Sunteți pe pagina 1din 202

www.lawcommission.gov.

np

lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%)


g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)%).#.@*
;+zf]wg
!=

lghfdtL ;]jf -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%)

@)%).&.#

@=

g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%%

@)%%.(.!(

#=

lghfdtL ;]jf -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%^

@)%^.$.@&

$=

lghfdtL ;]jf -t];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%(

@)%(.!).@#

%=

lghfdtL ;]jf -rf}yf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^)

@)^).(.!)

^=

lghfdtL ;]jf -kfFrf}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^!

@)^!. %.@*

&=

lghfdtL ;]jf -5}7f}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^!

@)^!.!@.!

*=

lghfdtL ;]jf -;ftf}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^$

@)^$.*.@)

(=

lghfdtL ;]jf -cf7f}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^&

@)^&.%.!%

lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf &% n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n]
b]xfosf lgodx agfPsf] 5 .

kl/R5]b !
k|f/lDes
!=

;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodxsf] gfd lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%)
/x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .

@=

kl/efiffM ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,


-s_ P]g eGgfn] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( ;Demg'k5{ .
-v_ ljefuLo k|d'v eGgfn] cg';"rL ! df tf]lsPsf] clwsf/L ;Demg'k5{ .
-u_ sfof{no k|d'v eGgfn] cg';"rL @ df tf]lsPsf] sfof{nosf] k|d'v
;Demg'k5{ .
-3_ OsfO sfof{no k|d'v eGgfn] sfof{no k|d'v dftxtsf OsfO sfof{nosf
k|d'v ;Demg'k5{ .

of] lgodfjnL @)^@ ;fn j}zfv ! ut]b]lv k|f/De ePsf] .


1
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

#=

o; lgodfjnLsf] JofVofM -!_ s'g} clwsf/Ln] o; lgodfjnLsf] s'g} lgod k|of]u


ubf{ u/]sf] JofVofaf6 s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ dsf{ k/]df lghn] 2g]kfn ;/sf/,
;fdfGo k|zf;g dGqfno ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bgsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n]
u/]sf] JofVofnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;DalGwt ;a} ;/sf/L sfof{noxsf]
hfgsf/L tyf dfu{bz{gsf] lgldQ k7fpg]5 .

#s= Joj:yfkg k/LIf0f;DaGwL sfo{ljlwM


jlwM -!_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] P]]gsf] bkmf

&@s= adf]lhd cfsl:ds kdf g]kfn ;/sf/sf ;a} lgsfoxdf cfnf]kfnf] u/L
Joj:yfkg k/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] cfgf] dftxtsf ljefu / lgsfoxnfO{
;d]t pklgod -!_ adf]lhd Joj:yfkg k/LIf0f ug{ nufO{ k|ltj]bg k]z ug{
nufpg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd Joj:yfkg k/LIf0f ubf{ g]kfn ;/sf/sf
;DalGwt lgsfoxn] ;DalGwt clen]v tyf sfuhftx b]vfpg' kg]{5 .
4

-$_ P]gsf] bkmf &@s= adf]lhdsf] g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ePsf]

Joj:yfkg k/LIf0fsf] jflif{s k|ltj]bg ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;fj{hlgs u/L


Joj:yfkg k/LIf0f ul/Psf] lgsfodf k7fpg]5 . To:tf] k|ltj]bgdf plNnlvt
s}lkmot, ;'emfj jf clgoldttf km5\of}{6 ug]{ bfloTj ;DalGwt ljefuLo k|d'v jf
sfo{fno k|d'vsf] x'g]5 .
5

-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] k|ltj]bgdf plNnlvt s}lkmot, ;'emfj jf

clgoldttf km5of{}6 gug]{ ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ ;fdfGo k|zf;g


dGqfnon] cjlw tf]sL km5\of}{6sf] nflu n]vL k7fpg]5 . o;/L tf]lsPsf] cjlw leq
To:tf] s}lkmot, ;'emfj jf clgoldttf km5\of}{6 gug]{ ljefuLo k|d'v jf sfof{no
k|d'vnfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .

2
3
4
5

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
2
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b @
;+u7g ;+/rgf / kb Joj:yf
6

$= ;+u7g ;+/rgf / b/aGbL ;DaGwL Joj:yfM -!_ s'g} sfof{nosf] ;+u7gsf] :jk
tof/ ug]{ jf ;+u7g ;+/rgfdf x]/km]/ ug]{ jf :yfoL kb ;[hgf jf vf/]h ug]{ :jLs[lt
k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbg leq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg] 5 / ;DalGwt lgsfon] ;f] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ldltn] kGw| lbg leqdf
b/aGbL clen]v cBfjlws u/L To;sf]hfgsf/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL
lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-@_ ;+u7gsf] :jk tof/ ug]{ jf ;+u7g ;+/rgfdf x]/k]m/ ug]{ qmddf
:yfoL kb ;[hgf jf x]/km]/ ug'{ k/]df yk jf x]/k]m/ ug{ vf]lhPsf] kbsf] sfo{ljj/0f
;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgf jf sfo{qmdsf] nflu :jLs[t c:yfoL b/aGbLdf lghfdtL
;]jfsf :yfoL lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfhdf v6fO{ sfd sfh u/fpg' kg]{5 . To:tf]
b/aGbLdf :yfoL sd{rf/Laf6 kbk"lt{ x'g g;s]df cfof]hgf k|d'v, n]vf k|d'v /
lhG;L ;+/Ifs -:6f]/lsk/_ afx]ssf cGo kbdf ;]jf s/f/af6 sfdsfh u/fpg'
kg]{5 .
-$_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/sf
ljleGg lgsfoxn] ljleGg sfo{s|d ;+rfngsf] nflu bft[ lgsfo / bft[ ;+:yf;Fu
;+emf}tf ubf{ To:tf sfo{s|dnfO{ cfjZos kg]{ hgzlQmsf] ljifo klg pNn]v x'g
cfPdf ;+emf}tf ug'{ k"j{ hgzlQmsf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno / cy{
dGqfnosf] ;d]t ;xdlt lng' kg]{5 .

%= ljz]if kbsf] l;h{gfMfM -!_ b]xfosf] cj:yfdf ljz]if kb l;h{gf ug{ ;lsg]5M
-s_

s'g} lghfdtL sd{rf/L ;?jf ePsf] sfof{nodf k'Ug sfa'


aflx/sf] kl/l:yltn] ubf{ l9nf ePdf,

-v_

s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfhdf v6fpFbf ;fljs


sfof{nosf] sfdsfh ug{ gEofpg] ePdf,

-u_

s'g} lghfdtL sd{rf/L tflnd, 5fqj[lQ, ;]ldgf/ cflbdf


vl6Pdf,

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


3
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-3_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] Ps dlxgfeGbf a9L labf lnO{


a;]df .

-_

P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd l/Qm x'g] kb dfu
u/L k7fOPsf]df To:tf] kb l/Qm gx'Fb} nf]s ;]jf cfof]uaf6
sd{rf/L l;kmfl/; eO{ cfPdf .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ljz]if kb l;h{gf ubf{ ;fdfGo k|zf;g


dGqfnosf] 8;xdlt lnO{ /fhkqf+lst kbsf] xsdf ;DalGwt dGqfno, cfof]u jf
;lrjfnosf] ;lr:t/af6 / /fhkq cg+lst kbsf] xsdf ;DalGwt ljefuLo k|d'v
:t/af6 lg0f{o x'g' kg]{5 .
t/ pklgod -!_ sf] v08 9-s_, -u_ / -_ sf] cj:yfdf Ps dlxgfeGbf
sd cjlwsf] nflu ljz]if kb l;h{gf ug'{k/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
;xdlt lng' kg]{ 5}g .

10

-#_ pklgod -!_ sf] cj:yf ljBdfg g/x]df To;/L l;h{gf ePsf] ljz]if kb
:jtM vf/]h x'g]5 .

^=

kb btf{ ug]{M ;DalGwt dGqfnon]

P]gsf] bkmf ^s= adf]lhd l;h{gf ePsf

11

kbxsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x Pj+ >]0fL;d]t v'Ng] u/L kb l;h{gf ug]{ lg0f{o
ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq clgjfo{ kdf lghfdtL lstfavfgfdf kb btf{ u/fpg'
kg]{5 . To;/L kb btf{ u/]kl5 To;sf] hfgsf/L lghfdtL lstfavfgfn] ;fdfGo
k|zf;g dGqfno, cy{ dGqfno / ;DalGwt lgsfodf k7fpg' kg]{5 . To;/L kb btf{
ePsf] hfgsf/L kfPkl5 dfq kb k"lt{ ug{ ;lsg]5 .

&= lghfdtL kbxM P]gsf] bkmf % adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ljleGg >]0fLx cGtu{t
/xg] kbx ;DalGwt ;]jf ;d"x;DaGwL lgodxdf pNn]v ePadf]lhd x'g]5g\ .

*= ;d"x tyf pk
pk;d"xxM P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lghfdtL ;]jfdf
/xg] ;d"x tyf pk;d"xx cg';"rL # adf]lhd x'g]5g\ .

7
8
9

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

10

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

11

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


4
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

*s=;]
*s=;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{ ckgfpg' kg]{ cfwf/M g]kfn ;/sf/n] P]gsf]

12

bkmf @^ adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{
b]xfosf cfwf/x ckgfpg' kg]{5M
-s_

lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf]


nflu ;f] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt lgodfjnLdf pNn]v
ul/Padf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] / To:tf] lghfdtL sd{rf/Lsf] bIftf /
cg'ej kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xnfO{ cTofjZos
ePsf] .

-v_

kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xdf lghfdtL sd{rf/Lx


ckof{Kt ePsf] .

(=

13

sfo{ ljj/0fM -!_ lghfdtL kbxsf] cg';"rL$ adf]lhdsf] sfo{ ljj/0f


;DalGwt ;lrj, ljefuLo k|d'v / sfof{no k|d'vn] nfu" ug'{ kg]{5 . To:tf] sfo{
ljj/0fsf] Ps k|lt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ b]xfosf kbsf] sfo{ ljj/0f b]xfosf] kbflwsf/Ln] :jLs[t ug]{5g\ M
-s_

g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrjsf], g]kfn ;/sf/n],

-v_

/fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf], d'Vo


;lrjn],

-u_

v08 -v_ afx]s dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf cGo


s]Gb|Lo lgsfosf lghfdtL sd{rf/Lx / ljefuLo k|d'vsf],
;DalGwt ;lrj jf /fhkqflt ljlzi7 >]0fLsf] lghfdtL
sd{rf/Ln],

-3_

v08 -v_ / -u_ df pNn]v ul/Psf jfx]s ljefu, If]q,


c~rn ,l8lehg, lhNnf / O{nfsf :t/sf sfof{nosf
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lxsf], ;DalGwt ljefuLo
k|d'vn],

-_

v08 -3_ adf]lhdsf] sfof{nosf /fhkq cglt tyf >]0fL


ljxLg kbxsf], ;DalGwt sfof{no k|d'vn] .

12
13

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
5
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-#_ of] lgod k|f/De x'Fbfsf jvt axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Lxsf] sfo{
ljj/0f of] lgod k|f/De ePsf] 5 dlxgf leq ;DalGwt kbflwsf/Ln] :jLs[t u/L
nfu" u/L ;Sg' kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ljj/0fdf d"Nof+g ug{ ;lsg] j:t'ut
cfwf/x ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 / k|To]s sfo{sf] ;"rsf cfwf/ ;d]t tf]Sg'
kg]{5 .
-%_ sfo{ ljj/0f nfu" eP gePsf] ;DaGwdf ;DjlGwt dGqfnon] dftxtsf
ljefuxsf], ljefun] dftxtsf sfo{fnoxsf] / ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;a}
dGqfno ;lrjfnocfof]u jf s]Gb|Lo lgsfosf] cg'udg ug]{5 .
-^_ P]g / o; lgodfjnL adf]lhd sfo{ ljj/0f nfu" gug]{] ;lrj jf
ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] l;kmfl/;df
clVtof/jfnfn] ;r]t u/fpg' kg]{5 . To;/L ;r]t u/fpFbf ;d]t sfo{ ljj/0f nfu"
gu/]df lghnfO{ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL
ug'[{ kg]{5 .
-&_ sfo{ ljj/0fdf pNn]v ePsf] ;"rsfsf] sfo{ k|ultsf] cfwf/df
;'k/Lj]Ifsn] k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug'{ kg]{5 .
-*_ k|To]s /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] kbsf] sfo{ ljj/0fsf
cfwf/df cfk"mn] ug'{ kg]{ sfo{sf] jflif{s sfo{ of]hgf agfO{ k|To]s cfly{s jif{sf]
klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sfof{no k|d'vaf6 :jLs[t u/fO{ ;f] cg';f/ sfo{
;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
t/ of] lgod k|f/De eP kl5 klxnf] k6s lghfdtL sd{rf/Ln] bf];|f]
rf}dfl;s cjlwleq To:tf] sfo{ of]hgf agfpg ;Sg]5g\ .

!)=

lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]vM -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf cGo
clen]v lghfdtL lstfavfgfdf /flvg]5 .
14-

!s_ pklgod -!_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf

cGo clen]v cBfjlws u/L /fVg] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf dGqfno,
;lrjfno, ljefu, sfof{no, ;+j}wflgs c+u tyf lgsfo / ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Ln] ;d]t lghfdtL lstfavfgfnfO{ ;do;dodf cfjZos ljj/0f pknAw
u/fpg' kg]{5 .
14

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
6
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ ;]jf ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno tyf cGtu{tsf ljefu /


sfof{noxn] klg cfgf]] dftxtsf lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]v lghfdtL
lstfavfgfsf] clen]v;Fu b'?:t x'g] u/L cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
15

-#_ lghfdtL lstfavfgfn] ;]jf, ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno tyf

cGtu{tsf ljefu / sfof{noxn] pklgod -@_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf]


j}olQms ljj/0f tyf clen]v lghfdtL lstfavfgfsf] clen]v;u b'?:t x'g] u/L
cBfjlws u/L /fv]sf] g/fv]sf] cfjZostf cg';f/ lg/LIf0f ug]{5 . o;/L
lg/LIf0fubf{ s'g} q'l6 km]nf k/]df lghfdtL lstfavfgfn] To:tf] q'l6 ;'wf/ ug{
;DalGwt dGqfno, ljefu jf sfof{nonfO{ ;"lrt ug]{5 . o;/L ;"lrt u/]sf
q'l6x ;'wf/ ug'{ ;DalGwt ljefu jf sfof{nosf] st{Jo x'g]5 . lghfdtL
lstfavfgfn] ;"lrt u/]sf q'l6x tLg dlxgfleq ;'wf/ gug]{ ;DalGwt
sd{rf/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ljefuLo sf/afxL ug]{ u/fpg]5 .
16

-$_ g]kfn ;/sf/sf dGqfno, ;lrjfno, ljefu, sfof{no / ;+j}wflgs

c+u tyf lgsfoaf6 k|fKt x'g cfPsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] clen]v lghfdtL
lstfavfgfn] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 . o;/L k|fKt x'g cfPsf clen]v lghfdtL
lstfavfgfn] cBfjlws u/] gu/]sf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;do
;dodf lg/LIf0f ug]{5 . o;/L lg/LIf0f ubf{ q'l6x km]nf kg{ uPdf tLg
dlxgfleqdf To:tf q'l6x ;'wf/ ug{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL
lstfavfgfnfO{ ;"lrt ug]{5 . o;/L ;'wf/ ug{ ;"lrt u/]sf] cjlwdf q'l6x ;'wf/
gu/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL lstfavfgfsf k|d'vnfO{ ljefuLo
sf/afxL ug]{5 .
17

!)s= clen]v Jojl:yt ug'{ kg]


kg]{ M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] lgo'lQm, ;?jf, kb:yfkg
ePsf], cf}ifwL pkrf/ lnPsf] tyf cWoog labf, c;fwf/0f labf, k|;'tL labf, k|;'tL
:ofxf/ labf / a]tnjL ljbf lnPsf] ljj/0f lghfdtL lstfjvfgfdf /x]sf] ;DalGwt
sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0fdf cBfjlws ug'{ kg]{5 .
-@_ gofF lgo'lQm x'g] sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_ k|dfl0ft u/L
;]t gDa/ k|fKt gu/L tnj eQf e'QmfgL ul/g]5}g .

15
16
17

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
7
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-#_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ cf}ifwL pkrf/sf] /sd e'QmfgL lbFbf e'QmfgL lbg]
/sd ;DaGwL clen]v lghfdtL lstfjvfgfdf cBfjlws gu/L e'QmfgL lbOg] 5}g .
-$_ o; lgoddf pNn]v ePsf ljifodf clen]v /fVg] k|of]hgsf] nflu n]vL
cfPsf]df lghfdtL lstfjvfgfn] ;f]xL lbg jf ;f] lbg ;Dej gePdf ;f]sf] ef]nL
kN6 ;Dddf clen]v Jojl:yt u/L l56f] ;fwgf/f ;DalGwt sfof{nonfO{ hfgsf/L
lbg' kg]{5 .
-%_ o; lgod adf]lhd clen]v cBfjlws gu/L lg0f{o sfof{Gjog ug]{
lhDd]jf/ kbflwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo x'g]5 .

!!= kb geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug{ gx'g]M -!_ s'g} klg sfof{nodf kb l/Qm geO{ jf kb
l;h{gf geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug'{ xF'b}g .
-@_ pklgod -!_ ljk/Lt s'g} sd{rf/L lgo'Qm u/L tna v'jfPdf To;/L
v'jfPsf] tna /sd lgo'lQm ug]{ clwsf/Laf6 c;"n pk/ ul/g]5 .

!@=

kb vf/]h x'g]M

18

-!_ lghfdtL ;]jfsf] s'g} kb l;h{gf jf l/Qm ePsf] ldltn] Ps

jif{;Dd :yfoL kb k"lt{ gePdf pQm kb :jtM vf/]h x'g]5 . o;/L vf/]h ePsf]
kb;DaGwL ljj/0f ;DalGwt lgsfon] To:tf] kb vf/]h ePsf] ;ft lbgleq ;fdfGo
k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfnfO{ clgjfo{ kn] lbg'kg]{5 . To:tf]
ljj/0f k|fKt ePkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfn] ;f]sf]
clen]v cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
t/ nf]s;]jf cfof]uaf6 kb k"lt{sf] nflu sf/afxL eO/x]sf] / a9'jfsf]
sf/afxL z'? eO;s]sf] kb vf/]h x'g] 5}g .
-!s_ s'g} kbsf ;DaGwdf a9'jf jf nf]s;]jf cfof]udf kb k"lt{sf]

19

sf/afxL eO/x]sf] hfgsf/L ;DalGwt lgsfon] ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL


lstfavfgfnfO{ clgjfo{ kn] lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vf/]h ePsf kbxsf] ;"rgf lghfdtL
lstfavfgfn] ;fdfGo k|zf;g dGqfno, cy{ dGqfno / ;]jf;DaGwL dGqfnonfO{
lbg' kg]{5 .

18
19

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
8
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-#_ pklgod -!_ adf]lhd Ps jif{ ;Dd l/Qm eO{ kb vf/]h ePsf]

20

ljj/0f glbg] kbflwsf/LnfO{ P]gsf] bkmf ^) sf] v08 -3_ adf]lhd klbo bfloTj
lhDd]jf/Lk"j{s k"/f gu/]sf] dfgL clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug]{5 .
t/ >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf d'Vo sfo{ / ;xfos sfo{ ug]{
kb 5'6\ofO{ ;s] kl5 dfq of] Joj:yf nfu" x'g]5 .

kl/R5]b #
kbk"lt{ / kbflwsf/
!#= :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu ug]{M -!_ s'g} /fhkqf+lst kb gofF ;[hgf ePdf jf

21

s'g} tl/sfaf6 l/Qm ePdf ;ft lbgleq ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]un]
To:tf] kb;Fu ;DalGwt ljj/0f ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 . To:tf]
hfgsf/L k|fKt ePkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL lstfavfgf / cfkm";Fu
/x]sf] clen]v;Fu le8fO{ k|To]s b'O{ dlxgfdf cfjZos ljj/0f ;lxt nf]s;]jf
cfof]udf kbk"lt{sf] nflu dfu u/L k7fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} /fhkq cg+lst kb gofF ;[hgf ePdf jf s'g} tl/sfaf6 l/Qm
ePdf b'O{ dlxgfleq ;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] To:tf] kb;Fu
;DalGwt ljj/0f ;lxt nf]s;]jf cfof]udf :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu u/L
k7fpg' kg]{5 / ;f] sf] hfgsf/L ;DalGwt dGqfno, ;fdfGo k|zf;g

dGqfno

22

tyf lghfdtL lstfjvfgfnfO{ lbg'kg]{5 .


-#_ pklgod -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kmflhndf

23

/x]sf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm kbdf ldnfg
u/]/ dfq afFsL kbdf kbk"lt{sf] nflu dfu ug'{ kg]{5 .
24

-$_ P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cfly{s jif{ leq l/Qm x'g]

kb dfu ubf{ kb l/Qm x'g] cfwf/ / sf/0f :ki6 kdf pNn]v u/L k7fpg' kg]{5 .
unt ljj/0f /fvL kbk"lt{sf] nflu dfu ug]{ clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ul/g]5 .
25

!#s= l/Qm kbsf] ljj/0f M l/Qm /x]sf / rfn' cfly{s jif{ el/df pd]/sf cfwf/df
clgjfo{ cjsfz x'g] /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lxsf] ljj/0f tof/ u/L

20
21
22
23
24

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
9
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] ;f] ljj/0f ;DalGwt sfof{no, lhNnf
k|zf;g sfof{no / lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] ;"rgf kf6Ldf k|sfzg u/L
kbk"lt{sf] nflu ;fpg dlxgfsf] kGw| ut] ;Dddf nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg' kg]{5 .
26

!$= kbk"lt{ k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f M -!_ lgod !# adf]lhd sd{rf/L
dfu ;DaGwL ljj/0f k|fKt eP kl5 nf]s ;]jf cfof]un] l/Qm kbx dWo] P]gsf] bkmf
& adf]lhd v'nf k|ltof]lutf, sfo{Ifdtfsf] d"Nofg, cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIff
/ sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgaf6 x'g] a9'jfsf] ;dfof]hgf/f k"lt{ x'g]
k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kb;+Vof lgwf{/0f ubf{ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf
-!_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutff/f k"lt{ x'g] kb;+VofdWo] ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -&_
adf]lhd k"lt{ x'g] kb;+Vof ;d]t lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu cfly{s tyf
;fdflhs kdf k5fl8 k/]sf dlxnf, cflbjf;LhghftL, dw]zL, blnt ;d'bfosf]
ljj/0f g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L gtf]s];Ddsf] nflu ;Dk"0f{ dlxnf,
cflbjf;LhghftL, dw]zL, blntnfO{ cfly{s tyf ;fdflhs kdf k5fl8 k/]sf]
;d'bfo dflgg]5 .
-$_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ adf]lhd 5'ofOPsf kbdf b/vf:t lbFbf
b]xfosf cfwf/df lbg' kg]{5 M
-s_

cflbjf;LhghftLsf xsdf g]kfn cflbjf;LhghftL


pTyfg /fli6o k|lti7fg P]gdf ;"lrs[t ePsf] hfltsf]
xsdf ;f]xL ;"rLsf] cfwf/df,
t/ g]kfn cflbjf;LhghftL pTyfg /fli6o
k|lti7fg P]gdf ;"rLs[t ePsf] hflt leq Ps eGbf a9L
y/x ePdf ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf]
l;kmfl/;df k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 ;"rLs[t ePsf] hflt
leqsf] y/ egL k|dfl0ft u/fO{ b/vf:t;fy k]z ug'{ kg]{5 .

25
26

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
10
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

blntsf xsdf /fli6o blnt cfof]uaf6 ;"lrs[t ePsf]


hfltsf] xsdf ;f]xL ;"rLsf] cfwf/df, t/ /fli6o blnt
cfof]uaf6 ;"lrs[t ePsf] hflt leq Ps eGbf a9L y/x
ePdf ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf] l;kmfl/;df
k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 ;"rLs[t ePsf] hflt leqsf] y/
egL k|dfl0ft u/fO{ b/vf:t;fy k]z ug'{ kg]{5 .

-u_

ckfsf xsdf :jLs[t lrlsT;ssf] l;kmfl/;df ;dfh


sNof0f kl/ifbaf6 ckftf k|dfl0ft u/]sf] cfwf/df,

-3_

dw];Lsf xsdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;'rgf


k|sfzg u/L tf]s]

adf]lhdsf]

;+:yfaf6

dw]zL

egL

k|dfl0ft u/]sf] cfwf/df,


t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;+:yf
gtf]s];Dd ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf] l;kmfl/;df
k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 dw];L egL k|dfl0ft u/fO{
b/vf:t;fy k]z ug'{ kg]{5 .
-_

lk5l8Psf] If]qsf xsdf P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ df


pNn]v ePsf lhNnfdf :yfoL

a;f]jf;

pNn]v

u/L

;DalGwt lhNnfaf6 k|fKt ul/Psf] gful/stfsf] k|df0fkq


tyf ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfaf6 xfn
;f]xL :yfgdf :yfoL a;f]af; ePsf] egL k|dfl0ft u/]sf]
cfwf/df .
-%_ pklgod -!_ adf]lhd sfo{ ;Dkfbg / cg'ejsf] d"Nofgaf6 x'g]
a9'jfsf] ;dfof]hgf/f k"lt{ ug{ 5'6\ofOPsf] kbsf nflu s'g} pDd]bjf/ gePdf ;f]
jif{sf] To:tf] kb sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f ul/g] a9'jfsf] kbdf ;dfj]z ul/g]5 .
27

!$s= kbk"lt{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -*_ adf]lhd
lgwf{l/t kbdWo] s'g kb s'g lsl;dsf ckf+uxsf] nflu cg'ko'Qm x'g] eGg]
;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-@_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -!$_ adf]lhd dlxnf ljsf; sfo{qmdsf
:yfoL kbdf sfo{/t dlxnf sd{rf/Lxsf] aLrdf k|lt:kwf{ u/fpFbf dlxnf ljsf;

27

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
11
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

ljefu cGtu{tsf ljleGg lhNnf l:yt dlxnf ljsf; sfof{noaf6 ;+rflnt dlxnf
ljsf; sfo{qmdsf ljsf;af6 ;fwf/0fdf kl/0ft ePsf :yfoL kbsf nflu k|lt:kwf{
u/fOg]5 . o;/L k|lt:kwf{ u/fpFbf ;dfg kbdf sfo{/t sd{rf/LxaLrdf dfq
k|lt:kwf{ u/fOg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] k|lt:kwf{Tds k/LIffdf ;xeflu gePsf jf
;xefuL eO{ c;kmn ePsf JolQmnfO{ ;]jfaf6 cjsfz lbOg]5 .
28

!%=Go"
!%=Go"gtd of]Uotf M P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ;d"x
tyf pk;d"xxdf /xg] ljleGg kbxsf] nflu rflxg] Go"gtd of]Uotf ;DalGwt
;]jf, ;d"x ;DaGwL lgodxdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

!^= lgo'lQm ug]{ k|lqmofM P]gsf] bkmf * adf]lhd nf]s;]jf cfof]uaf6 v'nf k|ltof]lutff/f
l;kmfl/; ePsf pDd]bjf/nfO{ l;kmfl/; kq bflvnf ePsf] ldltn] /fhkqf+lst kbsf]
xsdf b'O{ dlxgfleq / /fhkq cg+lst kbsf] xsdf kGw| lbgleq clVtof/jfnfn]
lgo'Qm ug'{ kg]{5 / o:tf] lgo'lQmsf] ;"rgf l56f] ;fwgf/f ;DalGwt pDd]bjf/nfO{
lbg' kg]{5 . ;DalGwt pDd]bjf/n] lgo'lQmsf] ;"rgf gkfPdf jf ;"rgf lkmtf{ cfPdf
;fj{hlgs kqklqsfdf Ps dlxgfsf] Dofb lbO{ ;DalGwt pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm kq
a'g cfpg ;"rgf k|sflzt ul/g]5 . ;f] Dofbleq klg lgo'lQm kq a'g gcfPdf
pko'{Qm l;kmfl/;df k/]sf] j}slNks pDd]bjf/nfO{ of]Uotf qmdfg';f/ lgo'Qm ug{
;lsg]5 . o;/L ul/Psf] lgo'lQmsf] ;"rgf lgo'lQm u/]sf] ldltn] kGw| lbgleq nf]s;]jf
cfof]udf k7fpg' kg]{5 .

!&= lgo'lQm kq lbg] jf /2 ug]{M -!_ b]xfosf] clwsf/Ln] b]xfosf lghfdtL sd{rf/LnfO{
lgo'lQm u/]sf] jf lgo'lQm /2 u/]sf] kq lbg]5M
-s_ /fhkqf+lst lghfdtL sd{rf/LnfO{

29

;]jf, ;d"x jf pk;d"x

30

;DaGwL dGqfnosf] ;lrj,


-v_

/fhkq cg+lst tyf >]0fLljxLg sd{rf/LnfO{ clVtof/jfnf .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgo'lQm kq lb+bf


;DalGwt clwsf/Ln] lghn] axfnL ug'{kg]{ ldlt ;d]t tf]Sg ;Sg]5 . axfnL ug{sf]
lgldQ s'g} vf; ldlt tf]lsPsf] eP ;f]xL ldltdf / s'g} ldlt gtf]lsPsf]df To:tf]

28
29
30

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
12
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lgo'lQm kq a'lemlnPsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s k}+tL; lbgleq ;DalGwt


sd{rf/Ln] axfnL ug'{ kg]{5 .
-#_ cfgf]] sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] ;k|df0f hfgsf/L lbPdf afx]s
pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq axfnL gug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] lgo'lQm kq
lgo'lQm lbg] clwsf/Ln] /2 ug{ ;Sg]5 . To;/L lgo'lQm kq /2 ul/Psf] hfgsf/L
nf]s;]jf cfof]unfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ /fhkqcglt tyf >]0fL ljxLg sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ adf]lhd

31

lbOg] lgo'lQmkqdf P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu nf]s ;]jf
cfof]un] l;kmfl/; u/]sf] c~rndf bz jif{ cjlw k"/f x'g] ldlt ;d]t pNn]v ug'{
kg]{5 .

!*=

sa'lnot u/fpg] jf wg hdfgL lng]M s'g} lghfdtL kbdf lgo'lQm kfpg]


sd{rf/Lsf] sfdsf] k|s[ltcg';f/ wg hdfgL lng' jf sa'lnot u/fpg' kg]{
cfjZostf ePdf ;f] sd{rf/Ln] To:tf] sa'lnot jf wg hdfgL glbP;Dd lghnfO{
lgo'lQmkq lbOg] 5}g .

!(=

lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{M -!_ s'g} klg JolQmn] cg';"rL % adf]lhd
lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z gu/L lghnfO{ lghfdtL kbdf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-@_ lg/f]lutfsf] k|df0fkq g]kfn ;/sf/f/f :jLs[t lrlsT;saf6 k|fKt
ePsf] x'g' kg]{5 .

@)=

zkyu|x0fM -!_ P]gsf] bkmf !$ adf]lhd lgo'Qm x'g] k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln]
cg';"rL ^ adf]lhd zkyu|x0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd zkyu|x0f u/fpFbf /fhkqf+lst kbsf] xsdf
;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] / /fhkq cg+lst kb tyf >]0fLljxLg kbsf] xsdf
clVtof/jfnfn] zkyu|x0f u/fpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] zkyu|x0fsf] Psk|lt lghfdtL lstfavfgfdf
k7fpg' kg]{5 / csf]{ k|lt ;f] sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg' kg]{5 .

@!=

;]jfaf6 x6fOPsf sd{rf/Ln] ;kmfO kfPdf kb:yfkg ug]{M

-!_ ;]jfaf6

32

x6fOPsf s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} cbfntsf] lg0f{oaf6 lghsf] ;]jf k'g:yf{lkt

31
32

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
13
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

x'g] ePdf ;f]sf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tLg dlxgfleq ;DalGwt dGqfnodf
xflh/ x'g hfg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] Dofbleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
kb:yfkg ul/g] 5}g .

@@=

j}olQms ljj/0f kmf/fd -l;6/f]n_ / lstfa btf{M -!_ clVtof/jfnfn] k|To]s


lghfdtL sd{rf/Lsf] cg';"rL & adf]lhd kfFr k|lt j}olQms ljj/0f tof/ u/fpg'
kg]{5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhdsf] j}olQms ljj/0f of] lgodfjnL k|f/De

33

x'Fbfsf avt sfo{/t s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ge/]sf] eP of] lgodfjnL k|f/De
ePsf] ldltn] Ps jif{leq / gofF lgo'lQm x'g] lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm ePsf] Ps
dlxgfleq clgjfo{ kdf e/L ;Sg' kg]{5 . pQm Dofbleq klg j}olQms ljj/0f
geg]{ lghfdtL sd{rf/Lxsf] tna /f]Ssf ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] j}olQms ljj/0fsf] Ps k|lt
lstfa btf{ u/fpg lghfdtL lstfavfgfdf, Ps k|lt ;f] sd{rf/Lsf] ;]jf
;d"x;DaGwL dGqfnodf, Ps k|lt ljefudf, Ps k|lt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf /
Ps k|lt ;f] sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg nufpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/L axfn /x]sf] sfof{nodf
/flvPsf] j}olQms ljj/0f ;f] sd{rf/L cGoq ;?jf ePdf cljnDa ;f]xL sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 .
34

-$_ pklgod -@_ adf]lhd btf{sf] nflu k|fKt x'g cfPsf] lghfdtL

sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f lghfdtL lstfavfgfn] btf{ u/L To:tf] sd{rf/Lsf]


hGd ldlt / P]gsf] bkmf ## adf]lhd clgjfo{ cjsfz x'g] ldlt ;d]t ls6fg u/L
j}olQms ljj/0f k|dfl0ft u/L /fVg' kg]{5 / o;/L hGd ldlt / pd]/ k|dfl0ft ug]{
k|of]hgsf] nflu lghfdtL lstfavfgfn] cfjZos k/]df ;DalGwt sd{rf/L;Fu
35

cfjZos ;Ssn k|df0fx ;d]t k]z ug{ nufpg ;Sg]5 .


36

-%_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf]] j}olQms ljj/0fdf s'g} ljj/0f ;dfj]z

ug'{ k/]df To:tf] ljj/0f cfgf]] sfof{no dfkm{t\ lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg'
33
34
35
36

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
14
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kg]{5 / To;/L k|fKt ljj/0f lghfdtL lstfavfgfn] ;DalGwt sd{rf/Lsf] j}olQms


ljj/0fdf ;dfj]z u/L ;f]sf] hfgsf/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno tyf ;DalGwt
sd{rf/L / sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .

@#=

Ps kbdf PseGbf
PseGbf a9L sd{rf/L :yfoL lgo'lQm ug{ gx'g]M Pp6f :yfoL kbdf
Ps} ;dodf PseGbf a9L JolQmnfO{ :yfoL lgo'lQm ug'{ x'b}g .

37

@$= ================

@%=

nf]s;]jf cfof]uaf6 lgwf{l/t sfo{ljlw gk'ofO{ lgo'lQm ug{ gx'g]M -!_ nf]s;]jf
cfof]uaf6 k|Tofof]lht clwsf/adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgo'Qm ubf{ lgo'lQm ug]{
clwsf/Ln] To:tf] kbsf] ;DaGwdf lj1fkg u/L nf]s;]jf cfof]uaf6 lgwf{l/t k|lqmof
/ zt{sf] kfng ul/sg dfq lgo'Qm ug'{ kg]{5 .
38

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf]

kfngf gu/L lgo'lQm u/]sf] b]lvPdf

39

=====================nf]s ;]jf cfof]uaf6

clgoldt lgo'lQm ePsf] egL n]vL cfPdf To:tf] JolQmnfO{ Ps dlxgfleq ;f]
kbaf6 x6fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm ubf{ lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf] kfng gu/L
lgo'Qm u/]df To;/L lgo'lQm ug]{ clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo

ug'{kg]{5 .

