del)et proecedere praemium pax ,

ducit. Primam
nobis dedit moriturus in cru- aeterna , nonnisi pace temporali potest me-
ce , secundam nobis dabit in .neternitate reg- reri nam,ut Ijeiie ad propositum ait D.Ber-
;

nanscum patre. Primafuit inluctuet dolore, nardus, unitas Sanctorum alia est qucejus-
secunda erit in gaudio etexsuitatione. Prima tficat alia quce glorifcat (3)
, una meri- :

lacrymosa, secunda gioriosa. Prima est in lum aitera praemium. Unitas , quoe in hac
,

miseria, secunda erit in gioria. In prima su- vita habetur , est meritum ; unitas quae ,

niusflentes cum Christo; in secunda erimus in coeio possidetur, estpra?mium. Quod in-
gaudentescumChristo(3), » abunde fruentes «uit Apostolus aiens Omnes qniclcm cur-
, :

pace remunerata. runt , sed unus accipit brai^ium. (4) Non

3, Pax aDomino nostro Jesu Christo redun- quod unus soius saivetur et percipiat coro-
det (4), in coeio scilicet, « ubi tam multiplex "am glorise, sed quia illi duntaxat qui sunt
omnium delectabilium copia, ubi copiarum concordes, pacifici et unanimes reportant ,

ontnium plenitudo, Ubi erit mons pacis^ pax coeieste prsemium. Omnes quidem Christia-
super pacem ^ pax quce exsuperat omnem ni, et boni, et mali, pro modo suo currunt
sensum. Pax mons magnus pax in corde^ ,
ad bravium ; sed unus qui legitime currit,
pax in carne pax ab iniquis hominihus, pax id est , unitas electorum percipit illud. (5)
,

cum omnibus proximis^ pax ab ipsis dcemo- Quod docuit ipsemel Saivator suis discipulis
nihus^ pax cum Deo etpacisnon eritfinis. reiinquens pacem , ut per pacem viae patrioe
,

(5) Ut autem animadvertit Guiiieimus Pari- sibi compararent pacem,

ut bene animad-
5iensis,« dicitur et pax propter eiongationem vertit D. Bernardus Sedfides ,
non species ; :

a beiiis tam spirituaiibus , quam temporaii- promissio , non exhibitio pacis. Et quiclem
bus , et omnimodam immixtionem ejus ad pax nunc est hominibus bonce voluntatis ; sed
iiia. Ipsa enim pax temporaiis et in medio quid est pax ista ad illius plenitudincm et

beiiorum posita est , et Ijeliis immixta. Di- supereminentiam pacis P Undeet ipse Domi-
citur etrequies, quoniam finis est omnium tius ait : Pacemrelincpio i^ohis ,pacem meam
laborum, commotionum nostrarum et con- do uohis , nieam scilicet qua^ exsupcrat om-
,

cussionum.Dicituretiibertas, quoniamelon- nem sensum, idest^pnx super pacem : nec-

gatio est abomni oppressione, et exactione et dum capaces estis ; propierea do vobis pa-
angustialione. Nominatur beatitudo , iux et triam pacis et relincpio interim i>ice pacem.
ciaritas, quiaomnis ignorantia, omnisdubita- {^) Cluistus donat nobis et relinquit pacem ,

tio, omnis error, omnis opinio tunc cessabit, donat pacempatriae cujuscapaces non sunuis
eritque visio omnium eiectis , quse videre eos i" seculo ;
relinquit pacem via3 ,
ut per eam
decebit, et delectabit. » (6) His titulis insi- aJ pacem patriae perveniamus. F.t quemad-
gniturpax illa coeiestis quce Apostoio teste niodum nulius ad terminum via^ pcrvenire
,

exsuperatomnemsensum quod quoniodo potest, nisi prius per viam progressus fuent
(7):
intelligendum sit, declarat Antisles Parisien- it^ "t^ino patriie pacvm ipiam donat Cinistus
sis : « Inteiligimus autem exsuperalionem potest assequi, nisi incedat per pacem viic

sensuum, videlicet incomprehensibilitatem i{^y^\n\ disci{)ulis reli(pilt. Quod ha(- ralioci-

nalione declarat D. Augustiiuis : Lcgcs na-

(i) D. Bern. Serm. i6. in Cant. —
{1) Tert. Lib. dc
Bapt. 17. —(5) Serin. 20. in C cn. Dom. (i) Tcrl. L.
— (•) D. Auj?. L.^.Civil. 12. —
(i^ Srrm. ai. dc nivi-rsis.
1

do VcL Virg. 17. (.^1 D. —

Brrn in PsaL a^. Qiils as- c. 26. — (7^) Scrm. 5. dc Asstinipt. ^ irg. (.|)
i.f^or. —
c adel in montein Dom. (6) De —
Hetribulionibus 9. —(5) D. Anseliu. — ('i) Stini. 4- in ^igd. >at. f

S-4ncl. cap. unico. —

(7) Philip. 4« Dom. \
 2o8 PECCATOR. — CONCIO I.

bent ut testatoris rolufitali in omnibus parea^ sumsentiamus, idipsum dicamus omnes et ,

iur. Si (juis contra voluntateni testatoris fa- non sint in nobisschismata, sed magisomnes
cere voluerit careat hcvreditate, Christus simulunnm corpus simus in Christo , singuli
,

fuit tcstator; testanientuni profero , verba autemalteralteriusmembra,» (i) utpossimus

testanienti recito. (i) Pacein meam do vobis, coelestem adipisci Hierusalem , et cum bea-
paccm relinquo vobis. Hcvredes quibus diui- tis Angehs interminabih frui pace. Est enini
sit fucrunt homines boncu voluntatisunde Hierusalem visio pacis cujusjines Dominus
,

qui hatic hcereditateni voluerit di^idere non posuit , non initiuni sane , nec medium. Si
,

potcrit hccreditateni possidere : non poterit ergo pacem Jion habetis, imo quia perfectam
possidere pacem , qui voluerit di^idere pa- in hoc seculo habere non potestis^ saltem vi-
ceni. Quare, Fratres, si Christi hDeredes esse dete eam, intueamini considerate et deside- ,

volumus, voluntati ejus in omnibus parea- rate eam. Illuc sint oeuli cordis vestri , ad
mus; si iu coelo desideramus frui pace,quan- pacem sese dirigat intentio vestra, ut omnia
diu sumus in seculo, servemus pacem. « Pa- qucecunque facitis hujus pacis cpice exsu- , ,

cemetunitatema nobis exigunt AngeH pacis. perat omnem sensum desiderio faciatis : in ,

Quidni maxime delectentur in his quae for- omnibus hoc intendatis , ut reconciliati pa-
mam quamdam civitatis suce reproesentant in cem habeatis ad Deum (2) in tempore et in
nobis, ut mirentur Hierusalem novam in aeternitate.
terra? Dico autemut quomodo civilatis ilHus
parlicipatio est in idipsum sic et nos idip- (1) D. Bern. Serm. i. in Nat. Virg. — (2) D. Bern.
:

2. in Vig. Nat. Doai.

(i) Lib. 1. de Ilxres. cap. 6.

PECCATOR.
SCHOLIUM.

1 cccator : i. Dcprctlatus ; 2. Mancipatus ; 3. De relapsu culpatus ; [\. Consue-

tudine invcteratus ; 5. Exca^catus ; 6. Induratus.

C€CC€€C€:C€€€f)C€€)€)€)€)C€)€)€)f)€)C€)€)€)i)€i)i)CC€)«)€€)€)€i)€)Cf)€)€)€)i)€)€)C€)C€€€€€)€'

CONCIO PRIMA. PARS. Hominis dignitatem ex proxi-

1.
mitate cum Deo commendat TertuHianus.
Nemo major nisi Christianus {i), qui potest Quid enim super hominem credas Deo pro-
considerari secundum naturam disciplinam ,
ximum ? (i) Gum enim Deus sit ens infinite
et gratiam secundum naluram perfectum causa et mensura finitae bonilatis
; ratione , ,

nobil.iatur secundum discipHnam creaturarum quae sunt effectus supremae et

;
fide , ,
commendatur; pergratiam vero sanctifican- primge causoe, quo creaturae Deo sunt proxi-
lem a Deo adoptaiur; ratione a miores eo majorem abiUomutuanturperfec-
,
beUua se-
cenutur; fide ab idololatria distino-uitur lionem .Inde taxanda est hominis dignitas, qui
•

gratiaet sanctilatc a fdlis diaboH

discnmina- non solum est opus et vestigium Dei, quem-
tur Chiislianus autem peccando
:
vilescit, admodum entia inanimata, vegelantia , et
depretiatur, et a trina illa dignitate
detur' animaha irrationaha sed etiam (non secus) :

batur sciliceta, i. Ratione 2.ReH(^ione- ac Angelus

:
est res et opus , et imago , et
; ,

3. Divina filiatione. ° '

similitudo. (2) Haec autem Dei imago in ho-

(«) Tert. L. dc Vixs. llxr.Z.

(i) Tert. L. 2. ad Nat. 6. — (2)Tert. L.S.adv. Marc.6.
 ;, ,,

PECCATOR. — CONCIO L 209

mlne ,
potisslmum In ratione , libertate et lis , omnia cum ratione tractare operarique

dominatione sita est. At proh dolor Ipse ! debet quem ideo alloquitur Tertullianus:
:

homo omnium flagitiorum auctor, non solum
opus Dei , 'verum etiam imago est ; et tamen
corpore et spiritu desciit a suo institutore (i):
peccando depretiatus est , et a sublimi illa
dignitate quodammododeturbatus, degene-
rans a perfecta Mentis ratione 2. Ar-
i.
Idque quofacilius intelligas ex teipso anle
recognosce, ut ex imagine et similitudine
Dei, quam haheas ettu in temetipsorationeniy
qui es animal rationale , a rationali artifice
factus. (i) Hominis naturam declarat Ter-
; tuUianus ejus quoque denotat operationem.
:

bitrii libertate ; 3. Imperii dominatione. Natura est animal rationale. Animal est ge-
Rationalis etiam Deus , et ratio in ipso nus per quod cum caeteris animantibus con-
prius , etita ab ipso omnia. (2) Ut rationa- venit ; rationaie vero est differentia essen-
lis, est principium rationis ratio autem
: tialis , qua in sua natura constituitur et a
usurpatur in divinis vel personaliter pro bestiis distinguitur,Deumque velut exem-
Verbo ab seterno producto , quod apud Grse- plar imago imitatur. Quod si ex
cujus est
cos Aoyos vocitatur quapropter de ratione
: Morali Philosopho id in quoque optimum est
divina personaUter sumpta sic fatur Tertul- cui nascitur, quo censetur [2)', naturahs ho-
hanus. Hanc Grcpci Aoya? dicunt , quo voca^ minis dignitas prsesertim in rationaUtate con-
bulo etiam sermonem appellamus Duplex in . sistit. Per hanc multum supra coetera ani-
nobis est sermo. Externus unus, ore et voce mantia subUmatur, Deoque, cujus imaglnem
prolatus ; internus aUer , in mente concep- defert,approximatur.Nam,utsubjungit prse-
tus et existens. Quanto ergo plenius hoc agi- fatus Philosophus, in homine optimum quid
tur in Deo , cujus tu quoque imago et simi- est ratio : hac antecedit animalia , Deum^
litudo censeris j quod liabeas in se etiam ta- que sequitur, Inde sapienter concludit :

cendo rationem, et in ratione sermonem (3), Ratio ergo perfecia proprium hominis bonum
Hic autem sermo divinus non est aUus nisi est ccetera illi cum animalibus communia
,

Verbum a Patre productum. Nam, ut sub- sunt. Sumit ibi Seneca rationem pro ra-
jungit ibidem TeiXvXWdiXwxs, possum itaque lionaUtate, quae est essentiale constitutivum
non temere proeslruxisse, et tunc Deum ante et distinctivum hominis. Ratio autem pro
unii^ersitatisconstitutionemsolum nonfuisse operatione usurpata est etiam propria ho- ,

hahentem in semetipso proinde rationem , et minis neque ullo modo bestiis competit
,

in ratione sermonem, quem secundum a se quae cum sint ex sua natura irrationales,
faceret agitando intra se. Hcec ^vis et hcec nequeunt rationabiUter operari.
divini sensus dispositio , apud Scripturas Homines autem per peccatum a naturaU
etiam in nomine Sophice ostenditur. Quid perfectione degenerant. Licet enim ratio-
enim sapientius ratione Dei ^ siue sermone? naUtatem non amittant,rationabiUter tamen
itaque Sophiam quoque exaudi, ut secundam non operantur , et operando contra ratio-
personam conditam. Ne autem termini qui- nem , Deum perverse imitantes, ad ipsum
bus utitur TertuUianus , infirmo proebeant non approximant, sed potius ab iUo elongan-
offendiculum , per sapientiam conditam X\xv. Cceterum a ratione tantuniabsunt, (pian-
inteUigit sapientiam genitam. Dumautemait tum ah ipso rationis auctore. (3) Ut autem
Patrem aeternum sermonem a se facere se- appareat quam irrationaliter dlversentur
,

cundum agitando intra se ,\y facere sumit peccatores , audiatur Regius Vates de se-
,

large, prout idem est ac producere. Pater metipso aiens Quoniam iniquitates mece:

enim per dictionem ab seterno producit in- supergressce sunt caput meum. (4) Caput est
tra semetipsum. Verbum quod est sapientia praecipua humani corporis pars , rationis ,
genita, sermo primarius ratio personaUs , sapientioc et prudentiae sedes iniquilales :

et secunda sanctissima? Trinitatis persona. autem Prophetoe supergresscX* sunt caput

Ratio adhuc in divinis sumitur essentiaUter ejus ita ut obruant rationem
,
qucv topice ,

pro operatione inteUectus tribus personis caput nuncupatur. Sic Patres gra^ci expen-
communi quomodo inteUigendus est Ter- pendunt proefalum Davidis locum in Catena
:

tuUianus : Quippe res Deiratio. Quia Deus apud Corderium. Quibus annuens Origenes
omnium conditor nihil non ratione providit, caput vocat , vim rationalem, cujus opcratio
,

disposuit, prfPordi/iauit{4): nihilnonratione peccati impetUtur pravitate , adeo ini(|uitas

tractari intelligique i^oluit: sciUcetab homi- liominem dejicit a mente ab intelligentia et ,

ne, qui cum sit Dei imago, utpote raiiona- a ralione. .S^wrt quemque fraus suiim scclus ,

(i)Tert. L. de Spcct. 2. —
(5) Tert. L. .idv. Prax. 5. d) Tcit. Lib. .idv. Prax. 5. —
(3) Fpist. 77. — {'^]

— {?>) Terl. ibid.

—(4) Tcrt. L. dc Poenit. i.
Te:t. Lib. dc l'(>.nii. 1. —
(4) rsaL 07.

V. »4
2IO PEGCATOR. — CONCIO I.

sua audacia^ de sanitate ac mente deturbat ,

se participandum, (i) Deum autem particl-
ut (lixit oliiuOrator llouiaiius. qua deturbantur per pant per ralionem , a
Neque tluulaxat peccalorem scelus a ratlo- peccatum, quod liominem ex rationali efficit
ne deturbat sed eum adhuc stultum
, et irrationalem.
ameutem efficit, ut asseverat ipsemet Deus Tertullianus diabolum Deo opponlt. Deus
apud Jeremiam : Quia stultus est populus homini rationem contulit , diabolus hominis
meus. (i^ Quod siucere de semetipso fatetur rationem pervertit; Deus homini largltus est
Propheta Putruerunt , et corruptce suntci- rationaHtatem ut rationahter operetur, dia-
:

catrices mece , a facie insipientia^ mece (2); bolus hominem ad peccatum inducit , ut ir-
nimirum a facie peccati quod insipientiam rationahter agat. Sed etenini a diabolo im^
vocat , quia ab insipientia procedit. Uti in missio delicti : irrationale autem omne delic'
Yerbo divino ratio est semper cum sapientia tum ; igitur a diabolo irrationale , a quo et
conjuncla , ita peccator ratione destitutus, delictum^ extraneum a Deo^ a quo est irra^
sapientia orbatur et insipientia laborat. tionale alienum. Proinde diuersitas horum
Unde Magnus BasiHus elucidans psalmistam, ex distantia auctorum. (2) Quadruplici argu-
ait Omne peccatum per stultitiamjit : nec mento utitur Tertullianus ut hominem ab
:

sapit nec mcntem habet qui peccat : quia irralionaUtate dimoveat

, i. Quia deHctum :

peccatum quod est recta^rationi et sapientia? est irrationale; 2. Quia dehctum, et conse-
contrarium peccatoribus intellectum quo- quenler irrationale a diabolo sumpsit exor-
,

dammodo tollit Et ideo quia deseruerant dium ; 3. Quia irrationale est posterius ra-
:

rationis auctorem , merito primi intellectus tionali, et extraneum natura? hominis. //r«-
perdiderant libertatem. (3) Dum ratio pec- tionale autem posterius intelligendum est ^
cando obruitur primus intellectus amitti utquod acciderit ex serpentis instinctuipsum
,

dicitur illud transgressionis admissum ; atque exin--

quasi alius peccatori succedat intel-
,

leclus brutorum sapiens

,
naturam, a pecca- de inolci^erit et coadoleverit in anima, ad ,

tis irrationabihbus haud dissonans , ad coe- instarjam naturalitatis,quia statim i/i naturce

lestia csecutiens ad terrena aciem figens , a primordio accidit. ^. Quia irrationale est
,

spiritualibus sensuales aHenum a Deo qui est rationaHs , et homini

peregrinans ,
post
voluptotes inhians. Quare animam rationa- contuHt veUiti suae imagini dignitatem ratio-
lem et spiritualem, sensuum blanditiis et nalem, quem insuper Hberi arbitrii perfec-
volupiatibus pene immersam sensualem nun- tione donavit.
cupat TertulHanus: Opinor sensualis est ani- 1. Dedimus animce libertatem arbitrii. (3)
ma' natura : et ut impressius dixerim , animce Ut autem docet D. Bernardus, « triplex nobis
aninia sensus est. (4) Adeo peccatum con- proposita est Hbertas. A peccato , a miseria
trariatur rationi, ut anima peccatoris, etsi et necessitate. Hanc uUimo loco posltarn
ex sua iiatura spirituaHs et rationaUs , velut contuUt nobis in conditione natura ; in pri-
sensuaHs et animaUs existimetur, el ita ho- ma restauramur a gratia ; media nobis re-
mo scelerosus ab iuteUectu et sapientia de- servatur in patria. Prima dicatur Hbertas na-
generat , ut non rationaUs, sed carnaUs vo- turae , secunda gratlae, tertia vitae vel gloriaj.
citetur. Caro quippe Jionio ejficitur, quando Primo nempe in liberam voluntatem ac vo-
scnsui carnis ratio subjugatur. (^S) Tuncemm luntarlam libertatem conditi sumus nobilis ,

non rationaliter , Secundo reformamur in

sed carnaliter op^ratur ,
a Deo creatura.
neque intellectu et sapientia in suis actioni- innocentiam nova in CUrlsto creatura. Ter- ,

hus dirlgitur, sed sensu et concupiscentia tio sublimamur in glorlam perfecla in spi- ,

ad ageudum moveiur: sicque a naturali di- ritu creatura. Prima Hberlas habet multum
guiiale degenerat. Nam ut belle ad propo- honoris secunda plurimum etiam virtutis;
, ;

situm fatur nosycUius quando aliquis pec- novissima cumulum jucundltalis. Ex prima
,

catorum felicitate deceptus ad eorum imita- quippe pra3Stamus ca3teris animantibus in ;

tioncm fucrit incilatus illico deprai>atur secunda carnem per tertiam

, mortem subjici- ,

n propria dignitate decidens. (6) Frater si mus. » (4) In praesentiarum non est sermo ,

rntionaltm cupis conservare perfectionem de Ubertate gratiae, qua poUent in via justi,
noli imitari peccalores, qui te suis sceleribus neque de Ubertate glorlse quam habent in ,
.

depravant,se(laiiollemeniis oculosad Deum, patria Beati sed de libertate a necessitate ,

qui est immutabilis ratio crcans mentes ad seu libero voluntatis arbitrio quod est natu-
,

rale cuilibet rationali creaturae. AHorsum

/0 Cap. - (.) Psal -7. - p) Euscb. Emiss TIo- (,n
Bern. Lib. 5. de Considcr. - (2) Tert. L. de
m.l. de Il>asch.
. .
.
- i) Uh de Car. Ghr . . _
(5) D. ^^ ^g,
jy
_ (jj ^^^^,^ ^. de An. 2a. - (4) Tract. de Orat.
Greg. in L. ..Heg. i5.- () In Calen. l'at. Graec.
^^ Lib. Arb.
 :

PEGGATOR. — CONCrO I. 211

libertatem Inclifferenllae adversum baereticos voluntalis causa et quantumvis diabolus :

propugnavimus (i), quae nullo modo tollitur voluntatem instiget ad peccandum, nuUam
pergratiam,duodecimqueadhucrationes sub- tamen infert peccandi necessitatem quia
ministravimus queis probatur convenientissi- quandiu libera manet voluntas , resistere po-
mum fuisse ut Deus homini illara largiretur test peccato neque peccat nisi quia libera :

liberi arbitrii indifferentiam. (2) Nunc autem est ad resistendum , et non resistit. VoUmtas
dicendum est cum Tertulliano imaginem Dei autem ratione illustrata , libera semper ma-
in homine potissimum in Hbero voluntatis net nam , ut philosophatur dubius Augus-
:

arbitrio sitam esse Liherum et suiarbitrii^ tinus , « arbitrium ab arbitrando rationali

:

et suce potestatis imenio hominem aDeo iU" consideratione, vel discernendo quid eligat,
stitutum , nullam magis imaginem et simili- quidve recuset , puto quod nomen accepit
tudinem Dei iji illo ajiimadvertejis quam ejus- Vel ideo dictum hberum quod in sua sit po-
modi status jorjjiajn. Neque ejiim Jacie et testate positum , habens agendi quod velit
corporalibus lineis , tam i^ariis in genere hu- possibiUtatem , quod est vitalis et rationaUs
majio , ad uniforjjiejji Deum expressus est; animae motus(i): » inde concludit verusAu-
sed in ea substantia, quam ab ipso Deo tj^a- gustinus : J^olutitate ergo peccator, (2)
xit ,id est ajiijnce , ad fonjiajn Dei J^espoji- Ad majorem prcefatorum inteUigentiam,
dejitis et arbitrii sui libertate et potestate trina distinguenda est peccali causa. Persua-
,

sigjiatus est, (3) TertuUiano assenlitur D. siva, incUnativa et effectiva. Persuasiva est
Bernardus , qui postquam varios exquisivit diabolus qui per modum inducentis, et in- ,

modos quibus anima rationaUs divino Verbo terius instiganiis concurrit duntaxat ad pec-
potest assimilari , et hanc simiUtudinem in catum. IncUnativa, estappetitus inferior seu
ejus simpUcitate , immortaUtate et beatitu- sensitivus , qui mediis passionibus rationem
dinis capacitate constituit, iUico subjungit obnubilat , et voluntatem ad peccalum in-
:

« Nec enim minus insignem , similemque clinat.Ut autemanimadvertit D. Augustinus,

minus Verbo, animam facit , et forte etiam « motus appetitus ante peccatum in paradiso
plus , arbitrii Ubertas. Haec est plane divi- vitiosi non erant non enim contra rectam :

num quiddampraefulgens in anima, tanquam voluntatem ad aliquid movebantur ; unde

gemma in auro. (4)» necesse esset eos ratione tanquam fraenis re-
Verum j^ationalitatem , intellectualita" gentibus abstinere. » (3) Post peccatum vero
teniy arbitrii libertatem; quce omnia natii>i- et in statu naturoe corruptte,passionummotus
tus anijnce conlata, idem qui in primordio adeo sunt effroenes et inordinati, ut nisi
invidit , jiujic quoque obumbrat, atque de^ ratione fraenentur et regantur,a bono operan-
pj^avat, quojjiijius aut ultro prospiciajitur , do avocant, et ad malum faciendum solli-
aut qua oportet administrejitur. (5) Quod citant , ut experimento doctus fatetur Pau«
operatur duobus potissimum modis. Primo lus Scio quod Jion hahitat iji me^ hoc est in
:

imaginationi objiciendo irritabiles formas , carne mea, hojium. Nam velle, adjacetmihi;
ex quibus homo commoveatur, etad pecca- per/icere autejji honujji jiojiijiuejiio.Nojt enijji

tum inducatur. Secundo commovendo ap- quod volo bonwji, hoc facio , sed quod Jiolo

petitum sensitivum , eumque concitando ad , hoc ago. (4) Tandem causa

jjiahwt effectiva
aliquam passionem , ex qua sequatur pec- completiva peccati , est depravata volun-
et
catum. Licet autem diabolus suadeat pecca- tas libere consentiens motui inordinato ra-
tum et ad illudinducat, sive repraesentando tioni contrario, ad quem movetur ex incU-
phantasiae formas imaginarias, sive commo- natione appetitus inferioris seu sensitivi. Uti
vendo appetitum ad aliquam passionem , enim voluntas est recta , bene ordinata , et
principaliter tamen et directe non est causa consequenter principium actus meritorii ,
peccati,quia , ut docet D. Augustinus, vo- quando movetur secuiidum rationem , ita
luntas est qua peccatur, et qua recte vivitur. est depravata , mala et inordiiiata , quando
(6) Et utaUorsum fatur Hipponensis antistes , movetur contra ralionem; quia jicc
pcccatujn,
peccatum est adeo uoluntariujJi , ut nullo Jiec recte factiun ijjiputari cuiquani jrcte po-
modo sitpeccatujn, si non sit voluntariuni. (7) test , qui jiihil feccj-it pj-opria voluntate. Est
Voluntas autem non subjicitur diabolo , ne- igitur ct peccatuju ct rcctc factujn in lihcro ,

que ab illo moveri potest , cum ipse non sit voluntatis arbitj-io (5), quam ad peccandum
. uon cogunt, vel necessitant inordiuati pas-
(i)Tcrt. Pracd. Tom. 3. Tract. de Gratia Conc. [4 siouum motUS.
*— (2) Tert. Praed. Tom. 1. Tract. de An. Ualion.
Conc. 1. —(3) Tert. Lib. 2. adv. Maic. 5. — (j)
——
(i) D. Aug. L. ». llypopnost. (a) L. dc Vcr. Rellf?.
Serm. 81. in Cant. — Tert. L. de An. 38.
(5) — (0) L.
^^^ , j_
— "("^) L. 4. Civ. ir;. (i) Hom. 7. — \^) t).
I. Retrdct. 9.— (7) Lib. de Ver. Uelig. i4. ^Vug. L. 83. Qu.cst. qu.a-i.
14*
 ,,
;, ,

212 PEGGATOR. — CONGIO I.

Verum concuplscentla et appetitus

llcet tas certe quce diun serpit in carne , in venis
inferior subdatur voluntatis imperio ,
juxta conditur in medullis ^ cestuat ^ intrat ossa ,

istud Geneseos « Sub te erit

: appetitus fervet in sanguine , in vitiorum frenesim
tuus,
et tu dominaberis illius (i): » hoc est, ut ex-
sic erumpit. Fragilitas fehris naturce ^ lan^
guorum mater , genitrix passionum : quce
pendlt Glossa, in potestate tua erit appetitus
nobis jus necessitatis imponit et ubi necessi-
tuus sensitlvus , quia liberi es arbitrii: ideo-
que non peccatumtibi, sed tudominari debes tas , non voluntas : uhi extat de conditione
peccato vel , sub te erit appetitus tuus, ne capti^itas, judicium de potestate non constat,
:

illi pnvbeas consensum ; et tu dominaberis Fragilitas per quam padit homo , non quo
illius, nullo modo procedendo ad actum ini^itat i^oluntas , sed quo necessitas du-
sed internum etiam anlmimotum rejiciendo. cit. Audi Apostolum dicentem^ non quod
.Aitamen tanta violentia inordinati concupis- polo hoc ago. (i) Fuse describit Ghrysologus
^

ceuliae motus voluntatem pulsant, ut ejus quantum inflammet corda et corpora nostra
alliciant consensum et Ubero arbitrio ali-, eoncupiscentias ignis; et quanta velut neces-
quam peccandi velut necessitatemimponant. sllate ad se alliciat voluntatem. Itaanimay
Per arbitrli libcrtatem factum^ ut esset homo miro quodam et malo modo suh hac voluU'
cum pcccato sedjnm ^ poenalis uitiositas suh' taria quadam ac male lihera necessitate y et
secuta , ex libcrtate fecit necessitatem. (2) ancilla tenetur et lihera : ancilla ^ propter
Necessitatem liberam, et hbertatera quasi necessitatem : lihera^ propter voluntatem ;
violentam agnoscit D. Augustinus, et incom- quod magis mirum^magisque miserum est; et
posslbilia velut componit, dum in peccatore ciuo lihera : eoque ancilla quo rea: eo rea , ,

inevliablle Uberum, spontaneum, violentum, ac perhoc eo ancilla , ^mo lihera (2) Hbere, ,

arbiirium coactum et indifferens necessa-

, et non coacte, sese subjiciens concupiscen-
rium agnosclt. Llberum oritur ab hominls tiaeimperio, et peccatorum tyrrannidi quae: ,

voluntate, necessarium vero vel ab objectis 3. Obinveteratam consuetudinem, quamdam

sensibllibus , vel a concupiscentlae a^stibus , necessitatis speciem imponunt voluntati , ut
vel al) inveteratis scelerlbus i. Objectasen- ex pubHca illa et passim obvia D. Augustini
:

siblHa quoe externls sensibus deleclabiiia ap- confessione comprobatur Suspiraham liga- :

parentjphantaslam concitant excitata phan- tus^ non ferro alieno y sed meaferrea volun-
;

tasia voluntatem ad consensum solHcitat tate : uelle meum tenehat inimicus, et de eo

prajstlglata voluntas objectorum blanditiis mihi catenam fecerat , et constrinxerat me,
sensuum faUacils concupiscentiae stimuHs
, Quippe ex voluntate perversa jacta est li-
peccalo Hberum prael^et assensum cum eo bido, et dum servitur lihidini facta est con-
,

consueludinem faclt iUIque quadam velut suetudo, et dum consuetudini Jion resistitur,
,

necessltate adhiuret Jta nescio quo prauo et jacta est necessitas ; quibus quasi ansulis
:

miro niodo ipsa sibi voluutas peccato quidcm cjuibusdam sihimet innexis ( unde catenam
in deterius mutata necessitatem facit ut appellaui) tenehat me ohstructum dira seri^i'
, ^

nec necessitas cum uoluntaria sit , excusare tus (3) quae peccatorem tum a Hbertate , ,

valeat vohintaiem : nec voluntas cum sit il- tum a dominatione deturbat.
Iccta^ excludcre neccssilatcm. Est enim ne- 3. Dedimus animce dominationem (^i) C[\i^m
cessitas hcec quodammodo voluntaria. Est constiluit Deus molitionis suce reginam (5);
favorabilis vis qucedam premendo hlandiens^ hominemque ex corpore et anima composi-
et blandiendo premens : unde scse rea vo- tum, animaHum effecit dominum ejus im- ,

luufas ubi seniel peccato consenserit , ncc perio subjiciens volucres coeH , pisces marls
cxcutere jam per se , nec excusare tamen et animantia terrae, ut refertur in primo Ge-
ullatenus de ratione queat.(6) 2. Voluntarianeseos capite, et in hac dominatione non-
nuHi imaginem Dei constituunt hoc autem
iUa necessitas a concuplscentl.ie procedlt iUe- :

cebris. Quod eloquenter declarat Ghrysolo- domlnium plenura etperfectum erat inhorai-
gus elucidans ApostoH verba « Video aHam ne innocuo tum quia mira pollebat solertia
: :

Jegem in membrls mels , repugnantem legi ad bestiasedomandasetcicurandas, tura quia

menlis me:e, et captlvantem me in lege pec- ex pecuHari Dei providentia beUuae et bruta
call quaeestinmenibris mels. (4))'Hujusmodi ei ad nutum parebant, sicut modo domestica
autem iex repugnans ratloni et voluntatem et mansueta animaHa. Ideoque quandiu ho-
captlvam ducens ad peccatum , est concu- mo innocentlae servavit statum, tandiu bel-
pisceniia Quam bealus Apostolus anhelare
: luae etiam ferocissimae ejus agnoverunt domi-
in humanis visceribus sic denlorat. Franili"
' ^ (0 Chrysol. Serm. 4f. — D. Bern. Serm. 81. in
(2)
^ ,

(i) Cap. 4. — (2) Lib. de pcrf. Just. — (3) D. Bern. Cant. — (5) Lib. 8. Conf. cap. 5. —
(4) Tert. L. de An.
Serm. 81. in Cant. — (i) Uom. 7. 22. — (5) Tert. L. de Kes. Carn. 9.
 , , ,,

PECCATOR. CONCIO I. — 2i3

nlum, elque Llande famulatse : sol cognoi>it sunt. At mox quia eo moiiente contremuit
ut Deo inobsequens exstith, servitutis suae quia lucis suceradios abscondit. {i)QhY\s\\dim
excusserunt jugum , neque homini nisi coac- quoque rationis suae abscondentes luceni ,
tae et per vim obtemperant et ministrant Deum supernaturaliter perfidem agnoscunt. :

Quodautemnunc terrori nobis suntbestice, et D/os dejlnimus Deum primo natura cognos-
timeajnusy et dominio exciderimus , hoc fecit cendum , dehinc doctrina recognoscendiim :
peccatum:namabinitioresnojiitasehabebaty natuj^a , ex operibus ; doctrina , eoc prce-
sed timebantyCt tremebant bestice^et suspicie- dicatiojiibus (2) prophetarum et aposio-
^«/2^eZo/?2i/iM/?2(i);nuncautemtantumabestut lorum. Siquidem suse veritatis Deus tan-
homini sceleroso et Deoinobsequentiobtem- tos habuit testes y quajitos fecit prophe^
perent, quin imo illum oderunt, persequun- tas (3), quot habuit apostolos , evangelis-
tur , impugnant, et expugnatum crudeliter tas, prsedicatores,in veteri etnovo Teslamen-
dilacerant. In J^eos jnajestatis et publicos to , et quod est prorsus admirabile , quot
hostes omnis hojnb jniles est. (2) Adversus sunt in universo m\mdo Christiani. Nam
homineni Deo rebellem armantur bellua^ Deum cuilibet Christianus , et ijwenit^ et
cum eoque praeliantur tanquam milites Dei ostejidit , et exijide totum quod in Deo quce-
vivi , persequentes peccatorem reum, non idtur^ re quoque assigJiat. (4) Inde coUigenda
regiae , sed divinae majestatis, merito detur- est peccatoris iniquitas, qui Deum naturali-
batum a dignitate , quani habebat tum a na- ter, et supernaturaliter cognitum non agnos-
tura lum a disciphna.
, cit , neque christianas veritates credit.
TTr>AT>c z> 7' z X' ' 2. JVon omnium est cj^edere , quod Chris-
' *

II. PARb. neli£fionis chnstiajice sacra- ,. . /f\ t . •. . 1 .• •

/Q\ , • ?•
/: j 11 j iiajiorujn est. (5) Inter veritates chnstianas,
• •

//2e/z?w/?2 (o) tria potissimum a ndehbus desi- , •^•^ j- •. 1 •

t , ^ • 1 •
1 1 » • j- • • . quaedam respicmnt divmitatem , queeciam
derat, queis ab idololatris
1
discnmmantur. /^,1 i ^. , . ^ . •. •

TA ^ .• • Christi humanitatem, ut nativitas , passio ,

Nam verum Deum
•
TVT 1 .. 1.
colunt, christianas veri- f
'••• ,A,
1 ^•iiw- resurrectio Dommi
r^
quaedamj •

a malo avo-
• •

;
tates credunt, idoiolatriam reiiciunt. At pec- r .• ^ . . r • •

cant , ad bonum stimulant , ut judicmm

, i
31. -TT •

catores idololatrae , i. Verum Deum non

TA -^

1 ' .
v i. .•»
beatitudo. Lhnstia-
r^i
. »• /.
7 •

^i ^ . . ' ultimum, miernus, coeh

as^noscunt ; 2. Christianas ventates non cre- '.,1 v
j^
dunt; QD. Tj
.
Idololatnam admittunt.
•.. * 1 1
•
1
•

ni omnes iUas ventates credunt

c i rr^
j .

^
r\
i. Uua? di-
n
•

• • • 1 -
:

Vi ^- .• .• .•
1 • • • gnoscuntur nde Irmitalis , ot^^^/^^/ifl^a z/i /^rt-
I. Christiani vaticmati sunt a prophetis ° , r-i- . o '^ c ^ ?^^ nu *• - -

r, -^ ^ rr !• • ' • • • trc ct rilio.et bpii^itu bajicto. (o) 2.Lhnsti

.
Deumasnituri etonmiofticio relis^iojiismo' ^ '
S .^ .
* 1
f /\ w r •j i^u .• • • • mystena submisse credunt , quantumvis ..

secuturi. (A) Dupiici modo Chnstiani verum

s
-^ .1 -v -r • . .• • •

T^ 5 . . V. . sensibus contraria, et rationi impossibiha

Deum agnoscunt,
o et naturaliter, etsuperna-
^
., /^ •/? ^ n
videantur. Crucihocus est Dei riLius : noji
uf- •

T ^ v' .' j. .

turaliter:naturahter, per rationisdiscursum; 7, j j . n/r * ./^

.. 'r^, .
i^ . pudet. quia pudendujii est. Mortuus est Uei #

supernaturahter.per fadei iumen.Cuncta quse ^ ^

.
*^ 1 j TA
in mundo produxitDeus, rationemducuntad
1 ^ 1 ^ •
't?.;. j-f? *
Filius : prorsus credibile est . quia uieptujji
. • •

^ / wV- q t j- u-^ .J •. •

^ . ]• .7
notitiam Dei, qui tajitis opejnbus Jiotitiajn
.... . • est. (7) Fandem , 3. Judicmm ultimum , in-
-^ i -i
i

termmabile interni supphcmm

. r t » */
et intermi-
• • • • •

.•

....
fl\\\
•^
suiarmavit. (5) Quot
> ^ ^
sunt mundoj
creatu-
..
m , ., j
nabilem credunt , r t^ ^ „ /^
coeh gioriam. Itaque ride-
i
•
,

.
t^ 1 • • • 1

rae,' tot sunt voces aite Dei existentiam de- r\ /• * * ^t ^r. -

prcedicajites ludicaturujji: et ge-

i-
mur. Deum .

cantanles non sine testimonio semeiipsum

: 7 * •„ ^^Z...i • .
''
•

,. u 7 . r, .
... u . ^ 7 • hennajjisi cojnminemur.quce est igJiis arcajii
rehquit. nabet Deus testunojiia totwn hoc ,. j
•*./ ^^ .„:, ,,..,.;„,/,
1, . .^. subtejraneus , ad pcenam thesawus pj^oinde
. .
,
quodsujnus . et iJi quo sumus [b) \ nimirum , ;. ' ' ^„^ /•,.,,„ ,,^,.,;„^ ,
decachijuiajnur : et si paj^adisujn nomuie-
.
^ .
' i . ^ .' '
.

cuncta entia creala quae in universo conti-

,
^^^^^ ^^^^„^ ^;.^.,^^ amcenitatis recipiendis
nentur; et insuper ipsemet homo, qui est
^„„^,„^„„, spiritibus destinatum (8), s.ulti
parvus
^ mundus et brevianum totius uni- » ^ •.,• ^...., „^., /,^1.,,^,
non solum ao . •

et insanientes exislimamur
.

TH .
T^ • . 7 ? 7 1
:

versi. \Lt qu\£L Deus ita credendus co/ejidus- ^ .y^ ^i^r^.., « ,.^^^of,..;K.,c r,..;
^ ,, ,. ,. .,7 Gentilibus , sed etiam a peccatonbus
,
qui . . . ,
que est ut discipluia disposita
,
^
est Lhristia^ ., ,. ^ ^.,^.o^.„;.„ ^..^. mo-
qucc «^,^ . , .
^
/ N TA !• veritates chnstianas, pra:serlim
' 1 .

norum. (7) Deura humanatura etiam coeh et fabulosas pro- ^^^ componunt , fictitias et
eleraenta senserunt. Ut emra ait Magnus
elamant: « Male viventes nefuturorum metu
GveEonus.
o omnia quippe
II
elejjiejita auctorejn .
^, r ^ ^ ^- ...»..,, «^..c, 0,1^.0 dK;
1 .'
rr • 1 • et exspectatione crucientur, persuadeie sibi
suum ut enuji de eis
,,,
quiddam
uenisse testata sujit.
usu humajio toquar. Deujn /uuic
, ,
7^7 1.^ ^^,
omni studio curant,
,
. *

j^
,

de ,^^,,^.,i;c
pecctiiis
,. .
,'„^^
. r 1 ^ J:^^
talsa
.
esse
.,«„,..^
nempe
^,^,,,;^ nn'^»
omnia qua3
^ ,, / ',, . nostra reheio continet :

coeii esse cos^nouerujit. quia stei/am protuuis 1 ^. r^:.r.....^ /t siiniii-

cl.nli;. •

o ', '
. I 7 . de resurrectione ludicio lutuio ct , ,

miserunt : mare costio^it ^w/a suu ^p/ajitis \ •

•
„.. 1; i;.,^,,.;-»
sicque enormior peccaiuh hcentia
, /
.
^ ,
^
, , / .
,
' . bus (Q) : »
,

ca/cabue ^^^
eius se prcebuit : tejra cos^nouit ,
^ „ .^^, ry. . t 1« xi.m
I. adv. M.1IC.
(1) Ilom. lo.in Evanp.— (a) Tert.
' i? , , / n
•' L.
(i) 9. in Gen.
D. Chrysost. (2) Tert. Apol.2. Hom. — iS. —
(5) TcMt. Lib. 2. adv. Marc. 5. (1) Trrf. Apol. —
— (5) Tert. L. 4. adv. Marc. 2. (4) Tert. L. 3. adv. — 46. —
(.5) Terl. L. dc An. 6. (6) Tert. L. de
H.Tpt. 6. —
Marc. 6. —
(5) Tert. L. i. adv. Marc 11. (6) Tert. — — (7)T<;rt. L. de Carn. Chr.— (8) Tcrt. ApoL^;. (yj ^.
L. 1. adv. Maic. 40. (7) Tert. Apol, a3.
— — Chrysobt. in i. Timoll». 1.
 ,,

2,4 PECCATOR. — CONCIO I.

est fidel naufrnf^Ium , iit asseverat Aposto- Sumina offensa penes Deiim idololatria
3.

lus : Quidam renellenteshonam conscientiam (i) est,quia non solum Gentiles falsos cole-
tiaufragaverunt circajidem. (i) bant deos sed etiam Israelitae ut plurimum
,

Clemens Alexandrinus probos Christiano- erant idololatriae addicti « Nam et secun- :

rum mores divinam pliilosophiam

,
nuncu- dum Scripturarum divinarum memorias,po-
pat Qucc est
:
secundum traditionem dii^inam pulus Judaeorum, derelicto Deo, idoUs servi-
philosophia (2) : inde concludit Qua su- vit , et Divinitate abrelicia , simulacris fuit
:

blata videtur fabula Salvatoris ceconomia. deditus, dicente populo ad Aaron Fac no- :

Cluistiani scelerose viventes totam Christi bis deos qui nos antecedant. Quod cum ex
disciplinam, veUit inanem fabulam existi- monilibus feminarum , et annulis virorum
mare videntur. Si enim ultimum judicium aulum fuisset igne conflatum, et processis-
crederent , si inferni supplicia vera exisli- set eis bubulum caput, huic figmento uni-
marent, si interminabilemcoeli beatitudinem versus Israel,relicto Deo,honorem dederunt,
sperarent , si Ecclesioe sacramenta Deique dicentes Hi sunt dei qui nos ejecerunt de :

mysierla pro dignitate reputarent, non sic terra iEgypti. Sic namqueposterioribus tem-
viverent ac si fabula) forent ac fictilia poeta- poribus quibus reges eis imperabant , et ,

rum commenta. cum Jeroboam vaccas aureas et lucos cole-

Sapiens timetet declinat a malo (3) ; quia bant , et Bahali se mancipabant unde pro- :

de longe prospicit , et futura contemplatur : batur eos semper idololatriae crimine reos
L\\\\d.sapieniis oculi incapiteejus, (4) D. Ber- deslgnatos ex instrumento divinarum Scrip-
nardus expendens ista Moysis verba « Uti- turarum. » (2) Plures afferunt rationes Scho-
:

nam saperent et intelligerent, ac novissima lastici et Patres , quibus Verbi incarnatio-

providerent, » (5) Christianum alloquitur: Si nem, quoe humanae mentis aciem superat,
sapercs qucu Dei sunt^ intelVgeres quce mun- persuadeant , utilemque , idoneam et quo-
(//
;
provideres qua; inferni : projecto injer- dammodo necessariam ad humanam salutem
num horreres f superna appeteres ^ quce ad ostendant. Inter quas non minoris momenti
manum sunt contemneres. (6) Quam vere mihi videtur convenientia Cyrilli Hierosoly-
dicit TertulIIanus , nemo sapiens nisi fidelis mitani Reliquerant homines Deujn^ fabrica- :

(7) , qui mundum contemnit, infernum me- verunt idola : Deo itaque in humana figura

luit , coelum magnifacit , et fidei veritates falso adorato , Deus vere homo factus est
credit. Nonsapiens, sed stultus peccator qui ut soheretur fa!sum.{V) Homines falsos co-
scelerosam vitam ducens , christianas veri- lebant sub humana figura deos ut autem :

lates fabulosas credit: et ut fatur D. Augus- mortales ab errore et idololatria revocaret

tlnus , criminose vivens Deum calumniatur : Dei Filius, humanam assumpsit naturam ,
Quando aliquid mali facis , Deo calumniam seseque in humana forma tanquam verum
//^^'^//^«/'/^(S), cuncta fidei mysteriapro nihilo Deum hominibus adorandum praebuit , ut

ducens, et velut figmenta contemnens Sem- veritate solveret falsitatem , et religionem

:

per humana gens male de Deo meruit^ primo veri Dei docens , idololatriam et falsorum
quidem ut inojficiosa ejus , quem rum intel' deorum cultum destrueret. Quod ipsemet
ligerct ex parie^ non requiswit ; s. d et alios asseverat Christus : « Ad hoc natus sum, et
itisuper sibi commentata est quos coleret : veni in mundum ut testimonium perhibeam
deJiinc, quod non inquirendo innocentice ma- veritati; » (4) et si inquiramus a dilecto Dis-
gistrum ei nocentiu^ judicem et eocactorem ^ cipulo, cur divinum Verbum humanatum
,

(jninlhus vitiis et criminihus inoleuit. Cccte- est , respondebit « Ut dissolvat opera dia- :

riun si rcquisisset sequebaturut agnosceret^et boli. (5)» Praecipuumautemdiaboliopus est

rccoguituni ohservaret , et ohservatum pro- idololatria
^ ,
quam evertit suo adventu Do-
pitium magis expcriretur quam iratum. (^g^) minus , cuique in baptismate renuntiant
,

En verum scelerosi et peccatoris specimen , Christiani. Ne quis argumentari nos putet

qui Deum, cujus fidem in baptismate susce- ad principalem auctoritatem convertar ipsius
perat , non recpiisivit , sed ejus metum a signaculi nostri. Cum aquam ingressi chris-
corde suo rejecit, ut liberius viiiis et crimi- tianam fidem in Jegis suce uerba profitemur
uibus vacaret, Deique indlgnationem provo- renuntiasse nos diabolo, etpompce^ et angelis
ravit falsos sibi fingens deos , et idololatriam ejus orenostro contestamur. Quid erit sum-
,

admillens, quo gravius Deum offenderet. mum atque prcecipuum, in quo diabolus ct .^

pompce , et angeli ejus censeantur

,
quani
^-'''°"'
— ^FrT-r^^
Kccie». — a.
''
k/iI^/'
(5) Dciitrr. 02.
^'''^'
— ~,r?lSerm, '^* idololatria ,
'
ex qua omnis immundus ct ne-
(4j (6) 2. irj
•*

Fest. SS. Apost. Pet. et Paiil. — (7) Lib. Pracsc. IIa:r. t t j c » \rr ^ \ i„ t.,j
— ^' Iracl. 39. in Joao. —
/ > . 1

— (5)uJoan.3.a
.

i>. [o,
'' (<»}lcrt.
^j; Anol.4o.
Av.li. ^i^jui.iiu,
— /z^ /^ . u
(3) Catccb. 11.
— //>
(4)
i
Joan.
o
i8.
/c\ i
 :, 5
,;

PECCATOR. — CONCIO I. 21
qitam spiritus ? (i) Ne Christlanl professio- Venerem, Cererem Proserpinam aliosque , ,

iiem suam rescindant , idololatriam fugere homines rriminosissimos Judsei supremum :

tenentur , propterea Apostolus inclamat dederunt honorem vitulo ex auro confecto

Fugite idololatriam : quce communio Christo aliisque idolls inanlmatis. Muhae adhuc na-
et Belice? et icleofugite; longum enim di' tiones in India OrientaU et Occideniali , dcE-
vortium mandat ab idololatria, in nullo pro^
rnones colunt, et apud Christianosadhuc ido-
xime agendum. (2) lolatria vlget Na/n ethodieextra templum^et :

Post ejeratam tamen in baptismale idolo- sine idolo agi potest{i),el de factoagitur quo-
latriam , plures de idololatria culpari pos- tlesde facto lethale patratur peccatum. PIu-
sunt : nam praetereundo quod haeretici sa- res ex Gentihbus crIminibusaddicii,deossce-
cramenlo baptismi inltiati , idololatrise sunt leratissimoscoleresimulabant,uteorumexem-
addicti , docet enimTertullianus ISequeab plo sua auctorarent facinora
: nam hos qua :

idololatria distare hcereses cum et auctoris dementia dcos ci^ederent, nisi quia criminum
,

et operis ejusdem sint , cujus et idololatria: desiderio amore scelerum possidentur ? cri-
Deum aut Jingunt alium ad^ersus Creato- minum deos ejcoptant habere criminosos
rem , aut si unicum Creatorem conjitentur, qui peccare cupit, peccatorum colit et vene-
aliter eum disserunt , quam in vero est. Ita- ratur auctores. Hinc est quod P^eneri adulter
que omne mendacium quod de Deo dicunt ^ inservit; hinc est quod se Marti crudelis ad-
quodammodo genus est idololatrice (3) Prse- didit (2) hinc est quod Jovem superbus ve-
. :

lermisls, inquam, hseretlcis , cuncti peccato- neratur , Plutonem colit avarus , Bacchum
res et scelerosi idololatriam admittuni.Quod ebriosus honorat, Mercurlum jaudat latroci-
hacratiocinatione probat Tertulllanus Cum nia exercens alii tandem ut solulius In ne-
: :

universa delicta adi^ersus Deum sapiat , fandavitiadiffluerent, «solem et lunam, deos

nihil autem quod adf^ersus Deum sapiat non putaverunl. (3) » Cum aberraverint quidam
dcemoniis et immundis spiritibus deputetur ab uno Deo, alii quidem solem ponebant^ ut
quibus idola mancipantur sine dubio idolo- occidente sole^noctis tempore sine Deo essent;
^

latriam admittit quicuncpjLe delinquit : id alii vero lunam ut in die Deum non habe- ,

enim facit , quod ad idolorum mancipes rent. (4) Jacturam Dei fecerunt ut majorem
pertinet. (4) Guncta delicta licet inter se spe- haberent peccandi licentiam ; ne peccandi
cie distincta et variis nomlnibus dlscrimi- libldinem numlnis continentia continerent ,
nata in idololatria tamen continentur , et elegerunt aliquando esse sine Deo vindlce
,

in idololatria expunguntur. Nam etsi suam delictorum. Lunoe suos deferebant cultus,
speciem tenet unumquodque delictum , et si ut de die nefandis vacarent sceleribus so- :

suo nominejudicio destinatur, in idololatrice lem venerabantur , ut noctu impudentius

tamen crimine expungitur (5) ; ut ab enume- insolescerent , adeo temporarlus atheismus
ratlone ibidem demonstrat Tertullianus, qui patrandis enormiter facinoribus favet et pa-
postquam idololatriam recognovit in horal- trocinatur.
cidio , adulterio ,
Idololatras Gentiles, In inferno cum ipso
stupro, fraude , ambltio-
ne, superbia, vaniiate, libidine, gula, ebrle- Jove et ipsis suis testibus in imis tenebris
tate, injustiiia , caeterisque crimlnibus, con- congemiscentes (5) contemplatur Tertullia-
cludit Itafit , utomiiia in idololatria, et in nus. Jovis socii erunt adhuc pluresChristlani
:

omnibus idololatria deprehendatur. Ex An- idololatricTe addlcti : intolerabilla namque

gelico namque Doctore , « idololatrla est inferni tolerabunt suppllcia, et si quis eos
quando honor soli Deo debltus impendltur inierroget, quare tanta patiuntur supplicia,
creaturoe. (6) Superbus autem debitumDeo respondebunt Idola mea fecerunt hcec. (6)
» :

honorem impendit honoribus , lihidlnosus Idolum vanltatis , dicet superbus me ad ,

venerels voluptatibus , avarus divitils el opl- putei abyssum dejecit idolum voluptatis ;

bus , et quilibet peccator suis vitlis et cupi- dicet lihidiniosus , me gehennae addixit in-
ditatlbus. cendils ; idolum auri et argenti dlcet ava-
,

Principale crimen generis humani, sum- rus, me ad summam redegit egestatem et ,

mus seculi reatus idololatria. (7) Nam Gen- coeli privavit gazls ; idolum peccati , dicet
,

tiles venerati sunt Jovem , Neptunum, Bac- quivls peccator, me dedlt socium poenaruni
chum , Plutonem , ApoUinem , Mariem diaboli , cujus fiHationem adoptioni divinaD
Mercurium , Junonem, Dlanam, MiuerYam, pra;tuli.

III. PARS. Mafinum profecto est discri-

Tert. L. de Spect. 4. —
(2) Tcrt. T. de Cor. Mll.
" *
(1)
10. — (3) Lib. dc Praesc. Hncr. 4o. {\) Tcil. Lib. dc — (,) Xcrt. J^. dc Idol. 3. — (2) Chrysol. Scrm. i55. —
Idol. I. - (5) Teit. ibid. —
(G) 2.2.qu. y/,. a. i. (7) — (S) Sap. 1.1. — (4) Cypril. Hieros. Catbccb. 2. — (5)
Tert. Lib. de Idol. 1. Xcrt. L. de Spcct. 3o.' - (6) Isa. 48.
 ,^,

21(5 PECCATOrx. — CONCIO I.

men inter justos et peccatores. Jusii sunt primaTrinitatis persona, neque mitti, neque
filil quos per suam
Dei gratiam acloptat. donari ^oltsi, Si qiiis diligitme, Patermeus
,

Itaniic ut certum esset nos filios Deiesse, diliget eum ^ et ad eum veniemus ^ et man-'
misit Spiritum suum in corda nostra claman- sionem apud eum faciemus. [i) At mox ut
tem : Ahba pater. (i) Peccatores vero sunt homo peccat lethaliter, gralia sanctificante ,
filii diaboli quod docet Apostolus cuni di-
: ,
et charitate denudatur, Dei filiatione priva-

cit Fuinius aliquando natura fdii ircn , non

:
tur ; ab eo divina Trinitas recedit, diabolus
cjc ea natura quce ex Deo est ; sed ex illa ad eum accedit, in sceleroso illo inhabitat
quani diaholus induxit, Pater et ipse cogno- qui suis criminibus sese Dei habitatione prae-
minatus : Fos ex patre diaholo estis : ne ti' buit indignum. Ut enim ratiocinatur D. Hi-
meas et illi proprietatem naturce alterius larius , omnis in quo peccati uoluntas est ,
adscrihere, posterioris et adulterce ,
quem le- Deo vacuus est et uhi Deum non est , illic
:

gis auenarum superseminatorem , et frU' diaboli locus est : qui insidians atque ohsi'
mentarice segetis nocturnum interpolatorem, dens , uhi adeundi opportunitatem /lahuerit,
(2)Nam, ut sese aliorsum explicat Tertullla- tanquam vacuam domum occupat ^ quce ei
nus , corruptio naturcu , alia natura est , ha- Deo jam discedente sit tradita. (2) Neque
hens suum deum et patrem : ipsum scilicet peccator est duntaxat hospes unius dcemonis
corruptionis auctorem. (3) Justi tanquam coe- ut in Socrate ; verum et septenarii spiritus^
lestis Palris filii , i. Templum Dei efficiun- ut in Magdalena; et legiotiarii^ ut in Gera'
tur; 2. Dii dicuntur ; 3. Dei imagine et si- seno. (3) Legio apud Romanos '^Q^Qi con-
niilitudine Peccatores vero
insigniuntur : stabat mihtibus; totidem dinumera daemo-
tanquam filii diaboli , i. A daemone inhabi- wt^ cum invenis in uno homine, multitudi"
lantur 2. D;cmones nuncupanlur ; 3. Dcc-
; netn dcemonum^ legionem se professam. (4)
monis charactere et stigmate notantur. Magna est hominis miseria habere in sua
I Proinde anima adfidem peri>enit refor"
. domo decem mihtes ; major apud iUum hos-
mata per secundam ?iativitatem ex aqua et pitareviginti, maximecentum quid siimam :

superna virtute. (4) Duplex est hominis na- miUtum legionem hospitem habuerit? Tanta
tivitas una naturalis, supernaturahs altera.
: esset ut nulla ei comparanda videatur. At
Inilla naturam accipita suis progenitoribus; longe major est infehcitas habere hospitem
inista gratiam mutuatur a Deo. In illa, pro- unum tantummodo dsemonem ,
quam unam
ditur in lucem cum crimine ; in ista, inno- legionem mihtum imo exercitum numero-
,

centia gloriatur. In illa est diaboH habitacu- sum nam quid agunt in una dorao mihtes?
:

lum. Cui enim homini non adhcerehit spiritus Facuhates auferunt, supellectiha destruunt,
nequam, ah ipsa etiam janua natiuitatis ani^ domos evertunt, domesticos vapulantj et in-
mas aucupabundus ? (5) Perpauci namque terdum interimunt verum haec omnia nul-
;

mortales sunt a perverso illo habitatore lius vel saltem parvi sunt momenti si serio ,

exempti, nimirum Ghristus, Deipara etiam ,
quae non fuit originah labe maculata;Joannes
quoque Baptisla et Jeremias qui hcet con-
Iraxerint originalem
in utero matris sanctificati. In ista est Spiri-
tus Sancti sacrarium excipitur a Spi^
ritu Sancto ^ sicut in pristina nativitate ab
spirituprofano. (())
Quandiu homogratia sanctificante nobiU-
tatur, et rharitate deauratur, tandiu abest
considerantur strages quas in animabus pec-
catorum operatur diabolus, quem nos dici-
,
musmalitice cmgelum^ totius erroris artificem,
culpam , fuerunt tamen totius seculi interpolatorem (5) , cujus ma-
htiam aemulantes homines criminosi daemo-
; nam nes vocitantur.
2. In Oratione Dominica postulamus. Sed
erue nos a maligno (6), nimirum a diabolo
qui per antonomasiam mahgnus seu malus
dicitur quia ab ipso suam mahtia ducit
:

ab diabolus , et Spiritus Sanctus in eo

illo originem. Quod negare nequeunt Christiani
elut in suo templo inliabitat Charitas Dei : recognoscentes ipsum auctorem delicti dia-
diffusa est in cordibus nostris ^ per Spiritum holum tum quia post rebellatos in coelo
(7) :

Sanctum , qui datus est nohis (7) imo tota adversus Deum apostatas angelos, in para- :

T riniias iii eo residet et mansionem facit; diso terrestri primos homines diaholus eli"
,
Pater et Iilius mittunt in illum Spiritum sit
(8) : tum quia ut protoparentes decipe-
Sanctuni procedentem ab eis , Paier donat ret, usus est malitia mendacii et fallacice in
riliuni , et ipsemet Pater venit, qui cum sit homines , et infamice in Deum quem in-
(9)

^. T.r» T r ,,„ M / yrr^ T . (1) Toan. i4. —

(2) In Psal. i38. —
(3) Terl. L. de
—
fo T ; \ "{ A / •
^',n
f

i^'
-
'''i' V
,
^."
.
^"- '^' ^
An. -

25. - "
Tert^
(4)Lib. 4. adv. Marc. 20. (5 -
(5)T«rt.
^- ^- Test. An. 3.- (6) Tert. L. deFug.in Pi.
TsWn { t Kn't ~~/r - ,
^^
t'?- ^ ?' A^"i'-
^'' ~ — -r-. .-, Tert.
-(7) leri. Lib. auv. Marc.
l.iu. 2. adv. zo.
miiii;. 28. ^u;—
-
Persec. 1.
»»,*•» L. bpect.
(8) Tert.L.
(7 aom
/•7iRnm
^' "^*"'
«;
5
^*
»8. — (9) Tert. L. adv. Marc. 10.
 PECCATOR. — CONCIO I. 217
viclum asserult tum quia unwersain natu- creatori. Deumque ut creatorem , non ut
:

ram certls usihus homini mancipatam cum redemplorem offendit homo vero est obli- :

ipsohomine corrupit : vanis primum usibus , gatus, non solum Deo creatori , sed etiam
tum turpibus^ et injustis ^ et itnpiis suhver- Deo redemptori , Deum et ut creatorem ,

sani (i) tum quia homines ad idololalriam

: et ut redemptorem offendit : tum quia pas-
alHciendo, mendacium di^^initatis operatur sionibus suis et concupiscentiis servit, qui-
diabolus (2), divinos sibi arrogaiido honores: bus ob orationem et gratiam debet impe-
tum quia fundata per Verbum humanatum rare lum quia ultro sese daemonis subdit
:

christiana disciphna , adhoc regnare se pu- imperio ; peccatum enim nos dcemones , non
tat , si Sanctos a religione Dei deturbat (3);
natura^sed voluntate ^ facit (i) lum quia :

tum quia nonnisi malum cogitat. Diaboli tanta est hominis maliiia , ut dicatur a Gre-
ingenium de malitia (4) tum quia malum gorio Nazianzeno spiritus impuri supplemen^
:

de novo incrementatur, diaholo semper ope- tum (2): vel quia in carne sua venereas adim-
ranie et adjiciente quucidie ad iniquitatis plet voluptates; vel quia magis sua concu-
j

ingenia (5) : tum

qui est obstinatus in malo piscenlia quam diaboli persuasione allicitur
:

et , ut fatur Tertullianus, nunquam malitice ad peccandum. Et ob lianc causam con-

suce otium facit : ad cupiscentia nuncupatur a Joanne Gersone
tum quia adeo est
malumpronus, ut bonum nequeat operari. nuntius diaboli (3); ab Abbate Pincenio
Porro cum Deus optimus , diaholus econ- dsemon nos impugnans , ab Abbale AchlUe
tvario pessimuSyipsa suidiK>ersitate testantur manuhrium dcemonis ^ et a Sancto Ephrem
fieutrum alteri facere , ut nobis non magis a germen diaboli (4) qui peccatores generat, et
mcdo aliquid botii quam a hono aliquid mall suo stigmale et charactere notat.
,

editum videri possit. \6) 5. Criminosoe peccatorum animse sunt

Homo peccator ab ipso Christo in Evan- stigmatihus obnoxice (5) non solum quia, ut ,

gelio diabolus nuncupatur IJnus ex vohis fatur Tertullianus, habent in semetipsis^^/^-

:

diaholus est. (7) Anima quoque humana , m«^«c/6?//6'^or«/72 (6) quibus dedecoranlur, sed
so\o UdiiMTddXmmneeikocldi, dcemonium "vocat etiam quia diaboU characteribus insigniun-
hominem aut immunditia, aut malitia, aut tur. Homo justus potest considerari ut ho-
insolentia ^ aut quacunque macula , cpiam mo , ut Chrislianus utjustus, et in quovis ,

nos dcemoniis deputamus,{^)Yx vaevilohomo statu consideratur, proprios habet charac-

scelerosus hoc perversitatis commendatur teres quibus insignitur. Ut homo Dei ima- ,

elogio tum quia ex testimonio animae uti gine decoratus est, et ut fatur Rupertus, ^««-
:

Deus bonus , ita homo peccator malus quam cerasigilli testatoris imagine signata,
:

quam ideo alloquitur Tertulhanus Deus sic imagine Dei signatus est homo. (7) Ut,
:

bonus, plane tua vox est. Plane adjicis: Sed Christianus , characterem indelebilem habet
homo malus, scilicet, contraria propositione, in anima , quem suscepit in Baplismi sacra-
oblique et figuraliter exprobrans : ideo malum mento et in corpore Ghristi crucem deferl, ,

hominem , quia a Deo bono ahscesserit [g) quam Petrus Damianus nuncupat Signacu-
:

tum quia, ut fatur D.Chrysostomus, magnus lum redemptionis ceternce (8) Arnoldus Ab- ;

dcemon peccatum [10) tum quia diaboli aemu- bas Bonae Vallis , passionis formam et chctrac-
:

latur mahtiam , eumque in vitiis et crimini- terem, cujus inspectio terrorem dccmojiibus
bus imitatur. Simias diabolicas dicimus om- incutiat : Severus vero sigilliim timentium
nes peccatores, maxime autem superhos , et Dominum. Ut Christianus pingitur gratioe
generaliter omnes illos qui faciles sunt ad coloribus, et ab Spiritu Sanclo sigillatur in
imitandum malos. (11) corde Credentes signati estis Spiritu pro-
:

PIus audet D. Chrysostomus hominem missionis sancto qui est pignus ha^reditatis
,

peccatoremdiabolG pejorem existimans. Per ceternce. (9) Haec sunt insignia quac justum
peccatum homo deterior redditurdiabolo{ii)'. nobilitant , quibus non venuslatur et deco-
tum quia diabolus unum duntaxat commisit ratur peccator. Nam, ut philosophatur Siinc-
peccatum, homo autem plura perpetral cri- tus Ignatius Hotno pius numisma est a Deo
:

mina tum quia major est ingratitudo homi-

: cusum : impius numistna ementitttm, inccr-
nis scelerosi quam diaboli diabolus ad- : tum , adtdterinum carcns signo dchito, non
,

strictus erat, non Deo redemptori, sed Deo a Deo cffcctum, sed a diaholo (10); tnnos
Tcrt. L. de Cor. Mil. 6. —(2) Tert. L. de Cor. Mil.
(1) (i) D. Chrysost. llom. 7. ad Pop. —
(2) Tract. 3.
dc
7. —(5) Tcrt. L. adv. Jud. 9. —
(4) Tert. L. de Idol. Cogit. Pcccat. Consid. 25. (:>) —
Lil). 7- »"
)
''• '
''*'

2. —(5) Tcrt. L. de Vcl. Virg. 1. —

(6) Tert. L. de Pat. c. 25. — (4) Tom. 2. Par;cs. 5o.
—
(5) Tcrt. L. dc
Kcsi.r.

5. -(7) Joan. 5. —
(8) Tcrt. L. de Tcst. An. 3.— (cjlTcrt. Car. 5;. —
(G) Tcrt. L. 4- i^Iv. Marc. 9. (7) —
Lib. 2.

L. deTest. anim. 2.— (10) Horn. 3o. ad Pop.— ( u) (iuill. in Ccnes. 21. —
(8) Serm. 48. (9) —
Epues. 1. puj —
''ar. de Vitiis et peccalis c. 9. —
(12) Uom. 3o.ad Pop. Epist. ad Mancsian,
 ,;

2l8 PECGATOR. — CONCIO II.

fosque Iufames defereiis charac-

igno])lles el
irres. NamDei imagiiiem iii imaginembestioe

commutat Scriptnra eiiint hominem dicit

: ,,
CONCIO SECUNDA.
niii est nd imnginem et siniiUtiidineni Dei :

neccantcm auteni noii homincm ^ sed junien- Qu/E maj'or i^oluptasquani uera libertas?(^i)
tum vocnre consucvit. (1)2. Pro nola Chris- quare Diogenes , interrogatus quid esset in
tiaui antichristi portat characteres , qui vita optimuni : Libertas ifiquit,^^) D. quo-
,
^

sunt, ut animatlvertit Sanctus Ilyppohlus , que Augustinus rnagnuni munus libertatis

nego Creatorem ncgo Jesum , nc^o baptis- (3) agnoscit. Apud omnes nationes tantisem-
,

ma. (2'Tantlem 3. Pro simihludine Dei ,

per facta est hbertas , ut potius ehgerent vi-
,

(uiam justo confert gratia , criminosam ha-

idd dispendium quam hoerlalis jacturam.
het (hahoh simihtu(hnem sictjue pulchri-
Ahorsum (4) retuhmus Asdrubahs Cairthagi-
:

tudinem suam devenustat , dignitatem de- nensis uxorem, et Cleopatram, ^Egypti regi-
pretiat, honorem infamat. Quod cum ama- nam, quae gloriosam mortem ignominiosfe
rituthne cortlis contemplatur Chrysologus prsetuleruntservituti. Nequeminorfuit animi
:

Honw^ quare tihi tam vilis cs qui tampre- magnitudo Dardanarum muherum de quibus .,

tiosus cs Dco ? Quare sic honoratus a Deo sic fatur Philo Judaeus
(5): «Narrant Macedo-
tcipsum tnliicr inhonoras ^ ut naturalem Dei nes, Dardanas muheres quae servitutem
,
imagiuem commacules, a Christiani charac- credebant miseram turpissimam , suos pue-
,
tere degeneres et supernaluralem Dei simi- ,
ros quos in ulnis bajulabant, projecisse in
litudinem destruas et annihiles ? Vidc. ne fluminis gurgitem acclamando Vos certe :
,
quod Deus tribuii amittas nimirum or- :
Iragicus non servietis. Pohxenam quoque
namenla gratia? sanctificantis. Nam,
Euripides inducit contempta morte curam
ut sub-
jungit Mediolanensis Antistes
libertatis gerere , dum sic loquitur Liceat ,
postquam :

e/iim peccasti, aliud esse coc.pisti ^ et illud me mori hberam. » Talis ac tanta magna-
quodcras esse desiisti.^^) Eras homo, et nunc nimitas in teneho et imbeUi sexu evidenter
,

non amphus yideris honio , sed beUua ; eras demonstrat quani sit amabihs libertas , et
Christianus, et nunc non appares Cliristia- servitus odiosa. Quid enim seque grave el
nus , sed antichristus ; eras Dei fihus , et acerbum accidere potcbt homini, quam de-
nunc non es amplius Dei, sed diaboh fihus ; discere naturac ingenuiiatem et qui sui juris
,
eras divinis characteribus insignitus, et nunc
est, per servitutem fieri juris alieni , non
esdiaboh stigmatibus notatus. Vce gens pec- suo, sed aheno vivere arbitrio alienis duci
,
catrix populus plenus peccatis l (4) <^I^d ut consiliis
,
? Quod adeo naturae contrarium
behua passione opeiatur ut autichristus
videtur, ut servi dicantur in jure, capite dimi-
,

chiistiaiiam disciphnam aversatur , ut dia-

nuti. Servi etiam ob amissam libertateni ca~
bolus vitiis et sceleribus mancipatur. Chris- pite
diminuti dicuntur quia velut ratione et .,

tiane si dignitalem tuam conservare desi-

,
consilio prii^ati projjrio, coguntur aliena ra-
deras ignohiha iUa bestiae , antichristi et tione
etconsilio agcre et vivere (6); exeoque
,

(haljoii noh suscipere stigmata , et justi Filii

capile minuti quod enim in corpore caput :

Dei , imo et Dei per graiiam defer charac- intehigentia, quam lioc est in mente ratio et
leres ; Spiritus Sancli « signaculum In cogi- qui tohit,
una et caput ipsum tollat necesse
lalione slguaculum in , opere ut deposila :
est. Verum aliud est ser^^itus animcR aliud
,
terreni hominis, cceleslis imaginem portes :»
serwitus corporis. (7) Quo anima est cor-
(5) Nam, ut fatur Petrus Damianus , ut
pore dignior, eo ejus hbertas est commen-
sancfn nnima Christi charactere utrobique si-
dabilior, et servitus miserabihor. Animae
g/tctur, eum in cordc suo signaculum jjonat,
tamen hbertatem amittit peccalor efficitur-
ut nmoris ejus Jacibus inardescat ponat que servus i. Passionum
;
, ; 2. Criminum
etinm in brachio , ut piis operibus vcdenter
3. Deemonum.
insistat 'C») , et consunmiatam in ccelo Del
simililudinem ohlineat. (1) Tert. L. de Spect. 29.
—
(2) Lib. 7. - (5) Lib. i.
Music. cap. 6. — (4) Tert. Praed. Tom. >. Tract.
D. Ambr. Sorm. 10. in Psal. — dc Avar. Conc. 2. —
(.5) Lib. quod ouinis probus sit
118.
Lih. do liber.— Vide Tcrl. Prx-d. Tom. 1. Tract. de An. Conc.
(1) (2)
Consum. Src. (5j — D. Aml)r. Snin. lo. in Rsal. ij8.
— Tom. 2. Tract. de Avar. Cotjc. 2. — (6) Ciijac.
— (i T«-it. L. adv. Jud. 3. — D. IJern. Opusc. de
(5)
2.
—(7) D. Aug.
Lib. de Ver. id.
Cliarit. c. 28. — ''Gj Opusc. 1. cap.oo.
Inst. de diminit. §. iT.
c. 55.
 ;

P£CC ATOR . — CONCIO II . 219

I. PARS. Homo ex corpore etainma com-
tlonem pugnant. Bcrievulentlsslma Dei piu-
positus , in tripllci potest considerari statu et videntia, etiam post baptisma susceptum, in
Ioco;nimiruminstatuglori8e,habitansinccelo quo remittitur orlglnalis culpa, remanel in
postresurrectionem, quando mortale et cor- "obls continua bujusmodi anlmi lucta , sta^
ruplibile corpus induerit incorruptionem et dium et scanuna pnssionum [i) ut proposl- :

immortalitatem; in statu inuocentlie existens tam reportemus victorloe coronam. Vincimus

adhuc in paradiso terreno ; iii statu naturae autem et domamus passlones per rationis
corrupl» peregrinans in hocmundo. In statu frenum, (2) Uti enim frenum equum indo-
gloriie nulli passioni subjacebit (1) , neque mitum coercet , fleciit, et regit quocunque
ulUs pravis agitabltur motibus. In statu in- «essor dirigit cursum, etiam equo renitente,
nocentise erant quidem passiones, sed paca- sic passiones moderatur homo ratlonis fre-
lce et prorsus ratloni subditje et ita homo "O- « ^on est igltur culpandum corpus ils
:

vivebat in paradiso , fion turbulentus , sed qwi recte de illo sentire volunt : quemadmo-
compositus et temperatus. (2) In slatu vero ^""^ i^^^ bonus est equus , et quanto natura
natur^ corrupt^e , non modicis jactationi- s"» velocior et ferventior, tanto mehor ; et
bus animas (3) movetur homo. Quantum- tamen auriga et gubernatore opus habet,
^oie expers rationis qui ubi ascensorem
vis enim virtuti studeat , non tamen immo- :

bilis animi est, sine tacita spiritus passione,

sensent illo in suum commodum utetur, si
« quin potius ^e^o ^^^^^ ^^^^^ > ^"
proeceps ahquando cum
(4) Difficile ait D. Hieronymus
imposslbile, perturbationum iniliis carere ipso sessore auferetur. »(3) Queevis passio est

quempiam, quas significantius Grceci anle- veluti equus: ratio est sessor, qua? recle uti-
passiones vocant « neque ullus est mor- tur passionibus, sieas ad virtutemadhibeat
(5) :

taUsquisit abomni passionis motu immunis. sin autem advitmm, hommi lapsum
et prGeci-

FestrcB passionis fides convenitur (6), qusesi P^tium parat. Ecpds frena
inora mittimusad
consentiendum nobis, et omne corpus illorum
verum fateri veUt, inconcinnitatis, et incequa-
et hommes velut equi m-
litatis, et turbulentice denotari merebitur. (7) circumferimus (4),
InnostraUbertatepositumestautinordinatis ^omiti absque uUo freno inordmatis passio-
passionum motibus obtemperare, autimpe- ^""^ hvmMnv moiihxxs. Quid prodest equuni
homines virtutis studiosi imperant, '^^§^''^ ^^ cursum ejus freno temperare aj-
rare : ,

peccatores veroobtemperant, et obsequen- fectibus effrenatissimis abstralii ^j) , nunc

do , I. Passionibus mancipantur ; 2. BestiEe «^^i» » "^*"^ ^more, nunc gaudio , nunc tns-

nuncupantur; 3.Brutis pejoresexistimantur. ^'^'^'> """^ ^^^' nuncdolore, nuncspe, nunc

Si quidem ipsi philosophi ex contrariis desperatione moven .

universa constare condicunt , secujidum aml- Curru fertur homo quanchu versatur m se-
citiametinimicitiamEmpedoclisiS) quodtum ^ulo. « Currus est anima habens equos bonos
ex magno,tum ex parvo mundo comproba- ^e^ ^^^^^ ^oni equi virtutes sunt an.mie:
•

tur. Et quidem universus seu magnus mun- «^aU equi passiones sunt corpons. Bonus
dus est di^ersitatibus corporatus (g) homo :
^rgo rector malos equos restnngit et reyo-
^at iracundia, concupiscentia ,
maU equi
etiam qui microcosmus seu parvus dicitur ; ,

ipsi equi mter se Interdum

mundus. Nam Deus hominem conducit velut ^'"^o^» iniquitas.
mundum quemdam alterum in nar^o ma^- cUssident , et aut iracundia protendit , aut
num. (10) Excontrariis constat tum quia ^'^^^ ^^ ^^ ,
Hujus
impedmnt et cursum
autem cunus aunga
^ 1""
componitur ex anima spirituaU et materiaU retardant. « (6)
eninwero Deus per naturce le-
corporeitumquiaejuscorpusquatuorcoa- ^^t ratio :

aurigandi gnaram ,
dunatur elementis eorumque contrarlas pa- §'^'' rationem dedit , ^

peroptimam. {rj^lXmo esi^xm^^

titur quaUtates tum quia caro concupiscit et rectricem
:

adversusspiritum,spiritusadversuscarnem. c"^^"^ 4"« ^^^^^^"^' ^^^"^" ^' '^''^'^'^'''^ '

(ii):tumqi ,

vutulum illos uice.le.c

... ,, , .,,

allicit voluntaleni ad nialum : tum quia ani- gat equos , et in via

ma^,«toe<««*.;o«^Wi2) quajadversusra- compellat. ham , metam ,
eupid.latem et
snudium velut qucmdam aiiimi cuirum ,
' V / i

(1)Tert. Lib. Je An. 2/1. —

(2) Telt. L. ailv. Ilcrmoff. «, « --
- r\„^ Al,.. - ,;lri.in
-
, . , i \

4.. -(3) Tert. L. de An. ^s! (4) Tert. L. de S,H.ct. ,.

(0 Chrysol. Serjn. o.. (^)
^^l*^^' '^/ ^: '1 Aug.
i5.- 5 Epist. 9. ~
(6)Tert. L. ile An. .5.- (7) Tcrt. (,^) ^^^'
f''^% '^n n ""
Wc V^.isl 88
(4
-GV.
Lib. adv. Ilermog. 4i. -
(8) Tert Lib. de An.8. (c,) - Sorm. 4- de ^ crb Don,.-,>)
-
^^^ .
^

-^'^"^*
'^J;'
^^"
f^Orat 'oS.
Tert. L. de Pall. 2. -
(10 Grrg. Naz.. Orat. 08. (i.) - Ambr. de Is.ac c 8. l.
^ ^^^;
D. Aug. in Ps. 78. - ( 2) Chrysol. Serm. 35. ^ " (») l'l^'l- J"'^' ^' 'I^^-^
^'^^'*"'-
>
 ,

220 PEGGATOR. — GONCIO II.

bonus aur/^a ExoplatSanctus Isldo- qui rationemsequItur.Quare, homo, si visre-

rerret (i)

rus rationem irce et cnpiditati anrigce in gio nomlneiusignlii si imperatoriadomina-

^ ,

tnorein insidcie. (2) Alias aiiima in certissi- tione desideraspotiri, si visregno amplissimo

mum nr.Tcipitium ducetur, et a quatuor illis dovnxud^yi^si^mhi^omniatibisubjicere^tesuh'

passioitiI)us velut equis indomitis trahetur ad jice rationi.MuJtosreges slratioterexerit (i),
necem. IUI uiipsum accldet quod Hyppolyto , nimirumexternosetinternossensus,concupis-
cujiis equi iu diversa ahrepti , misere domi- centiae8estus,passionumimpetus,rebellescar-
num dilaniarunt. nis, insultus, motusinordinatos interiorisap-

Inordnialos passlonum impetiis triplici petitus. Si Dero cupiditates corporis fuerint

,

symbolo declarat Tertulllanus i. Ollce un- fortiores turpiter animus amittet propriam
: ,

ilique ehullicntis similitudinem (3) prodit, clignitatem et perniciosum erit eum servire^
\\\ qua contlnuus et violentus conspicitur quem decuerat impetrare.^^li^ohWem^kmmdd
motus 2. Adduclt navem in procelloso pe- dlgnitatem amittit peccator, rationem de
;

laf^o absque gubernaculo ventis agltatam. sollo deturbat , et tanquam servus infamis
Quidam unii>ersam i>itce conversationem sine cupiditatibus et passiouibus servit. Pluribus
gubernaculo rationis transfretantes , immi- dominis et grai^ioribus seivit : seruit enim
nentem scculo procellam vitare non norunt. formidini servit cupiditnti servit a^aritice, , ,

(4) Vita nostra est vastum , procellosum et servit libidini, sen>it malitice ser^it iracun^ ,

perlculosum mare in quo sirles, scopuli et dice (3) , servit cupiditatibus et passionibus
,

vada inter quoe anima velut navis absque suis: et irrationalem pecuinam et bestlalem
, ,

naufiaglo sulcare neqult , destituta rationis ducens vitam , bestia nuncupatur.

gubernaculo, et commissa csscse passionum 2. Oinnia famula sunt hominis omnia ,

tempestati. Nam , ut faturGhrysologus «o/z subjecta omnia mancipata. (4) Bruta ejus
, ,

tantum duo maria confunduntur fluctibus dominlo subdlta sunt. Verum si quid horuin
suis quaiituin aniinus ancipiti cogitatioiium futurus est
,
minoratur. Homo autem pec- ^

cumulo jactatur. (5) Inordinatos passionum cando brulescit , et comparatur jumentis

motus amentiae instar conslderat , qua? ho- inslpientlbus et similis factus est illis imo , :

minem in rabiem et furorem concitat, et bestia nuncupatur. Nam, ut philosophatur

velut possessum et energumenum exagitat. D. xAugustinus solet et similitudo capere ,

IJoc est proprietas amentice hujus (6), ut nomen ejus rei cu/us est similitudo. (^^)Mu\'
patet in ebrlosis , furentibus, vel fraeneticis , tls insequitur Tertullianus Pythagorae me-
callda febre laborantibus , vel in stultis et tempsychosim, bestias ex hominibus et ho-
insanIentII)U3 , qui facile ad iracundiam mines exbestiis rei^ohentem, (6)Yermn Yicet
et furorem rapluntur. Hujusmodi autem hujusmodi animarum transmigratio et nalu-
amentia , ebrietas, aut fraenesis, /icc eni/n rarum immutatio sit falsa et erronea, atta-
exterminat , sed cwocat mentem, aliud est men peccatores Scriptura sacra nuncupat
ci>ertere ali ud agitare. [y) A^ilalur mens ad bestias. Sic Jeremlas (j) llbidinosos vocitat
^

lempus , non evertitur Sape/^e e/ii/n nos- equos Joannes Baptista Judaeos genimlna vi-
: :

trum licet obu/nhretur^ non ta/ne/i exstingui- perarum (8) appellat dilectus Discipulus im- :

tur : /lisi quod et ipsu/n potest i>ideri uacare mundos nominat canes(9),quos a supernaeji-
tu/ic (8), ratlone exsulante, passione domi- cit Jerusalem,etipsemet Christus astutum He-
nante, et turha/ite^ et /lo/i per/nitte/ite ani/nce rodem nuncupat vulpem (10): et quod stupen-
possidere veritate//i{(f)^ et sequi duclum et dumeslmd^gxs, putojumenta dice/^ent^siloqui
iinperlum et ratlonis praefecturam. (10) Jas esset : Ecce Adam quasi unus ex nobis
Ilonilnes In qulbus ratio /nagist/'a prccsi- factus est, (11) Alludit Mellifluus Doctor ad
aet (i i) et In anlnia tenet prlncipatum, veluti sermonemDei qui scelerosumprotoparentem
reges habenlur. Nam , ut animadvertlt S. vestivit tunica pellicea , dicens : Ecce Adam
Aui^usilnus, reges aregendo. JSo/i reges aut quasi unus ex nobis factus est. Quasi dicat,
doniini a rcgtiando atque domi/ia/ido ; cu/n
^ ut expendit D. Ambrosius : Ecce Ada/n
ct reges iitiquc a
regendo mclius dicti (12) vi- amictus tuus , ecce dignum te itidu/nentu/n ;
deantur. Cur autem a regendo ? quia , ait hic te vestitus decet. Qui clii>ina affecta/it
huUiiuSj /Tgcs a recte agendo vocatisunt. (i3) tali dig/ii habentur ornatu. Ecce quo te tua
Ilecte autem agit, non qui passionem , sed c////;fl /'/<?J//Ji77. (i2)SedquIaalIorsum (i3)ha?c
/ . _ . (1) Senec. Epist. Sj. — (2) S. Lco Serm. in Quadr.
^*^ ,• !,,'""• ?':!"'"• y- '" ^•'^"*- —W Lib. 3. Epist. — (5) Ambr. —L. 2. Epist. 7. (4) Tert. L. de An. 3!^.
*?:
~^''vVc'*
^'''j, ^^''- Hcrmnrr. 4,._ (4) L. j,. p,^. _ Serm. 48. de Ver. Dom. —
(5) (6) Tcrt. L. de An.32.
^^]^'r}^' An. 45.~ (^)
(7)
'^'••t- *^« - _(;) Cap. - Luc. —
3. (8) 3. Apoc. 22. (10) -
"r .~u-^i'^
fcrt. .b.d.-(8; Tert. .bid. (9] Te.t. L. de An. .8.- (9)
Luc. i3. -(,.) D. Bern. in Ps. Qui habitat. (.2) Lib. -
r !'?^ rS^' "• ^"^ *"'*• ^^^"^- Scrm.18.— de Elia et Jeiun. cap. 4. —
(i3) Tert. Preed. Tom. 1.
~
•
,

(12) L. C.vit. 13. (i3) Lib. de Sum. Bon. Tracl. de An. llation. Gonc. 2.
 ,^
^

rECCATOR. — CONCIO 11. 221

niaterla fuse tractata est , inficiaiiiur animo passiones quae ex aniinali nostro in nobis
qui figura prceferunt hominem [^i)y qyii AQio' sunt , vel a nobis fiunt naturaliter, nihil
ris homines raiionales videntur , et intus habebunt injustitioe, nihil iniquitatis. Res-
insensatae facti sunt beUuse pondemus iu hoc quoniam etsi secunduni
: quia recedunt ,

ab ordine rationis, secundum quam debent animale nostrum communicamus cum bru-
vivere, et nonnisiper passionem agunt, quaj tis, inspirituaU tamen nostroprajcelhmus eis,
est propria brutorum. Itaque « dolosus vul- et ideo secundum illud quod in nobis nobi-
pem, canem instabilis , luxuriosus suem hus atque subUmius est nos vivere atque ,

iracundus ursum , superbus equum, stohdus operari oportet. Omnino enim indecens et
asinumvivit. EtquoddetestabiUus est,incor- incongruum est praeferre quod inferius aique
pore recto , anima Dei simiUtudinem tenet; ignobiUus est, superiori atque nobiUori se- ,

in anima vero curvata, Dei simiUtudinem quique illud et rebeUare iUi rebeUare autem ;

l)estiaU mutavitsimiUtudine, » (2) bestiisque isti nostrum animale, quod absurdumvidetur

pejor effeclus est homo. esse. AmpUus, animale brutorum per se re-
3. Quidani homines bestiis ada^quantur gnansatquedominansest,etnuUovinculoobe-
pro qualitatihus morum , et ingeniorum , et dientlaevelservitutisin iUis aUcuiobnoxium ,
affectuum; quia et Deus Assimilatus est ^ aut obUgatum ; utpote non habens superius
^

inquit, homo irrationahilibus j umentis (?>) et apud iUa animale vero nostrum, sicut supe-
;
:

quod est horribile dictu homo passionum ^^^^ habet apud nos et in nobis , sic est eo-
,

servus , est ipsis jumentis et brutis pejor ^^"^ debito subjectionis et vinculo servitutis
:

tum quia brula non peccant agendo juxla adstrictum. Quemadmodum homo per se in
passionem iUis a natura inditam, ({\x\di sensu regione aUqua degens , ubi nuUus est aUus
agujitur , feruntur inipetu , rapiuntur appe- princeps aut dominus , Uber est ab omni
titu, Neque enim judicium hahent quo se obedientiae debito ; si autem fuerit in regno
dijudicent atque regant ; sed ne instrumen- vel princlpatu aUerius necesse habet eidem ,

tum quidemjudiciiyidest^rationem : inde est obedire et esse subjectum omne regnum :

quodnonjudicantur, quia nonjudicant: cjua- a»imce , a natura tributum est , animale

nam quippe ratione ab his exigatur ratio nostrum in nostro regno rationls est, et ideo
quam non acceperunt P hanc vim a natara necessario legibus ejus subjectum in brutis :

solus homo non patitur ; et ideo solus inter ^ero tanquam seorsum est ab omni aUena
animantia liher [4) et ratione preeditus, me- ditione , et potestate, et ideo Hberum. » (i)
riti et unde peccat quoties DupUci argumento ostendlt Parisiensis Antis-
demeriti capax ,

agit contra qua in sua natura ^^^ non beUuam

rationem sed hominem passione , ,
,

constitultur et a brutis discriminatur. Tum agentem peccare tum quia in bruto nihil :

quia quaevis bestia uni duntaxat passioni quae est animaU nobiUus , in homine auiem ani-
inejus natura praedominatur obnoxia est, ut ^^^^ ^^^ ^"^ communicat cum brutis est
furori leo , iracundiee ursus crudeUlati ti- ignobiUus nobiUus autem hominls est ani-
,
,

gris, gulee lupus aslutlce vulpes

, Ubldini ma rationaUs, in qua depicta est Dei Imago
,
:

equus at homo peccator cunctls obnoxlus ^""^ ^^"^ brutum nihil in se habet , cui pas-
;

est brutorum passionibus; nam, ut leo furit, sio subjlci debeat homo autem in se habet :

irascitur ut ursus , ssevit ut tigris, gulosus lationem , vehit reginam , cujus imperio
estutlupus, lascivitut equus , astutus est subjlclendi sunt passionum impetus. « Qui
ut vulpes. Unaquceque fera uni ex tantum anlmorum suorum motus , secundum Dei
istis sen^it , et qui hominis speciem hahet, in voluntatem dlrlgunt , elsque regum more
unum congestis et cumulatis ^itiis , ultra (^ominantur , dum in rationis emlnentia
eorum temeritatem et amentiam progre- ^"»^1 in regaU soUo praesldentes , repugnan-
ditur. (5) ^ia quaeque serviluti subjlciunt, et placatis

« Quod sl dixerit quls, quonlam secundum omnibus , aequitatis leges et innocentiae jura

animale nostrum communicamus cum bru- ^" selpsis disponunt. » (2) Inde Auguslmus
tis, et ideo quemadmodum vel operationes ^ersans istud Davidicum « Et nunc, reges, :

vel passlonesqu^ in brutls sunt , secundum JnteUiglte »(3)iVf//z6' intclligite, jamregcs,

:

iUud nihil habent injurlce naturaUs , nihil id est.jam valentius rcgere.quidquid in vohis
"^^'•^''^^ ^"^ hcslialc. Quapropter regem hor-
iniquitatis, imo magis sunt secundum jusli-
« llUid profecto prnnanum
tiam naturalem sibi , ita operationes seu tatur Synesms ,
:

ac summe reglnmest sui ipslus regem esse, ,

(i) D. Paulin. Epist. 29. —

(i) D. Thoin. 22. q. 64. mentemnue domestlcae beUua^ quasi mode-
a. 3 Pct. Bles. Scnn. 17. — (5) Tert. Lvb. de An. 52.
^

— (4) D. Bern. Serm. 5i. in Cant. —

(5) D. Chrysost. (1) Cuillel. Paiis. de viliis et peccalis. c. 2. — (a) D.
Tom. 5. dc Virtutibus et vitii». Greg. in Psal. loi. — (5) Psal. 2.
222 PFXCATOR. — CONCiO II.

ralriceni praTicere : neque eniin infinilis poris virtiite , sed mentis ratione iuteriore,

propemocluni honiinibus doniinari velis ip- (i) Eacleni raiione qua leoneni , domasli ,
suni turpissinium, dominis servire , volup- passionibus tuis frena impone. « Subigen-
tati clolori c]ua?cun(]ue his affines beliua?, dse sunt ac domandoe a ralione
:
alienae ac

suum in animali doniicilium babent. » Si belluinae cogitaliones ferociores et immanio-

\is refrno amplissimo dominari, et regia di- res, earumque dominatus rationi committen-
«Miiiate commendari rc^ge temetipsum et dus. Et quomodo fieri potest, dicet aliquis,
,

luis dominare perturbationibus. Cato dicere ut belluinam cogitalionem quis subigat? quid
solebai euni dcniiim
, optimum et laude dig- ais mihi, homo ? Leones subigimus, eorum-
,

tium imperatorem ^ qui propriis affectihus cjue animos cicures reddimus , et dubitas an
/wueTflr^^.^i) Cuiarridensaureumeloquentiafj cogitationum ferilalem ad mansuetudinem
flumen ciuovis iniperatore digniorem exis- possis traducere? Tametsi leoni naturahs est
,

limat illum qui sibi ipsi dominatur. « Noa feritas praeter naturam vero mansuetudo; ,

ita veneratione chgnus est imperalor in regio tibi vero contra naturahs est benignitas, ;

sedens solio , diademate redimitus atque feritas vero preeter naturam. Ergone qui id
,

liomo qui ralionis in soho dominalus servi- expehis quod est naturale, et aniniaj belluse
hiim passionum subjectarumetimperio quod inseris quod praeter naturam est, in tua ip-
if) iUas exercet, tancjuam spendiclo quodam sius anima , quod naturale est, non poteris
levinclum caput habeat thademate. Quid conservare ? Qnis hoc summae non iribuat
enim, cniaeso, prodest purpurea vestis, et co- nequitiae ? Nam in leonis anima praeter hanc,
rona gemnjata cjuando [>assionum captiva difficuhas est ahera
, est enim expers ratio- ;

fuerit anima ? w (2) Yeruni hac aetate per- cinationum anima belhiae at in anima tua :

pauci regia fulgent animi dignitate, et quam- est ratio, est Dei timor , multumque ex mul-
pluies scrvili condillone dedecorantur : tis partibus auxihum ostenditur : ne igi-
Nani iste ohtemperat injustitice , ille irce , tur praetextus et excusationes praetendas : »

iste superhice , ille saH>itice ; iste maliticc , (2) sed ratione cjua etiam in omnes etiam
ille iracundice ; iste ai^aritice , ille luxuiice. efferatissimas feras dominaris, tibi ipsi in-
ISescio cjuomodo se inter Jicec ingenuum di- domitos animi motus subjicito
,
passiones
cere audcat , cjuem tot domini in partes suas contrariis virtutibus subjugare stude, to-
distrahunt. (3) tosque sensus tum internos tum externos ,
Annon higendum homines esse belhiis fe- ad leges rationis et virtutis compone. Si in-
rociores ? Plane ahiwiscetur feritatis leo ^ surgit rabies leonina, prematur per patien-
mansuetudinis erudilione prce^entus , et cum si lupi gulositas , per abstinentiam ; si tiam ;

toto suggestu juharunij delicium/iet Bere/ii- iracundia , per mansuetudinem ; si apri

cesalicujus reginoi , lingua genas ejus ema- superbia unicornis, per humihtatem ; si las-
culans (4) et homo extraneam suae naturae
: civia equi , per casiitatem sic domans pas- :

non cicurabit feritatem ? ralione utitur ut siones , non servies criminibus, quorum ser-
feras sibi subjiciat , et ralionis praefecluram vus est peccator.
nonadvocat, utpassionibussuis dominetur: H. PARS. Apostolus proclamans , non
mores hestice rehncpient [^) et homines inor- sumus ancillie filii , sed liberce , utique ma-
(Hnatossuos non abjicient motus? « Ratione nifestavit et Christianismi generositatem in
sumus forlibus fortiores ,
tauros domamus f^io Jhraha; ex liberafiato, allegoria^ hahere
ul arent , equos frenamus in India magna :
sacramentum (3), quo denotatur Christianos
illa besiiaet tcrribilis elephantus,puero quin-
fuisse,non solum exemplos a servitule legah,
decun annortmi cum magna alacritate cedit cui adstricti erant Juda^i, sed ctiam liberalos
et subditur. Si elephantos et equos feroces
a servitute peccati , et vera hbertale dona-
siudiis constringimus, niulto magis possu-
tos, quse nos ad Dei servitutem abslringit.
njus affectioi.es a (piibus trahimur?»
[6) Sedet utjamredemptus es a Christo,etquidem
Si rnodo (piH'r;ini ab lunnine cum D. Au-
magno , et nunc sen^us es Chrisli (4) ; cui

„^. .jgnare est : lum qu.„

ettamenillo te intel/igis /ortiorem, non cor- hoc mun-
fiii; Dei ,
quo nihil gloriosius in

(0 Plutarch. -r.jTom. o. S.nn. SJ csurierit

'^''
''''"'^'P' P''^^''^-
^"'^^ ^* AugUStinuS sic
ini-
micus tuu9. — (T^) K.iMh. Emi.s.s. Ilornil. 2. dc Nat. (1) Serm. /,. Verb. Dom. — (2) D. Chry.sost. Ilomil.

!r°'i"/ rT" ^^> ^^'W'

'" ''•= ^"' ''^- - (-^) '^*-''- i^i^i- — 2- in <'enc8. - IS) Tert. Lih. 5. adv. Marc. 4- (4) -
(6; D. Chryso5l. IJom. ac^. i„ Act. Xert. L. dc Cor. Mil. i3.
 , ,

PEGGATOR. — COjNGIO II. 223

eliiciflat istuJ : « Dedit
potestatem fi- bus iniquitates, qui putat se liberum quia
eis
,

lios Dei fieri. » Ut non serui , sed filli non est subditus jugo subjectusque judicio ,
simus , ut miro qnodam et ineffabili ^ sed et nescit quod non sit exutus; secl niogis ut
tanien vero niodo sen>i , non ser^i esse illa vitula, ei ipse se implicat suorum nexi-
possimus. Ut autem tales sen^i non si- bus peccatorum hi sunt ergo funes delic- :

inus , Dominum servire simus (i) lum torum nostrorum , quibus involvimur et li-
:

quia vera libertate donantur. Etenim ^o/a gamur.» (i) Qua? verosint hujtismodi vincula
apud Deum libertas , non sen>ire peccatis, quibus ligatur peccalor prodit Mediolanen- ,

Hanc libertatem merito commendat D. Am- sis Antistes Ligat nos vinculis carnis ille' :

brosius : Gloriosa libertas quam nulla ser^ cebra. Finculum nostrum avaritia cst vin- ,

vilus culpw , nulla peccatorum vincula , culum nostrum ebrietas est , vinculum nos-
Jiulla criminuni commercia , degeneris ne- trum concupisceniia cst , vinculum nostrum
xui sen>itutis addicunt ! (2) Peccatores vero superbia est et in universum cuncta sceleru ,

etsi ingenui et liberi videantur , sunt vere vincula sunt, quibus velut catenis et compe-
servi : tum quia libertas in Christo non <://^//^ 2;i/zc/w^ (2) est peccator. Subjunglt D.
facit innocenticG injuriam (3) , ipsi vero fa- Ambrosius Sunt et diaboli vincula. Ligat :

ciunt innocentioe injuriam , quam suis cri- nos diabolus criminum nexu , ligat nos vin-
miuibus amittunt tum quia sen>itus est om- culo fornicationis , vinculo adulterii , vin^
:

nis passio : quoniam qui facit peccatum scr- culo perfidice, qua C/iristus negatur ; vinculo
vus est peccati ; et quod pejus est, multorum invidice qua frequenter etiam frater appeti'
sennis est : qui subjectus est i^itiis mullis se tur ; vinculo crudelitaiis , qua nonnunquam ^

dominis addixit , ut servitio ei exire vix li- socius et conformis occiditur. De illo dia-
ceat (4) : tum quia , ut fatur Moralis Philo- boli vinculo loquitur Seraphicus Doctor :

sophus , nulla sen^itus turpior est quam « Vinculum quo diabolus animam ligat, est
voluniaria(^)\ Peccator autem libere et vo~ peccatum , quo peccator hgaiur pedibus per
luntarie se mancipavit peccato. Inde dubius pravum affectum; manibus per iniquum tac-
Augustinus, seu si Triihemio adhibeatur fi- tum ; coUo per nocivum verbum ; lingua
des, Hugo Victorinus scelerosam alloqui- per indebitum silentium. »(3)
tur animam, peccatiservam :^i/<//, o ««//?^«, Peccatores tot vinculis constricti yi///^///
qualis sis , irretita vitiis , onerata peccatis longum deliciorum sibi aiirahunt (4) quce
disienta negotiis (6) his verbis denotans male sibi texuerunt. Ex D. autem Augustino
:

quamsit misera servitus peccatoris , qui, i. « optinie dicitur funis et restis peccatorum,
Funibus ligatur ; 2. Oneribus gravatur ; 3. Ut enim torqueatur restis additur, et non
Laboriose operatur. adduntur recta fila , sed torta pravitas sibi :

I. Anima criminosa in hoc seculo duobus annexa ducitur in longum , et non cogitat
stringitur vinculorum generibus : i.Vincu- prcecidere quod male texuit sed addere :

//.y cfl/^/z/V qu,Te nequeunt nisi per mortem producere, in longum protendere ; ut ha-
(7),
dissolvi ; 2. Peccatorum funibus hgatur , beat in fine , unde illi ligentur manus et pe-
mox ut crimini praebuit assensum , tunc ea: des,etprojiciatur in tenebras exteriores. >^(5)
consensione ^incula induit (8) ut enim ait : Ecce in quale miseriarum barathrum trahunt
D. Ambrosius , qui servit peccato semper est delictorum funes quapropter in peccatores :

in laqueis, semper est in vinculis , nunquam maledicta vibrat Propheta Evangelicus Fce :

liber a compedibus , quia semper ifi crimini- qui trahitis inicpdiaiem infuniculis i'anita-
bus. (9) Hujusmodi funibus se ligatum fale- tis : etquasi vinculum plaustri peccatum ! (6)

tur Regius Vates , mox ut adulterium com- Isaiam autem sic expendit D. Augustinus:
misit :Funes peccatorum circumplexi sunt « Va; his qui trahunt peccatum suum sicut
me (10), et generatim quilibet peccator //////- restem longam quid est aliud quam vae his :

bus peccatorum suorum consiringitur (11) quorum manus connectunt iniquitatem? Sed
.

Quod comparationevitulsead iugum alligatae non vis modo disrumpi vincula lua , quia
declarat D. Ambrosius « Sicut trahit vitula non senlis vincula lua, etiam delectant te, ct
:

lorumjugi, quia etsi non tenetur e proximo, voluptati sunt senties in fine cum dlcetur: :

tenelur tamen nec se explicat et absolvit, ita Ligate illi manus et pedes. » (7) Ghristiane,
trahit unusquisque peccator, indomitis mori- ne tanta tibi eveniat infelicitas , prt-caro

,.^ or .

85. in Joan.
^
— / r. Tf ^
D. Ilier. T7
Epist. r»-^
..i Gc-
ad
Deum ut dissolvat vincula colli lui.
(») Tract. 2 ,. ^ .,, ;„cp Pt
5. - Duo peccatores te hgaruut .
tu ipst et
lantiam L.dc Jacob. (5) Tcrt. L. dcPud.6.-
.
c.
D. Aiubr. Ps. qq. — (5) Epist. l\-j. —
(6) Lib. dc c
- /-
(4) ii)

Spir. et Anim. cap. 6?. - Tcr.. L. de An: H. - (i) In Psal. 1 18. _

Cbrysol. Scrm. ,7.
(a) (.;
Scrn .
.

Tert. L. dc Pnd.22. (9)

Psal. 1,8. -(11) Prov. 5.
- ( )

Lib.de Nabolli. c. 4- - (8)

(»o 5. in
Virg.
Dom.
i4.-
1.. post 1'cnlcc.
(5^ 1" Psal. u8.-(6)
lcr.. -U)
^;'^'- ^'

W
5.-(7)In l».5i.
,
^
2 24 PECCATOR. — CONCIO II.

cliabulus : Nam fuitibus peccatoruin suo-

sl dlcit Seiieca : Nemo cum sarcinis tlenatat,
runi pervcrsi homines al/igantur , ipse se subaudi tle mari mundi hujus. » (i) Idem
absque clubio alligat peccator quisque duin accidit peccatoribus ac jEgyptiis,
miseris
peccat. (i)Ut solvaniur funes el vincula qu\ descenderunt in profundum quasi lapis :
peccatorum tuorum duo etiam concurrere , subinersisunt quasi plumbuin in aquis vehe-
debent, nimirum Deus et tumetipse, Dei //^e/z//^w^. (2) Viva corpora leviora sunt mor-

gratia adjutus vinculis tuis exi de

: Exi de , tuis, et tamen quod est admiratione dignum,
mwibus pcccatorum tuorum , solve funes er- TEgyptii vivi demersi sunt in profundum,
roris tui quibus circumdatus et ligatus es , mortui vero ex undis emerserunt. Respondet
solulis autem delictorum vinculiset disruptis D. Hieronymus , viva corpora leviora sunt
diabolifunibus, illaqueemur, Fratres,vinculis mortuis, si absit peccati pondus ; sunt vero
Christi. Nam , ut subjungit D. Ambrosius , graviora, si sint peccato onusla et ob hanc :

alia vincula sunt Domiui Jesu ^ charitatis ^ causam iEgyptii vivi descenderunt in pro-
spei ^
Vincula diaboli ducunt ad
fidei. i^i) fundum quasi lapis , et quasi plumbum sub-
iiiterilum el aolernam miseriam ; vincula mersi sunt in aquis vehemeniibus ; mortui
Christi ducunt ad immortahtatem et gh;)- vero visi sunt super undas enatantes quia :

riam scmpiternam. Sequamur illa vincula a mortuis aberat onus peccati , quod vivos
C/irisd fugiainus illa vincula venatoruin ,
j
depresserat, et velutplumbum in profundum
ne duin iiicidimus , dum ignoramus laqueos merserat. Et ob eamdem rationem, Petrus
eorum, pes nostroi mentis incurrat ^ nec quiantealevis pendulogressucalcabat undas^
aninuv nostrce ceivicem nexibus inseramus postquam infidelitate nggravatus est^ vora-
(3); quare, peccator, sohe fasciculos depri- batur a fluctibus, (3) Fidei imbeciUitas adeo
//ic/i/<?^, ne dehctorum tuorum pondere one- Petrum ponderosum reddidit , ut ubi pri-
reris et graveris. mum intrepide et hbere gradiebatur super
2. Apud
barbaros quosdam quia vernacu- aquas, mox ut vacillavit in fide, coepit mergi.
lum est aurum et copiosum , auro vinctos in Statiin ut timuit ccepit submergi ; quando
,

crgastulis habent et divitiis malos onerant, , enim fides iifirma est tunc in profundum
,

(4) Verum quantumvis aurea sint vincula, descendit Petrus. (4) Idipsum confirmat D.
parum interest, modo iis scelerati constrin- Hieronymus ex navi quoe deferebat Jonam
gantur , imphcentur et onerentur , /z/A// re- divinis mandatis Qui in
inobsequentem.
Jcrt auro corpus oneretur aii ferro : si cervijc navi tum aderanl, arbitrabantur navem solito
premitur , si gravetur incestus , niJiil pretiuin onere prcegravari , etnon intelligebant totum
jiwat. (5) Non pretiosis , sed vihbus vincu- onus esse fugitivi Prophetce : niliil enim pec-
hs hgatur peccator, sed adeo onerosis ut au- cato estgravius (5) : quare Jona in mare pro-
dacler dicatD. Ambrosius Nullum gravius jecto ahevata est navis ; plus enim ponderis
:

est onus quam peccatorum sarcina. (6) Adeo habebat solum Jonce peccatuin quam alia
,

grave est onus peccati ut, teste Vate Regio, omnia quce navis portabat. (6)
caput supergrediatur, iUudque suo pondere Adeo est grave peccatum ut illud non
deprimat: « Quoniam iniquitates meajsuper- potuerint ferre humeri etiam robustissimi,
gressae sunt caput meum, et sicut onus grave et ad tolerandam grayitatem poenae debita?
,

gravalae sunt super me. »

(j) D. Augustinus necessaria fuerit potentla humanitatis a Ver-
pro ly supergressse sunt , legit, eleuaice sunt bo divino assumpta?. Ideo Christus Dominus
(o^ metaphora ducta a pelago et miserando deficientes sub pondere ad se vocat peccato-
:

hominum naufragio, qui saevis decumanis res Venite ad me cpd laboratis et onerati :

(7); quos sese onerans exoneravit; nam

involuti (luciUjus , et undis etiam caput su- estis
pergredienlibus operti , respirandi non ha- vere lauguores nostros ipse tulit^ et dolores
bent hbertatem , neque impedire valent, /20.y^r<9^/?or/ap'/^
(8) Et quamvis fuerit virtus
qum aquae repleant pectus, maxime si gravi Dei Patris , tamen ad ferendum tanti pon^
onerenlur pondere , nec ullomodo enatare deris corpus
(9) , nempe corpus peccati ,
possint. Peccata elevantur supra caput Cyrenaeum in portanda
quod velut insufficiens ,
est raiionis sedes gravi pondere obruunt cruce coadjutorem habuit,non tam oneratus
,
animum, « suosque factores demergunt in hgni gravitate quam pondere peccatorum
mteriium et perditionem et levare se ad quae ab Apostolo vocantur o//2/«ey;o/2</«^.(io)
,

subhmia virtutum non sinunt. Propter hoc

/, n *
•
n n (1) de Vitiiset Virtiit. c. 11.
Guillel. Par. (2) Exod.—
rv n A
i

'k "'m'J.'
,

"8.--(2jSalv.
,

L. S.Provid. ,5: - Hieron. in cap. 2. Nahiim.- (4) Theophy-

(5) l>.

^,D Amt^^r^T ^v^-^''*- V^'^-'-.^^^^"'»-

Fem.6. - lact. in cap. ,4. Matth. -
(5) In cap. 1. (6) D. -
^i-' vZ < _ V-~ (^') 1^1^'«'- ^*^ Simplicium. Chrysost. Hom.de Jona. -
(7) Matth. 11. -(8) Isa.SS.
- (,; l.al. .);.
f«
(8) Epist. ad Alga.ian. _ (y) Tert. L. de de An. 8.
-
(10) Hebr. 12.
 ,

PECCATOR. — CONCIO II. 225

Peccatores quoque semel et iterum dicunlur moniis consistebant. Christus Dominus exe-
a Jeremia propheta : Onus, onus Domini(i): mit Christianos, non a
disciplina et observa-
et ut expendit Lyranus alloquens scelerosos, tione mandatorum Dei, sed ab operibus servi-
onus importabile propter peccatorum, vestro- libus legis. Oneriferum animal est homo tem-
rum pondus . pore suce mortalitatis (i) , quem sub triplici
Verum ut dignoscatur quam sint grai>ia onere possumus considerare sub onere pec- :

peccatorum pondera (2), attollendi suntfidei cati, quod in Adamocontraxit; sub onere le-
oculi ad Satajiam de coelo prcecipitatum (3) gis, quam a Moyse accepit, et sub onere chris-
:

Angelus utpote spiritualis et nulla corporis tianae religionis , quoe suam a Christo mutua-
mole oneratus, nequit cadere et prolabi in tur originem. Onus originalis deUcti gravis-
profundum , tametsi tola esset onustus ma- simum est, ethomo si adhuc portat peccata
china mundi; altamen mox ut Lucifer fuit sua j onus est graue, (2) Onus legis elsi le-
peccati onere gravalus, adeo exstiiit ponde- vius onere peccati , adeo tamen est grave
rosus , ut velut fulgur de coelo ceciderit, et ut discipuh in ConciHoHierosolymitano con-
ad imum inferni barathrum descenderit. gregatijudaizantibusdixerintrcurvuhisnobis
j4deo grave est peccatum , ut ccelum et terrce imponerejugum,quod nequenos,nequepatres
superficies non valeat sustinere peccatorem , nostri portare potuimus? (3) « Jugum autem
utpatet in Lucifero^ qui existens in ccelo em- christianae rehgionis leve et suave est , » ut
pyreoy ita gramtus est per superbiam , ut de asseverat ipsemet Salvator. (4) Christus hbe-
ccelolapsus incentrum ierrceruerit, (4) Patet ravit nos, tum a jugo peccati , tum a jugo
ctiam excriminosis hominibusqui ducunt in serviU legis. Verum , ut acute animadveriit
bonis dies suos^ et in puncto ad inferna des- D. Bernardus , onerat nos cum exonerat
cendunt, (5) Scitum apud philosophos cor- Deus , ad observantiam christiana? reUgio-
pora gravia eo velocius descendere , quo nis nos obUgans nam , ut subjungit D.
:

plus habent ponderis, Notum adhuc apud Bernardus , Jion tajjien interim ojius subtra"
Theologos peccatum lethale habere maU- hit y aut laborem ^ magis autem ojiere alio y
tiam seu gravitatem infinitam. Inde Job tan- alio labore cojjunutat , sed ojiere levi ^ sed
quam philosophise et theologiae peritissimus, suai>i jugo. (5) Preelermisso autem jugo legis
merito concludit quod impii in puncto seu mosaicae , jugum originaUs deUcti, opusha-
momento ad inferna descendunt. Ob tale bet annexum , non gratum et delectabile
periculum graviora delicta quceque^ pro ma- quale erat opus paradisi in quo positus fue-
gnitudine periculi diligejitiarn extendunt ob' rat innocuus Adam ut operaretur delectabi~
seruationis,ut Jionabhis tantum abscedajnus^ liter (6) sed triste, onerosum, laboriosum.
:

sed etab iisper quceflujit, (6) Quod si modo Scelerosus namque Adamus ab iUo loco vo-
peccatoribus leve videtur pondus peccati , Xni^ldiVis eyiciinv pellitus orbi , ut jjietallo da^
hoc evenit, vel quia sicut elementa non gra- tur (7) ; sicut vilis servus , qui stipendiarius
vitantin centro, ita peccatores in profundum servitutis, addicitur ad vile servitium effo-
criminum delapsi non sentiunt illorum gra- diendi minas , seu secturas metallorum. Ex
vitatem vel quia sceleribus obcaecati, non D. autem Bernardo , duo Jiobis in hcej^edita^
:

percipiunt fidei oculis quam sit grave onus tejji reliquerat ille vetustus AdajJi : laborejji
peccati. Profecto quisquis perfecte sejiserit videlicet , et dolorem, Laboj^em iji actiojie ,
onus peccati et animce lcesiojiem ijiteriorem , dolorejn Ui passiojie. At novus Adam ul
utique aut parujji sentiet , aut ex toto Jion nobis conferret laboris requiem et doloris
sejiiiet cojporis pcejiam ; Jiec reputabit labo- solatium, laborem et dolorem suscepit do- :

rem , quo peccata Jioverit deleri pratej'iia , lorem sustinuit in cruce et laboreni passus
/w/«m crtt^^ri. (7) Quantumvis laboret poeni- est in quaerenda ove perdita, quce tatidejn
tendo, tantum non laborabit peccator cum ijwejiitur ^ et humejis pasloris ipsius refej'-
:

hac tamen differentia , quod ille jucunde , tur : multujn ejiim eirajido labojcwerat. (8)
iste laboriose operatur. Ovis peccatorem significat , Christum pastor
3. Operum juga rejecta sunt y non disci- denotat, desertum seculum praefigurat; la-
plinarum. (8) Judtei duplici jugo erant obno- bor ovis errabundae insinuat laborem quem
xii , nimirum et disciplince legis et operibus tolerant peccatores , qui ut inique agcrcjit
legis. Disciplina Dei mandata complecteba- /«Z»o/Yzt^e/7i«^.(())PastorsuishumerisovJculani
lur ; opera legis in quibusdam legalibus ca^re- deferens innuit Salvatorem , qui laboJ-ajites
(1) Jerein. 25. —
(2) D. Ambr. Epist. 7. — (3) Tert. „.^..,. — /^n
H.
L. de An. 17. -(4) D. Anlon. 2. p. Sum. tit. 3. c. i5. D. Bern. Serm. i5. in Psal. Qui h.^l.ifat
(1)
i

§. i.-(5)Job. 2.-(6)Trrt. L. deldol. 11. - (7)D. Uern. ibid. -(7.) Act. 10. -(j)
Matll.. u. -(5 D.

Bern. Serm. 3. de Solitud. cord. - Terl. Lib. de Bcrn. V\v. i Hcbd. Sanc -
('>) J ert. Ld.. dc 1
all. .>.

Pud 6
(8)
— (7)Tcrt. ib. —(8) Tert. L. dc Pocn. 8.
—
(y) Jcr. 9.
'
V.
*^
 . • ,..

22^ PEGCATOR. — CONGIO IL

ad refcctioJiern iiwitat requiem proi^ocai tuntur. Hac supra re audiatur D. Chrysos- j acl

oneratos. (i) \omus Putas quod peccatores hujus mundi i

At quemacJmocluiii Adamus peccando fuit non laborent ? bene enim majores labores
laborioso operi addictus, ita peccatores velut et sollicituclines habenl quam ser^i Dei. (i)
hcer^dilarii rei (2) scelerosi illius protopa- Quantis laboiibus ambiiiosus sectatur hono-
rentis malunt sennliter currere^^i) ad labo- res et dignitates, hbidinosus captat venereas
,

rem et famem quam acquisita et oblala a voluptates; avarus accumulat divitias et fa-
Christo frui requie et refectione et uli Ada- cultates ? nec dubium est opus sen^ile eos :

mus in pcjenam sui criminis fuit metallo operatos (2) , et quivis peccator prosequitur
damnatus, ita ipsi suppHcium metallorum, vitia et iniquitates, laborans sub servitute
i>el hoc genus pcenalis seruitutis (4) subeunt. peccati, et gemens sub tyrannide diaboli.
Ouare de illis eodem modo ratiocinandum iTr dadc n
^ ,, ., /rx iiV.rAW^. VeccdiioTessuviletiam conditW'
.• ;•.. *. ..

-1
, , 7 , . • 1
csiixcde hojninibus sen^itute subnixis[b).hoc „^_
„^ servi. fw f\ ^ . • • • • •

, 11 ne (o) Uuantumvis enim inofenui vi- •

1
est de servis multo conatu et nisu acilaboran- ^ •!•. . i- i
^ 1 1 •

, T- .• . deantur, serviliter tamen diabolo

1 • mancipan- • •

tU3us, qui ab licclesiastico asiniscomparatur: * c ^ -i •

^ '.^ , . /• tur. bervorum

.
tria sunt. genera quidam . • :

Cibaria.el virrfa.et onus asino : najiis et dis- , . - . • 1 .

,. ^ '
//-•\ A . enim vere sunt servi ,' et tales videntur qua-
' • •
. i

cipina '.',.,' ct opus, seivo. (o) Asinus est Jlu-

. „ '
ii 1
i • •
•

^ ^
^ j les qui in poenam suorum scelerum sunt ad 1
i \

nienlum o ignobile et a natura ad onera por- * .• j ^.

^- • '

, ., , 1- .
c
»
triremes damnati .•
smwmem -,
•.
prwia servilutis • '
1
i
;
• • 1 •

tanda abicctum quibus ubi seipse ratigave- \. / /\ c u . •

^
;
^ * f •. ^ 1-y -n causa peccatujn est. (4) Servi adhuc appa-
• 1
nt, imo obruerit trefferit, non ahud illum ^^. ^^^
rent , \^^ ^
, .
'
^ £1 n catenae namque quas dererunt,
•
, ^
sunt 1
iranet, quam vir^ja et crudele rlao^ellum, „ _ /
1
-^ ,• ^
,.'1 ^. ^ , *
* i-
,' surieservitutis insio-ne. Ahi videntur servijsed
.
.
• • •
i •
i

quod in teiijum saeviat cui postquam mul- ^ y : • •

non sunt^ sic innocuus Josenn,etsi

• •
" ^ , , n*- n . , viderelur • :
, . i .

lum laboiaverit,' muUaque tlaffella sustinue- „

o . i • ^
^. , .. , ^ servus ob carcerem in quem erat detrusus,
, , . . ,
i .

nt,' pro pal)ulo, sedparcissime, ob icitur roe- ^. ^ ^ • • .

r et vincula queis erat onustus, vere ,tamen
i
A 1 7 j 7

niim. Eodem modo ^ \ \

crat liber ob castimoniae puritatem. tt tractatur servus : est i-i • •

•! .,,• T 11 Uxor 1 • •
,

enim multus , cibus tenuis ', disci-

ilh Ial)or n »• n u • •

,. econtra Putipnaris qua? illum ad aduUenum

^
.
i
. , .
i i

plma gravis, opus assiduum quo^ vitam om- n ^ -i i ,

•
i i .
* » ,. ' alliciebat, videbatur domina, attamen vere
t-
. . 7

nem ,' rehquumque

^i vinum , perenni labore i • , • '
1 ,. .
Va a • "^^*i domina , sed peccati erat mancipium.
alterat. Ouam
^ vere cucit L). Auofustinus : nr ] i - j -
i-
^
Ojnnis
. , ^ r \
ii]:lum
servitusajnaritudiJieptejiaest.^'^
.. j. 1 LSajJi cjuojjiodo dojJiiJia , quce dojjiinandi jioji
7 i j ' ^ rr s •/• il- /• • •

,., -*.,., naoebat atjectujji quce servilis tibiduiis jji-

^ * 1- °
,,.
quia toUit hbertatem, qua ninil gratius : tum .. 1 ^ /r\ r,.
cejitiva prccstabatr [bj lertii tandem ingenui
,
,
-i .••»!•
. -1 , II- .

quia iiominem vilem et abiectum

^ J
reddit : j ^
videntur,
' . ^ n v
et vere sunt servi. rluiusmodi sunt
• • •

7 . 1 1-
.

tum quia eum victu et veslitu destituit: tum

•
.
peccatores , qui exlerius et in corpore sunt
.

•
. ,

•
. .

•
... • -^

quia lieri arrogantiae et crudeUtati exponit :

^
tum
,,
bed dicet ahquis
.

quia conlinuo labore lacescit,

1 ,. ,. _, .

Lsto quod mancipia

/ » .
•*'

dasmonibus mancipaniur, »totque

.• ,
.

/^
1

.
1

:
.
Ivrannos
1 • ^
. .
1

11
liberi
i •

,
•

intenus tamen
•

et
•

in animo
•

vitiis et

paliuntur, quot peccata. Quid pj^ociest, quodi

. 7 1 .. •

?.. •! * ^ 1 1
continuis sint addicta labonbus ; peccatores \.i ^- , ^- • •
' ^. liber est in Jiatura. qui seivus est ui cojiscien- ,
tamen neque sunt servi , neque laborant. .. //^\ c ^ y? ;;• •> • •
. 1
TVT .^ ^ tia i' (o) hervi qui tales apparent , fiasetlis
• , .' , . .

rSon servi , quia ut plunmum dominatione ^ /./ ^ ^,. ^.j v \ / 1 •• *

,
' ^, ,
r-
cojjipedibus et sti£[jnatibus [n) sunt obnoxii :
splendent muUosciue lamuios sibi subdi- ,' »• »
eadem patiuntur, mancipia diaboli /7<3E? 11 !• r/ • •

/
l(js iiabent
, ,
non ial3orant, quia omnia ad .•
1, , ^«/z^ . . , :

:
^ -^ /o\ ..•
• • •

1 , . \
r. . notce cciptiv itatis (o) ipsorum nimirum, i.
. • • ,
libilum taciunt, in otio et voluptate vitani c..- n x?\ n
otigmata 2. ^r-
.
, ,7 ..;.#.
transeunt. Verum etsi libej^tas videtur iS) ,'
.7 /o\
^
vjncula o. rlaoelia.
* ^ j- ,
. ;
1

r,- l j j -
^ ^ I. Diabotus dojjimus et ipse dictus sui
vere tamen servi sunt peccatores nam, ut j- / \n r* : - • - •

om^/z;.y. (c))L.uius impeno subditur peccator;

i
c ..T\ K * \ • . . .
latur I). Ambrosius , est qui cujn paucioj-i- c v iF ^- 1
;
bus j 1.1 .

cioininetur pluribus dojJiuiis et scj^aviojn-

' . « bervus piane diaboii, ad prava qua^ciue
i^
1 . . . .
1

., '., .. "5. prout

. K
ducitur, sequens a quo nimirum cap-
1 1 '
\
:
. .

/ .,
bus servit, servit ejiuji propj^us passionibus f. , * !• » » / \ 17 • 1

,^..,,;, ]•, 4'j ' '

, ' tivus teneturad ipsius voiuntatem. » (10) Jix 1 .
'

seivil cupiditcitLbus suis.quorum dojnmatum ji \

..^^/ potest,/ urrerey '^
..^^ Jioctc
iiec
,.
Jiec dte : quia mtra
... dilecto
,
, r^^
Discipuio rt 7M0 «Mi^ -yzc;//^ e^/ , Aw-
•
i • • ., /.

./. ^
, * / \n
///^e^ ^ert^w^ e^/. (11) reccatorsupeiatus est a
. . .
.

.;^».;«/o habet,
^^ donunos / A * .. * •
se mtja se sejvitmm patitur •', .j ^ <, .,,• *
^06^0^6, ideoquc viie 1 iiius ^s t m^ u ci piu ^
:..tr.]^^r,] l ^> 11
11
•
( r.\ . •
intoterabde \ -.ir.
(9) ; et sub talibus dominis i%t
1

*»
j-
Mancipia dicu u tu^ qu^si 11 ibclnio ^
. •• ^ 3 u u -Ca p *t^ • •

1 ^
continuo ioiw,,.-.r^^
r-r^r^f.r^.i/A
laborare coi^itur unde multum f t^
,
i- :
i
•
i .

*.rra,.h qui .^*.,/'. f/.,.oc o

M..; peccatores II ct « oriffo vocabuU scrvorum itt iinpua ialina, ' •
errant a lal^ore eximere ni- ^ °

(i) In Psal. i3. — (?.) Tert. Lib. adv. Jud. 4- —(5)

 ,

PECCATOR. — CONCIO II.

227
inde creditur dlcta, quod ii qui jure belli iwn in compede aut pileo vertltur. (i) Pileus
possent occidi a victoribus, cum servaban- libertatis erat insigne quapropter Bruti nu- ,
tur, servi fiebant, aservando appellati. « (i) misma ,duobusque pugionibus erat
pileo,
Qui populos liberos in servitutem redigere insignitum guo denolabat restitutam a s.e
:

satagunt, id vel vi et aperto Marte, vel frau- patriaelibertatem compedesveroerantsym- :

deet astutia exsequi conantur. Utroque mo- Ijolum servitutis. Hierennce prsecepit Deus :
dobeIlumgeritdiabolus,utbominesaGhristo Fac tibi vincula et catenas, et pones eas in
libertate donatos , suae tyrannidi subjiciat. collo tuo. (2) At cur collo, non pedibus vin-
Noncessat inimicus persequi, et si nonaperte cula et catenas apponere jubetur Propheta?
sceuit insidias agit. hide dictus est leo et
, ut servitutis Dei, et diaboli dignoscatur dis-
draco : leo propter apertam iram ; draeo crimen. Catense qu» collo et humeris appo-
propter occultas insidias.{i) Nam , ut anlm- nuntur, aureae sunt, et ornatus gratia defe-
advertit dubius Chrysostomus , « inimicus runtur, his magnates adornantur et regum ,

noster retia super omnem terrani expandit aulici et famuli, his se suos servos testautur,
ut quidquid evaserit de retibus carnahs con- sed servos nobiles et liberos, et voluntarise
cupiscentiae , capiatur a retibus inanis gloriae;
servituti addiclos compedes vero et vincula :

.
capiatur a retlbus gulae ; capiatur a retibuspedibus imposita , duram pra; se ferunt ser-
turpissimaeavaritiae.» Siveergo insidioseper vitutem, neque nobilltatis et libertaiis, sed
fraudem , astutiam et ut draco, peccatorem vilissimse sunt servitutis insigne. Compedes
,

diabolus inducit ad peccandum sive aperto habent peccatores qula sunt diaboli man-
:
,

Marte, saeviens ut leo , magna vis da^monum cipia. Quod non ignorans Plato divine ait :
in illo dominatur (3) , servitute infamatur,
« quia scriptum Qui facit
est :
vusestpeccati(4) :undemelIor ejusstatusest,
qul famulatur liomlni, quam qui servit suae
cuplditati. » (5) Qui famulatur homini , si
justitia et innocenlia decoretur, est animo
liber, licet sit corpore servus ; qui vero ser-
vit suae cupiditati, in corpore libero , servi-
lem gerit animum et diaboli mancipiumest.
Servorum frontlbus inurebantur ollm no-
tae characteres et stlgmata quibus appa-
, ,
rebant ad quem pertinerent domlnum. Cha-
ractere domini inscribuntur et servuli et
Quoties peccas , toties te velut catena re^^inc-
peccatum ser- tum nequissimo et spurcissimo domino pro
mancipio tradis (3) : suis laqueis peccatores
ligat diabolus , a quo capti^i tenentur, ad
ipsius voluntatem (4) ; tum quia nulla sua vi
aut virtute naturali , sed sola Dei gratla, a
peccali et diaboli potestate exlmi possunt :
tum qula peccatores dlabolus tanquam suos
servos quo vult agitat et impellit. Quod
belle declarat S. Anselmus exemplo avlcu-
lae
,
quam puer filo Ilgatam detlnet, et buc
atque illuc avolare sinit , sed filum mox re-
,
trahit « Instarhujus puerijocatur diabolus
:

nomine imperatoris signantur et milites. (5) cum peccatoribus , quos irretitos suis la-
Nomen illud erat nota quaedam seu tessera queis , pro sua voluntate in dlversa vitlorum
datae fidei, seu domino , seu impedimentaperlrahit.Suntenlmmultlavari,
imperatori ,

qiiem sequi debebat ,

qui domini vel impe- ebriosi, luxuriosi qui proponunt avarltlam, ,

ratoris nomen sive in fronte, sive in manu gulam, llbldinem deserere, et putant instar
,

gestasset. Ad hujusmodi stigma seu inslgne avis se llbere avolaturos: sed quia pravo usu
alludit Philosophus Moralis , alens : Non irretlti ab hoste tenentur , nolentes In eadem
enim me cuipiammancipavi nullius nomen vltia dejlciuntur, fitque hoc saeplus , nec
,

fero. (7) Idipsum dlcere non valet peccator, omnimode llberantur nisi magno conatu, ,

qui diaboli stigmate notatur , et habet cha- et gratiaDei funisrumpatur prayae consuetu-
racterem bestice (8) et suae servitutis insi- dinis.» (6)Ilaque tot sunt diaboli /rt<7«e/,</wo^
gne. Anima da^moni manclpata, est sigillata peccata commiltimus (7) tot funes quibus :

characterlbus cunctorum vitiorum qulbus nos illaqueat crudelis ille tyrannus Funes ;

enim sunt tortuosa et implicita ligamina y

servlt. In illa superbia exarat leonem , gula
lupum, lascivla equum , versutia vulpem quibus se delinquentes stringunt. His funi-
et quodvis viilum sul figuram inurlt, velut bus merito irretitur pes peccatoris servl da3-
stigma daemonls , quo velut ejus mancipium monis , qui ut Deo llbere servlret, nolult in
notatur, etvlnculum, quo ligatur. collo catenas aureas deferre, utilll exprobrat
2, Domini Dei judicium in suos sen^os , Deusixpud Hieremiam-.CatenasIigatascontri'
uistijCtJaciesproeis catenasferrcas. (8) Quasi
(1) D. Aug. L. 19. Civ. i5. —
(2) D.Aug. in i. Pctr.
Hom. 5. in Mallh. —
(3) Tert Lib. de An. 49. — (1) Teit. L. de Pal. 4. — (2) Cap. aj. — (3) L. 9. tle

(4) Joan. S. —
(5) D. Aug. Lib. de Vcr. Innoc. c. 164. RepubHc. — (4) 2. Timoth. 2. — (5) Lib. d.- Sinidiliid.

(6) D. Ambr. L. dc obit. Valcnl. (7) Epist. 35. — — cap.

cat). 189. — (6) Cashiod. in Ps. .1«. — (7) Ca&biod. jb.
(8) Apoc. j3. — (8) Cap. a8
i5.
 ,.

228 PECCATOR. — CONCIO 11.

cHcat : meaequaeestsuavis et honora-

servltuti clcemoiiuni ,
qui sunt auctores delictl, infen-
infamem et crude-
bilis prietulisti servituteiii sissimi Dei inimici, honiinum osores crude-
lem peccatiet diaboli ; quapropter nonhabe- hssimi. Daemonibus vero ad instar vihssirai
bis incollocatenasaureasinsignum nobilitatis mancipii subesse nihil vihus , nihil abjec-
ethbertatiSjSedvelutvilemancipium constrin- miserius dici potest. Idolorum
tius, nihil
^eriscatenisferreis,etinsignum tuaeservilutis vernula^ hoc est scurrihs servus suarum cu-
patieris, non solum vincula, sed et verbera. pidltatum, quibus genua flectit , animumque
3. Jpud tyrannos tormenta etiam pro poe- submiltit ; quo nihil est indignius et igno-
na adhibentur. (i) Ideoque in Itaha ohm miniosius. f^itiorum verbero. Apud Roma-
post corruptumhnguoelatinae usum,tyrannus iios lege cautum erat ne hberi et ingenui
intarta (2) vocltabatur , et intartare idem verberarentur : id genus supphcii viles ser-
sitniificabat ac tyrannidem affectare , forte vos, abjectaque duntaxatrespiciebat manci-
ducto nomlne aTartaris , quorum ferox ani- pia. Quod si ignominiosum erat in corpore
mus et barl)ara exemplum verberibus plecti quanto magis infame in
crudehtas , in ,

passim adducitur.TyrannlTartarorum more anima servile illud pati supphcium ? et ta-

saeviunt, quonim iyTannidem s^^i^am et cru- men dum peccamus, verberamur opprobrio
dam appellat Juvenahs. (3) Diabolus Scyta conscientice nostrce. (i) Quot vitiis fcedatur
tetrior , Massageta inhumanior (4) , tartaro anima , tot patitur verberones ; ab ihis pec-
crudehor, et ut fatur D. Chrysost. tyran^ cator foede vapulat et discerpitur. Hinc vul-
nus sa^inis et acerbus , qui jubet quce sunt nus infligit avaritia , inde luxuria flagehis
improba , et eos qui obediunt ignominia af- acriter dilacerat , istinc superbla gravibus
/?cz7 (5) cujus imperia plusquam Manhana,
; implexa vincuhs crudehter cruclat , ihinc
miserrunae etcrudehsslmgeaddicuntservituti. ira armata scorpionibus mentem leihahter
Luctuosam et miserandam sub tyrannidepec- vuhierat, et quodvis vitium animo plagam
cati et diaboh tyrannidem ante adventum infligit mortalem.
Cliristl Domini, eloquenter declarat Chry- O miserabilis servitus {pL)\on^em\.o\eYdLh\'
sologus Erat homo peccati ser^us , erat
: hor iUa , quam sub homlnum etiam imma-
captii^us mortis^ erat mancipium dcemonum nisslmorum tyrannide tolerant mancipia :

erat idolorum vernula ; erat vitiorum ver- « Si quis tyranno quantumvis saevo et cru-

bero , erat criminum vinculis compeditus
Sic malis dominis talibus tantisque exhibe-
bat homo malam et jfiiseram seruitutem.
Quando homo non sub peccato tristis P quan-
do non sub morte lugens ? quando non suh
dcemonibus pallens ? quando non sub idolis
tremens ? quando non sub vitiis suspectus ?
deh deserviat , et diebus ac noctibus cate-
nis hgetur ,quantum est hoc ? Manus et pe-
des Hgare potest, sed mens et voluntas hbe-
rae sunt. In peccatorum mancipio non sic ;
sed mens , et ratio, voluntas , judicium ,
affectus, desiderium , et quidquid in homine
praecehit , hgatum est amisit quod est ho-
:

quando non criminibus desperatus ? Et ideo minis, et fere totus obrutuit. [^^Malaser^ »>

homo dabat extrema suspiria , quando tales vitus peccati et diaboh, exclamat iterum
tam crudeles dominos sustinebat. (6) Ab enu- D. Augustinus , cui nequeuntahae comparari
meratione deducit Chrysologus tristitias, : . servitutes i Caeteri servi hominem habent
dolores , cruciatus , tormenta, quae sub ty- in dominum , qui cum slt ejusdem naturoe
rannlde peccati et dlaboh , tolerabat ho- cum eis , ahquam servat humanitatls spe-
mo ante humanationem Verbi. Eadem pa- ciem peccatoris vero tyrannus est dlabolus
:

lluntur ellam nunc peccatores, servi vitio- hominum osor, Deique hostis infensisslmus,
rum, manclpla daemonum. Duram hanc ser- cui cum nuhum possit inferre damnum ,
vltulem graphlce depingit Hieremias prophe- suam adoritur imaginem. Diabolus ubi vldit
la ahoquens scelerosos Seruietis diis alie- hominemadDei imaginem factum, cum non
:

niSydie ac nocte^ciuinondabuntvobisrequiem. posset in auctorem , quem ante omnes lce-

(7) Per deos alienos D. Hieron. (8) intehigit dere cupit^ in ejus imaginem suam exercet
peccata et d?emonia , qux' peccatores Deo malignitatem , veluti si quis homo quanclo
derehcto ehgunt sibi in deos , qulbus ser- regem inimicum attingere ?ion potest , ejus
vlentes muliis prossurls et cruciatibus affi- imaginem la^deret. (4) 2. Hominum servi a
ciuntur. Quod opilme expresslt Chrysolo- domini domo egredi possunt, cujus vitant.
gusde peccatore loquens, qui est maucipium indignationem ab ejus praesentla recedentes;

(1) Tert. Apol. 2. —

(2) Anast. de Vit. Ponlif. (5)
— (1) D. Ambr. L. de Joseph. cap. i.
— D. August.
(2)
Salyr. 2. -
{\) Tert. L. adv. Marc. i. —(5) In Ps. i25. Tract. 4i. in Joan. —
(3) S. Thom. a Nov. Con.
Vill.
— (6) Serm. i. —
(7) Cap. 16. —
(8) InPs. 80. 2. Dom, i.Quadrag. — (4) Magn. Basil. Ilom. 21.
 :

PECCATOR. — CONCIO II. 229

amlssamque libertatem per fugam etiam captwitate seculi !iberai>it (i) pec-
et reces- te :

5um recuperant : peccator vero vitli et dae- calor tamen temerarie dominos emerepraesu-
imonis mancipium, tyranni qui eumopprimit mlt ; sacrilege animam a Chrlslo emplam
[proesentiam nullatenus potest vitare, *Serf^M^ vendere molitur; stulte animam quam Chris-
\hojninis aliquando sui domini duris imperiis tus suo sanguine pretioslorem existimavit
,
iatigatus ^ fugiendo requiescit : servus pec- pro volatico honore , terrena facultate et
cati quofugit P secum se trahit quocunque venerea voluptate diabolo vendit. 5. Servi
fugerit. (i) D. Augustlni vestlglis inhaerens ut plurlmum uni tantum domino mancipan-
Eusebius Emissenus, sic urget peccatorem: tur : at qui suhjectus est uitiis , multis se
« Quid prodest quod discedis, qui undlque dominis addixit, (2) Servlt enim lasclviie
,

addictus es vinculis passionum , quem hinc guloe, superbiae, invidiae, injustltiae , et in

atqueinde circumvallant vltia tua ? Quld, in- universum ser^us est tot dominorum , quot
quam, prodest quod discedis, quiquocunque vitiorum.{?)) 6. Servi homlnum, sui domini
locorum vadls, teipsum portas? Merito dis- mandatum possunt absque ullo negotloexse-
cederes, si quoquam te fugere posses. Digne cutloni mandare cum unum dunlaxat simul
aliquis dlscesslt, si illo ire possit ubi illum adimplendum prajclpiat at non solum est :

diabolus , non invenlre possit. » (2) 3. P/e- difficlle, sed eliam impossibile ut servus pec-
rumque homines cum dominos malos patiun' cati et diaboll dominorum suorum praecepta
tur, venales se petunt : non qucerentes do^ exsequatur , qui slmul et semel plura eaque
minum non hahere j sed saltem mutare. Ser- inler se contraria jubent. Avariiia ad cumu-
vus peccati quid faciat P quem interpellet , landas divitias inciiat prodigalilas sectans ;

apud quem venalem se petatP (3) 4« Servi famam, ad largiendas abunde opes Inclinat.
hominum redlmi possunt, et ita servitutem Desidia, in otlo et secessu tranquillam vltam
mutare in hbertatem at peccator non a quaerit ; superbia vlderi ab hominlbus amblt,
:

famulatu redlmitur , sed denuo servltuti cunctoeque generatlm passiones, in corde mi-
manclpatur. Nam , ut ait D. Ambroslus , seri illlus servi, inter se arletant, suisquese
sine i^enditore vendimur, Peccata uendi- acumlnibus pungunt quod vult una , negat :

derunt nos, et dominantur nohis, Servus altera, omnes tamen urgent , suisque prae-
qui uenditur^ superiori seruitio exit , ut ad ceptis oblemperariexoptant. Quot vitia, tot
alterum migret ; nos vero nec superius ju^ imperia ; quot animi perlurbatlones , tot
gum deponimus , et ad noi^a peccata tur- f uriae crudehter dllaniantes ; quot inordinati
bamur, (4) ScIUcet servus qul venditur su- concuplscentiae motus , tot ifigyptil exacto-
jperiorls servitii jugum excutit, ut denuo res, qui ferro et aculels armati , inhumane
imlgret ad novum domlnum nemo enlm cogunt in luto laborare et in luto mori
:

potest duobus domlnls servire peccator au- unum et multiplex tot tyrannorum manda-
:

tem sua peccata incrementans , superiorum tum nuncupat Saplens distentionem pessi-
scelerum jugum non deponlt, sed ad nova /waw(4),cruciantem animi divulsionem, ita ut
crlmina progrediens , pristinam servltutem in mrias sollicitudines mens hominis diS'
augesclt ; seseque de novo daemoni pro vo- tenta lanietur (5) non secus ac rei corpus :

llatica voluptate vendit. Unusquisque animam a quatuorequis in diversas partesdilaceratur.

\suam diaholo vendit , accepto tanquam pre- Miserrlmus servi animus tot dominantium
\tiOj dulcedine temporalis voluptatis. (5) Et muUitudine absque ulla requle die nocteque
quasi parum sit animam suam Dei Imagine commolus videtur, turbulentum clamosum-
insignilam vendldisse tam vill pretlo , sibi que forum , in quo conlusie et dissonantes
adhuc in hbertatls et salutls jacturam, emlt audiuntur voces ; triste ejus cor in varias
domlnos, alt Philo Judaeus, Fitiis assueti affectiones divulsum, dlstentum, dilacera-
more voluntariam seruitutem suheuntium ^ tum, est Euripus reciprocantlum villorum
ultro sibi acerhos dominos adsciscunt, quani- ocstu agilatus vel potius Caucasus in sublime ,

\vis ingenui , et ideo cum vendi non possint, ad poenam elatus , ubl velut Promethei vul-
miranda temeritate ipsi emunt dominos. (6) tures assidue advolant et dilaniant. Tot
Homo Chrlsti sangulne redemptus sese ven- tantaque patiuntur mala peccatores , dirain
dere nequit , quia non estsuljurls, cum passionum, crimlnum et dicmonum servilu-
pertlneat ad Chrlstum , cujus est servus. Tu tem, christlanoe hbertatl pra^ferentes.
nullius serifuSj inquantum solius Christij qui In natura humana amor lihcrtnds cst in- ,

situs , atque alte impressus. (6) Civilia jura

(i) D. Augnst. ibid. — (2) Ilomil. 5. aJ Monach. — /^n
j^^^ _
(,) D. Ambr. L. dcNabot.
jjyi ,3.
m D. August. ibid. — (4) —
In Psal. 7>j. (5) D. August. (,. 6.' — (3)
j^ ^^^
Augusl. Eccl. 1. — (5) D. Ilicr. ibid. —
Expos.in c. 7. IWui. ~ (6) Lib. de Tcmulcnlia. _
(/<)

(G^cir. Alcx. L. a.Glapbir. Ucg.Jus.a09.

 ,

23o PECCATOR. — CONCIO III.

servitiitem niorti , cunclceque ctiam damnationis iraducem fecit. (i) a.

nequiparant
nationes llbertatem vitoe praeferendam exis- Quia originalis delicti facta particeps, sentis
tlaiant. Quapropter Groeci in uiium congre- perditorem tuum. Si quis parentes vestros,
oati foedusque ineuntes adversus Mardo- avos , atavos , proavos , fratres , sorores et
,

niuni Xerxis Persarum regis ducem, jurisju- cunctosin universum propinquos iuteremis-
randi formulam sic generose inchoarunt set, et insuperinvos insurgens vitae vestrse in-
:

Fitam non pluris faciam lihertate. (i) Ultra sidias struxisset, lethaliterque vulnerasset, si
libertatem naturae cunctis hominibus com- post tot tantaqueillatadamna, cum eoiniretis
mutiem , Christiani iu baptismate, hbertate foedus, vosque ejus subderetisimperio, nonne
o^ratia^ donati sunt: Nicopolila.» iu festivis lae- summae pusilhlatis et stoliditatis esset indi-

titiis acclamare solebant Perfortunam Cce- cium ? En verum peccatoris specimen , qui
:

saris nos
, liheri sumus (2) quanto verius cum diabolo init amicitiam , diabolo manci-
:

Christiani dicere valent Nos liberi sumus, patur , diabolo inimico ejus infensissimo
:

(jua lihertate C/tristus nos liherai^it. (3) In- parentum suorum peremptori soevissimo ser-
felix tamen peccator libertatem vitae proefe- vit. Olim captivos, i>el mali status sen^os
rendam pro niliilo vendit, etservitutem morti mercati in e.z'sequiis immolahant. (2) Dia-
postpnnendam ultro elegit. Quod Romano- bolus servos quos emit immolat, eorumque
runj proprium asseverat Cicero, pertinet ad animas interimit. Stultus peccaior animae
solos Christlanos , scilicet Jiemini sen>ire .{^^\ nontimens niortem diabolo se vendlt. Chris-
Miser tamen peccator ab humana et chris- liani,nolite imitari peccatoris imbecillitaiem
tiana liberlate degenerans , pluribus servit et stultitiam, liberam ducitevitam, liberam
lyrannis , cu]\\s ojnnis vita sen^itiumest. (5) a servitute passionum , liberam a servitute
Servitus omnis amaritudine plena est,sed criminum , liberam a servitute daemonum :
nunquam homo majori afficitur tristitia , fraenate per rationem passionum impetus ,
quani cum suo mancipio famulari tenetur. per gratiam eximite vos a dominio peccati ,
In liomine anima est regiua, corpus manci- ct ut a diaboli tyrannide sitis immunes, sus-
pium.ratio principatum tenet passio ratio- tinete dignitatem filiorum Dei, qui cum sint
:

nis dominiosubjicitur per peccatum tamen ^}^^^ haeredes in coelo, perfecta gloriae liber-
:

sejvisuper dominujJi(6): namcorpus animas, tate fruuntur.

passio rationi , concupiscentia voluntati do-
minatur. In serviiute non solum amaritudo ®»®»»»««»»«»«»»»»»»9t9»o»t»(i»»«»»«»
cordis , se:.l etiam ignominia reperitur , quoe
CONCIO TERTIA
tanto est major quanto dignior est captivus
et vilior dominus cui mancipatur. Quanta X)^ recidii^atu reiwluhilisemper ex alterjia
infanna mulctatur peccator qui cum fuerit jjwrtuorum atque s^ivejitium
suffectiojie. (3)
nobih prosapia oriundus, nimirum Christi Loquitur Tertullianus de metempsycosisom-
sanguinerenatus , famulatur tamen peccato, niaia a Pythagora falso imaginante animas
,
quo nihd vilius et abjectius ? Heu ! quajn a suis corporibus separatas ad alia infor-
,
misej-a possessio peccati quc^ suujn /acit manda corpora
, transmigrare ; quibus fato
miserumpossessoj-ejn ! (7) Infames habentur functis rursus vel ad propria vel ad aliena
,
scelerosi qui in poenam suorum criminum corpora
animanda, remeabant. Omisso fic-
regium deferunt stigma vel supra humeros, tilio illo recidivatu in pr^sentiarum disse-
,
yel in fronlc. Quanto infamior peccans qui rendum est de recidiva peccatoris qui mox
, ,
in annna diaboh stigniate notatur? Aninia
ut a poenitentia recessit , statim in simiiia
rationahs naturaliter odit diabolum
, et ut peccata relabitur. Non est adhuc sermo de
illam alloquiiur Tertullianus, Satanam
in peccatis venialibus , quibus vel ex infirmitale
ojmn ai>crsatione,etaspejviatione, et detesta-
naturce, vel ex inconsideratione, vel ex su-
tiojie projiuntias. {S)Adiiu(H\
dnpWcl incen- breptione obnoxii sunt etiam justi sed de :

livo slnnulans i Quia protoparentem cum peccatis lethalibus deliberate et ex mahtia

:
.

suis nepotibusad nmriem \ndux\i. Pcr

quejn commissis ad quje inico redeunt criminosi
/lojjw ciJTumfCJitus ut pjxcccptum
Dei exce- peccatores , non secus ac canis ad vomitum,
lieret et propterea in jjwrtem datus;
; exmde aut sus ad volutabrum hiti. Hos denotant
totujn irenus de sno seuiine ijifectum,
suce duo prophetae per aves a nidis suis avolan-

(1) Diodor. Sic. L. ,1.- (,) Arrian. L.^.cap _ ^^^ ad illum redeunies. Vidistis
' ^^ ^\2X\m
Pj <;alat. 4. — (i) Cic. Phiiip. — (5) Sen/'c. de
1

Tran- quandoque passcrem in pariete nidificantem?

quill. Vit. cap. 10. — (6) Tert. de An. 55.- (7) Ur-
\\Tit\
oc icst. '"a^'\''
An. iy.
^' '^'""" ''• ^''''- *'"*• ^* - ^^) '^^^t'L. fi) Terf. L. de Test. An. !>. - (2) Tert. L. de Spect.
^^__ .,^ ^^^^^ ^ ^^ ^^ ^g^
 ,
: . ,,,

PEGG4T0R. — CONCIO III. 23i

strepitu excilato, vel lapide projecto, avolat, sunt lamenla , si replicentnr peccata, (i)
nunquam
quasi rediturus ; sed mox ad vici- Frusira si])i de sacramentis blandiuntur pec-
nam arborem, deinde ad tectum , tandem catores , qui illa profanant etenim nullum :

revertitur ad nidum. Ephraim^ sicut ai^is ex eis fructum reportant , non ex defectu
evolavit, (i) Nomine Ephraim Oseas in- sacramenti , quod ex sua natura est efficax
telligit peccatorem ,
qui volens accedere ad et ex opere operato confert gratiam sancti-
tribunal poenitentiae et ad sacram synaxim ficantem, ni ponaturobex; sed ex acceden-
tempore Paschatis , paululum avolat , sed tis culpa, qui non est dispositus ad recipien-

cito revolat, potator ad ebrietatem, lascivus dum effectumsacramenti. Quod docet Apos-
ad veneream voluptatem , superbus ad vani- tolus aiens Qui indlgne manducat corpus
:

tatem , impius ad impietatem, et quivis pec- Christi et bibit ejus sanguinem judicium ,

cator , sicut avis fugiens , et pulli de nido sibi manducat et bibit. (2) Innuit etiam ipse-
a^'olantes (2), revertitur ad suam iniquita- met Christus dumdicit Non omnisquidicit :

tem. Steierunt ohm aquoe, steleruntque cur- mihi Domine , Domine, ipse intrabit in
:

sum suum , ut alveum Jordanis pertransiret regnum coelorum. 13)

arca ; verum mox ut arca transivit, in suum Singula novse legis sacramenta, ex sua
locum reversse aquae , solitumque tenentes natura virtutem habent conferendi gratiam
cursum in mare mortuum defluxerunt. sanctificantem
, quoe est effectus omnibus ,

Multi in hebdomada sacra, ab assueto vitio- communis, sed uUra hunc effectum com-
rum cursu tantisper desistunt , ut Eucharis- munem , praebent gratias actuales et auxilia
tiae arca transeat per eos : at mox ut pertran- cuivis speciaha et propria , quibus homo ad-
siit communionis tempus , soUtum tenent jutus possit servare gratiam sanctificantem.
cursum , in eadem vitia relabuntur, nec at- Matrimonium gralias confert uxoratis ut
tendunt quod recidiva est , i. Injuriosa ; 2. caste et tranquille vivant in conjugio. Con-
Scelerosa ; 3. Exitiosa. firmatio renatis confert gratias roborantes ,
T T^ A nc i^ u-. • 1 •. ut intrepide coram tyrannis valeant confiteri
•

I. PAnS. Qui debite ad poenitentjee acce- r

1
i^ 1
• •

, . . •
n iidem. Foenitentise sacramentum , vere poeni-
•

dunt sacramentum , trinum prsesertim exiUo . ^m 1. i . r 1 •

1
• •

r \ /Q\ Tvr A tentibus uUra deletionem culpse, et iniusio- • •

iructum consequuntur. (o)^ Nam, i.Acrimi- r . n r .

., -1 ^ , /^ ' ., nem gratise, contert adbnc auxilia ne rursus

nibus quibus eiant contaminati mundantur iS i 1 . 1 r . j • • • •

^ ^. T . /^i • 111 deleta relabantur delicta , sed in animi

• •

2. Gratia sanctihcante,quaea passione Cnristi ^.. ^ 1 . . • •

,. , . ) \ munditia persistant : unde sicut qui a reci-

' •

dimanat, decorantur '; 0. Aveisi a crealuris v . i ^. .1 ^

divatu abstinent denotant, se esse mundatos »

1^1.
i .
-,. j-i T^ 1 •

quas inordinate dilexerant, Ueo per charita- cc ^ »• •. •

^ , . etrectumque percepisse sacramenti, ita econ-
tem compajiinantur. Amatores seculi aji- ^ ^ i , . 1 » 1
, , . SrP r I T verso qui statmi reiabuntur, ostendunt se
. .

helant ad irascha. vel diem resurrectionis j- ^ i •. • »• •

1 . 1
,., . \ 7 . .• f /\ indip^ne
^ accessisse ad tnbunal poenitentiae
•

ut tibeiuus vacent voluptati (4) ; et sic re- 1 ., r t\t . •

. ,. / -11 nequeasuissceleribus mundatos tuisse. i\am,

"^ •
1 .
•

cidivantes , saepe saepius illos pcenitentiae ^ .• . r\ k .• ; * ^

.. * •
'. . ^
rf .
.^ , .ut ratiocinatur D. Aucruslmus , lavatur et
. .

non "^ percipiunt ettectus, sed injunosi sunt 7 ^ ^ •, ^* ,-/^ .

^ r^i . T\
•
c^ mundus est qui et prceicrita pian^it et itC' , y /

sacramento Christoet Deo I. Sacramento, K^,., r

''w^ non adniittit, Lavatur et non est mun-
, , : * ..,„.. . *
, .,. -1 11 r.i . •

quod inutile sibi reddunt ; 2. Ciinsto, quem 7 ; •* „ ,^^'* ,7^0^,.;/.

..^^ deserit •

4 .p o T^ dus qui ptannit quod; sessit ^ nec ; • • ,

denuo cruofigunt ; 3. Deo , quem injuste ,,/
diabolo postponunt. '
'J„,,°,J fjenda qn<e fle.erat repe-
^.^ ^^^^^ Gre^orius D. August. sectalur
I. Chr.sMane, s. post susceptum pa5n.ten- ^^^^i
Proverbioruni
^s^j^ elucidansistud
Si- : <•

ti:esac.araentum,peccat.s«.rf«/«;«67,to,<,«z-
^^^ ^^vertitur ad vomitum suun.
bmretro (5) si avarus ut autea, bb.d.nosus sieimprudensquiite.at stuititiam suam. »
:
(5)
ut antea , gulosus inv.dus detractor , blas- j-jj,^^,^-^ J,, ,
„,/„„•„„ plangunt , ncc ^
•

phemus, .raetod.oexcandescensutantea, ,^^^^,^ deserunt ; ut comiderare soUicite

s.gnum est te access.sse ad poen.tent.a; tr.bu- ^^.^^ inaniler se mundant, qui
quiaflendo
nal absque ullo peccatorum tuorura dolore,
^i^,„do nequiter inquinant , cuni idcirco se
absque vero non uUer.us peccand. propos.to;
f ,i^ i„f,„„f „^ ,/,„„^; „,/ ,„,,ies rcdcant.
et ila md.g.ie accedens , .njunam fecst. sa- ,q.
p.osequitur Ihide.u jj^^^ argumenlum
c.a.Tiento ; .llud protanasl, t.b.que .nut.le
,
^^^^^^^ Ponl.7ex versaus istud Koclesiaslici :

redd.d.st. nara, ut a.l D. August.nus .n Jure

:
„ q,,; ,, ,i^„tur a mortuo , et iterum tongit
Canomco relatus , manis est pceuUentia j,,^,^ fjjj
n^^^
l^^^^j,, ^j^^
, „ /,.„^,.
quam sequens culpa coinqutnat, et nihd pro- tizaturquippe a mortuo qui mundatur
flc- ,

(i)Cap. 9. —
(a)Isa. i6. —
(3) Tcrt. L. dc Prenit. 1.
(,) Dlstinct. 3. dc PrenK. (^) 1. Cor. 11. (') — -
— (4) D. Bern. Scrm. dc Kcsur. (5) Tert, Lib. dc — Mallli. 5. —
(i) Soim. (iG.de Tcmp. (5) Ca[>. j6. —
P"'"-''' _ (0) Lib. 3. Pastor. Admonlt. 5i.
 ;
,

53a PECCATOn. — CONCIO III.

tibus a peccato sed post hnptlsma mortaum ; perierat , hominem restitul oportuerat (i):
tangit (pii culpam post lacrymas repetit. (i)
,
Homo perierat per peccatum , Dei Filius fac-
Emenclatlo est verae poenitentiae fructus : tus est homo , ut tolleret peccatum quod ,

Ubi cmcndatio nulla , poenitentia necessario erat causa perditionis humanae propter :

%)ana quia caretjructu suo. (2) Qui tam cito hunc finem assumpsit Deus corpus, et cruen-
relabuntur , nullum emenclationis dant indi- tam et ignominiosam in cruce sustinuit mor-
cium nam eadem est in inimicos animad-
:
lem « Vulneratus est propter iniquitates
:

versio , eadem mentiendi et jurandi consue- nostras, attritusest propter scelera nostra. »
tudo , idem in vestibus luxus , eaedem in (2) Et ut fatur ipsemet seternus Pater apud
mensa dellcia? , et in universum eadem pec- Tertullianum de suo Filio loquens j4 Jaci' :

cata quibus ante er-ant obnoxii. Quantum

,
norihus populi mei perductus est ad mortem,
peccatores qui tam facile ad sua inquina- (3) At recidivans denuo velut vuhierat, atte-
menta revertuntur, ab sponsa dlscriminan- rit et crucifigit Christum
;
quia novopeccato
tur cui parum videtur vitiosum exuisse
: novam dat causam crucis et mortis Christij
habitum, si rursus induat « Exspohavi me : rursus enim efficit illud propter quod Chris-
tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes tus cruclfixus est, nempe peccatum : quare
meos , quomodo inquinabo illos ? « (3) Ubi mors tam efficax fuisset , ut ad
nisi Chrisli
D. Deniardus Si dixerit mihi Jesus : Di- : omnia omnino peccata post quantalibet
,

mittuntur tihi peccata , tamen Jiisi ego pec- secula futura et iteranda sese extendisset
care desiero , quid proderit P Exui tunicam toties oporteret crucifigi et mori Christum ,

meam , si rcinduero eam, quantum projcci P quoties homines peccant , sicut toties offe-
Erit sine duhio recidenti , quam jacenti du-renda erant Aaronica sacrificia , et toties vic-
rius. (4) Utinam poenitentes suis muudati timae mactandse, quolies peccabant Judaei
delictis a^tnularentur Sponsae propositum
,
qui Christum, non solum crucifixerunt, sed
vel saltembesllarum imitarenturexemplum crucifixum despexerunt et subsannaverunt. !

Avicula semel capta laqueo ^ mox

elapsa : Quoniamimpleverunt impietates suas^ et ecce
cervus in rete decidens et ejjugiens^ iisdeni ipsiquasisuhsannantes. (4)Judaeorum impie-
iterum difficile capientur , nam cuique fit tatem imitantur recidivantes , Christum , ut
cxperientia cautela magistra. (5)Quinimo, subjunglt Apostolus , ostentui hahentes, hoc
ut refert Clemens Alexand. (6) aliqui pis- t'st infamantes, irrisioni et ludibrio expo-
ces reperiuntur, ut scauri , e quorum spe-^ nentes , oh impietatem qua eum despexerunt
cie , si quls hamo captus forte evaserit, eo ^t interfecerunt (5) Loquitur, fateor^ de .

dle nullus prorsus consimilis piscis illo inve- Judaeis TertuUianus , sed his verbis pungit
nltur in loco quasi ca^teri unius periculo etiam recidivantes Christianos qui in nova
.,

edocti delltescant. Et nos brutls irrationalio- relabenles peccata , contemnunt , subsan-

res , nos scepius iisdeni capti^ in eadein ca^ nant et contumelia afficiunt Christum qui :

dimus (7) et cadendo pcenitentioe fructum

,
enim in peccata relabitur, hoc ipso Chris-
amittimus, et Christum rursus crucifigimus! t^m ejusque crucem et passionem despiclt,
2. Aversi Deo et homlnibussunt Judasi, o^ villpendit et ridet. Et quemadmodum Judaei
impietateni qua Christum despexerunt ^ et cruci palibulatum Christum exposuerunt
interjecerunt (8) : neque minoris impletatis omnibus nationibus irridendum et illuden-
rei sunt ueque minori aniniadversione di- dum , ita qui in nova labuntur peccata, hoc
,

gni recidlvauies : qui , ut fatur Apostolus ipso causa sunt, ut Gentilibus cunctisque
,

postquam gnstaverunt donum cceleste , et homlnibus proponatur Christus in irrisionis

varticipes facli sunt Spiritus Sancti^ prolapsi et ludibrii exemplum, illum ejusque legem et
sunt : rursum crucifigentes sihimetipsis Fi- rellgionem infideles, Ottomani et idololalrse
^'um Dei. (9) Quomodo autem rursus cruci- despiciant , irrideant et contumelia affi-
figant Chrlsluni declarat Angelicus Doctor ; ciant.
qula scllicet, « peccator quautum in se est, Jam non est irascendum Judceis , qui mo^
dat occasloncm ut Iterum Chrlstus crucifi- rientem deriserunt ^ nonregnantem. Et ([uis
gatur. o Ad tolienda lioiulnum peccata ho- ^^^ qui Christum adhuc irrideat P Utinam
manatus Del Fillus Ut hominem gesta- unus esset ^ utinam duo ^ utinam numerari
est :

ret Chri.stussalus hominis fuit causa ; scili- possent : tota palea arecv ipsius ridet eum ,
y

cet ad restituendum quod perierat. Homo et gemit triticum irrideriDominum{j)] ^vx-

sertimabhis qui in nova relabuntur peccata;
(1;; Cap. 34. — {}) Tert. L. (h; Pocn. 2. — (3) Cant. 5.
-,
IJ)
Serm 3 in Cant. - (5) D Cl.rysost. llomil. i5.
[,) Tert. L. de Car. Chr. i4. - (2) Isai. 53. - (3)Tert.
L. X adv. Marc. 20. - ^y, Ilebr. 6. Tert. L. 3. adv.Marc. 23.- (6) D. Aug. in Psal. nS.
^
 CONCIO IIL PEGCATOR. 233 —
quiloHge crlminoslores Judaeis existimandi boloyet poinpce^etangells ejus.[i)C\\Ti?>\\'dne^
sunl: i.Quia ignorantiaquoclammodo Judaeos postquam diabolo renuntiasti, cave jie quid
excusat nain ut ait Aposlolus, « ^ cogno- ej us postea resumas ex his quce ejerasti, ne te
: ,

\issent, nunquam Dominum gloriae crucifi- utfraudatorem^utpactitransgressoremjudici

xlssent: (i) « recidivans autem Ghristianusex Deo objiciat, (2) At recidivans ad ea rever-
ignorantia nullatenus excusari potest. Jam titur quibus renuntiaverat ; Utique quibus
quidem nullum ignorantice prcetextum tibi renuntias^ nisifactis malis a Deodaninandis,
patrocinatur ; quod Domino agnito prcecep- furtis ^ rapinis perjuriis , homicidiis, adul-
,
tisque ejus admissis , clenique poenitentia teriis , sacrilegiis ? his omnibus renuntias
,

delictorum functus y rursus te in delicta res- et rursus his inflexus superaris (3) 2. Reci- .

tituis. (2) 2. Quia major est Christiano- divans trinam erga Deum conmiittit injusti-
rum relabentium quam Judaeoruni ingrati- tiam unam, qua de bono Dei contra ejus :

tudo. Licet enim pro Judseis mortuus sit voluntatem disponit ; alteram , qua illi suum
Chrlstus , plerique tamen beneficium passio- bonum erlplt tertlam , qua sese infensissi- ;

nis Chrlsti non perceperunt in baptismo , mo suo inlmlco tradlt quare D. Augustinus :

neque per accessum sacramenti poenitentloe dlabolum slc apud Deum perorantem indu-
sanctlficali sunt; at Chrlstlanl, Chrlstl morte clt JEquissime Judex judica illum meum :
^

redempti, et in sacramento pcenltentlae gratla esse ob culpam qui tuus esse noluit per gra- ,

sanctlficante donati, in nova peccata rela- tiam : tuus est per naturam ^ meus est per
bentes , sunt magls ingrati. Hoc enim dico miseriam ; tuus per passionem , meus per ^

poenitentiani cpice per Dei gratiam ostensa suasionem. (4) 3. Prostratum diabolum a
et indicta nobis Domino Deo debellatum ejusque pedibus conculca-
^ in gt^atiam nos ,

rei>ocat semel cognitam atque susceptam , tam , erigit Deique quodammodo victorem
, ,

nunquam posthac iteratione delicti, resignari reddit. Cceterum non leviter in Dominum
oportere. (3) 3. Qula Judoei semel iuChristum peccat qui cum cemulo ejus diabolo pocni' ^

desasvlerunt at reclclivantes totles Christo tentia remuitiasset et hoc nomine illum Do-
, ,

inferre necem moliuntur , quoties in nova mino rejecisset, rursus eumdem regressu suo
relabuntur peccata. ProJi scelus ! semel Judcei erigit et exsultationem ejus seipsum facit ; ,

Christo manus intulerunt isti quotidie cor- ut denuo Malus , recuperata prceda sua, ad-
,

pus ejus lacessunt (4) 4« Qula Judaei, ut ani- i^ersus Dominum^ gaudeat. (5) Per poeniten-
.

madvertit D. Bernardus , iinguis non mani- tiam diabolus de corde peccatorls educitur,
bus ipsum crucifixerunt : in hoc forte minus Deusque inducitur at per recldivam Deus :

reprehensibiles quam novi crucifixores cpui de corde, de suo solio expellitur, et rursus
,

manibus et verbis mortem illi accersunt (5) , diabolus in eocollocatur: poenitens exstiterat
relabentes in lethaha peccata sive oris, sive operarius victoricv Dei (6) recidivans ope- :

corporis , sive cordis. 5. Qula Judael Chrls- rarius victorloedlaboh efficitur in poenltente :

tum adhuc passihilem et mortalem VmguapheretrumDeusdiaboloextruxit^vexillumde

duntaxat crucifixerunt recidivantes vero, inimico glorice suce exstulit[y):mvecidi\ixine
,

ut subjungit D. Bernardus , immortaleni diabohis Dei vexilla tolht et sua signa po- ,

mortificant incrucifigibilem crucifigunt. (6) nlt

,
poenltens Deum Ijetitia , dlabolum vero :

Ex D. autem Dionysio Areopagila, Judwi qui trlstltia afficit. Quid ? Ridebat Deus : quid ?
Deum crucifixerunt ambulantem Yec\d\\ansT)eum\ie-
in terris ^ dissecabatur Malus {%) :

minus peccarunt quam qui offenderunt litia frustrat, dlabolum gaudlo cumulat. l\.
sedentem in coelis. (7) Tandem , 6. Ut con- Poenitens Deo pro suls dehctis per poenlten-
cludam cum D. Bernardo , per sacerdotum tlam quodammodo satisfecerat ; at recldivans
ciuippe persuasionem populus dimitti Barab- diabolo satisfacit per inlquam poenltentiam ,
bam Christum crucifigi acclamavit ; recidi- qua se Deo juste satisfeclsse poenitet. Jta
.,
,

vantes vero absque ullius persuaslone, pro- qui pcr delictorum poenitentiam iustitucrat
prla mahtla ducti injusle diabolum Deo Domino satisfacere ,diaboIo pcr alia/n pcvni-
,

prreponunt. tentice pccnitentiam satisfaciet ; eritque tanto

3. Multiphci ratione utitur TertuIIIanus , magis perosus Deo quanto annulo cjus ac- ,

ut ostendal quam sit Deo injuriosa recidiva ceptus. (9)5. Sunimo magno nihil sinil ada'-
peccatoris i. Per poenitentlam dlabolo re-
:
(///^r/ (10): recldivans tamen,non solum dia-

nuntlaverat : Paclus est enimrenuntiare dia- bolum Deoadaiquat, sed, quod ost horrlbile
( ) Tert. Lib. de An. 35. — (2) Tert. ibid. — (.">) D.
i.Cor.
(i) -(,)Terl. L. de P<Tn.
j. 5. - (5) T.-.t. ib. An{,Hist. in Psal. 80. -(4) Lib. «'« ?;«l"t-
V^""?- "
—
— (4)Tert. L. de Idol. -(5) Scrni. 7. Fer. 1. Pascb. ~ T.trl. Lib. dc Forn. 5. - (
^
1 ert. Lib. de 1at. M\. S^)
[:)

^,(G) Vpisl. 4. ad Oemoub. - ^" Ibid. Te.l. ibid. - (8) Tot. ibkl. - (y) lert.
L. do iccn. 5.
' *^ ^ (7)
— (it.)Tert. L. adv.Murc.5.
 . ,

23.1 PECCATOR. —
CONCIO III.
diciu q\iantiimvls Deus sit summum mag- hominem ple?ie sentit liheratujn : tum pluri-
num nulli compaiabile : Sed Jiihil Deo par jjiujji acceJiditur, duin exshinguitur. Doleat
est natura ejus oh omniujji rerum cojidi^ et ingemiscat necesse est , vejiia peccatorujji
:

tione distat (i ; atiameo facta Deiet diaboli perjjiissay tot iJi hojnijie mortis opera diruta,
)

comparntione,cliabolumDeo majorem et me- tot titulos dajnnationis suaz jeUo ejasos.

liorem judicat, potius eligens diabolum in Dolet quod ipsujji et ajigelos ejus Christi ser-
ivrannum, quam Deum, in Dorainum, quem \^us ille peccator judicatuj'us est. Itaque ob-
scelerose diabolo postponit Nojuie , quod seri^at ^ oppugjiat ^ ohsidet : si qua possit aut
!

dicej'e quoque periculosujji est , sed ad cedifi- oculos cojicupisccjitia cajmali jerire , aut
cationem proferejidum est diaholujJiDojJiijw ajiijnujJi illecehjis secularihus irretij^e , aut
^

prcepojiit? comparatiojicjji enim 'videtur egis- fidejji tejrejice potestatis forniidine evejtere ,
se qui utrujnque cognouerit ; et judicato aut a via cejta perversis traditionihus detor-
,

projiujitiasse eum m&liorejji cujus se j'UJ'sus quere : Jioji scajidalis, non tejitatiojiihus de-
csse malucrit. (2)6. Praelatio dcemonis sum- ficit. (i) His aliisque diaboli fraudibus et
nie injuriosa est Deo elemm pj'celatio alte- tentationibus decepti et illecti etiam justi,
:

777/^ sijie altcj'ius cojitumelia jioji potest pro- aliquando cadunl scelerosi autem ex redun- :

ccdere ,
quia nec electio sijie reprohatiojie dantia malitiae saepe saapius in eadem rever-
(3) Vide, infelix peccator, ad quantam injus- tentes peccata , attamen recidivatum suura
liliam et miseriarum cumulum, te deducat excusare nituntur Ccetej'um suhvertit toiajji :

recidivatus! Pcenitentia te a diaboli tyrannide suhstajitiajn sacramejiti causatio cjusjnodi^

liberaverat , Deum de diabolo victorem red- ut etiajji volujitariis liccjitiam laxet. (2)
diderat supremo numini gaudium et exsul- Verum quantumvis relapsum excusare mo-
,

tationem attulerat, et dum ad scelera pris- liantur, criminosi siint, elut plurimum rei,
tina redis, daemonis te tyrannidi subdis , i. Infidelitatisj 2. Ingratitudinis ; 3. Teme-
prostratum da^monem erigis; teipsum exsul- ritatis.
tationem diaboli facis, eumque contumeliose i. Cbristiane accedens ad poenitentiam,
Deo prceponis, per recidivam injuriosara et cum Deo moneris inire concordiajji , quce
scelerosam. deputetur exfdei cojwejitione{Z) quia pol- :

"'='^"' es ad retracla non amplius redire pec-

III. PARS.Quantumvis sit scelerosus pec-
f5rm,lerin Dei amore pers.slere.
calorum recid.vatus , multi taraen illum ex- S?"»'.*!'^

postea e^ertilur. bcwld, vir bonus secundum

duplicem discriminans poenitentiam ; inler-
corDomiru, postea ccedis et stupri reus est. nam unam externatri alteram. Ilia com-
^....;- ^..^*-^ ^* .^
c^;^,.>^.. ojjiJiL -^ /^ Jr.^r,t... r, plcctitur et dolorem de peccato commisso ,
oalomoji. ^ratiaet sapiejitia aonatus a » ^ t 1 1 .

et propos.tum non peccandi de ccetero: ba^c

Domino, ad idololairiam a jjiulicrihus ijidu-
citur. (4) Verum aliud est interdum ex na-
intemum illura dolorem , adjunctara
f^l^ confessioneni factara sacerdoti
tura^f.agilita.e, aut diaboli malitia , justos Y^-^^ """'
m peccatum labi ; aliud peccatores peccato J^g>timara auctoniatem babenti. Non sera-
per ad externara poenitentiara adstringun-
assuetosillico,etseraperinprislinapeccata
duntaxat semel in anno
regredi interdura enira labuntur justi tura ^^ ^^''''^'''')' ^ ^l"^^
:

ob naturre corruptionem , tum ob urgentera ^^ confitenda peccata obbgat Ecc lesia ad :

d.aboli leniationem. Natura^ imbecillitatera ^"ternara tamen poenitentiam obl.gantur

ad lapsum pronie , in semetipso a^noscit D. "^" q^''^^."" actualera , sed habitualem te- :

«entur enira perraanere in proposito nun-

Cernardus 5e./, /..« jjiiser Iha^c tam scF.pe
:

sicconicssus;surgejis, quara offendendi Deura Quod innuei-e vide-

cadejis , sum defes-
sus. IMuUoties promisi jjie emendare , et lur Clir.stus Dominus, dicens iV..Ya^«^/e^- :

nujiquam tcjiui : scd semper ad peccatum ^'"^'^' hahuejitis , ojjwcs sijJiul perihitis. (5)
rcdii, ct priorihus scelcribus Jioi^a et dete^ Poen.tenl.a namque actuali et transeunte
riora cojijujixi ; jiujiquam, ut dehui, mores l»aud contentus Salvator, habitualem et per-
expostulat. Nam, ut fatur Apos-
jjieos in jjielius jjiuiavi , nec a malefactis n^anentera
reccssi. (^) Diaboli malitiam declarat Ter- ^^^"^ » ^"^ secundujn Deum tristitia est ,
tullianu/r At quin ium jnaxime scei^it cujn p(^'^itejitiajn in salutem stahilem operatur{6),
hujus optimam rationem subministral Chry-
(1) Tnrt. L. de Car. Chr.
7,. —
(2) Tert. L. de Pocn. (1) Tcrt. L. de Pan. 7. — (2) Trrt. L. de Cor. Mil.
.').

--
—(.3) Trrt. Apol. i3. —Tert.L. de Pracsc. Uxr. 3.
(4; 11. — (3) Tert. L.de An, 35. — (4) 3. p. q. 84. a. 8.—
(5) Lib. dc Mod. Ben. Vivcnd. ad Sor. c. 19. (5) Luc. i3. —(6) 2. Gor. 7.
 PECCATOR. ~ GONCIO III. 235
sologus ; Qida semper quadrata perfec- resumunt mores, ad relroacta redeunt vitia:
est
^/o (i); quadraia namque figura est symbo- blasphemator ad impietates, maledicus ad
him consianliae et firmitaiis , sicul forma detractiones, inimicus ad animadversiones,
rotunda indicium inconstantiae et mulabi- avarus ad usuras , Ubidinosus ad luxurias.
lilatis ; et ob hanc causam veteres ad deno- Subitaneus ille relapsus est infideUtatis in-
tandam fortunoe instabilitatem , pingebant dicium, fucatamque duntaxat denotat con-
illam rotam continuo rotantem ; et ad in- versionem. Non coiwertentur ad Dominum,
nuendum quam constans sit sapiens in suo (i) Accedentes ad poenitentiam , quantis usi
proposito, supra quadrum sedenlem iUum sunt lacrymis , quot adhibuerunt preces ,
repraesentabant. Ipsemet etiam Deus ut os- quantas fecerunt protestationes , quanlam
tendat coelestis civiiatis firmitatem , iUam as- fidem quantam poUiciti sunt constantiam ? ,

severatin quadro positam. Chrysologus qua- at relapsus tam cito adveniens , insignem eo-
dratam poenitentiam desiderat , nimirum fir- rum detegit perfidiam.
mam, stantem , permanentem. Habitualem Quos praefiguratos per Saulem video. Su-
illam, constantem et permanentem internam blatis a Saule scypho et lancea, rex iUico
poenilentlam poUicitus est peccator minislro poenitentia ductus exclamat Peccavi^ rever- :

poenitentise quando confessus est. tere^fili mi Dauid: nequaquam ultra tihi ma'
At,prohdolor muhi quadratam iUam lefaciam eo quod pretiosa fuerit anima mea
!
^

non habent poenitentiam, neque fideUtatem in oculis tuis hodie : apparet enim quod stulte
Deo debitam custodiunt. NonnuUi in ipso egerim et ig7ioraueri/n multa nimis, (2)
poenitentiae foro me,n\\\xvil\xY\Inmultitudine Deus in miltendo morbos peccatoribus, abs-
virtutis tuce menlientur tihi inimici tui. (3) tuUt scyphum crapulae et ebrietatis affli- :

Quia vel nuUo modo confitentur sua peccata, gendo eos pauperie et adversitatibus, surri-
veldimidiateconfitentur, vel minuunt autex- puit arma et instrumenta nequitiae, quibus
cusant, aut circumstantias aggravantes , aut eum aggrediebantur auferendo corpori ro- ;

speciem immutantesnon declarant : sic fur- bur , furtunae bona , honores

etdignitates ,
tim,immendaciteretsacrilege acceduntad tri- afflictionibus gravati exclamant cum Saule:
bunal poenitentiae: I niquitates nostras cogno- Pcccai>i ; at ubi ad se reversi , morbis dam- ,

vimus peccare etmentiricontraDominum.[^) nis et adversitatibus Uberati , rursus in

Alii infideles sunt, quia non stant promissis, Dominum insurgunt , ad instar SauUs , qui
neque juxta poUicitationem sacerdoti factam mox ut ad se rediit , hastam vibrat ul Davi-
fugiunt occasionem peccati, nec diu perse- dem interimat, quasi ad mentem sohriam
verant in proposito non amplius peccandi , ideo se recepisset ^ ut iterum scei^iret. {^)
sed ministrum poenitentiae decipientes , et ^\ Ma^no Gie^ono semita justirecta est,
promissam fidem violantes , mox ad pravos peccatoris quasi axis, versatilis cogitatus il-
revertuntur habitus Furto quidem aggredi, lius. (4)Regio namquePropheta teste, iu cir-
:

et prcepositum hujus rei assei^erationibus tuis cuitu impii ambulant. (5) Qui recta incedunt
circumduci facile est. (5) Illorum pcenitentia via , elongantur a termino a quo discedunt,
fuit duntaxatdigressioseu parenthesis: statim nequead iilum respiciunf qui veroincircuitu
\\\o^ pcenitet fidei (6) confessario datoe nam ambulant, non elongantur a loco a quo dis-
:

taliter omnia faciunt , ut eos non tam putes cesserunt, sed iUum semper conspiciunt. En
afitea pcenitentiam criminum egisse , quam verum specimen eorum qui veram et fuca-
postea ipsius poenitentice poenitentiam ; nec tam tantum agunt poenitentiam. Illi recta
tam prius poenituisse quod male vixerint , gradiuntur via, neque ad retroacta revertun-
quam postea quod se promiserint bene vic- tur peccata , isti in circuitu ambulant , pra-
turos. (7)Similes Pharaoni, qui plagis a Deo vosque habitus quibus sunt addicli, semper
percussus , se dimissurum Israelitas Moysi intuentur, ad eosque statim redeunt.Oquam
poUicebatur ; at mox ut plagoe cessabant , vere vaticinatus est Jeremias Nemo estqui :

majori statim crudelitate illos opprimebat. agat poonitentiam ! [6) qui poUicitam servet
Non absimiliter peccatores morbo laboran- fidem , et cito in assueta peccalo non relaba-
,

tes, autbonorum jactura, proximorum mor- tur. Eodem modo ratiocinandum est de
le , vel aUqua alia adversitate afflicti , ac- morbis anima) ac de morbis corporis :

cersunt sacerdotem peccata confiteutur, tTgrotantes corporaliter recidivantes per-

,

totalem vilce conversionem polUcentur ; at fecta non gaudent sanitate, recidiva indicat
mox ut recuperata est sanitas, depravatos humores peccaminosos , graveni adhuc mor-
bum minitanies relapsus etiam in pectaia,
(OSerm. ii. —
(2) Apoc. n. (3) Psal. 65. (4) — —
,.^^ ,,
:

- ., .. ,

Isa. 5q. - (5) Tert. Lib. de P«'n. 6. - (6)

^
Tert. Lib. dc
On.t.
(.) O.see. 5.
- {2) L. i. Rcg. aG. D. haMJ.
(..)

Poen. 1. - (;) Salv. L. 5. de Gubern. 5. - (4) L. 7. Mor. i4. - (5) P^^al. n. -

(0) Cap.
8.
 :^;

a3^ PECCATOR. — CONCIO lil.

ntilmee \e\ inorbldre , vel mox Eegrotantis in- niento, peccator a peccato actnali munclatur
clicium snnt. intoto corde ves- et gratia sanctificante donatiir. In creatione
Ghristiani, si
iro coni'crtimini ad Doniinum, aujerte deos homo non peccavit neque Deum offendit ,
alienos de medio vestri [i) scilicet super- nequivit enim peccare antequam esset ; in
:

biani (U^iiotatam per Jovem , avaritiam per conceptione sua peccavit homo non ac£uah-
Plulonein lasciviam per Venerem, saevitiam ter sed originaUter, quia non propria vo-
,
,

per Martem gulam per Bacchum , rapinam luntate , sed protoparentis volunlate pecca-
,

per iMercurium. Dicite cum Vate Regio ^ii- : vit. At postquam liomo liabet usum rationis
diam quid loquaturin me Dominus, quoniam et Hberi arbitrii, dumpeccat, ex propria
hquetur pacem in plebem suam , et super malitia et actuahter peccat, et ideo ob justi-
Sanctos suos , et in eos qul coni>ertuntur ad ficationem qua actuale ei remittitur pecca-
cor (2) : seu , ut legit D. Augustinus juxta tum , maxime Deo obligatus est. In baptis-
\ev^\onem ^vxc^m^ in eos qui corde coni^er- mate gratiam sanctificantem recipit , eam
tuntur ad ipsum. In hebraeo habetur In : deperdit peccando actualiter ei niortaHter,
cos qui non convertuntur ad stultitiam. Quis et deperditam per peccatum in poenitentiae
est ille qui cor suum convertit ad Deum? sacramento recuperat quo major est hoec
:

lUe qui statim non convertitur ad stultitiam , Dei dignatio , eo major debet esse bominis
qui post acceplam in sacramento gratiam , gratitudo Si tihi indulgentia Domini ac-
:

non revertitur ad objecta scelerosa a quibus commodat , unde restituas quod amiseras ^
separatus est : Post Jias itaque diuitias, iion iterato henejicio gratus esto , nedum am-
crat rei>ertenclum ad infirma et mendica ele- pliato ; majus est enim restituere quamdare
menta (3) , nimirum ad vanos mundi hono- quoniam miserius est perdidisse quam om-
res j
venereas carnis voh»ptates , volalicas nino non recepisse. (^i) Illa divinae bonitatis
terrae diviiias. dignatio, phnimum commendatur, eo quod
Judceo tanquam injideli in Deam po-
De absque uUo debito gratis homini detur pec- :

pulo (4) conqueritur TertuUianns hujus- : catori debet Deus non benignitatis largiia-
modi querela tangit adhuc recidivantem , tem , sed justitiae supphcium peccatorem :

qui promissam non servat fidem, nec corde
convertitur ad Deum , sed cor suum conver-
tit ad stuhitiam
,
quia nuUam habet posni-
tentiae firmitatem et constantiam Stultus
?// ////m m//?rt?w/\(^5)
peccator, qui desciit a proposito non pec-
candi et tam cito relai)itur ? Anima quce
, de inimico amicuni , de exlraneo fihum, de
juraverit et protulerit lahiis suis , ohlitaque
postea intellexerit delictum suum agat poe-
tamen Deus dihgil,eique gratisgratiam justi-
ficanlem infundit. Ob gratuitum illud do-
num , gratitudinem homo exhibere tenetur
: Deo, qui per suam gratiam gralis daiam ef-
Quis magis stuhus quam feciteum, de reo innocuum , de peccatore
justum , de mancipio daemonis ingenuum ,
gehennae deslinato, aeternae gloriaj haeredem.
^ Attamen is qui sedehat in tenehris qui ^

nitentiam pro peccato suo. (6) Ghristiane, ininiicus , qui /lostis ^ qui ahalienatus ^ qui
nonne confessario poUicitus es te nunquam Deo inuisus , quiperditus , is repente illumi-
ampUus peccare, ettamen poUicitationis tuae natus , et spiritu dignatus dono ccelesti adop-
oblitus , in tuis sceleribus perseverasti ? tione in filium, regno ceterno , aliis honis
Quapropter pro infideUtate tua age poeniten- arcanis nijsteriis , nec sic quidem melior ej-
tiam , fugeque recidivam quae scelerosa et Jectus (2) ; sed per frequentes relapsus, erga
rea est , tum infidehtatis , lum ingratitu- suum benefactorem sese demonstravit ingra-
dinis. tum imo muhimodae ingratitudinis reum , :

2. Homo rationis et fidei ductus lumine nam, ut fatur TertuUianus respuit datorem, , ,

utique auctori gratias agit utique illum cum datum deserit ; negat heneficium cum
, ,

Dcum re/j^e/
^^) , et accepta ab eo beneficia heneficium non honorat. Quemadmodum ei
reoognoscit : muUumest Deo addictus homo,
potest placere , cujus munus sihi displicet P
ob magis adliuc ob re- Ita in Dominum non modo contumax , sed
creationis l)onum ;

demptionis beneficium , sed maxime ob jus- eliam ingratus appaj'et (3) ecce tibi qua- :

tifiratioriis bonum. In creatione, homini tuor ingratitudinis gradus. Nam , i Deus .

declit Deus esse naturale in baptismate ho- quantumvis beneficus ei non placet, sed po-
:

mini applicatur fructus redemptionis, et de- tius dispUcet ; 2. Dei UberaUtatem non re-
letur originaUs culpa in poenitentiae sacra- cognoscit , sed potius negat ; 3. Deum tot
:

(.)L5b. ..ttcg.
bonorum largitorem a semetipso repeUit
7.-r,)Psal.84.-(3)Tert. Lib.5.
adv. Marc. 4. — {i) Tcrt. Lib. 2. adv. Marc. 18. (5) —
Ecclcs. 27. — (5) Levit. 5. — (7) Tcrt. Lib. 2. ad (1)Tert. L.de Pocn. 7. — (2) D. Chry.sost. Homil. Q.
Wat »^- in Ep. ad Hebr. — (3) Tert. L. de Pan- 5.
 , ,,

PECGATOR. — CONCIO III. 23;

4. Deum infinito honore dignum inhonorat baiit de Christi mlseratione crudeles ; sume-
et contumeUose contemnit Despicit porro : bant de coelesti curatione languorem, et pue-
qui bonorum ac malorum intellectum ab illo nitentium veniam vertebaut judicis in rea-
consecutuSf quod intelligit fugiendum, quod' tujn, (i) Et fortasse ob eamdem ratlonem
quejam fugity resumens y intellectui suo ^ id Christus Dominus Judaeos generationem ma-
est, Dei dono, contumeliam facit. (i) Similis lam et aduheram nuncupat(2), tumquia sem-
Judaeis, ut animadveriil D. Hieronymus (2) per ingrati benefactoribus exstiterunt : tum
qui in morte Lazari cum ejus sororibus fu- quia susceptisbeneficiis ^quodextremce vitiosi'
derunt lacrymas, et iUico postquam a Christo tatis est^ad malignitatem incitantur.{V) Judaei
fuit revocatus eum interficere conabantur: coelestem doctrinam audierant excantatum
, ,

vel potius perfido Judae, qui post acceptum doemonem, caecis oculos restitulos, leprosos
corpus dominicum Dominum inique ven- curatos mortuos suscitatos innumeraque
, , ,

didit, et sub osculo pacis et amlcitiae inimi- aha operata miracula viderant et tameu ,

cis suis tradidit. Scelerose peccator, curtam erga benefactorem Christum impie ingrati
ingratus es ? (3) cur tam cito tot beneficio- susceptis beneficiis quod extremce vitiositatis
rum es immemor? cur benefactorem tuum est ad malignitatem incitaniur : 3 udadis et ,

deseris? cur illum despicis? cur eum contu- Phariseis non dissimilespeccatores temerarie
inehose offendis, et novis sceleribus te ma- in peccata relabentes, qui unde sapientiores
gis reum punitioni obnoxium reddis ?
et esse debuerant, inde ad maUtioe impietatem
Cum etiam ignoranles Dojninum nulla excep' exundant, et de remissione peccatorum per
tio taeatur a poejia ( quia Deujn in apej^to poenitentiam obtenta , sumunt dehnquendi
constitutum , et i^el ex ipsis coelestibus bonis licentiam. Absit ut aliquis ita ijiterpretetur,
comprehensibilem igJiojari Jioji licet : ) quajito quasieo sibi etiajn nujic pateat via ad delin'
cognitum despici periculosujji estP (4) Reci- quejidunty quiapatetadpoejiiteJidujn:etredun'
clivans autem cognitum Deum despiciens et dantia cleniejiiice ccelestis libidijiejji faciat
offendens , reus est tum ingratiludinis , tum hujjiajice temeritatis (4) Impia recidivantium
,

lcmeritatis. temeritas ex redundantia divinae clementiae

3. Metu ultiojiis oninis iniquitas refj^cejia-
i ur (S) : sicul e coiwerso ijJipujiitatis securi'
tate dehctis laxantur habenae , peccator quo
hberius in praeterita relabatur peccata , te-
merarie sibi delictorum impujiitatejn (6)pro-
sibi faclt dehnquendi libidinem, NejJio id^
cij-co deterior sit , quia Deus melior est
toties delinquejido , quoties ignosciiur, (5)
Recidivantes autem ex ipsa Dei bonitate ne-
quiores fiunt nam ex facihtate veniae quam
:

niittit , et a corde suo omnem Dei timorem eis per poenitentiam concedlt Deus , sibi
expeUIt nam , ut iUum acute redarguit
: Ubidinemfaciunt deUnquendi: inquoingrati,
TertuUianus, nam si idcirco te deliquisse impii et temerarii apparent i. Ingrati : :

pcenituerat , quia Dominujji cocperas timere^ IJidulgejitice ingratus est qui post vejiiani
cur quod jnetus gj^atia gessisli, j^escindej^e peccat (6) ; 2. Impii Nujic autejjisujit tanto :

maluisii , Jiisi quia jjietuere desiisti P Neque magis ijjjpii quajiio est benigJiior Deus ac
enim Vunoj^em aliares quani cojitumacia sub' humanior, (7) S.Temeraril, quia absque for-
vertit (6) , et temeriias qua tlbi de divina midlne deUnquunt, et insolenter Deum of-
;

bonltate blandiris, et ejus justitiam non for- fendunt, in quo a veris poenitentibus mul-
nildas. tum dlscriminantur.
Quo homines a flagltilssuppUciimetu ter- TertuUianus, de poenitentehumihtertlml-
rltet Deus (8), diu ante diluvium per acerbas do , et de peccatore tumide praesumente, sic
eisminasfulminat, quibus haud perterriti, in philosophatur Quejn censeas digniojem , :

suis sceleribusperseverarunt quorum teme- jiisi:eniejidaiiorejji P qucju euiejidatiorem^ nisi

rltatem cum stupore obplorat Claudius Ma- timidioj^ejJi P et idcij-co vei^a pocnitentia
rius O misei-i quos tam justce dilatio poence, functum P Timuit enim adhuc delinqucre ,
:

plus facit essereos! (g) Pharisael quoque con- ne non mereretur accipere. Ai ille prcesunip'
spicientes patrata a Ghristo miracula, mor- tor , cum sibi repromitieret , securus scilicet,

liostum corporis, tum animi, benlgne sa- timeie non poiuit : sic nec pceiiitentiam im-
nante , mcdiiiam de divina bonitate capie- plewii ^quia instrumento pwniicnlid- , id esty
bant ; de pietate Dei iinpii reddebantur ; fie- nieiu caruit. (8y Timidus paMiitens vera est

(i) Tert. L. de Poen. 5. —

Joan. 12. (2) Epist. 161. — /,) Clirysol. Scrm. 1G8. — (2) Matlh.12. — (.^) D.
ad Pamniach. —
(3) Tert. L. de Spect. 29. (4) Tert. — Chrysosl. Uom./ii. in Malth. (4) Tcrt. L. —
de Pcvn.j.
— —
— _
Lib. do Pan. 5. —
(5) Tert. L.4. adv. Marc. 16. (G) /5) Tcrt. ihid. (G) D. Chry.sost. llom. dc
laps.

Tcrt. L. de Cor. Mil. 11. — (7) Tert. L. dc Pcen. 5. p,.„;,. i.om. -

(7) Clcm. Alcx. ad huit ad Ccnl. (S) -
(8) Gencs. 6. —
(9) Lib. ?. jert. L. de Pan. 6.
238 PECCATOR. — CONCIO III.

pt;eiiitentla functus, semetipsum emendavit, phi veiba proLe competunl recicnvauiibus,

neque ad piislina delicta relap^usest: timuit qui lolies a doemonibus vicli , tolies naufra-
enim ne si iterum peccaret, veniam pecca- gio seternae damnationis expositi , neque tot
lorum denuo non obtineret. At peccator periculis sapienliores effecti , rursus in pec-
pr.Tsumplione tumidus, et metu carens, pce- cata relabuntur. Quanto prudentiores timidi
niienliam non implevit, spe et securitate poenitentes, peccator- ni naufragium metuen-
recipiendae rursus remissionis fretus , libere tes dicenlesque apud TertuUianum Ei^asi- :

ad prceterita reversus est peccata. Subjungit nius seTiiel , hactenus ne periculosis nosmel-
Tertulliaiuis Prcesumptio inwerecundice por" ipsos inferamus etsi iterum evasuri videmur.
:

tio est ; injlat peiitorem despicit datorem : (i) Evasimus naufragium,secundam arripien-
,

itaque decipit nonnunquam ; fiducia obti- tes pcenitentiae tabulam , nunquam postea
nendae veniee inflatus , contemnit tum gra- in peccata recldamus : licet enim iterum eva-
tlam , quam tani facile perdii; tum Deum suri videamur, recidiva lamen est multum
gratioe et veniae largitorem, cujus justitiam periculosa.
non meluit ; tumsalutem quam damnationis m. PARS. Quandiu peccator vivit et
periculo txponit praesumptio qua inflatur, demoratur in hoc seculo, misericordiaj janua
:

seu temerilas qua absque illo metu delin- ei non occluditur. Duhium , si non et alibi
quit, illum nonnunquam decipit. Cceterum /lanc clementice sucv profusionem demonstras-
/inemutiqueei^adendihabebitjcumoffendendi set, Nam ait : Qut ceciderit , resurget, et qui
;/o/j/ia^e^/^(i):scilicetcumininfernumquem auersatus fuerit , cojwertetur ? (2) « Deus
non metuit, lapsus fuerit. Henricus secun- semper ad se revertentem respicit, attenta
dus, GaHiarumrex, volens secundo die nup- mutabiUlale humanae natur^ : qui enim Pe-
tiarum inter sororem Margaritam et Em- troannuntiavit septuagies septies fratriignos-
manuelem, Sabaudiae ducem, hastiludio ite- cendum , muUomagis vel septies millies ho-
rum decertare, quia pridie plausum et pal- mini ignoscet resipiscenti. » (3) Et ut fatur
mam retulerat uxori dissuadenti dixit belle ad propositum Tertul. peccatorem al-
, :

Adhnc semel, et non amplius. Verissime loquens Gratus in Dominum exstiteris si : ,

dixit quia hasta in oculo laesus, oculus simul

, offert , non recusaveris ; quod tihi Dominus
cum vita exstinctusest. Peccatorsaepe saepius offendisti sed reconciliari adhuc potes. Ha- ,

in peccatum lapsus , de jactura salutis ad- bes cui

satisfacias , et quidem volentem. Ille
monitus peccare decernit
,
sed semel , est scilicet, ille est qui misericordiam mauult
:

sed amplius nunquam (2) et multoties ve- quam sacrificium.

(4) Verum hcet scelerosos
;

rum dicit, quia nou est ampHus neque pec- quosque Deus misericorditer vocet ad poeni-
candi, neque poenitendi locus. Idem ilU ac- tentiam, ejus tamen bonitate abuti non de-
cidit quod Samsoni qui semel, iterum bent peccatores neque lemeraria securitate , ,

tenio amore Dahlae captus , eidem illusit. relabi in peccata, quae, ob recidivam i Gra- .
,

Edcutiam me sicut prius, nesciens , quia vius commlttuntur 2. Dlfficihus remittun- ;

recessisset ab eo Dominus. (3) Sed tandem lur

3. Acerbius puniuntur. ;
ipse deceptus et vere a Phihstaeis captus
, i. Secura delicta (5) nuncupantur , quae a
misere mternt. recidivante committuntur, quae per relapsum
Plerique naufragio liherati, exinderepu' graviora sunt. Semper enim scelera^ dum
dium et navi et mari dicunt ; et Dei benefi' non resccantur, increscunt^ et in augmentum
cium^ salutem suam scilicet memoria peri-
Jacinorum prosilitur , quoties secura impu-
^

culi Iwnorant. Laudo timorem diligo vere- nitate peccatur : et recidivum facinus itera-
^

cundiam : noUint ilerum divinoi misericordia; tur.

(6) Quam autem sit grave peccatum
oneriesse;Jormidant viderl inculcare,quod demonstrat Chrislus Dominus lum in ad-
,
consecuti sunt : hona certe soUicitudine ite-
monitione facta sanato paralytico Ecce sa- :

rum c.rperiri vilant, quod semel didicerunt

nus factus es , jam nohpeccare, ne deterius
timere. Ita modus temeritatis testatio est tibl aliquid contingat , tunc vivendimorem,
,

timons {4) peccatores vero absque ti- dat innocentia? legem postquam contulit sa-
:

inore viventes nuHumque temeritatis mo- nitatem. Nec habenis liheris et solutis vagari
,

(lum tenentes, naufragandi periculum non

postmodum patitur, sed ipsis potius quihits
vitant adeoque adi>ersus experimenta per-
:
salusfuerat mancipata grat^ius comminatur,
tinaces sumus, ut hcllo victi et naujragi
quod sit scilicet minor culpa deliquisse ante,
mariarepetamus. {:))\\iecUoT2X\sV\\\\osQ-
Senec. L. i. de Benefic. i.
{1) —
(2) Tcrt. L. de Poen.

/.^ T j n r^ 8. — (3) D. Athan. in quacst. ad Antiochum q. yS.

—
.«^^
ib. - u^'r
.

\
Pert.
r

\
.buJ.
."'"•
-
/

?.\T^'^
,
^""'^' '^'"^-
.

- (") Judic. (4) Tert. L. de Poen. 8. -

(5) Tcrt. L. dc An. 43. (6) -
(4) [0] Scucc. L. de BeDcfic. 1. D. Chrysost. Hom. de AbsaL peiseq. David.
 y

PEGGATOR. — GONGIO III. 289

cum necdiim nosset disciplinam Dei , hocagit^ quod poenitult. (i) IcJcIrco Magiius
nulla
sit venia ultra delinquere postquam Deum Basilius acute animadvertit eum qui labitur
nosse contigit. (i) Nullavenia, id est, rara. in peccatum , signum esse eum non penitus
Tum in increpatione Judaeis facta sub tigura a peccato recessisse, sed adhuc remansisse
energumeni a dsemone liberati , et iterum ob in eo peccandi desiderium. Addit Guillel-
suam negligentiam pejus a daemone vexati. pius Parisiensis (2) non habuisse veramet va-
« Gum autem immundus spiritus exierit ab hdam conlritionem ; 4- Perfidia et traditio.
homine, ambulat per loca arida quaerens « Recidivi similes sunt ante Deum iis qui
,

requiem , el non invenit. Tunc dlcit: Rever- venientes ad faciem quorumdam hominum,
tar in domum meam unde exivi et veniens amicitiae signa prse se ferunt , recedentes
;

invenit eam vacantem, scopis mundatam et autem inimlcitlas ac damna , quae valent,
ornatam tunc vadit et assumit septem alios atrociter inferunt. » (3) 5. Gontemptus
:

spiritus nequiores se et intrantes habilant et despectio , qua gratiam pro nihilo du-
,

ibi : novissima hominis ilUus pejora cit et Deum gratiee largitorem despicit.
et fiunt
prioribus sic erit et generationi huic pessi- Grave est hominem instructum delinquere ,
:

mae.» (2) Ubi D.Augustinus xDetestamini et gra^ius ahsolutum peccare. (4) 6. Priorum
a{>ersamini mundatam et vacantem domum , peccalorum revocatio , non nocent peccata
quo nequiores ipsi spiritus adduntur ^ ut sint prceterita , si non placent prcesentia (^S) , at
novissima hominis pejora quam erant prima; per relapsum peccata prajterita et condonata
"vos ojestrum mundatorem tenete habitato- redeunt , non quidem eadem numero;quo-
rem. (3) Recidivae gravitatem declarat prin- niam sine poenitentia sunt dona Dei{6): sed
ceps Apostolorum Petrus « Si enim refu-
: eadem specie et simiha. Deus enim permit-
gientes coinquinationes mundi , in cognitio- tit ut peccator propter ejus contemplum ,
ne Domini nostri Jesu Ghristi , et Salvatoris ingratitudinem acceptae veniac , et tumldae
Jesu Ghristi , hi rursus implicati superantur , praesumptionis temeritatem ; in eadem specie
facta sunt eis posteriora deteriora prioribus. et diversa eliam peccata relabatur. Crimina
Mehus enim erat ilHs non cognoscere viam criminibus vindicantur , et supplicia pcccan-
justitia.^ , quam post agnitionem retrorsum ^^'"'^^ > ^on tantum sunt tormenta , sed et vi-

convertiab eo, quod illis traditum estsancto tiorum incrementa. (7)

mandato contigit enim eis illud veri pro-
: Multimoda simihtudine relapsus ostendi-
verbii Ganis reversus ad suum vomitum, et tur gravitas. Recidivantes comparat D. Pe-
:

sus lota in volutabro luti. » (4) Ex D. autem trus caniad vomitum reverso ; Videquamhor-
Augustino, cum dicit : Melius erat illis non ribili rei eos comparaverit. Horribilisprofecto
cognoscere viam justitice , nonne judicavit res est proprium resorbere vomitum , Jiec in

meliores esse inimicos foris positos quam summa quldemfame a quoquam usurpatum.
intus male viventes ^ quibus premitur et gra- (8) 2. Hominem qui a peccato in gratiam
vatur Ecclesia P (5^ Non quidem melius po- rediit, et rursus agratia in peccatum relabi-
sitive, quasisit majus bonum , cum non sit tur, D. Bernardus componit cum senlina in
bonum sed negative , quia minus malum ,
: qua exhaurienda in vanum labor insumitur,
hoc est, minor estinfidehs ignorantis,quam si tantum influat quantum effluit. Fanum
fidehs cognoscentis culpa , ideoque minor tibi est dum adhuc sordes injluunt , sentinam

erit et poena : ille enim nondum accessit , exhaurire ; dum et peccare non destiteris
iste retro respexit. poenitere : ideoque claude fenestras morti ,
Phires in recidivatu sunt circumstantia; obsera aditus, Joramina obstrue, et sic de-
quae relapsus ostentant gravitatem i. Go- :
mum
non subeuntibus nowis , sordes poteris
gnhio.Ita,inquantumignorantiasegregaris, expurgare vetustas. 3. D. Ghrysostomus
in tantum contumacice adglutinaris (6) ubi adducit sordium simlhludinem, ad quas tur-
:

autem major est notitia major est mahtia. pj"s est redire , postquam mundaia? sunt
,
:

Etenim scienti bonum et non facienti pec- ^ice sordium delictis inquinamur. (9) Ghrls-
,

catum est illi. (7) 2. Ingratitudo. Servo pe- <\^x\Q,noIi peccarepostveniam, nolisordidari

jorest, quipatronum post datam libertatem post gratiam. Cogita graviorcm culpnm csse
offendit : beneficiis ingratus est qui dato- post veniam, molestius hominem sordidan
,

rem tumoris arrogantia despicit. (8). 3 Fraus post gratiam. 4. Gyrillus Alexandrinus ulitur
(1) s. Isid. Regula. 2S9. dc «rcvior. — (a)
et illusio. Irrisor est et non poenitens qui Dc Sa-
,

cram. Pa«nit.cap. 5. — {">) Mag. Girfr. 3. Pastor.

D. Cyprian. de Habit. Virf^. c. i. Joan. 5.
(i) (2) — Admon. -- (4) D. Chrysost. ibid.— (5) D. AnfjuM.
5i.
Matlh. 17. —
(5) L. 5o. llom. Hom. 20. —
(/,) 2. Pctr. Serm. i8i de Tcmp. —(6) Kom. ii. — (7) D.
Aiip'i>i. [

2. —
(5) Serm. 2. in Psal. 3o. —
(6) Tcrt. L. de Pocn. 5. L. contr. Julian. c. 4. — (S) D. Aug. Conc. a. in Ps.
,

— (7)Jacob.4.— (8)D.Chrysol.Ilom. dclaps. prim. hom. 3o. — (y) Tcrl. L. dcUapl. 4. ^

 ,

24o PECGATOU. — CONGIO III.

n.orbi slmiHlu^llne, qui per relapsum incre- gustaverunt , et participaverunt

Spirilum
meniaiur : « Incassum sumitur medicina , Sanctum et verbum Dei dulce gustaverunt,
,

si post instauratam sanitatem , per vltae in- occidente jani ccvo cum exciderint , rursus
continentiam , qui convaluit in pristinum revocari in poenitentiam , refigentes cruci in
inciclat morhum quinimo relapsus in aegri-
: sometipsos Filium Dei, etdedecorantes. (i)D.
tudinem periculosior esse solet, et exitio Augustinus (2), D. Ambrosius (^3), D. Hiero-
proprlor quam prlor ille languor et quos nym. (4) pluresque alii Patres censent Apos-
jjrima valetudo adversa nonexstinxit; soepius tolum loqui de poenitentia , quae prcecedit
iterala post reddltam incolumitatem , aegro- baptismum , tantumque damnare hoc loco
tatio sustulit e vita. Haud secus frustra poe- iterationem baptismi. Hebrjei namque in
nitentia? medlcamentum sumitur si post Judaismo sese multoties baptlzabant; plu-
,

cam peractam ad pmpteritoe vitae sordes redi- resque ex illis christianam religionem ara-

tur : haec enlm secunda admodum periculosa plexati , existimabant pariter posse iterum ,
(i) 5. D. Chrysos-
est anlmfle febricitatio. » tertio et quarto baptizari, et baptismo iterato
tomus id declarat vuhieris comparatione, identidem peccata in quae ssepius incidebant
quod iteralum majori cum difficultate sana- expiare moderni autem Doctores cujus-
:

tur Noli vulnerari post curam cogita ve-

: , modi sunt Anselmus , Lyranus, Dionysius,
nenatum vu/fius pejus dolore post curam. (^i) Hugo Carensis et aHi, exislimant Apostolum
Tandem Sanctus Eligius (3) ossls consoli-
,
6'. locutum de pr^nitentia proprie sumpta , quaj
dati confractlonem adducit « Siahquid crus : susceptum consequitur baptlsmum , eam-
frangatur , aut manus cum labore solet ad , queimpossibilem;])oc estvaldedlfficiiem esse
pristinum revocari officium si vero secun- : peccatoribus, non qulbuscunque, sed gravis-
do, aut tertio, eodem loco membra frangan- slmis et ingratissimis
, qni post tot insignia
,

tur; polest inteUIgere charitas vestra cum lumina et dona coelestia a Deo accepta
quantis doloribus et cruciatibus vulnera ipsa post tot gratias et consolationes Spirltus
curanda sunt ; et tamen post longos et mul- Sancti , postquam gustaverunt dehcias Dei
tos dolores, vix erit unquam
ut ad pristi- et futurae vitoe, a fide et agnlta veritate , a
num statum meml)ra ipsa valeant revocari. suscepta toiies gralla desciscunt : quia tales
Simills ratio in animarum fracturis existi- vix unquam serio poenitent , difficillime et
manda est » quarum vulnera et peccata de- rarlssime convertuntur.
uuo iterata per recldivam Verum, ne uUa relinquatur difficultas circa
, majora et pericu-
losisslma sunt ,
quia malum quod perseverat
impossibile de quo fatur Apostolus, animad-
augetur [i^^^X recidivatus difficillime remit- vertendum est aliquid esse impossibile du-
titur. plici modo. Uno , absolute quaudo ex rei ,

2. Verum non
statim succidendus ac natura repugnat, et contradictionem impor-
subruendus est animus desperatione , si se- tat sic impossibile est ut Deus mentiatur :

cunda^quis poenitenticE debitor fuerit: pigeat et peccet, qula est prima veritas et essen-
sane percare rursus , sed rursus poenitere tialis sanctitas si aiitem posset mentiri aut :

non pigeat ; pigeat iterum periclitari sed peccare , esset et non esset prlma veriias et ,

non iterumliberari.Neminempudeat. Iteratce essentialis sanctitas. Altero modo , cst im-

"valetudinis, iteranda medicina est. (5) His possibile moraliter ; non quod repugnet ex
ver])ls demonstrat Tertulllanus lapsis dene- rei natura , aut importet contradictionem ,

gandam non esse poenitentlam licet postea, sed quia communlter et ordinarie non fil
; :

vel ex Indlscreto zelo, vel ex nimio castita- llcet enlm a])solute fieri possit quia non ,

tls amore vel ex acri ingenio adversus implicat, attamen secundum

, consuetudi-
Romanam EcclesIam,totis vlrlbus contende- nem et legem ordinariam fieri non potest.
rit lapsis In apostasiam et maeclilam quam- Sic jurisperiti vocant impossibile id quod ,

tumvis paMiitenlibus, concedendam non esse valde est difficile et raro aut nunquam ,

al) Ecclesia pa-ultentlam nec veniam quos fit. Sic Christus (5) postquam dixit impos- :

tamen coram Deo poenitere, Deoque recon- slbile esse divitem salvari posse mox expli- ,

clliari posse nsseverat Inpsorum autem pec- cans semetipsum subjungit; id esse quldem
:

cata ab Ecclesia irremissil^lHa et a Deo impossibile apud homines, Deo aulem om-
, ,

solo remlsslhllia docuit, ex loco Apostoli nia esse possibilia. Apostolus autem intelll-
inale intellecto Impossibile est enim eos gendusest, non de impossiblli al^solute, sed
:

qui semel iltuminati sunt , et donum coeleste de impossiljili moraliter peccatores enini :

(1) D. Chrys. Ilomil. de lapsu primi homin. — (2) L. (i)Teit. L. <le Pudic. 20. — Hebr. C — (y) InitioExpos.
5. in Joan. 17. (5) H(»rnil. i5. — (4) Cassiod. L. Epist. ad Rom. —
(3) L. 2. de Pocn. 2. — adv.
(4; L. 2.
5. Eplst. 14. — (S)Terl. L. de Tan. 7. Jovin. —
(.'i) Matth. i3.
 PECGATOR. — CONCIO III. 241
quantumvls relapsi , converti possunt, si se habet contemptlbile , sed potitis omni
Deus efficacem et extraordinariam eis lar- sestimatione dignum. Nemo est honoris
gialur gratiam, quae eorum emolliat duri- amans qui satius non censeat aversari quam
tiem , et ad veram et seriam inducat poeni- despici : quia odium indignitatem in persona
tentiam impossibile tamen est, moraliter
: aversata non indicat , contemptus vero in-
loquendo, eos ad veram renovari poeniten- dignitatem in persona contempta denotat.
tiam , exspectato communi et ordinario na- Tantum abest ut in Deo ulla reperiatur indi-
turae et graliae cursu. Itaque «/<? quocunque gnitas , ullus defectus, quin imo omnes in
pesshno inhac -vita constituto , noji est uti- universum perfectiones in illo continentur;
que despernndum , nec pro illo imprudenter Deum tamen infinite perfectum recidivans
oratur , de quo non desperatur, (i) Scilicet ahsque ratione et fundamento contemnit.
de nemine desperandum est in hac vita, Secundus gradus est , quando existimationi
considerata omnipotentia et misericordia succedit contemptus qui enim contemnit,:

Dei ; considerata autem conditione peccati , quem honore fuerat prosecutus , fatetur vel
nonnulli dicuntur filii dijfidentice, (2) SIc se deceptum fuisse, praebendo honorem in-
Christus Dominus (3)ait quod blasphemia in digno ; vel honorasse ingratum, qui injuste
Spiritum Sanctum non remittitur neque in honorantem
contempsit , vel odio habuit: se
hoc seculo , neque in futuro. Sic dicitur ut peccator poenitens honoratus et dilectus fuit
nemo oret pro peccato ad mortem. Quasi a Deo qui eum effeclt suae naturae partici-
dicat Joannes (4) t Si quis peccet, dummodo pem , et tanquam filium carissime dilexit:
nonpeccetpeccatumadmortem,oretquispro at per relapsum , Deum non solum tanquam
peccante, etcertosperetseexaudiendum ; sin honore illi praestito indignum , sed adhuc
autem quis peccet peccatum ad mortem , velut ingratum, contemptorem et osorem ,
« etsi orationem fieriproeonon prohibeam,» contemnit.Tertius gradus, quando quls eum
non ausim lamen spondere , nec certo spe- quem ante caeteris praetulerat , cunctis pos-
rare, quod orans pro eo veniam ei impetra- tea postponit. Poenitens Deum in aestimatio-
bit : peccatum autem ad mortem, est quod- ne et dilectione praetulerat diabolo, peccator
vis gravissimum peccatum , maxime quod vero recidivans praelatum diabolo Deum rur-
ex malitia committitur , slc voluntarie pec- sus diabolo Infensissimo Dei inimico postpo-
cantibus , post acceptam notitiam -veritatis , nit. Magnus est contemptus quo Deum in-
jam non relinquitur pro peccatis hostia. (5) finite perfectum peccator recidivans absque
Quasi dicat Apostolus (6), peccatum eorum ullo fundamento despicit ; major dum Deum
quinonexignorantia,nequeexinfirmitate,sed quem anteahonoraverat, velut indlgnum, et
ex mahtia et determinata voluntate peccant, ingratum,et injustum contemnit sed maxi- :

nullo sacrificio pro peccato nuUa poeniten- mus, cum Deum quem per poenitentiam prae-
,

tia , expiari potest, id est, difficiUime et vix tulerat diabolo, per relapsum diabolo post-
expiari potest , quale est recidivaepeccatum, ponit. Quo vilior est diabolus et dignior
quod difficilius remittltur et acerbius pu- Deus , eo major est ejusmodi contemptus,
nltur. majoremque poenam meretur. Irritam quis
3. Si poena respondere debet culpoe, quam faciens legem Mofsi sine ulla miseratione
graviter puniendus est recidivans c^mjamet duobus vel tribus testibus moritur : quanto
abusus est (7), toties sibi collata venia ita- magis putatis deteriora mereri suppHcia , qui
!

^iuee\Mdigno Gre^oTio^quidadmissum plan- Filium Dei conculcaverit, et sanguinem tes-

git nec tamen deserit pocnce grai^ioris cul' tamenti, in quo sancVificatus est polhitum
^ ,
,

pce se subjicit : quia et ipsam quam Jlendo fecerit et spiritui gratioi contumeJiamJece-
,

potuit impetrare ueniam,contemnit. (8)QuIvis rit P (i) Argumentatur Apostohis a mlnori ad

peccatorDeumcontemnit: mxm quidestomne majus, et ex poena mortis qua in veteri Tes-
peccatum nisi Dei contemptus quo ejus tamento mulctabantur qui Moysls praecepta
,

prcecepta contemnimus ? (6) At inter omnes repudiabant et transgrediebantur recte col- ;

peccatores recidivans maximeDeum contem- ligit quali suppUcio punlendisunt Chrlstlani

nlt. Tres etenlm sunt gradus contemptus qui violant legem evangehcam , Filium Dei
:

primus , quando quis absque uUa ratione suis sceleribus conculcant , sanguinem ejus
contemnitur , qui tunc accidit cum nihll in polluunt, et gratlae ab Splrltu Sancto dalai
contumeHam faciunt. Quovis peccalo le-
(1) D. Aiignst. L. \. Retract. 19. — —
(2) Eplics. 1. \\\2X\ impUcIte et Interpretative Deus contem-
(3)Matth. 12. —
(4) 1. Joan. 5. — (5) D. Hicr. Lib. 2. •
ri.ricti
UUriStl mors pdbMU pro
et nasslo
ei pi^ nlhili) du-
Cont. Jovin. —
(6)Ua:br. 10.— (7) IV.t.L. do Pudic.io. "''"'^ >

-- (8) 3. Pastor. ad Mont. 01. —(9) D. Ucrn. dc Mod.

' bene vivendi ad Soror. cap. 17. (1) Ilebr. 10.
^
V. •"
 ,

242 PECGATOR. — CONCIO II[.

citur redemptlonls pollultur , et lator deficiens pcr inopiam , et vir sensatus

sarifuls
Splrilus Saiicti contumelia afficltur, contemplus : et qiii transgreditur a justitia
gratia
sed pr«sertini recldivantes , post acceptam ad peccatum , Deus paravit eum ad rom'
i(i poenllentia gratiam et sanguinis Christi pha^am, (i) Duplici ut plurinium Deus
fructuni Christum
,
ejusque sanguinem pol- recidivantes punit morte , vel temporali
lutum ducunt, Spiriium Sanctum, ejusque vel aeterna. AHquando morte temporaU pu-
f^ratiam contumeha afficiunt et si , ut vult nluntur. Dolosi non dimidiahunt dies suos
:

Terlullianus , homo qui post haptismum de- (2) qui autem magis dolosi quara qui
:

licta rcstaurat , igni destinatur (i) ,

quaU totles in confessione se doiere asseverarunt
supphcio punlendus est , qui post poenilen- peccata se detestari testati sunt , et mox \\\
tlam iterum in proeterita peccata relabitur? eadem relahuntur?Proplerea Deus , qui to-
Stupenda prorsus est sententia Theodori, tles peccaniibus pepercit , dum se a recldi-
Snmmi Poniificis, adversus Pyrrhum Gons- vantibus totles illusum consplcit , in eos ani-
lantlnopohtanum patriarcham lata.Pyrrhus, madvertit , et subita morte eos punlt ideo :

per fraudem , Gonslantlnopohtanam sedem inter vos multi infirmi ^ et imhecilles, et

assecutus, et ab ea per Herachum imperato- dormiunt multi. (3) Vel quia indigne acces-
rem depulsus , Africam peragrans , ulique serunt ad sacram synaxim, vel qula post pe-
scmlnabat errores at percepta Herachi ractam in paschate poenitentlam , mox ad
:

m^rte Romam se conluht, ad pedes Summi vetera flagitia, ad impietates et blasphemias,

Ponllficls proslratus , veniam, « non tamen ad animadversiones et detractiones ad co- ,

cx anlmo, sed ficte » poposcit et impetravit. messationes et ebrletates , ad impudicltias

Pyrrhus cuni Roma discessisset et Rauen- et lasclvias , et ad assueta redeunt crimina.
7iam peruenisset , utcanis ad vomitum suum Ideo Deus parai^it eos ad romphccam^ id est,
rcvcrsus est ; quo Papa Theodorus comperto , ut expendit Dionyslus Carlhusianus, ad sup-
plcnitudiue convocata Ecclesia , ad scpul- plicium ceternum, Quasi parum sit reciui-
crum Jpostolorum accessit y et divino calice vantes subitanea puniri morte , aiterna pu-
expostulato ^ ex vi^ifico sanguine ^ in atra- nlenji sunt , qui Deum toties contempse-
mcntum stillawit , et ita propria manu depo- runt quos graviori adhuc in gehenna mulc-
:

sltionem P/rrhiconscripsit (^2); ipsum excom- tandos suppiicio vuU D. Bernardus, quam
municatum declaravit , et tanquam mem- SiVios ^rsescitos» Fiatjiiius gehennoe multipli-
brum putridum ab Ecclesloe corpore separa- citer , qui post indulgentiam delictorum , in
vlt. Pyrrlio non abslmlles peccatores ad poe- easdem denuo sordes inciderit.
(4)
niienliae tribunal accedentes , sua confitentur Horrendum iUud recidlvantis suppllclum
dehcla , se nunquam in ea reversuros poUi- ex parabola terrae frugiferae etsteriUs tleclarat
centur, et hoc pacto dehctorum suorum ve- Apostolus (5); cujus verba tantlsper Immu-
niam a Deo consequuntur , sed mox ut a tata refert TertuUianus: Terra enim quoi hi-
sacra metisa recedunt, in pristlna relabuntur hit scepius devenientem in se humorem , et
dehcta iram Del suo recidlvatu provocant, peperit herhani aptam his propter quos et
,

et Inferni suppUciis sese mancipant. Nam colitur , henedictionem Dei consequitur :

,

ut fatur Apostolus recidlvantibus post accep- proferens autem spinas , reproha et maledic-
lam veniam v(jluntarle peccantibus , Imml- tioni proxima ^ cujusfuiis in comhustionem,
net terrihilis qucedam exspectatio judicii , et (6) Dum terra labori et agrlculturae rcspon-
ignis ccmulatio quce consumptura est adwer- det generatque herbam, homines eam diU-
sarios. (o) gentius colunt , in ea hordeum , Iriticum ,

Utlnam ad salubre D. Bernardi monitum ahasque segetes serunt Deus quoque novas :

aUenderet peccator! Timeas quidem pro ac- ei pluvias , novasque cueli et soUs immitlit
ccptagratia, amplius pro amissa, longe plus influentlas quo fit ut terra sic ab homlni- :

pro recuperata. (4) Tinie ne acceptam amlt- bus exculta , et ab ipso Deo irrigala, novos,
tasgratiam; ampUus time ne amissam denuo plures et meliores afferat fructus , qui sunt
non recuperes grailam; longe plus time, ne quasi benedlctio et felicitas terrae, slcut be-
lecuperaiam graiiam, voluntarie perdens et nedictio etfehcltas matris est multas et pul-
pro nihilo ducens gravlori mulcteris ob
, chras generare proles : at econverso terra
recidlvatum supplicio , juxt^ Saplentls effa- proferens quasi praeter naturam , lanqunm
tum '.In duohus cnntristatuui est cor meum aborsum, splnas et tribulos, cum per se de-
^
et in tertio iracundia mihi c:dwenit : vir hel- beret generare herbam utilem improbanda,
,

(0 Tcrt. ^-'l^^lTt-fi. - (') Plntin. in Vif. TlieoH.

(,) Eccles. 26. -(2) Psalm. 54-- i- Tor. 1..—
D
lap. Barun. An. Clu. 648. - Ikbr. 10. (6) Serm. 54.
(5;
(f) Serm. 2. de Assumpt-(5) Hcbr.6.-(6) Tert.L. de
l'udic, 20.
 ,

PECC4T0R. — CONCIO IV. ^43

deserenda , rejlclencla, et inculla est relin-
quenda , ut 6at horridum senticetum, et
maledictioni, id est,sterilitati etsqualori per-
petuo subjaceat, ejusque finis , exitus et
eonsummatio sit in comhustionem
suis spinis ac
tribuHs comhuratur. Terrse
frugiferce et fecundie analogia Apostokjs si-
giilficat homines, qui imbrem divina; gratiee
excipiunt , eique cooperantes, fructus hono-
rum operum producenles, a Deo benedicun-
tur, majorisgratia?, et consolationis coelestis
influxu virtutum ac meritorum copia fecun-
dantur, et ineffahilera coeH consequuntur
gloriam ex terr^ vero frugiferae et sterilis
:
simiHtudine denotat Paulus recidivantium
scehis , qui post tot ac tanta dona grati^e ,
quasi pluvioe coelestis accepta, hanc piuviam
negligunt , gralise non respondent bonorum
(ad^ddOddddcKKKftcxKijeddQdaafio»^»^»^^^»
CONCIO QUARTA.
, ut cum
C^^nsuetudinis vitiiim (i) tantum videtur
Philosopho Morali, ut audacter pronunliet
'^* vitiisveterasse, prope clesperata resest, et
^^f^J^^^ioni confinis. (2) Nonne GentiHs ille
c^^ristiane loquitur , et suis sermonihus con-
^^ranat plures Christianos , sed nomine te-
""^ ' ^"^ scelerihus excoecali , pravoe
.^V*^
consuetudmis non sohim non conspiciunt
enormitatem , sed etiam, ut animadvertit
^* Augustinus , crimina atrocissima quibus
assueti sunt defendere satagunt, et concitan-
^ur ad iram dum de eis redarguuntur? « Qui
f^ci^^^do quod malum est, etiam mala consue-
,

«iJdinese implicant, ut ipsa consuetudo mali

operum remanent steriles, spinas duntaxat
ettrihulos, idest, crimina et peccata produ- "^" ^^^ ^^"^^ ^^^^''^ ^"^^ '^^^^""i <^st, fiunt
cunt. Ideo malediclioni sunt proximi , nisi defensores maloriim factorura suorum. Iras-
convertantur et resipiscant , brevi in infer- P""^"'' ^""^ -reprehenduntur , tantum ut m
iium,incombustionemdemergendi.Nonsunt !".!^.^ Sodomitas nequitia sit justitia, et pro-

Pauli hse minaj , ait D. Chrysost. non sunt reprehendatur quam factor. »
^lY^''^ P^^'"^
verba hominis, sunt Spiritus Sancti , sunt ^^) "^^^""^ ^*^"*^ 4^" corpore Gegrotant, non
Christi, qui in Paulo loquitur, et ceternum ^"""^ ^^"^ mentis, dura insurgunt in medi-
recidivantibus comminatur gehennae incen- ^:^^ ' ^* ^^ ^«'"""^ ^'^^"^^ desperatur
"',^V^^
dium. Christiani, cavete ne tanquam terra "ondolent, nec malum quo gravantur
'^"''l
seutiunt ; ita dum peccator m anima npgro-
ingrara et sterilis reprobi et maledicti sitis in
combuslionem : Confidimus autem de vohis ^^P^ '
"^" agnoscit dehctorum suorum enor-
dilectissimi, meliora, et viciniorasaluti (i) :
«^»^^1^^, m penculo damnationis existit. Ex

a relapsu aUeni,omni studio satagite recupe- ^' Augustino, oinne peccatun consue-
f"*^"'
^'^ -^^ilescit et fit homini quasi nuUum :
ratam per pcenitentiam conservare gratiam , ^'f
,

""^ ^^"^^'^^'«'^' , dolorem perdidit. Quodvalde

bonisvacateoperibus,ut tanquamterra ferti-
liset fecunda, novos jugiter accipialis divi-
nie benedictionis influxus. Et ut recidivee va-
^"^^^ ^*'^ ' '^^^ '^^^^^
f("'''
^^^
'
T' ^''''' '"^
/^ro ?nortuo deputandum est. 4)
.7 f
ieatisvitare malum el verse poenitenti^ cus-
Pf/^^tor consuetudine inveteralus si nullo
todire stabilitatem rememoramini pristinos ^^^^]^^^'\ Ao\oye animam habet mortuam
,

dies in quibus illuminati (1) per ffraliam

penculoque ^tern^ mortis yersa- g^atiae, in
Morahter immulahilis 2.
baptisraatis, renuntiaslis diabolo et operihus !,"^' 3"'^ ^'].' ^. ;

ejus, et divinocultui vosconsecrastis.Re-

Fere irreraediabilisj 3. Quodam tamen modo
memoramini adhuc pristinos dies , quihus in ^emediabi is.
poenitentiae sacramento polliciti esti^ nun- I. PARS. Homo/rt///y«<:77/^ (5) et in pec-
quam vos deinceps relahi in praeterita pec- candi consuetudineralabi difricillime tamen ,

cata. Nolite itaque amittere confidentiam ab illa resurgit. Nam ut ratiocinatur D. ,

vestram (3) qua certi estis si statis fide- Auguslinus , consuctudinis malo diffcile re-
,

les in promissis si in gratia constanter sistitur ; et tanto amplius in ca supcranda

,

perseveraiis vos accepturos a Deo promis- voluntas lahorat , quanto ei majores vires
,

sam bene operantihus gloriam. TSon enim est consuetudo dedit. (6) Quam difficlleautem sit
injustus Deus ut obliviscatur opefis vestri. inveteratum peccatorem a prava consuetu-
(4) Imo est niisericors et justus ex suscitatione Lazari com-
: ut miseri- dine revocare ,

CQrs , pfleiiitenlihus concedit venir^n et lar- probat Hipponensis Aniisies Quatriduanus :

gitur gratiani ; ut justus, per poenitentiam Lazarus significat peccatorem in peccati con-
juslificatos et bene operantes , immortali in suetudine sepultum, et quasi despcratum. (7)
ccelo gloiia et felicitaie remunerat. .«
^ , „v^
(1) Torl. L. (lc Idol. 20. — (a) V.[>\sl. ;.>. —
(5) Scrni.
—
„ ^
— — -V ir M.i — 4i. d«; Vcih. Dom. —(i) Lil). 5o. Ilom.
Iloin. ?S.
—
,
(i)
V ,
ll.hr. 6.
,

(2)
,
Ilebr. 10. (..)
.
Ihtht. ibid.
/N
(4) (^j '1^.,^. Apol. /,5. —
(6) L. 6. confr. Julian. c. 7. (,)
*^*^b^- ^-
Stnn.44. dc- Verb. Doin.
16.
244 PECCATOR. ~ CONCIO IV.
Ties mortuos a Christo suscitatos referunt niane , niala consuetudo appellatur. A.liud
Evanf^elistie. Marcus (i) scilicet filiam Jairi est enim peccare et aliud peccandi consue-
Synaf^oCT® princfpis; Lucas (2), filium viduae ludinem facere. Qui peccat et conlinuo ,

ISaini ; Joannes (3) vero, La^arum, Marthae corrigitur cito reviviscit, quia nonduni est
,

ei Maf^dalence frairem. Jairi fiham absque impHcalus consuetudine non est sepuUus. ,

ullo labore suscitavit Salvator ingrediens : Qui autem peccare consuevit , sepultus est,
enim domum in qua jacebat, « tenuit ma- et bene de illo dicitur Foetet. (i)» Ad hunc :

num ejus et surrexit puella.Majori cum » suscitandum non satis est quod Dei manus
hibore revocavit ad vitam fiUum viduoeNaim, eum in adversitatibus tangat ; non sufficit
inveniens enim pheretrum exlra portam ci- vox concionatorum qui eum hortentur, in- ,

viialis, non solum adhibuitmanum, « tetigit crepent, redarguant Ghristi adhuc requiri- ;

loculos , et qui portabant steterunt », sed tur freinitus, ejulatus, vox imperiahs aUe
eiiam sermonem, imperiaU voce , dicens clamans : Lazare, veni foras, graiia potenlis- :

«Adolescens, tibi dico , surge. » At quanlo sima, quce foetentem et inveteratum de se-
tum labore quatriduanum suscitavit Laza- pulcro evocet peccatorem nec mirum, quia :

ruin? nam i. Infremuit spiritu

, 2. Turba- prava consuetudo peccandi est velut, i. AU
;

vit semetipsum ; 3. Palris advocavit poten- tera natura quae vix toUitur ; 2. Character ,
tiani Gratias tibi ago, quia semper me au- qui indelebihterimprimitur; 3. Habitus mul-
:

dis; 4. Lacrymatus est Jesus; 5. Voce magna tis actibus acquisilus, qui difficiUime dedis-
clamavit Lazare, veni foras. Trinum iUud citur.
:

miraculum eloquenter declarat Ghrysologus: i. ISalurc^ corruptlo alia natura est. (2)
Suscitnverat DoTninus filiani Jairl, principis Hujusmodi autem naturse corruptio, ab ori-
Synagogce sed adhuc funere calente ^ sed ginali labe originem duxit, naturamque red-
^

adhuc mediante morte corpore adhuc prce- didit velut aliam ab ea quam habebat homo
,

seiite adhuc inter honiines homine morante, in stalu innocentiae. Usque culeo exclusa na-
,

adhuc viante spiritu^ adhuc anima claustra turce origi/ialis sinceritate , aliam quodani'
tartari nesciente : ac ne multis ^ sic mortuce modo naturam i)itia feceinint (3) quasi :

vitam reddidit, ut jus maneret inferni. Sus^ Adamus peccando ab human« naturae inte-
citauit et unicum matris : secl sic , ut retine^ gritate deciderit , et in aliam quodammodo
ret pheretrum, ut anticiparet sepulcrumy ut naturam transformatus sit. Adam nepotes
corruptionem suspenderet ^ et prceueniret foe- qui a vitiis sese abstinent , et virtutes sec-
torem , ut ante mortuo vitam redderet quam lanlur , velut in alia natura constituuntur ,^

tota mortuus jura mortis intraret. Circa quoe in scelerosis vitiorum corruptione de-
Lazarum vero quod geritur , totum singu- pravatur. Quod de Noe asseverat D. Ghry-
lare est cujus mors , cujus resurrectio , soslomus , qui inter homines sceleratissimos
,

conimune nihil hahet cum prcedictis ^ cjueni vivens, virtutem et pietatem servavit illic-
circa et vis totamortis impleta est, et Jornia sam. Hic oro , animo expende mlram hujus
resurrectionis plena resplenclet, (4) Tres illi justi Noe sapientiam , c^ui in tanta malorum
niorUii uia peccatorum denotant genera : conspiratione ^ malitiam effugere voluit et ^

" Iniueatur unusquisque animam suam si ?iihiL inde damni sensit , sed quasi ex alia :

peccat nioritur, peccalum mors aninicX' natura constitutus , a couimuni omtiium per»
:

est. Scd aliquando in cogitalione peccatur: ditione est exemptus. (4) Uti Noe, vitia fu-
quod maluin est, consensisti, peccasti con- giens (juoe humanam naturam corruperant , :

sensio occldit te. Sed intus est mors , quia dicitur ex alia natura constitutus , ita qui
cogiiatum malum nondum processit in fac- vitiis sunt addicti , velut alterius sunt natu-
lum. Talem animam resuscitans Dominus roe prsesertim cum corruptio e.r//^^/e //io/e- : ,

resuscitavit illam puellam

,
qux' nondum verit et coadolei^erit in anima^ ad instar jam
foras elata, sed in domo mortua jacebat naturcditatis (5) Ex D. etenim Augustino, .
,
quasi peccatum lalebat. Si autem non solum consuetudo quasi secunda et affahricata
mal* deleclationi consensisti , sed etiam ip- natura dicitur. (6) Quod ultro fatetur Ile-
sutn nKihiin fecisti : quasi mortuum extra gius Vates Substantia mea lanquam nihi- : <'

portam exluiisti, et tamen etipsum Dominus lum ante te.

(7) » Loco substantiae nonnuUi
suscitavit, et reddidit viduaj matri sua; si legunt vitam ; quidam occasum vitoe scili-
: ,

peccasli ,
poeniieat te, et ressuscitet te Do- cet; alii //7/;o.y/a^//7i seu suhsistentinm : Sym-
minus , et reddat Ecclesia? matri luoe. Terlius
n.ortuus cst Lazarus. Est eenus mortis im- ^'^P' August Traci. 49. i" Joan._ (,) Tert
Lib. dc
o An. 4i. (i) Salvian. L. 7. de Gubern. Dei.
'
(4) ll(»m. — —
in Genes. (5) Tert. L. de An.iG. (6) Lib. C. cle Mu- — —
(i) Cap. 5. - [i) Cap. 7. — (S) Cap. 7. — (4) Scrm.G3. sica c. 7. — (7) Ps. 58.
 ,

PEGGATOR. — CONGIO IV. 24^

machus vero consuetudinem, Assidua homi- tura quoe vix tollitur, et velut characlei (^ui
nis consuetudo, sic in naturam et mores abit indelebillter imprimitur.
ut pristinae substantiae et vitae occasus nun- 4- Peccator peccato assuetus , tandiu pec-
cupetur , et nova dicatur vita , substantia cat , quoadusque iiiveteretur delictuni , et
et subsistentia. Subsistentia autera firmita- signentur delicta[i), velutindelebiU sigillu ;

tem denolat unde praescriptio apud Juris- et ut fatur Philo Judieus, de Esau loquens
:
,

peritos definitur Quoddanijus ex tempore malitiw charactere (2) non quod deleri ab-
; :

subsistentiam capiens [i) ,\Atsi^^ivmii2(iem^ solute non possint , sed quia vix unquam
stabihtatem peccala , longa temporis con- delentur. Quod non ignorans Diogenes
;

suetudine ita subsistentiam capiunt , utjure quamvls fidei lumine destitutus admonens ,

suo praescribant velut praescriptionis

, et hominem in vitiis inveteratum , et interroga-
titulo peccatorem possideant , suoque jure tus quid ageret, respondit: J^thiopem lavo;
sibi vindicent : quia diuturna consueludo lepide innuens faciUus esse ^thiopem inna-
peccati est prioris vitce substantiae et natu- tam sibi deserere nigredinem, quam pecca-
rae velut turaulus , et novae vitaj , substantiae lorum inveteratam consuetudinem : quod
€t naturae, in quam transformatpeccatorem, per os Jeremloe docet IpsemetDeus ; Si mu-
subsistentiam firmitatem subministrat.
et tare potest j^Lthiops pelleni suam, aut pardus
« Sicutenim ahquando magno labore et stu- varietates suas, sic ^os poteritis benefacere
dio perseverante, virtutes trahuntur in af- cum didiceritis malum,{^) Utautem animad*
fectum , et mentera bonam , sic vitia levis- , « per nigredinem
vertit Hugo Cardinahs
sima remissioris hcentiae opportunitate trans- ^thiopls inteUigitur eorum ma!a
peUis
eunt in conspersionem , et quasi naturaha consuetudo quae vix aut nunquam eveHI-
efficiuntur. Sed nuhum vitium naturale est, tur.» Est autem faciUus iEtUiopem ex sua na-
virtus vero omnis homini naturahs est. Con- tura nigrum , pardum quoque vario colore
suetudo tamen vel voluntatis corruptae, vel tinctum, rehnquere nlgredinem , aut varle-
inohlae negUgentiae, plurima saepe vitia quasi tatem , quam peccatorem in suis sceleribus
naturalia in neglecta conscientia efficere so- inveteratum pravam deserere consuetudi-
let. Consuetudo quippe , sicut philosophi nem. Ei amplius dicam , quasi cute quadam
dicere solent, est secunda natura. » (2) sic aliqui prai^a operti et ini^oluti sunt con-'
Consuetudo autem quae altera natura est, suetudine vitiorum , ut illam dediscere , et
non facile vincilur Natura mutationes re- desuescere , non tam spoliari sit quam ex-
;

pentinas subitasque non sustinet. (3) Magnus coriari. (4) Pelle nemo , neque etiam prava
sane est labor ab extremo ad extremum consueludine , nisi magna cum difficultate
regredi , usumque superare vetustum. Na77i despoliatur. Quod S. Cyprianus recens ad
in{>eterata consuetudo plerumque tantum po- fidem conversus, ad Donatum eloquenter
test y quantum natura : cum natura autem scribit « Qui possibilis, aiebam est tanta : ,

pugnare est difficile (4) « Neque alia causa converslo, ut repente ac perniciter exualur,
.

facit difficuUatem bene vivendi quam longa vel quod genuinum situ malerlae naturalis
consuetudo peccandi ; quae nos ita tenet obduruit, vel usurpatum diu senio vetustalis
adstrictos, ut quamdam vim naturae habere inolevit? Alta haecetprofunda penitus radice
videatur. (5) » Quod autem ita adstrictos te- sederunt. » (5)
riet peccalores inveteratos , est gra^>is quce- Quaedam sacramenta Imprimunt charac-
dam et perniciosa catena , solvenda utique terem qui Indelebillter in anima perseverat.
^facilius quam rumpenda : prcesertim quod CUaracler malitiae cordi per inveieratam con-
altera qucedam natura sit ipsa consuetudo suetudinem Impressus est velut indelebiUs.
(6); quomodo istud Davldicum , « tenuit eos De quo idem dici potest quod Jeremlas pro-

Hoc enimest quod sequitur: Operti sunt ini' rum. {6) Nempe peccatum Judivorum in-
quitate et impietate sua ut non facile evoU sculptum est, et quasistygmate notatum slylo
,

vere et explicare ab illa se possint. (8) Nec ferreo, in corde eorum adamanllno, hoc est
mirum quia prava consuetudo est altera na- duriter obstinatisslmo ut iiulelebile inaneat ,

in perpetuum , semperque legi posslt : ^5"/

(1) Goffred. c. de Praescr. (2) — D. Bern. Tract. de esset ^pcccatuni atranienio conscriptiun^ deleri
Vit. Solitar.cap. i5. —
(5) Galen. — (4) Plul. Jud. L.
de Abrah. — (5) Odo Cluni. Lib. 2. Collat. — (<i) D. ^i) Tert. L. adv. Jud. 8. —
(a) Lib. dc Sac. C.iin et
Bern. Serm. 14. dc Diversis. — (7) Psal. 72, — (8) Scrui. Abe(. — Jereni. i5. —{'\) D. Bcrn. Scruj. ij. iu Caut.
(S)
9. in Cant. — (.5) Epist. a. —(6) Jcrcni. 17.
 245 PECCATOR. — CONCIO IV.
posset ^ scd scnptitm est stylo ferrco in nfi- 3. Jlil atque hahitus accedunt pro
alii

^uc adaniantino^ snpcr pectus cordis. (i) facilitate matericu ,qua duxerit eam qui agit.
Peccatoiis invetcrati scelus, in propria ip- (i) Anle Adami lapsum iragna facilitate lio-
sius conscientia scrlptum , non atramento mo feiebatur ad virtutem post deperditum :

deleluli, sed sculptum slylo ferreo, in ada- vero innocenlia? statum criminosi illiiis pa-
,

mantina tabula cordis , quo seternum perdu- rentis nepotes faciliter prorumpunt in viiia,
ret, et de facile legi possit. virtutes vero nonnisi magiia cum difficultate
Cliaracter a sacramentis impressus non adipiscuntur. « Hsec enim maledictio est
deletur per raortem, sed perseverat in anima, Adae, ut in terra laboris nosiri, et in agro
etiam corpore in sepulcro tumulato. Homo corporis vel cordis nostri , noxia vel inutilia
a prima aetate peccatis assuelus, non recedet gratuito passim ubique proveniant utilia :

al) eis etiain postquam senuerit

, nam , ut : vero vel necessaria et salubria cum labore.
fatur Sopbar, Jobi amicus, ossa ejus imple- Virlus quoniam naturoB res est, cum venitiri
htmtur vitiis adolescentice suce, et cum ipso animum abquando , non venit sine hibore ,

in puhere dormient. (2) Non dicil caro, sed sed venit in locum suum et sedet fideliter.
ossa ejus ,
quia sicut qu?e ossibus insident, Vitium vero cum nihil aliud esse credatur
cuni ipsis durescunt ac durant, ita prorsus quam privatio virtutis , tamen adhaesio ejus
viiia juventutis longa consuetudine inolita , tanta nonnunquam quasi sentitur ut vix a se
qua? certe consuetudo corrohoravit (3) Quod eam natura excutiat. Omnis enim vitii frus-
.

belle Magnus Gregorius edisserit « Hoc tra siccatur rivus, si fons non fuerit obtura-
:

enim quod male coepit, pejus quolidie per tus. » (2) Quapropterne vitiumanimam infi-
consuetudinem rol)orat.Dicitur ilaque Ossa ciat, eique pertinaciter inhaereat, (piando nas-
:

ejus implebuntur vitiis adolescentice ejus citur cupiditas,a?itequamrohur faciatadi^er^

:

quia duio3 in eo prayitatum consuetudines a sujnte malaconsuetudo,elideillam.(^)Yit\0'

vitiosumptoesunt pessimoe inchoationis.Quae rum fibras praemature exscindendae sunt, ne
niniirum ossa cum eo in pulvere dormient , vitium peccati soboles, paulatim adolescat,
quia eo usque in illo iniquee consuetudines inolescat et insolescat. Difficilhme profecto
perdurant quo hunc ad mortis pulverem exslirpari potest, quod profundas egit radi-
,

perirahant. Cum eo enim in pulvere ossa vel ces. « Nec sane quaehbet vitis insitionem pa-
vitia dormire est usque ad pulverem eum litur , si vetus et exosa est ; sic qui chu et
,

non deserere, id est usque ad mortem ab sine interruptione vitiis indulsit , simul et
,

iniquitate niinime cessare. Tenent igitur il- emarcuit et induruit prope non potest re- , ;

\um pravae consuetudines quae semel coepe- cipere rationem. » (4) Senex vitiisinnulritus,
runt, alque quotidie duriores existunt et haud facile flecti potest ad exercitium virtu-
:

cum illo in pulvere dormiunt , quia nonnisi tis. Respice cetatem ejus jam duram et in--
(um ejus vita finiuntur. » (4) Et quasi parum tractahilem non potest reformari, (5) Intiac- ^

sit cum post ejus mortem tabilis ad rem virtutis dura, flecti nescia, ad
ejus vita finiri,
adhuc perduraut, ut h^pide probat Gregorius virtutem irreformabilis dicitur senihs ajtas
Nyssenus, ex angore divitis de rebus in se- vitiis assueta, quasi senex vitiis assuetus cum
culo relictis anxie solliciti, et sic Abraha- canis, pertinaciam ebiberit. « Cani effusi
mum supplicantis « Rogo ergo te, pater, ut sunt in Ephraim, el ipse ignoravit , vitiosis
:

inittas Lazarum in domum patris mei, habeo nimirum affectibus juvenescens. Eodem mo-
enim quinque fralres , ut testetur illis , ne do tibi quoque ingens annorum turba cani-
et ipsi veniantin hunc locum tormentorum.» tiem invexlt et tamen rigidum et inflexum ,

',:")) Divcs quasi quodnm visco etiam post animum habes » (6) quo pertinaciter in prava
mortem a vita detinetur carnali. Nam si consuetudine perseveras.
quis omnino carnalis secundum mentemfiat, Senex vitiis assuetus inidoneus est qui in-
ncc postquam corpus evuerit removetur a veteratam ,
consuetudinem dediscat et ad
passionihus cjtis. (6) Sic inveterata consue- virtutem informetur. Quod non ignorans
tudo medullltus ha^ret, ut ossa vitiis ado- Dioo^enes dicere solebat Mortuo mederi et :

lescentiae plena cum peccatore iri pulvere ^e/^<?/« «oce/Y? perinde esse. Audialur hac su-
dorniiant. Sic inescatur vita carnali ut etiam per re senex stuUus apud Tlieagenem ab aho
post dissolutionem corporis, aninia corporis doceri dedignans , ne doceas ^ atas mefecit
tangatur pa5sionil)us adeo pravi habitus per indocilem : ^roiecio vitlis assuefactus
: ad
,

variosacquisitiactus,difficillime dediscuntur. sectandam virtutem indocilis est. Qui Jion

/
n •„ Tlom.
V
11 • (0 Tert. L. de An. 3. — (2) D. Bern. Tract. de Vita
(.)Onp. T
....nJerem X ,
-(.)Joh.20. -(3)Tert.
, ,

solitaria. cap. i5. - (3) D. August. in l'sal. i36.-(4)

Luc. iG. - (Gj Jn Caten. aur. D.Thom. dor. Lib. i.Epist. 3,/.
^ '
 ;

PECGATOR. — CONCIO IV. 247

assuesclt virtiiii dum
juuenescit , a vitiis caiur^qnod rucles anni perhiberunt^i^ad m'3i'
nescit discederey duin senescit : econtra quod "vam illam consuetutllnem. Quario quodam
injiwentute addiscitur^in maturitate ser^^atur. progressu pervenit anima. Prima esi enini
(i) Quare proverhium est : Adolescens juxta quasi tiiillatio deleciationis in corde^ secunda
viamsuam , eiiam cum senuerit , non rece- conse/isio , tertiajactum, quarta consuetudo.
det ab ea. (2) Gnjetanus legit Assuefac (2) Allter inveteratceconsuetudinis origineni,
\

puerum ; Chaldaeus Erudi adolescentem

: progressum et consummaiionem declarat
Pagnlnus Imbue puerum. Puerl enlm ac ju- Ilugo Viclorinus. Origo ejus ab illlcltis pro-
:

venes idonei sunt qui virtutl assuefiant, de cedit aspectlbus nam concupisceniia oculis :

illa erudlantur , illaque induantur. Quasi cirhitris utitur, et communicai placiium. {?>)

dicat Saplens Proverbiumvulgo receptum, « Visum sequitur cogitatio, cogitatlonem de-

:

et communi usu jugique experientia compro- leclatio, deIectalionemconsensus,consensum

batum sancitumque ideo verlssimum est opus,opushabitudo,habiludinem necessiias,
:

puerum modum vivendi quem a tencrls necessitatemdesperatio,desperatIonem dam-

annis edoctus fuerit , hauserlt, imbiberit, natlo. » Ex Morali quoque Philosopho in
eique assueverit, usque ad senium et ad vitiis veierascere prope desperata res esi
exlremum vitoB retenlurum. Qao semel est ei damnationi con^nis. {4) ^n quo \n\elev:xl3L
imhuia recens seri^ahit odorem testa diu. consuetudo ducil peccatorem , ad necessiia-
(3) Complures namque assueli mendaciis , tem scillcet et desperationem , quia eum
juramentis turpiloquils , lascivils, raplnis, reddit et moraliter immutabilem , et fere
,

ebrietatibus, detractlonibus si interrogen- irremediabllem.

,

tur a quo tempore illis assueti sunt vltlis , ll.VkV^S. lE^vawdmemconfirmatajn con-
respondebunt ab infantla, ideoque ab hac sueiudine (5) velut desperatam existlniant
consuetudinesese non posse expedlre pror- medlcl. Ut enim ait Ecclesiasticus , languor
:

sns difficile est patrice linguam quam ah proUxior grai>at medicum. (6) Tlgurina ex-
,

infantia addidiscimus oblii>ioni mandare

, scriblt Morhus pertinax medico grai^is est.
, :

aliamque de novo perdiscere. {/\) Nec minus Biblla Slxtlana ex Graeco vertit Prolixum :

perdifiicile deserere vitia a teneris annls ac- languorem cai^illaiur medicus. Longus pro-
,

cepta et per varios actus incrementata. lixus lenax et pertinax morbus ille est
,

Licet hahitu augeri (5) tum virtutes tum qui multo tempore tenacissime haeret
, me- :

vitia. Habltus enim qui per varlos actus rel- dicus diuturnum illum et tenacem sanare
teratos acquiritur, est qualitas inhderens po- morbum satagens, cavillatur. Cavillari apud
tentice, proestans illl facilltatem ad producen- est subdole ratiocinari, seu
jurisconsultos
dos actus similes iis per quos comparatus vincendi gratia , ex proposito mentiri ca- :

est. Facilius quippe inclinamur ad solita. (6) villari vero apud logicos est argutum so-
Itaque per frequentes actus acquiruntur et phlsma, ad fallendum artlficiose componere:
conservantur artes omnes sive serviles, sive medicus inveteratum curare proesumens mor-
liberales. « Sicut aedlficando aedificatores, ci- bum cavillatur, id est, raiiocinando menti-
iharizando cithara^di efficiuntur, ita quoque tnr , sophlstarum more ad fallendum philo-
justa agendo justi, temperantla temperantes, sophatur , seu irrisorie et facete jocatur.
fortiafortes evadimus. (7) » Econversoetiam Neque mlnus gravat animarum medicum
injusta agendo injusti, veneri vacando im- consuetudo vltii , in sceleroso et peccatore
pudici, gulae indulgendo efficimur gulosl , pertinax. Morl)os animi ab affectibus dls-
et quemadmodum uirtutes non natura , sed tlnguit Moralis Pliilosophus. « Morlnis est
usus fecit (8), ita pariter non natura , sed inveteratum vltium etdurum. Affectus sunt
usu vitia comparata sunt ; et ut fatur Ter- motus aninii, improbabiles, suhlti et con-
lullianus , vitia usu viriosa magis radi- citati qul frequentes neglecticpie , fecere
,

cantur et difficiUus evelluntur. Periculosce pravoe consueludlnis niorbum. Sicut dislilla-

sunt jam rohustat cupiditates et difficulier , ilo una , nec adhuc in morem adducla ,
tus-
adu/ia quceque perimuniur. (g) Maxime dum slm facit , assldua ct vetus phiiiysim : ita

cupiditates transierunt In habitus, et ex variis niali affectus crebia repetitione in viliosani

et dluturnis actibus effecla est longa et inve- consuetudinem , morbum prope irremedla-
terata consuetudo. Difficulter enini eradi- bllem Iranseunt. Trla morbum corpuris ut
plurimum irremedlabilem reddunt , scllicet
(1) S. Maxim. Serm. de S. Joan. Bapt. —
(?) Prov.
22. — (3) llorat. —(4) D. Hasil. in Ref,^ Disp. G. (5) — (i) D. Ilier. Epist. ad Lxlain. —
(i) D. Aup:. Serm.

Tert. L. de An. 3. —
(6) D. Augnst, Fpisf. 12. ad Fau-
i 44- de Verb. D. -
(.^) Tert. L. de An. 3S —
(j)
.
Seneo.
linam. cap. 17. —
(;) Arist. L. a. Kllnc. —
(8) D. Hern. Episl. jS. (5) —
Tcrt. L. de Cor. Mil. 4- —
('') ^»P- "^*
L. 1. de Consid. 11. —
(y) D. Ililar. in Ts. i56\ — (7) Senec. Fipisl. 73,
 : ,;

a48 ,
PECCATOR. — CONCIO IV.
duni I. jEtrrotus Iii Permiserit Deus occulto judicio occl-
novos niorbos cadit; 2. cato.
Morbum et dolorem non sentlt; 3. Remedia dere eum quem
voluit occidere sentitsciri , ,

non reclpit. Eodem modo ratiocinandum est qucerit et alterum occidere , connexuit ter-
de morbis animl, peccalor consuetudine in- tium. Dum ea raolltur, forte ne inveniatur,
veteratus est fere desperabilis et Irremedia- aut qula fecit ne convincatur, consulit ma-
bilis quia , i . In novos morbos cadit 2. thematicum
; addltum est quartum. Respon-:
,

Murbuni quo laborat non sentil; 3. Remedia det forte aliqua dura et mala malhematicus ,
necessaria non reciplt. currltur ad haruspicem ut expietur , : res-
I. Anima prava consuetudine aegrotans, pondet haruspex non se posse expiare , ma-
cadit exinde scabida etiain incwteras ciilpas, leficus queerltur. Et qiiis omnia possit nume"
ct delinquencli non naturales cum jam non rare , quas connectuntur peccata peccatis ?
,

cx instituto naturcv , sed ex vitio. (i) Inter- Nam , ut docet Magnus Gregorias, « plerum-
dum cadit In similia peccata , interdum in que unumatque Idem peccatum, et peccatum
diversa. In similia : difficilllmum est enim est , et posna , et causa peccati. Quod mellus
ut qul est furto assuetus non furetur qui ostendemus sl res ipsas ad medluni deduca-
,
;

assuetus est libldlni non luxurietur. Quod mus effrenata enim ingluvles in fervorem
, :

denolat Osee propheta vatlclnans Quiafor' luxurlae plenitudlnem carnls instlgat per-:
, ;

nicans fornicahitur terra. (2) InGrgeco habe- petrata autem luxuria, saepe aul perjurio aut
tur Fornicata est et fornicahitur ; id est, homicidlo tegitur, ne humanarum legum ul-
:

•
quce fornicata est , fornicabitur; quae prava tione punlatur. Ponamus ergo ante oculos
consuetudlne incensa est llbidinum flammis, quod quidam voracitalis sibi frena laxavit
iterum eodem incendio ardeblt, quasl gusta- qua voracltate superatus adulterli faclnus
lae diu libldlnes sint vaticlnia subsequentlum admlslt deprehensus autem in adulterlo , :

libidlnum. Quo alludere vldetur Salvlanus latentem virum adulterae , ne ad judlclurn

Mala incessabiliter malis addimus. Nos non traheretur , occldit hoc igltur aduherlum :

'vicinos nostros tantum ardere videmus : sed inter voracitatem et homicidium positum,
et ipsi jam ex maxima noslrorum corporum de illa videlicet nascens , et hoc generans
parte arsimus. Et quid Jioc pro nefas ! mali peccatum est et poena peccati. Peccatum
est ? Jrsimus , arsimus , et tamenfiammas^ profecto est per semetipsum ; poena vero
quihus jamarsimus Jion timemus. (3) Ac si peccati est, quia culpam voracitatis auxlt
y :

dicat Libidinis flamma, non modo praeleri- causa autem peccati est, quia subsequens
:

tum in quo vixlmus tempus , non modo prae- etlam homicidlum genuit, Unum ergo idem-
sentem quam agimus vitam , sed reliquum que peccatum est, et poena praecedentls, et
vllae incendio vastat. Fornicatus est, in prae- causa culpae subsequeniis qula et transacta
;

terilo, et fornicabltur; fornicans in progsenti dum exaggerat, damnat et adhuc sequentia ;

et fornlcabltur : et tam praeterltum quam quae damnari debent seminat. » (i)

praesens peccatum,est velut prophetia futuri Verum ne ulla difficuUas inenodala relln-
peccail. quatur , animadvertendum est peccatum per
Interdum in dlversa cadlt peccata. « Qula se et formallter non esse poenam peccati :

omnis peccator perseverans in peccatis suis, tum quia Deus est auctor poenae, non culpae;
addit peccala peccatls feclt adulterium , culpa non est a causa efficlente
: sed defi- ,

et ne occldalur parat homicldium , ad- ciente et agente contra superiorls legem ; ,

dit peccato peccatum. Rursum si ei con- Deus non est causa deficlens, quia non habet
tigerlt facere homicidlum
,
jam qul unum superiorem , cui subjlclatur et a quo regu-
crinien limebat duo timet , ideo non co- letur : tum qula peccatum procedit a hbero
,

gilat minuere quod fecit, sed addere quod voluntatls arbllrlo. Poena autem non est 11-
nondum hcit. Quaerit fortasse et malefi- bera sed coacta et voluntati repugnans , ,
:

cium. (4) Quod ostendit adhuc D. Augus- tum qula peccatum nequit esse bonum cum
».

tmus In Istud Davidlcum Iniquitates manus a Deo prohibeatur : poena vero est bona et
;
vestraeconcinnant vel connectunt ^M/«<^e a divina Juslitia adhlbetur
, per accldens
: :

veccato peccatum etcul pcccatum peccatumy tamen unum peccatum potest esse poena al-
j

propter peccatum. (5) Ut furtum feclt, pec- terius peccati, et hoc potisslmum tripliciter:
caium est. VIsus est occldere quaerit eum i. Ex sua causa sive inlrlnseca et ipsi ho-
,

a quo visus est. GonnexXjm est peccatumpec- mlnl inest ut passlo sive extrlnseca deforls :

advenlens , ul daemonis suggestio. Ad su-

{\) Tert. L, dc An. r>8. fa) Osee 1. —
(7)) Lib. 6. de — perandam tam passlonem ei concupiscentiam,
Gubernat. Dei. —
(4) D. Augusl. in Ps. i53. (5) In — ^
P»al. 5;. (1) Lib. a5. Mor. c. 9.
 PEGGATOR. •— CONCIO IV. ^^^g
quam violentam doemonis tentationem, non senties paulo post eliam delectaLit
, iia :

sufficit natura , sed requiritur gratia efficax;
quam cum Deus a peccatore inveterato sub-
trahit , in peccatum facile cadit : et hujus-
modi gratiae efficacis denegatio estpoena pec-
cati acerbissima et justissima. Homo in gra-
tia et Dei benevolentia existens , parata ha-
bet suis temporibus gratise auxiha , quibus
valeat concupiscentiam superare , daemoni
paulatim in cordis duriliam itur. « His
gradibus peccator in sceleribus inveteratur ,
et induratur, et quantumvis sitgravis et pe-
riculosusmorbus quo ejus anima laborat,
morbum tamen et aegritudinem non senlit.
2. Sed enirn multa sutit quihus teneritas
conscientice obduratur in callositatem volufi"
tarii erroris (i) cujusmodi fuit error Ju-
:

resistere, peccata cavere at dum Dei effi-

: daeorum , qui diuturna malitiae consuetudine
cilur inimicus, et ejus contemptu diutius per fuerunt adeo depravati ut Christo Domino
pravam consuetudinem perseverat , auxiUo teste nescirentquidfacerent « Pater, dimitle :

gratiae opportuno quod fuissetob ex patrandi
criminis , sese reddit indignum , et misere
ruit in novum facinus quod est poena sceleris
praecedentis. 2. Peccatum potest esse poena
illis,non enim sciunt quid faciunt.» (2)Ha*c
Redemptoris verba non parvum faciunt in-
terpretibus negotium. Nam si ignorantes
fecerunt cur postulat Salvator ab aeterno
,

peccati ex ipsa actus substantia ; quae tum Patre remissionem delictorum? Venia alicu-
animae tum corpori peccatoris molesta est jus delicti venia est ignorantia autem eos
:

et gravis. Animae quidem, ut ira praeceps , sufficienter excusat a deUclo. Verum quia
quaerationem perturbat; ut invidia mordax, illa Judaeorum ignorantia procedebal ab in-
quae cor angit et cruciat. Jussisti , jussisti, veterata persequendiChristum consuetudine,
Dqmine, et sic esty ut poena suasihi sit omnis non erat Deicidii excusatio, sed potius accu-
inordinatus aninius. (i) Corpori etiam , ut satio. Usque adeo in hoc malo voluntarii ,
opus externum quod corpus fatigat, eique ut voluntas consuetudinem , et consuetudo
laborem et dolorem ingenerat , ut crapula , Jaceret necessitatem : necessitas vero usque
luxuria , quod reprobi fatentur Lassati su- adillam vecordiam erumperet , ut nescirent
:

mus in via iniquitatis , et amhulav>imus vias quid facerent (3) Idem accidit caeteris pec-
.

dijficiles. (2) 3. Peccatum est poena peccati catoribus, qui dum vitiis assuescunt, a prava
exparte efjectus consequentis SciHcet infa- consuetudine fiunt coacte voluntarii , Hbere
.

mia et gravis ignominia, quae ex peccato se- coacti, caece oculati : ideo ut peccatorum
quitur. Quo sensu ex Apostolo permisit suorum non perspiciant enormitatem hahet :

Deus ut Gentiles Philosophi, in idololatriae enim hoc injelix consuetudo peccandi ^ ut

pcenam , laxarent concupiscentiae habenas, quantum amplius quisque peccaverit , tanto
suaque corpora nefandis poUuerent crimini- minus peccata ipsa intelligat, et tanto plus
bus. Propter quod tradidit illos Deus in pas^ eum peccare delectet, (4)
siones ignominice. (3) Ex his constat quam- Eodem modo phiUsophandum est de cal-
dam esse peccatorum colligalionem, et velut lositate cordis per diuturnam consuetudinem
catenam in qua alia sunt causa sequentium indurati ac de callo in vulnere obducto.
,

peccatorum , alia poena praecedentium. Inter Vulneri vetusto et neglecto callus ohducitur^
primum peccatum apostasice et ultimam et eo insanahi/e quo insensihile. (^d) Auimus
^ ,

pcenam ignis ceterni^ media quce su?it , et prava consuetudine inveteratus durescit, eo
peccata sunt, et poena peccati. [/i) Quol^ec' insanabilis , quo insensibilis. Hanc cordis
cata committit inveteratus peccator , tot duritiem et insensibilitatem periculosissi- ,

sunt poense praecedentiumdelictorum :«Quid mam et irremediabilem existimat D. August.

nonevertatconsuetudo? (5)quid non assidui- Irremediabile periculum est sicaliquem vi- ,

tate dureiur ? quid non usui cedat ? quanti tiis et cupiditatihus frwna laxare ut se ra- ,

quod prae amaritudinepriusexhorrebant, usu tionem Deo non meminerit redditurum : puto
ipsomale in dulce conversum esl ? Audi jus- qtda magna sit jam peccati pcena metuni ,

tum quilamentalursuper hujuscemodi: ^M<^ ac memoriam futuri perdidisse judicii. (6)

prius tangere nolehat anima mea nunc prce Qui a suo corde judiciorum Dei
, fugavit no-
angustia mei cihi sunt. (6) Primum tibi titiam , et suppliciorum gehennie excussit
importabile videbitur aliquid, processu tem- formidinem, Ubere alrocissima qujvque per-
poris si assuescas, judicabis non adeo grave. petrat facinora et ut fatur D. Rcmardus : ,

Paulo post et levesenties, paulatim post nec « postquam terribili Dei judicio, prinia fia-

(i) Tert. L. 2. ad Nat. i. (2) Luc. iTv — ('>) Ariiol. —

(i) D. August. L. 4. Conf. c. 12. — (2) Sap.5. —(5) Carnol. de 7. Verb. Dom. in crwre. (i) Hom. 5. —ad
—
Roni. 1. ~ (4) D. August. in Psal. ^j. —
(5) D. Bern. Mi.naclios. —(5) D. Hern. Lib. i. dc Consid. ca^). a.
L. I. de Consid. cap. 2. — (6) Job. 6. (G) Serm. 120. dcTcnip.
 ,

2 5o PEGCATOR. — CONGiO IV.

gltia impunltas sequltur ; experta voluptas s iie t uclo wertatiir [i) ye\ ciuia din Skssueti Te-* :

hbenter repeiitur, repetila blancUtur ; con- me(iiis,nullatenus efficaciameorumexperiun-

cupiscentia reviviscente sopitur ratio, ligat tur ; qula humores peccantes medicinaruni
consuetudo , trahitur niiser in profunclum praedominantur virtuti. Sic Milhridates, rex
maloruni, trahiiur captivus tyrannidi vitio- Ponti, singuHs diebus bibens venenum ut ,

rum, ut carnalium itavoraglnedesiderlorum, consuetudine ipsa fieret innoxium , volens

dicat iiislpiens in corde suo Non est Deus. postea sibi sumpto veneno necem inferre,
:

Indirferenier iUicltis pro llcitis utitur;jam ab ne vivus a suis depreiienderetur liostibus,

illicitls cogitandis, patrandis, investlgandis , nequivit , eo quod omne in naturam abiisset
anlmus, manus, vel pedes, non proliibentur; venenum. His omnibus modis peccatores in-
sed quidquidin cor , in buccani , ad manum veterali fere sunt irremediabiles tum quia :

venerlt, machinatur, garrit, et operatur, ma- irascuntur cum reprehenduntur (2) ; tum
levolus, vaniloquvis, faclnorosus. » (2) qula pravi et diuturni habitus quasi innati et
lo morbis qui afficlunt corpus, grai^is et ingeniti iUis videntur ut autem beUe ait :

continuus dolor cito liahiturus est exituni ; MoraUs Philosophus , desinit esse remedii
aut sanitaleni profecto j aut insensihilitateni. locus , uhi quce fuerant vitia , mores sunt,
(3) Sanllatem , vlrtute et efficacia remedio- (3) Tum quia diuturna morum corruptio
rum ; insensibiUtatem, violentia et acerbitate cunclis proedominatur remediis , cjuae quan-
dolorum. Nam, utsubjungit MeUifluus Doc- tumvis muUlpUcata et repetita nuUius sunt
tor , dolor continuus et acerbus , diuturnus efficaciae et virtutis, ideo D. Ambrosius sub-
esse non patitur. Eninwero cito aut de 7'e- jungit u4n ignoramus quod tantam vini ha-
:

rnedio consolationem recipiet , aut de assi- heat inveterata consuetudo peccandi , ut ex-
duitate stuporem. Peccator vitiis assuetus cludat naturam , quce cum sit medicahilis ad
diutlus in suo morbo perseverat , mutuatur salutem , tamen corrohorata tempore pas- ,

cpildem a suis peccatis mentis sluporem , sionihus irremediahilis invenitur P Verum

animi insensibilitatem , sed non sanitatem , qula desperati morbi corporis aUquando sa-
qula remedla non recepit. nantur, videamus an inveterata consuetudo
3. In morblscorporis adi^ersus vetustatem, possit esse remediabiUs.
consuetudinem el necessitatem (4) nuUa fere III. PARS. Peritisslmi medici morborum
possunt adhiberi remedia. Antiquus etiam corporis hahentes ohseruationem invelera-
aninii morhus , et mali exercitatio, longitu- tam{4), nihU non tentant, ut gegrotantlbus
dine tcmporis ohdurata , vix remedium, vel conferant sanltatem quod tribus remedo- :

potius omninonullnm, reperiet.{^) Diuturnus rumgeneribusexsequi nituntur : i. Morbidis

corporls morbus non est faclle mobiUs, quia suadent vit^reglmen etutanoxis abstineant,
est in habitum conversus sic quoque sub- hortantur;^. Gommuni utuntur methodo,et
:

junglt Magnus BaslUus Diuturna peccatis contraria contrarlis curare satagunt.Tandem,

:

commoratio hahitum quemdam vix j7iohilcni 3^ Chimlam ad auxiUum vocant , et inusitata

animisindit. Illum pravae consuetudinis sta- et extraordinaria adhibent remedia. Tria haec
bilitatem denotatam vuU Sanctus Ambro- remedlorum genera sunt pravie consuetudini
sius a Zacharlu proplieta
,
per muUerem in adhibenda i. Gonsulenda est vitiorum ces- :

medio ampliorx'sedentem, talentum plumbi satio Adhibenda contrariarum virtutum

2.
;
in manutenentem: «Eteccetalentumplumbl
exercitatio 3. Invocanda divinae potentloe
;
porlabatur, et ecce muller una sedens in operatio.
medio amphorae. Et dixit Haec est impie- :
i. Quemadmodum co7isuetudo in usu/n
tas. » (6) Iuiquitas in talento plumheo sedet
corrohoratur{^), itacessante usu, consuetudo
eoquodfixain peccato,seaheoseparare non debilitatur et iw^wm^iiuv. Magni cpiippe est
possit. htenim intenti in errorem, et studiose
ingenii sevocare 77ie7item a sensihus , et co-
flngitiis sede/x dicuntur, qui gitatio7iem a co7isuetudine ahducere. (6) Sed
inluvre/ites ,

no!untassu7ge7'e, auciwe dicente/n : Su/'- i^nge majoris est saplentlce abducere men-
7iec
gitepostquamsede/'Uis.{y)Ai^^roVdntes longo tem a cogitalione, voluntatem ab affectione,
tempore morbocorporislrremedlabilessunt,
et manum ab operatione vitlorum , quje ad
vel quia nolunt audiie mcdlcum , vel qula
praxim redacta consuetudinem roborant. Si-
diulurnus morbus factws est eis velut conna-
cut enim ex diuturno viliorum usu efficitur
tarahs Cum in iintnram et pluri/num co/i- consuetudo peccandi , ita ex illorum non
:

Tsal.io.
(1) —
Tract. de Grad. Humil. cap. 21.
(2^ — (i) D. Basll. ibld. —(2) D. Aiigust. Serm. 44. de
(5)D. Bcrn. L. de Consid. c. 2.
i. —
{\) Tort. L. 2. ad Verb. Dom. — Epist. yo.
(5) —
(i) Tert. Lib. d.^
Cor.
Nat. t. —
D. Hasil. in Catcn. Fatr. Grxc. apud
(5) Mil. 5. — (5) Tert. L. de Vel. Viig. i. —
(G) D. August.
Cordcrium. —(6) Cap. 5. —
(;) In Psal. i. Ep. 3. ad Voiusian.
 . ,:

PEGGATOR. — CONGIO IV. aSi

usu etcessatlone (leslrultur. Ejusmodi autem dissimo. Supplicii tlmor furem a latrocinio,
vitiorum non usus , quamvis difficilis videa- et inimicum ultionis cupidum ab homicidio
tur , successu tamen temporls facilis reperi- revocat quinimo , ebriosus metu veneni a
:

tur. Grave cernitur omne qitocl incipit , sed potu temperat, scortator metu pestis , aut
postquamab his desuescere ceperity usustollit luis venereae ab scorto et prostibulo cavet :

difficultatem , invenitque facile esse , quod et tlmor divinae Majestatis , meius ultimi
impossibile ante putai^it. (i) Per non usum judicii, formido gehennae et ignis aeterni
vitiorum, et cessationem dehctorum impetus non revocabunt peccatorem a pravaconsue-
malo?. consuetudinis frangitur, et paulatim tudine ? Profecto ueternosissima consuetudo
repressus exstinguitur. (aJQuot fuerunt ho- timore frcenatur , frwnata restringitur , res-
mines hbidinibus dediti , ebrietatibus obno-tricta languescit, languens emoritur, et fnalce
xii, juramentis assueti , qui per non usum cofisuetudini bona suadetur {i)y ixim ^ev non
pravas illas fregerunt consuetudines? Hoc usura consuetudinis mal.T,tum peroppositio-
modo D. Bernardus nobilem convertit Fran- nem et exercitationem consuetudinis bonoe.
cum ita luxurlae coeno immersum , ut nullo 3. Medici contraria contrariis curare mo-
non die sese foede coinquinaret ; muhis ra- lluntur, calida frlgidis temperant, plenitudi-
tlonibus ab infami illa voUiptate dimovere nemevacuatione sublevant.Medicorumaemu-
tentarat ; verum cum neque conimonitioni- hns melhodumyConsuetudifii etiafn consuetu^
bus,nequemini9 et terroribus quidquam pro- difWfnoppofiam. (2) Quahtas quantumvis in-
6ceret, chcente Ubidinoso slbi impossibile tensa, per contrariam quahtalem remittitur
ab his sordibus abstinere, modum quo eum et quo magis ista accrescit , tanlo plus illa
a probrosa Illa consuetudine extraheret co- decrescit aqua verbi gratia multum calida, :

gitavit D. Bernardus.^w^^o , inquit, saltem si ab illa removeatur ignis, et commiscealuc

aliquales cum Deo
inducias facito, ut mifius aquae frigidae , vel gelu exponatur hiemis
adtriduum. Annuit ille. Triduo autem ex- tempestate , paulatlm a calore deficit, et na-

pleto, urget Bernard. Nufic inDeiparce ho^ vos jugiter frigorls gradus susclpit. Consue-
norcffi tantumdem prcesta:'\^%e^eYi\dLYd'\Mo\,\s tudo peccandi est veUit prava quaUtas per
obtemperat. Tertio Bernardus iS^eA/ze/ rtfZAwc varlos actus acquisita , inveteratus Uabilus
:

has ifiducias posco inhonorem onmium Sanc- exercitio et usu comparatus , nam , ut falur
torum. IUe rursus eos pacisciturdonec sponte TertuUIanus , exercitata vitia, et usu viriosa,
Bernardo se incllnans dlceret Nolo aftiplius atque ita massaliter solidata (3) efficiuntur
:

dittrfias , sed perefines cum Deo ifiire ifidu- vlriosa, Uoc est fortlora, majora.Quo sensu
cias. Tantum potest non usus ad toUendam allorsum de vlte ait, ambit viriosius. (4) Ad
pravam consuetudinem usu comparatam ut infringendam Uanc fortitudlnem quam vltia
,

de semetipso asseveret D. Augustinus /«- ab usu et exercitio mutuantur: duo praes- ,

ravimus et nos passim, habuifnus istam teter" tanda sunt i. Cessandum est a pravo illo :

rimam consuetudinem et rfiortiferam , dico usu qui vitlo confert robur 2. Exercenda ;

charitati vestrce, ex quo Deo servire coepi- est virtus Uuic vitioopposita. Non dat natitra
mus , et quafitum malum sit ifi parjurio ifirtutem , ars est bofiuffi fieri ; virtus fiori

vidimus , timuimus vehementer et veterno' , contif git animo nisi instituto , et cclocto , et
sissimam consuetudinem timore frcenauimus ad summum assidua exercitatione perdocto :
(3) Quantum vero Uoc timore profecerit, et omriis habitus et facultas , ait Epictetus, as-
non jurando consuetudinem jurandi dedis- siduis actionibus consenmtur et crescit. (d)
cerit, aUorsum declarat Sanctus Augustinust Vltium assiduls actlbus creverat , et conser-
« Sclo fifraveesseconsuetudlni vestra3 , sed et vatum fuerat cum vlrtutls detrlmento nam :

grave fuit consuetudini nostrae timendo vitii accrelio fuit virtutis dmiinutio , vita
:

Deum abstullr .s jurationem de orenostro. etlam acqulsltus Uajjltus fult deslrucllo Ua-
Ecce voblscum vivimus, quis nos audlvit bitus contrarla? vlrtutls non dlssIinlHter :

allquando jurantes ? Nunquid non consue- dum accrescit vlrtus, villum decresclt et ,

veram quotidle jurare ? Nibil mihi faclhus virtutis adeptlo est vltii rulna et destruclio.
est quam non jurare. Hoc ideo admonui cUa- Virtutum duo sunt genera. Quanlam Infu-
ritatem vestram, ne dicatis:Quis potest? (4) sae , aUoe acqulsltae
» illas Uabemus a Deo ; :

Mortls formldlne aegrotus vlnum bibere , istas exercltlo et usu acqulrimus. Iliibitus
et lautissime epulari assuetus, abstlnet tum vlrtutum tUeoU)galium nobis largilus est
ab assuetls epulis , tum a vino slbi jucun- Deus in baptismaie ; habitus virtutum mora-
(i) D. Bcrn. Epist. 1. — (2) D. Au{?ust. L. 6. de Mii- (1) D. Augiist. Soim. 18 de Vcib. Apnst. —
(a) Tcrt.

sira. cap. n. — [h) Scrm. 28. dc Ver. Apost. - (4) L. dc Vcland. Virg. 2. — (."1) Tcrt. L. adv.^ alcnt.16. --
Scrm. 10. DecoUat. S. Joan. Bapt. (4) Tcrt. L. dc Au. 19. — (5) Scncc. Lpjst. 9.
 . .

a52 PECCATOR. — CONCiO IV.

lium exercltio et actibus repetltis compara- gnarl illa , sed patl proposuerunt , necessilas
mus nempe ejusmodi, noii tiatura uirtU'
: fortiter docet , consuetudo facile. » (i) D.
tes , sed usus facit. (i) Ad virtutes morales, Augustlnus ita peccatis assueverat , ut de se
vel ad vitla auim.T? ex se indijferentes esse
,
fateatur Reforniidaham quasi mortem con'
:

noscuntur. (2) In liomlnis est libertate , aut suetudinis mutationem{Q)\ el tanien vacando
sectari vir^uies , aut studere vitiis. Nam , ut virtutibus, ita pravam vitiorum abdicavit
su])jungit D. Bernardus alloquens Eugenium, consuetudinem , ut subjungat Quam suaue :

Suinmum Pontificem Tuum est aut abu-

: mihi suhito factum est a suavitatihus nuga-
,

tendo ct confundendo, facere vitia : aut bene rum abstinere , et quas diinittere metns fue-
ordinateque utetido y facere ifirtutes, Sunt rat, jam dimittere gaudium erat. (3) Simi-
qui innaia abutentes libertate , a primis lem in pluribus allis factam consuetudinis
annls dedili sunt vitiis, in quibus usque ad mutationem asseverat adhuc D. Augustinus :

fiuem vitie perdurarunt. Nouum hoc mons- Novimus , videmus quotidie , 'videmus ho-
tri genus est esse aliquos in morte i^itiosos. jnines pessima consuetudine permutata , vi"
(3) Sunt eliam nonnulli qui ab ineunte cetate vcremelius quam viviint qui reprehendebant
\acarunt virlutibus, iu quibus usque ad ex- Videmus multos, nouifnus multos (4) a prava
iremam senectutem perseverarunt. Morum ad bonam consuetudinem immutatos vel per
insigniaet ornamenta uirtutum inillis procul non usum , et vitii cessationem ; vel per
duhia cernimus senibus, qui ab ipso tyroci" usum, et virlutis contrariae exercltationem ;
nio prima^vce cctatis ^ usque ad perfectum t^/- vel per efficacem graliam, et virtulisdivlnte
rum disciplinis coelestibus exercitati, per uiam operationem
Domini fortiter cucurrerunt» {^)y\li^\ongo 3. Reniediator valetudinum (5) Christus
usu comparata radicitus liaerent , Dominus quoRcunque animoe peccata sanare
et exercltio
neque nlsi cum dirficultate possunt evelli. potest ; etiam quae ab hominibus irremedia-
Nonmiremurtarde erui^quce alte facent. (5) bilia videntur.Sicut enim morbus qui ex sua
Alliidit Phllosophus Morahs ad arbores, quae natura est incurabiUs , virtute divina sanari
quo profundlores jecerunt radices eo diffi- et curari potest, ita etiam peccalum quod ex
,

cihus eradicantur. Verum, ut ipsemet ahor- sua natura est irremissibile, quia contemnit
sum ait , « nihll est tam difficile et arduum, ea per quae remitti potest , est per Dei om-
quod non humana mens vincat et in fami- nipotentiam et misericordiam sanabile et
,

liarltatem adducat assidua meditatio nulll- curabiie, et interdum de facto sanatur et re-
:

que sunt tam feri et sui juris affectus , ut mittitur. Ad sanandum quodvis peccalum
non disciplina perdomentur. Quodcunque Dei gratia requiritur : ex D. namque Augus-
sibi imperavit animus, obtinuit. Quidani ne tino, prceuaricata lege quce in paradiso data
unqdam riderent, consecuti sunt. Vino qui- est nascitur homo ex Adam cum lege pec"
,

dam alii venere , quidam omni humore in- cati et mortis : quce tamen nisi mala postea
,

terdixere corporibus. Allus contentus brevi consuetudine roboretur, facilius i>incitur,non

somno , vlgilla se infatigabilem ostendlt. tamen sine gratia Dei. Peccata ignorantlse ,
Didicerunt alii tenuisslmls et adversls funi- infirmitatis, vel subreptionis, facilesanantur.
bus currere, et ingentia vixque humanis to- Ad illa curanda requiritur duntaxat ordina-
lerata viribus onera portare, et in immensam rium gratia3 auxilium : at ubi est consuetudo
aliltudlnem mergl , ac sine ulla resplrandi c?o/i/?/7>^«//7ji: (6), ordlnariumgratioe auxilium
vice per[)eti mnria. Millesunt alla in quibus non sufficlt, extraordinaria , et gratia poten-
pertinacla impedimentum omne transcendit, tiore opus est. (7) Et ob hanc causam , ut
ostenditque nihilesse difficile,cujus sibi ipsa acute animadvertlt D. Chrysostomus , inob-
mensindefessumstudlum indixerit.)>(6)Unde sequentem et scelerosum Ailamum festinan-
postquamD. Clirys. plures eosque admirabi- ter Deus quaerit et vocitat , ne dluturna ul-
les tum animi, tum corporis habitus adduxlt, ceris consuetudo,irremediabiIeredcleret vul-
studio et usu comparatos , concludlt Hcec nus. Mox ut vidit, quod factum J uerat ^ et
:

qurc cogifatu iffij)ossibiliaesse uideuturyfacta ulceris magnitudinem ^ ad opitulandum fes-

sunt arlc possihiHa. (7) Ardua? qu3e(|ue diffi- tinauit , ut ne ulcus grassando fieret incura-
cultales, exercitio et assiduitate doinantur. bile vulnus. Idcirco ut prcc^eniat, accelerat;
« Coglta compeditos primo x^re ferre onera et velociter crescenti ulceri adest (8) ; quia
et impeflimenta crurum : deinde ubi dedi-
(i) Senec. L. Je Tianquill. Vit. c. 10. —
{>) Lib. 7.
(1) D. R(,Tn.
Llb. 2. fle Consid. ii. —{7) D, T^crn. Conress. 6, —(">) Lib. 8. Confess. n. —(4)T;act. 49.
ibid. —
(^) Salv. L. 7. dc Provid.— (',) D. liern. Tract. in Joan. —(5) Tert. L. 4. adv. Marc. 8.
— [G) Tert. L.
de Ordine vitae. c. i. — J) Senec. L. 7. qiixst. Natur. de Cor. Mil. 4. —
(7) D. Aug. Lib. de praedest. sanct.
— (6) Lib. 3. deira c. la. — f7) Hom. 19, ad Popul, — (8) Hoiu. 17.
 : :,

PECGATOR. — CONGIO V. 253

inveteratum ulcus difficilUme sanatur. Irre-
mediabile peccatum in Eugenio Pontifice *»»»»»»»»«»»*»»*»»»»»*** *»®«»»«<»»»»
metuens D. Bernardus, sic eum alloquitur
rONrrn i^uiim/i.
i^ul>l.iu nnrMTA
Hinc prorsus , hinc tibi timui semper et ti-
meo , ne dilato remedio , clolorem , i>el non ^

.1
i ^ ; / \ •

C^cus homo sine Inmine (i), oculorum

i
,: 1 ,: T . •

seniiens , vel non sustmens , periculo te

i'i', }' ^
irrei^ocabiliter (tisperatus immerf^as.ii)
f \ , mmisteno pnvatus.
'
^ ,
c-
oicut aulem
i
homine
. . . .

m
•

,
-rr * * • ^/ * duo sunt oculorum • cenera
^ • , ita sunt duae
Verum sicut sunt ..
peccata minima , sunt tt . . • •

7. , '
mediocria ^ sunt, et masna : sic est misericor'"
, ^ ' caecitatisspecies.
^.
. Homo ex corpore
. materiali,
.
i-

,. V . . • 1 1

j.
' ;• * / \ r» •
. et animaspiritualicomposituSjhabetetoculos
dia parva .' mediocns et mas^na, {2) Peccata ^ ^ i-i • • 1
. ^ ^
.1? ^ ' corporeos, et oculos spiniuales. JJum pri-
i
,
minima sunt peccata veniaha ; peccata me- . • ^. 1
^ •

vatur lumine corporeo, et usu oculorum qui

1
*
,. . ^ , ^ T •
diocria sunt peccata mortaha, auoe conci- c -i * •, •
-t . 1
in racie resident , corporalem patitur crecita-
piuntur
*^
in
*^i
corde ,
'
nec ,
transeunt
^
..^1
ad actum ;
'
i u .
tatem : dum orbatur lumine spirituaii quo
1
1
•••.!•
peccata magna ^ sunt peccata opere completa, .,, ^ ^ •/ . -^
•

^ , . T \^ . Fk •
, ,
mens iilustratur,' cgecitatem sustinet spiritua-
et diuturna consuetudine inveterata. Peccata
mimma i parva misericordia
..,..,.,
mdigent: possunt
iem et haec menlis caecitas »tanto
, ^
•. »

r
:
est inteii-
1^ r

•
:
,

.
• •

. . ^ 1- ^
, cior , quanto anima est corpore dicjmor 1

enim remitti , vei per sacramentalia, vel per r »• . ^- u • •

^ .
'. .
r\ 1- quam mfehcitatem , secuh hommes non
'
»
'

actum contritionis ', seu amoris Uei,. : medio- ^ Vi ,,.. ^..i.r...^ ^^* ^..i •

satis recognoscunt. (Juotus quisque est qui

,.

., . . . .

cribus peccatismediocnsmisencordia neces- ;,. .». r i... .^ h^,J;„i/ ^,.;.,c cor i^^
. .
i ... , intellisat inlelicitatem nominis cujus
.

saria est , scilicet quae statim peccantes ad- ° i rr 'ii' ««../,• ^„„„^^,-„
. . ,' .^ .
^ 4 11
ccBcum est ? loiiantur uli ocuii corporis
*
,
mittit ad poemtentiae sacramentum: at lono^a n^,.^* : perdat^^^ Lt ocu- ^... , . .
^ .
, j.rn .7. ^^ omnes nomines miserum dicunt .

neccditi consuetudo dif/icnis prorsus res y et , ^. '„„,.^.fj,.r.^» omnia ^,....;,, » .

*,. ,. .
^.1.1.^ Tt/r . . los mentis n sed tamen circumnuant
soli dwince s>irtuti possibilis. maf*nus er^o i- i i- ^u^„*\,^.i ^..i ^;.^.i
i j. ^ 7 j^ iemporalia. .
'-^
felicem appeliant, sed qui simi-
_,

neccator. mas^na misericordia opus nabet : ,,, ' ,. /v?^.,,...* fr.\ tvt^^u^ ,
i \ ^.j .... manu '
Y- .• /o\ liter oculos mentis perdiderunt. (2) Merito
m
nec est jam liberari nisi jorti. (o) t^ a .• r ,^^,t:^ ^,,»^01/^0 ,.„^^io
,- •',,, ,. , . -^ . ^ .^ D. Auffustinus ocuhs mentis orbatos procla-
Magnam
„, » illam misericordiam demonstravit
1 T^ 1
..P
•
«„„„«.,oi«rr.^«>^;tQf^vY^ inteiicio-
mat^ ilios qui corporalemcaecitatem • •
_
;«V^l,v,*^ •

Chiistus sanandoParalyticum tneintaetocto •/ ^ n.,or.t.,m

-^ o rem caecitate spirituali existimant. Uuantum
;».,oU ^„:ct;rv.or.r •

annos habentem
, ,

.-. TT
inhrmitate sua. (4) Ut
r^
m
. / ,x .
TT
,
autem ,
.

aberrer^t ^ » „
a „^^^
vero ;r.,U
' mde r^ot^t patet : 11,«-. tum .
1 •ir'^1
autem animadvertit Hupfo Larensis ', iUe lan- , . ««„«^^;c ^«rr.m,inAc l.ali/»t lir^mrt
communes nanet nomo •

., ,. .p
, , quiaoculos corpons .

fifuidus speciahter siffmhcat inveter^los pec- ^ ^^ r.„r,/.;K.,c

muscis , f
,• • •
o ,t^
r» . i./ • /• cum lormicis et .
culicibus , r.r..,i; ocuii
catores in peccatis. Ue talibus enini profun- '
:n: «.^«,,v^„r.^c/-„r>^
ilhcommunescum Anrt^^Kc
Angens, • .

,. *^
.j T\ 1. '^ vero mentis sunt
dis peccatonbus sanat uommus aiiquando,
t .

r^^^ or.rT„m*»ntrk. .

i«io cum ipsomet Ueo. l^uo argumento

r\,yr^ .

,-. ' .11 r 1 • ^ • •

Ma^nam
,,» ^,
iliam misericordiam demonstravit r.rf
Maofnus Antonius consolatur Ui dymum Aie-
* » ^^o^Ut.,*. n; /lTTmi,m AIp •

r . -1
adliuc Christus ,
foetentem et quatnduanum csecitatem a^gre feren-
^,,,«j,i„^^ ,is
suscitans Lazarum. Per sepultum autem La-
^^^^ Miror jirudentem virum e/us rei dolere
zarum significatur peccator inveteratus, qui
^amno ,
quam jhrmicc^, et muscce, et culices
tabe corrunipitur et mole consuetudmis prce- possessione,quam
Jiabent et non lcetariillius
gravaiur; nec ad ipsmn tamen ressuscitan-
g^^^^-^^i^ ^^ Jpostoli meruerunt, (3) Tnm
duniminoresti>irtusChristi. (o)
Jris pers.-epe sunt incenllva
.
^ ^^^j. ^^
Paralylico sanato pr^cepit Christus ut accendunt conciipis-
^i^iorum, et multoties
loheret grabatum suum Per grabatum au-
centiaj i<^nem. Quare Petrus Abbas Claraval-
:

tem in cpio jacebat languidus , significatur ^

^^ ^^^^^i^^ oculorum perdiderat
•

pram consuetudo , per quam jacet homo in

peccato. (6) Haec autem tollenda est a pecca-
^^^^^j^
^^^^' ^^^ ji^.^re solebat « Unum de -^ :

amisi, et phis a
j.^ij^icis per- residuo quam a
tore magna Dei misencordia sanato. Sepul- Gentilis quoque Z;^mom7//A-
jitoformido. ^>

crum in quo tumulatus jacebat Lazarus, et , ^^^^^^j^jo semeti/?sum , quod muliercs sine
ut fatur D. Augustinus , moles illa imposita
^Qj^cupiscentia aspicere non posset, et doJeret
sepulcro,ipsa est vis duroi consuetudinis, qua ^. ^^J^ ^^^^^ potitus, incontinentiam cmcnda-
premituranima, nec resmgere, nec respircire Ideo belle ad propositum
^iojie j^rofitetur.^/^)
/?er//2/m7Mr(7) : quaper veram poenitenliam Hierotiymus Muho melius
sui^j^^^it j). :

sublata , anima resurgit , a vinculis peccato- ^^^ .^.^^ ^.j^^,^ ^^

^^,.,^^. ^f ^-//^^ f,culos
rum solvitur, respirat gratiam, spintum , et quos fesiuca prccaii non possit
i^i^^,^^ /,,
vacans virtutibus, ccelesti glona digna elh- ;.,^^,.,/^,,^ ^,,^,,^ ,7/,,^ ^,,i solo visu pcr con-
^
^*^^^'
cupisccniiam possunt homincs in inieriium
- 'niltcre T.nn quia corporalU
(.) D. Bcrn. Scrm. .^. s"<^/«;««« .
(.) Lib. dc Consld. eap. ,.
dc Divcrs. (5) D. Bern. ibid. — (i) Joan. 5. (.)) ^ . — n ro — . .

D. Ang. Tract.49. in Joan. (G) Strab. Fuld. -(7) (.) Tort. -

Lib. dc P,Tn. t.-(;< H. Anpnst .n Psal. G8,
, . i

.Scrm. 44. de Verb. Dom. -- (3) D. Ilicr. Ei.i.i. 55. (1) Tcrt.
Apul. 46- -
 , , .

2:;4 PECCATOR.-^CONCIO V.

ceecilas "nienlls acult arum harum. ^i)Sn- aclcm , et intellectus est miindi rector tcjiehi

visuni mit ibi

illustrat.mundum, non pro mundo universali, Quaproj ter deturhato et
csecato Saulo Cliristianorum hosti infensissi- ex coelo et terra composito , setl pro homi-

nio dlxit Dominus Eris ccecus et iion vi' nibus impliset iniquis , quos tentbris invol- :

dens utnielius videas etintelligas. (i) Tuni vit. Ergahominem quem pretiosis virtutis et
qula visu corporis orbanlur etiam amici Dei gratiae gazis despoliare vult diabohis, eodem
ut constat ex Tobia ,
qui , ut refert D» Am- modo se habet, ait D. Chrysostomus (2), ac
brosius , fraudari jnagis se doluit obsequio- fur qui nocturnum in domo vult facere latro-
ruin quani oculoruni jjiunere ^ nec ccecita- cinium : nam imprimis omnes faces exstin-
iejH pcejiain , sed inipedunejitum putahat^ (2) guit, ul in tenebris securius furetur ,neque
Ci-ecilas vero mentis in soHs peccatoribus ab nllo dignoscatur non absimihter : daemon
reperilur. Omlsso itaque homine visu orbato, animam deproedari volens ,
gratiae lumen
pmducatur in medium peccator i. Meute : exstinguere nititur, mentem excaecare mo-
excaecatus; 2.Tenebris obnubilatus ; 3. Ad htJir.

visum et Marcion per prlncipem aeris hujus intelli-

lucem revocatus-
r»»r»c cv yS^i "<^" dlabolum , sed mundi Creatorem.
I. PARS. MuUum sane intehces peccato- ^r
'
T T\T 1. . '
n- , •

T\ I io\ .• . Verum, ut bene advertit rr.

.
7
lertulhanus, ncec ' 1 • •
i

vesiccecisine uei LumiJie[6)pvdi\,\dd\umme.\)Y\' t ^ n . /o\ \ * •

r^ . '. . .• •• Jion caaunt in CreatorcjJi (o)

X- au\i\. ui AuoS' • :

vati. Ouahs autem sit peccatoris cxcutientis ^ *

>
miseria
r -. . M.- II-
et infehcitas , trina ratione colhgi
t- ^i
.
*
.;/
bphesiOs scribens, ait, ilios aetictis
c
.j .' '
• • tolus
,
acl
1

.
1 • '^ •
; / . .

, , .

u-i-.. •.!! TJiortuos iJi quious ins^ressi erant. secundum

',.
r>i. ^

. 1.
.
potest. Scihcet ex nobihtate intellectus, qui
, \. .princjpem
^

^ ri- potestntis
i
aeris /lujus. qui opera'
,
•
,
•

. . ..... •

divma privatur luce ; ex di2[nitate coelestis \ 7 i-. .- t\ ^ r^ . •

,
*
1.
. » 11 .
. r tur iJi fiiiis iJicreduiitatis. Deus autem Crea- •

Juminis quo orbatur intellectus , et ex mahs ,

.
'
. . .. 1. . . -
.^ ]. ' lov Jiec ^princeps potestatts aeris dicetur.. qui
^
.
1 , T
qua3 huiusmodi sequuntur caecitatem : i. in- , . .. 7 lyr .
^ ,, ^
^ , est princeps potestatis seculorum. iSunquajJi
. . . 1 .

lellectus est prima animae potentia , sol ani- .' ^ ^ i r .1 . . .

^ . .• i enijji pj^ceses superiorum de ijijerioribus no^. •

nn, maorister artium, pater scientiarum, sub- ^ .

/'
^
1
* 7. ^ ^ i r
tatur , licet et uiieriora ipsi
• 1
i .
deputejitur. oed
•
.
•
01 1 •
. I
. . .

lectum hdei , luminis gloriae receptaculum ', '

•^
.,, ',.. ", ^ ^ jiec
, j.,
iJicreduiitatis opej^ator videii potest
7 . ^
.
, -;. . .

quo illustratus divinam clare intuetur essen- ,. t i . /• •; . .

^.
T ^ quajji ipse potius a Judceis et a Jiatiojiibus • •

tiam. 2. Lumenquo privatur caecutiens pec- ^ ... t 1 r. ti . ir a "^

1
^ .
^ patitur^ Inde concludit
, lertulhanus Apos- 1 ..'
cator, est donum cceleste, gratia supernatu- '
.

,..'»,. V tolum, per principem aeris huius intelligere

, ,,.* , • . . . .

rahs
,. '

...
,
participatio
^ ^
.

.
.

cc
.

divinae
'
lucis , divinum
.1
•

v
dianolum. c.
01
1 1 '
autcjji et
. ...in est quejji jna^is
.

auxihum sine quo sutnciens non est homo competant^ ,. , j^ ^..

,..,,'. ^ .,
ahquid boni ex semetipso coffitare ; o. Laeci-
,
. o/n. ,
utique mas^is lioc Apostoius scit.
i.^.n
.
.

.\.n
. 1

^ ^
r rw ri^i
tas cordis adeo est scelerosa ut eam U. Iho-
1 I ^ r\
Uuis
^,. 77....
/ .

i . ..^ .
.

.
^ .
suie dubio itle qui ipsi Lreatoi^i
iste r
.
-'

.
.

nc jiiios incredutitatis obstruit. aere isto potitus,

...
.

..7.
1 .

mas numeret mter reprobationis errectus. r . . /^ .

r^ ^ ,. . .
, , sicut dicej'e euui jvojej't et rejcj^t : pojiajn
n HiXcaecatio ex sui natura ordinatur ad dam- 7.7 ./. ^7
. .7 .

I in Jiubibus t/ironujji jjieum : ej'o sijjulis Al-

nationem eius qui excaecalur, tpropter quod ... „. -. t i i-t'
^ ^ T f ^ /N * 1 . . J. / tissuno. nic erit diabolus
1
. qucjJi et
.
atibi
ponitur mter reprobationis etrectus. » (4)^ Ad / . . .. ^ ^ . 1 ^i - ^\ ?
' .
-^^ c • ' • ( «^^ tamen ita et Apostotujji leEi voiujit ]»
miseram iUam et intaustam mentis caecitatem V» r. .» ^ •
'
- .
.^ 1 T^. 1- 1- TA- . . UeuJii cevi /lujus asjioscejjius. Itaejum totum
ducitur homo I. Diaboli mahtia :' 2. Divina
, 1

, .^ j.
1 ., ,. .^ •'
j . . ,
.
o r» . secuiujji mendacio dnnnitatis unplevit,
.7/7
. • . .

justitia ; 0. Propria nequitia. .,, 1.. t. ir a *

ail Apostolum , qui
. 1
"^

ni •
1 AHudit lertulhanus 1

luajores teneoras /labet mundus . quce

I. . r r \\\ •

et diabolum hiiius secuh deum appellat

i 1 1i
' 1 -'
1 j..
/^, :
/lorninum prcecojy/La exccecajit. (5 Daemon r\ 1 i- '* •
* rj -

•
^ ^i % . • ^ ueus /luius seculi exccecauit mentes in/ide-
vocitatur ab Apostolo TT.
1

Princeps tenebrarum, ,. / m r •. ••. • 1

luuji (4 : dicitur non deus simpliciter et
i *
c ^- r^ ^ . . '

lum quia luhiHie (hstat aDeo, qui est lumen •

1
,
r
•
r 1
•
i\ I
^ .;/
1 . i-.
al)sohite, se(i cum addito deus iiuius secuh ;
1 i .1 i
•

indeliciens : Ueus est

.
lumen . Jios
.

suie illo •! . 1
^ • ' 1 • 1 •

#^..^/.,^ (r\ • ' . . id est, hominum seculanum, seu seculariter

teneUrce [b) pars eius est in in-
.
tum quia
^
]. \
viventium , et^ secularia sectantium. /^
; . , • - .

i-,.„^ ..1 ; ,
^.
ferno, uhi suntextenores
^, ,•' • . . Uuui
t^«oK,^;c
tenebroe ; tumquia
.^,.^.- AT- -1 •^ secaium uei A- est. . secularia
, /
autein* ;•
dia-
•

Nimirum
•
1
tenei)ris pr;esidet. 1
idolohitnaj
I
et /^n tvt

W •. •
/. 1

j) INeque hominum seculanter viven-

/ 1

;r.rwl«i;fot:c r.^^,.,.»^ r\ . r^ • • hoii.

mlidelitatispeccato. Chnstusautem Dominus ^
.•
lium diabohis est r»
•

^r-.r^,,',» «^o/;«..^#^ *
eripuit nos ae pntestate 4 L , Deus creatione,' sed1 dun- 1 i .

tenebrarum. et trans- i
• • •

fnJit in
tulit r.^,T„,,.,. f.j.i ,11
!n regnuin *' / N TT ' • taxat pervcrsitatc , su^iJfestione , tyrannide,'
/uii ditectionis suce. in) Uti S ,s*=> ',. , •
-^

r^rictiic ocf 17^^^ \t^ ^

f^linstusest vera lux,ita regnumeiusestres-
1....,
• exemp^ o, quos his ahisque modis excaecat.
^ ^m
Obsessa civitate Jabes
. t i n \ i a ikj
Galaad JNaas, Ammo-
•
\ •

num
riiim lucis.
lii^ic T.i.n
luin ,...;,.
quia ..» f »
ut tatur A .
, Apostolus,
1
. i . .
^ '
nitarum rege , ad eum venerunt onuies viri
h) D. Bern. deVit. S. Malach. cap. ,7. - Lib. <le
'^''^^^ ' ^«^^^^ nosfcedejYitos,etsej'viemus tibi.
Tobia cap. 2. — (5) Tert. L. df: P<en. I. _
(.)
(4) ,. , „. / rv * x . t, 1 r/ f mi n
(0 D. AuguBt. in P.sa

Psal. 36. - (7)Golos. 1.

' ^
W
ipj Tert. L. i. adv. Marc
tert. K 17. — (4) 2. Gor. 4. —W
Tcrt. L. dc Spect. i5.
 , ,

PECCATOR. ~ CONCIO V. a55

Respondit ad eos Naas Ammonites : Jn hoc
feriam i>ohiscum fcedus, ut eruam omniuni
uestrum oculos dextros, (i) Hoc modo, ait
Theodoretus, volens eos inutiles reddere in
agendo in posterum bello cum enim scuto
anihulant, et de vitiis in vitia labuntur.
Obsederat Nabuchodon. (i), rex Assyrio-
rum,Jerosolymani, civitalem circumvallarat,
munitiones erexerat , aditus onines ad com-
: meatum occluserat fameque obsessos ene- ,

tegeretur sinister oculus , dextro privati cabat. Rex Sedecias, cum regiis muheribus
coeco impetu irruissent in hostes. Anima nos- et pueris suis intempesta nocte, per clandes-
tra duobus velut potitur oculis, dextro sci- tinam portam erupit, in fugam se dedit, sed
hcet et sinistro. Dexter est quo erigitur ad ab hostibus in planitie Jericho comprehen-
divina et contemplatur coelestia , sinister sus, et vinctus ad Nabuchodonosor cum fi-
est quo caduca et temporaUa respicit ; ad His ductus, immanis rex duos hberos in con-
mundana et secularia mentis aciem dirigit. spectu patris trucidari jussit , ipsumque
Diabolus, deus hujus secuU , peccatoribus Sedeciam ocuUs orbavit, et catenis vinclum
dextrum oculum eruit , ne coelestia et divina in Babylonem traxit. Quod Sedecioe rex As-
considerent , iUoesum sinistrum oculum re- syriorum , hoc peccatori maZ/o^/^M^ jy^/ri/«^,
linquit, ut coelestibus coeci, terrenis existant suhductis prius bonis operihus^ inteUigenticB
oculati. lumen tolUt. (2) Sedecias, lingua hebraica
Diabolus idem proestat peccatoribus el justus Domini hominem justum denotat ,

scelerosis quod PhiUstoei Samsoni, et Nabu- qui a diabolo in vaUe Jericho in loco in- ,

chodonosor Sedeciae regi. Audientes Philis- constantiaj et mutabiUtatis suae , deprelien-

toei captuni Samsonem amore DaUloe , con- ditur; tum ornamenlis regiis exuitur, nempe

veueruat eam et dixerunt « Decipe iUum, virtutum genmiis, sanctitatis palUo et gra-
:

et disce ab iUo in quo habeat tantam for- tioediademate; Uberos amittit, sciUcet merita
titudinem, et quomodo eum superare valea- sua quse velut Uberos bene operando parlu- ,

mus vinctum affUgere. Gumque molesta rierat ; orbatur ocuUs , sapientioe coeJestis
et
esset ei, et per multos dies jugiter adhtre- lumine, quo superna perspiciebat tandem ;

ret , spatium ad quietem non tribuens, de- vinctus catenis, nimirum reatu peccati, du-
fecit anima ejus, et ad mortem usque lassata citur in Babylonem, id est, locum confusio-
est. Tunc aperiens veritatem rei , dixit ad nis aeternoe, nisi Deus magna sua misericor-
iUamiFerrum nunquam ascendit super caput dia deperditam restituat libertatem. Verum
meum , quia Nazaroeus id est , consecratus redeamus ad proefatum PauU locum , quem
,

Deo sum de utero matris mese si rasum fue- non eodem modo expUcant auctores
: Sci' :

rit caput meum, recedet a me fortitudo mea, mus quosdam sensus amhiguitatempatiposse^
et deficiam. Illa dormire eum fecit super de sono pronuntiationis , aut de modo dis-
genua sua , et in sinu suo decUnare caput tinctionis cum dupUcitas eorum inteixedit. : ,

vocavitque tonsorem et rasit septem crines Hanc Marcion captaifit sic legendo : Jn qui-
,

ejus , et coepit abigere eum et a se repel- bus Deus cei^i hujus ut Creatorem ostendens ,

lere statim enim ab eo fortitudo discessit. Deum hujus wi^i aUum suggerat Deum al-
: ,

Quem cum apprehendissent PhiUstiim , sta- terius cevi, (3) Verum quam immerito ex
tim eruerunt oculos ejus et duxerunt Ga- loco Apostoli Marcion duos inferat deos ,

zam vinctum catenis, et clausum in carcere unum hujus oevi, aUum akerius aivi beUe ,

molere fecerunt.» (2) Homines debeUare vo- demonstrat TertuUianus , dupUcem Apos-
lens diabolus , i. Eos temporaUum amore toU afferens explanationem unam , qua per :

sufflammat ; 2. Ea a quibus mutuantur ro- deum hujus «vi , intHUigendus est, noncrea-
bur et fortitudinem resecat , nimirum sacra- tor sed diaboU": Possum , et in toium ,
:

inentorum usum, Missoe et verbi Dei audi- cy«/e/^//c»/^ew hanc prceteriisse simpUciori

liones et consolationes , aliaque bona ope- ponam in nuhihus thronum meum , sicut ct
ra; 3. Secularium amore succensos , viribus tota hujus a^i^i supcrstitio ilU mancipata cst:
destitutos debeUat et vincuUs onerat 4- <]^^ excwcat infideUum corda et imprinus
, ; ^

Oculoseruit, ne ampUus coelestia valeant apostatce Marcionis. Et ha,'c est coiuniuius

contemplari ; 5. Cceci vivunt (3) tandem- ApostoU interpretatio , qunm passun novi
:

que 6. Molem rotant

, Jn circuitu impii inierpreles cum AngeUco Doclore sfquun-
:

(i) Lib. 1. Reg. M. — (2) Judic. 16. — (5) Tcrt. L (1) Lil). 4- R'\£?. ^5. — {->) Potr. Dam. L. 2. tpisl, 5.

dePat. I. •' [•>) Tert. L. 5. adv. Maic. 11.

 2 56 PECCATOR. -— CONCIO V.
lur. Alteram Interprelailonem prodit Ter- crivlnas llbere repellit , vel eis obstaculum
tuUiaiius Apostolum de vero Deo omnium
,
ponit, ne illuminetur. Quare hominem hor-
opifice locutum asseverans Nos contra sic : tatur D. Augustinus Noli cadere in pecca- :

distin^uendam diclmus. In quihus Deus , tnm^ et Jion tihi occidet hic sol. Si tufeceris
dehinc a^vi hujus excceca^^it mentes in/i^
,
casum tihi faciet occasum, (i) Quasi clicat
, :

delium; in quihus Juda^is infulelihus in ^

Si non feceris peccalum, quocl est mentiscae-
quihus opcrtum est aliquihus Evangeliumy citas , neque Deus tibi subtrahet suum lu-
adhuc snh velamine Moysi. Tertullianus men ; verum si in caicitatem mentis peccan-
ita cbstiiifTuit Pauli propositionem, ut ly do cecideris, Deus tibi faciet occasum, suam-
(Fvi hujus non appellet ut dicitur in logi- que in poenam tui sceleris denegando lucem,
cis, supra ly Deus , sed supra infidelium tuam excaecabit mentem. Hanc coecitatem
mentes. Quasi dicat Apostolus Deus om- : minabatur Moyses Israelitis, nisi divina ser-
nium Creator et opifex excoecavit mentes \aiYex\\.m2it\Ad^l2i. Percutiet te Dominus cceci-

infulelium ccvi hujus , nempe Judaeorum: ^a/e (2) non quidem coecitate corporis, quam
:

illis enim Deus lahiis diligentihus eum , nunquam passi sunt, sed coecitate mentis ,

corde autem lo/tgeahsistentihus ab eo, mina- qua jnulctatos se sapicjitia et intelligentia

tus fuerat : Aure audietis et non audietis : , et oculorujn et aurium fruge (3) ssepe saepius
oculis videhitis et non videhitis. Et aufe^
, experti sunt. Quare Isaiae praecipit Deus :
rani sapientiam sapicjitiujji , et prudentiam Excceca cor populi hujus, et ocidos ejus
prudcjitiujji irritajji faciajji. Hsec explanatio claude : Jie fojte uideat oculis suis^ et con-
est eiiam Theodoreti D. Chrysostomi , , i^ertatur, et sajiem euni. (4) Quod Dilectus
Theophylactiet Anselmi. (i) Quia non solum asseverat Discipuhis , Evangehci Prophetae
Jud^ros Christum credere nolentes , sed ahos referens verba Propterea non potej^ant cre- :

adhuc peccatores in suis sceleribus invetera- dere ^ quia iteriun dixit Isaias : Exccecai^it
tos excoecat, non solum diaboU mahtia, sed oculos eorum , et induj^at^it cor eorum : ut
adhuc divina juslitia. non videajit oculis, et non intelligant corde,
3. Ita j hujus cevi Deus^ sed ijjfide-
etsi et convertantur , et saJiem eos. (5) Eumdem
lium hujus cewi exccecat cor (2), ut faturD. adhuc locumreferensPaulus, postquamasse-
Augustinus Lege ijieffahili spargcns pcejia'
: ruitcjuod pleriqueex Judreise^c^c«?/.y//w/(6),'
les ccccitates super illicitas cupiditates (3) . non quidem in corpore sed in mente quia , :

Ut autem ahorsum philosophaturD. Augus-
tinus , qua in
ccecitas cordis et peccatujJiest
Dcnni jinji cj'editur: et poena peccatif qua cor
supcrhum digna ajiijnaduersiojie punitur ; et
causa peccati cujn mali aliquid cceci cordis
y venisse , ut qui jioji vident^ videajit ^ et qui
errore comniittitur. (4) Menlis coecitatem ,
quLc peccatum est , consistitc|ue in actuali
vel contemplu lucis , vel peccatoris rebel-
hone adversus lucem ,hanc non efficit Deus,
ahas esset auctor peccati mentis vero excae-
cationem , quae est poena peccati, estque vel
illuiniiiaiionis incapacitas, vel luminis pri-
vatio seu denegaiio operatur Deus. Aver-
dedit illis Deus spiritum compunctionis ; ocu^
,
los ut Jion videajit ^ et aures ut noji audiant
usque iji hodiernum dicjji. Quin imo ip-
semet Christus testatur sein judicium mundl
vident , cceci fiajit. (7) Non est mirum quod
Deus mentes ilhiminet, sitque causa illu-
minationis. Nam,utfatur Gregorius Nazianz.
Deus sujjimujn et ijiaccessihile lujjien est;
: naturam omncjji ratiojie prceditajn illuniijians
hoc in intelligihilihus quod sol in sensihili-
bus. (8) Sol ocuhs corporis lucem diffundit,
, qua ilhistrati sensibiha possint videre Deus :

sas punit ciecilate. Vindlcat enitn pj'imo in mentes illuminat, eisque videndi praestat
anima aversa a se , ciMrdiuin poejiarujn , ipsa facultatem non est ergomirabile quod Deus
:

ccecitate. Qui enini causa illuminationls. Verum prorsus esl

se avertit a lumijie vero^ sit
id estj a Deo jaju
,
ccecus efficitur ; jiotidum stupendum , quod etiam sit causa excaecatio-
sentit pcnnain suatn ^ sed jatn hahet.(^) Cae- nis quod tamen negari non potest , nisL
;
citas qu>e peccalum est, est aversio peccato- Prophetarum Evangehstarum , Spiritus
,

ris a Deo, qui est lumen mentis; caecitas quae Christi , negetur auctorltas. Hoc si prohari
popna peccati est, est denegatio luminis a cxigis ^ eas prcedicationes in pra^setiti suffi-
Deo lacta peccatori. Mentis itaque caecitas ciet adhibere , cjua^ ijitej-ijtt ignorabiletn pro-
,
non sohim est slmplex carentia lucis , secl bem Christum , et hoc hreviter dum vsten-
eliam pravus affectus quo cpais ilhistrationes dunt omnem vim ijitellectus ademptajn po-
(.\r,..r.
(1) Lorn. a.
«r^T
Lap. In 2.
n
Cor. c. 4.
f
— /Nr^r.,
Tcrt L. adv. 5.
pulo a creatore. Auferam,
* J inquit,sapientiam
J
7 1 7
Marc. 11. — L. (:v 1. d(;
(2)
Conf. i8. -(4) I). Aug. L. 5. Tract. a. loJoan. — (2) Deut. 28. — (3) Tert.
confr. Jul. cap. — 3. [5] D. Aug. Serni. 38. de Vcrb.
(1)
Apol. 21. — (4) Cap. 6. — (5) Joan. 12. — (6) Rom.
^om. .
, ,, _ (_) joag, g, _ (8) Orat. 40.
 PECGATOR.— CONCIO V. 2^7
sapientiumillorum,etprudentiampnidentlum illuminare quia tamen tale impedimenlum,
:

eorum abscondam; et Aureaudietis y et non

, nec ipse posuit, neque toUere potest pro- ,
audietis ;et oeulis uidebitis , et non i^idebitis, prie loquendo nequit dici causa exc£Ecationis.
incrossatum est enim cor populi hujus^ et Deus autem causa excaecationis dicitur, quia
auribus grai^iter audierunt,et oculos conclu- non necessario , sed libere illuminat , potest-
serunt ; ne quando auribus audiant, et ocu- que tollere obicem illuminaiionis apeccatore
lis\^ideant^etcorde conjiciant, et convertan- positum , non tamen tollit , et quia non
tur, et sanem eos. (i) Alludit Tertullianus vult , et quia peccator non meretur sic ex-
;

ad Isaidelocum, aJoanne et Paulo relatum, ccecat sic obdurat Deus deserendo et non
, ,

ubi Deus se excaecaturos Judaeos asseverat , adjuvando , quod occulto judicio facere po-
quod praesertim accidit posl Ghristi Domini test^ iniquo non potest. (i)
adventum. Erraturis in eum principcdibus Deinfidelibus Judieis et a Deo exccecalis
sapientibus eorum^ idest^ scribis ^ et pruden- sic fatur Tertullianus Hancenim obtusionem :

tibus eorum , id est , pharisceis ; pariter et salutarium sensuum meruerant , labiis dili-
populo auribus audituro, et non audituro , gentes Deum , corde autem longe absistentes
utique Christum docentem : et oculis uisuro, ab eo. (2) Merito etiam peccatoribus sub-
et non i^isuro , utique Christum signa fa- trahit Deus gratiae suae hicem , non quidem
cientem , secundum c^uod et alibi : Et quis sufficieniis,quam largitur cunctis, sed effica-
ccecus , nisi pueri mei ? [p^) cis, quam juste denegat scelerosis
Justum :

Scelerosi igitur Judaei , justo Dei judicio est ut lu/nine^prii^eturquo facile uti ad bene
excaecati, noTi agnituri et non intellecturi ^ operandas res poterat , sed per malitiam
ablatis agnitionis et inielligentice auribus , noluit. (^6) (^uod parabola talentorum (4) de-
sapientia et prudentia. (3) Idem accidit Cliris- notatur, ubi magister collataad negotiandum
lianis de gratia et servitute Dei , in pecca- talenta abstulit a servo illo desidioso, qui
tum diaboU tyrannidem lapsis. Excce- ea in terra absconderat, neque uUo modo
el
cati sunt famuli Dei (4) , Deus quippe in ad negotiationem adhibuerat si unus ex :

poenam suorum criminum exccecavit eos , domesticis vestris , praeceptis obtemperans,

non infundendo mahtiam , sed subtrahendo deferret quotidie matutinis horis, facem seu
gratiam, quse est lux animae. Quod sol est lucernam , ad cameram fiUi vestri ut sludio ,

ocuhs idipsum gratia Dei est mentibus. Si vacaret , vobisque diceret Per tres annos
, :

omnimoda lux soUs toUeretur ab ocuhs cor- huic officiodihgenterinvigilavi; at in vanum,

poris , excaecari dicerentur, quia nuUo modo
possent videre ; quanto magis excajcantur
mentes, quibus divina denegatur iUustralio?
In iUa hypothesi , sol exca^caret, efficeret-
que tenebras , non positive per realem ah-
nam nuUo modo accensa face
fihus vester
utitur, sed usque ad nonam horam somno
indulget; nonne prohiberetis servo ne am-
. phus lucernam deferret? A muhis annis
Deus offertpeccatori gratiae suae lumen ne- ,

quem influxum , sed duntaxat nagative, per que ex iUo virtuti studet nonne meretur
, ,

cessationem iUuminationis. Ita Deus non ut Deus moveat candelabrum suum eique ,

positive, sed negative solummodo exc;ecat , subtrahat gratiam quam inutilem reddit ? ,

efficitque tenebras, non ahquid agendo, sed 2. Merito Deus suam denegat peccatori iUus-
cessalione actionis , et substractione Ulustra- trationem ut de injuria gratia; facta vindic-
,

tionis : praesertim cum magnum sit discri- tam sumat peccatores quasi ex industria ,
:

men iUuminationem sohs et

inter gratiae divinae lucis rejiciunt radios. Scire non uul-
divinae iUustrationem, sol enim tantummodo tis quo magis rei sitis. (5) Horum contemp-
detegit objecta visibiha , non tamen corpo- tum declarat Jobus : Ipsi fuerunt rcbeUes
ribus praebet oculos neque ocuhs pra^stat
,
lumini. (6) Deinde in quo consisiat hujus-
facuhatem videndi, neque cum iUis active modi rebeUio demonstrat : (2///<'//.rm///^L)^o;

velutcausa partiahs concurrit ad visum. Di- Recede a nobis scicntiam viarum tuarum ,

vina autem gratia, veritates iUustrat et visi- nolumus.{y)Quapropter Justo Dcijudicio qui
biles reddit menti ad iUas videndas oculos
; prius sciendo rebcUes sunt postmodum ca;-
pr.-eslat, et sublevatam adhuc et iUustratam cantur. (8) 3. i^quissimum est ut iisdein
mentem ad videndum adjuvat. Deinde sol Deus utatur mediis ad puniendum peccato-
ex necessitale iUuminat : unde cum adest rem, quibus usus est peccator ad offenden-
impedimentum, etsi non iUuminet, quia tunc dum Deum. Ut enim fatur in jure cnili :

obex ponitur eius iUuminationi , nec potest .^^

^ '' '
(0 August. Trarl. 53. in Joaii.
'^-
. . ,
— ^j) Trrt. » i
Lih. »

3. adv. Mair. i\. —

rS) I). Aupusl. \,. lo. lir Li;>. -^rl).

(i)T<Mt. L. 5. adv. Marc. G. —(2) Tert. ibid. - (3) _ u) Matlli. a.S. (5) Trrt. -
h. a. .n\ 'N.'». '• — (<')

Tert. ibid. —
(4) Tert. L.5 . adv. Marc. iG, Cap, i/,. „ (7) Cap. ai. — (S) I). (Jr.q'. L. i. Mor. a4.
V. 17
258 PECCATOR. — CONGIO V.
Sancimus ihi csse pccnam uhi noxa est [i) , illuminat et excsecat; quod prsefiguralum
sic in suo ediclo loqnuntur imperatores Ar- vult D. Ambrosius ad cujus pre-
in Elizaeo ,

caclius et Honorius. Itleni sancitum est in ces filio vidu£e Sareptanee (i) contulit visum,
iure canonico :Ibi semper causa agatur, uhi etmilitibusexercitus Assyriorum inflixitcoeci-
crimenadinittitur. (2) Quod confirmatur Sa- tatem. Nec mirum si adversariis ccecitatem
pienlis oraculo Per quce peccat quis pcr
: ^
intulit ,
quifamulo largitus est claritatem :

ha'c ct torquetur. (3) Sic Menelaus, exercitus hostihus aufert

et si visum ,
qui ministro
re^'is Aniiocliiigne combustus est ,
dux ,
Tandem peccator ex-
et prcestat aspectum. (2)
qttidini satis juste; nam qui multa erga aram coecat semelipsum ; et ut fatur Gyrillus Ale-
Dei delicta commisit , cujus ignis et ci/iis xnnihiuus , ipse sibi oculos eruit , ct destitu^
erat sanctus , in cineris morte damnatus est. tus lumine mentis In foveam iniquitatis agU
(4) Sic prima poena qua
mulctati suut ^gyp- tur prceceps (3) Magnum profecto est discri- .

tii , fuit conversio aquaruni Nili in sangui- men inter corporis et animi csecilatem cor- :

iiem. Justo Dci judicio factum est ut de illo poris caecilas , ait Philosophus , meretur
/luifio sanguinem hiherent in quo injantum compassionem ; caecitas "vero mentis , con-
,

IIchra'orum sanguinem fuderant. (5) Sic demnatione et suppUcio est digna. Nullus
Pharaonis cor induratum est ad ipsius pu- unquam legislator , judex, aut rex condem-
niendam erga Israehtas duritiam. Indurasse navit csecos , quibus aut natura denegarat
dicitur cor Pharaonis quod talis fuerat mafC' visum , aut casus aliquis oculorum abstule-
ria cordis ipsius ; quce prcesentiam solis jus- rat visum. Ejusmodi corporis ctecitas est po-
titice, non ea parte qua illuminat , sed ea tius de infeUcitate lugenda quam culpanda

qua adurit et indurat , exceperit. Propter de crimine at dum peccator suis sceleribus :

hoc sine duhio, quod et ipse affligehat He- rationis radios obtenebrat , fidei lucem reji-
hrceorum vitam in operihus duris. (6) Sic cit , ne christianas veritates conspiciat ; gra-
Adonil)esec amputatae sunt manuum et pe- tiae lumini resislit ne a suis criminibus resi-
dum summitates, quia ipse eas septuaginta piscat non solum lugendus est utmiser, sed :

Vegi!)us ampuiarat. Septuaginta reges ampu' etiam ut reus damnandus: quia caecitas men-
'Xatis manuum ac pedum summitatihns, col- tis quam patitur, a depravata ejus voluntate
ligchant suh mensa mea cihorum reliquias ; procedit ; juxta istud Sapientis: Exccecaidt
siculfeciy ita reddidit mihi Deus. (7) Sic eos malitia eorum. [^)\}iiy\s\o coy^oyis wow
Samson cujus oculi DaUIae vuhierali fuerant potest produci si potentia sit vitiata et sau-
anu^re , unde importune suum urgebat pa- ciata , aut si lumine non sit iUustrata , ita
trem « Tlanc mihi accipe, quia placuit ocu- visio mentis nequit produci al) inteUectu
:

Jis meis, justoDeijudicio a Philistaeis caplus, male disposito , et huDine ad videndum ue-

oculorum passusestorbilatem. Ut enim ait cessario destituto ; mahtia autem voluntatis,

»>

Abulensis , teneri potest , quod peccaverit peccatoris mentem corrumpit , et ne iUus-

^Samson accipiendo uxorem de Pliilistinis
, tretur gratiae himen rejicit. , ,

quia erat contra legem et quod merito eruti

, Ghristianis tres hicis species largitur Deus:
fuerint oculi ejus. Sicpeccator sectans tene- nimirum rationem, fidem et gratiam actua-
bras et divinam rejiciens lucem , et ipse lem
, at mahtia et prava Yohmtate excaecati, :

luminum amissione mulctatus est (8) et ex- neque ratione, neque fide, neque gratia iUus-
,

Cfficalus tum a divina justilia , tum a pro- trantur. Non ratione , quia ea \ui nohint, ut
,

pria et vohmtaria nequitia. liberius et diulius vacent sceleribus

sviis ,

3. Tenco testimonium ccvcitatis^g), id est, unde cuivis peccatori excaecato ocuh^ ratio-
accuso cx'cilates quas in sua mente patitur nis competit istud Davidicum Noluit intel- :

peccator , non solum diabohcam maUtiam, ligere , ut hene ageret. (5) Non , 2. Fide ;
Tjeque adhuc divinam justitiam, sed volun- nam a veritatibus quas docet ultro avertunt
lariam ipsius nequitiam. Diabolus peccato- oculos , ad instar impudicorum senum , qui
res excaecat praesertim hl)idinosos. Coruus ut in sceleroso contaminandae Susannae pro-
est diaholus, qui in cadaverihus primum ocu- posito perseverarent, declinaverunt oculos ,
/ospcfit, quia in hominihus carnalihus in- ne viderent ccelum. (6) 'Non, 3. Gratiae lumi-
tcilectum discrctionis exstingait; et sensum ne, quia non solum cpiasi de industria reces^
;//e/?//5erc/7/r. (10) 2. Peccatores etiam Deus serunt ah eo non solum (7) restiierunt et
,

etiam adwer-
^i^
Lep.
r,.n-
[ij <;,r.^;r»,n<. r.,T dc
^ancimus vjOcI. a., r.r.
pa-nis.
•
— f\n
(2) Can.
ibid.
ij hierunt rehelles lumini (S),se(\
\ >"
—
3. quest. G. (:v Sap. ii. —
(4) Lib. Machab. 2. i3.
•11 i
sus illud pertmaciter
• •

pugnaverunt.
— D. D, \\t^,
(5) qua-st. 9. in Kxod. — Orig. llom.
(6)
ia Cant. —
2. Jndic. 1.
(7) — Tcrt. L. de Idol. 9. —
(8) (1) Lib. 4. Reg. 6. —
(2) Scrm. 86.
—(3) Llb. 6. in
(9) Tcrt. L. de Spect. iG. — Uug. Vict. L. dcBes-
(10) Joan. 21. —(4) .Sap. 2.
—
(5) l^al. 35. — (G) Dau. i3.
t"9 c. 35. _ (7) Job. 34.
—(8) J ob. 24.
 PECCATOR. — CONCIO. V 2^9
Est velut aViquod inltum certamen inter modo etiam Bernardus, Ilaliae rex, et Caroli
Oevim et peccatores. Deus peccaloribus of- Magni nepos, excgecatus est a fulgore pelvis
fert gratiae lunien , eos stimulat , urget, ag- aureae radiis solis objectae : coactus enim in
greditur, non secus ac sol suis radiis oculos eam aciem figere , nec retorquere, diuturno
iiltro clausos ut videant. At peccatores ne a radiorum igne luceque insolenti visum ami-
divino gratiae auxilio vincantur , duo proes- sit. (i) Quomodoadliuc ad clypeum nitidis-

tant: primo, fugam capiunt aves lucifugas
semulantes , quae soleni totis viribus fuginnt^
(lum neque ortum ejus exspectant , Jieque
cnte occasum ejus evigilant. Sicet isti solem
intelligentice et justitice
partejugiunt oriturum : sicut et avesluciju-
gce quibus et ipsi congruentissima similitu-
,
simum soli oppositum , seipsum excaecasse
dicitur Democritus. Nec mirum, quia ut phi-
losophatur Parisiensis antistes, re/lexio ra"
diorum solarium ex speculo cojicaiw^ berilloy
Domini omni ex ctystallo et uitro igniia est , et adurens ob'
viantia nubila : propter adunationem , mul-
tiplicationem ac densationem luminis ipsius

dine comparantur. (i) Secundo , quia ssepe ifi speculo concauo , etrebus aliis nojui/iatis,

stjepius fugienles persequitur gratia , arma (2) His tribus modis non illuminantur oculi
sumentes ei sese opponunt , cum ea decer- mentis ; i. Quia peccator ponit "obicem et
tant , velut cum
hoste infensissimo, qui eo- impedimentum oblato lumini gratiae. Filius
rum cupidiiates et crimina nititur inlerfice- Dei non est absens etiam a mentibus impiO'
re. Sisubito apparuerit am^ora, arbitrantur rum, quami>is eum non i^ideant-j slcut nec
umbram mortis. (2) Alludit Propheta ad cwcorum. ulla lux i>idetur oculis proesentata

quosdam populos adeo diei osores, ut ad (3) Cfecl praesentem non intuentur lucem ;
ortum solis, adversus illum vibrent sagitlas, non defectu lucis quae illuminat oculos ad
ad debellandam vel saltem obnubiiandam videndum aptos sed ex defectu ccecorum ,

ejus lucem en verum specimen peccato- qui recipiendae hicis non sunt capaces. Eo-
:

rum , magis tenebras quam lucem aman- dem modo peccatores voluntaria maUtia ex-
tium, qui gratiam non recipiunt, gratiae re- caecati , non vident, non ex defectu graliae
sisiunt, et adversus gratiam cerlare praesu- quae praesens est , sed quia depravata volun-
nmtit. i^s eos excaecavit; sicut sol a ccecis quamvis ,

Eodem modo ratiocinandum est de oculis eos suis radiis quodammodo vestiat^ sic a
cordis ac de oculis corporis. OcuU corporls stultitice tenebris lumen Dei non comprehen-
non iUuminantur a sole vel , i.Quia poni- ditur. (4) Hujus « causa est peccatum , quod
:

tur impedimentum ne obstruit et concludit. Merito

recipiant lucem. "viam gratiae
« Merito enim radius solis domum illius non enim et justissime fit : quod Dei judicio,
Dei
illuminat, qui radiis ejus fenestras et ostia, adjutorium non obtinet, qui iUud oblinere
a!:osque introitusomnes claudatetobstruat. » non curat : meritoque gratiae divinae cor
(3)Vel, 2.Quiasoleis non lucet, mide/7rt?*?/z^ iHius ad illustrandum non ingredltur , qui
oculi , 7iec Tjident {4): obicem iUi opponit peccati. Quemadmodum
nixm , ut subjungit Pa-
lisiensis antistes, nox est ubicunque non homines propriis manibus lumen sohs
visi-

lucet sol iste ^isibilis. Vel, 3. Quia sol ob L>ilis ab oculis suis declinant et
avertunt ;

nimium lucis splendorem , oculos debi- sic peccatores maU operibus suis sohs in- , ,

lilat et interdum excsecal. Nam etiam lux visibilis radios hoc est dona gratiarum ,

solis subita post tenebras, splendore nimio et virtutum, a cordibus suis dechnant et

insuetis oculis non ostendit diem , sed potius avertunt. Quod enim sunt manus mlerpositce
facitcwcitatem. (5)Ex Philosopho siquidem inter solem et oculos ad oblenebrandos eos ,
a Guillelmo Parisiensi relato, extjema cor- li^ec sunt opera mala mter solem inteUigen-
tiae atque justiiia3 et oculos cordis ad eos
rumpujit sejisum , sicut vehejnejitia solaris ,

lujnijiis, veloffuscat, uelobtenebrat i>isum. obstruendos. » (l)) 2. Quia lux gratur est ab-
sens , nec mentem lUummat. « Quemadmo-
(6) Quomodo tempore quo Grj^ci Constan-
tinopolitanum tenebant imperium , rei imo ^lum nox est ubicunque non lucet sol iste
et innocui principes excsecabantur per lami- visibihs , sic et nox spirituahter est ubicun-
in omni
nasigneexcandescentesjuxtaipsorumoculos que non lucet sol intelhgonli.x , et
appositas sic enim integris remanentibus regione
:
cordis quam non lUumiuat. Etsicut
oculis, videndi amittebatur facultas. Quo- soU vident solem visibilem
apud quos tlies ,

est, sic soii vident solem luteiiigihilem apucl

(0 Guillel. Tract. de Fide ct Morihus.

Par. h) ~ ,n
Ponlan. in n
n
Rolu anis.
• ••
— (a)\ r
/ ,1-. V\A,^ rt
ri nionuus
Mnribiia
1 i
Job.
'

i.\.
/
—II i-.\
CuiUcl. I'ar.
(,-)
II //\ r|i
t^ r
— \r„.
V\) lert. L. 2. ad Nat. i.
I . I (I)
\^i
—
.

/-\ A * t' •
L.
.0
clc l'i(lr
ad
n,l ir,.ii<.r
lloiicir. — IW
— /r\rr ^ ; j rr. ,c\\t .
n
(5) lert. L.de rnnil, 2. — (6) F. a. Par. de Univcrso
.. TT •., 1 cap. I.
,;' .
[m D. AiiKtis
.S i
.

.
. l'-|)isl.
.

1
lao.
^o..
,

o-i
\.\]

^^lWiuil el.
"* *
Par. Tracl. dc Fidc cl uioiibu.s c. 3.

J
 1 : r

26o PEGCATOR. ^ CONCIO V.

uuos bet, non illuminans , sed excsecans. Hoc
spirltuallter est dles clellluxione et irra-
diatlone ipsius. « (i) Peccatores autem pro- fulmine diabolus excoecavit primos parentes.
priainalitiaexCcTcatisunt innocte, nonin die: Mox ut divinam ambierunt similitudinem
justonaniquejudicioDeusculpabilemillorum sibi a doemone pollicilam mentis amiserunt ,

cajcitatem pcenali mulctat caecitate Cui et lucem, fueruntque tanta caecitate mulctati, :

competit zelus ipse errore decipere quos ve- ut sub ficulneis foliis delitescentes sese divi-
ritate uon cepit. (2) Quod inlelligendum est nis oculis occultare existimarent. Cum hahe-
non posltivequasi Deus decipiat et inducat in ret Adam cor sanum purce conscientice ^ g^i^-
errovem, fjuia neque peri^ersitas, neque/alla^ debat ad prcesentiam Dei : postquam pec-
cia Deo congruit (3) , sed permissive tan- cato oculus ille sauciatus est , eoepit lucem
tuni quia permittit ut peccatores qui veri- formidare diiunam , refugit in tenehras , «/-
,

tatem non receperunt, labantur in errores. que in densa lignorum ^ veritatemfugiens,

Quomodo Intelligendus est D. Chrysost. (4) umhras appetensfucatis illis splendoribus .[i)
pra^fatam peccalorum pcenam ab enumera- Hacetiam tempestate excsecatdlaboluspecca-
tlone deducens : « Annon est peccatum , et tores, qui delictorum nocte obtenebrantur.
poena peccati ubi lemtur Domlnus immi- dapc o ; .7- ^ suo cumulat. n
'. i
,
' P .
. f K . J^A' rAna. Liot
. aiei de 1 . r \
(2)
:

•
•

sit eis spiritum erroris ut taciant quoe non tt^ „ ..^_ t\- a •. • "^

Ll t autem docet Dionysms Areopagita, c/<7m

7 ,
S ,' 1 o /--N A
,
.
\

oj An ^^„..^„„^^. ,^ ,.
. •

conveniunt , sicut seducitur ebrius ^ .''

..-^
expressaque dwinitatis ima^o est: mai^nus hic /.
., f . .

r ubi Deo n
^ J
\
non est peccatum, et poena peccati, ^ 1 1 1 i-i /o\
i. T^ /^
.
c .' 1
dicit Propbeta Quid errare tecisti nos clevia t^.^.
o '/'N Ui
lua? (6) Obdurasti corda noslra, ut non ti-
1

litenim « n 1-1
«^^^ > totus lucens ac semper sptendidus. (0)

Deus summum et.•maccessiljile

: •> •!
lu-
•
1

.
'

..
•

..•
•
1

P . - ^v^.ittiijplati fuerimus -
eo deniqi ^ i . . ^ , :

conlirmari cor eorum^, , ut - obviam

/ /% irent ad . •

ffnoscendum quo magis amaverimus. » (4}

o /o\ A
11-
•
,, T .
bellum Israol, ut exterminarentur .Mo) Annon Vj
, I ,
'^
,• r\ . . .
, •
1
'
liomini dedit Deus oculos corporis et oculos .
1

est peccalumet poenapeccati, quod non audi- ^ ., .,. ... .

,
. ,

,S. ^ , ^ 1 o / \ inentis oculos corporis sole sensibili illu-

1 :
vitlloboam rex plebem bene monentem (o) . 1
^ [. . n- -r •!!
.''
.
, 1 • 1

r^ o ' .
r \ ' minat, oculos mentis sole intellioibili
^ • iHus- ..

Quia
'^
sicut
T-k
bcripturaloquiturf
.
^
versi a Domino, ut statueret verbum suum ,
10), erant
•
con- ^ ^ r^ u
trat.Quare sic hominem D. Aupfustinus allo-
.^ ^
quitur '
i? •^
« recit autem te Deus
.
r\

r»
\
^
.•

homo, ad
n
.1 • •

.. i i
., , r» A . : ,
ei locutusestinmanurroplietoe. Annon .^
1 .
quod r» . .!• •! . 1
^ i. imaginem
" suam. Daret ne tibi unde videres . .

est peccatum, et poena peccati, in quo scrip- c -. . .-i • 1 •

solem quem
,
. 1
^ '. i » tecit, et non tibi daret unde VI- •

tum est Amasiam reojem Juda T .

noluisse au- ^ r j
1 I

, • •.. •
.
deres eum qui te lecit , cum te ad imaffinem
.
T j ^ 1 1
(hre regem Israel bene monentem ne pro- .*o n j _ /u
^'
, n o c- , 1 1- suam ^tecerit c Dedit et hoc, utrumque dedit
. j-^
• 1 •
, 1

cederet ad bellum.' bic enim legitur « iLt •, /f-\ a . : . • •

tibi. » (5) Ad videndum materialem soiem ,

1 1 i 1 1
,.
non audivit Amasias , quia a T~p
. . . .

JJeo erat ut ,. \ , • 1 • 1 1
TA T- dedit tibi oculos corporis; ad cop^noscendum
. •

Iraderetur quoniam quoesierat Deum Ldom.»

,
n- •! -i r.. .-i , • . 1
• 1

/ r,, X ^
o y-v 1 solem intellmibilem dedit tibi oculos men-
• • • 1 • • 1 ,
(11) landem,o. Quia nimio luminis splen- ^ r\ r» d - • • 1
tis. De quo pjloriari vales cum Propheta lle-
i 1 .
f
^ >. ' .

dore excoecantur. Daemon vocitatur, tum te- o- P ;. •

. ;
, j
. sio oifrnatuni est super nos tumen uultus .
^
.
'

nehrarum princeps tum dcemonium meri- y ,^ ^ //^x c- , 1 -n r . . • •

/. \ , . tui uomineAb) bicut sigillum sui rormam

• • . 1 1 • • .
<'//rt/<7/77M 12), quia inlerdum tenebris, inter- -, , ^ -^ ° ,. • • • • •

1
^i 1 •
.1 imprimit et exprimit in cera , aut^ quavis alia
1
. •

diim lucis splendore excsecat homines, auri \ *, '

\ lumen . .
^
r 1
^
!• !• materia apta ad expressionem , ita • 1 •

lulgore avaros mulieris decore, iini)udicos; t\ ; \. - - - 1 • •

1- ^
•, ,' Dominici vultus nobis impressum , et in no-
,
superbos. Nam
, TVT 1
cliguitalum splendore ut , v •. ,
^ , .

bis expressum dicitur. In mae^no mundo co-

1 i
Jii •, ,, ' ' '
helle ad proposituni flalur Albertus
1 '.
1 ,,
Mairnus *,. 7. ? ^ / \ ,
ruscat dies , medium orbem swnardesoiein],
/
c,.^^ / •
/ / . •
C)upcrUia swe vana nloria est nuasi quod- .,, •. '.,• ^r, S-- cc .
.
.

^/
' ® ^ siLnllariis scilicet rulc^orum radiis seu aitec-
anm /• /„. \ , , . :
lulmen
11
,
exccccans ocutos animce sicui ° ^ : .
, .
,

cnim Jutmen
^.,.;m, /.,/..,^ 1 'M . tare videlur exprimere soles suique ima- ,
nuanidani hrei>em claritatem .^ .,,.', ^ . . .
,
;,,,/,_, , 11 sfinem, quasi impresso siffilh typo rebus •
fiauct r.. j
scd tanien teneris creaturis valde »
,
t
^ ,-. '
4
V n-
'

-i- , •
i
,

Deus quoque
nocuani
iy/1/^iy/,,.,
, ita etiani est/7
;//,«/•,..
1
/•
de superbia. qua su-
scu pere
,.^.
lucis imprimit vultum
:
..^,^ sol intelliPibilis sua^
ut quemadmodum
^, ,
»./.r/.; /,i/^^,.« ,.,/..../
perbi lucere votunt in hoc seculo per elatam
1 . 7 ,
. .,, * . ^. . . .,,. ^
^<,pcrbiam.{vy, \mha\o, arro<.aiub, ^ana s>gillum ceroe impressum expnmit s.gilli for-

gloria, superhia, sicut fulmen daritatem Im- ^,' 'mpi^f^am refert >magmem ,
s.c
T'^
homo
'

impressus , tanc|uam divina luce

^'^!"''^'!^'"^'^^'^^^*' ^- ^- "'^''•^^'''''^- slglllaris prototypi exprimat
—(U^,"'"*^V '^^-
imapo lucida
(.))lert. li. adv. Frax. II. — (4) IIoni.d«; Adamoet ^ & l i ./

Era.— (5; Kom. 1. — (6) l.«,ai. G3. — (7) I«ai. G4. — D. Angusl. Serm. {>.) Tert. 18. de Verb. Dom. —
Josiic 10. (9) Lib. 5. Heg. n, — — (10) :-,. Paral. lo. —
(8)
L.
(1)
ad Nat. 5. 2.(5) De Div. nom c. 4. (4) Oreffor. — —
(1 j, 2. Paral. 23. (12) l>s. 10. — — (10) Serm. Doui, 3. Naz. Oral.^o. —(5) Serm. 18. de Verb. Dom. (G) Vs, —
^•<J'^-
4. —
(7)Tert. Apol. 21.
 ,,

PECCATOR. — CONCIO V. 261

lucem per lumen autem lllud divlni vultus,
: impingunt, quibus nuUa cst lux, (i) 3. Te-
signatura seu sculptum iu homine Hugo Vic- nebriones uli noctua? oderunt lucem, solem
torinus (i) divinam gratiam intelligit, qua^ ocuH oquilce sustinent. (^2)
noctuce nesciunt ^

animaeimpressaresculpitdivinam imaginem, Qui male agit, odit lueem et non venit

«
,

quam primaevi delicti error devenusiaverat. ad lucem ut non arguantur opera ejus. - ,

Quid illustrius quam hominem insigniri ni- Qui sunt filii noctis et filii tenehrarum ; qul
lore vultus divini et divinis illustrari fulgo- omnia mala operantur^ usque adeofdii noc-
,

ribus ? Peccator tamen squalens horrore de- tis sunt ut timeant videri quce operantur, ,

licti, jubar illud divini vult^s , graliae bene- (3) Unde

peccalor vocitatur lucifuga bestia.
ficio sibi impressum, obtenebrans , i. In (4) 4. Quia lucem odienles tenebras amant,
nocte incedit ; 2. Deum non agnoscit,- 3. unde dicwulwY eversores luminum. [^) Quod
Caecum se esse nescit. declarat Chrysologus expendens istud domi-
i.Sicut lumen aliquoobstaculo i?npediium, nieum Lucernse ardentes in manibus ves-
:

manet , sed non comparet si tanta densitas tris : quia semper ad innocentia^ testimo-
obstacuU fuerit , ita et bonum in anima a nium lucernce nocturnce portantur in tempore:
malo oppressum, pro qualitate ejus , aut in et sicut vitiis amicce semper sunt tenebrce ,

totum vacaty occultata luce , aut quadatur ita lucernce semper inimicce criminibus. (6)
radiat , inventa libertate. (2) Philosophatur 5. Quia a tenebrosa et cceca in totum
(7)
Tertullianus de lumine gratiae qua? mentem mente procedunt, quoe maUtia voluntatis ex-
illuminat, ex comparatione solaris lucis quoe caecata ex errore practico judicat sibi hic et
illuminat corpus « Lumen aeris quod est a
: nunc indulgendum esse cupiditati , absque
sole , et minuitur et augetur, secundum dis- coeli et bonorum eeternorum jactura ; quae
positiones aeris , et secundum interposita summa est caecitas. 6. Quia in tenebris et in
rara sciHcet aut densa : destruitur etiam per nocle fiunt. Malum semen in caligine semi-
interposita : sicut in nocte per interpositam natur : bonum amat lucem. (8) Unde quem-
terram : et de die etiam per interpositionem admodum socice semper sunt boni operis lu-
terrestrium corporum , et lumini impervio- cernce (9) , ita tenebrae pravi operis sunt co-
rum sive impenetrabihum. » (3) Nam sol vel, mites. Oculus adulteri obsen^at caliginem
1. Obscuratur per nubem, qua3 est addensa- (lo) et ob hanccausam, Tertullian. lenones :

lus vapor, e locis humentibus ad mediam f^AieZrfl^ (11) nuncupat, quia scilicet lasciviae
aeris regionem, aestu solis et astrorum evoca- lenocinantur; 7. Quia si non auctorem , sal-
tus; vel, 2. Obtenebratur,totaliterautexparte tem instigatorem habent diabolum Queni :

ex deUquio per interpositionem lunse facto : legis avenarum superseminatorem , et fru-

yel tandem , 3. Occultatur, per noctem , e
nostro hemisphaerio discedens eodem modo
lux gratiaesanctificantis aut obnubilatur, aut
obtenebratur, aut occultatur i. Obnubila-
tur per peccata venialia , per quae 7ion ta?n
mentarice segetis nocturnum interpolatorem.
:
(12) Insidiatorem, sed in tenebris: insidiatur
in absco?idito, quasi leo in spelu?ica sua. (i3)
: Furem et animarum praidonem , sed sopitam
lucem et lucernam exstinctam , observan-
,

exsti?iguitur qua?n obu??ibratur. (4) Peccala tem , hominum hostem , nigra in nocle ,

namque venialia non exstinguunt gratiani ; Andabatarum more modoque pugnantem ;

2. Obumbratur per eclipsim, duminterponi- piscalorem et ingeniosum venatorem mor-

tur inordinatus mundi amor per lunam de- involvenlem
tales in tenebris , suis relibus ,

notatus , ut deliquium solis et lu?ia^ , ita oculos

crudelissimum tyrannum mancipiis
et a?ii??ice (5) et justus a gratia sanctlficante, eruentem ; quapropter criminosum servorum
,

in laethale cadens peccatum 3. Occullatur diaboli opus

; a D. Dionysio appellatur ,

per noctem peccali, in qua vivit scelerosus obscu?mfn et illu?ie vitiu??i. (i4),Tandem 8.
,
,

qui enim deli?iquit, non in lu??ii?ie est , sed Quia ad a^ternas gehenna^ et orci tenebra s
in teneb?HS. (6) ducunt peccatores, quibus ignes i?n?nineiit ^

autem ratione peccata, tenebrae ilHs co??ipctu?ii et testi?nonia teneb?'arum et

Multiplici ,

nuncupantur I. Quia tenebra} sunt privatlo auspicia pce?iarum. [i^)

:

gratiae, ipeccator sicut luce iia et vita o^-ba-, Idem accidlt peccatorlbus qni suls cii- ,

tur. (7) 2. Slcut qui in tenebris ambulant minibus denuo Cliristum cruclfignnt, ct lu
nihil vident et saepe sa^plus Implngunt, ila
, ^^^^ i^ ,1^ uoi, ,5. _ (2) Tert. L. de An.S.
-
peccatores in via salutisca^cutiunt , et crebro (5)
^^^
D. August. Tract.in Joan. —
(i)T«rt.L. •'ilv.^a-
^ lcnt. 3. -(5) T.rl. Apol. 7. (G) Ser.n.,^.- (7)
^f''-
-
(0 Lib.4. Allogor.c... - (.) Tcrt. L. de An./,.- L. do An. 5^. («) -
^-^ ^Vl- a~ \'V^-
-
'i-{i) Cuiliel. Par. p. 2. p. Je Universo cap. 111. - Serm. a4.-(.o) Job. '^^f
M.-(..) l^rl ^P'; "f^
.'^i
^';^

TcrtL. deAn.4..-(-5)TcrUL.dcAn. /i1.-(6)Tert.

(4)
Tcrl. L. de An. 16. -
(..^) 1 s «,.- (.-1) 1^^
'
Ccd. llicr. ,;.