40

kl/R5]b $
ljz]if1 kb;DaGwL Joj:yf
@^=

ljz]if1 kbM of]Uotf, cg'ej / sfdsf] k|s[lt x]/L ljz]if1tfsf] ljsf;sf] nflu
geO{ gx'g] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L lghfdtL
;]jfsf] /fhkqf+lst >]0fLsf] s'g} vf; kbnfO{ ljz]if1 kb tf]Sg ;Sg]5 . To:tf]
;"rgfdf ;f] kbnfO{ rflxg] ljz]if of]Uotf;d]t v'nfpg' kg]{5 .

@&=

;?jfM -!_ tf]lsPsf] ;]jf, ;d"x / pk;d"xleq ;Lldt /xg] u/L ;dfg k|s[ltsf]
sfd, st{Jo ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/Ldf km/s gkg]{ u/L ljz]if1 kbdf /x]sf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ g]kfn ;/sf/n] ;?jf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;?jf ePsf] lghfdtL sd{rf/L cfgf]] kb;lxt
;?jf x'g]5 .

37
38
39
40

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


rf}yf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
rf}yf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
15
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@*=

a9'jfM -!_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{
a9'jf ;ldltn] sfo{Ifdtfsf] cfwf/df ug]{5 .
-@_ a9'jf ;ldltn] sfo{Ifdtfsf] d"Nofg ubf{ o; ;DaGwdf lgwf{l/t
dfkb08sf] cfwf/df ug]{5 / o;sf] nflu cfjZos 7fg]df ljz]if1 ;ldlt u7g ug{
;Sg]5 .
-#_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ dflyNnf] >]0fLdf a9'jf ubf{
sd{rf/L axfn /x]sf] kbnfO{ g} pko'Qm bhf{ /fvL dflyNnf] >]0fLdf kl/0ft ul/g]5 .
o;/L kl/0ft ul/Psf] kb l/Qm ePkl5 :jtM z'? lgo'lQm x'g] kbdf sfod x'g]5 .
-$_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g]
cGo s'g} klg a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'g ;Sg] 5}g .
-%_ Ps >]0fLaf6 csf]{ >]0fLdf a9'jf x'g axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf kfFr
jif{ ;]jf cjlw k'u]sf] x'g' kg]{5 .

@(=

ljz]if1 kb;DaGwL cGo Joj:yfM ljz]if1 kbsf ;DaGwdf o; kl/R5]bdf


n]lvPb]lv afx]s cGo ljifox ;]jf ;d"x;DaGwL lgodxdf tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .

kl/R5]b %
>]0fLljxLg tyf 41/fhkq
/fhkqcgl
kqcglt
cglt kfFrf} >]0fLsf
fLsf kb;DaGwL Joj:yf
#)= >]0fL ljxLg
ljxLg tyf /fhkqcglt
/fhkqcglt kfFrf}+ >]0fLsf] kb M -!_ cg'ejsf] cfwf/df ;Lk

42

ljsf; x'g] Ps} k|sf/sf] sfo{ k|s[lt ePsf cg';"rL* adf]lhdsf kbx >]0fL
ljxLg kb dflgg]5g\ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf >]0fL ljxLg kbdf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lx P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd >]0fLdf cfj4 x'g rfx]df
/fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod ul/g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd /fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod x'g] lghfdtL
sd{rf/Lxn] ;fljsdf vfO{ kfO{ cfPsf] tnj 36\g] 5}g .
-$_ /fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod ePsf / ;f] >]0fL tyf >]0fL ljxLg
kb ;lxt P]gsf] bkmf @)s= adf]lhdsf] ;]jf cjlw k'u]sf lghfdtL sd{rf/L

41
42

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
16
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

clgjfo{ cjsfz x'Fbf lghnfO{ ;f] bkmf adf]lhd /fhkq cglt t[tLo >]0fL]]sf]
kbdf a9'jf u/L cjsfz lbOg]5 .
-%_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds
kl/Iffdf /fhkq cglt kfFrf}+ >]0fLdf sfod ePsf lghfdtL sd{rf/Lx ;d]t
;xeflu x'g ;Sg]5g\ .

#!=

kbk"lt{M -!_ >]0fLljxLg kbxdf gofF lgo'lQmf/f kbk"lt{ ubf{ :jLs[t tnadfgsf]
z'?sf] tna kfpg] u/L lgo'Qm ul/g]5 .
-@_ >]0fLa4 kbx >]0fLljxLg kbdf kl/0ft ePdf ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ldnfg ubf{ ;fljsdf lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] cfwf/df
>]0fLljxLg kbsf] nflu :jLs[t tnadfgsf] pko'Qm / ldNbf] :yfgdf tf]lsg]5 .

#@= ;?jfM -!_

>]0fLljxLg tyf /fhkqflt kfFrf}+ >]0fLsf kbdf sfo{/t lghfdtL

43

sd{rf/Lsf] ;?jf ;dfg k|s[ltsf]

44

>]0fL ljxLg tyf /fhkqcglt kfFrf}+ >]0fLsf

kbdf x'g ;Sg]5 .


45

-@_ >]0fL ljxLg tyf /fhkqcglt kfFrf} >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf]

;?jf dftxt sfof{noxdf eP sfof{no k|d'vn] / cGo sfof{noxdf eP


ljefuLo k|d'vn] ug{]5 .
46

##= :t/ j[l4M of] lgod k|f/De eP kl5 P]gsf] bkmf @$3@= adf]lhd >]0fL ljxLg
lghfdtL sd{rf/Lsf] :t/ j[l4 ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;]jf cjlw
k"/f ePsf] ef]nLkN6 b]lv nfu" x'g] u/L :t/j[l4 ul/g]5 .
t/ P]gsf] bkmf !*= adf]lhd ;hfosf] clen]v /x]sf]df ;f]sf]
;dofjlw ;dfKt ePsf] ef]lnkN6b]lv nfu" x'g] u/L :t/ j[l4 ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b ^
kb:yfkg / ;?jf
47

#$=

48

===========

#$s=kb:yfkg
#$s=kb:yfkg ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf & cg';f/ v'nf tyf a9'jff/f
l;kmfl/; ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] z'? kb:yfkgf ubf{ To:tf sd{rf/LnfO{ l/Qm

43
44
45
46
47

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

.
.
.
.

17
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kbxsf] hfgsf/L u/fO{ lghxsf] ?rL tyf rfxgfsf] k|fyldstfqmd sfod ug{
nufO{ l;kmfl/; of]Uotfqmd cg';f/ /f]h]sf] :yfgdf kb:yfkg ul/g]5 .
t/ ;]jf k|j]z tflnd kZrft kb:yfkgf x'g] sd{rf/Lsf] xsdf To:tf]
tflnd lbg] ;+:yfaf6 k|fKt tflndsf] of]Uotfqmd ;d]tnfO{ cfwf/ lng ;lsg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ kb:yfkg ug'{ kg]{ lghfdtL
sd{rf/Lsf] nflu ;DalGwt dGqfnon] kb:yfkgsf] nflu l;kmfl/; ubf{ pklgod -!_
adf]lhdsf ljifo ;d]t v'nfO{ k7fpg' kg]{5 .

#$v= sfo{ ;Dkfbg ;Demf}


;Demf}tf ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf !% sf] pkbkmf -@_

49

adf]lhd cg';"rL*s= df plNnlvt kbflwsf/L;Fu sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf ubf{ b]xfo


adf]lhdsf kbflwsf/Lxn] ug{ ;Sg]5g\ M
-s_

g]kfn ;/sf/sf] s]Gb|Lo:t/sf ljefusf] ljefuLo k|d'v jf


ljefu:t/sf]

sfof{no

k|d'vsf]

xsdf

;DalGwt

dGqfnosf ;lrj / ljefuLo k|d'v jf ljefu:t/Lo


sfof{no k|d'v aLrdf,
-v_

cfof]hgf k|d'vsf] xsdf dGqfno cGtu{tsf] cfof]hgf


ePdf ;DalGwt

dGqfnosf]

;lrj

cfof]hgf

k|d'vaLrdf, ljefu cGtu{tsf] cfof]hgf ePdf ;DalGwt


ljefusf] ljefuLo k|d'v / cfof]hgf k|d'v aLrdf tyf
sfof{no cGtu{ tsf] cfof]hgf ePdf ;DalGwt sfof{no
k|d'v / cfof]hgf k|d'v aLrdf,
-u_

sfof{no k|d'vsf] xsdf ;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'v


/ sfof{no k|d'v aLrdf tyf ljefu g/x]sf sfof{nosf]
xsdf ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj / sfof{no k|d'v
aLrdf .

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tfdf b]xfo adf]lhdsf


s'/fx v'nfOPsf] x'g' kg]{5 M
-s_

48
49

ljefu jf cfof]hgf jf sfof{nosf] nIo,

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
18
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

nIo xfl;n ug{sf] nflu cfjZos kg]{ jh]6, hgzQmL /


cGo ;fwg ;|f]t,

-u_

nIo xfl;n ug]{ ;do l;df,

-3_

k|fKt x'g' kg]{ glthf jf ck]lIft pknJwL,

-_

sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] ;"rsf,

-r_

sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf /2 ug{ ;lsg] cj:yfx,

-5_

sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf sfof{Gjogsf] nflu cfjZos


clwsf/x,

-h_

sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tfsf zt{x,

-em_

cGo cfjZos s'/fx .

-#_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf cg';f/sf] sfo{ eP gePsf] jf/]df ;DjlGwt


dGqfno / ljefun] lgoldt kdf cg'udg ug]{5 .
-$_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf adf]lhdsf] sfdsf] jflif{s ;ldIff ug{sf nflu
;DalGwt dGqfnosf] ;+of]hsTjdf cy{ dGqfno, ;fdfGo k|zf;g dGqfno,
;DalGwt dGqfno / /fli6o of]hgf cfof]usf k|ltlglw /x]sf] Ps ;ldlt /xg] 5 .
-%_ cfgf] sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/]df afx]s sfo{;Dkfbg ;+emf}tf
adf]lhd pQd kdf sfd ;DkGg ug{ g;s]df To:tf] ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf
k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ b'O{ jif{ ;Dd s'g} klg k|d'v kbsf] ljz]if lhDd]jf/L
lbOg] 5}g .
-^_ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'v jf sfof{no k|d'vn] Ps k6s eGbf
a9L pklgod -%_ adf]lhd sfd ;DkGg ug{ g;s]df lghnfO{ P]gsf] bkmf %( sf]
v08 -s_ adf]lhd ljefuLo ;hfo x'g]5 .
t/ pklgod -%_ adf]lhd Ps k6s ljz]if lhDd]jf/Lsf] kbaf6 x6]sf]
lghfdtL sd{rf/Ln] lglZrt ;do kl5 k'gM To:tf] lhDd]jf/L k|fKt u/L ;Gtf]ifhgs
sfo{ k|ult b]vfPdf o; lgod adf]lhdsf] ljefuLo ;hfosf] cfwf/sf] kdf ;f]
eGbf klxn]sf] ljz]if lhDd]jf/L kfPsf] cjlwsf] sfo{ ;Dkfbgsf] k|ultsf] Go"gtfnfO{
u0fgf ug{ ;lsg] 5}g
-&_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tfsf zt{x / jflif{s ;ldIffsf] ljj/0f To:tf] sfo{
;DkGg ePsf] Ps dlxgf leq ;fj{hlgs ug'{kg]{5 .

19
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-*_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf k|0ffnL nfu" ePsf] lgsfosf] ljefuLo k|d'v,
sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vdf kb:yfkg ubf{ ;+efJo lghfdtL sd{rf/Lx
dWo]af6 To:tf] lgsfosf] b'O{ jif{sf] /0fgLlts of]hgf / sfo{ ;+rfng ;DaGwL
of]hgf Pj+ ck]lIft pknlJw ;lxt sfo{of]hgf k]z ug{ nufO{ pTs[i6 of]hgf k]z
ug]{ sd{rf/LnfO{ pklgod -$_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df pklgod -!_ sf]
kbflwsf/L;Fu sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf u/L pQm kbdf kb:yfkg ug{ ;lsg]5 .
-(_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tfnfO{ Jojl:yt ug{ g]kfn ;/sf/n] cfjZostf
cg';f/ lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 .

#$u= cltl/Qm ;d"x ;DaGwL Joj:yfM


Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf !*3= sf] pkbkmf -@_ adf]lhd

50

kmflhndf /x]sf lghfdtL sd{rf/Lsf] b/jGbL ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] cltl/Qm


;d"xdf /x]sf] ePdf To:tf sd{rf/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] vl6Ps}
sfof{noaf6 tnj eQf vfg] u/L cGo lgsfodf sfdsfh ug{ v6fpg ;Sg]5 .
-@_ P]gsf] bkmf !*s= sf] pkbkmf -@_ / pkbkmf -@s=_ adf]lhd ;fdfGo
k|zf;g dGqfnon]] sfhdf v6fPsf lghfdtL sd{rf/Lsf] b/jGbL cltl/Qm ;d"xdf
;fg{ ;lsg]5 .
-#_ s'g} kbdf kbk"lt{sf] dfu ubf{ cltl/Qm ;d"xdf /x]sf sd{rf/Lsf] ;+Vof
sL u/]/ dfq dfu ug'{ kg]{5 .
#%= ====================

51

#^= ;?jfsf] ;do tflnsf / ;?jfsf cfwf/x


cfwf/xM
xM -!_ lghfdtL sd{rf/LxnfO{{ P]gsf]

52

bkmf !* cg';f/ ;?jf ubf{ b]xfo adf]lhdsf] ;do tflnsf cg';f/ ug'{ kg]{5 M
-s_

;fdfGo k|zf;g dGqfnon] k|To]s jif{sf] df3 Ps ut] b]lv


df3 d;fGt leqdf,

-v_

dGqfno jf dGqfno :t/sf] s]Gb|Lo lgsfo jf ljefun]


k|To]s jif{sf] kmfu'g Ps ut]b]lv kmfu'g d;fGt leqdf,

-u_

If]qLo :t/sf lgsfoxn] k|To]s jif{sf] r}q Ps ut] b]lv


r}q d;fGtleqdf .

50
51
52

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
20
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ s'g} sfof{nodf l/Qm x'g uPsf] kbdf tf]lsPsf]


;do tflnsf afx]ssf] ;dodf ;?jf ug'{ k/]df ;fdfGo
k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ ;?jf ug{ ;lsg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf b]xfo adf]lhd ul/g]5 M
-s_

/fhkqflt ljlzi6 >]0fL / /fhqf+lst k|yd >]0fLsf]


lghfdtL sd{rf/Lsf xsdf g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifb\sf]
lg0f{oaf6,
t/ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/LnfO{
Pp6} dGqfno cGtu{tsf lgsfodf ;?jf ubf{ ;DalGwt
ljefuLo dGqL:t/sf] lg0f{oaf6 ;?jf ug{ ;lsg]5 .

-v_

/fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf]


;?jf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfosf /fhkqflt ljlzi6
>]0fLsf ;lrj:t/sf] lg0f{oaf6 .
t/ s'g} ljefu cGtu{t sfo{/t /fhkqf+lst t[tLo >]0fL
;Ddsf sd{rf/LnfO{ ;f]xL ljefu cGtu{t ;DalGwt
ljefuLo k|d'v:t/sf] lg0f{oaf6

-u_

;?jf ug{ ;lsg]5 .

/fhkq cglt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf


;DalGwt s]Gb|Lo lgsfosf] sd{rf/L k|zf;g x]g]{ /fhkqflt
k|yd >]0fLsf] ;x;lrj:t/sf] lg0f{oaf6 .

-3_

v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg Ps} ljefu


jf cGtu{tsf /fhkq cglt Pj+ >]0fL ljxLg sd{rf/LnfO{
;f]xL ljefu jf cGtu{ts} cGo

lgsfodf ;?jf ug'{ kbf{

;DalGwt ljefuLo k|d'v:t/sf] lg0f{oaf6 .


-#_ krf; jif{ pd]/ k'u]sf] sd{rf/LnfO{ lghn] dfu]df afx]s s ju{sf]
ef}uf]lns If]qdf ;?jf ul/g] 5}g .
-$_ /fhkq cglt / >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/LnfO{ 3/ kfossf]
lhNnfdf ;?jf ug{ k|fyldstf lbOg] 5 .
-%_ 3/ kfossf] lhNnfl:yt sfof{nodf sfo{/t /fhkq cglt tyf >]0fL
ljxLg lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghxn] :j]R5fn] lgj]bg lbPsf] cj:yfdf jf lghsf]
sfo{ ;Dkfbgsf] k|ult /fd|f] gePsf] 7f]; k|df0f b]lvPsf] jf lghn] cg'zf;gxLg /
21
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

clgoldt sfo{ u/]sf] k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf afx]s csf]{ lhNnfdf ;?jf ul/g]
5}g .
-^_ pd]/sf] sf/0faf6 clgjfo{ cjsfz x'g Ps jif{ jf ;f] eGbf sd cjlw
afFsL /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] dfu]sf] cj:yfdf afx]s ;?jf ul/g] 5}g .
-&_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'uL ;fdfGo
k|zf;g dGqfnon] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ug'{ kbf{ ;f] bkmfsf] pkbkmf
-$_ df plNnlvt cfwf/df dfq ;?jf ug'{ kg]{5 . o;/L ;?jf ubf{ cjlw gk'uL
;?jf ug'{sf] cfwf/ ;?jf kqdf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L cjlw gk' uL ;?jf
ul/Psf]df cjlw gk'Ub} ;?jf ug'{sf] :ki6 sf/0f vf]nL ;?jf ;DaGwL ljj/0f
k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-*_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -3_ cg';f/ sfof{nodf /fvL
/fVg pko'Qm gePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ lghsf] s'g sfd /
cfr/0faf6 ;f] sfof{nodf /fvL /fVg pko' Qm gePsf] xf] ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxt
;DalGwt sfof{no k|d'vaf6 n]vL cfPkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{
clVtof/jfnfn] ;?jf ug'{ kg]{5 .
-(_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ sf] k|of]hgsf] nflu
ljz]if lhDd]jf/L lbgsf] nflu ;?jf ug{ ;xdlt dfu ubf{ ljefuLo k|d'v jf
sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] lhDd]jf/L lbg' kg]{ cj:yf ePsf] Joxf]/f
pNn]v u/L ;xdlt dfu ePsf] x'g' kg]{5 .
-!)_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ cjlw gk'Ub} ;?jf ug{ ;fdfGo k|zf;g
dGqfnosf] ;xdlt dfu ePsf]df To:tf] ;xdtLsf nflu kq k|fKt ePsf] ldltn]
Ps dlxgfleq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;f] ;DaGwdf lg0f{o u/L ;DalGwt
lgsfonfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{ 5 . ;f] cjlw leq hfgsf/L gk7fPdf To:tf]
;?jfsf] lglDt ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt /x]sf] dflgg]5 .
t/ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] yk ljj/0f dfu u/]sf] cj:yfdf To:tf]
ljj/0f k|fKt ePsf] ldltn] Ps dlxgf leq ;xdlt lbg ;Sg]5 .
-!!_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} lgsfo jf
cGtu{tsf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] Psk6s ;?jf eO{ cjlw k"/f eP kl5
pklgod -!_ adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;?jf ug]{ tflnsf cg';f/sf] Ps
cjlw k"/f geO{ ;f] lgsfon] k'gM To:tf] sd{rf/Lsf] ;?jf ug{]5}g .
22
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd u/]sf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf


of] k|fjwfg nfu" x'g]5}g .
-!@_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg dGqfno jf
ljefu jf s]Gb|Lo lgsfo jf If]qLo sfof{no jf lhNnf:t/Lo sfof{nosf] k|d'v eO{
;s]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] :j]R5fn] dfu u/]sf]df afx]s ;dfg >]0fLsf]
kbdf ;f] eGbf tNnf] lgsfo jf sfof{nodf ;?jf ul/g] 5}g .
-!#_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} klg
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo eO{ ;f] cjlw ;dfKt gePsf] jf lghn]
:j]R5fn] dfu]sf] cj:yfdf afx]s c cj:yfdf lgh eGbf slgi7 sd{rf/Lsf]
dftxtdf /xg] u/L ;?jf jf kb:yfkg ul/g]5}g .
-!$_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} l/Qm /fhkq
cg+lst tyf >]0fL ljlxg kb k"lt{sf] nflu dfucfs[lt kmf/fd e/L k7fO;s] kl5
To:tf] kbdf ;?jf u/L kbk"lt{ ul/g]5}g .
-!%_ o; lgod adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ug]{ jf ;f]sf] ;xdlt
lbg] lgsfon] ;f]sf] dfkb08 agfO{ ;f] cg';f/ lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-!^_ pklgod -!%_ adf]lhd ag]sf] dfkb08 ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-!&_ ;?jf dfu ug]{ lgj]bgkqsf] 9fFrf cg';"rL( adf]lhd x'g]5 .

#^s= cjlw gk'Ub} ;?jf ul/Pdf lbOg] ;'ljwf


jwfM -!_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_

53

adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ul/Pdf ;f]xL bkmfsf]
pkbkmf -*_ sf] k|of]hgsf] nflu To:tf] sd{rf/LnfO{ gofF 7fFpdf jGbf]j:t ug{sf]
nflu lghn] vfO{kfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fj/sf] /sd lbO{g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/L sfo{ /t
;fljssf] sfof{noaf6 g} e'QmfgL lbOg]5 .
-#_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL
sd{rf/Lsf] ;?jf ubf{ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -*_ adf]lhdsf] gofF 7fpFdf
aGbf]j:t ug{sf] nflu /sd kfpg] jf gkfpg] ljifo ;?jf kqdf g} :ki6 kdf
pNn]v ug'{ kg]{5 / o; lgod adf]lhdsf] /sd dfu ubf{ ;?jf kqsf] k|ltlnlk
;d]t k]z ug'{ kg]{5 .

53

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


23
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

#&= ;?jf;DaGwL ljj/0fM lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
cg';"rL !) adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lxsf]

54

;?jf;DaGwL ljj/0f tof/ u/L

;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .

#*= ;?jf ug]{ sfo{ljlwM


jlwM -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jfsf] nflu clVtof/jfnfn]
cg';"rL !! adf]lhdsf] ljj/0f cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
55

-@_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ b]xfosf sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 M


-s_

lghfdtL sd{rf/LnfO{ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf ;?jf ubf{


sd{rf/L sfo{/t

sfof{no / ef}uf]lns If]q, sfo{/t

cjlw, ;?jf k|:tfj ul/Psf] sfof{no / ef}uf]lns If]q,


;?jf cjlw tyf ;?jf ug'{ kg]{ sf/0f ;d]t ;?jf ug]{
lg0f{odf v'nfpg' kg]{5 .
-v_

lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ lg0f{o eP kl5 ;?jf x'g]


sd{rf/LnfO{ o:tf] lg0f{o ePsf] tLg lbg leq cg';"rL
!!s= adf]lhdsf] ;?jfkq hf/L u/L ;Sg' kg]{5 . o:tf]
;?jfkq k|fKt eP kl5 ;DalGwt sfof{non] lgod
$)adf]lhdsf] Dofb leq cg';"rL!@ adf]lhdsf] /dfgf kq
lbg' kg]{5 .

-u_

;?jf ePsf] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ v08 -v_


adf]lhdsf] Dofb leq /dfgf glbO{ lgh ;?jf eO{ ;s]sf]
sfof{noaf6 tnj eQf e'QmfgL lbPdf /dfgf lbg' kg]{ Dofb
eGbf a9L cjlwsf] To:tf lghfdtL sd{rf/Ln] vfPsf] tnj
eQf ;d]t To;/L /dfgf glbO{ tnjeQf v'jfpg] sfof{no
k|d'v / n]vf k|d'vaf6 c;'n pk/ ul/g]5 .

-3_

v08 -s_ adf]lhdsf] k|lqmof gk'ofO{ ;?jf ug]{


clVtof/jfnfnfO{ ljefuLo ;hfo ul/g]5 .

56

#(=

;?jf ePsf] sfof{nodf hfg' kg]{M s'g} klg lghfdtL sd{rf/L ;?jf ePsf]
sfof{nodf /dfgfkqdf tf]lsPsf] ;doleq xflh/ x'g hfg' kg]{5 . s'g} klg
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ geO{ csf]{ kb jf sfof{nodf

54
55
56

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
24
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;?jf ul/g] 5}g . o;/L lgwf{l/t ;doleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
ljefuLo sf/afxL x'g]5 .

$)=
$)= axfnL DofbM
DofbM -!_ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf hfg' kg]{ eO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
;?jf ePdf To:tf] sd{rf/Ln] a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO; lbgdf ga9fO{ tyf
tof/Lsf] lgldQ af6f]sf] Dofb afx]s ;ft lbgsf] Dofb kfpg]5 / tof/L Dofbdf
lghn] sfof{nodf xflh/ x'gkg]{ 5}g . a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO; lbgeGbf a9L
nfUg] ePdf To;sf] :ki6 sf/0f vf]nL ;DalGwt ;lrjaf6

57

a9Ldf Ps dlxgf;Dd

a/a'emf/ysf] nflu Dofb yk x'g ;Sg]5 .


58

-@_ ================

$!= ;?jf x'g] lghfdtL sd{


sd{rf/Ln] k|ltj]bg a'emfpg' kg]{M -!_ s'g} sfof{nosf] k|d'v

59

csf]{ sfof{nodf ;?jf x'Fbf lghn] cfgf] lhDdfsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fdx, n]vf, a]?h' km5\of}{6 / afFsLsf] ljj/0f, uf]Ko sfuhftx, k]ZsLsf]
l:ylt / sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afFsL sfo{xsf] k|fyldstf :ki6 b]lvg] u/L
ljj/0f tof/ u/L xfnjfnfnfO{ jf lgh geP lgs6td Ho]i7 lghfdtL sd{rf/LnfO{
a'emfpg' kg]{5 .
-@_ sfof{no k|d'v jfx]ssf cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf x'Fbf lghn]
cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf] aFfsL jSof}tf, sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afFsL sfo{xsf]
k|fyldstf :ki6 b]lvg] ljj/0f / cfgf] sfo{ ljj/0f cg';f/sf] sfd ;DaGwL
ljj/0f tof/ u/L sfof{no k|d'vn] tf]s]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg{]5 .
t/ sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/L ;dodf ljj/0f a'emfpg g;s]df ;?jf
ePsf] sfof{nodf xflh/ ePsf] ;ft lbg leq ljj/0f tof/ u/L ;fljs sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|ltj]bg gj'emfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug{]5 .

57
58
59

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
25
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b &
sfh / sfod d'sfod;DaGwL Joj:yf
$@= ==================

60

$@s= sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !*s= adf]lhd lghfdtL

61

sd{rf/LnfO{ lghfdtL ;]jfsf] kb gePsf] lgsfodf / :jLs[t c:yfoL b/jGbLdf


sfhdf v6fpg b]xfosf s'/fx v'nfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt dfu
ug{' kg{]5 M
-s_

sfhdf v6fpg k|:tfj ul/Psf] lgsfodf k|:tfljt


lghfdtL sd{rf/L g} v6fpg' kg{] j:t'lgi7 sf/0f,

-v_

sfh vl6g] lghfdtL sd{rf/Ln] vl6g] sfof{noaf6


lgodfg';f/ kfpg] tnj eQf jfx]s cGo ;'ljwf kfpg]
ePdf s] s] ;'ljwf kfpg] xf] ;f]sf] ljj/0f,

-u_

sfh v6fpg ;xdlt dfu ePsf] lghfdtL sd{rf/L / ;f]


;/xsf cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{bIftf, sfo{ cg'ej,
z}lIfs of]Uotf, h]i7tf, tflnd nufotsf ljj/0fsf]
cfwf/df lghnfO{ g} sfh v6fpgpko'Qm b]lvg'sf] sf/0f,

-3_

sfh vl6g] lghfdtL sd{rf/Ln] ul/ cfPsf] sfdsfh


;DxfNg] a}slNks Joj:yf .

-@_ c:yfoL b/jGbLsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhd ;xdlt dfu ubf{ h'g
:t/sf] c:yfO{ b/aGbL :jLs[t ePsf] xf] ;f]xL :t/sf] lghfdtL sd{rf/L sfh
v6fpg ;xdlt dfu ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-#_ o; lgodfjnL adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] sfhdf v6fpg]
;xdlt lbFbf pklgod -!_ adf]lhdsf] zt{ k"/f ePsf] 5 jf 5}g / of]Uo / OR5's
lghfdtL sd{rf/Lx dWo] h]i7td sd{rf/LnfO{ k|fyldstf lbO{ sfhdf v6fpg]
;xdlt dfu ePsf] 5 jf 5}g eGg] s'/f x]/L ;f] cg'k ePsf] b]lvPdf ;xdlt dfu
ePsf] Ps dlxgf leq cjlw tf]lsPsf] cfof]hgf jfx]ssf cGo cfof]hgfdf Ps
cfly{s jif{sf] cGTo ;Ddsf nflu dfq ;xdlt lbg]5 .

60
61

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
26
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-$_ Ps dGqfno, ;lrjfno, cfof]u cGtu{tsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{


P]gsf] bkmf !*s=sf] pkbkmf -@_ adf]lhd csf]{ dGqfno, ;lrjfno, cfof]u
cGtu{tsf] lgsfodf sfh v6fpg' kg]{ ePdf sfh v6fpg' kg]{ lgsfo;Fu ;DalGwt
s]Gb|Lo lgsfosf] cg'/f]wdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ lghfdtL
sd{rf/L sfo{/t lgsfo;Fu ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] sfh v6fpg' kg]{5 .
-%_ P]gsf] bkmf !*s= sf] 62pkbkmf -@s=_ adf]lhd :yfoL k|s[tLsf cfof]u
jf ;ldltdf sfh v6fpFbf lghfdtL ;]jfsf] b/jGbL gePsf cfof]u tyf ;ldltdf
dfq sfh v6fOg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd sfh v6fpFbf ;DalGwt cfof]u jf ;ldltaf6
lghfdtL sd{rf/L dfu u/]sf] ljj/0f ;lxt sd{rf/L sfo{/t lgsfosf] s]Gb|Lo
lgsfon] ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ v6fpg' kg]{5 .

$@v= :yfgLo lgsfodf sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf !*s= sf]

63

pkbkmf -$_ adf]lhd g]kfn ;/sf/sf lhNnf:t/Lo sfof{nox :yflgo lgsfodf


x:tfGt/0f x'Fbf lghfdtL sd{rf/LnfO{ b]xfo adf]lhd sfhdf v6fOg]5 M
-s_

lhNnf:t/Lo sfof{no :yfgLo lgsfodf x:tfGt/0f x'Fbf


x:tfGt/0f ePsf] sfof{nodf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;]jf,
;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] sfhdf
v6fpg ;Sg]5 . o;/L sfhdf v6fOPsf sd{rf/Lxsf]
kbflwsf/ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{ lgsfosf]
k"n b/jlGbdf /xg]5 .

-v_

v08 -s_ adf]lhd k'n b/jlGbdf kbflwsf/ /x]sf] lghfdtL


sd{rf/Lsf] kb h'g;'s} sf/0fn] k'n b/jlGbdfg/x]df To:tf]
k'n b/jlGb :jtM vf/]h x'g]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfhdf vl6Psf lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf]


;]jf, ;d"x ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd kfpg] tnj, eQf ;DalGwt :yfgLo
lgsfon] g} Joxf]g]{5 . To:tf] tnj, eQf afx]ssf] cGo ;'ljwfsf ;DaGwdf To:tf
:yfgLo lgsfosf] lgod cg';f/ x'g]5 .

62
63

cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
27
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-#_ pklgod -!_ adf]lhd sfhdf vl6Psf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;]jf,


;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] cGo sfof{nodf ;?jf ug{
;Sg]5 .
-$_ s'g} :yfgLo lgsfodf sfo{/t s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] lgsfodf
/fvL /fVg pko'Qm gePsf] egL dgfl;j dflkmssf] sf/0f b]vfO{ ;DalGwt :yfgLo
lgsfon] lghsf] b/jGbL /x]sf] dGqfno jf s]Gb|Lo lgsfodf n]vL k7fPdf To:tf]
dGqfno jf s]Gb|Lo lgsfon] lghsf] sfh lkmtf{ u/L ;f] :yfgdf csf]{ lghfdtL
sd{rf/L v6fO{ k7fpg ;Sg]5 .
:ki6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu lhNnf:t/Lo sfof{no eGgfn] ufpF, gu/
jf Onfsf:t/sf sfof{no ;d]tnfO{ hgfpg]5 .

$#= sfod d'sfod d's//;DaGwL Joj:yfM -!_ b]xfosf kbxdf b]xfosf clwsf/Ln]
sfod d'sfod d's// ug{ ;Sg]5 M
-s_

ljefuLo k|d'vsf] kbdf g]kfn ;/sf/,


t/ ;+j}wflgs c+usf sfof{nosf ljefuLo k|d'vsf]
;DaGwdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ;+j}wflgs c+usf]
k|d'v,

-v_

sfof{no k|d'v / OsfO sfof{no k|d'vsf] kbsf] lgldQ


;DalGwt ljefuLo k|d'v,

-u_

;/sf/L jlsn kbdf ;/sf/L jlsn;DaGwL lgoddf


tf]lsPsf] clwsf/L,

-3_

/fh:j GofofwLs/0f / k|zf;sLo cbfntsf] cWoIfsf] kbdf


k|wfg GofofwLzsf] k/fdz{ lnO{ g]kfn ;/sf/ .

-@_ pklgod -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo lghfdtL kbdf sfod d'sfod
d's// ul/g] 5}g .

$$= Ps kbdf PseGbf a9L JolQm sfod d'sfod gx'g] M s'g} Pp6f lghfdtL kbdf
Ps} ;dodf

64

=========================PseGbf

a9L lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfod d'sfod

d's// ug'{ x'b}g .

64

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


28
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$%=

sfod d'sfod d's// u/]sf] hfgsf/LM


hfgsf/LM P]gsf] bkmf !# adf]lhd s'g} lghfdtL
kbdf sfod d'sfod d's// ul/Psf]df To;sf] hfgsf/L ;DalGwt dGqfno /
;fdfGo k|zf;g dGqfnonfO{ lbg'kg]{ 5 .

$^= sfof{
sfof{no k|d'vsf] clwsf/ k|of]u ug]{M -!_ s'g} sfof{nosf] k|d'v la/fdL eO{ jf
cGo s'g} sf/0fn] 5f]6f] cjlwsf] nflu cg'kl:yt ePdf lgh dftxtsf]

65

b/jGbL jf

ljz]if b/jGbL leqsf] jf l/Qm b/jGbLdf sfhdf vl6Psf] sd{rf/L dWo] lgs6td
Ho]i7 lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] lgldQ hgfO{ b}lgs sfo{ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ l/Qm /x]sf] s'g} sfof{nosf] k|d'vsf] kbdf xfnjfnf lgo'Qm jf ;?jf
geP;Ddsf] cjlwsf] nflu pklgod -!_ adf]lhdsf] h]i7 sd{rf/Ln] ;f] sfof{nosf]
gubL df}Hbft, sfof{nosf] 5fk, sfuhkq / b}lgs sfd rnfpgsf nflu rflxg]
lhG;L ;d]t lhDdf lnO{ sfof{no k|d'vsf] sfd csf]{ Joj:yf geP;Dd lgldQ eO{
ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] cj:yf k/L sfd u/]sf] Joxf]/f To:tf] lgldQ
eO{ sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"eGbf dflyNnf] txdf ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} kbdf sfod d'sfod eO{ sfd u/]sf] jf
pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd lgldQ eO{ sfd u/]sf]df To; kbdf sfd u/]sf]
cjlwsf] axL -lx;fa_ a'emfpg] s'/fdf ;d]t lghsf] pQ/bfloTj x'g]5 .
t/ jif{e/sf] axL a'emfpg'kg]{df xfnjfnfn] axfnL ul/;s]sf] jif{sf]
xfnjfnfn] / xfnjfnfn] axfn gu/]sf] jif{sf] sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd
ug]{n] a'emfpg' kg]{5 .

$&=

sfod d'sfod jf lgldQ


lgldQ eO{ sfd u/]sf] tna eQf kfpg]M -!_ s'g} kbdf
sfod d'sfod eO{ jf kGw| lbgeGbf a9L cjlw lgldQ eO{ sfd u/]sf]df To;/L
sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] h'g kbsf] sfd u/]sf] 5 ;f]xL kbsf] tna eQf
To;/L sfd u/]sf] ldltb]lv kfpg]5 .
-@_pklgod -!_ adf]lhd sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd ug]{ lghfdtL
sd{rf/Ln] kfpg] tna eQf lghn] Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf kfPdf kfpg]
tna eQfeGbf a9L x'g] 5}g .
t/ To;/L kfpg] tna eQfsf] /sd lghn] vfOkfO{ cfPsf] tna eQfeGbf
36L x'g] 5}g .