L.de Pudic. .9. — (7) Tert. L. adv. Valent. .4. cap. 2. -

(.5) Tcrt. L. dc Idol.iS.
 ,

^Ja PECCATOR. — CONCIO V.

senietlpsis velut interlmunt, qiiod scelerosis dantius ditabalur tunc omnis suhstanlia
;

JutKxMS qui ad Chrlsti attentarunt neceni : denigratur ; nani aninia denigrata est su-
,

geneiali solis deliquioJudaeoruui Deus puni- per carbones , et omnis ejus decor versus
vit crudelitateni. Eodem moniento dies sub^ est in horribilem foedilatem tiinc sordent :

ducta esl (i), et « tcuebrce factae sunt super silent, stupent cuncta, nam conscientia con-
universamterram.» [i)Densis tenebris splen- taminatur , Hngua a divinis laudibus silet
,

dor solis e.vtraordinnrie nocti subdidit dieni, niauus opera coelo digna non facit ; et sicut
(3^ Eodem momento quosol splendidioribus ferae noctis tempestate grassantur et cuncta

corrscabat radiis , vel ordinariam hicem de- devastant Posulstiienevras^et factaestnox^

:

negat Juda;is , iUis occidit in meridie , obs- in ipsa pertransibunt omnes bestioi silvce
{y)\
curis tene])ris niundum ol)volvit, et ita obs-ita mox ut dies gratias exstinctus est et nox

cure funestatur, ut a sexla hora usque ad no- peccati occupavit animam peccatoris, dae-
nam, universa terra prodigios£e noctis operta mones , passiones , cupiditates insurgunt ,
fnerit caligine. Sane aequissimum erat ut omnia depopulantes ; daemones, illum pro
ccelum sententiam ferret adversus crudeles voluntate ad raalum impelUint, passiones
JudiTOS ,
qui justitiae solem et siderum regem absque ullo fraeno laxatae, immoderate effe-
temerario ausu merito runtur ad amorem, ad odium , iram invi-
condemnaverant ; ,

densissimis obvoluti fuerunt tenebris , qui diam, aliosque inordinatos motus; cupidita-
lucis auctorem agnoscere noluerunt; aequum tcs indesinenter anhelant post vanos mundi
erat utsol contra naturae ordinem denegaret honores, impuras veneris voluptates , peri-
suos radios iniquis Judaeis, qui contra leges turas terrae divitius. Et ut fatur Ghrysologus
ralionis et requitalis in Dei mortem conspi- de obtenebratis peccatoribus loquens , ita
ravcrant. Quos jure insequitur S. Leo. In passionum gravantur pondere , ut nihil in
7'os ergOj Judcei, coelum et terra sententiam g'^s remaneat ex luce , sed tota pene perfidice
tulil ; vobis sol virtuiem suam diemque sub' nocte fuscantur. (2)
traxity ct recedente a legibus suis ministerio Inter atrocissima quaeque ingenia poena-
creaturcu j vestra obca^catio , vestra est si- rum qu^e a lyrannis passi sunt martyres ,
gnificaia confusio, Non absimili poena mulc- nullum adeo intolerabile Tertulliano videtur
taiitur peccatores , mox ut lethali peccato supplicium ac densissimae quibus in ergas-
consentiunt : in illis deliquium patitur justi- tulis obvolvebantur teuebrae teterrimo lucis
tiae S{jl , et juxta comminationem Prophetae, exsillo. (3) Et inter poenas quibus in hoc
dies illa vertatur in tenebras, obscurent eani mundo Deus punit peccatores, majorem exis-
tenebrce ; occupet eani caligo. Noctem illam timat D. Augustinus (4) mentis tenebras et
tcnehrosus tvrbo possidcat. (4) Dies grati.-B cordis caecitatem. Mullis plagis olim ^Egyp-
,

qui eos illuminabat , in obscuram immutatur lios percussit Deus magna absque dubio :

noctem, tenebras succedunt luci , et cor eo- fuere flagella conversio aquarum in sangui- ,

rum involvunt caligine; digni cpiidem carere nem ; tanta ranarum multitudo quae non so-
luce et pati carcerem tenebrarum. (5) lum replebant campos , sed in domos et cu-
Quanla sit ha^c poena aliquo modo colligi bilia inlrabant; universa terra ^Egypti in
potest cxjactura venustatis qua noctis tem- ciniphes immulata ; omne genus muscarum
])ore privatur mundus
,
quam belle declarat homines cum jumentis stimnlantium ; peslis
TertuUianus Dics moritur in noctem^ et te- mortifera animaniia cuncta inficiens ; ulcera
:

nebris sepelitur ; funestatur turgentla crudeliter ^gyptios torquentia ;

us(piecpiacpie
nuindi Jionor ; ornnis substantia denigraiur. grandines et tonitrua terrorem cordibus in-
Sordent, silc/tt^ stupent cuncta^ ubicpie justi- cutientia ; congeries locustarum omnia ligna
tiuni est ; ita \erum coriodentinm. Verum quanlumvis praefalae
lux nfnissa lugetur (6) ',

ut sapienler D. Ambrosius, plag.T sint atroces quasi non sunt compara-

/lon su/it tales ,
te/ieurcE noctis cjuales illce su/it ciuce de biles palpabilibus tenebris quibus Deus per-
,

co/,Jusio/ie veniunt pcccatorum. Tunc enim cussit iEgyotios. Scriptura sacra illas dunta-
dies gratiae moritur in peccati noctem; xat horrlbiles appellat Factce su/it te/iehne
tunc :

intellectus , ratio , cor el voluntas horribiles i/iunii>e/sa terra JEgj-pti (5) ; eru*
lenebris
usquequaquesepeliuntur;iunchominisfunes- ^^i''e nos volens hoc loquendi modo , inter
tatur honor, nimirum sanctitas qua omnia supplicia quibus in secido divina jus-
nitebat
Dei filiatio qua splendebat virtus qua mi- titia punit peccatores
, majus esse mentis ,

cantius coruscabat, et merilum quo abun- caecitatem et tenebras quibus involvuntur:

(.; Tcrt. Apol. 2'; -• (2) MalU, 27. -

(5) S. Lro P.a). io3. - h.) Serm. 6?,.- (5) Trrt. L. dc Ros.
Scr n. ,. c . l'ass.-
L. 2. (ieKcs.Car.42.
(4) Job. 2. -
{.>) Sap. 18. _(G; Tcrt.
(,)
CaVn. S. - (4) Lib. ile Nat, et Grat. cont. Pclag. -
(5jExocl. 10.
 ,)

PEGCAT-OR. — COiNClO V. ^63

ct quasliabentcirca se, juxtase, contra se, iii- tur clivitlas ? In nocte fortasse metuunt lar-
tra se et infra se. i. Girca se habent tenebras vas , neque babilare audent in domibus iii
luundi: Habet mu/ulus iste noctes suas^el non quibus borribiles illa3 apparenl figurie? An-
paucas : quid dico y quia noctes habet mun- non diabolus est pbantasma aspectu horri-
dus, cuni pene totus ipse sit nox ^ et totus bile? Metuunt fortasse insidias ? Aimon dia-
semper versetur in tenebris ? Nox estjudai- bolus insidiatur in abscondito? Meluunt for-
caperfidia fiox ignorantia paganorum, nox tasse ne eos aggrediantur inimici sui? Annon
,

hceretica pravitas , nox etiam catholicorum dcTmones iiostes infensissimi paraverunt sa-
carnalis animalisqueconversutio. Annonnox gittas suas in pharetra ^ ut sagittent in obs-
ubi non percipiuntur ea quce sunt Spiritus curo rectos corde P (i) Gruentam forlasse
DeiP{i) 2. Gontrase babent tenehras, nimi- metuunt mortem ? Annon diabolus in tene-
rum daemonestenebrarumprlncipes.Z^/aZ^o/?^^ bris peccatoris interimit anirnam , eique
nox est ; nox est angelus Satana^ etsi se crudele infligit tormentum ? Quod nocte ir-
transfiguret in angelum lucis{;i)^ qui non rogalur supplicium, atrocius esse solet ac
nisi in tenebris , utraque nocte operatur, «/?m/7//^/7//w^. (2) Fratres, si tot damna time-
in quo muUum a mundi condltore discriml- tis, noclurnas furisllUus fraudes, insidiatoris
'natur Deus in mundi molitione, primum astutias, inimici insidias, lyranni atrocitates,
:

dixlt Fiat lux : diabolus econtra clamllat

: date Domino Deo vesiro gloriam antequam
:

Fiat nox fiat callgo, et addensentur tene- contenebrescat , et antequamoffendcuit pedes

<,

brae; 3. Habent tenebras intra se, nempe vestri ad montes caliginosos. (3) Salutare
dlabolum in corde inhabitantem , qui obtu- illud monitum non audiunt peccatores , qui
ratis humani sensus foribus , speluncce suce criminibus obtenebrati , Deum non agnos-
\latebram pectus fecit et parai^it humanum, cunt, neque colunt.
(3) Hoc namque dlscrimen agnoscit Magnus 2. Hic erit homo interior habens ocuJos ^
quibus Deum videre debuerat, (4) Interiori
Basilius inter justos et peccatores, quod justi
in cordibus suis deferunt characteres liicis ,homini tres oculos et tres luces largiius est
proprla Spiritus Sancti manu exaratos et Deus , quibus eum possetcognoscere, nimi-
cusos peccatores vero in suis cordibus ha- rum rationem, fidem et gratiam. Pvatio est
:

bent lltteras adoemone, sed atramentoscrip- lux , quapropter homo a Grajcis vocitatur
tas. Cor quidemjustorum descriptum est^ non Phos, id est, Lux , quia pollet lumine ratio-
atramento , sed spiritu Dei vii>i : cor autem nis ; ratione enim logici, id est , rationales,
iniquorum , non spiritu Dei vii^entis , sed et sumus et dicimur. (5) Fides est lux
atramento lucis inimico , quod congener est ideoque baptismus in quo nobis datur habi-
et affine tenebris. (4) Tandem Infra se ha- tus fidei nuncupatur ab Apostolo (6) illumi-
bent tenebras , nempe infernura, in quem natio, quia per illud sacramentum translati
tenebrosus et csecus delruditur peccator, sumus de umbra ad solem (j) ; scilicet de
nam, ut fatur D. Augustlnus , a tenebris ignorantla et mendacio ad veritatem et lu-
somniorum , excipient eum tenebrce tormen- cem. Gratia est lux etenim Deus est lumen; :

torum. (5) gratia autem habitualis est participalio divi-

Homines quantumvisaudaces et intrepidi, nae naturae : et Chrlstlani gratia sanclificati,
horrent tenebras et timent in nocte. Ve- sunt ad solem uncti (8) , quia cum unctlone
rumtamen tenebrce metuendoi sunt morum , graliae, et participatione dominici splendori-
non oculorum oculorum non exterio- bus solis justltlae illustrati sunt. Lux rationis
: et si ,

rum, sed internorum : unde discernitur, non sapientem distirtguit a stullo , cujus mens
cdbum et nigrum , sed justum et injustum. inordinatis passionum motibus obscuratur.
(S) Virtus et vitium Infernus et coelum ; Lux fidei Chrlstlanum catbolicum ab infideli
,

dlaboli servitus , et Dei domlnium damna- seu haeretlco dlscrimlnat qui in ignorantla
; ,

'tionls perlculum , et salutis medlum. Expos- et errore versatur. Lux gratiiu justum dlscer-
!tulo autem a timidis illis peccatoribus qul nit a peccatore peccati tenebris Involuto
,
:

jexterlores dunlaxat oculorum, non interio- lux rationls Deum in creaturis velut primam
iies mentls pertimescunt tenebras, quid me- causam in suis effeclibus conspicit. Lux fi-
|luant in nocte. Forsan fures et latrones for- dei, christianas veritates, qua) mentis aciem
midant ? Nonne dlabolus fur est et latro superant , agnoscit. Lux gratlie ad higam ,

'qui in tenebris omnes gratloe et virtulis fura- mali et bonl persecutioncm inducit. Ui au-

(i^ D. TJern. Serm. jS. in Gant. —

(2) D. 13ern. Scrm. (1) Ps.-»!. lO. —
D. Basil. in cap. iS.Tsa.— (r>) Jrr.
(u)

4i.in Cant. —
{!>) Clirysolog. Serm. 52.
—
(^4) I" cap- »S- (4)Tert.L. dc An. 9.— [^) a:cnm. m Calrn.
— —.1.
10. Isa. —
(5) la cap. Ps. 48.
—
(G) D. August. Tiact. Tim.j.
->..
(7)
—
Tcrt. L. aJ Marl. o.-^Sj Url.L.o. ad
25. in Joaa. Marc. i3.
 ,:

264 Pr.GCVTO:\. — GONCIO V.

tem ccrli ninhUus, nnnc snh dii^o splendldns, dls? » (i) Quod corporl gula , hoc et animos.
nitnc sub nubilo sordidus (i) apparet; sic 7. Panniculi seu nubeculae obumbratio , ea
ires luces fulo^ent in justis , in peccato-
illte quippe dum itinascitur oculo, pupillam obte-
ribus vero obnubilantur. Lux rationis obum- git et obcaecat , et boc fit per luxuriam Quare .

bratur passionibus, cupiditas rationi terro- Augustinus sic de seipso fatur « Ascende- r

rcm induxit (2', neque divinas perfectiones bant nubecuUe de limosa concupiscentia car-
m mundo splendescentes considerat : £"«^^/72 nis , et offuscabant cor meum ut non dis- ,

cali^iine (3) fidei lux obnubilatur neque ad cerneretur sinceritas dilectionis a caligine
:

reli"ionis mysteria altendit. Nescit oculus libidinis. »

quod agnoscit. (4) Lux graiioe exslinguitur et Quia vero Dilectus Discipulus omnia quoe
peccator caeculit non secus ac homo effossis sunt in mundo , reducit ad concupiscentiam
luminibus orhatus. (5) carnis , concupiscentiam oculorum et su-
Secundum medicos quatuor (6) sunt quae perbiam vitae peccator potissimum ab ava-
:

corporis offendunt oculos , et visum impe- ritia, luxuria et superbia. Ji>arusccecus est,
diunt nimirum ventus, fumus,pulvis et ignis.
: Amor nnmque pecuniarum in pupillam men^
Abiisdeni ctiam oculis mentis patiuntur cali- tis ,
quasi quidam malignus humor influxit^
ginem aut ccecitatem.Ventus seu fumus vani- densamque jam nehulam prorsus operatus
talem sigiiificat, pulvis avaritiam denotat , est. (2) Uti noxius humor, aut nebula soli
ignis hbidinem demonstrat. Fumus vanitatis adversa lumen corporis impedit, iia avari-
,

superbos obscurat ; pulvis avariti?e munda- lia menti insidens tanquain noxius liumor,
nuruni cor obnubilat; ignis luxuriae impudi- coelestium et divinorum eripitkunen. Cceca
cos excfccat. Quod non ignorantes Gentiles est omjiis lihido y et quod est ante se non vi^
sic fanlur apud Clemenlem Alexandrinum : det. (3) Non peccati deformitatem , non ve-
Plutus cum aliquos ptus aliis videntes acce- neris infamiam et turpitudinem, non Dei
perit cwcos facit. Hinc a poetis pra^dicatur iram et animadversionem , non gehenucne
ab ortu ccecus. (7) Plutus, divitiarum Deus , ignem intolerabilem Quando ab impudica :

caecus est et avaros caecat non secus ac libidine capta fuerit anima, sicut nubes et
:

Jupiter superbos et Venus hbidinosos. Ve- caligo^ corporis oculos ita cum illa eripuC' ,

rum Gentilibus praetermissis, Patres Ecclesiae rit mentem , perspiciendi facultatem , nihil
unanimi consensu caecitatis mentis originem sinit videre ulterius : non prcecipitium , non
a vitiis et peccatis oriundam demonstrant. timorem , noTi gehennam. (4) Superbia tan-
Si/pcrhia, malitia, ohtrectatio , imndia, qua? dem excaecat ambientes tum quia ambitio- ,

sunt opera tenehrosa^Iumen mentis obccecant. sus etiam vitiis et criminibus captat honores:
(8) Emisseno annuens D. Thomas, de caeci- tum quia miserabilem servit servitutem qui ,

tate mentis per analogiam ad caecitatem cor- natus est ut esset in Ubertate filiorum Dei
poris philosopliatur ut autem septem visum tum quia animum solhcitudine, corpus labore
:

corporalem impediunt, sic et animam sep- cruciat: tum quia vanam secuh sectatur pom-
tem excaecant i. Est faciei inflatio , et tu- pam. Cceca ambitio magis imis quam summis
:

mor,haec est superbia. « Nihil inflatafacies ne delectari (^^) , vanos veris praeferre honori-
videre non sinit. » (9)2. Aeris obtenebratio , bus ; mundi auram , immortaU coeh gloriae
et haec est invidia; ila excsecavit Judaeos; ita praeponere, summa et divina neghgere, post
Saulem qui non rectis oculis aspiciebat Da- terrena et secularia tantummodo inhiare. Ut
vid ; 3. Oculorum conturbatio corporeus nobis sensus aut humore interiori ^
, haec est ira :

" Gonlurbatus est in ira oculus meus. » aut exterioris injectione pul^>eris impeditur
(10)
Pulveris superjcctio, hoec est avaritia « De- sic et intuitus spiritualis
: interius cpiidem ,

fluxi ad temporalia, et obscuratus sum. » (i i) propria carnis illecebra, interdum curiositate

5. Oculorum clausio: hoecest acedia,quaemen- seculari et ambitione turbatur (6) .

lis oculum claudit, ne spiritualia bona vi- Ad visum corporeum tria necessario con-
deat. 6. Sanguiuis et humorum circa oculos currunt i.Lumen, rem visibilem osten- :

nnikiplicatio : haec est

,
dens oculis ; 2. Species objecti visibilis in
gula. « Cuive cui
suffusio oculorum ? Nonne his qui commo- oculo recepta ; 3. Attentio et applicatio po-
rantur iu viiKj, et student calicibus epotan- tentiae ad ol)jectum seu rem visibilem si :

unum ex illis tribus deficit, oculus non vi-

(1) Tert.L.dePall. 3. — ^) Thoodor. q. ?.5. in L. i. det , lumen neccssarium est. Aliter ratioci-
Ik(;. — Mb. de Pudic. 8.
(5) Tcrt. —
(4) Tert. Lib. 2.
ad .\at. I. —
Tert. L. d..- Trin. 29.
{',] {G) Arnold. 2. — Prov. 2. -
(2) D. Chryst. Ilom. 21. in
Mattb. —
-- Villan. in Lib. SchoLSalern. —
(7) Lib.4. Slron. — (,)
D. Ambr. L. de Abraham. c. 6.
{?,) (4) D. Chiysol. —
(5 Eiiseb. F.nril. liom 2. de >'at. Dom. (c,) L. 1. Reg.
Hom. 11. in i. Cor. —
(5) D. Bern. Epist. 78.
(C) D.
«8. -(10) Psal.3o. (1 1) D. August. - Bern. Serm. ad Clcricos. c. 25.
 PECCATOK. — CONCIO V. 265
nanelum de lutnine solis. Ca-
est cle calore ac nem et fidem ab hujusmodi consideraiione
lorem sentiunt etiam ipsi oaeci neque ad , avocat , mentemque ad omnia quae illam im-
illius influxum recipiendum necessarius est
, pedire possunt applicat. Propterea nwgis
corporeus visus ad solis autem lumen re-
: magisque homo tcnehratur : duni sectalur
quiritur, non enim illustrat caecos aut eos , libentius (i) cogitationes qua^ menlem a cce-
qui opacum aliquid interponunt. Corpus et- lestium et divinorum consideratione remo-
tenim, « terra vel nube, vel luna interposita^ vent. Una veritas chrisiiana serio et cum
inter aspicientem et solem , non contingit reflexione meditata , sufficeret ad ingene-
aspicientem ad solem videre nisi interposi- randum odium vitii et virtutis amorem.
tum. » (i) 2. Requiritur ut species objecti Peccator autem
,
ccecus
nulla- est quia
visibilis recipiatur in oculo quia cum ad sui
;
tenus recogitatcorde. Nam , ut subjungit
visionem concurrat simul cumoculo tanquam D. Augustinus, « ex quo incipit non posse
causa parlialis visus, id debet exsequi per sui videre quod summe est ; et mak-m pulare
specieminoculoreceptam ; 3. Applicatio seu quidquid fallit improvidum aut illicit in- ,

attenlio potentioe ad objectum requiritur , clignum, aut captum excruciat , cum ea pro
quia illud non videt nisi de facto ad illius merito patiatur aversionis suie. » Et quem-
,

visum fuerit attenta seu occupata. Peccalor admodumcaecus sibi soli absque ullo ductore
autem caecus est, quia his tribus ad visum relictus , rectum iter tenere nequit sed post ,

mentis requisilis destitutus est i. Lux gra- mullos casus , tandem in prcecipitia labitur ;
:

tiae ei deest ; nam ne ab illa illuminetur, in- eodem modo excyecali peccato periculose
terponit vel nubem superbiae , vel pulverem cadunt, et ut valicinatus est Pvegius Prophe-
avariliae, vel ignem luxuriae juxta istudDa- ta
: fiant viae illorum tenebrae et lubricum.
,

vidicum: Supercedit ignis , et non viderunt Horrenda nox .Tenehras solum quis non hor-
so\em/\p)Quemsolem? nonistumquemtecum reat ? luhricum solum quis non caveat ? in
vident et pecora et muscce. Est et alius sol tenebris , et lubrico ^ qua is ? ubi pedem fi'
de quo diciiur ^ sicut illi : Et sol non ortus gis ? sunt ista mala ^ maJce poence hominum.
est nobis. Quare^ nisi quia supercecidit ignis Tenebrce est ignorantia. Lubricum est luxu-
et non viderunt solem ? (3 )Ut autem philo- ria (2), vel quodvis aliud vilium. Lubricum
sophatur supra laudatus Parisiensis Antistes: etiam de die est periculosum, et per illud
« Sicut caecus est corpore qui solem istum incedentes etiam oculati persaepe labuntur.
corporeum atque visibilem videre non po- At lubricum est multo de nocte periculosius,
test sic caecus est corde, qui solem intelli- et caeci per illud gradientes , infallibiliter
,

gibilem corde videre non praevalet. » 2. Spe- cadunt peccatorum via sunt tenebrae et lu-
:

cies christianarum veritatum non recipit , bricum et tum ob tenebras, tum ob lubri-
,

nimirum ultimi judicii, cruciatuum inferni , cum cadunt. Ut quis securus et tutus a ca-
incomprehensibilis beatitudinis coeli , horro- dendi periculo incedat per lubricum, probe
rislelhalis peccati aliorumque credendorum. sit oculatus et perspicax necesse est. Quod
Qiise jam quodammodo habemus per fidem denotatum vult Magnus Gregorius per mys-
spiritu imaginante reprcesentata (4) ; horum lica Ezechielis animalia, quorum totum cor-
enim species a mente sua rejicit, et ut fatur pus in circuitu erat plenuni oculis. Corpora
D. Chrysostomus , ad umbras (5) tempora- animalium idcirco plena oculis describuntur,
lium se convertit , et velut alter Ixion pro quia Sanctorum actio ab omni parte c'rcum- ^

Junone inanissimam nubem amplectitur. spectaest,bo?iadesiderabiliterproi>idcnSymala

Unde ad propositum D. Augustinus « Vae solerter cai^ens. (3) Ligenti profecto opus est
:

qui se avertunt a lumine tuo , et obscuritati providentia et circumspectione, ad provi-

tuae dulciter inhserent, tanquam enim dor-
sum ad te ponentes , in carnali opere velut
in umbra defiguntur. Sed umbra dum ama-
tur, languidiorem facit oculum animi , et
invalidiorem ad perferendum conspectum
denda bona et pra3cavenda mala , inter tanla
pericula, totlubrica, tot cadendi discrimina.
Nullus olim ad sacrificandum Dco assunie-
batur , nisi esset perspicax et oculatus:
« Nec accedet ad ministerium ejus, si ca^cus

tuum. » 3. Attentione desiituitur , neque fuerit. »

{4) Ca'cus est qui supcrncc contcni'
consideratione et reflexione ulitur , ut per- plationis lumen ignoraty qui prwscntis vitce
spiciat virtutis decorem, peccati horrorem ; tenebris pressus , dum veram lucem ncqua-
coeli gaudium , inferni supplicium. Tum doc- quam di/igendo conspicit ; quo grcssus
opcris

monis astutia, tum peccatoris malitia, ralio- porrigat ncscit. (5) Quatuor suut habilus
y

(i) Tract. de Fide cl mor. i.

Cuill. Par. h) r.sal.— (i) D. Auf^iist. in Ps. \\/[. — h) D. A.igii^t. in Ps. 3\.

57. _ D. August. in Psal. 5;.

(5)
—
(4) Tcrt. Lib. dc
— {^) Honi. 5. in Eiccli. — Ltvit.
(4) ai. {:>) D.Cteg.
Spect. 3o. —(5) la Ps. i44. L. i. Pastor. ii.
^7
 :

^Ce PECCATOR. — CONCIO V,

intellectuales ,
qul vlrtiitis Iter ostendunt, nd iUuniiiiationeni agnitionis succ^in perso/ia
el iinuslilije semila tlirigunt : scilicet intel- Christi (i), nobisque largitus est fidei et
lectus, sapientia , scicntia, prudentia seu gratiae lucem , ut abjicientes opera tenebra-
consilium. Intellectus verum a folso discer- rum , sicut in die honeste ambulemus.
nit snpienlia ad res divinas mentis cogni-
• Multiplici ratione utuntur Paulus, Doctor
tionem eri'nt ; scientia , juxta intellectus Gentium, Joannes, Evangellstarum decus,
et

lumen et sapientiae altitudinem, sua prin- ut ostendant peccata esse tenebras. Audiatur
cipla fulcit; prndentia futura prospicit, a Paulus Christianos alloquens Eratis ali- :

ma!o quod in , infernum ducit

ad removet : qnando tenehrce^ nunc autemlux in Doniino,
bonum quod est medium consequend-,1! bea- utfdii lucis anibulate. (2) Utitur metonymlii,
titudinis allicit. Quibus merito privantur vocans tenebras, homines tenebricosos,uon
peccalores juxta istud Tobi , aujeretur ah
,
sohim infideUtate In Deum, sed etiam igno-
inipiis lux tua[y) et inteUectu , sapientia et rantia rerum agendarum. Peccatum enim
consilio orbati caecutiunt et misere labun- ratloms excoecat judicium, orlturque vel ex
tur. Aliquando prius oculus intellectus ob^ errore, vel ex imprudeutia, inconsideratione
tunditur^ ut cccca rnens , quo ducitur^ jies- et inadvertentla aUqua intcllectus et rationis,
ciatr{i) Homines hmilnlbus , quid prseserlim voluntatis mahtia, obtenel^ralae.
orbati
ngant nesclunt qui etiam de nocte iu peri- Quod quanto magls committitur menlis au-
: ,

cuk)sis amhulant locis, faclle prgecipitantur , get coecltatem offuscatque rectum pruden- ,

frangunt collum, et viti^ jacturam faclunt. tios et conscientiae dlctamen ; anlmo ingene-
Peccatores anibulahunt ut cc^ci , quia Domi- rans prochvitatem ad idem iterandum pecca-
710 peccaverunt (3); iter quo eundum est ad tum. Peccata dicuntur tenebrae seu opera

coelum non videntes, ad hd^rlca et praeclpi- tenebrarum , praesertim « duabus de causis*

,

tia quibus labltur in infernum non attenden- Prlmo , quia fiunt in tenebris , scllicet cor-

tes ; quid ex eorum caecitate exspectandum dis , et a nescientibus omnino quid faclunt.
est, nlsl lapsus , peccatum, miserla, infeli- Quod apparet ex ipsa deformitate operum.
cilas , damnailo? Si ajustitia et pietate quis Nemo enim videns in corde, opera demen-
dejicit , suo in prcpceps fertur arbitrio, sua tiae et furlositatis faceret. Propter hoc dicit
concupiscentia trahitur sua persuasione de- Domlnus ^ Vide quid feceris. Quasi diceret :

cipitur, niJiil ibi Pater^ nihil Fiiius , nihil Cum hoc faciebas, hoc utique non videbas,
Spiritus Sanctus. (4) non enim tam perverse operari potest , qui
In prlmitiva Ecclesia Juda3J seu Gentiles videt. Secundo dicunlur opera tenebrarum,
ad (hrisilanam accedenles rehgionem, con- quonlam obtenebrant facientes , vel opera
versl ad occasum, susclpiebanl baptismum , tenebrarum,id est, eorum qui tenebrae sunt;
al)renuntlantes principi tenebrarum et pec- juxta id quod dlcit Apostolus Fuistis ali- :

cato quod in animam invehlt obscurae noc- quando tenebrae , nunc aulem lux in Domi-
,

tis caliginem deinde post abjuratam omnem no. » (3) Virtutes et bona opera dicuntur
:

Satnnre mundique paraturam , ohscurumque lux, tum quia orluntur a Deo , qui est prima
sceleris antrum ubi divinae hicis nihll afful- increata lux
, fons et principlum creatae lu- ,

get, induebant ^;^//?/?^^'///^ vitreo splendore c\Sj gratiani pollicitus per Spiritum Sanc- ,

fulgentia f5) ; ut qui post tenebras in adml- tum illuminaturus. (4) Tum quia manant a
rabile venissent himen, jnxta istud Principis luce, id est, a dictamine rationis, prudenliae
Apostolorum De tenebris vocavit nos ad et fidei ; tum quia lucem amant, id est, Dei
:

ndmirahile lumen suuni (6) ; scilicet de tene- hominumque conspectiim Bonuni veruni et :

))ris ignorantiae et infidelitatis, de tenebris plenum non amat tenebras , gaudet videri, et
erebi et daemonis; de tenebris peccati et Ini- in ipsas denotationes exsultat. (5) Tum quia
quliatls Regioneni ccecis ignorantice tenehris alios illumlnant, et hice sa«cti exempli co-
:

infusnm perfundit (7) : ram ahis splendent. Hcec sunt quce noslumi-
lucis sucr splendore
uti in nmndi molitione de
tenebris formavit naria mundo faciunt, hona scilicet nostra,
lucem, ita in baptismate de infidelibus fideles (6) Inde Christianos hortatur Apostolus ut
cfticlt, et ignorantioe lenebras, in veritatis ambulent, non in tenebris, sed in luce, quia
lucem convertit. Quo alludit Apostolus , non tenebrarimi, sed filli sunt lucls : Nam et
aiens Quoniam Dcus qui dixit ex tenehris lucere in mundo Christianos oportet, ut filios
:

hiccm lucescere , reluxit in cordihus nostris lucis diaboli multum debent

(7), qui a filiis

(1) Cap. oS. (:.) —

D. Crrg. L. 17. Mor. c. i^S. (i^) ~ (,) Tert. L. 5. adv. Marc. n. — (2) Ephes. 5. — (3)
Saphron. i. —
(i) l>. Aiig. Hcsp. ad Art. sibi falso impos. Guillel. Par. Trart. flc Viliis. et pccc. cap. 11. Ilcrni. 2.
— (5) U. Dionjs. de Eccl. c. 2. (G) 1. Pct. 2. - — (7)
_ (4) Tert. Lib. dePoen. 2. — (5)Tcrt. L 2. dc Cii!t.
Chrysol. Serin. 17. Fem. i3. — (C) Tert. ibid.— (7) Tert. L.adv. Prax.iS.
 ,

PECCATOR. — CONCIO V. 267

esse Jiversl ; nam qitcs societas luci ad tene- lum diaboli , tenebrse. Si sumus In lenebris,
bras P {i) partes diaboli sequimur , non Dei. Joannes
Neque Joannes,dilectusDominidiscipulus, enim Evangelista 7«/?2e/i /?r^6//^erai Deum
minori energia a tenebrisremovere Ghristia- et tenebras non esse in illo, ct mentiri nos si
nos et ad lumen stimulare nititur: tum quia dicanius nos communioneni habere cum illo
^

tenebroi transiernnt , et verum lunien jam autem su-

et in tenehris ambuiamus. (i) Si
lucet. (2) Transierunt tenebrie Gentilitalis et mus in lumine, stamus a partibus Dei unde ;

idololatriae, et nunc lucet verum lumen fidel subjungit ex Joanne Tertullianus Si in Iw :

et veritatis tum quia Deus lux est et tene- mine incedamus communionem cum eo ha^
: ,
^

hrce in eo non sunt ullce (3) homo autem bebimus. CommunionemcumDeononhabent

:

suum debetimitari protolypum, et Ghristia- imph blasphemi maledici gulosi impu- , , ,

,

nus sua3 rehgionis principium et objectum: dici superbi avari. As^aritice ccecitas er-
, , , ^

tum quia ^wi diligit fratrem suum in lumine rorem religionis inducit. (2) Idem dicendum
est ; qui autem odit fratrem suum /// tene- est de ahis
, peccaloribus et scelerosis qui ,

bris ambulat et nescit quo eat : quia tenebrce vero Deo rehcio falsos deos colunt. * ,

obcceca{>erunt oculos ejus.{J\)Q}x\ iXiW^M h^^ Sapientis intellectus veiit quidam pie- ^

trem suum in lumine est, quia Deum amat, tatis arbiter. (3) Peccatoris inens non de sa-
totamque ejus legem observat. Ei^angelium pientia et pletate commendatur sed de stul- ,

Christi hoc prmcepto adimpletur (5) qui titia et impietate damnatur quia non Tjidet
:
,

autem fratrem odit, Deum non amat ejus- quce Dii^initatis sunt. (4) Nec mirum quia
,
,

que legem non observal, quae in fraternae in nocte et in tenebris versatur. Quemadmo-
dilectionis praecepto continetur. Merito ita- dum enim in nocte agricolae a labore desis-
que totam Creatoris disciplinam prcecepto tunt mercatores a commerclo et omnis , ,

principali ejus prcecepto conclusit Diliges conversatio et societas finem accipit , ila
:

proximum tanquam te. (6) peccator in nocte criminis , nuhi rehgionis

Ghristiani ut sese vindicarent a calumniis vacat officio ; neque Deum pietate reco-
quibus eos iusequebantur Gentiles tanquam gnoscit ; non agnoscit , neque divinam ma-
imperatorls osores et inimicos , sic fantur jestatem , ad adorationem ; neque sanctita-
apud TerluUianum : Sic et circa majestatem tem, ad. imitatlonem ; neque magnitudinem ,
imperatoris infamamur : tamen nunquam ad existimationem ; neque bonitatem , ad
Albiniani , nec Nigriani , ini^eniri potue- dilectionem ; neque hberahlatem, ad gratia-
runt Christiani. (7) Alludunt ad Giaudium rum actionem. Nunquid cognosceniur in tC'
Ahjinum , qui in GaUia rebeUavit adversus nebris niirabilia iuaP (5) Deus est justus ,
Severum imperatorem. Pescennius quoque et peccator csecatus ejus justitiam et severi-
Niger sub imperio ejusdem Severi a Sjriae tatem non timet Deus est supremus Domi- :

legionibus imperator est appeUatus inde nus, et caecatus peccalor absque uUo freno
:

Albinlani et Nigriani nominati , qui eis ad- ejus mandata transgreditur. Deus est suni-
haerebant. Post Guelphosetiamet GebeUinos mum
niagnum , et ab excaecato peccatore
subortaesuntin Itahaduae factiones ^/^o/'«//2 pro nihilo habetur. Deus immensus , et est
et Nigrorum. (8) Duas adhuc factiones his excaecatus peccator praesentlam ejus non ve-
slmiles videmus in mundo. Una fihorum lu- retur Deus est infinite sapiens, abscondita
;

cis ,
qui alba innocentioe veste insignitl, sub quceque conspiciens; et peccator tanta hber-
virtulis et pietatis vexIUo decuriati belhge- tate dehnquit ac si Deus esset caecus , neque
rant ; aUera fihorum noctis, qui sceleris et ejus crimina intueretur; Deus est omnipo-
vitli tuentur partes : iUi Dei custodientes tens, et peccator adeo insolenter eum nggre-
dlsclpllnam in luce ambulant Justorum se- ditur ac si ejus temeritati reslstere non va-
:

niita quasi lux splendescens procedit. (9) leret. Et non potest aspicere in
sicut ccecus
istl a Deo defecerunt, ejus disciplinam non splendorem luminis^ sic non potcst inteUigcic
receperunt \^io), et in tenebrlsambulantes,fihi homo malignus mysteria Deitatis. (6) pec- A
sunt, non Dei , sed diaboh illi deferunt : calis excajcatus , non intelhglt neijue coeli
arma lucis ; isti vero sapientes sunt ut ja- gaudia , neque inferni supplicia ,
netjue alia
ciant mala^ bene autem facere nesciunt. Vi- christlana^ rehglonis mysteria in nocte ver- :

deamus, Fratres, cujus vexIUum deferamus , sans intellectus voluntatem ilhnninare ne-
Dei aut diaboli. VexIUum Dei est lux ; vexil- quit, quapropter, ut subjungit D. Chrysoslo-

(i) Cor. 6.
a. —
(a)i.Joan. a. -CS) Ibid.— ;4)Joan. (i) Tcrt. Lib.de Pud. 19. — (a)D. Ambr. Scim. 5.j.

4. - (5) Tcrt. L. 5. adv. Marc. i4.-(6) Tert. ih.

- -(5) D. Ambr. L. 2. OlOc. c. 8. - (4) D. An.i>r. Scrn..
Tert. L. ad Scapul. 2. —
(8) Clond. L. 9,
(7)
—
(cj^Prov. 2. 19. — (5) Psal. 87. — ((3) D. Clirysost. Uumil. .j. m
— (10) Jerein. a. Mallb.
 26S PECCATOR. — CONCIO V.
iiius,non potest sentire qucc hicls sunt, tene- nls obsequium oculata ad intuendam exter- ;

brosn voluntns secl obdurata est

,
insensi- nam pomi pulchritudinem. Evae similes pec-
,

bilis esl diviiiae gratia? motionibus. Ita ob- catores vident et non vident. iVon vident quae
duratur ut ejus durities non molliatur solis Dei sunt ; vldent quce cupiditatis sunt [i),
jusliticO radiis, neque frigus calefiat caloris eaque multiplicant et incrementant multi-
, :

ardoribus et quialingua est mentis et cordis plicant : lippientibus, etiam singularis lucer-
:

interpres inipii in tenebris conlicescent (i), na nunierosa est. (2) Incrementant : irnperfec-
et criminosam ducunt vitam, absque divinis tis oculis grandescunt formce, turbantur spe-
benediclionibus, gratiarum actionibus , pie- cies, res faUuntur ipsce : quia non jam visio-
latis sermouibus , virtutis operibus ; ad poe- nemcapiunt, sedadhuc umbram sustinent vi-
nitentiam non accedunt ; sacram synaxim .y/o/z/^. (3) Tertul. ut demonstret quantum cae-
iiou recipiunt; tempus in criminibus impen- culiant peccatores ad res divinas, et quanlum
dunt et, ut obplorat D. Augustinus, potest sint ad temporalia perspicaces,illos utbestias
:

nnima infidclls usque ad tantas tenebras per- lucifugas considerat, vel solis tenebris hnbent
venire ut dicai stnltus in corde suo : Non est oculos^ talpas , vesperugines noctuns. (4) An
Deus (2); et cum ad summam
non talpa avarus terrae semiper innixus? An
illam devene-
riut impietatem tenebrosi peccatores, cunc- non noctua impudicus in tenebris venereas ,

lis mancipantur sceleribus, et ai;sque reli- captans voUjptates ? Annon vesperugo am-

gione viventes et morientes, de peccati noc- bitiosus post honores semper inhians, et ,

le ad inferni noctem transeunt ita e tene- ad solis aspectum vertiginans; luminis punc-
:

brls som/iiorurn excipient eos tenebrce tor- ta vertiginant. (5) Et tandem ut vesperiilio
,

mentorum. (3) Quomodo D. Augustinus sohs lumine excaecatur , aut igne consu-
expcndit istud Davidicum In infernoautem mitur. :

quis confitebitur l\h\l infernum clijcit animce Sed ccecitatis duce species facile concur-
caxitatem (4), nonsolum quia animaj coecitas runt : ut qui non vident quce sunt et videre ,

ducit in infernum, sed adliuc quia peccator videantur quce non sunt. (6) Hae duoe caeci-
exca^catus proepropere reproborum aemulatur tatis species in uno peccatore reperiuntur;
maliliam , qui Deum in inferno non confi- qui videre videtur qune non sunt nimirum :

teiitur, sed blasphemant :et quod est prorsus terrena quae vere non sunt , hcet peccatori ,

siupendum, in tanta ccecitate sese peccator tanquiim bonum subsistens appareant. Cujus
,

Ctccum et tenebrosum non agnoscit. ignorantiam et coecitatem redarguit Aposto-

3. I ngcfiin tenehrarum (5)habentes crimi- lusaiens Pneterit figura hujus mundi. » (7) :

nosi iu iis quiie religionem

,
pietatem et bo- Mundi vero ideodixitfiguram^quiaejusbona
num spectant, coeci sunt in iis vero , quae solo terminantur aspectu, et apparentia sunt^
:

sunt seculi , oculatissimi sunt. Quod in ava- ^t nullo fundamento subsistunt. (8) Verum
ris agnoscit D, Ambrosius Cceca est awari- etsi temporalia vere non sint , neque fun-
:

tin ; sed diversis frnudum oculata ingeniis, damento subsistant,obcaecati tamen peccato-

(6) Avari ad res divinas stohdi , ad decipien- res quae non sunt videre videntur ; suntqui-
dum acutissimi sunt. Idem dicendum est de d^ni in luce solis , sed in tenebris cordis :
gulosis, hbidinosis superbis ahisque pecca- flii noctis , et fdii tenebrnrum.
, (9) Altera
loribus, qui simul sunt coeci et oculati coeci adhuc caecitate mulctati , divina et coelestia:

in virtutis operibus
, oculati in patrandis quae vere sunt non vident. Galfridius versans
sceleiibus. Protoparentes simul caecos et vi- istud Joannis « In judicium ego in hunc :

dentes D. Paulinus {j) ex sacra Scriptura mundum veni , ut qui non vident videant,
comprobat. « Yidisse piimos humani generis et qui vident caeci fiant » (10), hoc in justis
pareuies, et non vidisse Scriptura declarat. et peccatoribus adimpletum asseverat. Ete-
Vidit mulier arborem quod bonaad mandu- nim justi « non vident , ut videant qui in-
,

candum, et grata erat ocuUs ad videndum. visibilium amore devincti, nunquam ad re-
vidit, ergo hahebat oculos et quod deinde rum visibilium speciem , affectum suoe con-
:

subtexit Cum manducassent aperti suut siderationis inchnant ut tanto perinde spi-
:
, :

oculi f'(jrum (8) \Ergocccci fuerunt. Certe

est ritualium desideriorum efficiantur compotes,
quiddam coicum in nobis etiam videniibus. » quanto se studiosius servant , corpore clari-
Erat Eva simul cceca et oculata ccca, in tatis expertes. » O bene vident et coeci sunt,
:

corde , oculala in corpore caeca ad consi- qui quanto ad coelestia bona perspicaciores
:

derandum Dei mandatum , et suae su])jectio- -

56. L. i. adv. Marc. (,) d. Ambr. Serm. (a) Tert.
,,...„ — Clirysol. Serm. 181. — Tert. L. de An. 3a. 2. (3)
— Tert. Apol. 9. —
(/j)
^" ^'- ^7- —
,
D. AufTnsl. _
,

in V
'• '*," Lib. de Pall.
- J;^^/In Ps - Trrt. L. ad^at. i6. —(7) Tert.
/!^' ^'^ (^) (5) 3. (6)
i.Gor. 7. —
•

Tbeopbyl. —
ts. 4>>. 6.
^4; (.5) i. D. Aug.in Psal.
Scrm.59. -
(8) (9)
Scrm. 59.-
{'^j Epi.t. - Gen. 3. 62. -- (.0) Apud. Tilman. in cap. Joan.
(7) 8. (8) 9.
 ,
:

PECGATOR. -- CO^XIO V. -269

sunt, feanto ad terrena et mundialia caecisuiit: reslclenlenn lepidam scrlblt bistoriam. Har^
peccatores econtra vident y et cceci fiunt ^ pasteni uxoris mecefatuat7iscishcerediiarium
qui dum uisibilia sola respiciunt, ad invisi^ onus in domo remansisse : hcec fatua subito
bilia bona contemplationis oculuni non attol- desiit videre. Incredibilem tibi narro rem ,
lunt ; tanto magis ad coelestia csecutientes , sed veram, Nescit se esse ccecam. (i) Nibil
quanto ad terrena oculatiores. videns omnia se videre proclamat , et peeda-
Hujus non bonae caecitatis exemplum ba- gogum manum porrlgenti injiiriose propul-
bemusin Balaam (i) propbeta properans ad sat, tanquam quoe ad incedendum ejus ope
:

Balac, Moabitarum regem, qul ad maledicen- "^^" indigeal , proinde pcedagogum suum ro-
dum eum
vocaverat, obviat ei Ange-
Israel ^^^ ^^i ifiigret. Ceocls duntaxat necessarii

lus, strictoque gladio , ne ultra progrediatur sunt ductores; at ego non sum caeca, qua-
probibet. Balaam Angelum minitantem non propter recede a me , neque mibi tanquam
videns , asinam cui insidebat percutit , et ad caecae manum porrigas et misera nunc caput
:

pergendumitercompelHt at asina, bomine, : i»"ro allidit ; nam scamno impingit, nunc

imo et propbeta oculatior, Angelum gladium V^^ scalas cadit et cum omnes ca3cam esse ,
:

evaginatum vibrantem videns , semel ite- et nihil videresuaderevolumus, proinde sibi

,

rum unde procedit

et tertio retrocedit : at necessarium esse picdagogum, ipsa nos ridet,
quod asina, rationisinops, obstanlem videat ^^ fatuos judicat asseverans se caecam non

Angelum, bomo vero, rationis compos, et ^sse , sed domum tenebrosam esse y nos ex

Propbeta, divinis assuelus visionibus, Ange- industrla feneslras omnes etportas obserasse,

lum non conspiciat, nec latens ibi myste- ^^ omnem lucis impedlvisse aditum rogat- :

rium deprebendat, nisi ex cordis coecitate q^^e ut aperianlur fenestroe , quibus apertis,
^^'ce gaudebit , optime videbit , neque pae-
qua ob peccatum mulctabatur ? En verum
specimen peccatoris in via criminum prope- dagogi auxlHo indigebit. Inde sapienter con-
rantis. Angelus occurrit cura gladio ratio- ^^^^'^^ MoraUsPbilosopbus; Hoc quodin illa
ei

nis, fidei, et eum terrere nititur gebennae ridemus, omnibus nobis accidere liqueat tibi.
suppbciis , imminatur Dei indignationem Nonne boc aevo sunt quam plurimi similes
et infernitormenta, ni retrocedat ; attamen ^^^'^ fatu^e? Caeci sunt, et tamen caecos se esse
tanta csecitate est percussus, ut nullius mi- «esciunt , sed videntes et bene oculatos
sese

nis , nullo terrore, nullo salutis damno a existimant. Nemo se auarum esse intelligit,

suisdimoveatur criminibus. parcos

nemo cupidum. Avari sunt, et se

MuUum peccatores excc^cati a Regio Vate ^iedunt ; ambltiosi sunt, et se bumiles jac-

discriminantur : qui in peccatum lapsus, titant ; iracundi sunt et se moderatos proe- ,

suamagnovitcsecitatem. « Afflictus et bumi- ^ieant. Nonne lepidissima est iUa caecilas ?

batus sum nimis : cor meum conturbatum ^»"*^ periculosissima fatuitas ?
Qmd nos de-
est in me. » (2) Et si ab eo inquiramus ^ipimus? Non est
extrinsecum malum nos-
quare spiritus ejus affllgltur et cor contur- '''"'^^ '^'^''^ '^^-^ ^"^^ ''^ visceribus
ipsis se- •

batur , respondebit Lumen oculorum meo- ^^t; eo minus sanabde quo magis
:
ignoratur,

rum, scilicet mentalium non est mecum (3): ^^ ''^^^ difficulter ad sanitatenipervenienius,
,

mentislucemamisipeccando:^M/a/;^ccfl^«/« nos a;grotarenescimus.lS<^m , ut alior- W^

exccecat mentem hominis. (4) 2. Deum de- «"'i^ ^^cet Pbdosopbus
Morahs , initium
Peccatores non
precatur ut dissolvat tenebras quibus obvol- salutis est notitiapeccati. (2)
caecitatem qua laborant, neque
vitur, et denuo sua eum ^ratla illustret. agnoscunt

corpons demonstrat
sibique in illa oompla- Augustm. ex
c.-ccilate
tem suam diligunt ,

cent , idclrco ab illa sanari nec curant, nec C«/«

magnum malum hommes puten oculo-
'•«'" corporalium ciccUatem , qua lux ^isu
Jia
desiderant. Ut de semetipso
ipso testatur D. Au-
quantam ergo imuam patitur
gustlnus P^oluebar in teneb)
: 'tris fdius tene- retrahltur ;
peccatorum suorum eo
brarum : tenebras meas amai,bam,nuia lumen <?'"' secundis rebus
non cognoscebam ; ccecus eram
^m.etca^cilalem pcrducitur, utnonsit Deus in conspcctu cjus,
, et ccecitatem P^''^
tcmpore
amabam, et ad tenebras per tenebras ambu- ^^ conlamincntur viw cjus omni
^^^ ^'^"^ cogitationcs et consilia ejus
immunda
labam. (6)
Seneca ad amicum suum Lucihum Romic ^iJit (j) .

(1) Niim. 22. — (2) Ps. 7r/. - (S) Gloss. i.— (5^ Ilng. (i) Epist. 5i. - '» l'rist. 28. - .o) In r>al. <>

Card. — (5) Ps. 17. — (6) S?lilo4. c. 33.

 ,

2-,o PEGCATOR. — CONGIO V.

Tani trrniKle et pern*ciosuni malum cst tarcla nimis est in morle mall cognltlo. Icleni
scelerosameiuiscircitas, ut ad eam lugenclani illi accidit quod Diviti evangelico qui , vi-
Cliristus lacrvmas abunde fuderit. Accedens vens , pauperem et mendicantem Lazarum ,
namque Hierosolymam mox ut iliam intui- ,
et ad fores domus sua? jacentem , saepe sae-

tus est civltatem prorupit in fletus, At cur

,
pius pertransierat nec viderat post mor- :

aJeo amare laciymatur Domlnus ? Forsan tem vero elevans ocnlos suos cum esset in
(fuia Ilierusalem brevi tempore erat a Roma- tormentis^ vidit Jbraham a longe ^ et Laza^
nis obsidenda et expugnanda ? Forsan, quia 7'nm in sinu suo. (i) Christiane, nesimilepa-
fortlsslmi murl desiruendi ? Forsan, quia tiaris tormentum post morlem , dum vivis,

templum tauta Industrla et arte constructum, noli peccare ne tibi auferatur lux gratics, et
tantls laborlbus et sumptlbus fabricatum , si pro fragllltate naturoe, aut voluntatis pra-

lanlls divitlis locupletatum , agnosce caecitatem

tot pretiosis vitate, illam amisisti ,

vasis et supellectiUbus adornatum , tot rltl- luam et humiliter deprecare Christum ut

bus et ceremoniis divino cultui sacratum, ab te ad lucem revocet et menti luae visum
infidelibus erat profanandum et polluendum? restituat.
Forsan quia tanla multiludo ciylum infaus.
, jjj^ p^j^g^ ^^. jj u,,^ ,^,^.^^^, ^-^
t.e iUius virbis erat vel fame, yel gladio peri-
(^^pjures c^cos illuminavit, tum in corpore,
tura? Tot tanlasque misenas non lu^et tum in mente Chrislus, sed tres potissimum
Christus, sedobcladem multo majorem ia- Scriptura commemorat , nimirum ciecum na-
rrymatur scihcet cpiod habitatores Jerusa- tum, c^cumaBetsaida. Ca3cus natusaJoanne
,

lem scelerd)us exc.^cati suam non agnosce- refertur,dequo ImperfectustC^T«^/.;^^o«/,-«

rcutciT3cilalem? Forsan civitatis ilhus, aut regulam natura,
,sine oculis creatus erat. (Z)
crudehtatem quae lot prophetarum sangume ^^^^^^^ ^ Betsaida sedentem secus viam et
cruentataest, aut inicimtateni , qua eliam niendicantem proditLucas,(iui, ut ait D. Au-
tunc totinjusuiHS, rapims , frauddjus erat ^,,^^,,-,^^
^ ex aliqua magna felicitate dejec^
inlamala, aut cnminum universahtatem quae
^^^^ notissinia, ac famosissima^ miserice fuit
in cuuctis apparebat orchmbus? Nam magis- ^^. ,^^,^ ^^^^^,,^ ^.^.^^^^^ ^^,.^^,^^ ^^;^^,^ mendicus

tratus erant inKjui , judices avari , principes

sedehat. U) Quidam homines sunt famosis-
lyranni doctores peryersi , sacerdotes im-
,
31,^^^ ^^| ^j^ sapientlam, ut Salomon vel ob ;

p.i, poniifices superbi aut rabidum furo-

(^orporls fortitudinem , ut Samson ; vel ob
:

rem quo adversus ipsum unanimiter conspi- puiehritudinem , ut Absalon vel ob ambi-
;
raverant, etpostejus mortem lanquam ferae
tionem, ut Caesar vel ob triumphorum ho- ;

ferocissimoeinhiebant?aquatotmalasump. norem ut Pompeius vel ob divitlarum co-

, ;
serunt originem. Plangit eos qui nesciunt
;^„^ ^^ Croesus vel ob crudelitatem, ut ^ ;
67/,7;/«//-«/2i«r(i),quinonagnoscunttene- erat famosisslmus ob
Herodes ; at c^ecus
brassuas, quod ad terrena essent sagaces
Ccccliatem , mendlcitatem et miseriam. Per
ad divina stohdi quod oculos haberent ad ^^^^^^ ^ nativitate genus humanum denota-
videndum mundum , oculos non haberent ^^^^ ^.^,1^
^ Augustinus Genus humanum :

ad yidendum Deum; nam quid profuit oculis ^^^

-n^ ^^^,^^^ , j^^,^ ^,^^^^ ^^^^^^^ co/2^/^/7 in
-videre islum mente non videre illum ? vi^
,
.,,^^ ;^^,,^.,^^ peccatum. Adamus ,,
(5)
dens ciuitatemflevit superitlam , dicens : Si
oculatus tum in corpore , tum in mente a
cognovLssesettu! (2) Scelerose Christiane ,
|)^.^ formatus fuerat at dellnquendo Ilcet :

51 cognovisses et tu ciuam infehx sit menlis

,,,^,^ amlserii lumina corporis, perdidit tamen
tuajca5c:.tas, quam luget et lacrymatur Sa -
sapleniiam etperspicaclam mentis. 71/^//^^//.^
vaior! Illam ahcpiando cognosces sed tarde
tenehris atque ca^citate ohducta, atqueculnos
.:um habuer.s oculos deficientes (3)
transfusa est. (6) Per c^cum vero a Betsaida
.^

p.t, prox.mus,
seci ciu.n inorli cst
^^^^^ ^dumbranlur atlamen « quia Domi- :

tuncinc.p.tapenreoculos,suamqueagnoscit
nus illuminat c^cos. (8)« Currant ergo ad
caicitatem secl scro sapiu.it Ihryges, et
:

- ^ (0 f^"c- 'C- —W Tert. Lil). 5. .-.rlv. Marc. 17. — (')

,
(1)
, r^ r.
D. Grep^. Ilom.
—
MT
1 1. m Kvang.— (a) D. August.m Hom. Sa. in Mallh. — (4^ Cap. 18 — (5)Tracl. i4. i"
P«l. 96. (.^)T*.rt. 1..I). adv. JuJ. u. — (/4) Lib. 1. Joan. (6) Cyrill. Alex. L. 6. in Joan. .- (jjScvm. 1-6.
df ^aL An. 4.-- (5; rhilip. 2. ^ ^yj Ps, ^^5,
 PECCATOR. —
ayl CONCIO. V.
iUnmfnatorem (i) i. Quia cascos illuminare imaginem
: quod est peifccta Patris imago : ,

ad Christum spectat ; 2. Miris remediis cae- ut arute ex Pvegio Vate et Apostolo demons-
cos illuminat 3. Quasdam dispositiones a trat TertuUian. Signaiumest^ inquit, svpcr
;

caecis expostulat. nos lumen pevsonm tua^, Domine ; persona au^

I. Ad Christum spectat ilhiminare caecos. tem Dei, Christus Dominus ; unde Apostohts
Fenit enini Filius hominis sahumfacere quod ait Qui est imago Dei. ( i ) Imago autem Verbi:

periit. {-2) Homo per peccatum lumen mentis in homine, potissimum in intellectu sila est,
perdiderat idcirco ad illuminandam huma- quoe quamvis non fuerit per inobedientiam
:

nce mentis CcTecitatem humanatus est Dei Fi- primi hominis deleta fuit tamen obscurala ,

lius. Ccecitatem mentis solus removet illu- et per ignorantiam decolorata Quid igitur :

minator Deus. (3) Verum licet mentis illu- Deo conueniebat utjaceret, nisi ut exemplar
minatio ad tres personas divinas ex aequo imaginis renovaret^ ut per id denuo ipsum
pertineat, quia opera Trinitatis ad extra sunt homines cognoscere possent ? Id autem quo-
indivisa attamen speciahter ad Dei Filium modo confici poterit , nisi imago Sahatoris
,

pertinet, qui ad hunc finem convenienter supen^eniret P [1) Quodhac simiVnudine de-
humanam assumpsit naturam , ut multiplici clarat D. Aihanasius Eximius pictor regis :

rationecomprobatur.i.PoUicitatioab eeterno pinxit imaginem, quoe ita luto est defiguraia ,

Patre facta adimplenda erat. Ut autem ait ut pulchriores fere deleti sint colores. Pic-
TertuUianus , de illuminatione mundi , quis tor iUe yolens reparare defectus , in prolo-
Christo ait : Posui te in lucem Jiationum , typum nempe personam regis conjicit ocu-
sedeutium scilicet in tenehris et in umbra los et denuo peniciUum sumens imaginem ,

moriis (4) , nisi Pater seternus
mittens ad iUuminandos homines in tenebris
sedentes ? 2. Dei FiUus in hoc apparuit et
humanatus est ut dissolvat opera diaboU ,
totus mundus ccecus est : ideo venit Christus
Fihum suum restaurat , deperditos ei restituens colores.
In creatione hominis,divinum Verbum, tuin
exemphiris , tum picloris egit officium, nam
semetipsum conspiciens hominem ad sui
formavit imaginem haec autem, imagoapec-
,

illuminator, quia diabolus fuerat e.xc/Tcator, cato obscurata , decolorata et contaminata ,

omnes cacos nascifecit ^ qui primum homi- ab humanato Dei fiUo deperditam recuperat
V.
nem decepit. (5) CuiUbet Personae divinae pulchritudinem , quando incarnatus ^ et ho-
trlbuuntur effectus perfectionis quse iUi ap- jno factus , longam hominuju expositiojiem
propriatur : sic effectus potentiae et virtutis in se jccapitulauit , in cojnpendio jiobis salu-
tribuuntur Patri ; sic opera bonitatis et amo- tem pj-cestans , ut quod pcj-diderajnus in

ris tribuuntur Spiritui Sancto ; sic iUumina- Adam, id est , secujidiun ijjiagijiem et sijJii-
lio trihuitur Filio qui procedit a Patre , ut Dei hoc in Christo Jesu j-eci-
litudijieju esse ,

lumeji delujjiine acccjisum. (6) 4- Peccatum peremus. (3)

protoparentis pecuUariter Dei FiUum offen- Marcion Ghristo veram et nalam denegans
derat temere enim ambierat scientiam et
: carnem ex semine Davidis ortam errorcm ,

sapientiam: Verhum autem divinum proprio suum dupUci praesertim tueri nititur argu-
charactere est sapientia et scientia genita , mento , ex caeci deprecatione mutuato i. ;

seu , ut faturTertuU. sanuna sapiejitia. (7) Ipsemet Christus bonus coecis satis demons-
Conveniens itaque fuit ut Dei FiUus huma- trat senon esseDavidis fiUum, quicaecos lios-
naretur ad reparandam injuriam sibi spe- uWier {uevdiliwsecMlu^.Najn sialiquajulo Da-
ciaUter factam 5. Adamus terrestris in poe- videjninj-ecuperationeSiojiisofiendcranicccci
;

nam sui criminis mulctatus. resistejiies,quomijiusacljnitteretur{infgurajn

fuit ignorantia
Hujusmodi autem poena, seuanime plaga,ab popuV, pjoinde cceci, Jion acbnissuifi quando-
Adamo coelesti sananda erat. Fecit sumjnus cpie Christum filiumDai^id) : ideo Christus c\v
7J7edicus coUyriujn infuiiU preiii , ut excaica- divej-so coico subi>ejut , ut hijic se
ostenderct

tos sajiaret oculos. Vide (piale quamque jion esse fdimn David^ et ex anijni di^ersi'
ca^cU. (4)
salutiferum fecerit coUfJ^iujn, ex verbo et tate bojius ca'cis, quos iUe jusscj-at
carne. Rcfecti autem hojjiijus ocidi ita sunt , AUuditad id (piod in Ubrisllegum (j)habelnr
Caeci
ita iUumijiati, ut Ajigelorum exavjuaj^e pos- dc mutuo odio Davidis et caecorum.
sintoculos, Deique ipsius coelestejn gloj'icun enim crudeUier peisecuti sunt David :
ct

proposuerat David in (he iHa

//i/Mm.(8) 6. Homo speciaUter estad Verbi econverso «

ei qui percussisset Jeru.salfni el

,, ^ .
Ti c iT
Ilom. i^r«
hom. /-s
4^. -— ro'»
[i)
pra^mium
t '^
^ t
,
(1) D. August. Lib. 5o.
iTert. Lib. adv. Marc.S;.
Marc.^7. [o — o.
^^ /vugusi. uiu.
u. August.
D.
.^ulian. 5
"Julian. 3. 1
Tert.
4.
Lib. 5.
(5)
adv. Marc. ... (5) D. - L»J>;
(.)
^ . t «t
Tcrt. L 5. adv. Marc. ,.
( \\\ ^"'-
(.) , -
Afl.-.n f «Ir
'^^^ '
'

(4)
August. Lib. 5o. llom. hom. 43. -
(6) Tert. Apol. a.. Inrarn. - (3) D. Irxn. L ...
adv. Lvn-s.J^- a..-UJ 1<^"-

— (7) Tert. Apol. 48. -

(8) D. Aug. Lib. 5o.
Ilom. L. /\. adv.Ma.c. oO. —
(a) L. a. licg. o.
r
bom.
T/-
(7)
4^<
5,-2 PFXCATOR.
letlf^issetclomatiim fistulas, et abstulisset
CcTcos et claudos , otlientes animam David.
Huiusmocli antitliesim seu vim argumenti
acute Tertullianus retorquet in Marcionem:
Atquin ct hoc fdius Da^id, antithesim de suo
retundendam. Nain et qui David offende-
rant cceci : nunc Dcro ejusdem carnis homo
supplicem se ohtulerat filio David^ idcirco
ei satisfacienti quodammodo placatus filius
Dai'id restituit lumina, cum testimonio fi^
,
dei^ qua hoc ipsum ci^diderat exorandnni , vum fecit , et ipsa remuneratione medicince ^
sibi esse fliuni Dauid. Inique et frustra cceci
hahilantes in Jerusalem sese opposuerunt
Davidi, ne ingrederetur in arcem Sion et
regnaret in Jerusalem. Cdccus autem de quo
est qua^stio, volens satisfacere Davidi pro
Injuria sihi a cnecis facta Christum confite- ,
tur David fillum Christo tanquam vero Da-
,
vidis fiho se supphrem offert, ah eo se visum
recepturum confidlt neque fuit sua fide et
; ccecos ad lucem et visum revocavit Salvalor:
spe frustralus nam Christus, ejusfidemet
;
orationem acceptans in satisfactionem resti-
tult ei visum. Itaque qui vult videre Jesum,
David filium credat pcr Virginis censum.
Qui non ita credet,non audiet ah illo : Fides
tua te salvum fecit. Atque ita ccecus remane-
bit ruens in antithesiin , ruentem et ipsam
y
antithesim, Sic enim ccecus ccecum ducere
solet. (i)
Secundum desumit argumentum, eo quod
antecedentes increpabant ccecum uti taceret. imponit lutum
(2) Sed necjue hoec ratio errori Marcionis pa-
troclnatur. i Ideo increpabant eum uttace-
. non medicante manu inde homini suppleret
ret, quoniam quidem vociferabatur, non quia
de David fdio mentiehatur cujus notitlam .,
fuerat assecutus tum cjuia Messias ex radice
: (2) retuht curam, sic novo sanatur modo
Jesse et ex fructu lunihorum David cestima-
batur,cceco7'umquoquej'emuuerator.(?i)Tum
qula tam distincta fuit a primordio Judcea
gens per tribus et populos , et familias et
domos ut nemo facile ignorari de genere
^ stantomnIa,cunctadilabuntur.))(3) Hucusque
potuisset vel de recentibus Augustianis
, Chrysologus eloquenter referens varias cura-
censibus adhuc tunc fortasse pendentibus.
y tlonum species quas in tribus ihis ca3cis ad-
Tum c^uiA cum illum prcetereuntemccecus au'
dissct, cur exclanunnt : Jesuj fili Davidf mi'
serere mei nisi quiafilius David id est, ea:
, ,
jamilia David^ non temere deputabatur^ per
matrcm et fratres qui aliquando ex noti-^
tia annuntiati ci fucrant ? 1. Credendum
non est Dominum falsam in se prcedicatio-
nem sustincre potuisse, ut non prius ca.'cita-
tem /lomi/iis illius cnubilassct^ne ultra Jesum
filium David cxistimaret. 3. Si falsa fulsset
caeci praedlcatio,
Chrlstus illum non redar-
guens, ejus errorem suo silenlio confirmas- sola jussione sanavit Christus, eodem
(i)Tert. I.ib. 4. adv. 'Marc. 36. — (•/) Ttrt.
(.)) Tert. il)id.
— CONCIO V.
set , sed patiens Dominus : noii iamen con^
fivmator erroris^ imo etiam detector creato^
m.Tandem , 4-Tot rationes confirmat Chrls-
tus laudans cseci fidem, eique conferens sa-
nitatem. Unde sic JudcTeos alloquitur Tertul-
lianus Atquin , ne patientiam ejus infama-
:
retis , nec illam rationem dissimulationis illi
affingeretis^ nec filiuni Dauid negaretis^ ma-
nifestissime confirmavit cceci priedicationem:
et testimonio fidei : Fides ^ inquit^tuate sal-
quae adeo fuit miiahilis et efficax ut ejus
tum corpus, tum animam iHuminaret.
, 2. Christus fihus Dei , et fihus David per
Marioe censum ; qui hoc et se cognovit ^ et ah
omnihus cognosci voluit ^ fideni hominis etsi
nielius oculatam , elsi veri luminis compo-
tem^ exteriore quoque visione donapit. (^i)
Plures , sed potissimum tres famosissimos
scHIcet caecum secus viam mendicantem et
sedenlem caecum a nativitate , et caecum a
,
Belhsaida ad eum adductum. Hos tres caecos
sanavlt Dominus non tamen eodem modo
;
neque eadem remedia tribus adhibuit. « Nam
juxta vlam sedenti coeco visum sola restituit
jussione ahi a nativitate caeco nato, non
:
lumini , sed tenebrls : et cui natura visum
inviderat , atque ipsa quae parat et aperit
oculos, oculos clauserat et negarat , Christus
: et collyrio materiah fingit ,
facit, procuratoculos, nonrecurat utcreante :
,
lumina , unde hominem crearat totum. Iste
vero coecus, cujus nobis Evangehsta Marcus
ut ,
omnes compellat exquirere , cur cotitumax
cnecitas moram facere praesumlt auctori, cu-
jus nutu, vlsu jussu ,
infirmiiates pereunt ,
,
redeunt sanitates vita oritur, mors finitur,
,
hibuit Salvator. Et quamvis in ilhs trlbus
admirablhs appareat ejus potentia, tamen
tanta remedlorum diversitas mysterio nou
caret , idcirco illam dihgenler inquirendam
censet Chrysologus. Nam quoties Deus des^
peratas humanorum curat corporum passiO'
neSy Deitatis smc toties potentiam prodit ; sed
in una eademcpie infirmitate , quando ordi-
neni succ curationis immutat ^ causas propter
quas hoc faciat , facit nos altius perscrutari.
Coecum secus viam sedentem soh) verbo et
modu
iljid. — (i) Tert. L.4. adv. Marc. 36. (2) Marc. 8. —(3) Cliry;-
sol. Seim. 76.
 PECCATOR. — CONCIO V. .n ^
273
duos allos sanare potuit ; et tameii injecit in die. (i) Illustratus caecus Cliristum quem
•visum, adhibuit mauum lutum imposuit, Judaei Messiam negabant , aguovit
,
;
quem
extra vicum deduxit. Quid ibi intersit mys- Juda^i velut peccatorem despiciebant justum
,

terii indagemus incipientes a ca^co nato.

, et sanctum adoravit quem Juda^i blasphe- :

Ad CcECum a nalivitate sanandum quatuor mabant,Prophetam Deique FiUum prsedica-

adhibuit Dominus i. Suos oculos « Prce- vit, etiam cum viloe jactura, non semel, non
:

teriens Jesus vidit hominem caecum a naii- iterum, non tertio, sed quoties inlerrogatus a
vilate. » (i)Ghristus, « qui pertransiit bene- Judceis quis ei conlulerit visum. 2. Christus
faciendo, et sanando omnes oppressos a dia- Dominus « expuit in terram , et fecit luluni

bolo » (2) praeteriens caecum non praeterivit, ex sputo, et hnivit lutum super oculos ejus.»
sed quemadmodum sol suum peragens cur- Solet Deus ad praestanda miracula, uti rebus
sum, terras iUustrat, ita prceteriensChrlstus contrariis , et maxime disproportionatis.
magna cum intentione et singulari bene- Quid magis inidoneum ad conferendamaquis
volentia ceecum respexit ; respicere etenlm dulcedlnem quam sal? Ehsasus (2)tanien per
Dei signifieat ex pecuhari benevolentla res- injectionem sahs , aquas amarissimas et im-
picere ut constat ex Maria Virgine, ut ipsa
: potabiles , in dulces et gustablles convertit.
fatetur : « Quiarespexit humilltatem ancilles Quid magis contrarium visui quam lutum ,
suae, ecceenim ex hocbeatam me dicentom- aptius ad excaecandum quam ad iUuminan-
nesgenerationes.» (3)Constatadhucex Abel, dum ? et tamen per lutum, quod est visus
namque major natu Cain de fructu terrw obstacuhnxi et coecitatis suffragium, Christus
ohtulit munera Deo : minor vero filius Ahel caecum iUuminat ut ejus gloria micantius
:

de fructu ovium suarum. Respexit Deus in coruscaret , ait D. Chrysost. (3), et cunctis
jihel et in munera ejus ; in Cain autem et in appareret tam iUustre miraculum , non vir-
munera ejus non respexit. (4) Constat tan- tute creaturae , sed poteutia divina fuisse
dem ex Apostolorum Principe « Et conver- : patratum.
sus Dominus respexit Petrum, et recordatus Ad operationem tanti mlraculi trla praesti-
est Petrus verbl Domini, sicut dixerat Quia : titSalvator. Nani imprimisexspuit in terram;
priusquam GaUus cantet, ter me negabis et deinde fecit lutum; tandem llnivit lutum su- :

egressus foras Pelrus flevit amare » (5), ubiper oculos caeci, id est, manum adhibuit,
D. Gregorius : Quid est respicere Dei ^ nisi et diglto extendlt lutum super oculos ejus.
ah iniquitate in melius commutare : conuertitPer salivam quam exspuit Salvator, nonnuUi
namque quem respicit Deus (6) benevolo as- prudentiam denolatam volunt : sahva nam-
pectu , Christus Petrum ad poenitentlam que symbolum est prudentiae , quia ex cere-
adduxit ISec fieri poterat^ ut in negationis bro , quod sedes est prudentiae, procedens
:

tenehris maneret , quem lux respejcerat mun- descendit. Sal sapientlae symbolum est , sa-
di. (7) Suoque adhuc Salvator caeci Hva a sale dicta sahs saporem retinet , per
intuitu
misertus est, eiquecontuht visum: Respicere quam ciborum sapores discernimus. D. vero
Dei est misereri : ideo aspectus diuince mise- Gregor. (4) per sahvam quam exspuit Domi-
ricordice nohis est necessarius. (8) Necessa- nus, divinam inteUiglt gratlam , quu3 nos
rius erat caeco Christi aspectus, ut videre iUuminat et sanat. D. vero Augustinus vuU
posset, neque visum accepit, nisi quia eum per sahvam a cerebro descendentem, adum-
mlsericordlter aspexit lux mundi.Et Iioc be- brari Dei fihum a Patre desceudentem. Fcnit
neflcium eo est majus quod iUud contuht Dominus quid fecit P Magnuni mysteriuni ,

Dominus non rogatus. Notandum quod lux commendavit : Exspuit in terram : de saliua
mundi^non exspectauit, utclamarettalequid sua lutum fecit ^ qui Verhum caro factum
dicens : Miserere mei : sed ultro naturos indi- est , et inunxit oculos ccBci. (5) Animadverlit
genti sese accommodavit , et gratuito hene- D. Chrysostomus quod Christus , « non
ficio tacenti suhi^enit. (9) Fehx ccecus, quem aqua, sed sputo ad lutum usus est, quia mis-
tanta benevolentia Chiistus iUuminavIt, surus eum erat in Sik)am. Ne quid ergo fonti
non sohim in corpore sed etiam in mente. adscriberetur , sed ex ore ejus vlrtutem pro-
,

Sed multo fehcior qui in tanti beneficii gra- cesslsse inteUIgeretur quae oculos et huxlt, ,

tltudinem, Christum agnovit, adoravit ,pra3- et aperult. » Ut Chiistus auctor beneiicii

dicavit. Petrus quia tertio negavit tertio hujus agnosceretur, « de sahva vlrtus sauati-
^

confitetur ^ sed negavit in nocte, confUetur va fuit in luto,» alt AU^ertusMagnus. Lutum
autem ex divina sahva congluiiiiatuni sigui-
(1) Joan.7. — (2) Actor. 10. — (3) Luc. i. — (4)
TfTl. Lib. adv. Jud. 5. — (5) Luc. 22. — (6) Lil). 00. (1) D. Arnbros. Lib. 10. in Liic. [i) —
Lil). 4- I^'n«
Mor. c. 34. — (;) D. riicr. — (8) licda iti c. 2G, MaUU. 3. — (3) Ilom. in a. Cur. —
(4) Lib. S. Mor. cai). aj.
- (9) Rupert. L. 9. in Joan. — (5] Tract. 44' »0 Joan.
V. 18
 2^4 PECCATOR. —
CONCIO V.
ficabat, iit dlxit D. Aiigustlnus, Veibiim in- manum Chrisii, quas etiam caecum a Belh-
carnatum , uthumano generi percaecum de- saida illuminavit.
notato , visuni conferret, et ad lucis addu- Eodem fere modo sanat Christus coecum a
ceret verilalem. Verum quidsibi vult qnod Belhsaida ac coecum a nativitate, eademque
,

/V qni vitani refundehat imperio , salutern adhibet remedia. In quo autem hujusmoJi
pra^cepto dahat^ dicens mortuo : Exi foras ^
curos conveniant et disconveniant , elo-
et c^rcssus est Lazarus de sepulcro : dicens quenter ostendit Chrysologus i. Exspuit :

Paralytico: Surge , tolle grahatum tuuni : Doniinus, et suo sputo caeci Hnit oculos.
et suuerunxit oculos Ctfci hujus P Quid ista Dominico sputo vacuas oculorum replet lacu-
ratio est P Magtia^ ni fallor ; plus enim videt nas , di^ino ore lucijeram dat sali^am , ut
quam Jesus tangit. (i)Tactus dominicos car- sancti roris gutta haptizaret oculos peccato-
nis , visum acutiorem reddit, mag^iamque ris , ut aperiat venia ^ quos clauserat culpa.
menti prosbet virtutem ad superna et ddvina (i) Inde divina^ saliv.*? virtutem colligii
contemplanda. Tandem lutum fecit Christus Chrysologus , quoe cum-sit efficax ad toUen-
ostendere se volens hominis in primordio dam ccecitatem, valet arefacta r^viviscere
plasmatorem. Per kitum enim designatur membra. Nemo ergo duhitet divino imhrc
hmus de quo formatum est corpus huma- tota arefacta mortalia memhra posse reui-
num ; per saUvam vero quae ex ore procedlt, uiscere ; cum videat parifa dominici sputi
significatur inspiratio per quam Deus in gutta arentes ccecitate oculos suhito sic sus-
mundi exordio animam homini infudlt. Et citatos in lucem, i. Divinoe manus quoe pri-
fuLxit Deus hominem^ limum de terra. Jani mum
plasmarant homlnem, quoe caeci a na-
homo , qui adhuc limus. Et insufjlavit in tivitate hnierant oculos, coeci a Belhsaida
faciem ejus^ Jlatum vitce;etjactus est homo, operantur etlam sanitatem. Et Imposuit ilU
id est y limus , in animam vii'am. (2) Ad manus , ait EvangeUsla. //iy«c/^«f/o, in re-
formandum liominem tria adhibult Deus parando , in componendohominem donnnicce
:

lulum ex pulvere et aqua confectum nam manus curatrices semper adsunt. (2) « Manus
:

ipsius quoque hominis figulandi opus^socian- tuoe, inquit, fecerunt me , et plasmaverunt

tihus aquis ahsolutum est. De terra materia me. (3)» Caecus a nativitate perfectevisum re-
conuenity non ta/nen hahiliSj nisi humecta et cepit mox ut divinoe manus super ejus ocu-
succida , quam scilicet ante quartum diem los apposuerunt opem. Misit Christus ad
segregatce aquce in stationem suam superstite fontem Siloe coecuma nativitate. Coecusetiam
huniore, li/no te/nperarant. (3) 2. Llmus iUe aBethsaida, etiam post appositum per Christi
ex quo formatum esthumanum corpus, fuit manus super oculos sputum, ?ion lumen ,
Dei contaclu figulatus. Itaque totiens honora- sed auroram quamdam y lucemque erumpen-
tur.quotie/is matius Deipatiturjdum tangitur, tem , datam sihi adhuc qui curahatur y Do-
dutn decerpitiWy du/n deducitur, du/n ejfi/igi- mi/io inte/Togatite respondit : Video, inquit,
tur. (4) Tandem, 3. Deus in formatione homi- homines , ut arbores ambulantes. Et quare
nissuam demonslravitpotentlam, sapientiam sicut arbores, non ut columnoe; neque stan-
et affeciionem. Recogita totum illi Deu/n , tes sed ambulantes? Respondet Clirysolo-
occupatu//i ac deditu/n^ matiu, setisu, opere, gus Quia post curam Christly viderat quod
:

consiiio , sapie/itia , prouidentia , et ipsa i/i ho//ii/ies velut a/^hores tra/isirent i/i hoc se-
pritnis afjcctione. (5) Christus in sanando culo , non t/ianere/it : temporaletti pla/itatio'
caeco a nativiiaie vehit resculpsit primi ho- fic//i ger//ii/iis hut/iatii esse iti hac vita ,
mlnis formatlonem ; uti enim in mundi exor- mox videt , que//i curaverit Christus ; in his
dlo Deus sumpsit hmum ita in praeseoti mi- tribus convenit cura caeci a Bethsaida cum
,

racuU) sumpsit hitum ibi Umum Dei manus sanatione coeci a nativitate , sed muUum
:

contreclavit, et liomlnem fmxit UIc lutum adhuc disconvenit.

:

Dei manus supra oculos extendit, et cae; o Nam, i. Christus, apprehensa manu coeci,
conlullt vlsum. Sunipsit Do//ii/ius lit/iutn de eduxi eum foras extra vicum , non quasi
ierra etpIasmdi^H hottiitient; quapropter Do- cut/i curare /lo/i potuerit i/i loco , aut bene-
mi/ius exspuil iti terra/n ^ el fecit lutuni ^ et ficio loci i/idiguerit , u/iiversis quihus co/itu^
superlinii>it illud oculis , oste/ide/is antiqua//i Ht visu/n , sed praesertim ob dupUceni
plas/natio/iem et manut/i Dei oste/ide/is; /lec eamque mysticam rationem
, vicus extra ;

jam altera/n requirai/ius matium (6) quam quem educitur est Bethsaida , potenti igitur
divinaque manu educitur de Belhsaida, id
(i) D. Ambr. Lib. 9. Ep. 75 _
(,) Tert. L. df Rrs. pct Mi(rmis uiegonus
Grpt^orius ., fi
5. — — „t iiirprnr^-tqfnr
luierpreiaiur iviaguus <?
Carn. (5)Tert. Lib. He Hap. 3. (',) Teii. L. <le
»

Tics. Car. 6. —(5} T.it. ibid.— (G) D. Iren. L. 5. cap.

»5. (i)Serm. 176. — (2) Marc.8. — (5) Job. 9.
 ,,

PEGCATOR. — CONCIO V. 27$

domo frugwn , clomo dlvlte , opuleiita, fru- qnam oculos daret ; ante menti , (juam cor-
mento , vino, oleoque plena in qvio difucll- pori
:
, redderet sanitatem; ante prceheret hu-
lime curari poterat; vix enim divites erlgi jjiani ducatus obsequium, quam dii^ince vir^
et attoUi possunt , ut altiora videant et tutis operaretur insigne. 2. Eflucto de Betli-
aeterna contemplentur. Nam quomodo pro' saida, de domo fruf^um vel de civitate pir- ,

ponent ante oculum suum Deum , ante quo- fidloe et incredulltatis , coeco , « interrocrat
rum oculum non est nisi seculum. (i) Unde eum Dominus si quld videret. » Ca?cus est
Ijelleadpropositumait Philosophus Moralis: peccator , alt Glossa, « quia non videt quod
In Mgypto nemo aratorum respicit ccelum. est, quod fuit quod erit » Chrlslus autem ,
;

Cujus pulchram submlnislrat Philo Judseus interrogat ut homo operatar ut Deus : (uii ,

(2) ralionem « Nilus fluvius celeberrlmus ,

: videt ahdita terrarum qui cordis intuelur ,

ccekmi est ^gypli. Quemadmodum enim occulta^ cui omnia sunt nuda
y
quie sunt
coeH aqua rehquas reglones , ita jNih aqua tecta omnihus , in opere suo , in oculis suis
iEgyplum irrigat. Ilaque quod reUquis re- videre quccrit, lahorat scire , alio referente
gionibus est coelum , id iEgypto est Nihis : cognoscit P Jhsit, sed interrogat, ut prcesen-
nam illud superne terram compiuit, hic tes scirent futuri cognoscerent , ccecitatis
^

inferne pluens , arva irrlgat. « (3) ^lCgyptus hujus non esse simplicem, sed mysticam
denolat mundum. j^gfptus nonnunquam cwmw. (i) 3. Semel duntaxat hnlvit Chrlstus
tolus orhis inteUigitur apud Deum, supersti- oculos cseci a natlviiate ; caeco vero a Belli-
tionis et maledictionis elogio. (4) in ^Egypto saida iterum posuit manus super oculos'
nullus aratorum coelum suspicit, neque coeh ejus, et coeplt videre : et restiiutus est , ila
rorem et phivias desiderat, sed tantummodo ut clare vlderet omnia. Iteranda est ergo
Nih fluentis irrigantes aquas exoptat. Nemo cura Christi ut perfecti oculi,futura, ccrta, ,

amatorum mundi ad res coelestes et divinas manentia videant , et ceterna. 7\. Per csecum
aspirat : totus additus lerrae terrenlsque bo- a nativitate denotatum volunt D. Auguslinus
nis , coelestia non videt, non contemplatur, et CyriUus Alexandrinus omne genus huma-
won PuJvis , pituita ,fumus , peccata
dim^iX.. num ut dlctum est in superiorlbus per
,
;

et iniquitates sunt : tolle ista omnia, et vide- ceecum vero a Bethsalda Judseorum perfidiam
his. (5) Fumus et pulvis significant res terre- ostensam existlmat Chrysoh « Aperlaiur jam
nas, divitias , voluptates venereas , honores spirituahs intehigentla, ut qui sit istecaecus
et secuh glorias , quce spiritualem impediunt cognoscamus, et quare nonsponte venit sed ,

visum. Nam, ut ait Magnus Gregorlus ex- ab allis adducitur et ducitur manu Christi
pendens istud Sapientis, « Terrena inhabi- vicum et ahbi reclpit vi-
et educitur extra ,

tatio deprimltsensum multacogltantem. (6) » sum, qui dlu apud suos longam sui pertule-
Quanto mens circa terrena plus satagit , rat orbitatem , et exspuit in oculos ejus , et
tanto in his quce sunt coelestia , minus vi^ iteratur divlnce manus impositlo , et cul vi-
det. Inde merito concludit D. Augustinus : dere extra domum datur, quld viderlt, quo-
Non est ergo inhcerendum terrenis , si volu- modo per quem vlderlt. Fratres, cce-
viderlt,
mus Deum videre , qui mundo corde conspi- cus iste est Judeeus, qui in Synagoga , hoc
citur. (7) Inordinato aulem terrenorum est in perfidlae domo
,
et in vico, hoc est ,

aniore, toUitur cordis munditles et puritas. in conveutu malignantium, ignorantla? ca?-

Ghrysolog. ahamsuppeditatrationem, educ- citate tenebatur et sedebat oppressus. Hlnc
tumque censet caecum ob h)ci perfidiam et est quod non veniebat ad Chrlstimi sed ,

infidehtatem. Etenim e csecorum loco et ha- venit ad eum Christus , et appreliendlt ma-
bitationeeduci debuit, qui mox luci yisuique num ejus ut dono vocautis, non J)eneficio
,

erat reslituendus. Bethsaida autem erat civi- legis non proprio curatum se^ glorlaretur
,

las caecorum , civitas incredulorum cujus : arbitrio. Educlt eum

foras , ul in Ecclesla ,
perfidiam Dominus exprobrat , dicens «Va? : hicem fidei videat per libertatem grallir, qui
tibl, Chorozaim, vce tibl, Bethsaida quia si sub legis velamlne nlhll vldebat. Imponlt ei
,

in Tyro etSIdone virtutes facta? fuissentqua3 prlmum manum, ut vldeat iranslre umbram
in vobis faclae sunt , olim in cinere et ciU- legls ; ut sacerdoles , scrlbas , pharIs;vos ,
clo poenitentiam egissent »
(8) Ergo appre-
! et figuram tolam judaicnc observauluxj vidvMt
hensa manu ejus^de domo infidclitatis educit, velut arbores praeterlre qn.T ut nascuniur, :

lei^at eumdeperfidioB sessione, utantefulem, vlrescunt, fruclUhant in tem-

florescunt ,

pore , sic cum tenipore senescunt , perennt,

^^.^^"'^^•"/'"Sn^^/l^f^i^^NTw'?';' evanescunt. Iterum imponlt ei ma.nuu, ut
— (5) D. Aijg. Tiart. j. iii Joan. ~ (6) Sap. 9. — (7)
In Psal. 35. —
(8) Malth. ii. (1) Clnysol.
18.
 ,:
, :

2jG PECCATOrx. — CONGIO V.

lesurfens non jam caJuca videat sed cTter- Neque minor fuit coeci a nativitate (ides,
,

iia : et vldeat quidquid est divini luminis ;

quam verbo et opere demonstravit , aiens :

honoris et f»loriiT3 sicut ille magnus

;
ex ipsis Credo, Domine, et procidens adoravit eum.
Paulus qui extra vicum, et in via Judoeus Cui Dominus Vade, lai^a in natatoria Siloe
,
, :

cccidit, ut resurgeret Cliristianus, et C3ecatus Eulhymius legit Lai>a in piscina Siloe. :

est in \e^e ut videret

,
in gratia , sicut ab Syriacus habet Lai^a in baptisteiio. Vata- :

ipso perhibetur Nunc videmus in speculo bhis vero vertit

: Laua te in fonte Siloe. :

et in (cuiomate, tunc auteni videbimus facie Christus absque uUo dubio statim curare po-
ad faclem. « Fuse Chrysologus Judceis aptat terat hunc c?ecum, ocuhs tamen luto dehni-
cneci a Betlisaida historiam , qucie cuivis pec- tis , ad fonlem Siloe abluendum mittit , ut
catori exc?ecato nullo negotio accommodari tantum divulgaretur miraculum ; et Christi
potest. Ex his autem qucTe operati sunt caeci, potenlia agnoscerelur a cunctis , qui vide-
vldeauuis quld agere debent peccatores , ut bant caecum hito ocuhs imposito , per me-
inentis recuperent visum. diam civitatem incedentem,et post lotionem
3. Pro(ht Tertuhianus Helenam exitio- aquae perfecto oculorum lumine pohentem
: :

sissimani Sfesichoriocnlis, queni exccrcasset^ \\\\\m autem misit Salvator ad fontem Siloe ,
ob com^itiiun canninis dehinc reluminasset^ tum quia fons Siloe, qui, ut ait Evangehsta,
,

cb satisfactionem laudis (i) , quod a fortiori interpretatur missus, figurabat Christum , a

de Deo dici potest , qui convitiantes sibi ex- Patre missum ; tum quia fons Siloe omnes
ca^cat peccatores ; et econtra caecos ilhun Jerusalem irrigabat campos Christus etiam :

laudanies ejusque mlsericordiam imploran- gratiarum fhuninibus omnes Ecclesiae irrigat

tes, rehmiinat ad instar caeci a nalivitate, et et fecundat hortos ; tum quia fons Slloe,
:

caeci secus viani sedentis, quorum quilibet vel baptismum aquae , vel baptismum lacry-
speciallter allquid eglt ut facilius a Deo vi- marum et poenitentiam denotabat in qua :

sum reciperet nam , i. Ciecus sedens et illuminantur peccatores qui animas suas per
:

mendicans secus \iixm,humanam opponit ne- veram criminum confessionem lavant inde :

cessitatcm , tanquam deprecatricem (2) , aha peccatorem horlatur D. Augustinus Tu ergo :

voce clamans « Jesu , Fili David, miserere noli tenebrare tenebras tuas , et Deus illas
:

mei » erudiens exca3catos peccatores visum nontenebrat, sedmagis illuminat. Qui tene^
,

mentis ardenter desiderare nam in Dei au- branttenebras suas^quas Deus nontenebrat?
:

ribus desiderium vehemens ^ clamor magnus Homines mali ^ homines perversi. Cum peC"
Quippe animarum verba sunt ipsa deside- cant utique tenebrce sunt^ dum non conji-' ,

ria. (^3) lude colllgit D. Ambrosius Cor tentur peccata sua quce fecerunt sed insuper
: ^

ergo prius clamet ut sermo possit audire{^^\ defendunt , tenebrant tenebras suas. Ergo
et ut fatur ahorsum Mechohuiensis Anlistes jam sipeccasti^in tenebris es, sed confitendo
:

CUunet fides ^ clamet ajjectus , clament pas- tcnebras tuas ^ mereberis illuminari tenebras
siones. (5) Sic ceeci sedentis secus viam cla- tuas. Defendendo autem tenebras tuas , te-
mavit ipsa quam patiebalur oculorum orbi- nebraberis tenebris tuis. Et quando evades a
tas , ingens clamavit sanilatis affectus oris duplicibus tenebris , qui in simplicibus labo'
:

clamore vehit quodam animi interprete , lYibas ? Unde autem Dominus non tenebrat
manlfestatus , quem audiens Christus dixit tcnebras nostras ? quia non sinit impunita
Quid tihi vis faciam ? Cui Ctccus Do- habere peccata. Flagellat nos in istis labori-
:

inine ul videam : Jtquin adhuc in au- bus et erudit nos. (i)Peccata, quae tenebriB
,

ribus oinniuin vox illa ca^ci : Miserere sunt, et tenebrantur, et inuminanlur. Tene-
mei , Jesu Fili Dauid : et omnis po- brantur tum a peccatore, tum a Deo
, a pec- :

pulus laudes deferebat Deo. (6) Clamavit fi- catore, qui illa non confitetur, sed potius de-
th's , qua et Chrlstum, verurn Messiam in fendere nititur. ADeo etiam qui teneljratas
,

lege positum cognovlt, et slhi visum reddi- peccali tenebras a peccatore peccata non
turuui magna cuui fiducia credidit, cumTer- confitente , sed defendenle punit vel in
,
tulliano leste ha'c Jucrit ca^ci iilius fides
, seculo laboribus et flagehis , vel in inferno
qua credidcrii in loce Jcsu^ filii Daidd : ne- exterioribus tene])ris. Illuminanlur vero de-
que sua fuit ii(hicla fruslratus ; Chrlslus hctorum tenebrcT!, dum eas peccator poeni-
namque dixit ei: Respice,tidestua te salvum tens non defendit, sed confitetur Homo .•

fecit. habet diem , habet et noctem : habet solem

in die , habet lunam in nocte. Dies hominis

In Psal. 1 18. —
(5) F.ib. 1. dc Caia. cap. 9. — (6) Tcrt.
L. 4. ad?. Marc. 07. (1) In Psal. i58.
 , .

PEGCATOR. — GONCIO VI. 277

ti(B : sol in i^ita justitice lunaest cfiaritas : lum, ullatenus conlamlnaretur , ad virlutem
i>eroin vitapeccatorisestpoenitentia.Oquam flecti nescius et pie obstinatus existit
; in
clarus sol est charitas ! O quani clarum est praesentiarum autem non sumiiur obsti'na-
panitenticejubar, quod noctem peceati remo' tio pro firmo et constanti in re virtutis pro-
,

i^et , quod conscientiw nubilum tergit I (i)
Peccatores igitur excapcati cw/Ywz^, c/W(2/2^,
accipiantlutumde saliuafactum : lai^entfa-
ciem per poenitentiam et i^eram confessionem
posito , sed pro pertinacia qua peccator in
sceleribus perseverat, et obstinate indura-
tur. Gonsuetudine namque peccandi paula-
tim ducitur Qucerisquo P adcor durum. (i)
:

(2); sicmundati illuminabuntur lumine fi- Duri autem cordis seu obstinationis in pec-
dei et gratige , in hoc seculo lumine gloriae, cato , est , i. Origo investiganda ; 2. Natura
et visione Dei in coelo. declaranda ; 3. Insensibilitas demonstranda.

(i3«»!»93i3«9«»39»93f)»a333»«»9»9(»9®9(» ^* PARS. Dc durissimo populo {2) concio'

naturi,eum non inteiligimus qui barbarie et
CONGIO SEXTA. inhumanitale devenustatur , cujusmodi fue-
runt alias Ponti Euxini incolae, ubi gentes
OBSTiNA.Tiointerdum sumitur pro constan- /^''o<^^*-y«y//w^ inhabitant, Nam ut subjun- ,

tia quam animus in re virtutis et pietatis im- git Tertullianus de suo aevo loquens, Jiihil

mobiUter ostentat Erunt nobis in testimo^

: illic nisi feritas calet (3) cujusmodi sunt
:

nium femincequcedam seculares^obuni{>iratus etiam nunc avari erga egenos inhumani

;

obstiTiationem famam consecutce

,
ut Dido , domini erga suos subditos duri; pluresque
a^ii ad immisericordiam et ssevitatem proni
(3) , ubi obstinatio sumitur pro firmo pro- :

posito post viri interitum , secundas denuo sed per popuhim durissimum peccatores in-
non ineundi nuptias. Ad hanc piam obstina- telhgimus, divinas inspirationes repudiantes,
tionem demonstrandam etiam in tormentis, et prava cordis affeclione, ita peccato adhag-
terrenorum abdicatione erudiebantur primi- rentes, ut vix ab eo dimoveri possint. Prava
ceriChristiani. Sunt qui existimant Christia- autem illa induratio suam sumit originem a,
nos, expeditum morti genus , ad kanc obsti- !• Divina sequitate ; 2. Humanae mentis cae-
nationem abdicatione voluptatum erudiri (4), citate ; 3. Scelerosae voluntatis pravitate.
ad hoc invitabantur Ghrisli exemplo qui 1, Post solis receptum{^),\x\ d\e eimXuce

«faciem suam firmavit ut iret in Jerusalem, » debent ambulare Christiani. Nam et lucere
(5)id est,ut expUcat Venerabihs Beda, sponte ifi mundo Christianos oportet ut fdios lucis.
crucifigendus^ locum quo crucifigcjidus erat (5) Trinam discriminavimus in justis lucem ,
firmatafacie, id est, obstinata, atque imper- sciUcet lucem rationis, lucem fidei , lucem
territa mente petiit. Ghristus imperterrita grati;e : Ghristiani non sunt fihi Dei perratio-
mente, constanti animo et obstinata facie nem^ quae est communis fidehbus et infide-
operans humanae redemptionis negotium, hbus neque etiam per hicem fidei quae :
,

nec deflectens oculos a proposito , sed eos cathoHcis scelerosis reperitur, quia
etiam in
obstinans, ne ahud respicerent quam viam non per
peccatum, sed duntaxat per haere-
in Jerusalem, est Ghristianis pietatis typus, infidehtatem deperditur sed sunt
sim aut ;

exemplareos ad constanterpatiendumetsti- per gratiam filii Dei

sanctificantem qua ,

mulans. Nam ut subjungit Tertulhanus , fiunt divinae consortes naturae. Ideoque

,

tanta obstinatio disciplince debebat obse- Guerricus Abbas alloquitur Ghristianos jus-
quium , scihcet Ghristo praedocenti, suoque titia et sanctitate decoratos Fratrcs, yos fdii :

exemplo praeeunti. Illam virtutis obstinatio- Dei estis etfdii lucis. Sunt filii lucis , quia ,

nem in Noe miratur MagnusBasihus Jtcpie sunt fihi Dei. Subjungit Non sumus nocti&
: :

etiam Noe justus ille, cum in illa pessimo- nec tenebrarum fdii (6), sicut peccatores ,
rumhominum colluvie versaretur, non dixit q"i cum sint filii diaboli , qui est primus
Deo, propterea oportere se exire demundo, peccator et tenebrarum princeps , conse-
quod reliqui omnes improbi essent , sed eo quenter sunt filii noctis et tenebrarum. Ete-
magis,moregenerosiacfortisathleto^,ad^^^c nim peccata tenebnc aidmarum sunt. (7)
concalescens se obdurai^it , et in profundissi- Quapropter in sceleroso viiiis assneto pec- ,

mo vitiositatis pelago pietas , a tempestate catornm nocte obtenebrato, r//c5 nunquam

incolumem conser^^ai^it. '^el^oe a co\\u\ie patens, sol nunquam lucens (8), quia non
(fi)
vitiorum, quae salacissimum turpabat secu- ^^ _ ^^. ^^,,., ^11,. ,.
^^^ ^ ^^^^ ^
^^^^ ^^^^.^, ^

— (2) D. Anj^iist. L. 5o. adv. Marc. Trrt. L. aclv IMarc. i._ — (1)
—
(1) Pnrt. Dam. Serm. 70.
iS. (5) ..

- Tert. L. de Orat. 10. - (5) fert. L^ adv.

- rax. i... - ^O)
Ilom. hom. 45. P)
Tert. L. de Spect.
Tort. L.
1.
dc
—
Exh. Gasl. i3.
Luc. 9.
(4)
- (6) Iq Conslit. Scrm. de Ivpiph.
5. -
(7; D. Ang.
L. i. dc I an. 1 1.
-
(5)
Monach. c. 22. (S) Tcrt. U i. adv. Marc. 1
 . ;

2-8 PEGGATOR. — CONGIO VI.

hicet liix rnllonis, fulel et graliie. Non qui- nostrae , ut in lumen verltatis mullum exls-
dem lux rationis; hoc qnandoque timetur profecisse, qui tlefectum polueric
uam ad
peccaii usu homo pcrducitur ut ipso qno- nosse, et scire quid deslt sibi. »Neque, 4» Ju-
nuc rationis lumineprivetnr.^i)'^^^^ lucerna dicio practico inter bona et mala disceruit
lidei, qua? accensa est ut operemur in nocte cum, ut falur Guerricus, ticc ad discretioncm
biiius seculi. Incle scriplum est in laudem honi et mali ^ veri et falsi ^sensus exercitatos
mulieris fortis: «Nonexsriiiguetur iu nocte lu- haheat. Taudem , 5. Sapientioe nou fulget
cernaejus.» (2) « Adhnnclucernam non fiunt splendoribus, quia ad Dei notltiam non ele-
o»)era tenehrarum sed exsiinguitur cum vat oculos mentis quod innuit Dilectus Dis-
, :

fiwnt :qui enim male agit, odit hicem ideo- cipulus Omnis qui peccat non cognovit eum
: :

que exstinguit lucernam fidei postponit me- (i) ,

scilicet practice, quiainfinitam Dei non
:

n;oriam Dei non est timor Dei ante oculos cousiderat neque existimat majestalem ; non
,

ejus , et detenehris quas sibi fecit , arhitro- cognovit Deum sapiJe, nlmirum notitia sa-
rumque ahscntla blandilur sil)i, dicens Quis pida et affectuosa , cum amore et charitate
:

me videt? tenebrae circumdant me, et parie- conjuncta, non cognovii eum vere. Nam, ut
les cooperiunt me et nemo circumspiclt ait Didymus praefatum versans locum onmis
, ,

me, quem verear? dehctorum meorum uon qui peccat factus est extraueus Christi , non
memorahitur AUIssimus. » (3) Non taudem hahet parliclplum nec scieutiam ejus iuter-
*

solgraliae , seu dies justltla3 et saplentlae. lioc nam. » Iiaquepeccalornon illuminatus fidei,
lumen a Deo postulal Guerricus Dcdisti lu- justitla?,scientl(c etsapieutIa3hnnIue,plecilLur
:

men verce fidci , da et lumen verce justiti^e , Ccpcltate meutis et in obstinationem lahitur.
da lumen dii>incescientice, da etiam et di\^ince Ex omnihus morienlium sensibus , oculi
sapienticu, Nam , ut subjungit doctlsslmus prlmi deficiunt mox capitis exstinguuutur :

Abhas , his gradlhus filii lucis ad reguum hmilna , poslmodum totum corruit corpus:
clarilalis pervenlunt. Qui igitur jam per fi- oculus est inlellectus , cor vohmtas, mors
dem sumus in lumine, ex ea et per eam in peccatum , quod ab intellectus inclplt deli-
amplius ^ et serenius lumen progrediamnr. qulo, excaecato autem intellectu , voluntas
Primo jnstitice , deinde scientice , demnmque induralur. Nam, ut belle ad proposltum fa-
sapientice. Quod enim credinius per fulem , tur Rupertus , ccecitas esi maier ohslinaiio-
consecpienter operandum per justitiam y post «w gratloe actuales et internae reducunlur .•

iniel/igendum per scientiam , ac postremo ad irradiationes, quae mentem illustrant , et

contemplandum per sapientiam. Tanlimi pias affectlones , quae voluntatem movent.
ahest ut peccator inveteratus liis gradihus Slcut autem in naturalibus cognitio intellec-
progredialur ad regnum hicis , quinlmo ah tus praecedlt voluutatis affectum quia nihil :

illo recedlt, et ad teuehrarum accedit regio- volitum quin praecognitum , eo quod volun-
nem. Nam, i. In lumlne fidei non amhuk^t, tas sit polenlia Cccca , quae nequit aliquod
quia vel non credit fidei mysteria , vel si velle ohjectum,nisi prius sit a notilia iutellec-
credit, ad ea nullatus atleudit. Iii eo , 2. Non tus demonstratum ita in superuaturalibus , :

€ft lumen justlliie, qula ejus opera sunt fid^i illustratio gratiae qua illuminatur mens, prae-
contraria. Neque, 3. Sclentiae illustratur lu- cedit piam affectionem qua movetur volun-
inine,vcrascienlia estsui ipsiuscognitio, non tas : suhlata autem gratise illuslratione ,
pie
cognoscit nequesu.'cnatur.x'miseriam,ut eum non excllatur voluntas; voluntas aulem ne-
hortatur D. Bern. Cogita unde veneris , et que illustrata, neque excitata gratiae auxilio,
rruhesce ; nhi sis, ei ingemisce ; quo vadas , induratur, et ita ccecitas esi maier ohstina'
ct contremiscc. (4) Neque deliclorum suorum iionis
malitlam unde Guerricus « Quam mise-
: : In homine justo tria luminis genera re-
ricorditer mecum a^eretur , quam feliciter coofnoscit Doctor Anijelicus. f^^Primum est
niilu VKlerer illummatus, si peccata mca pos- naturale, in ratione consistens; secundum est
sem videie Multum utl^pie IHumiualus est
! supernaturale, estque vel gratia hahitualis,
qui delicla ad liquidum iutelligere potuit et vel proprletas ab ea inseparabllls ; tertium
voluit : (5) Peccator autem noluit intelli-
»>
est adhuc supernalurale, nlhilque est aliud
gere , ut bene agerei. (6) Neque quld sibl auxilium quod intel- pra3ter actualis gratiae
desit recogitat attamen ut suhjungit Guer- lectum illuminat et ple voluntatem movet.
;

ricus , « hic modus est adhuc illuminationis Primum competit homlni, quatenus homo
est ; secundum convenit homiui, in quan-

Serm. 12. de Divcrsis. — (5) Seim. 5. de Epiph, — (G)

rsal. 35. (i) i. Joan.3. — (2) 22. Quxst. iS.art. d.
 ,

PEGGATOIl. CONCJO VI. ~ 279

peiere, sivesit justus, slve peccator. Primum Fac nohis tleos qui prceeanl nohis. 3. Divi-
iumen est deessentia hominis, cjuia est ipsa- norum mandatorum contemptum et viola-
met ratio, qune est essentialis ; neque ab lionem
illi qiiare prodit Deum sic apud Jere- :

eoseparari potest, saltemquoad principium: miam loquentem Audile ^ inqiiit^ voceni :

licet interdum rationis impediatur operatio, meam ^ et ero uohis in Dominmn^ et vos miJii
usus et exercitium. Quidani vel modico in populum , et ihitis in omnihus uiis meis
tempore viduant animam intellectu (i) , ut quascunque manda^ero uohis : Ecce ini>itatio
ex amenlibus, phrjeneticis et furiosis com- Dei. Et non audierunt , inquit , et non ad-
probatur. Secundum lumen est vehit justi verterunt aurem suam. Eccerecusatiopopuli.
proprietas, quia a gratia habituaU dimanat, 4. In via peccatorum suorum ambulationem.
ab eaque est inseparabile. Gratia autem ha- Sed ahierunt in iis quce concupierunt corde
bituahs est velut essentia justi. Tertium au- suo m.alo. 5. Iti sceleribussuis indurationem.
tem himen est vehitaccidens commune, quod Et non audii^it populus , et non i?itendit au-
potest adesse el abesse absque subjecti cor- rihus suis^ et ohduruit collum suum. Quid
ruptione. Gratia enim actuahs polest adesse inde secutumsit declaratipse Deus. 6. Aver-
et abesse justo, absque justitiay destructione. tain Jaciem meam
ah eis. Judaeos, tanta in-
Simihter potest adesse et abesse peccatori , gratiludine contumaces et obstinatione reos,
absque peccaj-i corruptioue. Privatio primi derehnquens, derelicta Sioni tanquam spe-
luminis, nempe rationis , non est causa ob- cula in ^inea et incucumerario casula , pos-
stinationis, quia homo induratus remanet teaquam et nowissimam in Christum ini^ita-
rationahs, semperque habet rationem, sakem tioneni recusawit.
quod ad principium. Neque adhuc priyatio Sex illa in scelerosis Christianis videamus,
secundi luminis , quod a gratia habituah (\n\, i.Dei illuminari nolunt gratia{i) lum :

est inseparabile , est causa obstinationis; ex stupiditate eam negligenles et non reci-
ahas omnes peccantes lethahter essent obsti- pientes. Atque adeo marcessimus , et deui-
'nati ,
quia sunt gratia sanciificante privati. gescimus cum lucis detrimento (2) tum ex :

Theologia tamen non omnes peccatores in- mahtia eam temere rejicientes insolenter- ,

!duratos declarat , sed peccatores induratos que Deo dicentes Recede a /lohis , scien- :

"discriminat a simphcibus peccatoribus , qui tiam viarum tuarum nolumus. (3) 2. Deo
Vel cogitatione duntaxat peccant ; vel si contradicunt ejusque contemptum et
, in
opere semel vel iterum cadunt in dehctum : contumeham falsos deos veneranlur et co-
tertii igitur himinis privatio est indurationis lunt. Principale crinien generis humani
origo.Peccator etenim gratiae actuahs lumine summus seculi reatus, tota causa judicii ^
destitutus , est etiam sine ccelesti calore, idololatria. (4) 3. In viis mandatorum Dei
'existens sine calore induratur ; depravata non ambulant , sed conlra unusquisque ad-
autem peccatoris voluntas , rejiciens sohs stititomjii vice non honce. \^) l^.\\\^\\\^ ^QQ-
justitias tum lumen, tum calorem , mentem leribus perdiuturnam consuetudinem invete-
excaecat , et indurationi etiam originem rantur. Yj\.^\\\\n omnia genera {fitiorum , ex
praestat. aliquo malce voluntatis affectu, pel ma/ce
2» Expandi manus meas tota die ad po- consuetudinis usu. Suam singula ducunt ma-
pulum contumacem contradicentern mihi. tricem originem : quce quanto diutius menti
Qui amhulant viam non bonam , sed post inolita est , tanto fortius hairet; et fortiori-
peccata sua, (2) Hsec verba feriunt Judaeos, bus remediis eget; et curam requirit diligen-
de quinque criminibus reos. Queritur Deus, tiorem. (6) 5. In suis sceleribus indurantur ,
1. Quod in suis sceleribus fuerint adeo per- fiuntque obstinati. (7) Uti virtutes morales,
vicaces ut oblatas graiias semper rejecerint ; sic vitia gradatim acquiruntur ; et peccatores
2. Quod divinae voluntati temere contradi- per incuriam et consuetudinem paulatim du-
xerint ; 3. Quod in viis mandatorum ejus cuntur : Quceris quo? Ad cor durum. (S)
nonambulaverint; 4- Quod per inveteratam Quod asseverat ipsemet Deus peccatorem ,

consuetudinem , post peccata sua abierint apud Jeremiam sic aUotpiens : Propter mul-
;

5. Quod titudinem iniquitalis tUiti dura facta sunt

in suis sceleribus indurati fuerint ?
Illa quinque sigiUatlm demonstrat alior- peccata tua iUico subjungens Proptcr ;
:

sum Tertulhanus i. Divinae graliae recusa- mullitudluem iniquitatis tuw , ct dura pec-
:

tionem Dei declinai^erant vocationem. 2.

:

Divinae voluntatis contradictionem , postu- (1) Gucrr

Scrm. 3. *^"
'^P'yJ*- ~^^',^,,y*^[l*; /,'1']^^^^

lantes ficlitios deos dicentes, ad Aaronem : ^^^ ^"; [.^al 35 _ D/lIt^riTTrari \lV <-.
(gJ
-(«) D. ^cn.. L. do
(.) Tcrt. Lib. de An. 19. -
(.) Tcrl. Lib. adv. Jud. Ls.-i;) TcMt. L. ..ad iVal. ,y.
a.

i3. — (3) Tcrt. L. 4. adv. Marc. 5i.

Ccnsid. c. 5o.
 2So PECCATOR. — CONCIO VI.
cata tnn Jicvc fcci lcl est, punlvi te cortlis
, elongatione climanat, slcut ejus molHties ab
obstinaiione , quae eliam a mea oequitate du- ejus praesentia et approximatione procedit.
cit ori«inem. Inde est quod cestas dissohat aninias , et
, 3 Duritia de ccelo qnoque{i) et a divlna hiems quodanimodo ohduret (^\), quia scilicet
iuslilia procedit Deus etenim peccatorem: sol a^stivo tempore accedit et approximatur,

indurat non positive , ut falso docet Calvi- hiemis vero tempestate recedit et elonga- ,

nus , sed vel permissive , permittens illum tur. Eodem modo phllosophandum est de
propria voKmtate obstinari, ut intelliga- peccatoris induratione, quoe ex animeefri^ore
tis (luia ohduratio non Dei potentia compel- procedit ; quod condensatur ex absentia
lente perficitur sed Dei remissione
,
ac in- charltatis quae est coelestis calor a sole jus-
,

dul-^entia generatur. Hoc ergo firmitissinie tlticTe dimanans , valens tum rarefacere et di-
credite^ Fratres,et hoc intelligite^ quia quo- latare cor , ut de semetipso £atetur Regius
ties Dominus dixit : Ego indurabo cor Pha- Yates Viam mandatorum tuorum cucurri :
y

raonis , non aliud intelligi voluit nisi , ego cum dilatasti cor meum (2), scilicet per cha-
suspendo plagas et flagcUa^ unde eum per rllatem, tum llquefacere et mollire aiiimam,
induJgentiam meam contra me ohdurari per- ut Sponsa experimento docta lestatur Jni- :

mitto (2) vel negative suhtractis charisma- ma mea liquefacta est^ ut dilectus meus lo-
:

tum roribusiZ)^ justo judicio puniens pecca- cutus est. (3) FiX his constat cordis duritiem
toris ingratltudinem contemptum et contu- ex divini solls absentla procedere sicut cordls
,

niaciam, denegando ei non auxIHa sufficien- mollltiem ex ejus prnesentia. Quod D. Au-
lia,quae induratls largitur, ut fuse aliorsuni gustlnus ex slmllitudine solis sensibihs et
demonstravimus (4) , explicantes quomodo vislbiils demonstrat. Sicut enim quotiens ni-
Deus Pharaonem indurasse dlcitur, sed gra- mio frigore aqua constringitur ^ solis calore
lias efficaces. noUe mise- su.perveniente rcsohitur^ et discedente eodem
Obduratio Dei cst
reri ut non ah iUo irrogetnr aliquid quo Jit sole iterum ohduratur, ita nimirum pecca-
homo deterior sed tantum quo sit meUor torum frigore refrigescit charitas muUorum^
^

non erogetur. (5) Vel tandem occasionaUter: et vehit glacies ohduratur et cum eis ite- ,

cuni ex divina bonilate , patientia et ml- rum calor divince misericordice supervenerit
sericordla peccatores fiunt deterlores diulius resolvuntur. (4) Hoc calore glaciem sui pec-
in suis sceleribus perseverant et indurantur. torlsdlssolutam recognosclt D. Augustinus:
Quod explicat D. Augustinus adducens exem- Gratice tucc, Domine^deputo^et misericordice
plum defdiis deUcate nutritis , quihus pec- quod peccata mea tanquam glaciem tua^ ,

cantihus frequenter indulgemus : cum enini sohisti : gratia^ tuce deputo qucecunque non
pejores ipsa remissione redduntur solemus feci mala. (5) Peccator ob suam pertinaciam
^

exprohrando eis dicere : Ego

talem feci ^ caloris ilHus patiens absentiam , est nuhilo
te
cgn tihl parcendo , proteiviam tuam negli^ obscurior ^ hyeme frigidior , geUi fragilior.
,

gcntiamque nutrivi. (6) Inde concludit D. (6) Hanc friglditatem tolerat ex defectu lucis
Augustinus Qua^rimus meritum ohdura- et caloris gratioe , quam merito ei Deus de-
:

tionis et invenimus. Merito namque peccati negat

, quomodo istud Davldicum intelligit :

universa massa damnata est : nec obdurat D. Augustinus Ante faciem frigoris ejus :

Deus impertiendo malitiam sed non imper- quis sustineblt ? Infaciemfrigorisejus. Cu-
,

tiendo misericordiam. Quihus enini non im^ jus? Dei. Unde est ejus frigus P Ecce deserit
pertitur nec digni sunt^ nec merentur ac peccatorem
, ecce non vocat , ecce non aperit
:
,

potius ut non impertiatury hoc digni sunt , sensum , ecce non infundit gratiam , hoc est
fioc mercntur.
{fj fiig^f-s iUius (7) Deus peccatori gratiam de-
Exterrai duriiia peccatoris obduratioprobe negat qula prius peccator illam neglexit , aut
declaratur : terr.e durities ex calorls absentla rejeclt. A Deo est frigus , quia frigidus pec-
procedlt ; nun([uam enim induratur terra , cator gratiiie calorem contempsit. Quod a
nisi dum condensatur , nec condensatur nisi Chrlstianis serio considerandum exoptat D.
per frigus neque rarefit, nisi per calorem August. (8) « CliarissimI,dHigenter attendite,
,

solls, qui ab ejus luce dlmanat estque ab eo quia elsi non quantum debemus , cerle vel
,

insti\idiVd\n\\?,.SolenimcorpuSySiquidem ignis. quantum possumus , breviter volumus (^ha-

(8) Itaque terrae duritia a solis distantia et ritati vestrae suggerere quallter obduratio-
nem illam debeamus accipere. Prlmo hoc
Vmn
lemp. — nlT/r/* Cdeliter ct firmiter crcdat dilecllo vcstra; qula
Selm^^ss'*
serm. 00. fie
,[;.' '^'' [.:>] lert. t"^
Lil). ^"l adv.^T'''
o. ^i jMarc. *

25. — (4) Tert. Prxd.tom. 5. Tract. de Gralia. Conc. dc An. 48.

(i)Tert. L. —
(2) Psal. 18. (5) Cant. 5.
1 —
2. —(5) D. Aug. L. I. qu. 24. Simpl. quaest. 2. (C) — .— 88. de Temp.
Serm. —
{^) Lib. 2. Conf*. 7.
Serm. 88. de Temp. — (7) Epist. io5. ad Sixtum. — — (4)
(6) Tert. L. 1. adv. Marc. i. —(7) In Ps. 1^7. (?) —
(8j Tert. L. de An. 8. ' Serm. 88. de Temp.
 ,

PRCCATOR. — CONCIO VI. 281

nunquam Deus desrrlt homlnem , nlsi
prlus In juslltia et pletate educalls c<
ab Aquilone
prius ab homine deseratur. Cum enim se- pandiiurveslruni malum. A faciefrigoiisejus
mel, et secundo, et tertio unusquisque
, quis sustinebit? (i) Hoc frigus si semel ani-
gravia peccata commiserit exspectat lamen
, mam,
«animse ut assoletincuria, spirltu dor-
illum Deus, slcut per Prophetam (i) dicit, ut milante pervaseril, ac nemlne delnde quod ,
convertatur et vivat. Cum vero in peccatls absit, inhibente , ad interiora ejus pervene-
suiscoeperit permanere, de muhitudine pec- rit, descenderlt in viscera cordis et sinum
catorum nascltur desperatlo, ex desperatione menlis, concusserlt affectiones, occupaverit
obduratio generatur » frigusque Dei effica- consIHi semltas, perturbaverlt judlcii lumen,
:

cem gratiam deneganlis , supponit frigus Ubertalem addixerlt spiritus mox ut in :

,

peccatoris gratiam contemnentis , et pecca- corpore solet evenire febiicltantibus subit

,

lis contumaciter adhoerentls. quldam anlmi rigor, et vigor lentescit, lan-

Cui probe compelit documentum quod guor fingitur virium, horror austeriiatis in-
Jerusalem praebet Jeremlas prophela Eni' tenditur , tlmor soUicitat pauperlatls, con-
:

dire Jerusalem.Sicut frigidamfacit cisterna trahltur animus , sublraliitur o-ratia pro-

,
aquam snam, sic frigidam fecit malitiam trahitur longltudo vlt£e, sopltur raiio , spi-
rf-z/<7/«.(2) DesideratProphetaut erudiatur Je- rltus exstlnguitur defervescit novitius fer- ,

rusalem, et ex metaphora cisternae profun- vor , ingravescit tepor fastidiosus , refri-

dam mahtlde suae dignoscat enormitatem. gescit fraterna charitas, blanditur volup-
Quasi dlcat Slcut lapidea clsterna aquam in tas , falHt securitas , revocat consueludo.
:

se stantem conglaciat, ita anima in qua diu Quid plura ? dissimulatur lex , abdicatur
insedlt peccatum, per consuetudlnem con- jus , fas proscribitur , derehnquitur tlmor
crescit In glaclem, et inslar cristaHI, vel ada- Domini. Dantur postremo impudenllee ma-
mantls ita obdurescit , ut neque ab Igne , nus, praesumltur iHe temerarius iUe puden- ,

aut sole emoHiri , neque malleo conteri, aut dus, iHe turpisslmus ; plenus iHe Ignominia
frangi queat nam, ut beHe ad propositum et confusione saUus de excelso In abyssum
:

i\\l GaUvidius^ frigidamfacit cisterna aquam, de pavimento in slerquiUnium , de sole in

quotics in quadam insensibilitate perpetra- cloacam , de coelo in coenum , de claustro in
tam conseruat mens obstinata malitiaju.H^e- seculum , de paradiso in infernum.
que tantum conservat , sed adhuc instar cls- Fuse dinumerat D. Bernardus mala quae
ternae frlgus maUtiae auget et incrementat. a frigore peccati dimanant. Brevius D. Tho-
Quo enim profundlor est cisterna, eo plures mas refert gradus qulbus peccatorls anlma
et frigldiores habel aquas , et quo peccator gelascit. Peccati frigus primum exstinguit
est in peccatls inveteratlor et obstlnatlor, co/o/'^//2 6///<?c//o/i/^ (2) : mox ut peccati frigus
peccati maUtia profundlus in corde defossa, occupat animam , divinae gratioe lux expeHi-
eo magis iUam auget et Incrementat. Ni di- tur , divini amorls ardor exstinguitur. Tum
camus quod sicut profunda clsterna oestatis deinde congelat humorem devotionis , men-
tempore , quo terra soUs ardore succensa tem non ampUusveritas IHuslrat, pietas am-
magis aesluat, per antlperistaslm, quam con- pUus cor non sufflammat. Retardat motum
ti/iet, aquam frlgidiorem efficlt ; quasl ar- bonce operationis. Uti ad motum corporis et
dentior soUs calor, sit vehit mensura frlororis membrorum requiritur calor, necessarlique
aquae, qua? m cisterna contmetur sic pec- sunt ignei quidam spiritus a cerebro in ner-
:

cator quo sol justltlae nltldlus et ardentlus vos effluentes, qui si frlgore solvantur et
lucet et ardet , quo gratlae suae emlttit luci- pereant, IHIco stupidum hneret, et rlgescit
diores et ardentiores radlos, eo magls friges- corpus. Dum enlm hyemaHs aura est iucle-
cit et in peccatis suls induralur. mentior, frigidique regnant et splrant Aqul-
Pontus Euxlnus TertuHIano descrl-
slc a lones , ita quandoque rlgescunt arlus et
bitur: Unus aer, nebula; totus annuSj hiber- membra ,
ut motus omnis sint expertia : a

num ; omne quod flaverit^ Aquilo est. Li- frlgore etlam geluque patllur anlnius suos ,

quores ignibus redeunt amnes glacie negan-

^
habens splrltus, suls Indlgens ad beue ope-
iur^montes pruina exaggerantur; omnia tor- randum ignlbus et cah)ribus : dum auleni
pent.^ omnia rigent. (3) Idipsum de peccatore peccati frigore Inijusmodi consumuntur spi-

, exstinguuntur Ignes,
dicit D. Bern. (4): Dinumerans quot vltia , ritus nocessarll (aloies
quot strageset cUides orlantur a frigore pec- removentur , deficit iHico molus oninis ope-
cati,etlam indonilbusreUgiosis, et animabus rationls digiKX' coelo : et qu()<l prorsus siu-
pendum, et maxlme higeu(him, auiina iHa
(1)Ezcch. 53.— (2) Cap. 6. — (3) Tcrt. Lib. i. adv.
Marc. 1. — (4) Scrm. 63. in Cant. (i) Ps. \!\i.
 j^82 PECCATOn. — CONCIO YI.
quam peccati frlgas recUnt ad boniim ope- mala liorribllia , quibus scatet , quoe magis
raiulum slupidam et vclut immobilem , est suiit ad proposilum faciunt, ebgamus,(t
ad patrauduui mabiin expediia , atque stu- assuelo ordiue procedamus , faciem nobis
diose et assidue intenta, ut acute aiiiniad- praebebit Doctor Mellifluus (i), ({ui tres dies
vertltD. Clirysostomus , cxpendens istud Ge- nobis observandos proponit , nimirum diem
neseos: Yidens Deus quod multa malitia l»o- doloris , diem pudoris et diem timoris.
minum essot in terra , et cuncta cogitatio Dies doloris , de commissis peccatis dolet et
cordis intenta esset ad maUimomni tempore. ingemiscit ; dies pudoris , de nefandis faci-
(i) Vcrham cngitat, multuni hahet momenti: noribus erubescit; dies timoris poenas ,
cri-
non enini ex suhreptlone hoc illis accidit, sed minibus debitas perlimescit seu , ut : ipse
ex corde cogitant et hwc per singulas horas y aliorsum (2) indurati cordis considerat pri-
-vohunt^ in hcuc studium suum coUocant, mordia , media , novissima. Inter quie illa
Et ncque semel et iterum , vel fortuito dolorem ingerunt ^ ista pudorem adducunt^
supplanlati a peccato , a militia sihi tempe- hj c metum incutiunt, Quis enim a peceato
rant^seddiligenter eam exeruntyCt mala opc' potlssimum retrabitur propter tria, scilicet
rantur. IIoc est magno studio , nihil ohiter , ob po^niientiam et dolorem , verecundiani
nihilnegligenterah eis fit ,{^2)Q\\cn\co\\?ivviml et pudorem , metum et timorem. Peccator
aureuni eloquentlae flumen, elucidans verba autem induralus , ut pkirlmum in sua obsti-
ipsiusmet Dei loquenlis de temerariis turris natione perslstit , neque ab ea dimovelur,
Babel structorlbus Nec desistent a cogita- : i. Dolore ; 2. Pudore ; 3. Timore.
lioiiibus suls, donec eas opere compleant. i. Peccatorem Deus multis honitatis suce

(3) Ecce quomodo monstrai^it malitice eoruni largitionihus fo^>it.^ et ingratissimum totiens
excellentiani. Insignis malitiae excellenlia expertus ^ ad pcenitentiam semper hortatus
est , iii facinore alte cogitato , consulte ej"/. (SlPoenilentlam amplectitur, et, ut fatur
meditato , ex condicto palrato assuescere , D. Bernardus , in die doloris incedit dum
et conlumaci indurari obstinatione , cujus recogitat quis amios suos in amaritudine
natura nunc est declaranda. animce suce , et nec tam lahorat declinando
prwterita plangendo deplorat.
I[. PARS. Peccatores ohstinati et vani U) >f''''^ '7."«'^
diflicillime couvertuntur, quia nec sunt ad W)
Poemludo qua a peccato qu.s retrabitur
e^ P^rte poemlentis duo mipoitat , scilicet
suscipiendamdisciplinambenedispositi,cum
^^^^"^^^ ^e peccato commisso , et prop(.si-
sint in suis sceleribus indurati. Ut enim ait
peccandi. Neutrum babet
Doctor Serapblcus, durum est , quod est in^ ^""^ ^^"^P)'"f "^^"
hahUe ad suscipiendum, stahile ad permanen^ peccalor mduratus. Non
quulem dolc^rem ,
^"^^ firmiter suis adboeret scelerd)us, in ,is.
dum, etforte ad dehellandum , si^e resis-
juxta istud Proveroiorum
tendum. (5) Aliter cordis duritiam declarat ^"^ cleleclatur : :

D. Bernardus, plures easque horribiles in- l^cetantur cum mcilefecerint ,

et exsultant in
rehuspessimis.{^)mn etiam propositum nou
durationis referens proprietates : Cor durum
ipsum est quod nec compunctione scinditur; «^^^P^^"^ peccand, , cum obstmalio
consjslat
peccand, , et perlma-
necpietate mollitur, nec movetur precihus ; ''] proposito vdterius
^»^^^ vocanl, Deo ejusque g,at,8e resistal, de
minis non cedit , fla<rellis induratur : ingra-
Deus ammam ,n
tumndheneficiaestUdconsiHainfidunlad q'^'0 couque,,tur ,psemet
judicia swintm , im^erecundum ad turpia , P^^^^^'^ mdu,alam ^\\oquens
Mundare te :

volui,et non es mundataa sordihus tuis,6y.

impauidum ad pericula, inhumanum ad hu^
mana, temerarium ad divina, prceteritorum ^1"J^ contumax tuum peccandi propos,tum
ohli.iscens , pra^sentia negligens , futura ^luntat, mece sese opposuit
In quo mun^^ :

non pro,idens. Ipsum cst, cuipra^teritorum ^^^^o^^r tuum ? (7) Deus nostro conc.p,endi
pra^ter "^^^^^ ^^ an,ma obstmata , qua3 d,u mult,s-
socias injurias nihil omnino pra^terit,
prcesentium nihil non perit, futurorum nulla ^"^ inspi,^al,ombus ad poemtenuam invitata,

nisi forte ad nlciscendumprospectioseuprce' "^^ obsecundata, exposlulat modmn quo

pnratio rsl. Et ut hrci^i cuncta horrihilis ^'^""^ ^^^^^^ emundare , et ad convprsio,iem

maVi mala complectar , ipsum est, quod nec a^^d^cere. Subjungit Propbcta Mullolahore :

Deum timct , nec hominem reveretur (6) ^"'^^tum est , et non exiuit de ea nimia ru-
i^ igo cjus, ?ieque per ignem. {S) Chns\.is Do-
Taediosum foret cuneta elucida,'e qucX de
corde duro refert Bernardus ut inier tot :
"^'""^ P^° ^^ "^"^'^^ sudore laboravit , sau-

, yr r r ^ 11 '
r^ /-N^ vO -'^tjim. 4. dc Assumpt. — (-j) Scrm. 12.de Divrrs.

1. - (6) L. 1. dc CoDS. c. 2. j, ; j
.
^j^y
 ,

PECCATOR. -^ CONCIO Vi. 283

guinem fiidlt, atilmam posult
gratlam me- peccati malitia, quse omnem aJimit verecun-
,

ruit Spiritus Sanctus in igne apparult, inte-

: diam , et de delictis scelerose Ijelatur. O de-
rius eam suls inspirationibus et affectlonibus testanda hetitia , et insempiteniidoloris tris^
molllre tentavlt , exterlus per suam grallam titiain demutanda in peccatis sicnt in t^irtu- ,

mu\t\p\ichervocavn,ei nonexit^itexearubi^o tibus exsuUare ! (i) Nam si, ut vult Terlul-

abominationis et obstinalionis. (i) Incle con- VianuSy/acies occu!torum,ea qua^ apparent
{2),
cludit D. Bern. (2) IVemo duri cordis salutem impudenlla de foris apparens in fronte , in
unquam adeptus est : nisi quem forte mise- vultu , in incessu, in opere, evldens est ani-
rans Deus abstulit ab eo cor iapideum , et mae sceleratlssIniEe indlcium. Ut enim alt D.
dedit cor carneum. (3) Et ratlo hujus est , Bimvdscenus , impudens aspectus,et pudenda
q\iia neque ob dolorem ingemiscit , neque cen^ix , ac continua superciiiorum ogitatio
,

ob pudorem erubescit. et superbus incessus , et nuUa ex re turpt

^
^

I. Diligo uerecundiam (4) lu vlrls, in femi- rubore affici , foedissimi animi indicia sunt
,

nls , el generaliter in cunctls Ghristianis in obscuras probrorum suorumformas , in con^

t

viris quidem , nam gratissima sane gemma, spicuo corporis insculpentis. (3)
rubor in facie hominis i^erecundi. (5) In femi- Ignltum Penlapoleos excidium Deus velut
iiis etiam , nam pudor est in mulieribus dehberans , Abrahamo dixit « Clamor So- :

amabi!is/!os^etrubordeIectabiIis.{6)Tiiinlem domorum et Gomorrha? muUIpUcatus est,

generahter in cunctls Ghrlstlanls , quibus et peccatum eorum aggravatum est nimls. »
magis disciplina {'erecundia: incumbit. (7) (4) Omne peccatum habet vocem , qufje auc-
Tertulhano arridens D. Bernardus pudorem torem suum accusat, sed non onine pecca-
niuUis elogUs commendat. Pudor est gemma tum habet clamorem quoe juslitlae dlvince ri-
morum, uirga disciplince, soror continentice gores expostulat. Ex Magno Gregorio pec-
lampas pudicce mentis , gloria conscientice , catum cum voce , est culpa in actione ; pec-
famce custos uirtutis sedes et insigne totius cattim cum clamore , est culpa cum libcrtate
,

//o/i^.?^/. (8) Pudor est froenumretinens Chrls- et jactantia. (5) Gujusmodi fuit peccatum

lianum ne labaiur in peccatum ; est eliam babitantlum Sodomoe et Gomorrh.TS quce :

calcar lapsum peccalorem ad converslonem enim injustiticv species , quis modus inteiU'
et poenitudinem stimulans. Quapropter ex perantice non inter eos versabatur ? quce le^
D. Bernardo diem doloris sequitur dies pu- gum pravitas non apud eos pro Icge statue-
doris ; quando jam Jiorribili confusione, ope- batur ? (6) Scelerosi Judaei Sodomitarum
ritur anima miseranda dum considerat quce eemulantes maUtiam et inverecundlam , /?<?c-
,

et quanta deliquerit ^ et in oculis cordis tetras catum suum quasi Sodoma prcedicai>ejiint et
versat imagines peccatorum. (9) llla autem absconderunt, (7) Quasi diceret Propheta :

peccati turpltudo et deformltas quam serio Non fuerunt conlenti suam ab ocuUs Uomi-
contemplatur , est ralio posnitendl ei pudo- num intemperantlam removisse, et cLam de-
,

rem ingenerans , iUamque ob verecundiam Uqulsse pudore peccandi, nunc autem abs-
retraUens a peccato , et ad converslonem que uUa verecundia dehnquunt ,
suaque
silmulans peccator autem induratus , est
: peccata impudentlssime praedlcant , quasi
impoenltens , quia suis criminlbus exccecatus laude ducentes sua crlmina in conspectu
non conspiclt turpitudinem et deformita- liominum propalare. Quam muUi sunt Uac
lcm quae est in actu peccati. Tantum abest a3tate qui absque nUo
Sodomltarum instar
nt pudore afficlatur ; qulnimo , de peccato pudore dellnquunt, de suisque crlmlnibus
impudenter gU)riatur, et, ut fatur TertuUia- laudem et Uonorem captare moUuntur? hoc
nus, delicti durior frons est ab ipso et in enim omnium grat^issimum est ; ubi vitium
,

ipsodelicto impudentiam docta. (10) non turpe , sed honorificum existimatur (8) ,

Basihus Seleucus attente considerans per- et pcccatum pubhce perpelratur absque uUo
severantlam qua muUer Ghanancca GUrls- pudore et tlmore.
tum pro Uberatione fiUaja doemone possessa3 3. Omne malum aut pudore aut tlmore ,

deprecatur leplde ait ,Verecundiam om- natura perfudit. (9)

:
Quare D. Bernardus
nem calamitas excutit^ etingenitum a natura post dicm pudoris quoe peccatorem ex f(vdl-
pudorem mali i^is capiiuum ducit.{i i) Tole- late et turpitudine deUcli , ad paMiiiudincm
randa est quodammodo pudoris jactura , slimuU\t, subjunglt diem timorls qua irra-
quam adducit calamltas at intolerabihs est diante cordibus nostrispeccato morimur. (10)
:

(.) Ila^b. lect. -ii) L. i. de Consi. c. 2. (3) F.xecli. — (i) D. T^ern. ch» Nat. Dom Sorm. 3
{f
-
T.rf. L.

36.- T<Mt. L. d« P(rn.7.-(.5) D. ncrn. Sorm. 7. de dc An. .S. -

(r^) h\h. 5. l'a.;.il. ^;^P-.,-''»- -(^^ ^^ ?*
H; Virg.
(1)
- -
(0) G,n-oi-. Naz. Cann. G3.
- (7) Tc t. L. de (5) Lib. 5. Mor. cap. 7.
-
^»)
Has.l. S.- .•,.c. < ';\ -^-
-
.

dcAs- - - (S) CrcCfor. ISa... Orat. 4 U («j)

i^f^
Bapt.%.-(8)Serm.Sf;. i.vCant.-(y)Sorm. 4. (7) I^^a. 3.

— (io)Tf"T. L. V
.sijinpt. — ^' >'•.->
Oral. ao. Apol.
V 5. (i i) i. — (10) Scini.. 4- Je AssumpJ.
 :
, ^

284 PECCATOR. — CONCIO. Vr.

Tlmor namque dlvlncne justltice peccata pu- sed aLlliuc velut tlaemon humanatus exlstl-
nlenlis, neccatorem a sceleribus dimovere mandus est obstinalus peccalor absque ullo
t!el)et. " Oliomo, si pudorem perJideras ad llmore vivens : non secus ac Sodomitae ad
nobilem creaturam pertinentem dolorem tlironum divinoe justitise peccatorum suoruni
;
sl

non scntlebas afllictionis_, quod est etiam clamorem mittentes. Claniorem Scriptuin
carnalium ; vel timorem non omittas , quo- sacra solet ponere pro tanta impudentia ct
nlam ille est etlam jumentorum. Oneramus lihertate iniquitatis , ut nec verecundia, nec
asinum, et fallgamus in laborlbus plurlmis , timore ahscondatur (i); quale fuit Sodomaj
et non curat, quia asinus est at si in ignem et Gomorihije peccatum , quale est adhuc
:

impellere , si in foveam praecipitare vehs , peccatorls Indurati vilium. Ut enim ait Mag-
cavet quanlum potest , qula vitam dihglt et nus Gregorius Esaiae versans locum Pecca- :

niortem timet. An non tibi ergo justum vi- tum suum sicut Sodoma prfedicaverunt, nec
detur, ut qui modo jumentis Insenslbihor aljsconderunt. Peccatuni enim suuni ahscon-
fuerit , post jumenta ipsa compehalur ablre deret Sodo/na, siadhuc cum timore peccaret
,

et in tormentis posltus locum teneat posle- sed funditus frcena timoris amiserat quce ad ,

rlorom ? Quid horribihus morte? quid judi- culpam ncc tenehras requirehat, (2) Non dis-
cio terribllius? Gehenna nihil potest intole- slmihter peccator induiatus amiltens fraena
rabilius cogltarl. Time ergo, o homo, quod timorls, nec Deum metuit, nec homlnes re-
in morteseparandus esabonis omnibus hujus verelur, sed impudenter atroclsslma quaf^que
corporls , et lam dulce carnls et anlmoe vin- crlminacommitilt; etutfaturCaesarius (3), <:/(?

culum amarlssimo secandum divortio erlt. multitudine peccatorum disperatio nascitur

Tlnie quod in terribili judlcio ei praesenlan- et ex desperatione ahsque ulla rci^erentia
dus es in cujus manus horrendum est inci- peccatorumfrcena laxantur^ et impletur illud
,

dere et eo examinante quem nihil latet ; quodscriptumest: Impius cum in profundum

;

siquidem invenla fuerlt in te iniquitas, ahe- venerit , contemnit (4) .

nandus ab universitate quletls et gloriae, et Verum quid contemnlt obstinatus pecca-

segregandus a numero beatorum.Time quod tor ? i. Contemnit conscientiam (5), quam
in gehenna cruclatibus immensis et aeternls scelerose foedat ; animam suam , salutem
exponendus es in sorte diaboli et angelo- suam
,
quam pro re vih dat ; avarus pro ter- ,

rum ejus, qui praeparatus renis divitiis , hbidinosus pro vohiptatibus

in igne oeterno,
est eis. Hic ^v^Ky timor inllium sapientiae di- momenlaneis, superbus pro honoribus va-
citur , non pudor , non doh)r , qula neuter nis ; 2. Contemnit peccatum , bibens quasi
eorum sic initlat ad saplentiam ; neuter tan- aquam iniquitatem. (6) Ut autem commen-
tam liabet efficaciam. VaUdior enim est et tatur Lyranus, « iniquitatem sicut aquam bi-
vehemeniior spirilus timoris ad resistendum bit , qui committit peccata absque fraeno li-
peccaio, quain pudor et dolor quia pudor moris ; ille enim qui bibit vinum, quia limet
:

de muliiiudlne , et dolor de quahcunque inebriari, blbit temperate, sed bibens aquam

hujus mundi consolatione caplt solatlum ; hoc non tlmet. » (^) 3. Contemnit poeniten-
tlmor vero non invenlt unde consoletur. tiam , onmemque mediclnam qua posset a
Nam in morte non magnum , non parvum suis sanari scelcrlbus.(8)4- Contemnit media
aliquid de bonis hujus mundi tecum delalu-
consequenda), sacramenta , pietatis salutis
rus es in judicio nec fallere
: nec resistere opera, augusiissima rellgionis mysterla. (9)
,

possiljile erit in gehenna penitus nulla con- 5. Contemnit correpllones et supplicla, sive
:

solatlo , sed perpetuum vae, ululatus , et ah humana, slve a divina justitia inferenda.
fletus, et strldor denllum.»(i) Tot meluenda 6. Contemnit ipsummet Deum , ejus majes-
non periimescit peccator ; nam in suis sce- tatem , praesentiam , potentiam et bonila-
lcribus induratus , ncque spe gloriae ad bo- tem
,
prolnde lanquam ahominahilis homo
num mcitalur, neque nietu supphcii a malo (9) habendus est. Scelerosi qui vero Deo de-
revocatur ; cui idem dicendum est quod Isi- relicto,ficlitia coluntnumIna,ah Osea ahomi-
dorus Pelusiota cuidam Zozlmo pravo sacer- nahiles (lo) nuncupantur digni profecto qui :

doli in vltiis inveterato et indurato

, Nec ab omnibus horreantur. Peccatores quoque
:

regnum te incitat^ nec geJienna rursus ter- indurati ahominahiles facti sunt in iniquita'
rel : feram et indomitam helluam incanta- tihus, (11) Casslodorus \e^it ahominatos ; D.
mus. (2) vero Augustinus exhceredatos Cum enim .

Non sohim tanquam bellua ferocisslma ' ,^.

(i)D. Atignst. qu.
..^,
in Exod. —
5.
/^n^n
Par.
(2) Pastor. 3.

I \ Ti n c 1 T^- • / r ., c. 32. — Honi.

(.")) i3. dc Pa-n. — Prov. 18. —
{'\) (5)
~
^

' '""• ''' "''• '•

""K- Cari. -(6)Job. ,3.- Lji.-
(;) Ljr. - (8) (g)
Ep'1 .^5oJ' — (ii) Psal. 52.
Job. i5. — (loj Cap.
"*^
• •
9.
 . ,

CONCIO VI. PEGCATOR. —^85

Deum contemnant, non parenlem illum, sed propria rel cujusque, naiura vero potest esse
potius criminum vindicem et punitorem de- comuiunis. Suscipe eaeniplum, Substantia
bent experiri , neque Dei sunt hoeredltate est lapis , ferrum : duritia lapidis et jerri^
ditandi , sed inferni suppliciis cruciandi, natura suhstantia^ est. Duritia communicat
praeserlim cum ex Apostolo sint abominati substantia discordat. (i) Quod apud philo-
incredibiles , et adomneopus bonum reprobi sophos dicitur essentia, vocitatur a Tertul-
(i) Ad rem nummariam ahudit Paulus. liano suhstantia quod ab ilHs nominatur
;
Numnius enim adulterinus dicitur repro- accidens commune, ah ipsoappellatur natura
bus quo sensu Jeremias impios nuncupat suhstantise. Essentia est propria cujushhet
:

argentumreprobum (2), falsam monetam, qui speciei , neque est communis rehus aherius
cum auri argentique speciem prae se ferant, speciei , natura substantiae communis est
sunt plumhei, nihihjue boni hahent nisi rehus diver^se speciei lapidis et ferri prodit
, :

principis effigiem ,
pretio cassi , inutiles ,
exempkim quorum ;
suhstanlia cuivis propria
reprohi. luulihs est reprohiis peccator indu- est, nequealteri competit ; non enim essentia
ratus:nam ncmo duri cordissalutem unquam lapidis est essentia ferri, neque essentia ferri
adeptus est, Jiisi quem forte miserans Deus , essentialapidis: naturasuhstantiteestiUiscom-
abstulit ab eo cor lapideum , et dedit cor car^ munisy nempedurilies, quoeestquahlasseuac-
neuni. (3) Quod si quoeramus a B. Bernardo, cidens utriquecommune.Eodemmodo raiio-
quodnam est cor durum, respondebit^^^o/wwz cinandum de peccatore ohstinato , qui non
est cordurum quod semetipsum non exhorret convenit cum lapide in suhstantia seu essen-
qua non sentit. Ejus autem insensibihtas est tia aha est enim essentia hominis, alia es- :

impraesentiarum denotanda. sentia lapidis : sed convenit cum lapide in

III. PARS. meditabitur natura suhstantiae seu quahtatihus, et ut fa-
Anima nostra
timoreni (4), ne peccatis assuescat , sed cito ^ur TertulHanus , pariant naturalia eorum ,
ab eis resipiscat : more medicorum scei^iori- substantii^a non pariant. Quatuor autem
bus jnorbis accelej^ata jejjiedia tribuamus ; sunt lapidis quahtates sciHcet frigiditas , :

quaudo et hoc pietatis gejius est , cejwiej-e steriHtas ,

durities ,
gravitas. In iis quahta-
in/antiaju criminis Jie juvcjiescat augjncji-
,
tihus peccator obstinatus convenit cum la-
//V. (5) Cito crimini est medendum ne reme- pjf^e : est enim frigidus , steriHs , durus
dii diiatione incrementetur, et cegrotus per ^^ gravis. simiHs iUi gemmae
i. Frigidus :

diuturnam morbi consuetudinem fiat insen- ^x sua natura adeo frigidoe ut projecta in
sibiHs. Plagarecejisdolorejioncaret,Jieque Jgn^^^ "«" comhuratur , sed ne incalescat
ejiijnjajnobcalluit vuIjius , aut in tajn bje^i quideni , sed frigiditatem suam conslanter
-versum in ijisejisibile est. (6) At e converso conservet : et quia calor est fecunditati ter-
ubi temporis diuturnitate obcalhdt vuhius , i^- necessarius peccaior frigidus luce et
,

insensibile efficitur, et eo magis irremedia- cdore coelesti destitutus est ; 2. Sterihs :

lapis

bile quo insensihile. Quod asseverat D. ^st steriHs , quia non habet humorem ad
Bernardus, scicjis longius absistej^e a sa- producendum requisitus, peccator etiam ob-
lute jjienibrujn quod obstupuit,et cegjmm sese stinatus ad bonum steriHsest,
hcet muhi-
"^o^^a »naH prole fecundetur. Hanc in bono
Jion sejitientem pej^iculosius laboraj^e. (7)
Idem accidit in anim^ morbis. Mox ut sleriHtatem Judaeis ohm exprobrahnt Deus :

ae

tem gradihus ad^hujusmocH iusensibiHta- ^^^ tanquam patejfamilias et agricola. •

tem devenitur sciHcet i. Inveterata con-

:
Peccaton contulerat naturam honi capacem;
,
in bonis openbus
suetudine; 2. Gratiae efficacis substractione; i^um adhuc in haptismale
ei adhuc largitus fuerat semea
3. Mentis caecitate ; 4. Inverecuuda sceleris creaverat ;

verbi gratiae lucem et ardorem , ut honos

perpetratione ; 5. Periinaci desperaiione : ,

lamen J)eo
tandem, 6. InsensiblH ohstinatione, quae de- virtutis produceret fructus , et
annnir su;c
notaturper,i.Lapidemetsaxum;2.Centrum; retrihuit mala pro bonis sci icet
steriHtatem quae 3. Est dura sicut lap.s.
3. Lelhargicum. , ,

I. AlUul est autcm substajitia, aliud Jia^ Alherto

Magno teste, est m Gcrmania nuv.us

twa substaJitice. Siuuidem substcmtia est in quem quidquid pj-ojwUur dujescit in la^
pidcni. Quld(iuid projicilur in peccalortm
(OEpist.adTit. I - WCnp 6.-(^^^ obsliuatum durcscitiu lapi(h'ni sicut iulum
flc CiOnsid. c. 2. — (4) leit. L. adv. .hid. lo.
— [^) L.as- i
;

•lod. L. 5. Var. Episl. oc). —(6) D. licrn. L. i. dcCon- „ ,,

sid. 1.- (;) D. Bcrn. ib. (•) Tcrt. L. dc An. ..a. - ,

(>)
, ,

IVd. o.J.
 , ^

2^6 PECCATOR.— CONGIO VI.

ad asnectiim Induratur, ita ex liice et

solis existens , reperit (pilflcm , conservaiioncp.i
calore ffraiia^ durescit peccalor. Quod de et unionem Quietem quia scelerosa
: i. ,

Israelitis asseverat Jeremias propheta : Z)o- pace politur neque synderesi et stimulis
,

mine percussisti eos, et renuerunt accipere conscientia? pungitur 2. Conservalionem , ;

disciniinajn ; suas supra quia assuetis firmiter aclhseret peccatis , ne-

i/id/iraiferunt fac/es
pefrani ct nohierunt
,
revertl (i) annon que a contumacia sua gratioe auxiho dimove- :

\\xc exprohratio cadit in peccatores obsti- tur ; 3. Unionem, qula magis ac magis in
natos, qui erga Dei gratiam ingrati cor .yw7//« peccatis inveteratur et in sceleribus indura-
posuerunt ut adamajitein^ ne aud/rent legem? tur, et ultimam impietatem asseculus sedet,
(2) Belle Propheta peccatores ad oeterna di- talentum phimbi lenens in manu, adhucque
viiinque insensibiles , ad resistendum gratioe massam phimbeam hahens in ore, juxta vi-
componit cum adamante. « De sionem Zachariae (i) prophetae.
in(hiratos,
adamante ilhid mirandum quod cum sit 3. Per lapidem et centrum ,
peccatorls
tantce durlticT, soh:> percussus sanguine hirci, obslinati insensibihtassignificatur, sed adhuc
qiiod animal hbidinosum est , stallm dissol- per letharglci cor twdians tabescenteni anl'
vitur unde congrua similitudo est vaUIe.
: /^^«/^^(s) magis denotatur lethargicus somno :

Cor suum posuerunt ut adamantem; quia ita sepehtur ut non doleat , neque cujus-
cum durissimng cervicis et cordls indomabi- quam sensus usum habeat adeo est somno :

hs essent contra Deum moUissimi erant in immersus et stupi<his ut non doleat

, nam :

omnium hbldinum fluxum. » (3) Peccatoris juxta Sapientis oraculum, ^/-/7 ^/t7/^£Zo/y;//V//.y

obstinati cor est molle et durum molle ad /// medio mari ; et quasl sopitus g/ibernator
:

\itium , durum ad virtutem moUe per res- amisso clai^o , et dicet ; Vei'bera^>er//nt me
;

pectum ad secuhim , durum per respeclum et no/i sensi. (3) Lethargicus ustulatur, dis-
ad Deum. Habet lan?e seu cerae mollitiem , secatur, verberatur , lanien esl insensibihs,
nec ullo modo resistit mundi honoribus nec dolet Consuetudo callum jam obd/ixit :

carnis vohiptatIbus,terrenorum cupidlnibus, stomacho meo , ait Cicero ad Vaironem. Si-

circa gratiam habet ferri vel hipldis duritiem, cut consuetudo sensui quasi caUum inducit ,
resistitque obstlnate Spiritus Sancti inspira- ut non sentlat morbum et dohirem cui as- ,

tionibus. Tandem , 4« Lapis gravis est : sunt suevlt , slcet anlmo caUum inthicit, ut non
emm gratna delictorum pondera (4), et pec- sentlat remorsum aut doh)rem in peccatis
cntores obstinatl graves sunt quos non se- ,
quibus assuevit. Itaque ex prava consuetu-
rus ac Philisthaeos sacer aUoquitur textus ; dine oritur impudentla peccandi ; ex impu-
Q//are agg/'avatis corda nestraj sic/it aggra- dentla peccandi nascitur obstlnatio, ex obs-
vavit jEgypt/is et Phai-ao cor sii/im ? (5) tinatione , indolentia , et dedolentia ,
qua
Verum uti lapis non gravltat in centro, ita anlmus ita ob(hiratur in malo ut peccata
peccator obstinntus peccati non sentit gra- non sentlat ut cum peccat , onniem cou- ;

vedlnem (pna in peccato quiesclt vehit in

, scientia3 remorsum amittat et quasi con- ,

centro, quo ejus denotatur insensibihtas. sclentia amputata non poeniteat , nihil ,

2. C//r persevera/it (6) in suls sceleribus doleat sed tanquam brutum In omne id ,

peccatores obstinati nisi quia sunt insensi- quod hbet, qtiantumvls turpissimum et abo-
,

biles? At cur sunl insensibiles nisi quia in minan(him praeceps ruat. Quales fuerunt
,
,

centro cpiiescunt ? Unde juxta (piorumdam Gentiles, cpii desperantes semetipsos (4) ut ,

versionem/;e6'6'a^or, c/im in centr/Lin nenerit^ fatur Apostohis , in omnem immunditiam ,

cotitemnit. In centro trla habent elemcMita inlqultatem ,

et impietatem prolapsi sunt.
scihcet quletem ,
id est, non credentes animam
conservationem et unio- Desperantes ,

neiu Quietem
: i. cujus obtlnendne gratia immortalem
,
Deum crlminum vin(hcem , ,

inoventur ad centrum neque al) eo obtenta nec uUam sperantes posthanc vitam, virtutis
,

qulete , nlsi per vlolentiam ejlcluntur 2. mercedem, a3ternam fehcltatem. D. Chrysos- ;

('onservationem nam in centro nuUam pa- tomus ex grseco legit ///6/o/c///e.y; seu, ut vult
,

tluntur contrarletatem, extra centrum con- D. Hleronymus, indolorios scihcet doh^re ,

^

trari(jrum exponuniur impuguationibus; 3. desinentes , omnem doloris sensum depo-

iJnionem centro namque tanquam loco sibi nentes et amittentes , quasi desperantes et
,

connalurah uniuntur a (pio ob quaUtatum dinolentes sint termini synonymi. Desperan-

,

sympalhiam, novas mutuautur vires. Pecca- tes itaque et dolentes tradiderunt se omni
tor obstinatus in peccalis vchu in ceiUro immunditice. Vide in quod baratlirum dedu-
,

, . „ ,
— / s ry
— /- t. cat hominem invelerata peccandi consuetu-
(1) Cap. 5.
X , >

(2) /acltar. 7. h^ Fliipcjt. —(4) D. *

Aiiibr. L. 2. Kp. 7. ;5; Lib. — 1. Ilt-. G. - (G) Trrt. L. (i) Cap. 5. — (2) Tert. L. adv. Jud. 11. - (3) Fror
Apol. 8. 23. — (4) Kphes. 4.
 PECGATOR. — CONCIO VI. 287
do, cordls induratio, cui annexa est insensi- cuni uesperatione cerla mors est. Kemo di-
bilitas , indolentia , desperatio 2. Lcthar- ; cat Ego si jam aliquid mali feci , jam dam-
:

gicus nullius sensus habet usum. In aiiima nalus suni Deus maUs tahbus non ignoscit.
:

raetaphorice loquendo, sunt veluti quinque Gur non addo peccata peccatis ? fruarseculo
sensus respondentes sensibus corporis. Pec- in voluptate lasciva, in cupidilate nefaria ?
catores autem obstinati nuUo sensu animse jam perdiiaspe reparalionis, vel hoc habeam
utuntur ad bonum. Deum enim in aperlo quod video, ti non possum habere quod cre-
positumnon vident,vocem ejus nonaudiunt, do. Deus enim noster sicut cautos feclt ,

coclestia non afflant, asterna non sapiunt , qui non ceciderunt , sic desperatos esse noii
gratiae motibus insensibiles sunt: similes fic- vult qui ceciderunt. « (i) Ex D. adhuc Au-
litiisGenlilium diis, qui pedes habent, etnon gustino pnma salus est declUiare pecca^
,

ambulant manus habent, et non operantur ; tiini sccunda uon desperare de venia ; nani
; ,

os habent, et non loquuntur; oculos habent, ipse se in ceternum punit qui apud miseri'
et non intuentur; aureshabent, et non au- cordem judicem^ad pceniteutice remedianon
diunt. Eodem modo indurati peccatores sunt recurrit* (2)
aurium cceci. TertulUanus ad
(i) Alhidit Ideoque ne peccatores obstinati in despe-
A^o?>\o\\\m iWcewiexw. Fides ex auditu,Yif\es ralionem cadant , et desperantes aeternam
quos menlem illuminat, per aures pervenit salutis incurrant jacturam , sex preestare le-
ad inteUectum; peccalores sunt
at obstinati nenlur : Sedulo vacare oraiionibus, divi-
i.
aurium cseci , qviia auribus non percipiunt namque implorare misericordiam , ut ab eis
verbum Dei , neque Deo vocanti prsebent ^xU^iiTdil dwviUdiiwcovi^is. Nonestdesperanduni

auditum, hiant aures ^ nec audiunt , cor stu-
pet saliens. (2) Peccatorem induratum pic-
tor egregius reprsesentat sub adolescentis ef-
figie , cui pro lectulo erant vepres hirsuti,
cruentae spinae, jacebat tamen , et profunde
dormiebat aderant tibicines duo a lateribus,
: aliquo vestrum cor malum incredulitatisdis-
buccinatas tubas auribus admoventes , et ne
quid deesse videretur ad ejus excutiendum
soporem , imminebat vertici sol altus radios
in ipsius oculos perpendiculariter immittens:
inter haec omnia dormiebat miser, et patenti
narium orisque meatuducebat ronchos. Ado-
de nialis , sed pro ipsis uthoni ftant studio-
sius supplicandum : cjuia numerusSanctoruni
scmper de numero auctus est impiorum, (3)
2. Divinam non ampUus negUgere, aut reji-
cere gratiam. Videte^ Fratres^ nejortesitiii
cedcndi a Deo vivo : sed adhortamini vos^
metipsos per singulos dies, donec hodie CO"
gnominatur , ut non ohduretur cjuis ejc vohis
fallacia peccati. (4) Hodie hic significat tem-
pus praesentis vitse , graliae et poenitentije ,
quod cuique datur quandiu enim spira- :

lescens est peccator a teneris annis vitiis as- mus et vivimus , est hodie ; quandiu licet
suetus ; spinse sunt conscientioe siimuU; libi- audire , credere et converli , est hodie qui :

cines Ijuccinantes sunt tum AngeU , tum ante centum , ducentos ireccntos , mille ,

concionatores ; immissi radii solares , sunt annos , vixerunt , habuerunt suum hodie ,
eratiae iUustrationes ; lethar^icus tamen nec suum tempus audiendi Dei voccm
1
praebet auditum tubis evangelicis, nec con-
id est,
suum tempus procurandae salutis illis jam
11**11'* ,
,

scientiae pungitur stimuUs, nec SoUs justitiae transiit, nobis adhuc superest hodie. Ilodie
excitatur radiis. si vocem ejus audieritis , nolite ohdurare
Verum elsi periculosissima sit o])stinatio, corda vestra. (5) His verbis Regius \;ites
quantumvis indurati peccatores ad bonum hortatur Judseos , ut moUi corde excipiant
insensibiles videantur, « de ilUs (3) non est Dei sermones. IpsissimisDavidis verbis Cbris-
desperandum qui adhuc mala sua, non sohim tianos hortatur Apostohis , ut ad divinam
corrigere nohml , sed etiam defendere non vocationem non obdurentur, ncc surdi fiant:
erubescunt. Sic nec desperata fuit,
illa civitas Hodie vocem cjus audicritis. Aniniadver-
si
de qua dictum est Adhuc tri(hio , et Ninlve
: tendum est quod tum Propheta, lum Apos-
subvertetur. (4) In ipso triduo idonea fuit tolus hodie vocalione Dei distinguunt
a :

converti , orare , plangere, et de pcena im- innuentes et lanquam certum pr.Tsuppouen-

mlnenti misericordiam promereri. » Qua-
propter « si quis jam lapsus, et nimio scele-
ris pondere oppressus desperare jam coepit ,
atlendat vulneris magnitudinem , sed non
desperet medici potestatem ; peccalum enim
tes posse esse hodie , iu quo non auiliaiur
Dei vox el vocatio,Ucet cnun toto vilae teni-
pore per hodie signincalo delur gratia suffi-
clens ; gratia lanun efficax pcr tolum
illud
nccpie diuturna cst
vitae tempus non vocat ,

(i) D. AuRust. 5... Hom. Iiom.ai. — (jW il.. do

(0 Tert. Llb. dc An. lo. —(2)Trj». L. 2 nd Nal. v,.r;i„,H,c. 5. ca\>. ao... — {r,) D. Ai.-usf. L. cc \ tr.
I. — (r^) D. Aug. L. 5o. llom.bom. 2. —
(4)'Jonas. 5. i,ii)oc. c. iSj. — (1) licbr. 3. — (5) l'sal. 94.
 288
luijusmodl vocallo, sed cilo bi nioditm ful-
guris priusqiinm illustrct orulos , jam refu'-
git : ncc dat lucem videntibus^ sed pavorem,
(i) quod divino efficitur judicio ut homines
siut setuper de sua salute sollicili et quovis
PECCATOR. — CONCIO VI.
servaiula estnnimn. Qtiod prcefiguratum vide-
tur in remedio a Tohia juniore adhihito (i"),
ne a dcemone interimeretur, qui septem pri-
mos Sarae maritos enecaverat : Tohias ad
fluvium Tigris volens lavare pedes
, piscis ,

niouRMilo ad audiendam Dei vocem intenli. immanis exivit ad devorandum eum. Quem
Saucj)ersuadererdi(>initusjactum: congruere expavescens Tobias clamavit voce magna,
enim hominem seu moneri^ seu terreri a Deo , dicens Domine, invadit me. At de Raphae- :

^wlut fulgure rapido , momentanae mortis lis Archangeh mandato , apprehendens pis-
iciu (2) vel suhitanea alia divinae gratioe il- cem et in siccum attrahens , tunc dixit ei
,

lustratione ; 3. Divinae gratire fideliter res- Angekis Exentera hunc piscem^ et cor ejus^ :

pondere et ohtemperare tenentur quod in- et Jel^ et jecur repone tibi : sunt enim hwc
:

niiit Salvator, dicens ToHite lapidem quo necessaria ad jnedicamenta utiliter : quod
:

quatriduani Lazari claudehatur sepulcrum. fuit fausto eventu comprobatum. Nam par-
Prj cepit ergo ut Judiei ex se cor lapideum tem jecoris ponens super carbones vivos
tollant , cvolvant perfidice saxum ^ silicem Raphael Angelus (2) apprehenditdaemonium,
durce incrediililatis excludant, quatenus ani- et reh'gavitiUudin desertosuperioris ^Egypli;
nae per i/ijidelitatem niortuce de sepulcro et ex Felle Hniens caeci parenlis oculos , mox
pectoris prosilirent. (3) In persona Judaeo- recuperavit visum. Piscis ille Calionimus (3)
rum Christianis ohduratis praecipit Salvator, dictus, id est, decori nominis, Christum prae-
ut tollant ohstlnationis lapidem , et revolulo figurat , qui supra Calvarium in suo natavit
lapide , /\. Perveram peccatorum confesslo- sanguine, in suaque circumcisione pulchrum
nem , de sepulcro in quo jacehant mortui , Jesu suscepit nomen , ob salutem humanam
eore(\\diX\\.\xv: s\ emm poenitentiam intellexis- per suam in cruce passionem consumman-

^^//^(4), et saepe ad poenitentiaetriI)unalacces- dam. A mystico illo pisce sumendum est

sissent, in suis peccatis non obduruissent ; jecur, cor et fel : jecur, id est, vitam quam
5. Quia inveterati morhi non una medicina pertransiit benefaciendo ; cor, id est, chari-
sanantur, sed phires requiruntur , ut pertl- tatem , qua ardenlissime nos dilexit ; fel , id
naces humores valeant expeHI. Muhotles est , acerbissimos quos pro nobis passus est
eliam adhibendum est poenitentlaeremedium, cruciatus. Ex his conficiendum est pharma-
ut peccaminosi tollantur habitus, ex invete- cum, quo molliatur obstlnati peccatoris du-
rata consuetudlne comparatl. Non infert no- rities, et sanetur Inveteratus anlmae morbus.
bis Deus bona sua , nisi mala nostra scili' Attente consideranda est ejus vita , et virtu-
,

cet peccata auferat ^ et in tantum illa cres- tes ejus exemplares Imltandae : cor ejus in
cunt i/i quantum ista minuuntur : nec illa fornaceamoris ignitumadhihendum estcordi
^

perficiiuitur, nisi ista minuantur. (5) 6. Su- noslro, ut ejus expellatur frigus , el igne di-
l)lato ohstinatlonls laplde, aperto per confes- vinae dilectionis incalescat apponendum est :

sionem pectore , sanato pconltentla medici- fel super oculos , ut expulsa mentis caecitate
nah saepe repetita, calloso anlmi vulnere , oculis fidei et rehgionis conspiciamus veri-
interdum adhibendum est remedium prae- tates passionis perciplendus est fructus, per :

servallvurn ne rursus in morl)um Incldant: accessum ad sacramenta, qul cum contineant

,

i\di\\\ /)ialuf?i a/iimce j ex obuentu spiritus /le- Dominicae passionis merita, bene dispositis
qua/n superstruitur (6) ; ab eo itaque prae- conferunt simul cum gratia, semen gloriae eC
aeternae felicitatis.
/ X /^. I p /./ , x^
Chrysol. Serm. 64. -- (2) Terl. Lib. de An. 44.
(i)
»., , . ,,
—
f^)Chrysol. Serm. 65. —
(4) Tcrt. L. 3. adv. Marc. 23.
— (5) l). A.igubl. Serai. 11. de Verb. Dom.— (6) Tert. (1) Tob. 6. —(2) Tob. 8. — (.)) Tob. 11.
L. lie An. 4i*
 , ,

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS. — GONCIO 1. 28()

PECCATI CULPA
ET ATROCITAS.

SGHOLIUM.

Conslderanda est peccatl^ i. Opjwsltio et contrarietas ; 2. Depravatlo et perversi-

tas ; 5. ScBvitia et crudelitas ; 4« Depopulatio et vastitas ; 5. Macula et fadi-
tas ; 6. Peccati venialts periculosa labiUtas.

i)C'rCt)€)C$)€)C@)€)€)f)€)C€)€)@.®i)«)€)f)€)€)Cf)f)C€€)@)®€)CC€)tCCCCCC€CCCCCCC€€C€CCO

GONGIO PRIMA. imitantes tantum abest ut ei suos deferant

cultus, quinimo eum inhonorant. Nam ^<?c-
Itaqtje si de aliqiio bono sermo est , res care est Deum exhonorare
: quod homo facere
postulat contrarium quoque boni recensere. non debet : etiamsi necesse esset perire quid-
Quid enim sectandum sit , magis illumina- quid Deus non est. (i) Peccatores tamen
bis j si quod vitandum sit , proinde diges- divince majestatis
immemores, eam contem-
seris. (i) Deus et peccalum ad invicem op- nentes
a Deo se avertunt , et ad creaturani
ponuntur. Nam Deus ens supremum est couvertuntur ; quia peccatum est a prcEstan-
peccatum nihil; Deus summa pulchritudo, tiore conditore auersio, et ad condita infe-
peccatum summa turpitudo ; Deus summa riora conversio
(2), in quo sese imprudentes,
justitia, peccatum summa injustitia Deus insolentes et impios demonstrant. Inipru-
;

summa perfectio peccatum omnimodus de- dentes, Deum infinite perfectum deserere
,

fectus ; et quia in Deo sunt tres personae, ut viU et imperfectse crealurae adhaereant.
peccatum adhuc specialiter contrariatur , i. Insolentes, contemnereDeum sommo honore
Patri aeterno ; 2. Verbo divino; 3. Spiritui
peccato etenim Dei contemptus
dignum : in
Sancto. virtualiter continetur. Mala bestia estpccca-
1. PARS. Pater quod dedit mihi ^ majus tum^ in ipsam Domini gloriam effundens ma-
omnibus est. (2) His verbisdenotat Dei Filius litiam. (3) Inipios, cultum soh Deo debiluiu
se esse ab aiterno generatum , et in sua ge- vitiis exhibentes Peccare in Deum , est in :

neratione accepisse divinitatem a Patre ; qui iis peccare^ quw ad Dei cultuni perlinent. (4)
cum sit prima Trinitatis persona, totius dei- His aliisque modis peccatum contrariatur ,

tatis principium Pater est (3) , et ob hanc niajestati Patris , ejusque adhuc opponitur
causam appropriatur majestas , potestas, poteslati.
ei
auctoritas peccatum autem opponitur Pa-
: 2. Cujus potestas summa , nisi Dei solius
tris I. Majestati ; 2. Potestati ; 3. Aucto- (5) quae miruni in modum ehicet tum iii :

ritaii. mundi creatione cuncta namque crcataDei :

Honor quem Christus ut homo semper ostendunt potentiam qua tanta , ct quidcm
aeterno Patri reddidit , est argumcntum di- ex nihilo (()) ; tum in rerum creataruni con-
i>ince majestatis. (4) Hoc exeni[)lo stiniulan- servatione qua) redirent ad uiliihun de quo
lur homines ad honorandam oeterni Patris
(1) D. Aug. L.dc Medlt. c.;. — (a) Aug. L. 1. quxjt.
majestalem : peccatores ex adverso Ghristuni ad Simplic. qu. 2. — (."1) D. Chrysost. Ilomil. i4- "»
Tert. L. de Pat. i.— (2) T<:rt. L. adv.Prax. 22.
(i) — Maltlucum. —
(4; D. Atigust. Lil). qu.rsr. Mip- nfn'.
D. August. L. 4. Trin. 20.
{?)) —
(1) Tcrt. L. 2. adv. qu. 5?.. — (5) Tort. Lib. dc Tcsl. Au. a. — (ti) 'lcrr.

Maic. 25. L. 2. adv. Marc. 5.

i
V. 19
 ,

2po PECCATI CULPA ET ATFxOCITAS. — COxNCIO I.

nroilactce Dei poleiitia conser- prema Dei imperantis aucloritas

simt , nisi quam ip- ,

varontur ; tum in operatione cujusvis crea- semet prae se ferl liominibus imperans, Sed
turae quaj absque concursu primoe causoe Jiec qnotidianum illud otnnium prophetaruin :
nihil a-^^ere polest ;
peccatum autem oppo- Hcec dicit Dominus. Ipsc enim erat Dominus
nitur (livinic potentia3 , non solum quia coram ^ ex sua auctoritate pronuntia?is : Ego
est infirmitas. Unde passim theologi omnia autem dico vobis. (i) Peccatum autem cli-
peccata ad peccata infirmitatis , ignorantiae vinaj contrariatur auctoritati ex D. namque :

et malitia3 recKicunt quia nemo peccat, nisi Au^usilno ,aliasunt peccatacontra naturam,
,

aut ignarus aut victus , aut contemnens.{^\) alia contra mores , alia contra prcecepta. (2)
,

Peccata infirmitatis , offenclunt potentiam Peccata contra naturam sunt naluiaj clefec-
Patris ; peccata ignorantiae , sapientiam Fi- tus , ut cUnn qnis nascilur caecus , claucJus
lii peccata malitiae , bonitatem Spiritus aut gibbosus; peccata contra praecepta sunt
;

Sancti Sunt peccata infirmitatis ^ alia im- ea cjuce opponuntrr chvinoe legi bonum prae-
:

peritice , alia mcditice. Injirmitas enim et cipienti et maUjm prohibenti. Nam, utclocet
impcritia contrarice sunt virtnti et sapien- D. Aug, peccatum est dictujn , vel factum,
tice y malitia vero contraria est bonitati. (^•i) vel concupitum cdiquid contra cetcrnam le^

Non solum adhuc cpiia peccatum magis est gem , lex vcro ceterna est ratio divina , vel
contrarium Deo quam nihil , maiorque voluntas Dei , ordinem naturce , conservari
,

requiritur Dei potentia acl convertendum jubens ^ pcrturbari vetans. (3) Peccator, bo-
peccatorem, quam ad producendum mun- num quod Deus progcipit omittens , malum
dum de nihilo quia ad productionem quod prohibet committens propositam coeh
: :

mundi , niliilum non obstitit virtuti Dei, sed mercedem nihi)i ducens , comminatum in-
absque ulla resistentia obtemperavit pec- : ferni suppHcium non metuens auctorita- ,

calor autem innata a])utens hberlate , Deo tem contemnit. Hominem divince legis vo-
sa?pe saepius resistit sed peccator Patris : luntarium contemptorem (4) nicrito incre-
prcesertim offendit potentiam , cpiia, i. Ab pat Apostolus. Per prcevaricationem legis
ea se fuisse pi'oductum negat , dicens cum Deum inhonoras{^) ; eo magis criminosior
Pharaone Ego feci memetipsum. (3) 2.
: cpio te opponis, non solum Patri ceterno, sed
Neque in sui conservalione eam necessariam adhuc Verbo divino.
exisiimat, aiens : A^w/////^<?o^<?o. (4) Ej^^sque, ,, x^k^c^
Divmum tt
r^- r^
-
1

3. Innuxu abutitur ad patrandaalrocissima ,

"• PARS. Verbum ^^ Z)^o y;ro.
^^^'''^/ didicimus, et prolatione generatum,
(lua^quescelera. Dequoipsemetconqueritur
^'^^^'''^^ /^^^'""^
Deus Servire me in peccatis tuis ^^ ^^ ^^«''^ ^-^
: fecisti , ^f^ ^'^'"'^l
prcr^buisti mihi laborem in iniquitatibus tuis,
unitate {6)', qui cum per viam substantia^
1"^^ *^clus naturahter a Patre ge„eretur ,
(5) concursum meum adhibens ad materiale
luorum peccatorum, meceque bonitati tua \"tellectus propnetates ei appropriantur
perversitate facescens negotium; nam inde diciturque Lux , Sapientia ,
Ventas. Pecca-
ha^retici me proclamant auctorem peccati :
tum est Verbo divmo contranum opponi-
at immerito quia nec idem habendus estdelicti
turqueejus,!. Luci; 2. Sapientia? ; 3.Ventati.
auctor, qui invenitur interdictor, imo et con- I>ivmum Verbum procedit a Patre , ut ,

^«'^^'^/^ ^^'"'^^^ {l\ estque //j«/^«^io (8).y«^-

demnator(6) attamen tuis iniquitatibus tete ;

^^''^ claritatis omnipotentis Dei sincera. Ibi

opponismeaeauctoritati, quce malum et pec-
catum prohibet, bonum et virtutem prcecipit. «"^^''' ^'^^^ '''«^'«^ ' ^^ ^^ 1'Z '''''''"^ ''"''''
3. Jd exhibWoncm obseqnii prior est ^Ji^^demque
substantiw est. Neciue enim si-
,

um
X lura suiiL quie c^ni isuanos au ciivmcc \eyf\s
~ ' "" i^-^^ ' ^

obscrvationem stimulant ^^^'^^"'" '''^ ^/"«'^ '"-^ ^^^ ^"""'^ ccternw P

i. /F.terna mer- :

ces C3l)servantil)us promissa <^^'^^^^ 7''W^ ^"^^'^» quid nisi

Habes legem :
^^^^J^y
et scdntcm de observatione lcgis. (8) 2. Ge- ^^^^ coccterna luci ,
cle qua lux cst. Maluit
hennx^suppliciumleaist.ansgressorihuscom- ^"^^'" candor quam lux lucis , ne
'^'^^'^^

minatum. Cui severitati decli/icmdw tanta obscvj^ior putaretur ista quce manat, quam
obsequii diligentia opus est '^^'' ^^^ ^7"« ^'^"'''^^- ^'^^cata autem divi-
quanta su/it ,

ista, rpim severitas co/nminatur. (q) 3. Su- "* opponuntur luci ,

quia sunt tenebrce et
^
, ^
D. Aunjiisl, Ij. quaesl.
.
— ,
sup. TV'um, qw. 20.
^ nox : ut superiori tractatu fuse demonstra-
(1) {x) D.
Aug. L. 83. -zG. qu.Tst. qu.
(o) Ez. cli. 29. (i) Apo-
— — Tert. L. de Car. Ch. i4.
(i) —
(2) L. 2. Contra Faust.
, cal, .5.45. —
(6) Tcrt. L. 2. arlv. Marc. 9.
(5) l.sai. — 27. —
(5) Ibid. —
(4) Tert. L. 2. adv. Marc.
i4.— (5)
— (;) Tert. Lib. de Pocn. 4. (8) Tcit. L, de l'!;rsc. — Rom, 2, —
(6) Tert. Apol. 21. —
(7) Tert. ibid. (8) —
Hacr. i4. —
(9) Terl. L. de Tat. A. D. Aujjust. L. 4.Trinit. 20. (9)83^.7. —
 PEGGATl GULPA ET ATROGITAS. — GOrsGlO
291 I.

lumest. (i) IllaauteindiviniVerbi luxoffen. ejtis qui nesciens y peccauerit (i), uterque
ditur , I. Ab iis qui eam lucentem nolunt Deum offentlit , et tum luci, tum sapieutiae
recipere ut bene agant , quantumvis ad bo- Verbi sese opponit.
num operandum eis necessaria sit. Nam , ut 2. Y eihum divinumap nd Scripfuras etinm
ratiocinatur D. Augustinus , ad peccandimi in nomine sophice ostenditiir Quid enim sa- .

namque non adjui>amur a Deo^ justa autem pientlus sermone Dei? (2) Sermo Dei est
ogere , veL justitice pra-ceptum etiam ex Verl)um divinum nam, ut falur aliorsum :

parte implere non possumus, nisi adjui>emur Tertulllanus , et sermo autem , uirtus et
a Deo, Sicut enim corporis oculus non adju- sophia , ipse erit Deijilius. (3) « Qui etiam
vatur a luce ut ab eadem luce clausus ai>er- figura subslantiee ejus et verbum, el sapien-
, ,

susque discedat ^ ut autem videat adju{>atur tia dicitur. » (4) De sapientia ab ailerno ge-
ab ea, neque hoc omnino Jiisi illa adjui>erit, nita indubitatus loquitur Augustinus Deus :

potest; ita Deus , qui lux est hominis in~ omnium qure smit causa est , ergo et sapien-
tcrioris, adjuvat nostrum mentis obtutum, ut tice suce causa est sempiterna : nec tempore
non secundum nostram sed secundum ejus j^rior est ^ qunm sua sapientia. (5) Sumit au-
^

justitiam boni aliquid operemur. 2. Of- tem D. Augustinus causam late pro princi-
fenditur ab his qui quoerunt tenebras, quasi ciplo, non proprie. Causa enim proprie
Deus non conspiciat facinora qu?e perpetran- sumpta producit effectum, qui dependen-
tur in nocte. Cujusmodi erat stultus ille sic tiam importat , babet naturam ab illa saltem
loquens:Quis me videt? tenebrae circumdant numero distinctam , estque illa posterior ad
nie, et nemo circumspicit me, quem verear? minus posteriorltate naturae. Dei autem filius
Et non cognovit quoniam oculi Domini independens a Patre , cum eo habens indi-
nuilto plus lucidiores sunt super solem, cir- vidualem et indislinctam essentiam, non est
cumspicientes omnes vias hominum, et pro- posteriornatura,sedduntaxat origine. Idcirco
fundum abyssi, hominum corda intuentes , ab illoprocedit , non tanquam a causa , sed
in absconditas partes. » (2) Verum esto nemo tanquam a principio. Peccatum autem divinte
te videat non tamen nullus. Videt te An- sapientiaeoppositum ideostultitla nuncupatur
^

gelus ; i^idet te jdngelis niajor Deus ; uidet a Regio Vate Putruerunt et corruptae sunt :

et ipse judex ^ cujiis te oportet assistere tri- cicatrices meae, a facie insipientice mece ^ sci-
bunali. (3) Considera si ejus possis vitare hcet peccati lethalis , quod slultitiam appel-
conspectum qui omnia videt , nam omnia lat, quia stuhiliam sapit, et ab stultltia pro-
nuda^ et aperta sunt oculis ejus. [^)Vt2iS\\\\\s cedit , ut cotnmentatur Magnus Basilius :
Magnus expendens istud Davidicum : Deus Omne peccatum per stultitiam fit , nec sapit,
{\e coelo prospexil , vocat Deum sublimem nec mentem habct , qui peccat. Quod de
inspectorem (5) ex aUo res mortaUum con- semetipso fatetur Sapiens Salomon omni :

spicientem. Nec mirum,quia, ut fatur Chry- sapientia donaVus a Domino (7), postquam
so\o^. (6) totus oculus est quocunque pergas, in peccatum prohipsus est, stultissimus sum
o homo. Subjungit Basihus , quodcunque i>irorum (S") inquit. Iinpii etiam qui (Umi ,

opus efficias sive, in tenebris, sive in diei vivereut sese exisiimabant, et probos et l)ene
luce , sempev hahes oculum Dei superinten- moratos vehit stuhos despiciebant , post
de nte m '
qm abscondita quaeque detegit et mortem seerroredeceptosrecognoscunt,
,
pro-
latebrosa illustral ; quantascunque tenebras bos de sapientia commendant seseque de ,

factis tuis , superstruxeris , Deus lumenest. iusania condemnant ISIos insensati vitani :

cestimnbamus insaniam.
(7) Tandem ab iis offenditur , qui Dei non illorum (9)
verentur conspectum , qui, ut ait Propheta IJt evidentius pateat quantum peccatorum
liL\di\-\^e\\cus,proi^ocant oculos majestatis {S)', stullitia sit contraria sapientiae V(Mbi, oppo-
qui in ejus prcesentia peccant impudenter, et, nemus contrarietates sapientia* et insij)ientia'
ut fatur Tertuhianus, de passivitate i^itce et (10) : siquidem contraria juxta se posita ma-
diligentia delictorum generositatem sibi gis elucescunt. Sic monent p!iih:)Sop]ii coii-
,

vindi^ant. (9) Tanto criminosiores, quanto trariorum unam esses(ientiam,ut negrltudiuis

major est Dei majestas et quanto certiores et sanitatis
,
album et nigrum lux et teue- : ,

sunt de ejus prsesentia, quam fides docet et brae ad eamdem referuntur potentiam. Sen-
ratio demonstrat. Hoc i>erissimum est longe sus quoque auchendi cxque de sono ctsd(.'nlio
s^rauius esse peccatum ejus qui sciens quam ^ . , „ r nt
, , .^c- , , / f 1

37.- (7)Te.1. LilV Prxsr. l..v..3.-(8)

A~^'//m
16.-- (4)
}. r-r-
Hcbr.
(4)H(.br. 4-- 7^^^)
4.-(5) Is- ^
^2. — ;A\
l^s. 52.-(G)
(-5
Tvf
Scrn..54.—
(G) Serni.;^4.—
^:^^^^
7)leit.
(7)Tert. -(^')
, " -'
l^^al.
, 1 \ ^i c /,
.1..

\'v..,i l /1#- \n "r.

L. de Pucn. G. — (S) Isa. 3.- (y)Tcrl. L. adv. Valeut. 5o.
'y
2()2 PEGGATI CULPA ET ATROGITAS. — GONGIO V.
(lijuclicat Nihil non pnruni i^rate, sine com-
: non habeiit. Non
Dei tlmorem. Sapiens
, i .

paratione laiulatur. (i) Profecto ex opposi- timet y a maloy stultns transilit

et declinat

lloue vitioruni, virtiitis laus et praeclicatio fit et confidit. (i) Non , 2. Dei ejusque veriia-
illustrior ct quanta sit illius (lignitas ot pul-
,
tum nolitiam ; quemadmoclum enim qui
(hritudo melius dignoscitur. Sic ex opposi- Deum timuerit ^ omnium Jiotitiam et verita'
tione sapienliae et insipieniire illius decor mi- tem assecutus , plenam atque perfectam sa-
cantius coruscat, istius dedecus magis ma- pientiam obtiuebit (2) ita qui non timuerit :

nifevStatur. Multiplex est autem sapientice Deum , veram non assequitur sapientiam ,

testimonium. Dei timor

(2) i.siquidem sed A\in\.'x^2X sapientiam humanam affecta-
:

dii'ina alias enuntiatio Salomonis, Initium , tatricem, et interpolatricem veritatis. (3) Non,
i/iquit , sapientice , metus in Deum (3) 2. 3. Submissam mysteriorum religionis hdem
: :

T)e\ yera co^iMo, n^m quis sapiens , ej:pers nam de tumidis pecc^atoribus quis dicendi
veritatis , qui ipsius sapientice ac veritatis magis affinis quam prccsumendi ; et cre-
pntrem ct Dominum Deum ignoret {J\) 3. dendi diligentior, quam contendendi ; et di^
Submissa mysteriorum fides ; quantumvis vince potius sapientice religiosus ^ quamsuce
sensibus contraria et rationi absurda videan- libidinosus (4) ; ut constat ex sciolis illis qui
tur. Non eris snpientior , nisi-stultus in tumore inflati, inscrutabilia Dei secretainves-
seculo fueris , Dei stulta credendo. (5) Quo- tigare et culpare prasumunt. Censores Dii^i-
niam sicut snpientia mundi stultitia est penes nitatis dicentes : Sic non debuit Deus ^ et,
^

Deum, itaet sapienlia Deif stultitia estpenes Sic magis debuit : quasi cognoscat aliquis
mundum. Sed nos scimus stultum Dei sa- quce sint in Deo , nisi Spiritus Dei. Mundl
,

pientius hominibus, (6) 4- Boni amor et sa- autem habentes spiritum , non agnoscentes
por, veri namcpie sapientes charitatis aestuant in sapientia Dei, per sapientiam Deum ,
ardore et bonum sapiunt {j) ; et ob hanc consultiores sibimet videntur Deo (5) ; ejus
scientiam sapientia dicitur snpida scientia. sermonibus in Scrlptura sacra contentis non
Ut enim ait D. Augustinus , sapientia est deferentes , Ecclesiae ab ipso fundatce aucto-
nmor boni sive sapor boni^asapore siquidem ritatem despicientes , veritates supernalura-
dicitur. (8) 5. Virtutis operatio, in qua mul- les impugnantes , sensus experienliam el
tum Christianos Gentilitatls sapientibus praj- rationis lucem fidei divina^ prtcferentes. Ut
ponit TertuUianus , quia sapientlse notiones constat ex hac aetate , in qua prsesumptlo et
redigunt ad praxlm et bene agentes fidei inte- iniquitas nouam hceresim induxit. (6) Non, 4.
grant verltates Christiani necessario appe- Boni etDei amorem et saporem,CM/?^ M/iiV^r^a
:

tuntveritatem, etintegre prcestant, utqui sa- delicta adversus Deum sapiant {j) , ejusque
/m^/^^«^c cwra/^/. (9) Sapientia christiana non odium contineant et fastidiuni ingenerent.
est mere speculativa, sed partim speculativa, Ut autem docet D. Thomas (8) ad stultitiam
partim practica nam c/<7(?<?^ i'(?/77r//^//eco/i^e//^- pertinet , quod homo habeat fastidium de
:

nlationiset actionisprobitatem. [10) 6. Futurix Deo et de donis ipsius. Non , 5. Virlutis

providet , mentisque et fidei projicit oculos operationem , nam scelerose vivunt et /«ci-
in cum diem quem solus Pnter novit , ut nora tributa suntvitce[^) (\udim (\uc\\nl.l^ony
pendula exspectatione sollicitudo fidei pro- 6. Futurorum provldentiam ; quia de morte,
betur ; semper dieni obsen>ans , dum semper judicio, inferno , nullatenus recogltant.
ignorat ; quotidie timens quod quotidie spe- Quare sapienter Sapien'^ Melior est puer :

rat. (11) 7. Dlscretione pollet , probe sciens pauper et sapiens rege sene et stulto qui ,
,

quid cuique prceponendum vel postponen-

, nescit providere in posterum. {^10) , Non, 7.
dtim sit ,
judicare. (12) 8. Ad beatitudinem Prudentlam , cjuia discrelione non pollent,
resplclens , ejus obstacula removens, media- necjue probe judicant, quld slve in doctrlna,
que cpiae ad illam conducunt consultlssime sive in moribus praeponendum et poslponen-
eligens, et diligentlsslme cjueerens, sapientia dum slt ; nam errorem verltati pricponunt,
cstrerum diuinarum et humanarum quce ad et veram Ecclesla} doctrinam deferentes, no-
bentnm vitam pertinent, non scienlia tantum^ vitates et hajreses ^\x\\i\cc\uw\M\\SoIent cpddem
sed diligens inquisitio. (i3) infirmiores etiam de quibusdnm personis ab
Peccatores ejusmodi sapientiae testimonla hceresi captis cedificari in ruinam.
.,
Quare
ille uel ille fulelissimi, prudentissimi et usi-
{.) Plin. in Pan. Trajan -- (.) Tcrt. Apol 46. (3) - tatissimi in Ecclcsia , In illampartem trans-
Tert. L. 2. ad ^atio. 2.— (i) Tert. ib (.5) Tert. L. de
"'

Cor. Chr. 5. —
(^) Tert. L. 2. adv. Marc. 2. —(7) Tcrt. (i) Prov. i^. — Tert. L. 2. ad Nat. 2.
(2) (3) Tert. —
L. de Spcct.ig.— (8) L. de Spir. et An. c. 1. —
(9) Tert. L. de Pra;sc. haer.j. —
(i) Tcrt. Lib. de Hes. 32. (5) —
Apnl.46.— (10) D. Aug. L. I. Relract.j.- (,,) Tert. L. Tert. Lib. 2. adv. Marc. 2. --(6) Tert. Lib. de Pricsc.
df An. 33. —
(12) D. Ang. L. 12, Trin. »5,— (i3) D.Aug. ILxr. 6. —
(-) Terf. L. de Idol. 1. (8) 2. 2. qu. 45. a. —
L. dc Acadcmicis.c.8. 3. _ (c))Tert. L. de An. 35. (lo) Eccl. 4- —
 ,:
;

PEGCATI GULPA ET ATROCITAS. -^ CONCIO L 293

ierunt? Quis hoc clicens , non ipse sibi res-
pondet , JSeque prudentes ^ neque fideles
neque usitatos existimandos ^ quos hcereses
potuerint deniutare? (i) Non , 8. ^ternam
coeli beatitudinem desiderant , neque media
seu opus scelerosuni , veritati vllae : i. H*-
retici seu novatores offendunl veritalem
doctrinse ; ad quod ut plurimum vaniiate et
odio incitantur. Valentini exemplum prodit
Tertulllanus Speraverat espicopaturn Va-
:

ad eam comparandam quaerunt quia totum : lentinus^quiaetingeniopoterat et eloquio. Sed

suum studlum adhlbent in transltoria mundi
felioitate : in ea gaudent , in ea avocantur ,
in ea gloriantur. (2) Ut autem fatur nonne-
mo, « stultus est qui quaerit quod non potest
alium ex martyrii prcerogativa loci potilum
indignatus , de Ecclesia authenticce regulue
abrupit ( ut solent animi pro prioratu exciti,
ultionis accendi) ad expu-
/;/'^^///?z/?//oAze

invenire :qui quaerit quod nocet inventum gnandam com^ersus veritatem : et cujusdam
,

et qui ad finem quem slbl ^Eneas proponit, i'eteris semen nactus , Colarbaso viam deli-
deteriorem eligit viam. » (3) Quam stultus neavit. (i) Idipsum egit olim Arius , et su-
peccator qui in seculo quoerlt felicitatem qui : periori seculo tentavit in Germania Luthe-
bona terrena quaerit, quorum
possessio ut rus , in GaHIa Galvinus. Co/iP-^r^w^ «<^/ t^e/v/a-
plurimum noxia qui beatitudinem
est ; et tis expugnationem
^
quasi pro solatio ultio-
assequi praesumlt per crimlna , quoe ad niise- nis. (2) 2. Mendaces oris seu loquelae offen-
riam, infelicltalem et damnationem ducunt. dunt verltatem « nullum enim mendaclum :

Placult contraria contrariis redarguere (4),
et vario sapientlae testimonio confundere pec-
catores, quorum peccata opponuntur divini
Verbi sapientiae et verilati.
3. Uti divinum Verbum est aeternum ,
ceque veritas sempiterna et antiqua res (5)
ab aeterno producta. Ut enlm alt D. Augus-
quod non sit contrarium verltati. Nam slcut
lux et tenebrae , pietas et impletas , justltia
et Iniquitas, peccatum et recte factum , sa-
nlias et imbeciUItas , vlla et mors , ita inter
se sunt verltas mendaciumque contrarla. »
(3) 3. Scelerosi et peccatores depravatam vi-
tam ducentes vilae offendunt veritatem ,
,

tinus(6), ipsa veritas est VerbumDei^ ueus suntque prostitutores christiani sacramenti
apud Deum , unigenitus Filius : hcec i>eritas (4) >
quod infideUum exponunt censurae. Jr»
carne induta est propter nos ^ ut de Maria centur areligionis propjrietate[^)',qi\\asci\'\cet
Virgine nasceretur , et impleretur prophetiasunt desertores bonce i^itceiG), per quam reU-
Veritas de terra orta est. (7 Ad quld autem gio chrlstlana dignoscltur, et insuper Spiri-
humanatum fuerit dlvlnum Verbum , et ve- tui Sancto opponuntur.
ritas sempiterna de lerra Vlrgine orlri vo-
m
p^j^s Pater , et Filius , et Spiritus,
lueritm tempore, declarat ipsemet Dei Fi- ^^^^ crediti , unum Dcum sistunt quia
hus carne indutus Ad hoc natus sum , et ^nam eamdem habent deltatem (7);
:
licel sint
et ,

veni in mundum ,
ut testimonium
perhibeam ^^^^ personje reahler inter se distlnctje : Pa-
i^eritati (8) : tnnamque afferam ventatem, ^^^ ^^^ jj^j, Trlnitatis persona , FiHus se-
scihcet veritatem doctnnae veritatem io- cunda Splrltus Sanctus tertia.
, Ideoque Ter-
,

quelae, veritatem vitae. Trina hac veritate se tuUianus eum vocitat tertium nomen diinni-
insignitos glonantur Ghristiani Quid enim ^^^ig^ ^^ tertium gradum majestatis. (8) Patri
:

insigne prieferimus , nisi ipsam veritatem ? tanquam improducto attribuuntur majeslas,

(9) Veritatem quidem doctrinoe nam dilu- potestas et auctoritas; FiUo , per IiiteUec-
:

cidata per Christum ueritate , projecimus tum seu memorlam fecundam Patrls gene-
i^o/«(io), etveram professi sumus discIpU- rato, approprlantur hix, saplentia et veritas ;
nam. Veritatem etiam loquelae, dum enlm Splritui Sancto, per ardentem vohmtatem
iUis Incumbit loquendi negotium , simpllci' Patrls et FlUi producto , conveniunt saiutl-
tas veritatisinmedioest.(i\)'Y'\\\Ae\\\se.v\\.d,-
tas , charlias gratlarum hirgitas. Vldlmus ,

lem vitaeopere exsequentes quod docet ^^^^ ^^^^. contraria Patri qu«3 sint opposita
,
,

fides. Quare Ghristlanus nuncupatur a Ter- YiWa Spiritui '2;e/o co/f/r<7rm (9) conspicla-
:

luUIano integrator i>eritatis {11) , quia ducit jhus ; scIUcet peccatum esl conliarlum ejus
vltam veritati doctrinae conformem. j^ Sanctltati 2. Gharliati 3. Graiiarum ; ;

Peccatum trinae iUi veritati opponltur laraltati.

error seu haeresls , verltati doctrlnae ; men- ^ Trina ratlone Splrltus Sancius sic ih>-
daclum , verltati orls seu loquelae ; iniquilas ,ninatur i. Quia sanctitas natura cst rjiis
:

(i) Tcrt. Lib. de Pri«sc. Il^er. 3. —

(2) Tert. L. de -

Spect. 28. -(5) Silv. Ep. 166— (4)Tcrt. L. 5. adv.Marc. (1) Tert. L. adv. Valcnt. 4- — x r^ f 1
{V ^'''^\}('^'^y']' ''I'
a x

5.— (5) Tert. Lih. de Vel. Vire, i. -

(G) Tract. 4i- "» — ("^) ^- August. Conl. Me.ulac. c. •>•- (l) \''!"'- '- "^
«''
Joan.--(7)l's. 8i.- (8) Joan. 18.- (0) Terl. L. 1. ad l'iidic. 10.- (5) Tert. Apol. 7.\. -(0) i'rt; '•."•,'•
-^
Nat. 4.-(.n) Tert. L. adv. Jud. i3. -(. .) Te.t. Apol. Nat. 4. -(7) 'i>"- ^-
-'^^- ^*'^''- ^''-^^ Jb.d.oo.

30. - (12) Tcrt. Apol. 4G. (y) 'A\-rt. L. de An. 02.

 .

294 rECCATI CULPA ET ATnOCITAS. — CONCiO I.

(i) , elqne non seciss nc Palrl etFIliosanc- (i),ideoqne peccalorem oJiosmn recUIIt wa- ;

tiias esseniiallter competit ; 2. Qiiia est ter- litiannnqiiam nonDomino odiosa^i)-. imo de
minus snirationis sancitT; er, ut fatur D. Am- facto illam aversatur. Nam si omnem mali'
l^rosius genitorem , genitique sanctitas spi-
,
gnitatem , et si tantum malitiam excogita^
ritnsque (2) ; 3. Quia hornines sanctiialis tam , Deus exactor innocentice odit (3);
efficit participes : uncle D. Augustinus : A^o/i quanto magis scelera opere consummata ?
est sanctus ut Deus noster^ qui cst sanctus IJnde Siracides Jltissimus odio habet pec-
:

sanctificans , sicut justus justificans. (3) catores. (4) Quod etiam asseverat ipsemet
Peccatum sanctilati Spiritus Sancti opponi- Deus Iniquos odio habui (5) , non solum
:

tur,
qui collatam destruit sanctitatem, cui odio inimicitice, sed adhuc odio abominatio-
magis contrariatur quam calor et frigus in nis. Jbominatio Domini est ina impii. (6)
summo ,
ab uno
quce sese
; mutuo expellunt Major est oppositio quae intervenit inter
siibjeclo, eo simul possunt perma-
neque in Deum et peccatum quam quae reperitur in-
nere Omne delictum i^o/untarium in Do-
: ter aquam et igncm contrarietas aquse et :

mino grande est (4), tum quia gratiam sanc- ignis fimdatur non in eorurn substantia , sed
tificantem deslruit, tum quia Spiritum Sanc- in calore ct frigore
, c[uae sunt qualitates quas

lum ab homine in quo habitabat ejicit : tum absohita Dei potentia possunt esse sinuil abs-
quia ejus charitati sese opponit. que ulla aheratione; at opposilio Dei ad
2. Ecclesia exuritur de figura ruhi. (5) peccatum in propria ipsius substantia funda-
AUudit ad rulium igniium et non combus- tur, a qua nequit divelli etiam per absolu-
tum ,
quem
vidil Moyses , et ad linguas tam Dei potentiam. In incarnatione Deus ,

igneas , quibus Spiritus Sanctus

in supra univit a^ternltatem et tempus, magnitudinem
Apostolos in coenaculo congregatos descen- et parvitatem , immortalitatem et mortem ,
(ht. Ignis symbolum est charitatis , et con- ens et nihil ; at nequit fcederare ad invicem
sequenter Spiritus Sancti, qui proprio cha- essentialem Dei sanclitatcm cum peccato ,
ractere est charilas , sesecjue cum habitu quod naturaliter odlt eadem necessitate na- :

charitatis donat eis quos sua gratia saucli- turae qua Deus sese infiuite amat, eadem odit
ficat Deus Spiritus Sanctus (6) qui procedit peccatum
:
,

ex Deo dum datus fuetit homini accendit

, Odium quo Deus aversatur peccalum et
eum in dilectionem Dei et proximi ^ et ipse peccatorem , oritur , i. Ex sanctitate sibi
est dilectio. Non enim Jiahet homo unde di- essentiali ,
quae naturaliter opponitur pecca-
ligat Deum
ex Deo : propter quod to ; 2. Quia peccatum est solus Dei inimi-
, nisi
Apostolus ait : Charitas Dei dijjusa est in cus, quem destruere molitur, et cjuanlum
cordibus nostris , per Spiritum Sanctum qui est ex se totum quod Deusesty aujert. {y) 3.
datus est nohis (j) , ubi Paulus charllatem Ex contemptu peccatoris, Deun) peccata pro-
ab Spirltu Sancto tanquam effectum a sua hlbentc^m offendentis. Talis igitur excetra
causa distlnguit. Itaque in justificatione du- delictorum , cur non Dominum ojfendaty
plex donatur charitas increala una nempe improhatorem malorum ? (8) 4« Ex contu-
: ,

Splritus Sanctus, qui in homine justificato luacia hominis qui innata abutens libertate,
lanquam in suo templo inhabilat creata committit peccalum , quod cum gratiae au- :

altera scllicet virtus charllatls , quoe est xilio vitore potuit

, Quanto enim potestas :

sumuuun fidei sacrumentum , christia/ii no- vitandi fuit, tanto contumacice crimine one-
miuis thesaurus, quam Apostolus totis viri- ratur. (9) 5. Ex damno cpiod peccatun) af-
bus Sancti Spiritus commendat. (8) At cur fert homini quem Deus ad sui formavlt ima-
Apostolus tot encomiis commendat charita- ginem et in baptismo opulenter gratice di- ,

lem? quia scilicet est donum Splritus Sancti; tavit gazis. 6. Ex amore quo Deus se amat.
quia Spirilus Sanctus simul cum illa sese Nam , ut ratiocinatur D. Thomas, o<'//>//i'^ <?A"
communicat ; qnia est nobillor virtutum quae amore nascitur , quia illud odio hahetur ,
caeteras ad Deum refert quem propter se- quod adversatur bono coni>enienti , quod
,

metlpsum dlllgit; quia hominem cum Deo amatur. (10) Deus naturaliterpropriam amat
et proxlmo utili; quia hominem Dei amicum ])onitatem et quia omne peccatum iniquitas :

charum et dilectum efficit. cst[ii), Deus naluraliter odit peccatum sibi

Peccatum vero cliarilati est oppositum , oppositum, et bonitatis suse hostem iufen-
quia, ul docet D. Thomas , est odium Dei
(,) ,._ Tcrt. Lib.dc Pat. ,0. ,. ,. ^,,, 3^. 3, (,)
-
^^ (r^) Tert. L. dc Spect. 2. — (4) Eccli. 10.. — (.S) Psal.
—
,
(1) Tert. L.
, ^
dc Monof». 3. — (?) Lib. dc Symb. Apost. 1 16. — (6) Prov. i5.
— (7) Tcrt. L. adv. llormog. 1.
cap. i. —i^) Lib. 17. Civ. 4.— (4) Teit. L.2. ad Ux. 3. Tert. L. dc Pat. 5. —(9) Teil. a.ad Lx.
L. :>. - (10)
— (5)Tert. Scorp- 1. - (6) F). Aiip. L. 17. Trin. 7.
'
— (8)
i. 2. qu. 00. a. 1. — (» i) D. August. Tiact. 4.111 I p.
(7) Runi. 5. -
(S; TcrL L. de l'at. 12. Joan.
 PECCATl CULPA ET ATROCITAS. CONCIO I. a^S —
slssimMm. Deus summe amat bonltateni conculcans destruens contumeliam facit , ,

suam infinite amabllem ergo summe odit Spii itui Sancto qui est gralise auctor et lar-
,
,

peccatum infinite odibile odium quo Deus :

Spiritum Sanctum in semetipso gitor; 2.
odit peccatum commensuratur, et cum es- exstinguit. Spiritum nolite exstinguere. (1)
sentiali sua bonitate, et cum infinito amore, Spiritus Sanctus proprie nequit exstingui ,
quo semetipsum diligit. utpote essentialiter immortalis: lethall tameu
Ex his trinum colligitur odii incentivum: peccato velut exstingultur , et moraliter mo-
unum , Dei exemplum , qui peccatum velut ritur in mortua anima peccaloris , in qua
hostem suum infensissimum odit Quando media gratia sanctificante vivebat et reside-
:

ne nos quidem ipsi, servulis nostris ea quibus bat. Unde de renato per baplismum sic fatur
offendimur non odisse permittimus. (i) Al- Tertullianus Edcipitur a Spiritu Sancto , :

terum , conformitas noslrae voluntatis cum sicut in pristina nati^itate aspiritu projano.
divina voluntate, quee ex adverso peccalo op- O heatum connuhium , si non admiserit adul-
ponitur, illudque naiuraliier odit. Ohsequii terium ! (2) Quanta, quaeso, contumelia ab
enijn ratio in similitudine animorum consti- infideli uxore suo viro illata , cui denegat
tuta est. (2) Tertium , amor quo Deum dili- ihorum , ut in suo sinu recipial adulterum.
gimus Qui diligitis Dominum , odite ma- En verum peccatoris specimen,qui in baptis-
:

lum(df)y quod Dei majestatem contemnit, bo- mo inierat cum Spirilu Sancto connubium:
nitatem odit, et Sancti Spiritus liberalitatise adulterans tamen cum diabolo , Spiritum
opponit. Sanctum ejicit, et diabolum in se habitan-
Z. Neque Spiritum Sanctum indulget, nisi tem recipit ; et, 3. Sua perfidia Spirilum
solus Deus. (4) Spiritus Sanctus donum est Sanctum tristitia afficil Nolite contristare :

etiam ab aeterno, quod Pater et Filius in Spiritum Sanctum. 'l^)VYO^Y\e\oi\yi€.ndo,\a

tempore dant hominibus. Prorsus magnaest Spiritum Sanctum non cadil tristitia, dolor,
misericordia Dei ^ quia donum dat cequale aut ahqua passio ; sed peccator dicitur eum
sibi : nam donum ejus Spiritns Sanctus est. contristare , dum eum offendit, dum ejus
(5) Sed non minor SpiritusSancti liberalitas, graliam deslruit. Homo ab amico injuriam
qui semetipsum dat hominibus, etsimul cum aut contumeliam accipiens , ea offenditur et
seipso abunde largitur dona gratiarum^ Pec- contristalur. Sic Spiritus Sanctusa peccatore
catum tamen Spiritus Sancti largilati op- quem beneficlis et favoribus sibi obligaverat
ponitur nam receptas ejus gratias annihi- offensus , injuriose et contumeliose tracla-
:

lat; vel nerecipianturimpedit et obstat. Ho- tus , contrislaretur, si in eum cadere posset
mines de juslitla in peccatum labentes sanc- tristitia , et nisi esset Deus imperturbabilis :

lificantem gratlam destruunt, et Splritum quod enlm non contristetur, procedlt non ex
Sanctum de cordibus suis ejiciunt. In quihus defectu causae , sed ex perfectione Spiritus
jam Spiritus Sanctus non immoratur (6), sed Sancti peccator enim quantum est ex sua :

inalignus spiritus hospitatur. Peccatores parte, illum contrlstal , quia dat causam quae
adhuc oblatam gratiaminsolenter despiciunt: nata est contristare , quoeque de facto con-
utrlque Spiritui Sancto injuriosi sunt ; illi tristaret Spiritum Sanctum , si trlstitiae ca-
ejus donum destruentes, isli non acceptantes, pax esse posset. In primis ergo^benedicti^no-
sed despicientes et ita quivis peccator Dei lite contristare Spiritum Sanctum, qui vo-
:

dono contumeliam facit : respuit datorem , biscum introiit carcerem. Si enim non,
cum datum deserit ; negat benefcium, cum vohiscum introisset, nec vos illic hodic fuis^
heneficium non honorat. Quemadmodum ei setis. Et ideo date opcram ut illic vohiscuni
potest placere , cujus munus sihi displicet P persei>eret : ita vos inde pcrducat ad Domi-
Ita in Dominum non modo contumax , sed nuni. (4) Ha?c verba quibus Tertullianus
etiam ingratus apparet. (7) alloquitur marlyres , Chrlsllanis probe pos-
Quanta sit peccatoris ingratltudo et quam sunl aptari i. Fralres, nolite veslris sceleri-
:

slt SpiVitui Sancto injuriosus tribus in locls ,

bus contristare Spiritum , qui vobis largilus
denolat Apostolus i Spiritui gratice contu-
: .
est suam gratiam, et in vobis habilare digua-
meliamfacit acceptam vel In l)ap-
(8), id est, tus est ; 2. Nisi vos sanctificasset in baplis-
tismate, vel in poenltcnliae sacramento gra- mate , graila slgnasset , et in cordavosha
tiam, qua Deo gralus sanctus Deiqne, ,
Ingressus , fuissetis chrisiinnam (lignitatem
amicus, et fillus, effectus contemnens , adt-ptl.Quapropier,
,
3. SimIuIo fugite peccatn,
conservale gratiani , ut in vobis remaneai;
(i) Trrt. Lib. de Pren. 4. — (?) Tfit. ibifl. — (3) Psal.
96.-(4)T«-.t L.deliapl .0.- (.^^^ _ Tr.t. Lib. de An. 4 -
4.X de Verh. Dom. — b) i«Ml. Lil). .idv. Jud. lo. — \; l
,.
''
Tl.rs..al.

" n\ ^r
5.
r »i
(.)
M...i
«• (^)

(7) Teit. L. de Pc^n. 5. - (Sj llcbr. .0. .

^V^^^'- ^- (^) ^*''^'
.
^'"^ ^^*"^''' .
 ,

29^ PECCATI CULPA ET ATrxOCITAS. — CONCIO 11.

I^arn sl quia peccatum suuui noii consplclebat.

In 'n-alla perseveratls, Splrltus Sancti bat ,

pr£eseiitia tVuemlni, Peccaturn ejiis non erat coram eo, post dor^
deducet vos in coelum ,

ubl jKternam possldebltis felicitaiem. sum eraty quod fecerat , suam iniquitatem
nonduni agnoscebat : sedPropheta ad lioc mis'
• *»»***#»»i»»»»»»»»»»»»»»»**»»»»»»» susj abstulit a dorso peccatum, et ante oculos
posuit (i) mox ut fuit a Nathan correptus :

CONGIO SECUNDA. qi admonitus, Dei offensam, quam ante non

satis inspexerat , penitus intuens , hnmili-
Omne delictum voluntarium grande est, ^^^ ^-^^ misericordiam deprecatur « Mise- :

(i) Varia nomma quibus denotatur , ejus ^ere mei

secundum magnam misericordiam
gravitatem et enormitatem denotant. Dicitur ^^^^^^ quoniam iniquilatem meam ego co-
^
autem ab irrefragab.h Doctore macula ,
^„03^0, et peccatum meum contra me est
vidum crimen, culpa, nefas, scelus. i.Ma- scmper. « Quasi dicat, subjunmt D. Aupus-
cula (2) quia anmiam contaminat; 2. Fi^
,
^i,^^^ j^on posui post dorsum meum quod .

tium, qma potentias naturales infirmat ; 3. y^^^.

^ s^j ^o^.^^ ^^^^ Fratres , imitemur
(rimen, qu.a est vituperio d.gnum ; 4. Prophet* exemplum; peccatum intueamur ;
0.//?a,quiaestpoenaeobl.gatonum; 5. iV^- .jgj^^^3
j,
^,^^^ ji^ ^it i. Deordi-
/fl^, qu.a estilhcitum; ^^ Scelus quia est
„atIonis perversitas; 2. Injustiti^ iniquilas ;
mjuna De. , quem grav.ter offend.t. Duode- 3 jyj^jjji^ infinitas.
c.m peccatorum nominationes refert adhuc t•-» ? ^»Tm 4 i»
Guillelmus P.risiensis, . quibus anparent ,^;
^''^" ^^^^' " l>'-''"'Wl''"^^
f'"!'"'
deduci exposcit, ut de ipso prws constet , a
anxietas, foeditas horribilitas, cceteraque ,

n,ala peccatorum y"" rfimtor AV/)o^/to«. (2) Duplex est mun-

(3) quibns brevitatis : ..

utrmsque auctore or.lmatus.

cansanr£etermissis,,/e//cta««w/«<<;/fe7?(4) '!"V, a.P*^"
Quasi tlicat Regius Vates Q'"dq"'d "• un.verso mundo, lotum hoc
Qnis delictornm .
f^
•/"*''''"' 'l''n>ositum et ordinatum est {Z)
considerat atrocitatera? Non impudens pec-
^„.„_ ... •
.1 . „. .: i.-„-i 1 — • . . A 1 Ueus namciue cunctas creaturas de mhilo

A^
de «^ /^\ T\^ r^ 1
«Ls,,;^,,: ordinem primum intra ipsum secundum,
(o) De roedo scelere gloria-
• : , ;
ea Ploriari. » ^ .' ^ i i
. . ?
-rk •

t...^ c,w.i.,c ,,;.«

tur. Ibcelus vile, mtame,
: r^^.^ ^ i^ »
scelestum propu-
supra
r ipsum
r tertium , extra ipsum.
? r Pnmus ;
? . , .
,

A\^o,,^ ipse;.,o«i«.. 4^ r ^ • •^ est per comparationem ad regulam rationis:

diosum, laude d.onumet »
gloriosissimum ^ ^ 1 •

reputat. IJoe^ similis est inverecundus pec- ,..,.'

T.^r^,.»ot n^.^, o,'r..:r^^.i. secundus
^
per comparationem
^
•
^
ad repulam
^ i
i

.
•
i

.
i

^.otr^».
cator, ,.,.; A^o
qui de suo ^ peccalo
,.«^„.^ e^loriose \ ^ divinaj iems tertius per comparationem ad
se jactat.
1 • • ;
? fcN t^ ,
' '. • .

M,,u.,r..
ultuni a o T^.,* II--. A- . regulam
&
humanoe socielatis. (o) Primus est • •
•

lertulliano discriminatus qui in ^ . . , .

-^
,
•
^i^KoMo ^« ordo rpassionisad rationem perquam rep^ulan-
delictis ^o» »•
Drj^stantiam ae^noscit non ut^ „ .^ ^.
,.
. , . , ^^ .

iciiiu» esL iiuiiiiiiia au iiuiiiiiicui

imo me minor^ , es!;o
^xi/^.. ,^,^; ^•.,.'1-^ ( uiiiiii.
• • .
cator mei
^ simiiis [ .» ,. ,. .

Quia homo naturahter est po

,

^„;r>. .,..^0^^«/;^.., / /• 4' • iticum et so-

enimprcestantiam indeiictismeam annosco). ^. \
t ' ••
,
. , •
i
•
i
itr. ;,.,,^,u ;*
ita invade^ita amplexare.ut/ r 1' cia e an.mal et reipubhcae
,
seu reeni sudii- ,
naufrairusalicU' S
f#/c/^,/.„/^,. /7,/^Kv, /-\r)
justauulcc •,•
fi(tem.[n)vorTo.initiumest saiutis / *• c.tur legibus
,».
., i-
•

,.
v •n-
hceat ioco ord.nis ilhus.^poli-
!•
^ .

. .
,

:
•

ttntifir. peccati.
,^nr.r,r,t; AT^ •# t»ci substitueie ordinem per comparationem
•
notitia iSam qui peccare se nescit , ^ ,^ i- , . •
t-»
quo homo a d.v.na Pro-
,

corrigi non vult. Deprekendas te oportet aJ /5"«'« "lt'mum

«/</<.««.„„ r,»e«rf«. (8) Ouipeccatasuaasnos- '"''lenlia salaU ordiuatur (6) Ordo
passionis
t\\
cii rv»rr;rr.^r«
conigere ea potest
^.. r^^^l.*. qui autem
^ ^ v ^d rationem, conven.t homini,
'
.'
in natura \ ,
, delicta ; t ,
' . -

sua non videt, aut viderenellimt , remedium q^^tenus homo est ;

ordo rationis ad d.vi-
, i

non qnrerlt qui autem gloriatur in mahtia "^"^ ^^^^^. ^^^".^^^^^^ ^^""^'"' /" d.sciphna
; ,
non se cnqnoscit, nec emendat q^^tenus Christ.anus est ; ordo hominis ad
quia de-
hcti malitiam non reputal pcenitendam '^^"^ ^'"^'" ' convemt hoiriini, inquantum
sed ,

(7) ad salutem et
^^'^'•''''^«^''•^ canditatus glo-
ilh.strem gloriosam quod D Au-ustlnus :

Davl(hs exemplo demonstrat, qul a^iile ad- '^^'" clestlnatus peccatum autem est inor- :

inonltionem Nalhan prophetae non poenlle- ^^"'^^^^. et perversitas ordinis, i.Ral.oms;

'
2. Legls ; 3. Finls,

(1) Tert. L. 2. ad Ux. 3. — [>) 2. p. q. lo^. membr. (1) In Psal. .So. (2) Tcrt. L. dc Rcs. Car. 2. {7>) — —
i.q. penult. — (5; Tr.icL de viiiis ct p.fccat. cap. n. Tert. L. 2. adv. Marc. 12. (4) Tcrt, L. dc Bapt. "h. —
— >4)l'sal iS. - (5) rsai 5i. — (6) Luiliym. [-) _ _ (.5) D. Tlioni. 1. 2. q. 87. a. i. (6) Tert. L. dc —
leet. L. de l'ccn. 4. — (8) Scnec. Ep. 26, Res. Car. 5^. (7) Tcrl. L. adv. Jud. 2.
—
 , ,:

PEGGATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO 11. 297

Ilomo in semetipso servans
ordinem, suoe Ex liis sequitur , 4. Quod Deus nullo modo
perfecte respondet naturse Tanto abest ut : potest esse causa peccati,neque per accidens,
ratioipsa in aliquo ordinem amittat (i) ,
quia objecto voluntatis ejus nullum est con-
quinimo illum diligentissime conservat , ut junctum malum ; neque deficiens, quia re^u-
rationalem prae se ferat dignitatem :atecon- loe alicujus superioris non est subjectus, ne-
verso, Jiulla res sine ordine rationalis potest que consentiens , seu libere agens, qula vo-
vindicari^ quia scilicet a sua regula degeneiat. iuntasejus bono immutablliter aJbccret. Hu-
Quapropter peccatum consideratur a Pbilo- mana voluntas econtra tripliciter potest esse
sopho, prout rationi contrariatur, defmitur- causa peccati, scilicet per accidens ut defi- ,

i[\\e prii^atio rectitudinis debitce inesse actui. ciens , et ut consenliens, sen libere agens
(2) Uti autem rectitudo actus babetur a ra- r . Per accidens dum fertur in bonum aliquod
lione ordinante et regulante , ita privatio secundum quid, conjunctum est maluni cui
rectitudinis procedit a passione ordinem per- simpliciter licet enim non velit malum se-
:

turbante. Ut enim Theodoretus, inimo-

ait cundum se , eo tamen ipso quod elioit bo-
dicce delicice rationem obruunt ,ui constat ex num cui semper conjungiiur malum, niaois
gulosis et libidinosis, in quibus non servalur vult incidere in boc malum quam carere ,

neque ordo rationis neque ordo legis.

, lali bono; 2. Ut deficiens, quia non atlendit

I. Deus est, i. Independens, nec est sub- ad regulam rationis, et divinae legis neque ,

jectus regula3 alicujus siiperioris, sed ipsemet ordincm dependentiee servat. Etenim nuUa
est sua regula per essentiam homo vero a in male/tciis ordi/tis ratio est. (i) 3.Utcon-
:

Deo dependet , ejusque legi tanquam regulse sentiens seu Ubere agens , quia libere divi-
sibi a superiori datas, commensurari tene- nam transgreditur legem.
tur. Et ob hanc causam Deus homini dedit Quod evidentius patebit, examinando va-
legem Ne non- tam liber quam abjectus rias definitiones quas Palres afferunt de pec-
:

"videretur , ceciuandus famulis suis cceteris cato ; seu potius nominis notaliones defi- ,

animalibus ; sed ut solus homo gloriare- nitio enim proprie sumpta est alicujus rei
/«/', quod solus dignus fuisset qui legem declaratio, peccatum autem formaliter sump-
a Deo sumeret ; utque animal rationale ^ in- tum in privatione consistit peccati auteni :

tellectus et scientice capax , ipsa quoque li- definitiones ex causis erfcienle formali ,
hertate rationali contiueretur ; ei subjectus exemplari, materiali et finali desumuntur.
qui subjecerat illi omnia. (3) 2. hlhevum Dei Et , i. Secundum causam efficientem de-
arbitrium est semper in bono confirmatum , finilur a D. Augustino Malum i^olunta- :

eique immutabiliter adhopret, ceternamque rium (2): voluntas enim est causa peccati
habet permanentiam idcirco nulla indiget radicalis , imperans et perficlens
: i. Radi- :

regula directiva, quae illum a malo dimoveat calis quia sicut radix est causa principalis
,

et ad bonum regulet ; in homine autem li- arborum , ita volunlas est causa principalis

hertas arbitrii in utramque partem concessa peccati ; 2. Imperans, quia omnibus animaB
est illi , ut sui dominus constanter occurve- potenliis et corporis membris imperat unde :

ret^ et bono sponte servando , et malo sponte peccatum habet esse in voluntate ut in primo
'vitando. (4) Quapropter divina lex ei fuit ne- movente et imperante, in aliis autem animae
cessaria, ut eumdirigeret, et in bono sponte potcntiis,et membris corporis, ut inmotiset
servando, et in malo sponte vitando quam : imperatisa voluntate, quorum actus dicuntur
legem bonitas erogavit, consulenshomini quo actiisvolunlalis, sed imperali. 3.non eliciti,

Deo adhcereret (5) per fugam mali et ope- Perficiens, quia se sola libere ad peccandum
rationem boni ; 3. Objecto voluntatis Dei determinat , nec illius malie voluntatis est
non est conjunctum malum , neque etiam causn quijcrenda. Mala voluntas non ha-
aViA

per accidens, quia objectum primarium et causam efficientem sed deficientem : ct

bet ,

motivum divince voluntatis estessentia divina affectio mala non est affectio sed dcfectio ,

infinite perfecta ab omni defectu aliena vo- (3) secundum causam

: formalem. Definitur 2.
luntas autem humana potest ferri in bonum a D. Anselmo Prii^atio seu carentia justi- :

aliquod secundum quid cui conjunctum est tice{4) peccatum consideratur a Philosoj^ho
, ;

malum verbi gratia, delectatio

simpliciter, prout conlrariatur ralioni et ideo per con- ,

quse in aclu adulterii reperitur , est bonum Irarinm ad rationem definilur, priiuUio rcc-
secundum quid cui est annexum malnm titudinis dcbita inesse nctui Co\\s\(\c\.\U\v w
,
.

simpliciter, nempe privatio ordinis jnstitioc. Theologo proul conlrariauu legi (hv;na' ,

(0 Tert.L.i.adv, Maic. 23.-(^)i. ad Tlm. c. S.—(S) (i)Tcrt. Lib. de Pat. lo. [-x) — l.xh. i. lU-had i.">.

Teit. L. adv. Marc. 4.

>.. —
(i) Tcit. L. 3. adv. Marc. — D. Augiisl. Lib. 12. Civ. 7.
(r^) — (i; Lib. dc Casu.
6. — (5) Tcrl. L. 2. adv. Marc. \. diaboli cap. 9.
2^8 rECCATI CIjLPA ET ATROCITAS. — CONCIO II.

ideoiiue per contrailum ad legem definltur duo continentiir priiimm privatio dlrigenlls :

prh'atio (lebitiP jiisliflce ^d quAmlex divi^it iu finem, cuni dichur prtTuaricatio legis
,

mandans boimm et prohibens malum ; 3. cetenice ,

quod est formale in peccato ,
Secundum causam exemplarem potest defi- quod habet rationem mali , vel faciendo
niri neccatum proseculio eorum quoe cou- quod lex prohibet , vel omittendo quod lex
:

tpmpslt Chrlstus et fiiga eorum quae susti- preecipit sive enim In natura, sive in mori-
,
:

nuit hanc
:
definitionem innuit D. Augusti- bus, de ratione peccati est praeterire regu-
nus aiens Non eniin uUnrn peccatiun
:
coni" lam actlonis ,
quae a malo removet et ad

inilli potest nisi diini appetuntur ea qiice bonimi inducil. Idclrco in ralione naturali
ille contetnpsit , ct fugiuntiir quce ille susti- et lege divina conlinentur praecepta negativa,
niiit. (i) 4- Secundum cansam materialem quse malum prohlbent; et affirmativa , quoe
pcccatum definltur a D. Auguslino cZ/<?^w/«, pra-clpiunt bonuni. Alterum , quod contine-
factuni, vel concupitum , contra legem ceter- tur in praedlcta definitlone, est deordinalio
nani (2); dictum enim , factum , vel concu- a fine , cum dlcilur ccelestium inohedientla
pitum sunt materla clrca quam peccatum mandatorum ; finis enim hominis est aeterna
versatur , complectiturque inslrumenta qui- bealltudo ladillum finem lex dlrlglt, docens
bus exercetur , nimlrum cor llnguam et media quibus potest assequi, et inclinat , ,

manum quia omne peccatum committitur tradens proecepta quibus potest compaiarl.
:

corde ore aut opere

,
5. Secundum cau- Deus qui e&l finium arbiter (1), homlnem a<l
:

sam finalom definitur a I). Augustlno, prii>a~ eeternam bearlludinem utad finem ordlnavit,
tio boni (3), nimlrum vel Dei qui est finis eique dedil legem qute eum ad hujusmodi , ,

ultimus hominiSjideo anima ralionalls nalu- finem consequendum dlrlgeret removeretque

ralitcr nuncupat malum houunem quod a obstacula medla vero piaestaret ad illius ,
:

Deo bono ahscesserit (3) vel seternce fehci- assecutionem. Peccatum autem est inordi- ,

tatis ad quam Deus hominem ordinavlt. Ita- natloamovens homlnem non solum a mediis
que peccatuni est hominis inordinatio atque quae conducunt ad finem, sed etiam a fine,
perversitas (5), qula pervertit ordinem ratio- imo ab ipsomet Deo. Ex D. namque Augus-
nis ,legis et finls. tino, peccatum est privatio modi , speciei et
3. Homini Deus finem posnit (6) nempe ordinis. (2) Modus seu mensura vohmtalis ,

immorlalem cceli bealitudinem , in qua velut est, ut Deus super omnia dillgalur specles :

primarium fellcltalls o])jeclum, sese beatis seu rectitudo volunlatls est ut Deus diliga- ,

prccbet possldendum. Ad illam aulem beatl- tur prout est omnium principium et finis :

ludlncm consequendam duo sunt necessaria, ordo voluntalis seu amorls est ut Deus ,

unum fugere malum quod conlrariatur ra- ametur propter se , et omnia alia propter
lionl et lex dlvlna vetat; allud facere bo- ipsum. Peccatum est privalio ordlnis , seu
,

num quod rallo dictat et lex divina prae- amoris voluntatis , cum Deus non amatur
,
,

clpit peccatum autem conlrariatur ordlni propter se, neque alla propter illum
: pec- :

fims ,
p}'opter omnimodam diinncp et humafue catwm est privatlo speciei seu reclitudlnis
disciplince eversioncm. (^) Nam consistlt tum vohmtatis , cum Deus non amatur ut prin-
in commlssione mall quod lex dlvina prohi- clpium ct ut finls. Peccatum est prlvatio
bet, estque , ut fatur D. Augustinus, vo- modi seu mensurae voluntatis, cum creaiura
luntas retinendiy vel consequendi quodjus- tanquam Deus et plusquam Deus amatur :
titia vetat {%) ^ id est lex divina qua? est lex et haec est praesertlm deordinationis perver-
tota jiistitice (c)) ; lum in omisslone boni sitas et injustilioe iniquitas.
quofl lex divina prrcclpit.
^
Ouapropter leij[is
/ .^
tt t^adc r\ ^
II. PARS. Deus commendatur maiestate -
» ^
* *^ i
• »
.
i^
.....
'./.,
prcvvaricatores sumus. cum id non lacimus
-^ bonitate et ludiciaria potestate'.
^ ^ i\t
i. ivla|es-. , .
, . . .
:
•

qiiofl Jaciendiim esse lam scinius (10), per ^ ,

^ . ^ J
rationem et le-^em quae nos docent et bonum
^ / , tate
\ ^
qui est summum mas^num (0) in ma«^-
/o\
,
,^\^ ^ ^ ,
• •

nitudinis apice et tastipio consutulus; 2. u^ ...

,- . r .• .•. ^ • • • •

15o-
c
laciendum et malum rtufiiendum unde pec--
.'
\

,.
,
luVAle.
.^
iiuvA esl
,
1

summum
•

f/\'
bonum[A]iunu\\'ikxn.
1

-...^ :
1

'.
. . "7 c.

calum (licitur a r^ ^^ •
A T^ i*'
1). Ambrosio Prcevnrica- ^ : , . .1 . . •

^. 1 .. bonitatis periectionem in sua essentia con-

,
... nam,
'
. 1. 1 . ,
fio lciiis cpternce
P \
et ccjoiestiuin inobedienta
T , p tinens
o t i- .
0. Judiciaria poteslate
'
^ ut. «„ ra- •
.

;
• •

:
mandatorum. 1 1 In iiac autem deuiutione 1
rp ,,•
1
•^ 7
1
. • * •
^ ^ tiocinatur lcrtullianus
.
, merito judca;^ quia
(1) Lib. de Vf-r. R<.'li|;. 16. — (9.) Lib, 22. Cont. Dominus (5), suprcma polieus auctorltate et
Fan.i..;. - (rv Lib. dc Nat. Roni. • - {\) Tc.tL.de potestate. Ilatione summifi magnitudlnls Deus
Trst. An. 2. —
D. Angust. L. i.qti.xst. ad Simpli-(.Sj ' °
riunn q. 2. —
Tcit. L. 1. ad Uxor. 7. (7) Tcrt.
(6) —
L. dc An. 35. —
(8) Lib. de Duab AniniDl). cap. 11. Tcrt. L. de PalL 2.
(1) (2) Lib, dc Nal. Ron. cap. —
— (c/, Tert. L. dr Pud. 6. (10) D. August. in Enchir. — 4. —
(3) Tcrt. L. 1. adv. Marc. .3. (4) Tcrt. L. adv. —
rip. Si. —
(11) Lib. de Parad, ;8, Ilcrni. 11. ('.) Tcit. —
F.. de Rcs.Car. \\.
 PECGATI CULPA ET ATROCrrAS. — CONCIO II. 299
cst honoranclus ; ratione inffnhce bonitatis servive jure dehiierat^ sua.Sea dum ejficilar
est amandus ; tandein rationc judlciariae po- nunquidcoutenta hac injuria P Addlt adhuc^
testatis est timendus nam judex est nonien
, et quod in se est omnia quoque quw Dei ,

etiam potestatis timendw, (i) Quam iniquus sunt tollit et diripit. [i) Quanta sit injuria
peccator, qui, i Supremam Dei majestatem
. Deo a peccatore illala,
colligi ali(iuom<jdo
non honorat ; 2. hifiiiitam Dei bonitatem potest ex rebellione subdili adversus suum
non amat ; 3. Judiciariani Dei potestalem regem i. Uebellis subditus regi obsequium
;

nonformidat! denegat ; 2. Adversus eum belligerai 3. ;

I. Deo honorem (2) reddere tenenlur ho- Bona ad regem periinentia sibi appropiiat;
mines ob summam ejus magnitudinem ex- 4- Alios subditos adversus regem rebeUat.
:

cellentiae etenim debetur honor summum En verum specimen peccatoris qui, i. Deo
:
,

magnum summam habet excellentiam ita- denegat obsequium audacier dicens

; Non :

que est summo honore dignum peccatum ser^iam. (2) 2. Adversus Deum pugnat , el,
:

autera debitum Deo honorem impedit; eri- ut ^diiwv "Soh ^audacter pro^ocant Deum, cuni
piens Deo hoininem, domino famulum^ patrl ipsedederit omniainma/ius eorum. [?))?>. Jjowa
f.lium (3) filius patrem honorare tenetur, ad Deum pertinentia sibi appropriat
: Quid :

famuhjs dominum , homo auclorem suum. non Dei est quod Deum ofjendit P scd cum ,

Peccatum i. Eripit cosU^sti Pairi fihum , ofjendit , Dei esse desiit; et cum desiit, of-
,

efficiens hominem peccatorem diaboh ser- fendit. (4) 4« Adversus Deum suos subditos
vum ; et consequenterlionorem quem sublevat et ex Dei bonis eum impugnat. Cce-
eripit
coelestis Patera justo, tanquam a filio acci- terum omnes species maloruni quce etiani ^

piebat eripit 2. Domino famulum : nam Ethnici ut indubitata et prohibent et dcfen-

:

homo peccator non sul^ditur Deo, neque ejus dunt^ ex operibus Dei constant. (5) Tandera,
agnoscit dominium , sed ejus injuste trans- 5. Peccatum eripit Deo hominem. Homo
greditur legem , vohintatem snam opponens ^st veri Dei cuUor ; at per peccatum a cuUu
divinae voluntati. Sollus Dei est propriam veri Dei desciit, et in idololatriam cecidit.
habere voluntatem , qui igitur propria iw- Sine duhio idololatriam admittit , quicunque
htntate utitur, ad similitudinem Dei, per ra- dclinquit : id cnim facit quod ad idolorum
pinam utitur, et Deum
propria cJgnitate et mancipes pertinet [6), et quod est adhuc in-
excellentia privare ^ quantum in ipso est , justum magis ex Dei donis idololatrandi cap-
cojivincitur. (4) Deusestexse omnium crea- tat occasionera. De ingratis Judaeis conque-
turarum pra^sertim hominis dominus. Nam , rebatur Deus Dedi eis frumentum , et vi- :

ut ratiocinaturTertullianus5/72e/77oZ)o;?z///?/.y, num , argentum

et oleum ,
mulliplicai'i et
quia auctor {^) ; homo econtra naturaliter aurum^ quce fecerunt ^«a/. (7) Quantum a
Dei servus, quia est ab eo productus. Deus fortiori posset hac aetate conqueri Deus de
Dominus est independens , independentia peccatoribus scelerosis , qui tanto sunt irrc-
est illi essentialis ; homo, Dei servus, est ab ligiosiores , quanto locupletiores, ot quo
eo dependens , dependentia ita est illi natu- majora a Deo accepere bona, plura sd)i fin-
ralis ut ab ejus essentia separari non possit. guntidola? Proinde aurum, ces , argcnfum,
Deus utpote snpremus Dominus et indepen- ebur lignum
, et qucecunque Jabricandis
,

dens auctoritate poUet, et propria utitur vo-
htntate; homo, Dei famulus et a Deo depen-
dens uti non debel propria voluntate, sed
supremi Domini obtemperare voluntati
Deus suam homini demonstravit voluntatem
imponens ei legem peccator de suo domi-
;
idolismateria captatur, quis in seculo posuit,
nisi .seculi auctor Deus ? Nunquid tamen
ut hcec adi^ersus ipsum adorentur P (8) Pec-
;
catortamen adversus beneficum Deum ingra-
tus , de Deique bonis insolescens debitum
^jus magnitudini cultum et honorem^ tribuit

nioDeum delnrbare nititur, insolenier trans- cunctis rebus quas Deo pneponit. Nam hoc
grediens traditam sibi a Deo legem. Nam, Deum omnes esse consentiuut , quod ca>teris
ut jam diximus, peccatum est pr^varicatio rehus omnihus anteponunt (9), cuncta quu;
divinse legis. Porro i^oluntas propria quo colit peccator Deo pra^ponit , debitum ejus
fiuore Dominum majestatis impugnet au- bonitati denegans amorem.
diant et timeant servi proprice voluntatis : 2. /// Dcum competit amor proptcr picta-
primo namque seipsam et subtrahit et suh- tem (10) : plura sunt quae boniiiiem ;»<• ^^i
ducii ejus dominatui, cui tanquam auctori amorem slimulant i. Dei bonilas infinile :

P.iscli. - (j) J< r.ni. j.

(1) D. Rcrn. Srrm. o. dcTcmp.
ti) Tcrt. L. de Rcs. Carii. i4. - (u) Tcrl. L. i. adv. — (.>)C.np. 22. — (4) Tcit. L. dr .««pcct. 3.— (5) I.il. ib.
Marc. 9.7. —
(5) Teit. L.*i. aHv. ^\mc^. a.3. -(/,) I). An-
— (G) Tcrl.L . de IJol. 1. — (7) Oncc. a. —
(8) T.it. L.

scl. L. d" IiKraro. Vcrb. c. 3. —(5) Teil. Lib. dc Ites. dr vSprct. a. — (<)) f). Ang. L. i.dc Duc.Clir. 7.— (lo)
Caru. 14. Tcil. L. i. adr. Marc. 27.
 3oo rECCATI CULPA ET ATROCITAS. -- CONCIO il.

amabills : bonum objectum amo- cus contntos ^ qui non poterunt aquam con-
eteniin est
ris et quo majus, eo magis est amabile tinere (i); iibi de duobus conqueritur Deus:
:

Deus aulem est bonum summum et infi- i. De aversioneet derelictione Dei , non qui-
nilum ct ita honus cuni Deus (^i), et con- dem noxii , neque inutilis
,
, neque parum ,

sequenUr inlinito aniore dignus 2. Pielas utilis, sed multum utilis nam in ejus unio-
; :

qua Deus dignalus est hominem amare. ne et amore consislit et perfectio justorum
Certc Christus dilejcit homifieni : propter eum in terra et beatitudo Sanctorum in coelo , :

descendit ; propter eum prcedicai^it ; propter ideo comparatur fonti aqute vivae, lum prop-
cum omni se humilitate dejecit usque ad mor- ter eminentiam; nam sicut fons non aliunde,
fcnif et mortem crucis. (2) 3. Dei munificen- sed. exseipso babetaquas, sic Deus ex seipso
lia et largitas quam erga hominem demons- boniiatem hal)et infinitam
,
tum propter :

U-Ay\\.^K\\x^w\QCiX\^\^\\.\x^\.liberalitatis sua3 hcere- inflnentiam , nam sicut fons rivis influit

dem.\^)^. qua Deus hominem prae aquas, ita Deus cunctis creaturis largitus est
Praelatio,
Angelo amavit et redemit: Ut hominem ges- bona qua? habet : tum propter efficienliam ,
taret Christus salus hominis fuit causa , quia sicut fons tribuit aquam vivam , ita
,

scilicet ad restituendum quodpcrierat. Homo Deus graliam, cujus aquee in coehim prosi-
pericrat y liominem restitui oportuerat. Ut hunt, ut Samaritance testatur Salvator "Qui :

An*^elum gestaret Christus^nihiltcde de causa biberit ex aqua quam ego dabo ei fiet in eo ,

est ; nam Angelis perditio reputatur ,

et si fons aqupe vivce saHentis in vitam aeternam.w
in ignem prcFparatum diabolo etangelisejus, (3) 2. Conquerilur Deus de adhaesione seu
nunquam tamen illis restitutio repromissa indebita conversione ad creaturas Et foJe- :

est. (4) 5. Dei auctoritas , qui suiipsius man- runt sibi cislernas dissipatas non valentes ,

dat dilectionem , hominemque ad eum ex continere aquas. Per cisternas quce ex se non
toto corde diligendum obhgat. ^"^ w//<jrw^ <yw/ habent aquas , denotatur creaturas nihil
imponit prceceptum , extorquet obsequium. habere a semetipsis ; deinde per cisternas
(5) 6. Hominis diligenlis Deum utilltas. Porro dissipatas innuuntur idola vel objecta quibus
p/ene bonum hoc antecedit, quod non modo peccalor inordinate adhaeret tandem per ;

non obcst y sed insuper prodest : nialle nam^ cisternas non valentes continere aquas, si-
que debes quod prodest , quam quod non gnificatnr quam sint inutiles et noxiae pec-
o^e^/. (6) Quaedam sunt quu3 obsunt et mul- catori res quas, Deo
inordinale dereliclo,
lum nocent ut peccala ; quaedam sunt indif- dillgit. Quam injustus sit inordinatus pecca-
ferentia quae ex se nec prosunt nec nocent, toris amor, inde coUigitur , quia est contra
ut bona temporaUa quaedam quae non ob-
: innatam cordis inclinationem, quae in majus
sunt , sed prosunt , cujusmodi est Del amor. fertur bonum minori rehcto quia est con- :

Quare ut sit homo aliquid, convertat se ad tra gratitudinem ,

quae adstringit hominem
illum a quo creatus est : recedendo enim fri- ad Deum amandum ob tot et lanta beneficia
gcscit,accedendofervescit;aquoenim habet ab illo accepta quia est contra ipsius ho-
:

ut sit^apud illum habet utbene sit: ergo qui minis utiHtalem , cui multum nocel ; quia
^ult sitnul esse cum Deo non ab illo rece- , cedit in Dei injuriam et contumeham, cui
dat , sed ad illum accedat. (7) Peccalor ta- vilem creaturam anteponit. Nam prcelatio
men suum Deo denegans amorem, ad Deum alterius sine alterius contumelia non potest
non accedit sed potius ab eo recedit
, et : procedere, quia nec electio sine reproba-
quod omnem injustiiiam snperat, denega- tione. (3) Peccator terrenum bonum Deo
tum Deo cordis affectum apparenti bono praeferens , contumeHosus est in Deuni ,
tiibuit. Ex D. namque Auguslino, « pecca- et idola in Deos ehgens, verum Deum re-
tum est aversio voUintalis ab incommutablH probat. Quantum autem hujusmodi eleclio
bono, el indeblta conversio ad commutabile et praelatio sit Deo injnriosa inferendum ,

bonum. (8j»»De hac injusta averslone et est tum ex infinita Dei bonitate in qua
, , ,

indebita conversione conqueiitur Deus apud neque minima reperitur umbra defectus, ut
Hieiemiam, cujus verl)a taulinum immutata Judaeis idololatris exprobrat Deus Quid in- :

icTert 1 ertuUianus. Quoniam duo Jicec mala venerunt patres vestri in me iniquitatis :
(ccit populus mcus. Me , i/tquit, derelique- quia elongaverunt se a me , et antbulaverunt
runtjontem aquce uitce, et foderunt sibi la- post vajtitatemp (4) Tum ex rerum quas Deo
pr.cponit indlgnitate: si Deum dereHnqueret
(1) Tert Uh. Ilerm. iG.
arlv — (2) Tert. L. de Car. pro aHo Deo ( sl pos^iblHs esset) ejusdei m
Chr. 4. —ojT.-rt. L. de Iles. Car. n. —(4)Tert. L do ^ .
potentiog
- i •
bonilatis
• .
ct sapieutiic
• .• 11
adhacsi
aesio
•

Car. a.r. 14. (5) Tort. Scorp. 4. - (6) Tert. L. ,. ad , ,

ArhV ^:rJ^'^
^' ^"°"''* '" ^'"'- '''• ~ ^^^ ^' ^*" ^'^-
(0; Tert. Llb.adv. Jud. i3. - (.) Joan. 4. - (3) Teit.
Arbit. 10. Lap.
^ a. . ^ _
Apol. i3. —
,..,
(4}Jcrem. 2.
^ '
 PECCATl CULPA ET ATROCITAS. CONCIO IL 3oi —
foret tolerabilis; at relinquere Deum pro vili iios spiritus sedet malorum bonorumque ,

creatura, bouum incommutabile pro bono nostrorum obseruator et custos. (i) Ex Dei
commutabili, supremum ens pro nihilo ,
prciesentia , scientia et potentia in cunctis
injusteque ei praeponere
objectum vile et locis , ejus cullum et venerationem ubique
abominabile, quanta sit ejusmodi injuria et exhibendam colhgit TertuUianus Deum :

contumeha neque concipi neque dici po- ea;istimo ubique pra^sentem ubique domi'
, ,

test. Nam , ut ratiocinatur Guillehnus Pari- nantem, ubique colendum, omnibus demeren-
siensis, « quanto minus bonum estDeo,quod dum. (2) Deus cunctis cohtur virtutibus,
ei proefertur, siye propter quod ipse deseri- sed potissimum tinior hominis, Dei honor
tur, tanto niajor ei contumeha irrogatur. e^^ (3) Extimescenda est Dei praesentia id- :

Quia igitur omne quod est vel esse potest circo Thales Milesius, e septem Grjeciae sa-
,

in infinitum minus bonum est ipso, quidquid pienllbus unus, dicere solebat Homines sibi ;

ei praeferatur aut pro quocunque ahodese- persuadere debent deorum omnia esse plena
,
,

ratur,infinitaeicontumehairrogatur. Inomni ut coram iis caste et sancte vi^ant ; me-

autem peccato mortah ahquid ei praefertur tuenda est ejus potentia , cui nuhus resistere
,

et pro illo deseritur, quare omni peccato potest : Deus in omnia sufficit : quia non
mortah infinita Dei contumelia irrogatur. ignoraty tiec omittit , quominus in judicium
Hoc autem est manifeste videre ex propor- decernat. (4) Terreni judices non sufficiunt
tionibus ; si enim praeferret Deoduplo minus neque ad ferendum judicium neque ad latas ,

bonum quam ipse sit quanta ei contumeha sententias exsecutioni mandandas at Deus
,
;

irrogaretur? Si autem quadruplo minus bo- in omnia sufficit tandem formidanda est :

num eidem pra^ferretur , duplo major inju- ejus cogitatio et scientia , quia nihil a con-
ria eidem irrogaretur, et ita in infinitum, spectu ejus remotum^unde omnino delinqui-
Quia igitur non est reperire ahquid quod tur. (5) Ohm imperatores aspicere et intueri
non sit eo in infinitum minus bonum , nia- solebantreos, non palam et aperte sed fur- ,

nifestum est quia quidquid ei praeferalur, tim et per canceHos.Testis est D. Athanasius
aut pix> quocunque aho deseratur , infinita de Sancto Martino Summo Ponlifice aiens :

ei contumeha sive injuria irrogatur. » (i) Ubieum impiusaccusator etjudex imperatori

Yide quanta sit peccatoris injustitia qui infi- sistendumesse duxit^ in solarium aujerri jus-
nitam Dei bonitatem non amat quanta ejus sit, uteum imperator per cancellos inspiceret,
:

lemeritas, qui supremam Dei judicis potesta- Merito reorum vuhus, animos et crimina ins-
tem non formidat. piciunt imperatores,non exphcatiset patenti-
3. In Deum supremum Judicem competit bus portis, sed per cancellos: qui vident per
timor, propter potestateni, (2) Tria sunt quae cancehos, non perspicue intuentur; ahquid
reo limorem ingenerant , scihcet judicis eos latet , eorumque oculos fugit homines ;

prtTsenlia scientia et potentia

, iha tria a quoque quantumvis perspicaces semper ah-
:

peccatore in supremo Judice sunt pertimes- quid latet ac fugit , Dei vero conspectum
cenda: i. Ejus praesentia; v\2im plena et occu- nihil fugit, cuncta nuda et aperta sunt ocu-
pata sunt omnia suo auctore (3), qui ratione hs ejus Oculos Dei simul unii^ersa cernen- :

suae immensitatis , ubique est per essentiam; tis non abdita locorum , non parietum septa ,

2. Scientia, qua cuncta clare conspicit ; et ut secludunt ; nec solum et acta et cogitata ,
fatur TertuL quia videt judex est. (4) 3. verum et agenda^ et cogitanda sunt cognita.
,

Potentia , cui nemo resistere potest unde Ista vero scientia summi Judicis, iste esttre-
:

judicium, nisi de potestate P cujus potestas mendus aspectus , cui pervium est omne so-
summa, nisi Deiso/ius P {^)'iiom'mes jmWciSi- lidum et apertum omne secreturn ; cui obs-
ria auctoritate poheutes, neque sunt ubique, cura clarent , muta respondent silentium ,

neque, omnia vident, neque .>ninia possunt confitetur, et slne vocemens loquitur. (6) :

verum Deus totus oculus , totus manus, totus Peccator divinam prx-sentiam , potentiam
pes quia omnia videt
,
omnia operatur et scientiam non recognoscit neque forini-
, ,

ubique est. (6) Quod non ign<Tavere etiani dat. Non prcTsentiam , nam ejus immensiin-
Genliles, solo hmiine naturah edooti , inter tem restringit, nube involvit ca'h cancelhs
,

quos Philosophus Morahs ad Lucihum claudit, aiens

sic , : Nubcs latibulum cjus circn
amicum scribit Prope est a : te Deus, tecum cardincs cccli ombulat {y); ([uasi nonsitexlia
est , intus est. Ita dico, Lucili , sacer intra illos , neque terram involvat ejus in)mensi-

(1) Lpg. c. 21.

L. d«: ~
(;) Trrt. Lib. i. adv. M.-uc. (0 Srn. Tp. 4i. ~
(2) T.-rt. L. 2. .nd ^at. 8. — {'A

2;. — Teit. Lib. I. adv. iMare. 11.

(5) (/|) Tcrl. de — Tcit. L. de INin. 7.— (4) Tcrt. Lib. dc rcrn. 3. — (^l

Spcct. 20. - (5) Tert. L.de An. 2. (6) D. Aug. Ep. — Teit.ibid. —
(6) D. August. Scrn). a. Tein. — (7) J^''^.*

5. ad Forlunat. aa.
 2,,:, rECCATI CULPA ET ATR0CITA5. — CONCIO iL
tas •
non juiHcIarlam polejiliam, scciis ac natura cujiis e.^t po- aieiis: Do- ct finita , non
rcliqnit Doininus ;
duntaxat extrinstM^a , quae trina
terram (i) qtJasi nullo tentia , setl

inocio cnret qnre fiunt in terra , neque ullum ratione investiganda est scilicet , ex i. Dei ,

virtuli deceniat praemium , nullum vitio offensi majestate; 2. Christi satisfacientis

sunplicium ; nou denique conspectum et dignitate 3. Hominis offendentis pcetia et ;

scientiam , aiens Non videt Doininus {ji) ; infelicitate. :

Dei tollons omniscienliam oculumque ejus i. Sunt nonnuWi quiin defensionem delicti ,

semper apertum semper vigilem , aut clau- contenduntii) peccali malitiam nequeetiam
, ,

sum, aut sopitum fingens. Ni dicamus quod extrinsece esse infiniiam verum huic sen- :

peccalor divinam offencht proesentiam, quia tentiae non adheerent Doctores, qui ex di-
j.eccatum commitlit inlra Detjm , intra ejus gnitate ejus qui offenditur, colligunt pec-
immensitatem , quoe est al) essentia divina cati gravilatem : in eo autem qui offen-
inseparahilis, et una et eaden» res cum ipso ditur attendenda est boniias , dignitas et :

scienliam offendit coram Deo peccans, ejus- auctoritas quanlo enim ille qui offendi- :

que oculis o!)jicicuspotentior et dignior, tanto peccatum, monstrum tur, est mehor ,

liorrihile quod naturaUter aversatur. Offen- peccatum in illum commissum est gravius ,
dit potentiam, quacriminose abutitur, gene- majoremque importat malitiam quod etiam :

.lalem ejus concursum , , , ubi ex personae digni-- paratum In bonum in humanis apparet
dctorquens in malum : tate crescit et augetur injurise gravitas ut tandem peccator of- :

fendlt prtTsentiam , sapientiam et poten- enim docent humanae leges , Inlligere cola-
tiam supremi Judicls, volens eum neque esse phum sequali, contumeha est ; superiori, fla-
iihique, neque omnia intuerl , neque omnia gitium ; magistratui, scelus; prlncipi , regi ,
posse. ToUere autem a Deo immensltatem , perduelhonis crimen , et culpa loesse majes-
omniscientiam omnipolenliam, est velle tatis ; et, quod est stupendum magis , ipsas
et
Deum Nunc autem et ipsnm regum imagines luto aspergere , deformare,
deslruere.
[quantum in ipsaest) Deum perimit volun- dilacerare , perduellionis est scelus, crudeli
tas propria : omnino enim vellet Deum pec- et infaml supplicio puniendum. Quod si in-
cata sua aut vindicare non posse, aut JioUe, ter homines ex eodem luto formatos , ex ,

aut nescire. Vult ergo eum non esse Deuniy eadem massa corrupta natos ejusdem na- ,

quoe (^quantam in ipsa est) vuJt eum aut im- turoe et speciei , et forlunce duntaxai bonis
potentein, aut in/ustum esse , aut insipien- inter se discriminatos , tanta habetur per-
tcni. Crudelis plane et omnino exsecranda souae et dignitatis ratio , ui fere in immeu-
malitia quv Dei potentiam justitiam , sum excrescat et augeatur injuria, quid di-
, ,

sapienliam perire desiderat. (3) Belle Der- cendum est de incomprehensibill Dei majes-
itardus peccati malitiam crudelem el horri- tate ? Omnis humana dignitas quam regibus
I ilem nuncupat crudelem , quia Deum de- et imperatoribus contulit fortuna, futilis est,
:

struere qviantum In ipso est, tentat; horri- umbraiilis, ludicra, scenica , finita, limitata:
blhm (jula infinitatem importat.
, divina vero majestas est immensa ; aeterna ,
iir T^Ano T r immutabllls , iufinlta. Deus per peccatum
• • •

111. rAKb. Inlnutas uilnnseca et essen- cc :• c •. u •» *• ^ • •^

.,. r^ olrensus est inrimtGe bonitatis , auctoritatis
.
, , , . ,
liylis propna est Dei unde omnes theologfi ^ i- •/ : ,•• ta c • • -

,^ '. ^ ., t> et diffnitatis, erofo maiitia peccali ex Dei 01-

iJcnm m quantum possunt (lescribentes, 1111- r
, .

* * ^'.
»
lensa est inhnita. r •. Mmor
n/r-., ^
patet,* ^* satis
et
»•. .
su-
•
.
, ^ . . ,
mcnsuin
r ,y
aternum. infinitumque
.
^
' .L
dehniunt
^ perriue in superiorihus
.
•,
prol)ata.
est
^
maiorem
.
„„w. .
• •
1
:
•

(4); quia neque sui esse iiahet initium, nenue ^ ^n ^ n \\ - d ^- •^

D. \^v
\
1 homas et GuiHeimus Parisien-
^
II-. probimt \
r ^
U-^i\^\\.uvus esl hi^em qni sine /ine est.(D)rec-
/KM^^
sis(2); et quidem D. n im
.

n
lliomas: «Cumpeccat
.

^ ^^i. •/>.•!
calumquod iniluim /
-^ , . ^ ^. .
, • .

liahuit a pravapeccatoris u r» r» ^ ,... • •

^\ ^ ,. .^
.
r', homo, lecrem Dei Iransgreditur, et sic quan- , .
i .

liahet quamdam mahtiae infinita- »

,
voluntiUe, -^ ' •*' '

tum est in se iniuriam r\

-
...*
Deo cfacit , qui est
• -
- , ' ,^ . . ,
tem, ut» passim docent theologi cum eorum .• r •»
,

«\ :^..
,

•
*_
tanto autem est maior
» •
» .
, . •
A 1- '
TA ^ maiestatis innnilae :
antesiirnano AnfTehco Doctore , peccatum ••' , , "L . • . . •

^^..^' ^ iniuria, quanto maior est is in quem com-

contra /) Ucum commissum quamdam t • .

infuiita-
.

• •

enim quod maior injuria

* . . •
i • ...
#« „ h..u^t
teniliabet.^ maiestatis,
^
ex lu rinitate
'
. . 1-
dwince
• . mittitur
. •^ ,• » •'.,•»
:
^ .•
patet
si quis percutiat mihtem quam rusti-
T^../^
•v.^ est
«..;...
J anto cnim
;/;^ •„
«o/ ille
ojn eusaest irravior, quanto ma-
; /• •.
"^

//-^ TH
. ' est
11
,

cum, et. adiiuc

^
maior si principem vei re^em:
^ •
... ,

jor in quem dehnqnitur. (6 Illa au-

.

, ,
'^ * } r» •

i^.« r^o^^^»: :.,(• •.

tem peccati intimlas nou est intrinseca, quia
.
• • • habet ergfo peccatum contra leffem Dei coin-
• ^ ^ c •. •

missum quodammodo iniunam inhnitam. » 1 1 • • •

^^^^' i;r „ „^1 1 !• .' • •

procedit
*
a voiuntate liominis,quaeesthmitata ^rt
, ,

/on i- r a »• . .
> 1
^3j Eodem 1
fere modo i .•
ratiocinatur Antistcs
• .

(1) Kcclrs.8. —(2) r,rrl. il,ifl. _ [7,] D. Bcm. Sorm.

3.de T»m. I^.isch. — ;7j)T»rl. [.!!). adv. Valf-nt. 7.— (.S) Tert. L. de Cor. Mil. t. — (2) Opusc. S.cap. 7.
Xejl L. de Car. Clir. 5. — (f))o, p.qnacst. 1, art. a. ad 2. — (0 (Sj Tract. de Lcgib. cap. ar.
 ,

PEGGATI CULPA ET ATROCITxiS. — CONCIO II. 3o3

rarislensis : « Si aiiquis peccaret in aliqueni
hlnc quoque inielli^ercmus quam grandes iit

oequalem procul dubio aliquanlum pec- apud se cestiniet humanorum criminuni cau-
sibi ,

caret in eum, et si idem vel simile peccatuin sas ; propter quas non Jngelum^ non Jr-
connnilteret in majorem , magis, et quan- changelum , sed Deum misii ad terras. (i)
do in majorem, tanto magis verbi gratia sl Tanta est unius peccati leibalis maHtia et
in sacerdotem suum quam si in aequalem , et atrocltas ut omnia bona opera cunctorum
iterum in arcliidiaconum gravius, et deinde bominum qui sunt in mundo, neqneant ex
in Episcopum et Ita de gradibus superiori- rigore justitite satisfacereDeo pro injuria sihi
,

bus; quare manifestum est, quia quanto in ab unopeccatomorlali irrogata. Adde onines
majorem peccatur, tanto magis quare si in virtutes quas ob origine mundi usque acibuc
:

iiifinitum, et in infinilum magis; qula igitur operati suntPatriarcluie et Propiielae, Apos-

Deus In Infinitum major est quocunque abo , toli, Marlyres, Confessores, Virgines, Vidua?,
in infinitum magis peccatur, quotiespeccatur Regulares, Seculares, Impares sunt ad sa-
in Deum, quam peccetur in bominem eodem tisraciendum Deo perfecte pro offensa unius
generepeccali: verblgratia si occidilur Deus peccati mortalis. Adjunge lllis omnes Ilie-
,

etocciditur bomo, qui non est Deus, in infir)i- rarcbias , Orcbnes et Cboros AngeU)runi ,
tum majus peccatum est occisio Dei quam cunctos qul regnantln coeUj bomines Beatos,
occisio bomlnis. Eodem modo si conspuitur ipsamque Deiparam Virgincm Mariam, om-
Deus et conspuitur bomo , vel percutitur, nes simul nequeunt ex rigore satisfacere Deo
vel vulneratur. Quare si contemnitur Deus pro offeusa lelliali peccato illala. Producat
et conlemnitur bomo , vel offenditur Deus Deus de novo plures mundos , in quibus tot
et offenditur bomo , in infinitum majus pec- sint bomines quot sunl stelloe in firmamento,
catum estlam offensa quam contemptus Dei, atomi in aere , gutloe aquse in mari , foba in
offensa vel contemptu bominis , quia omni arl)oribus , aren;^ In terra , iliique bomines
peccato mortaU offenditur et contemniiur tanto excessu muhipbcati continuo studeant
Deus , quia ejus vobuitas et mandatum prce- pietati , non possent adbuc ex aequo satlsfa-
terltur. Manifestum est omni peccato in cere Deo pro offensa sibi a peccato facta :

Deum infinite peccari. » Malltiae adbuc pec- quia omnia bona opera quse unquam operati
caii infinitas probalur ex Cbristl satisfacien- sunt bomines, sunt finita ; injuria autem
tls pro peccato dignitate. Deo per peccatum facla est saUem objecUve
2. Dei Fibus bumanam assumpsit natu- iufinlta; fiuitl autem ad lufinitum nuUa est
ram, teternoque Patri quem non ipse vexa^ proportio.
i>eiat satisfecit (i) , mediumque pletatem Hoc autem est discrimen inter injurlam
Deum ab bondnibus separantem solvlt : P(?6'- et satlsfactionem quod quantilas injuriae ,

cata sola separant inter hominem et Deum ^ sumitur ex objecto (juod oflenditur ; quanti-
quce solvuntur Christi gratia per quem re- tas vero satisfactlonis mutuatur ex subjeclo,
conciliamur Z)eo. (2) Hanc reconclliationem id est ex persona quoe satisfacit Ideo(|ue , t

operatus est, acerbam crucis sustlnens pas- quanlo diguius est objectum , tanto ejus
slonem , corpus suum Innocuum doloribus, offensa est major, proesertim si ab offensi
cruclatibus et vubieribus exponens, ut des- dignitate remotissime distet vibtas oflenden-
truatur corpus peccati. (3) Et ob banc lis. Magna est equidem regis injurla si of-
causam Cbrlstlanos bortatur Apostolus ut fendatur a principe regia3 stirpis ; major
seriorecogltent eum qul tot etlanta sustinuit si offendatur a nobib , qui non sit princeps;
tormenta , ut eos lavaiet a peccatis in san- maxlma sl a rusllco oftendalur. At e con-
gulne suo Recogitateeum qui talem sustinuit verso satlsfactio lanto est major, quanto per-
:

a peccatoribus contradictionem. (4) Qnem , sona salisfaciens est dignior maxbna est :

qua^sOjInteHiglt Paulusper eum, nisi/?^/<?//^- satlsfaclio qua rex a^quabs dignitatis alleri
,

simum sequestrem Dei homimtm Jesum

et , regi satisfacit ; major qua nobilis salisfacit

Christum^ qui et homini Deum ethominem ,

regi sil)i superiori ;
minima vero qua rus-
,

Deo reddidit (5) , utrumque In sua persona ticus satisfacit regi. Cuucti autem mortaUvs
uniens et confoederans ? lude duo coiUgit infinite magis tlistant a Dei njajeslate qtiam
D. Augusllnus , et magnum Dei amoremerga rusticus a regis dignitale ([uapropter ne- :

bominem, et gravltatem peccati quo bomo queunt ex rcquo salisfacere Deo ])ro mjmia
Deum offenderat. Pretiosum sihi esse ho- sibi a peccato irrogata. Quod beUe denoia-
minempretii ipsius digniiate perdocuit Dcus: tur per paraboUim re<^is iilius qui servnm sdu
Tort. L. de Pat. 3. -
(.) D. Aug.Kst. f.. .. dc rcc clebentem
(.)
deccm millia talenta,nec unde sol-
cat. M( cnp. 20.
rir, (^i) l^om.— 6. — (/|) licbr. 12. —
(5) Teit. L. dc Res. Car. 65. (0 Scrm. ay dc Tcinp.
 • ,

3 .

{
PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO II.

verel habeiitem, jussit vetuiMdarl , et uxo- cordla nec minor, nec minus octernus esse
,

rem , et filios, et omnia quoe hebel^at (i) ; debet ipsius effeclus in damnandos et pu-
Debitumnuteniin Scripturis (lelicli fignra est, niendos , quam effeclus misericordiee in sal-
quod perinde judicio deheatur et ab eo exi- vandos et beatificandos. Quapropter sicut
'*atur. (2) Servus ille debitor repraesentat sahis et beatitudo ceternce sunt in praedesti-
peccalorem qui debitum contrahit cum
,
nalis , ita damnalio et poenaUtatis miseria
Deum offenfht. Debituni contrahitur quo- seternae Deinde ut
erunt in reprobis. » (i) ,

tiescunque delinquitur. (3) Decem milha ta- ratiocinatur D. Thomas , « poena propor-
lenla quae sexagies centies mille conficiunt lionatur peccato in peccato autem duo :

aureos; quodvis namque lalentum sexcen-

« sunt quorum unum est aversio ab incom-
,

tis nummis aureis respondet. Denotant mag- mutablli bono , quod est infinitum unde ex :

niiudioem et enormitalem peccali. Insuffi- hnc parte peccatum est infinitum. » (2)
cientia servi non valentis tantum solvere de- AHud est conversio ad commutabile bonum,
bitum iunuit quam dispares sint homiiies
, et etiam ex hac parte peccatum est adhuc
ad satisfaciendum Deo per peccatum offenso, infinitum ;
quia Deum infinitum offendit ei
(juiadebet esseproportio inter satisfactionem praeferens creaturam ab ipso infinite distan-
et offensam. Offensa fuit infinila, satisfactio tem.
parte aversionis respondet pec- « Ex
cato poena damni quoe est infinita : est etiani
debet esse infinita ; satisfactionem infiiiitam
Deo solvere nequeunt puri liomines solus amissio infiniti boni , scihcet Dei , » (3) ex
:

Christus hanc praestare potuit ob infiniiam parle conversionis respondet poena sensus
Verbi dignitalem , in quo natura divina et quce est etiam infinita. Nam, ut subjungit
liumana subsistunt. Nam ut fatur Tertul- , Parisiensis Antistes, « omnis peccans mor-
lianus videmus duplicem statum^ non con-
, tahter infinitam contumeham vel injuriam
fusum scd conjunctum in una persona ,
, irrogat Deo : infinitse autem injurioe vel con-
Deuui et honiincin Jesum (4), cujus actiones tumeliae infinita de jure debetur poena. Hoc
cumsint infiniti valoris utpote theandricae autem intelhgitur de infinita duratione;
,
cum
suntex rigore justitiae Deo enim omnis virtus humana ad agendum et
satisfactoriae. Sic
et Apostolus etiani Dei et hominutn appcl- patiendum finita esse videatur non videtur ,

lans sequcstrein utriusque substantice con- ei posse infligi infinita in acerbitate poena
, :

\/ermai>it. (5) Si homines serio recogitarent quapropter infinitate durationis compensa-

quanta iiijuria per peccatum irrogatur Deo, bitur ex necessitate acerbilatis infinitae. »
non tam leviter peccata committerent. O iEterna tamen poenae duratio qua puniuntur
(jiiantum distant scelerosi hujusce aHatis a in inferno reprobi , non compensat ex aequo
D. Augusl. peccatum magis quam infernum injuriam Deo per peccatum faclam quam- :

horrente Si hic peccatl pudorem , et illic tumvis sint acerba quae sustinent tormenta ,
I

cernerem inferni horrorem , et necessario unl patluntur citra meritum, in aeternis ihis cru-
eorum Iiaberetn immergi ^ prius me in infer- ciatibus ehicet ahquid divinae miserationis ,
nuin deuiergercm quam peccatum in me com- quae etsi infehces iMas animas a?ternum cru-
mitterem. Mallein enim purus a peccato et ciet , cruciat tamen citra condignum ideo- :

innocens gehennam intrare ^ quam peccati que ininferno peccatum non tantum punitur,
sorde pollutus ccelorum regna tenere : cuin quantum ejus gravitas et mahtia postulare
y

constet solos bonos in coelesti beatitudine videtur et quod est prorsus stupendum , :

foueri, et solos malos ini/iferno torqueri

[6)f Deus per suam absolutam potentiam noti
et in pfcnam infinitoe maHiiae peccali , susti- potest damnatis inferre suppHcium, quod ex
nere supplicii infinitatem. aequo respondeat et satisfaciat injuriae sibi a
3. Deus, mundi opifex et homiuis plasma- peccato factae.
tor, wvum ita deslinata ac distincta condi- Chrysologus, serio recogltans quam Deo
tione conseruit ut pritna hcpc pars ab exor- injuriosum et hi^mini noxium fuerit origi-
,

dio reriim quatn i/icoliinus , temporali cetate nale delictum haec verba imo ex pectore
,

ad fuie/n defluat : sequens vero, qua/n cx- promit O si tunc vel lei^is tu/^ho a/'horeni :

specta//ius ^
in infinitain cvternitatem propa- //lo/^tiferam dejecisset ! O si /lehuloi fumus
geturjj), quajusti praemiantur et injusti pu- illius //udieris tcnebrassel aspectur/i ! si O
nmntur. « Cum euim nec minor nec minus peccati diem tenebrasset nox injusta , et la-
jeterna sit Dei justitia , quam ejus miseri- menta mundi^ eti/ic/^e//ie/ita mortis , et crea-
toris injuriam tunc tulisset ! (4) Si peccato-
^"^ res attenderent ad damna quae incurrerunt
?>erm. laO. de lemp. — {%) lcrt. L. adv. l*rax. 27. —
sim*\^'^,iI.%~n'^'^T/^r%^?**^:i*~i/^^^- *
(>) Tert. il)i 1. — (6) Serm. U.,commun. Serm. —(7) (i) Gulllel. Tract. de Leg. c. 2t. —(2) i. 2. q. 87.
'lert. Apol. 48. a. 4. — (5) D. Tliom. ib. — (i) Scrm. 74.
 ,

PECGATl CULPA ET ATROCITAS.— CONCIO III. 3o5

per actualia peccala et ad injuriain quam etiamnum scelerosi qui malitia oLca:cali, de
,

Deo inlulei unt nonne deLerent dicere O suis criminiLus impudenter gloriam captare
, :

si mundi Llanditiae quae me allexerunt ad nituntur quos per PLaraonem denotatos ,

peccandum nunquam fuissent O si aL in- vult D. Bernardus cujus currum descriLit

!
,

fantia fuissem caecus et surdus, nec vidis- quatuor rotis rotalum j4ccipe quales suis :

sem seculi vanilates, nec aurem prajLuis- principibus Pharao prceparavit currus ad
sem diaLoli persuasioniLus O si gravis me persequendum populuni Dei. Habet namque
!

tenuisset infirmitas , neque carnis servis- nialitia currum suum rotis quatuor consis- ,

sem concupiscentiis O si nudatus fuis- tentem , sa^^itia , impatientia, audacia im-

!
,

sem fortunae Lonis , quae mihi fuerunt incen- pudentia. J^alde etenim velox est currus iste
tiva vitiorum O si nunquam proeLuissem ad ejfundendum sanguinem qui nec inno-
!
,

consensum peccato quod suLdit rationem centia sistitur nec patientia retardatur, nec
, ^

passioni , divinam legem transgreditur , et tiniore fra^natur nec inhibetur pudore. (i) ^

dimovet aL seterna Leatitudine, ad quam ex Egimus de impudentia peccatoris in suis

Dei providentia fueram ordiuatus O si sem- sceleriLus inveterati et oLdurali, infinitam
!

per divinam Lonorassem majestalem, amas- peccati demonslravimus maUiiam ; in prae-

sem Lonitatem, metuissem judiciariam po- seniiarum disserendum est de seeviiia pecca-
testatem ! O siquasi faciem coluLri vitassem toris , crudelis in i. Semetipsum ; 2. Ghris-
peccalum ,
quod infinitam Deo irrogat in- tum ; 3. Deum.
juriam et intoleraLilem meretur poe.iam DiaLoUis , qui ipsum Adam et
!

j p^^g
O si sedulo vacassem pietat. et divmo cul- ^^^^^^ ^^^^^^. immerserat , docuit etfilium ab
tui totus fuissem additus quia quod ! Verum f^^^^-^-^^^ incipere. (2) Neque duntaxat Gai-
iactum est, non
faclumnon potest (i), esse
^^^^ aiaLoUis Lomicidium docuit , sed ccele-
pro comnf.iss.s deLctis divinam imploraLo
^^^ ^^^^^ homines in idem scelus perpe-
misericordiam amaras fundom lacrymas et
,
^.^j^^^,^ inducere satagit. Quod denotatum
vera poemtentia, divinae jusliiiae pro modulo
^^j^ ^3^ Augustin. (3) « Quando dictum est
satisfacere conaLor, quia omnibus delictis
^j^j^^j^ . Terram manducaLis, dictum est '

seucarne, seu spiritu seu facto, seu vo- ,

peccalori :Terraes, etin terram iLis(4): datus
luntate commissis qui poenam perjnrhcmm, ^^^ j^ ^.^^^^^^ ji^^^j^ peccator. Non si-
destinai^it, idem et veniam per pcenitentiam
^ius terra si nolumus manducari a serpente. ,

spopondit. (2) Po3nitentia autem praesump- gj^^^^. ^^-^^^ ^ .

manducamus in nostrum
tionem et desperationem fugiens, inter ti-
corpus convertimus ut ciLus ipse secundura ;
morem et spem perseverat : timor Dei jus-
^^ quod nos sumus sic
^ ^^^ efficiatur :

titiam formidat, spes in ejus misericordia fi-

^^^j^ moriLus, per nequitiam , etsuperLiam,
duciam coHocat. Lceva ejus sub capite meo , etimpietatem Loc efficitur quisque quod dia-
dextera illiusamplexabiturme. (5) Viixulem bolus est id est , simiUs ejus. » QuaUs
,
commentaturHugoCardinaUs:L«?(^a^/?o/i^/ ^^^^^ ^.^ diaLolus declarat Dilectus Disci-
lustitia estquceper timorem fulcit Ecclesiam «^^^
.
^^ ^^.j.^ ^^^^ homicida (5) suo :
^

ne corruat in peccatum , et dextera sponsi peccato et reLeUes A.igelos et

{^^,^ , ,

est misericordia quce per spem amplexatur DiaLolo similis, peccatoin-

,
seipsum inierficit.
et consolatur Ecclesiam, ne desperet, Si laeva ^gj,^]^-^ Proximum •
2. Seipsum.
j^
nos fulciat, si dextera amplexatur , timeLi- Qxinfuit primus}wmicida et fratricida
^^
mus Dei justitiam, speraLimus in ejus mise- ^g^ joj^ocui fratris effundens sanguinem
^'
:

ricordia, timeLimus inferni poenain peccato pgccator, etsi fratris corpori iion semper in-
deLitam, speraLimus coeU gloriam, virtutis ^^^^^ mortem , muUoties tamen ejus interi-
praemium. j^i^ animam , vel impietatis et detractionis
sermoniLus , vel nravis exempUs : ut enim
animadverlit Antistes Pansiensis, ex peccatis
CONCIO TERTIA. oriuntur damnosa irreparaLihum « deLita ,

neque numerum, neque mensuram UaLentia,

QiTiDAM de iniquitate scci>itice gloriantur. maxime quidem ut muUeru.n puLUcie tur-
(4) Non soUim tyranni atrocissimi de
inUu- pitucUnis, quaru.n fornicationum incogilaUi-
manitate commendati, vel potiusdedecorali lis numerus est. SimiUter et animarum quae
cujusmodi fuerunt Diogenes , et cruenta pgj. g^s Deo auferunlur, et diahoU^ acqui-
vrcesepia Busiris et bustuaria altaria (5) sed :

Pa>n.4.-(.)Gant. 2. - (i) lert. Apol. 48.-(5) lert.

,^.j^^^^ L. dcPot. 5.
'
L. de rall. 3. ^

20
V.
3o6 fECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO III.

raiitur non solum cutn qulbusoperepeccant, ininucls, non sibi^inferunt necem at scele- :

setl quos eliam suo aspeclu

et apparatu ad rosus proprium effundit sanguinem , et sibi-
peccanJum inflammant. Sic se habet et de , metcomparatmortem. Ilomanos olim Geuti-
qu c palam exempla perditionis spec- les ad omnejns(Ci>itice iniquitatem (i)tempe-
aliis
tantibus et autlienlibus dant. Tot enim rabat diabolus,quam demonstrabant tum in :

mortium unusquisque est reus, quot exem- circifiiroribus [2), ubi feras ad invicem pug-

pla perditiouls iransmillit ad alios. Horum nanles magno cum gaudlo conspiclebant ;
autem numerum quis novit ? Eodem modo tum de arence atrocitatihus {V), id est gla- ,

se Iiabet de his qui malos pr£eficiunt, vel

, et
prcolatos, vel potestates seculares, vel etiam
mao^istros, in immensuni extendltur corrup-
tela, quoe ab hujusmodi homlnibus deriva-
tur. Vel In ecclesias , quas de malls homlnl-
diatorum pugna etcruenta moite voluptatem
capienlcs ; tum maxime ex saevltia in Ghris-
tianos quos feris dilaniandos et devorandos
objiclebant. Ut enlm fatur Tertulhanus, /:?«z/-
ad tantam gratiani ad quan- latini proi^ecti ,

bus {cdlficant, vel in subdllos, vel In dlscipu- crudelitatem quiaferarum vo/uptati tam et ,

los quos nefando abominatlonis vel opere, satis nofijiebat ,nisi et feris Jiumana corpora
vel veibo doceut. Quls ergo damna tot mll- dissiparentur. (4) Peccator in semetipsum
hum anlmarum reslltuet , quando nec anlmos longe crudelior quam Idololatrse In Ghristia-
proprice semel Deo oblalie et dlabolo tradU nos Genllies aversabantur chrlslianum no- :

ix' restilutionem etliberatlonem efficere quls- men : hcec etenim est rei^era ?'aiio totius odii
quam prccvalet ? » (i) Plures modos refert adi^ersus nos: Nomen in causa est. (5) Pec-
Gulllehnus qulbus homo anlmam
proximi cator vero animam suam aversatur qui dili- :

sul suls peccatls Interimit; quce oditanimam suam. (6) Gen-

ut ipsemet git iniquitatem ^

subjunglt, " nominantur cruentatlones ut tlles sa^viebant in corpora Christlanorum ,

manus vestrae sangulne plenae sunt. (2) Etqui qulbus adimebant vitam dunlaxat natura-
oblurat aures suas, ne audlat sangulnem. (3) lem peccatores soeviunt In suas animas , ;

Et iterum In alis ejus inventus est sanguls qulbus tollunt supernaturalem grallee vltam,
anlmarum pauperum et inuocentium(4) ma- quos ideo nuncupat D. Augustinus immi- : ,

xime autem horrlfica cruentatlo est ex pec- sericordes corrumpendoinse templum Dei^'])^
catis mallgnitatls slcut ex nece et proxlmo- et adhuc saeviendo In Christum.
,

rumo,lio, invidia, detractione hujusmodi j, :

p^,^g_ q^,^_^, ^^^j^,j^ ^^^^-^^ ^^^^
enim peccata sangumolenta d.cenda sunt , ^^^^^ ^^^^^^^ Tertullianus, a quo multum
qui otht erpfo tratrem suum quoniam liomi- n -^- 4- at j • i
1. - o 4 p mhumanus Uoniitiajius portio rserojus de
.
, •

cida/" est, ciuentatus est san^uuic iraterno in- 7 /.. /qn i- •. at r» ^-r .

c/7m(?/i/«/e(o) dicitur. JNam tanto Domitiauo

.
' . 1. ^
lus (0) quia veroorenera
: iter omne peccatum r r •/tvt » 1 i •

fuit JNero, quanto lotum ex pluri-

.
^^'{'H t> .
T i TA crudehor 1
,

sangu.s d.c.tur , propter hoc d.cebat Da-

,^^^ ^^nAm^ compositum , i.nam excedit
v.d: L.he.a .ne de sangu.n.bus (6): et male- ^^j^'„,_ ^^^^^^^ ^niem primum Neronem in
dictum mendacium ', homicidium ' lurtum /
, , d * . • •

, ' . . hanc sectajn cununajcime liomce oriejitem

.

et adulter.u.n .nundaverunt , et sangu.nem

tet.g,t. Qu. ergo opert, sunt in.cju.tate et
Cwsariano ferocisse. [g)Vtvh^nc sec- Mio
tara intelligit religionem christia..am , quam
impietate sua sansuine suo ipsi operti ^
yf/u^^
•
. ^ »
-
, » ^
... o. imperatoruin primus persecutus .
* .' , . \ i , est itas ;
sui»t » (7) qui sibi eliam necem intulerunt.
, r / r j^^. p^..,,« »,.; • • /
r
^' '
1 j^ 1 1
Lwsarumleiiiinus; . orient.em fidem tiojnce pri'
2. Ideni homicida est. (Jncvris ^ quem oc- a- ^ \ tvt ^ ^*
.,._,, ...
ctderil r lyon inunicum
^
non extrajieujji ^
Jnus ISero cruentavit. (lo)
-* r
JNam et sub i^ ..:..^
e us * .

,. ., '. 7.. .'

. n i^
impeno, Paulus Doclor Gentium decollalus, n .• i.,^ii^i..o • •
i .

T . .

sed insnni se : nuiljns uisidus r erroris sui: ^ r\ .1 -n ^„ ^: r :^ •

et Petrus apostolorum Princeps cruci *uit

,
^
^ .y. ^ ,. . , . -,
,
quo tcio r of/c/isa Uci : qnot p/as^isr quot- rr n .• r. -^..i^o •

/ON ^
.
' .•; •• j j
^ ' ^ ^ arhxus. Peccatoresnon soBviunt in discipulos, .

quol idotoiatrus. (o) Ouolquot peccatis, pec- d .^ ^» d ..i..v., • • •

sed in ma^istrum; non in Petrum et Faulum,

^ 1
'
^, ^ ^ •^ ' ^ •
^

cala namque ido O alrue sunt

1 1

nam ut r^i . : .
Christum tanto JNerone crude- at , i^ 1 • • •

sed inipsum
.

i. Ip .
j. ., :

sul)iunmt leitulhaiius
j ,i »
,,.

,
'
procnt dutjio idoto- r
...
,
* I
a
j
.
hores , quanto Apostohs antistat Ghristus.
'
r
,
^ „%r ,0
7
. ..• , m
latriam admitlit. quicunnne de/uiqiut : cru- r^i J ^ r^i r, .^ a^ - • •

I ,• .
p
^
I
^- 1. '
' -'
Christianorum in Chnstum crudehtatem
.
.
de- 1
i »

dehs equidem est qui tratrem occidit sed n

monstrat venerabihs lieda in istud ; a\.u
r
, , • •

1
* ^ ,. .
.
1 . ' lule-
.
i 1 , 1 .
'<

ahsque comparatione crudelior qui semetin- n..^* • •

*•,•*., c j. 1^^
.
runt eiffo lapides ut lacerent in eum.» C^«6>/
» 1 •
i

suin lutenmit. r> ,7 •

.
Peccator 6c>7/ia ^<?^/7or, M^.y- j ^ .,\. \ ., ^ j^^uj^o ,
jjiatas cos^itationes quis assujnit, tot taptaes
,'P
, .

sui^cta uinu/uafuor. [Q]Dcyu\e

/
/ N c

^'^^
cc
.1

.
•

namiue hos-
i«cujj, ^ ^ 1
in Jesujn mittit : ac deuide quajitum ad se
1
1
/„^ .7 . . . ..

tilem, non propnum, erruudunt sanguiuem \ -'

;
Tert. Apol. 27.
(1) [>) Tert. L. 1. dc Cull. Ftm.;. —
Tract. de vitiis et peccat. cap. 11.
(k) _ (2) Isa. i . _ Tert. ib. —
(4) Tcrt. L. de Spocl. 12. (5) Tcrt. —
— (5) Is. 3o. —(4) Uier. 2. (5) r. Joan. — —(6)
(5)
Lib. 1. ad Nat. 3. (f)) Psal. —
10.— (7) Lib. dc Fidcet
10.— (7) Osee. 4. (8) Tert. L. dc Ido!. i. —
5.
— (^) Tert-
Ps-
Oper. cap. i5. (8) Tert. Apol. 5. —
(9) Terl. ib. — —
L. 1. aJ?. Marc. 1. (10) Tert. Scorp.iS.
 rKCCATI CULPA ET ATROCITAS. CONCIO. III. 807 —
'pcrtlnet^ si ad deliberationem transit , Jesum rans ait Sceleratiora illis fecit (i), quia
, :

cjostingnit. (i) Quid peccatore iuluimanius scilicetDei Filium interfecit.Scelerose Chrls-

Christicidii reo ? ex mente namque V. Bedae, tiane, sceleratiora Judaeis commitiis quia illi
,

Christum lapidat quisquis scelera medita- semel Chrislum crucifixerunt tu toiies illum ,

lur ; in Christum furit quisquis agilur ma- recrucifigis quolies mortalia peccata com-
litias furore ; Christum quantum ad se per- mitlis.

titiet exstinguit, quisquis atrociora delicla Multasunt quoe peccatoris Christum recru-
commiltit ; estque simul el semel, et crux in cifigentis demonstrani ciudcUtatem i.Con- :

qua denuo crucifigitur Dominus, et carni- junctio:quanto enim quis est propinquior vel
fexquiillum cruci affigit. Quapropter Chris- conjunctior offendenti , tanto crudeUor est
tianum ab immani illo facinore nitilur remo- offensa. Inter conjunctiones proecipuee sunt
vere Petrus Damianus Vide ne rnrsiis tibi- illaequce intercedunt,velinteramicos,velinter
:

met ipsi crnci/igas Filinm Dei, rnrsns fabri- fratres , vel inter sponsum et sponsam vel ,

cnns crucem in qua crucifigatnr ille qui inter patrem et fihum. His omnibus modis
resnrgens ex mortuis jam non jnoritur. In- Christus nobis est conjunctissiuius tanquani ,

tuere ne mortiferam crucem af/icias in qua noster amicus , frater, sponsus et pater ;
,

facias Filinm Dei amaris doloribus interire. 2. Bonorum largitiorquo enim offensus plura
(2) Crux namque quam in temetipso fabricas largilus est dona , eo offendens est magis
et cui Christum palibulas, non est minus ingralus , et consequenter scevior. Christus
acerba quam ea in qua a Judoeis palibula- Chrisiianis innumera largitus est naturae et
tus fuit Et Judcei qui viderunt Christum , gratiae dona quos insuper proprio corpore
:
,

crucifixernnt; tu quia non uides Christum , et sanguine pascitinEucharistioe sacramento.

verbo ipsius resistis Nunquidergoqni verbo Qnid injustius et improbius quam ut ser^us
.

resistis carnem non crncifigeres si videres P ad^ersus caput domini sui subornetur^ etqui-
,

Contempsit Judceus in lig?io pendentem; con- deni quod iniquius est , in ipsa adhuc domo
temnis tu in ccelo sedentem. (3) domi/ii , de ipsius adhuc horreis vivens, sub
Apostolo leste(4) quicunque manducaverit ipsius adhuc plagis tremens. (2) 3. Acerbis-
panem vel biberit cahcem Domini indigne, sima passio quam pro nobis sustinuit Chris-
reus erit corporis et sanguinis Dimini seu , tus. tJt enim fatur Apostolus, Christus nos
,

iit expendit D. Chrysostomus, reus est ccedis redemit de maledicto lcgis , factus pro ?iobis

Dominicce ac si Do/ninurn occidisset , et maledictui?!' {?>) seu, ut habet graeca leclio,

, ^

Chtnsti sanguine?}? effudisset. (5) Coedis adhuc ?naledictio et exsec?'atio. Tantam Christi beni-
Dominicae rei sunt c?eteri peccalores suis gnitatem nonnisi cum stupore considerat
sceleribus , Christum denuo crucifigentes. TertuUianus Do?ninus ipse maledictus in :

Quod declarat D. Bernardus,expendens istud lcge est , et tamen solus est be?iedictus. (4)
Davidicum: « Infixus sum inhmoprofundi.u Christus Dominus , in se suaque persona
Fortasse crnx ipsa ?ios sumus cui Ch?'istus benedictus, factus maledictio, quatenusper-
,

me?noratur infixus. Limum quidem nos esse sonam subiit peccatoruni quorum peccata ,

manifestiun est, quo?iiam de Ii??io pJasniati et exsecrationes in se luendas suscepit: non

sumus. (6) Christicaput in nobis spinis pun- secus ac si quis debitum tertii in se suscipiat,
gilur , dum in capite nostro cogilationes debitor fit, et dicitur: Sic et hic Christus pro
volvuntur superbiae et vanitatis; genaj ejus nobis fit et dicitur maledictum. Quemadmo-
in nobis conspurcantur , cuni lasciva proe- dum aho in loco (5) dicitur factus pro nobis
bemus oscula os ejus in nobis felle et aceto peccatum, id est, hostia pro peccato, cui ohni
;

potatur, dum comessationibus et ebrietati- manuum impositione peccala omnia impu-

bus indulgemus manus ejus in nobis clavis tabanlur;
;
sic hic dicitur factus maletlictuiu
transfiguntur, dum manus noslra3 rapacitali pro nobis , hoc est maledictus , exsecrabilis,
vel violentijB addictse sunt ; corpus ejus in sustinens pro nobis infame et exsecrabile cru-
nobis flagellis dilaceratur, dum caro noslra cis suppli(ium, ad denolandam tum suam
in sordido impudicltiie volutatur cojno ; cor admirabilem charilatem tum atrocissimam ,

ejus in nol)is perforatur, dum cor nostrum peccati em)Y\m\.'d\.em. G?a?ide ?icscio quid
inordinato terrenorum a?stuat amore; Chrls- a>sti?na?i opo?tet ,
cujus compc?isatio ta^ita-

lus in nobis denuo crucifigitur, dum lethale at?ocitatu?n tolc?antia constat (6) ; luni
?'u?n

commiltimus peccatum. Ezechiel propheta ad ingenerandam hominum cordibus peccali

Hierusalem Sodoma? ac Gomorrhae compa- animadversionem et fugam.

(OJoan. 8.- (2) Serm. 47. — (^) D- Ai.^.Kst. in Ps. (.) Cap. .6. - Tr.t. \.. 5. atlv. M.-..r. 6
(i) - ("^)

84. -(4) 1. Cor. II. — (5) nom.83. in Maltli. — (G) Calat. 5. — (4) T.rt. L. dc Ti.t. 8, -
(.•)) a. Cur. 5. - (Oj

Serm. 4. in Virg. Nat. Doni. Tcil. L. i. ad IVat. 7.

20.
3o8 rEGCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO III.

Quo
arfTumento utebaturaliasTerlullIanus plenissime et absolutissime, ita ut a nuUa re
aJ dimovendam cbrislianam mulieiem a mors et interitus inferri Deo possit : in quo

luxu et cultu veslium Propter titum jnerl- : multum ab animabus nostris et Angelis dis-
(uni id est , mortern , etiam Filius Del mori
y
criminatur, qui licet sint eliam ab intrinseco
habuit et adornari tibi in mente est super
• immortales, utpote spiritales substanliae,
pelliceas tuas tunicas P (i) EaJem ratione absoluta tamen Dei potentia destrui et anni-
arcendus est a suo scelere quivis peccator bilari possunt. Nam, ut ratiocinatur Tertul-
Snperbe, propter tuam vanitatem Dei Filius Hanus , quod factum constiterit , ejus natura
exinanitus est usque ad mortem crucis , et capiat demutationem : infectum autem im-
adhuc tumore inflaris? Avare, propter insa- Deo competat^ ut mohile est : quod cum soli
tiabilem luam cupiditatem etiam Dei Filius , immortali et incon- soli infecto et idcirco
in praesepio pauper nalus et iu Galvario nu- i^ertibili, cceterorum omnium factorum con-

datus est et adhuc avarltia aesluas? Impu- vertibilem et demutctbilem esse naturam. (i)
,

dice , propter tuam lasclviam , etiam Dei Omnes creaturae, etiam spiritales. cum sint
FiUus fuit toto corpore dllaniatus , et adhuc de nlhllo productoe , llcet via ordinaria ne-
post venereas anhelas voUiptates ? Peccator, queant destrui , absolute tamen loquendo ,
propter tua crimina etlamDei FiUus fuitpug- annibilari possunt. Deus autem cum non sit
nis vapulatus , sputis conspurcatus , aceto factus , ueque aUcui superiori subditus , ne-
polatus, spinis coronatus , flageUIs dilacera- que ordinarie, neque etiam absolute destrui
tus, clavis perforatus, in cruce patlbulatus , et annibilari potest. Immortalem Deum pec-
et adhuc peccare desideras? Profecto nihil cator interficere conatur ; minime contentus
est quod magis confundat peccatorem , a perverse creaturis in contemplum Greatoris
peccaiis deterreat et ad poenitentlam indu- adhoesisse , in ipsum insurgit Creatorem.
cat quam seria tormentorum quae pro pec- Quod D. obplorat Bernardus de propria
,

catis pertuUt CUristus consideratio ideo aiens voluntate Sed utinam vel i^ebus istis
: :

Cliristum crucifixum Gahitls nobisque objicit esset contenta , jie iJi ipsiim , honibile dictu,
ApostoUis, «antequorum oculos JesusChris- desa^viret auctorem (2) , quem, i. Audacter
lus prajscrlptus est in vobis cruclfixus. » (2) aggredltur, et quantum in se est, 2. Inlerfi-
Versio syrlaca leglt Ecce quasi pingendo cere nitltur.
:

depictus fuerat corajn oculis vesUis Jesus i. Bellis quoque plurirjium licuisse (3),
crucifixus. Galatarum ocuU dluturno et in- tum veleres , tum moderna3 testantur histo-
feUci lenebantur fascino; quod ut explicet et riae. Quis cjiim ense operabitur, et Jion con-
toUat Paulus objicit CUristi e cruce penden- tj^aria lenitati et justiti(V exejcet ? id est ^
tis imaginem , cui pro tabella crux fuit, rude dolum et aspiritatcjn ct injustitiajn , propria
et immane Ugnum ; procolore, pro purpura scilicet negotia prceliorum. (4) Sed in nullo
et murice, sanguis; pro peniciUo, flageUa, pra?Uo adeo eUicet injustitia et acerbitas ,
clavi lancea. Hujus imaginis pictor fuit qui- quam in eo quod adversus Deum aglt pec-
,

Ubet peccator , peccatum namque est CUris- cator. Idclrco D. Ghrysoslomus peccatum
ticldium. Christiane , haec imago tibi propo- nuncupat nihil rebelle et iji Deurji annatum,
nitur, in qua sanguineis coloribus depictus (5j Trinam in peccatore injustitlam agnoscit
est Ghristus iUam inspice, et vide ex una
; Parisiensis Antistes Prima est non servire
: «

parte incomprehensibilem Christi cbarita- Deo secunda debitum Deo servitium aUl
; ,

tem ex aUera atrocem peccatorum tuorum

, impendere tertla Deum impugnare, » ei-
; ,

crudeUtatem et vel ex hoc objecto ocuUs

, que lethale indicere beUum ad instar Luci- ,

tuis proposlto, noU CUrlstum recruclfigere. ciferi qui in coelo adversus Deum pugnare
,

Quanta peccatorls crudeUtas qui neque ex ,

ausus est. Prcclium magnum in ccelofactum
hac imagine ad compassionem movetur, sed (6) in sua Apocalypsi refert Dilectus Disci-
in sua s£eviiia perseverans etiam Deo im- , pulus. RebeUium Angelorum aemulantur
mortaU mortem inferre conatur. audaciam et temerltatem peccatores , qui
III. PARS. Periculum status sui Deo cogitaverunt iniquitates in corde , tota die
nullum est (3), utpote per suam essentiam constituebajit prcelia (7) : seu , ut legit D.
immortali :
Hieronymus , tota die versati suJit in prcelio,
quo sensu apud Apostolum Deus
enim qui praeUa minitantur et parant ,
(4) Sicut enim ^\
solus habet irnmortcditatem.
Deus solus dicitur potens et sanctus ita
^^iem inslruunt, miUtem suo quemque or-
solusimmortaUspraedicatur,scIUcetaseipso - (.) Tert. Lib. dc An. .1. (,) Serm. 3.dcTe,np.
^ ^ „ Pasch. —(3) Tert. L. de PaH. 2. — (4) Tert. L. adv. Jud.
,

J']
, ,
'
.

—
*•
Z: ^'1 ^«^«t' 3. - (S) 9-- (5) Tract. de Lcg. c. 21. - (6) Apocal. i3. - (7)
iert. T*^';-
L. dc J;-
Lbr. 3. ^^T,;
dar. V?"'!; (4) 1. Tiai. b. Psal. i3q.
 PEGCATI CULPA ET ATROCFrAS. CONCIO III. 3.>9 —
(line collocanl , atque in hostem imniittunt, Arablcus cum slupore fantur Nunquid :

sic peccatores adversus Deum pugnantes, opprimlt /lomo Deumsuuni ? Quod quomodo
lot veluti acies instruunt ,
quot peccata ac- fiat varie declarant auctores i. Aihaei qui :

tualia commiitunt, et illorum parvus non est nuUum existimant esse Deum, hoc ipso ,
numerus; nam abundant tahernacula prce- quantum est exse, Deum defraudant spo- ,

donum^ et audacter provocant Deum cum liant , configunt et destruunt juxta istud ,
,

ipse dederit omnia in manus eorum (i) : per- Davidicum « Dixlt Insipiens in corde suo : :

vicaces ilU in Deum impii, in seipsos injurii, Non est Deus. » (i) Ut autem animadvertit
in proximum infensi dlvinis mandalis suas D. Bernardus, ajfectio est cordis locutio.
,

opes , voluptates, dlgnitates, praeferentes Desideraret impius ut Deus non esset huic , :

ex corde suo velut quamdam armorum effi- similes sunt 2. Peccatores inveterati , qui
ciuht officinam, quibus propngnatur vitium, ut liberius suis vacarent sceieribus, vellent
impugnatur virtus, ipseque Deus ad pugnam Deum impotentem , injuslum et insipien-
provocatur. Sicut enim sunt qucedam arma tem Crudelis plane et omnino exsecranda :

Dei in quibus esse dicitur lorica justitice , malitia , quce Dei potentiam , justitiam sa- ,

et gladius spiritus et scutumjidei itaetiam pientiam perire desiderat. (2) 3. Ex D. Au-

, ^

sunt arma diaboli ^ quihus indutus homo gustino peccator Deum aggreditur, graviter-
peccator[p)jmVie\xm rebellare non erubescit, que illum offendit dum imaginem suam sce-
sed impudenter eum aggreditur. Quomodo leribus foedat et corrumpit. « Dices, o pecca-
istud Davidicum intelligit Orlgenes « Gla- tor Unde injurlam facio Deo, quiacorrum- : :

dium evaginaverunt peccatores. » Quomodo po meipsum ? Unde facit tibi injuriam qui ,

autem putandi sunt peccatores evaginare voluerit forte lapidare tuam tabulam pictam,
gladium ? Dum jam impudenter et absque in qua tabula imago tua est in domo tua ,

ullo verecundise velamento , iniquitates suas inaniter posita ad vanum honorem tuum ,

perpetrant nec erubescunt, aut reveren- nec sentiens, nec loquens , nec videns? Si
,

tur, nec lanquam in vagina nequitlam suam quis illam lapidet , nonne in te esse conlu-
recondunt et contegunt , sed superbo et mellam factam attendis? Cum vero imagi-
elato spirltu, velut gladium quemdam denu- nem Dei , quod es tu, corruperis in te , non
dant; » quo Deum aggrediuntur quantum attendis cujus imaginem vlolas? « (3)4- Ip"
est ex se, illique necem afferre moHuntur. semet Deus apud Malachlam declarat quo-
2. Malitice redundantia serui quoque sce- modo illum peccatores affigant Quia vos :

lestissimi dominos suos interjicere non duhi- configitis me , et dijcistis : In quo configimus
tant (3) grande profecto crimen , sed abs- te P in decimis et in primitiis (4) , quas non
:

que comparatione majus peccatoris scelus , juste solvitis , et in allis meis mandatls, quae
qui Deum quasi ad singulare certamen pro- non custoditis, sed insolenter contemnitis, et
y ocsins, tet endit adi^ersus Deum manum suam absque ullo mei honore aut timore transgre-
€t contra Omnipotentemrohoratusest; cucuj^' dimini. 5. Deus dupllcem habet vilam :

rit aduersus eum erecto collo, et pingui cer- unam naturalem , alteram moralem. Vitam^
vice armatus est (4), ut Deum confodiat et naturalem habet in semetipso per suam es-
mortem ei afferat. Verum si Deus ex sua na- sentiam ; vitam moralem habet in hommis
lura est absolute immortaHs; si, tesle Morali mente,peraestimationemquanihabet deDeo,;
Philosopho , nec injuriam Deo sacrilegus et in ejus anima, per gratiam sanctificanteniy;
possitjacere quent extra ictum Diwinitas po- qua mediante unitur justo, et in eo velut in
suit (5), qua ratione, homo luteus , pulvis, suo templo speciahler habitat et vivit. Pec-
umbra, vanitas, inDeumvaletinsurgere, bel- cator nequit tollere Deo suam vitam naiura-
lumeiintentare,cum eovelut singularicerta- lem, quia est iUi essentlalis; sed de faclo
minecongredi,eumquesuis armls confodere? tolHt vitam moralem immutans Dei aesii- ,

Id quomodo fieri posslt sciscltatur Malachlas mationem in contemptum et destruens ,

propheta Si ajfiget homo Deum suum. (6) grallam, el rumpens unionem, qua injusto
:

Septuaginta vertunt Si supplantabit homo vivebat et speciaHter habitabat. Taiidem ,

:

Deum suum, Pagninus legit Si rapiet , 6. Peccator est reus Delcidii, qula eliam ad :

fraudabit , extorquehit homo Deum suum. Dei vitam naturalem attentayit habens
vo- ,

Vatabhis Si spoliabit homo Deum hmtalem iUum interficere

scribit :
ui obslllisset qua ,

^Mww. Rabbi Abraham habet ^'/com//;?/?^^, poUet essenllaUs immortaUlas : l ohititas

:

libcra-
perdet homo Deum suum. Syrus tandem et facti origo est ; qmv ne tum quidem
(1) Job. 14. - (2) Oiig. Ilom. Q. in Psal 7^6. - (3)
,3.- D. Bern. Srrm. 3. dc Trmp. r.'.sch.
Tert.L 5. adv M..rc. 6 - (i) Job. »5. - (5) L.b. j.dc
J]^^^ ',;
(q)
j, dcicm.ChurdU cap. .0.- (4} Cap.^.
IJeDeflciis. — (oj Ciap.3. ^ •'
 ,

3io PEGGATI CULPA ET ATilOGITAS. — CONCIO IV.

tur y cum nliqna (lifficultas pcrpctratlonem tum deslruejKlI Deum, nisl vellt destruere
ejus intercipit, Ipsaeuini sibi iinputatur, fiec oiniiia enlia inanimata, omnia vegetantia
,
e.vcusnri potcrit per illain perficiendi infeli- omnes homines , omnes Angelos , omnes
citateni, operata quod suuni fuerat. (i) Pec- justos, omnes bealos , Bealissimam Mariam
calum aulem polissimum in voluntate con- Virginem , Christi Domlul humanllalem, et
sisiit : itlcirco vere oninis hoino maliis quan- generaUter
ens creatum, quod non no- omne
tuni ad voluntatem suani prlma causa conservelur. , et mittit manum test existere nisl a
in Deum et occidit eum. (2)
y
Quod enlm Si autem per Impossibile Deus non esset,
Deum non iutciTicit, proceditex Del immor- non posset entia creata conservare. Vlde ,
taUtale , non ex mala voluntale, operata peccator, quam atrocisslma siicrudelltas tua,
quod suum fuerat quemadmodum
sit posna punienda ; sl supphcium
: rcgicida et quanta
exislimatur vel qui voluit interficere regem vitare desideras , noh sajvire , noh peccare
;
nec potuit , vel qui adversus regem eml- sed animsg tu.T vitam seduh:» conserva ; ma-
sit sagittam quaj euni absque dubio ene- culas conscleniioe tuse Christi cruore lava
casset , ni impedlsset lorlca qua armatus est, Deum rehglose honora qui glorlficantes se'
,
iia Deicida censendus est , qul voluntateni In coelo gloriiicat.
liabult occidendi Deum , et qul vel ilngua ,
^vel matui in illum emisit saglttas juxta Pro- (»»d»399»939J9»i9 91»999»»3»at39999a99
phelam Lins;ua eorum et adinventiones
'
. ^n
:

•
/Q\ r\ CONCIO ^vTTAT^rriA
(^i-\^^n^r\
QUARTA.
^
eorum contra uominum. [o) Quot. namque
proferunt lingua sua blasphemias , quot in Peccata facere nohis nefas est (i) tum :

corde suo pravas dehberate concipiunt cogi- ^^-^^ ,^ Doinino damnantur (1) , quod autem
laiiones et affectiones ,
quol manibus suis d^^s prohibet nobis non est licitum tum , :

perpetrant facmora, lot sunt sagitt^e m Deum q^^j^ Deum offendunl nam qu(^ Domino non :

jaculatae.
placent utique Dominum ojfendunt (3);,
Cum ergo voluntas facli ongo sit ,
nonne De^m aulem offendere fas non est nobis :

tantopotior ad poenam est quanto principa- , t^,„, q^,;^^ .^^ subjungit Tertullianus, a malo
Iis ad culpam (4), quod etiam m Jure Civih conciliantur, lanquam exitiosa homini. D^e-
i\ecermiuv: Jffectus sine effectu in crimine
j^^nis namque operatio est fiominis ever-
l(^scemajcstatispunitur. (5) Quod si voluntas
,1^ (^) j exsequltur dum eum incltat ad
.

pro hicto cedit et ut reus loesae majeslatis

peccatum ; quod est , i. Malum natuise ;
puniiurquioccidendiregemhabmtvolunta- ^. Devaslallo grati^ 3. Impedimentum
;
tem qiianto magls qui instrumento ad il- plorlse
,

him occidendum usus est?Nam, ut habetur ^ p.

n,..^ \n /o !• PARS. Malitia spiritalis a primordio
adhuc
mihuc T
in iure
Jure
: .r^
Lwin:
Civili Qui Oui ;
fwminem
fiominem
1
non occi'
: occi-
• •

f /k\
•

. . , . . .

j:, sed „^/ 7 -^ . auspicata est in nominis exitium(b) i proto-

vulneravit ut^ occideret
' '
j s .
(Itt instrumento ' ^ ^
,

r,,i ^^..; ;
ad occKicndum / 7
apto puniendus est ut fiomi- \
,
.
parentem mducens ad peccatum ', quocli.tum
•
.

.
K ^
w ^.
•

,
. ,

, . . .

..;./^ fn\ 1 11-1

tiaa. (o) Inde collifjendum est qua poena
\ .
,
Adamo, lum nobis multum luit exiiiosum.
,. . , ' . .

_,,,.• ^i",-. ,
° 1 .\. f\. Adamo nuidem, quia eum Jlustitia orifi^inah
. .
,

ptiniendussit peccator reus homicidii, Chris- ,. K ,^ .' ^. ... ^ , . . . .

,• •,!;; ^. n !•• • •
i !•• despoliavit , Dei amicitia et lamiliaritate pri-
•

iicidn ct IJeicidii. T>

•

lleus homicidii , enecans \ ' ,. c ^

,
. . . .

c.rv, • "vavit a paradiso voiuptatis lupavit , in exi-

suam animam , cuius nonniie totius hominis ,.
M..;r..« * s- t ,
' » ^ ^ • •

. , . ,
hum teriae releo^avit,
,

n,^„t;^ titulata r-u .• !•• tandem oerumnis , do-

mentio 4-i I * r \ 4
est (7), reus Chnsticidii, ., P K •

^
•

'.,, , . , ,

ri,,.:ci,,,,. 1,
^'- •» •
T loribus et morii mancipavit. Lugendum illud
•
i^niisium denuo suis crimmil)us crucinwns ; ^ n^ ir i . ,
. . • 1 ,

reus
r»^i.c n,.:^;
Ueicidn i;-
voluntatem .
,
t
habens 1 1 R
Deum
.
Adse exitium sic dec arat lertullianus
. r, /
In-
. . •
:

J..<t,-.,o.wi;
thbiiuendi. 1) nocens erat , et Deo de proximo amicus . et
IVccator est. ma^na pcena mulc- ^
,. ,' > .S -w^
I
. , .

puradisi colotius At uoi dcscwit Dco sapcre

iniwliic
lanuus , ob ..KV.^...^
,-.,.w;...^ ^i
1-
homicidium, maiori ob
1-
•
V n\
Christi-
.• exinde hottio terrce
'

. / , ,
datus , et ab oculis UeL
/
'

j-' n
'

'.77 . .,

rirliiitYi
(.Kiium maxima ob r»
, Deicidium : preesertim
• •

n^\ i 1 . • • 1 •

cuin vr.liiMtnc ,...0 ,^1 eiectus (o) , cunctis denudatus fijratiae donis:
voluit r»
•,
i\\\\\ \oiuntas qua Deum destruere 1 .
^
/ / / /
^7 -^
•> .

iinruiriPt
imporiet /-/.i,c^.,,.^.... v\2im quod videbatur habere. aaemptum est
consequenter voluntatern . 1
dcstruen- .„. . 1
^ ,,
.
./ ./.
.
.. 'n •/ \ . .

di inin iinivcTc...v,\.....^»» ^«" pciradisL ^ n;ratia et jamilinritas Uei(n),

01 univeisum cunctaqua? existunt . .
mmun- scientiae ^.
• •

.
•*

, • 1 i
•

oo. rm'*>
rlo^ tI.qmm- ,1,.lv;,.\
qu.e ansque tlubio perirent, si per im-
* lumen ,' rectitudo voluntatis, coipo-
* • •

,. r t\ a .• . .

possiblle non esset Deus , cujus conserva- ^is immortahlas, et, ut fatur D. Augustinus,

tioneindigentadsuiconservalionem Pecca- ^^'H^^' P^^''^' suscepit Adam ,

quando a
tor nequit concipere crudele illud proposi- ^^'«^^^^^ expoliatus pudicitia , accitictus est
^ impudicitia ; atnissa temperantia, ititettipe- *-

.
(.) Tert. L.dc I>a.n. S. - D.
Chrysost. llom. 4o. (,)
'^""'^ effectus est ; perdita cfiaritate , malus
10 Mattha.'um. — Fsai. 3.
Tcrt. L. de Pa-n. 3.
(ri) — (',) Terl. L. de Idol. \G.
(i) (?) Tert. L. •>. ad Uxor. 7, —
-[:» Lopr, Q„i.sq„is {[. ad leg..'iil. Maj.:st.— (G) §. 3. ad — Tcrt. ib. (4) Tcit. Apol. 22.
—
(.5) Tcrt. Apol. —
1-cg. Cornel. dt: Sicariis.
(7) Tcit. L. de Aq. i5. — (7))

22. (6) Tert. L. de Tat. 5. (7) Teil. L. 2. adv. Marc.

2. —
 , ;,

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS. — CONGIO IV. 3ii

irwejiUis est expoliatus itnmortalltate^moj^ti Eva
; m
prlma sui moliiione nuJi essenl, j.<>n
propinatus est (i) , criminososque generavit lamen eos putlel^at, toedebatque illius nudi-
iilios, communicans illis naturam , i. Pec- talis , quia gloria^ quce superne uenerat
^
cato depravatam ; 2. Plagis vulneratam ; 3. Destiti erant\i) , scilicet originalis justiii;» ,
Concupiscentia? fomite uslulatam. et quse ex illa sequebatur gloria erat illis
1. Princeps generis et delicti Adam, vo- pro veste itaque nec Jdani nudus erat , ;

hiit quod deliquit (2): et quia poslerorum quando eum innoccntia vesliehat
[1) ; at ubi
voluntates implicite in ejus voluntate conti- ab innocentia defecit et justitiam origina-
nebantur, exinde proficiunt delicta cum poe- lem amisit, despoliatus et nudus ini>entus est
nis , et pereuntjam omnes qui paradisi nul- (3), nuditatem suam criminosus Adam anini-
lum cespitem norunt. (3) Nam , ut ratioci- advertens cum ingenii pudoris sensu,^.rz//«*
natur D. Augustinus, « ex quo nostra natura prceuaricatione ^ indumentum quod hahehat
in paradiso peccavit , ab eadem divina pro- amiserat.
(4)
videnlia, non secundum coehim , sed secun- Qualis sit strages et quanta sit vastitas
dumterram,id est , non secundum splritum, protoparenti a peccato illata declarat ipse-
sed secundum carnem , mortali generatione met Salvator in parabola hominis illius qui
formamur et omnes una massa
: luti facti « descendebat ab Hierusalem in Jericho , et
sumus, quod est massa peccati. « Ideo- (4) inciditin latrones, qui etiam despohaverunt
que, ut belle animadvertit D. Augustinus ,
eum , et plagis impositis, abierunt semivivo
« parentum peccata quodammodo dicuntur reiicto.(5)» Homo ille adumbrat Adamum
aliena ; et rursus modo quodam reperiuntur et in illo omne genushumanum : qui, i. Des-
et nostra aliena quippe proprietate sunt
: cendit ab Jerusalem, « qua3 mons erat pacis,
actlonis , et noslra sunt contagione propa- et amoence pacis blanda visio , » id est , de
gatlonis. (5) « Ac per hoc non ob aliud est
» paradisi sede ac deliciis , de summo divinaj
instituta regeneratlo , nlsi quia vlllosa est amicitise gratiaeque gradu. Descendit in Je-
generatlo , usque adeo ut etiam de legltimo richo , scilicet in sterllem et inconstantem
matrlmonio procreatus dicat (6) ; In iniqui- peccati regionem , cujus symbolum est Je-
tatibus conceptus sum^et in peccatis concepit richo , quse lunam slgnificat. Hoc primuni
me matermea. {j) Neque dixlt in inlquitate et ingens malum secutum est allerum nam ;

vel in peccato; sed iniqultates et peccata ma- scelerosus Adam, 2. Incidit in latrones ,
hiitdicere quia et in illo
: uno,quodin omnes hoc est daemones qui eum despoliaverunc
,

transiit, reperiuntur plura peccata, et alla veste juslitlee originalis , omnique ornatu
parentum , quae reatu obhgant filios. » Qui- gratiae , charltatls et vlrtutum ,
qua indue-
bus parentes communlcant naturam multis batur. 3. Gravia Illi inflixere vulnera ,
quae
plagls vulneralam. ad quatuor potlsslmum capita reducit Docior
2. Diabolus Dei cemulus universam condi- Angelicus (6), e quibus et alla pullulant nl- ;

tionem cuni ipso homine corrupit. (8) Adeo mirum ad ignorantiam , malitiam, infirml-
autem per peccatum corrupta est humana tatem et concuplscentiam. Ignorantia resi-
natura , ut alia esse videatur ab illa quae det In Intellectu , Illumque male afficit. il7rt-
fuerat a Deo instituta Naturce corruptio
: litia est in voluntate , illaiTKpie evertit ac

alia natura est, habens suum deum et pa- depravat. /.'«/?rwto apparet in appetitu iras-
trem , ipsum scilicet corruptionis auctorem. cibili , qui ab ea niarcescit ac deficit. Con-
cupiscentia sedem habet in appetitu concu-
(9) Quam diversa sit corrupla
homlnis na-
tura , a natura integra evidenter apparebit piscibill , eumque ab aequitatis lege detor-
si serio consideretur quid esset in homine quet.
orlglnalis justitla. Orlginalis justilla erat do- D.Thomas quam gravla fuerint illa vulneia
num supernaturale, quo velutaureo quodam colligltexdiscrimlnequod interceditintersta-
frceno pars inferior superiorl , et superior tum natura? integroe et statum naturae corrup-
Deo subjectabatur. Supernaturale illud do- toe. Instatu justiti?eoriginaIis, potentireomnes
num Adamo pro veste collatum est nam inferiores suberant rationi , el raiio Deo
:
,

Vilh\.\XT Ecc\es\^?>\:\c\xs ^ Deus creavit de terra In statu naturae corrupl.ne , facultates

animcne

hominem, et secundum se vestiuit illum vir- quas Deus rationi subdlderat, ei non obe-
tute (10) ; et ob hanc causam licet Adam et diunt, nec ratio Deo obteniporat ; et
hinc
,,-.,„ ,.. injmane vulnus In eo est positum quod
,
(t) Lib. Cont. Jud. pag. et Auan. c.a.
, ^ /,\Tnr^
(j) lcrt. — i ,

L. dc Exh. cast. 2. —
(:S) Tcrt. L. 1. adv. Marc. aa. — , ^ rv * r
- " ^-
. / x i
^*^"- D. Chrysost. Ilom.
'^"'^'^-
(4) Lib. 83. qiiicst. qii. 68. (.S)Lib.6.Cont. Julian.3. (.) i.5.
"\ (')
- Ai.Knst.in Enclur. c. 46. - (7) P.sal. 5o. - (8) dc Isaar. c. 6.-(:>) D. An.br. L . dr Jacob.c. 5. - /;:
(4)
(6) I).
Tert.L deCor.Mil.6. -(cj)Tcrt. L.de An.4i.~(io) D. Amb,. L. de llclia c. 4- - (5) Luc. .o.-(C)i.».
Cap. 17.
qu.csl.8j. art.i.
 ,,

3i2 PSGGATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO IV.

oinnes aniir.ce vlres ablerunr al) ordlne slbi ut bonum
constituio , quo potentia? viitutum sedes ,
serviebantrationi , ralio virtuti , virtus Deo:
bic orclo sublatus est per Adami peccatum ,
nuod sinf^ulis aninK\3 potentiis suum inflixit
vulnus. iiitellectui quidem ignorantioe vul-
uus, ubi destitutus est suo ordine ad verum,
ad quod nalura duce ferebalur et inde
labefacla est prudentia rerum agendarum
ma*Tistra et moderatrix. Voluntati impres-
sum est malitire vulnus ubi aversa est a bo-
110, ad quod suapte natura et insita qtiadam
sensil)ile eiiam contra ordinem
rationis et justiliae amet et prosequatur. Unde
vocitatura D. Anibr. leria vitiorurn. (i) Si-
cut enim lena adolescentem tentat abslrabit-
que ab uxore ad fornicandum secum, sic et
concupiscentia animam a Deo sponso suo
abstrabit , ut cum bonis creatis delicietur.
: Ut enim ait in sua Canonica Jacobus Apos-
tolus, umisquisque tentatar a concupiscentia
sua abstractus et illectus. (2) In graeco ha-
, betur inescatus, id est, esca captus, illecebris
, deiinilus et deceptus sicut pisces et aves :

inclinatione propendebat et binc aequi rec- : capiuntur esca et sicut Esau (3) illectus esca
;

tique lenax justitia, qua totus regitur orbis,
exstincta penitus atque eversa. Appetitui
irascibili suum vulnus infirmitatis adhcesit;
\ibi revocatus est ab objecto arduo ac diffi-
cili , ad quod summo conatu validoque
leniis vendidit primogenita sua ; et sicut Eva
et Adam pomi pulcbritudine illecti , contra
Dei mandatum illud comederunt, ideoque
mortem incurrerunt. Tria sunt quibus im-
, pletur peccatuni : suggestione delectatione, ,

impetu enitebatur et inde fortitudo , quse : consensione ; trla hcec similia sunt illi rei
omnem adversce fortunae molem , casus om- gestce quce in Genesi scripta est : ut quasi a
nes sustinebat digressa omnino atque ab-
, serpente fiat suggestio et quceclam suasio :
jecla. Tandem et appetitui concupiscibili in appetitu autem carnali tanquam in Eva
suum illatum est vulnus, cum ita a seipso , clelectatio : in ratione vero tanquam in viro
a recta ratione elabitur, ut a bono moderate consensio : quibus peractis tanquam de pa-
delectabili discedat, et immoderatione qua- radiso , hoc est cle beatissima luce justitice iri
dam in concupiscentias suas trahi sese rapi- mortem homo expellitur.ijj^
que patiatur. Et hinc etiam deficit tempe- Belle Jacobus metaphora sumpta ex gene-
ranlia qure cuique modum suum ponebat ratione humana describit peccati generatio-
,

atque finem. Haec sunt a peccato, seu rom- nem et prosapiam « Unusquisque tentaiur :

pbeea exitiabili, impressa nostris animis vul- a concupiscentia sua abstractus el illectus ;
nera e quibus effunditur immensa quoedam deinde concupiscentia cum conceperit parit
:

velut malorum omnium eluvies : cum enim peccatum peccatum verocum consummatum
:

in quatuor virtutibus cardinalibus vertatur, fuerit , generat mortem. » Nam mater pec-
velut cardo vitne ac fehcitatis ; ubi illae fue- cati est concupiscenlia pater est libera vo- :

rint non destructoe, sed debilitatie, victae at- luntas semen matris est vel suggestio mali :

que oppressae necesse est , et vinci, et op- multiplicia spiritus incitamenta jaculantis
,

primi viitutes omnes, et assurgere et attolli, (5), vel voluptas quam ingerit excitatque
atque regnare vitia omnia, sublato rationis concupiscentia , mediis externis sensibus :

virtutis , Deique in animam humanam im- siquidem concupiscentiaoculis arbitris utitur,

perio: et quatuor illa vulnera ab uno originali et communicat placitum (6) semen patris :

peccato sunt impressa, non Adamo soli, sed est ipse consensus voluntatis , prout consi-
cunctis adhuc hominibus, qui in suagenera- deratur in facto esse, scilicet ipsum pecca-
tione accipiunt naturam corruptam concu- tum. Illa autem proles , i.Est imperfecla ,
pisceniice fomile sufflammatam. velut embrio et foetus imperfectus talis est :

3. Concupiscenticc seculi damnantur (1), consensus semiplenus sive peccatum veniale

quibus voluntas inordinate adhaeret. Seculi ex indeliberatione ; a.Est proles omnino for-
autem concupisceniias ad tres principales et mata et perfecta talis est consensus plenus , :

radlcales reducit dilectus Discipulus: nimi- sive peccatum mortale deliberatum. Nepos
rum ad concupiscentiam oculorum, seu ava- peccati est actus externus. Pronepos consue-
ritiam concupiscentiam carnis, seu lasci- tudo peccandi. Abnepos est mors in peccato,
;

cupiscentia est quaj nuncupatur fomes :

mentala et multiplicata est suam mutuans
otigo et seminarium peccati , quia obscurat
intellectum inia^^iuatiouem
, sufflammat , (0 ^ib. 4. in Luc. 4. —(2) Cap. 1. — Gen. 2.5, -
(3)
". n- D. Auffiist. Lib. 1. de Serm. Dorn. Monf. c. 2.'».
in
-
•
. » 1 (!{]
passionem lugenerat, voluntatem solhatat ^H ^s)T:^vi Lib. de Pat. ... (6) Teri. L. de Aa. 38.
(.) Tert. L. de Sj)ect. i4. — (7) Tort. L. de Gor. Mil. 6.
 ; ,

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS — CONGIO IV. 3i3

ongiiiem ab originaU culpa. Coiisequens est inant ,
quam intejxeptuni , quam abolitum ,
ut quia prima ^ idcirco et sola sit matrix in quani onini sensu ereptum. (i) Plures ejus-
onine delictum , defundens de suo Jonte va~ modi voragines tum profana , tum sacra tes-
rias criminum venas. (i) Chrisliane, reco- tatur historia , quas in praecipuis mundi par-
gita quantum raalum sit originale peccatum , libus accidisserefert Tertullianus. Et quidt^m
quod tot in humano corpore generat mor- in Europa vis undarum Lucaniam ItalicB
bos; tot potentiis animae infligit plagas; tot cibscissaui in Sicilice nome?i relega{^it.(p) Ne-
fames , serumnas, neces et scelera parturit que cladibus et voraginibus immunis fuit
quot millionumhominum propter illud dam- Afrira, quas sa^pesoepius experla est. Vtinam
nantur, et interminabilem paliuntur mor- et Ajrica semel voraginem paverit ^ unicis
tem et vide quam exitiosum sit peccatum,
: castris fraudatis expiatal {Z) Alludit Tertul-
quod est maUim naluree, et vaslitas seu de- Uanus ad Gambysis , Persarum regis , exer-
populalio gratiae. citum , in Lybicis sirtibus , immensis are-
TT r>AT>c % fv ^ \v narum cumuUs coopertum atque obrutum :
II. PAUb. T\/r
jyiento lertuUianus nuncupat. a
^ 77 •

Q'
i i .

. . .^. ^ , ^ . / .. / \ prosequitur de Asia loquens ; utinam et

crunina exitwsa. et aei>oratoria saiutis.iQ.) ^^ ^ ^
Asia secura jam sit de soii insl.ui>ie ! tLo-
1.1-
. •
. 7 ?. . . ? . ,
. y ^ ^
1
uasi peccatum
^ sit n>alorum abyssus , et • . •
i- j • •

QiJi mtendit de insula , quae luxta quorum-

i

immensa vorago, qua salus et omne nauritur 1 ••? r ^

c- TVT 1
animae bonum. bic Greff. INazianz. pesluen-
/-. •
-i dam
,.
senienliam , exstitit olim
.

mari At-
*
m
•

•
•

i , , •. i- . a •

. .
r ^ , ... . 1 • iantico tantee maenitudinis ut Asiam aut
,
tissimae luis prolundum nommat exitii vo- t c r> a.i .-
Libyam adaequasse lerant. Lum in Atlantico
1 i .. -

o
raeinem. ount m maris nnibus sirtes , et in
• • £> 1 • •

t -i ^ ^ 7 • -. r f\
n^ -y ' ' ., • 1 •
i
. Libyam aut Asiam adcequans quceritur. (4)
fkiminibus etiam loca ^
, ,
periculosa, in quibus
' ^ 1 .
tt •
^ .

Huius opinionis tuisse Platonem relert ler-

y.?. ^
.
c .
^^
ob depressum hialum est vortex aquarum ^ 11. n/i ^ * ni 4 ^ • •

. * .
1 1 •
•^
. tulhanus ivlemorat et ttato maiorem Asice
:

sorbentmm ,
^
quae res omnes depjlutiunt : in- i at * -
a*i 4- *
•

'
r , 1
• 1 "z^^t Airicce terram Atlantico mari erentam.
ler maris scopulos de periculo tamosos ', /trx c 11 i m- ^
(5) bed omnes clades quae urbes airhxerunt,
1
^ ,, ^, S ,. r .
,
Scylla et Gharybdis potissimum
V
decantantur,> ^ ^ • • ^^ ^ ^ •
J j . provmcias, repua everterunt, et maiores
tum pnmum
r
exortae,» cum Itatice quondam
i
*
mundi v absorbuerunt
\ \
partes , non sunt com-
» » ..

I
latus tiadria Lrrrnenoque
. quassantibus me- -i 1 1. j-, •
c ^ 4 •

,,
'
* ^/. ^. ,
r.. .;. r parabiles universali diluvio. oane ante cata-
diotenus interceptum . relunaas oicitiam ja" ^» ,.. 7.
./, ,' 7.^ ... ^. . cirsmum editam . post eum casum orbis ,

cit : cum tota lUa plasa dissuUi .» contentio- ^ . ;' fr>\ 1

(6) , grandes non
7
t?
/ oninium rerum aboiitorem
cequorum an^ustis retorcmens ,
videntur strages quaj in tt^^^
sos coitus • 1 » a.:^ et ^^•

^ , . . . ? , .' -'
»
Luropa , Asia
novum vitii mari imbuit ,' non exspuentis
^ at-
Ahica evenerunt. ^ r\
Quanto maius est . t^^.,^
^.^ totum •

,. j j . ^, ^^ .

naufragia ,
sed de.orantis. {?>) Verum inter
^^j^ ^^^^^^^ sio-iUatim sumptis , tanto totius
omnes scopulos , inter omnes vor-
sirtes et
^,y,;1^ absque comparatione major
^st
t.ces,nuUus est adeo periculosus ac devora-
desfructio unius partis porro totum :

tonussicutpeccatum.Cuiprobeaptanpos- ^,.^^,^^ catachsmus aboleuit. (7) Verum si

sunteaquaedeidololatnafaturTertuUianus:
serio recooitemus cladem quam homini af-
Ca^teruminei^itabileexcussisprofundumest,
^^^^ devoratorium saUilis peccalum illam ,
inextricabile impactis naufragium est , in-
^^^^^ inveniemus majorem, quam stragem
respirabile devoratis hjpobrichium inidolo-
^^^^u^ ^^^^j^ cataclysmus omniumre-
/«//7« ; quicunque fluctus ejus offocant.
^^^ aboUtor tum quia homo cujus sahis :

Omnis vortex ejus ad injeros desorbet. (4) peccatum devoratur, est absque uUu
Censet RigaUms, ea quae scnpsit Tertulha-
^omparatione dignior atque pretiosior quam
nusdehypobrichio, de fluctibus efforanti-
sint omnes res quas in universo orbe abole-
bus, de vortice desorbente scnpsisse cum res- ^j^ diluvium. Et ob hanc causam Gregorius
pectu ad Charybdm ex naufragandi penculo
Nazianzenus vocitat hominem non micro-
notissimam , imo ex crebns naufragns famo- ^osmum. sed magnum mundum inpar^o. (8)
sissmiam at quienam est Charybdis compa- :
p,.odus eiiam apud D. Epiphanium illuni
ratio cum vortice peccati quod ,
i. Graiias
^^^-^^^^ mundum quemdam mundi (9), id est,
devorat; 2. Virtutes dissipat ; 3. Acquisita aiierum mundum universo orbe longe per-
,

merita devastat fecliorem , bonis majoribus adornalum

.
:
^

I. Omnes qui de vorticibus ac voragmi-

cjpinens quoque Romanus asseverat Deum
bus tractant, devorationem ad perditionem ^^^j^^^ hominem mundi niundum. (10); hoc
arripiunt. (5) Undeut animadverlit aliorsum
TertuUianus , devoraium non aliud existi- (i) Tert. L. dc Rcs. Cam. 42. (^) Tcrt. Apol. 40. —
— Tcrt.
^5)
— (4)Tcrt. ibid. —
L.dc Pall. >. (5) Tort.

Tert. L. de Pal. 5. - (2) Tert. L. dc Idol. i. (S) - - Trrt. L de Cult. I-Vm. -

A1...I. 4o. ('>) 1. 3. (/)
r«"'»-

Apol.,o. -(8) Orat. 58. -

(i)
L.b. C.ontm .. IL. .ct.
Tert.Lib. deFall.2.- (4) Tcrt. L. de Idol. 24. -(5^ (9)

Tert. L.dc Rcs. (Jarn. 54. — (10) ^ib. j.Coust. 3d.

3i4 PEGCATI CULPA ET ATROCITAS — CONCIO IV.
est luiiversi decus, et cunctarum reruni quae Et quasi tot elogia non sufficiant ad decla-
coiilinentur in orbe prceclaruni et pretiosum randam eminentem honiinis dignitatem ,
oniamentuni; tuni quia lethale peccatum illam incomprehensibilem et ineffabilem
destruit et devorat gratiam sanctificantem. existimat D. Bernardus (i) expendens is- ,

Ut autem docet D. Thomas, bonnm gratice tud Jeremiie « Homo est , et quis co- :

unius niajus est quani bonuni naiurce totius gnovit eum ? » (2)Ac si dicat Super ea:' :

universi. (i) Ratio est evidentissima ,

quia cellentiam ejus quis enarrabit P Tot hoi\or\s
ea quo? sunt in ordine superiori , superant retuli titulos quibus auctores hominis exlol-
fere in infiuitum ea quae sunt in inferiori or- lunt perfeclionem ut coUigam , 3. Maxi- ,

dine: lia^c enimcumin infinitum muUipHca- niam gratiae sanctificantis dignitatem quae :

rentur nunquam illorum

,
attingent perfec- homini tot tituKs glorioso muhum antistat.
tionem gratia autem sanctificans est supe- Nam,ut fatur Gregorius Nazianzenus, quem-
:

rioris ordinis ad omnia quse sunt in mundo , admodum nos Deus primum creai^it, ita crea"
confertque homini justificato esse superna- tos nos restaura^ut ac rejinxit et quidem y

turale et divinum. Idcirco ^/*fl^/a Dei ^ non Jlgmento diviniore primumque figmentum ,

solum omnia sidera et omnes coolos ^ verum /nultispartibus superante. C^) Ver il^meulum
ctiani omnes Angelos supergreditur (^2) , sci- divinius gratiam intelhgit, qua homo mutua-
hcet in ordine naturae spectatos. lur esse supernaturale et divinum , longe
Inde gradatim coUigenda est gratioe sanc- uobiHus esse naturah quod a Deo accepit in
lificanlis nobihtas: i. Magnumquidest mun- sua creatione, « quoniam melior est miseri-
dus uuiversus ex elementis et coeHs compo- cordia tuasuper vitas (4); » seu, ut ex hebraBO
situs de quo D. Augustinus
; F^isibilium legit Cajetanus , melior est gratia tua quam
:

omnium maximum est mundus (3); verum 2^//«,vegetans scihcet, senliens et rationahs.
quantumvis commendeturmundus, 2.Homo Onmes has vitas homo habet ab anima ani- :

universo mundo major et perfectior est. Cu- mce autem rationah a Deo crealse, gratiam
jus dignitatem conspiciens Philosophus, ait sanclificantem praeponit D. Auguslinus, ho-
hominem rerum quce in mundo sunt, unam
, mini objiciens gratiae perfeclionem Melius :

omnium pj^cestantissimam (4) ad hominis i est tejustum esse quam te hominem. Si homi-
perfectionem stupefactus Plato vocat eum nem te fecitDeus et justum tutefacis, me-
^

dii>inuni miraculum, (5) Protagoras apud lius aliquid facis quamjecit Deus. (5) TiiDlai
Sixtum empiricum docet omnium rerum est gratiae sanctlficantis proestanlia et nobih-
mensuram esse hominem. (6) Neque minori- tas , ut cuncta quae sunt in terra et in coelo,
bus encomiis a Patribus honoratur. Ab An- solo Deo exceplo in excellentia superet.
,

drea namque Hierosolymitano nuncupatur Finge tibi hominem fortunae bonis opu-
ingens creationis specimen (7); a D. Hilario, lentissimum in ahorum aestimaiione famo-
,

homo maxime mirabile opus Dei (8) recognos- sissimum , corporis robore fortissimum , ve-
citur ; a Gregorio Nysseno praedicatur pul~ nustate formosissimum, ingenii acie piaestan-
chrum ac prceclarum Dei opus ^factumque ad tissimum,omnium artium et scientiarum ma-
ea quce sunt pulcherrima atque optinia. (9) gistrum eruditissimum,lolque corporisetani-
Ex D. Ambrosio, processit postremus creatu- mae dotibus a Deo praeditum , ut caeteros ho-
rarum oinnium homo , specie gratus^ mente mines magnis post se reHnquat intervahis :

sublimis^ut omniessetcreaturce miraculo {\o)'. terris ille et regnis omnibus dominetur ; ma-
ab oraculo Pythii, omnium morientium et ria temperet, insolentesque ejus regat aes-
resurgentiuni dominus. (i i) Cui consonat Va- tus , in aethera , si fieri potest , coelestesque
les Regius, Deum alloquens , omnia subje- machinas potentiam efferat ; habeat vehm
cisti sub pedibus ejus (12) a Smesio pre- : jus in magnos superiorum orbium motus,
tiosum animal appeUatur (i3) ; a Jacobo intehigentiasque motrices demus ilh in ma- :

Apostolo , initium creaturce Dei. (i4) Nun num et fuhnina , et fulgura, el tonitrua , et
quidem produclione , sed perfectione, et ut omnem, si mundi dominatum.
voles, hujus
exphcat OEcumenicus , prinium et hono- ExistimabisabsquedubionuUum possedariin
rafissi/num. Nam , ut docet Phllosophus lerris, non sohim illi parem sed neque se- ,
,
initium /lobile est maxi/ne ho/ioratum. (i5) cundum attamen hoc
: homine tantis fortu-
. .
c 1 ,
nse bonis , lot naturae donis praedito , praes-
Bo':.V;o"p.l -Hi:it'\':cT.!t"- '""ti"-- «•^t ^^l "'"i"'"^ Angelorum et homi-
(Tl'!;/;^ E.h''
7. — (5) Plato L. i.dcLfgib.— (6) Lib. 1. Pirrlion. num gratia sanctificante decoratus ,
quia
Hyp. — (7) Serm. de Salut. Ang. — f8) In Psal. i45. — ,

(9) Orat. Citficli. c. 8. —

(10) Fip. :^'.5. ad llortensium. (i) Hom. 5. de Villico. —
(2) Cap. 17.— (3)
Orat.in
- (: .)Tert. .Ipol. \%. —
(12) Psal. 8. (i5) Epist. S-. - Sanct. Baptisma. — (4) Psal. 62. —
(i) Scini. i5. de
— (\i) Jac. i,— (i5) Lib. dc Incess. An. c. 5. Vorh. Aoost.
 , ;

PEGGATJ GULPA ET ATROCITAS. — CONGIO IV. 3,5

honum gratlne majusest ciuambonum naturoe Effectus nobllissimos quos animaj confert
totius universi. ^ gratia, ejus excellentiam mire demonslrant.
Supponamus adhuchominemgratlis gratis Nam , Omne
mortale peccalum expclUi
i.
dalisfamosissimum,quiveldifficillimos nullo 2. Hominem Deo gralum ejusque aniicuni
negotio inlerpretetur sermones , omnibus efficii; 3. Homiiiem justum , sanctum, Deo-
loquatur linguis ; futura prospiciat longo que similem reddit ; 4. Hominem ad Dei
tempore priusquam eveniant ; multa opere- filiationem altollll ; 5. Hceredem regni cceles-
tur miracula ; aegrotis conferat sanilatem ; tisconstituit ; 6. Dona Spiritus Sancti secum
mortuos revocet ad vitam ; monles transfe- adducit; y.Gloriam parlurit; idcirco dicitur
rat, paludes siccet , luis conlagionem eluat semen gloriae nam sicut ex semine nascitur
:

aliaque edat mirabilia quoe inter homines fa- arbor et fructus , sic ex gralia, a.'terna nas-
inametadmirationemconciliant.Homohujus- citur feliciias; 8. Pro preeterilis culpis satis-
modi in omnium mente, corde et ore versa- facit ; 9. Augmenium graiioe et gloriiie ac-
retur , velut omnium oestimatione , amore quirit ; 10. Homlnem supra Angelos ad
et praeconio dignus huic tamen si desit ordinem divinum altollit.
:

sanctitas, longe superior est homo justus , Quam devoralorium salutis peccatum ,
etsimiraculorumoperatione nonsitfamosus quod est privallo gratioe Dum dico priva- !

quiagratiagratumfaciensestmultum nobllior tionem gratlge una ellam pronunlio prlva- ,

gratiis gratis datis hae enim per se non assur- tionem quamdam dlvlnse lucls, vlrtutum fere
:

gunt ad Dlvinitatis participationem; illa vero omnium slragem, meritorum rulnam, anlma?
efficit hominem divinae consortem naturoe, mortem, vlta? extermlnium, gloriae jacturam,
At cum in terra et in ordine naturae nlhil denique profusionem eorum omnium quae,
reperlatur quod gratloe non cedat dignitati : vel in terrls magna , vel in coelis ardua ha-
mente assurgamus in coelum , et videamus bentur adeoque prlvari graiia majus ali- :

si sit aUquId supernaturale quod gratiae su- quid est , quam privari hice , virtutibus
, ,

peret excellentiam. In ccelo est iumen glorlae meritis , anlma , vita, lumine glorlae, bonis
quod sepernaturahter elevat beatorum men- omnibus, imo etlam el selpso. Et haec om-
tes , estque adhuc visio beatifica, qua clare nia infeUx peccator prodiglt pro vano hono-
et intultive essentia divina conspicitur. Ye- re, pro nefanda et momenlanea voluplate ,
rum Ucet lumen glorlae inteUectum elevet ad pro terreno lucro non secus acprodigus qui :

operatlonem beatificam ; et beatltudo saltem patrls dissipavit substantiam vivendo luxu-

initiative in visione consistat gratia tamen rlose. C/iristianus est qui acceptam a Deo
;

est perfectlor tum lumlne gloriae , tum vi- patre suhstantiam (^utique baptismatis : uti-
slone beatifica; utpote utriusque velut prin- que Spirilus Sancti, et exinde spei ceter-
cipium sine gralia enim neque lumen gloricTe nce^y longe ei^agatus a patre prodigit ethnice
:

consisteret, neque haberetur visio Dei, sicut vivens. (i) Quantum vero miser tibi afferas
non GoUigilur granum et frumentum , nisi damnum , aUquo modo conjicies , si fingas
semlne praevio. Neo dicas visionem beatlfi- hominem , in cujusarca sint omnium rerum
cam censeri infinilam a D. Thoma , eo quod gazae et opes universi ; in cujus manu scep-
infinitam Dei atlingat essentiam nam eliam tra omnia, in cujus capite omnia Caesarum
:

gratiadeinfinitatecommendatur: quiahomi- diademata in cujus corporeomne giganlum ,

nemefficitdlvlnae naturaepartlclpem, eumque robur,incujusanImaomnesomjiium sclentia-

cum Deo conjungit quo ;
nihil illustrius, nobi- rum ihesauri; et sl qua? sint alia,seu corporis,
Uusetaugustiuspotestexcogitari. Utenim fa- seu animaeornamenta, inillo uno reperiantur
tur ApostoIorumPrInceps,wia^//;2flc^/>»r^//oiYi collecta : si homo ille toi pracrogatlvls deco-
nohis donantur , ut per hcec efficiamini divi- ralus , ludat , et uno jactu alex^ , omnes illas

nce consortes naturce. (i) Gratia autem gra- opes effundat , sceplra abjiciat ,
diademata
tum faciens, est donum illud maximum et ponat , robur exuat ,
scientias excuiiat ,

praestantisslmum per quod divinam partici- fiatque e dilissimo pauperrlmus , e superbo

pamus naturam, Idcirco vocitatur ab Apos- rege abjectissimus servus , e forllssiino ini-
tolo donum maximum quia Angelorum et
: becillimus, e sapienlissimo quam maxime
hominum naluram superat, elsque est super- ignarus. Ihec omnia ubi vlderis, ubi scnse-
naturalis nequc uUa creata dari potest sub- ris , quanlum ab uno jactu alene illatum
:

stanlia, cui gralia sit connaturalls eo quod damnuni clamilabis , alcatorem stullissiuium
:

ipsa omnem naluram crealam transcendat , praMlica])Is. Sciderose peccaior , n)ajus abs-
proximeque et sunmie divinam parlicipet que uUa comparalione (lamnum a peccnto lini
naturam. affers , nec menlis aperis oculos , ut lautan»

(0 a.Pctr. I. (i) Tcrt. L. dc rud.g.

 :

3i6 PECCATI CULPA ET ATROCITAS.— CONCIO IV.

bonorum slraf^em conslderes in quo pueris cuSf pretiosior erit i^ir auro , et homo mundo
:

assimilaris , (lui dum latrones conspiciunt obryzo. (i) Quod dictum censet Magnus Ba-
paternam domum depraedantes ridenl; la- silius ad ingens jusli pretium denotandum.
crymantur vero si eis auferatur pomum. In hebraeo liahetur : Gloriosus et magis ho-
,

Non absimllitcr enim tristaris , ingemiscis , noratus erit homo quam aurum purissinium :
ploras dum tibi auferuntur luteae domus, et honio niagis quam aurum ex Ophir
, \

villa3 et lia?reditates, aurum et argentum, ex- Septuaginta cum auro addunt et gemmas :

crementa terra? non senlis autem neque Et homo magis honoratus erit quam lapis
:

doles quando gratiam , gloriam, coelum ip- qui de Suphir. Lapides intellige pretiosis-
,

sumque Deumper peccatum amittis senties simos , quales de Opliir petebantur, loco in
:

aliquando , sed summo luo malo ubi mors India, ut vult Basilius (2) , seu in Africa ut
, ,

stuporem illum excusserit, et peccatum tein censet Origenes (3), clarissimo , ubi magna
inferni profundum projecerit. excelleniis auri et gemmarum celebrium
Peccatum onuie casus spiritualis est (i), fuit copia. Tantus namque est hominis jus-
iit asseverat Sapiens , dumait: « Sepiies in tificati valor et decor ut omnia quae sunt
die cadit justus. » (2) Quodsi justus cadit in in orbe terrarum preliosissima et pulcher-
peccata venlalia , quae non tollunt gratiam, rima , ejus decori et valori facile cedant.
sed duntaxat minuunt fervorem chaiitatis , Symmachus legit Aurum prinium , hoc :

peccatorpeccata lethaha commlttens gravius est omnium praeslantissimum ; Aquila vero

Ex Parisiensi autem
cadit. Anlistite, co/«^/(^(?- \eTi\l: Auram coloris optimi et sanguinei ^
jandum est unde cadit et in quid cadit. (3) quia anima justi Christi sanguine opulenter
Scillcet, I. Ex gratia cadit in peccatum ; 2. ditatur, vivido colore purpuratur, et pre-
Ex amicilia Dei, in ejus odium ; 3. Ex Dei tiosissima veste induta , decoratur. Josephus
simililudine , imaginem bestiae
in 4» Ex ; (4) fuit a Jacobo patriarcha vestitus tunlca po-
Dei Filio, in diaboli mancipium; 5. Ex Dei hmita , et anima justi est adornala veste
templo, in diaboh habitaculum; 6. Ex coelo, polimita, hoc est omni vlrtutum genere ac
in infernum. Nam^/e suhlimitate coelesti Sa- varietate ditata quam sub reginae lypo Va-
:

tanani Dominus quoque decidisse testatur : tes Regius repraesentat Astitit regina a :

nec inter lapides igneos demoratus , inter dextris tuis in vestilu deaurato circumdata
gemniantes siderum ardentium radios ^ unde varietate. (5) Quam preliosa vestis, murice,
etiam quasi fulgur dejectus est Satanas. (4) auro , gemmisque pretiosior Quam decora !

Idemaccidet peccatori cadenti in peccalum, vestis , non humana, sed divina arle con-
quod graiias deyorat et scelerosum virtuti- texta Quam stupenda et rara veslis, cujus !

bus despoliat. sartor est Spiritus Sanctus; cujus pretium

2. Charltas est christiani nominis thesau- Chrisli merita cujus tlnctura et murex , ;

rus. (5) Gratla namque sanctificans secum Verhi humanati sanguis; cujus decor est
adducit omnes virtutes theologicas scilicet , gratia ; cujus materia est charitas caeteras
fidem , spem charllatem virtutes etiam
, ; fere virtutes secum habens annexas ! Vestes
morales supernaturales , puta prudentiam , virtutessunt :bonavestiSj charitas ;
jiostrce,
justltlam , fortltudinem , temperanliam ; bonavestis^obedientiaest.Beatusquicustodit
dona quoque Spiritus Sancti , donorum vestinienta hcec ut non ambulet nudus. [6)
auctorem formahs namque
: jusiificatlo ,
Quam pulchra illa et preliosa
fellx justus
quae In gratla et charitate in nobis inhaerente veste indutus quam infehx peccator varie-
!

consistit ,
complectitur , affertque
pr.cfata gata illa et deaurala veste exutus Per pec- !

secum Spiritum Sanclum,gratlae etcharltalls catum namque despoliantur interiores Jiomi^

dalorem.Nequegratia juslificans seu charitas jies (y) , id est, anlmae scelerosae dejustitia
a SpirlluSanclo, neque Spiritus Sanctusagra- in inlquitalem cadentes , exuuntur gralia
ila et charitaie divellitur; sicut nec radlus a sanctificante charitate , caeterisque virtuti-
,

sole, nec sol a radio, utluxa calore, velcalor bus morallbus supernaturahbus quibus ve- ,

a luce sq)araiur. Utenimait Apostolus cha- lut gemmis et auro intexta erat pretiosa et
ritas Dci dijfusa est in cordihus nostris per decora justiliae vestls. Cujus illustre habemus
SpiritumSanctum, quidatus est nohis. (6) llo- exemplum in Lucifero, per principem Syr ab
ino tantolhesauro ditalusdicitury;r6'^/o5//5(7) Ezechlele propheta repra^sentato. Etjactus
a Saplente seu , ut vul Propheta Evangeli-
:
est sermo Domini ad me, dicens : Fili homi-
nis . sume planctum super principem Sor
(i) Ouillel. Par. 2. p. q. 2. dc Univers. cap. 61. —
Prov.24. — (3) Lib.de Vitiiset peccat. cap. ir. —(4)
(2)
(i) Isa. i3. — lo cap.
(2) —(3) In cap. aS.
10. Isa.
Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — (5) Tcrt. L. de l^at. la. 3ob. —
(4) Gen. 3;.— 44. — D.lJern. Serm.
(5) 1'sal. (6)
— (6^ hora. 5. — (7) Prov. 20. 3. dc Quadrag. — Terl. L. adv. Valent. 3a.
(7)
 , ,,

PECGATl GULPA ET ATROCITAS. — CONCIO IV. Si;

et dices : hcBc dicit Dominus : Tu es resigna- vil auri fulgorem ,
gemmarum sordidavit
culum similitudinis ; qui scilicet integrita- nitorem virtutum abstulit de-
, cliaritatis et
tem imaginis et sitnilitudinis resignai>eris ; corem. Habitus naturales per varios acquisiii
Plenus sapientia , corona decoris. Lapidem actus , nonnisi per varios actus contrarios
optimum indutus es ; sardium^ topazium ^ destrui possunt : at babitus supernaturales
smaragdum, carbunculum, sapphirum, jas' virtutum a Deo infusi , uno actu peccati
pin^lpicurium, achaten^ amethjstumj chry- contrario destruuntur sic fides destruiiur :

solithuniy berfllum, 07iychinum; et auro re- h.cresi , spes desperatione, et charitas quo-
plesti horrea tua, et thesauros tuos , donec vis peccato lethali.
ini^entce sunt lcesurce tuce. (2) Quandiu Luci- Profecto saluli nocentissima (i) sunt sce-
fer servavit divinae imaginis et similitudinis lera; nam,utdocet Antistes Parisiensis, pec-
integritalem lanto fuit valore ornatus et cata mortalia nihil aliud sunt c/uam incen-
,

decore venustatus , ut ad ejus donotandam dia. [1) Incendium domos , urbes, silvas
pulchritudiiiem, pretiosissimasquasque acer- terrasque devorat peccatum esi ignis usque :

vet Propheta gemmas ; at niox ut per pec- ad perditionem devorans , et omnia eradi-
catum divinam resignavit simiHtudinem , cans genimina. (3) Ex mente D. Hleronymi
pretioso illo et decoroexutus est indumento, per ignem cuncta eradicantem et devoran-
et adeo horribihs et deformis effectus, ut tem Propheta probrosum lasciviae crimen
conspicientibus horrorem et timorem incu- intelligit omnia bona virtutnm devorans :

liat. En verum hominis justi et peccatoris atque universa in homine sanctarum rerum
specimen. Homo jusius est auro , gemmis- incrementa consumens. Sed de omni polest
que indutus , id est , gratia et virtutibus de- peccato lelhali inteiligi , quod gratiam et
coratus. Hac supra re audiatur Jeremias pro- charitatem devorat et consumat nam, ut :

pheta ; Filii Sion incljti , et aniicti auro ^aIwy G^\h'i(\\\is, sine charitate animus inex-
prinio , candidiores Nazarcei ejus nii>e , ni- tinguibilem sibi flammam de ardore suce
tidiores lacte, rubicundiores ebore, antiquo obstinationis accendit [^) quoegratiam, cha-
sapphiro pulchriores (2) Ecce unde venustas ritatem , virtutesque moraies supernaturales
.

et magnificentia animfce justae primum ab depopulatur , et in cineres redigit. Praecepe-

:

auro charitatis, quod dicitur primum, id est rat olim Deus Judaeis ut si quam cii>itatem
purum et praestantissimum deinde a mira- constitisset suasu iniquorum hominum trans-
:

bih gratiae candore , per lac et intactam ni- isse ad deos alios , ut interficerentur omnes
vem denotato denique a luce nitoreque incolentes eam , et devoramenta fierent uni-
:

margaritarum,« nempe virtutum moralium,» versaejus , etcolligerenturomniaspoUaejus

et imprimis sapphiri, coelestem colorem in omnes exitus ejus, et igni creniarentur
referentis , notisque aureis, ut micantibus cum omnibus vasis suis, et cumomnipopulo
stellulis , intexti , parvum velut coelum , et in conspectu Domini Dei. Etnon erithabita-
amictum splendidum et coelestem in anima bilis , inquit, in ceternum, non recedificabi-
sanctificata innuentis. Veruin uti anima in- turampliusj nec adhcerebit quidquam mani-
nocua et charitate decorata , sapphiri splen- bus tuis ex devoramento ejus. (5) Habes, in-
det luce , gemmarum micat splendore, fauste peccator, ad unguem repraesentatum
nivis et lactis caudore nitet , et auri de- incendium quod in te accendis, et depopu-
core fulget , ita aninia scelerosa denigrata lationem quam efficis nam quando peccas :

est super carbones , nec omnino potest lethaHter, vero Deo sprelo falsos deos colis ;
agnosci :tantum mutala est ab illa quae ante ignem gehennae in temetipso accendis, qui a
fuit. Quomodo obscuratum est aurum , mu- daemone sufflammatus, gratiam , charitatem
tatus est color optimus; dispersi sunt lapides et supellectiha virtutum ad nihllum redigis ,
sanctuarii in capite omnium platearum P et dum in peccato animam efflas , anernum
Filii Sion incl/ti , et amicti auro prinw ;
in inferno toleras ignem ,
neque unquam
quomodo reputati sunt in vasa testea , opus devoratam gratiam et charitatem canerasque
manuum figuli ? {?>) Pi. ^eccdiio scWicel im- virtutes depopulatas possidebis.
mutati ita a seipsis defecerunt , ut qui prius Luxerunt ohm Romani suae urbis incen-
fuerant candidiores nive, nitidlores lacte , dium (6) cum Nero, imperalor inhumanus ,

rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pul- et saevus, Trojanum suis oculis voUmis 111 urbe
chriores, denigrata est super carbones facies Roma repraesentare incendium ,
jussit 111-
percrudelescupidilaium sua-
eorum , et non sunt cogniti in plateis. Pec- lempesta nocle
catum denigravit nivis candorem obscura- >\ rp^.^t. l. dr PiiHic. 9. — (a) T.ih. de S.iriam. Pfr-
,

(i) Tert. Lib. adv. Marc. 10.

7.. (i) Thrcn. /». —
— (3) nlt. c:.i). 2. — (5) Jol). T^.. — (i) In v^u 4. i^..i>. — (5)
Tbien. ibid. Tcrt. Scorp. 2. — (6)Sucton.in IScron.
 ,

3i8 PEGCATI CULPA ET ATFxOClTAS.— GONCIO IV.

riim mltiistros in ccleberrima, loca sunt in niundo nequeunt compararl ; perlt
urbls
iniici i<^nes qui majorem urbis depasti sunt cbaritas, pretiosissimus cbristianoe religionis
,

partem, etinnumeras absumpserunt divitias. ihesaurus ; pereunt Gbristi rnerita , tantis

Cum priinum rubescente die, ruinas et dam- doloribus et cruclatlbus comparata ; pereunt
na quae nox absconderat , conspexerunt Ro- Splritus Sancti dona , quibus quasi preliosis
mani , amare illacrymati sunt tani impro- margariils decorabatur anima
: pereunt vir-
;

visa immanisque crudelitas etiam viroruni tutes morales supernaturabter infusce, quai
fortium lacrymas pi^ae dolore
traxit , et vebit sidera splendidissima fulgebant ; uno
bnguam et dobierunt Ro-
vocem ademit : verbo, perit omne donum gralise quod non
mani pubUcce calamitatis dolore affllcti ,
,
tempori , sed oeternitati servierat tot bona , :

nec ulium proe commiseratlone verbum effari tot decora, lot ornamenta pereunt peccatori,
poluerunt. Peccator vero,ad propriam mise- mox ut peccato prabuerit assensum. Ulinam
riam insensibilis gravioribus maHs oppres-
,
ad tantam jacturam , ad immaneillud incen-
sus, in consideralione stupendae calamitatis , dium attenderent Gbristiani , et quoties vel
nec stuporeattonitus bceret , nec lacrymulam caro, vel mundus, vel daemon alHcit ad pec-
effundit nec gemltum edit , nec uUo dolore
,
catum, ponerent in bilance momentaneum
concutitur quaecunque Neronis mabtia,
: et apparens voluptatis, bonoris et divitiarum
igne depopulata sunt, fuere fortunoe spoba : bonum quod inordinate prosequuntur , et
neque aUud consumptum prceter luteas do- incomprebensibile bonum quod amittunt
mos supeUectiUa ex Uno, lana , vel serlco
;
per peccatum quod graliam devorat cbari- ,

ronfecla arcas , cubiUa , mensas ligneas vel

;
tatem cseterasque virtutes absumit, et acqui-
elnirneas; argentum et auruni magno labore sita merita devaslat.
et metaUorum fodinis extractum ; gemmas , 3. P^astitas ing^eiis (^i) ipeccdU ,
quoi\ om-
aut terrre partus , aut marls excremenfa. nia depopubaluret devastat. Anlma scelerosa
Peccatorl aulem ab una b'tbaU noxa longe est siciit civitas quce vastatur, (2) Quam
gravior incumbit ruina, jacturaque muUo spectacuUmi opulenta civitas repentina
triste
niajor, spoliurn sciUcel, non hiteae domus, hostium irruptione capla, in quam ingressi
sed tempU Deo sacratl damnum non for- armati miUtes absque uUa mlsericordia au-
; ,

tuna?, sed gralia^ ; amissio, non terrenorum, ferunt supeUectilia incendunt domos, mu- ,

sed coelestium bonorum. lieres et virglnes

insolenter vlolant , clves
Neque minus higubre fult mlserablle Sa- crudeliter enecant, neque sexui, neque selati
gunti.e urbis incendium, cum fuhninante ad parcunt ; sangulnem senum cum infantiU
portas Hatinil)ale (2), jamjamque cum in- cruore crudeUier miscent ; et si quid eorum
genlibus copiis, per disrupia moenia irrup- fugit immanitatem ignlbus et incendiis de- ,

tiiro, desperalis Romanls auxlUIs , miseran- vastant. Ejusmodi civiiatis clades et ruina ,
(Ue lUius urbis cives, ne in infensissimi hostis probe demonstrat vastitatem quam a peccato
venirent potestatem , ingentem in medio patitur anitna stragem civiiatis Jerusalem :

foro exslruxerunt ignem, et quidquldin urbe cum dok^re et stupore conslderans Jeremias
vel argenti, vel aurl , vel gemmarum fuit , propheta , gemens ac ph)rans , exclamat :

in flammas vorandum projecerunt, et se in- Quomodo sedet sola ciintas plena populo ?
vicem una cum prole , in ardentissimos prae- facta est quasi vidua doniina gentiuni^ prin-
cipitarunt Ignes. Ardebat opulenta clvitas , ceps provinciaruni facta est sub tributo. (3)
consumebantur a?des magnlficae , superba Ad htteram loquitur Propheta de urbe Jeru-
lecta, muUorum secuU)rum opus et labor; salem quai ab bostibus expugnata , domina- ,

ardebat opulenta suppellex , plurimorum tionem amittens,AssyrIorum imperio subdita

milUonum pretlurn ardebant et corpora, et est ; facta est quasi vldua
; nam cives ejus :

cum patribus ac malribus, tenera etinnoxia translati in Babylonem, longam et immanem

puerorum et pueUarum eetas ; ardebant uni- passi sunt captlvltatem. Sanctae ilUus et
versalller cuncta et quldquld secula coacer- opulentse civitatis stragem luctuoso slylo
,

varant, uno fere momento ardens consump- describit adbuc Propheta EvangeUcus Deum
sit flamma spectaculum sane lamentabile , aUoquens
: Civitas Sancti tuijacta est de- :

(juod al)sqiie lacrymis nec legere, nec audire serta , Sion deserta facta est, Jerusaleni
quis possit. Verum a peccato habetur spec- desolata. Domus sanctificationis nostrce el
tacuhnn h)nge lamentabilius per quod excl- gloriie nostrce , ubi laudai>erunt te , Deus ,
tato In anima incencUo, perlt gratia sanclifi- patres nostri fjacta est in exustionem ignis,
cans, cujus pretio et dignitali cuncla quie et omnia desiderabilia nostra ver^a sunt in

(.) Plntarch. in Vil. Ilanaib.