65

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


29
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

66$*=

===============

kl/R5]b *
cWoog / tflnddf dgf]gog;DaGwL Joj:yf
Joj:yf
$(=

cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ dgf]gogsf] cfwf/xM cWoog,


tflnd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/LnfO{ dgf]gog ubf{ ;DalGwt
dGqfnon] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x leqsf dGqfno / cGtu{tsf sd{rf/LdWo]af6
b]xfosf] cfwf/df dgf]gog ul/g]5M
-s_

cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fsf] ljifo ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L


sfo{/t /x]sf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] lgldQ pkof]uL / cfjZos ePsf] .

-v_

cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fsf] nflu k|fKt 5fqj[lQdf dgf]gogsf]


nflu tf]lsPsf] cfjZostfnfO{ k|fyldstf lbO{ P]gsf] bkmf @$ adf]lhd
z}lIfs of]Uotf, h]i7tf, ef}uf]lns If]qdf sfd u/]sf] cg'ej /
sfo{;Dkfbgsf] d"Nofg afkt a9L c kfpg] lghfdtL sd{rf/LdWo]
k|fyldstfsf] cfwf/df .

-u_

tLg jif{ :yfoL ;]jf cjlw k"/f ePsf] .

-3_

:gfts, :gftsf]Q/ jf s'g} z}lIfs pkflwsf] cWoogsf] xsdf k}+tfnL; jif{


pd]/ ggf3]sf] .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] lgldQ


-!_

cWoog eGgfn] ;]jf;Fu ;DalGwt ljifodf :gfts, :gftsf]Q/ jf


s'g} z}lIfs pkflw xfl;n ug{sf] lgldQ ul/g] cWoognfO{ hgfPsf]
dflgg]5 .

-@_

tflnd eGgfn] :gfts, :gftsf]Q/ jf s'g} z}lIfs pkflw k|bfg


ul/g] afx]s s'g} ;+ul7t ;+:yff/f lglZrt kf7qmdcg';f/
lglZrt cjlwdf ;~rfng x'g] k|lzIf0f sfo{qmdnfO{ hgfPsf]
dflgg]5 .

-#_

cWoog e|d0f eGgfn] cWoog / tflnd afx]s ^ xKtfdf ga9\g]


u/L cfof]hgf x'g] uf]i7L, ;]ldgf/ jf cjnf]sg e|d0fnfO{ hgfPsf]
dflgg]5 .

66

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


30
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

67

%)= dgf]gog ubf{ k|fyldstf lbg' kg]{M -!_ ljb]zdf cWoog, tflnd jf cWoog
e|d0fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Lsf] dgf]gog ubf{ lgod $( sf] cwLgdf /xL
b]xfo adf]lhd dgf]gog ug'{ kg]{5 M
-s_

j}b]lzs cWoog ug]{, tflnd lng] jf cWoog e|d0f ug{


klxn] df}sf gkfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{,

-v_

;a} lghfdtL sd{rf/Lxn] klxn] df}sf kfO{ ;s]sf] ePdf


o;/L cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f k"/f ul/;s]kl5
;DalGwt lgsfodf ;a} eGbf a9L ;do Joltt u/]sf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{,

-u_

v08 -s_ / -v_ adf]lhd dgf]gogsf nflu qmd lgwf{/0f


x'g g;s]df Pp6} kbdf ;a} eGbf a9L ;]jf cjlw ePsf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ .
t/ s'g} vf; of]Uotf / pd]/ g} cfjZos kg]{ egL
pNn]v eO{ cfPsf] ljifodf To:tf] of]Uotf / pd]/ x'g]
lghfdtL sd{rf/Lsf] aLrdf dfq v08 -s_ / -v_ cg'k
dgf]gog ug'{ kg]{5 .

-@_

g]kfn ;/sf/n] dgf]gog ug'{ kg]{ tflnd jf cWoog e|d0fdf efu

lng s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] gfddf cfdGq0f cfP klg ;DjlGwt lgsfon]
pklgod -!_ cg'k g} dgf]gog ug{' kg{]5 .
t/ cfof]hgf ljz]if ;Fu ;DalGwt l;6sf] nflu ;f]xL cfof]hgf leqaf6
pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog ug{ ;lsg]5 .
-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"m sfo{/t
;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu pkof]uL / cfjZos x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf
g]kfn ;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[QL k|fKt ug]{ u/L g]kfn ;/sf/sf]
k"j{:jLs[tL lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6 eO{ ljb]zdf cWoog jf tflnddf
;xeflu x'g] cj;/ kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;d]t cWoog jf tflndsf nflu
dgf]gog ul/g]5 .

%!=

dgf]gogdf aGb]hM o; kl/R5]bdf o;cl3 h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf]


bkmf @@ adf]lhd a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g gkfpg] cjlwe/ s'g} klg

67

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


31
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lghfdtL sd{rf/LnfO{ cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ dgf]gog ug{


x'Fb}g .
68

%@= ===============

%#= ===============

69

%#s= cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f;DaGwL cGo Joj:yfM


Joj:yfM -!_ lghfdtL ;]jfsf]

70

s'g} kbflwsf/L sfo{/t /x]sf] lgsfonfO{ bft[ ;+:yfaf6 ;f]em} k|fKt ePsf] cWoog,
tflnd jf cWoog / cWoog e|d0f;DaGwL cj;/xsf] hfgsf/L ;DalGwt
lgsfon] P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf]
;lrjfnonfO{ lbg' kg]{5 . o:tf] hfgsf/L glbg] lgsfosf] k|d'vnfO{ ;f] ;ldltn]
ljefuLo sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf l;kmfl/; u/L

k7fpg]5 / To;/L

71

hfgsf/L glbO{ dgf]gog ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 hlt ;dosf] nflu
dgf]gog ul/Psf] xf], TotL cjlwdf dgf]gog ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] jf
kfpg ;Sg] tnjeQf a/fa/sf] /sd c;'n pk/ ul/g]5 .
-@_ ljleGg bft[ ;+:yfaf6 cfof]hgfx sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf cfof]hgf
;Demf}tfcGtu{t k|fKt x'g] 5fqj[lQsf] jflif{s ljj/0f tof/ u/L P]gsf] bkmf $)v=
sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg'kg]{ st{Jo
;DalGwt lgsfosf] x'g]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog tflnd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf]

72

ldltn] Ps dlxgf leq ;DjlGwt sfof{nodf xflh/ x'g hfg' kg]{5 . dgfl;j
dflkmssf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf ;lxt labf dfu u/L labf :jLs[t ePsf] cj:yfdf
afx]s ;f] cjlw leq xflh/ gx'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo x'g]5 .
-$_ cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf] ldltn] gAa] lbgleq xflh/
x'g gcfPdf jf P]gsf] bkmf $)3= adf]lhdsf] sa'lnotcg';f/ lghfdtL ;]jfdf
;]jf gu/]df To:tf] cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf nfu]sf] jf kfPsf] vr{ /
;f] cjlwdf kfPsf] tna eQf;d]t To:tf lghfdtL sd{rf/Ln] cWoogsf] nflu

68
69
70
71
72

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
32
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lgwf{l/t ;do Joltt ePsf] csf]{ tLg dlxgfleq ;DalGwt sfof{nodf a'emfpg'
kg]{5 / ga'emfPdf ;/sf/L afFsL ;/x c;"n ul/g]5 .
-%_ cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf uPsf] lghfdtL sd{rf/L

73

cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f kl5 pklgod -#_adf]lhdsf] cjlw leq


sfof{nodf xflh/ x'g cfP gcfPsf] ;DaGwdf clen]v k|of]hgsf] nflu To:tf]
sd{rf/Lsf] gfd, cWoog ug{ uPsf] b]z, cWoog jf tflndsf] cjlw / ljifo v'Ng]
b'O{ k|lt ljj/0f k|To]s jif{sf] >fj0f d;fGt leq tof/ u/L Ps k|lt P]gsf] bkmf
$)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ Ps k|lt ;DjlGwt
lgsfon] clen]v cBfjlws u/L /fVg' kg{]5 . o:tf] ljj/0f tof/ u/L k7fpg]
bfloTj ;DjlGwt lgsfosf] k|d'vsf] x'g]5 .

kl/R5]b (
xflh/L / labf
%$= lghfdtL sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg x'g]M o; lgodfjnLdf
cGoyf n]lvPsf]df afx]s lghfdtL sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg
x'g]5 / h'g;'s} ;dodf klg lghnfO{ ;/sf/L sfddf nufpg ;lsg]5 .

%%=

sfof{no ;do, ;do kfng / xflh/LM


xflh/LM
75

74

-!_ ===========

-@_ P]gsf] bkmf $! adf]lhd lgwf{l/t ;dodf sfof{nodf gcfpg] /

sfof{nodf k6sk6s l9nf] cfpg] rfF8f] hfg] tyf sfof{nosf] sfddf afx]s
sfof{no ;dodf :jLs[lt glnO{ sfof{no 5f]8\g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;DalGwt
sfof{no k|d'vn] uon sL ug]{5 .
t/ dlxgfsf] tLg k6s;Dd lgwf{l/t ;doeGbf kGw| ldg]6;Dd l9nf
u/L cfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfof{no k|d'vn] xflh/ ug{ lbg ;Sg]5 .
-#_ d'gfl;a dflkmssf] sf/0f k/]df afx]s labfsf] lgsf;f glnO{ s'g} klg
lghfdtL sd{rf/L cfgf]] sfof{nodf cg'kl:yt x'g' x'Fb}g . o;/L cg'kl:yt x'g]
sd{rf/Ln] ;ft lbgleq labfsf] lgj]bg lbg' kg]{5 .

73
74
75

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
33
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

76

%%s= sfof{no ;dosf] lgwf{/0f M ;/sf/L sfof{noxsf] sfof{no ;dosf] lgwf{/0f


g]kfn ;/sf/n] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]adf]lhd x'g]5 .

%^=

e}k/L cfpg] / kj{ labfM


labfM 77-!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ e}k/L cfpg] labf
5 lbg / kj{ labf 785 lbg u/L hDdf afx| lbg labf lng kfpg]5 .
-@_ e}k/L cfpg] / kj{ labfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna
kfpg]5 .
-#_ e}k/L cfpg] / kj{ labf cfwf lbg klg lng ;lsg]5 .
:ki6Ls/0fM o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu cfwf lbg eGgfn] b}lgs sfof{no
;dosf] cfwf ;do ;Demg'k5{ .
-$_ Ps jif{sf] e}k/L cfpg] / kj{ labf ;+lrt u/L csf]{ jif{df lng kfOg]
5}g .
-%_ df}lvs cg'/f]wsf] cfwf/df klg labf lbg] clwsf/Ln] e}k/L cfpg] / kj{
labfsf] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
t/ To;/L e}k/L cfpg] / kj{ labfsf] :jLs[lt lbPsf]df labf lbg] clwsf/Ln]
;f]sf] clen]v /fVg nufpg' kg]{5 .

%&=

3/ labf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfd u/]sf] cjlwsf] afx| lbgsf] Ps


lbgsf] b/n] 3/ labf kfpg]5 .
t/ lxpFb] jf jif]{ labf lng kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] o;
lgodadf]lhdsf] 3/ labf kfpg] 5}g .
-@_ of] lgodsf] k|of]hgsf] lgldQ sfd u/]sf] cjlw eGgfn] ;f] cjlwleq
lnPsf] e}k/L cfpg] / kj{ labf, la/fdL labf, k|;"lt labf,

k|;"lt :ofxf/ labf,

79

lsl/of labf / ;fj{hlgs labfnfO{ ;d]t hgfpg]5 .


-#_ 3/ labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-$_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] 3/ labf Ps ;o c;L lbg;Dd

80

;+lrt u/L /fVg kfpg]5 .

76
77
78
79
80

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


5}6f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
34
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-%_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt
/x]sf] 3/ labfafkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf] b/n]
x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-^_ ;+lrt /x]sf] 3/ labfsf] /sd lng gkfpFb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
d[To' ePdf To:tf] ;+lrt 3/ labfsf] /sd P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf -%_
adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-&_ lxpFb] jf jif]{ labf lng kfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pQm labf gkfpg]
u/L sfddf v6fOPdf To:tf] sfddf v6fpg] sfof{non] To:tf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ pQm labf afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] b/n]
x'g cfpg] /sd lbg' kg]{5 .
-*_ 3/ labf, cWoog labf jf c;fwf/0f labfdf a;]sf lghfdtL sd{rf/Ln]
;f] cjlwe/sf] 3/ labf kfpg] 5}g .
-(_ lghfdtL sd{rf/Ln] jif{sf] Psk6s sDtLdf ;ft lbg 3/ labf lnO{ 3/
hfFbf / 3/ labf e'Qmfg u/L 3/af6 cfgf]] sfof{nodf cfpFbf k}bnsf] af6f]nfO{ cf7
sf]zsf] lgldQ Ps lbgsf] b/n] x'g] lbg tyf df]6/, /]n, xjfO{hxfhsf] af6f]nfO{
hlt lbg nfUg] xf] Tolt lbg af6f]sf] Dofb kfpg]5 .

%*=

la/fdL labfM
labfM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ afx| lbg la/fdL labf kfpg]5 .
-@_ la/fdL labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/L czQm la/fdL eO{ ;+lrt la/fdL labfn] gk'Ug] ePdf
lghnfO{ a9Ldf afx| lbg;Ddsf] k]ZsL la/fdL labf lbg ;lsg]5 .
-$_ lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f labf / P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf]

81

j]tnjL labf afx]s cGo labf lnPsf] cjlwdf ;d]t la/fdL labf kfpg]5 .
-%_ ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf] la/fdL labfsf] dfu ug]{ lghfdtL
sd{rf/Ln] :jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] k|df0fkq k]z ug{ ;fwf/0ftof ;Dej lyPg eGg] labf lbg]
clwsf/LnfO{ ljZjf; ePdf lghn] ;f] Joxf]/f hgfO{ k|df0fkq lagf g} pQm labf
:jLs[t ug{ ;Sg]5 .
-^_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] la/fdL labf ;+lrt u/L /fVg
kfpg]5 .
81

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


35
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-&_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt
/x]sf] la/fdL labf afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf]
b/n] x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-*_ ;+lrt /x]sf] la/fdL labfsf] /sd lng gkfpFb} s'g} lghfdtL
sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] ;+lrt la/fdL labfsf] /sd P]gsf] bkmf #( sf]
pkbkmf -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-(_ s'g} 7"nf] jf s8f /f]u nfuL pkrf/ ug{ la/fdL labf / 3/ labfaf6
gk'u x'g] ePdf :jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z u/L lghfdtL sd{rf/Ln] kl5
kfpg] la/fdL labf / 3/ labfaf6 sf x'g] u/L k}tfnL; lbg;Dd yk la/fdL labf
k]ZsLsf] kdf lng ;Sg]5 . To;/L k]ZsL la/fdL labf lnO{ a;]sf] lghfdtL
sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-!)_ pklgod -(_ adf]lhd lnPsf] labfn] gk'u eO{ yk labf lng'k/]df
g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] d]l8sn af]8{sf] l;kmfl/;df lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]
c;fwf/0f labfaf6 sf x'g] u/L ;]jf cjlwe/df a9Ldf Ps jif{ c;fwf/0f labf
lng ;Sg]5 .
-!!_ pklgod -(_ adf]lhd k]ZsL la/fdL labf lng] lghfdtL sd{rf/Lsf]
d[To' ePdf To;/L k]ZsL lnPsf] la/fdL labf :jtM ldgfxf x'g]5 .

%(=

k|;"lt labfM
labfM -!_ dlxnf lghfdtL sd{rf/L ue{jtL ePdf lghn] ;'Ts]/Lsf] cl3kl5
u/L ;f7L lbg k|;"lt labf lng kfpg]5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhd k|;'tL labf lnPsf dlxnf lghfdtL

82

sd{rf/Ln] rfx]df s'g} klg labfaf6 sf gx'g] u/L yk 5 dlxgf;Dd j]tnjL k|;"tL
labf lng ;Sg]5g\ .
t/ pklgod -!_ / -!s_ adf]lhdsf] labf nuftf/ kdf lng' kg]{5 .
-!v_ pklgod -!s_ adf]lhd j]tnjL labfdf a;]sf] cjlw gf]s/L

83

cjlwdf hf]8Lg] 5 .
-@_ k|;"lt labfdf a:bf dlxnf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
84

-#_ k|;"lt labf ;]jf cjlwe/ b'O{k6s dfq lbOg]5 .

82

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
84 ;jf]{Rr cbfntaf6
83

36
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

85

-#s_ k|;"lt labf tyf k|;"lt :ofxf/ labf kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{

aRrfsf] :ofxf/sf] lgldQ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd a9Ldf b'O{ j6f
jRrfsf] nflu hgxL Psd'i6 kfFrxhf/ k}ofF lzz' :ofxf/ eQf lbO{g]5 .
-$_ k|;"lt labf lnPsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws agfO{
/fVg'kg]{5 .
86

%(s= k|;"lt :ofxf/ labf M -!_ s'g} k'?if lghfdtL sd{rf/Lsf] kTgL ;'Ts]/L x'g] ePdf
To:tf] sd{rf/Ln] ;'Ts]/Lsf] cl3 jf kl5 u/L kGw| lbg k|;"lt :ofxf/ labf lng
kfpg]5 .
-@_ k|;"lt :ofxf/ labfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg] 5 .
-#_ k|;"lt :ofxf/ labf ;]jf cjlwe/ b'O{ k6s dfq lbOg]5 .
-$_ k|;"lt :ofxf/ labf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] labf lnPsf] ldltn] tLg
dlxgf leqdf jRrfsf] hGdbtf{ k|df0fkq sfo{/t sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] cjlw leq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{
lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] labfsf] cjlw lghn] kfpg] cGo labfaf6 sf ul/g]5 .
-^_ k|;"lt :ofxf/ labfsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws u/L /fVg'
kg]{5 .

^)=

lsl/of labfM

87

-!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'n wd{ cg'[;f/ cfk}m+ lsl/of a:g'

k/]df jf To:tf] sd{rf/Lsf] afa'cfdf, afh]aHo}, 5f]/f5f]/L jf ;f;';;'/fsf] d[To'


ePdf jf k'?if lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] kTgLsf] d[To' ePdf kGw| lbg
lsl/of labf kfpg]5 . dlxnf lghfdtL sd{rf/Lsf] kltn] lsl/of a:g' k/]df
lghnfO{ klg Tolt g} lbg lsl/of labf lbOg]5 .
-@_ lsl/of labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
88

-#_ pklgod -!_ adf]lhd labf lng] lghfdtL sd{rf/Ln] labf kl5

sfof{nodf xflh/ ePsf] kGw| lbg leq d[t JolQmsf] d[To' btf{sf] k|df0fkq tyf d[t
JolQm;Fusf] gftf k|dfl0ft k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] cjlw leq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{

89

lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] labfsf] cjlw lghn] kfpg] cGo labfaf6 sf ul/g]5 .
85

;ftf}+
;ftf}+
87 ;ftf}+
88 ;ftf}+
86

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

yk .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
37
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^!= cWoog labfM


labfM -!_ lghfdtL ;]jfnfO{ pkof]uL / cfjZos kg]{ ljifodf g]kfn
;/sf/nfO{ k|fKt ePsf]

j}b]lzs 5fqj[lQdf ;DalGwt dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ v'nf

90

k|ltof]lutf jf cGt/ ljefuLo k|ltof]lutfdf 5flgO{ jf g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog


eO{ cWoog ug{ hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog cjlwe/ cWoog labf kfpg
;Sg]5 .
-!s=_ ;]jf, ;d"x, pk;d"xnfO{ pkof]uL / cfjZos x'g] s'g} ljifodf

91

:jb]z l:yt s'g} ljZjljBfno jf To; cGt/utsf] s'g} cWoog ;+:yfg jf


;+sfojf6 k|fKt 5fqj[lQ jf sf]6fdf jf g]kfn ;/sf/sf] vr{df cWoogsf] nflu
dgf]gog ug{ ;DjlGwt lgsfon] l;kmfl/; u/L k7fPsf]df P]gsf] bkmf $)v= sf]
pkbkmf -#_ sf] ;ldltjf6 :jLs[t ePdf To:tf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] cWoog
cjlwe/ cWoog labf lbg ;lsg]5 .
-!v=_ cfk"m sfo{/t ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu pkof]uL / cfjZos

92

x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf g]kfn ;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[lQ
k|fKt ug]{ u/L g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[tL lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6 eO{
ljb]zdf cWoog jf tflnddf ;xeflu x'g] cj;/ kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{
;d]t pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog u/L cWoogsf] nflu cWoog labf /
tflndsf] nflu tflnd sfh lbg ;lsg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df Ps}k6s jf k6sk6s u/L tLg
jif{;Dd cWoog labf kfpg]5 .
t/ g]kfn ;/sf/n] cfjZos 7fg]sf] cj:yfdf cWoog labfsf] cjlwdf b'O{
jif{;Dd yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cWoogsf]
lgldQ dgf]gog eO{ cWoog labf lnO{ uPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ yk ljifodf
cWoog ug{ jf yk pkflw xfl;n ug{sf] lgldQ cWoog labf ylkg] 5}g tyf
c;fwf/0f labf klg lbOg] 5}g .
-$_ cWoog labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
89
90
91
92

;ftf}+
;ftf}+
;ftf}+
;ftf}+

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

yk
yk
yk
yk

.
.
.
.
38
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-%_ ;DalGwt ;]jf ;d"xnfO{ pkof]uL / cfjZos kg]{ ljifodf g]kfn


;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lnO{ lghL k|of;df

:jb]zdf tyf ljb]zdf cWoog ug{

93

hfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pklgod -@_ adf]lhd cWoog labf lbg ;lsg]5 .
pklgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o:tf] cWoog labfdf a:g]
lghfdtL sd{rf/Ln] tna kfpg] 5}g .
-^_ tLg jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
cWoog labf kfpg ;Sg] 5}g .
:ki6Ls/0fM
:ki6Ls/0fM o; lgodfjnL adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] c:yfoL ;]jf
cjlw :yfoL ;]jf cjlwdf u0fgf ePsf] /x]5 eg] o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu
;f] c:yfoL ;]jf cjlw;d]t u0fgf ul/g]5 .
-&_ s'g} of]hgf jf sfo{qmdnfO{ sfof{Gjog ug{sf] lgldQ cTofjZos ePsf]
tflnd k|fKt ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ dgf]gog u/L
v6fPdf To:tf] tflnd cjlwe/ lghnfO{ sfhsf] kdf k7fOg]5 / ;f] cjlwe/
lghnfO{ k"/f tna lbOg]5 .
t/ o; k|sf/sf] sfh tflndsf] lgldQ dfq x'g'kg]{5 / s'g} klg lghfdtL
sd{rf/LnfO{ z}lIfs pkflw xfl;n ug{ k7fpFbf tflnd sfh lbOg] 5}g .
94

-*_ Pp6f z}lIfs ;+:yfdf cWoog ug{sf] nflu cWoog labf lnPsf]

lghfdtL sd{rf/Ln] k"j{ :jLs[lt ljgf ;f] z}lIfs ;+:yf kl/jt{g ug{ kfpg] 5}g .
o;/L z}lIfs ;+:yf kl/jt{g u/]df jf ;f] z}lIfs ;+:yfdf cWoog gu/]df lghsf] ;f]
cWoog labf :jtM /2 x'g]5 . o;/L labf /2 ePsf] ljj/0f ;DalGwt lgsfon]
;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfjvfgfdf k7fpg' kg]{5 .
95

-(_ o; lgod adf]lhd cWoogsf] nflu Ps k6s j]tnjL cWoog labf

:jLs[t eO{ ;s] kl5 ;f] labfsf] cjlwnfO{ tnjL cWoog labfdf kl/0ft ul/g]
5}g .

^@=

c;fwf/0f labfM
labfM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f labf lng'kg]{ sf/0f;lxt
lgj]bg lbg'kg]{5 / sf/0f dgfl;a b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] Psk6sdf Ps jif{df
ga9fO{ / ;]jf cjlwe/df tLg jif{df ga9fO{ c;fwf/0f labf lbg ;Sg]5 .

93
94
94

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
39
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ c;fwf/0f labfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] cjlwe/ tna kfpg]
5}g .
t/ lgod %* sf] pklgod -!)_ adf]lhd c;fwf/0f labfdf a:g] lghfdtL
sd{rf/Ln] To:tf] labfdf a;]sf] cjlwsf] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ kfFr jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
c;fwf/0f labf kfpg] 5}g .
t/,
-s_

lgod %* sf] pklgod -!)_ adf]lhd yk la/fdL labfafkt


c;fwf/0f labfdf a:g o; pklgodn] afwf k'ofPsf]
dflgg] 5}g .

-v_

lghL k|of;df cWoog ug{ rfxg] lghfdtL sd{rf/Ln] b'O{


jif{sf] ;]jf cjlw k"/f u/]kl5 pklgod -!_ sf] cwLgdf /xL
Ps}k6s jf k6sk6s u/L a9Ldf tLg jif{;Dd c;fwf/0f
labf kfpg ;Sg]5 .

-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] c;fwf/0f labfsf] cjlw lghsf] ;]jf
cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .
96

^@s= a]tnjL ljbfM


ljbfM -!_ P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf] a]tnjL ljbf dfu ug]{ sd{rf/Ln]
cfgf] klt jf kTgL ljb]z l:yt g]kfnL/fhb"tfjf; jf s'g} lgof]udf vl6O{ uPsf]
k|df0f ;lxt lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ljbf Ps} k6s jf k6s
k6s u/L a9Ldf kfFr jif{ ;Dd kfpg]5 .
-#_ o; lgod adf]lhdsf] ljbf g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t x'g ;Sg]5 .

^#=

97

/fli6o tyf cGt/f{li6o ;+3, ;+:yfdf ;]jf ug{ labf lbg ;lsg]M s'g}

lghfdtL sd{rf/Ln] labf lnO{

98

/fli6o tyf cGt/f{li6o ;+3, ;+:yfdf ;]jf ug{

hfg lgj]bg lbPdf / o;/L ;]jf ug{ k7fpFbf g]kfn ;/sf/nfO{ ;d]t pkof]uL x'g]
kof{Kt cfwf/ /x]df g]kfn ;/sf/n] lgod ^@ adf]lhd lghn] kfpg ;Sg] c;fwf/0f
labfaf6 sf x'g] u/L kl5 lghfdtL ;]jf ug{ kmsL{ cfpg] sa'lnot u/fO{ lghnfO{
To:tf] ;]jf ug{ hfgsf] nflu cg'dlt lbg ;Sg]5 .
96
97
98

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
40
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^#s=sa'
^#s=sa'lnotgfdf ;DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf hfg]

99

lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL!@s= adf]lhd, lgod ^! sf] pklgod -%_ adf]lhd


cWoog labfdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL!@v= adf]lhd tyf c;fwf/0f
labf lnO{ /fli6o tyf cGt/f{li6o ;+:yfdf sfd ug{ hfg] lghfdtL sd{rf/Ln]
cg';"rL!@u=adf]lhdsf] sa'lnotgfdf ug'{ kg]{5 .

^$=

labf dfu ug]{ ljlw


ljlwM -!_ labfsf] lgsf;fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"nfO{
rflxPsf] labfsf] cjlw, sf/0f / ljb]z hfg'kg]{ eP ;f] ;d]t vf]nL cg';"rL !# sf]
9fFrfdf cfgf]] sfof{nodfkm{t\ labf lbg] clwsf/L;dIf lgj]bg k]z ug'{kg]{5 / labf
lbg] clwsf/Ln] klg labf :jLs[t jf c:jLs[t ePsf] ;"rgf ;f] sd{rf/LnfO{
lbg'kg]{5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhd dfu ePsf] labfdWo] b]xfo adf]lhdsf] labf

100

b]xfo adf]lhdsf] cjlwdf :jLs[t jf c:jLs[t ug'{ kg]{5 M


-s_

3/ labf / lj/fdL labfsf] xsdf ;ft lbg leq,

-v_

c;fwf/0f labf / cWoog labfsf] xsdf ;f7L lbg leq .

-!v_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cjlw leq labf :jLs[t jf c:jLs[tsf]

101

lg0f{o ePsf] hfgsf/L glbPdf ;f] labf :jLs[t ePsf] dflgg]5 .


-@_ b]xfosf] s'/fdf labf lbg] clwsf/LnfO{ lrQ a'em]df lghn] lgj]bgsf]
ldlteGbf cufl8 b]lvsf] ldltaf6 labf :jLs[t ug{ ;Sg]5M
-s_

labf lbg] clwsf/Lsf] k"j{ :jLs[lt lng ;Dej lyPg eGg],

-v_

k"j{ :jLs[lt k|flKtsf] nflu lgj]bsn] ;se/ k|of; u/]sf]


lyof] eGg] .

-#_ cWoog labfsf] nflu lgj]bg lb+bf c s'/fsf] cltl/Qm d'VotM b]xfosf
s'/fx pNn]v ug'{kg]{5M
-s_

cfkm"n] cWoog ug{ vf]h]sf ljifosf] ljj/0f,

-v_

cWoog ul/g] ljZjljBfno, ;+:yf jf k|lzIf0f s]Gb|df


k|j]z ug]{ :jLs[lt k|fKt ePsf] ljj/0f,

-u_

g]kfn ;/sf/nfO{ To:tf] labfsf] ;DaGwdf ljrf/ ug{


;xfos x'g] cGo cfjZos ljj/0f .

99

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
101 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
100

41
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^%= labf lbg] clwsf/LM


clwsf/LM -!_ b]xfosf] labf b]xfosf] clwsf/Ln] :jLs[t ug{ ;Sg]5M
labfsf] lsl;d

labf :jLs[t ug]{ clwsf/L

-s_ e}k/L cfpg] /

;DalGwt sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

102

kj{ labf
-v_ 3/ labf

103

-u_ la/fdL labf

104

-3_ k|;"lt labf

105

106

-3!=_

;DalGwt sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v


;DalGwt sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

;DalGwt sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

k|;"lt ;DalGwt sfof{nosf] k|d'v jf ljefuLo k|d'v

:ofxf/ labf
-_ lsl/of labf

107;DalGwt

-r_ cWoog labf

g]kfn ;/sf/

-5_c;fwf/0f labf

g]kfn ;/sf/

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

-@_ ljlzi6 >]0fLsf] sd{rf/Lsf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ df plNnlvt
labf afx]s cGo labfx g]kfn ;/sf/n] :jLs[t ug]{5 .
t/ ;+j}wflgs c+usf sfof{no jf cGo cfof]usf ljlzi6 >]0fLsf
sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ sf] v08 -r_ / -5_ df plNnlvt labfafx]s cGo
labfx To:tf] ;+j}wflgs c+u jf cfof]usf k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg e}k/L
cfpg] / kj{ labf ljefuLo k|d'v / sfof{no k|d'v cfkm}n] lng ;Sg]5 .
108

-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] labf cfk"mnfO{ cfjZos gePsf]

egL lgj]bg lbPdf labf :jLs[t ug]{ clwsf/Ln] To:tf] labf /2 u/L lghnfO{ xflh/
u/fpg ;Sg]5 .

^^=

labf kl/0ft gx'g] M o; kl/R5]badf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] h'g labf lnO{ a;]sf]
xf] ;f]xL labf g} pkef]u ug'{kg]{5 . klxn] s'g} Ps lsl;dsf] labf :jLs[t ePsf]df
To:tf] labf kl5 lsl/of labf jf k|;"lt labfafx]s csf]{ lsl;dsf] labfdf kl/0ft
u/fpg kfOg] 5}g .

102
103
104
105
106
107
108

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
;ftf}+ ;+zf]wg4f/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

.
.
.
.
.

42
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^&= ;fj{hlgs labf ufleg]M e}k/L cfpg] / kj{ labf, 3/ labf / lj/fdL labf afx]s

109

c s'g} k|sf/sf] labf lnO{ a;]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] labf cjlw leq
;fj{hlgs labf k/]df ;f] cjlw klg lgh sd{rf/Ln] lnPsf] labfdf ufleg]5 .

^*=

sfof{nodf cg'kl:yt x'g]pk/ sf/afxLM


sf/afxLM labf glnO{ cfgf]] sfof{nodf cg'kl:yt
x'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ uon / tna sL u/L ljefuLo ;hfo;d]t ug{
;lsg]5 . o;/L uon ePsf] cjlw ;]jf cjlwdf u0fgf x'g] 5}g\ .

^(=

labfsf] clen]vM

-!_ labf lbg] clwsf/Ln] cfgf]] dftxtdf sfd ug]{ lghfdtL

110

sd{rf/Lsf] labfsf] clen]v /fVg nufpg'kg]{5 . e}k/L / kj{ labfafx]ssf labfsf]


clen]v k|To]s sfof{non] jif{ Joltt ePsf] tL; lbgleq lghfdtL lstfavfgf /
tna vr{ n]Vg] sfof{nodf k7fpg'kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/L Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf jf
a9'jf ePdf ;?jf jf a9'jfsf] hgfpsf] ;fy} labfsf] clen]vsf] ptf/ klg xfnsf]
sfof{nodf k7fpg'kg]{5 . o:tf] labfsf] clen]v cg';"rL !$ adf]lhd /fVg'kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] labfsf] clen]vsf] Psk|lt ptf/ ;DalGwt
sd{rf/LnfO{ ;d]t lbg'kg]{5 . a9'jfsf] nflu sf/afxL xF'bf o:tf] labfsf] clen]v
k]z ug]{ lhDd]jf/L lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DalGwt ljefu jf dGqfnosf] x'g]5 .

&)=

;f labfM
labfM ljdfg:yn, c:ktfn, af?0foGq, x'nfs, ;+u|xfnoh:tf ;fj{hlgs
labfsf] lbgdf sfd ug'{kg]{ sfof{noxdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lxn]
;fj{hlgs labfsf] lbg sfd u/]afkt ;f tnaL labf kfpg] 5g\ / To:tf] labf Ps
jif{leqdf kfnf] ldnfO{ a:g'kg]{5 .

&!=

labf clwsf/sf] s'/f xf]OgM


gM labf clwsf/sf] s'/f xf]Og, ;x'lnotdfq xf] .

kl/R5]b !)
a9'jf
&@=

a9'jf ;ldltx
;ldltxM
dltxM P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -@_ adf]lhd /fhkqcg+lst kbdf
a9'jf ug{ b]xfosf sfof{nosf] nflu b]xfoadf]lhdsf a9'jf ;ldltx /xg] 5g\M
-s_ v08 -v_, -u_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf

111

cbfnt / sfof{nox afx]s clVtof/ b'kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf


109

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
111 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
110

43
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

k/LIfssf] sfof{no, nf]s;]jf cfof]u, lgjf{rg cfof]u, k|wfgdGqL tyf


dlGqkl/ifbsf] sfof{no, /fli6o of]hgf cfof]usf] ;lrjfno, dGqfno,
dGqfno:t/sf s]Gb|Lo lgsfox tyf s]lGb|o:t/sf ljefuxsf] nflu
-c_

nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd


>]0fLsf] kbflwsf/L

-cf_

cWoIf

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrjn] tf]s]sf]


/fhkqflt ltLo >]0fLsf] clws[t

-O_

;b:o

;]jf, ;d"x ;+rfng ug]{ dGqfno jf lgsfosf]


k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf ;lrj jf ;f] ;/xsf
kbflwsf/Ln] tf]s]sf] clws[t

-v_

;b:o

sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo Joj:yf dGqfnosf] nflu


nflu
-c_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn


Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L

-cf_
-O_

cWoIf

;lrjn] tf]s]sf] /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf]


clws[t

;b:o

k|zf;g zfvfsf] k|d'v

;b:o

-u_ v08 -s_, -v_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf

112

cbfnt / sfof{nox
ox afx]s s'g} dGqfno ;lrjfno jf cfof]u cGtu{tsf
lhNnfl:yt If]qLo, c~rn , lhNnf tyf O{nfsf:t/Lo sfof{nox
oxsf]
xsf] nflu
nflu
-c_

nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] kbflwsf/L

cWoIf

-cf_

;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/L jf lghn]


tf]s]sf] clws[t

-O_

;b:o

lhNnf sf]if tyf n]vf lgoGqssf] sfof{nosf]


113

k|d'v jf lghn] tf]s]sf] ;f] sfof{nosf]

clws[t
-3_

;b:o

;jf]{Rr cbfntsf] nflu


nflu
-c_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn


Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L

cWoIf

112 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


113 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

44
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-cf_

;jf]{Rr

cbfntsf]

/lhi6f/n]

tf]s]sf]

/fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] clws[t


-O_

;b:o

k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf ;jf]{Rr cbfntsf]


/lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t

-_

k'g/fj]bg cbfntsf] nflu


-c_

-r_

;b:o

k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf lghn]


tf]s]sf] k'g/fj]bg cbfntsf] GofofwLz

cWoIf

-cf_

k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/

;b:o

-O_

k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t

;b:o

lhNnf cbfntsf] nflu


nflu
-c_

lhNnf GofofwLz

cWoIf

-cf_

lhNnf GofofwLzn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

-O_

lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nosf]

114

lhNnf

GofoflwjQmf
-5_

dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf] nflu


nflu
-c_

-h_

;b:o

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf]


s'g} kbflwsf/L

cWoIf

-cf_

dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

-O_

k|zf;g zfvfsf] clws[t

;b:o

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf] nflu


nflu
-c_

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf]


115;xGofoflwjQmf

116-cf_

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf]


117

-O_

115
116
117
118

pkGofoflwjQmf

;b:o

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf]


118

114

cWoIf

;xGofoflwjQmf n]

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
45
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

tf]s]sf] clws[t
-em_

;b:o

lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nosf] nflu


nflu
-c_

lhNnf GofofwLz

-cf_

lhNnf
lhNnf

-O_

;/sf/L

cWoIf
jlsn

119GofoflwjQmf

;b:o

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf]


120;xGofoflwjQmf

-`_

sfof{nosf]

n] tf]s]sf] clws[t

;b:o

Gofo kl/ifb\
kl/ifb\ ;lrjfnosf] nflu
nflu
-c_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn


Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L

-cf_

cWoIf

Gofo kl/ifb\ ;lrjfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] Gofo


kl/ifb\ ;lrjfnosf] /fhkqf+lst clws[t

-O_

;b:o

k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf Gofo kl/ifb\


;lrjfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] clws[t

-6_

k|zf;sLo cbfntsf] nflu


nflu
-c_

-7_

;b:o

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn


Gofo ;]jfsf] kbflwsf/L

cWoIf

-cf_

k|zf;sLo cbfntsf] cWoIfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

-O_

k|zf;sLo cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t

;b:o

/fh:j Gofoflws/0fsf] nflu


nflu
-c_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn


Gofo ;]jfsf] kbflwsf/L

-cf_
-O_
121

cWoIf

/fh:j Gofoflws/0fsf] cWoIf jf lghn] tf]s]sf]


;b:o

;b:o

/fh:j Gofoflws/0fsf] cWoIfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

&#= a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno / l;kmfl/; ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf & sf]
pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jf tyf sfo{;Dkfbg tyf

119
120
121

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
46
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg'ejsf] d"Nofgaf6 x'g] a9'jfsf] ;dfof]hgf/f k"lt{ x'g] /fhkqfls+t kbxsf]


lgldQ P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf]
sfd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ug]{5 .
-@_ lgod &@ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] a9'jfsf] lgldQ a9'jf
;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{ dGqfno jf
lgsfon] ug]{5 .
-#_ lgod &@ sf] v08 -3_, -5_, -`_, -6_ / -7_ df plNnlvt lgsfoxdf
l/Qm kbsf] lgldQ ;f] l/Qm kb;Fu ;DalGwt lgsfon] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf]
sfd ug]{5 .
-$_ cbfnt / lhNnfl:yt If]qLo, c~rn, l8lehg, lhNnf tyf
O{nfsf:t/Lo sfof{noxdf l/Qm /x]sf kbxsf] xsdf
-s_

cbfnt / ;/sf/L jsLn sfof{nodf l/Qm /fhkq cglt


kbsf] nflu a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;DalGwt
k'g/fj]bg cbfntsf d'Vo GofofwLzn] tf]s]sf] cbfnt jf
;/sf/L jlsn sfof{no .

-v_

v08 -s_ afx]s l/Qm /fhkq cglt kbxsf] lgldQ a9'jf


;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd b]xfoadf]lhdsf] sfof{non]
ug]{5M

-!_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"x afx]ssf cGo ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf]
k|fljlws / ck|fljlws kbxsf] nflu ;DalGwt lhNnfsf]
lhNnf k|zf;g sfof{no,
-@_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"xsf] nflu sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no.

&$=

kbk"lt{sf] ;"rgfsf] k|sfzg / lgj]bgM


gM -!_ lgod !$ adf]lhd kb k"lt{ k|ltzt
tyf kb ;+Vof lgwf{/0f ePkl5 To;df sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f a9'jf x'g]

122

sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgaf6 x'g] a9'jfsf] ;dfof]hgf/f k"lt{ x'g]


kbxsf] ljj/0f;lxtsf] ;"rgf nf]s;]jf cfof]un] k|sflzt ug]{5 . t/ /fhkq
cg+lst kbsf] xsdf To:tf] ;"rgf k|sflzt ug]{ / lgj]bg ;+sng ug]{ sfo{
;DalGwt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] x'g]5 .

122 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

47
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt x'g] ;"rgfdf a9'jf ul/g] kbsf] nflu
cfjZos kg]{ ;]jf cjlw, ;DefJo pDd]bjf/ x'g h]i7tf u0fgf ul/g] -c;f/
d;fGtsf] lx;fan]_ cjlw, z}lIfs of]Uotf, a9'jf x'g] kbsf] ljj/0f tyf ;+Vof, kb
l/Qm ePsf] sfof{no, lgj]bg lbg] Dofb / :yfg;d]t v'nfOPsf] x'g'kg]{5 .
-#_ ;DalGwt pDd]bjf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgfdf tf]lsPsf]
Dofbleq nf]s;]jf cfof]uf/f lgwf{l/t 9fFrfdf lgj]bg k]z ug'{kg]{5 . o;/L k]z x'g
cfPsf lgj]bgx a9'jf l;kmfl/;sf] sf/afxL rnfpg

123/fhkqf+lst

kbsf] xsdf

nf]s;]jf cfof]un] ;DalGwt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg'kg]{5 .


&$s= =================

124

&%= z}lIfs
Ifs of]Uotf ;DaGwL ljz]if Joj:yfM -!_ lghfdtL ;]jfdf s'g} ;]jf jf ;d"x

125

u7g ePsf] cj:yfdf To:tf] ;]jf jf ;d"xdf ;]jf k|j]zsf lgldQ h'g;'s} ljifosf]
z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f ul/P tfklg ;f] ;]jf jf ;d"x u7g x'g' eGbf cufl8 b]lv
axfn /xL gofF ;]jf jf ;d"xdf ;d'lxs[t ePsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] xsdf
lghx ;]jf k|j]z ubf{ lghxn] xfl;n u/]sf] tTsflng ;]jf, ;d"x;Fu ;DalGwt
ljifosf] Go"gtd z}lIfs of]UotfnfO{ a9'jf k|of]hgsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-@_ ;]jf k|j]z ubf{ s'g} kbdf tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotfdf kl5
kl/jt{g ul/Psf] eP klg lghsf] xsdf lgh ;]jf k|j]z ubf{ tf]lsPsf] z}lIfs
of]UotfnfO{ g} Go"gtd z}lIfs of]Uotf dfGg' kg]{5 .

&^=

a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g]M lghfdtL ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf l/Qm
kbxdf sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f a9'jf ug{sf] lgldQ /fhkqf+lst kbsf] xsdf
l/Qm kbeGbf Ps >]0fLd'lgsf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xcGtu{t

126

P]gsf]

bkmf @! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] ;]jf cjlw k'u]sf sd{rf/Lx
;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ . /fhkq cg+lst kbxdf To;/L a9'jf ug{sf] lgldQ
;]jf cjlw k'u]sf b]xfoadf]lhdsf lghfdtL sd{rf/L ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\M
127-s_

lgod &@ sf] v08 -s_, -v_, -3_, -5_, -`_, -6_ / -7_ df pNn]lvt
lgsfoxsf l/Qm kbxsf] xsdf

123
124
125
126
127

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


rf}yf] ;+zf]wgf/f yk eO{ ;ftf}+ ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
48
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-!_ /fhkq cglt k|yd >]0fLsf] l/Qm kbsf] nflu ;a} dGqfno,

128

;lrjfno jf cfof]u tyf ;f] dftxtsf ljefu / s]Gb|Lo :t/sf


sfof{noxdf sfo{/t ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf Ps
>]0fL d'lgsf ;a} lghfdtL sd{rf/L .
-@_

/fhkq cg+lst ltLo / t[tLo >]0fLsf] l/Qm kbsf] nflu kb l/Qm


ePsf] dGqfno, ;lrjfno, cfof]u, ljefu jf s]Gb|Lo :t/sf]
sfof{nodf sfo{/t ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf Ps >]0fL
d'lgsf ;a} sd{rf/L .

-v_

129

cbfnt / lhNnfl:yt If]qLo, c~rn, l8lehg, lhNnf tyf O{nfsf:t/Lo

sfof{nosf l/Qm kbxsf xsdf


-!_

cbfnt / ;/sf/L jlsn sfof{nosf] l/Qm kbsf] nflu ;DalGwt


lhNnfl:yt cbfnt / ;/sf/L jlsn sfof{nosf ;]jf cjlw k'u]sf
130

;DalGwt ;]jf, ;d"xsf Ps >]0fL d'lgsf ;a} sd{rf/L .

-@_ =======================

131

-#_

pkv08 -!_ df n]lvPb]lv afx]s l/Qm /fhkq cg+lst

132

======kbsf]

nflu ;f] lhNnfl:yt ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;DaGwL ;a}


sfof{nocGtu{tsf ;]jf cjlw k'u]sf Ps >]0fL d'lgsf ;a}
sd{rf/L .
-u_

v08 -s_ / -v_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgod !$ adf]lhd


kb k"lt{ k|ltzt lgwf{/0f eO{ a9'jfsf] nflu kb ;+Vof 5'6\ofO{ ;s]kl5 kb
;+Vof 5'6\ofpg' cl3 sfo{/t sd{rf/Lsf] ;?jf cGo sfof{no eP tfklg
lghnfO{ ;fljs -;?jf x'g'cl3_ sf] sfof{nodf 5'6\ofOPsf] kbdf x'g]
a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'gaf6 jl~rt ul/g] 5}g .

&&=

sfo{Ifdtfsf] cfwf/df a9'jfMfM lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{Ifdtfsf] d"Nofg P]gsf]


bkmf @$ adf]lhd u/L ;a}eGbf a9L c k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;a}eGbf
klxn] a9'jf ul/g]5 .

128
129

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

130

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

131

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

132

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


49
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ sfo{Ifdtfsf] d"Nofg ubf{ ;dfg c k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf]


xsdf Ho]i7tfsf] cfwf/df a9'jf ul/g]5 / To:tf sd{rf/Lsf] Ho]i7tf lgwf{/0f ubf{
b]xfosf] cfwf/df ul/g]5M
-s_

xfn axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf]
cfwf/df,

-v_

v08 -s_ adf]lhd Ho]i7tf g5'lPdf ;f]eGbf Ps txd'lgsf] >]0fLdf lgo'lQm


jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf] cfwf/df,

-u_

v08 -s_ / -v_ df plNnlvt s'g} klg cfwf/af6 Ho]i7tf g5'lPdf


nf]s;]jf cfof]usf] l;kmfl/;sf] of]Uotfqmdsf] cfwf/df .
t/ nf]s;]jf cfof]uaf6 v'nf k|ltof]lutf / a9'jf k|ltof]lutfsf] Ps}
ldltdf l;kmfl/; k|fKt ePsf] /x]5 eg] v'nf k|ltof]lutfaf6 l;kmfl/; ePsf]
sd{rf/Lsf] Ho]i7tf sfod ul/g]5 .

&&s= sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jfsf] ;dfof]hgM


gM -!_ P]gsf]

133

bkmf & sf] pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g]
a9'jfsf] ;dfof]hg ubf{ P]gsf] bkmf @$3!= adf]lhd a9'jf ePsf lghfdtL
sd{rf/LxdWo]af6 ;a}eGbf Ho]i7 lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf @)
adf]lhdsf] a9'jf ;ldltn] b]xfosf] cfwf/df ;dfof]hg ug]{5M
-s_

xfn axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf Ho]i7tf nfu" ePsf] ldltsf]


cfwf/df,

-v_

v08 -s_ adf]lhd Ho]i7tf g5'lPdf ;f] eGbf Ps >]0fL


d'lgsf] kbdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf]
cfwf/df,

-u_

v08 -s_ / -v_ df plNnlvt cfwf/af6 ;d]t Ho]i7tf


g5'lPdf xfn axfn /x]sf] >]0fLsf] kbsf nflu nf]s ;]jf
cfof]u jf a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/;sf] of]Uotfqmdsf]
cfwf/df .
t/ nf]s ;]jf cfof]uaf6 v'nf k|ltof]lutf / a9'jf
k|ltof]lutfsf] Ps} ldltdf l;kmfl/; k|fKt ePsf] /x]5 eg]

133

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
50
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v'nf k|ltof]lutfaf6 l;kmfl/; ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf]


Ho]i7tf sfod ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;dfof]hg ubf{ 6fOlki6 kbdf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf ck|fljlws tk{msf] h'g ;]jf, ;d"xsf] nflu tflnd lnPsf] 5 ;f]xL
;]jf, ;d"xsf] nflu 5'6\ofO{Psf] kbdf ;dfof]hgsf] nflu of]Uo dflgg]5 .

&*=

sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofgM


ofgM

134-!_135/fhkq

cglt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s

sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u ul/g] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd
cg';"rL !% adf]lhd /,

136

/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] cw{ jflif{s / jflif{s

sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] kmf/fd
cg';"rL !%s adf]lhd x'g]5 .
137-@_lghfdtL

sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu d"Nofg ul/g]

sd{rf/LeGbf sDtLdf Ps >]0fL dflysf] ;DalGwt sd{rf/L ;'k/Lj]Ifs x'g]5 /


;'k/Lj]IfseGbf Ps >]0fL dflysf] ;DalGwt sd{rf/L k'g/fjnf]sgstf{ x'g]5 .
t/
-s_

/fhkq cg+lst sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] afx]s /fhkq


cg+lst sd{rf/Lxsf] ;'k/Lj]Ifs /fhkq cg+lst sd{rf/L
x'g] 5}g .

-v_

lhNnfl:yt sfof{noxdf /fhkq cg+lst sd{rf/Lsf]


k'g/fjnf]sgstf{
k'g/fjnf]sg

x'g]
;ldltsf]

/fhkqf+lst
cWoIfn]

sd{rf/L

gePdf

tf]s]sf]

clws[t

k'g/fjnf]sgstf{ x'g]5 .
-u_

s'g} /fhkqf+lst sd{rf/Lsf] ;'k/Lj]Ifs /fhkqf+lst ljlzi6


>]0fLsf] sd{rf/L ePdf lghn] g} k'g/fjnf]sgstf{;d]t eO{
sfd ug]{5 .

-3_

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v eO{ sfd ug]{ sd{rf/Ln]


cfkm" dftxt sfd ug]{ ;dfg >]0fLsf sd{rf/Lsf] ;d]t sfo{

134

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

135

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

136

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

137

51
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;Dkfbg d"Nofgsf] lgldQ ;'k/Lj]Ifs eO{ sfd ug{


;Sg]5 .
:ki6Ls/0fM
:ki6Ls/0fM d"Nofg ul/g] sd{rf/L / lghsf] ;'k/Lj]Ifs
x'g] sd{rf/L ;dfg >]0fLsf] eO{ Pp6} ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xdf a9'jfsf] nflu b'j} ;DefJo pDd]bjf/ x'g] ePdf
To:tf] sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu pQm
;'k/Lj]Ifs x'g] sd{rf/Ln] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf
plNnlvt

cfwf/nfO{

b'li6ut

u/L

cfgf]]

lnlvt

dGtJo;lxt ;f] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ jf cfkm"eGbf


dflyNnf] >]0fLsf] sd{rf/L;dIf ;'kl/j]If0fsf] lgldQ k]z
ug'{kg]{5 .
-_

/fhkqf+lst ljlzi6 >]0fLdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] /


/ ljlzi6 >]0fLsf] kbdf sfod d'sfod eO{ sfo{/t

138

lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu d'Vo


;lrjn] g} ;'k/Lj]Ifs, k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg
;ldltsf] ;d]t sfd ug]{5 .
139-#_/fhkq

cg+lst sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu b]xfosf]

k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5M


-s_

;DalGwt

dGqfno,

;lrjfno

jf

cfof]usf] ;lrj jf ;DalGwt ljefuLo


k|d'vn] tf]s]sf] clws[t

cWoIf

-v_

;DalGwt k'g/fjnf]sgstf{

;b:o

-u_

;DalGwt ;'k/Lj]Ifs

;b:o

-$_ /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg


d"Nofgsf] nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 / b]xfosf] v08 -v_ / -u_ df
plNnlvt kbflwsf/L Ps}hgf ePdf pQm ;ldltsf] ;b:odf dlGqkl/ifb\
;lrjfnosf ;lrj klg /xg]5g\M
-s_

d'Vo ;lrj

cWoIf

138 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .


139

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


52
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

140-v_

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno, cfof]u,


ljefu jf sfof{nosf] ;lrj jf ljlzi6

-u_

>]0fLsf] clws[t

;b:o

;]jf ;d"x;DaGwL dGqfnosf] ;lrj

;b:o

-$s=_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljlzi6

141

>]0fLsf] kbsf] kbflwsf/L k|d'v x'g] lgsfodf To:tf] kb l/Qm /x]sf] jf To:tf] kbdf
sfod d'sfod d's// ePsf] cj:yfdf To:tf lgsfosf /fhkqflt k|yd >]0fLsf
lghfdtL sd{rf/Lx tyf ;f] lgsfo cGtu{tsf ljefuLo k|d'vsf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg b]xfosf clwsf/Laf6 x'g]5 M
-s_

;'k/Lj]Ifs

k'g/fjnf]sgstf{

k|wfgdGqL

tyf

dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj


-v_

k'g/fjnf]sg ;ldltM
-c_

d'Vo ;lrj

-cf_

;fdfGo

k|zf;g

cWoIf
dGqfnosf]

;lrj
-O_

;b:o

k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf]


sfof{nosf] ;lrj

;b:o

t/ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj sfod d'sfod


ePsf] cj:yf /x]df k'g/fjnf]sg ;ldltdf ;fdfGo k|zf;g
dGqfnosf] ;lrjsf] :yfgdf ;a} eGbf jl/i7 ;lrjn] ;b:osf]
kdf k|ltlglwTj ug]{5g\ .
142-%_/fhkqf+lst

ltLo / t[tLo >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{

;Dkfbg d"Nofgsf] nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5M


-s_

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno, cfof]u


jf sfof{nosf] ;lrj jf ljlzi6
>]0fLsf] clws[t

140

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

141

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

142

cWoIf

53
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

;]jf, ;d"x;DaGwL dGqfnosf] ;lrj jf


lghn] tf]s]sf] ;DalGwt dGqfno,
;lrjfno, cfof]u jf sfof{nosf]
/fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] clws[t

-u_

;b:o

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] /fhkqf+lst


k|yd >]0fLsf] clws[t

;b:o

t/ k'g/fjnf]sg ;ldltdf tLg}hgf kbflwsf/L Pp6}


dGqfnosf] x'g] ePdf v08 -v_ adf]lhd tf]lsg] clws[t cGo
dGqfnosf] tf]Sg'kg]{5 .
-^_

143================

-&_ ;'k/Lj]Ifs, k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltn] sd{rf/Lxsf]


sfo{ ;Dkfbgafkt c lb+bf sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fddf plNnlvt cfwf/
cg'k lbg'kg]{5 .
144-&s_cjsfz

k|fKt u/]sf lghfdtL sd{rf/Ln] cbfntsf] lg0f{ocg';f/

k'ga{xfnL ePdf cjsfz k|fKt ug'{eGbf tTsfn cl3Nnf] jif{sf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofgdf lghn] hlt c kfPsf] xf], lghnfO{ ;f]xL cg'kftdf c lbOg]5 .
t/ cfiff9 d;fGt cufl8 g} k'ga{xfnL ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
lghsf] sfo{;Dkfbg ubf{ ;f] jif{sf] k"/} cjlw dfgL d"Nofg ul/g]5 .
-*_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] /fhkqf+lst sd{rf/Lxsf] sfo{ ;Dkfbgsf]
d"Nofg kmf/fdsf] ;DaGwdf b]xfoadf]lhdsf] k|lqmof ckgfpg ;Sg]5M
-s_

k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fdx


5fglag u/L ;f] kmf/fdxdf sfo{ ;Dkfbg / c
ljt/0faLr ;fd~h:o sfod ug]{,

-v_

s'g} lgsfosf] ;dli6ut pknlAw / To;df sfo{/t


sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofgaLrsf] kf/:kl/s
;DaGwdfly ljrf/ ug]{,

143
144

bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
54
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-u_

k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf


cfjZos b]lvPdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'k/Lj]Ifs;Fu
k'i6\ofOFsf] dfu ug]{ jf k'glj{rf/sf] nflu lgh sxfF k7fpg],

-3_

k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf


k'i6\ofOF cf}lrTok"0f{ gePsf] jf c ;+zf]wg;d]t geO{
cfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf l6Kk0fL u/L
To:tf] ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg
;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg] .

145-*s_

k'g/fjnf]sg ;ldltn] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg

d"Nofgafkt (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf 36L c k|bfg ug{ k/]df


;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg'kg]{5 .
146-(_

of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] c u0fgf

ubf{ a9'jfsf] nflu cl3Nnf] cfly{s jif{xsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofgnfO{ cfwf/
dfgL cf};t c u0fgf ul/g]5 .

============

147

&*s=sfo{
&*s=sfo{s'zntfsf] d"Nofg M P]gsf] bkmf !( pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ /

148

-v_ sf] k|of]hgsf] lgldQ sfo{s'zntfsf] d"Nofg b]xfosf cfwf/df ul/g]5M


-s_ a9'jf x'g] kbflwsf/Ln] cl3Nnf] kbdf /xL sfo{ ;Dkfbg ubf{ jf g]t[Tj
lb+bfsf] cj:yfdf sfo{/t lgsfosf] sfo{ kl/0ffd / u'0f:t/ .
-v_ a9'jf x'g] kbflwsf/Ln] sfo{ ;Dkfbg ubf{ To:tf kbflwsf/Ln] b]vfPsf]
l;h{gzLntf / cu|;/tf .
-u_ a9'jf x'g] kbflwsf/Lsf] sfdk|ltsf] k|lta4tf / cg'zf;g .
149

&*v= sfo{;Dkfbg d"Nofg ug]{ cjlw M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ >fj0f
;ft ut] leq cfgf] jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd e/L sfof{nodf btf{ u/L
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . o;/L sfof{nodf btf{ eP kl5 ;f] kmf/fd btf{
ePsf] e/kfO{ ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lbg' kg]{5 .

145
146

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

147 ;fTff}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


148
149

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
55
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ ;'k/Lj]Ifsn] >fj0f d;fGt leq d"Nofg u/L k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf


k]z u/L ;Sg' kg]{5 .
-#_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s cw{ jflif{s cjlw ;dfKt ePsf]
;ft lbg leq cfgf] cw{aflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd e/L sfof{nodf btf{
u/L ;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L k]z ePsf] cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fddf csf]{ ;ft lbgleqdf ;'k/Lj]Ifsn] d"Nofg u/L ;DalGwt
sd{rf/LnfO{ k[i7kf]if0f lbg' kg]{5 . /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] aflif{s sfo{
;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf ;fydf cw{aflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd klg
;+nUg u/L ;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ ;'k/Lj]Ifsn] /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ubf{ pklgod -#_ adf]lhd e/]sf] cw{ jflif{s sfo{
;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxnfO{ ;d]t cfwf/ lng' kg{]5 .
-%_ k'g/fjnf]sgstf{n] pklgod -@_ adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd efb| kGw| ut]leq k'g/fjnf]sg u/L k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf
a'emfO{ ;Sg' kg]{5 . k'g/fjnf]sg ;ldltn] efb| d;fGt leq k'g/fjnf]sg u/L nf]s
;]jf cfof]u / a9'jf ;ldlt ;dIf a'emfO{ ;Sg' kg]{5 . o;/L k'g/fjnf]sg
;ldltaf6 d"Nofg ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfdfjnL ljj/0f ;ldltsf]
;lrjfno /xg] lgsfon] cfgf] ;"rgf kf6Ldf tyf pknJw eP ;Dd ljB'lto
;"rgf k|0ffnL -j]e;fO6_ df ;d]t k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-^_ ;doleq s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k]z
x'g jf bflvn x'g gcfPsf] sf/0fn] a9'jf ;ldltn] cfgf] sfd sf/jfxL /f]Sg afWo
x'g] 5}g .
-&_ P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s=_ adf]lhd Dofb yk ug]{ ;do kl5
sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ pQm cfly{s jif{ leq xfn sfo{/t
sfof{nodf btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . ;f] cfly{s jif{ kl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
btf{ ePdf To:tf] kmf/fdnfO{ dfGotf lbOg] 5}g .
t/ of] lgod k|f/De x'g' eGbf cufl8sf jif{sf] 5"6 ePsf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tLg dlxgf leqdf btf{ u/L d"Nofg u/L
;Sg' kg]{5 .

56
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-*_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
ge/]df To; cfly{s jif{sf] sfo{;Dkfbg d"Nofg jfkt lghnfO{ ;f] cfly{s jif{sf]
nflu k"0ff{sf] krf; k|ltzt c lbOg]5 .
-(_ pklgod -!_, -@_, -#_, -$_ / -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
lghfdtL sd{rf/Ln] ;dofjlw leq cfgf]] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ u/L
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] t/ ;DalGwt d"Nofgstf{xaf6 ;dofjlw leq
d"Nofg ePsf] /x]g5 eg] ;DalGwt ljefuLo k|d'vn] plrt / dgfl;j sf/0f
v'nfO{ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] /
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] :jLs[lt lnO{
axfnjfnf d"Nofgstf{af6 d"Nofg u/fpg ;Sg]5 .
t/,
-!_

dGqfno jf dGqfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfosf /fhkq cglt


lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt dGqfno jf
dGqfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfosf] ;lrjn] axfnjfnf
d"Nofgstf{af6 d"Nofg u/fpg ;Sg]5 .

-@_

g]kfn Gofo ;]jfsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt


ljefuLo k|d'vn] axfnjfnf d"Nofgstf{af6 d"Nofg
u/fpg ;Sg]5 .

-!)_ lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"Nofg ug{sf] nflu k'g/fjnf]sg


;ldltsf] j}7s /fVg] lhDd]jf/L ;DjlGwt lgsfosf] k|d'v / sd{rf/L k|zf;g x]g]{
k|d'vsf] x'g]5 .
-!!_ /fhkqflt ltLo >]0fL ;Ddsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] sfo{;Dkfbg
d"Nofg ug]{ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] j}7s j:g] ;dodf s'g} lgsfosf] ljefuLo
k|d'vsf] kb l/Qm x'g uO{ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] j}7s tf]lsPsf] ;dofjlw leq
j:g g;Sg] cj:yf cfPdf To:tf lgsfodf k'g/fjnf]sgstf{sf] kdf /
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] cWoIfsf] kdf sfd ug{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
;lrjn] ;f]xL lgsfodf sfo{/t /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/L dWo]
;a} eGbf jl/i7 clws[tnfO{ tf]sL ;dod} sfo{;Dkfbg d"Nofg ug{ nufpg' kg]{5 .

57
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

&*u= sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ cfwf/x


cfwf/x M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg

150

d"Nofg ug]{ qmddf ;'k/Lj]Ifsn] b]xfosf] cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M


-s_

labf :jLs[t gu/fO{ jf labfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL;


lbg eGbf a9L cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{
rf/dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf -nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_
dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],

-v_

gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo


kfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf] jif{df
sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c
glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-u_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa'


jflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs
sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf jfx]s c
cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL
k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6
gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/;DaGwL cfwf/df
cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-3_

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf]


kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf]klxnf]

rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f / sfo{qmd :jLs[t


e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/fug{ jf
glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f
;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],
-_

sfof{no k|d'v jfx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln]


ug'{ kg]{ sfdsf] nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlw
leq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L
lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf; k|ltzt k"/f ug{ g;Sg]

150

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
58
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofgdf v08 -3_ adf]lhd sfdsf]


;du| kl/df0f;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df
c 36fOg] 5}g .
-r_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;glxg sfd u/]sf] k|df0f


ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd
:t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-5_

lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofb leq


cw{jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd geg]{ / Dofbleq
jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg gug]{
lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] c lbg],

-@_ o; lgod adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf]


Ps eGbf a9L cfwf/df c 36fpg' kg{] ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf
a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] c
g36fPsf] b]lvPdf To:tf] d"Nofg stf{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgdf Ps c
36fOg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f
;lxtsf] sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
151

&(= ===============
*)= ===============

152
153

*)s= ef}uf]lns If]qsf] ljj/0fM


ljj/0fM lghfdtL sd{rf/Ln] ljleGg ef}uf]lns If]qdf sfd
u/]sf] cg'ejsf] d"Nofgafkt c lbg] k|of]hgsf] nflu ef}uf]lns If]qxsf] ljj/0f
cg';"rL !^ df pNn]v ePadf]lhd x'g]5 .

151
152

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
59
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

154

*)v= k'ga{xfnL ePdf kfpg] ef}uf]lns If]qsf] cM


cM s'g} lghfdtL sd{rf/L lghfdtL
;]jfaf6 cjsfz k|fKt u/L k'ga{xfnL eO{ sfdsfh u/]df lghnfO{ cjsfz kfPsf]
jif{sf] ef}uf]lns If]qdf sfd u/]afkt c lb+bf P]gsf] bkmf @$u= sf]

155pkbkmf

-$_ adf]lhd h'g ju{sf] ef}uf]lns If]qaf6 cjsfz kfOa;]sf] xf] ;f]xL ju{sf]
ef}uf]lns If]qsf] c lbOg]5 .
t/ afFsL cjlwsf] nflu
157

1563

ju{sf] ef}uf]lns If]qsf] c lbOg]5 .

*)u= j}b]lzs tflndsf]


tflndsf] cjlwsf] ef}uf]lns If]qsf] cM
cM s'g} lghfdtL sd{rf/L Ps}
k6s jf k6s k6s u/L b'O{ dlxgf eGbf a9Lcjlw j}b]lzs tflnddf uPsf] ePdf
To:tf] sd{rf/LnfO{ To:tf] tflndsf] cjlwsf] ef}uf]lns If]q afkt P]gsf] bkmf
@$u=sf]pkbkmf -%_ adf]lhd 3 ju{sf] nflu tf]lsPsf] csf] cfwf c / b'O{
dlxgf jf ;f] eGbf sd cjlw j}b]lzs tflnddfuPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ 3
ju{ ;/xsf] c lbOg]5 .

158*!=
159

================

*!s= z}lIfs of]Uotf / tflndsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug'{kg]{M lghfdtL ;]jfdf
k|j]z u/]kl5 s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ ljb]zL
ljZjljBfno jf dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 xfl;n u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf]
k|df0fkqafx]s cGo k|sf/af6 xfl;n u/]sf] ljb]zL ljZjljBfnosf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldltn] tLg dlxgfleq k]z ug'{kg]{5 . To:tf]
k|df0fkq k]z ubf{ b]xfosf sfuhftx k]z ug'{ clgjfo{ x'g]5M

153
154
155
156
157
158
159

-s_

nAwfkq .

-v_

k|df0fkq .

-u_

cjlw v'Ng] labf lnPsf] k|df0f .

-3_

:yfgfGt/ k|df0fkq .

-_

;dsIftf lgwf{/0f u/]sf] k|df0fkq .

-r_

ldlt / ;do v'n]sf] k/LIff sfo{qmd .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
60
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-5_

k/LIff z'Ns a'emfPsf] /l;b jf k|df0f / k|j]zkq jf tT;DaGwL cGo s'g}


k|df0f .

*!v= z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|df0fLs/0f ug'{kg]g]{ M -!_ lghfdtL ;]jfdf

160

:yfoL lgo'lQm eO{ ;]jf k|j]z ug{] lghfdtL sd{rf/Ln]cfkm"n] k|fKt u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|df0fLs/0fsf] nflu cfk"m lgo'Qm ePsf] sfof{nodf xflh/
ePsf] ldltn] k}+lt; lbgleq cfk"mn] k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] nJwf kq /
k|df0fkqsf] b'O{ k|lt k|ltlnlk ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L cfk}+mn] k|dfl0ft u/L k]z
ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf k|j]z ul/;s]kl5 jf a9'jfsf] nflu yk
z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/L k]z u/]sf] ePdf ;d]t pklgod -!_ adf]lhd
g} ug{' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|df0fkqsf] k|ltlnlk k|fKt ePkl5
;DalGwt sfof{non] b'O{ dlxgfleq ;DalGwt dGqfno jf dGqfno :t/sf] s]Gb|Lo
lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd k|df0fkq k|fKt eP kl5 ;DalGwt s]Gb|Lo
lgsfon] k|df0fLs/0fsf] nflu :jb]z leqsf lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkq ;DalGwt ljZjlaBfno jf kl/ifb\ jf jf]8{df / ljb]zL
ljZjlabfno jf lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|rlnt
g]kfn sfg"gf/f dfGotf k|fKt ljZjlaBfno jf pRrdfWolds lzIff kl/ifb jf
k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tflnd kl/ifb\ jf o:t} cGo ;+:yf dfkm{t ljb]zsf]
;DalGwt ljZjlaBfno, kl/ifb\ jf jf]8{df k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd k|df0fLs/0f eO{ cfP kl5 ;f]sf] hfgsf/L
;DalGwt sd{rf/L, lgh sfo{/t sfof{no / lghfdtL lstfjvfgfnfO{ lbO{ To;sf]
clen]v ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
161

*!u= z}lIfs of]Uotf tyf tflndsf] >]0fL afktsf] c M -!_ P]gsf] bkmf @$3=
adf]lhd z}lIfs of]Uotf jf tflnd afktsf] c lb+bf z}lIfs of]Uotf jf tflndsf]
k|df0fkqdf plNnlvt >]0fLsf cfwf/df c lbOg] 5 .

160
161

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
61
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ >]0fL gv'n]sf] z}lIfs of]Uotfsf] xsdf k|fKtfsf] cfwf/df lqe'jg


ljZjlaBfno jf g]kfnsf cGo ljZjlaBfnon] lgwf{/0f u/]sf] >]0fL jf ;f] ;DaGwL
gLlt cg';f/sf] >]0fL sfod ul/g] 5 .
-#_ pklgod -!_ tyf -@_ adf]lhd >]0fL gv'n]sf] z}lIfs of]Uotf afkt
ltLo >]0fL j/fj/sf] c lbO{g]5 .
-$_ ;DalGwt k|df0fkqdf >]0fL gv'n]sf] tflnd afkt ltLo >]0fLsf] c
lbO{g]5 .
162*@=

=============

163*#=

*$= a9'jf ldlt / a9'jf lgo'lQm M -!_

164P]gsf]

bkmf @) sf] pkbkmf -$_ adf]lhd

a9'jf gfdfjnL k|sflzt ePkl5 a9'jf ph'/Lsf] k|of]hgsf] lgldQ ;f] gfdfjnL
k|sflzt ePsf] ldltaf6 kF}tL; lbg;Dd a9'jf l;kmfl/; kfpg] pDd]bjf/nfO{ a9'jf
lgo'lQm glbO{ k|ltIff ;"rLdf /flvg]5 . pko'{Qm a9'jf l;kmfl/;pk/ ph'/L gk/]df
;f] gfdfjnL k|sflzt ePsf] ldltn] 5QL;f}+ lbg -ph"/ ug]{ Dofb ;lsPsf]
ef]lnkN6_ sf] ldltaf6 a9'jf x'g] >]0fLsf] Ho]i7tf sfod x'g] u/L lgo'lQm lbg'kg]{5 .
-@_ a9'jf l;kmfl/;pk/

165P]gsf]

bkmf @$r adf]lhd ph'/L k/]df

b]xfocg';f/ Ho]i7tf ldlt sfod u/L lgo'lQm lbg'kg]{5M


-s_

166P]gsf]

bkmf @$r sf] pkbkmf -@_ adf]lhd a9'jf

l;kmfl/; ;+zf]wg ug]{ lg0f{o ePdf ;f] adf]lhd ;+zf]lwt


gfdfjnL k|sfzg ePsf] ldltb]lv167===========
-v_

ph'/L vf/]h ePdf jf klxn]sf] a9'jf l;kmfl/; g} sfod


ePdf klxnf]k6s a9'jf l;kmfl/; k|sflzt ePsf] ldltn]
5QL;f}+ lbg

162
163
164
165
166
167
168

168b]lv

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
62
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

169-u_

s'g} a9'jf ;DaGwdf cbfntdf d'2f k/L a9'jf ab/ eO{


k'gM a9'jf ;ldltaf6 a9'jf ;DalGw lg0f{o u/]df kl5Nnf]
k6s a9'jf ;ldltaf6 lg0f{o ePsf] ldlt b]lv .