^^^ ,j^^^^^ ^ ^^ p^^j^ ^^ _ ^^^ ^^^^^ ^ _ ^-j Thren.i.
 ;

PEGGATICULPAET ATROGITAS. — CONCIO IV. 3ip

ruinam, (i)His duobus lociscenset D. Hiero- charltatis tliesauro de cunuilatls bonis ope-
,

nymus prophelas percladem civitatis Hieru- ribus, quoruni omnium jacitur alea?
salem denolare vastitatem animce scelerosae, Nec attendit infelix peccator quanlum sit
quae quondam plena fuit numerositale virtu- damnum deperdere, i. In momenlo, lon^o
tum , variis imperavit passionum affectibus, lempore acquisila merita ; 2.Unico peccaio,
dominata est concupiscentiis et desideriis multiphcata meriia ; 3. Pro nihilo, pretiosis-
carnis , postea a mahgnis spiritibus vitiorum sima merita. i Siad nieritorumjacturam lon-
.

flammis succensa, tot tyrannis subdita est gum desideraretur spatium ; si tantum insu-
quot peccata commisit qute velut tot inso- meretur temporis ad deperdendum bonorum
:

lentes et immisericordes mihles ubi primum operum fructum, quantum ad acquirendum

,
animani subinlrarunt , omnes ejus divitias non adeo esset slupendum at merita longo :

sustulerunt, ornamenta dissiparunt, pretiosa tempore comparala, brevi temporis spatio

monihadiripuerunt , et immensos graliarum pereunt. Volo ut virtuti vacaveris , decem
el virtutum thesauros vastaverunt. aimis , viglnti annis , centum annis, mille
Quahs , quaeso , agrictylse afihctio , quem annis , si ad tot annos sese tua extendisset
grando, in una nocte, totius anni labore frus- vita uno die, uno temporis momento, per-
:

trat? Quahs dolor mercatoris

,
qui post lon- dis merita lanto annorum spatio , lantisque
gam navigationem, in portu naufragatur, et laborlbus comparata eaque quantumvls :

cunctas amittlt divitias quas cum tantls pe- muhiphcata. 2.Unico peccato amittis: nam,
rlcuhs comparaverat? Quahs desolatlo civis, ut alt Ecclesiastiscus, qui in uno peccai^erit ^
fortunae bonis opulenter ditati , quietam et multa bona perdel (x), scihcet cuncta bona
pacalam cum sua famiha vitam ducenlis, qui operaquae egit. Aha leclio habet: Bonitateni
de abundantia caditin egestatem , et de do- multam perdet, Nam quodhbet opus bonum
mlnatione in servitutem , et post trucidatam seorsim sumptum , est bonum et cujusdam
coramocuhs prolem, post eversam domum gradus glorla? meritorium omnis tamen eo-
,
:

post incendio devastatam civitatem , a patria rum bonilas simul sumpta, et gloria eis re.s-
exsulat, et ahmenta vitae necessaria cogitur pondens, unico deperditur lethali peccato
mendicare ? Quahs tristltla Christiani chris- quod Deum contemnit, grallam et charita-
tianam rehgionem Deique cultum amantls, tem exstlnguit, omnes virtutes morales in-
quem ab baeretlcls, ab infidehbus, ab Otto- fusas interimit ; et, 3. Pretiosissima bono-
manis conspicit profanari ? Profecto reh- rum operum merita pro re nuhius momenti
gionis ruina , Dei gloriam zelanlibus, inter- prodigit.
dum affert vitae excidium : ut trium Sum- Multum aestimat peccator fortunae bona
morum Pontificum exemplo comprobatur. in servandis mundi honoribus valde est sol-
Nam ihata Romae a Longobardis strages Be- hcitus ; perlturas divitias parce dispergit, et
nedicto I intuht mortem. Urbanus quoque meritorum adeo est prodigus ut ea pro ni-
111(2), captam audiens a Saladino Hierosoly- hllo pessumdet. Rlsit Diomedem antiquitas
mam, repentino moerore animam efflavlt ; qui arma aurea cum eeneis commutavit : at
landem Nicolaus V, ob interceptam a Ma- irridendus magis est peccator , qui aureum
homete II Constantinopohm , ihico vitam meritorum cumuhim , coelesles gazas aeterni-
finivit. Magni animi, bonl communis, reh- tati repositas,cum aerea , cum lutea terrae
gionis , divinique cultus amantes , tantum massa , cum vacuo vano honore, cuni
et
ex reipubhcae et rehglonis casu concipiunt brevi putiidaque voluptate commutat. Im-
dolorem ut et ipsi persaepe eadem ruina prudentem prodit sacer lextus Esau , qui
occidant. Quod si urbium ruina , quam ah- prlmogenlturae jura et paternam bencdictio-
quando tempus, et orbis senecta afferre de- nem pro inslpido lentis eduho cessit , parvi-
buit, tantum attuht dolorem hominlbus, ut pendens quocl primogenita perdidisset (2) ,

vita excesserint , quanto moerore debet affici
peccator de clade quam patltur a peccato, in
qua, non de moenibus urbis ac fortunae bonis
agitur, non de a^rumnosa et brevi hujus se-
cuh vita, non de hitea et terrena corporis
mole, sed de coelesti Jerusalem , de summa
AnnonstuUissimus estpeccator, progula, pra
venere, pro honoris umbra, pro quovis aho
scelere coelorum juri, actern«xque renuniians
haereditali ? Infehx peccator , ne de hac re
valeas dubilare , audi Ezechlelem prophelam
dlctante Spirltu Sancto , pronuntianlem ^S7 :

et ineffabih beatitudine , de a?terna et inter- justus a juslitia sua ct fccerit

ai'crterit se ,

minabili vita , de incomprehensibih gloria iniquitatem, omnes jusfitia' cjusquasfeccrat

paradisi , de incomparabdi gralia , de magno non recordabuntur. (3) Finganuis honiinen),

(1) Esai, 64. — (2) Volal. L. aa. (i) Ecclcs. g. - (a) Gcn. 25. - (3) Ezcch. 18.
 ,,,

3ao rECCATI CULPA ET ATROCITAS — CONCIO IV.

usqneaJ senium sedulo bo-monlbus. Homines possunt tollere fortun»

a leneris annls ,

bona, tyranni valent inferre corpori tormen-

aceibissima quoeque
xns stuJuisse openbus ,

ta , daemones queunt eripere vitam natura-

Bone
pro Dei bonore pertulisse supplicia.
laboribus lem at cuncti homines tyranni et daemo-
tot
Deus' quot et quanlas tot ,
,
; ,

tot doloribus meritorum nes simul , nequeunt tollere gratiam, chari-

acerva-
sucloribiis ,

tatem virtutes
hujusmodi nisi homo vebt. AHud
\it divilias ? Fingamus insuper
, , :

liominem tot merUorum thesauris opulenler

cum Deus tanlopere aversetur peccatum, ut
dilatum in ulilmo vitce termino unicum vel ob unum lelhale scelus, peccatorem alias
,

commiitere leihale peccatum illudque prl- sibi

amicum , et de se meritum, privet sua
,

amicitia benevolentia et gratia; odiendum

nium, cum anteacta vita tota fuerit innoxia ; ,

est peccatum ita Deo infensum et nobis

ob primum ilhid et solum patratum scehis ,

tot ac tanti lon^o tempore exantlati labores;

noxium. Tertium, sectandum est bonum ad
tot in eleemosynis, et pietatis operibus ex-
quod hortatur Apostolus qui postquam ,

dixit : Odientes malurn (i) , statim subjun-

hausti dies- tot in vi^ihis el orationibus in-
somnes pertransitK noctes ; tot afflictiones git : AdhcFrentes bono. Odium namque pec-
morlifKationes, jejunia, cilicia , et longa cati ad amoris virtulem inducit; et quantum
crescit odium maU , tantum crescit amor
quasi repelita martyria, in uhimo vitae mo-
mento, et momento miserabili , ad nihihim boni quo enim quisque magis a peccato :

redif^entur recedit, eo gratiae , divinisque donis vicinior

i
Concipiamusadhuchominem qulsohjstot et Deo plenior efficitur. Quantuma vitiis re-
exautlarit hibores quot omnis monachorum , tantum virtutihus propinquahis (2),
cesseris,

rehgiosorum ccetus ; lot cu-ait Eusebius Emissenus, cujus pulchram red-

eremitarum et
niulaverit viitutes, quot omnes Palriarchce dit rationem quia abdicatio criminum adep-

ProphelcT, Virgines Doctores

,
Confesso- ^/o wmVorww e^/. Miser tamen peccator tan-
,

res et Apostoh ;^
tot pro Deo passus sit tor- tum abest ut abdicando crimina merita ,

mentaquotomnes martyres simul totabun- acqulrat ;;

quin econtra perpetrando crimina,
det meritorum divitiis, quot omnes Sanctl abdicat merita , et glorioe ponit impedimen-

qui exstittrunt tum in veteri , tum in novo tum.

Testaiuento; tot sit virtutibus ilhistris, quot III. PARS. Justl in ccelo praemlantur , a
Beatissima Vlrgo dum inter mortales con- loco beatitudiuis peccatores tanquam indigni
versaretur. Quid fingi potest locupletius , exchiduntur. Constat elenim Deum justitia
quid fellcius eo homine in quo uuo coa- prcecellei^e , qui nec temere , nec indigne, nec
cervatye sunt Ccenobitarum palmae, Prophe- prodige tantum pra^mium dispensarit. (3)
tarum et Prophetarum laureae , Apostolorum Temere autem , indigne et prodlge dispen-
triumphi , Martyrum vicloriae , cunctorum- saret, si peccatoribus larglretur nam virtus :

que justorum,qui exstiterunt a mundo con- gradus ad gloriam, virtus mater estglorice.
dito, opes virtutes, merita
,
sl vel uulca
(4) Peccatores autem non commendantur
:

lethaU iuficiatur noxa, ilUco omnls iUa me- virtute , sed vitlo devenustantur. Ut autem
ritorum congerles pro nihilo repulabitur. Si subjungit MeUifluus T) o ctor, non recti plane,
ai'crterit se justus a juslitia sua et fecerit sed perwersi animi , ante qucerere gloriam
iniquitatem omnes juslitice ejus quas fece- quam exercere virtutem. (4) Magnum sane
,

rnt^ noti recordabuntur. IIoc ita decrevlt om- est discrimen Inter justosetpeccatores justi :

nipoteus Deus , apud quem stat, stabitque virtutibus el meritis decorantur , gh)rioso
prolatum irrevocabile decretum , quod me- nomine honorantur , ad esse gratlae superna-
rilo et juste decrevit uno namque lethaU turale et divinum subUmantur; unde eis
:

peccato inajor Deo irrogatur injuria quam a juste tribuitur glorlae pra>mium, quod merlto
( unctis homiulbus et AngeUs deferatur ho- peccatoribus denegatur. Nam , ut fatur D.
nor. Ideoque peccatorem iufiuitam sibi of- Bernardus , frustra ad celsitudinem nitiiur
fensam iurereutemaversatur, ohUvIscens om- gloria' qui prius non claret virtute ; pec-
,

nes actus vlrtutum {juibus Deum liouorave- catores autem, non vlrtule clari , sed vltio
rat, sese i£*terute felicitalis diguum praesti- obscuri , i. Nulla merita adiplscuntur ; 2.
terat. ^ Anonyml efficiuntur; 3. Ad nihllum redu-
luile trla sunt coUigenda. Unum : tale ac cuntur.
lautum est damnum quod sibi affert homo i.TertuUianus Gentlles Romanos, qui In-
dum quod multum supe-
peccai moiialiier ; ler deos crlmlnoslssimos coUocarant homi-
,

rat omne malum fortunae et naturae quod ,

potest pati ab hominihus, a tyranuis , a dae- (0 ^om. 12. — (2) Hom. 3. de Epiph. — (3) Tert.
' * ^
j
7
Aijol. u. — (4) D.Bcrn. Senn. i.de S. Victore.
 PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO IV. 3oi
nes, s\c redav^mt : P^olo igltur Dierita f^ecefi' vitam , sed niortem Stipendia eniffi deUri'
:

sere^ an ejusmodi sint , ut iilos in coelum ex- quentice, mors ; donativuin auteni Dei^ vita
tulerifit, et nonpotius
imufntartarum mer- ifi ccterna. (i) Hunc locum mutuavit Tertullia-
serint : non absimiliter recenseamus
(i) nus ab Apostolo peccatum gratiae opponente:
peccatoris opera , et videamus si coelestis Stipefidia gratia autem
enim peccati^ mors :

praemiisintdigna. Opera meritoria procedunt Deiuita ceterna. (a^Quasi dicat Sicut pecca- :

ab homine justificato et gratia sanctificante tumhominem ducitadmortem,quasiadfiuem

decorato, quaj est principium meriti. Sicut et stipendium suum ila gratia ducit ad vi-
,

enim arbor producit bonum fructum, si ha- tam aeternam quasi ad finem terminum et ,

beat inradice viriditatem, sic homofacit ejus coronam suam. Yita namque aeterna datur
bonum seternae vitae meritorium, si in anima meritis merita autem dimanant a gratia ,

sua habeat gratiam et charitatem : itaque tanquam a radice semine et principio , :

constat in homine justo gratiam fiieritoruffi opera mortua duntaxat privative non me-
remufierafidorufii esseratiofiem. (2) Peccato- rentur mortem aeternam quia exsua natura ,

res autem sunt gratia sanctificante et chari- habent bonitatem moralem sed non meren- ;

tate destituti idcirco eorum opera nequeunt tur vitam aeternam, quia non procedunta
:

esse gloriaj meritoria. De Sodoma et Go- gratia sanctificante ,

quse est radix vitae su-
morrhaignedecoelo misso devastaia sic fatur pernaturaUs , principium meriti et semen
Tertulhanus Hactefius Sodofua , et nulla gloriae. Undedum peccatores largiuntur elee-
:

Goffiorrha^ et cifiis ottinia , et propitiquitas mosynas tempore quadragesimah jejunant, ,

maris juxta ciifti solo mortein viuit. (3) assistunt missae, vacant orationibus, seseque
Propinquitas maris , id est, mare propin- in ahis religionis et pietatis operibus exer-
quum, quod dicitur Mare Mortuum, quia cent; ejusmodi opera exterius viva apparent,
non vitam,sed mortem vivit. Idemdicendum sunt tamen vere mortua, utpote a mortuo
est de peccatore postquam impietas igniutti producta , assimilanturque pomis Gomor-
meruit itfibres (4); post devoratam ab igne rhae et Sodomae. Nam, ut fatur Tertuhianus,
peccati , gratiam sanctificantem, post devas- olet adhuc ificendio terra , et si qua illic
tatam charitatem tnortetn vivit , mortuus- at^horum potna conatitur oculis tetius ^ caste^
que supernaturaU vitae opera duntaxat mor- rum contacta cinerescunt. (3) Eodem modo
,

tua efficit. A mortuo namque nequit fieri opera pietatis facta a peccatore conantur
opus vitae , ut tum ratione, tum experientia ocuhs tenus , digna coelo apparent, cceterum
comprobatur. contacta citierescufit j quia sine gratia, prae-
Opera mortua sunt in duphci differentia: stantissimae quaeque christianae rehgionis ac-
quaedam sunt mortua effective , quia vel tiones nullius sunt dignitatis et pretii ad bea-
;mortem afferunt animae, vel mortem ;eter- tam immortahtatem nec sacrificium Deo :

nam merentur et nuncupantur a Dilecto gratumest ; neque dispersae omnes in egenos

,

Discipulo, mala opera (5) ; quia ex sua na- divitiae, neque pahida jejuniis ora , neque
tura nuHam habent bonitatem , neque etiam tolerata tormenta , sine gratia sanctificante
moralem. Hujusmodi sunt peccata mortaha sunt aeternae vitae meritoria et digna. Da mihi ;

Porro peccatum , nisi malutn dici noti tftere- hominem ahquem ohm sanctissimum , da
tur (6) ; aha sunt opera mortua privative Paulos , Antonios , Hilariones, et si quos
propter defectum gratioe sanctificantis, licet eremus vidit non terrae, sed ccelo natos ; ,

enim ex sua natura habeant bonitatem mo- da,inquam,illos, et perennes ihorum vigihas,
ralem quia tamen non procedunt a gratia preces , jejunia, extenuali corporis affliclio-
:

et charitate, quae estradix vitae supernatura- nes , macerationes et quaevis alia magna- ,

hs et principium meriti , nequeunt dici rum virtutum opera. Da quondam in arena

viva vita supernaturali. De operibus mor- christiana martyres fortissimos , Stephanos ,
,

tuiseffectivehiquiturPaulus^vSrt//^^/^ (^Am^/ Laurentios Ignatios, Vincentios, aliosque ,

ettiutidat cofiscientias nostras ab operibus in illo purpurato agmine illustres etfamosos.

mortuis (7) , scilicet a peccalis. De operibus Cum iUis profer adliuc in medium, equuleos,
mortuis privative tantum loquitur Joannes : catastas, rotas , cruces , ferrum , ignes ,
Scioopera tua, quia noftien habes quod vi^'asy aliaque crudelitatis ingenia et instrumenta:
et ttiortuus es (8) , scilicet vacuus es gratia si ille homocum tot apparenlibus virtutibus
sanctificante et charitate. Peccatores produ- cum tot loleratis tormentis , sit gratia sanc-
centes opera mortua effective merentur non tificante destitutus , inniiortaleni cceli noa
_ merebitur gloriani qua3 duntaxat debetur
,
(i) Tert. Apol. 11. — (2)
.

Tert. ibid. - ,
{^) Tcrt. L. h ,
» 1

de Pall. 2. — (4) Tert. ibid. — (5) Joan. 3. — (G) Tert. (1) Tort. Lib. de Rcs. Car. 4;. — (u) Hom. 6. — (5)
L. de Pa-n. 2. — (7) IIebr.9. — (8) Apocal. 3. Tcit. Apol. 4o.
V. ai
 , ;

323 PECGATl CULPA ET ATllOGITAS. — CONCIO IV.

operlhus a ^ratla dimananlibus, et passioni- tolus , dicens : Si dedero omnes facultales

bus in stalu «ratite toleratis. Ut enim ait ineas in cibos pauperunij nihil mihi prodest.
Aposiolus Si Unmiis hominum loquar et
:
(i) Tandem ille homo multa tormenta susti-
An^elorum charitatem autem non habeam,
,
iieat pro patria , ut Mutius Scaevola manum
factus sum velut ces sonans aut cymbaluni ^
injiciat ignibus famae et gloriae causa , uti
;

tinniens. Et si habuero propketiaiUy et nove- Peregrinus certaminibus olympicis , totuni

rim mrsteria oninia et onuiem scientiam ; ,
corpus in ardentes rogos immittat ; imo pro
et si habuero omncm fulem , ita ut montes fide et religione , ferrum, flammam, ipsam-

transferam charitatem autem non habuero ,

,
que mortem sustineat si in medio tormen- ;

nihil sum. Et si distribuero in cibos paupe- lorum, vel proximi odium , vel ahud leihale
rum omnes facultates nieas , et si tradidero flagitium in animo retineat, ex atrocibus ilhs
corpus meum, ita ut ardeam., charitatem au^ su(3phciis , nihil habebit meriti pro immor-
tcm non habuero nihil mihi prodest. (i) tah acquirenda fehcitate
, Ecce venitur ad :

Cuncta dinumerat Paulus quae in christiana passionem , ecce venitur ad sanguinis effu-
reh<'ione habentur praecipua, et tamen abs- sionem venitur ad corporis incensioneniy et ,

nue gratia et charitate indigna vitae aeternae tamen nihil prodest quia charitas deest (2):
declarat. Detur homo qui ut ohm Demos- et ut concluJam, etomnia simul cum D. Ber-
,

iheaes e pulpilis fuhninet, qui deinde e ros- nardo complectar , quaevis actio, qua^vis
tiis, ut Tullius tonet qui, ut postea Chrysos- passio, sine charitate
: nec pretium habet , ,

tomus, sacros eloquentiae fontes de cathedra nec meritum : nec mirum ; quod enimabsque
fundat; qui omnem humanam supergrediens illa bonum suscipitur ? Fides? sed nec si
linguam Angelorum more loquatur: si iUi montes transfert. Scientia ? sed ne illa qui-
,

deslt cliarltas et gratia vehil a?s sonans, aut dem quce lingua loquitur Angelorum. Meri-
,

cymbalum llnniens audientlum aures inani tum ? Nec si tradidero corpus meum ita ut
, ^

et vacuo verberabit sono. Quomodo enim ardeam, Nec absque illa quodlibet bonum
claritas luncv nonnisi a sole est sic absque suscipitur , nec cuni illa quamlibet exiguum
,

charitate meritum nullum est, (2) Adsit illi respuitur, (3)

homini tanta fides, ut solo nutu transferat Verum ne scelerosi peccatores ex eo
niontes, siccet maria ventis imperet, cunc- quod opera mortua non sint vitae aeternae
,

tos sanet njorbos mortuos suscitet cui tota meritoria, sumant occasionem, non operandi
, ,

obsequatur natura ecquis ille Aposlolo, sine bene morahter duo animadvertenda sunt.
: :

charitate et gratia , nlhil. Nam , ut ait D. Unum, quod opera moralia , quae ex natura
Augustitius, illa quidem magna sunt sed sua sunt bona, quia includunt aliquid ordlni ,

sine charitate non illa sed ego nihil sum, rationis conveniens, modo fiant bono fine ,
,

(3) Sithomo ille, nou solum graiiis gratis fa- ut dare eleemosynam , jejunare , ahaque his
mosus, sed eleemosynis et operibus miseri- similia , eliainsi sint mortua , quia sine clia-
cordiae illustris; cum beato Joanne Eleemo- ritate et gratla fiunt , non sunt inutiha, hcet
synarlo in pauperum usus, suas omnes enim non valeant ad vitam aeternam, valent
,

facultates effundat cum Placida imperatrice ; amen ad octo hoc versu contenta :

.
,,}..'
Xenochochla nerhistret- et Eremitis necessa-
,. ,
4
ria abunde submnusiret: cum Amadeo, aa-
o
., ,
Ucctipat
^
Aptat mmuit ,dat
^
-.//...,..
assucscit
1

nutigat arcet, ' . . ,

,
...
faclcctatf
., y
haudiae duce, pauperes pro canibus venaticis
alat legatls(jue princlpum ostendat
, cum ;
i. Aptat : nam disponit animam ad gra-
Ludovlco, Galllarum rege, singuHs sabbatls tiae ; 1. Minuit , sciWcei
divinaesusceptionem
egenorum pedes lavet , tergat , osculelur, poenam in inferno patiendam , novum scili-
et soleninihus dlebus ducentis pauperibus cetsu])lrahendo peccatum; 3. Z)rt/,idest, con-
clbos proprla manu niinistret ; cum Usualdo, fertbona temporalia ; 4« Occupat^ impedien-
Angllce rege , famelicos singulis diebus
;
do ne homo sit interius exteriusque otiosus
oplparo convivio reficlar, etcumillo, in pa- 5. Assuescit ^ ad bene operandum habihtat
nis ac cil)i penurla el egestate , vasa argen- hominem ; 6. Delectat ^ quietando conscien-
tea et pretlosam supellectllem concidat at- tiam, quae sibi coniplacet in bono quod fit ;
fjue egrnlibus distribuat. Ecquod illi a tanla 7. Mitigat, reprimendo ardorem concupis-
liberalitate meritum qtjod pra?mlum illud centiae ne ilhciat ad mahim
;
S.Arcet, re- ;

quod pra:;dlLti)m est ab Apostolo slne clia- pellendo occaslonem peccati. Unde de hu- ,

ritale et grp.lia uiUW.Quianon mcutitur Apos- jusmodi operibus morahbus sic ratiocinatur

t,- ,
(i; I.
r
Cor. n X
Ti
D. Rern.
... -c / o\
Scrm. ,8..n -r.
Cant.
•

- (i) D. Aiit'. in Encliir. c. 75. —

{2) D. August. Srrm.
,) 5^^ /,, Vorb. Dom.-,5}' Tracl. de morb. el Omc. I4..S.
(.>,Se..n. .o.d.Mcrb. Do.o.
coi, et l>.xlat.
 PEGGATI CULPA ET ATROCITAS. .-CONCIO IV. 323
Alexander Alensis apud Bernardlnum Senen- tntls ,
qiiia fuit pusillanimis ^ el ineptus ad
sem : « Opera mortua dicuntur dupliciter
,
Isboseth ex defectu magna- /?/•«? //w//^. Quod si

vel quia sunt causa mortis seternae , cujus- nimitatis sileturneque inler filios regis com-
modi sunt peccala mortalia ; vel quia non putatur , quanlum a fortiori reticendum est
liabent viiam gratiaej babent tamen viiam peccatoris nomen, qui post acceptam in
naturaj, ornatam gratia gralis data , et boni- baptismatesiirpem regiam et divinam, a tanla
tatem moris , quae quodammodo sunt Deo dlgnilate degenerans, vitiis manclpatur ?
accepta , et Deo appropinquantia , et quia L^ge receptum erat apud Judajos ne quis
boc tendit ad complementum gratiae gralum ante circumcisionem, in qua divino addice-
facientis, ut ad suam perfectionem. » (i) batur cullui , aliquod baberet nomen. Usi-
Alterum anlmadvertendum est , quod li- tatum est eliam apud Chrlsiianos nulHimpo-
cet opera moraUter bona, sine gratia sancti- nendum esse nomen , nisi prius accepto
ficanle facta, sint utiUa ; attamen sacra Scrip- baptismate quo a culpa originali mundatur
tura declarat non esse glorlae de condigno et gratia sanclificante donalur.HujusaTheo-
meritoria '.idcirco peccatores operantes com- pbylacto acclpe ratlonem Quia prius susci' :

parat Isaias araneis Telas aranece texue- piendum est signaculum Dei , et tunchunia-
:

runt ; opera eorum ^ opera inutilia, (2) Ag- num nomen, Seu quia nullus nisl prius adji-
gaeas propbela comparat illos mercatori qui ciat carnalia^ dignus est ut nominetur miles
mercedes congregavit , et misit eas in saccu- Dei , et in lihro coslorum scribatiir nomen
lum pertusum. (3) Deinde peccatores alio- ejus, (ij Hae autem rationes peccalori non
qultur Seminastis multum , intulistis pa- patrocinantur, qui signaculum refert diaboH,
:

rum : ex defectu scibcet semlnls mortui. qul castra Dei derehquit, ut orci mllltlae ad-
Idjpsum fatur Oseas propbela Laborastis scrlberetur, et qul pravam ducens vitam, in
;

multum^ et intulistis parum{^) , qulain pec- Hbro coelorum scribl non meretur. Duo sunt
cato laborastls. Ut enlm docet D. Thomas , insignia qulbus denotantur ilh qui In Ubro
omnis culpa est coJTuptio actionis , et omnis vitae scriptl sunt unum est sanctiias: Sanc^ :

pccna est corruptio agentis. (5) Ad id etiam tus vocabitur omnis qui scriptus est in i>ita;
spectant Joannis verba Non invenio opera (2) aUud est, victoria de mundo, carne et
:

tua plena coram Deo, (6) Plena sciUcet cha- dlabolo relata. Qui vicerit , vestietur vesti-
ritate et gratia , slne qua peccator merlta mentis albis , et non delebo nomen ejus de
vltae aeternae non adiplscltur et anonymus //^/o 2//7^\ (3)Neutrum Insigne deferunt pec-
efficltur. catores. Non vlctoriam quia tot domlnls ,

2. Tu homo tantum nomen , si intelligas servlunt quot vltiis addicti sunt. Non sanc-
,

te (j) ex D. autem ^evn^vAo^cognitio stat litatem, qula sunt scelerosi

: itaque indigni :

in iribus ut cognoscat homo quid fecit, quid sunt nomine, neque merentur scribi in hbro
y

meruity quid amisit ? (fi) Peccator, quld fe- coelorum. Imo potius , deleantur de libro
cistl ? muha sclhcet scelera ; quid meruistl? vi{'entium, et cum justis non scribaiitur (4):
nimlrum Interminabilem inferni pcsnam , quia peccata eos anonymos reddiderunt et
luis crimlnibus debitam ; quid amislstl? gra- ad nibllum redegerunt.
liam , charitatem , glorlam , nomen etiam , 3. JSihil nostrum (5) , nempe peccatum ,
et Ita anonymus effectus es. Nonien verum quod ad nos dunlaxat pertlnet, non ad Deumj
esse declarat peccator vere non est, qula qula nos Illlus sumus auctores , non Deus.
:

esse gratiae amisit , et ita hcet sibl arroget Quod triphci ratlone demonstrat incerius
nomlnum phantasmata ut loqultur Tertul- Augustinus tum quia quod Deus producit
,
:

h*anus apud Deum anonynms est, et ob est ens et ahquid , peccatum autem est non
,

hanc causam dives EvangeUcus non nomina- ens et nihil tum quia quod Deus producit :

tur sed dlcltur <jr«i^rt//i //0///0 (9)

, Magde- est bonum , peccatum auteni est mahim,
:

lena quoque, quandiuexstititInpeccato,nuno seu prlvatlo bonl tum quia onmia qurs vera ;

nonilne abEvangehodenotatur, sedduntaxat sunt , per Verbum facta sunt , slne ipso au-
dicltur mulier in cii>itate peccatrix. Sauhs tem factumest nihil, nempe peccatum. Om-
tres fihos Scriptura (10) commemorat, quar- nia per Ferbum facta sunt : qua'cunque
tum vero , nempe Isboselh, reiicet. Hujus facta sunt ct qualia facta sunt. (6) Vidit Deus
autem rationem redcht Lyranus Non nomi- cuncla quac fecerat et erant valde bona. (7)
:

natur Isboseth propter defectum magnanimi' Omnia qucvcunque sunt per Vcrbum jacta ,

sunt et valde bona sunt. Quare bona sunt?

(1) Tom. 4- Sorm. de Satisfact. pro ppccatis. — (a)
—
Isai. — Cap. i. — Cap. 8.— Incap. Luc. — Is.ni. 4- —
(5) i. 2. q. 27.
—^V^'^'Solil.5.
;"'•
5y. (:\) (4) (1) i. {)) (-^)

a. 3. — A|)oc. 5.
(G) —
(7) IVrt. Apol. 48.
- Serm.
(8) (4) F-al G8. - (5) Tcrt. Lib. dc Pat. 7. (6;
4o. de Diversis. —
(9) Luc. »6. (10) Lib. — i.Ucg. i4. — (7)Gen. 1.

ai.
324 PECCATI CULPA ET ATROCITAS. CONCIO V. —
Quia omnia per Vcrhum facla sunt. Et sine Omnes qui viderint te in gentihus ohstu- ,

ipso factiim est niliil (i) Qaia nihil bo' pescent super te : nihili factus es et non , ,

num sine summo hono est ; sed maluni est j

eris in perpetuum. Nlhilum autem Luciferi
uhi non cst illud honum quod utique nihil quod coeli terraeque stuporem ingenerat, noii
,

cst (juia nihil aliud mahun est quam pri- est nihilum naturse quam nunc habet et , ,

{'atio honi : sicut nihil aliud ccecitas quam habebit in perpetuum sed nihilum opposi- ,

privatio luminis. ISlalum itaque nihil cst tum gratiae, quam amisit peccando, et nun-
quod utique sine Vcrho jactum est sine quo quam recuperabit. De Lucifero adhuc Job
^

jactum cst nihil ct per quodfactasutitoin- loquitur Hahitent in tahemaculo illius socii
, :

nia qua'cunquesunt. ejus qui non sunt (i) seu ut expendit Mag- ;

Dtnis et peccator diverso longe operantur nus Gregorius , hahitent in mente impii ^

niodo. Operalio Dei terminatur ad ens et ad mali dcemones socii Luciferi qui ex quo ^
^

l)oniim peccatoris vero operatio tendit ad

,
hene esse perdidit ad non esse tetendit (2); ,

non ens et ad malum 2. Deus entia de ni- perdiditnon essenaturae, sedbeneesse quod
;

hilo produxit peccalor vero entia ad nihi- mutuabatur a gratia, tetendit quoque, non
,

lum reducit; 3. Deus producendo entia, non ad non esse naturae, quod non amisit, sed ad
desinii esse, imo existentiam suam manifeste non esse gratioe, quam perdidit quo sensu :

demonsirat; peccaior producendo peccatum intelhgenda est Eslheris deprecatio '.Ne tra-
ad nihikim reducitur. Nam, ut ait D. Au- das^ Domine^ sceptinimtuum his quinonsunt^
guslinus, peccatum nihil est, et nihilfiunt (3) nimirum Genlihbus, idololatris , regi-
homines dum peccant.[pL)\)n\)\eyi'm homine bus scelerosis
^ qui sunt et non sunt sunt ,
:

potest considerari esse et duplex nihil ilU homines , sed non sunt justi , neque Dei
,

respondens. Unum ad naturam spectat ; amici. Idipsum de semetipso fatetur Regius

,

ahud, ad graliam perlinet. Esse naturae sup- Vates j4d tiihilumredactus sum et nescii^i. : ,

ponit nihil natura?, de quo producitur et (4) Q>'ando scihcet adulterium commisi cum
,

in quod reducitur, dum desinit esse. Esse Bethsabea et virum ejus Uriam occidi gla- ,

gratia» supponit nihil peccati quod saltem in dio fihorum Ammon et generatim cuncti ,

Adamo contrahimus, in quod reducitur cum peccatores, iti tiihihim redacti sutit. (5)
desinit esse. De esse naturah et nihilo ei op- Ludovicus Quintus nuncupatus fuit Ludo-
posito fatur Tertullianus Considera tetnet- i^icus tiihil ob patratum incestum et quivis
: ,

ipsum^ohotno^recogitaquidfuerisantequam peccator muUiphci ratione vocandus est ni-

csses. Ltlque tiihiL Qui etgo tiihil fueras hil i. Quia per peccatum separatus est a
:
^
priusquam esses idem tiihilfactus cutn esse Deo. Tatidiu est aliquid homo quatidiu hce-
, ^

desieris, (3) De esse supernaturah et nihilo ret illi a quofactus est hotno. Nam recedens
ilh opposito loquiturD. August. Quetnadmo- cih illo tiihil est homo. (6) Deus est summum
dum pcccatum tiihil est ita qui uoluntarie ens et bonum infinitum : unde quanto ah-
,

peccat, vergit in nihihim, et persciferando qua res est Deo proximior, tanto magis de
ejficitur tiihil non suhstantialiter ^ sed ef- ente et bono participat et e converso, quo
, :

fccVn^c. [/\) Homo peccans cadit in nihilum magis a Deo distat, eo minus de ente et de
,
non natura} sed gratia) oppositum. Perdit, bono participat peccatum autem infinite a
, :

non esse naturale quod justo et injusto com- Deo distat. Tria sunt quae multum a Deo
mune est , sed esse supernaturale et divi- distant i. Materia prima quse modicie est
, :

num, quod in justo duntaxatreperitur;amit- entitatis 2. Nihil oppositum naturoe, quod ;

tit, non esseniiam hominis, sed essentiam infinite a Deo distat, unde solus Deus potest

sancti et fiUi Dei , quae in gralia sanctifi- creare quia potest superare distantiam infi-
,

canie consistit. Et quia esse supernaturale nitam quai est inter ens et non ens ; 3. Nihil
est naturah h^nge noliiHus, peccator peccati , quod opponitur graliae. Materia
ab
Scriptura sacra, non ens, et nihil vocitatur. prima muUum distat a Dco , quia, ut ait
Sic Lucifer dicitur nihil effectus ab Eze- Philosophus, est prope nihil nihil naturae :

chiele proplieta(5), qui postquam retulit in- magis adhuc distat a Deo , quia major est
signia graliae dona quibus fuerat a distantia inter ens et purum nihil , quanx
Deo
insignilus : « Tu
signaculum similitudinis inter summum ens et entitatem materioe
plenus sapientia , et perfectus decore tu quantumvis minimam. At maxima omnium
;

Clierub exlentus in monte sancto Dei , in distantia est inter Deum et peccatum , quia
medio lapidum ignilorum » mox subjungit: ; tanquam nihil opponitur summo enti iu ,

(i) Joh^ 18. — (2) Lih. 24. Mor. 4. (T^) Eslhcr. —

(.
,
Joan
40. -- (ijlract.
,. --. (2) Tract. ,. .n Jonn.-p) Tert. Apol.
in Juan. — .4. _ (4) Psal. 72. - Job. ,6.
(.5)
-
(6) D. August.
*.
jt. ia
i
i. (5; Cap. 28. Psal.-5.
 ,

PEGCATI GULPA ET ATROCITAS. — COjNCIO V. 3^5

quo convenit cum nihllo naturae, et lanquam omiiy nec numeretur
in mensibus, (i) Tan-
nialum opponitur infinitee Dei bonitati, in dem
Peccator est nihil, quia peccatoreni , 5.
quo differt a nihilo naturae. Quapropter ma- peccatum ducit ad infernum, ubi in teter-
husset hominem nunquam fuisse et aeterna- num summo bonoprivabitur. Est nihil quod
hter remansisse in nihilo naturae, quam pec- ducit adnihilum. (2) Privalio gloriae sequitur
casse et cecidisse in nihilum gratiae; honum privalionem gratiae , in a_ternum a Deo sepa-
erat ei si natus non fuisset homo ille, (i) 2. rabitur peccator, qui ab eo recessit in tem-
Peccatorfit nihil , quia esse graliae annihilat: pore , de nihilo culpee transibit ad nihilum
etenim quandiu est justus , potest gloriari poenae. Sed «/Ai!7ttm«/7wj(3): quo per cuncta
cum Apostolo: Gratia Dei sum id quodsum, retro secula , summo bono privabitur , et in
(2) Peccans autem, et nihil faciens prcecep- horribiU illo tormentorum ergastulo vocife-
tum legis (3), nihil efficitur, quia annihilat rabitur: « Vse niihi misero toties obcaecato,
gratiam qua erat id quod erat; 3. Pecoator quia tu es lux, et ego sine te Vae mihi mi- !

est nihil, quia ejus opera nihil sunt in esse sero toties vuhieralo , quia tu essalus, et ego
gratiae et meriti Scimus quia nihil est (^J\^ : sine te Vae mihi misero toties oberrato
: !

ens etenim nequit producia nonente. Opera qnia tu via, et ego sine te Vse mihi misero !

meritoria et viva a duobus comprincipiis toties mortuo , quia lu vitn, etegosine te 1

producenda sunt scihcet a voluntate hu- Vae mihi misero toties annihilato , quia tu es
:

mana et a gratia habituaU et sanclificante: Verbum per quod facta sunt omnia , et ego
a voluntate habent quod sint humana et sinete, sinequo facta sunt nihil! Toties nihil
moraha ; a gratia autem habent quod sint factus sum, quoties a te separatus sum ; quia
supernaturaha , viventia , sancta et propor- bonum quod tu es obUtussum, ideo malus
tionatacoelesti gloriae^quae estsupernaturahs, effectus sum. «(4)
immortaUs et sancta, cui nihil facere pos- Christiane, si non vis lamentari, sed frus-
sis (5), si sis inpeccato, graliadestitutus
; 4.
^ra, in inferno , tria praesta quandiu vivis in
Peccator est nihil, quia velut annihilat to- seculo : i. Nihil ohstt^epere {^) , id est, non
tum vitae tempusquo existit in peccato, quod opponas peccatum gratiae, neque illam des-
in Dei censu non computatur : Nouit Domi- truas scelerose vivendo ; 2. NoU vivere pec-
nus dies immaculatorum (6), impiorum vero cato,carni et mundo,nediesducasinanes,pr3e-
non supputat , sed ea qua; pro nihilo hahen- sertim quia nihil nostra refcrt in hoc a>.i^o, nisi
tur^ eorum anni erunt, (j) Unde Ucet Saul de eo quamceleriter excedere. (6)Tandem, 3.
viginti regnaverit annis , attamen duohus Stude diUgenter servare unionem quam me-
annis regnaint super Israel (8) ; qtiia com- diante gratia habes cum Deo, ne nildlsis , si
putantur duntaxat duo anni , quibus fuit «i «/zo ^.^^c/^/e/v^. (7) Utenim peccatora Deo
justus et Deo gratus , non vero octodecim separatur, et niJiil exspectat (8) in inferno ,
anni quibus fuit Deo inobsequens et crimi- itajustuscumDeounitur interra pergratiam,
nosus. « Solemusannos nostros et temporum in ccelo per gloriam, ubi sperat summo frui
spatia quibus vivimus supputare. Non te fal- bono.
lat,quicunque est numerus iUe dierum quos
hicreUcto corporaUter seculo consumpsisti ®«e«®«'€«®^««««*«««®*««*«*»**«*»»"*
:

iUum tantum diem vixisse te computa, in

rONrTO OTirNTA
quo voluntates tuas abnegasti , in quo maUs
desideriis restitisti, quem sine uUa regulae d^^^ „,,|i|s deUctorum sordibus potest
transgressione duxisti. lUum diem vixisse te i^^^\^^r\,incontaminabilisscilicet{^),uix>o\e
computa , quem non maUtia , non mvidia
essentiaUter sanctus, et ex sua uatura immu-
,

non superbia commaculavit qui peccato

^j^ ^^ Q,„„i peccatorum inquinamento. Ex
;

non cessit qui diabolo repugnavit. lUum TertuUiano etenim solus Deus sine peccato.
,

diem vixisse te computa, qui pietatis et

^io)Et quiaChristus est simul Deuset homo,
sanctae meditationis habet hicem lUum in-
^^^ ^^-^^^ ^atione unionis hypostatic a? incon-
; ,

quam, diem apphca ad vitam tuam cujus taminabiUs quia impeccabiUs : Soli enim
,
,
usus pervenit ad anunam. » (9) Dies vero
Ud Filio servahatur sine delicto permanere.
qui vilae carnah luxit , qui sceleri servivit , /, ^n
Homines vero qui vel ex privelegio non
in dierum numero reponendus non est et ;

.ut fatur Job Non computetur in diehus (0 Job. 3.- (2) D. Angust.SoIil.c. 5. —
(5)Tort. L.
:
^
a.adv. Marc. 18.— (4) D. Aiigust. Solil. c. 4- (0—
(0 Marc. ir>. — (2) I. Cor. i5. - (3) Tcrt. L. /,. adv. 1>'t« ^. do Spect. 1. —
(6) Tr.i. Apol. 4i. -
(7)
!>•

Ma.c. 9. - D. Aug.ist. Solil. 5. - (5) Tcrt. L. ad

Paulin.-(8) Trrt. Apol. 1. -(9)1^''t- L- 4. adv. Mnrc,
Scap. 4. - (4)
(6) Psal.3G -
(7) l'sal. 89. (8) Lib. - ,. 9- " j^o) Tcit.L. dc Au. 4i. -
(n) Tcrt. L. dc lia.sc.
Rcg. j3. — (9) Euscb, £miss. Ilom. 9.ad Monachos. "*'"• "*•
 :

3^5 PECCATI CULPA ET ATPxOGITAS. — CONCIO V.

siint exempil i»]) orI'^iiiali, ull fui Beatissima i.. Fice sordinm delictis inqnlnamnr. (i)

Vir^yo vel confirmati iii gratia quemadmo- S^cutdi- enimmacula incorporalibus proprie
(lum Apostoli post Spiritus Sancti descen- citur, quanclo corpus nitidum ex contaclu
sum possunt cadere, et multoties de facto alicujus rei suuni perdit nilorem , ila meta-
labuiuur in morlale peccatum cui est an- phorice loquendo , anima ex alicujus rei in-
:

uexa mnlitia et tnrpitndo (i) , seu macula , ferioris contactu maculatur: uti autem sol et
(lua anima scelerosa efficitur , i. Contami-
in cloacam radios snos defert , nec inquina-

iiata seu sordida ; 2. Deformis seu horrida ;

tnr (2) , ita anima humana non maculatur
3. IMale olens seu fojtida. p^r virtutes rerum sibi inferiorum , sed se-
n^^lipsam maculat per inordinatum earum
I V^.RS.Perstringerenonpigehit,deIictO'
amorem , qui animam cum eis conjungit, et
rum qncedam esse corporalia, qncedam vero
conglulmat. Actio namque vokmtatis consis-
wirilalia. Namcum ex hac dnpUcis snbstantice
tit !n motu ipsms versus objectum : unde
conrrrefratione confectns homosit, non alinn'
^icut amor ordinalus objecti iiobihs et per-
dp delinqnit qnam unde constat. Exinde
fecli perficit et nobilitat anmiam , ita inordi-
spiritalia et corporalia nominantnr, qnod
delictnm omne , ant agitnr, aut cogitatur
«atus amor objecli vihs et infimi, vihficat
nt cornorale sit qnod in facto est : ciuia fac-
^^ maculat an.mam. Idcirco peccatores

piaeslat lerluilianus : i. JJeiictum in spiri-

laleetcorporalediscrlminat; 2. Hujus dis- maculatur ex consideraiione quarumcunque
liuctionls raiionem subminislrat ; 3. Quid
rerum quantumvis vihum sed magis perfi- ,

citur , quia rerum eiiam materiahum in se-

sit peccatum tum spiritale , tum corporale

pulchre declarat. Quia vei o linguaest men- melipso format species intehigibdes actio :

mtellectus perficitur secundum quod

tis interpres, et sermo ore prolatus est sen- ^"^^"^
dehctum corporale ^^* ^unt inintelleclu per modum ipsius intel-
slbills, peccatum
orls ad
reducitur. Unde peccatum passim dividitur ^^^tus : voluntas autem non alhcit objectum
a theologis in peccaium cordis semetipsam, neque ei con-
orls et
"^-^teriale intra
,
aliquod esse intentionale et spnituale ,
^^^»^
operis, seu cogiialionls , lucutlonis et ope-
raiionis Tria genera delictorum snnt, qni^ ^ed potius velut extra semetipsam exiens ,
:

Lns hnmanum snbjacet genns. Jut enim movetur circa illud in quod quodammodo
cogitatlone , aut sermone, ant opere^mcca- sese transformat , ejus velut proprielates im-
mns. (3) Odium enlm v. g. corde concipi- ^"^"^ ' J"^^« commune istud D. Auguslmi
lur, sermone declaratur, opere consummatur.
effatum : Talis qnisciue est, qualis est ejus ch-
Idlpsum de quovis allo peccato dicendum Jcctio : terram diligis , terra eris ; coelum di-
est, iuquoconsideranda est cordiscogita- %'* ' ^«'^'''^* ^'"'^ ' ^^"''' diligis , Deus
tlo, seu peccali conceptio; cordis manifes- ^''''' Peccatoris anima maculatur, non
^^^ ' ^^^ ^^ inordmato terise et
W
latloseuorislocutlojcordlscompletio, seu ^^ ^"^^^^^

peccali operallo. Anlma, i Maculatur pec- terrenorum affectu.

.

(aio operis, seu, ul fatur Tertulhanus,/^J/.y Corporahs macula ut plunmujn contrahi-

o/;er«//o/i/Z;/z^. (4)2.Sordidaturpeccalooris: ^"^ ^^
contactu rubigims, l)itummis et pi-
uam, ut rallocinaturTertuHIanus, nullius "^'^' Ferrum maculatur ex rubigme , lutum
rcL ant atrocls ant vilis commemoratio me- ^^ bitumine , vestis ex pice : per rubjginem
,

lior est : qnod in facto rejicitur, etiam in ^"^^^'^^^^ ^enolalur. Jnjer rubiginem de auro,
dicto non cst recipiendnm. (5) Tandem , 3. ^^ ^"s erit mundissimnm. (5) Per bitumeu
Coi.lamlnatur peccato cordis ciuia ori^o
^"^"r"» (lesignatur. Pejores immunditias ex-
:

sordidiorcapit{G): peccatum autem tum or?s 'V^'''^^ mnndns, libidines hominum. (6) Per
tuni operis, a corde ut ab orlglne procedit! P'^"^'" significatur vel superbia, vel superbo-
Praelermlssls autem peccalis orls et operis, '""^ conversatio : Qui tetigerit picem , in-
de peccalo cordls seu pravls cogitalionibus '7"'''/^^'*^'''' ^^ ^^ ; ^^ Qi^^ communicaverit
disserendum est , quibus anima ^''i. Macula- "^'V^^''^^ > incluet snperbiam. (7) Ut enim sen-
lur; 2. Scelerose culpaiur; 3. Pcena tcniiose ait D. Bernardus « Auctoritale
mulc- :

laiur. Scrlpturarum male cogitare prohibemur in :

male cogitare vel immunditia est cum res

,
(i)Cnillel. Par. Tract. de vJliis et
ppccalis. cap. 1.
- \l\ V''\' \"i' n"""- 1' ~ P) ^- "''''• '^- ^^- ^^^'^'•'^- (1) Tort. L.
(0 Capt. 4-
de. C.npt. 4. —
- de Specl. 20.
(2) Tert. L. dt
T^"'-
llfi^T
- ic\ ti
•" ^^ ^^''- ^' d^Spccl.i8.
'
•
r • — — Osoeo. — (4) Tract.
-V)Osc..e9._(4)Tract.
(^) 2.in.. (i —
Joan.-{5)P,ov.
2. in 1. Joan. 35.
(^)
.
.
1
I 1
ii
^- '^"' """^'^g- ^^-
1

- (6) Tert. L. ad Mart. 2. -(7) Eccks. i3.

 PEGGATI GULPA ET ATROCITAS. 827 — GONGIO V.
sordidse et impurae memoria revolvuntur neque cessanle aclu peccati
: dislanlia , ila
vel superbia , cum animus quasi superior tolliiur macuia, Unde animam scelerosam
super proximos suos erigitur et inflalur ; vel alloquitur Deus Maculata es in iniqnitate :

avaritia cum diabolo instigante contra prae- tua coram me (1) ; quae tanto magis apparet,
ceptum Dei res proximi concupiscitur. » (1) quanto nitidior in baptismale fueras etTecia.
Neque solum pravis superbiae, luxuriae et In veste candida atque munda^ vel minima
avaritiae cogilalionibus contaminatur anima, jnacula perspicua est. (2) Anima scelerosa,
sed adhuc septeni maculis capilalium delic^ munditiam in baptismo vel in poenlientiae
toruni, (2) Multo plures adbuc cogitationum sacramento anilttens, glorlam suam conima-
maculas refert D. Bernardus : « Gogitationes culat ut illi exprobrat Ecclesiaslicus De- , :

vero abae onerosoe , aliae affectuosoe , aliae disti maculam in gloria tua (3), et peccalis
obscoenae , aliae otiosae , aliae curiosae, aliae nitorcm tuum contaminans, criminosa et rca
suspiriosae, abje dislentoriae. Onerosce cum,
effecta es.
ex officio Marthae suscepto, sollicitus homo
i. Ita et ejusmodi in spiritu sordent, qui
turbatur erga plurima , erga plurimos , ut «'^/««c/or ^/^^//c^/. (4)Peccata aulem slve oris,
habeant unde in divino officio sustententur. siveoperis, a piava volunlate procedunt De !

Afjectuosce ^ quando circa carnis su<t curam corde enim exeunt cogitationes malce (5) :

afficitur, sicut in victu et vestitu. Tangitur his vero homicidia^ adulteria^fornicationeSj

etiam saepe homo affectione proplnquorum furta ^ falsa testimonia ^ blasphemice , ava-
suorum secundum carnem. (^/'^c^w^jquando ritice , nequitia , dolus , impudicitia, oculus
carnls delectatio titillat et pungit sed hae malus , superhia ^ stultiiia. Adde ex Marco
:

tanquam sordes immundissimae longius EvangeHsta Omnia hcvc mala ab intus pro-
in :

ipso principio propulsandae sunt. (>tiosce , cedunt (6) , scilicet a prava cogitatione. Ut
quando illis nec delectatur , nec afficitur. enim ait D. Augustinus , nihil est certe isto-
CurioscB, quando proponit explorare proxi- rum malornm cpiod cogitatio non antecedat ,

morum secreta. Suspiciosce, quando nulium mala, (7) Quare Dominus Jesus Pharisaeos
argumentum habens, inale de proximo sus- de pravis cogitationibus redargult Quid :

picatur , et ea quae in utramlibet partem cogitatis mala in cordibus vestris P (8) Ipse-
inclinari possunt, in deterlorem interpre- met etiam Deus Judaeis mandat vanas et nia-
tatur. Distentorice , quando de longinquis las tollerc cogitationes , quas in corde vol-
rebus, et regnis, et regionibus, dlsponit et vunt ToIIite malum cogitationum veslra- :

tractat, quando distenditur in quaestionibus, rum ab oculis meis. (9) Peccatum a Deo
et rationibus hujusmodi. (3) » Alias adhuc separat Pen>ersce cogitationes scparant a :

cogltationes dinumerat D. Bernardus, quae Deo(io); quas ideo Deus abominatur Jbo- :

magis animam maculant « Gogitatlonum minatio Domini cogitationes malce [11), qv.se.
:

vero multiplex varietas esse cognoscitur. Deum offendunt , et anlniam in qua suam
Jlice namquecor inflant, alice elevant, alice depinxit imaginem contaminant In ten/plis :

perturbant, alice dissipant, «//^ confundunt, qui manufactis canes , aut lutum immittat,
«//^distendunt, «//^llgant, alice inqulnant, contra eum valde indignamnr ,
qnid fcicict
«//^^ contrahunt, alice corrumpunt. Inflant, Deus , cum in animabus nostris cpice tem- ,

ut superbae ; elevant , ut vanae; perturbant , pla Deisunt, pejores immittimus, cogitatio-

ut invldae ; dissipant, ut iracundaj; confun- nes immundas ? (12) Quare illas velut sce!e-
dunt , ut acediosae ; dlstendunt, ut ambltio- rosas prohlbet Chrlstus Si quis adnlternm :

sce ; ligant , ut gulosse ; inqulnant , ut lu- in osculis, et in amplcxibus , et in ipsa car--

xurlosae; contrahunt , ut timidaj ; corrum- uis congressione censendnm : aut honiicidinm

punt , ut malltlosEe. in sola sanguinis profusione , et in aninia^
Plures dinumerat D. Bernardus cogltatlo- ereptione rcputandum. At cnm Dominns
nes quce quodammodoanlmamcontaminant. qitf^nn extentins ista disponnt certi snnms,
Verum si hominis delictis commacnlati (3) cum adulterinm etiam in concupiscentia dc-
cunclas recensere veilmus macuias, lot fo- signat , si oculum quis inipcgerit libidinosr^
rent dlnumerandse quot lethalia peccala et animam commovcrit impndicc : cnm honii'
commisit sicut enim unum peccatum cau- cidinm ctiam in verbo malcdicti vcl convicii
:

sat in anlma macuiam , ila diversa peccala jndicat, et in omni impetu ira^, et in ucgli-
varias maculas inducunt , qua? remanent gentia charitatis infratrcm; sicut Joanncs
etiam in anima, iransaclo actu peccaininoso: (1) Jercui. 2. — (a) Aiist. Lib. 5. dc Ccmr. Anin.al.

sicut enim cessante motu non loliitur locaiis ff P- '• 7 (^) ^'":!?;/'"- ~ ^'
" ('''^

— V'']:}" ilrt''}}''^.'
(5)
ConUn.cap.
Matlli. 1.5. —(0) ISlaic. 7. (7) Lib.

(0 L. Srntentiar. —
Tert. L. 4. adv. Marc. 9.
{5) (3) — 2. — (8) Marc. 9. — (9) Ksai. j. — (lo) Sjj). 1. — (li]
Tracl. deConscieutia. c.6. —
(/i)Tcit. L.4. adv. Marc.9. rrov. i5. — (la) Cucsar. ilouj. 5.
 ,

3 ,3 rECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V.

docet homichlam cssc qui odcrit fratrcni. (i) est inmaluni. Alius inlmlci rulnam cogltat ;
Iii<Tens a^rnosclt Gregorins dis- Bla^^nus alius villas et praedia
;
alius dignitates et ho-

cri^iien interMoysem et Christum. Per Moy- nores ; alius venereas carnis voluptates et :

sem liLvuria pcrpctrnta^ per auctorem vero ut fatur Regius Vates , omnes cogitationes
munditice , luxuria cogitata damnatur. (2) eorum in malum. (i) Qui autem cogitat vel
Tantum abest ut pnTcepta naturaha et mo- avaritiam , vel invidiam vel inimicitiam , ,

ralia leols MosalccTe abdicaverit Christus : vel lasciviam vel superbiam , non cogitat
,

qulnimo ea qucT a Moyse fuerant prohibita , quce Domini sunt, (2) 3. Daemones qui ima-
nunc novo Testamento interdicta etiam cu- ginationi vitiorum reprcTsentant phantasma-
mulatiore prceccpto prohihcntur. Pro Non ,
ta, praesertim nocturnoet matulino tempore.
ni(rchaberis,Qui ridcrit ad concupiscentiam, Est e spiritibus unus qui prcecursor dicitur^
,

jam machatus cordesuo. (3) Christus

cst in qui ex somno surgentes protinus cjccipit ^
tios

itnque cogitatus etiaminterdictionem,adjun- hic primum nostrum cogitatum inquinare

xit legi Moysls vetantis duntaxat mali operci- dicitur (3) proeoccupatus autem a maligno
:

tionem. Denique Domi/ius, quemadmodum spiritu animus totum se adhibet in cogi-,

se adjectionem lcgi superstrucre demons^ tando malo ideoque non dabunt cogitatio^
,

trat, nisi et voluntatis interdicendo delicta? nes suas ut rei^ertantur ad Deum suunij quia
Cuni adulfcrium non eum solum dcfinit^ ,
spiritus fornicaiionum in medio eorum. [J\)

qui cominus in alienum matrirnonium ceci- 4- Instabihs et divagatio intellectus ; etsi

disset, verum ctiam illum qui aspectus con- ,
corpus includitur, etsi caro detinetur, omnia
cupiscentia contaminasset. (4) Cogitationes spiritui patent. Totum hominem animus cir"
qii;e inqulnanthominem, quoe scelerosoe, Deo cumfert , et quo vult transfert. (5) Illam
al)ominaljIlcs, et a Christo prohibitoe sunt, cordls et spiritus mobilitatem obplorat D.
ex D. Bernardo, diabolicce ^ mundance et Bernardus : « Dum orare volo, nescio cujus-
carnales. (5) Cum aliquls se allo meliorem niodi stulta cogitatio cor menm rapit , et
aestlmat ; cum alii simllis videri vult ,
qui eo ducit per diversa loca. Cumque illud ad me
mnjor est ; vel cum non vult subjectus esse revoco, tenere non possum , sed illico ela-
el ,
qui sibi pr.Tclatus est , diabolicce sunt co- bitur, et huc illucque dispergitur, et per in-
gilationes ,
quce a diabolo irruente , et ab numera effunditur. Idclrco crebra tcrrena-
ipso casterls famlllarlus usurpatcT, ita ut pro- rum rerum
et vanitatum effusio , illecebra ,

prle character diaboli sit superbia. Cogita- cor occupant ita meum
, ut quod vitare stu-

liones /////«/-/fl/ii^ sunt illae quae animam con- deam , hoc cogitem , animoque volvam.
cuplscentils rerum iliaqueant
; ut illis acqui- Non enlm est in potestate mea cor meum et
rendls nlmls solllcite insistat, et acquisitls cogitationes meae, qUcT improviso effusae ,
nlmls delectetur ; ne proximorum necessita- mentem meam animumque confundunt, at-
til)tiserogentur. Cogitationes crtr/ifl/<?^ sunt, que alio trahunt quam ego proposueram , ,

qune homines ad luxuriam pertrahunt carnis, ad secularia revocant mundana inserunt ,

iitpotequandolnordinata dilectlone et delec-voluptuaria ingerunt, iilecebrosa contexunt:

ipsoque in tempore quolevarementemmeam
tatlonc cogllant viri de mulieribus , seu mu-
lieres de viris. » ad teparo, inanibus cogitationibus infeclus,
Plura concurrunt ad pravas illas coglta- ad terrena plerumque dejiclor. Hujusmodi
tlones cordi Ingerendas perstrepentlum cogltationum tumultus a
i. Res prohibitae :

et ad maium aliiclentes, quae ultro audiuntur

corde quotidie amovere volo nec valeo; sed
et vldentur. Quod si nohis omnis impudici' vlsa et audlta , dicta et facta ad memorlam
tia c.rsecranda est;cur liceat audire (luce revocant, et in ea cum magna importunltate
lo-
qui non licet , cum etiam scurrilitatem et perstrepunt. Cogitanda cogito cogltata re- ,

oninei>anumi>erbum judicatum aDeoscimus? cogito, et eadem iterum atcpie iterum re-

Cur crque licent videre quce facere flagi^ plicare non cesso et cum diu multumque :

tium cst ? Cur qiia; ore pvnlata communi- quldquid potero cogltavero, sine cogitatio-
cant linminem ea per oculos et aures ad- nibus essenon possum,sed intrant et exeunl,
^

missa non videantur hominem communi- atque allae aiias inlroducunt , et excludunt.
care : cum spiritui appareant aures et Ita mens mea semper mobilis et nunquam
oculi nec possit mundus pra^stari
, cujus stabliis , semper vaga et velut ebria
, per , ,

apparifores inquinantur? (6) 2. Corruptio dlversa distrahitur. » (6) 5. Memoria prae-

naturae depravatie, cujus cogltatio intenta sertim praeteritorum criminum. Nam , ut

, ^O Tr^V !:•
del(1..1.2.— (2)L.2t.Mor. 12.— (3)Tert. (.) Psal.55. — (2) i.Cor. 7. — (3) Orc{?or. Naz. Orat.
L.
pass.
dePnd.G.
Dom. cap.
-(4) r.Tl.L.dr-Pa-n.
_ [6) Tcit.
4. -(5) Tract.de Jn Cvpr. —
(4) Oseo. 5.
- (5) Ttrt. L.ad Mart. a. --(6)
9. L. de Spcct. 17. Tract. de inter. Dom. c. 16
 ,, ,

PECGATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V. 829

subjunglt D. Bernardus " Saepe nocuit mor-
: tione meiis oblectatar iUlcitis , non quideni
tifera delectatio, quse ex recortlatione proe- decernens esse facieuda : tenens tamen et
leritorum peccatorum nasci solet , sed maxi- volvens lihenter^ quce statim ut attigerunt
me ex recordatione libidinis. Haec enim pes- animam respui debuerunt , negandum est
tis quo prcTe ceeteris vitiis est
, eofamiliarior esse peccatum [i)^ seterna pcena mulctandum.
ad nocendum proclivior , et ad repellendum 3. Omnihus ^ seu carne ^ seu spi-
delictis
difficilior nam nolenti se ingerit ; blande
: ritu , seu voluntate commissis
seu facto ,

onerosa, displicendo placens, subtiliter in-
Irat , et mentem occupat, et nisi subito re-
pellatur, allicit et incendit, et quasi virus
pestilentiae per totum corpus paulalim se
diffundit. Cogitationes pravas multiplicat,
affectiones malas generat,delectatione illicita
pcenam per judicium destinavit Deus. (2)
Unusquisque sibi attendat quas in animo co-
gitationes admittat ; cumnonsolum opernm
ac verborum , sed cogitationum omnium sit
supremo Judici reddenda ratio. Quod teste
Joanne Damasceno Baarlamus Josapbarum ,

mentem afficlt , et ad consensum pravitatis Abennerlndlarum regis filium edocuit Non :

animum infleclit. » 6. Ipsa voluntas qua? enim actiones duntaxat sed etiam cogita^ ^

pravae cogitationi libere consentit. Nam, ut tiones nostrce apud Deum, innumerato sunt^
faturD. Bernardus , « ipsa voluntas in omni coronascpie aut supplicia conciliant. Sanc-
cogitatione prlnceps ; et necessario princi- tis cogitationibus proetermissis quibus sem-

plum voluntalls sequitur omnis tenor co- piterna debetur coroiia, pravce cogltationes
gitationis. Tria enlm sunt quae cogitationes judlcandoe et poena aeterna mulctandae , sunt
faciunt voluntas , memoria et intellectus.
: in duplici differentia quaedam deliberate :

Voluntas cogit memoriam ut proferat mate- deleclantur in malo etiam post intellectus
riam; cogit etiam intellectum ad formandum advertentiam voluntas tamen vel ob pudo- :

quod profertur, adbibens intellectum memo- rem, velob tlmorem, non vultopere externo
rloe, ut inde formetur ; intellectui vero consummare peccatum quod in corde con- ,

aciemcogitantis, ut indecogitetur. Quce qula cipit, et in quo morose delectatur. Aliae non
in unum cogit voluntas , et facili quodam solum important moralem delectatlonem ,
nutu copulat , a cogendo cogltalio nomen sed adlmc deliberationem voluntariam pec-
accepisse videtur. Hinc fiunt cogitationes catum opere consummandi , licet de facto
omnes, aliae bonae, et sanctae, et dignae Deo ; JHud non consummet, vel quia non potuit,
aliae otlosae et vanae, a quibus aufert se Deus ; vel quia impedita fuit. Duae illae pravae cogi-
allae malae et perversae
,
quae separant a tationes sunt de suo genere peccata lethalia,
Deo. » (i) et aeterna pcena dlgnae. De secundls cogltatlo-
ChThtnxne^usquequo morabuntur in te co' nibus quae ultra deleclationem morosam
,

gitationesmalce {2), qi\sdSiDeoseparant,cuide annexam habentvoluntatem defacto et opere

iiireprcuparantur cogitationes (3) ul\n mente consummandi , loquitur Tertullianus Cum :

hominis velut in templo habitet? In libertate ^^'g^ voluntas facti origo est , non tanto
tua positum est pravis consentlreaut dissen- potior ad pcenam est , quanto principalis
tirecogitationibus , non secus ac protopa- ad culpam : quoi ne lunc quidem liberatur
rentibus, quibus asserlt D. Augustinus Li- :
cum aliqua difficultas perpetrationem ejus
berum fuisse ingestam cogitationem ac sen- intercipit. Ipsa enim sibi imputatur, nec ex-
sum respuere : aut cogitationi consensum cusari poterit per illam perficiendi itijelici-
prcehere. Debuit Evanon consentire, etsi non tatem , operata quod suum fuerat. (3) Ter-
potuerit non sentire. (4) Si cogltatloni dene- tulllano arridet D. Augustinus aiens Mala :

gas voluntatis consensum , Deo cogltationes voluntas jam sola peccatum est , etiamsi de-
praeparas ; si deliberatum vero das illi con- sit affectus, id cst si non habeat potestatem
,

sensum , a Deo te separas , graviterque pec-
cas. Reprobis mentibus , magnum non est
immunda cogitare , sedcoram Deo peccatum
parvum non est , intemplo Dei, hoc est , in
regenerato spiritu, immunda reponere. (5)
(^) » externo opere consummandi peccatum.
SubjungitTertullIanus objectloni occurrens:
Vanissimum est dicere : Folui , nec tamen
/^<^'*- ^tquin perficere debes
^
quia yis ; nut
'^^^ velle, quia nec perficis. Sed ipse con-

Aliter censetD. Augustinus, qui delectatlo- scientia^ tuce confessione pronuntias. Nam
nem in cogilationibus pravis non excusat , ^i bonum concupisceres , perftcere gestisses.

sed condemnat. Nec sane cum sola cogita- Porro sicut malum non perficis , ne concu-
piscere debueras. Quaque te consiitueris
(i)Tract. deVit.Solitar.c.i5.-(2) Jerem^^4 -(3) U)U\,. ,2. Trin. 12. - (2) Tnt. Lih. <lc P<rn.4. ,

-
T' 'VJ''?; ~^i^?'
?.•
A"g"«t. L.b. 0. dcLib. Arb. J(^3^ ry.^^^
Lib. del>an. 5. - (4) Lib. de Spir. et '

^5. (5) D. Grcg. L. 6. .n i. L. Reg. 6.

Anim. c. 3i.
20*
33o PFXGATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V.
•

criminc adstrin^ens^ qiiia aut malurn vohie- nemigneinexsllngiiihili aiternam torqiit ri?
iii

ris aut bonum non adimplei^eris,

Qnam lugenda perversitaSy ut animam (juam
De co nlationihiis nravis primi generis, in Christus suo sauguine reclemit , luxuriosus
quibiis nonnisi voluntate delinquitur (i) , quisque propter unius momenti delectationem
qufe sola cleleclalione morosa coutenta , ex- diaholo vejidat? Vere nimium plangenda et
leinum non (lesidernt opus loquitur adhuc ,
miseranda conditio , uhi cito prcvterit quod
Terlullianus Jdeo quod prohihetur
:
admi- manet sine fine quod cruciat. (i)delectat, et
nistrare, satis pcricu/ose animus sihi reprcc- Momentaneae tribulationes pro Deo toleralae
sentat et temere per voluntatem expungit interminabilem gloriae merentur coronam
j ,

effectum. Cujus voluntatis cum vis tanta ut fatur Apostolus Jd enim quod in prce- :

sit, cur non solatium sui saturans proJactOf

senti est momentaneum et leve trihulationis
cedat ? pro facto crgo plcclitur. De vene- nostrce , siipra modum in suhlimitate ceter-
rea coo^itatione loquitur, quasi dicat Qui num glorice pondus operatur in jwhis. (2)
:

alienam concupiscit uxorem , moecbatur in At e converso quod est momentaneum lubri-

corde suo imagiuaria illius uxoris prresen- ca3 cogitationis, lividae cogitationis, elat.ie
,

lia et voUmtaria animi oblectatione fruens. cogitationis , cupidae cogitationis , sempi-

Unde cum voluntalis vis lanta sit , ut per ternam coelestis gloriae affert jacturam , et
ipsam animus imaginario fructu delectetur , aeternum tormentorum pondus operalur in
pro faclo cedit, et pro facto plectitur quia nobis. Ut enim ait aureum eloquenlia3 flu-
:

animus apud semetipsum per voluntatem men , alludens ad verba Apostoli Quod :

fecit et adeptus est quod libuit, nimirum momentaneum esl et leve delectationis nos-
morre delectationis potitus et saturatus est trce , ceternum ignis ac tormentorum pondus
solatio nam quo;;! superest , nempe exter- operahitur in nohis. (3) Et quia per quae quis
;

num pcccaii opus , non est animi , sed cor- peccat per haec et punietur ; « cogitatio cru-
poris. Itaque damnahitur^ nisi hcec quce sine ciabitur vehementissima quadam compre-
voluutate opcrandi , sed tantum cum volun- hensione eorum tormentorum inquibus tunc
tate aninium talihus ohlectandi , solius cogi- et corpus et animus versabuntur. Et cogita-
tationis sentiuntur esse peccata, per Media- tio dolores acuet , et dolores cogilationes
toris gratiam remittantur. (2) Ex illa propo- excitabunt. Istic erunt perpetuse contempla-
sitione D. Augustini subsumit Doctor Ange- tiones eorum qui dum hic fructuose pos-
Jicus Scd nullus damnatur nisi pro peccato sent haec meditari non voluerunt , et qui his
:

mortalij ergo consensus in delectationem est utihssimis cogitationibus , tanquam fraeno

peccatum mortale (3) quia intellectus plane libidinis uti dedignantur, eas tunc ut crude-
,

adverlit quid agat, opus esse illicitum probe Hssimos carnifices patientur. » (4)
cognoscit post intellectus advertentiam ,
,
D. Augustinus ex gravitate poenae origina-
voluntas deUberate consentit ; et in prava lis delicti , pluribus exaggerat, et Adami lap-
cogitntione delectatur, quae delectatio mo- sum, et pomi vetiti morsum. Quisnam satls
rosa dicitur, quia illi post plenam mentis explicet quantum malum sit, non ohedire in
considerationcm immoratur , etsi brevissi- re facili^ et tantcepotestatis imperio, et tanto
nio tctnpore, a^terna tamen punienda est terrenti supplicio ? (5) Quanto magis est
p«Mia. culpandus peccator ,
qui ob volaticae delec-
In foro , in curia humana, non cogitata, tationis momentum immensum coeli palilur
sed facta puniuntur. At supremus Judex,<^//^- damnum , et interminabile inferni toierat
crctor cogitationum et intentionwn cordis, suppHcium ? Alia flagitia sectantur mundi

(4) perverse cogitala longe atrocius punit honores et dignitates , lucrum et opulentas
(juam judices morlales gravissima quaeque fortunae facuUates , sensibiles caruis volup-
facinora. Ex Magno namque Basilio, cordis tates at peccator pravis cogitalionibus de- ;

peccata suhito coinmittuntur, nec indigent lectatus pro imaginaria gaudii scelerosi
,
tcmpnre^ iit cxtcrnce corporis operationes umbra interininabili coeli beatitudine priva-
,
ct lamen inlerminabili puniuntur supplicio. tur, et nunquam finiendis gebenn* suppliciis
Quis illam sortem damnatorum non fleat ? mulctatur. Protoparens merito de stultitia
(6'^ Ob vanam et
obumbraiilem sola mente culpatur, terrenum paradisum pro pomo
debbatam voUiptatem pr.Tcipitari in om- , necXen^ \ Diaholus porrigit pomum , et surri-
niuni miseriarum abyssum ob momenta- ; pit paradisum.(6) At multo stolidior qui ob
neam delectationem sempiternis excludi pa-
radisi raudiis ; ob pravain unam coL^ilalio- (0 ^- ^^^E- Scrm. i5o. de Temp. — —
(2) 2. Cor. 4.
' ^ L. de Hepar. Lapsi.— (4) Bellarm. Serm. 3. de ra-n.
(3)
[1] Tert. L, de Prrn. 3. — (2) D. Aug. L. la.Tilnlt.ia. Infcr. — (5) Lib. j^. Civ. i5. —(6) D. Cern. Crad.
— (5; 1. a. q.74. a.8.— (4} llebr. 4. - (5) D. liasil. i. superbiae.
 r

PEGCATI GULPA ET ATROCrrAS. — COi\CIO V. 33

Yoluptatem momento cogltatam cosrestem et in vohis Dominuni hahilare ; qui et tem-
,

ventlit paradlsum. Tantam stultltiam magnus plo sanciendoy purijicandoque ceditualem le-
obplorat Basilius : O sortem lugendaml post gem scripsit , sitemplum Dei i^itiaue^
quis
Jejuniamulta, post durum vit(v genus ^ post rit ^ vitiahit illum Deus, templum euim Dei
longasad Deum preces^post uheres effusas la- sanctum esty quod estis uos P (i) Seu, ut fatur
crymas^ denique post 20, welZoannorum ah- Apostolus (2), cujus verba tantillum immu-
stinentiam , oh hrei^emet imaginarlam delec^ tata retulit Tertullian. Si quis templum Dei
tationem , nudum omnihus , ac tot lahorum violai^erit , disperdet illum Deus , feter-
inercede privatum reperiri^et similem omnino nls clamnando gehennya incendlls. Vide, in-
fieri mercatvrlcuidam diviti^qui inportu nau- felix peccator, qui foedis cogiiatlonibus tem-
fragiumjacit omnium quce tantolahore et su- plum Deo dicatum profanas , qui templum
^o/'e^w7i^/;«r;n!.(i)0 sortem lugendam secu- ! Dei sanctum corrumpis et vitias, quantis
lares vlrtutum studiosI,post tot annos in bonis cruciatibus sis in inferno puniendus.
operibus consumptos; sacerdotes et Eccle- Domus Dei cogitatio sapientis. (3) Hanc
siastlci , post divinas laudes tanto tempore domum aeterna Sapientla subit, hanc habi-
decantatas ; virglnes Deo dlcatae post con- ,
tat, in hac suaviter requiescit
ad bona , et
servatam tam diu angeUcam purltatem ; re- opera dlriglt. « Non potest fieri ut habeat
gulares , post vltam per Innumera austerita- mala facta qui habet cogltatlones bonas
,
:

tis et mortlficatlonls exercltia traductam , facta enim de cogitatlonlbus procedunt. Nec

unica prava cogltatlone, momentanea Iniagi-
nariae vokiptatis delectatlone, tot
faciunt jacturam, seternae fehcltatls patiuntur
damnum, et acerbissimos,et
dos gehennee sustinent cruclatus.
Verum si quls nimium
rigorem quo momentanea vohiptas, vel sola
cogitatione delibata acerbisslmas et ceternas
inferni sustinet pcenas, audlal D. Augusti-
num hac supra re sic disserentem Quisquis
hujusmodi damnationem , vel nimiam , vel
injustam pufat, metiri profecto nescit quan-
ta fuerit inicjuitas in peccando. (2) Poena
etenim debet aptari delicto dellctum vero
commensuratur Injurlae Deo facta?. At prave
cogitans , etlam tempore orationis, Deo re-
quisquam aliquld facere , vel ad ahquld fa-
merltorum ciendum membra movere , nlsi primo pro-
cesserit jussio cogltatlonis. Quomodo de in-
nunquam finien- teriorl palatio quidquld jusserit imperator
per Imperlum Piomanorum emanat; quid-
existimet justltlse quid videtis agi per provlncias ; quantus
motus slt ad unam jussionem imperatorls
inlus sedentis; sic el ab unoquoque nostrum:
intus est imperator, incorde sedet: si bonus,
: bonajubetet bonafiunt;si malus, malajubet
et mala fiunt. Cum tibi sedet Christus, quid
potest jubere nlsl bona? Cum possidet dia-
bolus, quid potest jubere nlsl mala ? In tuo
, autem arbltrio Deus posuit, cui pares locum,
Deo, an dlabolo. » (4) Beatus eris si in corde
tuo Deum habuerls domlnantem infehx si ;

jecto, idola colit. « Omnis homo in tempore dlaboknn in te habueris inhabltantem. Do-
orationis, quldquld attentus cogitat, hoc pro mus Dei , cogitatio sapientis ; habltacukun
Deo adorat. Si forum cogitat, forum ado- damonis, stuUi cogltatio. Ut sis sapiens, et
rat si domum fabricare , vel vineam, vel
; cogltatlo tua sit domus , non diaboli , sed
agrum colere, ante oculos cordis proposue- Dei , trla debes praestare i. Nascentem :

rit , hoc in illa oratione pro Deo habebit. dialjoli suggestlonem repellere Si diaholus :

Taceo de mahset forte turpibus cogitationi- tuum calcaneum ohseri>at tu caput iUius ,

bus, » (3) quae longe majorem Deo Irrogant ohserva. Caput illius- est initium mahv sug-
offensam. Nam ut fatur aliorsum D. Au-
,
gestionis, quando incipit mala suggerere ,

gusUnus si e/igeres i/i Ecclesia facere adul-

,
tuni j^epelle antecpiam surgat delectatio et
terium intra ipsos parietes quid te esset ,
sequatur conscnsus, (5) Pharao omnes He-
sccleratius ? Modo autem tu ipse es templum braeorum masculos vix in lucem editos suf-
Dei; vide quid agas, i^ide ne offendas tem- focabat aquis ne sl vltac fuissent supersti-
,

plihahitatorem, ne deserat te , et in ruinam tes ei hellum intuhssent. Dum parwus est

,

uertaris. (4) Tuis autem pravls cogltationi- hostiSj inter/lce : ut cceperis cogitare sordida,
bus , templi habltatorem offendis , IUum a statim interjlce cogitata (6), ne forte si
templo suo ejicis, ipsumque templum pol- adoleverint, tibi belkim inferant et afle-
luis , et tanquam liabitatoris Dei offensor , ranl mortem « Et Ideo quacunque hora
:

et temph sibi sacrati corruptor, poenas me- mala cogitatlo cor tuum tangit, non con-
rito luis. Non scitis -vos tcmplum Dci esse , „.
^
(0 Tcrt. I^. ^'<^ ^'"f^- iG. — (3) Plnlo
(2) I. Cor. 7>. — , .,

(i) [lonnl. 21. in Ptov. — {9.) Lib. i4. Civ. i5. — JikIxus. L. d«; Migral. Abraliam. (4) t>- August. —
L.
— —
,

(5) D. August. iu Soriu. Comaiun. Scriu. 3i. — (j) 5o. lloin. hom. 16. (5) D. August. in Ts. 43.
(O) D.

Scrm. 16. <Ie Vcr. Dom. Ili<;ion. F.p. 23. ad Eusloch.

 ,

33a PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V.

sentias nec sinas eam in corcle tuo inorieris ; vel iibi, vel quaudo
ilH : statue to :

manere, sed illico repelle. In initio cogiia- ante terrificum tribunal tremendi judicis ,
tionis inlquc-e resiste, et fugiet a te. Cogila- descende usque ad infernum inferiorem, et
tio prava delectationem parit , delectatio ibi cerne quomodo pro peccatis suis aniuK»
conseiisuin, consensus actionem actio con- puniuntur. Talis elenim cogitaiio probatis-
,

sueludineni, consuetudo necessitatem , ne- simum remedium est contra turpes cogita-
cessitas mortem. Sicut vipera a filiis suis in tiones. » (i) Ad ingerendas bonas cogitatio-
utero positis lacerata perimitur , ita nos co- nes multum servit Irina recordatio , scilicet
gitationes nostr^e intra nos nutritae occi- recordatio professiotiis proprice ; recordatio
dunt. » (i) 2. Serio recogitaDeum cogitatio- gefiejuicv ; recordatio coelestis patrice, (2)
nuni tuarum inspectorem et judicem. Nnl~ Recordatio professionis proprioe nos stimu-
hts i>u!t in pnhlico a nieretrice oscnlari , ita lat ad cogitationes hominis et Christiani dig-

in secreto conscientice sordidas cogitationes

^
nas; recordatio gehenna^ingerit timorem qui
velut inininndissimas meretrices , 7iul[ns de- cum sit initium sapientiae, parturil bonas
het snscipere , vel inhahitare permittere. (2) cogitatlones et spiritum sahitis ; recordalio
Respuls, ChristianejComplecti meretricem in coelestis patriae ad coelum elevat nientis
convenlu popuH, quia hominum revereris et cogitationes et cordis affectus : Hcec scepe
formidas oculos noH praviscogitalionibusin
: cogita.Ibi Jiamcjue est cogitatio tua uhi est
secreto conscientioe commitlere aduherium, ajfectiotua ; ibi cor tuujii , ubi est deside^
revprere et peitiniesce Dei oculos. Qnales rium tuum : quojiiani illud scepius in cogitci'
ocu/i qni cotitempkuitur cogitationes ! (?>)
,
cujus amore p!us affecti su^
tiojie vo!vittius,
3. ]Mentem tuain bonls reple cogltationibus. hujusmodi cogitationes occupant
tJius.(^) Si
f^itare turpes cogitatiojies Jion pra'va!et, qui cor tuum, non erit peccato maculatum et
honestas in se Jion hahet. (4) InteUectus ne- sordidum , neque difforme et horridum.
quit simul diversa cogitare, ideoque a pravis H. PARS. Trina potissimum ratione pul-
cogitationibusestdimovendusetbonis occu- chritudo commendatur a TertulHano, sciH-
pandus. Nam sicut amor attioj^e viticitnr , sic cet, ut feiicitas corporis , ut divince piasticce
cogitatio cogitatiotie toHitnr. Lociun etgo accessio ut atiitJice aiiqua vestis botia. (4) ,

(pietn in corde Hbiditiosa cogitatio tetiebat

Duplex est anim^e vestis , utraque decore ,

caslitas occnpet. (5) Mens bonis cogitationi- ornata

una exterior , quce hominum appa- ,

bus occupaia, habet Spiritum Sanctum in ret conspectibus altera quie a divinis et ;

se manentem ;
mens pravls cogitationibus angehcis ocuHs conspicitur de iUa intelH- :

contammata ,
palitur in se maHgnum spiri- gendus est TertuUianus dum dicit quod ,
lum inhabitanlem. In cogitatiotie sua cadit corpus decorum et pulchrum est atiinice ali-
quisqne, vei stat. Si hona cogitas , cogita- gua vestis bona de ista loquitur christianas
:

tio tua saticta botia custodit te. Si itiaia co- aUoquens et hortans muHeres Festite i^os :

gitas [6) , Spiritus Sanctus disciplinae effu-

set^ico probitatis, bfssino satictitatis, purpnra
giet fictum , et auferet se a cogitationibus
pudicitia\ (5) Quanto anima est dignior cor-
qu.nc sunt sineinleHectu Eritque tetnpinm :
pore tanto major est ejus pulchiitudo , de
,

Dei speiunca diaboli qnotdatn quem Deus

: qua disserendum est ex analogia corporeae
deserit, diabolns airipit. Spiritus Sanctns venustatis tria autem concurrunt ad cor-
:

suggerit hotia et dnicia : spiritns ttiaius

poris pulchritudinem scilicet membrorum
^
niata et cimarci uatia itiutilia et itijw
; , inlegritas , apta partium dispositio , vividus
cnjida.^^j) Chnstiane, vis impedire ne dia- et lucidus color; eadem ad animce puichii-
bokis hospitetur in corde tuo et ne mens
tudinem desiderantur debet enim esse , i. :

tua pravis repleatur cogltationibus

, « quo- Integrata ; 2. Ordinata ; 3. Colorata.
lies hujusmodi consilianos improbos
et ini- i. Christus Dominus pulchra docujnenta
quos in unum convenire sentis non eis prcejnittejis (6) , docet virtutum integritatem
,
consentias, sed lUico excute te nunc ad ad decorem animce pertinere, non secus ac
,

oraiior.em, niodo ad operatlonem

; soepe membrorum integritas ad corporis pulchri^
auiem a( meditationem : nec prius cesses
, tudinem requiritur unde in lege mosaica a :

donec illi evanescant. Intuere quomodo

sacrificiis arcebantur iHi quibus vel deerat
l.hnstus stctil in cruce considera quomodo
aHquod corporis membrum,vel imperfectum
;

n ^ et \\i\atum erai. Nec accedet ad ministeriujjz

(.\
(i) T\
D. IJprn. 'T .
Tract. 1 1
dc Inlor. Dom, c. 2?. — (2) D
fi''^n 'r^;;7 ^T-' ?';;'"•
'"ir^'^
^- }''''"' ^'P- ^»^-'
(O ». Kem. Tract. de Intcr. Dcm. c. 3o. - (.) D.
*° .^^- ^.: '^- - ^- ^'^''^- BeVn. Scrm. G8. de Div.rsis. - D. Hcrn. Tract. do
<.cn. - (6 D. licrn. Iract. de
A^ ." r ('^^
a,il\ i4. A* (3;
q..ar.t.
—
Ir
Intcr. Do. Intrr.Dom.c. 22. -
(4) Tcrt. L. 1. de Cull. Fem. 2.
c. 22.
[jj
^ap. 1. u. Uern
^5^ .|Ywt. L. 2. de Cult. Fem. i3. —
(G) Tert. Scorp. 10.
 . ,

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS. — GONGIO V. 333

Dei , sl ccecus fuerit , si claudus, si paruo, tia et viitutibus decoratae multum sunt ama-
^>el grandi , vel torto naso , si fracto pede , biles auimae vitiis et sceleribiis turpatae
, ita
si manu , si gihhus , si lippus, si alhuginem ahominahiles (i) fiuntoculis Dei, qui eas non-
hahens in oculo, si jugem scahiem , si im- nisi cum borrore conspicit Si quis stigmata :

petiginem in corpore , vel herniosus, (i) lu in nostrum vultum, et sputa projiciaty qua-
novo quoqueTestamento, jure canonico (2), lem nohis horrorem incutiet P in templis qui
ab aris et sacris arcentur qui monstruoso manufactis porcoSy vel canes aut lutum im- ,

sunt et informi corpore , qui manu mutili , mittat , contra eum valde indignamur , quid
qui vel utroque, vel etiam altero oculo male faciet Deus cum in animahus nostris, quce
capti , vel alio affecti vilio, quod et corpori templa Dei sunt,
pejores immittimus cogita-
enorme , et indecens et absonum.
aris sit tiones immundas ? (2) Quot peccata eliam
Sane quemadmodum est turpe pecus muti- commiltit peccator, tot immundas belluas
lum , turpis sine frondibus arbor, et sine ingerit in Dei templum ; et quot perpelrat
flore frulex, et sine crine caput ; ita anima facinora, tot stigtnata delictorum (3)in mente
destituta virtutibus et turpata vitiis quod : sua imprimit , quse animam abominabilem
non ignoravit Plato , animam effigians i/iiel- etDeo odibilem reddunt. Adeo turpe et bor-
lectualihus formis. (3) Intellectuales autem rendum Seneca? videbatur peccatum, ut banc
formae quibus depingitur anima , vel sunt protulerit sententiam aureis litteris aeterni-
formae virtutum , vel sunt formae vitiorum : iaU cowsi^ndindam, Etsi scirem homines igno'
formae virtutum, decoramanimam repraesen- raturos et Deum ignosciturum , tamen adhuc
tant ; formae vitiorum, turpemillamet defor- peccare nollem ob ipsam peccati turpitudi^
mem ostentant, pulchram justitia et discipli- nem: et Christianus,Ethnico longe iireligio-
nis pkilosophice ;deformem^ero contrariis ar^ sior Deijustitiam non timet, bominum non
tihus. (4) Pulchritudo homines ad sui anio- veretur oculos, non horret turpitudinem
remalUcit; nam, ut divine fatur Plato, /?«/- peccati , quod deturbat requisiiam ad pul-
chritudo maa:ime omnium amahilis {S), quod chritudinem dispositionem et proportio-
si pulchritudo corporis est oculorum voluptas; nem
si quisquam nostrum ea deUnilur ac capitur, 2. Monstris et porte?itis naturalium forma
adeo ut veredixerit Sinesius Natura omnes : iurhatur,{J^ Monstrum apud philosophosdi-
formce ac pulchriiudinis desiderio tenemur , citur et estpeccatum natura?, fitque vel dum
quanto amabiUor est animae pulchritudo ve- deficit aut abundat materia, ut dum proles
nustata virtutibus. Ut enim ait romanae elo- nascitur cum duobus capitibus aut dunta- ,

quentios Princeps P^irtute nihil amahilius ,

: xat cum brachio aut pede vel cum ordo
, ;

quippe cum propter viriutem eos etiam ,quos et dispositiopartium corporis pervertitur ;
nunquam i^idimus , amamus (6) , et ne sacris ut dum os est ubi debent esse ocuH, et ocuU
misceamus profana , sacer Sponsus sponsam econverso ubi deberet esse os quemad- :

de pulchritudine amabilem praedicat Qunm : modum corpori ita et animae suum est mons-
pulchra es et quam decora, charissima in de^ trum, nimirum peccatum, quod, ut ait non-
liciis ! (7) In Hebraeo habetur Quantopere nenio, est monstrum naturse rationaUs, des-
:

pulchruisti , quaniopere dulcuisti, amor in truens proportionem et ordinem necessarium

deliciis. Aquila legit Amor, filia delicia'
: ut aniniam rationalem et chrisiianam ducat
rum. Septuaginta vertunt Quam pulchra
: vitam. Etenim omne quod contra naturam
es , et quam suauis facta es , charitas in de- est monstri mevetur notam penes omnes ;
liciis ! Sed unde sponsa? tanta pulchritudo, penes nos vero ellam elogium sacrilegii in
tanta amabiUtas , tanta dulcedo , ut ipsa sit Deum , naturce Dominum et auctorem. (5)
amor, sit charitas in deUciis, sit amor ipse , Corporis pulchritudo ex debita membro-
fiha deUciarum? Eam omneni a gratia, a vir- rum
dispositione et proportione resullat ;
tute, audies derivari. Quae adeo est pulchra corporis turpitudo et difformitas ex indebita
et amabilis ut ejus specie et amore captus partium dispositione proce(Ut. NilUl turpius
naturae genius, etpurioris philosophioe facile homine pedes in capite habente et pedibus
Princeps dlcat :]\leliusestmoriquam aliquid sursum et capite deorsum ambulante pul- :

facere conira honum uirtutis. (8) chritudo anim.x desumitur ex servalo ordine,
Ut pulchritudo amorem , ita deformilas quo passio rationi obtemperat ; ralio Deo
odium parit , etquemadmodum animte , gra- ejusque legi obsequitur. Anima deformis ef-
ficitur, dum ejusnKxU ordo pervertilur. I\on
(1) Levit, 21. — (2) Can. Illitteralos DisL 3G. (5) —
Trrt. Lib. de An. o. - (4) Terl. ihld.
—
(>) Lil>. 6. de (i) Oseeg.-^?) Casar. Honi.o.— (o)
r /
Tert. L. 4. adv.
i

liepublic. —
(f)) In Lxlio. — (7) Caut. 7.
—
(S; Elhic. Marc. 9. — (4) Ttrl. Apol. 20. — (5) Teit. L. UcLor.
5. Mil. 5.
 334 PEGGATI CULPA ET ATROCITAS. — COXCIO ¥.'

enini est quidqunm ptduhri in confuso ordine(llliani sectanlur , eani nuUatenus In anima

(i)* maior'estauteni ordiiiis perversitas cluin curant, imo suis sceleribus foedant, efficiun-
caro anim.T domiualur, passio rationi, con- luvqae turpes (i) et difformes.
cuplsCtMitia voluntati , quam si homo in- Malus piclor, Hermogenes, pingit illicite
cederet pedibus sursum , capite deorsum. (2) quod irrisorie de Hermogene asseverat
:

Qui(l(juidlc<;itinie utique jnste

, ct qaid^iuid Tertullianus, vere de quovis sceleroso dici
,

juste , noii~ utique turpiter agitur. (2) Ubi potest. Peccator plane sine lumine dicitur
servatur apta dispositio a natura et a Deo pictor (3), ut suam adimpleat picluram, trla
iudita, ibi servatur justilla ubi autem est pra?stat i. "Vividoset lucidos gratlae colores
: :

ordo etjustitia, ibi apparet, non turpltudo, de anima delet ; egressus est a fdia Sion
sed venustas ; econlra ubi nuHus servatur ^/^^cor eyw^. (4) 2. Denudatam animam gratiae
ordo neque justitla , ibi conspicitur, non decore , criminum maculis contaminat ;
,

pulchriiuJo , sed dlfformitas. Protoparens maculata es in iniquitate tua coram me ,

decorus formatus a Deo, turpis factus est i^o- dicit Dominus. (5) Animam candoreet himine
luntate (3) , per inobedientiam pulchritudi- gratlae privalam , sceleribus turpatam squa-
wevw diXmnQwiXo y c^\^m Dei prceceptisobtem- hda orci nigredlne colorat, denigrata est
peraus possidchat. Scelerosum Adamumimi- super carhones facies tua (6) ; anima sic de-
lautur peccaiores, amittentes tum natura- nudata , maculata , denigrata adeo turpis et
ItMU tum supernaturalem animne puk^irltu- horrlda apparel Deo et Angelis, ut merito
,

thuem. Naturalem quidem constat enim dicat D. August. Nihil hac pictura dicunt
:

Tltam eorum contrariam humance vitce{^f\)^ esse ignominiosius et deformius ^ et cpiod

utpote passloni , non rationi conformem. minus honorum possitferre aspectus ^ et ue-
Onnies acilones quce a passione procedunt , rum dicunt. (7) Nec mirum si peccatores
I^elhiam sapiunt, suntque indecentissimce ac deformes et horribiles appareant, quorum
turpissinice propter discrepantiam suam na- deformitas investiganda est ex Chrlsto mo-
turalem, ad naturam humanam. (5) Super- riente, corpore morluo, et diabolo ocuhs
naturalem eliam,dum Dei trausgreditur man- corporis reprreseutato.
daia , et acceptam tum in baptismate , tum Ghristus Dominus tempestivus decore ci'
per pcenltentlam , destruit sanctificanteni ?/'«y///oj? Ao/«//iw/« (8), innocens et segregatus
gratlam. Oninia vitia et peccata velut im- a peccaloribus , gratia et sanctitate decora-
pressiones , et signncula diabolicce turpitu- tus ; quia tamen effectus est hostia pro pec-
dinis. (6) Quam difformis facies stigmatibus cato, et speciem et apparentiam habuit pec-
defigurata , quam turpls anima tot habens catoris,delenssuosanguiuepeccati maculas,et
chabollca) turpliudinls impressiones quot solvensincrucepropoenasceleribusclebita,ita
,

peccata ; et ut verius locpjar , non sunt de- in sua passione defiguratus est ut videatur
licta ^ sed monstra (j)-^ {Yjii^ loWnnt C Miam amlsisse speciem at(|ue decorem. Vidimus
proportionem , et lucldos et vividos gratiae eum^et non habebat speciem neque decorem ,

et charllatis delent colores. sed species ejus inhonorata^ deficiens citra

3. Color vividus et nitidus non parum cor- filios hominum.
(9)
porls pulchrituchnem commendal neque Corpus anima informatum et vivificatum
:

minus venustatur anlma ccelestlbus gratla^ et pulchrescit ab illa enim muluatur molum ,
:

viriuiuin coloribus. Homines niunditiam colorem et nitorem. Ideo vitam , siatus in-
ainantes, eam incorpore, in vestibus, in pic- nocentla?, aeternae et coelestis vitce similltudi-
luris sollicite curant et cum aliqua imago nem nuncupat Gregorlus Nyssenus
: Haud :

eliain supra tal)uhnn deplcta tantisper con- duhie mors in homine non erat. Nec enim
lainlnalur ; quantis facuUatihus cestimavere praicJarum quiddam fuisset homo^ si tristem
ligneas maculas. (8) Laudanda est equidem illum mortis characterem hahuisset. Enim-
inuntlltlai cura superfiuam tamen et immo- ^e?'o cum ceternce vitce simulacrum et simi-
;

dcralain ejus non approbat litudo esset revera pulchcr erat hilari {>itce
sollicitudinem ^

lertullianus : ]\on
supergrediendum ultra characterecohonestatus. [io)Cih^v?iC\.eremy\'
qiicun simplices etsufficientes mufiditice con- la) characteri moitis opponit Nyssenus.
cupiscunt (y;, et (piod eU culpandum magls, Character vitae est hllaris character mortis ,

peccalores qui in veallbus et picturls mun- est tristis; character vitae confert pulchrltu-
(i) FhiloJud. L. de Opifi. Mutidi. — (a) D. Auf^ust.
 ,

rECGATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V. 335

tHnem , character mortis difformitatem af- foedilas dsemonis
menlitaque spe- , in aliena
fert, ut ex uno et eodem corpore comproba- cie apparentis ?
dcemonls Quod si aliqua
tur. Nam quamdiu animae unitur, pulchri- facies , eiiam emenlita , etiam aduUera, et
tudine decoratur; at mox ut ab anima sepa- in assumplo corpore , lantum turpitudinis
ratur, pallescit, colorem vividum amittit et alque horroris habere potest, ut justorum
difforme efficitur. Uti unio animae confert etiam animas in ultima vilae periodo exler-
corpori decorem , et separatio affert diffor- reat , affligat , excruciet ; quale et quanlum
mitatem , ita anima gratia vivificata est miro erit prtescitorum tormentum, non unum da3-
decore praedita at per peccatum a gratia monem , sed omnes in propria specie et dif-
:

separatur, et adeo fit difformis ut de lanta formitale djemones intuentium? Tale tam ,

mutatione obstupescat Jeremias prophela alrox ct immane erit iUud supplicium , ut

:

« Quomodo obscuratum est aurum , mutatus damuati majorem a dsemonum aspectu quam
est color optimus, dispersi sunt lapides sanc- ab ignibus angorem patiantur.
tuarii in capite omnium platearum ? » (i) At unde supernis mentibus ex sua natura
Quomodo autemhocfactumsit,belledeclarat speciosissimis tanta turpitudo ; talis horror
Magnus Gregorius Aurum ohsciu^atur, cum et foeditas, quam nec humanus oculus valet
:

conseqnentibus iniquitatum tenebris, justi- aspicere, neque damnali poterunt sustlnere?

tice pulcJuitudo deseritur, Color optimus mu» Ab uno peccato , a quo derivatur id onme

tatur^ cum splendor innocentice in Jceditatem quod est in dajmonibus vitiosum , turpe, tru-
vertiturculpce, (2) culentum , odlbile, horribile. Illa daemonum
Luciferum proprla manu plnxerat supre- turpitudo foeditatem designat peccatorum,
mus arlifex Deus eique contulerat eximium
, qui , ut animadvertit Antistes Parisiensis ,
natura) et gratiae decorem. Pulchros et admi- nominantur M^yptii , quod est dicere gens
rabiles ejus C(jlores refert Ezechiel propheta tenebrarum , quoniam lucem gratice exstin-
:

Tu signaculum similitudinis plenus sapien- guunt et mentem obtenebrant : similiter

^

tia et perfectus decore. Omnis lapis pretiosus Chaldan ^ cpuod interpretantur quasi dcemo-
operimentumtuum: sardius, topaziuSjjaspis, nes ^ quoniam similes da^monum sunt ^ et
chrysolitus^ etonix^ et berillus, sapphirus, et diabolicce turpitudi/iis characteres seu im-
carbujiculus ^ etsmaragdus ; aurum opus de- pressiones imitantur. (i) Et licet illorum
coris tui. (3) Quid pulchrius ? turpitudo et foeditas quam cum horrore
illa tabella
quid Luciferovel elegantius vel augustius ex- Deus et Angeli etiam conspiciunt, modo
cogltari potest ? Quidquid terra coelumque hominlbus non appareat , in ultimo tamen
decorls habet, quidquid gemmarum maris judicio Angelorum , dtemonum et homi-
quidquid alicujus pretii universus orbis , id num patebit conspectibus. il/e/w /zo^^m z^^j/w^
ei omne liberali prodigaque manu videtur pictor est ; in cuiimo , ^velut in tabula, cogi-
conlulisse Deus. Atlamen Luclfer excuhus tntiones prout vult format. Et sicut pictor
omni gloria angelica (4) , et lanto naturae et quod in obscuro pinxit , postea in medium
gratlse fulgens decore , mox ut dellquit, licet profert ^ et deduclo velo spectandum propo-
angellcae nalurae non amiserit dlgnitatem , nit , ita post i>itce exitum , corpore vclut
donorum gratlai quibus mire decorabatur, velo omoto, ca quce a se in anima seu tahula^
perdidlt excellentiam exprobrat ipse-
, ut ei picta sujit in occulto , in lucem p/odihunt;
met Deus Cujn Cherub posui ie iji Jiiojite
: tunc videre erit ruiimce tahulam , varia his-
sancto Dei : fuisti i/i jnedio lapidum igjieo- toria refjiaju , et ojnnibus iji spectaculujji
rujji ; fuisti i/ivituperabilis iji diehus tuis ^ propositani ; si igitur ex divinis litteris his-
ex qua die cojiditus eSy donec inventiv sujit torice et virtutes cojispectce fucj-ijit , laude
Icesujw tuce. De jnuhitudijie Jiegotiationis dignus judicabitur; si vero turpes et i/ide-
tuce pj^ojnas tuas replesti ^ ct deliquisti [^): cojw tu/pibus historiis , monstruosa specie
,

tuoquedelicto, pretiosos gratla? colores ami-
sistl.Quantam ab uno peccalo passus est jac-
turam Lucifer, quem superbla de pulcherrl-
nio fecit foedissimum , de angelo multum
amabili et mentis oculis gratloso, da?monem
aspectu horribllem , e*t fa'dltatis turpitudine
adeo formidolosum et terribilem, ut una cx
maxlmis morientium poenis sit conspectus et
apparucjijii ; Deus bojie ! pudore ac confu-
sione pictus dignus judicahitur. (2) Si illa
serio recogllarenl homines, tam facile pec-
cata non committerent ; non amarent in ani-
mabus suis turpitudlnem quam in corpo-
ribus aversantur, et in doemonlbus lior-
rent. Teterrlma orbis spectra cacodxMUones ^
foeda; quoque et horribiles imaglnes peccato-

(1) Thren. 4. — (2) Lib. 3. Mor. 9. ~

(:i) Cap. 28. — (i) Tract. de Viliis ct pcccat. 0.9. — (2) D. Basil. L.
(4) Tert. L. 2. adv. Warc. 10. —
(5) Tcrt. ibid. do Vcr. Virg.
 ,

336 rECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V.

Kixn, nuonini tot siuit i^'c/iena, qiiof i/i^c/u'a; vlni sponsi constat testunonlo, dum cestu
tot pernicies quot etspecies; totdolores,
quot quodam amoris stuporisque percitus excla-
etcolores ^i V tot In inferno patlentur dolores, mat Quce est ista qucc asccndit per desertum
:

(luol (leliclorum plnxerunt colores, scelerose sicut i^irgula fumi , ex aromatihusmnjrrhce ,

uh lurpiludineni liorrkli , et ob lelrum oi-Io- et thuris , ct uni^ersi puheris pigmentarii ?

rem fociidi. (0 ^^^ myrrham quae innatam liabet amari-

tiidinem , denotatur morllficatio , quoe dum
III PVRS. Puto autcm naturw Dominus
^^^"^^^ corpus , ammae confert decorem ,
Dcus nostcr cst , qui figurcwit homincm : et
suavemque emitlit odorem , qui m coelos
fructihus rerum appetendis , judicandis ,
ccrtos in eo scnsus ordina^it
ascendens recreat sponsum. Per thus signi-
consequendis ,
,

fi^^tur oratio, quae ardenli chanlatis igne

per propria membrorum quodammodo orga^
succensa, sacram evaporat nebulaminstar vir-
na. Auditum in aurihus fodit , uisum in
§"^* ^""^» ^eu ut habet hebroea lectio,
oculis acccndit, gustum in orc conclusit , » ,

-^^'^"^ ^lrgula palma^ qua? recto tramite

odoratum in naribus i>entilai^U, contactum in ,

manihus cstimauit. Per haic exterioris ho- sursum ascendit, nec iillo ventorum, id est,
vanitatis et ]nanisgIon£e afllatu, sese deflecti
minis adnunistrantia , muncrum diinnorum
uhanima dcducuntur adscnsus. (2) Dinume- infringique patitur :«Oratio enim humiliantis
ral TerLullIanus qulnque sensus extenios
se, ipsas nubes penetrat (2): Vides quomodo
humanicorporls, unlcuiquepropriumdesi- odoramentum humdis orationis ? ascendit
Ascendit Pharisjfcus ille in templum ut ora-
gnat objectum qualuor allls sensibus prie-
:

icrmissis, deodoralu duntaxat disserendum '^^^ «ed oratioms ejus odor nescivit ascen.
est. Sedes iUius sunt nares ; objectum vero
^«''^ (^)" Unde subjungit Bernardus Phari- •

odor ut enlmaitD. Bernardus, odorcum

:
^^eum alloquens Duo quaedam in ora- : <>

omnifacilitatesuper/orapeiit, cerebro illa- 1^«"^ t^^» '^«n tam redolent quam foetent ,
bitur, scnsum sedem dum occupat , recreat. ^"'^or et tepor. Tumor est in eo quod Pu-
(3)QuiacumexsuanaturasitcaIidus,cere- l^^Jcano improperas. Tepor , quia omnmo
Lrl temperat filgus ex humoruin abundanlla '^'^^i^ ^'«g^s. Quomodoenim non tepebit ora-
pioveniens.Odorumautem irla suntgenera: *'^» elationis vento et inanilate satiala?
quidamsunt sludiosi, nonnulli voluptuosi, non oras sed effers teipsum.
1'J'arIsoee ,
>>

alii fcKLidi. Prlmos, exhalant virtutes se-

'^^^»iiJe«i per pulverem pigmentarium e va- ,
;

cuudos flores aliaque mundana? voluplatls

,
»'''S aromatum generibus compositum om- ,

odoramenla; terlios peccata. Odores , i. "i^'^ P''^pe virtutum permixtus odor desi-
,

Virtutum sunt proficui et delectablles; 2. S""at"r ,

qui sua fragrantia delinit ccekim ,

Mundlallum voluplatum, noxii et desplcabi- ^ecreat Angelos, Deumque delectat. Bonus

les ; 3. Peccalorum, faHidi et intolerablles. ^^^^ poenitentia qtioe peccalorum delet foe- ,

I. Manna ccjelum fragrare torem Bene redolet quod vctcris corruptelce

(4) asseverat
:

TertuIHanus: quod verius de virtute dici de- (^tpeccati ub antiquo inoliti, sub momento
bet a qua ineffablles dimanant odores, mi- '^^^^^' (4) Qi'«d D. Dernard. Magdalenee de-
,

rau. suavltatem et dulcedinem exsplrantes, ^^^^^^'^ exemplo : Fwtida erat quando acccssit

pra3seriim sl a gratia sanctlficante procedant. ^^^h^^'^^^ ^^^^^-

Dona quidem sunt odoramenta virtutum
ver sc redolcre videntur, sed cumulatiore P^^'f('^'^
gratia jragrant , cum de unctione spiritus ^^^''"^
Qi^^fitum ipsifoetebat Simoni,
7"^' pra^sentice ejus non sustinuit horrorem
, et
qmunjoetida, inquam, accessit ad
^^ cccc jam in toto mundo et pce- ' ,

suai>itatis asperguntur odore. {^)llii}usmodi ^^'^tcnticc , et dilectionis ; et gratia^ , quam

erant sacraj sponsffi odores
,
quos ideo sacer ''^/'^''^^^''^ » spf^rgitur odor. Bonus odor
sponsuscunctIspia)ponitaromatibus:« Odor niJscricordla, quae pauperibus largitur elee-
unguentoruiutuurum superoniniaaromata. » mosynas, eorumque.subvenit egestati : Quis
(6, Ltenim qualiacunque aromata fuerint ^^^^^' ^'^ F-ccIesia suavius fragrat odore mise-
nonmercvsucwitatis spcugunt odorem,nisicujn ricordicc P Subjungit D. Bernardus Bonuni :

in eis spiritualis gratice redcdent , ct redun- ^rgo misericordicc ungucntum quod peccata ,

dant uitgucnta. (7) En principium a quo rcuritlit ,

pra^vcnit merita , comitatur j
accu-
dimanat suavis ille odor ; ecce subiectum omnia frqgrat aromata,eo quod
i^^^dat^super
quod tantam exspirat fia'M'antiam scilicet ^'^'^^^^ Ecclcsia Sanctorum plus misericor^ ,

myiiha ,
thus, pulvis pigmentarius ut di- ^^'^ quam meritis nititur. Bonus odor gra-
liarum actio ex D. nanique Bernardo m/z- : ,

(1) Tf-rr. Srorp. i. — Tcit. L. dc Cor. Mll. 5.

{,> —
,'" ^'^) J'-^t- ^- »'^v. Ji«d. 5. - Cant. - Eccles. 35. - Bern. ibid. -
/7.S '"^n'"'"
(5) D. Hcin.
m"'-
ibid. ~
^-^^?Ivr
(G) Caot. 3. - (7) D. Uern. ilnd. (^)
(,)
L). liern.
3. (2) (5) I).
 ,
:

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS. — CONGIO VT 887

giienta spons(B et ungiienta sunt , et odorU cordis intentio odorem modestice et virtutis
Jerasunt : unguentum
donorum perceptio ; exemplum, Justus lilium est in se candidum^
,

odor^ de perceptione gratiarum actio. Bonus sed proximo odoratum : nobis dehemus et
odor fama probitatis , virtutibus exemplari- providemus conscientiam sed proximo fa- ,

bus Deum glorificans et proximum ad bo- /««//z. Tandem bonus ordor Cbristi, passlo,
num alliciens; nam ut ait D. Bernardus, crux et martyrium, pro religione, pro fide,
,

hene redolet qui prowidet hona coram ho- pro virlute, pro Deo toleratum. Sicuti enim
m'nihus, bene olet per quejn Dominus glo- aromata quo magis conteruntur, eomajorem
rificatur coram hominihus. Refert D. Basi- spirant fragrantiam , ita Cbristus, Apostoli,
Hus(i) aucupesquosdamconsuevisse colum- Martyres, omnesque Sancli, quo magis per-
barum cicurum inficere pennas odore quo- secutionibus et trlbulationibus prcssi , et
dam illis columbis gratlssimo, qua pleraeque quasi contriti fuerunt eo suaviorem virtutis
,

allectae adducuntur in muscipulam Chrls- : suae sparserunt odorem unde Cbrlstlanos in

:

tianus suarum virtutum odore perditos et ergastulis detentos et cruciatlbus affllctos ,

scelerosos ad Christum debet adducere. sic consolatur Tertullianus : Triste illic spi'
Bonus odor ex praestantlbus herbis , vel rat , sed vos odor estis suaintalis. (i)
pretiosis aromatibus exhalatur quapropter : Subjungit Apostolus Christi bonus odor, :

Sponsa (2) comparatur areoUs aromatum , aliis quidem odor mortis in mortem , aliis
in quibus relucent amoenitas , venustas , et autem intce in vitam. Est hebraismus ,
ordo apte dispositus, vernantium herbarum, odor mortis in mortem y id est, odor morti-
et odoratorum florum ex quibus fragrantes fer, ad mortem inducens, odor vitcc in vi-
exhalantur spiritus Odor honus^ famahona
: tam ^ id est , odor vilalis vitam afferens.
est quamquisque honce vitce operihus hahuit: Quod inteUigit D. Augustinus tum de praj-
dum Christi vestigia sequitur , pedes quo- dicatoribus , tum de auditorlbus. Christi
dammodo ejus pretiosi unguenti odore per-
y
doclrlna et religio est odor vlise in vitam
fundit, (^) Magdalena Domini pedes pretio- proedicatoribus qui verltatem docent, et doc-
sis et odoriferis unxit unguentis , ad instar trlnam suam opere et exemplo adimplent
Magdalenoe Chrlsti pedes ungunt Christlani odor vero mortls in mortem , iis vel qui er-
virtutum exempla prsebentes. Nam , ut ait rores proedicando et docendo disseminant,
aliorsum D. Augustinus , odor honus , fama vel qui vera dicendo , vitam ducunt contra-
hona est. Qui male vivunt et Christiani rlam doctrlnae quam praedicant. Praedicato-
vocantur , injuriam Christo faciunt : de rum adhuc doctrina , exemplo et virlute
quibus dictum est quod (4) per eos nomen auctorala , est odor vitae in vitam, qui ex ils

Dominl blasphemaiur. Perhonos nomen Do- ea vel vitia deserunt, vel virtutes ad praxim
mini laudatur, audi Apostolum (5): « Chrisli redigunt ; odor vero mortis in mortem , iis
bonusodor sumus in omni loco. » (6) Quasi qui ex ea meHores non fiunt. Bonus Christi
dicat Bonam Christi famam verbo et exem-
: odor est prcedicatio veritatis , quo odore
plo sparglmus in houorem Dei. TaHs fuit vitam capit qui Evangelio honis morihus
Apostolorum et praedicatorum fama , gloria sen^it; jnortem outcm incurrit omnis qui
et decus ex virtutum spiendore, et bono- ah iis cpice hene loquitur, vita dissentit. Quce
rum operum luce dimanans undesic fantur conditio et auditores constringit^ cum recta
:

apud Theophylactum : Sumus velut acerra prcedicatio ah his per incredulitatem auclitur
regia , et quocunque ahierimus , odorem in mortem , ab aliis per fidem suscipitur in
spirilualis unguenti circumferimus cogni- salutem. (2) Fragrantia enim et fama vitae,
,

tionis videlicet Dei hono suffitu in omniloco praedicaliones et conversationes Apostolo-

Ao//////ej«//Z«//2M^. (7)Neque ApostoH et praj- rum bonis aspirabat vitam, improbis mor-
dicalores duntaxat doctrinae splendore et tem : quia ilH annuntiatam veritatem reci-
virtutum fama, bonum Christi splrant odo- piebant, exhibltoe vlrtulis sequebantur exem-
rem; sed adhuc cuncti Chrlstiani vlrtutlbus plum isii vero tantum veritatis lumen et :

famosi, et bonls exempHs consplcui. Nam , sanctitatis fulgorem non ferenles in siia in- ,

ut ait D. Bernardus elucidans istud Cantico- fideHtale , iujprobiiate invidia odiove, , ,

rum: Ego flos campi et ilHum convaHIum sese magis obfirmabant. Et, ut falur ex Nys-
:

Hahent mores colores suos y hahent et odo- seno OEcumenius,«sicut fragranlla unguenti,
res : colorem in conscientia , odorem in fa- cohjmbam vegetat , scaraba?um necat et si- ;

ma. Colorem operi tuo dat ejus honitas et cul himen sohs oculos sanos recreat debdes
, ,

/.\r •» r t\r ^ a — /•5\ r» A „ T offendit ifjnis aurum purgatsllpulam, absu-

— ; '
(i) fcpist. 175. (?) Gant. 6. (i5) D. Aiigtist. L. (le
1
' t> 1 & i

Doct. (Ihr. c. la. — (4) Tract. 5o. in Joan. —(5) Hom.

1. — (6)-j. Cor. 3.— (7) Id est, tburibulum (1) Terl.L. ad Mart. a. — (2) L. dc Ver. Innoc. c. 35i.
V. ^2
 , :

338 PECCATl CULPA ET ATROCITAS.— CONCIO V.

init •
Clirlsliis nialis inruinam, bonis in re- non ex floribus sed ex spinis et trlbulis
,

surrectionem. Eucharislia mors malis,vita coutextum Christus Jesus :quale oro te ,

^ .

bouis ; sic Auostoli et probi Christiani vera sertum pro utroque seocu suhiit? ex spinis
tlocentes, bona exempla prrebentes , mala opinor et tribulis in figuram delictoruin
,
,

conslanler pro Dei amore patientes, sunt quce nohis protulit terra carnis, (i) 4» Quia
bonis odor vitaj , mahs vero otlor morlis Christiani denotanlur passionibus , erudiun-
cujusmodi sunt molles et dehcatuU Christiani turque ad tormenta pro Chrislo toleranda ,

qui mundanos contemptibiles voluptatis ahdicatione voluptatum.i^^i^VxTK^vdiWlx^i^wXtm.

et
sectanlur odores. » qua? ex floribus ahisque odoramentis capta-
2. Christianus sic apud TertuHianum lo- lur , nihil ahud est quam molhs narium vo-
quitur Canales non odoro. (i) Canales hu- luptas
: Christiani eam non abdicanles non :

jusmodi auctore festo dicebanturyb/'^/i.?<?^; sunt satis dispositi ad persecutiones pro fide
quod consisterent circa canales fori , non et Christo constanter perferendas. Discu-
quldem ubi reddebatur justltia , sed in quo tiendiv sunt deIicicv,quarummollitiaetfluxu
nierclmonla, prceserthn flores vendebantur fidei virtus effeminari potest. Cceterum nes-
et emebantur, ad oblectandum visum et cio an manus spathalio circumdari solita , in
odorem. Nam quis fructus ex florihus ? Aut duritiam cateme stupescere sustineat; nescio
odor , aut color, aut pariter utrunique. Qui an crus periscelio lcctatum in nervum se pa^
erunt sensus coloris et odoris ? Visus et tiatur arctari. (3) Nescio an nares blandis
odoratus. Istos sensus quce memhra sortita assuelae odoribus , foetidum carceris susti-
sunt ? oculi et nares. (2) Gentlles forum fr«- neant odorem. SpathaHum est muhebre or-
quentabant in quo vendebantur flores , ut namentum quod dehciari significat ; peris-
ex eorum conspectu et odoratu recrearent clhde sive perisceho exornabantur crura vel
oculos et nares. Chrlstiani econtra mundi liblae. 5. Quia mollem iHam fragrantlaL' vo-
dehciis et voluptatibus mortui , nec florum hjptatem Scriptura Sacraincusat, in eamque
conspiciebani decorem, nec suavem afflabant Amos propheta maledictlonem vibrat : Vm
odorem, nec aha odoramenta sectabantur, qui estis unguento optimo delihuti! (4) Seu,
qulhuslnungitur corpus, velaspergitur vestis, ut iegit ex Hebraeo D. Hleronymus , excel-
vel in cella incenditur , vel ahunde caplatur lentia unguentorum delihuti. IJt autem ani-
fragranlla? vohiptas : quam ejlciendam e mo- madvertit Tertuhianus, Vce constat inipj-e-
rlbus censuerunt i. Q\ila verus odor quem cationis et comminationis inclamationem in-
:

fragrare et afflare debei Christlanus ,est odor telligendam , et irato et offenso deputan^
vlriulis.Quod praefiguratum vult D. Ambr. dam. (5) 6. Quia afflata illa odorum suaviias
in Jacoboadeosuavemredolentefragrantlam ,
eSilconfatio illecehrce (6) 2immui\\emo\\\ei\s et
ut ea dehbulus paler ejus Isaac exclamaverlt: effemlnans et ad lasciviam inducens , unde
Ecce odor flii mei, sicut odor agri pleni, Martiahs :
cui hcnedixit Domin^is. (3) Hoec autem fra-
granlia, non tam procedel)at a vestlbus, quas Posihume non bcncolct quibenescmpcrolct ,

indulgcns maicr unguenils pro])e imbuerat ,

insinuans eum de pudlcitia esse suspectum ,
quam a sanclitate et vn tutibus qudjus deh- ,j peregrlno semper odore , pudendi morbi
buta eratJacobi amma. iVo/z ^itim , autf-
mohebatur disslpare fcetorem. Etenim ///.r«.
cnm patnarchaolehat, autfrugem, sedi>ir^ ,,;^^,. f^ominis vel potius non hominis est
,
tutum spirabat gratiam. {4) 2. (in\;i resfn^
^/^,.^ ungue?itum. Verum quantumvis (7)
vola ctvanaestodor,et parlevibusfumis, odorum blandimenta christianam religlo-
,
quosauraspargitautdissipat.At^/m7at'«/i« j,em dedeceant et lasciviam sapiant, illa
,
ct stnporata noncongruit professorihus hu-
Xuves curiose sectantur, alilsque eorum
mihtatis ex prwscriptis Dei.
(5) 3. Fldelis consulunt usum. Utere florihus visu et odo^
non debet odoru.nprosequ. fragrantIam,post.
^^^,, ^^^^^^ sensuum fructus est. Utere per
quamChnslusCalvar.itetrospassusestodo-
oculos et nares quorum sensuum memhra
res, nec muher chr.sl.ana amh.re serta ex
,,,„^^^ Suhstantia tihi a Deo tradita est, ha-
laurca et myrtho et olca et illustri aliqua
^;^,^^ ^ ^^^^j^ Qnanquam nec hahitus extra-
,

jronne, ct fniort mnijis

,{
usui eAL,
^i^> uiui est cenienarus
cpnlpnnrii<t ;•
ordinarius
i. 7 -a u
ordinario usui ohstrepit. tloc smt
* . • • ^ •

\ utnsque
.

rosip et Idus, et omuihus violis •

(6) ^,-^ fi^^^^ ^^ i^,,,^ , et innexi , et in filo ,
confecta, cum Christus sertum detulerit
ei in scirpo , quod liheri , quod soluti : spec^

(.) Tert. L. de Pall. 5 - (,) Tcrt Lib. .le Cor. Mil. 5.

(,) Terl. L. de Cor. Mil. .4- -
(2) Tert. L. de Spect.
'
SvV "r ~i ^^^
r "*"?» p
'• "^f^- ». - (5) Tert. L. ,. do Gult. Fcm. i3. (4) Amos 6. -
:.?/
A'i~
'• A
•
^*"™-
-
^- ~'''r^V''
^^'''
^^^ ^'^' - (5) Tert. L. 4. adv. Marc. 4«.- (6) Tert: L. de i.or.
^* ^«^- ^K^7'7-
*
^*''- '^-
Mi . 14. - (7) D. Ambr. in c. 7. Luc:
 ,

PEGGATl GULPA ET ATROGITAS. — GONCIO V. 33^

tncuU scllicet, Confice ex
et spiracidi. (i) Quod in semeiipso recoguoscit D. Augusii-
illis serta, utplures simul portes^ ut omnihus nus Ego
cadai^er puiridum , esca vermium^
;

pnriter utaris , et quasi non sufficiat in ca- vas foetidum^ cihus ignium{i) ; et quod est
pite habere ^oves, jam i>ero et in sinum adhuc horribilius , anima peccalrix est cfle^/rt-
conde , si tanta munditia est ; in lectuhim i^ere pejor et foelidior. Ut enira experientia
sparge , si tanta mollitia est , et in poculum constat et philosophia docet , optimi cor^
credey si tanta innocentia est : quot modis ruptio pessima. (2} Quo enim creatura est
//•//ere , ^MO^ <?^ ^e«//^. Fuse refert Tertullia-
perfectior , eo privalio pejor et corruptio
nus moUes florum odores contemptibiles, horribihor pomiim corruptum est foetidius :

restant examinandi foelidi et intolerabiles ligno putrido ; corpus jumenti mortui est
deUctorum odores. putridius pomo corrupto ; cadaver hominis
3. Quo ore Christianus thurarlus , si per pejus olet quam cadaver pecoris , et ani-
templa transihit , fumantes aras despuet , et ma per peccatum mortua est foelidior quo-
exsujjlahit P (2) Peccator non fumantes ido- vis corpore mortuo , adeoque tetrum redolet
lorum aras exsufflat, sed foetidum idolola- odorem , ut vix eam justi, angeli, imo et
triae spargit odorem
nunc fere sine idolo Deus ipse valeant tolerare.
, et
opus idololatrice incendiis odorum perpe^ Qui hahet sanum olfactum animce sentit ,

tratur. (3) Omne mortale delictum idolola- quomodo puteant peccata. (3) Adeo Catha-
triam sapit el adeo tetrissimum spirat odo- rinae Senensi gravis erat foetens peccatorum
,

rem, ut ad eum denotandumfoetidissimarum odor, ut dum quis obscenior et praesertim

rerum non sufficiant maleolentioe. Joel pec- venereis criminibus sordidatus occurrebat,
catores comparat jumentis stercore sordida- ilHco occludebat nares et cum quadam die :

tis et foetidis. Computruerunt jumenta in ad eam accessisset nobiHi» cujusdam concu-

slercore suo. (4) Isaias confert cum vulnere bina neque fama denigrata , neque invere- ,

putrido absquemedicaminea quosaniesflult. cundia dehonestata , putenlis iUius animae

P^ulnus et lii^or ; et plaga tumens , non est graveolentlam ferre non valens averso ,

circumligata ; nec curata medicamine^ neque vultu, verbulum allocuta, sese ex ejus con-
/o/fl o/<?o (5): ut autem ait Parlsiensis Antistes: spectu eripuit. Pater Raymundus,quiCatha-

Queniadmodum ulcerosisemper sordidisunt rinse erat a confessionibus , tam subitauei

se/nper inquinati, semper foetidi. (6) Ita ani- discessus causam sciscitatus audivit ab ipsa, ,

ma sceleribus ulcerala est putens et fcetida. tantum ex scelerosa et turpi ifla anima eru-
Quod de semetipso fatetur David Putrue- plsse foctorem, ut nullum sterquiHnlum eo
:

runtetcorruptce suntcicatricesmece. {j) Sep- graviorem exhalare posset quem ferre non ;

tuaginta vertunt : Fcetuerunt {^ihices seu li- valens , sese ab iUIus muUeris coUoquio sub-
vores qui inflicta plaga non sine tumore duxerat. Neque mlnus foetidi sunt caeteri
;

et sanguinis aggregatione fiunt. Coacervatam peccatores quibus probe competit istud ,

saniem et putorem emittunt tetrissimum Isaiae Erit pro suavi odore foetor (6^ ; seu,
, :

odorem spirant , qualia solent exanimata iit exHebroeo legltVatablus, erit pro musco
cadavera pati , ait Cassiodorus. Cadaver ^^^e^, non solum in inferno, ubi post resur-
adeo est putridum et male olens, ut uxor rectionem et generalejudlcium praescitorum ,

nequeat tolerarefoetoremcorporis maritijuec corpora putridum et intolerabilem redole-

CUus parentis , nec servus domini. Hujus- bunt odorem, sed etiam in hacvita, ut Ju-
modi cadavera ejiciuntur e domOj intra terrae daeorum comprobalur exemplo quos Ani- ,

viscera sepeliuntur, ne sua putredlne aereni mianus "^ldiVceWnms foetidos Judccos nuncu-
inficlant et viventibus mortem afferaut. pat. kh eo namque tempore quo Christo
Quod est anima corpori , hoc est anitna intulerunt necem multis retro annis, tantus ,

Christus. Sine anima corpus non vivit 7ion exlbat foetor e putidis et abominandls eorum
,

vivit anima sine Christo : recedente anima , corporibus, ut foedo iUo indiclo ab omnibus
mox corporifoetor y corruptio putredo^ ver' cognoscerentur, et velut humani generis
,

mis cinis, horror etomnia visu detestanda pestes fugerenlur ; et obhanc causam Marco
y ,

succedunt : discedente Deo, confestim venit Aurello imperatori fastidio fuerunt et hor-
in animam peccatorum foetor, corruptio cri- rori.
minum vitiorum putredo conscienticu uer-
, ,
Verum caeterorum peccatorum corpora
si

mis, vanitatumcinis y infidelitatis horror.[S) non male olent, aniuiae tamen corum sunt
foetldlsslmx' , et ut fatur D. Dernardus , ex
(i) Tcrf.L. deCor. Mil. 5. — (a) Tert. L. de Idol.ii. peccatis quae inficlunt animam /am sentina
- Tcrt. ibid.
(3) — (i) Joel. i.— (5) Isa. i.— (G) Tract.
* ^ , -^

de Vitiis ct peccal. c. 9. — (7) Psal. 07. — (8) ChrysoL (0 Solil. (2) D. Bern. Tract.
dc Inlerin. Dom. c.
Sertu. 19. ao. — (.")) D. August. in Ps.37. —
(4) Cnp. 3.
Ii2.
 3.(0 PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO V.
redumlans domiim omriem intolerahili fce» lutls incensum ; anima tua est thuribulum
,

tore contaminat (i) inlelligit animam quae qua^ immiltere dehet in coelum thuris fu-
,

esL donius Dcl quandiu sceleribus non,

est nium hoc est sanctae orationis fragrantiam: ,

contaminala. Quo sensu Cyrilhis Alexandri- at dum es lethaH peccato contaminatus im-
nusSalannm fccten tem \ochixt, ob criminum purissimas ponis in thuribulo sordes quae ,

niaUoleiitiam. Nequesuavioremredolet odo- putridum efficiunt fumum , tetrumque emit-

rem aninia peccatrix. Legitur enim in vitis tunt odorem Deo exsecrabilem. Nam , ut
Patrum quod Angelus in forma corporea ipsemet fatur , oratio de anima scelerosa
,

iler cum eremitn agens ad occursum pulridi procedens, vanum siipplicamentum^ exsecra-
,

corporls eremitam obturasse nares , Ange- mentum mihi est. (i)

luni nequaquam : at cum occurrisset adoles- Chrlstiane, vis redolere,nonexsecrabIlem,
cens comptulus illico Angelus obturavit sed
, acceptum Deo odorem ? Stude ut in
nares, asseverans vix posse putorem ferre anima tua ponantur, non sulphureae sordes,
ex illius anima scelerosa procedentem. sed suavla aromata. Vasa profecto si bene
Nec mirum cum anlmae crimlnosae foeto- vel male olent, id acclpiunt ab unguentis ei
rem nec Deus ipse valeat tolerare. Tolera- fumosis odoribus qui in illis reconduntur
biHus e/iim canis putridus foetet hominibus Ut bene oleas, tria tibi praestanda sunt i.* :

quam aniina paccatrix Deo. (4) Uti Deus Dlvinam expostulare gratiam , rogans ipsum
suavem vlrtulum laetanter afflat odorem , ita clulcissimum Jesum ut sui odoris dulcissima
tetrum peccatorum odorem respult. Ex D. fragrantia ^ cor tuum dignetur aspirare. (2)
Boiraventura , dicitur peccatum foetor , eo 2. Immlttere in anlmae tuae vascuUim myr-

quod rham poenltentlae salutaris , quae illam emun-

ipsu/n refugit ajfectus bene ordinatus :
Dei volunlas, det a corruptlone peccati. Nam ubi Jesus
quoe est rectlsslma et bene or-
dinala , Ideoque refuglt peccatum. Homlnes sohit , et remissionis infundit unguentum ^
refuglentes cadaverls foelorem obturant na- statim afacie ejusfugitomnis foetor antiquce
res, avertunt faciem , et quam cito disce- putredinis ; quis enim retractabit quod non
dunt Deus quoque dlvertlt oculos ne videat imputat Dominus ? Quis tenebit errata^ quce
;

foetldam anlmam, et ab Illa quantocius dis- ipse remittit ? non potest male olere, quod
cedit. Profeclo si bene et juste judicas ^ in- ipse abolet (3) in sacramento poenltentiae ,
comparahiliter grai^iorem putorem reddunt sacerdotum minlsterio, quibus absolvendi
cogitationes luxurioscB quam cloacce : quia peccalores et dlmittendi peccata dedit
isti fcetorcs animarum sunt illi corporum. potestatem ; 3. Per poenitentlam a delictis
^

(5) Homo a Deo est creatus , a Christo re- emundatus et gratla sanctlficatus, odorifi-
demptus, baptlsmo cum Chrlsti sume corpus quod solet ipsurn
et gratla sanctlficante in
donatus ut suavem spiret virtutum odorem fugare foetorem (4), et odorem conferre sua-
,

Angelis Deoque gratlsslmum. Quandiu In visslmum. Fabulantur Gentiles Jovem in

sanctitale perslstit quam optlme fragrat Creta Insula educatum , afflsisse Jucundissi'
,

gratamque Deo exhlbet suaveolentlam at muni nutricis suce odorem. (5) Jovis nulrlx :

ubl peccat non fragrantiam Deo acceptam , fuit capra Amalthea , altero cornu ambro-
,

sed graveolentiam Deo exsecrabilem redolel. siam altero vero illi nectar infundens. Non ,

Quod quam slt indignum declarat D. Chry- fabulose, sed vere corpus Christi in Eucha-
soslomus Si non ince/isum sed f)iordacissi- rlstla contentum omne delectamentum in
:
,

nius abs te ac graviter olensfumus ascendaty se contlnet et coelestem redolet fragrantiam ,

quihus suppliciis dignus eris ? (6) SI quls eo quae probos attrahit Christianos currentes in
audaciae ac impudicitiae prorumperet, ut sa- odorem unguentorum illius. « Odorantur(6)
cras aras odoribus incensurus, profragrantls- enlm et odoratu sequuntur Jesum, Imi-
simo suffitu, massam quamdam sulphuream,
tantes bestiam quamdam quae odore cocti
aut allas sordes panlsInet recentls ita delectatur ut ublcun-
thuribulum injlceret
,

leiroque illo odoramenio sacras aras incen- que illum senserit , illum sequatur etlam
deret, nonnesuspectae fideI,automnIno sacrl- usque ad Interitum.Ecce, ipsoteste, panis i^i-
legus linberetur, et ut talis gravlsslme plec- i^us qui de coclo descendit
(7) , decoctus du-
lerelur? Chrisiiane Deus te conslltult r^//- pllci igne , charltatls et passlonis , odorem
,

gio/iis sua^ saccrdote/n (j) , ut el adoleas vlr- suum longe lateque dlspergit. Quls hunc non
^ sequatur? Sequltur irrationalis bestia odo-
{\]
,
Tract. de Convcrs. ad Clcric. c. 6. — (2) In c. 2.
~ ("i^^^^ \' ?• .^^ I^.f ^"*- *'^^8'=*'o """o- -'(4) Terl. Lib. adv. J.id. 5. - (2) D. Bern. Tracl.de
n''^^*
D. Hrrn. Trac t de Inicr. Dom cap. ,0. - (5j Cxs;.r.
(,)
p^^. Oom. - (5) D. Bern: Scrm. 33. in Cant.
-
I cm. 6. - (6) Uom. 74. in Maub. - (;) rcit. L,b. de
c. 45.
(4) o. Bern. ibid.
- (5) Tert. Apol. 25.
- (6) D. Bern.
* "• ^* Tract. dc Pass. c. 43. — (7) Joao. 6.
 1,

PEGCATl CULPA ET ATROCITAS. — CONGIO VI. 34

rem panls cocti et consumendi : non sequi- Testamenti asseverat D. Augustinus. « NuU
tur homo rationalis odorem panis Angelo- lus in Ecclesia recte posset ordinari minis-
rum bis cocti? Homo slultior est quam bes- ter, si dixisset Apostolus Si quis sine pec- :

tia, qui illius odoriferi panis odorem non Aut si dixisset,

cato, ubi ait sine crimineest.
intelligltet honorem. » nullum peccatum habentes , ubi ait nuUuni
Quapropter, Fratres,
ut suavem spiremus odorem , Christi odore crimen habentes. Muhi quidem baptizatisunt
delectemur , unguentis charismatum ejus sine crimine, sine peccato autem in hac vila
foveamur, pane coelesti , id est, corpore suo neminem dixerim , quantahbet Pelagiani ,
purissimo confortemur j utcorpus ejus eden^ quia hoec dicimus adversum nos inflentur
tes ^ sanguinemque pro salute nostra cffu" et dirumpantur insania. Non quia peccati
^um^ in nostram salutem bibentes (i), simus ahquid remaneat quod in baptismate noii
participes suavissimi ejus odoris quo fragrat remittatur, sed quia in nobis in hujus vitae
coelum. infirmitate manentibus quolidie fieri non
quiescunt ,
qui fidehtur orantibus et mise-
i(»99(i(»999(i<i90<»d(i9»^a»i3i»t»i»9(»4i»<i0(»»(i(>(» ricorditcr operantibus, quotidie remiltan-
tur. (i) Quapropler perfecti quique
» justi

CONCIO SEXTA. ^"* humihtatis et infirmitatis conscii , sibi

debita quotidie deprecantur, hanc
dimitti

HoMO refert in semetipso humilitatis suce orationem fundentes ex praecepto Christi :

Sciebat Dominus se solum sine delicto esse,
sarcinam (2) , non solum ob corporis dolo-
Docet itaque , petamus dimitti nobis debita
res , anima3 moerores , et vitee miserias qui-
bus'obnoxiusest, sedprsesertim ob peccandi nostra{i) et hoc non inahena,sedinpropria :

persona , postulamus, ut definit concihum

fragiUtatem Solus enim Deus sine peccato ,
:

etsolushomosinepeccato Christus.{?^)TeV' Milevitanum (3) contra Pelagianos , volen-

les peccata omnia, etiam veniaha, sine gratia
tulhano arridens Clemens Alexandr. ait :
Christi soUs naturae viribus posse vitari.
Nihil omnino peccare propriumest Dei {j\),
utpote per suam essentiam impeccabiUs ,
Contrarium tanquam de fide certum defiui-
quia est ipsamet essentialis sanctitas ; at ho-
tum est a Tridentino Si quis hominemjus- :

tificatum dixerit posse in tota -vita peccata

nio qui originalem contraxit culpam , sine
culpa in mundo esse non potuit, qui in mun-
omnia etiam venialia uitare, nisi ex speciali
dumcum culpa venit. (5) Beatissima Virgo prii^ilegio,quemadmodumde B. Firginetenet
non essentiaUter, Ecclesia, anathema sit! (4)
est quidem impeccabilis ,

Ubi tria animadvertenda sunt i. Cum

sed ex privilegio, toto vitse suse tempore fuit :

in mundo sine ullo etiam peccato veniaU ,

communi gratiae auxiUo,posse justum totam
snie crimme et lethah peccato transigere vi-
quia in mundum venit absque culpa orlgi-
tam- Q^o sensu ex mente TertuUiam, Chris-
naU Hac ergo virgine excepta, si omnes illos
:

^ianus nullius criminis nomen est. (5) Quod

Sanctos et Sanctas cum hic vii^erent congre-
confirmat D. August. (6) discnmmando cn-
sare possemus , et interrogare utrum essent
"^en a peccato Quia peccatum est omne
sinepeccato, nonne una i>oce clamassent {6): :

crimen non ideo crimen est etiam omne pec-

Si dixerimus quia peccatum non habemus , ,

<^«^«'«- I^^q^e sanctorum hominum vitam ,

ipsi nos seducimus, et ueritas in nobis non
quandiu in hac morte vii^itur, hweniri posse
est ^ (7) Nam , ut docet Ecclesiasticus , non
dicimus sine crimine ; peccatum autem si dn
est homojustusin terra, qui faciat bonum et
^erimus quia non habemus , nosmetipsos
nonpeccet (8) Abelem justum in exemphim
seducimus, (7) 2. Absque speciah gratiae au-
prodit D. Augustinus: « Abel quamvis merito
^iUo posse justum carere ad tempus omni
fustus appeUatus est , paulo immoderatius
aUquandorisit, vel animi remissione jocatus
omnino peccato , ut v. g. cum baptizatur,
est vel vidit aUquid ad concupiscendum,
cum de omnibus ex toto corde contentur et
confitetur , cumindulgentiam plenanam con-
vel aliquando imnVoderatius poma decerpsit,
sequitur sed non per totam vitam neque
vel plusculo cibo crudior fuil , vel cum ora-
: ,

et.am ad longum tempus se conl.nen ab

ret co-itavit aUquid , unde ejus in aUud evo-
omni ^ecc^to veiuaU. IJ/ud quod dicunt sme
caretur intentio, et quoties iUa et simiUa
'^^^^ P^^^^^o aliquos homines jam ratione
subrepserint.«fQ)Idemdeca3terisjustisnovi
^ "^'
proprice voluntatis utcntes , in hoc sccuto
D. Bcrn. Tract. de Pass. c. 43. — Tcrt. L. dc
(1)
Cor.Mil. \L — (3)Tcrt. Lib. de An. l\\.
(2)
— (4) Lib. 1.
, . „ . ^
Lib. Cont. duas KpisL Pcli:{,'. \\.
(1)
„ , ,
— / ^ »
j^) Icrt.
rr
U
r

P*d. 2. -(5) D. Greg. Ilom. r^o- i" Evan-. (G) D. - de Orat. 7. -

(7.) Can. G. (/,) Scss. - o Can a.n

An-ust.Jib. delNat.et Grat. 0.56. -(7)1. Joan. i8.- — (5) Tert. Apol. 2. -
(6) Encbir. c. 64. - (7) i- Jo^n.

(8) Cap. 7. —
(9) Lib. de Nat. et
Grat. c. 38. 1.
 ,,

3 ;3 rECCATl CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO VI.

vixissr^ vcl vivere optojiflnni cst^ ut fiat ;
.
Inde redargueiuli siml Luihepani el Calvi •

conandiun cst , ut flat ; supplicnndum cst , nistoe cathollcam rejicientes distinctionem

,

ut fiat : non tanicn quasl jactuni fuerit con- peccati in mortale et veniale ; Dicantur alia
fidenduni cst. (i) Ratioest, quia concupis- jyiagjia j alia pan'a esse peccata quia ve^
,

rentia qua raniniur atl illicila, remanet post rum ; nec auscultandum est stoicis qui oni' ,

baptlsmnrn , etauxillum gratice quod Deus nia paria esse contendunt. (i) Proefatam a
(»rt)in;irie confert non tolllt concupiscentiam, cathoHcis usurpatam distinctionem delicto^
acproindenon impedit motus illlcitos ratio- rum Joannes commendauit , quod sint quce^
uem prrevenientes 3. ^on autem cpiia dico
; dam delicta quotidiance incursionis
, quibus

quod non possumus hic esse sine peccato ,

homicidiafacere dehemus aut adulteria vel
,
ccctera mortifera peccatRy quce uno ictn peri-
wunt. Talia non facit honce fidei et spei
r/fm//<7^i//^. (2) Neque adhucpeccata venia-
lia potissimum quae fiunt ex dehheratione.
Quis enim dicat esse peccanduni , etiamsi
aliud sit damnabile,aliudwenialepeccatump
omnes sumus Cui enim non accidit
objecti.
aut irasci inique , et ultra solis occasum;
aut et manum immittere ^ aut facile maledi'
cere ^ aut temere jurare ^ aut fidem pacti de^
struere , aut i>erecundia , aut necessitate
mentiri? inncgotiis, in offwiis, in qucestu y
in i^ictu , in i^isu , in auditu, quanta testa-
^ ut mur
si nulla sit venia istorum , tiemini

(3) Qula, ut acute fatur Tertulhanus nulla salus competat? Suntautem etcontrariaisiis^
,

est ncccssitas delinquendi, ubl necessitas est ut grauiora et exitiosUj quce veniam non ca-
non delinquendi. (4) Plurima sunt , sed prae- piant , homicidium , fraus ^ negatio , hlas»
sertim iria, quae arcere debent Christianos phemia^ utique et mccchia^ et fornicatio^ et si
a peccato venlali scihcet quia peccatum ve- qun alia violatio templi Dei. (2) Phtra refert
:

nlale est , i. Deo injuriosum ; 2. Homini Tertnlhanus peccata quae ex se merentur

(lamnosum ; 3. Valde periculosum. veniam , neque inlerminabih sunt pcena
I. PARS. Peccatum veniale, quod, ut mulctanda. Multa etiam dinumerat peccata
hluvTenuWian. i'e?iiatdeoffensa{S)ytnhus mortalia quge non sunt venia digna , sed
modis dlcitur scilicet ab eventu a causa aeternam merenlur in inferno pcenam. D.
: ,

et a materia. Veniale ab ei^entu iUud est quoque August. distinctionem peccati iu

quod jam consecutum est veniam at ve- niortale et veniale ab enumeratione demons-
:

uialehoc modoest quid commune tum pec- *rat : « Capitalia peccata sunt, sacrilegium
catis mortnhbus per poenitenliam et confes- homicidium ,
adulterium , furtum , rapina,
sionem dlmlssis , tum leuioribus delictis ve- superbia, invidia , avarilla , et silongo tem-
niam ah Episcopo consecutis. Loqultur V^^^ teneatur iracundia, et ebrielas, si assi-
de benedlcllone eplscopali, quse inter sacra- d"» st^ i" eorum numero computantur.
j

inentalia solet dinumerari. Veniale a causa Q"^^ autem sunl minuta peccata licet om- ,

illud cst quod in se habet aliquam venlae "ibus nota sint, tamen quia longum est ut
causam, non quod non punlatur, sed quod omnia replicentur, opus est ut ex eis vel ali-
niinus punlatur ; quce casui aut necessitati, q"^ nominemus. Quoties aliquis in cibo aut
aut ignoranticedeputatur. (6) Peccatum enim i" potu plus accipit quam necesse est quo- ,

ex ignorantla vel infirmltate minus est pu- ^^^^ loquitur plus quam oportet quoties ;

niendum quam peccatum ex malllla. Quo pauperem importuna loquentem exasperat,

sensu adhuc veniale ex causa commune esl, adniinuta peccata noverit pertinere : si plus
lum magnls tum parvis peccatis : dantur uxorem, aut proximum, aut filium , aut ser-
enlm leihalia et veniaha, ex ignorantla et vum exasperaverlt quam oportet si amphus ;

inrirmitate. Veinale<?jr7;^«;mrt est illudquod ^uerit blandltus quam oportet si cuiquam ;

(pjantum est ex se non excludit veniam, quo "lajorl personc-e aut ex voluntate , aut ex:
sensu peccatum venlale proprie sumptum necessitate , adulari voluerit ; sese aul in
,
de quo in pncsentlarum est sermo discrimi- ecclesia aut extra eccleslam fabuhs otiosis ,
nalur a morlall quod quantum est ex se
: ^e quibus in dle judicii rallo reddenda est
veniam exchidlt, .xternamque merelur poe- occupaverit ; si dum incaute juramus et ,

nam. Veniale autcm ex se pc^uam non mere- ^um omni facilitate vel temeritate maledi-
tur oeternain :quanto mlnus vitari potest cimus, et si temere allquid suspicamur. Hoec
tanto ignoscihile videri potest difficilium enim et his similia ad minula peccata perli-
cnini facilis cst venia.
{j)
nere non dubium est. » (3)
(i) D. Augnst. L.3. (le Peccat. Merlt.c. i3. — ^^ ^* adi»uc Augustino peccuta grudus
(2) D.
August. Scim. 29. deVer. Apost. —(5) D. August. Lib.*
(^nt. Mrnflac. r. iS. —
(/j) Tcrt. L. de Cor. Mil. M — / ^ ^. . r j »»
^' August. L. de Menda. c ,5.
j c
- /\rrTeir.^tL. a^
do
^) Un. Llb. de Pon. .:'^- (6) Tert. Lib. de Pu. 3.
(a)
p ^'^
- (7) Tcil. L. a. ad Uxoc. ».
.
^"^* »9' ~
(^) Scrm. 4i. dc Sanctis.
 ,

PECCATI CULPA ET ATRGCITAS. — CONCIO VT. 343

habent[i), ut patet, non solum in tnoitali- veniale ob materiae parvliatem peccata :

bus , quorum quoedam sunt aliis graviora , etiam vcnialia ex genere suo lege divina pro-
sed etiam in venialibus , quorum quaedam bibentur, eaque vitare teneniur Cbristlaui :
sunt ex indebberatione aclus , ut motus ira- neque excusari possunt ab inadverlenLa ra-
cundiae rationis praevenientes advertentiam ; tlonis , quia fiunt cum cognitio.ie ; neque a
quaedam ex genere suo veniaba quae fiunt subreptione et •infirmitate voluntatis , quia
cum cognitione mentis et debberatione ^mnl cum CatWheriiiione. Dominoenimagnito,
voluntatis, sed malitia eorum exobjecto de- ultro spiritus a suo auctore respectus , emer-
sumpla est levlssima, neque gravi proecepto git ad notitiam ueritatis , et admissus ad
prohibita ; ut verbum adulatorium , vel irri- Dominica prcecepta , ex ipsis statim eruditur
sorium in re parvi momenti, quaecum dracb- id peccato deputandum a quo Deus arceat,
ma perdita comparat Tertulbanus Licetesse (i) Deus autem arcet, non solum a peccato
:

aliqua delicta pro ipsius drachmce modulo mortali sed etiam a veniab deUberato. ,

ac pondere mediocria. (2) Tandem quaedam Ideoque Cbristlanus de prseceptis divinis

ex materia quae quidem ex genere suo sunt erudltus, probe sciens veniale sive ex genere
mortaba , gravique proecepto probibentur , suo , sive ex materia , esse lege divina pro-
ob parvitatem tamen materlae sunt venlalia , bibltum, injurlosus est supremi Domini auc-
ut furtum unius assis istaque peccata ex toritali duni peccat venialiter
; quod inten- :

defectu materiaj, potissimum sunt Deo in- duntauctores(2) quidocent peccatum veniale
juriosa. esse simpbciter contra Dei legem quia est :

Quod ut mebus perciplatur, Deus polest contra dictamen rectae rationls : imo et con-
considerari tanquam Dominus, tanquam tra ipsam Dei legem , quae inbibet furium et
Sponsus et tanquam Deus Domlnus sum- mendacium etiam veniale. Perfectce et sin-
:

mae auctoritatis , Sponsus infinitoe amabili- cerissimce sanctitatis volens cultores suosfa-
tatis , Deus supremae majestatls. Peccatum cere Sahator ^ jussit ab iis cautissime etiam
autem venlale, proesertlm ex genere, vel ex minima uitari ; scilicet ut quam pura est
materia , est injuriosum i. Summae Domi- pupilla oculi , tam pura esset christiani ho~
ni auctoritati ; 2.1nfinila3 Sponsi amabilitati; minis i^ita. (3) Cui bocproverbiiloco esse vo-
3. Supremae Dei majestati. Xmi: Sen>alegemmeam ut pupillam oculitui.
I. Augustus, imperii formator^ ne domi- (4) Oculus vel niinimo pulvisculo turbatur:
num quidem dici se volebat et hoc enim Dei lex Dei vel minlmo peccato deUberate faclo
,

e^^co^/i07we«.(3)Suum autemdominlumDeus offenditur. Cbristiane , sanctitatls studiose ,

demonstravit legem imponens bominibus serva Dei legem sicut pupibam ocuU tui, fuge
qui eum tanquam Dominum lecognoscunt veniaU'a peccata quae injuriosa suntauclori-
dum ejus mandatis obtemperant. Quid tati supremi Domini et amabiUtati sacri
enim est aliud esse sub domino quam esse sponsi.
sub prcecepto? (4) Inter proecepta divina 2. Teneo meum Christum in nomine Spon^
,

qucedam sunt affirmativa, quae ad faciendum si (5) ,

qui Ecclesiae, quam sibi in sponsam
bonum adstringunt, quaedam negativa, quae elegit , tria praeslitit : i. Eam adeo ardenter
a malo removent. In prima itaque fronte dilexit , ut pro ea sese morti tradiderlt ;
2.
sanctissimce legis, in primis tabulis ccelestis Eam ab omni macula suo sanguine muuda-
edicti,principalium utique delictorum pro- vit; 3. Haec omnia pra^stitlt , ut munditiam
scriptione signata. (5) Probibentur peccata solUcite conservans, sese exbibeat coelestls
veniaUa , tum ex materia , tum ex genere sponsl amore dignam : Hcec enim consultata
suo. VeniaUa quidem ex materia quae juxta ,
sunt Christi Ecclesiam diligentis qui se pro ,

D.Tbom. (6)differunt dunlaxat accidentaU- ca tradidit uti eamsanctifcet, emundans la-

ter a mortalibus , secundum majorem vel vacro aqvw inverbo, ut sistat sibi Ecclesiam
minorem malerioe gravitatem ita ut quls: gloriosam,7ionhabentem maculamautrugam,
pro diversitate jnateriarum , peccata discer- utique postlavacrum; sed sit sancta etsineop-
nat , ut alterum altero levius aut gravius probrio , exinde scilicet sine ruga vetustatis ,

existimet. (7) Furtum v. g. decem aureorum, ut virgo; sine maculafornicaVwnis^ ut spon-

et furtum unius assis , accidentaUter tan- sa ; sine probro vilitatis , ut emundata.^ (6)
tummodo differunt , et secundum gravita- Quod Clulstus Eccleslai in communi , idip-
tem vel parvltatem materla?, iUud tamen est sum cuivis animoe cbrlstianop pr.islltlt in par-
mortale ob materla? graviiatem , islud vero tlculari. Eam In sponsam elegit, in baptismo
(i) Llb. \. dcSerm. Dom. in Mon. c.aS. —
(2) Teit. Trrt. L. de P(rn. "S.
(1) —
[>) Durand. Adrian. Vog.i.
L. de Pud. 7. — (3) Tert. Apol. 54. —(4) D. August. Castio. Nav. —
(S) Salvian. L. 5. de Trov. (4) Prov. —
Serm. 54. de Tcmp. — (5) Terl. L. de Pudic. 5. —
(6) 7. — (.5) Teit. L. 4. adv. Marc. 11.
—
(<3) Tcrt. Lib. de

1. 2. q. 72, a. 5. — (7) Tert. L. dc Pcen. 3. Pnd. 1«

 ,,

344 PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO VL

muiulavlt, superna-
niaciills orifTiiialls culpa? elDei sponsa , quae io venialibus deleclatur,
turali ^raticTepulchrilucline tlecoravit. O bea- sponso displicet , efficiturque ejus amori
tiim conniihlnm^si non admiserit adulterium ! injuriosa.
(i)exclamatTerlullianus. Anima quae labitur Dei sponsa studeat illi placere, et, ut fatur
in peccatum mortale, cum diabolo adultera- D. Ambroslus, reddat studii vicem reddat ^

tur, nequedebitam Deo servat fidem anima aniori gratiani (i), ornans se gratla et vir- ;

vero qucTj abstinet quidem a mortalibus , de tutibus, queis se sponso amabilem reddal.
venialibus vero nullatenus soUicita est , non Peccata venialia sponsoe diminuunt decorem :

est quidem adultera ; sacro tamen displlcet uii(2)enimin nostriscorporibusduplexsplen-

sponso , estque Injuriosa ejus turn amabill- det nitor, a quo eorum mutuatur pulchri-
tati, tum
amori amabihtati , quia hcet ve- : tudo : unus ab interiori dimanat, ab anima
niaha non sint contra charitatem , sunt ta- scihcet quae eis vividimi et nitidum commu-
men pra^ter charitatem, diminuunt ejus fer- nicat colorem ; alter ab exteriori procedit
vorem , el ahquatenus elongant a Deo per nimirum a lumine quod nativum ihustrat ,

tepidliatem et torporem. Torpedo ingentem nltorem et splendidum reddit ita anima ;

navem sistit in mediocursu; venlaha velut sancta duphci coruscat splendore unus est :

remora impediunt ne anima proficiat alacri- internus, nempe gratla habiiuahs et sancti-
ler in viaPeccans mortahter est ficans; alter externus , nempe actuahs gratia
virtutis.
velut viator qui recedita via; peccans venia- mentem ihuminans et ad bene operandum
hter non rececht a via , sed in ea nimis mo- excltans. Peccata veniaha non tohunt inter-
ratur. Et hcet anima duntaxat venlahter num sponsae splendorem , sed externum au-
peccans non amet aha phis quam sponsum ,
ferunt nitorem , eamque minus sponso ama-
neque ex oequo cum sponso , qula vero iha bilem et gratam reddunt : quare Richardus
non amat in ordine ad sponsum , neque actu a Sancto Laurentio elucidans istud Sponsae :

ad ilhim refert, quodammodo dividit cor « Pessulum ostii meiaperul(3))>sic falur:'<Ne-

quod totum debetur sponso, qui cum slt gh'genlias caverlt , quae offensam provocare
perfectus in omnibus (2),habeatque amabih- potuerunt in locuiione sclhcet inutlh vel :

tatem Infinltam, cor expostulal, non dimidia- cogitatione, in commodo corporah vel li-
tum, sed integrum. Anlma fuglens morta- bertate vaga, quse per pessulum,id est, ler-
ha , in veniaha vero faclle et voluntarie ram intehigi possunt. Sera enim cum parva
labens asslmilatur uxori quoe adulterium sit et angusta , latitudinem tamen ostli con-
,

opere non consummat , neque voluntatem cludlt » , et arcet a dilecto , qui sponsam
habet tale flagltium perpetrandi, displicere veniahbus ahquatenus turpatam , non adeo
tamen sponso non curat in suis sermonibus, ardenter dihgit quibus peccatis^licet occidi :

vestibus conversationibus , actionibus , animani non credamus , tamen eam velut

,

quibus fidelitatis sune susplcionem inducit. quihusdam pustulis , et quasi horrida scabie
Anima qune post promlssam Deo in bap- replentia ^ deformem faciunt^ ut eam ad am-
tismate fidem post abjuratam mundi pom- plexus illius ccelestis Sponsi , i^ix aut cum
,

pam , levi terrenorum ardet amore , in grandi confusione {^enire permittant.{^) l^ec
lebus parvi momenti Dei legem transgredi- mlrum si veniaha , quae, ut fatur ahorsum
tur nullo(|ue negotio committit veniaha que D Augustiuus , decus exterminant et ani-
,

sponso displicere certo cognosclt de ejus m am inquinant (^) dih e]\\s osc\x\o cai\es\,em : ,-

hdehtaie dubitatur. Cavete^ Fratres ^ ne quis avertunt Sponsum, quia Dei majestati inju-
pnrva rcputet quamlibet parva scienter de- riosa sunt.
,

linquere convincatur. Nemo dicat in corde Z. Deus peifecta^ ?najesfatis (6) est summo
suo: Lcvin sunt ista non curo cotTigere : venerandus honore supremam majestatem
, :

non est mngnum siinhis mancam venialibus inhonorant , et offendunt non solum /;/or- ,

minimisquepeccatis. Hac cst enim^ dilectis- talia delicta in Deum admissa (7), sed eliam
^'iifni
,
iinpamitentia ; Jucc blctspJicmia in Spi- venlalia , pra:-serlim dehberate commissa ,
fituin Sanctum^hhispJiemia irremissibilis. {Z) sunt injuriosa divina? majestati tum qula :

Rigidus est Bernardus adversus eosqui venia- divinae bonltati et sanclitati conlrarla , tum
lia contemnunt, eaque scienter in
omni oc- qula ahquomodo
contra ejus legem , et pra^-
rasione comniittunt Mens Deo dicata sic :
ter ejus vohintatem ; tum qula Dei offensse
caveat minora vitia , ut majora quia a mi- ut fatur Jacobus In niultis offendimus om-
:
;
fiimisincipiuntjquce in maximaproruunt (4),
,,^ - , (i)Lib. 5. Exam. 7. —
(2) D. Thom. 1. 2. q. 89. a. I.

t' ^'
^ ,
*'• ~ ^ ^
''"*'*•
^' ^- ^^^- ^^'"^- - ^-'P- 5.
(•"») — D. Augu«t. Serm. 4i. de Sanct.
U\)

?o D.
/-V r!'
rTT,^"^'' ^l^ '"•. •;'"]• ,V '" ^''^"^«'3- S. Pauli. - — (5) Lib. 3o. Ilom. bom. 5o. —
(6) Tert, Apol. ik-
(i) Bern. Tracl. dc Ord. Ml*. c. 11. _ (-) Xcrr. L. de Pudic. 31.
 , ,;

PECCATI CULPA ET ATROCITAS. — CONCIO VI. 34?^

?ies{i)] tum quia illa Deiis odio babet: Qiw-
plane quod offerenti manus tineat ? Ex eo
jiiam cum Deiim grande qnid boni constet el caput pariter ad ablueudum , responsum
esse ; utique hono nisi malnni non displice- est : QuHotus est^ non indiget, nisi ut pedes
ret , quod inter contraria sibi nulla anii- lauet. Lotus est qui gravia peccata non ba-
(2)Deus autem et peccatum veniale
cilia est. bet, cujus caput^ id est, intentio, et manuSyid
opponuntur ad invicem Deus est summa ; est,operatio et conversatio munda est ; sed
puritas; peccatum veniale, macula quae ani- pedes qui sunt animae affectiones, dum in
^

niam conlaminat Deus summa rectitudo ; : boc pulvere gradimur ex toto mundi esse ,

j)eccatum veniale, deordinalio a regula ra- non possunt, quin abquando vanitati , ali-
tionis devians Deus infinita bonitas ; pec-
: quando vobiptati, aut curiositati plus quam ,

catum veniale, malitiam saltem secundum oportet cedat animus vel ad boram. » (i) Ex
quid infinilam importans. bis concludit Bernardus Verumtamen nemo :

Unde licet veniale comparatum ad mor- contemnat nemo parvipendat. hnpossibile ^

tale , parvnm dicatur, relatum tamen ad est enim eum cum eis sahari; imjwssibile est
Deum quem offendit , non parvum sed dilui nisi per Christum et a Cliristo, Nemo
,

magnum existimandum est. An possimus inquam , perniciosa securitate dormitet , de^

leve aliquid peccatum dicere^ quod in Dei cUnans in i^erba mulitice ad excusandas ex'
contemptum admittitur P (3) Quia injuria cusationes in peccatis quoniam ut audiuit , ,

crescit ex dignitate offensi et vilitate offen- Petrus ab ipso nisi lcwerit ea C/irisiuSy non ,

denlis estque ille prudentissimus qui non habebimus partem cum eo. Adeo gravia
,

tam considerat quantitatem imperii quam videbantur Paulae Romanae peccata venialia,
imperantis considerat dignitatem, (4) Ilaque totque lacrymis ea expiare nitebatur , ut
minima injuria Deo facta major est quam illamgrcwissimorumcriminumcrederesream,
omnis quantumvis magna, facta bomini di- (2) Eusebius, apudTbeodoretum (3),4oannis
gnissimo puta imperalori, aut summo pon- unam mentis evagationem gravissime luxit
,

tifici. Quod non ignorans D. Bernardus compluresque alii servi Dei vel minima pec-
Deum alloquitur : Singuli illiciti motus ani" cala tam gravia existimarunt , ut censuerinl
rnimeiy sunt (lucedam in te, Deus meus, con- omne naturae bonum polius amittendum, et
i>i(ia puta iracundice motus in mansue- omne poenae malum tolerandum quam ununi
, ut
tudineni tuam invidice in charitatem ; tur- committere scienter et libere veniale pec-
^

pitudinis in castitatem , et innumera his catum.

similia de cocnoso lacu prurientis
,
quce INeque immerito justi lantopere in levia
pectoris mei , etiam nunc incessanter ebul- animadverterunt delicta , quia, ut est com-
liunt f inundanies et impingentes in serenita- mune in ibeologia effatum, minimum malum
tem prcefulgentis uultus tui. (5) culpce , toto ordine superat omne maluni
Neque solum venialls peccati velut infinita poence , id est , est majus malum quam om-
malitia desumitur ex suprema Dei offensi nis poena ; ideo propter nullam pcenam vi-
majestate, et infirmabominis offendentis vi- tandam commitlendum est; el,ul iatur Joan-
litate , sed adbuc ex eo quod quandiu est nes Gerson , potius toleranda essct omnis
in anima, coelestis Hierusalem ingressum , mors poenalis , et anniliilatio , quam commit-
et Dei Impedit conspectum : juxta istud tenda esset quantumlihct parva. ojfcnsa in
Apocalypsis Et non intrahii in eam aliquod Deum (4), id est, cuncta marlyrum supplicia
:

coinquinatum. (6) Quare de peccato veniali potius essent sustinenda, quamunicum com-
D. Bernardus intelligit istud Dominicum Pe- mittere veniale peccatum , et salius esset
tro dictum Si non lauero te, non habebis cunctos homines et Angelos annibilari, quam
:

partem mecum (y) « Aliquid igitur latet Deum mininia noxa veniali offendi. Eadem
quod necessarium ad salutem , quando est est mens D. Anselmi quam facta duplici
,

sine eo , nec ipse Petrus partem haberet in supposilione declarat. Supponamus imprimis
regno Cbrisii et Dei. Vide enim si non ex- Deum centum mille creasse mundos quos
paverit Petrus ad tantoe comminationis ter- unius hominis imperio subdidisset; suppo-
rificimi verbum , si non agnoverit salutare namus deinde existere daemonem tanta ad
esse mysterium , cum respondit Domine, : deslruendum et annibilandum potestate pol-
non tantum pedes , sed et manus, et caputP lentem, quanla Deus ad creandum et pro-
Et unde scinius quia ad dibieuda peccata ducendum; potentissimus liic daMUon, dicat
qua? non sunt ad niortem, ablulio ista per- bomini illi tot mundorum doniino illico :

destruam cunctos mundos

,.,,
(1) — /NrrxTJi^
C«j). S.
-
Tert. L. de Poen.
{3) — -
o.
/tx r. II-
(5) D. ilier.
libi traditos, nisi

Fp. i4.ad Celaiit. — D. Uieion. — (4) {?>) Ep. 4a. ad (i) Serm. i. in Can. Don). — (2) D. iruion. Ep. ad
Ileuiic. Aicbiep. Scnon. — (G}Cap. — 31. (7) Joan. i5. Eu.sloch. — f5) lap. 4. — (4) I^c Vit.SoIif. lccl. 1.
22*
 ,

34(? rECCATI CULPA ET ATROGITAS. — CONCIO VI.

\enlale commltlas deliciuir, potius llli esset qualitatem respicit ^ sed ad personce contemp-
eli'M'ncla tot uiuiulorum jactura et deslruc- tum. (i) Estne parvum illud pecoatum pro
tlo quaui unu veniali delicto Deum offen- quo satisfacere non potest homo , el Ghristus
jj»,.^> suum sanguinem fudlt? Et, ut concludam
Plus audetNierembergus Doctorasceticus: cum D. Hieronymo , tu ne lei>e dixeris in
Si Beaia? Vir'»ini suh crucem dilectissimi Fi- fjuo offenditur Christus ; unde ad judicium

lil delilescenii , ei ut loquilur

Sanctus Ger- pcrtrahi hahes ^ cuni horrendum sit incidere
mauus sanujineas lacrymas fundenti , data in manus Dei ^>iventis. Tu ne leve dixeris
fuissetoptio , nuni Christum omnihus op- peccatum quod molliplici poena mulctatur.
prohriisetciuciatihuseripi, et rrgnantemin jj^ VPiKS. Nlhil adeo ostentat peccati
ccKlis mdle mundos ^gnialis gravilalem quam animadversio qua
videre vellet, simulque
nullodamnatosalvan, autniunicum vemale iu^^j ^^jj^ et poena qua illud Deus punit.
conse.ilire, potius proeoplasset denuo videre Marcionem a Deo removentem culpa? tum
filium crucifigi ( si citra culpam heret ) ac animadversionem, tnm vindictam et puni-
h)nge gravioia pati imo si hceret propria ti,,„em plurihus rationihus insequitur Ter-
;
,

inanu clavos tiansfigere, et Jesum suum di-

t,,|ii.,nijs 1^,^, ,^,,\^ gjcut in pra?mio virtutis, .

lectum pra3 fili.s honmium, amnnlissima Ma- -^.^ ^^ 5,^ punilionc vilii disciplinarum ratio ,

ler moite crudelissima trucidare, ut olim

cwmV^/7 (2): tum quia frustia prohiheret pec-
Ahraham Taacum suum quam minimam catum si peccati non puniret auclores cm/'
,
, :

noxam admittere. enim prohibel adniitti quod non defendit

• •
r 1 ,
Sul)jungit:« Annon summosolatiofuisset admissum ? Tum quia stupidus est si non
\ irguii et Redemptori nostro si quis ea .
,
^jj^ ^^^^j ^^^^ .^,„^^ ^i^,,! ,
^^^^^^ ^^^„^1^ ^^^^
charitatc exarsisset, ut dum ad mortem per-
^^^^^^.^ s^^^^ voluntatem et inhi- j,,^,^ ^^,^^j
geret, suis ipse humens crucem Christi suh-
committitur. Et utique non aliud ij|ii(,„em
iisset, se ilh suhstituisset, ut m eadem pro ^,.,,/^,-^^^
admitti quam quod non amatfieri.
Domino suomortem ohiret , et omnes cru- Stupidissimus ergo qui non offenditur Jacto
natus pateretur? hoc lamen induhitatum est ^,,^^ ,^^^ ^^^^^ y^-^^. f^.^ando ofjensa comes .

majus solatium tali filio ac matri fore , ut ^^^ frustrata> voluntatis. Aut si offenditur
vel nnmnmm vemale evitaret , quam nohi- ^/^,^^^ irasci
; si irascitur , debet u/cisci. Nam
hssimosilloschantatisexercere actus. Gom- ^^ ,dtio fructus est irce et ira debitum
,

puta jam an parum s.t quod prceponderat ojfenso3 ,et ira comes frustratce voluntatis.
,
lanlo ohsequio, nohihssmiis virtutum acti-
^^^^j^ ^^ Yieum credamus siupidissimum ,
hus , in>o vel gratias et sanctitati omnium |^^^ j,,,|ieem sapientissimum p^^^j^g et
hommum Angelornm. » Kaec, precor, me-
et
^^^i,3i„,^„„ eonfiteamur , qui peccatum
mor. in mente repone. etiam veniale prohihet, illo offenditur, ilhid
Urget adhuc: Si potestas optioque dare- aversatur , tanquam sihi contrariuri gravi- ,
hir, aut venialem noxam admittendi , qua ^^^ -^
^ ^ j,, g^^^^j^ .
^ p^,.oaiono ;
Deus offenditur aut in oeternum omnia in-
, ^ Inferno
ferorum suppheia perpetiendi omn.husque ,
quiajusta : si\ j^^^^ ,v;,,^^ sei^eritas
,
ca^h dfhc.s carendi, ex rectse rationis d.c-
lonus judex id est Justus (Z) Deus estju- ,
tam.ne, poster.us proeehgendum esset. Hic
dex juslissimus, quia, ut fatur Terlul. justi-
sensus et consensus est omnium qui reclis-
^^^ ^^^ pJenitudo dii^initatis exhibens Dcum
,

s.mo judic.o pollent, coehlum qui de facto

perfectum {^) inon enim essetDeus,nisi esset
:

omm glona qua perfruuntur, se pnvan perfectus ; neque perfectus, nisi esset justus ,
;
summaque cum alacr.tate ad inferos se piae-
,,eque justus , nisi prohihitum puniret pec-
c.pitan paterentur,potiusqMamvelmin.mum
^^^^^^^^ ^j potestatem enim superioris per-
v<.n.ale m se adnuiterent. Qu.s post hoec leve
^i.^^^ prohihere peccatum , et contra inliihi-
ex.stimah.t veniale peccatum ? Ca^ete ne
^i^^^,^ peccantes punire suhditos Quale :

qms par^a reputet quamlibet parua scienter

,
^^^ ^,^;„ ,^^ prcecepta constituat non exsecu^
fleliiKiuore coinnucatiir. ( 1] Estne *-="-"^ narvum
pcuvum turus?
^ ^ t /- ^ l-i * i- , • •)

ut deiicta prohibeat nonKnndicaturus?

-i

.,, ,^ \ )
illud peccatum (iiiod au<jnienl(i ^iuiiuiuui praliarum /• (t^\ n •» r* •
* •
•

^^^^ ,^^^ judicatarus. (5) Rona iPitur Dei

•
' ^ ,
P '.
, .

pnvat, ardorem char.lntis ref.i<'erat

iriiipti.iL et
CL in
lu •. •.
f^. K .
'"'^'^
. , sevenlas qua veniale punit peccalum, qina
•
1 .
,
via pprtectioii.s relar( al? x.:>iiin
Estne parvum
cu^uMi uiuuud nista. Sic c- n/r fr\ 1/. • . » » •
i .
Moyses (o),post tot patrata mira-
I

peccatum per (juoc suprenia cwui wri

Dei ui.sjrsuis
maiestas .*. 1 •
.
.

^ cc /
I-
^ cuIb, ah lUPTessu ten.ne promissiouis priva-
'
>

oWendiiwr Leue uuiif/uain est ,' i^cnf/i

:
'
Dcum ciifufi
etiam ^^g ^^j. 11 irr .•
^Y) levem dithdenl.se cuipam. Sic
. c^
'
1 1

ift ex'guo contemnere qui non tantum ad ,

D. llier.— (2) Teit. L. adv. Marc. aO.

(1) (5)Terl. L. —
2. adv. Marc. 16. (/4) Tert. L. 2. adv. Marc. i5. — —
(ij D. Bcrn. Serm. 1. dc Convcrs. S. 1'aul. (5) Tert. L. 1. adv. Marc. 26. (6) Nuni, 20. —
 ,

PECCATI CULPA ET ATROGITAS. VL 347 — CONCIO

Osa (i) mortemulctalus quod non salis facimus aut Deo volenle vcl permiltente,
est, ,

reverenter tetiglsset foederis arcam sic pro- muliis tribulalionibus affligimur, et si Deo
;

pheta missus ad Jeroboam (2), a leone in- gratias agimus liberamur. Si autem nec in ,

teremptus est, quod tantillum panis conlra tribulationibus graiias agimus, necbonis ope-
Dei inhibitionem manducasset; sic uxorLoih ribus peccata ipsa redimimus, ipsi tandiu in
in statuam saUs conversa est, quod curiosi- illo purgatorio igne moras habebimus, quan-
tate muUebri versus Sodomam conspexis- diu supracUcta minuta peccata consumman-
,

set (3); sic Ananias et Saphira (4) ad pedes tur. » (i) Tres modos (linumerat D. Augus-
principis Apostolorum mortui corruerunt in tinus quibus pro veniaU})us Deo satisfacere
poenam mendacii; sic septuaginta milUa miU- valemus. Primus dici potest ledemptorius ;

tum (5)tribusdiebus peste perierunt,eo quod secundus emendatorius tertius ultorius i. ; :

David, levi tumore inflatus, suum lustrasset Per poenitentiam et opera virtutis veniaha
exercitum sicunushomo (6)jussu Dei lapi- redimimus
; 2. Per afflictiones et correctjo- ;

dibus obrutus est, eo quod die sabbati col- nes a Deo immissas et cum dependentia et ,

legisset Ugna et tamen omnes iUi peccarunt graiitudine a nobis acceptas, ut dum amitti-
,

duntaxat veniaUter, ut asseverant BasiUus mus parentem, conjugem, prolem, vel tem-
et Nicenus de Moyse D. Chrysost. (7) de poraUa fortunoe bona veniaUa emendamus.
; ,

Osa et uxore Loth D. Ar.gusiiims et D. « Si Deo qui iUa auferri velut pius pater
;

liieronymus de Anania et Saphira D. Isi- permitlit, tanquam boni filii gratias agimus,
;

dorus de homine iUo qui in sabbato coUege- et minus nos pati quam meremur cum vera
rat Ugnum. Francisca Romana ob exiguum iu.miUtate proferamus; ita ipsa peccata in
lemporis inutiliter deperditum , ab Angelo hoc seculo purgantur ut in futuro ignis ille ,

vaUdam accepit alapam; Maria,soror Moysis purgatorius, aut non inveniat aut cerie pa» ,

et Aaron, ob levem murmurationem lepra rum inveniat, quod exurat. » (2) Tandem
percussa est; Lazarus mendicus auctore, D. 3. Si in hoc seculo a nobis non delentur vel
Chrysostomo, ob leves defectus, ulcere pes- per po^nitentiam et opera virtutis vel per ,

simo percussus est; Abbas quoque Moyses , emendationes a Deo immissas et dependen-
ob duram sermonis reprehensionem , est a trr et gratanter acceptas, tunc ait D. Augus-
diemone possessus. (8) Hie poense alispque ob tinus, per i^nem purgaiorii non capitalia ^
venialepeccatum inflictaejustissimae sunt: Tri- sed niinuta peccata purgantur.
bulatio et angustia in omnem animam homi- Legis consuUorum dictum est De modico :

nis operYintismalum. {g)Q_uanUim\U wi^gnve non curat Prcetor (^) Deus vero Proetor, :

videantur, longetamen sunt culpis minores. Prceses et Judex aequissimus suam justitiam
Si Jonathas (10) a parenteest morti damnatus exhibet , tum vel mininium bonum praemian-
quod inobedienter parum mellis gustasset ; do , tum minimam culpam pnniendo. Ut
si ManUus Torquatus victorem fiUum et de enim aitD. Bernardus , nullum honum apud
hostibus triumphantem , securi percuti jus- Deum esse irremunerntum nec allqitod nia^ ^

sit , quod contra suum pugnasset edictum , ////// impunitum. (4) Potus aqujc frigidoe pro

quis crudelem criminabitur Deum venialem Deo datus praemiabitur, mendacium leve et
offensam interdum temporali morte pu- officiosum punietur.Nam,ut docet D. Augus-
nientem ? Quisquis novit quid sit uirtus et tinus expendens istud Geneseos Maledicta :

sapientia Dei^ potest existimare quce sunt terra erit tibi in omnibus operibus tuis (5) :

peccata venialia ; et quisquis no{>it quid sit « Qni coluerit agrum suum interius el ad ,

bonitas, potest ej-istimare quibus certa pocna pnnem suum quamvis cum lal)ore pervene-
clebeatur, et /lic, et in fiituro secalo. (i i) Ni- rit potest usque ad finem viiae hujus hunc
,

mirum in purgatorio ubi animae pro culpis iboreni pati ; post lianc vilam non est «e-
1

venialibus cruciantur ab igne divinae justiliae cesse ut patiatur ; sed qui forte agrum non
ministro. colueril, et spinis eum opprimi permiscrit,
2. Justus pro peccatis venialibus divinae habet in hac vita maledictionem terra? suae
justitiae debitor Si non in pitce hujus com- m omnibus operibus suis , et post hanc vi-
:

meatu omnibus inlicitis satis/lat {12) es,im tam habebit, vel ignem purgationis
,
vel ,

purgatorio puniendus. Ut enim ait D. Au- poenam aeteruam. » (6) Igne pnrganlur ve-
gusiinus : « Si hic dum vivimus poenilenliam iiialia in purgalorio, poena aelerna puuiuntur

Lib. 2. Reg. 6.
(1) —
(9) Lib.3. Rr^. i5. (7^) Ccn.— -
19 •- (/,) Act. 5.-(.5) Lib... Wv^. M. -{(^ IN"'m..r. (.) Srrm. /j..
, , „
d. SancUs.
.