170-#_

pklgod -!_ adf]lhd a9'jf gfdfjnL k|sfzg ePsf] ldltn] k}+tL;

lbg leq P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd a9'jf x'g] ePdf a9'jf ;ldltn] To:tf
sd{rf/Lsf] gfdfjnL a9'jf l;kmfl/;df ;dfj]z gug{ ;Sg]5 .

*%= a9'jf ;ldltn] cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]M /fhkqf+lst kbxdf a9'jfsf]
sf/afxL ubf{ o; kl/R5]bleq gk/]sf] ljifodf jf ;f]leq k/]sf ljifo eP tfklg
lgodn] o:tf] ug]{ eGg] s]xL ;+s]t gu/]sf] ljifodf s'g} ck|Toflzt sl7gfO cfOk/]df
a9'jf ;ldltn] P]g / o; lgodfjnLsf] p2]Zo k|lts"n gx'g] u/L cfjZos JofVof jf
Joj:yf ug{ ;Sg]5 . To:tf] JofVof jf Joj:yfnfO{ dfu{bz{gsf] lgldQ ;DalGwt ;a}
lgsfodf k7fpg' kg]{5 .

*^= cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIfff/f a9'jfsf] nflu lj1fkgM


lj1fkgM lgod !$ ad]flhd
lgwf{l/t k|ltzt cg'k cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIfff/f x'g]

171======a9'jff/f

k"lt{ ug'{kg]{ /fhkqf+lst kbx k"lt{sf nflu nf]s;]jf cfof]un] ;DalGwt


pDd]bjf/xsf] hfgsf/Lsf] lgldQ lj1fkg k|sflzt ug'{ kg]{5 . ;f] lj1fkgdf a9'jf
x'g] kbxsf] ;+Vof tyf ljj/0f, cfjZos z}lIfs of]Uotf Pj+ ;]jf cjlw, lgj]bgsf]
clGtd ldlt tyf b/vf:t a'emfpg] :yfg;d]t v'nfOPsf] x'gkg]{5 .

*&= cfGtl/s k|ltof]lutff/f x'g] a9'jf


jf k/LIffdf pDd]bjf/Lsf] Joj:yfM
Joj:yfM lgod *^

172

adf]lhd k|sflzt lj1fkg cg';f/ cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIfff/f x'g] a9'jfsf


nflu a9'jf ul/g] kbsf] Ps >]0fL d'lgsf] kbdf P]gsf] bkmf @! adf]lhdsf] ;]jf
cjlw / z}lIfs of]Uotf k'u]sf a9'jf ul/g] kb;Fu ;DalGwt ;]jfsf lghfdtL
sd{rf/L pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ .
173

*&s= a9'jf ;DjGwL ljz]if Joj:yfM


Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd s'g} lghfdtL
sd{rf/LnfO{ a9'jf ubf{ /fhkqflt k|yd >]0fL / ;f] eGbf dflysf] kbdf a9'jf ug{

169

;ftf}F
;ftf}F
171 ;ftf}F
172 ;ftf}F
173 ;ftf}F
170

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

yk .
yk .
lemlsPsf] .
;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
63
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifbn] / ;f] eGbf d'gLsf] kbdf a9'jf ug{ ;DjlGwt dGqfno,
;lrjfno jf cfof]usf] ;lrjn] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ ;DjlGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no
k|d'v / lghfdtL lstfavfgfaf6 pQm sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cljlR5Ggtf / pd]/
j'emL a9'jf u/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfjvfgfnfO{ ;f]sf]
hfgsf/L lbg'kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf @)s=adf]lhd Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf kfpg]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] tNnf] kbaf6 cjsfz ln+bf kfpg] ;'ljwf eGbf sd
gx'g] u/L ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
174

*&v= sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jfM -!_ P]gsf] bkmf @$3!=
adf]lhd sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_

P]gsf] bkmf @$3!=sf] pkbkmf -!_ jf pkbkmf -@_ adf]lhd


;]jf cjlw k'u]sf lghfdtL sd{rf/Lxaf6 b/vf:t
cfXjfg ug{ ;DalGwt ;]jf ;d"x ;+rfng ug]{ dGqfnon]
tL; lbgsf] ;dofjlw /fvL k|To]s jif{ cflZjg Ps ut] /
r}q Ps ut] ;"rgf k|sfzg ug]{5 .
t/ of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 klxnf] k6ssf]
xsdf lgodfjnL k|f/De ePsf] ;ft lbgleq b/vf:t
cfXjfg ug'{ kg]{5 .

-v_

b/vf:t kmf/fd k]z ug]{ Dofb ;dfKt ePsf] ;f7L lbg


leqdf ;DalGwt a9'jf ;ldltn] k|fKt ePsf ;a} b/vf:t
kmf/fdxsf] 5fgjLg u/L df3 Ps ut] / ;fpg Ps
ut]b]lv h]i7tf sfod x'g] u/L k'; / c;f/ dlxgf leqd
a9'jfsf] l;kmfl/; ug]{5 .

-u_

v08 -v_ adf]lhd a9'jf l;kmfl/; ul/Psf] ;"rgf


;fj{hlgs ug'{ kg]{5 . pQm l;kmfl/;df lrQ ga'em\g]
ghfdtL sd{rf/Ln] PSsfO; lbg leq nf]s ;]jf cfof]u
;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .

174

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
64
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-3_

v08 -u_ adf]lhd kg{ cfPsf ph'/L pk/ 5fgjLg ubf{ s'g}
lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf x'g] ePdf nf]s ;]jf cfof]un]
To:tf] sd{rf/Lsf] gfd ;d]t ;f]xL a9'jfdf ;dfj]z u/L
a9'jf ug{ l;kmfl/; ug]{5 .

-_

nf]s ;]jf cfof]un] ph'/L ;'g'jfO{sf] qmddf a9'jf


;ldltaf6 l;kmfl/; ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
;d]t a9'jf ph'/L k/]sf] ldltn] kGw| lbg leq a9'jf
l;kmfl/; k'g/fjnf]sg ug{ ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; lgod adf]lhd


a9'jfsf] gfdfjnLdf gfd ;dfj]z ePsf] sd{rf/Ln] a9'jfsf] lgo'lQm glnFb}
sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jfdf ;d]t gfd ;dfj]z ePdf lghnfO{ o;
lgod adf]lhd a9'jf gfdfjnL k|sfzg ePsf] kGw| lbg leq /f]Hg nufO{ s'g} Pp6f
a9'jfdf lgo'lQm lbOg]5 .

**=6fOlki6
**=6fOlki6 kbsf] k"lt{ / a9'jf M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP

175

tfklg lghfdtL ;]jfsf l/Qm 6fOlki6kbxsf] k"lt{ / 6fOlki6 kbdf sfo{/t


lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf 6fOlki6 juL{s/0f of]hgf / ;do ;dodf g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf]] sfo{ljlw adf]lhd ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg 6fOlki6 lghfdtL
sd{rf/L ;DalGwt ;]jfsf] ck|fljlws tk{msf]] /fhkq cglt kbsf] a9'jfdf ;+efljt
pDd]bjf/ x'g kfpg] 5g\ .
t/ sfo{ ;Dkfbg tyf cg'ejsf] cfwf/df a9'jf x'g o; lgodsf] Joj:yfn]
afwf k'ofpg] 5}g .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;+efJo pDd]bjf/ x'g ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] lgsfoaf6 ;+rflnt ;]jf ;Fu
;DalGwt sDtLdf Ps dlxgfsf] tflnd lnPsf] / a9'jf x'g] kbsf] nflu cfjZos
kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf k|fKt u/]sf] x'g' kg]{5 .
-$_ o; lgod adf]lhd a9'jf eO{ jf cGo h'g;'s} sf/0fn] ;d]t 6fOlki6
kb l/Qm ePdf ;DalGwt sfof{non] Ps dlxgfleq ;f] kb sfod /fVg jf sDKo'6/

175

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


65
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

ck/]6/sf] kbdf kl/jt{g ug{ n]vL k7fPdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] kGw| lbgleq
;f]kb sfod /flvlbg] jf sDKo'6/ ck/]6/ kbdf kl/0ft ug]{ lg0f{o ug]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] ;dofjlwleq kb sfod /fVg jf kb kl/jt{g
ug{ sfo{jfxL grnfPdf To:tf] kb vf/]h x'g]5 .
-^_ pklgod -!_, -@_ / -#_ df /x]sf] a9'jf ;DaGwL Joj:yf g]kfn ljljw
;]jfdf /x]sf sDKo'6/ ck/]6/ tyf ;xfos sDKo'6/ ck/]6/ kbdf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .

*(=

k|ltof]lutfTds k/LIffdf a9'jfsf] cfwf/M lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbxdf lgod


*& adf]lhd cfGtl/s k|ltof]lutfTds

176=========k/LIfff/f

a9'jf ubf{ nf]s;]jf

cfof]un] ;~rfng u/]sf] k/LIffdf ;kmn x'g] pDd]bjf/xdWo]af6 l;kmfl/; u/]sf]


cfwf/df ul/g]5 .

*(s= :jtM a9'jf ;DaGwL Joj:yfM


Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -@_ adf]lhd

177

/fhkq cglt rt'y{ >]0fLsf lghfdtL sd{rf/LxnfO{ /fhkq cglt t[tLo


>]0fLsf] kbdf sfod ubf{ To:tf] sd{rf/L sfo{/t lgsfodf :jtM /fhkq cglt
t[tLo >]0fLsf] kb ;[hgf x'g]5 / o;/L ;[hgf ePsf] kb ;DalGwt lgsfon]
lghfdtL lstfjvfgfdf btf{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -#_ adf]lhd :jtM a9'jf ug{ a9'jf x'g] kbsf]
nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw / xfnsf] kbdf ;]jf k|j]z ubf{sf jvt tf]lsPsf]
Go"gtd z}lIfs of]Uotf k'u]sf /fhkq cglt t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/LnfO{
sfof{no k|d'vn] To;/L ;[hgf ePsf] kbdf a9'jf lgo'lQm u/L o;/L ;[hgf ePsf]
/fhkq cglt ltLo >]0fLsf] kb btf{sf] nflu lghfdtL lstfjvfgfdf k7fpg'
kg]{5 .
-#_ kmflhndf k/L jf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] cltl/Qm ;d"xdf b/jGbL
/xL cGo lgsfodf sfdsfh ug{ vl6Psf lghfdtL sd{rf/Lsf] nflu lgh sfo{/t
sfof{nodf :jtM dflyNnf] >]0fLsf] kb ;[hgf x'g]5 . To:tf sd{rf/LnfO{ :jtM a9'jf
ubf{ lghxsf] :yfoL lgo'lQm kq / lghfdtL lstfavfgfdf l;6/f]n btf{ ePsf]
k|df0f ;d]tsf cfwf/df pklgod -!_ / -@_ adf]lhd a9'jf ul/g]5 .

176
177

;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
66
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ c:yfoL b/jGbLdf jf lghfdtL ;]jfsf] kb gePsf] lgsfodf sfdsfh


ug{ vl6Psf] ePdf kmflhn /x]sf] lgsfodf jf ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf dflyNnf]
>]0fLsf] b/jGbL ;[hgf x'g]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd a9'jfsf] sf/jfxL ug]{ clwsf/ / bfloTj ;DalGwt
sfof{no k|d'vsf] x'g]5 .
-%_ o; lgod adf]lhd x'g] a9'jf ;DaGwL sf/jfxLdf lrQ gj'em\g]
lghfdtL sd{rf/Ln] a9'jfsf] sf/jfxL ug'{ kg]{ clwsf/L eGbf dflyNnf] clwsf/L
;dIf ph'/L ug{ ;Sg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd ph'/L k/]df To;/L ph'/L k/]sf] ldltn] k}+tL;
lbg leq ;f] lgj]bg ;DaGwL ljifodf clGtd lg0f{o ul/ ;Sg' kg]{5 .

*( v= a9'jf ldnfg ug]{M -!_ s'g} a9'jf ;DaGwdf cbfntdf d'2f k/L a9'jf ab/ eO{

178

klxn] a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf sfod gx'g] ePdf / klxn]sf] a9'jf
/ a9'jf ab/ x'g] u/L cbfntaf6 k}m;nf ePsf] ldltsf jLrdf csf]{ lj1fkg ePsf]
/x]5 / To;/L a9'jf ab/ ePsf] lghfdtL sd{rf/L pQm lj1fkgdf a9'jf x'g]
cj:yf /x]5 eg] To;/L a9'jf ab/ x'Fbf lj:yflkt x'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm
kb ePdf l/Qm kbdf / kb l/Qm geP kl5 l/Qm x'g] ;DalGwt ;]jf, ;d"xsf] kbdf
ldnfg x'g] u/L a9'jf lgo'lQm lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ a9'jf ;ldltn] a9'jf ab/ ePsf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] lj1fkg ePsf] / a9'jf ab/ ePsf] cjlw aLrdf ePsf
lj1fkgdf To:tf]] sd{rf/Lsf] a9'jfsf cfwf/xsf] k'gM d"Nofg u/L a9'jf
gfdfjnL k|sfzg eO{g;s]sf] cj:yfdf of]Uotf qmdfg';f/ / a9'jf gfdfjnL
k|sflzt eO{;s]sf] ePdf pQm lj1fkgdf Go"gtd\ c k|fKt ug]{ eGbf a9L c
k|fKt ug]{ cj:yf /x]5 eg] a9'jfsf] nflu l;kmlf/; ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd a9'jfsf] l;kmfl/; ePsf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] Ho]i7tf lgh h'g lj1fkgaf6 a9'jf sfod x'g] xf] ;f]xL lj1fkgdf
l;kmfl/; ePsf cGo lghfdtL sd{rf/L ;/x sfod x'g]5 .

()=

pd/]sf] xb gnfUg]M a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'g lghfdtL sd{rf/LnfO{ pd]/sf] xb


nfUg] 5}g .

178

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
67
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

179

()s= g]t[Tj d"Nofg


ofg ;DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM -!_ /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf lghfdtL
sd{rf/Lsf] g]t[Tj d"Nofgsf nflu b]xfo adf]lhdsf] g]t[Tj d"Nofg ;ldlt u7g
ul/g]5 M
-s_

g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj

;+of]hs

-v_

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] k|zf;g tyf


Joj:yfkg ljz]if1

-u_

;b:o

g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fgsf


sfo{sf/L lgb]{zs

;b:o

-@_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj d"Nofgsf nflu


b]xfo adf]lhdsf] g]t[Tj d"Nofg ;ldlt u7g ul/g]5M
-s_

g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj ;+of]hs

-v_

g]kfn ;/sf/sf] jl/i7td ;lrj

;b:o

-u_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj

;b:o

-3_

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] k|zf;g tyf


Joj:yfkg ljz]if1

-_

;b:o

g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fgsf


sfo{sf/L lgb]{zs

;b:o

-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k|To]s jif{sf] cfiff9 d;fGt
;Dd /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] kbdf a9'jfsf] nflu ;+efJo pDd]bjf/ x' g] ;]jf
cjlw k"/f ePsf /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj Ifdtfsf]
d"Nofg u/L k|To]s jif{sf] cfiff9 dlxgfleq g]kfn ;/sf/ ;dIf k|ltj]bg k]z
ug]{5 . o; ;ldltnfO{ cfjZos kg{] ;"rgf ;DalGwt lgsfon] pknJw u/fpg'
kg{]5 .
-$_ g]t[Tj d"Nofg ;ldltn] pklgod -@_ adf]lhd g]t[Tj d"Nofg ubf{
lghfdtL sd{rf/Ln] g]t[Tj u/]sf] ;+:yfsf] jflif{s sfo{qmdsf] k|ult, gLlt ljZn]if0f
Ifdtf, sfo{ ;Dkfbg ubf{ g]t[Tj lng ;Sg] Ifdtf, lg0f{o ug]{ Ifdtf, ;]jfu|fxL
ju{sf] ;Gt'i6L, j]?h' km5\of}{6sf] k|ult, ;+j}wflgs c+usf] jflif{s k|ltj]bgdf b]lvPsf]
j]?h', ;fd"lxs sfo{ k|0ffnL, k]zfut ;+j]bglzntf, cGt/j}olQms ;DaGw tyf

179

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
68
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sfo{/t lgsfodf u/]sf] /rgfTds jf l;h{gfTds ;'wf/ ;d]tnfO{ cfwf/


dfGg'kg]{5 .
o; pklgod adf]lhd ;ldltn] g]t[Tj d"Nofg ubf{ ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/L sfo{/t lgsfosf sd{rf/Laf6 uf]Ko kdf sfd k|ltsf] Jojxf/ /
cfr/0fsf] ;"rgf ;+sng ug{ ;Sg]5 .
-%_ pklgod -#_ sf] k|ltj]bgdf d"Nofg ubf{ pklgod -$_ adf]lhdsf
cfwf/x cg';f/ ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] :t/ :ki6 kdf v'n]sf] x'g'
kg]{5 .
-^_ g]kfn ;/sf/n] P]gsf] bkmf !% adf]lhd kb:yfkg ubf{, bkmf !*
adf]lhd ;?jf ubf{ / bkmf !( adf]lhd a9'jf ubf{ pQm k|ltj]bgnfO{ cfwf/ dfGg
;lsg]5 .
-&_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg uf]Ko /flvg]5 .
t/ ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] lgj]bg lbO{ dfu u/]df lghsf] :t/sf]
af/]df hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-*_ g]t[Tj d"Nofgsf] cGo cfwf/ tyf sfo{ljlw ;ldltn] to u/L lgwf{/0f
ug]{5 .
-(_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldlt k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf]
sfof{nodf /xg]5 .

kl/R5]b!!
tna eQf
(!=

tnadfgM
tnadfgM -!_ lgwf{l/t tnadfgcg';f/ tna kfpg] kbdf gofF lgo'lQm kfpg]
lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] tnadfgdf n]lvPsf] z'? tna kfpg]5 .
-@_ dflyNnf] tnadfgsf] s'g} kbdf a9'jf kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] pQm
tnadfgdf tf]lsPsf] z'? tna kfpg]5 .
t/ lghn] xfn kfO/x]sf] tna pQm dflyNnf] tnadfgsf] Go"gtd tna
a/fa/ jf ;f]eGbf clws ePdf pQm dflyNnf] tnadfgdf lghsf] tna tf]Sbf
b]xfoadf]lhd u/L tf]lsg]5M
-s_

lghn] xfn kfO/x]sf] tna dflyNnf] tnadfgsf] z'? tna


a/fa/dfq ePdf ;f] tnadf Ps tna j[l4 yk u/L
tf]lsg]5 .
69
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

;fljs kbdf kfO/x]sf] tna a9'jf ePsf] kbsf] z'?


tnaeGbf a9L ePsf] cj:yfdf dflyNnf] kbsf] tna tf]Sbf
xfn kfOcfPsf] tnadf gk'u;Ddsf] tna j[l4 yk u/L
dflyNnf] kbsf] Ps tna j[l4;d]t lbOg]5 .

180-#_

P]gsf] bkmf #% jf bkmf #& sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cjlw yk u/L

lgj[Qe/0fsf] nflu hDdf ;]jf cjlw sfod u/]sf] cj:yfdf lghsf] lgj[Qe/0f
k|of]hgsf] nflu ;f] yk u/]sf] cjlwsf] tna j[l4 /sd;d]t ;dfj]z ul/g]5 .

(@=

tna eQf kfpg] cGo cj:yfM -!_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf jf
a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;fljs sfof{no 5f]8L xfnsf] sfof{nodf axfnL
ug{ o; lgodfjnLadf]lhd kfpg] tof/L Dofb ;ft lbg / af6f]sf] Dofbsf] nflu
;?jf jf a9'jf ePsf] kbcg';f/ xfnsf] sfof{noaf6 tna -:yfgLo eQfafx]s_
kfpg]5 .
-@_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf, a9'jf jf gofF lgo'lQm ePsf]
s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ xfnsf] sfof{nodf axfn x'g gkfpFb} g]kfn ;/sf/n] s'g}
tflnd lbg] jf c s'g} ;/sf/L sfddf nufpg] lg0f{o u/]df ;f] cjlwsf] nflu
;?jf, a9'jf jf gofF lgo'lQm ePsf] kbcg';f/sf] tna -:yfgLo eQfafx]s_
lbOg]5 .
181-#_

g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt 5fqj[lQdf g]kfn ;/sf/af6 s'g} lghfdtL

sd{rf/L dgf]gog eO{ ljb]zdf cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf uPsf]


sf/0faf6 tTsfn a9'jf lgo'lQm lng g;s]df jf s'g} lghfdtL sd{rf/L a9'jf eO{
a9'jf lgo'lQm lng' cufj} d[To' ePdf a9'jf ug]{ lg0f{o ePsf] ldltb]lv g} lghn]
a9'jf ePsf] kb cg'k tna eQfnufotsf ;'ljwfx kfpg]5 .

(#=

:yfgLo eQfM s'g} lghfdtL sd{rf/L :yfgLo eQf kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]sf]
ePdf dfq To:tf] eQf kfpg]5 . s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] kb:yfkgf :yfgLo eQf
kfpg] :yfgdf ePsf] eP tfklg sfhdf jf cGo tj/n] s'g} eQf gkfpg] jf sd
kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]df lghn] ;f] cjlwe/ :yfgLo eQf kfpg] 5}g jf
To:tf] :yfgsf] lgldQ tf]lsPsf] eQf;Dd kfpg]5 .

180
181

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
70
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b !@
pkrf/ vr{
($=

pkrf/ vr{M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df /fhkqf+lst >]0fLsf] sd{rf/L
eP afx| dlxgf a/fa/sf], /fhkq cg+lst k|yd >]0fLsf] / ;f] ;/xsf] >]0fLljxLg
sd{rf/L eP c7f/ dlxgf a/fa/sf] / cGo /fhkq cg+lst / >]0fLljxLg sd{rf/L
eP PSsfO; dlxgf a/fa/sf] vfOkfO{ cfPsf] tna /sd;Dd pkrf/ vr{afkt
kfpg]5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:o la/fdL ePdf
pklgod -!_ adf]lhd kfpg] /sddf ga9\g] u/L b]xfoadf]lhd ePsf] pkrf/ vr{
g]kfn ;/sf/n] lbg]5M
-s_

/f]usf] pkrf/sf] lgldQ :jLs[t lrlsT;sn] hfFr ubf{


nfu]sf] z'Ns tyf hfFr u/L n]lvlbPsf] k|]l:qmK;gcg';f/
cf}iflw lsg]sf] vr{,

-v_

:jf:Yo ;+:yfdf egf{ x'Fbf / pkrf/ u/fpFbf nfu]sf]


lanadf]lhdsf] vr{,

-u_

c:ktfn / :jLs[t lrlsT;s klg gePsf] 7fpFdf ePsf]


pkrf/df ljefuLo k|d'vafx]s cGo lghfdtL sd{rf/Lsf]
xsdf ljefuLo k|d'vn] / ljefuLo k|d'vsf] xsdf ;DalGwt
dGqfnosf] ;lrjn] l;kmfl/; u/]sf] vr{,
:ki6Ls/0fM :jLs[t lrlsT;s eGgfn] ;/sf/L ;]jfdf
/x]sf jf k|rlnt sfg"gadf]lhd lrlsT;ssf] kdf btf{
ePsf 8fS6/, slj/fh, x]Ny cl;:6]G6 jf j}B;d]tnfO{
hgfpF5 .

-3_

Knfli6s ;h{/Lafx]s ;a} lsl;dsf] lr/kmf/ -;lh{sn


ck/]zg_ ubf{ nfu]sf] lanadf]lhdsf] vr{,

-_

cfgf]] 3/ jf 8]/f 5f8L csf]{ lhNnf jf ljb]zdf uO{ cf}iflw


pkrf/ u/fpFbf To:tf] :yfg;Dd k'Ubfsf] / kms{bfsf]
la/fdLsf] / s'?jf rflxg] cj:yf eP Pshgf s'?jf;Ddsf]
oftfoft vr{sf] k"/} /sd / vfgf vr{afkt ;DalGwt

71
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lghfdtL sd{rf/Ln] k|rlnt sfg"gadf]lhd kfpg] b}lgs


eQfsf] krxQ/ k|ltzt /sd .
-#_ o; lgodadf]lhd kfpg] pkrf/ vr{ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] k]ZsLsf]
kdf lng rfx]df ;f]sf] sf/0f d'gfl;a b]lvP o; lgodsf] cwLgdf /xL kl5
lx;fa a'emfpg] u/L k]ZsL lbg ;lsg]5 . To;/L k]ZsL lnPsf] /sd kl5 lx;fa
ubf{ pkrf/afkt kfpg] /sdeGbf a9L x'g cfPdf a9L eP hlt /sd ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/Lsf] tnaaf6 ls:tfaGbLdf sL ul/g]5 . To;/L sL ug'{kg]{ /sd
e'QmfgL gxF'b} ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:osf] d[To' ePdf
sL ug{ afFsL /x]sf] /sd ldGxf x'g]5 .
-$_ em'f Joxf]/f k]z u/L o; lgodadf]lhd pkrf/ vr{ dfu ug]{ jf k|fKt
ug]{ lghfdtL sd{rf/Lnufot To:tf] em'f Aoxf]/f k|dfl0ft ug]{ :jLs[t lrlsT;s
-sd{rf/L ePdf_ pk/ ljefuLo sf/afxL x'g ;Sg]5 .
-%_ s'g} c:yfoL sd{rf/L la/fdL ePdf cf}iflw pkrf/sf] nflu lgsf;f lb+bf
aL; jif{sf] cjlwnfO{ ;]jfsf] k"/f cjlw dfgL To;sf] cg'kftdf la/fdL x'g] c:yfoL
sd{rf/Ln] u/]sf] ;]jf cjlwn] lx;fa u/L o; lgodadf]lhd pkrf/ vr{ lbOg]5 .
t/ c:yfoL lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu x'Fbf eg] o; lgodadf]lhd
pkrf/ vr{ kfpg] 5}g .
-^_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ul/Psf] cj:yfdf afx]s c h'g;'s} Aoxf]/faf6 lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu
x'Fbf o; lgodadf]lhd ;]jf cjlwe/df kfpg] pkrf/ vr{dWo] s]xL lnO{ jf glnO{
pkrf/ vr{ lng afFsL /x]sf] eP To:tf] afFsL /sd Psd'i6 lng kfpg]5 .
t/ lgj[Qe/0f kfpg] u/L ;]jfaf6 cnu ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] pkrf/
vr{afkt lng afFsL /sddf aL; jif{, kRrL; jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw
ePsf] sd{rf/Ln] qmdzM bz, kGw| / aL; k|ltzt yk u/L x'g cfpg] /sd Psd'i6
lng kfpg]5 .
-&_ bz jif{ ;]jf cjlw gk'u]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ cf}iflw pkrf/sf]
nflu vr{ lb+bf o; lgoddf tf]lsPsf] /sdnfO{ bz jif{ ;]jf u/]afkt kfpg] /sd
dfgL bfdf;fxLn] x'g cfpg] /sddfq lbOg]5 .
-*_ o; lgodadf]lhd pkrf/ vr{ dfu ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln]
sfof{nodf xflh/ x'g g;Sg] u/L la/fdL ePsf] cj:yfdf la/fdL labf afFsL
72
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

eP;Dd la/fdL labf g} dfu ug'{kg]{5 . la/fdL labf afFsL gePdf dfq cGo labf
dfu ug{ ;Sg]5 .
-(_ o; lgodadf]lhd :jf:Yo ;+:yfdf egf{ eO{ jf ljb]zdf uO{ pkrf/
u/fpg'kbf{ afx]s lghfdtL sd{rf/LnfO{ Ps jif{df lghn] vfOkfO{ cfPsf] 8]9
dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd;Dd pkrf/ vr{ lbg ;lsg]5 .
-!)_ o; lgodadf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] pkrf/ vr{sf] clen]v
vr{ n]Vg] sfof{non] /fvL To:tf] ljj/0f ;DalGwt ljefu / lghfdtL
lstfavfgfdf clen]v /fVg k7fpg'kg]{5 .
-!!_ ;fwgljxLg b'u{d lhNnfdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/LnfO{ nfu]sf] /f]u
:yfgLo :jf:Yo ;+:yfaf6 pkrf/ x'g g;Sg] eO{ lghsf] HofgnfO{ g} hf]lvd x'g]
cj:yf k/]df ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjsf] :jLs[lt lnO{ To:tf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] pkrf/sf] nflu To; 7fpFaf6 ;a}eGbf glhssf] g]kfnleqsf] c s'g}
;'ljwfo'Qm :jf:Yo ;+:yfdf l56f] ;fwgf/f n}hfFbf / ToxfFaf6 kmsf{pFbf nfUg] vr{
g]kfn ;/sf/n] Aoxf]g]{5 .

(%= yk cfly{s ;xfotfM


;xfotfM -!_ ;]jfdf axfn /x]sf] s'g} lghfdtL

182

183sd{rf/L

jf

lghsf] klt jf kTgLnfO{ :jb]z tyf ljb]zdf pkrf/ ug{ g]kfn ;/sf/f/f ul7t
d]l8sn jf]8{n] l;kmfl/; u/] sf] cfwf/df lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd
kfpg] pkrf/ vr{sf] cltl/Qm b]xfosf] ;ldltsf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] plrt
7xofPsf] yk cfly{s ;xfotf /sd lbOg]5 M
-s_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj

cWoIf

-v_

yk cfly{s ;xfotf kfpg] lghfdtL


sd{rf/L sfd ug]{ lgsfosf] ;lrj jf
lghn] tf]s]sf] k|ltlglw

-u_

;b:o

cy{ dGqfnosf] ;lrj jf lghn]


tf]s]sf] k|ltlglw

-3_

:jf:Yo tyf hgn;+Vof dGqfnoaf6


tf]lsPsf] jl/i7 lrlsT;s

182
183

;b:o
;b:o

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


cf7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
73
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

lghfdtL sd{rf/Lsf] cflwsfl/s 6]8


o"lgogsf] s]Gb|Lo cWoIf

;b:o

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] yk cfly{s ;xfotfsf] nflu /sd


l;kmfl/; ubf{ s8f /f]usf] xsdf pkrf/ ubf{ nfu]sf]] /sdsf] aLn adf]lhd a9Ldf
kfFr nfv k}ofF;Dd l;kmfl/; ug]{5 .
:ki6Ls/0fM
:ki6Ls/0f o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu s8f /f]u eGgfn] d[uf}nf, d'6' / SofG;/
;DaGwL /f]unfO{ hgfpg]5 .
-#_ yk cfly{s ;xfotf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] 5'} lgb]{lzsf jgfO{ nfu"
ug{ ;Sg]5 .

kl/R5]b !#
lgj[Qe/0f, j[lQ / cGo ;'ljwf
(^= czQm j[lQM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L
c+ue+u ePsf] jf rf]6k6s nfu]sf] sf/0fn] zf/Ll/s jf dfgl;s kdf ;/sf/L
;]jfsf] nflu czQm ePdf To:tf] sd{rf/Ln] lghsf] hLljsfsf] lgldQ afFr'Gh]n;Dd
czQmj[lQsf] kdf pklgod -@_ df n]lvPadf]lhdsf] lgj[Qe/0f;lxt pklgod -#_
df n]lvPadf]lhdsf] czQm eQf kfpg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw
lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] eP lghn] tTsfn vfOkfO{ cfPsf] -sfod
d'sfod eO{ sfd u/]sf] jf lgod $^ adf]lhd lgldQ eO{ sfd u/]sf] eP ;f]sf]
;d]t_ tnan] P]gsf] bkmf #& adf]lhd lx;fa u/L x'g cfpg] /sd a/fa/ czQm
lgj[Qe/0f kfpg]5 . To:tf] czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw
lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] geP P]gadf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] jif{ k'ofpg
gk'u k|To]s k"/f jf rfgr"g jif{sf] lgldQ bfdf;fxLaf6 /sd sL u/L afFsL x'g
cfpg] /sd lgj[Qe/0fafkt kfpg]5 . o;/L sL ubf{ Ps ltxfO{eGbf a9L /sd
sL ul/g] 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf]6k6ssf]
cj:yf x]/L cfly{s ;xfotfafkt bz xhf/ k}ofF;Ddsf] /sd lbg ;lsg]5 .
184========

184

;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


74
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-$_ pklgod -!_ adf]lhd rf]6k6s nfUg uO{ pkrf/ u/fpFbf nfUg] pkrf/
vr{sf] ztk|ltzt /sd ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{
kfPsf] sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL xF'bf lgod ($ sf] pklgod -!_
adf]lhd kfpg ;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
-%_ lghfdtL sd{rf/Ln] czQmtfafkt pklgod -@_ adf]lhd kfpg] czQm
lgj[Qe/0fsf] cltl/Qm yk kfpg] dfl;s czQm eQfsf] /sd lghn] vfOkfO{ cfPsf]
tnasf] aL; k|ltzt a/fa/ x'g]5 .
:ki6Ls/0fM czQmj[lQ kfPsf jf kfpg] 7xl/Psf lghfdtL sd{rf/Ln] kl5 s'g}
;]jfdf k'gM k|j]z kfPdf lghn] of] lgoddf n]lvPsf] czQmj[lQ kfpg] 5}g . t/
vfOkfO{ ;s]sf] czQmj[lQ jf cltl/Qm cfly{s ;xfotf /sd eg] lkmtf{ ug'{kg]{
5}g .
-^_ czQmj[lQ kfpg] 7xl/Psf] jf kfO/x]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To'
;f] czQmj[lQ kfpg z'? ePsf] ldltn] ;ft jif{leq ePdf ;f] ;ft jif{ k"/f x'g
afFsL cjlwafkt kfpg] czQmj[lQ cg'bfgsf] kdf Psd'i6 /sd

185lgod

!)!

sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] kl/jf/sf ;b:onfO{ lbOg]5 .


-&_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] hfgfhfg cfkm\g} uDeL/ nfk/afxLn] ubf{
c+ue+u ePsf] jf rf]6k6s nfu]sf] sf/0fn] czQm ePsf]df eg] o;
lgodadf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .

(&= c+ue+u eP jf rf]6k6s nfu]afkt kfpg] ;'ljwfM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s nfUg uO{ ;]jfaf6 cjsfz lng'kg]{ geP tfklg
;f] rf]6k6ssf] sf/0faf6 lghsf] Ifdtf j[l4nfO{ jfwf kg]{ ePdf To:tf] sd{rf/LnfO{
nfu]sf] rf]6k6ssf] cj:yfsf] ljrf/ u/L lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] clGtd
:s]nsf] tna j[l4 jf bz xhf/ k}ofF;Dd Psd'i6 /sd cfly{s ;xfotf lbg
;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] rf]6k6ssf] pkrf/ u/fpg cfjZos kg]{
cjlwe/sf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] s'g} klg ;+lrt labfaf6 labf sf
gx'g] u/L k"/f tna;lxtsf] yk la/fdL labf kfpg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd pkrf/ u/fpFbf nfu]sf] pkrf/ vr{sf]
ztk|ltzt /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{ kfPsf]
185

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


75
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL xF'bf lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd
kfpg ;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
186-#s_

pklgod -#_ tyf lgod (^ sf] pklgod -$_ adf]lhd pkrf/

ubf{ cfFvf, xft jf v'fsf] k|Tof/f]k0f ug'{ kg]{ ePdf o;/L c+u k|Tof/f]k0f ubf{ nfUg]
;Dk"0f{ vr{ To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] hfghfg cfkm\g} uDeL/ nfk/afxLn] rf]6k6s
nufPsf] sf/0fn] c+ue+u ePsf]df o; lgodadf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .
187-%_

pklgod -@_ adf]lhd pkrf/ u/fpFbf u/fpFb} s'g} lghfdtL

sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To;/L pkrf/ u/fpFbf nfu]sf] pkrf/ vr{sf] /sd lgod
!)! sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] kl/jf/sf ;b:onfO{ lbOg]5 .
188-^_

o; lgod adf]lhdsf] pkrf/ vr{ kfpg c:ktfn egf{ ePsf] tLg

dlxgf leq bfjL ul/ ;Sg' kg]{5 .

(*=

c;fwf/0f kf
kfl/jfl/s j[lQ tyf pkbfgM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L
sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L tTsfn d[To' ePdf jf To;sf] sf/0faf6 lgsf]
gxF'b} kl5 d[To' ePdf lghsf] kTgL jf kltnfO{ 5'} cfhLjg dfl;s kfl/jfl/s
j[lQsf] kdf P]gsf] bkmf #& sf] pkbkmf -@_ cg';f/sf] Go"gtd lgj[Qe/0fsf]
krf; k|ltztn] x'g cfpg] /sd / yk pkbfgsf] kdf d[ts sd{rf/Ln] vfOkfO{
cfPsf] tnasf] tLg dlxgfsf] /sd Psd'i6 lbOg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf]

189ljb'/

klt jf ljwjf kTgLnfO{ b]xfoadf]lhdsf]

cj:yfdf dfq dfGotf lbOg]5M


-s_

pko'{Qm sf/0faf6 d[To' x'g] 36gf 36\g'cl3 To:tf] lghfdtL


sd{rf/L;Fu j}jflxs ;DaGw eO;s]sf] x'g'kg]{5 .

-v_

lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePsf] ;dodf lgh;Fu ;uf]ndf


a;]sf] x'g'kg]{5 .

-#_ ljwjf kTgL gePdf jf kltsf] d[To'cl3 lghaf6 5'l;s]sf] ePdf jf


To:tf] ljwjf kTgLsf] k'glj{jfx x'g'eGbf klxn] hGd]sf] lgh d[ts sd{rf/Lsf]
;Gtlt jf wd{k'qnfO{ pklgod -!_ df tf]lsPsf] k6s] pkbfg bfdf;fxLn] Psd'i6
186

;ftf}F
;ftf}F
188 ;ftf}F
189 ;ftf}F
187

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

yk .
yk .
yk .
;+zf]lwt .
76
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lbg ;lsg]5 . t/ c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf ;Gtlt jf wd{k'q /x]5g\ eg]


lghxsf] u'hf/fsf] lgldQ g]kfn ;/sf/n] lghxnfO{ c7f/ jif{ pd]/
gk'u'Gh]n;Ddsf] nflu bfdf;fxLn] ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s j[lQsf] csf] b'O{
ltxfO{df ga9\g] u/L dgfl;a 7x/fPsf] b/n] yk kfl/jfl/s j[lQ klg lbg ;Sg]5 .
-$_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljwjf kTgL jf ljw'/ klt, ;Gtlt jf wd{k'q

wd{k'qL /x]g5g\ / lgh sd{rf/Lsf] cfl>t cfdf afa' b'j} jf tLdWo] s'g} Ps /x]5g\
eg] lghxsf] u'hf/fsf] lgldQ

190ljb'/

klt jf ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s

j[lQsf] csf] b'O{ ltxfO{df ga9\g] u/L cfhLjg kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-%_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljwjf kTgL, ljw'/ klt jf ;Gtltsf] xsdf
s'g} ljjfb ePdf g]kfn ;/sf/n] plrt / Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{
;Sg]5 .
-^_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf]
192wd{k'q,

191ljb'/

klt jf ljwjf kTgL ;Gtlt,

wd{k'qL jf cfdf afa' s'g} /x]g5g\ / To:tf] sd{rf/Lsf] cfl>t bfh' efO

jf cljjflxtf lbbL alxgLx jf tLdWo] s'g} /x]5g\ eg] lghxsf] u'hf/fsf] lgldQ
g]kfn ;/sf/n] dgfl;a b]v]sf] cjlw;Ddsf] nflu bfdf;fxLn]

193ljb'/

klt jf

ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s j[lQsf] csf] b'O{ ltxfO{df ga9\g] u/L dgfl;a
7x/fPsf] b/n] kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;Sg]5 .
194:Kfi6Ls/0fM
:Kfi6Ls/0f

o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu cfdf jfa' eGgfn] ljjflxt dlxnf

lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] ;f;" ;;'/f;d]t nfO{ hgfpg]5 .

((= z}lIfs tyf ;Gtlt j[lQM


QM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf
b'3{6gfdf k/L d[To' ePdf jf ;f]xL sf/0fn] ubf{ cfhLjg sfd ug{ g;Sg] ePdf
To:tf] d[t jf czQm sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ c7f/ jif{sf] pd]/ gk'u'Gh]n
b]xfosf] b/n] jflif{s z}lIfs j[lQ lbOg]5M
-s_

/fhkqf+lst sd{rf/Lsf] k|To]s ;GtltnfO{ b'O{ xhf/ rf/


;o k}ofF,

190

;ftf}F
;ftf}F
192 ;ftf}F
193 ;ftf}F
194 ;ftf}F
191

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
77
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

/fhkq cg+lst / >]0fLljxLg sd{rf/Lsf] k|To]s ;GtltnfO{


Ps xhf/ cf7;o k}ofF .

-@_ ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf d[To' ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{
;GtltnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf] z}lIfs j[lQnufot d[t sd{rf/L axfn /x]sf]
kbsf] z'? tna :s]nsf] b]xfoadf]lhdsf] k|ltztsf b/n] dfl;s ;Gtlt j[lQ;d]t
lbOg]5M
sd{rf/Lsf] kb

z'? tnasf] k|ltzt

-s_ d'Vo ;lrj

-v_ ;lrj / ;f] ;/x

^=%

-u_ cltl/Qm ;lrj / ;f] ;/x

&

-3_ ;x;lrj / ;f] ;/x

-_ pk;lrj / ;f] ;/x

!)

-r_ zfvf clws[t / ;f] ;/x

!@

-5_ gfoa ;'Aaf / ;f] ;/x

!@

-h_ vl/bf/ / ;f] ;/x

!@

-em_ d'lvof / ;f] ;/x

!#

-`_ alxbf/ / ;f] ;/x

!$

-6_

!%

195>]0fL

ljxLg tyf /fhkqcglt kfFrf}+ >]0fL

-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] j[lQ ;DalGwt ;Gtltn] c7f/ jif{ pd]/ k"/f
gu/];Dd kfpg]5 .
:ki6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu ;Gtlt eGgfn] ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] 5f]/f jf 5f]/L ;Demg'k5{ .

!))= ;ldltsf] Joj:yfM


Joj:yfM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf
b'3{6gfdf k/L d[To' ePdf

196jf

rf]6k6s nflu pkrf/ ug{' k/]df jf cfhLjg

czQm ePdf lghn] lghsf] kl/jf/ jf ;Gtltn] kfpg] j[lQ

197pkrf/

vr{ jf

pkbfgsf] ;DaGwdf l;kmfl/; ug{ b]xfosf ;b:ox ePsf] ;ldlt /xg]5M


-s_

sf7df8f}+ pkTosfdf l:yt ;/sf/L sfof{nosf lghfdtL


sd{rf/Lsf] xsdf

195

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
197 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
196

78
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-!_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] k|ltlglw,

-@_

cy{ dGqfnosf] k|ltlglw,

198-#_

;DalGwt lghfdtL sd{rf/L sfo{/t dGqfno,


;lrjfno, cfof]u jf sfof{nosf] k|ltlglw .

-v_

sf7df8f}+ pkTosf afx]s cGo lhNnfl:yt ;/sf/L


sfof{nosf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
-!_

;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/L,

-@_

;DalGwt lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs


sfof{nosf] k|d'v,

-#_

;DalGwt d[ts sd{rf/Lsf] sfof{no k|d'v .


t/ k|d'v lhNnf clwsf/L g} sfof{no k|d'v
ePdf lghn] tf]s]sf] clws[t .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t ;ldltnfO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To'
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf ePsf] xf] jf xf]Og eGg] / czQmtfsf] ;DaGwdf

199/

;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s nfu]sf] xf] jf xf]Og eGg] ;DaGwdf ;d]t
l;kmfl/; ug]{ clwsf/ x'g]5 .
200-#_

pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] l;kmfl/; b]xfosf sfuhftxsf]]

cfwf/df ug{' kg{]5 M


-s_

;/sf/L sfdsf] nflu v6fPsf] k|df0f jf e|d0f cfb]z,

-v_

;h{ldg d'r'Nsf jf k|x/L k|ltj]bg,

-u_

pkrf/ u/fPsf] c:ktfnsf] sfuhft jf ljn,

-3_

pkrf/ ug'{ kg]{ lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfosf]


l;kmfl/; .

201-$_

lgod (& sf] pklgod -@_ adf]lhd yk lj/fdL labf :jLs[t ubf{

;d]t pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;nfO{ cfwf/ dflgg]5 .


:ki6Ls/0fM o; lgodfjnLsf] k|of]hgsf] nflu ;/sf/L sfdsf] l;nl;nf eGgfn]
cGoyf k|dfl0ft ePdf afx]s b]xfosf] cj:yfnfO{ hgfpg]5
198

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
200 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
201 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
199

79
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-s_

s'g} klg a]nf sfof{no hfFbf / sfof{noaf6 kmls{Fbf jf


sfof{no ;do leq jf aflx/ s'g} klg :yfgdf sfof{nosf]
sfd sfhdf vl6Psf] cj:yf,

-v_

;/sf/L sfd sfhsf] nflu cGoq sfh vl6O{ uPsf]


cj:yfdf sfh cjlwe/ .

!)!= lgj[Qe/0f;DaGwL sfo{ljlwM -!_ pd]/ jf ;]jf cjlwsf] sf/0faf6 clgjfo{


cjsfz kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] cjsfz x'g] ldlteGbf ^ dlxgf cufj}
202cg';"rL

!&s adf]lhdsf] kmf/fd e/L cfkm" axfn /x]sf] sfof{nodfkm{t\

lghfdtL lstfavfgfdf clgjfo{ kn] k7fpg' kg]{5 .


-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kmf/fd eg{ gkfpFb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
d[To' ePdf To:tf] d[t sd{rf/Ln] OR5fPsf] JolQmn] / s;}nfO{ gOR5fPsf] eP
lghsf] kl/jf/sf ;b:odWo] b]xfPsf] qmdfg';f/ hf] hLljt 5 p;}n] ;DalGwt
clwsf/L;dIf ^ dlxgfleq kmf/fd e/L k7fpg' kg]{5M
-s_

;uf]nsf] klt jf kTgL,

-v_

;uf]nsf]

2035f]/f,

cljjflxt 5f]/L, wd{k'q, cljjflxt

wd{k'qL jf ljwjf 5f]/f a'xf/L


-u_

204==================

-3_

;uf]nsf] afa', cfdf,

-_

cfkm}n] kfngkf]if0f ug'{kg]{ k'?if


sd{rf/Lsf] xsdf afh], aHo}

205/

206ljjflxt

cljjflxt dlxnf
dlxnf sd{rf/Lsf]

xsdf ;f;", ;;'/f / 5f]/fklsf] gflt,


-r_

leGg a;]sf] klt jf kTgL,

-5_

leGg a;]sf]

2075f]/f,

cljjflxt 5f]/L, wd{k'q, cljjflxt

wd{k'qL jf ljwjf 5f]/f a'xf/L


-h_
202
203
204
205
206
207

leGg a;]sf]

208=====afa'

/ cfdf,

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
80
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-em_

;uf]nsf] bfh', efO,

209=======

/ 5f]/fklsf] cljjflxtf

gfltgL,
210-`_

-6_

;uf]nsf] cljjflxtf lbbL, alxgL

211

===========

;uf]nsf] elthf, elthL, ;f}t]gL cfdf, leGg a;]sf


5f]/fklsf] gflt, cljjflxtf gfltgL,

-7_

;uf]nsf] sfsf, ljwjf sfsL, efph", efO a'xf/L, gfltgL


a'xf/L,

-8_

leGg a;]sf] bfh', efO,

-9_

ljjflxtf lbbL, alxgL, leGg a;]sf afh], aHo},

212=====

gfltgL a'xf/L, elthf .


:ki6Ls/0fM Ps} qmddf PseGbf a9L gft]bf/x tf]lsPsf]
eP ;f] qmddf tf]lsPsf] ;a} gft]bf/xn] a/fa/ lx;fadf
d[t sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f kfpg ;Sg]5g\ .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd kmf/fd k|fKt ePkl5 lghfdtL
lstfavfgfn] cfjZos hfFra'em u/L cjsfz k|fKt ug]{ sd{rf/L jf d[t sd{rf/Lsf]
lgj[Qe/0f kfpg] gft]bf/nfO{ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] 9fFrfdf lgj[Qe/0fsf]
clwsf/kq lbg'kg]{5 .
lgj[Qe/0fsf] nflu kmf/fd e/L k7fpg] JolQmn] s'g 7]ufgfdf lgj[Qe/0fsf]
nflu clwsf/kq k7fO{ lbg'kg]{ xf] ;f] s'/f vf]nL lghfdtL lstfavfgfdf n]vL
k7fpg' kg]{5 / ;a} /Lt k'u]sf]df ;DalGwt JolQmn] kfpg] u/L k}+tL; lbgleq
lgj[Qe/0fsf] clwsf/kq ;DalGwt JolQmnfO{ k7fO{ lbg'k5{ .
213!)!s=

kfl/jfl/s lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf
-#s_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] gfjfns ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg
ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn]
kfP ;/xsf] /sd To:tf] gfaflnu ;Gtlt c7f/ jif{ gk'u];Dd k|bfg ul/g]5 .

208
209
210
211
212
213

;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
cf7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
81
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ P]gsf] bkmf #(u= sf] pkbkmf -%_ adf]lhd d[ts lghfdtL
sd{rf/Lsf] gfjflnu ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf
-!_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn] kfP ;/xsf] /sd
c7f/ jif{ gk'u];Dd k|bfg ul/g]5 .
-#_ o; lgod adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] ;Gtlt Ps eGbf a9L
ePdf o; lgod adf]lhd kfpg] /sdaf6 To:tf k|To]s ;GtltnfO{ ;dfg
lx:;fdf pknAw u/fOg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lgj[Qe/0f pknAw u/fpFbf s'g}
;Gtltsf] pd]/ c7f/ jif{ k'u]sf] / s'g}sf] gk'u]sf] ePdf c7f/ jif{ pd]/
gk'u]sf ;Gtltx? aLr lx;fa u/L lgj[Qe/0fsf] lx:;f sfod ul/g]5 .
!)@= a/a'
a/a'emf/y gu/]df pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf ug{ ;lsg]M ;]jf lgj[Q lghfdtL
sd{rf/Ln] a'emfpg'kg]{ ;/sf/L gubL, lhG;L / sfuhft lgodfg';f/ ga'emfPdf
To;/L ga'emfPsf] cjlw;Ddsf] nflu lghn] kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf ug{
;lsg]5 . To:tf] ;/sf/L gubL, lhG;L / sfuhft a'g'kg]{ lghfdtL sd{rf/Ln] klg
tf]lsPsf] ;dod} a'lemlng'kg]{5 .
214

!)@s=clgjfo{
!)@s=clgjfo{ cjsfzsf] nflu pd]/ u0fgf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf ##
sf] k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] pd]/ u0fgf ubf{ P]gsf] Joj:yf cGtu{t
j}olQms ljj/0f, gful/stfsf] k|df0fkq / z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqdf hGdldlt
jif{, dlxgf / ut] ;d]t v'n]sf] / ;a}df Pp6} ldlt g/x]sf] ePdf h'gldltaf6 klxn]
cjsf; x'G5 ;f]xL ldltaf6 cjsf; lbOg]5 .
-@_ jif{ jf ;Dat\dfq pNn]v ePsf] k|df0f kqsf cfwf/df hGdldlt sfod
ubf{ b]xfo adf]lhd sfod ul/g]5M
-s_

gful/stfsf] k|df0f kqsf] xsdf k|df0f kq k|fKt u/]sf]


ldltsf] cfwf/df,

-v_

z}lIfs of]Uotfsf] k|df0f kqsf] xsdf k|df0f kq hf/L ePsf]


ldltsf] cfwf/df,

-u_

l;6/f]nsf] xsdf ;'? egf{ ePsf] ldltsf] cfwf/df .

-#_ s'g} k|df0f kqdf jif{ dfq pNn]v ePsf] / csf]{ k|df0fkqdf k"/f hGd
ldlt v'n]sf] /x]5 tyf To:tf] k|df0f kqdf plNnlvt hGd ldltxsf] aLrdf Ps
jif{ ;Ddsf] cGt/ b]lvPdf k"/f v'n]sf] hGdldltnfO{ cfwf/ dfGg' kg]{5 .

214

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
82
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ o;/L 5'f 5'} k|df0f kqdf pNn]v ePsf] hGd ldltsf] cGt/ Ps jif{
eGbf a9L ePdf jif{ dfq pNn]v ePsf] k|df0f kqsf] cfwf/df pklgod -@_
adf]lhd hGd ldlt sfod ul/g]5 .

kl/R5]b !$
;]jf cjlw yk ug]{ / cjsfz lbg] cfwf/
!)#=
!)#=

215==============

!)$=

216==============

!)%=

217==============

kl/R5]b !%
;hfo / k'g/fj]bg
!)^= ;fdfGo ;hfo lbg] clwsf/L M b]xfosf] kbdf jxfn /x]sf lghfdtL

218

sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]
clwsf/L b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M
-s_

sfof{no k|d'v / lghsf] sfof{nosf] sd{rf/Lsf] ;DjGwdf


b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf
ug{] jf a9Ldf b'O{ tna
j[l4 /f]Ssf ug{], b'O{ jif{b]lv
bhf{

gl;xt lbg kfpg] clwsf/L kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf


ug{] jf b'O{b]lv kFfr tna
j[l4;Dd /f]Ssf ug{] ;hfo
ug{ kfpg] clwsf/L

-!_ sfof{no k|d'v afx]s c sfof{no k|d'v

#
;DalGwt

lghfdtL

/fhkq cglt lghfdtL

sd{rf/L eGbf sDtLdf Ps

sd{rf/L

>]0fL

dflyNnf]

bhf{sf]

sfof{no k|d'v, ;f] geP

215

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
217 bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
218 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
216

83
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

ljefuLo k|d'v
-@_ sfof{no k|d'v afx]s

;DalGwt lghfdtL sd{rf/L ljefuLo k|d'v

cGo /fhkqflt lghfdtL eGbf sDtLdf Ps >]0fL


sd{rf/L

dflyNnf] sfof{no k|d'v /


;f] geP ljefuLo k|d'v

-#_ /fhkq cglt

ljefuLo k|d'v

ljefuLo k|d'v

ljefuLo k|d'v

;DjlGwt ;lrj

sfof{no k|d'v
-$_ /fhkqflt sfof{no
k|d'v

-v_

dGqfno jf ;lrjfno dftxtsf c


c ljefuLo k|d'v / lghsf] sfof{nosf
lghfdtL sd{rf/Lx
f/Lxsf]
xsf] ;DaGwdf
!

-!_ /fhkq cglt


lghfdtL sd{rf/L
-@_ ljefuLo k|d'v afx]s

ljefuLo k|d'v jf lghn] tf]s]sf]

ljefuLo k|d'v

/fhkqflt clws[t
ljefuLo k|d'v

;DjlGwt ;lrj

;DjlGwt ;lrj

;DalGwt ;lrj

c /fhkqflt
lghfdtL sd{rf/L
-#_ ljefuLo k|d'v

-u_

dGqfno tyf ;lrjfnosf] ;lrj / lghsf] sfof{nosf] lghfdtL


sd{rf/Lsf] ;DjGwdf
!

-!_ /fhkq cglt


lghfdtL sd{rf/L

;DalGwt dGqfno jf
;lrjfnosf] ;lrjn]
tf]s]sf] /fhkqflt
clws[t

#
;DalGwt ;lrjn] tf]s]sf]
/fhkqflt k|yd >]0fLsf]
clws[t

-@_ dGqfno jf ;lrjfnosf]


;lrj

afx]s c

;DjlGwt ;lrj

;DjlGwt ;lrj

g]kfn ;/sf/

g]kfn ;/sf/

/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-#_ dGqfno jf ;lrjfnosf]
;lrj

84
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-3_

f/Lx
xsf]
cbfnt tkm{sf /fhkq cglt tyf /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
xsf]
;DaGwdf
!

-!_ lhNnf cbfntsf /fhkq


cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ k'g/fj]bg cbfntsf /fhkq
cglt lghfdtL sd{rf/L

-#_ ;jf]{Rr cbfntsf /fhkq


cglt lghfdtL sd{rf/L

@
lhNnf GofofwLz jf lghn]
tf]s]sf] /fhkqflt

#
lhNnf GofofwLz

clws[t
k'g/fj]bg cbfntsf]

k'g/fj]bg cbfntsf]

/lhi6f/n] tf]s]sf]

/lhi6f/

/fhkqflt clws[t
;jf]{Rr cbfntsf]

;jf]{Rr cbfntsf]

/lhi6f/n] tf]s]sf]

/lhi6f/n] tf]s]sf]

/fhkqflt ltLo >]0fLsf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf]


clws[t

clws[t

lhNnf GofofwLz

lhNnf GofofwLz

/lhi6f/ afx]s ;f]

k'g/fj]bg cbfntsf]

k'g/fj]bg cbfntsf]

cbfntsf cGo /fhkqflt

/lhi6f/

/lhi6f/

$_ lhNnf cbfntsf
/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-%_ k'g/fjb]g cbfntsf]

lghfdtL sd{rf/L
-^_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/
afx]s ;f] cbfntsf cGo

;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/

/fhkqflt lghfdtL

;jf]{Rr cbfntsf]
/lhi6f/

sd{rf/L
-&_ k'g/fj]bg cbfntsf]
/lhi6f/

k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo

k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo

GofofwLzn] tf]s]sf] ;f]xL

GofofwLz

cbfntsf] GofofwLz
-*_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/

k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf]


;jf]{Rr cbfntsf]
GofofwLz

k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf]


;jf]{Rr cbfntsf]
GofofwLz

85
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

clVtof/ b'kof]
kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no, nf]s
k
;]jf cfof]u tyf lgjf{
lgjf{rg cfof]usf lghfdtL sd{rf/Lx
f/Lxsf]
xsf] ;DaGwdf
!

-!_ /fhkq cglt

;DalGwt cfof]u jf lgsfosf]

;DalGwt cfof]u jf

lghfdtL sd{rf/L ;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/Ln]

lgsfosf] ;lrj jf ;f]


;/xsf] kbflwsf/Ln]

tf]s]sf] /fhkqflt clws[t

tf]s]sf] /fhkqflt k|yd


>]0fLsf] clws[t
-@_ ;lrj jf ;f]

;DalGwt cfof]u jf lgsfosf]

;DalGwt cfof]u jf

;/xsf] kbflwsf/L ;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/L

lgsfosf] ;lrj jf ;f]

afx]s c

;/xsf] kbflwsf/L

/fhkqflt
lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj jf ;f]

g]kfn ;/sf/

g]kfn ;/sf/

;/xsf] kbflwsf/L

-r_

/fhZj Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL

cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

cWoIfn] tf]s]sf]

sd{rf/L

;b:o

-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L


-5_

cWoIf

cWoIf

dxfGofoflwjQmfsf] sfof{no tyf ;f] sfof{no dftxtsf ;/sf/L jsLn


sfof{nox
oxsf
xsf lghfdtL sd{rf/Lx
f/Lxsf]
xsf] ;DaGwdf
!

-!_ lhNnf ;/sf/L jsLn

@
lhNnf GofoflwjQmf

#
;DalGwt k'g/fj]bg ;/sf/L

sfof{nosf /fhkq cglt

jsLn sfof{nosf ;x

lghfdtL sd{rf/L

GofoflwjQmfn] tf]s]sf] ;f]xL


sfof{nosf] pkGofoflwjQmf
jf cGo s'g} clws[t

86
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn

;DalGwt ;x

;DjlGwt ;x GofoflwjQmf

sfof{nosf /fhkq cglt GofoflwjQmfn] tf]s]sf]


lghfdtL sd{rf/L

pkGofoflwjQmf jf
cGo s'g} clws[t

-#_ dxfGofoflwjQmfsf]

dxfGofoflwjQmfn]

sfof{nosf /fhkq cglt tf]s]sf] /fhkqflt


lghfdtL sd{rf/L
-$_ lhNnf ;/sf/L jsLn
sfof{no / k'g/fj]bg

dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf]
;x GofoflwjQmf

clws[t
;DalGwt k'g/fj]bg

jl/i7td\ gfoj

;/sf/L jsLn

dxfGofoflwjQmf

;/sf/L jsLn sfof{nosf sfof{nosf


ltLo / t[tLo >]0fLsf

;xGofoflwjQmf

/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-%_ dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{nosf /fhkqflt

jl/i7td\ gfoj

dxfGofoflwjQmf

dxfGofoflwjQmf

ltLo tyf t[tLo >]0fLsf


clws[tx
-^_ dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{no tyf k'g/fj]bg

jl/i7td\ gfoj

dxfGofoflwjQmf

dxfGofoflwjQmf

;/sf/L jsLn sfof{nosf


/fhkqflt k|yd >]0fLsf
clws[tx
-&_ gfoj dxfGofoflwjQmf
-h_

dxfGofoflwjQmf

dxfGofoflwjQmf

k|zf;sLo cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL


sd{rf/L
@_ /lhi6f/ afx]s c

@
cWoIfn] tf]s]sf]

#
/lhi6f/

/fhkqfl+st clws[t
/lhi6f/

cWoIf

/fhkqflt clws[t
87
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-#_ /lhi6f/
-em_
em_

cWoIf

cWoIf

Gofo kl/ifbsf] ;lrj / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL

;lrjn] tf]s]sf]

sd{rf/L

;x;lrj

/fhkqflt clws[t

-@_ /fhqf+lst t[tLo / ltLo

;x;lrj

;lrj

;lrj

;lrj

Gofo kl/ifbsf] cWoIfn]

Gofo kl/ifbsf] cWoIfn]

tf]s]sf] Gofo kl/ifbsf]

tf]s]sf] Gofo kl/ifbsf]

;b:o

;b:o

>]0fLsf lghfdtL sd{rf/L


-#_ /fhqf+lst k|yd >]0fLsf
lghfdtL sd{rf/L
-$_ ;lrj

-`_

g]kfn sfg"g cfof]usf] ;lrj / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt

;lrjn] tf]s]sf]

;lrjn] tf]s]sf] sDtLdf

/fhkqfl+st clws[t

/fhkqflt ltLo >]0fLsf] clws[t

;lrj

;lrj

g]kfn ;/sf/

g]kfn ;/sf/

lghfdtL sd{rf/L
-@_ /fhkqflt

lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj
-6_

Gofo ;]jf tflnd s]Gb|sf tflnd k|d'v / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf]


;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL
sd{rf/L
-@_ /fhkqflt t[tLo / ltLo
>]0fLsf clws[t lghfdtL
sd{rf/L
-#_ tflnd k|d'v

@
tflnd k|d'vn] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t
tflnd k|d'v

#
pk tflnd k|d'v
tflnd k|d'v

sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo sfg"g, Gofo tyf


Joj:yf dGqfnosf]
;+;bLo Joj:yf
;lrj
dGqfnosf] ;lrj

88
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-7_

ljz]if cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL

/lhi6f/n] tf]s]sf] /fhkqflt /lhi6f/

sd{rf/L

clws[t

-@_ /lhi6f/ afx]s cGo

/lhi6f/

/lhi6f/

cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

cWoIf

/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-#_ /lhi6f/
-8_

C0f c;'nL Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL

>]it]bf/

cWoIfn] tf]s]sf]

sd{rf/L

;b:o

-@_ /fhkqf+lst sd{rf/L


-9_

cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

cWoIf

C0f c;'nL k'g/fj]bg Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL >]it]bf/

k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L

sd{rf/L
-@_ /fhkqflt lghfdtL

k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L

sd{rf/L
-0f_

>d cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf


!

-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

>]it]bf/

d'2f x]g]{ clwsf/L

-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

d'2f x]g]{ clwsf/L

d'2f x]g]{ clwsf/L

!)&= lgnDag / ;kmfOsf] df}sfM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgnDag ug'{k/]df
;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] lgnDag kq / P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf
-!_ adf]lhd ;kmfO k]z ug{ n]lvPsf] kq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
89
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/L;Fu ;kmfO
dfu ug'{eGbf cufj} :jo+ jf s'g} cGo clws[tf/f P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd ljefuLo hfFra'em u/fO{ lghsf] 7x/;lxtsf] k|ltj]bg lng ;Sg]5 .

!)*= hfFra'em ug]{ clws[tn] ckgfpg] sfo{ljlwM -!_ hfFra'em ug]{ clws[tnfO{
b]xfosf] sfo{ljlw ckgfO{ ljefuLo hfFra'emsf] sf/afxL rnfpg] clwsf/ x'g]5M
-s_

aofg u/fpg], lnlvt k|df0fx bflvn u/fpg] / ;fIfLsf]


gfddf ;dfJxfg hf/L ug]{ cflb ljifodf cbfntnfO{
eP;/xsf] clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg] .

-v_

cleof]u nfu]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] /f]xj/df ;a'b k|df0f


a'g] .

-u_

cleof]u nfu]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;fIfL;Fu lh/x ug{ /


cleof]ulj?4 ;a'b k|df0f bflvn ug]{ df}sf lbg] .

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] hfFra'emsf] sfd ;lsPkl5 cfb]z lbg kfpg]
clwsf/L;dIf hfFra'em clws[tn] k|ltj]bg k]z ug'{kg]{5 . lghn] To:tf] k|ltj]bgdf
;hfo;DaGwL sf/0f;lxtsf] cfgf]] 7x/sf] ;fy} hf] ePsf] ;a'b k|df0f klg bflvn
ug'{kg]{5 .

!)(= ljefuLo hfFra'em u/fpg'


u/fpg' gkg]{M b]xfosf] cj:yfdf ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]
clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ b]xfosf] ljefuLo ;hfo ug]{ ;DaGwdf
ljefuLo hfFra'em u/fO{ /xg' kg]{ 5}gM
-s_

P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;fdfGo ;hfo ug'{k/]df .

-v_

efuL kQf gnfu]sf] jf c s'g} sf/0fn] ;Dks{ :yflkt ug{ c;Dej ePsf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ug'{k/]df .

-u_

g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ck/fwL k|dfl0ft ePsf]


cfwf/df s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo lbg'k/]df .

219-3_

e|i6frf/sf] cf/f]kdf cbfntaf6 s;'/bf/ 7xl/Psf] sd{rf/LnfO{ ljefuLo


;hfo ug'{ k/]df .

!!)= ;kmfO ;Gtf]ifhgs gx'gfsf] sf/0f v'nfpg' kg]{M ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]
clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/L;Fu P]gsf] bkmf ^& adf]lhd :ki6Ls/0f dfu ubf{
To;cl3 P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd k]z x'g cfPsf] ;kmfO
219

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
90
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;Gtf]ifhgs gePdf To;sf] sf/0f klg v'nfpg' kg]{5 . To:tf] sd{rf/Lsf] ;DaGwdf
P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ljefuLo hfFra'em u/fOPsf] eP ;f]sf]
glthf;d]t pNn]v u/L k|:tfljt ;hfosf] cf}lrTo klg pQm :ki6Ls/0fdf v'nfpg'
kg]{5 .

!!!= nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng] sfo{ljlwM s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo
;hfosf] cfb]z lbg'eGbf klxn] ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] P]gsf] bkmf
^* adf]lhd nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{sf] lgldQ n]vL k7fpFbf tT;DaGwdf k|:t't
ePsf ;kmfO, :ki6Ls/0f tyf ;a'b k|df0f;d]tsf] d"Nofg u/L ;f] cfwf/df 7x/
ug{ vf]lhPsf] ljefuLo ;hfo;d]t k|:tfljt u/L ;DalGwt ;a} ;Ssn
sfuhft;lxtsf] kmfon ;+nUg /fvL k7fpg' kg]{5 .

!!@= ;hfosf] cfb]z / gSsn;DaGwL sfo{ljlwM -!_ lghfdtL sd{rf/Lpk/ s'g}


ljefuLo ;hfosf] lg0f{o ubf{ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] ;DalGwt
sd{rf/LnfO{ ;kmfO jf :ki6Ls/0f k]z ug{ kof{Kt df}sf k|bfg eP gePsf] ;d]t
ljrf/ u/L lgh sd{rf/Laf6 k]z ePsf] ;kmfO, :ki6Ls/0f tyf pknAw ;Dk"0f{
;a'b k|df0fsf] ;d'lrt d"Nofg u/L :ki6 sf/0f v'nfO lg0f{o ug'{kg]{5 . o;/L
;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] ;hfosf] cfb]zsf] ;DaGwdf cfgf]] :ki6
/fo;fy cg';"rL !& adf]lhd lg0f{o ug'{kg]{5 .
-@_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} lghfdtL
sd{rf/LnfO{ Pp6f ;hfo k|:tfljt u/L ;kmfO, :ki6Ls/0f dfu u/]/ kl5 csf]{
;hfo lbg] u/L lg0f{o ug'{ x'Fb}g . t/ s'g} sf/0f k/L 36L jf a9L ;hfo ug'{kg]{
cj:yf k/]df lgod !!) / !!! sf] sfo{ljlw k'gM k"/f ug'{kg]{5 .
-#_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] pklgod -!_ adf]lhd s'g}
klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo lbg] lg0f{o ubf{ lg0f{o ldlteGbf
klxn]b]lv g} nfu" x'g] u/L lg0f{o ug'{ x'Fb}g .
220t/

P]gsf] bkmf ^! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ adf]lhdsf] s;'/df

;hfo ubf{ pQm adf]lhd gAa] lbg k"/f ePsf] ef]nLkN6b]lv / ;f]xL bkmfsf] pkbkmf
-@_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] s;"/df ;hfo ubf{ cbfntaf6 s;"/ 7x/
ePsf] ldltb]lv nfu" x'g] u/L lg0f{o ug{ ;lsg]5 .

220

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
91
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf pklgod -!_ adf]lhd ePsf]
ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] Psk|lt gSsn ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln]
;DalGwt sd{rf/LnfO{ lagf b:t'/ lbg'kg]{5 .

!!#= k/fdz{ ;ldltsf]


;ldltsf] u7gM s'g} lghfdtL sd{rf/Lpk/ P]gsf] bkmf %( sf] v08
-v_ adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg'cl3 ;hfo lbg kfpg] clwsf/Ln] rfx]df
lghnfO{ k/fdz{ lbg g]kfn ;/sf/n] k/fdz{ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .

!!$= k'g/fj]bgsf] sfo{ljlwM s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_
adf]lhd cfkm"nfO{ lbPsf] ljefuLo ;hfolj?4 k'g/fj]bg lbg'k/]df b]xfoadf]lhdsf]
sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5M
-s_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] cfg} gfdaf6 k'g/fj]bg lbg'kg]{5 / To:tf] k'g/fj]bg
plrt / cfb/;"rs efiffdf n]lvPsf] x'g'kg]{5 .
-v_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] k'g/fj]bgsf] ;fydf cfgf]] ;kmfOsf] lgldQ hf] ePsf]
;a'b k|df0f ;+nUg /fVg'sf ;fy} h'g cfb]zsf] lj?4 k'g/fj]bg ul/Psf] xf] ;f]
cfb]zsf] gSsn;d]t ;+nUg ug'{kg]{5 .
-u_ k'g/fj]bg lb+bf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L

221k|zf;
f;s
sL o

cbfnttdf k'g/fj]bg btf{ u/fpg' kg]{5 .


cbfn
-3_ ;hfosf] cfb]z kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq k'g/fj]bg lbg'kg]{5 . t/
k'g/fj]bgsf] Dofb g3fO{ k'g/fj]bg ug]{ JolQmn] kof{Kt sf/0f b]vfO{ lgj]bg
lbPdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] d'gfl;a 7x/fPdf

222b'O{

dlxgf;Dddf k/]sf]

k'g/fj]bgnfO{ btf{ ug{ ;Sg]5 .