- ,
(»)
^ ,^ * ,
D. Angu..t. r.\
(.
L
T

,5. -(7) Lib. .. Fp.\8.. -(8) Cussian.

Coll 7. c. .7. Solo §.(!« IntcK. Hec.it. - (4) Dcr am. snper .< :
L< e

>- (9) iVo.n. a. -

(.0) Lib. .. Hrfr. ,/,. _
(, ,)^D. Ang. nos -(.5) cap. 5. (6) Lib. - .. de Ccn. conlr. Man.clu
 ;

348 PECG.4TI CULPA ET ATROGITAS. — CONCIO VI.

morlalla in inferno, ubi etiam inleiclum ve-
nialia plecluntur.
3. Peccalum veniale impunitum non erit,
cuni etiam sciurililatem et omne i>aniun ver-
bum judicatum a Deo sciamus. (i) Mox ut
anima separala est a corpore , in judicio par-
liculari examinalur, cunclaque ejus peccata
ponderaniur, juxta istud Esaic\3 Librahit in
pondere montes , et colles in statera. (2) Per
montes peccata mortalia per coUes vero
animas existenles in purgalorio : tum qula
omne opus bonum meretur prsemium aeter-
num. Ergo quodvis opus malum aelernam
meretur poenam. Secunda sententia huic op-
posita negat peccatum veniale, nec per se ,
nec per accidens posse puniri aeterna poeiia:
aliasnon dislingueretur a mortali , quod in-
: terminabili pleciitur poena.Tertia sententia,
velut media inter duas praecedentes , docet
peccatum venialeperse puniendumessepoena,
,

venialia intelliguntur quce eliam irutinabit non aeterna,sed temporali, quianon toUitgra-
,

et puniet Deus. Nam ut ratiocinatur D. tiam,quaeest semen vitaeoeterneejConjunctum

,

Augustinus (3) animam separatam alloquens: tamen cum mortali,tunc peraccidens punien-
n Venturusest Dominus, et invenlurus pec- dum esse etiam poena aeterna , ut cum quis
cata lua: quod aulem perfecta justitia vixisti, moriiur in peccalo mortali, habetque ultra
non est inventurus. liomicidia forte? Gravia mortale quod meretur per se aeternam poe-
sunt enim et valde majora. Non est inven- nam peccala venialia, quae sunt conjuncta ,

lurus adulterium ? Non est inventurus furla ? mortali per accidens interminabili puniuntur
Non est inveiiturus rapinan)?Non est inven- poena. Hanc sententiam tuentur Doctores in
tuius maleficia ? Non est inventurus idolola- margine adducti (1) , quam vahdissimis con-
liiam? Noneslislainventurus. Nihil est ergo firmant rationibus tum quia omne pecca- :

inventurus audi sernionem Evangelii

: Qui tum est puniendum vel in seculo , vel in- :

(lijcerit fratri suo : Fatue^ reus erit gehennce fra vel in inferno peccata autem venia- , :

ignis. (4) li^ cum quibus decedit homo habens le-

Communis est catholicorum sententia ihale peccatum , non fuerunt punita in se-
detineri in purgatorio animani reliquatriceni culo , ut constat; non sunl punienda in pur-
(lelictorum , donec exsoh'at /wuissimum qua- gatorio , ubi puniuntur duntaxat animae jus-
drantcm (5), quia Deijustilia nulhim malum tae ad ccehmi destinatae , ergo punienda sunt
rehnquit impunitum. Nam, ut fatur D. Au- in inferno; poena autem inferni non est tem-
guslin. iniquitas hominis pan^a niagnaque porahs, sed aeterna tum quia tandiu rema- :

sil,
puniatur necesse est , aut ab ipso poeni- net poena quandiu remanet culpa; in inferno
tente^ aut a Deo vindicante. (6) Itaque pec- autem ^lpa veniahs in aeternum remanebit
cala venialia quae ab homine poenitente pu- quia nequit delere et remitti nisi ex Dei
nita non sunt , a Deo vindicante puniuntur, hberahtate, vel ex justitia et condignitate
non solumpersepoenatemporaliinpurgatorio, hominis. Non ex Dei hberalitate , qui in in-
sed adhucperaccidens poenaaeternain inferno. ferno justitiaui exercet erga reprobos , qui
Quod ut melius percipiatur , animadverten- ejus contempserunt ^misericordiam. Non ex
dum est irinani esse opinionem circa poenam justitia, sive per meritum de condigno, sive
peccalo venial)(lebitam.(7)Primaasseverat ex per aequalem et condignam salisfaclionem ,
Dei tantuni benignitate faclum esse , ut quae- quia ulrumquegraliam exspostulat tum quia :

dam peccata censeantur venialia , neque ex venialia delentur per actus vel cliaritaiis, vel
cludant gratiam, neque poenam meieantur contrilionis , vel oppositarum virlulum :

aternam ; quia omne peccatum de se est reprobi nunquam conterentuF^; nunquamha- •

niorlale , ciim sit praevaricalio legis Dei bitualem vel actualem habebutTtcharitaten),
, ,

offensa , infinitamcpie importet malitiam nulluin unquam actum virtutis«(&licient ; tum :

ilaque oinne peccalum quod veniale dicitur, quia remissio culpae obtinenda esta Chrislo:
per se .Tlernain pccnam meretur tum quia Jpse est propitiatio pro peccatis [2)] et ut fa-
:

ciju) malitiau) haheat infinitam meretur poe- lur Aposio\us, per /idem Christi,(^i)Quo(\'\lA
,

namquocpieinfinitam , non quidem in inten- certum est, ut docealTridentinum (4) ipsam

sione,sed in extensione et duralione lum quia satisfactionem pro poena esse per Christum ,
:

n)inus malum culpceinajus est omnimalo poe- ex quo est omnis nostra sufficientia. Ita-
nae tum (piia niajus n)alun) est privari Dei <jue qui carent gratia et fide , non vivunl in
:

visione etiam ad tempus (piam semper pu- Christo. Damnati autem non vivuntin Chris-
,

niri aliqua n)ininia pcx-Mia sensus peccaium lo, quia non l)abent gratiam
: alias essenl ;

aulcm veniale ad tempus privat Dei visione justi neque fidem supernaturalem , el con- ,

(1) Trrt. L. tle Spccl. 17. — Cap. 4o.

(2) — In Ps.
(5)
139. —
(4) Matllj. 5. — (')} Trrt. L. de An 36. — In (6) (1) Alcx. Alens. 4. p. q. 85. mcmbr. 1. — D. Bonav.in
l's.5o. -f;^ Orson de \ Jt. Spiril. lcct. 1. — Almain. 4. dist i5. — D. Tliom. 1.2. q. 85. a. 5. —(2) 1. Joan.
Tract.2. Mor. c. 02. 2. — (5) Uom. 3. — (4) Sess. i4.
cap. 8.
 ,,:, ,

PEGGATI GULPA ET ATROGITAS — COXGIO VI. 349

sequenter nunquam venialium habebunt re- Periculose coutemuitur; 3. SulUcite reniit-
missionem,et pro illis in seternum punieutur. titur.
Alrocissimum supplicium quoDeus veuia- i. Ila Joanni ratio conslabit diversitatis
lia peccata punit , sive in seculo , sive in distinctioneni delictorum disponenti , cum
purgatorio , sive in iuferuo , recldere uos de- delinquere filios Dei nunc adnuit , nunc ab-
bet sollicitos, ne illa committamus, ad iustar nuit. (i) Goncedit eteuim dilectus Discipulus,
Jobi , qui, ut ipsemet testatur , verebar om- Dei filios quandiu hac dignitate poUent et
nia opera mea , sciens quia non parceres gratia sanctificantur , delinquere peccatis
delinquenti. (i) At proh dolor ubiuam est ! venialibus qua3 non suntad mortem : Si quis
hac tempestate, apud Ghristianos sollicitudo scit fratrem suum delinquere delictum non
quce prcecauet {^2) peccata venialia , cum ple- ad mortem , postulabit , et dabit ei vitam
rique ea perpetrare nuUatenus vereantur Dominus, qui non ad mortem delinquit. (2J
lotque singuUs diebus veuiales committant Negat vero deUuquere deUctum ad mortem ,
noxas, ut eas, ad instar RegliVatis, cum sciUcet peccatum morlale. Omnis injustitia
capiUis capitis valeant comparare MuUipU-
deliclum est^ et est delictum ad mortem. :

cataesiintsuper capiUos capitismei Quis enu' Scimus autem quod omnis qui ex Deo natus
merat capillos capitis sui ; multo minus pec- sit non delinquit scilicet delictum quod ad , ,

cata quce excedunt numerum capiliorum? wr)r/(?A/z e^^ Peccatum lelhale est deUctumad
,

Minuta videntur, sed multa sunt (3), et quo mortem lum quia est aversio et separatio ,

plura eo magis sunt periculosa.

,
a Deo qui est vita essentiaUs tum quia des- , ;

mr»AT>cT7..
PARb. list . et
s
in ,
7- -7
atiquid
••
gratiam seu charilatem in qua consistit
^
pessimis .. ^
truit
. . .

supernaturalis annnae vita : tum quia opera

.
boni
.

r»
, et
^ .

in optimis
•
^. .

,
'
./ ./

.
.
nonnifiil pessimi : ut ^ ^ i
1-
^ *

j 1
• •

•111.
lacta ab nonnne letnali peccatoconlammato,
, .

ex Romanis conslat, qui

.

quandm .
idololatras
1
.f^ '
., .. ^ sunt mortua , neque vilam aeternam meren-
c .. • •

exstiterunt, luerunt pessimi aitamen opera ' ^ :

.

1
bona moraliter r. f
lecerunt, propter quse
A
Ueus
tur tum quiaperm i
se est aeterna r poena puuien-
r .. .
,
:
'
r r dum peccatum autem veniale neque sepa-
.,,. j !•. ' -1 1 • • . : ,
ilhs dedit orbis imperium et e converso in r^ \ ^ f : , .

1 j. s' ^ lat a ueo neque destrujt gratiam seu cha- • • ,

omni s^raau etojcline . optimis pejinixta sunt
^ .
^ v ^ . 1
.^ //N j f ritatem , neque reddit opera mortua ,7 neque •

pessima. (4) TVT JNemo est enim adeo periectus »

,
? n r ^.

< !• 1 . •
c per se aeternam meretur moriem. •

in quo levis ahqua non reperiatur noxa. bol

!
* •^ . . 7 .

c r .•. (Juce sint autem teuia , quce erai^ia pec-

11.1
• ' '
\ 7
\
fons iuminis , eclypsim aliquando patitur; ^ , ] ^,. .^ / '

,
' *"^ ^ , , cata non liumano ,' sed dwino pensenda ,
luna pulchra , suas tamen habet maculas : /. ,. ,^. -.,, ^. . . ,
'
f
•^
^ '
1 sunt ludicio. (o)^ llla enim sunt g^ravia et ie-
1 . . ,

astra spiendore tuigentia, interdum obum-

, ,
,.•' ^ '^ , •
i 1
, ^
brantur nebuiis;
, ,.
. ",
ebur
11
candidum 1
sed ve-
tlialia quee sacer textus al:)ommanda
v
exse-
1^11 ,

^
, r^ •

, .
.' ' . cranda, excludere a regno Dei , dignaque , , .

tustate nigrescit ; speculum quantumvis .^

r
'
•

,. ^ 1 r £^ .
. aeterna morte pronuntiat cuiusmodi sunt • •
,
mundissimum , iialitu inncitur, et nemo est 1 •!• ^ 1 •
t\
c ' '
' ,. . quee notabiUter charitatem Deo , proximo ,
peccatiexpers: bapientis nanique testimonio, \,. , ,. rr 1 . ^ r\ \
*^
^7. .;.. . fA Ti^ .r -n • sibiquc debitaui , orreudunt : uude 1). Au-
septies in aie cadit justus. (5) rrapilitas lila 1 t^ •!• 1 •. z? •
^ r •!
^ • • • gustinus sic Petdianum redarg^uit rrustra :
,

, 1 1
qua adeo lacile iabimur in ievia ^peccata
I
° r
^ securum jacis. teveputando peccatumquodt ^ j
. i j
,, , , 1 •! te
reddere nos debet et tiumiles , cautos et ri ^ .- '4,-4 \ • '

., _,.
^ _. 1 TA
lunidos. t.x D. namque Bernardo, Ueus « ad
1 a re^no Vei separat. et in i^nem mittit ader-
° //\ c
^ r . 1 • .. •

, .,. 11 , . num. (4) Sunt vero levia et veiuana peccala,

humiiiandos nos concupiscentiam adiiuc pa- ^ c i •
. -.• -i
•
i
•

^ ^,,. , . . quae bcriptura sacra mitioribus verbis desi-

titur vivere in nol)is,et graviter alrlipere nos ^ , ' 1 •. •» rr 1
fifuat , neque ciiarilalem graviter olleudunl:
' . .
, ,« => .
' .

ut sentiamus quid nobis gratia proestet , et ^ ^ ,T. . .0 . .

^ ' ,.,,." ... => . cuiusmodi sunt mendacumi locosum ievis
,
,

/..,..
semper ad ilhus auxihum recunamus
et de minoribus islis peccatis
r
pia
r
,.
sic
dispensa-
r
. .
: . .•'
. ,.
miuria proximo dicta potus viui ultra ne-
•. a ,.^i ^
1.

•. ^
.
,
,
* • •

, . . . cessitatem quo sensu Apostolus

»
: ait scurri- ;

tione nobiscum agitur ut non penitus aiie- 1 ., *

rantur sed in ilhs nos erudiat Deus,' ut cum

,
,..,,.»
,
' ,. ^ ,., ,
iitatem et stultiloquiuin ad rem non perti-
^

•. Vv a ^ »•
^

.
^\.,
•
,

. . ' . . nere ut enim ait D. Aujjustmus,

: peccatum .,

mimma
,
cavere non possumus , certi simus
.,' ' . . .
7
ad mortem essc puto cum quis post a^nitio-
.
^ J „. •/•^ . .

quod
^ uon nostris viribus maiora superemus x^ ' .. ^./^ .^..' /-.^...^
.
^.,
K ',,.... . . nem Uei per "ratiam Llinsti, jratrem op- .,

timorati, et omnmo solliciti si-

,
semperque * / •. ; /. „ „ •,„^... ,....,.
et adversus ipsam i2ra-'
*
i ^ , . * . . pufiriat cnaritatem ,
quomodo eius
mus '^,. gratiamnon amittamus,
.' ^..^
tiam , qua rcconciliatus est Uco
.,. ri ^ •..<.; /;^ .
^
J
»,.,..
,
invidicv ,
quam nobis tam multiphciter necessariam
"
, «
r .1 ^ .. n
jacibus as;itatur. Feccatum autem non ^, ^,,/.,... .,^,. ad^,1, .
. , ,.. . ,

esse sentimus » (6) ad vitandum peccalum ^, ...^..^.„ a^ Jrattc

. ,
,
' ^„/ ,. ^ mortem
,
,
. est , si
.
amorcm
quis ?ion
.
/;.^/,.y,

veniae,' quod,
^ i. Prudeuter dio^noscitur:
^
2. ^,. ., /r /•^ /;.^/ ,....;/,w;o „/,,• /,/;
'
'
atienavcrit , scd ojjicia Jratcrnitatis pei ati'
(i) Cant. 9 (2) Tert. L. de Pnd. i. — (i^)
(3) D. Aug. (i) Tert. L. de Pudic. 19. — {?.) Tcrt.ibid. — (3) D.
in Psal. 39. (4) D. — Ucrn.Traet. dc Ordinc
Ucrn.Tract. Vitac. cap. Aufjust. in liiiciiir.
liiiciii cap. aS. — (4) D. Aug. L. a. Coutr.
13. —
(5) Prov. 24. — (6) Scim. a. in Cceu. Doin. Pelilan. cap. a3.
 ,

3 jo rrAXATI CULFA ET ATROv-^ITAS. — COXCIO YL

rrnam iiifinnltatem animi nan exhihnrnt. (i) si el occiirreret occa.sto furandl magna.2. Ra-
Deiiulc atteiuleiula est nuiterla? gravllas aut tlone coniplacentia? et delectatlonis per ite- :

levitas cleliberatio volnnlatis in liis rehns ralos enim aclus venialinm , peccantli lihido
,

(UKe prohihentur vel pr«Tcipinntur snb nior- in lantnm crescere potest quod ille qui pec- ,

tah adhihenda est Doctorum et Patrum cat ob peccandi complacentiam, in peccato

: ,

anctoriias in dlscernendis venianhus , qiiae ellam veniaH finem constituat. Nullnm pec'
f)ericulose conlemnnntur. catnm est adco veniale quod non fiat mor-
2. Levia pecaxla prwcai^eri quasi maxima talt ^ dum placet (i), non quolihet modo ,
(a') docet TeituL quia ex
illornm contcmptu sed sicut finis ; ex diutnrna namque consue-
<ah.s mnhnm periclitalnr et honio in gra- tndine peccandi veniahter oritur, non sohim
,

vissima dehcta lahitur Ideoque veniaha r/e simplex deleclatio , sed complacenlia in ve-
:

modicis et de maximis delictis depntahun- nlali peccalo tanquam in fine ex esu v. g. :

/'.T. (3^ Non quod veniaha erficianlur morla- lautornm cihorum, fit in bomine tanta de-
lia, propter solius aclus mnhiphcationem lectationis consuetiulo, ut ultro sihi in edu- :

neque quod phna veniidia a?quipol!eant mor- llo complaceat , et finem suum in exquisitis
lah :quia mortale et veniale <lifferunt gene- et iautloribus cibis constituat. Quem gra-
re , et non solum tanquam magis et mlnus phice plngit Tertnllianus Deus enim tibi :

'^rave in ea('em specie neque quod pecca- venter

: est et puIi)io templum, et aquali' ,

tum veniale tnanens idem numero efficiatur cnlus altare et sacerdos cocus, et Sanctus ^

nu)rtale sicut nec albedo potest fieri nigre- Spiritns nidor , et condimentn charismata ^
<lo. Actus tamen qui de se , vel ex genere et ructus prophetia. (2)3.Ratione contemp-
stu) est venialis potest fieri mortalis, et ita tus et Iransgiessionis
,
imm qni modica sper-- :

nu.dica peccata de maximis deputabuntur nlt ^ paulatim decidet (3) : v. g. religiosus , :

et hoc , I Ex intentione et voluntate pec- qui minores contemnit custodire regulas ,

.

rantis ; nt dum qnis le^yter ferit proximum paulatim in conteVu[)tnm majornm el in

cnm vobmlate etiam ilhim occidendi ; aut morlale peccatum decidet. Si paiva curare
profert verl)um lascivnm ob finem ex sua negligimus, ijisensihiliter seducti , andenter
natnra mortab^m , scihcet ad inducendam et iam majora perpetrwnus. [/\)V\\.^ emnwe"
rtuilicrem ad impudicitiam ; aut dum agit in gnlarisest sicut navis in qua si deficiant mini-
Dei legisijue ipslns contemplum ; aut dum ma , ut pix et clavus , aliaque ejusmodi ,
praevidetur ex illo actu magnum aliquod paulatlm subintrat atpia , et mergltnr in pro-
eventurum damnum ; ut si quis intemperan- fundnm licet enim observatio silentli ; de :

ter comed;it, et ullima comestione a^xnoscat nocte surrectio ad canendum in cboro di-
sibi iu)tablle damiuim inferri aut dum vo- vinum officium; otiositas et inutilis divaga*
;

hinlatem lialjet formalem vel virtualem com- tio ; non sint de necessitate praeceptl, neque
inittendi venialia repetita , quorum mateiioe obligent sub mortab. «Verumtamen consue-
vel objecta unita efficiunt morlale voluntas tudo excedendi , seu asslduilas delinquendi
:

ejusmodi est peccalum lethale. Ut dum quis in istis , et non curare, nec emendare, non
intendit plures in die sumere baustus vini , potest a mortaU excusari peccato , imo tota
ex quihus ebrletas inducitnr aut soepius die vita eorum est qnasi quoddam peccare con-
;

jfjunii conu'dens et ad notabilem qnanti- tinuum. » (5) Seculares etiam (pii mii^ma
,

tatem deveniens ; aut eodem festo saepius contemnunl, facile in majora labuntur ne- :

parnm laborando ; aut minulls furtls , ad mo repente fit summns. Gra(bis qul(b\ni ob-
n<)ta!)ilem s\immam peiveniendo ; aut ulna, servandi sunt in natura , in gralia et in
pollice breviori mensura minori , libra ab- culpa
, i. In natura Aspice ipsam creatu- : :

(piot scrupis graviori, duni fiaus est nolabi- ram paulatim ad fructnm promoveri : gra^
lis quantitatis
,
per singulos actus peccant num est primo , et de grano frutejc oritnr
inorlaliter , qui cum intentione fnrandl , et de frutice arhuscnla enititnr : deinde rami
< oufieiunt parva furta aut cum intentione et frondes invalescunt , et totum arhoris no^
,

decipicndi rt inlnr ulna vel statera dolosa , men expanditur : inde germinis tumor ^ et
,

i'l Insuper ad reslitutionem ohhganlnr

eos- flos de germine solvititr, et de flore fructus
:

<pie niagls latrones exisiimat D. Chrysost. aperitur ; is quoqne rudis aliquando et infor^
[.\'\U qni niagna furantnr (]ui enim magna 7nis paulatim wtatem snam dirigens , ern-
:
,

tolet confircre hirta , miniina contemnit; at ditur in niansuetudinem saporis (6) : in gra-
<pil parva furatur, maxima conficeret furta
,
(i)D. Angust.inP6.3i.— (2) Teit.L. de J( jnn. i6.
(O Lil). I, d»! S<.rin. Domi. in Mont. rap. /jS. — (2) — (5) Eccl. b. 19. —(4) D. Grog.L. 10. Mor. 1.4. (5) —
Trrt. L. (le riHJic. 1. — (5.
'1 «tI. ihiil. — (4) Hoinil. 4y. Dion. Carlh. in Rcform. Claust. cap. (i. —
(6) Tert. L.
ij'l i-op.Anliuth.
de Vd. Vijg. 1.
 ;
:

PECCATi CUIPA ET ATROCiTAS. — CONCIO \L 3{^i

lla eUain gradaiim acl meliora
et vlrtute teiitli. (i) Unde D. August.
Tlmenda sunt «

proficitur. (i) Uti jusli progrediunlur de parva peccata quae hunianee frngilltali quani-
virlute in virtutem donec videatur Deus \is parva , tamen crebra subrepunt. Qua;
deorum in Sion , ita in culpa a minimis inci- coliecta contra nos fuerint , ila nos grava-
piunt , qui In maxima proruunt. (2) Exem- buntet oppriment, sicut unum aliquod grave
plum profert D. Chrysostomus Judse tradilo- peccatuni quid enini interest ad naufra-
:

ris , qui velut gradibus in perfidlaj prsecipl- gium , iitrum uno grandi fluctu navis ope-
liura descendit; 4 Ratione pericuU et ten- riatur, an paulatim subrepens aqua in senii-
tationis: Tentationihus viatn aperire non de- nam et per negligentiam derelicta alque con-
bemuSf qua^ nonnunquani instando perfi- tempta inipleat navem , alque submergat? »
ciunt. (3) Quemadmodum illud quod ex sua (2) Subjungit allorsum D. Augustinus Quo- :

natura est frigidum , potest fieri cahdum ex tidiana sunt isla quce dico; sed tamen pec-
apposilione Ignis,vel accessu ad ignem , ita cata sunt , et non sunt levia^ quia plura :
curiosus pulchrae feniinae conspectus , qui de quia vero quotidiana et plurima, timenda
sua natura est veniaUs , fit mortalis dum ac- est luina multitudinis , si non magnitudi-
cedit deliberatus
concuplscentiae affectus. nis. (3)
Recte pronuntlavit Celsus ex imbecillitate Quod pluribus similltudinlbus declaiat;
suinmum periculum esse (4) : et ob banc cau- i . Pubhcum adducit exemplum Nolite con- :

sam Chrlstiani ob naturaj corruptae fragili- teninere parva peccata ,

quia minora , sed
tatem debent omne peccandi vitare peri-
, tinietequiaplurasunt.Attendite,Fratresmei.
culum ne e peccatls venlalibus , velut e
, Minuta sunt , non sunt magna. Non est hes-
scintllla , periculum magnum nascatur in- tia quasi leo^ ut uno morsu guttur Jrangat
cendium ,
quod dirficlllime possit exstingui. sed plerumque etiam bestice minutce etmultce
Ea; par^is (5) , ut fatur Phllosophus , inulta necant. iEgyptios « locustarum etmuscarum
et gravissima orta sunt mala ideoque ad : occiderunt morsus. (4) » Apud Phillst.« ebul-
conservandam rempubllcam impiimis inreni lierunt villaj et agri , et nati sunt mures , et
etiarn parvam intendere dectrnit : quivis facta est confuslo mortis magna? in civitate.»
etinm homo salutis suae studiosus , cavere Et, ut faiur D. Augustinus , si projicitur
debet ne id quod parvum est negligatur, quisque in locum pulicihus plenum, nunquid
neve in re parva peccetur. Perscepe ex par- non moritur ibiP Noii sunt quidem majores
vis peccatis graviora pullulant crunlna. A sed infirma est natura humana ^ quce etiam
plerisque tamen pusil/um maluin non atten^ a minutissimis bestiis interimi potest. (5)
ditur^ neque cernitur (6) , qui cum venlalla Nonne Antlochus , Herodes , aliique com-
contemnant, ex consuetudine committant, plures sunt a vermlbus et pediculis con-
et
jn lethalium periculo versantur nam juxla sumpti ? Singuli mlnutum iutulerunt mor-
:

quorumdamDoctoruni(y)sentenliam propo- sum, et omnes morsus simul attulerunt mor-

situm committendi quaevis peccata venialia tem. Sic et modica peccata si attcnditis,quia
( etsi absit contemptus formalis ) est pecca- modica sunt , cavete quia multa sunt. Piures
tum mortale, qula continet evidentissimum leves plagse landem inducunt niortem.
peccandi mortaliler periculum in quo ver- « Anima quotles peccat totles vulneralur. ,

santur, qui nullum veniale minlmo incom- O si possemus per unumquodque peccatum
modo declinant , et quodvis dala occaslone videre, quomodo homo noster iuteiior assl-
admitlunt : quod probat Dlouysius Cnrlhu- due vulneretur vulneralur et per linguam !

sianus auctoritate D. Augustini Qui ad anima vulneratur et per cogitationes et: ,

vitandum peccata venialia non exstat solli- concupiscentlas malas. Si omnia videre
citus , nequaquam diu esse sine peccatis mor- possemus , et vuhieratai anima? cicatrices,
talibus potest. (8) 5. Ratlone sequekc et dis- cerlum est quod uscjue ad morlem resistere-
positionis peccata namque si nonimpedian- nuis adversus pcccatum. » (6)Utiergo mulla
:

tur usque ad nu)rlale progredl possunt , niiuuta vulnera causant mortem coiporis ,
,

non quod ipsa sint essentialiler lethalia , nec ila multa venialia disponunt ad lethale quod
quod effective rausent actum mortaliter pec- infert animoe mortem. 2. Gultarum pluvia-
caminosum, sed qula dlsposilive ad moiiale lium adduclt exemj)lum, i\ux multlplliata^
perducunt, suntque occasio illud commil- uv^^ua M{:\wi\ii\m\n\\^ Quani ininuta' sunt :

guttcc pliwia' P Nonne flumina implcnt , et

(i) Tnt. L. de Vcl. Vir??. 1. — (a) D. T^rrn. Trart. de
Ordin(; ^ itae. cnp. 12. — (^^) Trjt. \j. 3. dc Ciilt. Vvu\. •>..
^,) j) -pii. 1. 2. q. 88. a. 4. ad 21. —[>" Tpist, loS. ad
7- (4) Lib. I. c;ip.4. — (5) Mb. 5. Polil. 5. — (61 Lib. Sclcucian. — *
(f^) Kib.dc dcrom. CI.()idi.->. cap. 11. —
,os:\'
~ ^"^ '*^''»"<''- "^ l'ia(rpl. L. I. cap.5. n. 4. n\ Sap. 16. — (5) Lib. 1. lirg. 5. — (6) Oriy. lloin. 8.
— (8)Lpist. 108. ad Selcucianam. j,j j^um.
 ,

352 r;:.CCATI CULPA ET ATROCITAS — CONCIO VL

donws (lejicliint ? (i) contemnere venialia , sed illa serlulo evila.
Flumlna niagna vitles

parvis (Je fontibus orta,imocle guttis collec- Minuta videntur seil multa sunt ; prceca- ,

lis ila incrementata ut ingentes aljsorbeant i>isti

,
rnagna; jam iion facis adulterium, non
naves. Sicut fTutttT3 pluviales in torrentes, tor- jornicaris non furaris projecisti molem , ^ ^

rentes in fluvios, lluvii desinunt in mare, ubi 7>ide ne arena obruaris (i) ; vitabis pericu-
uavesnaufraf»antur,itatiinenduniestneplura lum si diligenter venialia fugias, et quantum
venialia in mortale hominem ducant qua- potes labores ut libi dimittantur. :

nrnpler,Chr\sUi\ne,nolidespicere peccata tua, 3. Crimina manebunt , si remedia vaca-

nuia par{>a sunt : nam et phwiarum guttce Ut dignoscatur quodnam remedium
^m/«/. (2)

sunt y sed flumina implent, et moles tra/iunt, adhibendum sit ad veniahum remissionem ,
rt arbores cum suis radicibus tollunt (2), animadvertendum est quodin veniahbus duo
Vi^Yos devastant et campos depopulantur. sunt remittenda culpa et poena. Culpa :

Hanc comparationem a D. Augustino mu- remittitur vel per attritionem in poenitentiae

tuatam subministrat D. Bernardus : Non so- sacramento, ubi pcenitens virtute sacramenti
liim £fravia sed et leuia cauenda sunt pec-
,
de attrito fit contritus; vel extra sacramen-
cata. Multa enim lei^ia unum grande effi- tiim, ethocduphci modo uno,vel per con-» :

ciunt sicut solent de parvis et minutis gut-

, tritionem qua homo dolet,non solum de gra-»
tis , immensa Jlumina crescere, (3) 3. Pro- vibus et mortalibus, sed etiam de levibus et
ponit arena* exemplum , cujus miilta grana venialibus offensis, vel per dilectionem Dei
faciunt unam massam. Arena res parva est qua homo velit placere Deo , nedum in mag-
sed plures congest.ne, in molem, in montem nis actionibus , sed etiam in minimis ; se-
consurgunt et effraeni mari pro muro sunt. cundo per sacramentalia quae quidem non ,

Quam minutissima sunt grana arence ; si
arence amplius in navim mittatur, mergit il-
lam ut pereat (4) ; multa quoque venialia
, cramenlorum , sed ex opere operantis^ quem
aninire parant naufragium.
Ex his concludit D. Augustinus probum
alloquens Christianum Vitasti grandia ^
ca^^e ne obruaris arena. (5) Si parvitatem
non limes metue multitudinem. Christia-,
nus virtutis studiosus , non solum quasi a
delent culpam venialium ex opere operato
infundendo graliam , quod est proprium sa-
movent ad fervorem charitatis , vel quia si
sumantur cum debita reverentia , nata sunt
: impelrare a Deo per preces Eccleslae gratias
actuales quae illum excitant; ad actum con-
tritionis incompossibilem cum peccatis ve-
nialibus, et consequenterea tollentem quod :

facie cohd)ri mortalia fugit peccata , sed ve- si interdum sacramentalia non delent venia-

iiiallaquoque sedulo vilat et ut fatur Eccle- lia hoc procedit ex defectu suscipienlis,
; ,

siasilcus «Qui timelDeumnihil negligit, «(6) qui aut est in lethali peccato
: quod impedit ,

inio mnjori solliciludine praecavenda venia- ne audiatur Ecclesia, aut sumens sacranien-
lia, quarn mortalia asserit D. Chrysostomus. lalia irreverenter gratia non datur sacra- ,
:

Mirandum et inauditum dicere audeo quod mentalia autem suntres, vel actiones sacras ^

sri/icet alifjuando non tanto studio majora ab Ecclesia inslitutse versu sequenti denola-
^

grauiorarpie peccata cjuam pari>a vitanda lae, ut per earum usum, venialium obtinea-
,

sunt ; majora enim ut ai^ersemur, ipsa per tur remissio:

secfficiunt; minora vero dum contemnimus _ r , - , , ,-
/ X . / \ T-k !• • • • !• Orans , iinclus . eclcns . confessw . aans . bcncdicens.
obtuunt nos. [y) Duplici ralione venialia » # 1 >

njagissiint praecavenda, quam mortalia tum : Per orafis, \ule\\\^itur Oratio dominica, vel
(juia nullus est adeo ignarus ut non agnos- ea quae fit in Ecclesia consecrata. Per tinc^
cat mortalia ; mulli aulem ex his qui sibi tum , designatur aqua benedicta et unclio ,

sapientes videntur , multoties ignorant an ceremonialis in regem. Per ^^6\'«^,significatur

sint venialia , necne lum qula morlalia ob benedicti panis manducatio. Per confessio-
:

deformitatem quae in illis apparet, sui odiumnem, denotatur generalis confessio , quae fiC
t abominationem ingenerant , venialia au- publice in inlroitu missae. Per ^/«//^, eleemo-
tem cum tantam prae se non ferant lurpitu- syna,seu aliquod opus misericordiaecorporale
(linem, non aversantur, neque vitantur, fa- aut spiriluale inlelligitur. Tandem per bene-
cile committuntur, et occasionaliter et dis- dicens benediclio Episcopi , seu Abbatis
,

positive ducunt ad mortalia Frater , noli consecrati. :

^ „ Venialium quoque poena remiltitur, vel in

, ,
(1) Oriff.
.

Ilom.
„
8. in
,,
^uni.
D. Aueust. Serm. — (a) 1t ^ ^ '^^
^«^ vita , vel post mortcm. lemporc
1 •

41. <lc Trn.j.. -

(5) Traci. d. inier. DoJcl\:..s-l
.
vitae ,

(ij I). Aufjust. L. dedccem. Gliordis. cap. u. (5) In — vel per indulgeulias , vel per opera poenalia.
I'»al. 39. —
(6) Eccli. ?i. cap. ;. (7) ll<,ni. 12. in Ep. —
»'1 I^oiu. (i) I). Aiigust. in Ts. Sy. — (2) Tcrt. L. de Pud. 1.
 :

PECGATl POENA ET ACERBITAS. — CONCIO I- 3^3

Ad istorum remedium , jejunia , et eleemo- fructus (i) , cavete a veniallbus, vacate con-
synce et orationes sunt. (i) Post mortem ,
j irariis virtutibus ; Deum honorate tot bonis
vel per sacrificium missa? , vel per indulgen- cogitationibus,sermonibus et operationibus,
tias ab aliis lucratas , vel per ignem purga- quot eum inhonorastis peccatis veniaUbus
torii. Quanta sit heec poena non considerant cordis, oris et operis , ad instarMagdalenae,
qui funem longum delictorum sibi attrahunt quae cjuot iu se habuit oblectamenta ^ tot de
(2) , qui absque uUo timore peccata veniaHa se invenit holocausta : cojwertit ad numeruni
cumulant , neque ad periculum cadendi in criminum , numerum virtutum ut in totum ,

mortalia spectant. Fratres, cum veniaha Deo Deo sen^iret in pcenitentia , quidquid ex se
dispHceant et tantopere periculosa existant, Deum contempserat in culpa. (2) Non dissi-
nolite illa committere , nolite in iUis com- miUter, Fratres,totactus virtutum producite,
placere, noUteiniUislongahabitudlne invete- quot commisistis veniaUa ; cunctas animae
rari ; fugite occasiones iUa committendi,et si potentias et omnia corporis membra, quae
interdum in iUa labimini , studete diUgenter adhlbuistis ad Deum offendendum, adhlbeie
iUa delere vel per actus contritionis et dilec- ea ad Deumserviendum, iUumhonorandum,
tionis, vel per sacramentaUareverenter sump- et laudandum in tempore, ut valeatis iUum
ta, velper sacramenta.Et qula cessatio delictl glorificare et laudare in eeternum.
radix est venice , ut venia sit poenitentice
(i) D. August. Ep. 108. ad Seleuciaa, — (2) Tert. L. (0 ^ert. L. de de Pud. lo. — (2) D. Greg. Hom» 36.

de Vel. Virg. i4. »" Evang.

ET ACERBITAS

SCHOLIUM.

Peccatum ptmitur i. FortuncB adversis ; 2. Calamitatibus publicis ; 3. Dolori-

bus morbis ; l\, Conscientics stimulis
et ; 5. Morte animcB et corporis ; 6. Salu-
tis jactura, et inferni suppliciis.

€)€)C€)€)€)COCC€)€)€)€)Cf)®f)C€)CCf)€)€)€)«)®€)®€CC€)®tC€:f)€CCCf)C€CC€€:€CC€€€C€Ci)

CONGIO PRIMA. poenitet In tribus libris meis Academicls

: ^

non mihiplacet toties appellasse Jortunam ,

yEiA}T:\)ed,2iGenl\\\h\xsFortunabarbata{i) quann^is non aliquam deam voluerim hoc

venerabatur , et merito : tum qula per ca-
pillos qui sunt corporis excrementa quam
sintcontemptiblUa denotantur bona tempo-
raUa , quibus fortunam praeesse existima-
nomine intelligiy sed fortuitum rerum even-
tum^ in externis bonis autmalis : quod totum
ad diwinam rei^ocandum est providcntiam
(i) a qua homines in secuU)
; prospera for- ,

bant ; tum quia sicut novacula faciUIme bar- tuna poUentes, habent bona quie possident
bam ita fortunae bona veloclsslme
radit ut enim fatur D. Bernardus, quod potentes
;

pereunt. D. Augustinum de fortuna locutum sumus quod diuites , quod sapientcs existi-
,

(i) Lib. 1. Retract. cap. 1.

(i) Tert. L. 2. ad Nat. 11.
V. 23
 354 PECGATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO I.

rius, nnjmisi per gratiam Dei sunius.[i) ki quod morteni attuUt , Cainum Ira suf-
eis

liila Dei bonltate oritur forlunaeprosperitas,

flammavit, et acl fratris necem incilavit. In-
ita ab honiluum malitiaet iniquitate
multo- vidia namque tabescens et indignatione ex-
tles adversitas procedit : nam, ut subjungit candescens , quod Deus ad munera Abel non
Mellifliius Doclor, « omnla bona quae in boc ad sua respexisset « El tunc dixit Cain ad :

seculo babemus, per gratlam Dei habemus : Abel fratrem suum Eamus in campum ; et ;

omnia autem mala eveniunt nobis propter abiit cum eo ilUc, et inlerfecit eum. Et tunc

peccata noslra. Dcus per suam misericor- dixit Deus ad Cain : Ubi est Abel, fraler tuus?

diam dat nobis bona sed propter peccata ;

Et dixit Nescio. Nunquid custos fratris :

uostra accidunt nobis mala. Per gratiam mei sum ego? Et dixitei Deus : Vox sangui-
Dei tribuuntur no])is prospera , sed propter nis fratris tui clamat ad me de lerra propter ;

iiiiquitates nostras adveuiunt nobis adversa.» quod maledicta terra quaeaperuitos suum, ad
Inter prcTcipua fortunai bona deputantur ter- accipiendum sanguinem fratris tui. Gemens et
renorum opulenta locupletatio, bonae famne tremens eris super terram. Et dixii Cain ad
existinKitio , imperii dominatio : at, e con- Dominum : Ejicies mehodie a facie terrae, et

verso, inter pra^cipua fortunae mala, existi- a facie tua abscondar,etero gemensettremens
mantur bonorum depauperalio , famae de- super terram. » (i) Fuse refert Tertul. (2)
ni^ratio , servibs subjectio. Multa flagella poenas ad quas Deus damnavit Cainum ob
peccatoris (2), qui , i. Depauperatur; 2. In- AbeUs fratris csedem ; at nuUa ei fuit gravior
famatur ; 3. Subjectione humiliatur. quam miseranda pauperies et egestas cui ad-
1 T\KTM-n/r 1' '
/n\ . dicitur Quapropter de taU suppUcio queru-
:

1. PARS. Mundi penuna (o) a peccalo 1 p. v •. r? ••

^l i- r • •

, . .
'. ^ ^ .
t
lus Deo dixit « Ecce eiicis me hodie a racie :

suam desumpsit oriijinem, et qui egestate .

„ u * ir • • •

terrae. » Haec verba inteUigunt passmi in-

11.
' ..
^ ^ c t
. .
premuntur, non mcusent novercantem lor- ^ ^ ,
... ,
^
n f 1 terpretes de exsuio ad quod damuatus est
tunam non procellam tru£fes
^
devastantem
: ; c ^ . n t\ -
rt c
, .
*^ . , . , , , ' rratricida. Lui JJeus « rrorusfus et vagfus :

non hostium violentiam cuncta depopulan- •

, ^t r^ . •
^ ^ . , ., . . . . eris super terram. » Verum ex Gaietano :
tem non insatiabilem mmistrorum ^princi- ^
/
pum rapacitatem
;
'

peccatum a quo
. ,
77 ,.
Hjectio a jacie terrce est
^ ^ / r ^
lioc quod terra
•

m •

.' sed.^.
-^

*^. .* .' ^
prmiario pauperior oritur mopia, ut com-
, , 1 ^
non resnondeat ei secundum vim suam , et i • -

^ , ', .• c . . c • •
1 -
^ ^ , ^ ^ , . 1 . ' . . naec explanatio Jucripturae videtur conlormis.
probatur exemplo, i. Adami 2. Cami o.
^ ;
'
; ^ ./->•!•
IMam paulo ante Lamo dixerat r»
tvt ,
Ueus a7
rsunc
.

Qv
' '
>,, . . :
Christi. •*
• 7. ^
li^itur mcdeaictus eris super terram: cum ope-
/
. . . .
,
uandm Adamus mnocentiae
servavit ^, r -
1 l-^ r ^
ratus jueris eam non dabit jructus suos.
statum et m paradiso vohiptatis permansit
,. ,
. . ,

^ , r^ -i- ^ . rr
.,.,/. .^' lerra quam tu coles, erit ma-
1
•
i ,, ^ ' Uuasi dicat :
uuul ei deiuit , neque uUa gravatus est eges- •!
*. ,*' T-° ^,.'
tate ; at ubi peccavit, orbatur paradisi prae-
1 i- , * ^ i-
ledicta. Ante quidem erat maledicta respectu
..

*, •
1 .

, .
a •
1 •

,. ' , ^ ' ^ 1
. . , . . totius generis humani, propter
^- r Adami pec- .

dio, privatur totius orbis possessione , et ^

11.',
addicitur terrae
'
c
trugum
.

miecundae
y ,
et spi-
.
,
catum
,
:
'
sed nunc iterum in particulari ob
. ' • , • ,

,
tuum r •.
maledicitur; lecundita-
iratricidium
r r. . . ,. 1

narum r .,. .
°o. .• . . / ;.
lertihssimae otatini et terra matedi-
citur sed ante benedicta : statim tribuli et
;
7^7 :

1. . ..'^.11. ^
^

^ '
i-
tem , post primam maledictionem *-
.•

.
, r »
, relictam
•!,
.

•
1

.11
•
i 1

r terrae, ego reprimam , neque tuis laboriDus,

spincu ; sedj ante loenum . /
et nerbce. et arbo-
.
^ ^. ^ •.
, . .
j i •. . •

/ />< ' . nisi parcissime respondebit prima itaque :

^-^
. .
.: ,
;w//i //7/6/«oja (4) ; statim inopia et ee:estas, c -.•/-• r v\- •

^ 1 ) \- ,'^
A ° 1 , 1 • iratricidae punitio luit spohari mundiali-
sed ante abundantia et ubertas. At unde in , ^ , r. c
. ^ • . -

bus bonis , quam ipse enci a lacie terrae

immutatio?o TT
•
.,,^ •

momento A*
Unde Ada- . »
tanta »
terra^
1 1
' ^ ^• .^ ^ . . . .

„,^ ^ »
• vocitat, et omnium gravissimam existimat :
nio ex tanta bonorum copia tanta paupe- » 1
, 7? •• / ,. r ^ . •

•^^ hcce ejicis me hoaie a jacie terrce et a

ries : A
\
ryeccalo. . A^
^t i
ubi desiuit
• 1 • '. T-.
Deo sapere, r . n^ - .•.
jacie tua. Primum quod sentit et luget
1 . 1
• • ' '

ca-
idaeus
„_ , Si
peccatum
^
pauperlate pra- , ./ . / \, / »-
' ^ ^ non prcebes miki bona terra^ nec ccelestia
^,gj_^jj,

1 ^/ quidem accipio : si non impertiris liumana

2. \Juoa enim ipsum Adam
/^j,/^// ^../r» ;.,«. s
et
T-
Evam ..
mortl { '
u
inity,nr^^,'nf
immctseiat,
ii,r',.>/>rn itw
,h.^.,it ^t ri'
docuit
Mi
et jdium ah honucidio
uiLipere. (oj i.\imirum (habolus , (lui Ada- ,
.^. .... r.. 1 impiaB
^
,
^
Caini voces , baec etiam vota divitum
,. •,
i
» r •.
II»
11 •;• boua
,.
dwina
•
quoque
•
.-i i
tibi liabeto. lise sunt

1
• • ^ ••
.

• ''
i

•
'

•
1 ,

......
i

nium
«iiiin et *»r f.\am ;r.,i..x,w oi
Fx.-oiYi induxit •• huius secu ,
quibus durius est ejici a tacie • I
ad esuui pouu vetiti ^ i- • , i i
•
*
terrai, a divite solo , ab opulentis possessio-
(i) Tract. de modo f.ene vlvcnd. cap. "'^^"* ' 'i"^"^ ^ ^'^^'^ gratiaque ConditoHs ; _
i. {,) Psal.
bi. —
(:>) Teri. L. de Pat. i3. (i) Trrt. f/ib. 2. adv ct quia peccaut quam maxime insano divi- —
Marc. u. —
(5) Tcrt. Lib. de Pal. 5. - (6) Tcrt. L. de
"*• ^* Genes. 4. (2) Tcrt. L. adv. Jud. 5. (1) —
 . ,

PEGCATI POENA. ET ACEPxBlTAS. — CONGIO I. 355

llaruni amore justoDei jiidicio depauperan-
, ciis et dignilatibus consislunt ; istse iu justi-
tur. eguerunt et esurierunt. (i)
Divites liae thesauris, gratise et sanctimoniee gazis
Plura suppetunt exempla qu<e libens prae- virtutum gemmis, coeli possessionibus illse ;

tereo, ut prodamChristum Dominum, prop- verae non sunt, quia possessorem meliorem
ter hominum peccata summa egestate in non prsestant; istee verae sunt, quia melioreai
mundo conversatum. eum Verce diwitice non sunt opes^
efficiunt ;

3. Nam in paupertate natus est , ad cujus sed virtutes quas conscientia secuni portat ,
probationem adducit Tertullianus : Molcstos ut in cBternum dives fiat. (i) Qui temporales
semper Ccesariscensus ^etdiversoria angusta^ duniaxat sectantur et possident divitias, di-
et sordidos pannos^ et dura pnvsepia[i) loio vites hujus secuU nuncupantur ab Apostolo
tempore Dominus in nullis diui- (2), tum quiaeorum divitiee cum hoc seculo,
vitae ,
ipse
tiis imo humilem, contempti- instar bullae in momento transeuut
invenitur(6), tum ;

bilem,egenamet pauperem duxit vitam:///e quia terrenie sunt, miscrse viles et exiles ,
,
Dominus in humilitale et ignobilitate inces- cujusmodi est seculum et omnia secularia ,
;
sit^ domicilio incertus; nam Filius incpdt tum quia morientes, eas in seculo deserunt,
,
,

hominis non habet ubi caputreclinet. Festitu neque secum deferunt Peccas propter pecu- :

incultus neque enim dixisset : Ecce qui te-

, ?iiam, dimittcnda est ; peccas propter
hic
neris vestiuntur , in domibus regum sunt. mulierem ^ hic dimittenda est. (^) At econ-
Fultu denique et aspectu inglorius sicut et , tra qui spirituales possident divitias, sunt di-
Esaias pronuntiauerat (4); in morte cunctis vites Christi. Ut enim ait Venerabilis Beda :

nudatus est , et post mortem adeo pauper Omnes boni fideles sunt dii^itcs, nemo se con-
inventus, ut in aUeno tumulatus fuerit se- temnat\ pauper in cella , dii^es in conscien-
pulcro ; Christus ab omni fuit peccato im- tia : securior dormit in terra quam auro di^
inunis , quia tamen pro peccatoribus sus- ves in purpura (4) : quia hic fures perti-
cepit vadimonium, ut pro peccatis hominum mescit, ille vero nequaquam. Fur tibi tollit
satisfaceret Deo pauper effectus est, gravis-
, aurum^ quis Deum P Hic vere pau-
tibi tollit
simasque pertulitpaupertatis aerumnas. Scitis per est appareat dives nam , ut sub-
, etsi :

gratiam Domini nostri Jesu Christi, quoniam jungit D. Augustinus , quid habet dives, si
propter Jios egenus factus est cum esset di- ^ Deum non habet ? (5)
ves ut illius inopia vos dii>ites essetis. (5)
, Ut autem melius dignoscatur quantum sit
Dei Filius omnes divinitatis possidens divi- pauper et egenus peccator , animadverten-
tias, humanam assumpsit naturam et prop- , dum est quod in seculo , homo habetur di-
ter fideijussionem qiiam pro peccatoribus ves qui locuples possidet fundum amplas
,
,

suscepit egenus factus est et natus in sta-

, , comparavit acquisitiones , et grandes habet
bulo quia non erat ei locus in diversorio;
, prcetentiones. In justo tria haec reperiun-
pro regah solio habuit praesepium ; pro tur; magnum scihcet fundum , nempe gra-
culcitris foenum ; pro igne bovis et asini
, , tia et sanctitas ; amplae acquisitiones , ni-
halitum; pro aulaeis, futiles aranearum telas; mirum copiosa merita ; tandem grandes
pro odoramentis, boum stercora ; pro pur- praelentiones , scilicet jus ad gloriam et
pura et bysso, viles panniculos pro equi- ; beatitudinem ; cunciorum autem facit jac-
tatu , bovem et asinum ; pro comitatu pro- luram dum peccat morlaliter. Profecto nihil
cerum , Josephum ; deinceps
et Mariam
est peccante pauperius. (6) Alii pauperes
sic
in tota ejus vita egenus fuit Christus et ut vel divitum sustentaniur opibus , vel saU
:

ex graeco vertit Erasmus, w^/^r/zcflP'/;. Constat tem communibus naturae foventur subsi-
itaque Christum Deum , non tantum fuisse diis illos enim ferae , aut pisces , aut po- :

pauperem , sed vere mendicasse, fuisseque ma svlvestria omnibus communia reficiunt ;

mendicum tanta fuit tamque angusta pau- et aquae fluminum aut fontium refrigerant;
:

pertas , ad quam Christum redegit fidejussio et ipse naturalis calor , si vestimenla defi-
pro peccatis hominum. ciant ad tempus saltem sufficit at animae :

Pauper effectus est Christus , ut nos illius peccatricis egestati , quaenam ex rebus creatis
paupertate ditescamus (6) , spiritualibus sci- subveniet, cujus necessitatibus depellendis ,
Jicet diviliis. Divitiae boua supernaturalia ( quae ablegavit
sunt in duplici differen- sola
tia,temporales scilicet el spirituales illae in peccatum) utcunque sufficiunt? adeo delic-
,

auro argento
, facultatibus, censibus do- tum hominem depauperat, et adhuc infamat.
, ,

rnibus . supellectilibus, possessionibus, offi-

D. Hern. Serin. 4- d'" Adv. Di)m.— (s) i. Tlmoth.
(i)

(t) Psal. —h)

Terl.L. ile Car. Chr. —(3) Trtt. 6. —(o) D. .\npu>i. \- 5a. Ilom. hom. 4«- (4) '" ^ -
L. de ral.7.
x^h,
—
(4) 'JVrt. L. de Idol. :8. —
2.

(5) 2. Cor.8. Cor. 8. (.M D. —

u^'u!,i. .Scrm. ao5. dc'
lcmp. (Oj —
- (6) (jreg. Na?.. Orat. 1. in rascha. D. Chry^osl. llom. 5. de IVn.
20
356 PECCATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO I.

If. Uli a prlmis parentibus , pec- ^vibices negotiantur ^ intendet : coronas sci^
PARS.
catorum paupertas suam ducit originem, iia licet , et glor/am , et dotem , privilegia pu-
ah illis incipit injamia. (i) Illa autem origi- blica , stipendia ci^ica , imagines , statuas
nalis infamia multum incrementata est per et qualem potest prcestare seculum de fama
personalium et occultorum facinorum infa- ceternitatem de memoria resurrectionem,{i) ^

miam. ii) De qua eodem modo ratiocinan- Tum quia unguentum corpora a morbis prae-
dum est ac de reo , quem judices manifeste servat et ad sanitatem plurimum conducit.
damnant ignominia. (3) Scelerosus ab huma- Bonum quoque nomen a vitio removet , mul-
na justitia damnatus et ignominia mulctatus, tumque confert ad virtutem comparandam
a nobilitate deturbatur ; nomine privatur ; et conservandam. Quis non hodie memorice
infamis denotatur en specimen peccatoris , post mortem frequentandce ita studet , velut
:

I. A dignitate deturbati ; 2. Sine nomine litteraturce opeiibus vel simplici laude mo- ,

effecti 3. Infamis habiti.

; rw/w , vel ipsorum sepulcrorum ambitione
Quodnam enim aliud seminarium infa- nomcn suum sen>et ? (2) Quare viri probi et
1 .

mice nostrce {4) quam peccatum quo ab hu- sapienles abstinent a vitiis ne nomini suo
, ,

mana degradamur nobilitate? Quoenam est aliquam maculam afferant, student virtuti-
nobilior hominis dignitas quam inlellectus, bus exemplaribus ut bonam sui famam et
,
,

sapientia At peccator a nobiH illa sesiimationem parturiant

, ratio? Etsi conscientia
, :

dignitate degencrat , tum quia agens sine criminis vulnus non habeat habet tamen ,

intelleclu intellectui suo contumeliam fa- fama ignominiam

; 3) quam adeo timent , ,

cit (5) : tum quia sapientiae injuriosus est ;

horrentque mentes, ut D. Chrysos-
clarse
omne enim peccatum per ignorantiam fit tomo teste, multi ad laqueum conuolarint ,
(6) : contumeUosus ; est
tandem rationi est famce opprobria non ferentes. (4) PKira con-
enim peccator opprobrium hominum , pecore gerit Tertullianus exempla virorum et mu-
vilior (7) tum quia a ratione degenerans,
: Uerum famae et gloriae causa uUro atrocis- ,

mafyis quam bellua passione agilatur itaque : sima quaeque tormenta sustinentium De :

peccatum quod peccatorem spoliauit fama feminis ad manum est Lucretia quce vim ,

(8) indionum nomine reddidit. stupri passa, cultrum sibi adegit in conspectu
2. Si deletur nomen rei laesae regiae majes- propinquorum , ut gloriam castitati suce pa-
tatis, quanto magis indignus est nomine reret. (5) Tale facinus, etsi ex Christi disci-
peccator reus loesoe divinae majestalis , qui a phna sit improbandum approbandus tamen ,

Deo creatore suo defecit, adversus supre- est amor famoe studiumque boni nominis ,
,

mum omnium Dominum rebellavit, ad Dei quod a bono exemplo et ab operatione vir-
necem Christum denuo cruci
attentavit , tutis captatur. Nam, ut raliocinatur D. Au-
patibulavit, nullum scelus non perpetratum, gustinus quisquis a criminibus flagitiorum ,

excogitatum et operatum , nullam insignem atque facinorum vitam suam custodit sibi ^

infamiam reliquit ? {^) Bonum nomen sacrae tantum benefacit : qwsquis autem etiam fa-
pagince pretiosis proeponunt unguentis. Me- mam et in aJios misericors est. Nobis enim ,

lius est nomen bonum quam unguenta pre- necessaria est vita nostra^ aliisfama nostra.
tiosa. (10} Et sane magnam habent unguenta (6) Hoc effatum a D. Auguslino mutuatum
cum bono nomine et fama convenientiam prodit adhuc D. Bernardus Proximo fa- : :

tum quia unguenta pretiosa putredini et cor- mam^ nohis debemus et prouidemus conscien-
ruptioni resistunt bonum autem nomen tiam. (7) :

sibi comparat immortahtatem. Ita ab cruo Non sibi providet conscientiam , neque
dignissimum crediium est studiorum experi- debitam proximo exhibet famam peccator,
menium committere artes , corporum et vo- qui sceleribus vacans sese anonynium reddit:
,

cum prcestantiam exprimere prcemio indice quia, ut fatur D. Chrysoslomus peccatum ,

spectaculo judice , sententia voluptate : qua facit , ut homines suo nomine vocari non sint
nulla sunt prcelia nonnulla vulnera pugni digni. (S) Sic Matthaeus Bethsaboeoe reticet
,
,

quassant calces arietant , cestus dilaniant

, nomen dicens David genuit Scdomonem , , , :

flageUa dilacerant : nemo tamen agonis ex ea cpice fuit IJria;. (9) Sic Lucas Magda-
prcesidem sugillaverit^ cpiod homines violen- lenoe silet vocabuhim aiens tantummodo :

tice ohjectat injuriarum actiones extra sta- Mulier quce erat in ciuitate peccatrix. (10)
dium. Sed quantum liwores illi et cruores , et lucendit olim nescio quod humanoe naturae
(0 Tert. L. adv. Jud. i3. — (2) Tert. Apol. 6. — (5) (1) Tert. Scorp. 6.— (2) Tert. L. de
Test. An. 4« - (3)
Tert. L.dc Spect. 22. —(4) Tert. L. 1. ad Nat. i4. — D. Illeron. Ep ij- — ^lom. i5.in Matth.
(4) (5) Tert. —
(5) Tert. L. de Pccn.S. (6) D. Basil. in Ps. 07. — — L. ad Mart. 4. — (6) L. de liono Vlduit. cap. 17.— (7)
D. Hern. de Inler. Dom. c. 55. (8) D.
(7)
Chrysolug. — Serm. 7. in Gant. — (S) Mom. io. in Gcn. (9) Cap.i. —
Serm. 1. —
(9) Tert. L. 2. ad Nat. i3. (10) Piov. 21. — — (10) Cap. 8.
 PECCATl POENA ET ACERBITAS. — GONGIO 11. 357
monslrum Dlanoe Ephesinae templum , vere natura nostra facta sit extra naturam (i) :

orbis miraculum ut uominatissiuiae illius et quod est lugendum magis infelix homo ,

aedis incendio nominisuo famam et immor-

, per peccatum iiumiliatus subjicitur tyran- ,

talitatem pareret attamen magnum nomen : nidi , i. Passionum 2. Crimiuum 3. Dce- ; ;

quodexsecrandofacinoresibicomparare exis- monum.Sed quiaillud in superioribus (2) de-

timavit , non est assecutus lege enim lata , : monstratumest, neactum agamus, hac supra
publicoque edicto cautum est , ne quis sacri- re , nihil nobis superest dicendum.
legum illud nomen in uUa re adhiberet, et ,

si quibus in locis tabuhsque scriptum jam ,

»*»»»»»«»»»»« itii»»»»»»»3»»ii»»»»»»
esset illico deleretur. Quod ilU
, idipsum ,

divino judicio adversus peccatorem sanci- COrsGIO SECUNDA.

lum est. Lalam a Deo sententiam refert Re-
gius Vates « Increpasti gentes et periit im-
:
y^^^"^^^^ adeo suni stultiiia decepti et ma-
.

^'^'^ obcaecati, ut existiment omnis puhliccB

pius, nomen eorum delesli in jeternum el in
secuUim secuH. - (1) Justo virtutis studioso ^^^^^^^-^ omnis popularis incommodi Chris-
etboncefama3 zeloti ^ nemo jam infamiam ^^^'^^^ ^^^^ causam. Si Tiberis ascendit ad
incutiat (2) peccator vero infamis priedice- ''^«^'^^^^ > ^^- ^'i^^i^ rion ascendit in ar^a, si
:

coelum stetit , si terra movit, si fames si

tur, tanquam infamiaj nota designatus. ,

3. Rei lcesie majestatis sine nota non sunt. ^"^^^ ^^^^^^^^ Christianos ad leonem. (3) Gen-
^'''""^ msaniam et maHtiam merito redarguit
(3) Ignominioso illo insigni dedecoratus sce-
lerosus, iiucauv erubescens de infamia sua. TertuHianus , ostendens, tum ante Christi
a«ventum plures exstitisse publicas clades
(4) Infamice notam defert etiam peccator
:
:

quot commisit facinora , tot sunt ^^/«rt^a Oro vos anteTiberium, ante Christi adven- ,

^'^'" » qua?itce clades orbem et urbes cecide-

delictorum , et maculae quae ilhus animam
(5)
infamant, eumque dedecorant. Nam,ut elo- ''''«f -^ Tum demonstrans post institutam (4)
quenter faturChrysol.CM/ ?;////.? ^-iVzV, sepe- chrislianam discipHnam clades non esse ila
litur famce ,perit glorice,crescit infamice. communes ac antea exstiterant. Et tamen {6)
Porro peccatummors est honoris, et glorijB
sipristinas clades comparemus, leviora nunc
sepulcrum,infami«incrementum.Quaprop- (^ccidunt , ex quo Christianos a Deo orbis

ter, Christiane si divitiarum amor et sum-

^ocepit. Inde concludit a Deo offenso et irato
, ,

ma egestas ad quam
redactus est peccator , P"bHcas evenire clades , qui scelerosos et
mgiatos punit homines , ut qui bona ejus et
non te retraxit a culpa , saltem contumeHae ,
beneficia non agnoverunt, sentiant calamita-
infami^etsubjectionis metus a deHctis aver-
^^^ ^^ «^»^» poenae. Cur non ah eo etiam mala
tat; quoties enim peccas contumeliosus libi ,

if[teUigat evenire , cujus hona esse non sen-

es , nam depauperaris , infamaris et servi-
tute humiHaris. ^/^ ? Disertissime pariter et moraHssime
ait D. Chrysostomus Calamitatum nomina :

III. PARS. Defmimus animam rationa-

philosophantibus sunt tantum nomina , vera
lem, 6/o//2./ia;/7cem.(7)CreavitDeusanimam ^^^^,^
calamitas Deum offcndere. (5) Hu-
ralionalem, ut exerceret suum imperium , mana tribulatio
,
quam molesiissimam phan-
et extra hominem, et mtrahominem. Extra
t^sia pingit auL exspectalio fingit , aut im- ,

liominem conslituit eam molitionis suce regi- patientia colorat

est non vera et reaHs, sed ,

nam[%) subjiciens ejus imperio creaturas jmaginaria duntaxat, et nomine

tenus cala-
irrationales. Intra liominem , ut dom.nare-
,^,;^^^ .
^^ra calamltas est peccatum quod
tur corporis passiombus et concupiscentiis
Deum offendit et calamitates parit nam , :
:

culpa humiliationis est mater (9) quia adi- ,,^ f^^^.^ aliorsum
aureum graeae eloquenlia^
:

mM anima^, et libertatem et dominationem Humen , malorum omnium causam constat

(10), hommemque reddit de ingenuo ser- ^.v^^ /,^rm/,,,„ (6^ nuod Deus nrivatis adver-
,

vnm de dommo mancipium nam proeter-

, :
sitatibus et pubHcis calamitatibus punit :

quam quod peccando amisit imperium quod ,. ^x.^y-,, AngeHs justitia^ su.-e minislris , ;
habebat in creaturas irrationales, in semet- ^. Elementls ad uUionem inimicorum arma-
.pso miseram experitur servitutem : nam caro ^-, .
3 p,,i,ii^,|s ',,^ ,,^^. (IncTeHis.
an.m?e denegat ol)sequium , passio rationi , ^

coucupiscenlia voluntati :xdeo ut ipsajam ^^^- PARS. Nos officia dirina Angelos
:

^^ : non (luotl
crcdlmus (n) iHis indifieat Deus ;
,n N
(1) Psal. 9.
1
—
Tort. Apol. 21. —
„, r^
, s .
L. de
(.") Tert.
(2)
rr^ . ,
* ^ ,

I — Tert. L. de Cor. Mil. —

.*ipect. 22. (/,) Tcrt. L. D. Crerr. L. Mor. cap. — Trart dc Pec-
4. (5) (1) 8. 6. (a)
d.adv. Marc. Marc. — Scrrn. — Terl. Lib. catorr. Conc. —(3) Tert. Apol. 4o. — Tcrt. ibid.
9. (G] i.
(7) 2. U\)
dr An. 22. - Tcrt. L. de Wva. Car.
(8) — Greg. — Ilom. ad Pop. — Iloni. dc Po-n. —
9. (9) (5) .5. (G) 5. (7)
^az. Orat. — Tcrt. ibid.
in Jiilian. Tcrt. L. dc An. 3;.
(lo)
358^ PECCATI POENA ET ACERBrFAS. — CONCIO II.

eienim iridi'^iiiin, est , ut alicitjits opera in- tra , modulatnr. (i) Quaenam est autem hu-
di^crct \i) sed acl suam majeslateni , auc- jusmodi potestas divinae voluntalis ministra
lontaleni et jusliliam demonstrandam , uti- modulans homines nisi Angelus? Nam , ut
tur miiilsteiio An<^elorum ; qui Dei repiae- faturPhilo Judceus , Angeli sunt ^^^r^</rt/?z/;?/-
sentarujit mnjestatem , vehit Deus apparen- rissimce substanficu , ministrce (hnnipotentis
les et loquentes Patnarchis et Prophetis : (2) ,
quibus utitur Deus ad suam demous-
aucloritalem in ,
monte Sina, prsebentes le- trandam, tum misericordiam, tum justiliam:
»em honiinibus : juslitiam, enecantes, i. misericordiam erga suos cuUores; justitiam
Primofrenitos in TEgypto 2. Murmuratores ;
erga impios qui eum blasphemani; quoinodo
in deserto; 3. MiUtes in Assyriorum campo. Ezechiam regem et obsessam civilalem Jeru-
I. Tacendo quod Deus cwn de originis salem hberavit ab obsidione exercitus Sen-
hco exterininat (2) inobsequentem ingra- , nacherib quem fugavit Angelus , percussis
tum , et scelerosum hominem coUocat ante ,
ejus miUtibus : « Faclum est igitur in nocte
paradisum voUjptatis CUerubim flammeum iUa venit Angehis Domini , et percussit in
,

«dadium atque versatiknii habentem in manu castris Assyriorum cenlum octoginta quin-

ad custodiendam viam Ugni vilai (3); per An- que miUia. » (3) SciUcet ut in personis miU-
gelum justitice suce ministrum « Percussit tum puniret blasphemias Rapsacis ducis :

omne priniogenitum ,
in terra iEgypli
qui tot , a pri- exercitus Sennacherib. Christiane
mo'T^enilo Piuuaonis qui in solio ejus sede- blaspUemias in Deum lancinaris , et singuUs
,

bat , usque ad priniogenitum captivae , quae diebus ejus majestatem offendis, recogita
erat in carcere , et omne primogenitum ju- quid de te fiat in coelo. Dubitas enim cum
mcntorum. » (4) TerribiUs sane plaga , qua Unguam tuam adversus Deum armas , eique
Angelus.l^gypliorum percur.sitprimogenitos, injuriam iirogas , tum pravis sermonib"us ,
sed non minus slupenda mors quam inluUt tum scelerosis operationibus , onines Ange^
Jud.Tis in deserto. los prospicere de coelo et singulos denotare^ ,

1. Isracliiis magnam ostentarat Deus be- quis blasphemiani dixerit , quis audierit j
nevolentiam ; illos manu forti eduxerat de quis linguam quis aures diabolo adversus ,

i^gypto ; Moysem et Aaron in duces et Deum ministrai>erit (4) quod si modo An-
doctores dedeiat, man.na pane eoelesti qua- gelidivinae justitiae ministri non puniuut pec-
dragiita annis nutrierat ; de suis hostibus catores diaboli minislros , hoc est , quia im-
vicLores reddiderat , terram Chanaan fluen- pediuntur a Deo , qui mediis elementis pu-
tem lac et mel in possessionem promiserat. bUcas scelerosis infligit calamitates.
At prinius populus cum de duritia ccs^rptice TTrjiDcc* i- ^ • -

11. PARb. J51 serio quaha et quanta sint

.. ,.

'., ,. ^,/, y^ j ,.
servitiitis valida manu Uei et subtimi bra-
^r^ ^ .

, , r. • 1
•

/. . f T^ N peccata nostra recoffitemus , contitebimur

. • .
cfno crcptus [Uonunus e/us visus), et terrcc ^ /. ;;• . 1 ; • •

/ 11
•

1 .
^ omnis ciadis puolicce vet i/uurice nos causas
. 1 . .

lacte et melle mananti desluuitus ': statunau- ^r\-\i .• • •

e^^^. (5) JMostris namque criminibus divmam

•
i- 1
,,.,...
teni solituduus uicopiosce circumspectu scan- ,--^
. .

» n- • •

, ,. ./^.
,
I lustitiam provocamus , et punire compelh-
, . , .
(talizatus , saturitatis a'<rrptice detrunento i-i 1 * • • •

^-J mus cladibus pubncis, quse nobis evenmnt,

i i- 1

~r,„s, ,n iVoysem T,
et Aaron mussUa^U.
. . .

,. ^ coelis; 2 Ab ele.nentis 3. A cunctis

(J;
V/
rersa^pe Hebraei murmuraverunt m creaturis
,
elementa .•
» •
^
etcoelos contentis.
intra
i
;
i . ^-

/hgypto,et/ftere semperpunivitiUos Deus.

TA fn^
. . .
.,, ,

c^° * (d)
1
'^ • • ^ ''
r t * r i (t:^\
I. urandine et lulmuie (h) saepe saepius
•

^ic murmuranles ob carnium concupiscen- ., fx . •.

•
.
i
r . .
I , peccatorum punit Deus lemeritatem. i?
,
rabu- . i

tiam ideoque vocatus est locus

niteilecit
larum mventores poeiae r
: •
, f t
iinffunt Jovem de
[ . . i
• * .
, . ,
u\ quo euecali sunt , sepulcrum concupis-
Olympo rtulminantem ut
, ^ • »
de r-ki
i
i
coeU) tonantem
i
*
,„ ,• c- /-. rA 1 , ,
teuticX'.
Ai- . /
Sic
N
murmurantes Core
. •
I 1
,
•
Dathan
.
et i •• .
'
de impus et periuris vmdictam i-
sumat, / et. • •
*^
•
.

Al)ir(jn cuin suis vivos deMutivit terra :

7 , ,- ^
,
^ • , .
•„ , .. , 1 ^^, • protanos et sacrorum vioiatores tremendo i

sicoiunes luurmurantes ob relalionem ex- ^ ,. t . • • •

^i^„,, ^..„, 1. , ^,
ploraiorum dicentium terram Chanaan esse
. supp icio puniat. Inde manavit in vulji^us ea i i

^ *•
*
. < /• •

opinio, ut quae rulmine tan£[erentur, nelanda

i i

:.,^vrM,.r..oix-.i ..» . • '

\ne\[n\^\\?,h\\iim pcrierunt, abi extermuiatore .
[ ,' ^. . tt r , .
et male ominata haberentur. Hanc rabulam
i i
/'QN .*•*;,,• *
ab Aiigelo juslitiai T^
, .

(5^, niuurum
• . • • •
...,, 1

duplici ratione reiicit m

Dei miiiis- ,• •• ., , ,,• r .-i . i • •

tro ,..,;.... .w ^, ir •!• lertuUianus, Uentiles •

tro, qui uua nocle plura milUa miUtum m- ,, I

, r -^
• .

iMrf*.rMf in:., «vo..^u.. A.. alloquens , lum quia constat et ipsum Jo-
•
lerrecit exercitu Assynorum, * *
r i . . . . -

'\
Utnnem komuus
n.,i„n,.^ A^...;.,;« 7. ^^"i^ » H'^^ ^n manu ejus ponitis , fulnuna
.^. paraturam , alinun ,. ^ / n . t\
/
. •

liUquc r,„in.tno
firnin potcbtas ,/;..• ]- .. tuuuLsse (7)
^^ ^ 1'
tumquia^ Deus duntaxat. unus i .
,
, dwinoe 1
-voiuntatis minis-
,

,._,., ,^^ ,.
^*^'"*' ^'^- ^*^ P^"- ^- -
(i)Tcrt. L. de An. 37.-(2)Lib. deSom. (:^) Lib. —
^'^
P'
3. -
• .^P?-'- ','• ~ ('^
12. - (i) Tert. L. de Jejun. 5. -
(^)
,
4- U*-{?.lo. -
(4) Tert. L. dc Spect. 27. —(5)
Tert. L.
/.
Cen. (i) Lxod. 1. ad Nat. q. _
(6) Tert. L. 4^ adv. Marc. 26. [j)
-
(fi) >uin. ... -. (7) ^um. iG. _ (8) i. Gor. 10. Tert. Apoi. 11.
 ,

PEGGATI FOENA ET AGERBITAS. ~ CONCIO II. 35^

<»st,
quem colunt Christlani , //we/w omnes Etapeirosaira phn(Bmittenturgrandines[iy^
naturaliter nostis , acl cujus fulgura et to- uti terrena nube intumescit peccator, ita e
nitrua contremiscitis ^ quae supremam Dei coelesti tonat, fulminat et grandinatDeus , ut
majestatem , accensam ejus iram , et armatam olim accidit in ^gyplo. Nam extendens Moy-
denotant juslitiam. Quapropter Job Deum sesvirgamincoelum,«Dominusdedit toniirua,
sciscitantem inducit a peccatore, qui teme- et grandinem , ac discurrentia fulgura super
rario ausu ei bellum indicere praesumit terram pluitque Deus grandiuem super tcr-
: :

Nunquid ingressus es thesauros niuis , aut ram iEgypti. Et grando et ignis mixta pariter
thesauros grandinis aspexisti ^ quce prcepa- ferebantur: tantaequefuit magnitudinisquanta
ravi in tempus hostis , in diem pugnce et ante nunquam apparuit in universa terra
belli ? (i) Initur bellum inter peccatorem et ^gypti ex quo gens illa condiia est. Et per-
Deum peccator primus Deum aggreditur, cussit grando in omni terra ^gypti cpncla
:

sceleraque sunt jacula quse in eum vibrat ; que fuerunt in agris , ab homine usque ad
Deus a peccatore accersitus hoi.iis ejus effi- jumentum cunctamque herbam agri per- :

citur et cum eo grandinibus et fuhiiinibus cussit grando , et omnehgnum regionis con-

,

pugnat ; et quod est stupendum magis pec- fregit ; (2)» neque solum ^Egyplum, sed mul-
,

catorarma cudit, quibus etipse Deum aggre- las quoque aUas regiones cceUim saepe saepius
ditur , et quibus ipsum Deus expugnat ingenti saxeaque grandine obruit, et depo-
:

quod ejus menti objicit Deus, eum interro- pulatur. Haec hominibus a ccelo strages,
gans Nunquid ingressus es thesauros ni^iSy neque minor eis advenit clades et calamitas
:

aut thesauros grandinis aspexisti ? Nubes ab elementis.

est vapor addensatus e locis humentibus, ad 3. Hominibus elementorum sejvitia {^)
mediam aeris regionem soUs et astrorum largitus est munificus Deus at peccatores :

aestu evocatus, frigoreque circumstante con- tantae UberaUtatis ingrati , ejus iracundiam
densatus , conspectui nostro subducit soUs sufflammant nonnuUi benefactore con- :

radios , estque thesaurus tonitruum , fulgu- lempto , beneficia coluerunt , et tanquam

rum , nivium , grandinum ex quo constat deos elementa adoraverunt, cujusmodi fuit
:

ssepe ssepius tonitrua mugisse (2), maria , Varro, qui physicum deorum finxit genus
montiumque juga percussisse quae iion sine ut deos elementa contendat. (4) Quidam ex
,

horrore repercussa sonum reddunt , et quan- elementis perpetrant facinora. Sic Pharao
doque geminant. De illo ihesauro ignis per Israelitas cogebat ad conficiendos ex luto
fulgura profic'scitur (3) Disruptis nainque
. lateres rex Babylonius in fornacem ar-
; sic
quasi visceribuSjfractoque aqueo iUo carcere, dentem tres pueros conjecit ; sic tyranni
hberum evomit ignem , educit fulgur , im- ignem adhibuerunt adversus martyres , et
maniaque vibrat fulmina,quaemirabiIespror- Clementem aliosque Christianos in mare
sus et formidabiles operantur effectus tan- : submergendos projecerunt alii vero intra ;

dem de illo thesauro educuntur grandines et elementa innumera committunt crimina ad ,

lapides , qui agros devastant, fruges depopu- quae vindicanda et punienda Deus elemento-
lantur, grandesque jumentis et hominibus rum utitur ministerio ; nam proetereundo
afferunt strages. Peccalum e palude terra, quod terra deglutivit Core , Daihan et Abi-
humenti solo , aqueo sinu humani cordis ron, quod mare Pharaonem cum copiis suis
eductum, in atrum tetrumque vaporem for- absorbuit quod ignis devoravit satellites
,

matum, et aestu concupiscentiae sursum su- fornacem babylonicam accendentes nonne :

blatum tanquam corpus opacum soli justi-

, Corinthum
tiae oppositum, divinaegratiae impedit lucem,
colorem et influxus, et quemadmodum ad-
densata nubes, imbrium grandinum, toni-
truum, fulgurum, fulminumque est fecunda
parens , peccator scelera concipiens, to-
ita
nitru parit , fulmina cudit, grandinum pro-
jicit acervos, igneosque flammarum globos
ac vortices evomit, quibus exterreatur, per-
cutiatur, implicetur et pereat Ibunt di-
recte emissiones Julgurum, et tanquam a
hene curuato arcu nubium exterminabuntur.
(5) Nonne
terrcemotus ebihit ?
legimus Hierannapen, et Dolon, et Rhodon,
et 100 insulas multis cum miilibus ho7ni-
,
num pessum abisse ? Nonne in Tuscia et
Campania , Fulsinios de coelo, Pompeios de
suo monte perfudit ignis ? Et quia />)^/- qua*.
peccat quis ^ perhoec et punietur {6) , Pha-
rao proponatur in exeujphim , qui tena ,
aqua ei igne punitur , quia terra , aqua et
: igne peccaverat. Peccaverat teira Hcbi.Tos
operibus luti et laieris opprimens ; terra
quoque punitur ; etenim cmnis puh'is tcircv

(.) Cap. 38. - - ?ap. 5 - (.) rxod 9. ~ (:.) Tcrt. L. , dc r«l. >.

aU Nat. 3.
(2) Tert. Apol. ii. (5) Terl. Lib. 2.
— (•)
(4) l«»t. L, 2. ad IVal. 3. — (5) Itrt. Apd. 40. —W
Sap. j 1.
 36o PECCATI POENA ET ACEPxBITAS. — CONCIO II.

i'f>rsi(<: est in Pecraverat aqua , judicem (i)

chvphes. (i) qui juste cunctas adversum te :

et iniquitates tuas punit irae

HebiwDium filios in Nilo submergens et armat creaturas,

suffocans, aqua quoque punltus est; nam in suae flagellis.

crutleHtatis pa^nam submersus est in mari jj^ PARS. Summum testimonium fre-
Rubro. Tradidit jitstissimus judex exitio qncnticc humance, onerosi sumus mundo, vix
aqunrum Pharaoncm cum toto exercitu; quia ^^^^.^ elementa sufficiunt , et necessitates
per aquam intercmerat infantesHebrcrorum, ^,,^.^,-^,.^^^ et querelce apud omnes , dumjam
(2} Tandem
peccaverat igne, Israclitas im-
j^^s natura non sustinet. Revera lues , et fa-
portuna laterum coctione, ^Km jornace jer- ^^^^^ ^^ j^^^^^ ^^ voragines ci^atum pro
^ ,
rea (3) affligens , a quo multo pulvere per- ,.^,,^^,/.^ deputanda , tanquam tonsura ino-
mixtussudor, et ingens ilbs incubuerat ope- lescentis generis humaai. (2) Ut enim nemus
ris laborisque moles ; sed lUa ipsa quae a j^.ciduum uberius silvescit , ita mortale ge-
culpaetimmani Pharaonis tyrannide arserat ^^^^^ ^^j^. tondeatur , in pessimas sese pro-
fornax , in pcenam exarsit^ Moysi etenim et effundit. H^ec tonsura interdum eve- -^
Aaroni pnx^cepit Deus Tolhte plenas ma^ ^^-^ :
naturalibus causis multotles etiam a di- :

nus cineris de camino , et spargat lUum vina justitia procedit, quce amputat et c.-^dit
Morses in ccclum coram Pharaone, (4) Ob- -^^ ^^^^^ ^^^^^^^ noxium est, ni potius
^
,

temperavit Moyses, cmerem sparsit , et ab di^.anjus ^^oj peccata hominum sunt origo
igne et cinere fornacis quee Hebneos tatiga- fl ^ellorum Dei et scaturigo a qua inunda-
,

vertit, facta sunt ulcera vesicarum turgen^ verunt super eos mala, Bellum, fames et
{?>)
//V//;///^//o/;///^/^^/^^^y«//2^/^^^^.(5)Nequesola :^^ ^^^^ ^^-^ n^^^ j^^ ^^^^^^^ supr^mi
iEgyplus poenas ab elementis sensit ; nam ^joderatoris quibus iratus Deus castigat et
,
quot hac .netate terroo motus, qui domos , ^^„1^ scelerosos et peccatores. Quantce cla-
vrbes et provmcias subvertunt quot nau- .^»

^^^ ^ universum orhem ad singulas ur^

fragia, quae naves et classes integras absor.
^^^ ^^ proi>incias ceciderunt? Quanta hella
bent?quot mcendia quae arces munitissi-
^^^^,,,,^ ^^ intestina ? Quot pestes , fames ,
n^as et civitates opulentissimas redigunt in
^ ^ j^.^^^^^ motusque terrarum seculum.

cmeres? Tot clades quoe a terra , aqua et ^i

igne accidunt, sunt ut phirimum signa irae
Dei, qui ad punienda peccata utitur elemen-
lis, et cunclis universahter creaturis mtra
elementorum et cceh ambitum contentis.
p ^) Nonne hoc seculum fame , ^
j;^^ ^^ i^^n^ devastatum fuit ? Nonne bel-
j^^^ ^^^ ^^^^^ ^^^^^^ depopulatur Europam ?
Uti^am bellum non sequantur fames et pes-
^j^ tanquam ejus appendices Miseri pecca- !

3. In reos majestatis etpuhlicos hostes ,

^^.j^res , si quid ad^ersi infligitur , vestris
omnis homo miles est. (6) Peccator est reus ^^^,-^.^
deputatur. (5) Ob peccata vestra
d.vuKf majestalis et pubhcus hostis , ideo
,
orbem Deus, i. Gladio castigat ; 2. Fame
omnes omnino creatune illum insequuntur.
^ xVaI' 3. Peste devastat.
In uUmioequidem judicio , Deus armabit "[, Beilum nemoquidem lihenspatitur, cum
creaturam ad ultionem inimicorum , et pu^
^^ trepidare , et periclitarl sit necesse. (6)
gnahitcum ilo orbis terrarum contra insen-
Tempore beUi nemo immunisest a timore, ,

satos. (7, Sed etiam niinc peccatorem mse-

non pastor, non
^^^,^ rusticus, non agricola,
cjuuntur creatura^ dnphci mcentiyo exar- et
j^^rcator, non civis, non paterfomilias , non
descunt adyersus iUum tum quia ilhs abu-
^^^jj^ non sacerdos , non rex. Rusticus
,

t.tur, et ahutendo divertit a fine propter

^j^^^^ camporum devastationem agricola ;
unde et Apostolus r^^^
,
quem productee sunt
depopulationem pastor, pecorum
:

;
nnivcrsnm conditionem inuitam ait vanitati

iv lA1
. T^ • ijciii periclitari sit necesse , tempore .

olfen<l,l,uI),.,,se.rumn„„,uM,s, rex et pa-

f 3' eges , supellectilia , merces , fa-
'«"/'« ;;«''«« '^'caluris eul?ates:dom,:s, civitates regua sacra
ZnnsJcn,l),.ns,n,s^<,,uaollendu,,usDeum!>
,1
f'%/'''""":'-. , , ,

Hbertas, honor, vita et ciuicta iu univer-

Ue p(£na tua pcccatum tuuin accusa , tion
,

fi) Exod. 8. — (a) Tlieodor. qii. a5. in Exod — (0 D. Aug. Tiact. t. in Joan. — (2) Tert. L.de An.
DtMiltr. 4. — (4) Kxod. 9. — (.5) Exod. 8. — (G) Tert
f3)
^»- — T^) ^- 1. Machab, 9..— (4) Tert. L. 1. ad Nat. 9.
Apol. 2. — (;) Sap. 5. - (8) Tcrt. L. dc Gor. Mil. 6. *
— (^) Tert. Apol. 4. — (6) Tert. Apol. 5o.
 ,

FECCATi POENA ET AGERBITAS. — CONCiO II. 861

sup.i perlclilantur ; tempore belli, vitiurh li- visitationis^omnis caJumniainmedio ejiis.ii)
bere grassatur, virlus exsulat , iniquitas et Decretaa coelo Jerusalem eversio , in poenaui
n:alitia doniinantur, bonitas et innocentia scelerum suorum, bellicum insonat Prophe-
inanclpantur ; abdicanlur jura , injustitia ta , sanctum indicit bellum , Romanos, iu
impunita remanet ; omnes leges liumance, arma vocat, ut essent quasi Dei mllites , qui
civiles , ecclesiasticTe , naturales et divinoe ,
sanctam ejus voluntalemjustamqueexseque-
impune praevaricantur ; nuUi parcitur aetati, rentur sententian] , Judoeos veluti piaculares
non senum canis, non infantium cunis ; om- bostlas , divinae justitlae aris immolarent.
nis sexus , status et conditlo, indifferenter Fuerat olim Jerusalem civitas visitationis
atteritur nobiles vapulanlur , mulieres vio- coelestibus beneficiis et gratiis speclaliter
;

lantur sacerdotes cruclanlur , campi de- obligata. Tantum Jucloiis erat apud Deum
,

praidantur, domus despollantur , civitates gratice oh insignem justitiam et fidem ori-

incenduntur, templa demolluntur. Tempore ginalium auctorum unde illis et generis ,

belli ,
gladium latrociniis ehrium (i) prodit magnitudo et regni suhlimitas Jloruit et , ^

Tertul. imo et blasphemiis, et stupris, et in- tanta felicitas ut Dei vocihus, de prome- ,

cendiis, et homicidiis, et profanationibus, et rendo Deo, et non offendendo prcemoneren-

sacrilegils. Et hene^ quod si quid aduersi ur- tur. (2) At Judaei tot beneficiorum immemo-
hibus accidit eadem clades teniplorum^quce res , tantarum gratiarum ingrati , Deilegeni
,

et mcenium (2) ipsum etlam belli nomen praevaricati sunt; rehcto supremo Numine,
:

perspicuedemonstrat quam sit ssevum, atrox, idolis servierunl, Deique Filium,qui pro eo-
immane, exitiosum cunctorumque devora- rum salute humanatus fuerat eos specialiter
, ,

torium bellum etenim ut quidam volunt, visitaverat , doctrinis coelestibus erudierat ,

; ,

dlctum est per antiphrasim, quasi minime pietatis exemplis ad bonum stimulaverat
bellum seu ut censet Festus, bellum ideo beneficiis abunde cumulaverat, injuste et
;

nuncupatum, quasi mere sit belluinum ni- crudeliterinterfecerunt tottantisque sceleri- , :

hilque saplatbumanum: lenitasetcequitas hu- bus amicam Dei visitationem respuentes , ,

nianilatem decent, saivitia et crudelltas bel- olivam pacis testem indicemque divini foe-
,

\\xs^m Ye(\o\ev\l\\\\he,\\o nihil illic nisiferitas deris conculcantes , divinas sufflammarunt

c«/e^ (3),non humani, sed belluini vlgent mo- iras, bostile attraxerunt ferrum, longamque
r^s, absque ulla humanitate ferocitas furit. Jerusalem obsidionem , ad extremam usque
Quis enim ense operahitur , et non contraria calamitatem perpessi sunt ; quae ex ore do-
lenitati , et justitice ej:ercet , id est, dolum, niinico Judaeorum auribus priusquam eveni-
€t asperitatem , et injustitiam , propria sci- ret fuerat comminata Si cogno^isses et tu,
:

licet negotia prceliorum ? (4) Quod quam et quidem in hac die tua , quce ad pacem tihi \

verum sit experientia quotidiana compro- nunc autem ahscondita sunt ah oculis tuis.
batur non est necesse ut veteres adducan-
: Quia venient dies in te , et circumdahunt te
tur bellorum clades quibus scatent historiae, inimici tui vallo, et circumdahunt te : et
sal est ut recogitentur strages quas fere tota coangustahunt te undique : etad terrampros-
Europa patitur a bello quod praeclpuas ejus ternent te, et filios tuos , qui in te sunt et ,

devastavit et adhuc depopulatur provin- nonrelinquentintelapidem superlapidem ;eo

cias. Divina providentia solet corruptos ho- quod noncognoifcris tempus visitationis tuce.
niinum mores hellis emendare atque conte- (3) Quam immane fuerit bellum quod justo
rere.i^') Dei judicio a Romanis inditum est Judaels ,
Ad manum habemus Judaeorum exem- quantasque calamitates passisintscelerosiilli,
plum ,
quorum iniquitates belli flagellis pu- una concione explicari nequit, cum ad illas
nivit Deus, et in hellis prcecipuis expugna- enarrandas grande Josephus adhibuerit vo-
hit eos. (6) Saepe saepius castigati sunt Judaei lumen , in quo plura , et lacrymis et hor-
bellis iEgyptiorum , Babyloniorum , Assy- rore digna commemorat multisque totam :

riorum, sed a Romanis magis quam a cunc- rei gestae seriem miseramque Solymae facieni
tis barbarls devastata fuit Hierusalem quod a describit.

Jeremiafuerat vaticinatum: Sanctificatesuper Quod siex effectibuscognoscitur causa,ex

eam hellum : consurgite .Quiahcec dicit Domi- strage Jerusalem , et Juda^orum ediscenduni ,

nus exercituum: ccedite ligtium ejus et fun- est quam atrocia fuerint eorum crimina , a ,

ditecircaJerusalemaggereni:hcec est civitas quibus tot tantasque calamitates perpessi

sunt tempore obsidionis , et etiamnum justo
(i)Tert. L. de Res. Carn. 16.— (2) Tcrt. Apol.4o.^ Dei judicio patluntur Scd quanla dcliquc- :

(3) Tert. adv. Marc. i.

\j. I. — (4) Tcrt. Ij. adv. Jud.Q.
— (5) D. August. Lib. I. Civ. i. — (6) l-sai. 5o. /,) Jercm. G.— (2) Tert. Apol. ai. — (S) Luc. ly.
a3*
 :,

362 PECCATI POEiVA ET ACERBITAS. — CONCIO II.

riiit fiducia patrum iujlati , etsi ipsi iwn ter alloquens : Oculi oninium in te sperant,
,

confiterentur ^ probarct exitus hodiernus ip- Domine^ et tu das escam illorum in tempore
sorum dispersi paiabundi et soli etccell
j
, ^ opportuno . {i)

sui cxtorrcs, vagantur pcr orbcm sine Jio- Ob

peccata hominuiii obveniunt slcchates
minCy sinc Dco rcgc quibus nec aduenarum et steiilitates : Deus relinet claveni phivia-
,

jure tcrram patriam saltem vcstigio salu- rum ne rigent lerram , ut ipsemet peccatori,

minatur: Sit coelum quod supra te est, ceneum,

tarc conccditur. [i^ Neque Judaei soh in poe-
nam criminum sunt bello devastati , sed (2) Retinet adhuc annonae clavem , ne terra
plures adhuc nationes quae debent con- producat fruges Sit terra quam calcasfer- :

fiteri cum Tobia « Quoniam non obedivi-

: rca. Et quia ex terrae sterihtate procedit
mus praeceptis tuis ideo traditi sumus in egestas , et ex egeslate oritur fames , famem
,

direpiionem , et caplivitatem , in mortem, peccatori minatur Deus Mittet Dominus :

et in fabulam , et in iinproperium omnibus super tefamem et esuriem ^ et increpationem

nationibus. » [1) Annon ob nefanda crimina in omnia opera tua quce tujacies ; donec con-
oricnlnles Christiani a regno Hierosolymi- terat te , et perdat velociter, propter adin-
tanoaSarracenis ejecti sunt? Annon ob Grae- uentiones tuas pessimas in quibus reliquisti
corum ConstaniinopoHtanum impe-
scelera, /;ze.(3)Panishebraice idemestac baculus,seu
rium ab Otlomanis debellatum etoccupatum fulcrum ut enim infans dubios pedes fulcro
:

est ? Annon ob flagitia Chrislianorum hac firmat, etsenex tremulum nutansque corpus
tempestale pubhcas videmus calamitates ? baculosusteniat, sicpanis nutantem deficien-
Quod tciTCc vorant vrbcs , quod insulas ma- temque vitam sustinet et reparat quare :

ria fraudant quod externa atque interna

^
dum panis, vel sterihlate et grandine deficit,
hella dilaniant quod regnis regna cojnpul-
,
vel aperta hostium vi eripitur, vel justo Dei
sant , quodfames ^ et lues , et locales quceque judicio tohitur tunc necessario omne cor- :

clades et jrcquentice pleraque montium poris robur concutitur , vires omnes labe-
imstant quod humiles sublimitatej sublimes
,
factantur, et per summos inechae dolores ,

humilitatc mutantur ^
quod justitia raresc t, vita contabescit et coUabitur. Hac poena Ju-
et iniquitas increbrescit bonarum omnium , daeos punivitDeus juxta Isaiae vaticinium , :

discip/inarum cura torpcscit quod etiam of- ,

Ecce dominator Dominus exercituum aujeret
ficia tcmporum et elementorum munia exor- a Jerusalem, et a Juda validum et fortem ,
,

hitant quod et monstris et portentis natura-

,
omne rohur panis , et omne robur aquce (4) >

lium forma turbatur {'i)', non aliae investi- ut fame sitique consumatur, misereque pe-
gandae sunt causae quam peccatorum atroci- reat. Quod potissimum accidit tempore quo
lates, quae Dei iras concitant, et quodam- Titus Vespasiani imperatoris fihus Jerosoly-
mo(h) ejus justitiam compehunt , ut scelero- mam
regni caput vaUavit, cinxit , oppressit
sospuniat, non sulum beho , sed adhueter- et ad tantam redegit inediam ut invisa ler-
rae slerihlate et fame. ris fames non tantum innumera solo strave-
2. Cum ah imbribus cestii^a hiherna siis- rit cadavera , verum etiam contra natura;
pendunt et annus in curaest{4)'', >d peccatis leges matres ipsas coegerit in proprios de-
y ,

hominum deputandum est.Imaginantur non- saevire fcetus, et coctas infantium quos pe-
tuiUi Rabbini quod Deus tribuens homini- pererant devorare carnes ; idipsum accidit
l)us tcniporum officia^ totius geniturce tri- inSamaria obsessaaBenadab, rege Syriae (5):
buta (5) duplicem sibi reservavit clavem ; « Factaque est fames magna in Samaria ; el
,

scilicet c^avem pluviarum et clavem anno- tandiu obsessa est donec venundaretur ca-
nae pluvias sibi relictas voluit , ut eas vel put asini octoginta argenleis, et quarta pars
:

li(juido et patenti coelo diffunderet vel arido cabi stercoris columbarum quinque argen-
,

clausoque aere coniineret. Annouae quoque teis. Cumque rex Israel transiret per murum,
clavem voluntati suar subjecit Deus; pluvia- mulier quaedam exclamavit ad eum , dicens
nim clave steriliiatem fugat, terramque fe- Salva me, Domine mi rex. Qui ait Non te :

rundat. Quod innucre videlur Moyses salvat Dominus unde te possum salvare ?
: :

Aperit Dominus thcsaurum suum coclum , ut de area, vel torculari? Dixitque ad eam rex :

tribimt phwiam. Clave annonac , famem Quid tibi vis ? Quae respondit Mulier ista :
{f)
«•xpellit , et hominibus ea qunc sunt ad vic- dixit mihi Da mihi fiiium tuum , ut come- :

tum Jiecessaria abunde tiibuit. Quod docet damus eum hodie , et filium meum comede-
Regius \ates Deum humiliier et confiden- mus cras. Coximus ergo filium meum et co-
,

Tert. Apol. ... -

fn^dim"S.Dixique ei die altera: Da mihi filium
Tob. 3. -
(,) (.) (3) Tort. Apol

(6^0?^ J"''
''^"'' ^"' ~ ^'^ ^"'- ^' "^' ^"'' '• -
(') P-'- '^^»-- (') Deut. P.8. - (3) Deut. ibid. - (4)
 rECCATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO II. 36.1
Inum ut comedamus eum. Quoe abscondit Dominus pestilentiain , donec consumat te
,

filium suum. Quod cum audiisset rex, scidit cle terra ad quam ingredieris possiden- ,

vestimenta sua, et transibat per murum. »(i) dam. (i) Immane est bellum magnasque af-
His non minus lugenda acciderunt infauslo fert clades; immanior^st fames, majoresque
hoc seculo in Burgundioe comilatu Lotha- secum adducit calamitates at omnium im-
, ;

ringia, aliisque in locis ubi visi sunt pau- manissima pestis,horribilissimas causansstra-'
,

peres in campis velut pecora herbas man- ges etenim ubique terrarum sua venena dif-
:

ducare; simul cum canibus mortuorum ju- fundit, cuncta elementa corrumpit , nemini
mentorum comedere carnes, et in tantam parcit regum palatia non secus ac paupe- ;

devenire inediam ut necesse fuerit sepulcris rum tuguriola inficit; corporum humores et
,

adhibere custodias ne humata mortuorum temperamentum accendit totumque homi-

, ,

corpora , viventes voranda extraherent de nem edaci flamma Deo vindice emissa de-
requie sepulturw, de asylo quodam mortis. pascitur : pestifera illa lues est peccati poena,
(2) Timeamus , Fratres , ne hac tempestate cruentum peccatoris flagellum ipsa etiaro ,

in qua tot exundant crimina , cadat super morte gravius et atrocius. Hoc flagello puni-
nos a Deo vibrata maledictio : « Obsedebe- vit Deus populum Judaicum ob Davidis re-
ris intra portas tuas in omni terra tua, quam gis peccatum qui tumore inflatus proecepit ,

dabil tibi Dominus Deus tuus et comedes Joab ut perambularet omnes tribus Israel a
:

fructum uteri lui et carnes filiorum tuo- Dan usque Bethsabee et populum numeraret;
,

rum, et filiarum tuarum, quas dederit tibi Deus regis volens castigare tumorem misit ,

Dominus Deus tuus in angustia et vastitate ad eum Gad prophetam qui Davidem sic est
,

qua opprimet te hostis tuus. Homo delicatus aliocutus Triuni tibl datur optio : elige :

in te , et luxuriosus valde, invidebit fratri unum quod volueris exhis, ut faciam tibi,
suo et uxori quoe cubat in sinu suo, ne det ^ut septem annis veniet tibi fames in terra
,

eis de carnibus fiUorum suorum, quas come- tua : aut tribus mensibus fugies adi^ersarios
det eo quod nibil ahud habeat in obsidione tuos et illi te perseqrentur : aut certe tribus
: ,

et penuria qua vastaverint te inimici tui diebus eritpestilentia in terra tua. Nunc ergo
,

intra omnes portas tuas. Tenera mulier et delibera et vide quem respondeam ei qui me ^

delicata quae super terram ingredi non va- misit sermonem. Dixit autem Davidad Gad:
,

lebat , nec pedis vestigium figere , propter
moUitiem et teneritudinem nimiam , invide-
bit viro suo , qui cubat in sinu ejus , super
filii et filise carnibus , et illuvie secundarum ,
Coarctor nimis. (2) Verumtamen sui peccati
conscius de eoque poenitens , pio pcenitentis
animi consilio, pestem sibi ascivit in flagcl-
lum ut qui peccaverat , pcense quoque esset
;

quae egrediuntur de medio feminum ejus, et obnoxius. Si enim famem elegisset, innoxius
super liberis qui eadem bora nati sunt; co- populus prius ab ea devastatus fuisset, quam
medent enim eos clam propter rerum om- noxium regis caput si bellum postulasset, ;

tiium penuriam in obsidione et vastitate , hostilis gladius prius percussisset milites et

qua opprimet te inimicus tuus intra portas duces exercitus, quam ad regium teutorium
luas. » (3) Et quasi calamitates quas secum pervenisset ; sed quia pestis caeco quodam
afferunt bellum et fames non sufficiant ad impetu sequoque pede pauperum tabernas
puniendum peccatum , Deus tertium adjun- pulsat regumque turres eiegit pestis flagel- ,

git flagellum , et per pestem de peccatore lum , ne ipse unus poenam effugeret , qui
ulciscitur. admiserat peccatum. Fuit illa electio pietatis
3. Videamus quce signa temporibus
et in subditos , in se vero justae animadversio-
iniponat. Bella opinor^ et regnum super reg- nis ; poenitentem regem a lue exemit Deus ,
num , et gentem super gentem , et pestem , sed peste ita toxicavit populum ut intra tres
etjames, terrcFque motus , et formidines et dies septuaginta millia perierint
, Immisit- :

prodigia de coelo. (4) His signis denotandum que Dominus pestilentiam in Israel, de mane
est ultimum judicium , et bello adhuc fame , usque ad tempus constitutum, et mortui sunt
et peste , Deus iram suam demonstrat ad- ex populo a Dan usque ad Bethsabee , sep-
versus peccatores bucusque egimus de tuaginta millia virorum.
:

bello et fame , duobus fiagellis quibus eos Ex praefatis sex colligenda sunt i. A pec- :

punit, nunc adducendum est tertium flagel- catis oriri calamitates publicas quge tanquam
ium , nempe pesiis , qua eos insequitur , de ira et offensa Dei incidere solent , ut ful-
juxta istud Deuteronomii Adjungat tibi Juina , ut grandincs , ut ardores , ut aurw
:

pcstilentes ; iiem hiatus motusque ierrarum ,

(1) Lib. 4. Reg.6. — (a) Tert. Apol.S;. — (5) Deut.
-28. (4) Tcrt. L. 4. adr. Marc. Zq.
^.j ,.3^ ^g. _ (2) Lib. a. Reg. .4-
 ;

364 PECCATI POENA ET AGERBITAS. -- CONCIO III.

itcm (li!in>ia [i) ;
ciinctasque nialedictiones num Peccavi valde in hocfacto , : , sed pre-
plaoas, slraoes et flngella, quoe sacer dinume- coj\ Domine ^ ut transferas iniquitatem serui
rattexlus. (2)Quapropteriascelerosos Chris- tui. (i) Propheta se peccatoreni confitetur ,
lianos cacht exprohratio quani in Geniiles deinde peccalum suum tanquam hiis et pes-
jaculat Teriullianus : P^os importnni rebus tis causam recognoscit ;
poeniientiam agit ,

/iumanis vos rei publicorum incommodorum liumihterque Deum deprecatur

y
ut tollat ,

iliices semper apud quos Deus spernitur peccatum suum

, prohe sciens tohendam , ,

statuo' adorantur. (3) Qiiam enorme sit pec- esse causam ut toHatur affectus Et propi^ , :

calum cum Deus, cujus

,
natura bonitas tiatus est Dominus terrce^ et cohibita est pla- ,

ilhid tot tantisque cladihus flagellet omne ga ab Israel. Ad instar Prophetoe agnosca- :

namque malum poen.T minus est minimo mus peccala nostra poenitentise vacemus , ,

mah) culpae quod Dei offendit ma- divinam imploremus misericordiam , et si

itifinitam
jestatem scelerose Chiistiane, scito et vide poeniteamus ex animo audiemus haec mise-
: ,

quia malum est et amarum reliquisse te Do- rationis verba Elevare , elevare, consurge, :

minum , et non esse timorem Dei apud te. Jerusalem , qnce bibisti de manu Domini
(4^ Disce strages quihus punitur peccalum calicem irce ejus ; usque ad fundum calicis
ex sacris paginis; lege illas in historiis tum soporis bibisti , et potasti usque ad fceces.
sacris lum profanis , vide illas tuis ocuhs in Ha'c dicit Deus tuus : Ecce tuli de manu tua
,

lota Europa, hello, fame et pestedevastata , calicem soporis , fundum calicis indignatio-
et scito justissimam esse tantam poenam ob nis mece , non adjicies ut bibas illum ul-
Dei offensam , cujus natura honoranda sit tra (2), sed meam experieris deinceps mi-
in secundis , metuenda in adversis. (5)3. sericordiam , et si mihi fidehter servieris, de
Cuncta flagella quihus in seculo puniuntur manu henignitatis meoe coronam accipies.
pcccala et peccalores esse duntaxat gultam
ira3 dlvinje. StHIavit supcrnos maledictio{6):
«^»»*»»»»»»»'»»»*»»»»»*»»»»»*»»»*»»»
at in ahero seculo, justitioe et severitalis tor-
rnivjrTr» TrRTTA
rens inundat. Nam quemadmodum in coelo
Deus notat heatos lorrenle vohintatis,' ila in tt ? j- ^ / r»
LlsQUE aaj deiictum
• •

. p 1 , . ^ . . hominis. Deus
. a nri-
,
Muernn.s/)iritus eius quasi torrens inundans ^ * 7 ;
exinae luaex , et1 se^
• •
J i- i
\ * ., .. / N ^i mordio tantum bonus
,

,
'
,
acl pej'aenaas ncjitcs
P 1
I

•
/
niliitujji. (7) 4. Lla-
^.'^ ^
1 ,.
m /qn
,

verus (o) erjra scelerosum hominem, qui in-

• , .
1 i
• • •

(!es quas his uicdus natitur chnstiana re 1- ^ i

^ -^^ \- • •

* ,
i
fi^rate bonitatem
,
contempserat^ , lustitiam
«10, denotare quantum fjrassentur peccata ° •u r i .1 ,
- .
^ ' ^ * ^ Tx exercens , illumque • puniens, nec julminibus
•

ct quantum erga peccatores sit iratus Deus , ij- * *•/ /•' / .

^ ^ * .. tantuju . aut* beiiis 1
et pestibus . alusque pla-
tenens m sua manu cahcem irae et ultionis
. . 1 . .

r /\ a r ^ , t^ 1 r \- i . : -

5S^/am4)* sed etiam , i. Iribuhset laboribus

1 i
., ,. . T\ . . 1 .
Lalix in jnanu iJojjuni plenusjjijxto^ verum- ^
. ^
tajjicn Jcex ejus non est exuiajuta , bibent
*
..',.,
.•• -i
2. Anffustus et moeroribus ; o. Morbis et
-i
q ii/r 1

1 1
.. 1
•

ojnnes peccatnres. (8) 5. FlageUa a Deo im-

missa in peccatores esse tot admonitiones I- PARS. PeUitus orbi ut metallo datur.

qua3 nos a peccatis dimovere debent. Et se- (5) Loquitur de Adamo Tertulhanus, qui ob
quiiur ut omnes seculi p/agce Jiobis, siforte, peccatum paradiso ejectus , orbi ut melallo
in adjnonitionem , vobis in castigationem a addicilur , id est, quemadmodum reus ob
Deo obvcniojit. (9) Sic Christiani loquuntur flagitia damnatur ad minas et secturas
Gentihhus apud Tertullianum. Nos agnos- metallorum , ita scelerosus protoparens,
cere puhhcarum calamitalum auctores do- qnasi ad metaUi damnaretur fodinas , addi* ,

lere de peccatis , et per poenitenliam placare citur laborandae terrae, frugum infecundae,
Deum, quem nostrls peccatis ad iracundiam etspinarum fertihssimoe. Itaque in poenamin*
provocavimus Feriendo clajnat ( 10), ad se ohedientioe Adamus fuit redhibitus matejice
:

redcajji, ne mihi accidat, quod ait : Percus- suce, et inergastulujntence laborandce relega-
(1 1) /w^. (6)Homo deterraetiriterraplasmalus, in
si, rcvcjsi jion sunt ad se pcrcutiejitem.
Qui in puhlicis calamitaiihus ad Deum non paradisum admissus , de iUo loco vohiptatis
reverluiilur, hic flageUanlur , et in futuro ejicitur , in ergastulum terroe lahorandoe re-
secuh) adhuc cruciantur : infehces iUi quan- legatur cui Deus excolendoe terrae , in poe- :

tum distant a Regio Vate,qui (//07^7 «<:/ Z)o//i/- na«i i^ecc^li laborem operis adjecerat. (7)
Antequam dehnqueret liomo , erat terra
(1) Tert. L. 2. arl Nat. 5.— (2) Deut. 28.— [T^) Tcrt.
Apol. 4i.— (i) Jcrcm. 2. — (5) Tort. L. 2. ad Nat.5.
(1) Lib. 2. Reg. 24. (2) Isai. 5i. (3) Tert. — —
— (^)) Esai. 3o. — (7) Job.19. —
(8) Psal. 74._(Q)Tert. Lib. 2. adv. Maic. ii. —(4) Tcrt. Lib. 1. adv. Marc.
Apol. 4i._(io) I). Hrrn. Tract. de Modo bene vivcadi. 24. — (5) Tcrt. L. de Pall. 3. —
(6) Tert. Lib.a.adv.
cap. 43. —
(11} I»ai.9. Marc. 2. — (7) Tert. L. 2. adv. Maic. »4.
 PECGATI POENA ET AGERBITAS. ^ GONGIO IIL 365
omoena , decora , florida, uberrimos produ- bilis, omnia corpori amara efficit, ita et in
cens flores et fructus in patenti apertoque
: anima peccatum reddit amaritudinis vicem.
lelluris sinu conspiciebantur viridantes her- (i) Nemo scelerose vivens, qui non innume-
hdd , caerulese violae, albentia lilia, rosoe pur- rabiles sustineat angores , sive de malo con-
pureae ; miraque florum fulgebat varietas. sultans,sive consilium exsequens ulciscendi.
Non illic videbantur infelices tribuli , non v. g. desidevio quid amarius ? {p) Ut enim
miscebantur infesta tritico lolia, non tristes ait D. Ghrysoslomus , « si voluerit quis ul-
succrescebant cardui , non cruentae rosis cisci quempiam , vel prior injuriam facere,
adnascebantur spinae, nihil occurrebat hor- vide quot mala patitur furore repletur , ab :

ridum oculis , asperum manibus , incuUum ira discerpitur, movet innumerabiles fluctus
animo Iseta omnia, moUia , amabilia; ipsa cogitalionum mille vias ingreditur, invadit
: ,

sibi satis erat tellus , nulloque cultore dabat timor et tremor, qaomodo offendet, quo-
fruges quas abunde producebat exundantis modo rem perficiet ; et ante eum , quem est
naturce gratia. At ubi homo deUquit, ubi in injuriaaffeclurus seipsum perdit. » (3) Quare
poenam peccati laborandce terrse damnatus in persona peccatoris muha inquieto animo
fuit , tunc primseva illa terrce bonitas, soH volventis sic fatur Regius Vates ; « Gonver-
clementia, fructuum ubertas , in sterile et sus sum in aerumna mea , dum configitur
infecundum solum, in amaros insulsosque spina. » (4) Ut autem animadvertit Theo-
fructus , in spinas et tribulos degeneravit. doretus , peccatum nuncupat spinam , tan-
Statim et terra maledicitur , sed ante bene- quam inutile germen , et ad pungendum na^
dicta ; statim tribuli et spina^ ; sed ante foe- tum tot in corde pungentes peccator
:

nunij et herbce et arborum fructuosa : sta- persentit spinas , quot committit flagitia , id
^

tim sudor et labor panis ; sed ante ex omni permittit Deus, ut de suis sceleribus amarius
ligno victus immunis ^ et alimenta secura; puniatur, (5)
exindehomoad terram^ sedante de terra, (i) Tempore vitae muUis moeroribus et ama-
Adeo agnatus est peccato labor, ut apud ritudinibus repletur peccator. At imminente
Hebraeos eadem vox peccatum et laborem morte , pluribus et amarioribus (6) atteritur
significet; neque ad invicem nisi duntaxat angustiis : affligitur namque et prseteritorum
puncto differant : imo absque uUo discri- scelerum recordatione , et praesentium bo-
mine apud Vatablum et Pagninum idem om- norum amissione , et futurorum malorum
nino sonant : unde istud prophetae Abacuc repraesentatione. Deus ante supplicium ,
sic verlunt « Quare ostendisti mihi iniqui-
: supplicium infligit : peccatum enim in.
t^tem ellahoreml »(^2) Quareostendistimihi se continet poenam , antequam puniatur,
iniquitatem et perversitatem P Quasi ini- (y) Hujus anticipati supphcii , nefandae tris-
quitas et labor synonyma sint, vel saUem tiliae , acerbique moeroris testem , sacer tex-
necessaria existat connexio inter laborem et tus prodit Antiochum , qui malae actae vitae
peccatum ; propter quod et homo exsulat a sibi conscius , morti proximus , « vocavit
paradiso vohiptatis , et in terra tanquam in omnes amicos suos , et dixit iUis Recessit :

exsiUo moratur cum laboribus alienis (3) , somnus ab ocuUs meis, et concidi, et corrui
sciUcet ab innocentiae statu quem amittens corde prae soUicitudine; etdixi in corde meo:
:

in poenam deUcti , muUis obnoxius est labo- in quantam tribulationem deveni , et in quos
ribus , neque minores patitur angustias et fluctus tristitiae, in qua nuncsum, qui jucun-
moerores. dus eram,et dilectusin potestate mea.))(8)H?e
II. PARS. Quot exorti sunt moerores , sunt morientis angustiae,
hi mcerores , quan-

quot angustise^e amarissima voluptate (4) , q"am seri et si iUius querelae , et gemitus
:

quam cum pomo vetito gustavit Adam Inquiramus causam, ipsemet respondebit:
!

Bene amarissima nuncupatur , quae animi Nunc remfniscor malorum qucefeci in Jerw
amaritudinem parturivit
(5) quam experi- salem. H;ec tristitia? origo , haec angustia-
,

tur infeUx peccator in vita morte et rum causa, hoc tormentum mortis.
, in
post mortem. Quandiu est in hoc seculo, ^ost mortem multo grai>ius et amarius
miserrimam hanc 2;/m/7«(6)efficiunt innume- eventurum (9) quod augeri expostulat Pro- ,

rabiles angustiae et aerumnae quas sustinet. pl^eta ferventiori in peccatores zelo succen-
Jppone iniquitatem super iniquitatem
Qui redundantia auruginant, amara sus
fellis :

a feUe redundans
^^^ Uti autem
sunt omnia, (7)
(1) Tert. L. de Pat. 8. —
Trrt. L. de Spcct. 16.
(2)
-
(i) Tert. L.adv. Marc. 1 1.~ (5) C.ip. 1.— (o) Tert.
2. (3) In Psal. 7. —
(/j) Psal. 3i. — (4)Tcrt. h.
2. adv. Marc.

L.2. ad Uxor.6.— (4) Tcrt. L. 1. ad Uxor. .5.-(5) Tert. 10. — (C) Tert. Apol. 12. —(7) D. Cluysost. in Ps. 124.
Lib. de Pat. 13. —(6) Tcrt.Scorp. i. - (7) Tcrt. L. dc — (8) Lib. 1. Machab. C. —
(y) Tert.
Lib. de Monog.
An. »7, 6.
 366 PEGGATI POEX.i ET AGERBITAS. — CONGIO III.

eorum. (i) Quasi dlcat Poen;^ poenani ad- ex Genesi mutiialamrefertibldem Tertullia-
:

jice, supplicium suppliclo cuniula , hujus nus Iti doloribus et anxietatlhus paries :
^

viiae an^usllis
,
imniinentls morlis mcerori- juuUer. Est autem dolor parturlentis aca-
bus, intVrni adauge tormenta ; quo spectare tlssimus praasentis mali sensus : dolorem
videtur istud Pliilosophi Moralis Prinia et autem qui peccatumsequiturcomparatRegius
:

juaxinia pccna peccantiuin est peccasse ; Jiec Vates cum dolore parturientis muHeris. De
ulhtni scel'isimpuni(um est , quouiamsceleris peccatore namque sic fatur Ecce parturiit :

in scclcj'c suppliciuju est (2) ; et ut fatur D. ijijustitiajji, cojicepit doloj^ejji, et peperit ini"
Chrysostomus ,
improhitas affej-t ei qui
interpretumconsensu, il- <7^///<7^e/;i.(i)UnanImi
laju possidct ejcitiuni , pro peccato Propheta accipit dolorem qui
et ut obj'uatur ejficit.
,

(3) In viia peccator obruitur angustiis in a peccato tanquam effectus a causa procedit.
;

morte ol)ruitur moerorihus post mortem, Nejjio est qui vii^at in scelere ^ qui Jion in-
, ;

illum obruit tum sententia a supremo Judice fiujnerabiles dolores sustineat (2) Quam acer-
in illum lata, jnaxime per V
ce amarior facta bi autem sint dolores quos a peccato patitur

(4) ; tum ejus ejectio et separatlo a Deo peccator ex comparatione parlurientis mu- :

Becedite a jue , ojujies opej'ariiiniquitatis[5); lieris declaratD. Chrysostomus: Quejjiadmo-

tum tormentorum inferni perpesslo , sed dum ejiijji jiiuliej^es parturientes a doloribus
priusqnam illud ineffablle proponamus sup- discerpwitur^ita etiajji qui fecit dohun discer-
])licium , demonslrandum estapeccato oriri pitur^ et Jion le^i aliquo^ sed vehementissitJio
dolores et morbos. dolore afjicitur ; cujus acerbitas potest ali-

III. PARS. FeliK innocentiae status , ne

q^omodo conjectari ex variis morbis et
nomine quidem noverat morbum. Nesciebat jegritudinibus quibus propter peccatum af-
homo quid dolor, quid oegritudo
quld cru- "'b'''"^
corpus.
,

ciatus corporis , at post originale delictum, ^- ^^^^^ itwaletudinis (3) humanum cor-
post cofidcmtiatum Jiotjdjiem cum seculi dote P"^ innumeris fere obnoxium est aegritudi-
(6),postpatratumactuale delictum, dolores "^^"s, quae nihil ahud sunt quam pravae
ei morbi a peccalo dimanarunt, et corpus q"«^dam corporis affectiones. Auctore nam-
punllur: Doloribus ; 2. iEgriludinibus ;
i .
^^^^ ^^^^^'^.rjiorhus est dispositio cojiWa na-
3. Cruciatibus. turajn jjianifeste lcedens fujictiojiejn Jiatura"
i.ConslMetajiimamcojjipaticorpoj'i,cui ^^"^' ^t qula hujusmodi laesio multiplex
hcsoiclibus, vuhicj-ihus, ulcej-ibus, cojido- est, multipllces etiam sunt morbi , ex quibus
Icscit ; et coipus aniina^ nonnulli organiqi nuncupantur, quia aliquod
cui ajflictce cura ,
,

amore, ajigoj'e coa^gj-escit , per detrijjiejitujn «^ganum laedunt ; ahi substantiales vocitan-
scilicct vigoris, cujus pudoj'em et pnvoj-ejn ^"^ > q^^^ ^^^^^ labefactant corporis sub-
ruhoj-e alque palloje testetur. (7) Attamen «tantiam, utrique fere innumerabiles. Ete-
non sine cnusa corpus cruciatur doloribus. "'"^ ^» ^^ ^^^"^^ (4) i" """"i oculum possunt
Mhil in terra sine causa fit, etdehutno non trecenti facile incurrere morbi, quot in alia
egredietur dolor. (8) Quod si sciscitemur a o^g»"« » q"ot in totam corporis molem ?
Jobo(9),qua?nam eorum sitcausa, quaenam Tantam morborum multitudinem attente
officina dolorls, respondeblt doloremapec- conslderans medicorum princeps audacter
cato procedere. Quin potius vidi eos qui Pjonuntiat Totus homo a natuj'a mojbus. :

opcj-ajitur iniquitatem, et sejJiUiajit dolores ^ \?)

et metunt ^o^.(io)Quasi peccatum si dolorum Secundum medicos , naturales morborum
semlnarlum messisque illorum uberrima ^ausae sunt in duplici differentia. Quaedam
:

Mhil est ejiijn quodjnajoj'is doloris sit quajn extrinseca} , alia? intrinsecae ad illas redu- :

cu/pre rcatus (11); quod in muhere manifes- ^""^ elementorum injurias , mallgnos coeli
tum est : post admissum namque peccatum astrorumque influxus; morbos enim in hu-
statim tnuUer in dolorihus, sed qucf> ante sijie
"^^"is corporibus generant , aut calor nimius
ulla contristatiojie (12) Dei judlcio damnala aut frigus acre gelidique aqui-
^^stusve solis ;

est. Kivitsententia Deisuper sexum istum in '^"es ; aut aer plus sequo humidus , aut sic-
iioc scculo, vii^at et reatus Jiecesse est.
{iZ\ ^"^ j ^"^ malignae quaedam, coeli
astrorum-
Laiam a Deo senteniiam adversus mulierem q"^ influefitiae a medicis siderationes nuncu-
patae. Intrinsecae causae sunt vel prava pa-
(1) P«ai.68. — (i) Scn. Ep.97. (j) in Psal. 139.- —
reutum complexlo, quoe in prolem derivari
(4) Tcrt. L. 4. adv. Marc. i5. — (5)Tert. L.4. adv. Marc.

^(sTlKrp:'-!:^^:^^^^^ ,
(O P-I. 7.-(^)D.Chrysost inPsaI.7. --(5)Tert.
D. Ambr. L. de Arca H
No..cnp. ,. -l.aVTert L 2
~(^^ ^'^' ^^' ""P* '•"" ^^^ "^P^^*
^' "^r" ^^^*^"*' "^'
«dv. Marc. 11. -(i5J fert. L.2. de Cult.Fein. * ' ' »« Apbor.
 ^

PECCATI POENA Ef ACEHEITAS. — CONCtO III. 36;

consuevlt ; vel minus apla organorum dispo- innumera facinora commisit homo Caro :

sitio , clum scilicet organa sunt aut magis igitur increpatur in Scripturis
, quia nihil ,

laxa , aut nimis contracta ; vel intemperies anima sine carne in operatione libiclinis ^

etpugnaquatuorhumoruminter seincorpore guJce , vinolenticp sce{>itice, idololatrice ^ cce- ,

dissidenlium ; vel insolentia laboris et stu- terisque carnalibus effectibus (i) ob quos :

diorum ; vel nlmia repletio, aut etiam exi- jure punitur corpus doloribus, aegritudini-
nanitio. Verum ultra has causas morborum bus , cruciaiibus , ut sicut culpae ita consors
naturales ei physicas , princeps morbi , et sit et poenae, itaque Deus concitatse suse jus-
prima segritudinum corporis origo est ori- titlae lela contorquet in corpus quod animam
ginale peccatum a quo procedunt elemen- consepto suo obstruit , et obscurat , et con^
:

toruni inordinationes , quatuor humorum cretione carnis infoecat. (2)

pugnae, malce astrorum influenlioe, aliaeque Ex praefatis sex pro concluslone ellcienda
caus^e sive extrinsecae , sive intrinsecae, a sunt i. Agnoscenda est dolorum et morbo- :

medicis assignatae quod enim est causa rum causa

: Si vis curam , agnosce languo- :

causae, est etiam causa causati. rem (3), tot segritudines quce corpus affligunt,
Neque originale peccatum duntaxat est non sunt adscribenda? , neque elementis ,
morahs causa morborum , sed etiam actuale neque sideribus, sed peccalo, a quo elementa
peccatum , in quo possunt considerari , et deordinata sunt , et ccell mahgnas mutuarunt
formale, et materlale. Formale est vel priva- influenlias. Certum enim est , quoclcunque
tio rectitudinis debltae inesse actui , vel prce- est^ ei adscribendum non per c^uod fit ^ sed a
varicatio divina) legls ; materiale est actus quo fit ; quia is est caputjacti j
qui et utfiat,
peccamlnosus ab utroque autem procedunt et per quid fiat, instituit. Qui ferro saucian-
:

morbi corporis. Nonne a gula oriuntur po- tur, non gladium ipsum aut lanceam accu-
dagra , chiragra calculus , paralysis et sant ; sed hostem vel latronem : et naufragi
,

apoplexla ? Nonne a lascivia oriuntur prae- non petris et fluctibus imputant ^ sed procel-
properse senectutes , membrorum tremores lce (4) : et morbi , et corporis Gegritudlnes
et debihtates, infamesque lues venereae ? adscribendae sunt non elementis, non coelis,
Nonne ab odio vel amore Inordinato nascun- non sideribus , sed peccalis. 2. Tollendum
tur febres cahdae, dehramenta furores ? Et est peccatum , ut tollantur morbi , quia ef-
,

Ut concludam cum D. Chrysostomo, pecca- fectus tolh nequit nisi prius tollaturet causa.
tum fons est morborum omnium (i), seu pe- Peccatum autem est morborum causa, unde
rennis quaedam scaturlgo a quo dimanant ut hi auferaniur, ihud auferatur necesse est :

morbi omnes , velut rivuh quidam , per Nam et hic specialis medicince prophetiam
venas, per arterias , per nervos corporis, reprcesentat invalescunt genua dissoluta in
.,

longe lateque diffusi. Subjungit aureum elo- paraljtico. (5) Chrlstosanandus offerturpa-
quentlae flumen : Peccatum est domesticus ralyticus ait
, cui
Confide fili Domlnus :
^

hostis , qui m
Jiobis peccantibus hellum gerit remittuntur peccata tua. (6) Verum id tibi
per febres , morbos ^ dolores, variosque cru- non expetlt aeger, sanitatem exoptat, non
clatus quibus affligltur corpus. dehctorum veniam: quorsum prius dimittun-
3. Marcionitamqui sea justitla Dei exemp- tur peccata , ut postea paralytico conferatur
tum existimabat, sic redargult TertuHianus: s^nii^s? Ecce modus curationis prius dimittit
j4t nunc et fehricitas , o Marcionita , et cce- peccata tollens causam morbi post curat ,

teros tribulos et spinas dolor carnis tuce tibi corpus. (7) Frustra sanltatem quaerlt qui
edit; in quo teputas liberatum deregno ejus^ intrinsecus aht originalem infirmiiatum cau-
cujus te muscce adhuc calcant. (2) Neque sam, tohatur prius peccatum, quod est radix
sohim muscis , sed et scorpiis ejus objectus: et orlgo aegrltudinls , et infirmus facile resti-
Neque a beUuarum est feritate immunis pec- tuetur sanitati Datur ?iobis intelligenfia :

cator , cuncta namque in universum corpo- propter peccata, plerasque evenire corporum
ris tormenta , ei ob peccatum obvenlunt ; debilitates et idcirco prius dimittuntur pec-
^

« Quidihgit iniquitatemodit anlmam suam;» cata , ut causis dehilitatis ablatis , sanitas

(3) Ego autem dico odit et carnem ? Annon restituatur. (8) 3. Curanda est anima a pec-
odit c^ui gehennce cumulos mercatur in dies catls antequam adhibeantur corpori remedia.
(4),etetiam ex hacvita cruciatus congregat? Ad expehendos morbos {\\\i piscina Bcth-
Propter peccatum etenim merito cruciatibus saidce usque ad adventum Christi, curando
additum est corpus humanum , per quod
—
^ l n '
Tert. L. de An. 4o. — (2) Tci t. L. de An. 53.
(3)
( )

ChrysoloR. StMni. 3o. — (4) Teil. L. 2. ;i(l IVat. .5. —

(1) In Psal. \ — (2) Tcrt. Lib. 1. adv. IVlarc. 34. — (5) Terl. Lib. 4. adv. Marc. 12. ~ (6) Mallh. 9.-- (7)
(3) Psal. 10. — (4) D. Bern. de Convers. ad Clcr. c. 4. (iloss.— (8) D. Ilier.
368 rF.CCATI POENA ET ACEnBITA^. — CONCiD I^.
invnlctudincs nh Isracl (i) : Chrlslus autem xus esl ,
qui coiwersus cxinde cst : hene pun-
advenit noii soluni ail curandas cornoruin geris , si cowpungeris, multi enini sentiunt
invaletuillnes setl etiani aniniarum infirmi- spinam ,
corrigunt cuJpam et talis dicere ,

lales. IZ^rotahat gcnus huuinnwn^non solum potest [\) \ Conversus sum in aerumna mea
morbis corporis sed peccati. Ad sanandum
,
cum configitur spina. Ex spina morborum
trrandem a"n-otuni desccndif ouviipotens Me- non convertunlur peccatores indurati. Tan^
dicus f9.\ adlnlmitqne reniedla multo Betli- quam multa febre phrenetici , insanientes in
saidiri)iscinaef(icael<)rn,ninilrum sacramenla, medicu/n, qui venerat curare eos. (2) Quatuor
qu» D.Isidor. yochnlmedicinas /)<?/. (3) Duo insaniaeet furoris indicia praebet phreneticus.
suut remediorum genera. Qnredam sanant Morbum etsi extremum et periculosissimum
morbos , alia ac(|uisitam conservant sanila- contemnit ; in morbo quo laborat sibi com-
lem : pcx^nitentia expellit morbum ,
quam placet , et in lectulo ,
quasi perfecta sanitate
ideo nuncupat Gregorius Nazianzenus me- fruerelur, liiiarescit ; remedia sibi oblala
dicam admirabilitatem{4) Eucbaristia sani- respuit tandem medicum graviter offendit.
'
;

tnlem conservat. Ex D. namque Ambrosio , Eadem praestant peccatores qui in suis in- ,

y.uc/iaristia, medicina spiritualis quce cum firmitatibus impatientes

,
Dei viuunt.{^)6,
revereutia degustata purificat sihi deuotum. Morbi christiane tolerati sunt schola et
^5^4. Obtenta per saciamenta animoe sanl- rudimenta virtutum. Ut enini fatur Aposto-
lale fu'nen{la sunt peccata
,
ne rursus ?egro- lus virtus in infirmitate pcrficitur. (4) Seu ,
, ,

let et infirmelur corpus. Ecclesiastico nam- ut legit D. Ambros. consummatur. Hunc

que teste Qui delinquit in conspectu ejus auiem locum de corporaH morbo inlelligit
:

qui jrcitiUuin iucidct in manus mcdici{6)\ D. Paulinus loquens de probo Christiano

, , :

qui primum in morbos decidet et ab iisquam Quem potentem , ut prcedicat Apostolus ,

,

pessinie vapulabit et ol) hanc causam, post- faciebat in/irmitas (5) , quasi corporis infir-
:

quamChristusparalytico contullt tumanima», mitas sit anlmi potentia et valentia spiritus.

timicorporls sanitatem,illum admonens;« Ec- Nequaquam nobis dolenda est hcec afflictio
cejam sanus factus es, jam noh peccare, ne infirmitatum, quam intelligimus matrem esse
deterius tlbi aliquid contingat; sospitantis virtutum. Ideo sancti viri infirmiores , se
Domini vcrba sunt et docentiSy curantis pa' esse faciunt , quia si fortes fuerint sancti ,

riter et moitcntis (7) ; ecce ait Sanus factus esse vix possunt. (6) Infirmitas etenim est
:

es, i\u\\^m\)\'\\\s ^ecc2ive. Dat vivendi morem, exercendae virlutis incitamentum. Nam , ut
dat innocenti<v legem postquam contulit subjungit Massiliensis Antistes
,
infirmitas ,

sanitatcm. Innult Sidvalor niundum ac ratio- carnis vigorem mentis exacuit et afjectis ar-
nem hanc esse, scilicet
servai.djc valeludinls tubus, vires corporumin virtutes transferun'
illil>alum tenere vivendi morem, datam sibi turanimorum. (7) Timothei proditexemplum
innocenllae legem servare velut fontem et Clemens Alexandrinus quem/?w/c/ire <7(//720- ,

originem sanilatis. 5. Submisse et palienter dum cegrotare testatur quia in magna ,

re( ipiendi sunt morbi , velut justa? pecca- humorum distemperie, proportlonem serva-
torum poenae et taiKjuam flagelia ad con- vitvirtutum, Deoque vicinior effectus est.
versionem et emendaiionem nostram a Deo Studiosi Chrisliani anima morho affecta Deo
nissa. Quodsi a Dofnino nonnulla credimus propinqua est (8) per submissionem, dilec-
incuti cui magis paticutiam quam Domino
, lionem gratiam, quie est medium ut Deo
,

jjtahcamus ? (8) Inter llagella autem quibus uniatur per gloriam.

Dcus puuit peccala et peccatores, morbos
el Ji-riludines ponit Ma^r.uis Basllius: Morhi •«««««e«*»««®«'«>**««««>«®®««««»»»»»»«
scrpcuumcro vvlul qtucdani peccatorum fla-
rONriO OUARTA
gclla sunt, quibus nihil aliud agitur , nisi ut
vitam nostram in mclitis commutemus.
(9) Divina juslitia per atrocissima quceque
QuomodoI\eg,usVatesseu).Trumnaetspina ingenia pccnarum peccala punit, et
(9)
conversuin confitetur Conversus sum in peccatores flagellat non solum fortuna: ad-
:
,
»rumna mea, dum config.lur spma. (lo)Spi- ^ersis calamitatlbus publlcis doloribus et
, ,
na autem est a^stuans fcbMs; spina, crucians
^iorbis sed adhuc conscienliie slimulis. ,
porla-ra; spina, lorquens calculus spina Conscientia quovis stimulo acrius pungere
; ,

quievis gravis intirmilas. Bcnc autem confi-

(i) D. Bern. Serm. 48. in Cant. — D. August. ia
(1,Trrt. L. adr. Jud. i5. -
(2) D. August. Serm. 69. Psal. G.^. —
(3) Tert. L. de Pat. 16.
—
(4) 2. Cor. 1?..
(2)
—
dr \fcrb. Dora. —
[:*, Dist. 23. —
{\) Orat. lo. (.5) In
— (5) Epist. 1. —
(6j Salvian. Lib. de Guher. Dei, —
I. Cor. II.— (GjCap. 38.—
(7) Joan.5. dc Cypr. (8)
— L. 1. Fscd. cap. 2. —
(8) Gregor. Naz. Orat. adCivea.
(7)

lcrt. L. de Tat. 1 1. —
(9) Quasl. 19. —
(10) Ptfal. 4i. Naaianz. —
(9) Tert. L. de Hes. Car. 8.
 ,

PEGGATl POENA ET ACERBITAS. — CONGIO IV. 36g

con siieu it peccatorem.i^i) ConicienliSim nohis
Deus dedit velut censorem qui nos arcere a
prohibitis , et velut mouitorem qui nos ad
exsequenda praecepta hortaretur. Cnstodice
oj/iciuni conscientice ojficium est. (2) Quod
, tum , nuUibi pacem , sed intra semetip-
non ignorans Epictetus , ait parentes, nos
pueros poedagogo Deum vero , jam viros
:
tradidisse conscienliae custodiendos itaque
ex meiUe illius philosophi conscienlia idem
praestat officium erga adultos quod poedago-
gus erga pueros ; peedagogus erudit pueros,
et inobsequentes flagellat conscienlia quo-
que adultos instruit et cruciat : et ut belle
fatur Moralis Phllosophus, conscieniia ante
versus coelum ascendere nilitur; nunc fluc-'
lus suos summo stridore scindens, ad in-
feros descendere videtur; nunc hinc, nunc
illinc suum dirigit cursum , semper inquie-
,
sum undique experitur bellum. Ut autem ait
,
Dionysius Carthusianus praefatum Isaise elu-
: cidans locum : « Quemadmodum mare
tempestuosum et fervens, inquietum, tur-
l)ulentum et subversivum est navigantium,
sic homines pravi et impii semper turbulenti
: sunt corde et animo inquieti. » Eodem
modo istud Jeremise , magna est vehit mare
conUiiio tuai^i) , intelligit Hugo Victorinus :

peccatum est frcenum post peccatum est « Quid per mare nisi couscientia prava ac-
,

fiagellum (3) quo Deus flagellat peccatores ;
et ut fatur Tertullianus tormenti ratione
^//7/?^z7. Hoc etiam flngelli genus novit supra
iaudatus Moralis Pliilosophus solo lumine
Facinorum mala flagel'
r\d,\.\XT2X\'\\\\\?>\.TdL\.us '.
lantur a conscieniia ^ cui plurimum tormen-
torum est , cujusvis namque facinoris vi-
rus intimat et properat in viscera {^) ei con-
scientiam torquet ad cujus probationem hic
: tradictione, illa qualiscunque miserse delec-
et conscientiatn aduoco, conscientiam appello
cipitur , quam et memoria pryeteritorum sce-
, lerum, et delectatio prGesentiumhuc illucque
impellendo exagitant ? Quasi enim fluctus
quidam e regione venientes ad invicem se
coUidunt , quando infelicem animam quo-
dammoclosemper el pcenitentiapraeteritorum
errorum suorum retrahit , et amor proesen-
tium impellit. Et quia in hac tanta con-
tationis dulcedo, semper admixto dolore in-

(5) peccatoris , qui si verum dicere velit ficitur , recte pi^ava conscientia, non solum
falehltur proprii reatus conscientia y no/i me
: inquietudine, sed etiam amaritudine , mare
requiescere sinit , sed cle die in diem vehc- appellatur. » Pvecteigitur poenalissimus pravse
menter me torquet (6) ,
quo nihil justius. Ut conscientiae angor, prse magnitudine tormen-
enimhabeturinjurecivili(7),ingentia crimina torum mari comparatur. Quemadmodum
punienda sunt ubi fuereperpetrata. Propheta enim amarissimae maris aquae et altissime ,

quoque Deum deprecatur : Contere impios profundse sunt , et longissime latissinieque

in loco suo (8) ; ubi Magnus Gregorius : Ubi undequaque protenduntur , ita malse con-
oritur impietas, ihi conteritur (9) , in corde amaritudo atrociter fluctuans et scientiae ,

autem peccata suam duxerunt originem Et profunditate ad inferos, et longitudine ad :

bene quod in animo et conscientia deliqui ^ seternitatem , et latitudine, ad mortem ju- ,

Dominus dixit (10) idcirco cor punitur, et dicium et damnationem extenditur

: et ut :

methodice more nostro procedamus, mare

malaconscientiapropriis agitur stiniulis [11)',
quse melius repraesenlari nequit quam velut est procellosum , salsum et periculosum :

I. Mare aestuans ; 2. Tribunal justitiae con-ut procellosum , ostendit agitationem ut ;

demnans ; 3. Infernus crucians. salsum praebet amaritudinem ; ut periculo- ,

I. PARS. Sic et marifidesinfamis (12) ob s"™, ingerit

formidinem prava conscientia :

i. Agitatione
ventos,proceIlasquibus agilatur,etpericula ferventi assimilatnr mari 2. , ;

naufragandi quibus naves expositse sunt. Amariludine 3. rormidine. ;

Quandiu in peccatis versamur , recogitemus ' Mare dum et fiabris ceque mutantibus , •

ctiam ipsamconscientiam. {i?>)^onne'\m^'\ns (^^ tranciuillo probum de flustris temperci' ,

assimilaturprocelloso etpericuloso mari qua tum.et ex templo de decumanis inquieiat. ^i) :

similitudine utitur ProphetaEvangel. Impii Scelerosa conscientia lanquam turbatum et

quasi mare feri^ensquod quiescere nonpotest. procellosum mare continue inquietatur. Con-
(i4) Procellosum mare , venlorum lurbine scientia mala contristat animam ,
eamque
agitatum, nuncde suo velutextractumsinu, ^^o exhihet immundam ,
Angelis jcedam ,

sihi turbatam et incpiictam. (3) Hanc

ipsi
(1) D. Chrysost. Ilom. 4« — (2)Tcit. L. d*i Lazaro. veritatcm passim docent auclores sive Gen- ,

ex Geniilibus tres
scorp. — V.^"^^^'^^'?*-^^'!'^'^"'''^^!^*^!''''
J^"-^'^^*^"*-1. lerl. Lib. de IdoL 2J. —
(5) IJern. (o) 1).
tiles, sive Christiani
>-,.
:

Tract. de Inter. Dom. cap. i8. —

i ,
dvmtaxat adduco : I Ciceroneni, sic peroran-
,
Lib. Ci.piialiu.n (7)
.

55. de P.rnit. — Job. 4o. —

(8) Lib. (y) 5^.. INloral. tem Suum (luemque scclus asfiiat , amen-
— (10) Tert. Lib. de Idol. 23.— (11) ;
^ ^ ^
7. li.m. I).

Tracl. de Inter. Doni. cap. — (12) Tert L. de -ih. l'all. (1) Thren. 2. —(2) Tert. L. de rall. 2.— (0) D. Bcrn.
a. — (i5) Tert. L. de Exh. Gast. 10. — (i/|) Isa. Sj. de Inter. Dom. cap. 20.
V. 24
370 PFXCATl POENA Er ACERBFrAS.— CONGIO iV.

tianue afficit malce conscientice anijni non correctis ultimi reservantur. (i) Mag-
: 8110*
domcsticce^ num sane intercedit discrimen inter justuni
terrcnt : hcE sunt inipiis assiduce
qua^ dics noctesque a sceleratis et peccatorem justus quantumvis iribula- :
Que furice
Doencis renetunt. ^ i) 2. Qulullllanum in suis tionibus, adversitatibus et persecutionibus
Dt^clamalionibus sic exclamantem : O tristis foris exagitatus , intus tamen retjuie et tran-

recordatio ! tormentis omnihus gravior quillitate fruitur, quia Deum babet in se in-
conti- babitantem. « Namquesiibi vubius non sit,
conscientia (7) y miserum peccatorem
nua a^^iiatione inquietans 3. Pbilosopbum sanumque sit intus bominis, quod conscien-
!

Moral^m sic belle railocinantem Bona tia vocatur , ubicunque alibi passus fuerit
:

conscientia turbam adt^ocat ; mala autem in tribulationes , ilbic confugiet et inveniet

so/itudine anxia et sollicita est (3), velut Deum. » (2) Peccator econtra, etiamsi foris
mare fervens (luod qviiescere non potesl , nullas tribulationes , adversitates, et perse-
,

seu tanquam Euripus continuo aestu pertur- cutlones patiatur , sed potius cuncta fortnnae
j^atiis^ bona ad nutnm possideat , attamen intus in
Ex Cbristianis autem auctoribus tres dun- conscienlia turbatur. Nam « ibi requies non
taxat prodo : D. I^ldorus : Nulla est , proj>ter abundantiam iniquitatis , qiio-
audiatur i .

ncena 'n-avior mala conscientia , quoniam niam et ibi Deus non est. » Ut autem abor-
nunquam securus est reus animus , mens sum pbilosopbatur D. Augustinus « Nullae :

enini malce conscientice propriis agitatur sti- poenae graviores sunt quam malse conscien-'
mulis. (4^ Quot co^itationes conturbant, tot tla3. In qua cum Deus non babetur, consola-
sunt slimub qui eam pungunt. 2. Assensus tlo non invenitur; (3)» sed inquietudo in-
pra-beatur D. Auf^ustino asseveranti pecca- desinenter cordis cogitationes conturbans.
torem,neque in inius et in seipso,neque foris Quisquis malorum hominum videret truces
et extra seipsum ullam babere requiem non : conscientias; quisquis eorum animas posset
intraseipsum; qula turbatamsuam non potes inspicere diwerberari tantis perturhationibus
fii^ere conscientiam. « Quidquid vis potesl cupiditatum et timorum, videret illos mise-
fufrere , bomo praeter conscientiam tuam.
,
ros ^ quando felices putantur. (4) Quod de-
lutra intbimum tuam, requiescein adbuc D. Illeron. (5) ebicidans prae-
leclo tuo, clarat
intrainteriora,iuterius nihil potesbabere quo fatum Isaise bicum Putant et imaglnantur :

fuo^ias a conscientia tua, si rodunt te peccata sibi peccatores viam pacis viis ipsorum ,

tua. » (5) Neque adbuc peccator extra seip- inesse, quietum in suis iniquitatibus , dum
simi majori potitur requie , inordinato scili- cordis sui explent desideria , et desideratis
cet terrenorum amore , quae anxle perquirlt , fruuntur objectls, tranqulllam s.bi imaginan-
ut forls gaudeat tranquilbiate , quam intus tur vilam; pacificum atque febcem suum
non babet. , Nam
nt ratiocinatur D. Augus- aestlmant siaium , sed decipiuntur atque fal-
tinus, domus
« nostra interior cor nostrum bmtur. Tranquillitas ista tempestas est. Ex-
est. Hanc donnim qulsquis babet malam pel- terna fortuna3 et corporis tranqullbtas, est In»
btur ab iUa forls. Quisquis enim in corde terna animi , mentisque tempestas , et cordis
premitur mala conscientia,quomodo quisquis amaritudo. In pace amaritudo amarissima
ab stillicidio exit de domo sua aut a fumo , , (Q^^ in tranquillitate tempestate agitatur pec-
non ibi se palitur babitare sic qui non babet : cator ; in pace beUo turbatur , et dum secnU
qnietumcor,ba})itareincordesuobbenternon gaudils perfrui videtur , tunc amarior est
potest.Talesforasexemit aseipsisanlmi inten- conscientioe amaritudo.
lione , et de bls (pi.x foris sunt clrca corpus 2. Mare salsuginem (7), ejusque
olet
delectantur, quletem in nugis , in spectaculis, aquse amarissima? sunt. Prava conscientia
jniuxuriis in omnlbusmalis qucerunt.Quare
, mari assiniilatur , non solum ob mentis agi-
foris voluerunt sll)i l)ene esse? Qula non illis tationem et inquletudinem , sed etiam ob
inius bene nnde gaudeaiit in consclentia animi amaritudinem. [^) QnoA \nv\mi}^(iO'
sua. »(6) Etsi peccator, nullis afficiatur for- l^^s Peccatum cum con-
Apostolus, aiens :

lunae adversis ; nullis torqueatur doloribus summatum fuerit , mortem. (9) generat
rimorbls; nuUis puni;nur exterius irae dlvinse Gommuniter commentatores bunc locum in-
flageibs atlameii vexant pcccata conscien-
•
terpretantur : vel de letbale pec-
mortequam
tiani , ipsiquc animo nocent cum luce justitice catum aiTert animae, destruendo gratiam a ,

peccnndo priuatur ; etiamsi non scquantur

clolores qui vnl corrif^endis inf^eruntur vel . {\) D. Au^ust. L. 26. Coni. Faust. c.3. —(2) D. Au-
,

gusl. in Psal. 45. —

(3) Lib. de Vera limoc.
cap. 191.
(1) Orat. pro Roscio. —
(a) Doclam. 12. §. 38. — — D. August. ifl Psal. 74.— (5) Cap. 67. — (6) tsai.
Fpi5t. 43. ad Lucil. —
(4) Lib. a. Solil. — (5) D. Aug.
(3)
58.
(4)
— (7) Tert. Lib. 2. ad Kat. 12. — (8) Tert. L. de
io Psal. 3o. —
(6j lo Psal. 100. Pat. 12. — (y) Jacob. 1.
 rECCATI POENA ET ACE?xBiTA3. — CONCIO IV. 371
snpcrnaturaleni miituatur vitan) ; vel de
qtia Bnlle ad propositum D. Hilarlus VUlo^ :

uiorte aeterua, qua in iuferuo puniuntur pec- riim gaiidia cum siint intellecta comprimant,
catores. Veruni quorunidaui recentiorum (i) Falluntur sane qui jucuntlum existituaut
mihi arridet opinio, qui Jacobuni intelligunt vitium et fucatse voluptatis duicedine ra-
de cordis amariiudine , seu amarissimo con- piuntur si qua sit in peccato jucunditas, :

scientiae angore ex peccati consummatione est duntaxat picta, et sub apparenti gaudio
,

generalo. Quo sensu de peccatore ail Regius meram occludit molestlam. Conscientiam
Vates Concepit dolorem ^ et peperit iniqui- tuam perrogabo. (2) Infelix peccator ipse
:
,

taiem (i) nondum prodiit ex utero facinus , me redarguat si non quod dico experimento
:

et parentem immensis torquet doloribus didicit. Quod non iguorantes quidem philo-
:

etnbrio ille informis, quem volunlas in suo sopbi docentapud LactantiumFirmianum (3)
concipit sinu, cordis dolor est , antequam vitia quibusdam naturalibus delinimentis
prodeat in lucem et iranseat ad opus. AI- hominum allicere animos et inanium ju- ,

ludere videtur Propheta ad mulieris parturi- cunditaium specie captos, ad acerbas perdu-
lionem uti enim parturientes mulieres affi-
: cere amaritudines ; sed quod philosophi sa-
ciuntur doloribus , ita peccator vehementis- pientia illustrati docuerunt, idiota? quique
simo afficitur dolore. Duplex tamen agnoscit sola experientia percipere
eruditi , facile
D. Chrysostomus discrimen inter parturien- possunt nuliam solidam et veram a peccalo
tem mulierem et parturientem peccatorem. concipi lastitiam, sed tantummodo animi
I. Mulieri gravidce nullus ante partum oc- , molesiiaui et cordis amaritudinem. Quando
currit dolor, sed duntaxat in parlu angus- homo non sub peccato tristis ? quando non
lialur peccator prius concipit dolorem ,
: sub morte lugens P quando non sub da^nioni-^
quam parturiat injustiliam , quia hic dolor bus pallens? quando non sub idolis tre^nens?
est a principio : simul ac enim quisquam de quando non sub criminibus despcratus ? Et
maJo consultai>it , tumultus ac turba est in ideo homo dabat extrema suspiria quando ,

cogitatione. (2) 2. Dolor parturientis mulie- tales tam crudeles dominos suslinebat. (4)
,

ris brevissimus est, et ob gaudium nata) pro- Eioquenter Chrysologus describit mcerorem
hs ita mitigatur ut vix de illo ulla remaneat et amaritudinem peccatoris sub dominatione
recordaiio « Mulier cum pepererit puerum,
: daemonis et tyrannide vitiorum. Nam, ut fa-
jam non meminit pressurae propter gaudium, tur D. Cyprianus suspirat ille in conui^^io, ,

quia natus est homo in mundum.»(3) At con- 'vigilat in pluma. [5) Sumptuosis accumbat
trarium evenire solet in partu peccati , mox peccator conviviis ; ventrem pretiosissimis
ut trasisiitad opus , in peccatore ingens enas- repleat cibis ; exquisita et delicata vina de ,

citur dolor, acres stimuli , perennes an»us- aureis et gemmatis hauriat pocuiis attamen :

tiae , ila ut partus sit magis doloris quam inter mensse dapes et delicias suspirat et ge-
peccati. Quod si in concipiendo peccato ali- niit ; molli incumbat lecto , nihilominus
quis fuisse videatur voluptatis aestus
,
pec- vigilat in pluma , insomnes ducit noctes, et
catum simul atque commissum est , reperit- stimuli peccatorum quibus quasi gladio pun-
que fuiem y tunc demum exstincta voJuptate ^7/«/'co/z^6'/e/i^/<7 (6j, somnum fugantaboculis
amarus pcenitentice stimulus succedit (4) ^jus, cor mcestitia et amaritudine replent,
:

cujus pulchram subministrat D. Ambrosius tolerans in anlmo minatas in scelerosos Ju-

ratlonem ; « Quia dum in quadam sumus (iosos poenas Consumentur fame, et dci^orent :

delinquendi libidine , nebulis quibusdam ^f^^ ^^cs morsu amarissimo. {j) Hunc locum
conscientiae mens obducitur, ne videat eo- flectit Hugo Cardinahs ad male dulces pec-
rum quaeconcuplscit deformitatem ; sed cum catorum voluptates etenim hujusmodi mor- :

omnis nebula transierit , gravia lormenta sus qui putatur dulcis , suavis , melleus ;
exercentur in quodam male conscii secreta- reipsa insuavis , amarus et felleus est et :

rio. » (5) Anlmadvertit acute D. Chrysost. ita miser peccator , voluptatis fame appeten-
Christum fuisse in latere et costa percussum, ter hians , morsu amarissimo saiiat delicia-
unde exivit sanguis et aqua ad eluendas pec- runi famem et ut fatur Seraphicus Doclor, ;

cali lues quia scilicet per costam , hoc est 7^^» w^ aninia quce saliari voluit in ipsis dc-
:

Evam , peccatum introierat in mundum lectationibuscrcaturarum^infinitis amaritudi-

:

costa peccavit , costa lancinatur et dolet nibus rcpleatur : quiaquanto delectatio mun-
:

exiguum oblectamentum lanceae ferro et iu- dana spiritus sccreta ingredilur , tanto ve-
credibili acerbitate puuitur. neno mortijero lamentabilitcr adimpletur,

(1) Psal. 7. — (2) D. Chrysost.in Psal. 7. —(3) Joan. In Psal. 5p. — [->) Tert. Lib. de Pall. 5. — (3)
16. — \A) U. Ghrysost. Ilom 4. dc Lazaro. — (5) Lib.
(1)
Lib. cap. 3.
(i. — ['\) Chrysol. Sernj. 6. —
(5) Lib. 2.
». de .\braham. c. 4. Ep. ad Duiiat. — (G) Prov. la. -
{7) D«Mit. T^a.
24*
 ,, ;
,:

3-2 PFXCATI POEXA ET ACERBITAS. — CONCIO IV.

Anliela Llelectatioiuim fames, et liians cri- titnore DoTuini Jiducin fortitiulinis . (i) Inde
f

minosce volupiatls(lesi(lerium,corinfiiiiiis re- colligit Magnus Gregorius Nihil simplici: «

pletamaritudinibus: finitamet fucatumdelec- corde felicius quia quod innocentiam erga

,

alios exhihet nihil est quod pati ab ahis

tationem anpetit peccator et infinitas easque ,

reales invenit amaritudines , dum exspectat formidet. Habet enim qnasi arcem quamdam
falL.-^esseculivoluptates; amaritudinesadhuc fortitudinis simplicitatem suam. Nec suspec-

dum eas amittit ; tandem amaritudines , in tus est pati quod se fecisse non meminit

ipso usu dum illis potitur etenim sive bihnt,

: imde bene per Salomonem dicitur In timore :

sii'e convivio nccnmbnt , sii'e nlienos deturpet

Dominifiducia fortitudinis. » (i)Justus de bo-
thoros , et ibi sepelintiir gnstu , tnmen ubi' na conscientia securus tranquillam ducit vi- ,

quc tremor ntque pnvor (2), et scelerosa ejus tam de securitale tranquillitas,de innocentia
:

conscientia pungitur amaritudine. Quce mn- orta securitas ab ejus animo mundanum pro-
jor voluptns qunm conscientin intcgrn P (3) pulsat timorem quia innocentiam erga alios
:

nt econverso nul/n pcenn grni>ior est prnvn
conscicntin. U\^ Justus integram habens con-
scieniiam, ineffal)ili fruiiur voluptate
cator oneralam criminlbns habens conscien-
tiam continuo in amaritudine vivit
exhlbens, ab aliis nihil pati formldat. Qui
non formidat quicquam ab allis patl, securns
pec- : est , tranqulllamque ducit vitam
: ex D.
nanupie Ambrosio, vitnrnbentnm ejficiunt ^
Et trnnquillitns conscientics ^ et securitns inno'
:

quid dulcius bonn conscientin quce si non centice. (3) Homo innocuus magnanimis ge-
,

cst , ct mnln cst ,

puns,'if et nmnrn
, sunt rens animi fortitudinem, in quovis vitse dis-
omnin. [^)C\\Y\s>\\^\ye^visnunquam esse tris' crimine , secure et pacate versatur illum :

tis ? hene vive: bona vuci seniper gnudium nulla imminentis mali suspicio turbat, in-

hnhet ; conscicntin reisemper inpatnn cst(6)y quielat et angit. Sntis est illi conscientin sua
et in amaritudinibus versatur. Nam qua* (4) , quae est arx domestica ad quam se re-
possit illic esse voluptns uhi metus , uhi cipit, seu asylum ad (juod tuto confugit
, in :

discrimcn^ ubi periculum , uhi tnutorum mn- illa arce vibratas acerbius minas securus de-
lorum cxspectntin (y) qucC scelerosam mi- ludit , in illo asylo imperlerritus existit, et
,

sere cruciant conscientiam inquietudine a timore inexpugnabilis permanet ; habens

amaritudine et formidine? bonre conscientice pignus [^)'^ quae quanquam
3. Tot nominntorin pericula (8) pravam malis obsessa et oppugnata stat tamen im-
conscienliam niari assimilant, etmetu etter- pavida. Premnt corpus ^ trnhnt mundus
rore exagitant ; etenim timor supplicinmen- tetrent dinholus illa erit secura. Bona con- ^

tum hnhct. (9) llujusmodi autem timor quo scientia secura erit , cum corpus rnoritur
punitur scelerosus peccator , non de integra secura, cum anima cornm Deo prcesentnbi-
conscientin venit (^io) ; sed potius de crimi- tur ; securn , cum in die judicii nnte tribu-
nosa conscientia procedit fiducia et secu- nnl terrificum justi Judicis stntuetur. Cuni
:

ritas est offwium honce conscientice (i i) Quod jnundus omni voluhilitnte circumrotetur, plo'
.

intuiere videtur Apostolus dum ait « Finis ret, rident^perent^transent^nunqunm mnrceS'

:

pr.Tcepti cliaritas de corde puro et con- cit bona conscientia. Subjiciatur corpus ia
,

scienlia bona, et fide non ficta. » (i2)UtenIm pocna^ in injuriis maceretur , verberibus la~
animadverlit D. Augustin. (i3) Paulus « pro nietur ^ cquuleo distendatur , glndio truci-
spe conscientiam posuit ille enim sperat : detur , crucis pntibulo affigntur , secura
qui conscientiam gerit bonam : (piem vero erit conscientin (6) , sibi nulhus criminis
pungit niala conscientia , retrahit se a spe conscia.
et non sibi sperat nisi damnationem. » Fi- Uti tranquilla justi securltas de conscientia
ducia igitur et timor pro statu aut graliae, procedit {j) ; ita peccatoris formido et pavor
a\ii po.cA::\Ujqunsi de co/iscientin (i4)nascun- a scelerosa ejus oritur conscientia etenim :

tur. Justi, non timore servili formidant, sed nullum mnleficium sine formidine est , quia
filialrm limorem cum spe et fidncia conso- nec sine conscientia sui.
(8) Scelerosus trino
ciant : juxta illud Sapientis Proverbium In conturbatur timore : post male agendi pro-:

positum qnod concepit cum injuria con-

Tom. Opnsr. part Mist. Tlieolog. part timet ne illud exsequi non
— (0(2) Chrysost. Hoin.2Q. in Gcn. — d) Tcrt. Lib. doi. scicntice SU03
2. 2. (o) ,
• •
t.,.,1...^
dum in cordc malum
7 1

Spect29 -(4, D. iJcrn.tr. clelnter.iUnc. 25!- P^^^it conceptum :

..

j>) D. AiiguHt. Trart. in cap. uit. Prov. — (G) D. Hern. cxsequitur, et opcre adimplct, cuni conscien'

- lert. L. do H.p. m
- (to^ Tert. L de Cult. Fem. - (..) ert. L. _
(S.Tcrt. L.dcAn. i-^. l'er«.
(fji
4 Tcpt. L. de Car. Chr. _(5) Tert. L. deVel.Virg. 5.
9. 2. 2. '
23.-(7)Tert.
^^Jli^g) Tract. de Inler.Dom. jj ,5^.^^, c.
adT. Herm -(,2) ..l.moth.
.. - Vt^L ,n Ps. l: de Exh. Cast.
1. (, .j - Tert. L. 4- adv. Marc. 17.
3.. - (.4; Tert. Apol. ,6. __ ^ ^^ Car.Chr. 5. ^
r^
.0. (8)

^
 rECCATI POENA ET AGERBITAS. — CONCIO IV. SjS
iia mortis (i) timet , ne in faclo deprehen- mem philosophornm sapienllam. Aclest
dalur et supplicio puniatur; post patralum domi, foris , ubique , etiam in lecto, mediis-
adhuc facinus, timet, cogitur enim conti- que noctis tenebris, ipsas nequitia timet te-
nuum adi>ersus conscientiam suam sustinere nehras. (i) Sese audacter ingerit larva pec-
(2) pavorem. cati, atque inter mimos cruen-
et histriones,
Timor est animi passio ad appetitum tani excitat iragoediam : suavissimos
inter
irascibilem spectans , malumque arduum harmoniae sonos, inter opiparos opulenti
futurum et imminens respiciens a quo du- : convivii cibos, intergratos amicorum ccetus,
biimotus cordis , terrores animi tempes- ,
inter amoenissimos jocos et ludentium risus
,

tates 5 turbines et formidines excitantur, eo inter maxima quaeque seculi oblectamenta

vehementiores ,
quo malum imminens quod dilacerat pectus conscientia , et peccatoris
timetur, majus magisque arduum videri po- animum metu et pavore conturbat. Quid
test quodnam majusmalum, quamillud quod prodest ^ si exteriora serenitas teneat , inte^
a Deo irato et vindice exspectatet pertimes- riora ^ tempestas (2), corpus corporibus
cit peccator ? et ha'C est secunda peccandi affici laetitiis , in anima pati affectus pungen^
pcena , timere semper et expai^escere , et se- tes illam^ et cruentantes ? (3)
curitati diffidere. (3) Hanc peccati poenam Perterritum a prava conscientia peccato-
comminatus fuerat Deus ohm sceleroso po- rem sicgraphice depingit Job Terrehit eum :

pulo judaico « Dabit tibi Dominus cor pa- trihulatio , et angustia vallahit eum , sicut
:

vidum , et deficientes oculos , et animam regem qui paratur ad prcelium. (4) Peccata
consumptam moerore et erit vita tua quasi quce in sua conscienlia vehit in hbro legit,
:

pendens ante te. Timebis nocte et die , et terrebunt ilhim ; eX.emm propriiimest nocesi'-
non credes vitae tuae. Mane dices Quis mihi tium trepidare (5) ; angustia vallabit illum :
:

det vesperum ? et vespere Quis mihi det divino namque jussu , obsidetur, arcteque
:

mane ? propter cordis lui formidinem , circumcingitur conscientioe velutcopiis, con-

qua terreberis, et propter ea quae tuis vide- tinuo terrore frementibus, sicut regem qui
bis ocuUs. » (4) Terrore adhuc puniturqui- praeparatur ad prselium. Rex regno et for- ,

Hbet peccator cujusvis sit gradus et condi- tunis exutus, qui profligatis stipendariis mi-
,

lionis. Nec ullum scelus licet illud fortuna htibus, exsulum et latronum collecta manu ,
exornet munerihus suis , licet tueatur ac destinat commiltere praehum ; dum gladiuni
vindicet ^ impunitum est. (5) Nulla dignit' lanceamque sumit , expavescit, animus ex-
ab acerbissimo illo cruciatu, ab horribih illa horret , cui muka simul objiciuntur perti-
formidine eximit conscientiam neque im- mescenda. Nimirum agi de summa rerum, de
:

munes sunt in castris duces , in tribunahbus regno , hbertate, viia ; magnam esse hos-
senatores, in throno reges , in purpura pon- lium potentiam ; paucos sibi et infidos co-
tifices. Neque enim mihi dixeris illum mensa mites ; periculum ingens imminere, lerribi-
sumptuosa frui y vestihus circumdari sericis, lemque jam mortem telum inferre ; ahaque
mancipiorum greges circumferre , alios suh- his simiha ante oculos habens rex infelix ,
movere in foro : sed explica mihi istius con- de ejus manibus arma cadunt , genua tre-
scientiam y et videhis intus gravem peccato- munt, cor fugit, corpus frigido perfunditur
rum tumuLtum ^ ingementem metum , tem- sudore ; cadaver est spirantis hominis, et
pestatum tur^hinem. (6) miser princeps tot pavoribus perterritus ,
Quemadmodum Tisiphone poetica , ferro ante praehum victus et exsanguis videtur.
et tlamma , etmuUiplici dracone cincta, fu- Talem repraesentat Propheta hominem sce-
riah motu circumsislit, nec terrificus ilhus lerosum , variis terroribus in conscientia
aspectus , et crudeles minae vitari possunt: turbatum. Nunquam et nuscjuam tutus pa-
sic patratum scelus horribilem conscientiae caiusque est , et sui compos , ubique panico
ingerit metum, terrifica peccati imago ne- \e\ut iervore ciuciaiuT. Sonitus terroris seni"
fandam undique perniciem intenlat; cunctos per in aurihus illius : et cum pax sit ^ ille
in universum conturbat et terret criminosos, semper insidias suspicatur. (6) Vos ego com-
non thiaras reveretur pontificum non scep- pello peccatores, prouocans ipsam conscien'
,

tra et diademata regum , non excubias mih- tiam vestram (7), ubi subitum malum occu-
lares principnm, non crepantes auro vestes, pavit, ubi pestis vicinos invasit , ubi mugire
non radiata jaspo et marmore palatia non lonilrua
, micare fulgura
,
everlere terrae ,

aureara oralorum eloquenliam , non subli- motus quantus in animo vestro exorilur
:

—
(2) Trrt. L. de Car. (1) Soncc. ibid. — (a^Caesar. Hom. a. —
(3) Philo Jud.
Terl. Lib. de Tost. An. 6.
(t)
Cl.r. 3. —
(5) Sen. Ep. (jj.
—
(4) Deut. 28. (.5) Scnec.
— L. de Alleg. Leg. — (4) Cap. i5. — (5) Sen. Ep. 97.—
ibid. —
(6) D. CbrysQst. Ilom. 1. de Lazaro. (G) Jub, i5. —
(7) Tert. L. 2.
ad Nal. i.
 ,,

3-i PEGCATI POENA ET ACERBITAS. — CONGIO IV.

tumullii<5, qiiani graiultvs terrores veslrnm lerAdatnnm, Evam
Cainum multoe ta- et ;

conculiunt conscieniiam ? Quis tremor, quis iiien morabantur helluae, quarum feroritaleni
pallor veslra non exa^ntat corda? Quisiiesciat pertimescebat Cain. Omnis qui inveniet uje
Cali^ukv pavores, qui, ut refert Suetonius occiclel me. Quasi dicat Patrem et matrem , :

•^
ad miuima tonitruaet fulgura connivere,ca- non timeo nec al) bis suspicor morlem ,

put obvolvere, ad niajora vero proripere se e sed bene ab nrsis, bipis, draconibus, leoni-
siralo, sub lectumque condere solebal? (i) » l)us , aUisque feris quas omnes velut infen-
,

Verum quid eo tonilrua et fulgura adduco sissimos hostes timeo, ad horiim conspeclum
qute lerreant peccatores ? Quid sonitum ter- pavi(kis contremisco ideoque quocunque :

roris et armorum dico? Si apud conscicntias figebat Cain oculos omnia adversus se ar- ,

pulseni (2),minoride causa se perlerritas fa- mata credebat. Auclore namque Procopio,
lebuntur; ad instar Judneorum ad quos ex- cum oculos in terram dejiciebat, contra se
terrendos levius quid comminatus est Deus : serpentes veneno, leones deniibns unguibus ,

Dabo pai'orcm in cordibus coruni , terrehit nrsos , tauros cornibus, calcibus equos ad ,

cossonitus fo/ii volantis, ct ita /ugicnt quasi necem suam conspirasse existimabat. Aliter
^'iadiuni cadcnt nullo perscqucnte. (3) Levis
, Caini verba expendit D. Am])rosius, et for-
aurae commoiio mollis foliorum coUisio
,
midantis conscientiae indicia et signa recen-
.^celerosam faligat conscientiam quod justi : set : Cum adhuc a Domino pocna cessaret,
leve existimant , peccatores censent gravis- torquehat eum suorum conscicntia pcccatO'
simum , et quod illis ad solatiuiu facit , rum : miser tremens et timens
latehat et ^

isiis nndtum ad metum et terrorem confert, cuf)i adliuc percussor deesset^ ipsa sese in^
ut.cx ii^gyptiis comprobafur. Siue spiritus justi vita cruciahat. (i) Tertiam explanatio-
sibilat , aut intcr spissos arhorum ramos nem adducit Eucherius, vultque Caiiumi ti-
avium sonus suavis aut vis aquce dccurrcn- ^ mere ab hominibus futuris et nondum exis-
fis nimium aut sonus validus prcecipita-
, tentibus ; ItaMlum commissum in fratrem
rum pctrarunf aut ludentium animaliuni
, crimen pavidum reddidit ^ ut jam timeret ah
(/irsus invisus aut mugientium valida hes-
, illis qui adhuc non ea:stahant.(^2)'i'auius erat
tiarum vo.c^ aut rcsonans de altissimis nion- in fratricida tinu)r ac pavor, ut a superven-
/ihus ec/io, dcficientes Jaciebant illos prce ti- turis timeret hominibus? At quinam homi-
more. (4) Solet iter habenli ad levandum vioe nes erant futuri? Caini scihcet fratres , filii
i.Tdium, op|,ortunum videri si levior aspi- nepotes, et tamen ab illis nondum existenti-
relzephyrus; si sibilus aurae tenuis si densa ; bus contremiscit.
ijiler iieinora suavis avium concenlus; si lene Cain a Deo securitatis acceperat signum ne
lluens rivuhis, et ad collucentes lapillos molli qua fera illi noceret ipsemet Cain civitatem :

Iractione iminurmnrans aqua ; si in aperta a?dificavit , velut asylum in quo latere et

planitie innoxie lascivientia animaha; si inter tutus esse posset ; attamen neque in i!Ia sua
praerupta saxa ingenliumque rupium minas
, civitate tutus et pacatus potuit esse Cain :

ei vallinrn concava
resouans echo audiri urgente metu , exstimulante conscientia,
,

cipperit. ILec omnia viatori nescio quo lceti- corde pavido e civilate , in vicina nemora
,

tiae sensu aperiunt animum at peccatori densasque sylvas transfugit , in quibus sese
:

< onstringunt, et imiuani metu concutiunt, alte condidit , sed neque ibi tute et secure
til ex i1*.gyptiisconslat,(pjibus hx'Comnia |)oe- existit miser Caine , cur cnim et lateas
: ,

nalissiina fuere terricularuenta.7>///^ cstpec- cum ignorantia alterius tuam conscientiam

cnntium consuctudo^ omnia suspecta hahenty
(3) a metu et tremore eximere nequeat ? Di-
uml/ras trcmuut^ oinncm strcpitum timenf, et vina juslitia tuam persequitur facinus in so-
quemqiic c.iistiniaut contra sevenire. htudine non secus ac in civitate, ul)icunque
(5)
lesiis hujus est infelix Cain qui omnes existas, conscienlia tua est tuusjudex, tuus
,

<ontra se venire querilur. O//?///* <y/// //M'<?/^/e^ tortor et tuus carnifex. Et ob hanc causam
rne^occidct me .<GM\?,ev\ non estcur tantopere dedit tibi Deus in signum, non canem ante te
ronlremiscas. Quis est a quo tibi iste omnis lalrantem le denotantem
tuumque scelus
, , ,
lantani formidinem ? Nullus homi-
iiHutis neque eminens in tuo fronte cornu neque ;

Kiim est in inundo prwler te Adamum et , primam Abelis litteram in facie lua im-
Kvam parenlcs tuos quoruin manus prolis , pressam, velut stigma infamiae et nolam tUcC
M'» sanguinprn non effundent verum licet :
crudelitatis neque sanguineam et volubilein
,
nemoesset tunc temporis super lerram proe- ociilorum aciem sed continuum capitis et
,

totius corporis tremorem ', velut signum et

h^ s..rf,.n
(lyauclon. :„r-i:„^
111 l.alig. c.
5o. (9.)
c —
Apol. 9.—
/^T
Tcrt. . . . ,v
(7>)
^ °
Le»ii. j6. -
(i) Sap. 17. _
(5) D. Clirysjst. lloru. 8. fi) lu Psal. 35. ~ (v) In c. 4. Exod. — (5)Tert. L.de
ad pop. .\niioc. —
^6) Gca, £. i^i\/ .%,
^
 PEGCATI POENA.ET AGERBITAS. — CONGIO IV. 3 '-T \

iu Jlclum perterrllae et cruclatce

tUcTe oonsclen- sit adversus parlem accusantem , nute in
tiae, quogadversuste parlls, judicisettorlorls poenam injuslae et falsae accusatlonis poeiUT
exercet officlum : Acceperat signiim, ne euin honore, vcl
tallonls sul^jlciiur, et in aere, vel
aliquisoccideret^nonutvitcesuaifitatefruere- corpore punitur. Et ob hanc causam qui ,

tur,sednemorsauferret cfruninani^ut percus- iioxil dicuntur, et proprio ore , et mercenaria

sorem suum quotidie timendo pateretur. Me- adi^ocatione utuntur ad injiocentice suce com-
ruerat quidem ut percussor inhiberetur : /«^«<^<7^/o«<?/;2 (i) ; et ut subjunglt Tertullia-
$ed sine ulla intermissione , ipse sibi suus nus , cunctis sceleribus sibi objectis /'^^/?o«-
carnifex erat , ipse percussor[\) , exsequens dendi , altercandi facultas patet , quando
latum in conscientlae iribunah judicium. nec liceat indefensos et inauditos omnino
PARS. Sic enim et poetce et philosophl
^^«^•"''«'^^'- basihca cordis humani tribunal
I'^
II.
tribunal apud
inferos ponunt. (2) Ex D. Ber-
?o»smmt Deus, legesque in ejus tabulis suo
iKsrdo scelerosa conscientia infernus est ; in- ne innocens condemnaretur
^^^ciditdigito, et
^^"4"^"^ '^^^'«s mauditus et mdefensus judi-
fernus quidam et carcer animce rea con-
scientia (3) : et ex Gregorio Nazianzeno, est ^^/^^^^^^ » rationem creavit judicem , con-
adhuc conscientia domesticum et verum tri- «cientiam actorem , testes cogitationes , quae
hunal.U) In ipsa namque criminosi pecca- ^^l a^cusant vel defendunt homines Tes- :

^''^^^'"«''^ redd^nte illis conscientia ipsorum,

toris conscientia domesticum peragitur iu-
dicium : et ob hanc causam, D. Chrysost. f i'^t<^^ se inviceni cogitationibus accusanti^
conscientiam nuncupat Tribunal quasi di^ ^'''^ ^"^ etiam defendentibus. {1) In Gracco
:

Pinum , a Deo mentibus nostris impositum, ^^^j'^^^^ ratiocmationii)us yel disceptatio-

»'l^"s accusantibus hommes dum maleagunt,
(5) Ad boc tribunal veht noht sistitur ani-
mus , nec Ilhus judicium ullo modo vltare 3"^^^"' conscientia naturahter dictat v. g. ,

autimpedire potest slquidem cogente con^ ^""^""^ peccatum , utpote justiti^ con-
^^^ruim,^f^
:

scientia , unusquisque erit accusator et judex

L^sciviam esse crmimosam lanquam

cium et damnaudos reos et scelerosos re-

':}^'\olU consclenlia eslDeus , ul est ,
v.ce
, ,
cog.lat.on.bus et d.sceptal.on.bus utens,
LX-;,
quiruntur partes accusantes deponen-
, testes
"' "»"""^5 Ijene aut male eg.sse conv.ncat:
tes judices sententiara ferentes. In domo
,

propria et a propria famiUa habeo accusa- ""''* conscientia sui ipsius cordis cognitio (3)

condemnationem peccatoris erga quem in "^ nob.hss.marum offic.na operat.onum

,
m ,

hoc judicio, eodem modo se habet conscien- ?"» concurrunt rationes ,

d.scept.ones quae ,

1'om.nes vel nocentes accusant vel .n..ocen-

tia, quo Deus in ultimo iudicio. In ultimo
judicio Deus adversus pr^scitos obibit mu- *^'
«^'cusanl .dcrco cord.s s.b. consc. tes- :

1.US parlls accusantis , testis denonentis, et

«"no'""'", vel pro se.pso, yel contra se.p-
judicis condemnantis scelerosa quoque con-
*"'" P^-olatum consc.enl.a d.ctur quce ad- , :
:

versus peccatorem est ,«/»«/« <;«to «cc«*«<rw,

scientia est pars accusans, testis deponens ,
cogitationcs etmale gestorum per-
judexcondemnans;itaquein domestico tribu- "'^^"^^"^
'/«"''^'." ""•'«'"• (4) Q"od .nnu.t Sap.ens
nalijudicaturpeccator, conscientia^ . Accu- '«f
.

'"' '^" <^»6'-"««"""*«.^ "yH inlerroga-

satione; 2. Deposilione; 3. Condemnatione. ''."'" '

''" ^'''^ *«'™<"""« ««'<^"' '//''" ""<ll'lo <"^

i. In foro judiciali adversus reos et cri- •

e"mvenietadcorreptioneminiquitatumilh„s.
ninosos sine accusatore (g) non procedunt

nocens
esse positum a Dto quemdam spiritum scien-
falso de crimine notatus , agere pos-
^ * ticc boni et mali, ut quotiescunque pecca-
(i) D. Ambr. in Psal. 39. —
(i) Tcrt. Apol. 47. — ^fKis ,
iHe in silcntio quasi factum nostruni
(5) In Psal. 45. -
(4) Orat. 11. —
(5) Ilom. i. do La- accuset. (6)^
zaro —(6) D. Brrn. Tract. dc Inter. Doin. cap. 18. ^

— (7) Tcrt. Lib. adv. Valent. 3o. —

(8) D. liern. Mcd. /,) 1^^^Anol. a. —(2) Rom. 3. — (r^) Papias. — (4)
Cognit. llnm. condit. cap. ii. - (9) Tert. L. ad Scap • d. Chiyso.st. Hom. i. dc Lazaro. — (5J
Sap. ». — (6)
4. —(10) fcrt. Apol. a. IIo,n. ^i. iu Matlh.
 ,

'S-6 rECCATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO IV.