223!!%=

============

kl/R5]b !^
ljljw
224

!!^=
!!^=k'/:sf/sf] Joj:yf M -!_ k|To]s jif{ k|To]s lhNnfaf6 Ps hgf tyf k|To]s
dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf ;f] cGtu{tsf ljefu / sfof{noaf6 Ps hgf

221

;ftf}F
;ftf}F
223 ;ftf}F
224 ;ftf}F
222

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
vf/]h
;+zf]lwt .
92
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

pTs[i6 sd{rf/L 5gf}6 u/L g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] /sd k'/:sf/ :jk
lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sd{rf/L 5gf}6 ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt
/xg]5 M
-s_

dGqfno, ;lrjfno, cfof]u cGtu{tsf] sd{rf/L 5gf}6sf]


xsdf
-!_

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno


jf cfof]usf] ;lrj

-@_

cWoIf

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno


jf cfof]u cGtu{tsf ljefuLo
k|d'vx

-v_

;b:o

lhNnf:t/sf sd{rf/L 5gf}6sf] xsdf


-!_

lhNnf GofofwLz

-@_

lhNnf

k|zf;g

cWoIf
sfof{nosf]

k|ltlgwL
-#_

lhNnf

;b:o
ljsf;

;ldltsf]

sfof{nosf] k|ltlgwL

;b:o

-#_ o; lgod adf]lhd sd{rf/L 5gf}6 ;DaGwL dfkb08 / cfwf/ g]kfn


;/sf/n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-$_ pklgod -@_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;DalGwt
dGqfno, ;lrjfno jf cfof]udf tyf v08 -v_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno
;DalGwt lhNnf cbfntdf /xg]5 .

!!^s=lghfdtL
!!^s=lghfdtL ;]jf k'/:sf/M -!_ g]kfn ;/sf/n] k|To]s jif{ lghfdtL sd{rf/LnfO{

225

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df b]xfoadf]lhdsf] lghfdtL ;]jf


k'/:sf/ lbg]5M
k'/:sf/sf] gfd

/sd

;+Vof

-s_ ;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf ?= @,)),))). Ps hgfnfO{


k'/:sf/

225

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
93
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_ pTs[i6 lghfdtL ;]jf

?= !,)),))). 226b; hgfnfO{

k'/:sf/
-u_ lghfdtL ;]jf k'/:sf/

?= %),))). 227tL; hgfnfO{

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/ l;kmfl/; ug{ b]xfoadf]lhdsf] ;ldlt


/xg]5M
-s_

g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj

cWoIf

-v_

sfg"g tyf Gofo dGqfnosf] ;lrj

;b:o

-u_

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] g]kfn ;/sf/sf]


s'g} ;lrj

-3_
-_

;b:o

ljlzi6 >]0fLaf6 ;]jflgj[Q sd{rf/LdWo]


g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] JolQm

;b:o

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj

;b:o;lrj

-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lghfdtL ;]jf k'/:sf/x k|bfg ug{sf nflu
pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] b]xfosf] cfwf/df lghfdtL sd{rf/Lxsf] 5gf}6
u/L l;kmfl/; ug]{5M
-s_

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf] l;kmfl/;,

-v_

sfo{ ;Dkfbg d"Nofg,

-u_

sfo{ Ifdtf / sfo{ bIftf,

-3_

Ho]i7tf, nugzLntf, st{Jolgi7tf / Jofj;flos bIftf .

228-#s_

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k'/:sf/sf] nlfu l;kmfl/; ubf{

ef}uf]lns kn] ;d]t ;Gt'ng ldNg] u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ug'{
kg]{5 .
229-#v_

lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] ;fydf lbOg] k|df0f kqsf] 9fFrf

cg';"rL!&v= adf]lhd x'g]5


-$_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf /xg]5 .

226

cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
228 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
229 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
227

94
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!!^v= lghfdtL ;]jf lbj; M -!_ k|To]s jif{sf] efb| afO; ut] lghfdtL ;]jf lbj;

230

dgfOg]5 .
-@_ lghfdtL ;]jf lbj; dgfpgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrjsf]
cWoIftfdf lghfdtL ;]jf lbj; ;df/f]x ;ldltsf] u7g ul/g] 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd u7g ul/g] ;ldltsf] ;lrjfno k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf /xg]5 .
231

!!^u= sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifMfM -!_ g]kfn ;/sf/n] ;/sf/L sfof{nosf] sfo{
;Dkfbg ;'wf/ u/L ;]jfdf k|efjsfl/tf Nofpg P]gsf] bkmf @*s= adf]lhd Ps
sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd u7g x'g] sf]ifsf] cwLgdf /xg] u/L dGqfno,
cfof]u, ;lrjfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfodf sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if :yfkgf ug{
;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] sf]ifdf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cfkm" /
cGtu{t lgsfosf] ;fwf/0f tk{msf] pkef]u / sfof{no ;+rfng vr{df cl3Nnf]
cfly{s jif{sf] eGbf sd vr{ u/L jrt u/]sf] /sdsf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n]
k|f]T;fxg :jk yk u/L lbPsf] /sd ;d]t hDdf ug{ ;Sg]5g\ .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd hDdf ePsf] /sdaf6 ;DalGwt s]Gb|Lo
lgsfon] cfkm" / cfkm" cGtu{tsf lgsfosf lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg ug]{
dfkb08 lgwf{/0f u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg :t/sf] d"Nofgsf]
cfwf/df sd{rf/L / sfof{nonfO{ k|f]T;fxg :jk k'/:sf/ /sd lbg ;Sg]5 .
-%_ o; lgodsf] ljk/Lt x'g] u/L s'g} klg lgsfon] sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg
sf]if agfpg ;Sg] 5}g .
-^_ sfo{ ;Dkfbg sf]ifsf] Joj:yfkg, ;+rfng ug{ / lgwf{/0f ug{ g]kfn
;/sf/n] 5'} lgb]{lzsf jgfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .

!!&= sDkgLsf] :yfkgf / Jofkf/ Joj;fo ug{ :jLs[lt lng'kg]{M P]gsf] bkmf $*
adf]lhd s'g} a}+s jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6]zg jf ;~rfngsf] sfddf efu lng,
s'g} Jofkf/ jf Joj;fo ug{ jf cGoq s'g} k|sf/sf] ;]jf :jLsf/ ug{ rfxg]

230
231

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
95
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

/fhkqf+lst lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf, ;d"x;DaGwL dGqfnoaf6 / /fhkq cg+lst


tyf >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/Ln] ljefuLo k|d'vaf6 :jLs[lt lng' kg]{5 .
t/ lhNnfl:yt sfof{nosf /fhkq cg+lst tyf >]0fLljxLg lghfdtL
sd{rf/Ln] o:tf] :jLs[lt ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 lng' kg]{5 .

!!&s= lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o"lgog M -!_ P]gsf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf]

232

v08 -s_ adf]lhd u7g x'g] /fli6o:t/sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog btf{
u/fpgsf] nflu sfo{ ;ldltn] tf]s]sf] kbflwsf/Ln] s]Gb|Lo kbflwsf/L / ;b:oxsf]
x:tfIf/ u/fO{ ljwfg ;+nUg u/L cg';"lr!&u= adf]lhdsf] 9fFrfdf >d tyf
/f]huf/ k|j4{g ljefudf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd 6]8 o'lgog btf{ u/fpg lbO{g] lgj]bg /
ljwfg;fy 6]8 o'lgogsf] sDtLdf aL; lhNnf sfo{ ;ldlt u7g ePsf] ljj/0f /
6]8 o'lgogsf] ;b:otf k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lxsf] ;DalGwt lgsfoaf6
k|dfl0ft sDtLdf kfFr xhf/ ;b:oxsf] x:tfIf/ ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg ;DaGwdf bfjL lj/f]wsf]
nflu kGw| lbgsf] ;"rgf k|sfzg u/L bfjL lj/f]w k/]df ;f] ljifodf ;d]t 5fgjLg
u/L btf{sf] nflu /Lt k'u] gk'u]sf] x]/L] bfjL lj/f]w kg]{ Dofb ;dfKt ePsf] kGw| lbg
leq btf{ u/L ;f]sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ 6]8 o'lgogsf /fli6o :t/df /xg] s]Gb|Lo sfo{ ;ldlt dftxt
s]Gb|Lo:t/df ljefuLo:t/sf] ljefuLo sfo{ ;ldlt tyf lhNnf:t/df lhNnf sfo{
;ldlt u7g x'g ;Sg]5 .
-%_ k|To]s

dGqfno;lrjfnocfof]u

jf

ljefu /

s]Gb|Lo:t/sf

sfof{nodf ljefuLo :t/sf sfo{ ;ldlt u7g x'g ;Sg]5g\ . o;/L ljefuLo:t/sf
sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm ljefu :t/sf] sfof{nodf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/LxdWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n lghfdtL sd{rf/L ;+Vofsf] jL;
k|ltztn] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5 .
-^_ k|To]s lhNnfdf lhNnf :t/sf] sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm
lhNnf l:yt lhNnf, c~rn jf If]qLo :t/sf sfof{nodf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/LxdWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n sd{rf/L ;+Vofsf] jL; k|ltzt
sd{rf/Ln] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5 .
232

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
96
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-&_ pklgod -%_ / -^_ adf]lhdsf] 6]8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu 6]]8
o'lgogdf cfj4 x'g] sd{rf/Lsf] x:tfIf/ ;lxt ;DalGwt >d sfof{nodf lgj]bg
lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg k/]sf]df pklgod -#_ adf]lhdsf] k|lqmof k'ofO{ btf{ ug'{
kg]{5 .
t/ /fli6o :t/sf] dfGotf k|fKt 6]8 o"lgog lhNnf :t/df lqmoflzn /xg
o; pklgod adf]lhd btf{ x'g cfjZos kg]{5}g .
-*_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/L Ps} k6s Ps eGbf a9L 6]8 o'lgogsf]
;b:o x'g] 5}g .
-(_ 6]8 o'lgogsf] ;b:o eO{ /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfof{no k|d'v ePdf
lghsf] 6]8 o'lgogsf] ;b:otf :jtM lg:s[o x'g]5 / 6]8 o'lgogdf lghsf]
dtflwsf/ /xg] 5}g .
-!)_ pklgod -#_ / -&_ adf]lhd btf{ ePsf 6]8 o'lgog k|To]s rf/ jif{df
gjLs/0f ug'{ kg]{5 / gjLs/0f ubf{ ;d]t pklgod -@_, -%_ / -^_ adf]lhdsf] zt{
k"/f u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] nflu tTsfn cl3 ePsf] lgjf{rgdf jL;
k|ltzt eGbf a9L dt k|fKt ug]{ 6]8 o'lgog gjLs/0f ug{ plNnlvt zt{ k"/f ug'{
kg]{ 5}g .
-!!_ 6]8 o'lgogsf] ljwfgdf b]xfosf ljifox ;dfj]z ul/Psf] x'g' kg]{5 M
-s_

6]8 o'lgogsf] gfd / 7]ufgf,

-v_

6]8 o'lgog :yfkgf ug'{sf] p2]Zo,

-u_

sfo{ ;ldltsf] u7g ljlw / sfo{ cjlw -a9Ldf rf/ jif{


x'g]_,

-3_

;fwf/0f ;b:otf, kbflwsf/Lxsf] ;+Vof / ltgLxsf]


lgjf{rg k|lqmof,

-_

6]8 o'lgogsf] sf]if / To;sf] n]vfk/LIf0f ;DaGwL Joj:yf,

-r_

kbflwsf/Lxsf] lj?4df cljZjf;sf] k|:tfj Nofpg ;lsg]


Joj:yf,

-5_

6]8 o'lgogsf] /fli6o clwj]zg / sfo{ ;ldltsf] sfd,


st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL Joj:yf

-h_

6]8 o'lgogsf] ljwfg ;+zf]wg k|lqmof,


97
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-em_

6]8 o'lgog lj36g ;DaGwL Joj:yf / o;/L lj36g ePdf


To;sf] ;DkQL / bfloTj ;DaGwL Joj:yf,

-`_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf k|ltlglgwTj u/fpg] / lkmtf{


af]nfpg] ;DaGwL Joj:yf .

-!@_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd


x'g]5 M
-s_

s]Gb|Lo :t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg /fli6o


:t/sf 6]8 o'lgogjLr af6 tyf ljefuLolhNnf:t/sf]
cflwsfl/s

6]8

o'lgogsf]

lgjf{rg

;DalGwt

ljefuLolhNnf:t/sf dfGotfk|fKt 6]8 o'lgog jLr af6


x'g]5 .
-v_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf k|fKt dtsf] cfwf/df


;DalGwt 6]8 o'lgogxn] kbflwsf/L / ;b:ox rog
u/L k7fpg]5g\ .

-u_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] :jk b]xfo adf]lhd x'g]5 M


-!_

s]Gb|Lo:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf b]xfo


adf]lhdsf kbflwsf/L Pj+ ;b:ox /xg]5g\ M

-@_

-s_

cWoIf

-v_

pkfWoIf

-u_

dxf;lrj

-3_

;lrj

-_

sf]iffWoIf

-r_

;b:ox

!^

ljefuLolhNnf:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf


b]xfo adf]lhdsf kbflwsf/L Pj+ ;b:ox /xg]5g\ M
-s_

cWoIf

-v_

pkfWoIf

-u_

;lrj

-3_

;x;lrj

-_

sf]iffWoIf

98
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-r_
-3_

;b:ox

s]Gb|Lo:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] u7g k|s[of b]xfo


adf]lhd x'g]5 M
-!_

/fli6o:t/sf 6]8 o'lgogdWo]af6 6]8 o'lgogsf


kbflwsf/Lxsf] afF8kmfF8 b]xfo adf]lhd ul/g]5M

-@_

-s_

klxnf] dt k|fKt ug]{n]cWoIf / sf]iffWoIf

-v_

bf];|f] dt k|fKt ug]{n] dxf;lrj

-u_

t];|f] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf

-3_

rf}yf] dt k|fKt ug]{n] ;lrj

/fli6o:t/sf 6]8 o'lgog dWo]af6 cflwsfl/s 6]8


o'lgogsf ;b:oxsf] afF8kmfF8 s"n ;b:o;+Vof !^
nfO{ !)) dfgL k|fKt dt k|ltztsf] cfwf/df
x'g]5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf
rf/ j6f 6]8 o'lgog lgjf{lrt gePsf] cj:yfdf
kbsf] afF8kmfF8 b]xfo adf]lhd yk kb k|fKt
ug]{5g\ M
-s_

b'O{ j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df


klxnf] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf kb / bf];|f]
dt k|fKt ug]{n] ;lrj kb .

-v_

tLg j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt


ePsf]df klxnf] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf
kb .

-_

ljefuLolhNnf:t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] u7g k|s[of


b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-!_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf ;DalGwt


ljefu:t/df / lhNnf:t/df v;]sf] dt k|ltztsf]
cfwf/df ljefuLolhNnf:t/sf] cflwsfl/s 6]8
o'lgogsf kbflwsf/Lxsf] afF8kmfF8 b]xfo adf]lhd
x'g]5 M
99
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_

-s_

klxnf] dt k|fKt ug]{n] cWoIf / sf]iffWoIf

-v_

bf];|f] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf

-u_

t];|f] dt k|fKt ug]{n]

-3_

rf}yf] dt k|fKt ug]{n] ;x;lrj

;lrj

;b:oxsf] afF8kmfF8 s'n ;b:o ;+Vof ^ nfO{ !)) dfgL


k|fKt dt k|ltztsf] cfwf/df x'g]5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf rf/ j6f
6]8 o'lgog lgjf{lrt gePsf] cj:yfdf kbsf] afF8kmfF8 ubf{
b]xfo adf]lhd yk kb k|fKt ug]{5g\ M
-s_

b'O{ j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf]


dt k|fKt ug]{n] ;lrj kb / bf];|f] dt k|fKt ug]{n]
;x;lrj kb .

-v_

tLg j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf]


dt k|fKt ug]{n] ;lrj kb .

-r_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] kbfjwL lgjf{rg ePsf] ldltn]


rf/ jif{sf] x'g]5 .

-5_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgsf] ldlt / ;do klxnf]


k6snfO{ s]lGb|o:t/sf] xsdf >d tyf /f]huf/ k|jw{g
ljefun] / ljefuLolhNnf:t/sf] xsdf ;DalGwt >d
sfof{non] tf]Sg]5 . To; kl5 x'g] lgjf{rgsf] ldlt
;DalGwt cflwsfl/s 6]8 o'lgog / >d tyf /f]huf/
k|jw{g ljefu jf ;DalGwt >d sfof{nosf] cfk;L
;xdtLdf to ul/g]5 .

-h_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL ;Dk"0f{ k|s[of


cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL ljlgoddf
pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

-em_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] ljwfg, lgjf{rg ;DaGwL ljlgod


/ sf]if ;~rfng lgb]{lzsf pklgod -!_, -@_ / -#_ adf]lhd
u7g ePsf /fli6o :t/sf 6]8 o'lgogx;Fu k/fdz{ u/L
>d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefun] hf/L ug]{5 .
100
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-!#_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] sf]ifsf] Joj:yf b]xfo adf]lhd x'g]5 M


!_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] gfddf Pp6f sf]if /xg]5 .

-@_

sf]ifdf b]xfo adf]lhdsf] /sd /xg]5 M


-s_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf lqmoflzn 6]8 o'lgogsf


;b:oxaf6 k|fKt ;b:otf z'Ns jfktsf] /sddWo]
cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] tf]s]sf] /sd,

-v_

g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,

-u_

ljleGg ;+3 ;+:yf / JolQmaf6 k|fKt /sd,

-3_

sf]ifsf] ;~rfng tyf Joj:yfkgaf6 cfh{g ePsf]


jf j[l4 ePsf] /sd,

-_
-#_

cGo >f]taf6 k|fKt /sd .

cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sdsf]


afF8kmfF8 / pkof]u cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] lgwf{/0f u/]
adf]lhd x'g]5 .

-!$_ pklgod -!@_ adf]lhd ul7t cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] lghfdtL


sd{rf/Lsf] ;]jfsf] ;'/Iff, ;do ;fk]If ;'ljwf, j[QL ljsf;, sd{rf/Lsf] hLpHofgsf]
;'/Iff, sd{rf/Lsf] Joj;flos ;'/Iff h:tf sd{rf/L xs lxt;Fu ;DalGwt
ljifoxdf dfq b]xfo adf]lhd ;fdflhs ;+jfb / ;fd'lxs ;f}bfjfhL ug{ kfpg]
5 M
-s_

:yfgLo lhNnf:t/ jf ;f] eGbf tnsf ljleGg lgsfo;Fu


;DalGwt dfux ;DalGwt lgsfodf k|:t't ug{ ;Sg]5 .
o;/L k|:t't ePsf dfuxsf] ;DaGwdf :yfgLo :t/df
cfk;L 5nkmn u/L ;d:ofsf] ;dfwfg vf]Hg k|oTg ug'{
kg]{5 . o;/L ;d:ofsf] ;dfwfg x'g g;s]df lnlvtkdf
lhNnf k|zf;g sfof{nodf dfusf] kdf k]z ug'{ kg]{5 .
o;/L k]z ePsf] ;d:ofsf] ;DaGwdf 5nkmn u/L PSsfO{;
lbg leq ;dfwfg ug{ k|of; ug'{ k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]
st{Jo x'g]5 . ;f] adf]lhd ;d:of ;dfwfg x'g g;s]df
;f]sf] ljj/0f ;lxt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg'
kg]{5 .
101
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

dGqfno, ljefu, ;+j}wflgs lgsfo, cfof]u;Fu ;DalGwt


dfux lnlvt kdf ;DalGwt lgsfodf k|:t't ug'{ kg]{5
/ o;/L k|:t't ePsf dfuxsf] ;DaGwdf 5nkmn u/fO{
dGqfno, ;+j}wflgs lgsfo, cfof]u cfk}m+n] lg0f{o u/L k"/f
ug{ ;lsg] hfoh dfux PSsfO; lbg leq k"/f ug]{ /
cGo lgsfodf k]z ug'{ kg]{ ljifosf xsdf ;DalGwt
lgsfodf k7fO{ ;f]sf] hfgsf/L 6]8 o'lgognfO{ lbg' kg]{5 /
tt\tt\ lgsfon] klg ;fdflhs ;+jfb / ;fd'lxs
;f}bfjfhLsf] k|loqmofaf6 PSsfO; lbg leq ;dfwfg vf]Hg'
kg]{5 . ;f] adf]lhd ;d:of ;dfwfg x'g g;s]df ;f]sf]
ljj/0f ;lxt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .

-u_

s]Gb|Lo :t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] lghfdtL


sd{rf/Lsf] xs lxt;Fu ;DalGwt ljifodf ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf lnlvt kdf dfux k|:t't ug{ ;Sg]5 . o;/L
k]z ePsf ljifoxsf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno
/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogaLr 5nkmn u/L ljjfbsf]
;dfwfg vf]Hg' b'j}sf] st{Jo x'g]5 . ljjfbsf] ;dfwfg vf]Hg
;fdfGo k|zf;g dGqfnon] tTk/tf gb]vfPdf jf ljjfbsf]
;dfwfg PSsfO{; lbg leq lg:sg g;s]df cflwsfl/s
o'lgogn] pQm ljifo 5nkmnsf nflu sd{rf/Lsf jLrdf
n}hfg]5 . cflwsfl/s o'lgogsf s]Gb|, ljefu / lhNnf u/L
s'n ;f7L k|ltzt sfo{ ;ldltn] pQm dfuxdf ;dy{g
hgfPdf ;f] ;dy{g ;d]t ;+nUg /fvL k"gM ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf dfux k]z ul/g]5 . o;/L dfux k]z ePsf]
PSsfO{; lbg leq cfk;L ;xdltf/f ljjfbsf] ;dfwfg
gePdf pQm ljifoxsf] ;dfwfgsf] nflu >d tyf
oftfoft Joj:yf dGqfnodf k7fOg]5 .

-3_

v08 -u_ adf]lhd k]z ePsf ljifodf >d tyf oftfoft


Joj:yf dGqfnon] b'j} kIf jLr jftf{ u/fO{ PSsfO{; lbg
leq ljjfb ;dfwfgsf] k|oTg ug'{ kg]{5 .
102
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

v08 -3_ adf]lhd ljjfbsf] ;dfwfg x'g g;sL sd{rf/Ln]


lj/f]w sfo{qmd ;+rfng ug{ rfx]df cflwsfl/s 6]8
o'lgogn] cfgf] dfu bfjL / cf}lrTo ;lxtsf] ;"rgf tL;
lbg cufj} ;fdfGo k|zf;g dGqfno ;dIf s]Gb|, ljefu /
lhNnf:t/sf 6]8 o'lgogdf cfj4 ;b:oxsf] ;f7L k|ltzt
dtf/f kfl/t u/]sf] k|:tfj / ;f] ;DaGwL lnlvt ;"rgf
lbO{ To;sf] hfgsf/L >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno,
u[x dGqfno / >d /f]huf/ k|jw{g ljefunfO{ lbO{ qmdzM
k|rf/ k|;f/ ug]{, sfnf] kL afFWg], sfo{ jlx:sf/ ug]{,
zflGtk"0f{ k|bz{g ug]{ / zflGtk"0f{ x8tfn ug]{ ;Ddsf
;fd'lxs ;f}bfjfhLsf kx k|of]u ug{ ;Sg]5 .
t/,
-!_

s;}sf] OR5f lj?4 hf]/ ha/h:tL ug]{, s/sfk ug]{,


clzi6 kn] k|:t't x'g], ;fj{hlgs ;DkQLsf]
tf]8kmf]8 ug]{, sfof{nodf tfnfjGbL ug]{, rSsfhfd
/ g]kfn jGb h:tf sfo{ ug{ kfOg] 5}g .

-@_

g]kfn ;/sf/n] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L


tf]s]sf] :yfg, ljz]if kl/l:ylt egL x8tfn ug{
lgif]w u/]sf] cj:yf tyf cTofjZos ;]jfxsf]
;~rfngdf cj/f]w k'ofpg / x8tfn ug{ kfOg]
5}g .

-r_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] o; pklgod adf]lhd k|:t't


u/]sf cfly{s dfux d'n'ssf] cfly{s cj:yf tyf
IfdtfnfO{ aLrf/ u/L k"/f ug{ g]kfn ;/sf/n] k|oTg ug]{5
/ o; ;DaGwdf

g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb_ sf] lg0f{o

clGtd x'g]5 .
-5_

o; pklgoddf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} Pp6f


sfof{nosf] ;d:ofnfO{ lnP/ cGo sfof{nosf] sfddf afwf
k'ofpg / x8tfn ug{ kfOg]5}g .

103
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-!%_ pklgod -!$_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ adf]lhdsf k|s[of
rln/x]sf] cj:yfdf / ;f] cufj} pklgod -!$_ sf] v08 -_ adf]lhd lj/f]wsf
sfo{qmd ;+rfng ug{ kfpg] 5}g .
-!^_ pklgod -!$_ sf] v08 -3_ adf]lhd ;fd"lxs ;f}bfjfhLsf nflu jftf{
u/fpFbf b'j} kIfsf] a/fa/ ;+Vofdf k|ltlglwTj u/fpg' kg]{5 .
-!&_ pklgod -!$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhdsf
dfu jf bfjL k|:t't ug{ kfOg] 5}g M
-s_

;+ljwfg k|lts"n x'g],

-v_

ck|dfl0ft jf cfwf/lxg cf/f]ksf] cfwf/df s;}sf] lxt


k|lts"n x'g],

-u_

s'g} sd{rf/Lsf] JolQmut cfr/0fdf c;/ kg]{ ljifo,

-3_

lghfdtL sd{rf/L;Fu c;DalGwt ljifo, o; v08 adf]lhd


s'g} ljifo lghfdtL sd{rf/L;Fu ;DalGwt xf] jf xf]Og eGg]
ljifodf ljjfb ePdf dxfGofoflwjQmfsf] lg0f{o clGtd
x'g]5 .

-_

;fdflhs ;+jfb / ;fd"lxs ;f}bfjfhL ePsf] b'O{ jif{ Joltt


geO{ .

-!*_ o; lgod adf]lhd ljjfbsf] 6+'uf] nufpg ul/Psf] ;+emf}tf >d tyf
oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{ ul/g]5 . o; adf]lhd btf{ ul/Psf] ;+emf}tfdf
nfu" x'g] ldlt pNn]v ePsf]df ;f]xL ldltb]lv / ldlt pNn]v gePsf]df >d tyf
oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{ ePsf] ldltaf6 nfu" x'g]5 . ;+emf}tfdf plNnlvt
zt{x Kffngf ug'{ b'j} kIfsf] st{Jo x'g]5 .
-!(_ ;+emf}tf sfof{Gjog ;DaGwdf s'g} ljjfb pTkGg ePdf cfk;L
5nkmnaf6 ;dfwfg ul/g]5 . 5nkmnaf6 ;d]t ;dfwfg x'g g;s]df ;+emf}tf
sfof{Gjogsf] nflu >d cbfntdf lgj]bg lbg ;lsg]5 . ;f] ljifodf >d
cbfntsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
233

!!&v= sd{rf/L ;DaGw ;ldltM -!_ lghfdtL ;]jfnfO{ ;do ;fk]If ;'wf/ u/L hgd'vL
agfpg, sd{rf/Lsf] dgf]jn clej[l4 ug{ / c;n sfo{ ;+:s[ltsf] ljsf; ug{sf]

233

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
104
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

nflu cfk;L 5nkmn aLrf/ ljdz{ u/L ;'emfj lbg / ;d;fdoLs ljifox
sfof{Gjog ug{ b]xfosf] ;ldlt /xg]5 M
-s_

;fdfGo k|zf;g dGqL

cWoIf

-v_

d'Vo ;lrj

;b:o

-u_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj

;b:o

-3_

>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnosf


;lrj

;b:o

-_

cy{ dGqfnosf ;lrj

;b:o

-r_

cflwsfl/s 6]8 o"lgogsf cWoIf /


dxf;lrj

;b:o

-@_ ;ldltsf] a}7s cfjZostf cg';f/ cWoIfn] af]nfpg] 5 .


-#_ cflwsfl/s 6]8 o"lgogsf] s]Gb|Lo sfo{ ;ldltsf] ax'dtn] lg0f{o u/L
a}7s jf]nfpgsf] nflu cWoIf ;dIf lnlvt lgj]bg lbPdf lgj]bg k|fKt ePsf] kGw|
lbg leq cWoIfn] a}7s af]nfpg ;Sg]5 .
-$_ ;ldltsf] sfo{ljlw ;ldlt cfk}m+n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
234

!!*= ;Dklt ljj/0f k]z ug'{kg]{M -!_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{ ;dfKt
ePsf] ;f7L lbgleq cg';"rL!* adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f ;DalGwt sfof{no
dfk{mt lghfdtL lstfjvfgfdf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ gofF lgo'lQm x'g] sd{rf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f
lgo'lQm ePsf] ;f7L lbg leq k]zug'{ kg]{5 .

!!(= crn ;DklQ vl/b u/]sf] hfgsf/L lbg'kg]{M lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf]] jf cfgf]]
kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] gfddf s'g} crn ;DklQ vl/b u/L jf cGo tl/sff/f
k|fKt u/]df To;/L vl/b jf k|fKt u/]sf] Ps dlxgfleq To;afkt nfu]sf]
df]n;d]tsf] ljj/0f vf]nL cfgf]] sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

!@)= ax'ljjfx, afn


afnljjfx, cgd]n ljjfxdf k|ltaGwM s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
d'n'sL P]g laxfjf/Lsf] dxnsf] ljk/Lt x'g] u/L ax'ljjfx, afnljjfx / cgd]n
ljjfx ug'{ u/fpg' x'Fb}g .
235

!@)s= lghfdtL sd{


sd{rf/Lsf] kl/ro kq ;DaGwL Joj:yf M -!_ sfof{nodf sfo{/t
/x]sf] ;dodf k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] kl/rokq nufpg' kg]{5 .

234

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


105
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokqsf] 9fFrf cg';"rL !( adf]lhd x'g]5 .


!@!= xflg gf]S;fgL k'ofpg' gx'g]M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] c;fjwfgL;fy jf cg'zf;gdf g/xL jf
hfghfg q'l6k"0f{ 9+uaf6 sfd u/L g]kfn ;/sf/ jf ;/sf/L sfof{nonfO{ s'g}
k|sf/sf] xflg gf]S;fgL k'ofpg' x'b}g .
!@@= v6fOPsf] sfof{no jf :yfgdf sfd ug'{kg]{M s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"nfO{
kb:yfkg jf ;?jf ul/Psf] sfof{no jf :yfgdf xflh/ eO{ tf]lsPsf] sfdsfh ug'{
kg]{5 .

!@@s= lghfdtL sd{rf/Lsf] g}lts bfloTjM lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] st{Jo kfngf

236

ubf{ b]xfosf g}lts bfloTjnfO{ Wofg lbg' kg]{5 M


-s_

;]jfu|fxLx k|lt ;dfg lsl;dsf] Jojxf/ ug]{,

-v_

/fi6 / hgtfsf] j[xQ/ lxtnfO{ k|fyldstf lbg],

-u_

j:t' tyf ;]jfsf] ljt/0fsf] dfkb08 / sfo{ljlwsf] kf/blz{tf sfod /fVg],

-3_

;fj{hlgs ;DkQLsf] ;+/If0f ug]{,

-_

;fwg / ;|f]tsf] ldtJolotfk"j{s kl/rfng ug]{,

-r_

sfo{;Dkfbg k|s[ofnfO{ ;/nLs/0f ug]{,

-5_

Go"gtd ;dodf sfo{ lhDd]jf/L ;Dkfbg ug{ k|oTg/t /xg],

-h_

cfwf/e"t dfgjLo d"No / dfGotf k|lt ;Ddfg ug]{,

-em_

;a} ;d'bfo / If]q k|lt ;dfg b[li6sf]0f /fvL ;dfg Jojxf/ / ;Ddfg ug]{ .

!@#= klxn]sf] ;]jf cjlwsf] u0fgfM -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] klxn]sf] ;]jf cjlwsf]
u0fgf ubf{ b]xfoadf]lhd u0fgf ul/g]5M
-s_

a9'jfsf] nflu Ho]i7tf u0fgfsf] k|of]hgsf] lgldQ klxn]


237lghfdtL

;]jf jf kbdf :yfoL lgo'lQm eO{ u/]sf] ;]jf

cjlw -aLrdf 6'6]sf] eP 6'6]sf] cjlw s6fO{_ afkt


ztk|ltzt / klxn] ljsf;tkm{sf] kbdf ;]jf u/L ;f]
;]jfnfO{ cljlR5Gg /fvL tyf klxn]

238lghfdtL

;]jfsf]

;fwf/0ftkm{sf] kbdf Ps jif{eGbf a9L c:yfoL ;]jf u/L ;f]


235

;ftf}F
;ftf}F
237 ;ftf}F
238 ;ftf}F
236

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

yk .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
106
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;]jfnfO{ cljlR5Gg /fvL lghfdtL ;]jftkm{ :yfoL lgo'lQm


kfPsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;fljssf] ljsf; jf c:yfoL
;]jf cjlwsf] u0fgf b]xfoadf]lhd ul/g]5M
-!_

/fhkqf+lst k|yd >]0fLdf u/]sf]


;]jf cjlwafkt

-@_

/fhkqf+lst

t]QL; k|ltzt

ltLo

>]0fLdf

u/]sf] ;]jf cjlwafkt


-#_

/fhkqf+lst

t[tLo

krf; k|ltzt
>]0fLdf

u/]sf] ;]jf cjlwafkt


-$_

5};L k|ltzt

/fhkq cg+lst >]0fL / kl/r/


kbdf u/]sf] ;]jf cjlwafkt

239-v_

krxQ/ k|ltzt

lgj[Qe/0fsf] k|of]hgsf] lgldQ klxn] ;/sf/L ;]jf jf kbdf


:yfoL lgo'lQm eO{ u/]sf] ;]jf cjlw -aLrdf 6'6]sf] eP
6'6]sf] cjlw s6fO{_ /

240=======

ljsf;tkm{sf] kbdf ldlt

@)@^.*.!! eGbf klxn] lgo'lQm eO{ To:tf] kbdf u/]sf]


;]jfnfO{ cljlR5Gg /fvL :yfoL ;]jfdf cfPsf lghfdtL
sd{rf/Lsf] To:tf] ;fwf/0f tyf ljsf;tkm{sf] kbdf
241:yfoL

kdf u/]sf] ;]jf cjlw .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klxn] u/]sf] s'g}
242;/sf/L

;]jfafkt pkbfg kfO;s]sf] JolQm k'gM lghfdtL kbdf lgo'Qm ePdf

lghn] klxn] kfPsf] pkbfgsf] /sd lkmtf{ u/]df dfq lghsf] klxn]sf] ;]jf cjlw
o; lgodadf]lhd xfnsf] kbdf u0fgf ul/g]5 .
243-#_

of] lgodfjnL k|f/De x'Fbfsf avt lghfdtL ;]jfdf sfo{/t /x]sf

lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq / of] lgodfjnL
k|f/De ePkl5 lgo'lQm kfPsf lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm kfPsf] ldltn] Ps

239

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
241 cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
242 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
243 bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
240

107
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

jif{leq o; lgodadf]lhd ;]jf cjlw hf]8fO{ ;s]sf] x'g'kg]{5 . pQm cjlwleq ;]jf
cjlw ghf]8fPdf To:tf] ;]jf cjlw kl5 hf]l8g] 5}g .
244-#s_

o; lgoddf n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} k|lqmoff/f klxn]sf] ;]jf

cjwL hf]8fpg / ;]jf cjwL yk u/L ;'ljwf lng kfOg] 5}g .