In iiltinio eqtildftii juclicio conscienlia accusator opportunus iinportunus , dlem

rra?scilos accusabit, eisque cuncla objiciet indicit, in jus vocat, et peccatores admissi
scelera ,
qua? unquam sive cordc , sive opere criminis reos arguit.
rcrpelrarunt etiam ex liac vita accusat
, et Exfonnamalorumjuclicandonu}i[i)nemo
scelerosos D.
: Bernardus in
idclrc(j persona in jus vocari potest, nisi sit vel accusator
i)eccaloris sic fatur « Damnat me conscien-;vel denuntialor, vel saltem publicus crimi-
tia mea quanquam divinum judicium non- nis rumor. Infelix peccator! etsi scelus tuum
,

duin me accusat me homicidium , sit occultum, neque de ilio ullus habeatur

dainnet ;

(uiod onere non feci , voluntate tamen ac rumor; si puhlica fama te non damnaty
(lesiderio sa»pe pere<^i ; accusat me de adulte- propria conscientia te condemnat i quoniam
rio, eteodem modo respondeo accusat me nemo potest seipsum fugere (2)
; etsi nemo ;

de invidia, confiteor et ego quoniam invidia denuntiatoris fungatur officio, attamen con^
sa^^issime cor meum laniavit ; » (i) accusat scienlia consurgit adi^ersum te (3) ; te sce-
nie de j;ula superbia, avaritia, ira,blasphe- lerosum prsedicat , et ut talem judicari exs-
,

niia , (Jelractione, malediclione , et in uni- postulat etsi nullus homo accusator exis- :

versum gcncrali accusatione (2) accusat me tat, scelerata tua conscienlia agit accusatoris
de cunciis sceleribus qua3 commisi. Porro partes , et ut fatur D. Ghrysostomus Quo- :

inaximc accusatrix hominum noxiorum cst i>is accusatore mentem grai^ius arrodit con-
conscientia. (3) Uti autem noxios accusat , scientia. Subjungit D. Chrysostomus Po- :

iia innoxios defendit. Ita est a Deo formata namus , nulli notum esse flagitium pra^- ,

cuinuv conscicntia (4) ut erga scelerosos terquam ipsi uni; quomodo feret conscieu'
artis accusantis agat munus et erga inno- tiam redarguentem , acerbam et amarulen-
,
I

centes advocati palrocinantis fungatur of- tam accusatricem secum ferens ? In jure
fi(io. civiU et criminali , accusatus perssepe fugit
Mngnum est discrimen inter innoxiosquos accusatoris pratsentiam aut judices, vel mu-
conscientia defendit, et noxios quos con- neribus et adulationibus corrumpit , aut
scienlia condemnat. i. Illi pudore non affi- justitiae resistit , et sentenliae adversus seip-
ciunlur, ob conscientiam justitice suce (5) : sum latse exsecutionem impedit at in do- :

sed de testimonio conscientiee suas glorian- mestico conscientiae tril)unali nihil horum
,

tur. Qnantumvis erubescant accusantes (6) ab accusatione etcrimine eximitpeccatorem.

eos injnste, isti verecundantur, cum enim Quemadniodum enim seipsum nemo potest
cnnscienfia crubcscat (y) , erubescant et ipsi effugere , ita nec illam ejus curice senten'
necesse est ; 2. Illi, etsi falso accusali,injU5te tiam : hoc enim tribunal non pecunia cor-
condemnati, imo acerbe puniti /?ro//r/e con- rumpitur , non adulationibus acquiescit ^ eo
scientio' suce (8) animi Iranquillitate fruun- quod diuinum est, eta Deo nostris imposiluni
tur, neque ullo timore turbantur isti inus- mentibus. (4) : Idcirco miser peccator nec
tam habcntes conscientiam [^) pavore
fugere poteris conscientios arcusatiicis prae-
et ter-
rore exagitantur « Magna est visconscienti^? senliam, neque judicis fallere scientiam ,
:

in ntramque partein ut necpie timeant qui neque impedire sententia? exseculionem: quia
,

ndiil coinmiserint , et pcenam ante oculos judicis tribunal est in mente tua : sedet ibi
Aersari putent, qtii peccaveiint. » (10) 3.//// Deus adest accusatria: conscientia , tortvr j

conscientia religionis (11), pietatis et vir- timor.

[5)
tntis decorati, libenter, patienter et loetan- Res exemplo primi homiois peccatoris il-
ler, omnia tyrannornm et persecutorum pa- lustranda est. Nesciebat homo innoxius quid
Imntur tormenta. Quid hoc mali est, cujns esset timere quid esset Iremere, quid esset
,
reus gaudet ? cujus accusatio votum est et pudore affici, quid esset perturbatoe con- ^

pa-na^/elicifas P (12) Isti habentes conscien- scientioe metus. Nudus certeet inuestis fgulo
ttnm spurcam (i3) et vitiis contaminatam suo constitit : post demum sapientiam^ haud,

terim circumdat.{6) Innocens Adamus in pa-

•?'''"•/• '• ^^ radiso terrestri de corporis nuditate non eru-
—
NnV^T."*'^'nfJ"/"i
nai. 10. (.)] S»alv. Lib. 2.
I^~^'ln'"aV^-
de rrov. ('5) Tert. L. de — , • •
* 1 .
Tcst. An. 5. —(5) Tcit. Apul. 4. —
(6) Tert. Apol. 3.
, -i -i .
bescebat ; nilul ejus animum terrebat , abs-
1

— (;; Tcrt. L. de Kxh. Cast. 10. (8) Tert. Apol. — '27.*

— (9; Tcit. L. de Jejiin. 2.— (lo)Cic.Orat. proMilon. Tert. Apol. 2. —

(2) D. Bern. Tract. de
Inter.
-- (»i) Tert. Apol. 59. (17) Tert. — Apol. i. (i^) — (1)
Dom. cap. 25. —
(5) D. Chrysost. Hom. 27.
in Gen. —
lcrt. Apol. 3o. —
(li) D. Chrysost. Uom. i. de La-
{\) U. Chrysrsl. Ilom. i. de Lazaro.
— [S) D. August.
"fo- in Psal. 57. —
(6) TCrt. L. de Pall. 3.
 ,

PEGCATI POENA ET ACERBITAS. CONCiO. IV. — S;;-

que ullo tlmore loquebalur cum Deo at lam despicere et coram examiiiare
:
, (i) ei
mox ut admisit , effectus est reus partes accusantes et testes deponentes
scelus rtf^- :

conscientice erubescentis[i), suh^culneisfoVns jecta accusatoribus damnatione , et quidejii

latitans corporis nuditatem abscondere niti- tetriore
{p) , duni innoxios ex nequitia accu-
tur , Deique perambulantls ad auram post sasse convincuntur falsis quoque testlbus :

nieridiem , aspectum fuglt et colloquium. ignomlniosa morte mulclatis , in poenam fal-

Suavis erat amlca , et paterna haec Dei vox sse deposltionis consclentla non pertimescit
: :

J dam ubi esP {-i) Erai paradisus sedes amo- justitiae censuram dum accusatricls et testis
risjtranqulllliailset vobiptatls: nec in eo ac- agit negotium, qula criminosos duntaxat in
cusator audltui, nec severus objurgator, aut jus vocat , verumque adversus eos fert tes-
judex; tantum insonuerant blnae illaemolles- timonium. Jdmiito testimonialem compara-
que voculae: Adani ubi es P attamen ad duas tionem ceeterorum testium, qui in judi-
(3)
illasblandulasvoces,quasi fulmlnepercussus, clali foro adversus alteros deponunt, et sce-
ablt, fuglt ,
llmet , abscondlt se. Hujus ti- lerosce consclentise quce adversus semetip-
niorls causam adducunt Palres ex D. Ire- sam fert testlmonlum , cum testis tibi sit ip-
:

iretiOjtimore corripitur Adam^ quia transgres- sa mala conscientia.

(4) In secularl foro duo
siis fuit Dei pra^ceptum. (3) Rupertus tlmo- requlruntur testes, qui in publico duntaxat
ris illius causam sc^Xevo?,^ conscientice pudo- deponunt, corrumpi et recusari possunt at :

rem (4) exisllmat non enim Deus stallm in domesllco Iribunali superabundat testis
:

sententiam lulit in Adamum infidse praeva- locuples conscientia(p) pluribus oequivalens

,
^
ricatlonis reum : eum usque ad vesperam teslibus, in publlco et in secreto deponens;
dlvina justitia impune vagarl permittit , ut corruptionis nescia, cul nulla potest objici
antesuppllcium a Deo o^fenso inflictum, ip- recusationis causa Humana judicia potest :

semet a seipso severissima poena praepropere subterfugere male agens sed non judicium ,

niuktaretur ; mox enim ut protoparentes conscientice .

(6)
scelerosepeccarunt, aperti sunt eorum oculi, Testes adhibentur aut ne ignorata damne-
et agnoscentes se nudos pudore et confusio- tur innocentia aut ne iniquitas impunlta
,

ne affecti sunt, qula si conscientia erubescat remaneat, dimissis scelerosls inaccusatis im-
(5) pudore erubescit et corpus; quod innuit punitis , ut innoxiis aut ut a judicibus (7),
Dei interrogatio Adamo facta. Quls Indica- facti dignoscatur veritas , quc^ nequit juri-
vlt tlbi quod nudus esses nisl quod ex ligno , dice cognosci nisl vel per testlum deposltio-
de quo praeceperam tibi ne comederes co- nem , vel per reorum et noxiorum confes-
medisli? Jc si diceret : Hcec ipsa scientia slonem. Verum malefici gestiunt latere
qua te nudum esse perspexisti culpa est , negant accusati , ne torti quidem facile aut
quia rapina est ; unde enim tales tibi aperti semper confitentur. (8) Ideo testlum requlri-
sunt oculi, quos et concupiscentia commoue- tur deposltlo , ut ex eorum ore dignoscatur
ret , et conscientia reverberaret, atque ita crimen quod latet, et rei pertinaclter negant:
ferre non possent ut nudus incederes P (6) at nullus est testls cui ijiagis adhlbenda sit
,

Crlminosa oculatiorisscientiseraplna Adami fides quam conscientia quee occulta qua^que

,
oculos propudiosa nuditate flagellat et in- deie^ii hcmoidi. Incorruptus judex conscien-
flictoyerecundlse vibice, eum acerblus con- tia , cum adversus homineui exsurgit, clara
scientla vapulat. D. vero Chrysostomus cen- ^oce clamat et accusat.
(9)
set Adamum timulsse accusatricem senten- Memorabile est quod narrat Sophronius ,
liam Quare dic, oro , quare timuit P Quo- (10) de quodam sIcario,quI innocentem cru-
:

?iiam videbat sibi trucem stare accusatorem: deliter enecaverat puerum. Immane latebat
{conscientiam dico. ) Neque enim alium ob- scelus , et trucidatum corpus alta silenti-
jurgatorem habebat et testem peccatorum ; que tellure tegebatur at non ila lalebat et :

sed unicum illum, quem intrinsecus circum- tegebatur, quin nocentibus sa3pe occurreret
ferebat. (7) A
conscienlia truci accusatore , auribus et oculis : a tempore quo innoxio
testeque omni exceptlone majori timere doc- sanguine cruentavit manus, ei puer sese vi-
tus Adamus , scelerosi ejus posteri didlce- sendum exhlbuit, indesinenter insonans au-
lunt timere conscientlaj accusationem et de- rihus Cur me occiditisPVt se ab importuna :

positionem. iHa iniagine et voce liberaret sicarius , mo

2.Tenentur senatores ad j udicandum, pa-
(i) Tert. Apol. i. — (2) Tcrt. Apol. 5. — [:>) Terf.
(i)Tert. L. de Exh. Gast. 10.- (2) Gen. 3. (7.) Lib. — de J«!Jun. 16. — (4) D, Aug. L.de Symb. 8.
3. (5) —
3. cont. Ilxies. —
(4) Tcrt. L. 2. ad Nat. 2. —(5) Tcrt. I).August. — (6) 1). Creg. L. 27. Mor. 9. (7) Tert. —
L. dellxli. Cast. 10. —
(6) Ilup, L. 3. in Gcn. c. i5. Apol.49. — (8) Tcrt. Apol. 1. —(9) D.
Cbrysost. Iloni.
- (7) Hom. tj. in Gen. 17. in Gen. — (10) In Trato spir. c. 166.
24*
 , ;

3-8 rECCATI POENA ET ACERDITAS. — CONCIO IV.

nasteriiim atllt • suscipit , qui se patrasse scelus palam confitelur ? Non

monachi liabitum
nenue novo hoc vit.T proposito sese ab objur- 2. Flectere justitiam, seseque excusare apuJ
nalione commissi crimiuis eximit monasti- judicem quia, ut subjungit D. Aaibrosius ,
, ;

cam namciue vitam agens, ahenam a caede et quem alter judicat potesl utcunque esse ,

snnfTuiiie ei semper a fronte slabat puerubi- excusahllis ; reus autein sine excusatione est^
que^^locornm illvim insequens, moestum illud qui conscientiw suce judicio coudemnatur
carmeu indesinenter decantans: Cur me occi- quem alter judicat , potest quoque a suo ju'
^/V//?Repetita hac voce perturbatussicarius, dice sperare indulgentiam qui seipsum ju- ,

testimonio proprice conscientia? cruciatus , dicat a quo indulgentiam postulabit ? ^ow ^

monaslerio c^rediens, monachi habitum de- 3 Vitare judicis praesentiam ; nam, ut falur
pon-it url)emque Diospohm ingressus , cap- D. Bernardus, semper pene et ubique remor-
,

tus, in carcerem conjectus , capite plectitur. det conscientia ; occultum jugiter vulnus
Neque minus stupendum est quod narrat mentis oculis objicienSy eanique super ipsius
Phitarcbus. (i)Bessus, cum parricidas manus latebris anxieet dure reprehendens. (i) Non
in prooenitorem injecisset, intuHssetquemor- tandera 4« Judicis el ultoris moUire severi-
teni ei a quo acceperat vitam, exsecrabile il- tatem. Omnis homo mitissimus sibi judex
lud facinus diu latuisset occuUum , ad con- esse sohtus , omnia sibi ignoscens ; atlamen
vivium vocatur, hirundines e nido cantitare iisque adeo soevit in se mala comniissi scele-
ca«perunt. Indicmatus Bessus , et ab audito ris conscienlia , ut proprium crimen ad vin-
cantu impaliens factus, in rabiem versus, de dictam et punilionem exaggeret , et suani
mensa surorens nidum hasta dejecit, hirun- adversus illud sententiam quamvis acerbissi-
,

dines fuf^avit , pullos pede conculcavil , a mam, et uUra juris metas poenalem, a^quo
pro[»sentil)iis de insolentia facti rogatus, dixil: mitiorem existimet. Scelerosa conscientia ,
Nonne jamdiu hirundines falsum adversum ait D; Kmhr osms favere sibi nescit ^ rigo- ,

me ferunt tcstimonium, clamitantes me pro- remjudiciietiam circa senon novit inftectere,

prium interemisse patrem? Mirati qui ade- recordationem lapsus proprii perhorrescit et ,

rant, hunc sermonem ad regem detulerunt, commissum erubescit errorem, omnem ejus
cujus imperio captus Bessus, de scelere con- memoriam pavet, metuit reformidat g^d- ,
,

vicius condignas tanti facinoris luit poenas. {fem sibi se judicat ^ seipsum arbitrum reju-
,

En verum specimen peccatorum qui timent git^ nec sese sibi audet committere. (2) Pec-
conscientiae accusationem, depositionem per- cator pravte conscienliae tormento, lanlo
horrescunt ; et ut fatur Tertullianus, trepi- torquetur angore , ut etiam semetipsum ar-
dnnt dcprchensi certe damnati moerent (2), bitrum et judicem reformidet. D.Quod Am-
^

liment ob conscientiae accusalionem , hor- brosius probat exemplo Gaini, qui ila in se
rent ob conscientiae depositionem , moerent ipse jerebat sententiam^ quod dignus esset
ol) conscientiae condemnationem. cui nullus ignosceret. Conscienliee furiis agi-
3.Hinc prinm judicii unde delicti origo. latus Cainus vociferabatur
^ Major est ini- :

(3) Peccatum a cou.^cientia sumpsit origi- quitas mea quam ut veniam merear ; cul-
neni, et prima peccatoris condenmatio peti- pam qua animitus cruciabatur, niajorem ,

tur a conscientia quoe est judex scuerus ,

infinita Dei misericordia existimans et quasi :

rarnift-x immiscricors, quasi suspendens in parum esset sese misericordia Dei indignum
cquuleo latcraque radens ungulis. (4) Con- putare , sese adhuc dignum credebat , cui
,

scientia non solum est pars accusans pecca- omnes generatim mortales inferrent mortem.
loreni testis adversns illum deponcns , scd Omnis qui invenietme, occidet me. Unicum
,

adhucjudex condemnans , vindex ulciscens, hominem interfecerat Cainus , et a cunctis

rt lortor crucians Sibi unusquisque animum in universum sibi credit inferri mortem , ne-
:

suum sevenun jiidiccm sui ultorem sceleris, que ab hoc numero excipit cognatos, uxo-
,

rf vindiccm criniinis hahct

(5) , cujus juris- res parentes et filios. ,
clictionem uequit declinare peccator, neque Queruntur justi apud Jeremiam flagitlosos
jtislitianj flectere , neque pr.Tsenliam vitare plerumque in hoc seculo nulla tolerare sup-
,
neque severitaiem mollire Non i.Declinare plicla Quare via impiorum prosperatur^ :

jnrisdictionem Oninium cnim supergredi- bene est omnibus qui prwvaricantur P (3)
:

tur senfentias, qui a sua conscicntia condem- Huic querelee semel et iterum respondet D.
nntur (6) quis illum excusabit a crlmine
:
Augustinus Bene est , dicllis vos, crimlno-

—
/
fi) T^
»
w
Desara lyominis vmdicta. — r^) ^
Tert. L. dc Pat. 5.
r^)
j- . • •

Tcit. Apoloff.
sis

—
(i) 0." ChrysosL Hom. i*
, >
& l .
1
,

et divinae \err\s pra3varicatoribus , et ego

:

70
d»; Lar. —
[5) D. Ambr. L. 7. Ep. 44. ^6) D. Aaibr. — (1) Serm. 4. in die Palmar. — (2} Apolog. David.
^^»"™- '5. cap. 8. —
(3)Cap. 32.
 , ,;

PEGGATI POENA ET AGERBITAS. — CONCIO IV. 379

sa?pius au<nv! ab Isaia : Dicite justo ,
qnO' icleoque Iianc poenam velut gravlssimam pec-
/i/a;?i ^e/z«?(i) de peccatore non audivi, catoribus iratus comminatur Deus
; illud « Noa :

imo legi maledictionem in illum vibratam est qui consurgat, etteneatte ,0 Deus
: aljs- :

p^w impio 171 jnalum l (2) qua ergo ratione condisti faciem tuama nobis,et a//z\yw^/ «o.ym
dicilis :Bene est peccatori. Bene quidem est manuiniquitatis nostro3. (i)Quasi dicat :Tra-
justo, peccatori nequaquam ; nam cuin illo didisti nos iniquitati quasi lictori cruciandos
pcena sua est : si haberet in cubiculo suo tor^ etilludendos, tradidistinonpeccatis nostris ,
torem carnis, punitus esset , habet in secreto ut illa quasi manu sua nos male considerent,
cordis sui tortorem conscienticv suce^ et impu- vastarent, et funditus depopularentur. Vata-
nitus 'vocatur. Hanc poenam peccatoribus h\us\e^'\t Contabescerenossinis in manu ini- :

comminatur Deus Effundam super eos ma- quitatis nostrce. Forerius vero vertit Lique^
\ :

lumsuum. (3) Quasi dicat Non eos flagellis fecisti seu resohisti nos in manu iniquitatis
:

meis puniam, neque ad sagittas meas manum nostrce : id est, iniquitas adeo erga nos saeva
apponam , sed a suis sceleribus flagellandos et crudelis fuit ut omnem nostram absor-
et puniendos dimittam. Crudelis tortor assi- buerit et exbauserinl vim et virtutem Deus :

due verberans , dira flagella quibus cruente uti posset infernalium diabolorum manu ,
dilacerantur, ab ipsorum dimanabunt con- ut grandes et duras strages afferrent scelero-
scientiis Unusquisquesuis peccatis /lagel/a- sis ; posset adhucassumere manum omnipo-
:

tur; gravia enim delictorum pojidera, gruina tentiae suoe ad acerbe punienda peccatorum
crijninum vejbera ; sicut onus gj'ai'atur crimina verum ut criminosos alrocius fe- :

gj-aue, et ijifligujit ajiijuce cruciatus. (4) He- riat , dimittit illos in manu iniquitatis suae.
liodorum ob templiprofanationem et deprae- Dura est angelorum manus quos persaepe
datlonemcircumsteteruntangeli, « et exutra- assumit Deus ; du-
in ministros suae justitiae
queparteflagellabant sineintermissione,mul- rior est omnipotentis Dei manus vindictam
lis plagis verberantes (5)« scelerosi quoque
: de peccatis sumens ; et tamen ad atrocioris
et peccatores Intus a domestico carnifice ver- et acerbioris poenee exaggeratlonem tradit
berantur, graviusque In animo flagellantur Deus peccatores in manu inlquitatis suae :

quam rei in corpore et In cute : Scortator^ quasi manus proprlae inlqultatis slt durior
adulter, aut fur^ jioji jjiodo cum accusatur manu daemonum, ipsaque Dei ulciscentis et
ipse y verujn etiam cujjj audit alios , eadcjn punientls manu.
ausos accusari , ipse sibi videtur flagris Sicut qui Indigne sumlt Eucbaristlae sacra-
ccedi ; alius cpiidejji vocatur iji hcec , hic vcj-o menium, judiciujji sibi jjiajiducat et bibit (2),
//«^^'//«^w/'. (6) Quod enim reo carnifex, boc severum quo intrinsecus
id est , tribunal ,

peccatori est conscientla cum hoc tamen arguatur, damnelur, excrucietur et pereat
,

dlscrimine, quod ille mortale ferlt et dilace- sic peccator dum delinqult terribile advo- ,

rat corpus heec immortalem flagellat et cru- cat judiclum

, quod in penetralibus agitur
,

ciat animam; ille non semper corpus verbe- consclentlae quae accusatorls partes agit ,

rat , haec indesinenter animam torquet ei- severi judicis personam induit, sxvi tortorls'
,

que infligit tormentum omni plaga corporali et carnificis obit munus, cunciaque in uni-
acerbius. versum exercel officla; quae in foro judiciali,
Profecto magjium suppliciujji peccare et criminah sede desiderantur ad reos ac-
^
,

etiamsi noji pujiiamur. Peccans etsi jioji pu- cusandos convincendos, judicandos, dam- ,

fiiatur omnium est misejrijJius ; et tujic jna- nandos, cruciandos et puniendos

j
Explica :

xijjie jjiiser , cum Jion punitur et gj^ave Jiihil mihi illius cojiscieniiam, et videbis ijitus
/;a///«r (7); quia peccatum Ipsum est gravior grajide in peccatoj'um tujJiuUum , jjietujji

sui poena , et peccati ultlo acerbisslma , etsl tempestatejji , tuj'batiojieni. f^idebis velut iji

gladius Dei ultor peccatorum cervlclbus non curia jjientejji ajite thjvjiujji cojisciejtticv coji-
immlneret quia Deus, ut acrlus puniantur, sceJidisse regalejji , et tanquajJi judiceni se-
:

dijnisit eosiji jjiajiu iniquitatis suce (8); seu, dentem , et cogitatiojies loco cajiiificujji ad-
ut legit Nicetas, in actiojie iniquitatis suce. hibentejji in equuleo suspejidejitejn , !atej'a' ,

Quasi manus iniquitatis sit durlor vindlcta que cojiscientice j-adejitcjji ujigulis. (3) Nihil
a divlna manu illata; et actio quam crlmlna in hoc judlcio deest , sed cuucla reperiun-
intentant adversus peccatorem , sit poena tur ad acerblus torquendum requisita. Quid
acerbior illa quam dlvina infligit justitia •
enlm posset amplius desiderari, ubi tribujui-
lia ubi accusaliojies , ubijudicis ira , ubi
,

(0 Cap. 3. — Sertn. aS. de Vrrb. Apost.

(2) (3) Jc- - <rladius
» ubi camife.v , ubi barathruni P (4)
rcm. 14. — (4) D. Ambr. in Ps. loi.— (5) Lib. 2. Ma-
,
'
^.
chab. o. - (G) D. Chrysost. Ilon,. 4- de Lazar. - (.) E.sai.64. - (a)
r,
i.Cor. 11.- i^j D. Chrysost.nom.
D. Cbrysost. Hom. 6. ad pop. Antiocb. —
(7)
(8) Job. 8. 1. de Lazar, — (4) t). Gbrysost. IIoiu. 3. de Vcrb. isa.
 38o PECCATI CULPA ET ATrxOCITAS. — CONCIO IV,
In hoc judlclo conscientia est accusatrix , ipsius famulos , conscios , inscios, illam ip-
meinoria testis , ratio judicis obit, munus, sam qunm corrupit virum quem affecit
et

neque desunt lortores, carnifices et niinis- confumelia. [i) Omnia formidat, omnes per-
tri crudeles^ qui inimanibus cruciatibus sce- timescit, ubique timens ac tremens , nus-
lerosum tortiueant peccatorem Erat enim quam quiescit , nec domi , nec foris , nec in
:

//// conscientia carcer erant tortores ratio

^
et lecto, nec in convivio, in solitudine, in coe-
memoria, atque hi quidem crudeles , austeri, tu diu noctuque exagitatur , condemnatur,
immisericordes (i) erat ipsa conscientia et ut reus cruciatur
: Amarum accusatorem :

sffvus et inliumanus carnifex , die ac nocle circumferens conscientiam ^ cum sitsui ipsius
reum sceleris arguens , angens, excrucians, judicio damnatus ^ necpie ulla ratione judi-
nietus et pavoris terriculamentis et intesti- cium illud potest corrumpi muneribus (2):
,

nis culpae cruciatibus. Idipsum aliorsum do- in quo velint nolint condamnantur, puniun-
cet D. 13ernardus peccalorem loquentem in- tur et cruciantur peccatores , etiam inter
ducens In domo propria et a propria hujus vitse vohiplates et deHcias, inter caH-
: ,

familia Jiabeo accusatores , testes , judices ces et pocula, inler medios amicos , famiha-
ct tortores. Jccusat me conscientia , testis res domesticos inter lauta et opipara con- , ,

est memoria ratio judex

,
voluptas carcer^ vivia , ut Bahhasaris comprobatur exemplo. ,

timor tortor , oblcctamentum tormentum. Bahhasar Nabuchodonosoris fiHus ejusque

Quotquot erunt oblcctamenta mala, tot erunt in Baby1onicoregnosuccessor,et rex majesta-
tormenta dira in pa^na ; nam inde punimur y tis adeo tremendae, ut tempore belh sua prae-
unde de/cctamur. ['2) sentia hostes ad fugam impelleret, pacis
Nemo igitur impunitum existimet pecca- etiam tempore toti regno formidobiUs appa-
torem. Nemo impune dehnquit, gravis et reret cum suis magnatibus et concubinis :

acerba sibi est iniquitas , etiamsi absit ipsa opipare convivans, aureisque vasis cum ju-
poena judicis severe castigantis , quia mahtia cunditate et Isetitia optima quaeque bibens
crudehs sui ipsius est poena , arcano supph- vina, illo ipso tempore quo recreabatur sua-
cio castigans iu propria conscientia , scelus vis harmoniae auditu , venustarum rerum
quod mente concepit, et crimen quod opere visu, exquisitarum dapum gustu, satraparum
parturivit. Et oIj hanc causam D. Ambrosius atlulatioue et applausu , turbatur , terretur,
expendens istud Davidicum « Dixit iniquiis pahescit, animo deficit
: Facies j^egis com- :

ut dehnquat in semetipso. » (3) Peccatum vel rnutata est , et cogitationes conturbabant

mente conceptum , vel opere consummatum eum, (3) Sicque pax in confusionem , tran-
comparai viper.ne quae dum nascltur, paren- quilhtas in tempestatem , gaudium in mce-
tem discerpit parturientem Nihil hac sen- rorem, et securltas vertitur in lerrorem. Re-
:

tcntia sublimius dictum arbifror. Iniquitas gis pavor conturbat curiam unusquisque ,

in suum vertitur auctorcm , sicut viperce nititur ei ahquod afferre solalium , omnes
parti/s qui primo suam scindit parenfem. sciscitantur tam subitanese mutationis cau-
Dixlt iniquus ut delincjuat sibi ,
quia in- sam.Vide, o rex, ne solo terrearis
inquit,
jitstus sibi generet vulnera ^ se ipse confo- aspectu , tot habens mihtes in exercitu ,
diat. ]\I()x sul)jungit Serpens aliis infun-
: subditos in regno satrapas in curia pro te
,

dit i>cnenum injustus sibi ; in eum enim

, mori paratos. Ad hos sermones haud quies-
fjfundilur quidqnid cffundit. Ubi semel cens Bahhasar dixit Vidi. Verum quid vi-
:

pueUa in fornicationem , maritus in aduUe- disti ? Num formidolosum gigantem ad tui

rium mercator in injustum lucrum , cor-
, necem armatum ? Num irruentes hostium
niptus judex iniquam cotisensit senten- exercitus ? Num angelos districtos et vibran-
iiam jsicarius homicldium commisit, et qui- tes gladios minitantes ? Nihil horum vidi,sed
vis peccatnr occultum fwet scelus quot non duntaxat manum hominis in pariete scriben-
^

illico dentes corrodunt et dilacerant con- tem. Ad unius manus aspectum et non arma-
^

scicntiam P Etcnim qui committit adulte- lae formidas cum tibi ad minus suppetant
,
riiitn ctinmsi millies fucrit dives , etiamsi octingentae manus armatoe ad tuam defensio-
,

nnllius hnbent accusatorem , non desinit ta- nem

P Attamen nuhae rationes , nulh sermo-
men se intus nccusare. Et voluptas quidem nes, impio Bahhasari uUum potueruntafferre
t^^mporaria est dolor vcrn pcrpetuus
, ; timor levamen , nec securitatem uUam, quia cum
unaique ac trcmor , suspicio ct nnxietas ; sit timida nequitia , dat testimoniumcondem-
angulos metuit, umbras ipsasformidat, suos nationis. Bahha
lasaris
(4) Scelerosa et timida

(V) D. Bcrn. Serro. a. de Assumpf. (a) Medil. de — (1) D. Chrysost. Hom. de Lazar. — (2) D. Chrysost,
t.ognit. human. Condil. c. 11. ;5) Pi. 35. _ ibid. - (5) Dan. 6.
-^ (4}Sap. ly.
 r

PECGATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO IV. 38

conscientla in ipsius animo dat testimonium habet infernum et portat tormentum, qui , «

condemnationis , eumque velut reum accu- propria torquetur conscientia, et in isto se-
sat ,
prodit testes qui eum
de impietate con- culo suslinet propria voluntate cruciatum. »
"vincant , denique tanquam scelerosum et (r)Quomodo istudDavidicum: « Veniat mors
impium judicat et condemnat : semper enini super illos, et descendant in infernum viven-
soeva prcesumit perturhata conscientia. Seu, tes(2), » intelligit D. Ambros. nondeinferno
ut habetur in bibha Sixtina , perturbata per qui est dsemonum et reproborum carcer et ,

conscientiam ^nec^nxiidi ob metum et aculeum in telluris cenlro esse creditur, in quem non-
conscientise horribilia quaeque vehit jam im- nisi post mortem descendunt scelerosi , sed
minentia apprehendit.Suse nequitia? conscius de prava conscientia quce peccatores dum ,

peccator proprise conscientioe judicio dam- dehciosam et tranquillam videntur ducere

natus, ita terretur et conturbatur , ut nec vitam , torquet et cruciat Ipsa quce vide^ :

possit vel ad breve tempus respirare : nam tur , etiam dum vii^unt, impiorum requies iii
et in lecto , et in mensa, etinforo, et in do- injerno est : vii^entes enim in inferna des-
mOy et interdiu
, frequen-
et noctu^ et in ipsis cendunt , et pnepropere velut gehennae tor-
tersomniis yhcec iniquitatis simulacra videt ^ menta patiuntur. Ille conscientise infernus
ipsiusque Cain viiam vii>it gemens ac tre- non exspectat obitum
funera , ,
praecurrit
mens super terram i^i) \ similis reo a justitia ,
qui gremio
facta antevertit, et inferni
in
damnato in carceribus, qui mox ut ei indila terrae existit , semulatur cruciatus in inferno :

et lecta est sute condemnationis sententia , reprobi ab igne paliuntur , a verme corro-
nihil animo volvit nisi tormentum ad duntur, a morte depascuntur scelerosi quo-
in :

quod damnatus est ccetum popuU ad suum que i. HorribiUbus speciebus terrentur; 2.
, ,

supphcium adstantis imaginatur, omnes er- Verrnibus mordentur ; 3. Viventes continuo

gastulum ingredientes velut tot carnifices moriuntui*.
suspicatur ; et si In inferno reprobi juxta Doctoris Sub-
forte amici consolationis i .

graiia eum visitent , lautas dapes subminis-

sententiam non cruciantur physice ab
tihs
trent conventus harmoniam pulsent, hrc igne , sed tantum metaphorice, scihcet co«-
,

omnia moerorem et terrorem animi non mi- templatione etrejnxvsentatione ignis illius{^)^
nuunt, sed incrementant ; quia ab his qui qui continuo objicitureorum ocuhs tanquam
conscienticB stimulis agitantur, nequit in ma- objectum eorum voluntati contrarium,quod
lignitate amaritudo evitari^ vel in nequi^ vehnt nohnt necessario contemplantur , et
tia defugi tristitia, quin potius externis vo- in eo imaginem Dei, non amici, sed inimici;
luptatibus ser^>iens cruciatur. (2) En verum non parentis, sed judicis; non benefici , sed
scelerosae conscientiae specimen , in qua re- uhoris vindicis et velut tortoris intuentur. ,

quies non est propter abundantiam iniquita- Non absimihter ait Cyrihus Alexandrinus ,
tis (3) sed potius perturbatio, terror,pavor, scelerosi hominis anima poenis vincitur , et
,

moeror. Nec mirum, quia omnium delictorum supplicii laqueis implicata velit nolit co?n>er-
ipsa est testis, ipsa judex j ipsa tortor , ipsa titur (4) ad propriam conscienliam, accusa-
carcer; ipsa accusat , ipsajudicat , ipsa pu- tricem suam , testem, judicem , carnificem ,
nit , ipsa condemnat (4) j et velut infernus quam continuo contemplari cogitur quo- :

scelerosum peccatorem prtepropere cruciat. modo Fugit inipius nemine

istud Sapientis : «

III. PARS. Habes

regionem inferum
^w^>/err«/2e«/« c/e^/^re (5), destinatam ad in-
carcerandosetpuniendos reprobos.Sed uUra
hunc infernumetlocum tormentoruminsinu
terrjB positum, infernus quidam et carcer
animce est rea conscientia (6), contrariorum
etenim eadem est ratio. Uti autem « paradi-
siis dici potest, non solum tertium coelum ,
et persequente ; (5) » ilhistrat D. Chrysost.
Intus habet agentem conscientia accusato-
rem , et hunc uhique circumfert , et sicut
seipsum non potest Jugere , sic nec intrinse-
cus ipsum agitantem, sed quocunque abeat
flagel/atur, et vulnus hahet immedicahile {6),
semper conspiciens imaginem Dei, quem in-
solenter offendit vel Christi Domini quem : ,

quicquid iUud est, quod profecto magnum crudeliter crucifixit.

subtiUterque praeclarum est , verum etiam in Nero, «occisa matre Agrippina (7), sceleris
ipso homine laetitia qucedam bonoe conscien- conscientiam aut statim aut nunquam
pos-
tea ferre potuit, s pe confessus agitari se
tiae, paradisusest (7) ita intra semetipsum
i
« :

materna specie ; verberibus furiaruni , ac

(i) D. Chrysost. Hom. i. de Lazar. — (2) D. Hier. —

(3) D. August. in Ps. 45. — (4) D. Bern. de Inter, Dom.

c. 23. —Terl. L. de An. 55.
(5) (6) D. Hern. Scrm. — (1)
n cz
D.
Tt>rt
— Is. 54- — icir^
Ilier. inc.i6. Ezcch.
,
(2)
x fr,\
l^j

— Apolog. 20. — Os'«j; - In cap.

4. de Assumpt. D. August. L. 12. dc Genes. cai». ^V ^J'Z'J^' 2.

ad pop. Antioch. -
(/;)
f (7)
v/; b Biod. lu Ncrone.
,4. (6)Uum. 8. (7)
 ,,

'

r..^3 PECCATirOENAET ACFTJUTAS.-^COXCIO IV.

lelis artlpnilbiis. »> Theodoricus , Gollio- quae commisit, qua?que velur. vermes mof*
runi rox Symmacho injuste clomnato et (a- dentes ejus cor indesinenter dilacerant.
pite Iruiicalo , conscienlia lancinatur , el in 2> Phires exstitere scelerosi, qui in poenam

;ibscisso piscis capile detruncatuniSynimachi suorum criminum sunt vermibus dilacerati.

conspicit caput. Post decollalum Symnia- TertuUianus refert Claudium Herminianum,
chuin , ait Procopius , paucis post diehus Cappadocioe prsefectum, qui post Chrisiianos
c(V//(i/tli sibi y cum //lifCE 7/iagnitudinis piscis crudehter tractatos ciun vennibus ebulisset

decoctum caput apposituni vidisset {i)j illico (i), solusque in suo proetorio peste vastatus
ca?pitexpavescere, oculoscontorquere, aver- existeret Nemo sciat, aiebat, ne spe gaii- :

lere faciem et mandare famulis

,
Auferte deant Christiani. Verum si omnes scelerosi
:

hoc Svmmachi caput, toUite cito ne diutiu^ in suis corporibus non ebuUiunt vermibus ,
videam , crux mihi esl ne(|ue horribilem nullus est qui intra semetipsum non habeat
;

Symmachi tolerare possumimaginem. Neque vermem mordentem et cruciantem. Reprobi

minori anxielate turbal)atur Herodes post in inferno patiuntur non solum ab igne, sed
decollalioncm Joannis Baptistoe: videns nam- etiam a verme. Qnapropter Salvator secundo
(jue Chrlsium Joannem cogitat
,
Hic est et tertio de praescitis ait Vermis eoruni non
: :

Joanncs Baptista^ipse surrexit a mortuis [2)^ jnoritur ^ et ignis non exstinguitur. (2) Hoc
su^gerente nnmque et terrente conscientia, damnatorum supplicium etiamnum vivi to-
illi Joannis vidctur effigies qucm injuslissime lerant peccatores conscientia etenim est :

decoUarat (juare continuo slbi Joannis re- non solum ignis ardens et consumens ani-
:

praeseniat imaginem, indesinenter ha3C verba mum , sed etiam vermis dente mordaci mor-
promenlem non licet tibi habere uxorem suque amarissimo prsecordia depascens , et
:

fiatris tui , et ita indesinenter cruciabatur ex intima cordis crudeliter arrodens. Vi/idicta
Joannis lum specie, tum repetitis sermoni- carnis impii ignis et ve/'mis (3) \d)i D. Au- :

bus :Usque adeo 7)igentem in se metu/n et gustinus Uterqueduplex : i/iterior qui rodit :

ijc/pctua//i t/epidationem habebat ^ nec quis- etcruciat cor ; exte/norquirodit eturit co/pus
qnam erat qui co/iscie/itice terrorem ab eo (4) In corde et in corpore punientur reprobi
cximcre posset ; i/icorrupfus ille co/iscientice post generalem resurrectionem; nani et ignis
judex co/ili/iuo cum prcefocabat^ singulisque comburet , et vermis rodet eorum tuni ani-
dicbus pcrpetratce ccvdis poe/ias ab eo repete- mas, tnm carnes. Ignis physice et realiter
/><7^.^3^Gra?corum iniperator nomineConstan- comburet corpora , metaphorice et objective
linus, enecatofratre jam Deo sacrato et dia- cruciabit animas vermis in sempiternum :

conatus officio fungenle, quovis in loco om- mordebit et rodet carnes.

liique tempore conspiciebat trucidati fratris Vermem adhucconscientia? patiuntur etiam
und)iani, ejus(|ue audiebat vocem, cahceni ex hac vita peccatores. UnHe Magnus Grego-
plenum sanguine manii tenentem, porrigen- rius in istud Jobi « Quare tacens consu- :

lem el dicenlem Bibe^ frater ^ bibe. Scele- mor?» (5)ait: Tacens co/isumitur quide sua
:

rosus peccalor videt in sua conscientia, non stulta cogitatione reprehe/iditur , et apud se-
imaginem puri honiinis, sed hominis Dei /netips/im clente co/iscientice mordetur. ;

audit non diaconum de effuso sanouine aue- Scelerosa conscientia est non solum spina
• • •

seci summum sacerdotem injuste qua pungitur animus peccatons

•
1 1
icntem , equuleus ,
I

(ruci patlbulatum sibique dicentem quem- quo torqtietur

, sed eliam vermis quo mor- ,

admoduinThomiris Scylliarum regina Cyro, detur. Ut enim ratiocinatur D. Thomas

(pii ejus interemeratfilium Satia te sangni- « vermis est conscientiae remorsus qui dici-
:

nc cujus insatiabilis /uisti

(^4)1 quem toties tur vermis, inquanlnm oritur ex putredine
fudi.sti quolies mortaliter peccasli quoties peccati , etanimam affligit, » (6) Conscientioe
,

indignead eucharistiam accessisti. Quemnon vermem adliuc D. Ambrosius

explicat :

conlurbabit objecta Christi species quein « Vermisest, eo quod irrationabiha animae

,
non peri(rr(bunt Domini verba ? Pro- peccata mentem rei sensumque compungunt;
illa
fecto quisquis //lai/is esl male sccu//i cst et qusedam exedunt viscera conscientiae, quc-e
,
,
torqueatur necesse esty sibi ipsi torvne/itu/n tanqiiam vermes ex unoquoque nascuntur
,
cst ; ijjsi cni/n cst pcnna sua fuglt ab ini- lanquam ex corpore peccatoris. »
^ (7) Ver-
mico quo potnc/it, a se qiio fngietP ^5) sem- mem illum conscientiap adumbrarunt poetae
per liabens jinte ocidos et "effigiem Christi fabulantes et fingentes vulturem Tityi jecur
quem crucifixit ,
et imaginem peccatorum tenaci perennique dente mordentem , nec ta-

/-/ll
P?'^^"P- '• ^'•^'!' ^'^H^- (2) MaHi. i^ - — (,) Tert. L. ad Scap. 3. — (2) Marc. 9. -
(3) Eccles.
0)
^;i''-
D. (Jirviof. Iluin. aS. in j. Cor. -(',) Lib. dc
Syai- o. — Medlt. (5) Cap. — i3. — In 4- dist. 5o. q,
bol. ad Galcchum. -
(0) D. .\ugu.t. in Ps. 5o.
(4)
,8. (j/l. 7. in Luc. c. xi.
(6)
 ,

PEGCATI POENA ET AGERBITAS. — CONGIO IV. 333

men penltus abro(.lentem.«Vuliuremimmor- poribus velut traclaj , inJissoiublli quodam
tale jecur (i) rodentem , nihil aliucl intelligi vinculo cum eis conjunguntur , adumbratas-
voluerunt quam tormenta malai conscientise, que illorum rtpraesenlant imagines, Umbra
obnoxia flagitio viscera interiora rimantis , peccati est mala conscientia, quae peccato-
et ipsa vitalia indefessa admissi sceleris ad- rem semper sequitur et persequitur : velis ,

monitione laniantis semperque curas si re- remis, equis rhedis aufugiat peccator, nun-
, ,

quiescere forte tentarint, excitantis tanquam quam suam conscientiam nunquam semet- ,

fibris renascentibusinhaerendo, nec uUa sibi ipsum effugiet; et ut falur Philosophus Mo-
miserationeparentis, legehac, qua se judice ralls , nmltis se moclis seniper fugit ; sed
nemo nocens absolvitur, nec de se suam po- quid prodest si non effugit P Sequitur ipse^ ,

test vitare sententiam. » (2) et urget gravissinuis conies (i), semper re-
Ex. D. Augustino, reprobos in inferno praesenlaus in conscieiitia umbratiles pecca-
vermis conscientice tripliciter lacerahit : af- torum larvas , et horribilesdelictorum ima-
ficiet memoria turhahit pcenitentia^ torque- gines. Cum scelerose deUnquit peccator
j
,

bit angustia. (3) i. Alliciet memoria re- mens obscuratur , peccaii foeditas obnubi-
,

memorantes vanas et scelerosas secuh delec- latur , neque ejus gravitas et enormitas per-
tationes, ut stiniulus memorice pungat ad spicue dignoscitur at transacto jam fervore :

poenam quos aculeus nequitia stimu/ai^it in delicti mens serenatur

y
nubes obvolvens ,

culpam. 2. Turhahit poenitentia, poenitenles, peccatum dissipatur, conscieutia manifestas

sedsero,prosecutosfuissemomentaneamundi delictorum iniagines repraesentat peccator ,

oblectamenta quos ilHs aeiernos pepererunt eorum turpltudinem et atrocitatem absque

,

dolores. 3. Torquebit angustia, habentes ullanube, ullo velo, clare intuetur et ut ;

continuo ante oculos suos horribiles et foe- belle fatur ad propositum Origenes Cum :

das delictorum suorum imagines. Non est conscientia peccatiimaginem sumpserit ha^ y

aspectus sive in coelo sive in terra quem beo formam illius et ante oculos cordis mei
, , ,

tenebrosa conscientia suffugere magis velit , delicti ponipa depingitur. (2) Delictum in
minus possit. Non latent tenebrce vel seipsas conscientia reprsesentatum triumphat .quia ,

Se vident quce aliud non videtit. Opera te- in illa sub specie et ponjpa triumphatoris
nehrarum sequuntur illas^ nec est qui se abs- depingitur. Dum actu patratur peccatum ,
condat ah illis, ne in tenebris quidem.(4) Hic in opere merum est delictum neque pom- ,

est vermis qui non moritur (5),w<?wo/7rty;r«?- patice triumphans apparet postquam autem :

teritorum : vel potius inna- est commissum , et ad conscientiam transla-

semel injectus ^

tus per peccatum hcesit firmiter, necpiaquam tum, in illa sub pompatica triumphi pompa
deinceps ai>ellendus , nec cessat rodere con- et ostentatione conspicitur. Sub hac pompa-
scientiam ^ eaque pastus , esca utique incon- tica forma peccatum regio apparebat Pro-
sumptihili peipetuatvitam.Eodemferemodo phetse ; Peccatum meum contra me est sem^
per. (3) Quasi dlcat, ut commentaiur Gene-
€tiam nunc conscientiae vermis dilacerat pec-
catorem i Recordalio l)onorum , qua? pec-
: . brardus , « peccatum meum assidue video ,
cando amisit , eum misere cruciat : Nihil est mlbi semper obversatur ob oculos , aperire
quod tam summo dolori sit quani si unus- oculos nequeo, quin illud mlhi se objiciat
quisque positus sub captii^itate peccati , re- illud perpetuo fero in mea conscientia ^ at :

cordetur unde lapsus sit. (6) 1. Dolet se pro potissimum in iniferno , peccatori tota appa-
turpi et instanlanea voluplate pretlosos gra- rebit delictorum pompa. Hanc illl pcdnam
tiae et merltorum amisisse thesauros. Ita mlnatur Deus : « Arguam te , et statuara
gravis cuJpa est conscientia , ut sine inclice contra faciem tuam. (4) " Quidillud confu- »>

ipsa puniat. 3. Angustialur ex horriblli pec- sionls erit, quid miseriae, quid doloris, quan-
catorum imaglne. Nam,ut fatur Magnus Ba- do dissipatis foliis et dispersis , universa
silius , quemadmodum umhrce corpora, sic nudabitur turpitudo , revelabitur ignominia,
peccnta scquuntur animas et manifestas fa- sanles apparebit ? Quando jam immortalis
cinorum reprcesentant iniagines, (7) Occi- factus internus ille consclentlae vermis , tota
dente jam sole umbras iia post se jaclunt malignliate corrodet, sed non consumet ani-
et rellnquunt corpora, ut corpora sequantur mam infelicem , nec crit omnino dissimula-
umbrae, etquantumvis fuglant corpora, nun- lionis locus, nec spes ulla consolationls ? >

quam tamen effugiunt umbras, quae e cor- (5) lllum conscientiae vermem et nunquam
morientem , horrebat et pertlmescebat D.
(i) Lib. 6. ^ncid. — (2) de somnio.
Macrob. L. 1.

c. 10. — (3) In Medit. — de Consi-

(4) D. Born. L. 5. Scnrc. de TranqulUIt. Vit. — (2) Hom. la. in Jc-
der. c. 12. - (5) Isa. Q>Q>. —
(6) D. Ambr. L. 2.de l»a'n.
(,)
j.em. — (3) I^sal. 5o. — (i) Psal. 46. — (^) D- Bcrn
c. 11. — (j) Apud. Anton. in Melissa p. 1. Serm. 18. Tract. dc Vila ct MoribusCieiic. c. 19.
 :

384 rECCATI POEXA ET ACERDITAS. — CONCIO IV.

Bernardiis : IJorrco vcrmcm niordacrm ct teni illi indeslnenter etexprobrat, et tanquam
morteni i>ivaccm Jiojreo incidcre in manus miserum servum flagellis excruciat; 5. Mali
:

mortis rivcntis , ct vitce morientis (i) , qua- exactoris assumit negotium, nullamque vio-
lem paliuntur ab inferno reprobi , et a sce- lentiam non attentatam relinquit; 6. Improbi
lerosa conscientia peccalores. foeneratoris agit munus , (lel)itum nullo poe-
narum foenore auctum reddere cogens. Non-
3. Peccator , scelerosa conscientia per-
lurbalus ,
ne viventes moriuntur, debitores ab impro-
vivendo
mortem viuit (2), id est,
moritur prai animi mceroreet
,
amaritudine
bis foeneratoribus persecuti; plebeii exacto-
:

et ut faiur D. Ambrosius, « quamvis foris

,
rumrapacitati expositi,servi sub tyrannorum
crudeHtate gementes ?
abuniJet et deliciis diffluat , odoribus fra-
gret in amaritu(Hne aninicne vitam exigit
,
Adeo est misera peccatorls vita ut multi:

prava ejus consclentia spirans mors estinveniantur, qui etiam utero perire jnalint ^
, ,

cadaver vivum, viventis sepulcrum. » Sub- quajji suh tali conscientia vii^ej^e. (i) Proto-
juiigit D. And)rosius « Yides parentum exemplum prodit Glaudius Marius
convivium :

peccatoris ? Interroga conscientiam ejus , Victor , qui conscii sui criminis fugiunt ,
nonne gravius footet omnibus sepulcris? in- abscondunt se, et cupercjit si foj^te pateret ^
tuere al)undantiam ejus , introspice ulcera , cojidere se in haj^atro. (2) Neque faustior
ei vibices aniina? ejuscordisque moestitudi- fuit Cainus,
, cui in fratricidii poenam , diu
nem ; » et fateberis cum D.
August. quod morientem Deus contulit vitam : dicens
vivendo continue moritur et non tam vivit i\\)\\diC\AW{\\\\mM^r\v\m\Tihiprijnus, utesses
,

quam n/ortcfn ducit 7>italejn. Mundus mihi ijivcjitor mortis , pocjia jjioriere pej'enjii,
arrideai; omnes adulatorie assentiantur, mi- Flacci, xAlexandriae in ^Egypto pncfecti, mo-
bique de dignilatibus , voluptatibus, divitiis, rientem vitam adducit Pbilo Judaeus. (3) Ille
corporis venustate, ingeniiacumine, aliisque cum in sua pr?efectura inique se gessisset, in
fortunoi et naturae , corporis et animae , Andrum insulam relegatus , mox ut illam
bonis blandiantur. Si conscicjitiajji mordet videre coepit, exclamasse dicitur Quomodo :

veritas criminis quid mihi pj^odest , si me te appellabo, exsiliumne seu novam palriam ?
,

confinuis /audibus jnundus extoUat P (3) Portum an refugium miserorum ? Sepulcri

Qiiamnam, qucxso, captare potest a mundo nomen maxime tibi convenit , siquidem in-
KxHitiam peccator, quem continuo conscien- felix ego meipse quodammodo in monu-
tia terret, mordet, torquet et cruciat ? Quoe- mentum infero. « Adeo , ait Philo , trepida-
nam polest ei esse voluptas, quem prava bat infelix Flaccus ut non aliter quam insa-
conscieniia liorribilibus peccaiorum imagini- nusprosiliret ; ac ultro citroque discurreret,
bus perlurbat et inquietat. De funestis delic- manus complodens , foemora percutiens ,
torum spectris sic fatur D. And^rosius O/'" bumi se affigens et clamitans : Interemi :

fnnditur nohis uJtrix nostri ijjiago peccati , quosdam , interiment me alii ; me conni-
Jiec quictujn rcujji suujji esse pennittit^ infe- vente quidam lapidibus obruti quidam vivi ,

rcjis jnisej'ajn sen>itutejji ; atque in sua vin- combusti , quidam raptati per forum me-
cu/a tra/tit y ut enodare se jion queat ^ quo- dium, donec frustratim lacerarentur. Horum
Jiiam volcjis ipse se vcjididit^cui Jihcj^am erat facinorum poenae me manent ; sat scio ; et
jam stant tanquam in carceribus ,
(JeJictorujn cura Jion capej-e y et Jihcj-tatejji iji- Dirne ut
noccnticc jcservaj-e. Itaque uhi soniJius sem- obice rupto properent in meam perniciem.
per corporis Jaxa{>erit , peccatum recurrit : Jjno jarn iji /loras pj'cej7iorior , jnuJtas jnor-
scjnpcr jiohis error nostcr tanquajji jna/us tes sustinens ante iJJam uJtirnajn. Hinc ,

r.ractor occuj'ritj veJ tanquam ijnpjohus fce- amenti et desperabundo similis exclamat
nerator coni>eniens dehitorem.
(4) Fuse di- Quousque lanclem ferreus durabo in tot ca-
iiumerat D. Ambrosius quam sit infausta sibus ? Scio me molliorem quam ut mor-
j)«'ccatoris vita (piiaprava conscientia o//2/i/ tem mibi consciscam
, nimirum hoc quoque :

tormentorum mac/iinationc/aniatur.^^j^^am, vetat genius meus, ut cito abrumpam vitam

I. Scelerosa conscientia objicit ejus
oculis miseram et malum dilatum cumulet, ineat- ,

borrendas delictorum larvas, quae illum ter- que apud injuste necatos majorem gratiam.
lent 2. Ultrices assumit iras, et velut do- Talia revolvens animo
; trepidus exspecta-
,

mesticafuriainlimacordisdilacerat; 3.0m- bat finem fatalem.

lem annni expellit quietem et continuis sti- Plures adhuc continuas mortes non feren-
inidis exagitat 4. Amissam ultro liberta- tes sibi vitam ademerunt quidam per prsD-
; :

(0 Lib. 5. deConsid. c. 12. - (2) Tert. L. de Pall. 2.

— (:^)D. An^Mist. L. 5. advers. littW. Petilian. —.1) In (i) Tert. Apol. 8. —(2) Lib. i. Poemat. in Gcn.
—
' > ?8. - (5} Tcrt. L. de Rcs. Car. 8. (3)^ L. in Flacc.
 ,. ,

PEGCATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO V." 3.85

animi fluctibus exe-
cipitla sese a perturbati teniiam peccatorem puniens, peccata fuc^iens,
merunt ; nonnulli se in niare projecerunt ut in justitia vivens , in die judicii audiet sen-
in undis vermem conscientiam rodentem suf- tentiam benedictionis jeternce.
focarent; plurimi se laqueo suspenderunt,ne
tot morsus et remorsus spirare cogerentur : ©©««©©ccf)®®©®©©®©®©®©®©®©©®©®©^©©©®
Adeum modum Judas coiiscientiam coarguen-
tem minime sujjerens , ad laqueum se conver- CONCIO QUINTA.
?/^(i) Alii pectoriimmerserunt ferrum,eodem
vulnereet reum et carnificem confecturi. At NoN mortis, sed vitae Deus est auctor : Si'
quanio ruboratior exitus (2) Lucretiae, quae cut Deus homini
statum induxit , ita vitce
cum pudorem violatum intolerantissime fer- homo statum attraxit, (i) Deus
sibi mortis
ret, ferro armavitdexteram, illudque in pec- trinam homini largitus est vitam , scillcet
tus immersit? naturalem corporis , supernaturalem animae,
Exdiclistria colligenda sunt i.Conscien- : et insuper tum animae , tum corporis vitam
tia scelerosa est mare turbatum. Ut enim ait poUicitus fuerat in coelo gloriosam. Itaque
Chrysologus Quoties circa Dominum se : non est Deus mortis ini^entor , sed judex ,
indocilis turba diffundit, et jcictatur in con- quia mortis auctor peccatum est (2) ; et ho-
scienticeprocella quietem deserit, petit fluc- ^
mo peccando trinam sibi attraxit mortem ,
tus. (3) Quare fugiendum est peccatum , ut scilicet r. Corporis ; 2. AnimGe ; 3. Corpo-
:

conscientia a procellis et fluctibus imnmnis, ris simul et animae.

tranQulUitate et quiete potlatur Quid
^
in r r»*T»c ^ :

.^ ,. , ^^ ^. 1 . l. rFiixb. Upus mortisseparatwnemaninice .

terra quietius est et securius bona conscien- , ro\ c A^ n- .

.. k ^ .^ atque corporis [6) tatetur lertuUianus : ete-

tia r uamna rerum non metuit . non verbO'
-i 1
'
rum contumetias 7. .
Tion corporis cruciatus
7 1. ..
mors /lominis aicitur. quacorpus ab ani'
//ntt
7
• . mm • .

^
•

. , .. V>i
ma deseritur
•
t-^
'
(4) Llt autem ait D. Chrysosto-
qucE m^ 1 .^
ipsa morte magis erigitur , quam de'
,
^^'
mus , ipsa mors a peccato habet
j
j j-
radicem fr^
.

(5),
primatur. (4) 2. Scelerosa conscientia est
. .1 1 ,. ^ . et ut docet D. Augustinus adversus Pelagia-
. 11

tribunal lustitiae condemnans peccatores. i -i i -i .

A L' nos et philosophos gentiles , mors non est
11
Appettamus. et provocamus a vobis
j
j.

ad con-
naturcB
*^ 1}
conaitio , sed poena peccati o), ut
/n\ . , .

.^ .. j fti\ . ..•.•!„
scientiam vestramK^) ut convertatis tribu- . .7 ^ /^i t> . •

^ . *• constat ex i. Adamo 2. Christo Domino ;

nal lustitiae m tnbunal poenitentiae Ipsa
I • , •! . . .
r \ . ;
sui o : /-. i
'
j fiy\ j . . . o.Cuncto genere humano.
ludex (o) condemnet peccata , convertat
,
^'
v •

!• Mox ut primus homo dehquit, exin-

•
ti/t i i
''
. ^ rc . 1 1 • •

peccatorem, ne sceleroso eihciat lustum de *

..

' . 1
reo reddat innoxium. Anima seipsam ludi- 1 ^ • .j.de7 ad mortem
•
, i . ^
. sedante ad vitam, (7) lix D.
.
.. * / \ t?
•
-rt , ,

/o\ -i . •
i
,., s'i '* ^' namque ^
.Augfust. (o),trinusconsiderandus
y? 1
est
cans y se suspenait in patibuto pcenitentice & \
status primus innocentice, in quo homo po- :
ne suspendatur in patibulo gehennce. (j) 3.
r> ''.'..'
Frava conscientia est inrernus crucians.quam c terat peccare et non peccare,
.^ r '
mori et nou •

vermes contmuo rodunt per humilem au-

^ ., ^ mori ;
'
tertius
1 gloriae
?
, m:
quo
^
non 1
potest pec-
. .

•
i i
.
c ^j. ' care, nec mori ; secundus culpae, in quo non
1 •

tem conressionem huiusmodi vermes mor- '

1 » •• .
denles eiiciuntur et interhciuntur: C/ ver/??^,
•
>o ^.-.£•.
potest
'
non peccare et simihter non potest
^r primo rluit possibiliias
i-

•!•
.
. ,
-

•
..

''/...,
qui quandiu vii^it nunquam interiora cordis
... 7. non mori. « In j)ri
. i- -•! •i- -
v
non
• • 1

^ ^ j
^ -
^ j
^ ..... peccandi , et possioiiiias
peccanai
^
' possibilitas
r
J-
monendi, non
non monenui, noii
.

comedere et depascere omittit . qui nunquam ^ ., ?

^,
vi^ere, et per hoc nunquam rodere desinit ,
quidem ex natura, sed sedex gratla pralisdataiin
ex gratia 77...
.•
gralisdataiin
.
i . •

.-,. j .,. '

tertiostatu, erit impossibihtas ^
peccandi et
nisi eum mucrone puritatissuce,- numiiis con- ,. ^ . ^ , .

r . '
•.7oN 7 c moriendi non ex natura, sed ex pratia per-
•
I
• ,
jessio juiiutai^erit [o) lugularis per conres- r : it /. •

^ •^ ^ P recta naturae superaddita ; in secundo statu ,

''
''.
i

111
•, •

sionem vermibus punitis in croro poeniten-

^ .

, ,. ^ ' t . .
1
itT ^. ... est peccandi necessitas , quandiu abest era-
tiae peccalis. JSemo isitur vet sotus vet cum ^ t t ? . • •
..

i^ ^ ;. / .. . , tia et moriendi necessilas , quandiu

/
abest
.

altero aliquid turpe Jaxit : sed seipsum prce 4 •* . / n •

vita. » o) Adamus autem peccando amisit

1 1
^ j J f \ r? Et ut.c.
, .
ry\
cceteris erubescat (q) tacur Chrysolo- >^' ^
i

statum innocentiae, in quo poterat non mon

: ^ . .

y> ^ y- . ...... .
j-'
.
£[us , conjessionem Juturi ludicii erubescat t ,
• • 1 •

9 ' .^ .. /. . . j et cecidit in statum culpae in quo non potest , \.

in quo jajn non poenitendi tempus est

1 J
.1.
poenarum , et ubi reus j)tus de conscientia
...
sed
non mori. Unde post ^peccatum nomo dicitur
'
11 i

,1.
,

. .
.

. .
i

.
, »

' , , 7 .. 7. / \ semwwus quia anima inimortaiis est, cor-

' . ,
quani de s^ehennce erubescit uicendio. (10) ' .^ ,. .^ ' , , , .

u P
. . ^ .^ pus vero jnortaLe . ita ut^ medietas nominis
,
Conscientia seipsam erubescens , per poeni- ' '

(1) Tert. L.a.adv. Marc. 8.— (2) Llb. 1. qux.st. vrt.

(1) D. Chrysol. Epist. Tert. L. de An. aS.

7. —(2) — et nov. Test. q. 54, (5) Tert. Lib. de An. /\9. (i) — —
(3) Seim. 19. — (4) D. Bern. Lib.5. de Consid. —(5) D. Aug. L. dc Hon. Conj. 2. —(5) Hom. 58. in Matlh.
Tert. A[jol. 10. — (6) D. Ambr. in Ps. 09. (7) Ilng.
— — (G) D. Aug. L. de Vrxd. el Cr;it. 5. (7) Tcrl.
L. 2. — —
Card. in D. Bern. Serm.
l's. 49.— (8) 4. in die Palai. adv. INIarc. 11. —(8) Lib. 6. dc Ccn. ad litl. c. a5.
— (9) D. Ambr. Lib. 7. Ep. 44" (>o) — Sern:i. laS. (9) Ilug.Vict. L. i. de Sacr. p.
6.

V. 25
 386 PFXCATI POENA ET ACERBITAS — CONCIO V.
mort! succumbat(i), nimirum corpus. Apos- Inquo omnes peccaverunt. » (i) Clrcahunc
{o]o n^imque testejcorpus mortuum est prop' Apostoli locum plura sunt animadverten-
ter pcccatum (a), n\ est, mortis necessitali da : i. Homineni illum fiiisse Adamum
obnoxiiim est corpus, non propter naturam, primariam generationis et propagationis hu-
sed propier pcccatum. Nos qui primordia manae causam , quia //« ipso principe ge-
hominis novimus , awlcnter detcrminamus, neris Adam (2) naturam formavit Deus ,

morteui non ex nnturasecutam hominem, sed quam matriccm omnium fecit, (3) 2. Pecca-
ex culpa. (3) Et ob banc causam quandiu tum ilkid quod per unum hominem intravit
homo irinocentioe servavit statum , in quo in mundum , est originale, suam ab Adamo
polerat non niori, nuduscerte etinvestis figu^ trahens originem. Princeps et generis et de-
lo suoconstitit (4) , miditatem suam noneru- licti Adam (4); quia scilicet in ipso quasi
bescens:at a febci iUo statu in statum culpce capite constituta fuit nostra originaUs tum
cadens , quod in novo corpore indchitum justitia , tum culpa unde verisimiUter do- :

adhuc pudori erat , protegere festinans , iji cet Doctor AngeUcus Adamo non peccante,
'

flculneisfoliis interim circumdat. (5) Acute Ucet Eva peccasset , non fuisse transfusum
'JVrluUianus scelerosi protoparentis corpus originale peccatum Miserumme, ipse qui :

nuncupat novum non quoad naturam ,,sed er^at causa bonorum omnium janua factus ,

quoad statum nam ante peccatum poterat est hic malorum. (5)Peccatum in hunc mun-
:

iion mori, post peccatum veronon potestnon duni inlravil Sed dicis y per quem intravit? :

niori , sed moriendi addicitur necessitati ; Quomodo ? Per culpam : per quem P per fio-
ideoque Adamus cognoscens se esse nudum, mineni ? (6) 3. Omnes homines naturaU ge-
nuditaleni suam erubescens sibi et uxori neratione procrealos ( sola Virgine Deipara
,

su.r de ficuhieis foUis aptavit vestem. Ficus excepta

)
peccasse in Adanio nam, ut vult :

euim est arbor funerea symboUmi et indi- D. Augustinus , omnes fiomines fuerunt ille
,

cium morlis et ob hanc causam designato- unus fiomo ^ scilicet Adam (7) non quidem
, ;

res ( apud Romanos ) quorum intererat fu- formaUter , sed originaUter, radicaUter, se-
nerumritus, Uigubresque signare modos minaUter et reprajsentative. Ut enim rex ,

signo ficus denotabaulur. Merito igitur sub repraesentat regnum , et magistratus civita-
ficu latitat scelerosus Adamus propter pec- tem ita Adam quasi pater et princeps , om- ,

catum damnatus morti, quameadem decausa nes suos repraesentabat posteros; qui in iUo
subiit innoxlus CUristus. quasi radice parente, et suo principio fue-
,

2.Propter id quod moritur mortuus cst runt contenti,censi et comprehensi ideoque :

Christus (6) ; nimirum propter hominem , nuncupantur ficereditarii i-ei (8), tanquam a
quem morii corporis subjecit peccatum. reo et sceleroso parente generati. O dura
Adanius et Cbristus mortem subierunt in pce- ficereditas ac crudelis ! O miseri quibus nec ,

nam peccali, sed diversa longe ratione. Ada- adipisci libuit , nec renuntiare licuit nos fice-
luus criminosus, Christus innoxius ; Ada- redes l {^ 4« Homo peccando addictus est
mus poeuam peccati, quod ipse commisit
iu : morti; etut fatur Tertul. abstinentiamrupit y
eieuim non deliquisset, nequaquam obiis-
si edit illicitum^et transgressione saturatuSj in
sct (7) Christus in poenam peccati, non ab
: j?iortemcruditauit {10), suosiiue ^osterosmor-
ipso commissi , sed ab Adamo patrati; quem tis imperio subdidit. Ecce , Fratres , janua ,
ideo sic aUoquitur TertuUianus : Propter per fwminem peccatum ^ ct per peccatum in-
tnum mcriiuni , idesty mortem, etiam Dei trasseuidemur inmortem {11)', etilain omnes
rHius mori liabuit 1^8), ut te sciUcet Uberaret homines mors pertransit. Non ait ApostoUis :

a peccato, quod tibi universoque generi hu- In omnes homines mors pertransit aut per- ,

mano, corporis attuUt mortem. Iransibit , hoc enirn futurae, iUud praesentis
3. Pcr Satanain lunno a primordio cir^ est calamitatis ;
quia prius
sed, pertransiit,
cumwentus ut prceceptum Dei excederet, et
j damnatos mors occupavit , natos vita quam
propterca in mortcm datus ^ exinde totum IpsaluslVciwit. Sed dicis {12) : Si generi debeo
gcnus dc suo scniine infectum suce etiam ^ quod natus sum, nunquid etcrimini , ut ante
damnationis tradaccm fecit. (9) Nam ut fa- , me reum ? Huicfaciat natura ,
quam culpa
lur Apostolus, « unum
per hominem pecca- qucestioni tuce mox qui sequitur Apostoli
tum iutravit in muudum , e per peccalum sermo respondit , dicens : In quo omnes
mors.ptitaiuomueshomiuesmorspertransiit
Rom. -
(.) Tert. L. de An.
5. .0. (5) Tert. L.-
(i) Iheoph. in cap. 10. Luc. — (2) Rom. 8. — (i^) dc An. 20. —Tert. Lib. de Exh. Cast. 2. (5) D. —
Tcrt. L. de An. 5a. —
Tert. Lib. dc Pall. 5.
(4) r5) — (4)
Thum. 1. 2. q. 81. a. 5. —
(6) Chrysol. Serm. iii.
--
Tert. ibid. —
(G) Tert. L. de Car. Chr. 6.
(7) Teit.
— Lib. de Feccat. Mcrit. c. 10. —
(8) Tert. L. de
L. dc \n.52. —
(8; Ttrt. L. 1. dc Gult. Fem. i, — (7)
Orat. 11.
i.
— Chrysol. ibid. —
(10) Terl. Scorp.
•').
—
Tcrl. L. d^; Test. Au. 3.
(y)
(, ,)
(9)
Chrysol. ibid. — (i2)Chrysol.ibid.
 ,,

PECGATI POENA ET ACEaBITAS.— GONCIO V. 887

peccaverunt. Si in illo oinnes peccaveruni ^ quit h(^redes ^ qui non soluni coUata hona
vierilo per illuni onines suscepere suppliciuni, perdidil , sed omnes postej'os suos tani feris
5. Mortem esse naturae malum, imo, ut vult creditoribus ohnoxios reliquit P {i)
iionnemojsummum malorum omuium.Quocl Christlane , vis scire quid sit peccatum ?
confirmat Phiiosophus cum ait « Omnium lutuere tanlum unicum Adae peccalum, et
:

lerribiHum terribiHssum est mors. (i) » Quia considera quot morbos , fames , eerumnas,
scWicet tantam aninice etcarnissocietatenijtan' neces , Iioc unum peccalum pepererit ; quot
tam a conceptu concretionem sororum sub- fuerehominesab exordio mundi; hos omnes,
stantiarum , divellit ac dirimit. (2) Quo inti- sive magnos , sive parvulos , morti subjecit.
mior est unio animse et corporis , eo mors Xerxes,Persarum rex, considerans a summi-
majus est naturaemalum,inlimam illam divi- tate montis exercitum suum ex miUione ho-
dens et diveUens unionemin poenam peccati. minum conflatum, flevisse dicitur; quod in-
6. Stipendia enim peccati mors, seu,utlegit tra centum annos ex tot hominibus nuUus
TertulHanus stipendia delincpientice mors. foret superstes. Quid est miHio hominum
,

(3) Mors corporis est ob peccatum. Stipen- ad homines qui fuerunt a mundo condito ,
diarii sunt homines , et obnoxii , non solum qui nunc existunt in orbe , et qui usque ad
calamitalibus et serumnis, sed etiam morti. ultimum judicium futuri sunt ? Et tamen
Qucestus peccati niors, veriit D. Ambrosius: tanta hominum muUitudo, vel jam est a
quaeslus namque et usura peccati mors est morte devastata , vel morle coedenda est. :

sicut cum censum debeo Ssluc Cides qua credimus per unum hominem
,
praeter capitale,
quod accipio
et redituum
,
quoque mundum totum suscepisse sententiam , ad
debeo ,

stipendia debeo , quoe statutis aimi tempo- flendum nos renovato et intinio dolore com- ^

ribus exsolvenda sunt integro remanente pellit. Sienim eximii 'vatessingulaiis populi^
,

debito capitaH. Ad ipsum jam delictorum et unius urbis ac solius nonnunquam fiomi-
censuni (4) flectamus cogirationem. Peccati ?iis diu lament avere discrimen ^ quce mens
censum pro se et suis posteris contraxit Ada- non totis tenehris obscuretur quos sensus ,

mus, redditus autem et stipendia quee debe- non tota fiehetudo confundat ; quos oculos
mus^suntangustige, morbijpraeserUm mortes. non redigat infontes , et Jluenta lacryma-
Attende miserias fiominis ^ intuere cineres : rum, quando unius lapsu exstitit ruina cunc-
'vectigalia sunt peccati. (5) torum , et unius culpa omnium dejluxit ad
Mortales qui sese mortis reddunt stipen- pcenani , ac parentis vitium uniiferso generi
diarios, neque se neque nepotes suos diH- exitium ferale prcepara\fit'? (2) Subjungit
,

gunt Adamus el Eva si se diligerent in Ghrysologus

: Non tantum parentis vitio ^ :

semetipsos fwmicidium non commisissent (6): sed peccatores suojam lapsos facinore y mors
neque suos posteros interfecissent. Lugen- scei^a derorat. Neque duntaxat peccatum af-
dum sane spectaculum , cum Annihal apud fert corpori necem, sed etiam animam inter-
Cannas romanos annulos ccede sua modio ficit.
metiehatur (7) sed multo lugubriorem stra-
gem bumano
:

generi attuht
jj^ p^j^g ^^.,„^ .,^^^,,.^^ j^^^^^^ ^i
Adami delictum
^ ^

Epicurceis obseri^atur. (3) Epicureei, qui post

quodetbonisdenudavit,etmortistyrannidi j^^„^ ^^^^^ ^ neque sperant virtutis prae-
non cogno- ^j^^ neque formidant vitii suppHcium
subdidit. Protoparens dehcti sui
,
vit gravitatem, nisi quando Abelem fihum
g^^i^^m raiionalem non secus ac corpus ,

mortuum factem ejus con-

conspexit. Dum ,„orti subiiciunt , in hoc nuHum admittentes
spexit paHidam absque calore,oculos clausos
aiscrimen inter animam hominis etani-
absque lumme, os mutum absque ullo ser- ^^^^^ Verum ut sapienler ait Ter-
pecoris.
mone et corpus absque ullo motu ; tunc lulHanus omnes sciant se potius sine corde .

conclusit peccatum esse acerbissimum, quod

et cercbro vivere , qui dispositionem aninice
viventem enecavit prolem et tantam attuht j^,^„,^,,^ ^^ conditione hestiarum prcvjudi^
^
mutationem:quantuma foriioriextotmor- ^^^,..,^^ Anima rationalis , spiritualis na-
(4)
bis aerumnis et morlibus qua) cuncto ge-
est etiam naturaliter immorlalis, in quo t^.^a
neri humano evemunt ob Adami dehctum ,
^\,^^,;^',,,^y^,^ ^ t^^ ab animabus bestiarum
colhgenda est peccali MTOini^s?etquofonte ^^^^ ^^,^^^ spiritales, nec immortales; tum
lacrynmrum talis nohis plane deflendus cst
^^j^,^^ ^|^ humano cornore itaque animam :

parcns qui nos tantarum miseriarum reli- solius carnis

, i,,,^,^^,,,;, imnwrfalem tuentes ,

m defcctionem oirnoscimus licet enim in

f
(i)
^ T-v. r
Lib. 5. Etliic. 6.
-n ,' />
— /N
(2) Tert. L. de An. S-x. (3)
T j » r
— ,,^
' ^ (5)
^ ^
:

Tert. L. d(- licsur.Car. 47. —

(4) Tert. L.de Pnd. [\. — (1) Chrysol. — (2)Chrysol. —
(3) Tcrt. L. d«; Pracsc.
(5) IlihUb.Turon. Epist. 56. —
((i) Tert. L. adv. Jud. 2. IIxMct. 7. — Ttrt. L. de An. 10. —
(5)Terl. L. de
~ (7) Tert. ApoL 4o. Kcs. Gar. 2.
(4)

25.
 ^

388 PECCATI rOENA ET ACERBITAS. — CONCIO V.

honiine mortali iinialurcorpori,attanien nec sit ducendum in jEgyptum. (i) Filii Jacob
suam an^illil immortalitatem nec corporis profecliin^gyptumademendum frumentum
,

adimit mortalitatem. Nam et si immortalem quo depopulantem et grassantem possent vi-

constat animam ipsi hoc soli licehit , non tare famem , a fratre Josepho vehit explora-
ctiam corpori cui annectitur.(i) Aliorsum(2) tores habiti, et detenti, tandem redeundi ad
animreimmorlalitatemfuse demonstravimus: patrem obtinent licentiam hac conditione,
nunc autem ostendendum est rationalem ani- ut redeuntes in iEgyptum, secum adducerent
mam natura immortalem per peccatum i. minorem natu Benjamin. Ruben et Judas ad
,
,

Enecari; 2.Vita privari ; 3. In corpore velut Jacobum patrem reversi, enixe illum depre-
in sepulcro tumulari. canlur ut secum miltat puerum Duos filios :

I. Aileo hic et anima immortalis natura meos interfice , ait Ruben , si non reduxero
reco£^noscitur f qucu non possit occidi ab ho- ilhim tibi trade illum in manu mea, et ego :

mz/?/^//5. (3) Quamvis nemo extraneus valeat eum tibi restituam. (2) Judas quoque dixit
animae rationali inferre necem , neque dne- patri suo: Milte puerum mecum , ut profi-
mon cum omnibus inferni viribus possit eam ciscamur et possimus vivere ego suscipio :

destruere , neijue ipsemet Deus de potentia puerum ; de manu mea lequire illum nisi :

ordinata annihilare, peccator tamen illam reduxero et reddidero eum tibi , ero peccati
enecat, quando lelhale committit delictum reus in le omni tempore. (3) At Jacobus Ben-:

unde homicida est. Quceris quem occiderit P jamin non credidit Ruben spondenti funeste
si quid ad clo^ii amhitioncm facit , non ex- cruentam duorum filiorum caedem , illum
traneum nec inimicum sed ipsum se. Qui" vero ducendum commisit Judae dicenti: Ero
, ^

lus insidiis P erroris sui. Quo telo P offensa peccati reus omni tempore , id est , quandiu
Dci. Quot plagis P quotquot idololatriis. (4) vivam, hoc mibi peccatum imputa et impro-
Quot crimiua perpetrat peccator, tot idolo- pera quia scilicet peccati reatus quia in- :

lalrias admitiit , tot injuriis Deum offendit , terficitur anima , majus est mahmi quam
tot plagis seipsum confodit, tot telis immor- corporalis geminae prohs caedes Notanduni :

talem animam vulnerat ad mortem , et in- quod Ruben ait : Duos fdios meos interftce
lerficit.Ideoque Basilius Seleucus mortem si non restituero eum tihi ; nec tamen obti-
sic loquenteni inducit u4rma mihi contra
: nuit. At Judas dicens : Reus ero peccati in
homines sunt hominum crimina. (5) Saevissi- patrem omni tempore , impetravit , quia ei
ma ad cjcdes arma peccala sunt, quibus pec- commissus est Benjamin. Plus ergo est reum
catoris anima aggreditur vulneratur occi- , , essej}eccati,quamcorpoi'aliteroccidi.[/\)QuiJin'
ditur. Peccati armis enecandum Esaii for- to anima antistat corpori, tantocajdes animae
midat Rebecca mater ejus Jacobi cor])ora- : est ssevior et damnabilior ca^de corporis.
lem pertimescit necem Esaii vero spiritua-
, (^uiiproipter Jacoh pater ipsorum sciens multo
lem ut Jacobum ab irati Esaii furore hberet,
: esse gravius quod promiserat Judas
qui ,
•

mitiit ilhjm ad Laban fratrem suum aiens : dixerat : Peccator ero inte^ ah eo qui dixe-
Cur utroque orhahor filio in una die P (6) i^at : Occide fiiios meos ; Ruhen quidem non
Esaii (juidem cujus animajam a criminoso
, credidit fdium., tanquam qui lei>iorem elege-
uhionis desiderio enecata est Jacobo etiam, , rat pcenam : Judce vero tradidit, sciens gra-
quem ob furatam benedictionem Esaii, ene- vius esse quod elegerat. (5)
care (h^siderat. Non
quasi timuisset Rehecca^ 2. In peccatoribus est vita sine vita (6) ,
ut ad pugnam venientes mutuis concidissent vita corporis , non spiritalis ; vita naluralis,
'vulnerihus : sed quod si alter alterum occi- non supernaluralis; et ob hanc causam ut
dcrct utcrque incurreretmortem eodem die: acute animadverlit l). Augustinus (7), di -
.,

ctccisus (piidem corporalcm mortem fratrici- cuntur a Regio Vate , non absolute vi-
,

da vcro mortcin sj)iritalem (7); et ob hanc ventes sed sicut viventes , « sicut viven-
causam timet Rebecca in uno condictu, utro- tes , sic in ira absorbet eos. » Quare non
que orbari niio ; occiso scilicet etoccisore. dixit viuentes , sed tanquam vii^entes , nisi
ilio ,
ob ciedem corporis, isto , ob anima? in- quia falsa est hcec vita , neque enim vi-
terfeciiouem quai est corporis caide magis t^unt , sed vii^ere sibi ^identur. Minori
,

periimescenda. namque sui parte vivunt , majori vero mor-

Ouod pr(>l)c sciens Jacobus patriarcha,non tui quia animce jyrincipaliter casus est.
sunt ,
Rubeujsed Judic, dilectum Beujamin commi- (8) Ilomo est totum physicum ex corpore et

[\) Tcrt. L. 2. ad >'at. 3. —(2) Terl. Praed. Tom. 1. (1) Gcn. 43. — Gen. 42.
{2) —
(3) Gen.43. (4)
—
Tract. de An. Ration. Conc. 3. ^
(3) Tert. F.ib. de Slrab. Fuld. — Orig. Ilom. 14. in Lev. —
(6) Tert,
He». Car. 35. —
(4) Tert. L. de Idol. 1.— (5) Orat. \i. L. dc An. 56. —
(.5)

(7) In Ps.S;.
—
(8) Tert. Lib.de An.
- X) (ien. 37. — {j) D. Ambr. dc Jacobo, ig.
 PECCATI POENA ET ACEPxBlTAS. -~ CONCIO 389 V.
anlma compositum. Quis non animcv dabit slc corpus anima deserente moritur : unde
summam omneni cujus nomine totius ho- illa fd iiisipiens hoc exanime. (i)
, ,

minis mentio titulata estP (i) Ideoque quan- Tertullianus nuncupat niortem dissolutri-
do existit in mortali peccato , non potest cem corporiset peremptricemsejisus.[i)Cor'
dici vivens, sed duntaxat tanquam vivens, pus enim ab anima separatum nuUius sensus
quia nobilior ejus pars non vivit. Intueatur fungitur officio non videt, non audit, non ;

ergo quisque animam suam : si peccaty mori- loquitur, manibus non operatur,pedibus non
tur : peccatum mors est anima^ip); undesi' ambulat quia caret principio intrinseco ,

mul et semel est tanquam vivens et vere omnismolus.^dim si alimoniapavor, motusy

mortuus; tanquam vivens corpore, vere mor- tractatio est animce his qui fungitur , vi- ,

tuus anima Sicut visihiliter plerumque in vet : desinit vivere qui desinit fungi. (3)
:

domo integra et salua , dominus ejusdem Corpus quod oculis videt , auribus audit , ,

mortuus jacet : sic in corpore integro multi olfactu fragrat, cibos degustat, objecta taclu
hahent intus animam mortuam. (3) Plus au- discriminat vivit, quia ejusmodi operatio- ,

det D. Augustinus, peccatores mortuos tum nes viiales nequeunt fieri uisi inofrmetur ab
corpore, tum anima existimans Nos certe^ anima, quoe est principium a quo procedunt:
;

quod nemo Christianus ambigit, et anima et nam unde sensus si non ab anima ? (4) Dum
corpore mortui sumus anima, propter pec- autem corpus nullam sensilivam edit opera-
:

catum ; corpore propter poenam peccati. (4) tionem niortuum est

,
neque in seinetipso , ,

In pcenam peccati originalis corpus damna- habet vitse principium siquidem carens ani- :

tum estad mortem, et propter peccatum sive ma carebit et sensu. (5) Peccator quoque ^

originale, sive actuale anima scelerosa mor- mortuus est quia in se non habens gratiam ,

tua est. Animadverte ibi ipsam mortem spi- habitualem quee est principium vitae super- ,

ritaliter intelligendam esse scilicet pro uaturahs caret omni sensu divinorum,omni
^ ,

morte animce. (5) motu virtutis, omni operatione coelestis me-

Opus mortis in medio est, discretio corpo- ritoria beatitudinis Quia pedihus ambulaty :

ris animceque. (6) Homo tandiu corporaliter quia manibus contrectat, quia oculis videt^et
vivit , quandiu corpus unitum est animae audit auribus officiis cceierorum membro-
, ,

quaj est principium vita? naturalis : mox ut J^um satis uiitur, vii^entem putas
: vii^it, sed

anima a corpore separata est , mortua est autem anima ejus ,

moritur cor- ccrpus ejus ;

pus , quia privatur principio a quo mutuaba- mortuumest, quod melius est; vivit habitacU'"
tur vitam. Quandiu gratia habitualis infor- lum , mortuus est habiiator (6) et anima ;

mat animam tandiu homo vivit vita super- scelerosa per peccalum mortua, in corpore
,

naturah j at mox ut labitur in lethale pecca- velut in sepulcro tumulalur.

tum , moritur ejus anima , quia viduatur
gratia,qu9e est principium vilae supernatura-
\\s. Duplex est mors hominis
f
scilicet animce
etcorporis. Mors animce est , dumperpec-
3. Corpus istnd Platonica sententia car-
cer. {j) D. Hieronymum redarguit Ruffinus,
quod in Commentariis super Epistolas ad
Ephesios dixissel corpus animse carcerem :

catum quodlibet, Deus^qui est vita animce , cui respondet D. Hieronymus se id ex Ori-
eam deserit : mors corporis est dum per gene retuHsse, qui ut in muhis etiam in hoc
, ,

necessitatem corpus quodlibet deseritur ab Platonem est imitatus. Verum corpus animae
anima, {j) Nam eodem modo sehabet gratla velut ergaslulum censet Regius Vates Deura
ad animam quo anima ad corpus. Naturahs deprecans: Educ decustodia animam meam^
vita corporis , in unione animae et corporis ; (8) scillcet de corpore , quod animae custo-
mors vero in utriusque separatione consistit. diam et carcerem vociiat, non eo sensu quo
O homo, vita animce tuce Deus est. Quo- Plato et Origenes , qui animas ob deUcta
modo moritur caro amissa anima , quce vita qua? patraverant, fulsse a Deo intrusas in
ejus est ^ sic moritur anima amisso Deo, qui corpora volebant sed quia corpus quandiu ,

^ita est ejus. (8) Igltur sicut mors corpus unitur anima? interim animam consepios uo ,

ab anima dividit, et dissolvit hominem ex ohstruit , et obscurat et concrciione carnis ,

partibus physicis essentialiter compositum , infcecat. (9) Verum si Platonica sententia

sic peccatum hominem justum a gratia dls- corpus est carcer animce ; cccterum , Aposto-
jungit , a Deo separat, et ex vivente efficit lica , Dei templunif cum in Christo cst. (10)
mortuum. Sicut enini anima Deo deserenie
Tcrl. L. de An. i5.— (2) Aug. Tract.49. in Joan.
(1) (1) D, August. L. 4. dc Trin. c. 0. — (2) Tcrt. L. dc
(5)D. August. Serm. 18. de Verb. Dom. —
(4) Lib. 4. An. 42. — Tcrl. L. dc An. 25. — Tcrt. L. de An.
(3) (4)
de Trin. 3. —
(5) Tert. L. de Res. 19. —
(6) Tcrt. L. 17.— Tert. ibid. —
(5) D. Aug. Scrm. aS. de Verb. (G)
de Au.5i. —
(7) D. Augnst. Ser. 162. do tcmp. —(8) D. Aposrt. — Tcrt. L. dc An. 53. — Ts. i4i. -
(7)
(S) (9)
August. Tract. 47. in Joaa. Teil. ibid. — (lo) Tcrt. ib.
 390 . PECCATI V0E:<\ ET ACEnBITAS. — CONGIO V.
JusUis inCliristo est, ciii est per ficlem, clia- A'on arbitror hiinc vii^ere ^ sed cadauer
tiir:

rilatem ct iMatiain conjuiictus : Chrisliis judico. Itlipsum de quavis anima scelerosa

vicissim in iusto est , cui iinitur tanquam asseverat Chrysologns Quodest aninia cor- :

caput membro vivenli Deus quoque inha- pori,

: hoc est aninice Christus: sinecnima cor"
bilat, non sohim in anima justijquc-e est sanc- pus non vivit , non viuit animasine Christo:
tissima? Trinitatis sacrarium , sed ctiam in recedenfe anima, mox corpori fcetor^ corrup-
cjus corpore teniphim Spirilus tio , putrcdo^ vermis y cinis , ho7ror, et om-
,
quod est
Sancii Aon scilis vos templum Dei esse ^ nia visu detestanda succedunt : discedente
:

et in vohis Dominum habitare ? Templum Deo , confestim venit in animam peccatoruni

enim Dei sanctum est , quod estis vos. (i) fcctor , corruptio criminum , vitiorum pu'
Uti autem corpus carcer est animae justi , tredo^ conscientice verm's, vanitatum cinis ,
cam detinens ne l)eatis Angelisin coelo asso- infideUtatis horror : et fit in corporis sepul-
cietnr, Deique visione fruatur; ita est sepul- cro vivo funus animce jam sepultce, (i)
(Tum animai scelerostx per peccatum emor- Quando homo moritur , amici , domes-
lua?, ut in corpore tanquam in aliquo sepul- tici, propinqui, moerore afficiunturjfundunt
cro jaceat. (2) Sepulcri autem quadruplexest lacrymas , et cnm tristitia et luctu ejus cor-
acceplio apud Tertulhanum : sumitur, i. pus funerant et celebrant exsequias et ob :

Proiumulo, in quomortuum deponitur cor- hanc causam merito invehit Tertulhanus in

pus, quomodo Aljraham pairhrch^ postulans fnnebres pompas, quod in ihis defuncti cor-
Sara' humanda^ locum de fdiis Chet : Date ^ ^usfunus inter cocos pretiosissimos invenit j
inquitf mihipossessionem sepulcri vobiscum, quod condimentis Apicianis et Lurconianis
ct humabo mortuum meum, carnem scilicct. humatur, quod mensis Ciceronianis infertur
^

(3) 2. Sepulcrum pro seculo usurpatur, quo quod lancibus splendidissimis Syllanis effer-
sensu nonnulh de scpulcro cxire , de seculo tur^ quod exsequias convivium patitur (2);
evadcre intcrpretantur, quia et seculum mor- qnasi canae impendatur , non funeri ; con-
tuorum sit hahitaculum. (4) Ad quod allu- vivio inferatur, non sepulcro ; funera etenim
dere videtur Cliristus aiens adolescenti pos- decentnon opipara convivia, sedorationeset
tulanti tenq:)us sepehendi patris: « Sine mor- sacrificia ; non oblectamentum, sed luctus et
tuos sepehremortuos suos. » (5)Nonnuhi ip- tristitia.Quirnortuorumexsequiascum gaudio
sam etiam mortem spiritaliter intelligendam celebrant, et externum duntaxat luctum ad-
(6)censentes, pro sepulcroaccipiunt /^'•/?o/r/«- vocant Nunquid tales piaculum de pietate :

tiam Dci.per quamhomo mortuusDeo nonmi' non faciunt , qui ad luctum musicam , ad
nus in errore jacuerit, quam insepulcro quo funera suorum extranea lamenta conducunt?
;

sensu erranies, et in ignorantia vincibih et Vbi vero planctus non est , ibi est empta et
scelerosa persistentes Scrikns et Pharisceos mercenaria cantilena. Mortuum non simplex
scpulcris ada^quat foris dealbalis, intus vero Jistula sed simplcx plangit affectio. (3) Al- ,

])Ienis pulredine et ossi])us morluorum 4» ludit Chrysologus ad domum Jairi, principis

;

f^cl etiam de ipso corpore quia et corpus Synagogoe. Ut enim refert Evangehsta Mat-
,

vice scjjulcri , conclusam animam in singu- tliaeus (4),«ingressus Jesus domum principis,
laris vilcE morte detincat, Quo sensu de im- vidit symphoniam »,scihcet paratamad funus
pns aii D. Ambros. Etiamsi videantur vi- filice Jairi jain fato functae et ut subjungit t

i'^r<7 , miseriorcs tamcn sunt omnibus

mor- C\\Yyso\ogi\9> cadai^er perfidice perfidis age- ^

tuis , carnem suam sicut tumulum circum- batur ohsequiis et impietatis ministerio pie- ^

fercntes y cui iujelicem injoderunt animam tas curahatur. Quod si emortuum hominis
suam ; quid eniin aliud cst quam sepulla^ plangitur corpus , neque est tumulandum
qna^ intra humum vohltur ? nisi cum tristitia et hictu, nonne a fortiori
(j)
Quemadinoihnn niors excorpore putridum plangenda et lugenda est anima in hominis
cnicit cadaver , ob fa-loiem in terra sepe- corpore tumulata ? mor-
(5) At proh dolor !

lien(him eienim nec ipsa monumenta aliud tis animam non plangit scelerosus Christia-
,

quam cadavcrum stahula (8) , in quibus tu- nus. Quem ideo sic pungit D. Augustinus :

inuhuitur, ne suo putore iniiciant aerem, et Suntne in te^ Christiane , viscera misericor'
viventibus morteni affcrant ; iia a peccato dia^ qui plangis corpus a quo recessit
,
anima cadaverescit , et ut cadaver putrescit; anima^ et non plangis animam a qua recessit
unde et Sophocles de hoinine guloso sic fa- Deus? Luges corpus ex sua natura morta-
C6)
(.) Tert. L. de Pucl. ,G. - Theodor. in ^^ '
^'^^ naturah oibatum , et non luges ani-
(,) ,. Tirn. 2.

7 (^)
V*''V.^'u'^"c**'^'/-'^';: '^-.r/^^
'^*-''^- ^•^'' '^^^* (0 Serm..9.-(2) Tert. L de An.35. -(3) Clirysolog.

cob. _ (8; lcrl. L. de Hes. 07.

(6) Serm*' rS. de Verb. Apost
 ' , :

PECGATI POENA ET AGERBITAS. — CONGIO V. 3^1

niam ex sua natuia immortalem superhatu- aninicu (Iomi/iato7',7iisi DeiissoIusP (^i^Timen'
rali vitaprivatam ; fundis lacrymas super da est equidem humana justitia ob ingenia
mortem corporis ex luto formati , et non pcenarum , quibus punit reos et scelerosos :

lacrymaris per peccatum incurrisse mortem Namque illa sicariu7n va^nis et eccquisiiis ,
tum animae, tum corporis ! et jani prceter 7iatu7'am eruditis feris dissi^

III. PARS. Peccator

ibit in totum interi- P"'".' '' 'i"'"^'" ^'»'«'"'"", imo nec Jacite
'"«'"""^'« / "";«'« wora fmis ad plcnitudi-
tum(i), raortemque secundam palietur se-
Sedet si cuiinm prcefugerit ul-
cundum totam sui naturam. Homo totaliter ".^"' •

tWiO /"^«f
gladio ,; ..^
^.>.^^^ 7ie ^^.^...« quoque .,
corpus .^..^.y..^ c.u., .y^, -
evaseritjer'
sumptus complectitur corpus el anmiam ,
^^^^n,7uhilommusjugulovent,^cque co7ifossis,
quse sunt partes essentiales, ex quibus unitis
transfixis , eowpensatio proprii fa-
c'oalescit quare nequit ire m
coalescit : quaie in totum interi-
i <=°'^''f"=
:
^'"ons ex.g.lur. Indein ignem datur,utet
lum, moriatur anima
lum , nisi inoriatur aninia et moriatur
morialui cor-
^^^"^"""^""''tur. Jliter denique non ticet.
pus.Quandiu criminosus existit in seculo,
'ogj ""« '" reliquws
mortuus est, non secundum corpus sed se- ^f.' f"." 'f""" f't ,
-

^^""^ "'!'^'"_f't- nec ossibus pnr-

cundum animam. Tuncplane vera mors est, "'."^ f«''«
11 .JL 1 *
auando homo anwia prce/noriente. deterio/^e
citur nec cmcribus mdulnetur nuditate . . - ' ,
'
,
,, \ t^- rr.^ i,.' / /
'.i. . 7 * 4
sihi pa/ie hor/imis sit supe/stes.
• • •
f
{'2)
\n
UuaTado 1
plecte/idis, [i) \j\n\xmex2ii
^ . .
-^i- •
lertuUianus atro-
1 . .

' •, •» ' 1-^ u 1

cissmia supplicia
'i quue
^ adversus sicarios,?
vero moritur , vitamque perdit naturalem ,. ,

^ _ • * aliosque tamosos reos exercere solet huma-

tuncincurrit mortem secundaminanima quae
» j • •
.^.. ,^ ...
c j ' ' 1^3 uslitia. Verum illa tormenta, cunctaque
^ •

cruciatur in inierno , non in corpore, quod ,.

^ .1. , . .
*

a/ ^ .;* ^ alia quae mens hominis potest excogitari,

\acet m sepmcro.At CU771 \
.
i
tota/n corpo7'is
.

sce- ^ ,
,.' ,
i
,. .. .^
•'

nam
. !• ^ 1 •
^

-^
fo\
te/npus aboteue/^it (o) , cum
^ „
L

*
7

yma justitia punit

comparantia supp iciis quibus
-^

criminosos
•
^^
•
u-
ultimum »_ ^^on sunt
^„
i. la/ita est
di-
.... » . . .

ludicium advenent , criminosum resurpet ,

^^
,.. ,,
,-'
. , . . .
^
1
^ apud
. no77imes liomicidii , vmdicta , quanta .

corpus denuo animoe scelerosae conjungen- J ,. ,„, ' ^ .

^ ,. -i V
dum et tunc tiomo ibit in totum interitum, apud
j * ^ -^I ^ Jps^
^ ^v. '7"<^ vmdicatur /latura. (0)' lanta est
•
.
• »

quia vilam
.
,

morientem .»_,-» et
»
mortem ^
viventem
^ Ueum attenlati ta
'...,.,.,.
t-
Ueicidii , et perpetrari
' ^.^ '
. • •

^ .^ 1 ^ ^ ^ Lhristicidu vmdicta quanta est divina quae

sustinebit
. ,
secundum totam suam naturam rn ,
^
c
.
t ^ -
,
•

-^ ^ oilensa luit et quse vmdicatur natura.

ex corpoie et anima compositam. LJt enim ^t
TT^ . •
^ ... 2. •

. . . . ,

T\ '
K r . r ', iiumana Jlustitia ^ punit duntaxat sicarii cor- '

ratiocinatur U. Auguslinus Lu77i requi/^itur t-. : , .

r» / ••/./• '* pus ,' sed non animam: iJeus autem peccalo- • •

quam morte/7i Deus 'primis tiommibus juei^it *. t^

o .
'
.
' ris puniet tum corpus tum animam. o.
. 7 ,
conmimatus ,' .y; £?£> <?o r/ia/idatu/n t/^a/ism-e- ^t * ; ^ ^ .
^ .. ... .
: .

1 ^
dereniur acceptimi . /lec obedientiam custodi-
7 T t' F 7' ilumana pistilia
''1.
producit
^ sicaru supplicium
*.^ , , •

'
^. . ad plenitudinem poenee, at quantumvis curata
' . .

re/it : utru/n ani/ncB an corporis ; an totius ^ p . ,* t^ . • •

i
, .' ./; .
/ 7. .. 7? mora nnis quid ^ est modica tormenti dura- ;
hommis . a/i ilta quce secu/ida dicitur : ties- '

,7 t n
pondendu77i est. Pri/7ia enim co/istat ex dua-
^ * j t»o ad miseram seternitatem
'

„ ^.
'
, ,,
cui addicti sunt
,1-.
. , .

,
.

,
' .
. .

Vi 7 '7 4 * Q' * peccatores : bicut bona quae ^ in coelo Deus '

bus . secu/ida ex omnibus tota, oicut e/imi V . . .

,
'
. ^ u. largitur ^lustis tanla sunt ut ea nec oculus . . . .

unwersa terra ex multis terris . et unwe/^sa .P. ,. . . .

r 1 .

licctesia ex multis Ecctesiis , sic u/iwersa

c 1 " " wvidit,
.'
neque auris audivit neque in cor 110-
^ ' ^ ,. .,
'

. , .
,
.
,

.7 y-» minis ascenderunt ita suppiicia

. quibus
mors ex o/n/ubus. (Juoniam pri/na co7istat
* * ^^ \^
•

.
,
'
. .
^ i^ ' ^ sceierosos punit , superant mentis cogitatio-
. .
,

.,.;.,..'
j i
ex auabus una a/imice . attera corporis . ut .^ ' .t ,- ^. ,. .. . . ,
^
nes et oris sermocmationes y oio /udicii . :

sit prmia totius ho/m/iis //lors . cum a/iima ^. ,....,.,. .. , -'

^
.
T\ . / / utique dwini /ustitmm ^^rai^itate/n . /na/es- ,
sme Ueo . et sme corpore ad ternpus poenas ,
.

' 1. ^ t/- . .
'
/. , tater/i. die/utatem /ecensere si no/i subli-
tuit : secunda vero. ubi amma sine Ueo cum
,., r» • . ..

'
^ ^ ^ ? . r> . . . 1
, .^ /N A . . r/iiore jastis^w pra^sidet hiufiana censur-a . 7
corpore poenas ceternas luit. (4) Atmortem
/
.^ .. , . . 7
.,, ^ ' . ^ 1 . .plenwr utrmsque . se/ite/itice no/iore. pcc/ianmi
lilam secundam in anima et corpore aeterna- ' ^. ^ 7 7^ . /•/ ^
, . .

,. , TVT
, r . et sratmrum. severwr i/i ulcisce/iao. et tibe- •
1
Iiter luendam, peccator , i.JNon lormidat : y. '. //\ c n /tN r 1 . , , 1

o^c-u- r<7//(?r i/i /«/•o"zf'/mo(4): Sylla (5) dicere solebat

A
2. Accelerat
;
6. bibi comparat.
^
:
^ ^^^ ^ >
^ . *' .

neminem unquam ceque luisse eraa amicos

1.1 ^, '
^, ^
. , . ^. .
^
I. Christianos Cliristus /no/iet non eos ti- . 1 . r.
1
.7 beuiMicum,eter":a hostes severum et sacvum
mendos qui ^ ^
solu77i corpus occida/it . arumar/i
'
; .;,. ,. quanlo t\ c
iJeus I^yllam in maiestate et pislitia
7
. . .-.•
. •

W • • •

lili potius ^
.
,
autem mterlicere /wn valea/it: sed ,,. . . ^ •' • • •
•^
^^ \ antecelht , tanto magis proemiat lustos et
, . .

criminosos. u
metur/i co/isecrandum . qui et corpus et a/u- '
•. . . . • .
^ ,., } punit 7' niec cum ila sint quis
mam occidere et perdere possit i/i "ehen/ia. non r . potius . 7 .
» ,

^
Urnnamhi
. 1.1.^
...
sotuis cor^poris mtere//iptor'es .riist
. eliaat
r\
.•

n^
.
tormenla ab
o ^n
liominibus
/ ^* ^^
-k...
• •

•
. i 1 •

^ .j 17 ' /^\ \' quam a Deo mllicla ! (Juis non pra'/erat se-
. . •
. •

vrwsides et r-es^es rhominesopinor. (Juis etmrn ^ ,.

^ ' ^ culi justitm/n
,.,. a
cirmm et Apostolus gladio
* r ^/^.//o •

,
,

(1) Tert. L. atlv. Tlermog. 32. — (2) Eusob. Kmi.^s,

Ilom. i. in init. Quadrag. —(5) Teit. L. do An. 5i. — (1) Tc.t. Scorp.9. (a) Tcrt. Lib. de An, 35. — — (3)
{f\) Lib. i3. Civ. la. Tcrt. ibid. /5) Tat.ibid. (5) Sueton. in Siila. — —
5q2 PILCCA T1 POLJNA ET ACiiRBITAS. — CONCIO V.
(irnmtam contcstatur honune sce~ adveniat ad corpons et auimae interitum.
^
quce pro
We«r/c;/-^//'^/o^^ ^5/.^(i') Qiiis non mallt inci- Censet autem Theopliylactus quod dum
(lere in manus liomlnum quam in manus Apostolus ait Stiniulus mortis peccatum :

Dei pra?seriifn qula horrcnclum cst incidere est \ nomine mortis mortem secundam, seu
in manus Dei viventis ? (2) Quasi dicat infernalem intelllgit. Quare D. Bernardus :

Deus noster non est saxum , non idoluni, iiti slcexpendit istud Apostoli « Vidua quaj in :

sunt dii n-enlium, qui oculos aures, manus deliciis est , vivens mortua
, est, » (i) vita ia

habent sed lapideas ,

qulbus nihil sentiunt;
,
deliciis agens et mors est , et umhra juortis ;
Deus autem noster vivens tangitur, offendi- quantum enim unibra prope est corpori, cujus
tur, slbique illaias sentlt injurias iis irasci- est umbra, tantum pro certo vita illa inferno
,

tur, rasque vlndlcat et punit quis non ma- appropinquat. (2) Infernahs gehenna est ve-
;

gls metuat? Mortem teternam animae et cor- lut peccatoris umbra, illum ubique sequens,
poris,q»jan) momentaneam corporis mortem. adeo inferno appropinquans ut quocunque ,

Quanta hominumstullitlaetcoecilas /Ifor^em se vertat, infernuni velut umbram circum- !

carnis omnis homo timet mortcm animce ferat. ,

pauci (3) et peccator mortem aninice non

;
Quod ut evidentlus appareat , animadver-
formidans, suis crlmiuibus oeternam animae tenda est muhimoda umbrse et peccati simi-
etcoiporis mortem accelerat. htudo i. Umbra est privatio lucis orta ex :

2. £rat cnim jam ct mors et aculeus objecto corporis opaci peccatum est priva-
, ;

inortis dclictum (4) seu , ut fatur Aposto- lio gratiae quae lux est animae, sol mentis;
:
,

his, « stlmulus mortis peccatum est,»(5)non 2. Corpus sine umbra esse potest, non autem
sohnn quia quasi stlmuhis pungit peccaloris umbra sine corpore; mors esse potuit et de ,

conscienllam dicens Merito moreris me- factoinChristoetDeiparaexstitit sinepeccato;

, : ,

ilto palerls quia peccasli sed quia peccatum at peccatum sine morte corporisesse non de-
;

est silmuhis per quem mors nos pungit. buit, neque sine morteanimaeessepotest; ne-
Sicut enlm scorplus, hcet parvus per acu* quit enim peccatum componi in anima cum
leum, ita mors per peccatum omnes occidit, gratiasanctificante,qu8eestejusvita;3.Umbra
qua3 sine peccato nlhll poterat, « per illud corporis quandoque contrahitur, quandoque
enim potens fuit. Perinde nanique ut scor- longe diffundilur ubi enim sol adperpendi- :

pius atninalculum estexlguum in aculeo au- culum suos emittit radios tum vel umbram , ,

tem robur habet , consimilem ad rationem nilnuit, vel omnino tollit; dum vero obliqua
mors per peccatum robusta est,alias inefficax vibrat lumina, ut in ortu et occasu fieri so-
bestiola. » (6) Trinam aulem mortem indu- let tunc corpus maximas emlltit umbras , :

xit origlnale delictum scillcet mortem cor- non disslmiliter ubi justitiae sol eminet, ubi
,

porls mortem animie

, et interminabilem divini seu timoris,seuamorir aestus attollltur,
,

tum animoe, lum corporls mortem. Trinam et vertici incumblt tum vel nulla3 videntur ;

illam adhuc mortem peccatores suis sceleri- scelerum umbroe, ut in B.Virglne quae nul- ,

bus ad se trahunt. Nam , ut fatur Saplens , lam adniisit umbram peccati, sive originalis,
impii manibus ct ^ferbis accersierunt iliam , sivemortalis,sive venialis : vel saltembrevem
et sponsiones posuerunt ad illam : quoniam emittit, ut in justis : in qulbus fuit umbra
digni sunt qui sint c.x parte illius.{y) Quanta originalis, estque adhuc umbra venialis, non
peccatorum stolidllas , qui cum nilill gravius tamen mortalis peccati; 4» Umbra est a?mula,
et acei bius audiant quam mortis mentio- imitalrix et velut simia corporis , omnes
nem attamen scehMosIscogitalionibus, pro-
, motus exhibens et reddens
eius peccatum :

brosis locutlonlbus , pravis operalionibus quoquemortls naturam geniumque exprimit.

illam advocant, et quasi parum sit implgram Quemadmodum enim mors omnem sensum
morlem veibls ac nutibus accersere , cum adimit fcelidum cadaver in terram projicit,
,

illa sponsionem admotis velut

et foedus inire, in cineres , et miserabiles rogi reliquias sol-
slimulls eam urgent, ut ad eos cilius prope- vit, ita peccatum omnem divinorum sensum
ret. Proptcrca peccatum dicilur stiniulus , adimit , omnem inevitabilis judicii timorem
aculeus punctio mortis hoc csl morteni af-
, , erlpit, cunctas anlmae cogitationes et affec-
ferens. (8) Ea est peccantium insipientia, qui ilones terrenas efficit , et tandem miserum
morteni uliro ad se propeianlem non modo neccalorem ad infernum dejicit, quem pec-
vocant sed urgent et stimulant , ut cltlus
,
cando sibi stulte et infeliciter comparat.
(.) Tert. L.dc An. 53. - Ilcbr. .o.-(3) D. Aug. ^. Recipinius aninio^ immortalitatcm , ut
Tract./»;. in Joan. - {\)
[.)
Teit. L. 1. adv. Maic. 22. — perdita non in interitum credatur^ sed sup- m
(5) i.Cor. i5. — (6) Theopl.vlact. — (7) Sap. i. — (8)
Cajriao.
'

(i^ ji. Tim. 5. — (a) Serm. 48. inCant.

 PECCATI POENA ET ACERBITAS. — CONCIO V. SgS
plicium , id est, in ge/iennafu [i) Avara iisiirarlorum cupidllas multum ultra
: quath sihi
peccando comparat. Et licet innalam sibi sortem a debltoribus exiglt debitas pec- :

immortalitatem non amittat, moritur tamen cato pcenas, usuras nuncupat D. Augusiinus.
gratiae , moritur glorioe moritur Deo, sum- Et licet bujusmodi poenales usurse, quas exi-
,

mamque patitur mortem. Nam, ut ratiocina- git peccatum, peccati debitum non excedant;
tur D. Augustinus , si anima in pcenis vi^it attamen plus mali invenilur in suppliciis,
aternis , quam commissum est in peccatis tum quia
quibus et ipsi spiritus cruciabuntur :

immundi, mors illa potius ceterna dicenda peccator qui inimici occidit animam, in cor-
est , quam vita, Nulla quippe major et pe- pore et in anima sustinet mortem : tum quia
jor est mors quam ubi non moritur mors ; in inferno interminabiles passurus estpoenas.
sed quod animce natura, per id quod immor- Gravisslmo autem peccati deblto obnoxius
talis creata est , sine qualicunque vita esse
efficltur peccator, sempiternas in inferno
non poterit summa mors ejus est alienatio a sibi comparat poenas ; et ut fatur Regius Va-
;

vita Dei in ceternitate supplicii. (2) Hac tes , lacum aperuit, et effoditeum,et incidit
morte in infernojuste punituranlma immor- in foveam quamfecit. (i) Id est, qui peccat,
talis in poenam criminum quae commisit sempiternam appetit mortem , inferni lacum
:

siquidem onuiiujn facinorumdebitria; est ani' aperit, et effodit, et parat gehennalem fo-
rna (3) scilicet tenetur luere poenas facino- veam, in qua corpore et anima sepeliatur, et
,

ribus debitas et pati in inferno mortem se- feralibus cruciamenlis in aeternum torquea-
,

cundam, quia crimina animas ad inferos de- tur Amat mortem , qui vitce prcecepta non
:

jiciunt (4) interminabili supplicio punien- servat , et horret vitam , cpii peccata mortl
,

das , quod illis merilo debetur. Nam ut debita desperata morte frequentat. (2) Pec-
,

ratiocinatur Tertullianus , debitum in Sciip- catorem ultro apparantem sibi gebennae cru-
turis delicti fjgura est, cjuod perinde judicio clatus bestiis stolidiorem censet D. Bernar-
,

debeatur , et ab eo exigatur, nec ei^adat jus- nardus Stolidior bestiis homo , quod juga
:

titiam exactionis , nisi donetur exactio (5) , necessitatis earum propria ipse habeat volun-
et remittatur debitum ; anima autem scele- tate. Emisse juga extremce dementice est ,
rata debitrixest justitlaeDel, poenoetandiu to- quod idem est atque mortem sempiternam et
lerandae quandiu erit in peccatis at in inferno gehennam ipsam multo sudore qucerere, mag-
:

nunquam ei remittetur culpa ; itaque semper no comparare pr^etio : cum tamen cetenia uita
erit in poena:etenim exPhilosopbocontractus jugo levi ac suaui coematur. (3) Quanta in-
ahi sunt voluntarii, ahi involuntarii.Qui reni sania peccaloris , sempiternam mortem aeter-
ahquam vendit, contrahit cum emptore, tene- nae praeponere vltse plusque sudoris et labo- ,

turque actionibus empti et venditi volunta- ris impendere in comparandls inferni supph-
rio contractu qui etiam crimen ahquod cils quam justus in acqulrendis intermina-
:
,

committit, contrahit cum lege , poenaeque a bilibus coeh gaudiis. Quasl impossibile judi-
lege crimini impositae fitobnoxius etiam no- cat Job, ut quis voluntarie mortale deglutiat
lens et invitus. Hac duphci ratione anlma venenum Nunquid potest aliquis gustar-e
:

criminosa puniturin inferno morte secunda: quod gustatum affert mortem P (4) Et miser
tuni quia voluntarie peccator animam suam peccator velut aquam bibit iniquhatem, quae
venalem habet (6) , eamque relpsa diabolo mortem affert anlmae et tam animam quam ,

vendidit quando lethahter peccavit tum corpus sempiternae addiclt morti. Christiane,
:

quia Dei Iransgrediens legem obnoxlus fuit vides duas mortes : unam temporalem , «/-
morti secundoe , quae est poena transgressori- teram sempHernom (5); uriam in seculo , al-
bus legis debita , seu usura justitue divinae teram in inferno ; unam anlmae sohus , aUe-
solvenda. Quo sensu D. Augustinus intehi- ram animae et corporis simul. Binae ihi morti
git istud Davidicum « Ex usuris ei iniqui- duplex opposila est vita
: una animae , qua :

tate redimet animas eorum. »

(7) Qace sunt
pohent etiam in seculo justi aUera, corpo- ;

istce usurce^nisi peccata quce etiamdebita no- ris simul et anlmae

,
quam post resurrectio-
minantur ? usuras autem appellatas puto , nem generalem possidebunt in coelo Beali:
quiaplus mali irwenitur in suppliciis quam Ita suce postestatis creatus est Jiomo ut ipse ,

commissum est inpeccatis. Nam

verbi gr-a- sibi esset auctor siue ad mortem , sive ad
tia , cum homicida tantum corpus hominis vitam. (6) Fiater , viwere amas , et non wis
perimat , animce autem nihil nocerx possit,
ipsius et anirna et corpus perit in sehenna. (0 Psalm. 7. (2) D. Angust. Scrm. 3. —
de Verb.
' ' *^
Dom. — (r^)Tiact. snp. Ecce nos rcliquiimis omnia. —
(i) Tert. L. dc Res. Carn. 34. —(2) Lib. 6.de Civ. (/,) Cap. 6\ — (h) D. Angnslin. Scrni. 3i. cx additis
la. — (3)Tert L. de An. 35. —
(4) Tert. L. An. 52. — pcr Palrem. Sirmund. — (6) D. Anguslin. Dial. ad
(5) Tert. L. de Orat. 7. —
(6) Eccies. 10. —(^^rsalm. 71. Orosium.
25*
 ,,

3()4 rECCATI CULPA ET ACERBITAS. --CONCIO VI.

peccata qu« mortem affe- foris cones ^enefici , et impudici , et

et
mori? (i) Fii^^e ,
,

runl sectare^crratiam et virtutes ,

quoe im- homicidce, et idolis sen^ientes, et generaliter
;

morlalem corporls anima? acquiruut glo- unusquisque qui in suo delicto moritur (i) ;
et

riam.
secum porlans quse commisit. « Hsec est in-
felicitas hominum, ut propter quod peccant

• a»»»9i9i>»9>*»>®o^<*^^^*o^''^''^^^^^^ morientes hic dimittunt , et ipsi peccata se-

cum portant. Peccas propter pecuniam, hic
CONCIO SEXTA. dimittenda est ; peccas propter villam , hic
dimittenda est ; peccas propter mulierem ,
CnRisTiANE, quale delictum jajn intelli- ^t hic dimiltenda est. Et quidquid est prop-
ge (2) , tum ex variis ejus atrocitatihus , ^^j, ^^^^ peccas , quando oculos in morte
lum ex diversis quo punitur poenis et acer- clauseris , hic dimittis , et ipsum peccatum
bitatihus et si multimoda culpa qua deho- ^^jqJ committis, tecum portas
:
(2))>etnun- :

nestatur , et poena qua mulctatur , non tibi ^^„3^^ ^^ g moriis vuhiere hheras.
salis demonstranmt peccati gravitatem et 3^ Qucg major voluptas^quam vita sufji-
euormilatem , volo ut de confinio meritum ciens.quam mortis timor nullus P (3) At dun-
delicti cognoscas. (3) Non loquor de confinio j^xat in coelo reperitur vita sufficiens , om-
(juod hahet cum belhiis , teuebris, difformi- n^^ mortis timorem excludens nam , ut ;

late, stuhilia, amentia, morle, seddecon- pjjiiosophatur D. Augustinus , tuncvere

finio cum damnatione. Peccator namque^jii^am^quando nihil potero timere ne moriar:
,

I. Coelo privalur; 2. Inferno mancipatur ; /^^^^ ^,^/,^ et sine additafnento dicitur vita
,
3. iEleriia poena mulctatur. j^^c intelligitur nisi ceterna et heata vita
I. PARS. Coelestes homines (4) nuncupat tanquam sola dicenda sit vita, in cujuscom-
Tertulhanus qui potiuntur beatitudine et paratione ^ -vita quam ducimus mors potius
iii cwlo hahitant. Ut autem ratiocinatur D. sit appellanda quam vita. [4) Quasi exmente
Angustinus , ccclum est uhi culpa cessauit ; D. Augustlnus ahud non sit vivere quam
ccelum est uhi flagitia non sunt ; ccelum est sine ullo flne , et sine uUa miseria vivere.
uhi nuUum mortis est vulnus. (5) Quam me- Viatores autem proprie non vivunt , quia
riio exclamatD. Augustinus Heu pecca- nec beate , nec in aeternum vivunt. Non
: !

tum nomen liorrendum , res detestabihs , beate vivunt, quia misere vivunt, ideo anima
,

coelo et beatitudine prlvans peccatorem naturahter profitetur, et vitce incojnmodum^

\

qui , I. Peccare non cessat ; 2. Moriens se- et mortis henejicium (5); neque in aeternum
r»mi sun flagitia portat ; 3. Nunquam se a vivunt quia nemo est qui morlendi neces-
,

morlis vuhicre hherat. (6) sitati non sit obnoxius. Et ob hanc causam
1. Quid crgo dicemus ? perseverahimus in nescit D. Augustinus utrum prsesentem vi-
delinquentia (y) scientes quod nuHus un- tam nuncupare debeat vitam mortalem , an
,

fjuam potest ingrecli coelum , nisi prius a mortem vitalem. (6) Coelestis beatorum vita
culpa cessaverit ? Quod innuit Apostolus , sola est vitahs, quia cum sit beata, nulU mi-
oh iiijustitia et delinqucntia dii^e/lens et seriae suhjicitur , et cum sit aeterna , a tem-
,

justitice et sanctimoniceadjungens.(S)Quai\- poris instabihtate et mortls necessitate exi-

tn pec(atoris crecilas qui fide edoctus nihll mhur. Hcec est nullo amhigente beata vita,
,

coinquinatum posse ingredl in regnum cceU)- quce vita perfecta est, ad quam nos festinan^
rum , in scelerihus tamen quae animam suam ter posse perduci^ sola fide , alacri spe, fla-
coniamlnant , perseverat , eaque moriens grante charitate prcesumendum est. (y) l^ea^
,
secum portai! tse ihius et ?etern.Te vita; fit parliceps anlma a
2. Cttlestls Jerusalem
candida de tota suo corpoTe separata , si in nullo rea depre-
snnctitate conscrihitur icj) necjue ulhim pec-: hendatur bonce vitce. (8) Si vero sit crlmino-
ratorem hal)itatorem patltur. Beatiqui lavant sa , reaque deprehendatur bonae vitae, coelum
stolas smis in sanguine Jgni : ut sitpotestas non ingreditur , neque beata et sempiterna
illorum in ligno vitcp y et per portas intrent vita perfruitur. Bone Deus, quot homines
in ci\>itatem.{ 10) Quam e converso infehx
immortah illa vlta privantur Tot sclhcet !

])ecrator qm potestatem non hahet In hgno

, quot desertores honce vitce (9) , quot qui tem-
vitae : netpje per portas ingredietur in civiia- poralem hanc vltam ducunt absque fide ,
tem.Nam, ut suhjungltDilectus Dlscipuhis,
°
.._.._., .
*
(i)Tert. Lib. dcMonog. 18.— (2) D.August.
, ,
L. 5o.
 rECGATI POENA ET AGEBBITAS.
spe, charllate et gratla quot idololatrae ,
;
Ottomani, haeretici , fide ad beatitudinem
necessaria destituti, qui quantumvis bene
moraliter vivant , beatam tamen non asse-
quuntur vitam. Nam utratiocinaturD. Au-
, omnis remunerator est causcB. (i) Supremus
gustinus, ad hoc debet cuique prodesse bene
7)ivere^ ut detur illi semper vivere. Nam cui
non datur semper bene vivere, quid prodest
bene vii^ere P Quia nec bene vii^ere dicendi
sunt , qui Jinem bene vivcjidi vel ccecitate
nesciunt , vel inflatione contemnufit (T),vel
impietate negant. Cujusmodi sunt plures hac
tempestate qui futura mala et bona imagi-
— CONCIO \T. 89^
Sententlam salutis fert erga innocuos etjus-
tos, sententiam vero pcenas erga criniino-
sos el Y^eccatores, Bonum/actum Deuni ha-
bet dehitorem^ sicut et malum : quiajudex
jtidex Deus, et insontes qui bona egerunt,
abunde remunerat , et sontes qui mala fece-
runt severe castigat. Lege ceterna incom-
mutabili stabilitate firmavit Deus ^ ut in vo-
luntate meritum sit : in beatitudine autem et
miseria , pra^mium atque supplicium, (2)
Aliorsum (3) fuse tractavimus, lum de praemio
beatorum, tum de supplicioreproborum(4) '•

naria tantum existimant, asseverantes , nulli ne actum agamus, dicendum est cum D. Au-
i^itam istam rato fieri ^ nisi uni^^ersis , quce gustino Quid Jacit animam miseram suh
:

arguunt eam , ex punctis ; quia non natura omnipotenti etbono Deo nisi peccatum suum
,

quid malum habeatur^ sedopinione. (2)Tales ct justitia Domi/ii sui P Et quid eam faciet
impii « in tantum insaniae effraenali sunt , et beatam ^ nisi meritum suum et prcemium
ut omnia quaecunque sunt irreligiosa, et im- Domini suip Sed etiam meritum ejus^ gratia
pia , potestatem habere operandi se dicant, , cujus prcemium est beatiludo ejus,
est illius
sola enlm humana oplnione, negotia bona Omissls autem merito et praemlo justi ,
(3)
et mala dicunt. ^>{?>)¥itad omnimodam divince considerandum est supplicium scelerosl, qui
ethumance disciplince eversionem constituen- ob peccatum suum , i. A Deo separatur ;
dam (4) pusllli animi Indicium clamitant, 2. In infernum praecipitatur ; 3. Igne cru-
si non in i^itce hujus commeatu omnibus in- ciatur.
licitis satisjiat ,scilicet facinora tributa sunt i. Peccator Christo judice segregabitur ^
vitce (5) , cujus haud est dlgnus qui a flagilils et pars ejus cum injidelibus ponetur (6), du-
abstinet. Cunctl qul sunt fide destituti, sunt pllcique pcena punietur , damni scillcet el
etlam spe orbatl. Nam, ut subjungit D. Au- sensus, duplici peccati deordinatloni respon-
gustlnus, non est cuique spes uera et certa dente in peccato mortali, est averslo ab in-
bene uivendij Jiisi agnoscat intam quce est commutabili bono et conversio ad bonum ,

Christus et perjanuam intret in ovile. Qui commutablle ; scelerosae aversioni a bono

autem sunt slne spe et sine fide sunt slne incommutabili respondet poena damni, inor-
charltate: qula slcut spessupponltfidem , ita dlnatae converslonl ad commutabile bonum
charilas praerequlrit spem et fidem peccata respondet poena sensus : Peccata separant
:

aulem quoe destruunt charitalem , aUenando inter hominem et Deum {j) , ideoque pecca-
a Christo, a spe etiam salutis expellunt. (6) torem merito a se separat Deus , et damnat
Tandem gratla sanctificans est medium ad rejiciendo. (8) Quod ab Esaia pra^figuratum
immorialem vitamassequendam necessarium, vult TertuUianus Cum paterfamilias surre- :

quam nobis largitur Christus in sacramentls xerit comminuere terram , et clauserit os-
baptlsmi et poenitentloe, transferens a sti- tium, utique excludendis iniquiSj quibus pul-
pendio mortis ad donativum i^itce ceternce. santibus respondebit : Nescio unde sitis, Et
(7) Peccatores autem
gratia destltuti me- rursus enumerantibus quod coram illos ede-
,

rentur non vitam , sed mortem fleternam. rint , et biberint , et in plateis eorum docue-
Apostolus namque vitam repromisit ex jus- rit , adjieiet : Recedite a me^ omnes operarii
titia , mortem determinauit ex delinquentia. iniquitatis : illic erit Jletus et Jrendor den-

(8) Uti justltla est medium acqulrendae vltoe tium. Vbi P Joris scilicet , ubi
erunt exclusi ,
et vla ducens ad ccelum , ita dellnquentia et ostio clauso ab eo : ergo erit poena a quo fit
peccatum est medium comparanda? sempl- exclusio in pocnam , cuni videbunt justos in-
lernse mortis , et iterquo peccator descendit troeuntes in regnum Dei , se i^ero detineri
in infernum. Joris. Plura sunt quoe quanta sit poena
Tr r»AT»c >o . 7.
. • n • damni demonstrant :i. Amissi boni Inhnita
• •

II. PARS. Ouis enim judicium ueinon in „ ^ .111 ^„/^ .

periectio: 2. /Lterna ab mconmiutabili nono

, .

.. 1 1. . . ,• Df \
,
, s -s 1
sententia dupiici statuit,saiutis, etpcenceP[i)) ^ '

(i) Tert.L. de Pocn.a. —

(2)D. Au^.L. i.dcL. Aibit.
(1) Tract. 45. in .Toan. — (2) Tert. L. de An. 55. — i4.— (i^) Tert. Prxd. toni. 2. Tracl. dc Pralit. — (4) T.

(3)S. hen. — (4) Tert. ibid.— (5j Tert. ib. —(6) Tcrt. 3. _
^5) Tract. dc inlerno. Lib.
i4. T.in. i5. —(6)
L. adv. Valent. 26. —
(7) Tcrt. Lil). de Ues. 4;. (8) — Tert. L. 4. adv. Marc. 29. —
(7) D.
An-iisi. Lib. i.^dc
Terl. ib. — (9) Tert. L. de Rcs.
Car. 59. Peccat. Mcrit. cao. 20. —
fS) Tcrl. L. 4. adv.
Marc.oo.
 3y6 PECCATI POEiN A ET ACERBITAS. CONCIO VI. —
separailo ; 3. Naturalls anlma? ad Deum in- ignem stagni[) quo cruclabuntur ,
praesclii

cllnallo- 4. Facills ejus acquisitlo ; 5. Villtas aeternas crimlnum luentes poenas.

rei pro qua facta est Del renuntlatlo ; 6.
Coe-
jjj^ VkV^S. Aliorsum plures subministra-
lestlsbealorum receptio. I;rater intinita tibi ^j^^^ rationes quibus probavimus peccato
Imaj,Mnare clamna omnia mferuntur ammae n^^rtali juste inflictas esse pcenas ,
a^ternas,
a Deo separalae nidla airocwr pccna cc^Ae-
; ,
^^^^ ^^^^^^ fulcienda est ratio- ^^^.^^^^ ^^^^^^
ras onines vincit calamitashcuc, deseri a Deo
^^ ^ ^^j^j^^^ ^^ ^^ ^quilate divlna ; 2. Jus^.
(i) , et in infernum detrudi. ^j^j^ humana ; 3. Culpa prsescitorum aeterna.
2. o anima imprecans penes
Scelerosis ,
Deijudicium in suos in ceternitate, aut
^^
inferostormcntum. (2) Infernus siquidem est autsalutis perlitur. (2) « Cum enim
' ,
rnrrer
Ldicei in quu delmentur
Jii iiuo ucLiiici et puniuntur prijes- '.
•. r» • • .-.•
.1
T> TT^ • nec minus ^
ajterna sit Dei lustitia quam ejus
j
cltl , uc
ciu de i^uikiua funeste
ciuibus lu canit negius
o
Vates : . . ,. . j .
-1
misericordia , iiec minor nec minus eeternus
peccalores in internum,> om-
Convertantur j
ettectus m damnandos et
n VJUIJVC11C11H.U1 •
rr
*

.....m
• •
i 1 . 1
\'^^y esse debet ipsius
nes
UC3 gentes
gcuLca ^utc
auae ob iviscuntur IJeum. » (0)^ In . , * rr
\ puniendos , quam erlectus »
misericordiae ..

gra;co l.abetur «d
, .

,nleros quampnmum
[alvandos et beatifica.idos : quapropler sicut
,

.^sccndent. Cbr.stianus, cceh chsapulus (4), ^^

^^^^^ meritum ad prismium , ita culpa ad
v^iiiiaiiuuua corpore
Chnstianus spiritu iicie et reli- •

sed ex t\
- •

^^ ^ , f-.- ,
^ poenam et^ supphcium i-
;
,
Dei lustitia ,
i
,
ffione ad coeUim erectus qui etiam innata _ •,
& . .... 7^ ...
'dmmx incunTiixiiwe.ad ccelum respicit; Jioifit "um ergo ^ex eadem lustitia
^ r u
merito temporah debetur proemium aeter- »

..* ,. 7
,
•..

,
i

. .
•
»

r^ /--N r^i , . .' . divina tempo- • •'

i :

enim sedem Dei i>wi. (d) Christianus probe r ° ^ j » r /q\ i

• -

.
^ ^ . ^ rah culpaeseternumdebetur supphcium. >mo) . . .
i

sciens animam suam pere^nnam in terris a i j r

^ °j Adde quod -^jactus est maio difynus * i ?-
oeterno ,' i ^ /

ascre
o ca'ierum, frenus sedem ^o^w, ^ra-
;
^ ., ^ . , , , . , ,

^ ^ 1. 1 /c\ Ai ^«i 'ioc in ' se neremit bonum , quod esse pos- I •

tiam, di<jniiatem in coeiis habere. (o Lliris- ^ /.. ... ;.

^ .^^
^,. '
^ set ceternum (4) ; scihcet gratiam sanctincan- • •

tianus coeh colonus

.
v\d^m Jpostolus munici- ^
,

•. / :
^ /
,
,.' 7. ^. tem et^ charitatem quse quantum est ex se
patuni m coelis esse pronuntians aiicui uti-
.
,. ,
' ^ ^
'^

qne cwiiaii coelesti

...,,.'
eum deputat 7 ^ * quam
^

,.
.^
est semen vitae aeternae, et principium quo
^^ ^ ^
y . . .

,
'
^
mairem nosiram desi^nat .^'^^' (7)
\
peccando ta- c
.
.^ '
immortahs poterit mereri gloria , ideoque
7 •

^ j-
w ;
,
1
.
^

•.. 1
. .

•
. ,

9 ^ ^ poena aeterna punit scelerosum divina sequi- . . .

^
,

men a coelo et coelesti civilate exsulat, et in f ,

^ , !• .-^- * . •
1 • •

.
f j •• •. r\ -1 tas .ne minor videatur divina lustitia.
, ,
internum cruciandus deiicitur. vJuem ideo 7. 7. . . • • •

2. (J ludicia dwina post mortem numanis

7.
•'
,, T^ .
j , . . . 1
alloquitur D. Aujjustinus expendens istucl /

77
^ ..7.7. 7 /ex . • 7

T^ .*,. TA . f mendacwra . contemptibuia 1 de poenis J [d) • • •

Davidicum « Descendant in internum viven- tt :

t i . • •
i •

,oN 7 7 • -7 ilumana autem ludicia,' scelera brevi tem-

. .,
Xes.^> {o) si mortuus descenderes, quiaai^eret. . **

. ^ '
^
pore commissa, aeterna poena punire prsesu- .

maium quod
jsnorares
P
facis
•'/./•
.

. et
, ,
tamen
: c/^//2 *^
vero scis
r
facis
.

jwnne i^wus descendit

.
11* esse
munt. In
.
^

quam quod dwutius. ueus

*'
•

ludiciis
t ••

, ,.
autem
. .
r
rerendis, Jiihii plC'
7^
!•

.'
itaque juai-
-iii
•' 7.

ad
o
uiteros
^ r\ .
.
-i
ibi ])ost
.

\ .1,
,
mortem cremandus o ,

1.7. I
1

r
.^
7.^7/
JJ^ius

cabit ptenius , per scjitentiam

.
^
ceterjiajji
.

0. uuia post liiajn ciibajius. vel turnus ,.^. /i-\ -•

1
„^/ ^ '
/ \ TVT ir j rr- supplicii (5), . quod
^ patientur
'^
teternum in
nenennce sequatur. q) JNonnulli apud ler- ^' ,. ^ <!
r^. II-
^
./^ / 7
tullianum , nec i£[nibus fujierandum aiunt :
reprobi , qui
^, ^ • .,

.'
m seternum erunt *peccatores el
^, •• D scelerosi.
et hoc duphci de
^
1

_/
causa :
!•
1y
Fajzentes t
I

i ti
1

o. In coelo dilectio nunquam excidetin)

7 i. • . w •,

r,,., /7
Jw/?e/7///o
N
fl7/i/7?cp(io), quod m corporesubsi-
.

. ., ^A.
m-
;
^'.^ '
1 •

. .

m
.

,1 ^
^*

r,
dere putaiit, quoadusque dissoivatur corpus: ^ ^
.neque beati excident a tehcitatem : 1 1 .
,.
j\.
^ Aiia \. ,. ,• 1' ...rerno quoque reprobi '^ nunquam • erunt sme .

1. cst raiw nieiatis istius . JWJi reiiquiis ^ .^ ^. 1

,

^,,;, .,,„ ^
ajiinuc /„/^,
aduiairix .J sed, crudeiitotis
1 ], t' *' poena, quia
" nunquam
^
erunt sine culpa nam :
etiajn cor- ^ '
y
^ , . . .

««,.;- .,,,...• peccata• jnanejit. nisi remittantur : sed quo- • •

poris nomini aversatrix^
quod7 etj ipsujn ho- ' , '. ^ .
7.
. . .

mo, non uiiqne Jnef^eaiur pcejialiexitu im- '^^^^^ ''^«^^^'^^ "^^ /.r^^m/« ^«^^ /?m /./'^-
,

pendi. Verum dupllciter

^^^^«'^^ «^^". '^^«^«•'' (8) In infer-
errant pr^fati '-^''^^f^^"'^^
auctores , tum quia anlmam spirltualem et "^ ^"^^"^ "^" rem.ttuntur peccata quae cum
ind.visibilem, corpoream et divlsibilem fa- '^. ^l^rnum remaneant reatu , a?ternum m
ciunt , tuni cmla crlminosum homiuem a eliam poena pumuntur. Nam ut ratiocmatur
paMia eximunt ciui nierlto igjii destijiatur Ant,stesParisiens.(9),«manifestum estperse,
(juojiiam J-eus cst pcjditi homijiis (11) 'mhv- q«ia qmadditsuperpeccatum impoenitentiam
nus autem belle nuncupatur locus tormento- ^^" contumaciam, addit de jure et poenam ,
rum, qula suppliciamejitum habet , utique «t justissime quantum durat in unoquocjue
^
Dei injuria, tantumin eodem durat et poena.
(») D. Basil. Tert. L, de Test. in cap. a. Isai. — (a)
An. 4. — Apol. 46. (3) (5)
I'bal. 9. — (4) Tert. — (1)Teit. L. de Fug. in Pers. 9.— (2) Tert. L. de Pat.
Ttrt. Apol. 17. (6) Tcrt. Apol. i. Tert. — — 4.— (5) (Juill. Par. L. dc Leg. c. 21. (4) D. Aiigust. —
L. 3. adv. Marc. a^- (8) PsaP54.
(7)
(9) Tert. Lih. 4. — — L. 21. Civ. 12. (.S) Tert.L. de An. 33. —
(6) Tert. ib. —
•dr. Marc. 5o. (10) Tert. L. dc An. 5i. (i 1) Tcrt. — — — (7) Tert. L. de Pat. 12. (8) D. August. L. 1. de —
I.. dfc liapi. 17. IXupt. tt Goncup. 26. (9) Ibid.
—
 ,

POENITENTIA VIPtTUS. — CONCIO 897 I.

Qula igltur existentes in inferno super pec- baralhrum infernum denotat ; varla suppli-
cata sua addunt impoenitentiam et contuma- ciorum instrumenta significant diversos ge-
ciam , nunquam poenitentes , nec unquam hennse cruciatus ;
quatuor gradus ,
quatuor
pcenitere volentes ; » imo neque poenitere vitae aetates proefigurant, nlmirum adolescen-
valentes, qula in seternum sine gratia exis- liam, juventutem, vlrilltatem et senectutem;
tentes, in aeternum erunt in culpa, etpoonas pueri currentes et saltantes,mundanos reprae-
dabunt in interitu senipiternas (i) . sentant homines , qui absque ullo gehennae
Has poenas peccatores non pertlmescunt , metu facinora perpetrant. Mlratur Caesar
quorum insanlam non illepide repraesentat Augustus (i) quomodo homodebltis oneratus
nonnemo,fingensprofundissimumbarathrum quietum possit capere somnum sed magis ;

cunctis suppUcIorum instrumentis plenum stupendum est quomodo peccator justitiaB

:

ad Ingressum quatuor sunt gradus ex varlo dlvinae debitor posslt absque formldine du-
metallo confecti primus , ex ferro secun- cere vitam. Ex D. Chrysost. (2) ex omnlbus
: ;

dus, ex aere ; tertius , ex argento ; quartus, hujus vltae bonls primum est non peccare ,
ex auro supra hos gradus suntpueri curren- secundum
: commissa peccata per poenlten-
,

tes , saltantes , nec ullatenus ad cadendi pe- tiam delere. Christiane, hoc fac, et vivis in
riculum attendentes profundissimum illud cei>um. (3)
:

(1) Macrob. L. 2. Saturn.4. (2) Uom. i4> iQ Matth

(i) 2. Thess. 1. ~-(3) Tert. Apol. 8.

've*J!>' S'(''

POENITENTIA VIRTUS.
SCHOLIUM.

PccnitenticB vlrtutis consideratur , i. Necessitas ; 2. Veritas ; 3. Dignitas ; 4-

Fjjicacitas ; 5. Utilitas; 6. Celeritas.

CONCIO PRIMA. no quod operati sunt : Poenitet Jidei , amo-

m, simplicitatiSy patientice , misericordice
QuA.NTUMVis ratlo slt differentla constitu- 2. PoenitentiadetestaturpeccatumutpoteDeo
tiva hominis , lumen mentis ipsum in suis injuriosum et
homlni noxium : ipsi vero
operlbus Illuminans, dirlgens et gubernans prout quid in ingratiam cecidit , semetipsos
,

et principium a quo procedunt cunctae ope- exsecrantur, quia benefecerint, 3. Poeniten-

rationes quae humanam redolent naturam , tia inciudlt proposltum non peccandi, neque
muhi tamen a rationali dignitate degenerant, ampllus committendi scelera de quibus do-
tanquam cseci sine ralionis lumine ambulant, lei;ipsi vero eammaxime pccnitentice speciem^
passionem magis quam quce optimis operibus irrogatur in corde
et in suis actionibus ,

rationem sapiunt. Quani autem in poeniten- fingunt : meminisse curantes ne quid boni
rursum prcestent. 4« Poenitentia peccata de-
tice actu irrationaliter diversentur , vel uno
vlrlutes operatur at ipsijacilius per
isto satis erit expedire, cum illam etiam in bo- let et
:

nis factis suis adhibent. (i) i.Poenitentla est eamdem delinquunt^ quam per cam rectefa-
dolor de peccato commisso ipsi vero dolent ciunt; 5. PaMiitentia importateniendationem
;

non de malo quod perpetrarunt , sed de bo- vlla? quae de malo immutaturln ,
bonum; al
ipsi perversa emendatione de bono in ma- ,

(1) Tert. L. de Pccn. i. lum immutari voiunt Quod si Dci ac per ;

 ,

3^8 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO I.

hoc raf'onls compoics ngercnl^ lucrlla prlma llcet baplismus in se frangi non possit , In

pcenitcnticv expcndcrcnl, nec unquani eani suo tamen efreclu poiest amilti, per pecca-
ad ar<uuncntuni pcr^crsie enicndationis ad- lum namque morlale amittitur efieclus gra-
hibcrent. Ilis ralionibus quam sit irrallonalis tioe in baptismo comparatus , et per solam
poeiiitentia cle bono demonstrat Tertullia- poenitentiam recuperatur. Homines peccalo-
nus {|ui se peccatorem agnoscens, boc tl- rum /lucribus inancipati , sed fluctibus non
,

lulo se paMiItentlie natum rationabiliter pro- demersi[i), poenitentiae arripientes ta!)ulam,

iilelur. Peccator enini omnium notaruni cuni vitant naufragium. Providentia Dei, ne de-
sini y nec uUi rei nisi pcenitentice nalus y noii sperando augeamus peccata , propositus est
iacile possum supcr illa taccre (i) , volens poenitentice portus rursus ne nimis confi- :

ejus ostenilere i. Possibilitalem ; 2.Neces- dendo augeamus ,

, datus est dies mortis in-
siiatem ; 3. yEquitatem. certus. (2)

I. PAPxS. De pcenitentice disciplina{i) non

Secundo, D. Tliomas (3) per naufraglum
.

recte sewsevxxxw. ^o\diins rerum nouarum sem-

i"telligit quodlibet peccatum mortale; unde
per cupidus (3), neque etiam Novatianus, a P'''"iuni remedium et quasi navem ad con-

1). Cypriano nuncupatus misericordia^ hos- fequendam

salutem aeternam vult esse vitae
tiSy interfector pcenitenticr (4) , quam post
i^nocentiam et integritatem , quoe navis per

susceptum baptisma, negandam relapsis ab q«ocllibet mortale frangitur;et quia a naufra-

Ecclesiavolebat.ANovatoetNovatianosub- gJ/> per solam poenitentiam liberalur ideo ,

orta est « secta eorum qui prae inflata men- ^icitur secunda tabula , ita ut ly secunda
lis insolentia seipsos Kci6ufoi, id est, puros et "^" ^^^^^ ordinem ad priorem tabulam , sed
vacuos ab omni labe peccati asseverabant, » »^ pf^i"^ remedium el navigium, et ob banc
(5) De quibus D. Augustin. Nomen suum si
^ausam, poenitenlia interdum non secunda ,
vellent agnoscere, mundanos se potius cpiam ^^^ simpliciter tabula nuncupalur : Eam tu,
mundos vocarent. (6) Addit D. Hieronymus P^ccator , ita irn^ade, ita amplexare^ ut nau-
fuisse omnium immundissimos /''«^"•^ alicujus tabula^ fidem Ha^c te pecca-
(y) ; quorum
.

errores fuerunt ab Ecclesia damnati. Sic et iorum fluctibus mersum prolevabit , et in

pcrnitentia demonslratur acceptabilis Deo ,
portum
divince clementice protelabit. (4) Ut
(piia i^uit eam quam mortem peccatoris (8;, Tertullianus peccatorem , ita D. Am])rosius
(jui quancliu est in slatu vit3e,de quavisculpa, alloquitur peccatricem Tuqucejam ingressa :

quantumvis gravi, polest poenitere, et a Deo ^s agonem , poenitentice insiste misera^ for-
vtMilam obiinere. Peccata quce male agendo f'*^^^ inhare tanquam naufragus tabulw{^) :

post baptismum cotnmiltuntur possunt pceni- 'taque poenitenlia post baptismum suscepta,
tendos sanari. (9) Quia , ut animadverlit D. ^'citur secunda tabula post naufragium :
])dmiiscen. ha'c est^di/ferentiaspiritus uniti pnma namque poenitentia, qua adulti. ad
carni, et separati a carne quia ille est sus- susciplendum baptismum accedebant
,
navis ,

dicebatur, qua fracta , secunda poenitentia

ceptibilis poenitenticejiicautem non.[io)\]i\-
dr peccatum Augeb est irremissibile, pecca- ^^" tabula in naufragio restabat : utroque
luu) vero boniinis est remediablle
,
qula modo metaphora secundoe tabuloe competit
quandiu spiritus unitus po- ^""^* virtuti , tum sacramento poenltentice
est carni, viator :

test facere poenitentiam, quteest, i. Secunda "^q^e tertia tabula necessaria est licet ho- ,

post naufraglnm labula; 2. Delictorum me- mo socplus cadere possit Quis enim in ter- :

dela 3. Divinie misericordiae sequela.

;
'''•^ ^^ ^'* carne sine culpap (6) Secunda illa
I. De duabus hunianoi salutis quasi plan- ^abula semper praesto est,cui potest peccator
cis (11) loquitur Tertullianus nimirum de adboerere, si vebt, poenitentiam iterum atque
,

baplisnio et paMiitentia. Ex D. uamque Hie- i^^^rum agendo, quam ideo Gregorius Na-
roiiymo pa'nitentia quasi secunda post nau- zianzen. nuncupat baptismum iterabilem. (7)
,

fragium miseris tabula est. (12) Quod duo-
bus modis poicst exponi. Primo
naufragiuui iulelligatur lapsus totius
^" q^*^ ^ sacramento baptismatis dlscrimi-
si per
"^tur, quod iterabile non est. Semel lcwa-
na- crum inimus semel delicta diluuntur quia
, ,

tuia3 bumanae iu Adamo, quo sensu ^*^ itcrari non oportet. (8) Poenitentia vero
baptis-
— ••s est prima tabula qua al) Illo naufraijlo i^^^rari potest: unde Tertulllan. devariis ten-
mu
li beramur
,
pfeuitentia vero secunda quia ^•'^«^i*^"^'^ generibus quibus daemon Christia-
(1) Tert. U ih: PoLn. 12. — (2) Tcrt. L. de Poen
7 —
"^s baptismatc rcgeneralos ad peccatum in-
p. Cypr._ Epist. 49- -(4) Epist. 3;.
) — (5) Euseb.
L.6 cap. 4^. —
(<»j Lib de Ag„n. Clu.c. 3i. - (;) la (1) Clirysol. Scrm. 28. — (2) D. August. Scrm. 2. d«
c. i\. Osee. -- (8; frrt L
de Orat. 7. _
(9) D, August. Pa-n. - (3) 3.p. q. 84. a. 6. - Tert. L. de Pan. 4.
loEuch. c. 46. -(lo)Lib. de Fid. Orlbod. 3.
lcrt. L. dePcen. 12. -(i2)Epi«t. 8. ad Demetr.
(,0 — _m Ad Vi.g. lups. c. 18. - (6)
(4)
Tert. L. dc Pud.22.
-(7) Oiat. in S. Uapl.— (8) Teit. L.deBapt. i5.
 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO L 399
(lucere sataglt, slc fatur : H(^c igitur uehena cens Ecclesiam ingredere ^ ego paratus siini
ejus providens Deus , clausa scilicet ignos- poenitentes adniittere, (i) Illam poeniienlia;
centicejanua et intinctionis sera obstructa^ possibililatem et ileralioneni aclstruit Eze-
j

aliquid adhuc permisit patere, Collocavit in cbiel propheta nullum a poenilentla exclu- ,

vestibulo poenitentiam secundam quce pul- dens diem Impietas impii non nocebit ei ,
,
:

santibus patefaciat. (1) Alluclitad ritumpri- in quocunque die coni^ersus fuerit ab imoie-
mitiv£e Ecclesiae, tunc enim temporis , so- tate suai, (^2)

lemnem agentes poenitentiam, in vestibulo , non baplis-Quadruplici autem de causa

Ecclesiae manebant; de qua subjungit Ter- mus, sed poenitentia secreia iteratur: i.Quia
tullianus fam semel, quia jam secundo^ sed
: character est indelebilis ; baptismus autem
,
amplius nunquam. H.tc enim solemnis poe- sed non poenltentia, impriniit characterem ;
nitentia, quae ceremonialis potest nuncupari,2. Quia peccatum originale non iteratur,
quoniam peculiariritu abEccIesiafueratolitn peccatum vero actuale iteratur ; baptismus
instituta, pro quibusdam horrendis crimini- autem est contra peccatum originale poeni- ,

bus ad publicam satisfaclionem et aedifica- lentia veroconlra acluale; 3.Quiabaptismus

tionem , non iterabatur , sed semel tanlum tolam suam efficaciam mutuatur a passione
concedebatur ; vel forte ne aliis esset scan-Christi, sineactu noslro, unde iterari nequii;
dalum, si quis soepius talem ageret poeniten-poenilentia vero requirit aclum nostrum, et
tiam , vel ad majorem terrorem et ne con- hac ratione iterari potest ; 4« Quia baptis-
,

temneretur:postsolemnemillampoenitentiam mus est generatio ; poenitentia vero sanalio

erat locus sacramento poenitentiae , et con- seu curatio spiritualis. Semel autem aliquis
sequenter remissioni peccatorum. Quamvis generatur ; pluries vero dum vivil sanari et
acute et saluhriter proi^isum sit , ut locus curari potest : idcirco poenitentia possibilis
humillimce pcenitentite semel tantum in Ec- et iterabilis est , tanquam animse medela.
clesia concedatur , ne medicina nimis i^ilis , 2. Peccator,c//r cessas aggredi, quod scios
minus utilis haberetur : tamen quotidie pec- mederi tibi P (3) Nimirum poenitentiam quani
cantibus nunquam per pcenitentiam negatur. acute nuncupat Basilius SG\euc\xs peccatorum
(2) Et ut fatur aliorsum D. Augustinus, pce- -valetudinarium (4) Quia, ut ait dubius Au-
,

nitentice quorumcunque criminum , in gustinus, animae languores sanat {^ seu, ut

locus \

Ecclesia non negetur (3) quod tum Scriptu- falur indubitatus Augustinus , est poenitentia
;

rarum auctoritate, tum naturae testimonio medicamentumvulneris {6) (\^o^receip\ldim-'

confirmatHipponensis Antistes « Interom- ma per peccatum, lelhalem infligens plagam,
:

nes sanos constat utile esse poenitere pec- a qua sanatur per poenitentiam. Ideo conci-
cati. Quid ergo nunc in hanc rem divinarum lium Romse anno 2 55 celebratum decrevit
Scripturarum testimonia quae usquequaque adversusNovatum ejusquefautores:«Fratres,
,

diffusa sunt, colligam ? Vox est etiam ipsius qui casu infelici prolapsi fuissent ,
poenitentiae
naturee , neminem stultum rei hujus notitia medicamento curari, et ad saniiatem resti-
deseruit. Hoc nobis nisi etiam penitus insi- lui. »(7)Inde exclamatD. Chrysostomus O :

tum periremus. Potest aliquis dicere poenitentia quce contritum sanas![S) D. quo-
esset,
non se peccare, non autem sibi non esse, si que Cyprianus Novatianum ejusque sectato-
peccaverit, poenitendum: nulla barbarieshoc res redarguit , quod poenitentiam peccato-
dicere audebit. » (4) ribus imponerent, ad eamque horlarentur,
Et non solum peccatorum gravitas , sed remissionem veroquoeper absolutionem con-
neque etiam multitudo , poenitentiae aufert ceditur auferrent miserorum lamentan- : O
possibilitatem. Quantas vices cadit homo , tium caduca deceptio! Ohcereticce institutio-
tantas debet resurgere et plangere excessum nis inefficax et vana traditio ! hortari ad
suum cum gemitu et suspirio. (5) Non tene- subtrahere de
satisfactionis poenitentiam , et
retur autem peccator resurgere a lapsu pec- (9) Frustra adhi-
satisfactione medicinam.
betur remedium quod sanandi nullam habet
cati, si poenitentia non esset possibilis et ite-
rabilis unde D. Chrysostomus peccalorem
: virtutem falso et mendaciter asseverat :

horlatur : Peccasti P pcenitere ; millies pec- Christus se rnissum ut mederetur contritis

casti P millies poenitere. (6) Addit adhuc au- corde (10) , si eos curare non valet poeni-
reum eloquentia) flumen apud Nicephorum: tentia.
Fel decies millies per poenitentiam resipis- Ad salubre illud sumendum remedium ,

(1) Lib. 2. Ilist. cap. 36. —

(2) Cap. 53. — (3) Trrt.
(i) Tert. L. de Pnen. 7. — D. Aug. Epist. 54. ad
(2) L. Pcicn, 12. — (4) Orat. 17. —
(5) Lib. de ver. rt falsa
Maced. — (3j Serm. 11. de Verb. Dom, (4) Lib. de— Pa-n. c. 1. — (6) In Serni. Coni. Serni. 4« —
(7) I^"seb.
fluab. Anim. c. i4. — (5) D. Aug. Serm. 1. de Pocd. et L. 5. Ilist. 53. — (8) lioui. de Poen. («j) —
EpisU 5a.—
Jcjun. — (6) Hom. 2. in Ps. 5o, (lo)Isai. 69,
 ,,

4oo POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO I.

rxemnlo
irrationnlliim neccatorem ,
incitat veni vocare justos, secl peccatores.iEgrotant
Terlulllamis Muta- quldemanUna^ct :
irratio- peccatores medico egenl , et de manu me-
,

nales divinitus attrihutas

niedicinas sibi dici remedia sumere tenentur: et quo major
,

/// tempore w^noscunt.

Cen>us sagitta trans- eorum est morbus , eo magis medico et me-
fij-us ut ferruin ct irrei>ocabiles moras ejus dicina indigent ; quod ultro fatentur apud
de i'ulnere e.incUat , scit sibh dictamno me- Chrysologum Majori ergo pcenitentia opus
:

dcndum. Ilirundo sl exccccaverit pullos , est 7iobis eC pro malo vulneris modus adlii"
^

novit illos oculare rursus de sua chelidonia. hendus est disciplina^, Idipsum in animo
Peccator restituendosibiinstitutamaDomino operatur poenitentia quod aloes in corpore
e.romolof^esin sciens prceteribit illam ? (i) cujus succus, etsi amarus, ipsa sua amaritu-
,

Sinf^ula animalia singula habent medicamen- dine concihat valetiidinem.

ta quibus ad salutem atque vires utiliter Forma loquendi abhorrenlium aliquid,
utantur canis gramine, simiis leo , cervus miserum est. Sic Horalius
: Deprehendi mi' :

vipera sus fluvialibus

,
cancris hominum serum est. Hoc , loquendi modo utuntur pec-
autem medicamentum est pcenitentia. Atque catores austeiiorem pcenitendi formam ab-
hic elucet in?cstimabihs Dei erga nos provi- horrentes Miserum est ad exomologesim :

dentia, qui deremedio tampromptofacihque pervenire (i) quos ad hominem redarguit ;

provi(Ht. Neque enim ad quccrendum hoc TertuHianus. Peccare quidem miserum est
pretiosum aloes navigandum est in Indiam non vero poenitere, quia peccalum ad mise-
;

nec cum cervis in Gretam abeundum, ut dic- riam inducit poenitentia a miseria hberat , :

tamnum investigemus nec venandae simiae, Malo enim ad miserlam pen^enitur ; sed uhi
;

ut cum febricitante leone sanemur nec in pcenitendum est, desinit miserum quia fac'
;
,

litloribus oberrandum , ut cum suibus can- tum est salatare ; quod exemplo famihari
cros fluviales edamus nec rimanda cum declarat ; Miserum est secari , et cauterio :

ursis formicarum latebrosa cubiha, ut oegro- exuri , et puheris alicujus mordacitate cru-
taiionem pellamus nec e patriis laribus ciariitamen quce per insuai>itatem medentur^
;

e^T^rediendum ut canum more nauseantium et emolumento curationis offensam sui excu-

,

gramen carpamus domi nascitur divmum sant ^ et prcesentem injuriam superventurce

:

iUud medicamentum , in ipso corde est me- utilitatis gratia commendant. Quantum a
dica olficina intus in corde contrito , nam fortiori toleranda est poenitentioe amaritudo,
,

et ipsa mens sibi quo voniat qucerit. (2) praesertim si attendatur segrotantis animae
,

Christiane , dehctorum aegrotas morbo , ad dignitas, morbi quo laborat malignitas, sani-
sanitatem recuperandam nihil ahud tibi est tatis fructus et utihtas quibus serio consi- :

necessarinm quam ut januam poenitentice deralis sapienter concludit Chrysologus :

expandas (3) animoque humih et abjecto , « Prima est fehcitas perpetua innocentiae
,

constantiquevoluniatecum Regio Vate dicas: securitate gaudere, inviolatam servare men-

Peccaui. Niliil faciHus hoc remedio de die , tis et corporis sanctitatem , nulla immunda ,

de nocietilji [}ostularehcetetheibam borith, mundi inquinamenta sentire , reatus con-

et myrrliam primam, et malagma sapientis , scientiam non habere , vulnera nescire pec-
et emplastrum propheticum, et Isaiae cata- cati, gratiam semper possidere virtutum ,
plasma, quo divino beneficio saneris. semper sub spe vivere coelestium praemio-
Queni factorum suorum non pcenitet , is rum sed si quo forte nostra mens jaculo ;

nunquam ad sanitatemrevertitur.[^)Q}n^ciz- fuerit confixa peccati , si caro tumescat ex

nitentiamfugit, insanabihmorbo laborat,quia crimine, si vitiorum sanie fragilitas humana
remedio ad recuperandam sanitatem efficaci corrumpatur , tunc regris illa quce non sa-
non utitur. Chrisiianus salubri illo non utens nis pcenitentice medicina succurrat ; ferrum
pharmaco tanto est criminosior , quanto compunctionis accedat , apponatur adustio
,

hcWius, poterat remedio jam agere {^)j adre- tunc doloris^ adhibeantur suspiriorum tunc
cuperandam animrc sanitatem sihi a Deo gratis fomenta , tumentis conscientice fervor eva-
oblato. Qni innoccntice creditum sen>at poret , tunc reatus ulcera lacrymis ahluan^
,
pcenitcntia'. non solvit usuram ; Dominus hoc tur , immunditiam corporis cilicia tunc ex-
aperit dicendo Non est opus sanis medi- iergant. Ferat ^ ferat amaram poenitentice
:

cus sed male habenlibus (6)

, et qui male curam^qui sen>are dehitamnoluit sanitatem,
;

hahcrcnt patefecit itcrum dicens Non Cui vita sua chara est, dura nulla est cura :
,
(7) ^ :

, ^ „ , , .
Medicus non sit ins^ratus ,^ quil
per
l
dolorem
Tert. L. <lc Pccnit. la.— 2 Tert. Scorp. 1.— (3)
,
ri

Tert. Lib. de Pud. 6. - (4) Arist. L. 7. Kilac. 8. - (5) revocat ad samlatem.

, , •/ ,
»

Tert. L. adv. Valent. i4.— (^^MaUh.g. -(7) Chrysolog.

^^'•rm. 167. (i) Tert. h. de Pccq. 10.
 POENITENTIA YIRTUS. — CONCIO I. 4oi
jEgrotiis ad sanltatem revocatus denuo major et augustior est supremi Imperaloris
si

incidat in morbum,rursusadvocat medicum, misericordia et benignitas qui peccatores ,

de cujus manu iterata sumit remedia, quan- saepe saspius in atrocissima crimina lapsos ,
tumvis gustui amara et ingrata habeantur. velut e Tulliano educit, ubi rei non minus
Eodem modo ratiocinatur Tertullianus de pudenda quam dura et calamitosa servitute
morbis animse ac de infirmitatibus corporis : tenebantur.
Pigeat sane peccare rursus , sed imrsas pa3- Insignis Dei misericordia, qua toties
illa

nitere non pigeat ; pigeat iterum periclitari ^ peccatoribus parcit , quoties de suis crimi-
sed non iterum liberari. Neminem pudeat. nibus poenitent , denotalur per prseceptum
Iteratce valetudinis^iteranda medicina est.[i^ quomandat homini Deus multoties remiltere
Valetudinem in malam partem sumit , scili- offensam sibi factam Remittite y inquit , et
:

cet pro morbo,qui summum atque ultimum remittetur vohis. Et cun\ interrogasset Pe-
vitjfi denuntiat pericuUim. Poenitentiam me- trus si septies remittendum esset fratri : Immo
dicinam vocitat , toties repetendam quoties inquit, septuagies septies {i), ut legem in me-
gegritudo mentem atligerit qui contrarium
: lius reformaret : quod in Genesi de Cain sep-
sapiunt, docentes quibusdam peccatis non ties^deLamech autem septuagies septies ultio
esse dandam pcenitentiam , exxlusi sunt ah reputataest. (2) Animadvertit autem D. Hi-
Ecclesia , et hceretici facti sunt , in quihus- larius quod ly septuagies septies (3) pro nu- ,

cunque peccatis non perdit viscera pia mater
Ecclesia (2) ; neque suam Deus denegat mi-
sericordiam, cujus sequela est poenitentia.
3. Gratus in Dominum exstiteris ^ si quod
tibi Dominus offert ^ non recusaK>eris. Offen-
disti ^ sed reconciliari adhuc potes.Habes cui
satisfacias, et quidem volentem (3), qui tibi
beniorne laraitur orratiam, qua de tuis pecca-
tis possis poenitere , et adhuc te poenitentem
cum auxiUo suo, misericorditer recipit. Ut
enim docet D. Augustin. (4) non solum cum
mero indefinito ponitur; seu, utvult Glossa,
finitum ponit pro infinito. Si autem homini
proecipit Deus misericordiam ad infinitas of-
fensas , cum ipse sit misericordissimus, po-
teritne poenitentibus negare veniam? Obser-
vat adhuc D. Chrysostomus (4) quod Ucet
EvangeUsta Utteraliter sit intelligendus de
remissione injuriarum, homini offendenti ab
homme orrenso concessa, moraliter tamen
denotat infinitam Dei misericordiam , qui
hominum poenitenliam semper acceptat :

agitur poenitentia , verum etiam ut agatur ^ Certe peccatoris pcenitentiam mavult quam
Dei misericordia necessaria est, alioquinjion mortem, Deus homini muUoties et in-
(5)
diceret Apostolus de quibusdam : Ne forte definite sine numero determinato remittere
det ilUs Deuspoenitentiam (5) e^ ?^^ Petrus : prsecipit , sed muUo majorem exhibet Deus
amare fleuit ,
prcemisit Ei^angelista (6) : misericordiam quam homini prsecipiat unde ;

Respexit eum Dominus, et adhuc ad majo- qui poenitentiam secretam possibilem et ite-
rem rabilem negant , divinae pietati derogant,
misericordise suae ostentationem quoties
poenitet peccator, toties eum recipit Deus Deique misericordiam offensant.
:

id si duhitas , ei^ohe quce Spiritus ecclesiis Neque illis patrocinatur D. Ambrosius, ne

dicat : Desertam dilectionem Ephesiis impu- sciUcet facilitas venice incenVwum prceheat
tat ; stuprum et idolotlijtorum esum Thya- delinquendi (6) : tum quia cum fudex Deus
tirenis exprobrat; Sardos non plenorumope- justitice carissimce sihi exigendw tuendceque
rum incusat ; Pergamenos docentes perversa prcesideat, et in eam , omnem summam dis-
reprehendit; Laodicenos fidentes divitiis oh' ciplince suce sanciat (f)\ summe peccatum
jurgat : et tamen omnes ad poenitentiam odit , et quantum estex se semper est para-
commonet j suh comminationibus quidem. tus ipsum destruere , quando Uomo poeni-
Non comminarelur autem non pcenitenti , si tentiam negligit et contemnit: tum quia Ucet
non ignosceret poenitenti. (7)
nonnulU ex Dei beni^nitate sumant occasio-
Magnaprofecto erat oUm imperatorum nem dehnquendi , nisi Deus esset misericors,
humanitas qui solemni PascUce die omnes e
,
et parceretdehnquentibus, sumerent occa-
custodia liberabant reos , suam tamen ma- sionem desperandi,quod gravius est etenini :

gnificentiam certis coarctarunt fmibus ut : si peccatoribus nullus essetdivinoe miseratio-

remissionem venice crimina nisi semel com- nis locus , cpiis non statim pereat P quis non
missa non hahcrent. (8j Qui pluries in pro- ipsa desperatione dificiat P (fi) Pra^falam ob-
hihitum a lege crimen inciderant , Principls jectionem proponit, et acute resolvit Tertul-
gratiaetUberahtate non fruebantur; atlonge Wanus', Ne retractantes de residuo auxilio
(i) Tert. L. de Poen.7.— (2) D. AufT. L. 5o. Ilom. Iio. (1) Mallli. 18. — (2) T.-rt. L. dc O.at.7.— (3) Can.i8«
27._ (5) Tcit. L. dc Pa-n. 7. —
(4) In Encl.ir.c. 8-.. in Mallh. — (i) Ilom. 62. — (5) Tcit. Scorp. i.
{''^>
—
— (5) 2. Tim. 2. —
(6) Luc. 22. —
(7) Tcrt. L. de Pa-n. Scrm. 8. in P.s. 1 18. — (7) Tcrt. L. dc Pcen. a. (8) —
8.— (8) Codin. de Episc. aud. L.3. D. Cypr. Kp. 5a.
 ,

4o3 rOFNiTEINTIA VIRTUS. — CONCIO. I.

])(xnitcn(Il spntiuni adhuc delinqucncU de- scduteni suam scilicet , memorta pericuU ho-
monstrare videainur. Jlsit ut aliquis ita in- norant. Qiranto majus est aiiiniae quam cor-
tcrprctctur^quasi eo sibi etiam nuncpateatacl poris naufiagium, tanto major esse dehet
deUuquenditm^ quiapatct ad pcenitenchun : et soUiciiutlo de animi salute plerique ne ite- :

reclutuldnlia clenicnticv ccclesiis UbicUnemfa- rum corporalem vitam exponant naufran-

ciat humancv temeritcUis. Nemo idcirco dete- gandi periculo non amplius mare sulcant , ,

rior sit f quia Deus meUor est totiens cleUn- repudium et mari et navi dicunt translatione
qucndo quoticns ignoscitur. (i) Peccator , sumpta ab his qui uxori dant libellum repu-
,

ciii toties pcpercit Deus , ejus misericordia dii. Quantum a fortiori poenitentes ab aeter-

abuii non debet multi tamen ea abutuntur, nre damnationis liberati naufragio, debent
:

quani impie nefarieque vertunt ad insoleniis vitare peccata. SubjungitTertullianus Lau- :

audaciae inipunitatem similes bominibus do timoreni cUUgo verecuncUam , nolunt

; ,

scelerosis ante diluvium vivenlibus qui ut iterum divince misericordicje oneri esse , for- ,
,

^[x\.\\T\^dis\\\mSe\ewc\\s,ipsampcx;nitenticc op- miclant videri inculcare , quod consecuti

portunitatem in impietatis patrocinium con- sunt ; bona ccrte solUcitucUne iterum ejcperiri
vertebnnt. (2) 'vitantyquod semel cUdicerunt timerc.Q^iMxiuoT
Fraires nolile imitari impiorum temeri- motiva subminislrat quibus ad repudium
,

talem et ex redundantla divinoe clemenliae peccatorum invitantur poenitentes

, i.Timo- :

sumite occasionem, non Deum offendendi , rem cadendi rursus in peccatum quod eos
sed Deo serviendi. Cavete ne evanida spes naufragandi exposuit periculo 2. Verecun- ;

poenlientioe incredibili innocentiae et

,
virtu- diam ne denuo afficianlnr pudore, ob pec- ,

tis damno licentige laxet habenas, vosque caii deformitatem , quod fcedat et maculat
,

ad noxain concipiendam et alendam excltet animan^ 3. Gratitudinem , ne ingrati sint : ;

ponite in inilnio cordis vestri istud D. Hie- erga Dei misericordiam quae eos clementis- ,

ronjmi moi:Itum Ne statim nobis pceniten- sime recepit 4« Prudentiam, qua conside-
:
;

ticusubsidio blandiamur. (3) Poeniientia est rantes pericula a quibus fuerunt liberati, illa
secunda post naufragium tabula. Atlendlte praicavent et fugiunt, ne in ea iterum cadanl.
ad verba quce subjunglt D. Hieronymus : Illorum imitare sapientiam,ChristIane, et tu,
j4Iiud est i/itcgra Jiai^i^et sahis mercibus por- peccator, cw//z scias adi^er^sus gchennam, post
luni aliud nuduni hcerere prima illa intinctionis dominicce munimenta ,
salutis intrare ,

tabulcv y f.uctuum reversibus acl esse adhuc in exomologesi secunda subsidia^

et cvebris
acerrima sajca coIIicU. Poenitentia est animai cur salutem tuam deseris ? (i) cur poeniten-
niedela verum ut ait D. Hieronynius, ca- tiae tabulam non amplexaris? cur aniinae me-
; ,

vendum est vulnus quocl dolore curatur. (4) dicinam non sumis ? cur ad Dei misericor-
Tandem diam non accurris? cur poenltentiae virtuli
poenitentia est divinoe clementioe se-
quela ,per cpiam Deus ad miscricordiam pro- sedulo non vacas, cujus tibi offertur facilitas,
vocitur. (5) Vos autem secundum duritiam et adhuc incumbit necessitas ?
veslram et impoenitens cor , thesaurizatis
„,1,- -.^^
„ PAKS. Necessitas
H. r»AT>c a/ •* •, *- r \
poenitentice [QAvne-'
vol)is iram in die i-
ir;e
•
T- 1- •

Fratres , nolite per v : .

^ . ^r» •

,,1 ..,.,. ,
aiiusuin
\-
'
r\ '
i
lius demonstran non potest
'
^ quam i. Fro-
inisericordiae Dei coneerere super ^ •

phetarum et Apostolorum prseconio; 2. r»

, » 1 •

r^Qrnfa ,rocfro
capita vestra .1 r
thesauros indignationis r .'
et vin- ^
• • Dei
o c i- 1 •

,i:*,.„ .„,,„ .
.° |. praecepto; 0. balutis
. medio.
(iicice ; assecutain per poenitentioe remedium ' rr .- /• 1,* /qn • •

e.'.,^^^^ ,. •, * y T,. ,. I. I estimonia dwinarum Utterarum [6)

.
anima? sanilalem omni ddK^entia et studio
,
^ ^ ^ • . 1 -

*iicf^,i;»... 11^.-
cusioclite; f ^ poenitentiae ostendunt necessitatem ', quam
1 •

hberati a naulrafao salulis per se- ^

r» 1 . • 1 •

cunclam r^^.
r^iinrlnrr. '. »• annuntiarunl Patriarchae in le^e naturoe, va-
.
poeuitentiae tabulam , non vos am- i 1

r» i t/r . . . •
i
• •

pnus Avrw.^nfie
nliiiQ f r penculo. !-»• ticinarunt Prophetae in leffc IViosaica, et in •
exponatis nauirairandi Dicite
• 1
^
rim nVrf.,nu,,,.
cum lertulliano 7.
Lvasimus .
semel . hacte-
: P
t- k a \'

•!.
11.
leo[e Evange ica Apostoh proedicaverunt. Du-
•
^ i
v \ t\
r»
,

-.
.^ •
i
•

nns penculo.us ,.osmelij,sos in/cramus,ctsi ile. »""'" n"» ^st pnmos ,llos homines de De,
n,m evasuri vidcmur. (&) Hactenus , id est ^"1'" '"Slructos, quos Moyses in annahbus
c.einceps nunquaui nos exponamus pericuhs mundi/\ honorato eloeio
^ ' '
dicit ambulasse cum
•
' ^

ta / ^ •. . • - •

qua. evasimus, de qulbus incerti sumiis an Deo ^4),poenitentia3annuntiasse necessi tatem,

rursus possimus llberari imliamlni plurium F*^^^^^"^ :
Noe, quem princeps Apostolorum
sapientiam; nam , ut refert Tertulllanus l'etrus y w^^/^/^ /?r^co/?^m (5) vocitat , huic
plcrique nnufragio Ubcrati cxinde rcpudium ^^^^''^* .^""' ^"*"' ^^^^
''^^^'^'? ^P^''^ ^
ct mari et navi cUcunt : et Dci ^"""^^^« ^^^1"^, et omnium prope ordmum
beneficium ,
(«) T.rrt. L. dc Poen. 7. (2) Orat. 5. - — Kpist q (0 Tert. L. do Poen. 12. — (2) Tert. L. de Poen. 6.
— (1) Auguit. in Srrm. Com. Serm. 4. —
(3)
Roui 2* —^^) Tert. Lib. ad Nat. 12. — Gen. 5. — (5) a.
— (G) Tert. L. de Pan. 7.
(5)
v ; •
^^^^ ^
2. (4)
 POENITENTIA YIRTUS. — CONCIO I. 4(,3
honiinescorrupisse vias suas,moiiehatunum- luWhno poenitentice propositus (i) quasi ad ,

quemque impendere mundo diluvium et pcenitentiam pia;dicandum natus electus, , ,

catacljsmum i^erum omnium aholitorem (i) et a Deo in mundum missus Hinc est quod , :

omnesque invitabat ad poenitentiam ut ad Joannes vestitu victu, loco totus poenitcn"

, ^

sacram anchoram, salutis portum et ircD tlceformatus incedit, [i) Veslitu teste ete- ,

divinte moderatricem continue intonans nim EvangeHsta Matthaeo 7/?^(? rt///^/?^ /oa/i-
, :

eorum auribus Venite^ vocat nos Deus ad nes habebat vestimentum de pilis camelo'
:

pcenitentiam A duabus autem prioribus illis

. rum, (3) « Posuit de caprarum, sed cilicio
vocibus «^£UT£ x,a.xu^ teste Theophylo Antioch. opus non erat; sed accepittortuosissimipilos
(2)a veleribus graecis nuncupatus est Deuca- animantis , nihil liabenlis recti, nihil gra-
lion: refert Josephus(3) quod scelerosi hbidi- natura dedit labori tia? , nihil decoris : quem
nibus avide inhiantes, et omni mente poeni- , extremae tra-
duro , addixitmagno ponderi
tentiam renuentes , importunum illum mo- didit servituti taU poenitenliae magister in- :

liitorem cum tota familia in exsiHum ejece- dui debuit veslimento, ut qui a recti detor-
runt Patriarcha tamen , non modo voce et serant discipHna
: et deformes se totos for- ,

opere, sed etiammanu, arcam fabricans , mis reddlderant peccatorum , magnis poeni-
poenitentiam annuntiabat, et proxime immi- tentiae sarcinis subderentur , adjicerentur
nentem orbis casum (4) teslabatur. duris salisfactionis angoribus, suspiria com-
Post diluvium, ipsemet Deus populum sibi punctionis laboriosa portarent vt directi et :

congregai^it , et multis honitatis suce largi- attenuati in modum acus, per angustum
tionibus fovit ^ et ingratissimum totiens ex' poenitentiae foramen, ampla remissionis in-
pertus y ad pcenitentiam semper hortatus est. trarent , et impleretur dominicum dictum ,
(5) Insuper ad iHud ministerium cunctos in Camelum per foramen acus posse trans-
lege mosaica deputans prophetas; et ut, sub- ire. (4) » 2. Viclu Esca autem ejus erant :

jungit TertuHianus, prophetando universo- locustce et mel siluestre. (5) « Locusta cas-
rum prophetarum emisit ora j prceire intinc- ligandis peccatoribus atlribula , merito pce-
tionem poenitentice jussit ^ ut quos per gra- tentiae figuratur in passum, ut de peccatiloco
tiam vocaret ad promissionem semini Abra- exsiHens in poenitentiae locum , ad coelum
ham destinatam per pcenitentice subsignatio- possit pennis veniae pervolare. » Hoc Pro-
nem ante componeret. Per intinctionem pheta senserat , qui dicebat : Sicut umhra
poenitentiae significat Joannis baptismum , cum declinat, sublatus sum , et excussus
qui fuit baptismus poenitentiae , praecursor sum sicut locusta : genua mea infirmata sunt
baptismi Cliristiani, a Domino Jesu instituti, prce jejunio , et caro mea immutata est prop^
quem appeHat adhucpoenitentiae subsignatio- ter oleum. (6) Audis quomodo de peccato in
nem, verbis e jure petitis : subsignatae nam- poenitentiam excussus est ut locusla, et cur-
que facultates iUae dicuntur, quae conducto- vavit genua ut poenitentiae pondera bajula-
rum subscripiionibus obHgatoe sunt fisco ; ret et adjicitur meHis cibus , ut amara poe- :

subsignata etiam apud aerarium et censorem nitentiae , dulcis misericordia temperaret.

dicuntur praedia, quae suntin censum delata; « 3. Loco Fenit, inquitf Joannes Baptista :

quo sensu TertuHianus poenitentiam subsi- prcedicans in deserto Judcece, et dicens : Pce-
gnatam dicit ,
qua se quis apud Deum
sanc- nitentiam agite. (j) « Per deserta Judaeae
lioris vitae proposito obHgavit, adhibito tan- poenitentiam clamat Joannes, quae legis cul-
quam signaculo pcenitentiae aut aquae baptis- tum, prophetarum laborem , fecunditatem
mo , qui cum Deo componit peccatores. patrum , frugem Dei suasteriHtate perdebat:
Componere diciturpraetor, quos jurisdictione unde ad poenitentiam merito vocantur dis-
sua compescit, et de adversariis amicos red- cipHnarum deserta, non hominum,nonloco-
dit poenitentia peccatores cum Deo compo- rum, vacat clamorubi non assislitauditor. »
:

nil, et de inimicis amicos efficit. Non tacet Siquiseremorum incolapost vigintiaut tri-
Joannes : Pcenitentiam initote dicens ; jam , ginlaannosinsoHtudinedemoratus,accederet
cnim salus nationibus appropinquabit , Do- ad istam civitatem , et concionaturus cathe-
minus scilicet afferens secundum Dei pro- dram ascenderet, omnes cives ad concionem
missum. Cui prceministrans , poenitentiam audiendam accurrerenl,praedicatori attentio-
destinabat purgandis me/itibus pneposita/n. nem praeberent , et de concione fructum re-
(6) porlarent. Quis concionatorum Joanni com-
BeUe Joannes Baptista nuncupatur a Ter- parandus , qui ab infantia fuit deserii habi-

(1) Tert. Lib. 1. de Cult. Foem. 3. — (?.) Lil). 5. .nd (1) Tnl. L. de Hapt. 10. — (>) ChrysoL Scrm. 167.
—
Antil. — (5) Lib. Antiq. —(4) Tcrt. Lib. de Cult.
i. — (h) Cap. y. — (^) Cluysol. ibid. —(5) MaltU. lo.
I''em. 3. — (5) Tert. L. de Pa-a. a. —
(C) Teit.ibid. — (6) Vs. loS. — (7) iMaltb. y.
26.
 ,
!

4o4 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO I

lalor; cui tanquam Verbiprnecursori commu- rat : Vos scitis quomodo nihil subtraxerim
iiicala estde ccelo sapienlia ; qui poenitentioe vobis utiliuni, quominus annuntiarem vobis,
pra^co est pra^nositus, et atl paMiitentiam an- et docerem vos publiceet per domos^i^tJ^e^-
uuntiaudatn , victu, vestitu, loco , totus fuit tificans J udccis atque Gentibus in Deum pce-
formatus? Ta!is ac tantus praedicator de so- Jiitentiam cwncus necessariam , ut Dei prae-
litudine egrediens, venit iii civilatem cunclis cepto comprobatur.
dicens: PaMiitentiam aglte, appropinquavit
" 2. Tertullianus priusquam poenitentiae
enim vco \mm coAovum. (^i)Pceniteatplanc^ viriutem
i> a Deo mandatam demoustret, tria
pcenitcat, qui diuinis prwtulit humana , qui praemitlit i. Mandatorum Dei bonitatem :

scrrire voluit mundo , et dominationan commendat Nos vero pro nostris angustiis :

mundi cum mundi Domino non hahere. Poe^ unum inculcamus , honum (itque optimum
nitcat qui maluit perire cum diaholo quam essequod Deus prcecipit.i^i) 2. Detemeriiate
rcgnare cum Christo. Pocniteat qui ^irtutum eos culpat, qui bonitatem divinorum man-
libertatcm fugiens ^captivus voluit esse peC' datorum in controversiam vocant Auda- :

catorum. Paniteat ^ et satis pccniteat , qui ne ciani existimo de hono dii^ini prcccepti dispu-
{'itam manus tradidit morti ap-
teneret , Observanda divina prcecepta decla-
^ tare,?>.
propinquavit finim regnum ccelorum. Rcg^ rat , non solum quia in se bona sunt, neque
nuin ccolorum est prannium justorum judi- adhuc quia nobis utilia, sed praesertim quia
,

cium peccatnrum impiis pcena. Beatus ergo a Deo mandala Ncque enim quia bonum est,
, :

Joanncs,qui pcenitentia judicium voluit pra!' idcirco auscultare dehemus ; sed quia Deus
veniri ; peccatores non judicium \foluit ha- prcucipit. Ad exhibitionem ohsequii prior est
bere, scd pra^mium : impios i>oIuit regnum majestas dii^ince potestatis , prior est aucto-
intrare, non poc/iam. (2)Multi tamen inferui ritas imperantis , quam utilitas sen>ientis.
poenas non credentes, Dei judicium non per- His proemissis, observandum concludit Dei
timescentes, Beatorum pra?mium pro nihllo mandatum ; praesertim quia a Deo impera-
ducenles paMiitentiam non amplexantur, tum , qui praecipere nequit nisi quod est in
,

neque paMiitenliaepraeconem placideaudiunt; se bonum et nobis ulile Bonum est pceni- :

similes Pharisaeis et legis Doctoribus, qui tere an non P Quid reuohis P Deus prcecipit
crederenoluerunt, necpcenitentiain egere.['6] et quasi parum sit Deum praecepisse pceni-
Neque minus ilhistres fuere in lege evan- lentiam, quo studiosius poenitentiae homines
gehca poeuiteullae praecones. EtenimClnistus vacent ,
proecepto adjicit hortationem, hor-
ipsissimum , quod in suis concionibus Joan- lationi praemium, praemio juramentum : At
nes Bapiista , argumentum sumpsit pro sua- non prcecipit tantum, sed etiam hortatur. ille
rum concionum themate ,
quas ab Jura/is etiam ; quot
istis Inuitat prccmio, salute ,

inchoavit verbis : ap^ adhibet Deus incitamenla uthomines ad ob-

Pccnitentiam agite ,

propinquavit enim regnum ccelorum. Etdis- temperaudum praeceplo poenitentiae inducat

cipulos suos mittens in orbem terrarum prae- Quodigitur Deus tantopere commendat, quod
dicandi Evangehi causa eos enlxe hortalus etiam humano more sub dejeratione testatur,
,

est, ut potlssimum proedlcandae poenitenlloe sunima utique gra\^itate et aggredi et custo-'

studium adhiberent qui praecepiis Domini dire debemus.
:

et magislri obtemperantes,cunclishominiLus Praeceptum scihcet poenitentiae, quod an-

pradicdhant , ut pcnitcntiam agcrent. necessltate com-
(4) tiqultate, universahtate et
Pelrus Hierosolyma) concionem habens aJ mendatur : i. Vetustate quia obligatio ad
,
Judxos , pcenitentiam , inquit , agite.
(5) satisfaciendum Deo pro injuria iliata per
I auhis quoque Athenis mahlia Judaeorum peccatum , in jure naturah fundatur modus :

Areopngum ductus coram Judiclbus sic fa- vero satisfactionis per formalem poenitentiam
,

lur Dcus nunc aununtiat hominibus ut et contritionem, oritur ex jure positivo di-
:
,

omnes uhiquc pcenitentiam agant.

(6) Nul- vino , omni humano jure et praeceplo muUo
hini excipit hominem cujusvis slt condltio-
digniori ; 2. Unlversahtate , quia cunctos
nis secl oinnes qui exlsiunt et conversantur
, generahterhomines Deo injuriosos , obhgat,
({uovis m luco ad pccniienllam adstringit;
et ab ipso Adamo usque ad uUimum qui mor- ,
'lud - • • •

pu! hce privallmque docuerat ad pielatem, logesi non tacet. (3) Hoc asserit
resiitutus ,
Mtac perfcctionem,DeIque amorem accende-
Tertulhanus Tatianum hccrelicum redar-
(1) Maiih. 9. — (2) Chrysol. Serni. 167. - (5) Tert. (,) Act. 20. - (2) Tcrt. L. Pcen. 4- — (3) Tert. L. de
r.deUapt.io.-(4].Marc.8.-(5)Act. 2.-f6}Act.i7. Pccn. 12.
 ,

POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO I. 4o5

guens , Adam
nec salutem consequi posse neque horam quando pius Deus de hoc seculo
falso docentem , quasi non , si ranii salui niigrare juheat.(^i)^ 3.Tandem prceceptuni ,

fiant^etradixsaluasit.[i)Z.'^ecess\X?i\.ejWi\m^ faciendoe poenltenllae obligat per se, « praeci-

utdocet ConciliumTrldentinum, /"«/^ <2r///We/?i pue cum peccator in periculo mortis exis-
poenitentia universis hominibus , qui se tit, (2) » et ob hanc causam, teste Possidonio,
mortali aliquo peccato i/iqui/iassent, quo- dicere solebat D. Augustinus Nemi/iem , :

vis te/npore ad gratia/n asseque/ida/n /leces- etsi /lullius scele/^is co/iscius esset,co/nmitte/x
sa/ia ; illis etiam qui baptis//ii sacra//ie/ito debe/^e ut si/ie pcenltentia /nigraret e uita.
ablui potuisse/it , ut perversitate abjecta et Monitum aliis praestitum ipsemet adim-
emendata^Dei o/fensione/n, cu/npeccatiodio, plevlt , in ultimo morbo psalmos pceniten-
et pio a/iimi dolo/^e detestare/itur. (2) Et haec tiales in conspectu positos, cum cordis ama-
necessitas tanta est ut obligatio poenitentiae ritudine et confusione lacrymarum , reci-
nuUa humana auctoritate auferri et dispen- tans. In niultis adhuc ahis occasionil^us per
sari possit. Triplici namque motivo , eoque accidens obhgat ilkid praeceptum , ut cum
indispensabih, ad poenitentiam slimulatur gravis urget tentatio, vel administranda aut
peccator nimirum ex lege dilectionis divi-
: suscipienda sunt sacramenta. Verum quia
iiae, ex lege charilatis propriae , et ex lege hcec magis iheologum, quam concionalorem
justitiee. Legem dilectionis divinae prodilTer- sapiunt , sufficiat praclibasse poenitentia? ne-
tuHianus dum de peccatore ait Om/ii loco : cessitatem ex Dei proecepio ; modo est com-
ac te///pore angatur necesse est. (3) D. quo- probanda ex salutis medio.
que Augustinus volens quod lex dilectionis 3. Hoc enim dico, poenite/itiam q/ice per ,

divinae obligans peccatorem ad diligendum Dei gratia/zi ostensa et indicta /lobis in g/^a- ,

peum super omnia obliget etiam illum , ut

,
tia//inos Do//ii/io revocat. (3)Peccator nequit
quantuminseest, studeatdeperditam recupe- revocari in Dei gratiam , uisi peccata quae
raredivinamamicitiam.Lexcharitatispropriae Deum offendunt, remittantur. Ex D. autem
obhganshominem adcuram animae suae, obli- Thoma , i/z/possibile est peccatu/n actuale
gat etiam illum ad tollendaimpedimenta , et i/iortale si/ie pce/iite/itia re/nitti , loque/ido de
quoerenda mediasuae salutisclex justitiae obli- pcenite/itia^ ut est vi/^tus. (4) Potest quidem
gat hominemad satisfactionem Deo debitam mortale remitti absque sumptione Eucharis-
pro injurla , quam ei irrogavit peccatum. tiae, absque absolutione sacramentah, etiam

Praeceptum autem illud de agenda poeni- absque baptismo, ut patet In martyribus

tentia non obhgat pro semper, neque etiam qui suo sanguine baptizantur at in adultis ;

slatim post commissumpeccatum
dum sub novo peccato obligat. i. Non obli-
gatpro semper, qula est praeceptum affirma-
tivum , quoda negativo discriminatur, quod
islud obligat semper et pro semper nullo
enim tempore hcel adulterari ; illud vero
non obligat in omni differentia temporis,
sed duntaxat tempore a Deo vel ab Ecclesia
determlnato ; homo enim non semper tene-
tur elicere actum amorls Dei. Neque, 2.Sta-
tlm post peccatumi commissum obhgat ahas
in singulis momentis, in quibus peccator
, sed inter- sine pcenitentia actuaU , vel saltem virtuali,
nunquamremlssumest mortaIepeccatum,imo
neque potest remitti. Quapropter postquam
ConciliumTridentinumdefinivitseudescripsIt
: actualem poenitentIam,decernit : Fuit autein
quovis te///pore ad i///petrandam ve/iiam pec-
catoru//i hic contritio/iis actus /lecessarius .(^)
Quod ita indubltatum est ut aduUusgratlam
baptismalem non recipiat, nisi de peccatis
poeniteat,priusquam baptismi susciplat sa-
: cramentum Neque egore/iuo
: divinu/n bene-
y?c/w/?z , id est abol/tionem delictoru/n , ini-
,

posset poenitere , peccaret morlahter, quia tu/is aquam o/nni/nodo sali>u//iesse ; sed ut eo
in singulls iUis momentis esset transgressor perve/iire co/iti/igat , elabora/idu/n est (6} ,
proecepti sibi impositi. « Non est de neces- producendo actus poenltentiae ab adultls ne-
sitate salutis corporalis ,
quod statlm medi- cessarlo praerequlsltae.
cum quaerat , nisi quando baptismus seu lavacrum aquac
necessitas curatio- Duplex est ,

nls incumblt , et simlliter de morbo spiri- ex vul/ic/'e la-

scilicet et sanguinis. IJnde et
tuali. » (4) Unde consllii non pra?cepli est te/^is Domi/iici aqua et sanguis , utriusque
quoA (\ocei\). kugmUwws'. Siue Episcopus, lai>ac/'i paratu/^a /nanavit. (7) Baplismus ^

sive p/esbyter siue laicus, una die si/ie pce- aquae peccatum originale dilult, largilur gra-
,

nitentia esse non debet, quia nesci/nus die/n llam, et jus trlbuit ad vitam aeternam Fe- :

(1) Serm.
1. de Pirn. ct Jrjun. —
{2) D. Tliom. ibid.
(1) Terl. L. de Prxsc. Ilncrct. 52.— (a) Scrm. i4. c. i. — Tert. L. deP(vn.5.
(5) —
(4) 5. p. q. CS. a. 5. (5) —
-- (3) Tert. L. de Pat. i5. —
(4j D. Tho. in 4. dist. 17. Scct. 4. c. 4. —
(6) Tert. L. dc Pocn. 6. - (7) Tcrt.
q. 3. a. I. ad 2. dc Pnd. 22.
 :

/o5 rOE^aTENTIA VIHTUS. — CONCIO I.

lix sacrnwenttim qna ahldti non potcris : quomodo enim gaudehis fuisse
aqua' nostrcr ^

(lelictis pristinwcacitdtiSy correctum nisi doleas fuisse peri^ersnmP (^i) in vitani a^ternani y

libcramar. (i) 31artyrluiii aulem seu bapiis- In utroque Magnus Leo multiplicem agnos-
niussaii«Tuinis ex opere operalo remiltit origi- cit Dei misericordiam : MultipJex misericor*
nalem culr .im communicat gratiam, confert dia Dei^ita lapsihus suhvcnit humanis^utnon
,

jus ad f^lorlam. Hic est haptismus qui lava- solumper baptismi gratiam^sedetiam per poe- ,

crum ct non acceptum repnrsentat , et perdi- Jiitentice medicinam spes vitcereparetur ceter-
tuni reddit. (2} Hosaulem effeclus non conse- nce. (2)Vila aeterna nequit comparari sine gra-
{uieretur l>Tmo in mortali existens, nisi prius tia gratia haberi non potest a peccatore, ;

actum pcenltentire formalem, vel sallem vir- nisi remittatnr lelhalis culpa sine poeniten- ;

lualem eliceret Hoc enim pretio Dominus tia autem velle obtinere remissionem, pror-
:

7'eniam addicere instituit (5) uti enim mer- sus ridiculum et absurdum censet Tertullla- ;

cator merces suas non dat gratis, sed ab nus. Quani porro ineptum , quam iniquuin
emptoribus earum exigit pretium , ita Deus pcenitentiam non adimplere et veniani de-
non larfiiur adultis deliclorum veniam, nisi lictorum sustinere ! Iioc est, pretium non ex-
poenitentia; praibeant pretium. hihere , ad mercem manum emittere. (3)
Ratio a priori hujus est qnia poenltentia Cautum fuerat lege 12 tabularum ne vendi-
e«;t necessaria necessllate medii ad remisslo- toris res aliter emptori acqulreretur quam si ,

nem pcccati sive hujusmodi necessltas slt is pretlum solvisset ad hanc legem alludere
, :

intrinseca, ob connexionem intrlnsecam,quse videtur Tertullianus, ut poenitentiye oslen-

reperitur inter medium et finem ,
quomodo dat necessitatem et sequitatem.
f^ratia est necessaria ad «loriam , sive ex sola n
TiTr>Aoc Uubitandum / /•/ * • ^-
P ,^ . ^ . 1- .• . • lli.FAnc). est. sicut in uni-
institutione Dei, statuentis et ordinantis me- ../ ^ ., .,
. ,. . .

,. 1- , . versis actibus nostris ,itain pcenitentice Quo-

,
dium ahciuod lanquam necessarium quod ,.,. ' ^ , ^ . ' ,

1 . ••
,
\ \ que causa, lustitiam Ueo nrcestandam esse
antea necessarium non erat ,
quomodo bap- ,
-'
.^ ./.'/..// -t^ .
-^
. 7
..
, , 1- T\/r •• quod quidem ita i/?ipieri liceoit [A isiDeoDev
naturah vel iVlosaica non ^
I

tismus , qui in ipore ' rr r • •

* ' peccatum oliensosalisiaciatpeccatcr per poe-

erat necessarms ad tollendum onsinale , m ^.^
1 • • • 1 •
. 11 1
^ ^ 1 !• .
,
•

, ,. . 1 ^ nilentiam.ln peccato pluressuntdeordinatio- • 1

•

le^e evan^elica susceptus vel in re , vel in r

^ ^ ^.
voto est niedmm necessarium ad delendam
*
^
cr
ues quae divinas orlendunl perlectiones
'
.
c
...
111 1111 .
•
\

.
,
-

• . , •. .• . proesentiarum tres tantum considero, scilicet

originalem culpam : poemtentia autem utro- ^
, '
,. , . . .

° ^^ ,
* ^ superbiam quae divinam maiestatem contem-
. . .

que modo est necessaria ad remissionem ac- .^ ^. **,.

^ . . . . .

/ ,. .• .
nit : inobedientiam , qu3e divniam auctori-
• . • •

lualis peccati ex intnnsecaconnexione, tum : ^ '. ^ ,. . . . .

', •. . tatem nou recognoscit ; iniustitiam , quae di- •

,.».,.'''
.111
.• •

quia actus poemtentice est maxime proportio- ^

*
1.1
natus ad petendam vemam et ad piacandam ,^
. vinam bonitatem vili creaturae postponit.
•

•n ta
•. .

. .
^ cc . 7 rer ipoenitentiam ^peccator tres illatas Ueore-
1 •

l)ersonam otrensam undepeccatori ^0/« .y?/- : 1 rr- n- . . .

. •. .
.• * r * . parat iniunas nam , ut vult lertullianus, • :
perest pocnitentia quce satisfaciat', qui autem ^ \ c j l- . - • •

.,' ,.
pccnitcntiafn criminis tollunt
j }t .
.
J /• .'
'

satisjactionis ^
poenitentiam satistactio sequitur ; denuic
/• /kn^ r •^
.

. . . . •

w/\ pcenitentia et satisfactio (5) ; satisiacit au-

[A]'. lum cnu^DQccdilnmmov- ^
•
. 7 ; .
viani ctaudufit ./. ^
V .• •

tem , i t^
, .
,„1 . ir^ •. ^ / • ^ ^..
. TA Perhumihtatem, divma?
. maiestati; .
lale tollit spiritualem
*
animne vitam at ex D. r» i- t .• •> ; i • • •

2. Per obedientiam , divnioe auctoritati ; 0.

'

iuouo ueciarans necessitatem poenitentioe ac ' .• .• . ' •

i,A.>ncc;fot^rv.
necesbitatem K ..»-c v^-
baptismi de baptismo enimait:
•. maiestas summam mereturmentis aestimatio-
•, 1 1 .• :
11»- •
*'
, • •

Ku; quis
lyiii n,,:^ jcnatus
..^, r i f
fucrit
•, rc\T\ T)0£- nem ', humi em voluntatis de ectionem , li-
ex aqua. (6)De ., v r v
niiPMi.n
r^nenua M,,r^M..^
nuoque r.f .>,
\iiiur, nisi pcenitejitiajji e^^e- \
1
midam cordis formidinem, et demissam cor- '•',*• .,.,..
• •

r///c
riris y
nn,y,nc\;,..,.]
omnes r.^ '1 -,
sunul peribitis. .'
[n In locuUone k
t»
^ r
i-
poris humihationem. Pcccator pcr su perbiam
.
ri\ . . . 1
per defectum
I

auiem
r^iifpm rr.nri;i:.w.ai: .0 1 r.- Dei contempsit maiestatem ', ^^
conditionali , (luando conditio non y J . . . . . . .

Kiinnnnit supnositum
supponii c.ir,n,^c;t..,« piatum
/...,» v, T . id1 existimatiouis inteliectus , demissionis vo- • '

, sed1 indicat , ^ ,. ,'. , ... . . . .

5ine quo gratia non ob.ineun-, medii impor- '""'="'?' fo™'^'»'^ cord.s et hu.i>.l.otion.s
m.ser.cordia; per
taturnetessiias:utindual)..sCh.istipr<,po- '^"''P"™ = '"^'!"" ^'"'"'^
<^""'«'np""n "«junara repa.at poen.len-
sitinnil.us. Nam peccalum prima d,.noiat
origi.iale, per bap.is.na diluen<lum secunda Y^- 'P<^'"'^«f'« '" toto opere humdUas
"'J
peccatum actuale , pcr pceni.ontiam remit- (7); f cut em.n offendens <,u. hom.nem y.li.
tendum: Kisiegeris pcenitcnliam,sahus esse ?'""'" 'J""* sat.sfac.t e. dum se hum.hat,

, .
^ , „ D. Cvpr. Epist. 5o.
fi) (2) Ep. 91. ad Tiieodorum. —
W J^^**?' f"**
,

'•
—
~^'^ ^"^^^- ^-
^^Pt- '^- '^'' — Tert." h. dc Pnn. 6.
r^) (4) T« rt. L. de Pan.
7.— —
--(3) lert. L. de Poen.6.
,
(/J) D.Cypr. Tra( t. d<; Lap-
(5j Tert L. 5. adv. Marc. 1. (6) Tert. L. de Pan. 6. —
»1«. — (5; L. 5.tp. 28.— (G) Joan.3. (;)Luc. i3. — —(7) D. Chrysost. lIom.de Poen.
.
 ,

POENiTFNTIA VmTUS. — COKCJO I. ^r.;

et ab eo veniam exposlulat, uiule offensus liomines et Christiaui , ralionls notilia et
hanc satisfactionem acceplare tenetur ex jus- lumine agnoscentes Deum, supremani
ficlei,

titia , sic et peccator aliqua ralione satisfacit ejus auctoritatem snamque subjectionem
,

Deo per pcenitentiam quoe importat, i. Su- fateri coguntur, uti dominalio et imperium
bhmem offensae divinae majestatis existima- ad Deum essentlaliter perlinet, ita depen-
lionem a qua veniam humlHter expostulat. dentia et servilus est intrlnseca creaturae, et
Exomologesis est petitio venice^quia quipetit bomo bbertate proeditus tenetur ex justiiia ,

veniam delictum confitetur. (i) 2. Interna3

, Dei recognoscere auctoritatem , ejusque ob-
voluntatis dejectionem. Itaque exomologesis temperare mandatis. Illud justitioe debitum
proslernendi et humilijicandi hominis disci- triplici ralione, homini suadere nliitur Ter-
plinaest, (2) 3. Honorantem cordis formi- tuUianus 1. Ne minus slt Deo obsequens,
:

dinem: Timor autem hominis Dei honor est, , quanj servi hominibus quos in dominos ha-
(3) Tandem , 4- Prostratam corporis humi- bent Igitur si prohos quosque ser^os, et
:

liatlonem , et ob hanc causam ollm publlcus bonce mentis , pro ingenio dominico conifer-
poenitens omnem prae se ferebat externam sari videmur , quanto magis nos secundum
demissionem , quem prodlt Tertullianus. Dominummoratosinueniri oportet^servos sci-
Conciliciatum et concineratum cum dcdecore licet Dei vi^i. 2. Ut eamdem vel simllem
ethorrore compositum^ prostratum in niedium obedientiam Deo prcestet, quam exlglt, non
ante viduas ^ ante preshyteros omnium la- solum a servis slbi subditls, sed etiam a bes-
,

cinias invadentem , omnium 2)estigia lam- tils uslbus suis a Deo destinatis Et tamen :

bentem omnium genua detinentem. (4)

, ?tos non de hominihus modo seri^itute subni-
Ex menteD. Chrysoslomi, natura xis , vel quolihet aliojure dehitoribus obse-
et gratia
simul consenliunt , ut hornini suadeant hu- quii y verum etiam de pecudihus ^ etiam de
milltatem. Hoc tamen dlversis medlls exse- bestiis ohedientiani exprimimus , intelligen-
qui nituntur natura ad retundendam bo- tes usibus nostrfs a Domino piouisas tradi-
:

minis superbiam dicit ei Pul^^is es et in

: , tasque. 3. Homo Deo denegans obsequium
pulverem rei^erteris (5) revocatque ad ejus
, inferior est belluls In bonltate, quae dominos
memoriam quod fuit quod est quod futu-
, , suos agnoscunt , eisque obtemperant : Me-
rum est, nimirum lutum terra et pulvis , : liora ergo nobis erunt in ohsequii disciplina,
gratlanon advocat lutum de quo formatum , quce nobis Deus subdit. Agnoscunt denique
est ejus corpus ; non recenset dolores va- qmc obediunt. Nos qui soli suhditi sumus
riosque morbos qulbus est obnoxius non , Domino scilicet, auscultare duhitamus ; imo
adducit fcetorem putorem ,
et vermes qui- , totles renuimus dominium, quolies pecca-
bus post mortem scatet corpus sed revocat , mus. Quia , ut aliorsum dlxlmus ex D. Am-
ad memoriam Irmumera quse commislt faci- broslo, peccatum est prsevarlcatlo dlvinaele-
nora, et objicit ejus menti naturae corruptio- gis. Quanla, quseso, peccatorls Injustltla, qui
nem ad lapsum fragilem, hostes inler quos ab bominibus slbi subjectis et peccatorlbus
versalur pericula cadendi in qua persaepe
,
suis usibus ordinatis a Deo , expostulans
cadit : boec sunt quibus gratia
incentiva obedientiam, supremo omnium Domino non
bominis deprimit tumorem, et ad humilem obtemperat , sed ejus mandata inique et in-
poenilentiam inducit. D. Augustinus addu- solenter Iransgreditur. ylt quam injustum
clt exemplum Regii Vatis, qui dicehat In : est ,
quam etiam ingratum,quod per alterius
abundantiasua non movebor in ceternum, ex- indulgentiam de consequaris , ide7?i illi
aliis
pertus Deo paululum deserentCy quidesset: per quem consequeris de temetipso non re-
ecce doctior, et ob hoc etiam humilior factus pendere ?
est (6) ; praeteritorum memoria et peccandi Talem ac tantam injuriam dlvinse aucto-
formido efficit ut poenitens sit Inde saga- : rltali peccatore faclam , nequit nisi pcr
a
cior ad cautelam^inde humilior pro conscien- poenltentiam reparari, qua3 totum homlnem
t ia, inde ardentior adamorem {']) indejus- 'j subjiclt , qula totus ab observatlone legis
lior ad obsequium , ut satisfaciat injurlae, defecerat. Peccator Iransgressus est Dei man-
auctoritati Dei per inobedieniiam facloe. datum, mente et cogitatlone, ore et sermone ,
2. Nec pluribus de ohsequii exhihitione factoet operatione, et ut justltiam Deo exhi-
debita a nobis Domino Deo. Satis enimagni- bi^TtjCuncta Deo subjiclt qulbusejuspraecepla
tio Dei quid sihi incumbat, intelligit [S) : trausgressus est. Pra3varicalus est nicnte et
cogitatione , rt omnes ejus cogitationes qu.T
l^-deOrat.
7. - W T.-rt L do Pcrn. 9. - i„^„ente velul stellaJ fulgenr, Deo pr.x'])aran.
J'}J^'\-
O) Tcrt. L. de Poen. 7. —
4 l<'it. L.de Pud. 1.1. — o. n l ...,../ himnn
~ - tur ct obsequuutur. StelUu dedeiunt lumen
I
{(^) L. deCorrept. ci Oat c.
(5) Gen. S. 9. (7) D.
Bcrn. i3. in Canl. -(8) Tert. L.dc Pat.4.
 .

4o8 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO II.

in custodiis siiis ^
non est aequalitas quam requlrlt jiistltla.
ci lcctatcv sii/it , vocatce ,

sit/it et dixe/^uiit ei Jdsnmiis, et liixe/'iuit ImoDurandus(i)censet poenitentiamesseip-

:

ei cu/n Jncnnditate. [i) Voce et sermoue sammet justltiam commutativam quatenus ,

violavlt Dei le<nMii voce et sermone dlcit ei virtutes theologales imperant

, ut reddat ,

cum Saulo, Clnislianorum persecutore Do- Deo debilam satisfactionem « qualem scilicet ;

m///r, qnid /ne vis Jace/-e? (2) Facto et opere potest» pro offensa. Addit Ricbardus (2), po-
Dei mandata deslruere conatus est , facto et silis meritis Cbristi , posse pcenitentem pro
oppralione ea observat, juxta ApostoU mo- peccatissalisfacereex justltia.NonnuUi adhuc
niuiin Sicnt cdJiihnistis nienih/'a vest/^afa- voluntcontritionem aequivalere peccato mor-
:

lunla immniidilicB ct i/iiqnitatis ad iniqnita- tab, et ex eequo pro eo salisfacere, quia uli pec-
te/n , ita ct nn/ic exhihete //iemh/'a vestra fa~ catum importat aversionemabonoincommu-
/)inla jnstiticc in sa/ictificin//i. (3) Sic sa- tabill , et conversionem ad bonum commu-
lisfacietis iiijurloe faclce divinae tum aucto- tabile, ita ex adverso contrltio Includit aver-
ritati offensa? per transgresslonem legls ; sionem a bono commutablh , et converslo-
,

tum bonllati , viUbus creaturis per inordi- nem ad bonum incommutabile. Hujusmodi
natum amorem postposltae. odium boni commutabihs compensat quo-
3. Qnis e/'go i/i ho/iitate prcecelle/is (4) dammodo injustum Dei odlum , qui praela-
nisi Deus qui cuncta creata In perfectlone in latione amorls dlhgendus est , ut acclplat
,

iiifiiiitum superans est infinlte magis ama- aliquam satisfactlonem de inordlnato amore
,

bilis, et cunctis rebus in amore pra^ferendus? bonl commutabihs Cadnca , vana et plane :

Peccator tamen Deum infinlte, perfectum et /lulla^ et quo/'u//i fi/iis //lors est ^ infelix et
infinite amabilem abominablh postponit ob- itisa/ius p/'ccfe/re no/i e/'uhui ceterni Patris ^

jecto 0/finia amamuSjSolns i/icomparatione honori et amori ; qna/ia//i fro/ite attollo jam
:

otnnium Dens vilis est. (5) Avarus eum post- oculos ad vultum Patris ta/)i honi ta/n nia- ,

ponit divitiis perlturis , libidinosus volupta- lusfilius Ppudet indig/ia gessisse. (3) Poeni-
tibus fceths , superbus honoribus vanis , el tet Deum non amasse. Dicam cum Prodigo :

quivls peccator, ^/^oc/ dicere quoque pe/'iculo" Pater,peccavi in coehim et coram te, jam non
sn/n cst y diaholnni Do//ii/io pra^po/iit (6) et sum dlgnus vocarl filius tuus (4): quanta Dei ;

hipc prajlatlo lanto magis est injusta et Deo clementia , qui a peccatore poenltente exop-
injuriosa,quod facta Dei et dlaboh compara- lat nuncupari pater : ergo salte//i ai/iodo voca
lione peccator judicat diabolum Deo meho- /ne pater tnusi^) ; et quia, ut fatur Tertul-
,

rem, diaboh)que, Deo rejecto, suum amorem hanus , appellatio ista pietatis est (6) , slc
ronsecrat, coi/iparatio/iem e/ii//i videtur egis- amatus a benlgnissimo patre , ex toto corde
se ,
qni ntrumqne cog/iovcrit et judicare diligam pientisslmum parentem
, nam cpiis :

cnm meliorem cnjns se esse maluerit tam ama/ite//i non /'cda/net? Nos igitur adhuc
At quemachuodum peccator Deum dlabolo i/i corpo/'e //la/ie/ites ^ quantum possn/nus,
postponit , ita poenitens , qui per delictoru//i ame/nus,reda//iemus (7), ut carne soluli, pos-
pfunitentia/n i/istituerat Do/ni/io satisfacere slmus eum aeterne In coelo amare.
(7), Deum diabolo, cunctisque in universum
rebus creatis proeponit; comparatlone etenim «(j^^^j»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
facta , Deum judlcat infinite mehorem et ,

prae cunctis diligit ; contritio enlm cum ex rONriO SECUNDA

amore Dei super omnia procedat , est velut
compensatio quaedam injuriae quam feclt pec-
cator magis amans creaturas quam Deum poenitentice veritate/n (8) pertecte co-
Ad
;
amor hujusmodi Deum supra omnla dihgens, gnoscendam , considerandasunt ea in quibus
rompensat quamvis non ex oequo injuriam sacramentum ad mvicem poenitentia virtus et
Deo illatam ob inordinatum peccatoris amo- convenluntet differunt. Convenmnt quidem
rem.QuaproplerD.Thomas (8) docet poeni- sextupllciter i. In poenltentiae nomine 2. : ;

teniiam esse speclem jusiIti.-B vindicativae, acI^ ratlone medlcinae ad delendum actnale
consequenter commutativae large sumptoe peccatum utihs imo et necessariae, si pec- ,
,

uli pielas, observantla, rehgio^ quoe defi- catum sit mortale 3. In maleria circaquam ;

ciunt a ratione justilioe stricte sumptoe, quia versantur, nempe actuale peccatum 4- ^" ;

resplciunt Deum , inter quem et hominem

In 4. dist. 14. q. 2. --(2)In4. dist. i5. a. t. q.
>^
,- Baruc. 3. — (a) Act. 9. — Tcrt. L. de
(S) Res. 4;.
^ „,,. _ (1)
D. licrn. Serm. 10. in Cant. —
(4) Luc. i5.
--
— i dc
i. Tcrt. L.
(J«: Pfcn. 6.
^., .j.

—
,.,,

(5) Salv. L. de (iubern.

,

—
-
(7^)

(5) Jerem. 3. (6) —

Tert. Lib. de Orat. 2. (7}
v. —
(6f Trrt. L. dc Pcjen. 5. — (7) Tert. ib.— (8) 3. p. q. 85, Hern. Tract. de Pass. Dom. cap. 3. —
(8) Tert. Lib.
de
a.3. Pa-n. 6.
 ,
» ;

POENITENTIA, \ IRTUS. — CONCIO II. 409

subjecto ,
honiHke scllicet adulto ,
qui solus tione, vel a poena
punitione, qua quis ; a
est capax actualis peccati cum hoc tamen
: peccatuni a se commissum in semelipso pu-
discrimine, quod ut est sacramentum ad ho- nit Nihilaliud agit, quemveraciterpa^nitet,
:

minem duntaxat baptizatum pertinet ; ut nisi ut id quod malefecerit ^ impunitum esse

vero virtus respicit hominem adultum
, sive nonsinat; eo quippe modo sibi non parcenti
batizatum, sive non baptlzatum; 5. In meta- ille parcet, cujus altum, justum judicium :
phora secundae tabulae post naufragium ori- nullus contemptor e^adit. (i) Sicque ait S.
ginalis culpae; 6. In iterabilitate tam enim : Isidorus D. Aug. referens verba , pceniten-
virtus quam sacramentum possunt iterari, tia appellata est quasi punientia {2) a ^iainsL :

etiam circa idem peccatum , illud odiendo et adhuc poenitentiam nuncupatam vult D. An-
detestando. gustinus, poenitentia a pcena nomen accepit ^
In sex quoque differunt i. Virtus est sub : quia anima cruciatur et caro mortificatur.
genere actus vel habitus ; Hbera enim et vo- (3) Ex mente igitur D. Augusiini,vera homi-
luntaria peccati commissi detestatio, utpote nis peccatoris poenitenlla imporiat i. Pec-
rectae rationi consentanea, est actus virtutis. cati odium et deteslationem; 2. Cordls dolo-
Habitus etiam illi respondens, est virtus; rem et contritionem ; 3. Voluntariam pecca-
sacramentum vero est sub genere signi sen- toris pcenam et punitionem.
sibilis significantis remissionem peccati, fac- i. Tunc vera est pcenllentia, si peccatis
tam per sacerdotls absolutionem ; 2. Ut vir- solummodo adhibeatur (4), si peccasse poeni-
tus in interiori actu cordis potissimum con- teat , si peccatum aversetur, si peccalor de-
sistit, et dum actum exteriorem imperat , testetur culpam , utpote Deioffensivam. Pce-
actus exterior non habet bonitatem , nec ra- nilentia namque inclinat homlnem ad detes-
tionem virtutis, nisi prout ab interiori in- talionem, in quantum est offensa Dei;,poeni-
formatur et imperatur ; ut vero sacramen- tentia est delestativa peccati, quod est mate-
tum , praeter internum contritionis dolorem rialeejusobjectum. Siautem quaeramus aTer-
necessario externum requirit actum, nempe tull. quomodo denotetur et cognoscatur pec-
pcenitentis confessionem, et sacerdotis abso- catum, circa quod versaturpoenltentla Quo- :

lutionem. 3. Ut virtus est pars sacramenti , i^um ergo poenitentia justa et debita videatur,
iion quidem ex natura rei , quia non in lege id est , qu(^ delicto deputanda sint , locus
naturali et mosaica , sed ex institutione quidem expostulat denotare (5) hanc quaes- :

Christi, et in lege duntaxat evangelica ; ut tionem superfluam et oliosam existimat , j^r/

sacramentum, est totum artificiale involvens otiosum videri potest. Per se notum etenim
contritionem, confessionem etsatisfactionem est , id peccato deputandum , quod Deus
velut materiam,etabsolutionem tanquam for- prohibet, quod est Deo contrarium , quod
mam. ^-Virtuspoenitentiaeestde jurenaturali Deus odit. Domino enim cognito, ultro spi'
divino ratio namquenaturahsdictatdetestan- ritus a suo auctore respectus, emergit ad no-
:

dum essepeccatum in Deum commissum ; sa- titiam veritatis , et admissus ad dominica

cramentum vero est de jure positivo divino ,
prcecepta^ ex ipsis statim eruditur,id peccato
scilicetde institutione Christi ; 5.Virtuspoeni- deputandum , a quo Deus arceat : quoniam
tentiselocumhabuitin omni tempore, ab ori- cum Deus grande quid boni constet esse
ginaUculpa; sacramentum veroduntaxatviget utique bono nonnisi malum non displiceret:
a tempore legis gratiae. 6. Ut virtus non remit- quodinter contraria sibinullaamicitiaest.Ese-
lit culpam et confert gratiam ex opere ope- dem rationes quae denotant peccatum velut

rato, sed impetrat ex dispositione operantis: materiale poenitentiae objectum ostendunt ,

ut sacramentum utrumque praestat ex opere etiamobjectumejus formaIe;nempeidempec-

operato. HIs praeUbatis, virtutis poenitentiae catum prout estoffensaDei. Aliae virtutesde-
I. Natura declaratur; 2. Veritas denotatur ; testanturviiium utslbioppositumesi: castitas
3. Incenlivum slimulatur. hixuriam sibi oppositam sobrielas gulam, ,

T r»*T.o 7*7 . veritas mendacium

. . pcenitentia vero detesta-
. . ;
I. yAKs. lyon nomini, nec notce nominis . .
...,,,.
sed ipsi substantice. cui nomen continQitii)
.. •./ \ tur peccatum
.

.,.'
'
, . l t\ cc
ut est Dei oifensivum; quia
«,
«
,
• •
.

est malum
. •
V y i-v 1 .
scihcet est contra Dei legem
1
.'
,
i5 . ,
Atlribuencia est virtus rei attamen cum no-
.'i
,. ... r»^^ .
... '
1.
,
,
culpae divmae bonitati contrarium quod JJeo
,
.
.
-, . » •

:
1

latio nonunis interdum conducat ad investi- r i- , 1-» .

displicet et a Deo aversatur.
..

, ,
eandas
{'aiiuas
o rerum naturas,
iciuiii iJULuiua, non
ii\jii cat
17
contemnenda
est Vy»_»in,ciiiucijutt
.•
A !•r
/-\
Odienduni est *^ peccatum ». .^,
tum quia^.,\n .oe..
est
1
i . ..

. .
rk 1 A • ,
poemtentiae etymologia. Ex D. Augustino
Knitentiae vocabulum derivatur vel,a puni-
j^,^^^j _ Lib. 5. r.iymol. cap. ^^^ ^^^.^^ ^^ ^^ ^,^
ultiiu. — (S) In Striu. Coiu. Sniu. 4. —(4) ItTt. L. de
(i) Tert.L. i. adv. Marc.7. fan. 2. — (5) Tcrt. L. dc Pan. 3.

Q 6*
 4io rOENITENTIA VIRTUS. — CONCIO II.

malum non qnod est peccatoium quae in idololalrla absque ullo

nalnrte , sed culpae,
ol)jertum odii et animadversionis lum quia pudore perpeirarunt. Hujusmodi autem ani- :

mullum nobis noxium unde Tertulliauus mi verecundia seu cordis displicentia et

: ,

criminososalloquens, redarguit eos, qnla iion dolor, est mceror animc^ et afflictl cordis af-
odistiSj quod estis[i)^ scilicet Uixuriosi, gu- fectus. (i) Qui , nt animadvertil D. Augus-
losi, amL)itiosi,scelerosi,quod estis, nona na- linus , non temporis diuturuilate , sed cor-
tura, qune est bona et amabilis, sed a culpa , dis amaritudine censetur. Pcenitentia vera
qUcT est mala et odibilis tumquia Deusodit non annorum numero censetur , sed animi
:

illudinam onniemmalignitatemDeus ciactor amaritudine. Pcenitentia quanwis sit exigui

debemus autem etamare temporis si intima cordis amaritudine agi-
innocentice odit [i)\ ,

ea qua? Deus diligit, et odisse ea qu;^odit: tur, non despicitur apud Judicem justuni
Obsequii cnim ratio in similitudine animo' Deum qui cordis secreta considerat. JVon ,

rum constiluta est (3) , et quia homo pcc- c/iim longitudinem temporis tantum requirit
caudo amavit qua? Deus odit , pocnitere de- Deus , quantum ajfectum sinceritatis poeni-
!)et sui anioris , ct dotestari peccatum ,
quod tentis pensat. (2)
Deus aversalur : Pcenitcat errorum reperta Seneca fuit a Nerone
morte mulctalus , eo
Tcritate ; pccniteat amasse quce Deus non quod imperatoris ingratiam laetanler absque
amat; quando ne ncs quidem ipsi , seruulis nllo dolore rationem
ferret. Ob eamdem
nostris ea quibus ojjendimur non odisse Tatianus fuit ab Adriano damnatus. Pecca-
pcrmittinius (4) tum quiaDeum amans odit • tor non dolens de peccato commisso magis ,

Qui diligitis Dominum, odite ma-

yecQdiiwxxw Dei provocat iracundiam , quam dum actu
lum. (5) Ex D. autem Auguslino /?«^/?//eAi-
,
perpetravit peccatum Non dolere , quia :

tiam ccrtam nonjacit nisi odium peccati et peccaveris , magis indignari atque irasci
anwr Dei. Dci autem amor elicit non solum facit Deum quam illud peccatum quod ante
peccati odium et detestationem, sed etiam commiseris. (3) Peccalo offenditur Deus sed
cordis dolorem et contrilionem. major ei irr;)gatur injuria , dum peccator de
Dolcat et ingemiscat necesse est (6)
I. suo peccato non dolet , Deoque offenso non
peccator, ut vcre de suis delictis poeniteat : satisfacit perpoenitentiam Ecce pejora pec^ \

ex D. namque Augustino, opus pcenitendi est candi vulnera;ecce mojoradelictaypeccassey

cum reperitur voluntos mutandi cum animi nec satisfacere ; deliquisse, nec delicta de-
dolore (j) ; et adhuc in hbro de vera et falsa flere. (4) Poenitentia est justitia vindicativa
Pcenitenlia, pocnitentiam simphciter dolorem satisfaciens Deo per punitionem offendentis.
vocitat. Concihum quoque Tridentinum
pce- Inde concludit Tertulhanus J^oluntatis de" :

nitentic-eaclum esse detestationem cum pio lictapocnitentiapuiganda esse. (^5) OptimsLin

animi dolore (8) declarat. Imo pro uno et bujus subministrat rationem quia voluntas
,
eodcm deteslalioncm et dolorem usurpat(9): est origo peccati. Itaque tanto pronior ad
est autem dolor displicentia de his quce no~ pcenam est, quanto principalis ad culpam,
bis nolcntibus accidunt. (10) Detestalio au- Quomodo autem punienda sit volunlas,
tcm prcrati comniissi esl disphcenlia de re ahorsum declarat , scihcet cum poenitentia
mvoluriiaria non quidcm secundum eam mcere?ite {6) id est , cum animi moerore et
, ,

volunlatem qua peccatum commissum est, cordis dolore , de quo loquitur Apostobis
sed secundum eam qua affeclus est poeni- scribens ad Corinthios Gaudeo, non quia :

i''ns, quaudo peccatum detestalur. co?itristati estis , sed quia cohtristati estis ad
Iilamdisphcenliam averis poenitentibus ex- pcenite?itiam. {j) Duphcem distinguit Pauhis
postuIatEzechiel prop]\ei:\ D/spIicebitis vo- tristitiam unam mundanam , aUeram divi-
: :

bis in conspectu vestro in omnibus inalitiis nam ; Iristitia secuh seu carnahs nascitur
,

^w<7^ /ec/5//\y. (i i)Vatabhis ex hebraeo

verlit: ex terrenoium amissione quoe inordinato
liubore pcffundemini in facicbus vestris.
Eo dihguntur amore ; tristitia secundum Deum,
quod impudenter et absque uha verecundia propter Deum offensum concipitur, iha ad
tot fada commiseritis pcccata
; impudentia peccandum inducit Qui damni impatientia :

ruhore ph*ctenda est idcirco e Gentihbus co/icitatur , terre?ia corlestibus a?itepo?iendo ^

:

ad fidem conversis , neminem pudet ,

?iemi' de proxi?no in Deum peccat. Spi?itum enini
neni pccnitet nisi pristinorum (12); scihcet que?n a Deo su?npsit
y secularis rei g?'atia
,

(ij Tert. L. .. ad >nt. .. -

^^«^"^''^'
-
^«C vero
(.)
subjungit
T.rt.
ApOStoluS,
L.de Spect.
-
2. W -
'Tc
^•'^
'^X^' \ '^^[''^"- ('i) T«=rl. ibitl. (5) pJal'. (,) Cllmac. Grad. 7. - (?) Serm. 6G. de Tcmp. (5)

s;.l,"^^^^ •
i-
-i; o"""-'-,"
(7)Lib. 2. Quaest. ad D. Chrysost. Hom. i5. in Matth. — (4)D. Cypr. de Lap-
A tiV *• '• T ^^l
^/^^^ ''^- ^- ^- ~ (^J) ^^". .4. c. sis. - (5) Tert. L. de Pa>n. 3. - (6) Tert. L. de Pud.sa.

Tea^L
f

, adTat i'
»5.-(,i) Cap. 20. -(12) - (7) ,. Cor. 7. (8) D.— Ba.sil. m Reg. brcvior. Inler
 ,:

POErsITENTIA ViRTUS. — CONCIO IL 4m

nempe quce sccnudinn Dciim trislilia est ut Jion minorem alteri, quam utrique parli^ sl
poenitentiaminsalutem stabileniopcratur (i), quid deliquerit , poenitentice necessitatem in^
i(I est, salutarera , fnmam , solidam, et , ut telligamus impendere.
legitD. Augustlnus, impceniienclam. Prose- Nam, ut ait Ruritius Episcopus, « Pceni-
quitur Apostolus dinumerans septem effec- tentia non est nomen oliosum quae ex qua- ,

lus iristitiaj secundum Deum
nitenliae ,
operatur :
quae in poenitentibus
sollicitudinem, defensionem, indignationem,
timorem , desiderium , cemulationem , ?;/«-
dictam, Pcenitentia operaiur i. Sollicitu-
dinem expiandi offensam et in gratiam cum
Deo redeundi ; 2. Defensionem vel Dei ad-
versus diabolum, vel innocenliae adversus
peccalum, vel verilatis adversus mendacium;
3. Indignationem j qua peccalor agnocens
, et verae pce-
lilate operis possidet laboriosa vocabuluui.
Non enim potest poenitens dici,qui pceniten-
da committit, sed ille, qui praeterila peccata
vel maculas humilitate cordis , subjectione
corporis , bonorum operum sedulitate, assi-
duilate orationum, continuatione gemitimm,
pectoiis coutusione, lacrymarum profusione
detergit. (1) » Hoc operosum pcenitentia? ne-
gotium, seu negotiosum laborem vivacius ex-
pressit Climacus « Poeniienlia est scipsuui
:

et recensens quse commisit crimina, sibi ipsi condemnans cogitatio ; est consolaiiouis cor-
irascitur , seseque redarguit , diceiis Quid : poreae perpetua repudiaiio; est crucialuum
fcci?quem offendl? quo prolapsus sum? ubi sibi semper opifex; est valid* ventris afliic-
fuit mens mea ? ubi sensus ? itane demens tio animeeque in sensu firmissimo jugis
, ,

fui ? 4« Timorem quo peccator Deum am-

,
reprehensio; estabyssus humililatis.» (2)Sed
phus offendere pertimescit ; 5. Desiderium , nemomehus TertuUianoexternos poenitentice
quo sese corrigere exoptat , Deoque offenso deducit actus , quae de ipso quoque habitu et
satisfacere; 6. ^mulationem ^\ioc est, ze- victumandat^ saccoei cineriincubare^corpus
lum quo Dei zelat honorem , mavuhque sordibus obscurare , animam mceroribus de-
omne mahun poenae incurrere ,
quam illum jicere, illa quce peccauit^ tristi tractatione
per culpam rursus inhonorare ; 7. Vindic- mutare. Cceterum ^ pastuin et potum pura
tam , quam de peccalis vindiclam sumat , nosse, non venlrisscilicet ,sed animce causa:
sive affligendo animam dolore, mcerore et plerunique vero jejuniis preces alere , inge-
contritione cordis , sive castigando corpus miscere^ lacrymari^ et mugire dies noctesque
per pcenas et macerationes. ad Dominum Deum suum , presbyteris ad-
3. Idcirco nonnuhi hic tam caniis interi- voli>i , et charis Dei adgeniculari , omnibus
tum in officium pcenitentic^ interpretantur;
^ jratribus legationes deprecationis suce injun-
quod videatur jejuniis, et sordibus et in- , gere. (3) Loquitur de pubhce vel solemniter
curia omni, et dedita opera malce tractatio- poenitentibus , ad ostium ecclesioe remanen-
nis carnem extenninando Deo satisjacere.
, tibus, qiios a\t sacco et cineri incubare , seu
(2) Merito etenini affligitur tum quia per : concihcialoset concineratos, ut ex ipso in su-
eam homopeccavit Na77i cu77iex hac dupli-
: perioribus diximus, hoc est, cinere aspersos
cis substa7itice congregatiojie co7ifectus ho- et cihcio indutos. Pastuin et potu77i pura
mosit, 7ion aliunde deli7iquit ,
qua77i U7ide /losse , id est , mero pane et aqua absque ,

constat (3); constat autem ex anima et cor- ahis ahmentisetcondimentis victiiantes.Pre^-

pore tum quia quod Deum offendit , poena
: byte7^is advolvi ; nam cumpro foribus temph
mulctandum est , peccata aulem corporalia starent proetereuntibus sacerdotibus , caete-
Deuni offendunt Siquidem et caro et spi-
: risque fidehbus , externis contriti animi si-
ritus , Dei res : alia ma7iu ejus expressa , gnis suam testabantur poenitentiam ,
non
alia afflatu ejus consunu^iata. Cu7n ergo parcebant lacrymis , precibus insistebant ,
ex pari ad Dominum pertineant , quod- omnibus volvebantur, nuhumque omittebant
cunque eoruin deliquerit y ex pari Dominu/n vera; pceuitentite indicium , quo ad miseri-
offhidit. (4) Tum quia non bene discernun- cordiam provocarent, et deperditam Eccle-
tur actus carnis et spiritus, quorum in vita siai pacem recuperarent. Cha7'is Dei adge-
tantum est consorlii atque communionis, ut niculari , id est , marlyribus , quos rogare
parilerautdehnquant , aut innocenlesagant solebant ut se Ecclesia; redderent , et nonni-
Communis realus ainborum est , conimunis hil de pcenitentia indulgerent, ea ratione
igitur et pornifentifB medela. His ralionibus faciliores habebant presl)yteros, ca3terosque
demonslratTertullianus corpus merito affli- fideles sibi reddebant benevolos.
gendumesse, quod fuit animiie incentivum Exempla et mores pcenitenlium refert
elinstrumentunipeccati://oc eo /;/w//^/.y//////.?, adhuc Climacus « Cum pervenissem au :

{1) Tert. L. de Pat. 7. — (2) Tcrl. L. de Vcxn. i5. (1) Lib. 2. Ep. 14. — (') <^rad. 5. — (5) Ttrl. Lib. do
— (3) Teit. L. de Poea. 5. — (4) Tcrt. ibid. Pan. 9.
 ;

4,a POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO II.

paniteniium monasterium , imo vero ad re- lent reges. (i) Quasi poenJtentla slt regibus

licrionem fuaieniium , vidi reverareset ver-

quodammodo extranea , et principes sint

La qucc Deo vim iuferre possent. Quosdam

infeliciter a poenitentiae bono velut extorres :

ex reis illis vidi noctibus usque sub quod procedit tum ex impunita peccandi
totis ,

diem stare pervi^^iles pedesque immobiles licentia, tum ex adulatione curialium , qui
,

lenere, conlra somnum vim naturaa inferre,

regum blandiuntur criminibus principes :

nullam sibi ipsis rcquicm iudulgere , sed qui ndpeccandum sua abuluntur auctoritate,

seipsos increpare. Alios in oratione reorum

multum a Regio Vate discriminanlur , qui
more, post terga manibus , bumi sua poenitenlia privatos adhuc et impoeni-
vinctis
Kuidas facies suas incHnantes indignos se tentes redarguit peccatores nam quod eru-
,
:

qui ca?lum aspicerent , voclferantes , nibil hescuntfacere prwoti, rex non erubuit con-
petentes sed taciiam mutamque Deo men- Jiteri. Tertullianus prodit Nabuchodono-
,

tem offerentes confusione plenam. Nonnul- soris exempUim Diu enim pcenitentiam :

los in pavimento stralo cilicio et cinere se- Domino immolarat septenni squalore exo- ,

denies et faciem f^euibus operientes

,
et mologesim operatus unguium aquilinum , ,

frontem in terram collidentes. Ahos peclora in morem efjeratione et capilli incuria hor- ,

juoiier tuiidentes,animamque suam ac vilam rorem leoninum prceferente. Pro maloi trac-
suspirio inf^cnli revocantes ahos laciyman- iationis ! quemhomines perhorrebant,Deusre'
;

tes, ahos quod id non possent, himentantes.

cipiebat. {2.) Perexomologesim confessionem
Vidi nonnullos vehili a?neos ex moerore ef- auricularem non intelhgit,sed actusexternos
fectos, et insensibiles adomnia. Alios fixis quibus manifestabatur poenitentiae veritas.
obtuiibus in terram caputassidue moventes, Neque bujus regis poenitentiam imilantur
leonum rugilum edentes , et cestuantes, lin- mulii peccatores, sed potius Pharaonis aemu-
guasinstar^canum ex oreprocedentes. Exhis lantur duritiem. De quo sic fatur Terlullia-
alii sub ardentissimo solis a3Stu seipsos cru- "us Contra autem ^gyptius imperator, :

ciabant, alii acerrimo frigore se affligebant q^i populum Dei aliquando afflictum cliu
aliqui cum panis exigunm accepissent , reli- Dominosuo denegatumpersecutus^in praUum
quum tanquam illo indigni projiciebant. inidt post tot documenta plagarum, dissidio
Quem locum apud illos risus habuit? quem maris quod soli populoper^iumlicebat re- , ,

sermo otiosus? ubi pomorum degustatio ? volutis fluctibus perit. Poenitentiam enim et
Jugiter ad Dominum clamabant solaque ministerium ejus ea;omoIogesim objecerat.
,

orationis vox audiebatur.» (i)Plura alia stu- Huic similes sunt plures peccalores qui post
poredignissima refert Cllmacus, concludens: patrata innumera crimina, nec ullum corde
Fidi et feliciores existimawi, quipost lap^ dolorem concipiunt
,
neque exterius ullum ,

sum ita lugent , quam qui nunquam lapsi poenitentiae indicium ostendunt.
sunt et seipsos non sic deflent.
,
^"^t Tertullianus poenitentiam passionem
Ubinam sunt, hac a^tate, qui stupenda illa animi quamdam esse quce veniat de offensa
imitentur poenitentice exempla , qui peccata sententice prioris{3), quasi rigidum poeniten-
detestentur,utpoteDeioffensiva, quihabeant tJae negotium sit bona mali delicti econverso
cor doloreetamaritudine contritum? qui de semulatio passio tum animi tum corporis : ,

suis corporibus vindictam sumant, et exter- stimulavit ad delictum passio tum animi, ;

nis afdictionibus divinse justitia; satisfaciant? ^um corporis conducat ad poenitentiam; cor-
Jttendi et auscultcwi: nullus est qui ogat dis contriti passio et dolor aemuleturvitiosam
pornitentiom super peccato suo,dicens : Quid ^"if"» passionem ; passio et afflictatio cor-
feci ? (2) Quai tamen neccssaria est , tum ad po»''^ scelerosam carnis semuletur passio-
saiisfacicndum Dco offenso ; lum ad vitan- "^"^ • 4*^^^ tunc accidit, Christiane, quan-
dam ejus puuiiiouem et jusliliam* tum ad ^^ fi^ "*- ^^^ amorum sopiat in anima quod
<>])titiendam peccatorum veniam Hoc enim :
^'^^^ ^^ "^^^'^ f^^^ dulce ; et quod te prius
prntioDominus vcniani addicere instituit hac delectabat in corpore , ipsum te cruciet in
pcrnHcnliiTcompcnsationercdimendampropo- (^orpore. (4) Fraterpassione ,
passionem
nit impunitatem. (Z) llla impcenilentia duo- t-^oi^ipensa , et iniquam cordis et corporis
rum regum prcnitentia coufutatur unus est :
t^lulcedinem justa animi et corporis amaritu-
David, de (pio sic faiur D. Ambros. Pecca- dine puni. Esto ormiger pccnitentice, et pro-
uitDni'idj quod solent rc^cs sed pceniten- • ^^'^"•^ evertes peccatum; dulce fuit int/um
liam gpssit ,flevit , ingemuit, quod non so- ^"^^ delectavit animam ,
sed fiat tibi nunc
(1) Grad. 5. — (2) nercmcn. 8. — (3) Tert. Lib de (0 '« Apolog. David. c. 4. — (2) Tert. L. de Poen.
*'"'"• 6. 12. —
(3) Tert. L. de Pcen. 1. — (4) D. August. Serm.;.
de Temp.
 : ,

POENITENTIA VIRTllS. — CONCIO 11. 4i3

dulcior pcenitudo , qucB non solum delectet j que profuderit^ nisiquoties Deo supplicat. (i)
sed nutriat animam. (i) Iiiterno cortlis dolo- Uii maloe aut vance lacrymoa depreiiantur
re etexterna carnis afflictione quibus poe- a Patribus , ita bonae commenclanlur. Has
:

nilentiae veritas denotatur et discriminatur. Gregorius Nazlanzenus nuncupat lacrymas

II. PARS. Hujus pcenitentice, quanto in laudabiles. (2) S. vero Macharius pretiosas
arcto negotiumest tanto operosior prohatio
,
mnrgaritas {Z) vocitat,suntque in triplici dif-
est : ut non sola conscientia prceferatur , sed ^erentia quoedam compassionis de aliena
:

aliquo etiam actu administretur, (2) Actus miseria ; qusedamdevotionis, exardentissima

poenitentiae externi non sunt Deo necessarii , divinorum meditatione et dilectione dima-
ut veram a falsa pcenitentia discernat quia i^antes; qusedam compunctionis et doloris,
:

perspicue internum animi dolorem discernit. pcccatorum spina cor nostrum compungente,
Etenim nihil a conspectuejus remotum, unde (4) Ait D. Cyprianus Lacrymarum perennes :

omnino delinquimus (3); quia lamen, ut ait cfjluunt ri^i. (5)Si pro aliena miseria fundo
TertuUianus mediocritas humana ,
, factl lacrymas; si ex devotione y?/oro , ^o/j«//2^^^
solum judicat , quia voluntatis latebris par (6) Verum D. Chrysostonuis laudat poeniten-
non est ; ahquo signo exteriori denotanda tiam compunctionis lacrymis plenam (7), el
est pcenitentia , ut ejus veritas appareat ho- i^erito , tum quia, ut dubius ait Augustinus,
minibus et ob hanc causam , ut animadver- pcenitentia vera est admissa deflere (8) ; tum
:

tit D. Augustinus, Ecclesia olim publicam q^ia? ^t indubitatus ait Augustinus , lacry-

instituerat poenitentiam ahquo delerminato «'« peccati culpam diluunt , inde peccato-
tempore persolvendam : Quia plerumque do- rem hortatur Si ardet conscientia delicti :

lor alterius cordis occultus est alteri , nec in Iacrxmisea;stingue/Iammampeccati.{g)N^m,

aliorum notitia per verha vel qucecunque ,
ut teadhuc stimulat D. Chrysostomus, ^/;o/2-
alia signa procedit , recte constituuntur ah gi^ instar sujit lacrymce tuce ; plora et ea ,

iis qui ecclesiis prcesunt, tempora pceniten- deleueris. (lo)Tum maxime ad propositum ,
ti£E utfiat satisfactioEccIesice. (4) Ob eam- q"ia •y'*<^«^ ^^f testis pcenitentice dolor, ita la-
,

dem rationem ipsemet poenitens voluntarie crfmoi testes sunt doloris. (11) In peccato
externis poenitentige operibus vacat, non ut opere consummato fuit delectatio exterior
inde vanam gloriam captet, sed ut proximum carnis: in poenitentia quoque est dolor cordis,
aedificet , eique virtutis poenitentiee proebeat q^i per sensibilem corporis luctum signifi-
exemplum. Quoniam bonum verum et ple- catur.
num non amat tenehras , gaudet videri, et Mukis solatio sunt lacrymoe , et magna ex
in ipsas denotationes exsultat. (5) Pluribus parte doloris imminuunt magnitudinem. Z)o-
autem signis et indiciis, « sed potissimum tri- lor siquidem speciem ignis gerit , quia dum
bus » sciUcet, i. plus regitur, plus ignescit. (i2)Verum si la-
veradenotatur poenitentia :

Lacrymarumeffusione; 2. SensibiH peccato- crymse, quse naturaUter fluunt, mlnuunt

rispunitione;3. Scelerosse vitse immutatione. dolorem , quae a gratia procedunt , non mi-
iFrustra flevit {6) qui lacrymas aut ma- nuunt, sed potius ejus denotant magnitudi-
.

las, aut vanas emisit. Lacrymse maloe illa; nem et quanto quis magis dolet de peccatis, :

sunt, vel quas fundunt ilh qui de ahena tanto uberius lacrymatur ; et eo abundantius
fehcitate moerent ; vel qui non valentes de ^"get, et acerbius dolet , quo majorem suo-
illatis injuriis vindiclam sumere lugent ; vel rum criminum habet
notitiam. Sine dolore
quiinsano furentes amore pluviam oculorum ullo viuere, qui sua ignorent mala (i3), do-
edunt. Hinc istud grceci poet^ Imhriferi cet Philosophus. At ex Magno Gregorio tunc
:

oculi sunt amantium. (7) Vel qui flent ad culpas plangimus , cum pensare
cceperimus.
suadendum flagitium , animosque molhen- (i4) Adde ex D. Augustino Qua?itorcatus :

dos, ul patetin muUis muheribus , quibus nostcr nobis innotescit , tanto plus imus in
CatuUus tribuit falsas lacrymulas. Lacryma3 flctus et lacrymas ; et hac de causa monet
vana? sunt quse funduntur vel ad vanitalem D. Augustinus Constituto in corde judicio, :

captandam , quales sunt hypocrltarum , qui adsit accusatrix cogitatio, tcstis conscicntia,
sanguis^ anima^
falso oculorum mcerore proiconia mundana carnifea; timor ; inde quidam
mercantur{S) velqu» temereet nuUo fructu confitentis per lacrymas profluat. (i5)
;

emittuntur. De quibus Sidonius ApoUinaris ,is m

r, 1
^ r
r t- , sr,
(0 ^.7. Ep. i^.— (2 Orat. i5.
1
•(5)Ilom.
r
2.).—
. ii\
(4)
,
—
ligo laciymas omnes perire dejuiio, quasquis- Cas. coll. 9. c 28. -(5)Tract. dc Pass.Dom. — (C) Tcrt.
. •
r

(i) Laur. Novar. Ilom. de Pcenit. —

(2) Tcrt. Lib. de L. de An.56.-(7) In Ps. 129.- (S)L. de lucIcs.Dogm.y.
Pa-n. 6. —
(3) Tert. de Pan. 3.
-
(/,) In Enchir. c. 65. c.S/,. -
(«j) In Ps. 94.— (10) In
Ps. 5o.-(i i) D. Aug. L.
— (5) Tert. L. 2. de Ciilt. Fcm. i3.
—
(6) Tcrt. L. de 5o. Ilom. hom. 5o. —
(la) Pct. 15l(s. Lpi^t. 49- -- 1>">J
An. 34. —
(7) Anthol. L. 7. Epist. 116. (8) S. Max. - L. 16. Mor. c. i3.— (14) In Ps. 98. — (i5) L. do. Iloin.

Serm. in die Ciner. lioni. ull.

 ,

4 14 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO II.

Quantus autrm (Ul)eat esse pceniientls fle- ab om-aridi ,

ici esl , extenuati et macilenti ;

lus tleclarat Micluvas prophela Dole et sa- ni vitoe fruge dilati, lioc est , pane et aqua
:

tacrc, fiUaSion, qitasl parturiens. (i) Bolo-

alimenlis ad vitae sustentationem absolute
aut in serum aut in crastinum
remquceril prope dicam parturientis , hoc necessariis , ,

est maximum, nualis vulgo in partu solet dilalis; omni conlinentia expressi,hoc est,ab
esse Respondete , vos puerperce steriles^ et omni hbidine cariiisque concupiscenlia alie-
:

masculi taceanf, vestra^passionis /icles con- ni ; in sacco et cinere volutantes , hoc

cpiiiuter- est sacco induti et cinere conspersi {i)
r^*;?/////' (2), id est, vestri doloris, ,

dum dum
tantus est , ul par.-ns vitam et lu- genibus die noctuque Deum deprecan- flexis

cem dat proh, ipsa et lumine etvilaprivetur. les ; tpjia inanis venter , et habitus luctu^
Acerrimum iUum doloremsuis clamoribus et osus , amhitiosius Dominum deprecantur.
hiciibus satis innuit mulier parturiens. Ve- (2) Externam illam pceniienliam, seu carnis
rum quia parturientis feminEe clamores et alfliclionem nonnulli nuncupant Z^^^/^/w/z^m
Jeremias propbeta pec-
fletus cito finiuntur, lacrymarum (3) ; ahi crucifixionem interiorls
catorem adhuc acerbiorem dolorem urget, hominis {l\); {.\\x\^^v[\^^\o servilem quodam,
ad uberiores hictus stimulat Luctum uni- :
nwdo, et duram corporis tractationem (5) ,

^eniti fac tibi, planctum amarum.i}) Mater qnae potissimum quatuor poenales complec-
in morte unigeniti alte vociferalur , amare lebatur aclus, nempe arctum jejunium, hu-
lacrymatur, ut lea3na rugit neque vix a do- ,
milem dejecti corporis oralionem , disciph-
h>re, et luctu, et clamore cessat tahs debet :
«am Nosmetipsos verbe-
et flagellationem :

esse dolor et phmctus pcenitentis. ribus acriter accipientes (6), ait CyriHus
Cujus ilhistrehabemusexemplumin Regio Alexandrinus tandem cihcium , quod est
;

Vate, qui haud contentus die ac nocte fun- contritionis signum {j); seu,ut vult D. Am-
dere hicrymas , et fletibus stratum suum ri- bros.sfmbolum poenitentice.{S)lJ ndeD.Hie-
^;jre, subjungit Turbatus est afuroreocu-
:
ronymus scribens ad Lucinium quotidiana ,

Uis meus ] furore, id est , indignatione in symbola pcenitenticG tibi et sorori tuce misi
seipsum concepta. D. Hieronymus legit: j/wrt/wor c/7/c'/o/rt. (9) Gregorius Nazianzenus
Amariludine caligauit oculus meus. In Chal- in exemphim adducit Magnum Basihum, ci-
ddco \\wheluY obtenebratus est. C^']el?^nws ver- Ucinam vestem, asperantque gestantem(io),
tit , tineaifit. Doloris acerbitate et lacryma- suum corpus flagellantem ,
discipHnantem ,
rum abundantia et effusione , vitiaius est et velut inequuleo torquenlem {11); cowUnuis
cahgine, obscuratus, et fere exccecatus est jejuniis, vigihis et orationibus ita carnem ma-
Prophetae oculus, et ut ipse ait suum decla- cerantem ut iHum exsulem 'vitce (12) merito
rans dolorem : Rugiebam a gemitu cordis dixerirnus. Pretiosa profecto mors , m^/ /^owo

niei. (4)Suo fletu et planctu leonissemulaba- occiditur rnundo, non terminatione sensuum,
tur rugitum ; seu, ut \e^\\. Km\\\2^,prcc fremitu sed fuievitiorum.{\Z) Fehxpcenitentiaquando
cordis mei rugio. Tantus est clolor quem pervoluntariasafflictionescaroconcupiscen-
reprobaiio peccatorum quae commisi, ini^e- ^H^ moritur , virtutibus spiritus innovatur.
rit corch meo. Planctu, uhdatu (i4)I^^^^itentia justitiai conformis, qua pceni-
, rutritu de-

monstravit Propheta, poenitentiamsuam non ^cns in se vindicans peccata , Deo offenso

lucatam speciem tantum adumbratam satisfacere nititur : Non sufficit mores in
,
et in
sed veram et ex intimo auimo ortam. lis- nielius commutare, et ajactismalis recedere,
dem iudiciis et signis pcenltentice verilatem ^^i^i ^^ hi^ <7''^ facta sunt satisfaciat Deo
denotarunt iUi, cpios asseverat Tertulhanus per poenitentice dolorem , per humilitatis ge-
ingemiscere locrymari , et mugire dies niitum , per contriti cordis sacrificium , coo-
,

noctesque ad Dominum Deum suum (5)* per-antibus eleemosynis {\^), \^\xm\s, ov2i\\o-
(h)lorem cor^hs prae se ferentes sensihih cor- uibus , ahisque externis poeniteniiae signis et
poris affliciatione. indiciis. Quae omuia per interitum carnis, id
1. Corporis affhclatio est vercepcenitentise ^^^ y conflictationem carnis (16^, intelhgit
indicium qunpropter primi Clirisliani sic Tertullianus.Caro elenim quodammodo mo-
:

fantur apud Tortulhanum Nos verojefuniis litur , dum vohiptatibus

: quas vehit vitam
,
nridi, et oinni continentia expressi,
ab omni
vitce fruge dilati , in sacco et cinere
volu- (0 '^ert. Lib. de Jejun. 16. — (2) D. Hier. in c. 3.

tnntes, invidia coelum tundimus.

(6) Jeiuniis
'"^j"""-' ^"ATn~v^?/'?^r
u. A'igiist. L. ^"'''Tt (oj In c. 2. ^"''T
\ j _^5j
—
~''i^\^'''''in'\h'\
2. de Trinit. 4. —
Jo«l.
(7) S. Rurit. Ep. 20— (8) Ad Virg. laps. —(9) Ep. 28.
rOCap.4.- (2)Tcrt. L. de An. ,5. _ (3) Gap. -(/".^^J^V
~ [i\^:
'%~
^''^-^^'^f
^'^'''^^
6. - Ps. 37. _(5) Tcrt. L. de Faen. - ^'""- '" 1?'^' T ^'^l ^i T'
1^''"''
dec. mens. ~
(i) 9. (6)' Tci ^"'V "^^f
^pol. 4o. '^ ^ 2.de Jejun. (i5) D. August. L. 5o. Hom.
bom. ult. — (16) Tert. L. de Pud. i5.
 ,

rOENITENTIA ViRTUS. — CONCIO 11. 4^5

diligit, privatur, et pcenas susliuere coi^iLur, nc corpora aiqtie aninti ej:pai'cscant ; do
quas velut mortem aversatur. unihra ad soleni dc sole ad coeUun^ de iunica .

Verum quantumvis exterior pcenilentia de ad loricani^de sileniio ad clanioreni^ dequiele

utilitate, aequitate, imo et necessitale com- ad iumuliuin. 6. Proponit curas, sollicitudi-
mendetur,multi tamen eam refugiunt: ^wo<^ nes mosrores , labores dejecliones ct , ,

incommoda corporis j-eformident quod in- afflictiones quas loleraut ambientes. Sed
, ,

lotos quod sordulenios , quod extra lceti^ enini illos qui ambiius ohcunt capessendi nia^
y

tiam oportetdeversari inosperitudine sacci^et gistraius neque pudet ncque pi^et inconi^
, ,

Jwrrore cineris , et oris de jejunio vaintaie.
(i) Molles illos et delicatos Cbristianos mul-
lis rationibus redarguit Tertullianus i. Ir-
ridet quod poenilentiam velint adimplere
absque ulla poena, seu punientia Numcrgo
i/i coccino et iyrio pro delictis supplicare nos
condecet ? Cedo acum crinibus disiinguen^
dis , et puherem deniibus elimandis , et
bisulcum aliquid Jerri vel ceris unguihus
repasiinandis : si quid ficti niioris, si quid
coacti ruhoris in labia aut genas urgeat :
modis aninicc et corporis , nec incommodis
ianium, veruni et coniumeliis omnihus eniti
: in causa votorum suoruni. Quas non ignohi^
litaies vesiium ajfcciant? qua^ non alria
: nocturnis et crudis salutationihus occupant ?
ad omnem occursum majoris cujusque per-
sonce decrescentes , tiullis cotwiviis celebres
nullis comcssaiionihus congreges^sed ejcsules
a lihertatis et Icetitice feliciiate : idque toium
propier unius anni volaiicum gaudium. (i)
Inde concludit Nos in periculo ceternitatis
:

prceierea exquirito balneas lceiiores horiii" toleraredubiiamus exiernos^cemtenUsdSiCluSy

lani maritimive secessus. 2. Cbristiani vi-
lia fugere et virtules etiam incommodis
omnihus prosequi tenentur at virtus duri^
tia siruiiury mollitia vero destruitur. (2) 3.
Inducit spiritum de communi sabite cum
cdiTne co\\oc^\xen\.em\ CoUoquaturspiritus cum
et casiigationem victus aique cultus ojfenso
Domino prcestare cessabimus , quce Gentiles
: nemine omnino Iceso sihi irrogant ? Profeclo
timor aeternae damnationis, quam impoeni-
tenles incurrunt , spes inlerminabilis beati-
tudinis quam veri poenitentes acquirunt,
,

carne de communi salute (3), quoe carnis vo-
luptatibus amittitur et afflictationibus acqui-
ritur, 4« Prodit atbletas, qui omnimoda cor-
poris afflictatione corruptibilem florum co-
ronam sibi comparare mobuntur
desiderium satisfaciendi Deo offenso incitare
debet Cbristianos ad pcsnitudinem , pecca-
catorumque vindictam , el ad scelerosae vitae
immutationem.
Nempe
3. Emendatio culpam non antecedit (2),
:

enim et atJdetce segregantur ad strictiorem sed subsequitur vitae autememendatio qua- :

disciplinam^ ut rohori cedijicando vacent ; tuor involvit i. Errati cognitionem, quae

:

contineniur a luxuria , a cihis lcvtioribus , a causa doloris est Poeniteat errorum reperta :

potu jucundiore , crucianiur , faiigantur ^ veritate. (3) 2. Displicentiam seu dolorem

quanto plus in exercitationihus laborai^erint, internum anteactae scelerosae vitae Pceniteat :

tanto plus de victoria sperant. (4) Quot si tot amasse quce Deus non amat. (4) 3. Sponta-
incommoda sustinebant athletae, ut coronam neam castigationem ,
quae est dispUcenliae
corrupiihilem consequerentur , quanto magis effectus , et interni doloris indicium : Pec^
nos ceternam consecuturi , quam non possu- catores, vindica in te ^ redi ad conscientiam
mus adipisci, nisi per actus poenitentiae de- tuam , et exige de te poenas, crucia teipsum.
bellaverimus tres infensissimos bostes , sci- (5) 4- Vitae immutalionem : Fos poenitenies,
licet mundum , carnem
diabolum. et 5. et non irridentes , corrigiie vitam muiaie ,

Christianos ad Dei miliiiam vocatos , ad mores. (6) la- Ex D. namque Bernardo, « tres
bores et dolores stimulat , ex laboribus et sunt species poenitentiae simulatoria ct in- :

incommodis quae patiuntur in bello milites. fructuos?. , cujus exemplum est in Esaii et
Vocati sumus ad militiam Dei viui tunc cum SaLil. Crudelis et desperata , sicut in Cain et
in,sacramenti verba respondimus. Nemomi- Juda. Utilis etconsummata, sicutinMaria et
les ad bellum cum deliciis venit nec de Zacchaeo.»(7)PoenitentiaSaid fuitsimulaloria,
,

cubiculo ad aciem procedit; sed de papilioni- quia exterius simulavit paMiitentiam, interius
bus expeditis et substrictis uhi omnis duri- autem nuUum habuit peccati dolorem. JSos-
,

tia, et imbonitas , et insuauiias consistit. camus peccatum Dai^icl^ quia PropJtcia cor^
Etiam in pace , labore et incommodis belluni rectus dixit : Peccavi ci coniinuo ci dic- , ,

pati jam ediscunt : in armis deamhulando ium cj^* Dimissumest libi peccatum (8) /^f-
, :

campum decurrendo Jossam moliendo tes^,

,

tudinem densando sudore omnia constant (0 Tcrt. L. dc 1^"- '• - (') '^,*;;Vh/:,f '' i^)u »
: ,
^*^'*'
'
4.
" _ (5) Ta-n. 4-
Tcit. L. d) (lc — *''*
r^
(i)Tert. L. dc Pocn. 1 1. — (2)Tcrt. L. ad Mart. 3. Angnst. in l'sal. i4o. (6) D. Aui^ust. — liact. 0.
,
ic
— (5) Tcrl. L. ad Mart. 4.
—(i) Tert. L. ad Mart. 3. Pa-n. —
(7) in Scn,— (8)
L. a. Ilcg. 12.
 ,,

4i6 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO II.

cai'lf Snul , ef n Prophetn corrccfus, dixit : peccalls tle qiilbus pcenitere fingunt, perse-
Peccavi ncc cliDiissujn cst peccntum^ sed \'e.vdiV\\, \ Nullus hominum trnnsibit nd Chris^
mnnsit ira Dei super eum. Quid erit hoc nisi tum ut incipiat esse c^uodnon erat , nisi euni

quia simi/is vox dissimile cor P Homo enim ^

pccniteatjuisse quoderat. (i) Mutatio illa est

est 7'ocis nuditor, Dcus est vocis conspector. transitus a veteri ad novam vitani : iilcirco

(i)Uncle Davitl vere in cortle poenitens , ob- peccator, nisi eum poenitent vitce
no' i^eteris,

tinuit tlelicti remissionem Saiil neqiiaquam, ,

vam nonpotest inchoare. (2) Christiane, ^/ vi-
quia in voce simnlavit poenitenliam , et in ta?n mutai>eriSf peccnta per^euiit, tu ini^enieris
cortle nnllnm habnit peccati tlolorem. Poe- et dicetur de te : Mortuus fuerat , et revi-
nitenlla JntL-e fnit tlesperata , ob tliffitlentiam xit; perierat, et inventus est. (3) Si autem in
de misericortlia Dei. Tam perversa impii peccatis tuis animam efflaveris, /7<?/<?w/^^ ^w«c
'.onversio fuit , sed tecum cum peccatis tuis
ut pccnitendo peccaret. (2) peccata tua :

Poenitentia vero Magtlalenae fuit utilis et descendes in infernumj vanam ibi et inutilem
consummata, quia vere doluit , in misericor- efficies poenitentiam. Etenim mala consue-
dia Dei speravit ut ait D. Bernardus , in tudo post excessum ex hac vita , vanam pce-
, et,
ea fuit coutritio in corde, maceratio in carne, nitentiam affert cum supplicio .(^^)Vo£mieh\x\M
corrcctio in opere. Poenitentiam Saiil imi- damnali, sed frustra. Poenitebunt « poeniten-
tantur hypocrilre , quorum indiindua cum tes , et prae angustia spiritus gementes »
(5)
dinbolo amicitia est, quorum pcenitentia nun- et infructuose poenam s\ih\mex\\.e^.Poenitentia
quam fidelis. (3) Peccator de divina miseri- hujus temporis dolor medicinalis y pcenitentia
cordia desperans imitatur Judoe poenitentiam, temporis judicii^ dolor pccnalis est. (6) Poe-
de quo fatur Tertullianus tanquam de injidce nitentiasumitur duobus modis : scilicet prout
pcvnifenticB viro. (4) Qui vero immutatur, est passio et prout est virtus. In damnatis
Magdalenae imitatur poenitentiani. autem est poenitentia in quantnm passio, non
Hnjusmodi autem immutatio duo im- inquantum virtus virtus enim poenitentiae vitae :

porlnt dolorem et
: unum
ortum habet a gratia , voluntarie sustinet
, anteaclre vitae
poenitentiam. Pcenitentiam quippe agere est dolorem , detestatur peccatum prout est of-
mala commissa plnngere , et plnngenda non fensa Dei habet spein veniae damnati au- , :

iternre. Qui sic peccata deplorat ut alia tem carent gratia coacte et involuntarie , ,

committnt ndhuc poenitentinm agere dissi- patiuntur tormenta, aversantur peccala, non
,

mulat. (5) Aliud poenitentiae facere fructus. propter offensam Dei sed propter pcenam ,
,

Nam ut docet D. Augustin.(6) mutat qui- quam sustinent, nuUam habentspem veniae.
,

de m in melius hominem poenitentia peccato~ Ideoque erit in ultimo die poeiiitentia^sed in-
rum sed nec ipsa videtur aliqiddprofutura^ fructuosa j erit pcenitentia dolorem habens
,

si ab operibus misericordice sterilis fuerit. medicinam nort habens. Nunc est fructuosa
Tesfntur hoc veritns per Jonnnem , qui ve- pcenitentia quando correptio est libera. Pce- ^

nientibus nd se dicebat Genimina vipe- niteat ergo nunc acl vocem (7) miserentis, et :

rarum quis vobis ostendit fugere a ventura pollicentis Dei , qui peccatores stimulat ad
,

(7) Quisquis itaque istos fructus nonfe^ poenitentiam.

ira ?
cerit. sine causa nutat per sterilem pceni- n
TTrr>AT)c Poeniteot -,
,.' J ' i ^ lU.V AB.S.
-^ ^ -^ 4
itacjuei^osetresipiscite
• -

... 111
.
,
tenttnm se mereri veninni peccntorum. De 44 / •«
r •,
Iructibus poenitentiai inielhjrit Map^nus Gre-
f^ • .'
... '. ,^
^
_ cm abolenda 1 1 i- ,

superveniant rerripcrii ex persona

4
delicta vestra, ut tempora vobis
.^. /qn
\ Vei
(o), 1
.,....' .

gonns istudCanticorum .. ^T»/r \

« Manus meaestil- A ^ '• ^. : ,- ^
,„, >,.V
r , , . T cim peccatores misericorditer vocat ad poeni-
• • • 1 . ,
laveruntmyrrham, et(li"ili mei pleni myrrha / ,v .. ... ^^^,:.^..^ .

T.».^! ^.- /o\ T\T *^ •

\ tentiam; poenitentibus pollicetur peccatorum • •

probalissima. » (8) Myrrha probalissima est '*

>

veniam , et humanatus est. ul» scelerosis ^ .^c^c me-

rv.o • , .
1

™.,;t^ »•
poenitentia, quoe in corde per dolorem mci-
^ 1 1 , • .

•t ^» ^ • , * .
, ' rp •.
reretur gratiam. J rino itaque incentivo pec- „r,^^^^ • . •

pil, et in inanu per bonum opus consumma-

,,,_ /,.. / / A. cator
.•
stiniuiatur ad poenitentiam
-^ ,- ^ , nimirum
\..;^,,^ , 1 . 1

tnr Jn . fructu, non in foliis , aut ramis /

r^
.

^ t^- ir •. »• ^.
, .

. • • • •

r,rr>n;in„ti, ^ \ I Dci miscratione i 2 Diviua pollicitatione; '

. .
pornitcntia co^nosccnda est. (q) 1 [ f
j t^ *^ - •
i
•

^^' 0. Dominica redemptione.

uot c...
Q,,,,. snnt qni vere non poenitent qui
•

;•
.

•/ ^ «..;/
.

Deus, misencoraiarum pater, mem

r» .
^ ent
• •

Jnf^^r.ii.^. m
inlerr.um
nllum
cortle non 11
;,» ./r
habent doU)rem,II
^ •. .• fructum sed in qui
nec
I 1

misericors. et miserator , et
, 4 r^
misericorciice
,

... .

, . • -

f, ,;,..,.
pcenitenliai r
•
i.llii.ii laciunt . 1
, ^,
plurimus est4 dictus i- 4 r \
peccatorem _ poe-
_ . • .

(9) , qui
' '

(.) D. Aupust. Scrm 18. dc Nat. S. Joan. Bapt. - D. August. L. 5o. Ilom. l.om. 5o.
(,) (2) D. Aug. -
,7 dc ^' 1 ass.- Tcit. L, dc P.tn. 5.-
(^) ib. _
(3) l,uc. i5. (4) Clem. Alex. Adlioit. ad
Gcnt. -
;|
(4/
:,.•
I er L. ^V"]' . I an. ^J^
6. (5) - D. A,;gu8t. in Scrm. Com.
(5) Sap. 5.-(6) D. Aug. in Ps. 5y.--{-) D. Aug.in Serm,
Scrm. 4. - fr,) S.Tm. 5o. dc lemp. - (7) Luc. 3. - Com. Scrm. 46. (8j Tert. L. de Ucs. Carn. 24.- (9J
-
Cap. 5. - [.j^ Lib. 6. m l. i. Reg. c. 2.
(8)
Xert. L. 5. adv. Marc. n.
 ;,. ,

POENITENTIA VIRTUS. — CONCIOII. 4,7

nitentem miserlcorditer reclpit. nc secu- H fiduciam, modo reverlenlis Prodigl imiletur
runi me credo ^ quia sahare me noverit i^cev\\ltv\i\s^m. Fortasse clicis : Ego jam bap-
^
velit et possit, (i) i. Noverit salvare , qui tizatus sum in Christo , a quo omnia mifii
enim novit me de nlbllo creare , agnoscit pra^terita peccata dimissa sunt. Vilis faclus
etiam de nihilo peccati revocare, quia non sum nimis ilcrans {>iasmeas, et canis ahomi-
ignorat, nec omittit (2) modum milii con- coram oculis Domini, conversus ad
nabilis
donandi delicta et conferendi gratium. 2. i^omiium suum. (i) Quo ibo a spiritu tuo,
Vult me salvare, nisi enim vellet non me lo- et quo a facie tua fugiam? {2)Quo,frater, nisi
ties vocaret ad poenitentiam. Dubium, sinon ad ejus misericordiam poenitendo cujus po- ,

et alibihanc clementice sua^ profusionem de^ testatem peccator peccata committendo con-
monstrasset. Non ait : Qui reciderit resur- tempseras P Nemo enim recte fugit ab illo
,

get; et qui ai^ersatus fuerit^coiwertetur : ille nisi ad illum ab ejus sci^eritafe ad ejus ,

est scilicet ille est qui misericordiam mamlt bonitatem. Quidquid enim Jeceris^ qucecun-
^

quam sacrijicium.(i) Tauden\f 'd. Potest sal- que peccaveris , adhuc inhaci^ita es , unde
vare, et peccatoribus veniam concedere, ab te Deus si sanare noUet auferret. Cur ,

actu enim ad potentiam legitima est conse- ergo ignoras, quia paiientia Dei ad poeniten-
quentia, Deus multoties peccatoribus fecit liam te adducit ? Qui enim clamando tibi
misericordiam ergo polest adhuc erga pec- persuasit ut non recederes parcendo clamat
:
,

catores suam exercerc misericordiam. Quod ut redeas (Z) et eiiam jurejurando tibi mi- ,

Iatiusdemonstrat:///fl^rt//e/i^/rt quceexspectat sericordiam poUicetur.

poenitentiam potius peccatoris quam mortem,
et mavult misericordiam quam sacrijicium ;
avertens jam destinatum exitium ISinivitis
et largiens spatium uitce Ezechice lacrymis;
et restituens statum regni Babylonis tyranno
poenitentiam functo. Illam dico misericor^
diam ,
quce et fdium Saillis moriturum ex
devotione populo concessit; et David delicta,
in domum Urice , conjessum , venia liberavit:
et ipsum Israel toties restituit , quoties judi-
cavit ; toties 7'efovit, quoties et increpuil. (4)
Plura misericordiae Dei erga peccatores
2. Omnibus ergo delictis y seu carne , seu
spiritu, seu Jacto , seu voluntate commis-
sis , qui pcenam per judicium destinauit
idem et veniam per pcenitentiam spopondit
dicens ad populum : Poenitere, et salvum Ja^
ciam te. (4) Cunctis in universum peccatis
poenam ordinavit Deus , cunctis quoque poe-
nitentibus est veniam pollicitus, nullum pec-
catum divina justitia eximit a poena , nuUum
peccatorem excipit misericordia; et quo ma-
gJs homines suis sermonibus adhibeant fi-
dem pollicitaiionem factam jurejurando
,

congerit TertuIIianus exempla verum divi- : confirmat. Fivo, inquit Dominus pceniten" ,

na miseratio magis adhucsplendet in parabola tiajn malo quam mortem. (^) Non semper
Prodigi, quam ex Evangelio refert TertuII. credendum est homini etiam juranti , quia
Illum etiam mitissimum patrem non tacebo , pejerare potest ; at Deus absolute credendus
qui prodigum filium rcpocat, et post inopiam esl,quia est infallibiliter verax; cum enim sit
poonitentem libens suscipit , immolat vitulum summa sapientiaetinfinilabonitalepraeditus,
prceopimum, convivio gaudium suum exornat neque falli, neque :quod si Deo
fallere potest
Quidni P filium enim invenerat , quem amise- simpliciter loquenti credendum
est, quanto
rat;cariorem senserat, quem lucriJecerat.Quis magis Deo juranti adhibenda est fides? Vivo
ille nobis intelligendus est pater P Deus scili'
dicens , cupit credi sibi (6) , scilicet miseri-
cet. Tam pater nemo , tam pius nemo. Is cordiam poenitentibus etiam cuni juramento
ergo te fdium suum etsi acceptum ab eo
, promittenti. Inde exclamat Tertullianus : O
prodegeriSy etsi nudus redieris,recipiet, quiabeatos nos, quorum causa Deus jurat ! o mi-
redisti : magisque de regressu tuo quam de serrimos , sinecjuranti Deo credimus !
alterius sobrietate lcetabitur. Sed si puiui- Fratres , Deo veraci, pollicenti et juranti
teut ex animo , sifamem tuam cum saturi- adhil)eamus fidem pocniteamus de peccatis ,

tate mercenariorum paternorum compares nostris, speremus in ejus niisericordia. /'/V/e-

si porcos, immundum relinquas pecus, si pa- lis estet justus,ut remittat nobis peccata nos-
trem repetas vel ojfensum : Deliqui, dicens, tra, et emundet nos ab omniiniquitate. (7) At
pater nec dignus ego jam uocari tuus. (5) quomodo justus? i. Justus, id est, benigiius
,

Misericordiam quam filio adeo ingrato et et misericors, misericordia etenim maxime

sceleroso contulit Pater coelestls, debet pec- Dco competit conveniens est divinne boni- :

catori quantumvis crlminoso ingerere veniae lati , divina-que clementiae diguum ut in ,

^t) D. Rern. 20. in Cant. — (2) Tert. L. de Pa'n. 3. D. August. L 5o. Iloni. l)om. ^o.
(1)
— (a) Ps. i38'
-- (3) Tcrt. L. de Pa'n. 8. —
(i) Tcrt. L. a. adv. Maic. — Honi. a.
(0) —
(4) TtTi. L. dc Pu-n. 4. — (5) Terl
17. — (5) Tcrt. L. de Pcun. 8. ibid. —
(G) Tcrt. ibid. -
(7) i. Joan. i.
 ,, ,

4x8 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO IL

arallam reciplal sllnque recoiiciliet poeni- clalena et Samarilann , largiens crimlnum

,

veniain Et factis aliquid tale pro peccato-

^tu\es. Justum csf ,0 Deus, ut malos piuilas;
:

rihus edidit Dominus ut cum peccatrici fe-

sed eljustum cst ut parvas malis (i) 2. Jus- ,

in stando promissis promis- mina3 etiam corporis sui contacium permittit.

lus et fulelis ;

est clebilum , untle justum est il-

lai^anti lacrymis pedes ejus, et crinibus de-
sum enim
Deus aiilem promisit veniam
solvere tergcnti^ et unguento sepulturamipsius inait"
luil :

naM)ilenlibus. Qui orare nos pro dehitis et guranti , ut cum Saniaritance sexto jam ma-
ueccatis monuit paternam misericordlani trimonio non moechce , sed prostitutcB etiam
,

promisit et veniam secuturam. (2) 3. Jus-

,
quodnemini facile, (/uisessetostendit.{iyi\im
lus, 4uia'christussuosanguineetmortehanc
magnum gaudium in cceh) pro conversione
nobis venlam promeruit unde Christo ex :
et poenilenlia peccatorls teslificans Lcetan-
:

juslitia debelur peccatorum remissio , lum turcceli, et qui illic angeli , poenitentia /10-
cjuia promissa, tum quia merlta per redemp- minis. Heus ta peccator, bono animo sis: vi^
lionem qua ad pconitentiam slimulantur des nbi de tuo reditu gaudeatur. (2) Tum
,

|/iccaiores. peccatorum domus frecjuentans , et cum pu-

3. Humanatio Veibi divini est proecipuum blicanis manducans ut ex Zachaeo constat , :

pa;nitenti£e inciiamentum , cum humanam Consequitur et Zachcei domus salutem (3) :

assumpserit naluram ut qucxreret peccatores. et merito, nam et ignorans Esaiam prceccpta

L't homincm gestaret Christus salus homi- ejus impleverat hoc cum maxime egebat ,
, ,

nisfuit causa : scilicet ad restituendum quod exceptuni domo sua pascens Dominum et ,

perierat : honio pericrat hominem restitui cum viderent omnes murmurabant dicenles
,

oportucrat. (3) Quod ipsemet Christus de- quod ad hominem peccatorem diverlisset..
monslrat, lum asseverandosevenisse vocare, (4) Tu ergo quid repreliendis qui mur- ,

iion justos, sed peccatores. Non hic Domi- muras cur adpeccatorem diverlerit Christus ,

nusjustos respuit, sed superbos, et eos notat,
qui cum non sint esse se jactant justos : ut
confUeantur se peccatorcs ^ ut modo Christus
parens et co/n^i^^a largiatur veniam, ne post
judex ferat in contumaces debitam sine fine
^•6?/j/dv^/i<7/7z.(4)TumdecIaranssead sanandos
wgrolosvenisse.iEgrietenimnonbenehaben-
\.(ts^^^t\\\ \\\t^\i:o\Et suis nonerat cegrotus
ipsa generis humani sic wgrotante natura?
^icun salutis , exemplum venice , misericor-
, diw spem , de tali ingressu cape. (5) Tum
pro peccatoribus sanguinem fundendo , et
cruentam crucis mortem patiendo. Humanati
namque Verbi amor et mlsericordia in pec-
catores potissimum a redemptione carnis
id est , Domini passione censetur. (6) Hac
ratione murmurantes Pharisaeos eloquenter
redarguit Chrysologus Miraris, Judcee , :

Adomncsergoi>enit,quiomnesmaIehabentes cur misceatur convivio peccatorum , qui

ut curaretinvenit. (5) Sed hoc \(\qo d,\yi\l ut pfopter peccatores et nasci voluit , et non
intelligant cegritudinem, medicum,ut cuj-en- recusavit occidi P Oblatras cur peccatorum
r//r, rt^7////7/rt///. Tum adclucens simihtudinem vinum bibat , qui pro peccaloribus san-
drachma' perdilae ovis erranlis. Quid illa ,
guinem suum Judit ? Etsi Tjis posse am-
similitndinum dominicarum argumenta no- plius , suscepit ipse peccatum , ne perderet
his volunt ? Quod mulier drachmam perdi- peccatores : in se sententiam suam Judex re-
dit , amicas ad gau"
et requirit^ et reperil, et torsit , ut amasse se peccatores proderet ma-
diuin nonne restituti peccatoris
im>itat , g^s sohendo debitum quam donando. (j)
exemplum est ? Erat et una pastoriouicula Uno verbo, utpeccatores convertat, et dig-
scd grex una carior non erat : una illa con- "os salutis efficiat, Dei Filius incarnatus est,
quiritur una prce oninihus desideratur et
, "^«tus in stabulo ,
pauperem et humilem du-
tandcm ini^cnitur, ct humeris jjastoris ipsius xit veritatem docuit, excmpla vir-
vitam ,

refertur : multum enim errando lahorai^erat.
(6) Tum
ex parabola prodigi filii quem poe-
nilentem benigne reciplt pater. Illum quoque
prodigum flium patientia pntris et recipit
et vestit et pascit et apud impatientiam
, ,
irati fralris excusat. Sal^us est igitur qui
pericrat ,
quia /jw/iitentiam iniit. [j) Tum
feminis peccalricibus
, quales fuerunt Mao--
tulis praebuit , cum publicanis manducavit
^t bibit, in cruce sanguinem suum fudit.
Horum bonorum unus est titulus : salus ho-
minis, criminum pristinorum aholitione prce-
missa. Hcec poenitentice causa , hcec opera.
(8) Dei igilur misericordia maxime elucet in
redemplione humana , per Christi mortem
operala , quo ex mente Origenis alludcre

(1) An.,clm. Prosol. 9. _ (.) D. Cvpr. dc O.at. Dom. [y) Terf. L. de Pud. 1. -
(2) Tcrt. L. de r«-n. 8.-
.

~%rr
- Chry,ol Tert. Lib. 4.adv. Marc. 27 (4) Luc. .9. (^ - -
(5)
1 \
ib.d.
1'
- .^^'i-~^j'S''T''^'^'^'''""'-=^9-
(G) Tert. L. dc Pcen. 8. - (;-)
(?.)

bhrysoL Serm 54. - (C) Tert. L. dc Pud. 11. - (7

1 c. l. L. de Pal. . ..
S / _ ,^
j
 POENITENTIA VIRTUS. - CCNCIO III. 4r^
vuleiur Regius Vates aiens Miserere mei, rorem , et peccatum ad peccaiKlum traliii
: « •

Deus , secuudum magnam misericordiam tum quia peccator in sceleribus delinetur

tuam; et secundum multitudinem miseratio- carnis blanditiis, mundi fallaciis , diaboli

omne miindi peccaiwn aujerret , misericor- sane humanse virtutis fastigium excellit , et
cliam magnam merito hanc ideo insignem poenitentlte denotat excellentiam quae adliuc
et appellat. (2) Quanto cominendatur, i. Virtulis bonestate ; 2. Sa-
illustrem gratiam
major Dei misericordia , tanto magis ad crificii nobilitate ; 3. Murtyrii dioniiaie.
est
illam occurrere debent poenitentes , ut acci- t rkAnc r» 7
^' PARS ^^^^««^./^^''"•^^'/^'•^^^«^«^'W^
piant peccatorum veniam , et per gratiam
Deo reconciiiati , immortalem acquirant ''^«^^':^^ ^^^/M« ^^^ i;: ^ujus potest consi- <

derari prmcipmm a pro procedii; objectum

eloriam
quod respicit, subjectum i!i quoinest ^^^er ,

»®»»o®^®«»»«»«»«»»*(»(i*(i<i»«®<s®«a(5oc.^ '"«^''.^ ^^^^/'""^ commiltenda materia est

^^^f
(2) : et virtutis poenitentice excellentia mu-
CONCIO TERTIA. Nobibtate principii a quo pro- tuanda a i. ,

ducitur 2. Honestate motivi a quo induci- ;

I^ig^i^^te eorum in quibus reperitur.

Merita pcenitentice (3) ianta suntut quo- ^"^''
\
Acluahs poenitentiae vn tns , a gratia et
dammodo innocentise ^. antistare videantur.

deinde Abrabnm nominat junioremque se-

nioii pra;fen Qoia profundus fnit neccator "'J^"''" , « *'< ^pontanea. (4) Per grat.ain
:

d'stinguitur a poenUe.it.a naturali, quae se-

Da^^id, ideo ut ex misericordia osteudatur
1"""'' '•"'"^"" '"'"*"' q"ocl dictat De..m
natus, Bamdpeccator Abraha: iusto prwpo-
auctorem natu.aj non esse o fenden-
nitm: Profund.is peccator ad Deum per poe- \"
''"'" ? P*^'' voluntariam poenam d.scr.m.-
nitentlam co.iyersus sententiose dic.lur ex
,
""'"• * pceoit*^"'"» damnatoium , qui no.i
misericordiaoiiundus, non quod iunocens
Sauctorum justilia ex Dei misericordia non 'P"".'^' *«<" '^°"*='« P'"'""^"'-- A 8'*"^ ^l'
nominat"'- supernaturahs , qu.a sine dla
oriatur , sed antonomastice profundus pec-
cator ob poenitentiae meritum sineulariler P''''^"" "°" ?"'*'**• 'P«^'"'««'«"« ^ei
«^f
'^'/«''""'^ inspiralwne conceptam dicente
dicitur miseri.ordise proles : q,.ia ex munifi- ,

^postolo-NequandoDeus det ilhs poenilen.

cenliori oritur n.iserioordia et ob hano ee- :

''«"'• (^) U' en'm docet D. Augusl.nus Ni.

nerosce nobilitatis prierogativam David pec- :

411 \ -^
cator Abrahae lusto praeponitur. Idipsum IV • si ipse dederit quis oij[it pcenitentuun r (oj^
^ J , testatur scriptura
^ '
o^ •

c »TAAi
conhrmat D. Ambrosius ex ovis errabundae 1 •
•
\ Unod
^ .
^ >,"
-ni
sacra , quoiies a Deo
17 ^- ,• 4 petmius ut nos convertat Coni>erte me ', :
I
parabola. tirroneam ovem patientia pastoris
1
fl
\ ..... ..
i
requtrit et invenit , ett numeris insuper ad- 7 ' • uomine ,
'
et convertar : postquam enun con-
.

. •
. , .
r \ \ i

vehit bajulus patiens peccatricemderelictam. '

*,i" ^ ^i-
'^^ •
'
r • •

r/\^ ;• r r» •
autemdicitur hberar sicut enim peccatum tuit
(4)^ lanti oestimatur ovis perdita, qu3e agnos-
V
... *
,
. .

^ *

cens errorem , ah errore se revocare satagit,

*I •^ hberum et voluntarumi , quia ^
V. g. /id'/7/o «o-
, /• ,c\ . • •
i i
lens Jjornicatur (o)r ,f, ita poenitentia dehet
*
^
^ r-i .• i
utsuperpastoris L.hrisli humeros subhmetur
"i
1 r
•

_ quodammodo •
^
•
.

1
^ r
esse spontanea ', quia nemo nolens dolet de
1,1
et nonao^mta novem
caeteris
1
K ^
c Tr' 1 . • ' peccatis.
praeieratur. y idcs ers:o quia errori renun- t ^ ,
n. 1 n • • •
*. ..•. 1 /• * * A7 • Inde co hoenda
» est excellenlia popmtentiae
^
tiasse. non vitii , sed projectus est. JSec im- i- •

.. _, / /• / . / ^„*^..-/-^ • quia actus tanto sunt dii;uiores,quanto

=>,.'.» causae
meritocceteris antefertur, quia plus esta vitio 1 ., .
•^
^... ^ ' . a quibus oriuntur sunt nohihores ; poeni-
se reuocasse quam prope ifitia ipsa nescisse. 1. . . * .

/f-N r» vcc \v . •»• 1 • tentia autem oritur a gratia , (iua3 est quahlas
(5) Porro dirhciUimum est se a vitio ad vir- ,. ta • 1 *
-1 . • supernalurahs, et Dei donum omne honum
\
. 1
tutem revocare ; quia homo carne materia- r >
,. , . .

.• c •. • » •
1 naturae
" superans , eo quod sit ordinis supe-
tus , et concupiscentiae fomite semiustulatus, «*- t^ > i 1

procHvis est ad vitia ; tum quia error ad er-

^^^ ^,^^^ ^. de P(cn.4. - (^) Tcrt. ibid. -(3) Tert-
. de Pud. 29. — (i) D. /V.ig. L.de vcr. ct fals. P«T-n.

(1) I»s. 5o.

— (2)InCat. Pat. Grjec. —(5) Trrt. L. d« c. t). - {h) Lib. Lro F.p. 91. — a. Timolh. 2. -(6)
Po-n. 2. — [\) Tert. L. de Pat. 11. — (5) D. Amhr. in Lib. 5. CoiUr. .1iili:»n. ,5. — (7) D. Hicr.r. Si. Jcr»-m.
Ps ii8. — (8) Tert. L. de Pud, aa.

37.
420 POENITENTrA VIRTUS. — CONGIO III.

rioris. Dimanat adluic odio habet malum sibi couliarium (i) ; ct

a voluiilate, q«ise iii-
ter animae poteniias primum tenet nobili- consequenler diligit bonum malo quocl aver-
talis ^ratlum ; iniperans, non soUim corporis satur opposilum quod innuere videtur :

membris , sensibusque exteruis, sed etlam S. Joannes Damascenus aiens PoenitentUe :

intellectui quanlumvis lumine rationis splen- est remotio ab eo quod est contra natu-
deat. Bonuni est pocnitere ad id quod est secundum naturam
,
quid necesse est ram ,

Scripturas ajferre P Vox (2) nimirum a peccato ad graliam

est ipsa naturcv (i) a vitio : :
,

imoet fidei dogma, quod coUigit poenitentioe ad virtutem ab odio et contemplu Dei ad ,

excfllenliam, tum a nobilitale principii a quo ejus amorem et honorem quod media poe- ,

producilur, tum ab bonestate motivi a quo nitentia efficitur, cujus excellentia nunquam
inducitur. magis eUicescit quam ex dignitate eorum
2. Causas pccnitentice delicta condlcimus. in quibus reperitur.
(2) Verum Hoet peccatum sit objectum ma- 3. Non est mirum quod peccator nec ulli
teriale circa quod versatur poenilenlia lioc ,
rei nisi poenitentice natus (^6) , agat poeniten-
non obstal quin de bonestate decoretur ; tiam de peccalis ab ipso commissis sed :

tum quia Deus prcecipit poenitenliam ho- ; prorsus stupendum est quod innocui , qui
nestum est autem quod Deus pr.xcipit Bo- : nullo sunt peccato contaminati , poeniteant,
num est pccnilere an non ? Quid revohis ? ^ quod tamen certissimum est, ut constat ex
Deus prcecipif (Tj lum quia virtus bones- 'y Joanne Baptista Virgine Deipara Cinisto , ,

tale decoratur, quia ex Pbilosopho facit ho- Domino, et quod menlis snperat aciem,ipso-
num hnbentem ct opus ejus reddit honum
,
met Deo Joannes Baptista qui fuit in utero
:

(4) poenitentia autem est virlus moraUs ad

• inatris sanctificatus cpd victu vestitu^ ho' , ,

justiliam pertinens quce bonum facit haben- nore^ castitatc^ahstinentia et omnihus uirtuti-
tem imo persoepe meborem efficit peccato-
, bus reprcesentat C^Am/w/zz^^^^et lamen acunis
rem pcenitentem quam fuerit anle U\psum:
,
admirabiU operam dedit, et, ut poenitentiae
ut enim ait Magnus Gregorius Discrctus fatuiChrysologus, vestitu, victu^loco^ totus
:

quisque ex eo quadmalase egisse inteliigit, poenitentia forniatus incedit. (5) Beatissima

ad discretionis regulam reducitur ; et inde Virgo longe multo sanctior Joanne , quia hic
altius ad justitiam proficit ; unde ad tempus si non veniale commisit , ut vuU Galatinus ,

ajustitia cecidisse videhatur [p) tum ma- originale tamen peccatum contraxit Deipara
; :

xime quia honestum est detestari peccatum vero neque uUum actuale commisit , neque
propter Deum offensum ; poenitentia autem originale contraxit, et tamen humilem , luc-
peccatimi ut Dei offensivum, et hoc ex amo- tuosam et poenitentem vitam duxit Pocni" :

re ipsiusmetDei , detestalur, quod est laude tentice ctsi in illa non ini>enerit quod dilue-
dignissiujum. ret , ini^enerat quod ornaret : quce quoties
Tot condensalaj rationes probe poeniten- innocentibus datur coronam pro humilitatis
liae oslendunt excellentiam quae a nonnuUis affectione conciliat. (6) Verum mirum non
:

(bciiur « res optima quae omnes defectus est si Messiae praecursor poeniieat , si Maria
,

revocat ad perfectum. » Aliquid autem po- maler poenitentem vitam ducat Christo poeni-
test dici optimum Iribus modis , scibcet in tente semelipso impeccabilitatem
(^), qui in
geuere iuformationis, in genere operationis, cum poenitentia coufoederavit ipse placatio :

et in geuere decliualionis. In genere infor- est pro peccatis nostris (8): unde punilus est,
mallonis, quia magis ornat, et perficit sub- non pro suis peccalis, quia erat impeccabiUs,
jectum quomodo virtutes Theologiae sunt sed pro nostris tantummodo deUctis. Quis
:

optinuTe. lu genere operalionis

;
quia optime aJienam morfcm sua sohit , nisi solus Dei
operaturbouum, quo sensu cUarilas est opti- Filius ? Ad hoc enini venerat, ut ipse a de^
ma. In genere declinationis, quiaa malo com- licto purus, et per omnia sanctus, pro pec-
misso decUnat. Sic pcenitenlia est optima , catoribus ohiret iUorum cri-
(9) , et poenam
ad quam pertinet , non solum decUnare a minibus debitam subiret; et , ut fatur D.
mab),sed facere bonum. Ex AngeUco namque Ambrosius , nos suo sanguine redemit , quos
Doctore (6),duaesunt parles juslitiae univer- propria peccata vendiderant : chirographum
jsalis quae in omni virtute reperiuntur de- sustulit
, foeneratoreni removit , exuit dehi- ,
,
cUnare scilicet a mnlo et facere bonum torem, unus exsohit^ quod ab omnihus de-
, :

ex eodem acUiuc D. Tlioma, quajUbet virtus

(1) i.a.q. n3. a 5.ad 1. - (2) L. 4. de Fid. Orthod.
^ i>.— (3)Tert. L. n. —(4) Chiysol. Serm. 88. —
^ n
(5)
r
D ^ A »
Anpist. ^
de dnnb.
V 1A
An.m.
•

c.
L
,4. - ,
(.
sr^
Tert
,
L. Serm. U;. - (6) Ennod. L. 2. Epist. .. (7) Tert. L. -
^* ~ -
%
r.nuc. «
o. — ^Vx
'•
l^
;5iLib. 11. If
Mor. 10. — ?c\
ib) 2, 2.
"^'^
q. 70.
^'^' ''
4. adv. Marc.
i 1 n j
4- - (8)' Tert. L. de Pud. 18. (9)
T*rt.
 .

POEiViTENTIA VIRTUS. — CONCIO III. 421

lehatur. (i) Per pcenitentlam seu poenam y?<.'/«/?/ /rt6'^r(?(i), et offerrc Ircmendum Alia-
humana debita solvit ipse Dominus , nul~ ad solos ordinis sacerdoles ris sacrificium ,

Hus pcenltentice debitor. (2) Plus audet pertineat attamen participatio sacrificii (2) j

Tertullianus , et in ipso Deo pcenitentiam ad laicos etiam spectat , qui eliam aliquo
recognoscit. Nani Deus post condemnatum modo ad sacerdotalem sublimati sunt digui-
hominem cum seculi dote post ejectum pa- tatem Nonne et laici sacerdotes suinus ? ,
:

radiso, mortique subjectum , cum rursus ad Scriptum est : Regnum quoque nos et sacer-
suam misericordiam maturai^isset y jam inde dotes Deo, et Patri suojecit (3) ; non quidem
in semetipso poenitentiam dedicai^it , rescissa characlere indelebiU insignitos , neque ad
sententia irarum pristinarum^ ignoscere pac- corpus Christi sive reale sive mysilcum or- ,

tus operi et imagini suce. (3) Dotem secuU diuatos ; sed his accommodantur sacrificia
vel dehcta intehigit , per quae homo , a di- (4) poenitenlioe, in qua Deo immoUuit, i.
vina gratia cecidit , vel humanas miserlas , Humllem mentls orationem ; 2. Slnceram
quce post peccatum mortahbus in dotem as- cordis contrltionem ; 3. Rigldam carnis af-
signalae sunt. Cum ad suam misericordlam fhctaiionem.
maturavisset , hoc est cum mature ad suam i. Cunctos in unlversum homines ad sa-
misericordiam se recepisset , jam inde in crlficandum Reglus Vates invitat Ajferte :

semetipso poenltentlam dedlcavit ; quasi Deo claritatemet honorem ajferte sacrificia ,

Deum poenltuerit fecisse hominem; vel quasi nomini ejus. Tollite hostias et introite in
pcenltuerit damnasse poenitentiam dedlca- «^/7<7ey«jr. (5) Qua^nam slnt autem hostlaj ho-
,

vit. Punito namque Adami peccato, cum norls Deo offerendae , declarat ipsemet Deus
morlalespraevlderet dehclis obnoxios, docuit immunda Judaeorum respuens sacrlficia Sa- :

poenitentlam , per quam possent dehctorum crificia vestra non excipiam de manibus ves-
obtinere veniam. Verum etsireshominis pro- tris quoniam a solis ortu usque ad occasum ;

tamen Scrip- glorificatum est in nationibus nomen meum ,

priesit poenitentia,Tertuhianus
luram imitatus, de Deo more humano \o- et in omni loco sacrificium nomini meo of-
quens, asseverat Deum in semetipso poeni- fertur ^ et sacrificium mundum ^ scilicet siin-
tentiam dedicasse , quo nihll iUustrius dici plex oratio de conscientia pura. (6) tJt ora-
potest ad commendandam poenitenliae excel- tlonls sacrlficium Deo sit acceptum , debet
lentiam , quae adhuc sacrificii honore nobi- offerri conscienlia pura, aitenla mente \\\x- ,

Utatur. niih animo. i. Conscientia pura nam oratio :

TT
11.
o T " 1 •!•
TkAT.o
PAnb.
7
bacrincu nobihtas ex trmo de-
dc coiiscientia proccdit 1 si coiiscientia erubcs- •

7 .. .. / a..
cat.erubescit oratio. 7)\ 2. Attenta mente, ut
.
.
T-. TA T -n • •

sumiturcapite i. Lx Dei, cui soli sacrinca- -c *•

enun ait„ t\ l-
^m
: .
k , • •

^ D. Au^. ubi putas sacrificium justi-

^. 7 ^ ^.^
' ,
r
tur , maiestate, quod ipsemet asseverat : //? ,. ./>
, .

,-
tice sacri/icari . nisi in teinplo mentis , et
.^../^ 1
•

rr i . . .

omni ioco ojjeruntur sacriticia munda nomini 1.1.1 7. i 7 / -r 1 •

/ /\ rr
r. cubiiibus corctis r ubi autem sacriicandum
I 1 1
7?2CO.(4) ob nanc causam daemon attectans
ibi est orandum. 0)0. Ammo numili ,
i!^t . -i ^ 1 q\ a -i- - • 1
)r' ...(,(.. .(. est
,

i. .

i. .1. .^
.

divmitatis honorem, sibi orrerri sacrincium

.

.7.^ ^ n f^\
auia /luinilitas cordis sacri/wium ueo est. (g)
y,, .
.

•
,
» .. v .
*

inolilus est ucemon sibi sacri/icium non a^.

exi^eret
r.
:

/KN iXiquissimum etenim est ut iiomo qui super-

nisi vero ueo deberi sciret. \^]\-'f\,
, ,•
Z^
• r^ .^ ,^ ^^t,^^
11.. • • » • .. . i •

f, '
-n T -^,
»
.
TA bia inflatus toties peccavit , Deumque pecca-
2. sacerdotum qui
iiiX
^ Deo sacrmant dimii- . ,. .
*" ./ .^,. -.l ^^.
,. s^ , . . . . . tis cordis , oris et operis contenjpsit, pcx3-
tate , quos a laicis semper discriminavit Lc-
,.'"., ^r r^.r nileudo Deum 1honoret* per ihumilitatem
1
• 1
../;i:iof J...
• ,
•. W
clesia, et in honore praererri decrevit
r 1."
. 11 .
ui/-
^ quam corde , ore et opere Deo :.....,^u»
7 ^ w ^ immolat : :
.
.

jerentiam inter ordinem et ptebem constituit

'
j , / r\ 1.
A -^ ^.
(Juisquis pcenitentice recusat humiUtaiein ,
,
* / //^/^
.
• . , ..

Hcctesice auctoritas . et honor per Urdiius h ai-..i ^/ - ,

.^ ' //-N -i' i^ 1 Deo appropinquare noii co^itat. Aiiud cst *

.

consessum sanctificatus. (6) 0. iLx hostiae / / n v 1 /^..«..^ ^. .

, ,
^ i . eniin levare se ad Dcuin , aiiud tevare se
' .

oblatae pretio et valore

i^
mmirum corpore
: n /n
contra ueum. Qui ante itlum se pro
. / •;/ ..^.•;,.;/
icit , ab «/. •
,
^,
Lhristi,.quod
* ^
. .

cruente
!•
immo atum
c
tuit
,

ara .,, -, ^
.

1
iilo eni(itur ; qui ad^ersus illiim se erii^tt ,
,

•;/.,„, f^ ^..;,v;/
•

m
'

•
, .
•
.
.
n/r^ rc • • •

crucis , et quotidie in Missa incruente oiier- .1,^ .. .; ^,. i-.t*^. mniiiii- ,

ab liio projicitur. Aiia est soiiditas ...^Vr.,;
.

^/ T *i , • .

tur. Verum u tra sacrosanctum AUaris sacri- ,. ^

/-^ ^ •* „ /7 /•^„-„ ^.,; /oris
y;.,.;o . . • •

f. .
r, .n 1. 1- tudinis .
alia inanitas infiatioms
. ;
qui .
.

ncium oacn/icia spintalia

: accepta prcedi- ^ * / / •/ / \ a ....v^ r^o.^ •

^/////^'.yc/^, //^^//5 /<7y^.y67^ (10) At qui vere poe-

'J / . . ;

./ '. A. , . .

cantur ; storice sciticet retatio et benedictio . .^ ^ o i •. r»\ ;.».„wJ..» /^,..-

.^ immolat coi- • » •

, 9 / N .r^ 1- nitet, intus deiicitur , iJeociue

. •

laus et hjmm. (7) Oratio quoque, cordis

^.^ contritlonem.
contritio , corporis afflictatio : et hcet .y<2<:7'/-

(i) Torr. L. deOrat. i.^.

Tert. L. ad .Scap. 4. — ^a)
— (1) Trrt. L.
Tcit. L. de Kxh. Ca.st. dc hli.l. —
^
Lib. de Joseph. c. 4.
(1)
,
(a) Tert. Lib. dc Bapt. — , ,
f5)
,5;_ (5) ^cvX. L. adv. Jud. 5. (61 Tcrt. I.. 4. a'lv.
7.
—
la. —
(3) Tert. L. de Pocn. 2. (4) Tert. L. adv. Jud. — 1^13,.^^ (_j '^^^.^ L.dc Kxli. Cast. >o._ (8) L. de —
5. —
(5) D. August. L. I. advcrs.lcg c. 18. (G) Tcrt. —
^

M;,c,i^t,o. cap. 1. (9) I). Au;^n.st. in

1'*. 120.— (10 —
L. de Exh. Cabt. 7. (7) Tcrt. Lib. 3. adv. Marc. aa.
— ^^ Au-ust. L. 5o. lloin. huin. 5o.
 423 POEMTEXTIA VIRTUS. — CONCIO III.

2. Namcue quod uon Denni ut igno amoris ejus

terrcnis sacrijiciis cuni se refert ad ,

Deo accensa
litanduni sit,ita leginius ut scriptuni csf :formam concupiscenliae secularis ,

Cor contrihulatuni ct huniiliatuni hostia Dco

amiltat , eique tanquam inGommutablli for-
est. (i) Hunc locuni a Regio Yate muluatur mce suhdita reformelur ; hinc ei placens ,

Terlullianus, quo etiam utitur D. Augusli- quod ex ejus pulcliritudine acceperit, fit sa-
nus, ut siinuilet peccatorem ad immolauclum crificium ? » 3. Totum hominem ex corpore
Deo cor contritum per poenitentiam Hu- ct anima compositum. « Ipse homo Dei no- :

milia cor tuuni contcre cor tuuni , crucia mini consecratus , et Deo devotus in quan-
,

cor tuuni ita cnini offers sacrificiuni Deo tum mundo moritur ut Deo vivat , sacrifi-
,

(q) ; sed sacrificium gratum ad quod adhuc cium est.» 4- Opera justiliaea pcenitente Deo
:

ab eodem ingeiis Piophela apud TcrtuUia- reconciliato et justificato facta. « Sacrificium

num Sacrijica Deo sacrificiuni laudis, et justilioeopera justitia3suntpostpoenitentiam.»
:

redde Altissinio i>ota tua. Sic itaque sacriji- (i) Ghristiane, si veniam criminum a Deo es
i ia spiritucdia laudis designantur , ct cor consecutus ; si es gratia sanctificante decora-
contritum acccptahile sacrificiuniDeodemons- lus, offerasque Deo corpus tuum , animani
traturiZ) ; hocautem sacrificium per poeni- tuam , temetipsum, opera tua, ascendet sa-
lentiam Deo offertur. Ut enim ratiocinatur crificiuni tuuni liberafronte. (2) Deoque erit
D. Xu^^nsiiwws Sacrificiurn justitice est quod
\ gratissimum ; et quia ex Origene prima
fit per pocnitentiam. Quid cnim justius hostia est martyrum poenitentia , martyrii
quam ut suis quisque potius quam alienis dignitate commendatur.
irascatur peccatis seque ipsum puniens^ Deo ,
m^ p^Rs^ Martyriorum prcustantiam (3 )
.;/^c/^/?(4)ImoDeus ut animadvertit ler- aliorsum demoustravimus impn-^sentia-
(4) ,
tulhanus, etsi niavult opcra justitia^ Jion ,
rum sufficiat poenitentiam de mariyrii digni-
tamen sine sacrificio ,
quod^ est animacon- tatecommendare.Ex D.autem August. ^/^r/r-
flictata jejuniis. (5) animani sumit pro tyjia grcece testimonia nuncupanturi^o) quia
Ihi
;
corpore ,
quod per afflictionem Deo immo- ^^-y^^^^ ^^ p^^ perhihent testimonium et :

OTT n r ^'^•^^ ''^ tribus testihus stahit omne verhum

3.Ut etiamipsorum sacrificiorumalia oj-
juphcem irinitatem in Dei testimonium (^n
ficiapotiora (6), qudnis poenitens offert Deo
jilectus refert Discipulus unam in coelo : :

non sohiin mentem per demissam orationem; y^,.^^ -

: Pa-
testinwnium dant in ccclo ^^^,^^
neque adhuc cor, per doloris contritionem ^^,. p^n^^^ ^^ Spiritus Sanctus (7) alteram :
;

sed etiam carnem per jejumi et mortificatio-

j^ j^^ra Tres sunt qui testimonium dant in :

ms aflhcnonem ^am et sacrifcia Deo gra- ^^^.^^ spiritus aqua et sanguis.

(8) Omis-
: ,
,
ta , confiictationes dico animce, jejunia , et
sj^ ^^^^s hujus loci expositionibus dicendum
seras, ct arcdas escas , et appendices hujus
^^^ ^^^^ Bakluino Cantuariensi , cujus ma-
olficn sordes, caro de proprio siio incommodo
nuscriptum hahetur Lovanii Spiritus justo- :

instaurat. (7) Adhujusmodi sacrificium ,.,^,,^ ^ ^^^^^^,^-^^,,^^.,^,,^ ^ ^^,,^,^^^^

. . Christo. His Iribus poenitentia dat de Deo

-

vhsequium vesfriim.{S)ln illahostia qumque

testimonium, sciiicet, i. Charitate et amore;
conditioues desiderat Apostolus quas ahor-
^^ pj^t^^ ^^ mcerore 3. Sanguine el cruore. ;
M.in(9) explicalas, sdemus , diceutes cum
^, Dilectiooperit multitudinemdelictorum,
J). Augustino cjuod homo poenitens qua-
,
^^,^,,^ ^.^.-/.^^^ diligens ex totis viribus
druphcemhahetmsemetipsoliost.amquam j,^-^.^ -i,^^ .,^ martyrio decertat ; ea: tota
Deo.mmolet: i Corpus, « corpus noslrum
anima sua , ciuam pro Deo ponit hominem
.
,
cum per lemperanliam castigamus si hoc,
,,,^,.^^.,^„, excudit.\^) Dilectioni autem ilii,
quemadmodum d.hemus propter Deum fa-
,J,omo pro Deo sanguinem fundit , et
c.amus,sacnf.ciumcst:.(io)2.Anmiam:«Si
^.^entam sistinet mortem D, Ambrosius ,
ergocorpus,quomfer.oretanquamfamulo, ^^^ justorum charitatem Est et iUa .
:
vel laiiquam lustrumento ulilur amma cum mors sanctorum martyrum
'""'"''' ^""* ^ /• ;
• ^ y
JL vahda , cuius . • ,

ejus ho.ius et, rectus usus ad Deum

i^eu u refertur
leieiiur,
,
-.
estcharitas, qiup adaquatur mar-
. . i1 ,
^
-c '
. ,^^,^ impar
^
bacnlicium est : quanto magis ipsa anima 1 7 1

Tert. L. adv. Jud. 5.

(1) [1) Ps. 5o. (3) In Vs.
— — (i) In Ps. 4. —
(2) Teit. L. de Exh. Cast. 11. (5) —
140. —
(4) In rs.4. —
(5) Tcrt. L. dr Jej.in. 16. (6)
— Tcrt. L. dc Iles. Carn. 43. (4) Terl —
Praedic. tom. 4- .

Tert. L. 4. adv. Marc. 1. (;) Tcit. L.de Hes. Car. — Tract, de Mart. Conc.3. —
(5) Serm. 3i.in Esal. 118.
8. —(8) Hom. 12. —(9) Tert. Pra-dic. Torn. a. Tracc. — (6) Tert. L. dc IJapt. 6. —
(7) 1. Ep. c 5.— (8) L.
dc Carn. Conc. 5. — (lo) Lib. 5. Clv. G. i. dc Enchir. c. 48. —
(9) Tcrt. Scorp. 6.
 ,

POENITENXrA VIRTUS. — CONCIO II[. ^vj

tyrum passioni (i), tuni qui homo Deiamo-
tur Nlsi quls nascctur ejv aqna et Spiritu :

re fragrans moritur mundo c.nc- Sancfo non ihit in regnum Dei , id est
, sibiipsi , ,

tisque rebus quae clivinoconirarianturatuorl; non erit sanctus (i) bapiisn.us quoque la- ;

tum quia paratus est pali , et mori , et sua crymarum a Spiritu Sancto suam liabet effi-
passione cle Deo ferre testimonium. Tres caciam Spiritus Sanctus proprio charactere ,

stmt qui testimonium dant in terra spiritus, amor est qui hoc divino non ardent amore,
: :

aqua et sanguis In spiritu charitatem in- quanlumvis lacrymentur, viduis aquis sihl
:

tellige diffusam in cordihus nostris (2), qua mcntiuntur

(2) ; qui vero sacro hoc igne ac-
sufflammatus pcsnitens teslatur Dei majestA- censi compunctionis emittunt lacrymas, suis
tem dilectione et amore fletu et moerore. fletibus sanctificantur. In baplismate Christi,
,

2. Novum testimonium adwoco (^) aqua? Messiam Joannes testimonio exornai^it (3), ,

scilicet: « jamvero (4), quiabaptismum aqua Spirifus Sanctus Salvatoris testatus est divi-
diximusdesignari,mementoelunicum,et quo- nitalem columhce fgura delapsus in Domi- ,

tidianum baptismum.Estet baptismusahquis num (4^; •tternus quoque Pater dedity?r/ei

in compunctione cordis, etlacrymarum assi- testimo/u'um{^): et, ut faturOEcumenius,^pr
duitate.Sicet baptismisacramentum quoniam aquam Jesus Patris tcstimonio Filius Deiest
iterari non hcet his qui saepius in muhis declaratus. In baptismo quoque lacryma-
,

offendunt frequenti oportet abhitione de- rum, poenitenles ceternus Pater acceptat in
,

leri. Unde et Propheta lavabo , inquit, per fiHos Spiritus Sanctus redcht testimonium
: ,

singulas noctes lectum nieum , et lacrymis quod sint fihi Dei, et a Chrislo Domino prae-
meis stratum meum rigabo. (5) Lacrymas ^\c^nluY heati flentes atque lugejites [6) s\\\s
nuncuTpi\t S.ls\dorushaptismalahoriosur7i(^6), lacrymis de sanctissima Triniiate , Christo-
quod actuale dihiit peccatum non secus ac que testimonium t^eritatis [y)iperhihenies.Ye'
baptismi sacramentum originale. Uti enim lum quantumvis ab humanato Verbo decla-
l^aptismi sacramentum est mare in quo renlur beati, qui suis lacrymis Christi testan-
Pharao et superbissimce ejus copiee denjer- tur divinitatem , h)nge muho sunt heatiores
guntur, baptismus lacrymarum est mare
ita q^d valent heata testimonii confessione non
(hvinum unde reus exiret adportum, et sola
,
excedere (8) ; et testimonio spiritus , seu
paterentur delicta naufragium. (j) Phis au- charitatis, testimonio aquae, seu lacrymarum,
det Chmacus et baptismum lacrymarum bap- ackhmt sanguinem ad redundantice testimo-
tismatis sacramento praeponit Major ac : nium.(g)
potentior haptismate , post haptisma [etsi 3. Grande testijuonium [lo) praestiterunt
audax dictu id videatur ) fons lacrjmarum martyres pro Cliristo sanguinem fundentes.
est. Cujus duas subministrat rationes tum : Magnum fuit equidem testimonium spiriuis,
quia baptismi sacramentum delet duntaxat majus testimonium aquae, sed maxinnmi/^/?£?o
ofiginalem culpam , et peccata actuaha qurs testinwnium (i i) sanguinis. Uli autem in
in tenebris ignorantiae commissa sunt ; lacry- spiritu charitatem , in aqua bapiismum , ita
marum autem baptismus diluit atrocissima in sanguine martjrium [ii)\nie\h^\i\). Ber~
quaeque dehcta, quae etiam in luce Evangelii nnrdus ; « Jam vero martyrium diximus
perpetrantur tum quia baptismi sacramen-
: sanguine designari memento et unicum, et
:

tum iterari nequit Felix aqua quce semel

: quotidianum esse martyrium. Est enim et
cMuit (8); baptismus autem lacrymarum ite- martyrii genus, et qussdam effusio sanguinis
ratur. Hoc lacrymarum fonte , si ita lu])et , in quotidiana corporis afflictione. Sicque in-
quotidle eluuntur pcenitentes, quorum lacrj- firmis et pusiUis corde necesse est ut quem
mce peccati dihwium sunt , et mundi expia- semel pro Christo ponere non sufficiunt,
mentum, (9) In sacramento baptismi super- saUem mitiorl quodam, sed dluturniori mar-
venit statim Spiritus de arlis et aquis su- tyrio sanguinem fundant mariyres in cru-
, :

perest , sanctificans eas de semetipso , et ita ciatibus vitam finientes, testimonium Christi
sanguine litaverunt. (i3) Pocnitentes asseve-
snnctificatce^vim sanctificandi comhihunt [io)\
baptismusquoquelacrymarumaSpiritu Sanc- rat Mngnus W^sWxus, a'qui^>alere marfjrio,
lo suam mutuatur virtutem. Aqua sola non quia et ipsi testimonium quoque litimt
sufficit ad baptlsmi sacramentum ad rege- sanguinis nlmirum doloris lacrymas qune
; , ,

nerationem animae Spirltus Sanctus requiri- ^

Tert. L. de An. 39. — (2) Tcrt. L. ric Uapt. 5.
t * , . , n^ r j d c , ^ , , ^ .
(1)
{i)L. de Isaac et — D. Bern.Scrm. —
Anhn. c. 8. (2) 1. (3) Tert. L. ad Srap. 4. —
(4) Tert. L. de Ibpt. 8.
in Oct.Pasch. — Tert. L. de Test. An. — D. — 1. (i) (5) Tert. L. de Orat. g. —
(6) Tcrt. L. de Pat. 11.
(5)
Bern. Serm.i. in Oct. Pascli. — — — (5) Ps, 6. (G) Lil). (7) Tcrt. L. de Test. An. 2. (8) —
Tert. L. 5. ad
5. de OiTic. Ecc. 21. —
c. Full). Carn. Ep.
(7)
— Ux. 1. (8) 3. - (9) Tert. L. i. ad Nat. 1.
—
(10) Tert. L. dc
Tert. L. dc Kapt. — Creg. Naz. Or.
i5. (y) Julian. Pat. i. in I. —
(ii) Tcrt. L. i]o Spcct. 16. (12) Serm. 1.—
*--
(10) Tcrt. L. de Bapl. 4. in Oct. Pascli.-c. —
(i5) Tcrl. L. adv. Va'cnt. 2.
 .

4^4 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO IV.

sunt rnior c pccnllomls corde dlmnnans. In- poilsslmum in muutlo \igent, dclrlumpVianl,
He Cliristiaiium hortatur D. Auguslinus : Jnngnum profecto hahltiiri sunt testlnioniumy
Sacrifica Incrynias tanquam vulnerati san- quos in coclo Pater suscepcrit tanquam filios
^^/////^m ror<^//^. (i) Tlieotlorusquoque Studita et hrredes; Filius ndsci{>erit tanquam jra-
religiosos viros nuncupat martyres , eo quod tres et cohceredes ; Spiritus Sanctus adhce-
eorum vita sit crucifern[i), id est, pceniten- rentes Deo unum spiritum faciet esse cum eo
(iaect niortificationis opcrlbus scdulo vacans; (i) ,
perconsummatam coeli dileclionem.
quapropler valent dlccre cum Vate Regio :

Calicem saltitarls accipiam.{Z) Calix namque (ia999a»€i»9(i939999999»9>99»(»»9»d>»(0<d

passloncn) et martyrium significat ; et ob
iianc causam intcr munera charltatis, quibus CONGIO QUARTA.
olim Chrisliani pletate illustres sese mutuo
invltabant , ad corporis scnsuumque castiga- Poenitentia homini proficit ^ Deo servit.
tionem ad austeriorls vita? disciplinam, ad (2) In inferioribus afferentur fructus quos
,

patlcntiam in persccutionibus tolerandam,et homo colllgit cx pcenitentia, quae Deo servit

ad martyrlum conslanter perferendum , po- ad ostensionem suce potentloe, saplentlseet
ncbantur caliculi ; quales Marcella (4) misit justltiiTC. Potentiae, triumphanS de obdurata
ad D. Ilicronymum. Ut aulcm ipse teslatur et rcbclli: hominis voluntate ; sapienlise,
Calices mortificationem carnis ostendunt , et cducens luccm de tenebris, et Dci inlmicum
semper animum ad martyrium prceparatum in ejus filium convertens; justitiae, adslrin-
(5) ChrisUane,i> is adhucapertius discerejqua- gens poenitentem ad satisfaclionem Deo de-
liter in pace Ecclesicu valcas martyrium in- bitam. Verum quia aliorsum (3) haec materia
venire P Asccnde igitur tribunal mentis , et agitata est , impraesenliarum consideranda
temetipsum pertrahe ad judicium qucestionis. est virtus et efficacia poenitentiae,, quce divi-
Cogifntio accuset , animus Judicet , poenitens nam, i. Ostendit misericordiam ; 2. Res-
conscientia velut carnifex feriat lacryma- cindit sententiam ; 3. Exercet juslitlam.
,

rum vulnus velut rii^us erumpat, Sic per I. PARS. Magna profecto efficacia pollet
martyrii similitudinem ad veram per\fenies pcenitcntiae virtus. Negotium divince miseri^
martyrum dignitatem. (6) Nlhil etenim vide- cordice curans {j\)Tie\ misericordiacrga pec-
.

tur esse in martyre , quod in vero poeni- catores potissimum elucet; nam,uteloquentcr
lente non inveniatur. Amor martyrem ex- faUirCixssiodoruSjmateriaesfgloriceprincipa'
cudit, Dei quoque amor ad poenitentiam lis delinquentis reatus : quia nisi culparum
induclt. 2. Martyrium peccatorum maculas occasiones ejuergerent, locum pietas noji ha-
dilult ;
poenitentia delictorum sordes exter- beret. [5) Peccatum hominem polluit , des-
git : unde martyrium nuncupatur a Clemente tiiuit,dejicit, Delque mlserlcordiacontamina-
Alexandrino delictorum expurgatio. (7) 3. tum hominem emundat,destitutum restaurat,
Martyrlum poenam peccato debitam solvit , dejectum relevat O pcenitejitia , quid de te :

poenitenlla peccatorem puniens , pcenas pcc- jioi^i referam ? onuiia ligata tu solvis , omnia
caiorum aut prorsus tolIit,aut saltem minuit. clausa tu reseras , ojnjiia adversa tu mitigas^
4. Martyr pro Deo constanter patitur ; poeni- ojnnia contrita tu sanas , omnia cojifusa tti
tens quoquc pro Deo spontaneum sustinet lucidas^ omnia desperata tuanijnas. (6)Nani
dolorem ; 5. Martyr venarum fundit sangui- divinae mlsericordiae negotium curans, ho-
nem, pa^nitens cordis sangulnem emiitil ; minem, i. Maculosum diluis; 2. Deperdi-
6. Martyr fert testimonium sanguinls , poeni- tum reslituis ; 3. Dejectum extollis.
tens quoque prajbet sanguinis tcstlmonium : i. Divina misericordia immundos emun-
Quotiescunque bonis actibusmandatumChris- dare volens peccatores , poenifejifiam desti-
tijacimus , toties de Christo testimonium nabat purgajidis mentibus propositam , uti
perhihemus. (8) Illi, ait D. Bernardus, « prae- quidquid error i^etus ijiquinasset idpcejiiteji- ,

stant teslimonium splritus, qui superhlam tia vcjrejis et radejis ^ et foi'as abjiciens,
vitaj aut
splrltum vanltatls vincunt spirltu mundajn pectoris domujJi superuentiuo Sj)i'
charitatis
; testimonium aquoe, qui oculorum ritui Sancto paret quo se ille cum coelesti- ,

concuplsccntlam, compunctionislacrymis la- bus bonis libens injej^at.

{y) AWude.Te vidc-
vaut, testlmonium sangulnis , qui carnis tur Tertullianus ad prophetam Evangelicum,
concuplsccnllam sangulnemorllficationis do- peccaloribus quantumvis scelerosis et con-
mant » qui trino hoc testimonio tria quie
:

(1) D. Bern. Serm.

1. in Oct. Pasch. —
(2) Ttrt. L. de
(1) —
In Psal. 32. (2)SemeB. 33.— (3) Psal. ii5. — Pcen. 2. —(3) Tert. Praedic. tom. 3. Tract. 2. Conc. 3.
(4) Epist. 2n.-(5) Pct.Dam.— (6) Serm. 3. de S. Apost. — (4) Tert. L. de Pa-n.
2.— (5) Lib. 3. Ep. 46. —
(6)
- (j) Lib. 4. Strom. —(8) D. Aug. Scrm. 32. de Saact. D. Cypr. de Laud. Pcen. —
(jjTert. L. de Pcen. a.
 , ,;

POENITENTIA YIRTUS. — CONCIO IV. '

42^
tamlnaiis mundlliam pollicentem , modo per poenilentiam Deo satisfecit, et humanain
vere poeniteant : tanta est poenilentlaj ad formam simul cum regno lecuperavit: ^S/c ///e
eluendas sordes vis et efficacia Si fuerint : rex Babjlonius, ofjenso Doniino cum squa-
peccata vestra ut coccinum , quasi nix deaU lore et poedore septenni ^ ab /lumana forma
babuntur ; et si juerint rubra sicut vermicu- exsulasset, immolata patientia corporis sui,
ius , i^elut lana alba erunt. (i) Peccata ut et regnum recuperai^it , et quod optabilius
coccinum sunt facinora atrocissinia , inti- est homini , satis Dco fecit. (i) Tandem , 3.
mius et medullitus peccati labe imbuta, quseProponit toties decantatum Prodigum , qui
nuUatenus elui posse videnlur, non secus ac longe divagatus, acceptam a palre dissipavit
coccinum vermiculi succo tinclum. Per pec- substantiam , vivendo luxuriose et porcis ,

catum adhucut coccinum intelligit Propheta mancipatus fame et inedia mulclatus Re- , :

pecqatum vel meretricium ; meretrices nam- cordatur Patris Dei , salisfacto redtt , ves-
que coccino induebantur vel peccalum pu- tem pristinam recipit , statum scilicet eum
;

bhcum , ob coccini nitorem ; vel tandem quem Adam transgressus amiserat. (2)
peccatum regum , reges etenim coccino et Christiane , si vis deperditam per pecca-
purpura vestiuntur. Quovisautem modo pec- tum recuperare gratiam pcenitere; per pa^- ,

catum sil ut coccinum , per poenitentiam niteniiam etenim potes Domino offenso sa-
emaculatur ut Davidis comprobatur exem- tisfacere saluti prodactce reformari. (3) Poe-
, ,

plo , cujus peccatum erat omnibus modis niteniem Prodigum pater cumgaudio recipit,
coccineum, et quia aduUerio dehonestatum, cum exsultatione etiam te Deus recipiet, si
et homicidio cruentatum , et scandalo pu- poeniteas ex animo. Siquidem ejr^w//rt/e //////^
bhco diffamatum. Et tamen Dai^id Urice cce- est de pamilentia peccatoris, id est , de per-
dem , tum causam ejus jncechiam confes- diti recuperatione ;
qui se professus est olim
sione purgai>it. (2) Davidis exemplo pecca- maile peccatoris pcenitenliam quam mortem.
tovem ad poenitentiam stimulat D. August. (4) Protoparentes fuere per poenitenliani
(3) :Agere debet pcenitentiam Christianus resiitutionis candidati , quia simul cum gratia
ex toto corde y ubi Deus videt; qui vidit cor acceperunt jus ad aeternam beatitudinem et :

Dauid^ quando increpatus a Propheta post ut sis seternitatis candidatus , rape occa-
comminationes terribiles Dei , €xclamai>it sionem inopinatce felicitatis (5) , qnam per
dicens : Peccavi ; et mox audii^it : Dominus poenitenliam potesadipisci. Nabuchodonosor
abstuht peccatum tuum. (4) Tantum valent septenni vacans poenitenlioe, regiam recupe-
tressfiiab(P. Tres syiiabce sunt^peccavi : sed ravit dignitatem et tu quoque in divinam
:

in tribus Jiis syiiabis fiamma sacrificii cordis potes restitui filiationem , modo poenitenllae
ascendit in coeium ; etDavid immundusfuit studeas Peccatorrestituendosibiinstitutam
:

emundatus , et Dei gratia et amicitia per a Domino exomoiogesim sciens , prceteribit

peccatum distitutus , fuit per poenitentiam iilam quce Babjionium regem in regna res-
,

in Dei gratiam et amicitiam restitutus. tituit (6) et dejectum extuht quia ;

2. Poenitentia, quce per Dei gratiam os- 3. Poenitentia cum prouoii^it Jiominem ,
tensaet indicta nobis , in gratiam nos Domino magis reievat; cum squalidum facit , magis
revocat (5), deperditam Dei amicitiam recu- mundatum reddit. (7) Nec mirum ,
quia , ut
perat , statum restituit, et
et in pristinum ait Petrus Damianus
, consuevit
Deus Jiono-
hoc muhiphci exemplo ex Scriptura sacra rare pcenitentes magis quam innocentes (S)
desumpto demonslrat Tertuhianus i.Pro- : quod ipse muUiphci exemplo declarat , i.
dit E^am iugentem et poenitentem. (6) Ada- Magdalenam poenitentem indncit in donuim
mum quoque lugentem et poenitentem exis- Oscuiatur Maria pcdes Christi, et
Pharisaei :

timat , et mox repraesentat eosdem, ut resti- ocuiis inundantibus vestigia liedemptoris in-
tutionis candidatos , ut confessione relevatos fundit, Videt et vwidet singularitalis ama^
(7); quia per poenitentiam in Dei graliam tor , et utrumque redarguit
PJiarisai instan^
recepti sunt, et quamvis ad felicem inno- tla : Jesum , ignorantice ; prwsumptionis
centiae statum et justitiam originalem non Mariam. (9) Verum immerito Pharisanis tum
fuerint restituti , tamen sanctitatem accepe- Jesum, tum Magdalenam increpat ; quin
runt, jus ad coelestem gloriam acquisierunt potius commendanda est Salvatoris miseri-
et bealae a?lernilalis facli sunt candidati; 2. cordia , peccatricem benlgne recipienlis ad- ;

Adducit Nabuchodonosoris exemplum , qui miranda est poenitenliaj virlus el efficacitas,

(i) Isai. 1.— Tert. L. de Pud. 6. — Ang. L.

(2) {?y) (i)Tcrl. L. de Pat. i3. —(2) Tcrt. L.
dc Pud. 9. —
5o. Hoin. hom. 4i. - Reg. 12.— Tcrt. L.5.
(4) L. 1. (5) (3) Tert. L. de Pan. 10. —(4) Tcrt. L. 4-
^"^v. Maic.

dc Pan. 5. — Tcrt. L. de Cult. Fem. —

(6) i. i. 3a. — (5) Tcrt. L. dc Pa-n. 4- —
{(^>) Tcrt.
L. dc Pu-n.ia.
Tert. L. a. adv. Marc . a5.
(7)
— (7) Terl. L. de Pa'n.9.-
(8)Scrui. 56. —
(y) Scnu. 39.
 ,
,

426 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO IV.

qutT mulierem percatrlcem ,
Deiparne voca- major iuter naios feminarum Joanne Bapll-'
bulo honorat. Nam, , ut falur Chrysologus zatore. (i) Tantus tameii est poenitenlitjc

vetiU miilier^sed rcdiit Maria [i^weml-^cc- vigor ul ex flagitiosissimo peccatore , de-

calrlx rechlt saticla ; venit Jespecta, retllit hctis turpato , sceleribus cliffamato , doemo-
];onorata (iiia3a lascivia erat muher, a gratia iiibus mancipato gehennoe clestinato, faciai,
: ,

«fficitur sancta et adeo per pcenilentiam non modo virum sanctum, sed Iransformrt
,

exahatur ut beatissimiTC Virginis fuerit no- in Joannem Baplislam, quo non surrexit
mine decorata. 2. Mallhaei adducit exem- major : Noli tii Jam qucerere neqiie Joannem,
plum quem Scriptura Sacra sub peccatoris neque Jordanem ; ipse esto tihi Baplista. (2)
,

iiomine denolat ; quia erat pubhcanus ad Quid magnificentius de poenileniia dici et

telonium sedens mendaciorum architectus, excogitari potesi? Porro Joannes Baptlsta est
,

rnpacitatis magister , alienarum diviiiarum Virgo , Marlyr , Prcecursor , Anachoreta ,

depraedator apoenitentia tamen et Apostoh imo et Angelus. Per poenitentlam , ipse tibl
:

et Evangehstce assecutus est dignitatem esto Baptista : esto Virgo puritate, Marlyr :

Quis nesciat Evangelistam ah jingelico ^o^ acerbitate, Proecursor veritate Anachoreta ,

cahulo deriuari P Non soluni Jpostolus est^ sohtudine, Propheta vaticinalione, Angelus
scd Ei>angeUsta^ et^ ut ita fatear, Eimnge- sanclitate, Baptista dignitate.
lista Evangelisfarum non immerito dicitur , Magnum hoc poenitentiae encomlum , sed
qui dux et prcedccessor ac primus omnium majus adhuc habet ex comparatione ad Dei-
^

rcpcritur. (2) Omiiium namque

constal esse Aposlohs, cunc- prlmus param ,
quam
Chrisli genealogiam , nativitatem , vitam, tisque hominibiis et Angehs , prcv cceteris
niortem, resurrecfionem, ascensionem, doc- y//^/^7/<T' cultu , i>itai intcgritate nieliorem,
Irinam praechcalionem, virlutes , miracula,
, (3) Nec mirum si Deipara angelicam et
cunctaque in unlversum quoe Chrlstum spec- humanam superel dignltateni ,
poslquam
tant , in suo Evangeho enarravlt. Inde con- Terluhianus Christuni per Mariani censen'
c\u{VitJ):\m\i\i)us:Jfque^utaudacferdicamj dum asseverare ausus est. Nec mlnus
[4)
nemo post Christum est cui magis debeat audacter Deiparge , poenitenliam assimilat
sancta universaJis Ecclesia. Ipse vero Mat- IIugoCardinahs,in istud: «TuncHolophernes
thaeus poenitentiae debet tot honoris tltulos, praecepit servis suis ut comprenhenderent
totque officia cpiae ilh debitricem reddide- Achior et perducerent eum in I3elhuham. (5)
lunt universalem Ecclesiam. Tandem, 3. Bethulia interpretaturdomus dolens DominOy
Petri proponit exemphim quem poenitentia i^el domus paituriens Dominum, et significat
,

m Aposlolalus reslauravit dignitatem Res- pcenitentiam quce Dominum parturit : Maria :

pecturn Christi sequitur Jletus Petri , et la~ enim Mater est Domini. Inepta lamen hujus-
ctjmarum a>)iaritudo dulcedinem antiqucc modi videtur comparalio cjuid enim magis :

dignitatis instaurat. (3) Petrus sua negatione alienum a Delparae purltate, prorsus ab omni
fuerat deturbatus,lum a gratia, tum a Christi peccati labelmniuniquamsimlhtudocum pec-
discipidatu post poenltentiam autem tanta calore eliam dolente peccala ? Homo enim
;

est a Deo sanctitate donaius, ut dlcatur a poenitens propter IUatas Deo injurias dolens,
S.MdixiiDnjusfiticeacpietatisplenitudo^^)^ detestatur peccata , quibus fuit dehonesta-
et ita est in fide et amore Christi solidatus tus et Deum offendit ; Delpara autem sem- ,

tit Ecclesiae sit basis et firmamentum. Ut per fult sancia , Deoque gratiosa , nec ulla

tnus /uerat ,
ficrct ornatus, Spiriluf, Sancti gralia fecunda-
omnihus firmamentum tilia
,

Aposlolorum princeps , visibile Ecclesioe tus poenitenliae beneficio , quasi divino se-
caput ; et ut fatur D. Ambrosius , major luine , in se velut parturit Christum, potest-
,

gradus redditus esi ploranti quam fuerai que quodammodo Deiparens nuncupari. .^

ablatus neganti. (5) ]\^am, utahorsum docet proefatus Cardlnalis,

Magnum estintor Apostolos lenere prima- subtlhs poenltentlce encomiastes : Quilihet
tum sod Ver])i Pnecursor Apostolicoe anlis- justus debei habere Mariam conjugem , id
,

tat dignitati. De quo post Chrlsti oracuhim

esty amaritudinempcenitentice. Jccipiendaest
nuhus potest dubitare Cum Doiniuus tes- enini poenitentia in uxorem , quia pulchra ,
:

iimonio Joannem extuluset: Nemo^ dicetis

Tert. L. de Bapt. 12. —
(2) L. Novar. Hom. de
(1) Serm. 77. — (a) Scrm. 49. — (3) Serm. 56. — (1)
Pcen. — (3) Tert. L. de Praesc.
Hscrel. 48- — (4) Tcrt.
Uom. 4. — (5) Serm. dc Cathed. S. Petri.
(4)
L, adv. Jud. 9. — (5) Judith. 6.
 :

POErsITENTIA VmTUS. — CONGiC IV. 4^97

quia dwes , qida nohllis. Hoc matriinofiium scite declarans quomodo Deus ergahomines
inchoatur per contritionern; ratuni fit per mutetur absque ulla levitate et imprudeiuia
confessionem ; consummatitr per satisfactiO' Si vero etiam circa personas levem vultis in-
nem et nunc quod in ea jicitum est, de Spi-
, telligi , cum reprobat aliquando probatos;
ritu Sancto est. (i) Humilis poenitentia, pia aut impro^idum , cum probat quandoqiic
squaloris ambitione, superbas Marieeexpetit reprobandos ^ quasi judicia sua aut danuiet
nuptias huju^ autem connubii soboles est
: , aut ignoret futura (1) , huic ob- prceterita
Christus, qui in animo poenitenle generatur. jectioni sic occurrit Jtquin nihil tam bono :

Qucmadmodum enim Maria Spiritus Sancti et judici conuenit quam pro prcesentibus
\irtute fecundata concepit Christum , qui meritis , et rejicere , et adlegere. Quandu
fuit in ejus utero per novem menses, iia vere liomo est justus, amatur a Deo quando
;
poenitens, Spiritus Sancti gratia fecundatus, est peccator, oditur a Deo quod Saulis et :

in suo corde concipit Christum , qui lan- Salomonis comprobat exemplo AcUogitur :

din in ejus anima adest quandiu in gratia Saul; sed nondum despector Prophetce Sa-
perseverat. Misericordiam Dei in humana- muelis. Rejicitur Scdomon ; sedjam a mulie-
tione Verbi commendat D. Augustinus ribus alienis possessus, et idolis Moabitaruni
:

iiam quce mnjor esse misericordia super et Sidoniorum mancipatus. Deus invarial)ili-
niiseros potuit , quam illa quce coeli Creato- ter amat beatos in ccxjIo regnantes et odit ,

rem de ccelo deposuit y et terreno corpore ter- praescitos in inferno patienles; quia illi inva-
/w induit Conditorem ^ et quce in cEterniiate riabiliter perseverant in bono , isli vero im-
Patris manet cequalis , mortalibus coa^qua- mutabiliter persistunt in malo. Exhibe bo-
i'it P (2) Dei quoque misericordiam in pce- num semper , et non recusabiiur : exhibe
nitentia splendescentem agnoscit Petrus Da- malum semper ^ et nunquam adlegitur. At
mianus : Quam leni et dulcissimo spiritu quia in hoc seculo justus cadit a justitia, et
imhutus est spiritus illius ^ novit spiriiu labiturin peccatum ; et econverso peccator
cjui
lenitatis peccatores instrucj^e y suspendere viji- de suis delictis pcenitet, et efficitur justus ,
dictafji ^ Deus justum pro tempore jusiiLiaj diligit
et affectuosis officiis irwiscej^ajesibi ,

peccatorejji dojiec
(3) Quid pro tempore peccati odil,peccaloremquo{|iie
i^itce reddatur.
faventius, quid amantius quamDeum, sibiin- quando est in statu peccali aversatur, amat
viscerare peccatorem poenitentem? Poenitens vero quando est in statu justitiae Aut quis :

sibiinvisceratChristum, dum illum in semet- hojninujji sine delicto ut eujji Deus seni- ,

ipso parturit , et rursus Ghristus sibi invis- peradlegeret^quemjiunquojupossetJ^ecusaj^e?

cerat poenitentem : vicem Christus rependit f^el quis itejn sijie aliquo bojio opej-e ^ ut eujji
poenitenti ,
qui eum
per poenitentiam peperit Deus semper jccusaret ,
quem nujiquam pos-
sibique invisceravit. Nam , ut animadvertit set adlegeje .^^ Quando Deus odit hominem ,

praefatusHugoCarensis expendens istud Mat- quem antea dilexit , aut odit, quem ante
ihaii « Assumpsit eum diabohis
: »
(4) Alii amavit , in homine fit reahs et intrinseca
:

portant in brachiis cujn Simeone; alii portant mutatio, quia mutatur aut de gralia in pec-
ijiutej'o cujii Majia^ id est, facientes ajnaj-am catum , aut de peccalo ad justitiam ; in Deo
poejiitejitiajji ^
quae divinam ostentat miseri- autem nulla fit intrinseca mutatio sed dun- ,

tordiam, et rescinditsententiam. taxat extrinseca , objectiva et terminativa ,

11. PARS. Deujn ijidejjiutabilem credimus. q"»»

i^em actus infinitus divinae vohmtatis
terminatur ad hominem modo amabdem ,
(5) Mutatio etenim repugnat supremo enli,
aiterno, absohite necessario , et actui puro. ratione justitiae , modo
odibilem raUone
Si Deus esset mutationi obnoxius , nec esset peccati.
Inde concludit Tertulllanus Ccete- :

igenter se HaDeret ; neqi . .

nus, quia ceternitas omnimodam eyic\u(\\\. pf'oi>icIejitia sentcjitias vertit; sed censujagja-
vissijna et pjovidejitissijjm jjicjHa tcmporis
mutationem. Verum hcet Deus subjective ,

diverso tempore
nequeat mutari , objective tamen seu termi- cujusque dispcjisat. Pro
uative mutari potest imo de facto poeni- eumdem hommem et diligens et odio ha-
: ,

lentia, i. Illum immutat ; 2. Ad paniten- l)ens : dihgens,

quando est innocuus odio ;

tentiam incilat ; 3. Ejus sententiam revocat. habens quando est

scelerosus. ,

(2) id exemplo
Gregorius Nyssenus speruli
I Acute Marcionilas refulat Tertulhanus
.

dechirat quod lale est erga hominem, qua-

'1)In rap. i.MaUh. — {2) Serm. 71. de Divrrsis. — ,

^ •
r» -»
(:» Serin. 5o. -(4) Cap.4. - (3) Terl. L. adv. Ilermog. (5) Tert. L. a. adv. Marc. 23.-
.
(a)
x
Orat. 9. in Orat.

12, Doai.
428 POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO IV.
lis homo er^a Ipsuni : si homo rideat ,
spe- tinium enim adhuc : Qualis^ inquit^ non erat
ciilum se riclens exhihet ; si homo ad lacry- in filiis IsraeliSy dignissime adlegerat. Sed
mas et tristem vultum suhito se convertat, Saulis onerahat poenitentice malum factum
etiam in speculo lacrymas et tristem vultum succ professione; quam^ vacante delicto circa
inspicias. Deus est speculumsine macula, (i) Saulis adlectionem : consequens est i/iuidio-

Si Deum amas, et ille te amat; si Deum oclio sam potiusintelligi , quam criminosam .Tuin
hahes, et ipse te ayersatur chim deliherate quia non eoclem mocio ratiocmandum est de
:

cofritas Deum offendere , et ipse a le offensus poeniteniia Dei, ac de pcenilentia hominispoe-

oo^ntat te punire ; si conversus te Dcum of- nitentia.Hominis pcenitentia in animi levitate
fcndisse poenitet convertilur etiam Deus, seu mobihiatefundatur;pravi operiscommis-
,

eumque pcenitet depoena, quamcogitaverat, si, velhoni operis omissi, includitdamnatio-

et decreverat tihi inferre, pocnitentia ^ mu- nem dolorem et vindictam de re conmiissa ,

tatio rerum significatur. Quomodo ergo tu significat , propositum exhihendi Deo of-
citm alUpus te pccnitet , doles factum quod fenso satisfactionem importat quae omnia a :

fecisti : quando aliquid Deus prceter spes~ }^0Qm{ev\U^lde,\G\su\2ini. Superestjamagnos-

,

/lominurn, id est prceter quam sperant ho- cere quid sit pccnitentia Dei. Non enim si
,

juines mutat in aliud pocnitere se dicit : hominem ex rccordatione plurimum delicii y

y ,

usque adco ut de poena nostra pceniteat eum^ interdum et ex alicujus honi operis ingratia
si nos dc vita nostra mala poenituerit (p) pcctiitet , ideo et Deum proinde. Inquantum :

Poenitentia namque nostra Deum ad poeni- enim Deus nec malum admittit , nec honum
tentiam inducit. damnaty in tantum nec pcenitentice honi aut
0.. Poenitentlae incapax Deus esse videtur: mali^ apud eum locus est. Hcec itaque defini-
Nam et hoc tihi Scriptura determinat, dicente tio in omnihus aliam formam divince pceni"
Samuele Sauli : Discidit Dominus regnum tentice statuit ^ qace neque ex improvidentia ^
Isracl de manu tua hodie, et dahit illudpro- neque ex ulla honi aut mali operis damna-
ximo tuo optimo super te ; et scindetur Is- tione reputetur, sicut humana. Tum quia
,

rael in duas partes et non co?wertetur

, ne- licet poenilentia , ut est propria et pecuharis
,

que poenitentiam aget quia non sicut homo hominis de suis scelerihus poenitentis , ad-
^

cst ad pocnitendum. (3) Hunc textum ex His- miltat suorum criminum agnitionem, deles-
toria Regum (4) desumpsit Tertull. « Porro talionem , animique dolorem , poenitentia
iriumpliator Israel non parcet, et poenitu- tamen in communi , prout ahstrahit a divi-
(Hne non flectitur , neque enim homo est ut na et humana , nihil horum importat, sed
agat poenitenliam. « quam prorsus a Deo tantummodo simplicem mutationem prioris
alienam exisiimat Marcion, quiaprocedit vel sententise. Quis ergo erit mos pcenitentice di^
ah animi levitate, aut ignorantia , aut dehcti viuce P iam relucet , si non ad humanas con-
recordatione. Deusautem poenitere nequitex ditiones eam referas. Nihil aliud intellige-
levitate seu mohilitate animi, quia immohihs tur quam simplex conifersioscntentice prioris,
et immutal)ins est; nequeex ignorantia, cjuia qua; etiam sine reprehensione ejus possit
est omniscius; neque ex dehcti recordatione, admitti
, etiam in homine , ncdum in DeOy

delicti recordatione pccniteat quoniam qui- compositum est, quam apud Deum pro re-
:

dem dixeril : Pocnituit quod regem fecerit rum variantium sese occursu rcgi ostendi- ,

Snul; prccscrihens scilicet pccnitcntiamcon- mus. Poenitentia itaque in Deo est sen-
,

fcssioneni sapere mcdi operis alicujus vel cr- tentice dunlaxat mutatio quae pro varietate
,
roris. (5) Marcionem redarguit Tertulhanus
ohjeclorum et rerum regitur. « Uhilegltur,
prave de pocniientia Dei sentientem : tum quod poeniteat Deum , mutalio rerum signi-
(juia non semper poenitentia sapit alicujus
ficatur immutahili praescientia manente di- :

rrroris v(;l delicli confesslonem. ^'('e/^zV e/i/m

vina. » (i) Quod ipsemet Deus apud Jere-
/// bonis factis pornitentice confessio
, ad in- miam dechrait: Si pceniteniiam egerit gens illa
ridiani ct cxprobraiioncm ejus qui heneficii
a malo suo , agam etego pocnitentiam super
ingratus exstiterit. Sicut et tunc circa perso-
mcdo, quod cogitaueram , ui facerem ei.{i)
nani Saulis honorandnni nnnuntiatur a crea-
Poenitentia hominis Deum ad poinitentlam
tore : qui non deliqucrai cum Saulem assu-
adducit peccatoris converslo , secum Dei :

mit in regnum et Sancto Spiritu auget : op-

,
mutatlonem inducit. Prophetae oracuhim at-
(«) Sap. 7 — (2; D. Aug.ist. in Psal. 109. —
H) tentc considerans Oleaster exclamat Mira :

Ter», L. a. adv. Marc. ai. — (4) L. i, Ucg. i5, — (5)

Tcrt. L. 2, adv. Marc 24.
(1) D. August. L. 17. Cir, 7. — (2) Jerera. 18.
 ,^

POENItENTIA ViUTUS. — CONCIO IV. 429

Dei dlgnatio ! quem , qucuso , non poeniteat ignoscet delictis tuis Z)cw.9. (1) Tilnam adliuc
peccatoruni , cuni Deum videat poenitere sententlam adversus peccalorescomminalani,
panarum P Quis suas non retractet iniqui- eorum poenllentia revocalam refert Tertul-
tates, cum Deum videat suas retractare com- lianus : Habes opud Jonam cum ipso miseri-
minationes ? Quis sua non revocet scelera , cordioi exemplo^ quam Niniuitis exorantibus
cum Deum videat fulminatas jam revocare prastitit ,
facilis et Ezechias Jletibus flecti
sententias ,
quas ob pcenarum poenitentiam etAchab marito Jezabelis dcprecanti san-
rescindil? guinem ignoscere Nabuihce : malens scilicet
3. Deus iniquissimam ci^itatem digne poenitentiam peccatoris^quammortem^utique
^

meritoque decreverat abolendam (i) loqui- ea: misericordice ciffectu. (2)

:

tur de Ninive civitate, quani subvertendam Ezecbias de tot beneficiis a Deo acceptis
intra quadraglnta clles per Jonam prophe- ingralus audivit ab Isaia Dispone dcmui , :

tam asseveraverat lalam tamen a Deo sen- tuce

: quia morieris tu et non Tjii^es. (3)
, ,

tentiam Ninivitarum poenitentia revocavit Quo audito , F.zechhs flei^it /letu magno ,
:

O nouam rem et admirabilem ! denuntiatio suaque pcenitentia et lacrvmis revocavit Dei

mortis peperit vitam , sententia ut lata /uit, sententiam , qui denuo ad eum miltens
inualida fuit, (?.} Cives namque superbee il- Isaiam, propheta in persona Deiloquens dixit
lius civitatis audlentes Jonam in plateis proe- ei « Audivi orationem tuam, et vidi lacry-
:

dicantem « Adhuc quadraglnia dies, et Ni- nias tuas

: ecce ego adjiciam super dies luos :

nivesubvertetur, » ( 3)omnesaccincti clliciis, quindecim annos. » Ezechias suis lacrymis

cinere aspersi , a rege ad parvulos sugentes comminatam mortissentenliamevasit: ^'^iVrt-
ubera, imo et pecora, arctissimum servantes buthce sanguinem Achab deprecatione dele-
jejunium, oralionibus instantes , et acerbam i^it. (4) Achab tantis fuit criminihus conla-
poenitentiam facientes , fuhninalam a Deo minalus , ut de eo asseveret Scrlptura sacra :

revocarunt sententiam. Et pcenituit Dominum Fecit Achab malum in conspectu Domini su~
de malitia quam dixerat facturum se illis, per omnes , qui fuerunt ante eum. (5) Bone
nec fecit. (4) Ibi autem sumitur mahtia non Deus quol pessimi reges fuerant in Israel
!

promalo culpse, sed pro poena culpae, ut sese quos omnes Achab in mahtia et iniquitale
expUcat TertulUanus: Nam et apud Grcecos superans, adversum se divinam concttaverat
interdummalitice provexationibuset lcesuriSj justlliam, quam lamen sua poenilentia exar-
non pro malignitalibus ponuntur : sicut isto mavit. Nam de peccatis suis dolens , scidit
articulo , pcenam ipsam malitiam nominai^itj vestimenta sua^ et operuit cilicio carneni
de qua poenituit Deus,et sententiam adversus suam, jejunauitque et dormii>it in sacco et ,

Ninivem latam revocavit. ambulavit demisso capite. Deus huniiUa-

In Scrlptura sacra duoe continentur sen- tum et poenitentem consplciens cum gaudio
tentiarum species. Quaedam absolutae, quae- regem, dixlt ad EUam Nonnevidisti Achab :

dam duntaxat comminatorlae iUaesunt scrip- humiliatum coram me P Quia ergo humilia-
:

t3e,ist8e voce tantummodo latoe ; iUae suntirre- tus est mei causa, non inducam malum in

vocabiles, istaerevocari possunt: Deus habere diebus ejus. \6) Inde exclamat D. Ilieron.
sevidetur ad modum terreniregis, quisenten- O felix poenitentia ! quce ad se Dei trahet
tias a seipso obsignatas nuUatenus rescindit, oculos, etfurentem sententiam Dei, confesso
dicens Quod scripsi, scripsi. IdcircoSatrapse errore , muta{>it. (7) Neque minus fortunata
:

Babylonis desiderantes a rege decretum irre- fuit poenitentia Ninlvitarum , qui post an-
yoc2h\\e,di\^eT\ix\\.e\:Rex,confirmasenten~ nuntiatum a Propheta Ninives excldium ,
tiam, et scribe decretum^ ut non immutetur comminatam a Jona revocarunt sententiam.
quod statutum est. (5) Duas ejusmodi sen- Sicut et ipse Jonas ad Dominum : Propterca
tentlas adversus duos reges datas a Deo , sa- pra^s^eni projugere in Tharsos , quia cogno-
cer refert textus. Absolutam scriplam unam i>eram te esse misrricordem et miserescen-
adversus Balthasar qui conspexit manum in tem patientem et plurimum misericorditr,, ,

pariete scribentem Mane , Techel, Phares pocnitcntem malitiarum supcr agnosccntes ct

:

(6) : alteram, comminatoriam, adversus Na- dcplangentes delicta sua cjualcs tunc Nini- ,

buchodonosorpatrem ejus. Sententla adver- vita;. (8) Rationem subminislrat cur Deus
susBallhasar fuit irrevocabilis, et exseculio- poenituerit,de excldloquod adversus Nii)Iv('m
nimandata. Seutenlia adversus Nabuchodo- decreverat quia scillcet NlnlvilcT sua agno- ,

nosor fulmlnata, revocata fult obejus poeul- verunt faclnora , et de eis poenilenliam ege-
tentiam, ut ei praedixerat Danlel : Forsitan
^^^ ^^^ ^ _ ^^^ ^^.^^ ^. i. ,idv. M.itr. 1.. - (.>)

(i) Tort. L. adv. Marc. 24.— (2) D.Glirysost. Ilom.

2. Isai. 38. —
Tcrt. L. de \\n\. 6
(4) C"))
Hrg. — li''. 3.

5. ad l»op. AiUloch. —
(5) Jonic. 3. —
(4) Tcrt. L. a. iG. — (G) L.3. IJcg. 21. (7) In —
Kpilai-liio Fabiol*.—
adv. Marc. 24. —
(5) Dan. 6. (6) —
Dan. 5. (8) Tcrl. L. 2. adv. Marc. 34.
 ,, ,

43o POENITENTIA VIRTUS. — CONCIO IV.

runt Mutnvit Detis scnteiitiani quia vidit
: y
nostro sic volHmus Deuni esse misericordem^
opera comtiiu!ata.\i) ^ft non sit justus. j4/ii rursus quasi pra'/i-

Chrislinne vis ut Hcus mutetur et erga te

,
dentes de justitia sna sic volunt justum^ ut ,

pnrstet officium, uoti severl judicis, sed be- nolint misericordem. Utrumque se exhibet
uii^ni parenlis ? M«»ta leipsum. Exoptas ut DcuSj utrumque prcestat , nec misericordia
Deus de pa^na quam adversus te decrevit , ejus prcescrihit justitice ^ nec justitia ejus
pcei)iteat? Pcenitere pjius de tot criminibus aufert misericordiam ^ misericors , et justus
qua» adversus Deum commisisti desideras ; est. (i) Verum uti poenitentia , negotium di-
iit Deus comminalam revocet sentenliam ? vinae misericordiae curat ut diximus in su- ,

Rescindepoiiusscelerosam tuam vitam. Nam perioribus cum Tertulliano, ita vices gerit
noi'it Deus jnutare sententiam si tu noveris justitioe , quae per poenitentiam , i. Mitiga-

emendare delictum. (2) Et ut belle ad propo- tur 2. Compensalur; 3. Fruslralur.

;

situm ratiocinatur D. x\uguslinus Nunquid : i. Poenitcntia Deus mitigafur.^o.) An non

quasi cjTanteni pocnilct Deum ? Sed pceniten- stupendum quod peccalor Dei dulcedinem
tia dicitur in Dco, mutatio in rebus creatis amaram efficiat , ejusque clemenliam et
ipso immutabili manente : ipsa autem muta- misericordiam in justitiam et severitatem
tio non est iniqua^sed justa : quia qui mutat convertat ? Propterea Oseas propheta Sama-
cst Deus. ]Slutai>it judex sententiam ^ noli rioe ominatur excidium Pereat Samaria ^ :

tcrreri : sententia est mutata , Jion justitia ,

quojiiajn ad ajjiaritudijiem cojicitaint Deum
qua' intc^rn jnanet quia justus est ; qjio- suum. (3) Imo ipsemet Deus se ab Ephraim
,

jnndo pcrtijiaci non parcit^ sic mutato parcit. concitatum ad iracundiam conqueritur : Ad
(3) Supremi judicis Dei mutatur sententia , ij^acujidiajji jjie pjovocaint Ephraijji in ama'
quando peccalorum per pcenitentiam muta- ritudijiibus suis (4); id est, ut explicat D.
lur vita cum mutatione autem sententiae,
, Hieronymus , sceleribus suis ajnarujji jne
iinnuitafa et integra remanet justitia. Quem- fecit ,
qui dulcis erajji. Et ob eamdem ratio-
admochjm enim Deus pcenitentibus parcit, nem domus Israel nuncupalur ab Ezechie!e
ita obstinatos et contumaces punit. Christia- propheta, Domus exasperajis (5) ; seu, ut ahi
ne , vis ut tibi parcat Deus ? poenitere, sic legunt exaspej^nns Deum; juxta istud Da- ,

puniens temetipsum, divinam exercebis jus- vidictim Exacerbavit DomijuuJi peccator. :

titiam, et supremi judicis fungeris officio. (6) Si per impossibile aqua? maris mellis sa-

ryVKS. n
mT)4T)c ^* .^ perent dulcedinem, et stillata p^utta fellis eas
. Duo sunt* p^enera uhommum t > ^ n , , •

.j.i. :..,..
plujunus ..
quajji T anteponit
ojjuu sacrijicio
,
4 -t
' ' quodammodo
y ,
cogrst ? Exacerbajnus ueiim
^ » 7 .
'
^„ t,,,,j s 4 ' ijjinietatibus nostris .' et ad pujiiejiaujn Jios
JioJi taitti ducejis peccatoj'is mortem quajn ' '
, , . -s
„/r.„//.,../„.
pa;jiitcntiajn. f /\
(4)
u-
His alnscfue Vhuiusmodi
, V v •
tj^anunus invitujji cujnque ejus Jiaturce sit^
., , , .. ,,
:
.^ -'

c,,,:,,,,.,.^ i^ •, i\ • ut nutla uacundicv passione jjioveatur ; tanta

ocnpluiaj locis et JJco aduiantur, et siui
t ] i 4 4 j
,. '
J 4
•1
i
/^,, '•,„..,„„ Ai- e converso Deum
r» tameji ui nobis peccaionwi exacerbatio est ,
icjiocuiantur. Ahi volunt* 1
^ . . . . .. /•
iiicii.in
juslum, ^» .w •• ul pcr Jios co"atur
^ u^asci : vun, ut ita ai-
et noa nnsericordem , contrariis ,'
»
^
, z
Srrlnt.r.. .»,....;.• u^-. quibus
•/ n '44xujjus. pietali sucE , ct majius quodajjunodo
'

^ciiniuiiXiinuuMiiocis, DeiseveritatejJi„ '^ ». \ t7

rntsencordiw sua.. (7) Verum uti
/ .

intc,uer.t. (3) Inter <luas iUas opiniones op- "i/^'"'""

positas, quarnm p^^nitentica subsidium illa peccata Deum ad
amantu<!,nemconc,tant; a .

peccata
prosternerc per lenitatem , hcec negare per P»""c»"» ^d suavitatem
in<Iuo.t :

""''"'" ="' J^st.l.am , poe..ite.,t.a trah.t ad

austcrilalem videlur , cum constet tcec res-

""luiu uuiisjiamen ei lusius. lixcausaenim

ncnnn.pellunt
. 'V. »
poen.tent.a qno(|ue v.m Deo
t. — . '. r\
sicut sanare no.it faciens
, ita et ca^dcre ;
:

paccm , sedcl condcns mata ; pa^nitentiam ''«^'.' ' ill'""!'"^ "^ ^en.am et .ndnlgent.a.n
ma/ens, sed co..tumaces punilns. Eoden. ^8'/ ^i'" f'"^!'""^ Dommo , non compcl- '

...o,loco,.clnditn. .AuLn.stinns , relatis dua- lendo , sed Jlendo , non provocando mjuras,
...l.seremlo
Ijus c„..t.ariis opinio.nbus Nos perversilate '^'^ l«cr,-mis exorando (9) ; sed
:

Scrm. 109. <Ie T,n)i>.

(1)
— (2) Teit. L. <Ic I'«nn. 9.
—
(1) D. Ilicr. in Joan. (j) D.
L. 1. in Liic.Amhr. — (') (5) Cap. i4. (4) Osoe. u. — — (5) Cap. 1 1. — ('!) Csal.
.htim. '10. iii Coininuii.— (4) Tcrt. L. dc fuil. 3. —(5) lo. — (7) Salvian. L. 4. <lc Frov. — (8) Tcrl. L. &•:
Te;.. ildd. — (C) Terl.ibi<l. P<cn. 9. — (g) D. Anib. in Luc.
 1

POENHEiN^TIA VIRTUS. — CONCfO IV. 43

SiCtihus ^cemteuUse, quod sei>eritaiem disper' gitur. Et queniaclnKuiuni rex ratas Labet
git , clementiam elicil (i) ; lum quia humi- sententias l