245-$_

pklgod -#_ adf]lhd klxn] u/]sf] ;]jf cjlw xfnsf] ;]jfdf

hf]8fpg] lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf hf]8fpg' klxn] lnPsf] cWoog labf, c;fwf/0f
labf, cf}iflw pkrf/ vr{ / aLdf clen]vsf] ljj/0f lghfdtL lstfavfgfdf k]z
ug'{ kg]{5 .
246:ki6Ls/0f

M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu ;/sf/L ;]jf eGgfn] g]kfn

;/sf/sf] /fHosf]ifaf6 lgj[Qe/0f kfpg] lghfdtL ;]jf, ;+;b ;]jf / :jf:Yo


;]jfnfO{{ ;+emg' k5{ .

!@$= a/a'emf/y ug'{kg]{M -!_ P]gsf] bkmf &$ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n]
a'emfpg' kg]{ gubL, lhG;L jf sfuhkq h] hlt cfgf]] lhDdfdf 5 ;f] ;a} g]kfn
;/sf/af6 cGoyf tf]lsPdf afx]s PSsfO; lbgleq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfO{
lbg' kg]{5 / a'g'kg]{ sd{rf/Ln] klg ;f]xL Dofbleq a'g' kg]{5 .
-@_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] axfnL ug{ rfx]sf] lbgsf] ;"rgf
;flasjfnfnfO{ ;s];Dd rfF8f] lbg' kg]{5 / ;flasjfnfn] klg ToxL lbg a/a'emf/y
ug{ tof/ /xg' kg]{5 .
-#_ a/a'emf/y ug]{ sfd ;DkGg ePkl5 To;sf] ;"rgf tfn's sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 . xfnjfnfn] axfn ul/;s]sf] geP ;flasjfnfn] cfkm"eGbf lgs6td
tNnf] sd{rf/LnfO{ a/a'emf/y u/L Dofbleq gofF sfof{nodf axfn ug{ hfg' kg]{5 /
;f] sd{rf/Ln] klg a'lemlng' kg]{5 .
-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] a/a'emf/ysf] lgldQ cfgf] efO, 5f]/f jf
kTof/sf dflg; jfl/; v8f u/L a'g] jf a'emfpg] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!@%= glthfd"ns sfo{tflnsf agfpg' kg]
kg{M -!_ k|To]s sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'vn]
k|To]s kbsf] nflu tf]lsPsf] sfd st{Jo tyf lhDd]jf/Lsf cfwf/df cfkm" dftxtsf

244

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
246 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
245

108
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;a} sd{rf/Lxsf] sfo{ ljefhg :ki6 v'Ng] u/L jflif{s sfo{tflnsf agfO{ /fVg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfo{tflnsf agfpFbf ;DalGwt sd{rf/Lsf]
sfo{;DkfbgnfO{ glthfd"ns t'Nofpg] b[li6sf]0f /fvL sfdsf] lj:t[t ljj/0f,
kl/df0f, nfut / ;do cjlw;d]t oyf;Dej v'nfpg' kg]{5 .

!@^= sfo{;Dkfbg d"Nof\


\ sg
ofsg

247

kmf/fd ;DaGwL Joj:yf M lghfdtL sd{rf/Lsf]

sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^u_ sf] cj:yfdf
afx]s clVtof/jfnfn] lgwf{/0f u/] adf]lhd uf]Ko u/L /flvg]5 .
248!@&=

;Da4tf lgwf{/0f ;ldltM -!_ a9'jf k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Ln] xfl;n

u/]sf] z}lIfs pkflw ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt 5 jf 5}g eGg]
lljwf ePdf ;f] ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf] ;ldltn] lg0f{o ug]{5 M
-s_

;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{


dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'v

-v_

cWoIf

nf]s ;]jf cfof]usf] ;lrj jf lghn]


tf]s]sf] cfof]usf] /fhkqflt k|yd
>]0fLsf] clws[t

-u_

;b:o

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj jf


lghn] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf]
clws[t

;b:o

-3_ g]kfnsf] s'g} ljZj laBfnosf]] ;Da4tf


lgwf{/0f ug'{kg]{ ljifo;Fu ;DalGwt
k|fWofks jf ljz]if1 Ps hgf
-_

;b:o

;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{


dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'vn]
tf]s]sf] clws[t

;b:o;lrj

-@_ a9'jf k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Ln] xfl;n u/]sf] tflndsf]


ljifo, >]0fL / :t/ ;DaGwdf lljwf ePdf ;f] ljifodf ;dsIf lgwf{/0f ug{ b]xfo
adf]lhdsf] ;Da4tf lgwf{/0f ;ldlt /xg]5 M
247
248

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
109
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-s_

;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{


dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'v

-v_

cWoIf

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj jf


lghn] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf
clws[t

-u_

;b:o

nf]s ;]jf cfof]usf] /fhkqflt k|yd


>]0fLsf] clws[t

-3_

;b:o

;Da4tf lgwf{/0f ug'{ kg]{ tflndsf]


laifo;Fu ;DalGwt k|lzIf0f k|lti7fg jf
tflnd s]Gb|sf] k|d'v jf lghn] tf]s]sf]
k|ltlglw Pshgf

-_

;b:o

;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt


dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'vn]
tf]s]sf] tflnd;+u ;DjlGwt ljifos]f
ljz]if1

-r_

;b:o

;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{


dGqfno jf lgsfosf]] ;lrjn] tf]s]sf]
clws[t

;b:o;lrj

-#_ a9'jfsf] ;+efJo pDd]bjf/n] b/vf:t;Fu k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotf /


tfnLdsf] ;DaGwdf a9'jf ;ldltsf] a}7s a:g' eGbf cufl8 pklgod -!_ / -@_
adf]lhdsf ;ldltn] ;Da4tf lgwf{/0f u/]df To:tf] z}lIfs of]Uotf / tfnLdsf] c
;d]t a9'jfsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-$_ o; lgod adf]lhdsf ;ldltf/f ;Da4tf lgwf{/0f ul/Psf z}lIfs
of]Uotfsf ljifox ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;+rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg ug]{5 .
-%_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;]jf, ;d"x jf
pk;d"x;Fu ;DalGwt dGqfnodf /xg]5 .

110
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

249!@&s=

k"j{ :jLs[tL lng' kg]


kg]{ M -!_ of] lgod k|f/De ePkl5 :jb]z jf ljb]zdf lghL

k|of;df

cWoog

ug{

rfxg]

lghfdtL

sd{rf/Ln]

;DalGwt

lgsfosf]

clVtof/jfnfsf] k"j{ :jLs[tL lng' kg]{5 .


-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 k/LIffyL{sf]
kdf k/LIffdf ;fd]n x'g tyf sfo{/t :yfgdf sfof{no ;do afx]ssf] ;dodf
cWoog ug{ k"j{ :jLs[lt lng' kg]{ 5}g .
t/ To:tf] sd{rf/Ln] cfk"m sfo{/t lgsfodf ;f]sf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .

!@*= rf8kj{ vr{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd

250

lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg] Ps dlxgfsf] tnj a/fa/sf] rf8kj{ vr{ k|To]s jif{
lghn] rf8kj{ vr{ lng rfx]sf] d'Vo rf8kj{sf] kGw| lbg cufj} kfpg] 5 . o;/L
rf8kj{ vr{ lbFbf pQm rf8kj{ eGbf cl3Nnf] dlxgf e'Qmfg eO{ g;s]sf] eP tfklg
cl3Nnf] dlxgfsf] tnj ;d]t vr{ n]vL e'QmfgL lbOg] 5 .
-@_ lgod %* sf] pklgod -!)_ sf] cj:yf afx]s c;fwf/0f labf lnPsf]
tyf P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf] j]tnjL labf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f]
labf lnPsf] cjlwdf rf8kj{ vr{ kfpg] 5}g .
-#_ of] lgod k|f/De x'Fbfsf jvt ;]jfdf axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Ln]
of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tyf of] lgod k|f/De eP kl5 lgo'Qm x'g] lghfdtL
sd{rf/Ln] xflh/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf leq cfk"mn] rf8kj{ vr{ lng] d'Vo
rf8kj{ / ;f] rf8kj{ kg]{ ;+efljt dlxgfsf] ;DaGwdf ;DalGwt sfof{nodf lnlvt
kdf hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg lbO{ ;s] kl5 ;f] sd{rf/Ln] cfgf] ;]jf
cjlwe/ csf]{ rf8kj{df vr{ dfu ug{ kfpg] 5}g .
251

!@*s=
!@*s= /fhLgfdf ;DaGwL Joj:yf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] :j]R5fn] cfgf] kbaf6
/flhgfdf lbg rfx]df cfk"m sfo{/t sfof{nodf lnlvt kdf /fhLgfdf k]z ug'{
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cfgf] sfof{nodf k]z x'g cfPsf] /flhgfdfdf
;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;gfvt u/fpg' kg]{5 .

249

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
251 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
250

111
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ g]kfn aflx/ /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] /flhgfdf ;gfvt u/fpg' kbf{


g]kfnL /fhb"tfjf; ;dIf / g]kfnL /fhb"tfjf; gePsf] d'n'sdf /x]sf] ePdf
;DalGwt d'n'ssf] gf]6/L klJns ;dIf ;gfvt u/fO k7fpg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] /flhgfdf b]xfo adf]lhdsf
lgsfo jf kbflwsf/Ln] :jLs[t ug{ ;Sg]5g\ M
-s_ /fhkqflt k|yd >]0fL / ;f] eGbf dflysf] kbsf lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifbn],
-v_ /fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf] kbsf lghfdtL sd{rf/Lsf]
xsdf ;]jf ;+rfng ug]{ dGqfnosf] ;lrj jf ;f] ;/xsf]
ljefuLo k|d'vn],
-u_

/fhkq cglt / >]0fL ljxLg kbsf lghfdtL sd{rf/Lsf]


ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] .

!@(= cjsfzkqM lghfdtL sd{rf/LnfO{ cjsfzsf] kq lbg] clwsf/ clVtof/jfnfnfO{


x'g]5 .

!@(s= clwsf/ kq
kq ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #& adf]lhd lgj[lQe/0f

252

kfpg] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cjsfz x'Fbf kfpg] pkbfg, lgj[Qe/0f, kfl/jfl/s
lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf / j[lQsf] /sd k|fKt ug]{ clwsf/ kq ;DalGwt
sfof{nosf] l;kmfl/;df lghfdtL lstfavfgfn] lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghfdtL
lstfjvfgfaf6 Ps k6s hf/L eO{ ;s]sf] clwsf/kqsf] kfgf l;l4O{ jf clwsf/kq
x/fO{ k|ltlnlk lbg' k/]df jf lgj[Qe/0fkq jf kfl/jfl/s lgj[Qe/0fkq jfxs
JolQmsf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[Qe/0f kfpg] JolQmsf] gfd kl/jt{g ug'{ k/]df
lgj[Qe/0f e'Qmflg lnO{ /x]sf] j}+s /x]sf] lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs
sfof{noaf6 lgodfg';f/ gofF clwsf/kq lbOg]5 . o;/L gofF clwsf/ kq lbPsf]
hfgsf/L sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] lghfdtL lstfjvfgf / sf}ifL
tf]iffvfgfnfO{ lbg' kg]]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] clwsf/ kq
lbFbf b]xfosf sfuhftsf] cfwf/df lbg' kg]{5 M
-s_
252

gful/stfsf] k|df0fkqsf] k|ltlnkL,

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


112
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

lgj[Qe/0fkq afxs JolQmsf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[Qe/0f


kfpg] JolQmsf] gfd kl/jt{g ug'{ kg]{ cj:yfdf klxn]sf]
clwsf/kq, d[To' btf{sf] k|df0fkq tyf gftf k|dfl0ft
;d]t .

-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"m cjsfz x'g] cjlw eGbf j9L ;]jfdf
/xL tnj eQf e'Qmfg lnPsf] ePdf To:tf sd{rf/Ln] e'QmfgL lnPsf] tnj eQf
lghn] kfpg] lgj[Qe/0faf6 c;"n u/]/ dfq lgj[Qe/0f clwsf/kq agfpg' kg]{5 .

!#)= ;]jfaf6 avf{:t x'g]xsf] clen]v /fVg]M -!_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf avf{:t
ul/Psf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] To:tf sd{rf/Lsf] tLg k':t] v'n]sf] x'lnof;d]tsf]
;"rgf nf]s;]jf cfof]u, k|x/L k|wfg sfof{no / lghfdtL lstfavfgfnfO{ lbg'
kg]{5 . To:tf] ;"rgf k|x/L k|wfg sfof{non] k|To]s lhNnf k|x/L sfof{nonfO{ k7fpg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf] JolQm lghfdtL ;]jf jf
kbdf k'gM lgo'Qm ePdf lghn] To;/L k'gM lgo'Qm eO{ kfPsf] tna lghaf6 lkmtf{
u/fO{ lghnfO{ t'?Gt ;]jfaf6 avf{:t ul/g]5 .
253

!#)s=k|
!#)s=k|ltlnlk lbg'kg]{M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lghfdtL lstfavfgfdf /x]sf]
cfkm";Fu ;DalGwt clen]vsf] k|ltlnlk dfu ubf{ cfkm" sfo{/t /x]sf] dGqfno,
;lrjfno, ljefu jf sfof{nodfkm{t\ dfu ug'{ kg]{5 . s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"
sfo{/t /x]sf] sfof{nodfkm{t\ k|ltlnlk dfu ug{ g;Sg] cj:yf eO{ l;w} k|ltlnlk
dfu u/]df lghfdtL lstfavfgfn] d'n'sL P]g sfuh hfFrsf] dxnsf] !& g+=
adf]lhdsf] sfo{ljlw k"/f u/L clen]vsf] k|ltlnlk lbg' kg]{5 .

254

!#!= aLdf ;DjGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf $)s= adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf
sf]ifsf] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L :jb]z
leq /x]sf s'g} aLdf sDkgL jf k|rlnt sfg"g adf]lhd u7g ePsf] ;+:yfnfO{ ;f]
sDkgL jf ;+:yfsf] sf/f]jf/, ljlQo Ifdtf cflb ;d]t aLrf/ u/L ;fjlws hLjg
aLdf ;+rfngsf] nflu tf]Sg ;Sg]5 .

253
254

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
113
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;+:yfdf P]gsf] bkmf $)s= sf] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf sf]if /xg]5 .
-#_ c;fwf/0f labf jf j]tnaL cWoog labf jf j]tnjL labf lnPsf]
cj:yfdf To:tf sd{rf/Ln] aLdf afkt /sd hDdf u/]df dfq To:tf sd{rf/Lsf]
nflu g]kfn ;/sf/n] ;f] cjlwsf] /sd yk u/L sf]ifdf hDdf ul/lbg]5 .
-$_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 a/vf:t
ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;d]t lghsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sd / To;df
kfs]sf] Jofh kfpg]5 .
-%_ o; lgod adf]lhd aLdf+s /sd k|bfg ubf{ ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] gfddf hDdf ePsf] /sd eGbf a9L /sd k|bfg ug'{ kg]{ ePdf a9L x'g]
/sd g]kfn ;/sf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] sDkgL jf ;+:yfdf hDdf ul/lbg]5 .
-^_ pklgod -!_ adf]lhd tf]lsPsf] ;+:yfn] aLdf sf]ifdf hDdf ePsf]
k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] 5'f5'} lx;fa b]lvg] u/L clen]v cBfjlws u/L k|To]s
jif{sf] ljj/0f ;DalGwt sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg' kg]{5 .
-&_ ;fjwLs hLjg aLdf sf]if ;+rfng / Joj:yfkgsf] nflu g]kfn
;/sf/n] cfjZos lgb]{lzsf hf/L u/L nfu" ug{ ;Sg]5 .

!#@= Onfsf 5f]8g]\g;


] DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM ;/sf/L sfhdf vl6Psf] jf labfdf /x]sf]
cj:yfdf afx]s s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] labf lbg] clwsf/Lsf] Ohfht a]u/
cfgf]] sfof{no /x]sf] lhNnf jf Onfsf 5f]8L cGoq hfg' x'Fb}g .
t/ ckem{6 k/L sfof{no 5f]8L hfg'kg]{ ePdf lghfdtL sd{rf/Ln] To;sf]
sf/0f vf]nL lgj]bg lbO{ cfgf]] sfof{no k|d'vsf] Ohfht lnO{ jf Ohfht lng
gEofPdf hfg'kg]{ sf/0f;d]t vf]nL ;DalGwt sfof{no, ljefu jf ;lrjfnodf
lnlvt jf df}lvs k|ltj]bg lbO{ b]zleq jf aflx/ hfg x'G5 . To;/L hfFbf
sfof{nosf] sfddf afwf gkg]{ / ;/sf/L ;DklQsf] lxgfldgf gx'g] k|aGw ldnfO{
hfg'kg]{5 .

!##= plrt / Gofo;+ut sf/afxLM s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgodfjnL nfu" x'g'cl3
kfO/x]sf] ;x'lnot jf ;'ljwfsf] ;DaGwdf o; lgodfjnLadf]lhd k|bfg ul/Psf]
;x'lnot jf ;'ljwfaf6 dsf{ k/]sf] egL k]z u/]sf] lgj]bgsf] cfwf/df g]kfn
;/sf/n] plrt / Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{ ;Sg]5 .

114
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!##s= lk/dsf{ u'gf;f] / ;'g'jfO{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf &#s= adf]lhd

255

lghfdtL sd{rf/Lxn] cfk"mnfO{ k/]sf] lk/dsf{ tyf u'gf;f] ;DalGwt ;'k/Lj]Ifs


jf sfof{no k|d'v ;dIf k]z u/]sf]df ;f] txaf6 ;dfwfg x'g g;s]df To:tf]
lk/dsf{ tyf u'gf;f] b]xfosf] ;ldlt ;dIf /fVg ;Sg]5g\ M
-s_

lhNnf tyf If]qLo:t/Lo sfof{no u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt


-c_

;DalGwt sfof{no k|d'v

;+of]hs

-cf_

If]qLo :t/sf] sfof{nosf] xsdf


k"g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{no jf
lhNnf :t/sf sfof{nosf] xsdf
lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nosf]
clws[t k|ltlglw

-O_

;b:o

lhNnf:t/sf] sfof{nosf] xsdf k|d'v


lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf] clws[t
lghfdtL sd{rf/L / If]qLo :t/sf
sfof{nosf] xsdf If]qLo k|zf;g
sfof{noaf6

tf]lsPsf]

clws[t

k|ltlglw
-O{_

;b:o

lghfdtL sd{rf/Lsf cflwsfl/s 6]8


o"lgogsf] ;DalGwt lhNnf jf If]qsf]
cWoIf

-v_

;b:o

dGqfno,cfof]u,;lrjfno,ljefu jf s]Gb|Lo lgsfo :t/Lo


u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt
-c_

;DalGwt

lgsfosf]

ljlzi6

>]0fLsf] k|d'v
-cf_

;fdfGo

k|zf;g

;+of]hs
dGqfnosf]

sDtLdf /fhkqflt k|yd >]0fLsf]


k|ltlglw

255

;b:o

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
115
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-O_

dxfGofoflwjQmfn]

tf]s]sf]

dxfGofoflwjQmfsf]

sfof{nosf]

;xGofoflwjQmf
-O{_

;b:o

lghfdtL sd{rf/Lsf cflwsfl/s


6]8 o"lgogsf] ;DalGwt ljefuLo
cWoIf

-u_

;b:o

s]Gb|Lo u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt


-c_

d'Vo ;lrj

;+of]hs

-cf_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj

-O_

dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] gfoj


dxfGofoflwjQmf

-O{_

;b:o
;b:o

lghfdtL sd{rf/Lsf] cflwsfl/s


6]8 o"lgogsf] s]Gb|Lo cWoIf

;b:o

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;DalGwt ;ldltsf]


;+of]hsn] tf]s]sf] sfof{nodf /xg]5 .
-#_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lk/dsf{ / u'gf;f] Joj:yfkg ;DjGwL
lgb]{lzsf hf/L ug{ ;Sg]5 .

!#$= kbk"lt{sf] aGb]hM lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbxdf P]g / o; lgodfjnLdf Joj:yf
ePb]lv afx]s cGo tl/sfaf6 kbk"lt{ ul/g] 5}g .

!#$s= a]kQf ePsf] dflgg]M P]gsf] bkmf #(s adf]lhd x/fO{ a]kQf ePsf] lghfdtL

256

sd{rf/Ln] kfpg] lgj[Qe/0f / pkbfg lghsf] kl/jf/nfO{ lbg] k|of]hgsf] nflu


To:tf] lghfdtL sd{rf/L sDtLdf

257b'O{

jif{;Dd x/fO{ a]kQf eO{ d/] afFr]sf] kQf

gnfu]sf] x'g'kg]{5 .

!#%= clwsf/ k|Tofof]hgM


gM -!_ g]kfn ;/sf/n] o; lgodfjnLadf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt
clwsf/ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] k|of]u ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; lgodfjnLadf]lhd s'g} clwsf/LnfO{ k|fKt clwsf/ cfgf]] ;fdfGo
/]vb]vdf /xL k|of]u ug]{ u/L lghn] cfkm"d'lgsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg
ug{ ;Sg]5 .
256
257

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
116
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!#^= cg';'rLdf x]/km]/ tyf yk36 ug]{ clwsf/M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sflzt u/L cg';"rL tyf cg';"rLdf /x]sf] Joxf]/fnfO{ ;do;dodf x]/km]/
tyf yk36 ug{ ;Sg]5 .

!#&= g]kfn Gofo ;]jfsf sd{rf/L;DaGwL ljz]if Joj:yfM o; lgodfjnLdf cGoq


h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg

258g]kfnsf]

cGtl/d ;+ljwfg, @)^# adf]lhd

Gofo ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ Pj+ If]q tf]lsPsf] ljifodf pQm
;+ljwfg, Gofo ;]jf cfof]u;DaGwL k|rlnt sfg"g / g]kfn Gofo ;]jfsf
sd{rf/Lxsf] >]0fL ljefhg, egf{ ;?jf / a9'jf;DaGwL lgodfjnLdf n]lvPhlt
s'/fdf ;f]xLadf]lhd / cdf o; lgodfjnLadf]lhd x'g]5 .

!#*= vf/]hL / arfpM -!_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxLx
o;} lgodfjnLadf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .
259-#_

lghfdtL ;]jfsf] ;DaGwdf o; lgodfjnLdf n]lvP hlt s'/fdf o;}

adf]lhd / cdf a]Unfa]Un} ;]jf jf ;d"xsf] nflu k[ys kn] nfu" x'g] u/L ag]sf
lgodxdf n]lvP adf]lhd x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a9'jfsf] ;DaGwdf
o;} lgodfjnLadf]lhd x'g]5 .

258
259

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
117
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !
-lgod @ sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_
ljefuLo k|d'vx
!=

clVtof/ b'kof]u cg';Gwfg cfof]usf] k|d'v cfo'Qm .

@=

nf]s;]jf cfof]usf] cWoIf .

#=

k|d'v lgjf{rg cfo'Qm .

$=

dxfGofoflwjQmf .

%=

dGqfno;lrjfno;+j}wflgs c+u / lgsfo tyf cGo :yfoL cfof]usf ;lrjx


260=====

^=

;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/ .

&=

261gfoj

*=

dxfn]vf lgoGqs .

(=

/fh:j Gofoflws/0fsf] cWoIf .

!)=

262======

!!=

g]kfn ;/sf/sf s]Gb|Lo :t/sf ljefuxsf k|d'v .

!@=

ljefu:t/Lo sfof{no tyf /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf clws[t k|d'v x'g] s]Gb|Lo

dxfGofoflwjQmf .

:t/sf sfof{nosf k|d'vx .


!#=

anflws[t, k|aGw/yL, sfo{/yL jf aflxgLkltx -lghfdtL sd{rf/L sfo{/t


lgsfodf dfq_ .

!$=

If]qLo:t/sf sfof{nosf k|d'vx .

!%=

ljb]zl:yt

!^=

hn tyf zlQm cfof]usf

!&=

k|d'v lhNnf clwsf/Lx .

!*=

k'g/fj]bg cbfntsf /lhi6f/x .

!(=

k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{nosf

260
261
262
263
264
265

263=========

g]kfnL b"tfjf; tyf lgof]usf k|d'vx .


264;lrj

265;xGofoflwjQmfx

;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
@)^$.(.$ sf] /fhkqsf] ;"rgff/f lemlsPsf] .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
118
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@)=

:yfgLo ljsf; clwsf/Lx .

@!=

k|zf;sLo cbfntsf] /lhi6f/ .

@@=

g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do;dodf tf]s]sf c


clwsf/Lx .

266@#=
267@$=

>d cbfntsf] cWoIf jf Pshgf dfq d'2f x]g]{ clwsf/L ePsf]df ;f]xL clwsf/L .
pkk|wfgdGqLsf] sfof{nosf sfof{no k|d'v .

268@$s=If]qLo
269@%= /fli6o

;t{stf s]Gb|sf k|d'v clws[t .

270@^= uf]Zjf/f
271@&=

k|zf;g sfof{nosf If]qLo k|zf;sx .


x'nfs sfof{nosf k|d'v x'nfs xflsd .

g]kfn k|ltlnlk clwsf/ /lh:6f/sf] sfof{nosf /lhi6f/ .

272@*=

ljz]if cbfntsf /lhi6f/ .

273@(=

C0f c;'nL k'g/fj]bg Gofoflws/0fsf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L .

266]

ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .


-g]= /f= k= ldlt @)%#.^.!$_
267 ldlt @)%$.$.@) sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt )%$.$.@)_
268 ldlt @)%*.!.!& sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt )%*.!.!&_
269 @)^).^.( sf] /fhkq ;"rgff/f yk .
270 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt )%*.(.!^_
271 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
272 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
273 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
119
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L @
-lgod @ sf] v08 -u_ ;Fu ;DalGwt_
sfof{noxsf] gfd
!=

nf]s;]jf cfof]usf c~rn sfof{nox .

@=

lhNnf cbfntx .

#=

lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nox .

$=

274=============

%=

lhNnfl:yt sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nox .

^=

275=============

276&=

s[ifL ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{noxM


-s_

If]qLo s[lif tflnd s]Gb|x .

-v_

lhNnf s[lif ljsf; sfof{nox .

-u_

If]qLo jLp ljhg k|of]uzfnf .

-3_

If]qLo jfnL ;+/If0f k|of]uzfnf .

-_

KnfG6 Sjf/]G6Lg sfof{nox .

-r_

dT:o k|of]uzfnfx .

277&s=

kz' ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{noxM

-s_

lhNnf kz';]jf sfof{nox .

-v_

kz' Sjf/]G6fOg sfof{nox .

-u_

If]qLo k|of]uzfnfx .

-3_

If]qLo tflnds]Gb|x .

-_

kmfd{s]Gb|x .

-r_

k|hgg s]Gb|x .

274

g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .


P]hgf/f vf/]h .
276 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
277 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
275

120
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

278&v=

vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{noxM

-s_ If]qLo vfB k|ljwL tyf u'0f lgoGq0f sfof{nox .


-v_ vfB Sjf/]G6fOg k|of]uzfnfx .
-u_ :ofp k|zf]wg s]Gb|, h'Dnf .
*=

279l8lehg

(=

;xsf/L ljsf; k|lzIf0f s]Gb| .

!)=

lhNnf lzIff sfof{nox .

280!!= zfvf

tyf ;xsf/L k|lzIf0f sfof{nox .

tYof+s sfof{nox .

!@=

281l8lehg

!#=

3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{nox .

!$=

/fli6o oftfoft Joj:yf ljefucGtu{tsf c~rn sfof{nox .

!%=

;8s ljefucGtu{tsf

!^=

g]kfn u'0f:t/ tyf gfktf}n ljefucGtu{tsf c~rn sfof{nox .

!&=

jfl0fHo dGqfnocGtu{tsf jfl0fHo sfof{nox .

!*=

ejg, cfjf; tyf zx/L ljsf; ljefucGtu{tsf

!(=

vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefucGtu{tsf

@)=

lhNnf jg sfof{nox .

@!=

285/fli6o

lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f sfof{no .

@@=

286========

jg:klt pBfg uf]bfj/L .

@#=

lhNnf e";+/If0f sfof{nox .

@$=

jg:klt ljefusf lhNnfl:yt sfof{nox .

@%=

d"n eG;f/ sfof{nox .

278
279
280
281
282
283
284
285
286

l;+rfO sfof{nox .

282l8lehg:t/Lo

sfof{nox .

283l8lehg:t/Lo

284l8lehg:t/Lo

sfof{nox .

sfof{nox .

;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)%@.!!.!) sf] ;"rgff/f x]/km]/ ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%@.!!.!)_
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
@)^$.(.$ sf] /fhkqsf] ;"rgff/f lemlsPsf] .
121
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@^=

287

cfGtl/s /fhZj sfof{nox .

288====

@&=
@*=

289=======

@(=

290

#)=

ko{6g sfof{no, kf]v/f tyf ko{6g ;"rgf s]Gb|x .

#!=

291

========

====dfnkf]t sfof{nox .

#@= e"ld ;'wf/ sfof{nox .

292

##=

gfkL ljefucGtu{tsf gfkL

294

293

uf]Zjf/f gfkL sfof{no tyf gfkL tflnd s]Gb|x .

#$= ======

#%= ======

295
296

#^= ======

#&=

s]Gb|Lo txl;n sfof{no .

#*=

x'nfs ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{noxM

287
288

-s_

/fhkqf+lst clws[t k|d'v ePsf lhNnf x'nfsx .

-v_

s]Gb|Lo l6s6 e08f/ .

-u_

s]Gb|Lo wgfb]z sfof{no .

-3_

x'nfs k|lzIf0f s]Gb| .

-_

297

-r_

g]kfn lkmnf6]lns Ao'/f] .

===========

;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

289 ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgff/f lemlsPsf] .


-g]= /f= k= ldlt @)%#.^.!$_
290 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
291 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
292 ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgff/f x]/km]/ ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%!.^.@#_
293 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
294 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf]
295 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf]
296 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf]
297 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f lemlsPsf] .
-g]= /f= k= ldlt )%*.(.!^_
122
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-5_ /fhkqf+lst clws[t k|d'v x'g] Onfsf x'nfs sfof{nox .

298

#(=

/fhkqf+lst sd{rf/L k|d'v x'g] >d sfof{nox .

$)=

/fhkqf+lst sd{rf/L k|d'v x'g] ;dfh sNof0f s]Gb|x .

$!=

299

$@=

300

ejg lgdf{0f ;+ef/ l8lehg

lzIff tyf v]ns'b dGqfnocGtu{tsf k':tsfnox .

$#=

/fli6o clen]vfno .

$$=

k'/ftTj ljefucGtu{tsf ;+u|xfnox .

$%=

s]Gb|Lo ;f+:s[lts ;Dkbf ;+/If0f k|of]uzfnf .

$^=

301

$&=

b/af/ x]/rfx cfx .

$*=

k'/ftTj au}+rf .

$(=

302===========

%)=

303===========

%!=

304===========

%@=

sf}zL tf]iffvfgf .

%#=

;b/ sf/fuf/ c:ktfn .

%$=

h'4 af?0foGq .

%%=

305============

%^=

========g]kfnL ;}lgs clen]vfno .

g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do;dodf tf]s]sf cGo
sfof{nox .

306%&=

/fhkqf+lst sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] Onfsf k|zf;g zfvf / ;Ldf k|zf;g
zfvf .

298 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .


-g]= /f= k= ldlt )%*.(.!^_
299 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
300 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
301 @)^$.(.$ sf] /fhkqsf] ;"rgff/f lemlsPsf] .
302 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .
303 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .
304 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .
305 ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgff/f @)%).!!.! b]lv nfu" x'g] u/L lemlsPsf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_
123
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

307%*=

gu/kflnsfx .

308%(=

/fhkqf+lst sd{rf/L k|d'v x'g] cWofudg sfof{nox .

309^)=

/fh:j cg';Gwfg ljefucGtu{tsf OsfO sfof{nox .

310^!=

lhNnf lgjf{rg sfof{no .

311^@=

/fhkqflt sd{rf/L k|d'v x'g] sf/fuf/ zfvfx .

312^#=

dlxnf ljsf; sfof{no .

313^$=

C0f c;'nL Gofoflws/0f .

314^%=

sf/fuf/ sfof{nox .

306 ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_


307 ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%!.^.@#_


308 ldlt @)%@.!.!* sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%@.!.!*_


309 ldlt @)%#.!@.@% sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .
310 ldlt @)%$.!@.@$ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%$.!@.@$_


311 ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]] ldlt @)^!.$.!* sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .
312 ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ldlt @)^!.^.$ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .
313 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
314 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

124
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L #
-lgod * ;Fu ;DalGwt_
lghfdtL ;]jfdf /xg] ;d"x tyf pk
pk;d"xx
lghfdtL ;]jfxdf b]xfoadf]lhdsf ;d"x tyf pk;d"xx /xg]5g\M
-s_

g]kfn k|zf;g ;]jfcGtu{t /xg] ;d"xxM


-!_

;fdfGo k|zf;g ;d"x

-@_

n]vf ;d"x

-#_

/fh:j ;d"x

315-$_

============

316-%_=

==============

317of]

lgodfjnL k|f/De x'Fbfsf avt s'6g}lts ;d"xdf sfo{/t lghfdtL

sd{rf/Lx g]kfn k//fi6 ;]jfdf kl/0ft x'g]5g\ / To:tf sd{rf/Lx ;dfg


>]0fLsf] kbdf :jtM kl/0ft ePsf] dflgg]5 .
-v_

g]kfn jg ;]jfcGtu{t /xg] ;d"xxM


-!_

hg/n km/]i6L

-@_

km/]i6 l/;r{

-#_

:jfon P08 jf6/ sGh/e];g

-$_

jf]6gL

-%_

318================

-^_

xfQL;f/

-&_

g]zgn kfs{; P08 jfON8 nfOkm

319-u_

=================

320-3_

g]kfn OlGhlgol/ ;]jfcGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xxM

315 kfFrf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


316 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
317 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
318 ldlt @)%).!@.@( b]lv nfu" x'g] u/L x6fOPsf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%).!@.@(_


319 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .
320 ldlt @)%!.@.( b]lv nfu" x'g] u/L x]/km]/ tyf yk36 ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%!.@.(_


125
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-!_

-@_

l;len OlGhlgol/
-s_

hg/n

-v_

xfOj]

-u_

:oflg6/L

-3_

ljlN8 P08 cfls{6]S6

-_

Ol/u]zg

-r_

xfO8f]kfj/

-5_

xfO8f]nhL

-h_

Pc/kf]6{

On]lS6sn OlGhlgol/
-s_

hg/n On]lS6sn OlGhlgol/

-v_

PleP;g On]lS6sn OlGhlgol/

-#_

On]S6f]lgs P08 6]lnsDo'lgs]zg OlGhlgol/

-$_

d]sflgs OlGhlgol/
-s_

hg/n d]sflgsn OlGhlgol/

-v_

PlePzg d]sflgsn OlGhlgol/

-u_

lgdf{0f pks/0f ;Def/

-%_

P/f]gl6sn OlGhlgol/

-^_

dfOlg OlGhlgol/

-&_

s]ldsn OlGhlgol/

-*_

d]6fnlh{sn OlGhlgol/

-(_

d]6f]nhL

-!)_

d]6]l/of]nhL

-!!_

lhof]nhL

-!@_

-s_

hg/n lhof]nhL

-v_

xfO8f]lhof]nf]hL

-u_

OlGhlgol/ lhof]nhL

l;len PleP;g ck/]zg P08 OlGhlgol/


-s_

l;len PleP;g ck/]zg

-v_

nfO6 ck/]zG;
126
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-u_

-_

PleP;g kmfo/ ;le{;]h

-!#_

;e]{

-!$_

s]ldi6L

-!%_

Pu[ Ol/u];g OlGhlgol/

g]kfn lzIff ;]jfcGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xxM


-!_

l6lr

-@_

hg/n Ph's];g

-#_

-s_

Ph's];g P8ldlgi6];g

-v_

;fOG;

-u_

DofyDofl6S;

-3_

;f]l;on :6l8h

-_

Pu[sNr/ -s[lif lzIff_

-r_

O08li6on Ph's];g

-5_

Oln;

-h_

g]kfnL

-em_

xf]d ;fOG; -u[x lj1fg_

-`_

;]qm]6]l/on ;fOG;

-6_

P8N6 Ph's];g

-7_

;+:s[t

lk|lG6 -d'b|0f_
-s_

k|]; OlGhlgol/

-v_

k|]; Dofg]hd]G6 -d'b|0f Joj:yfkg_

-$_

lkmlhsn Ph's];g

-%_

k]lG6 P08 kmf]6f]u|fkmL


-s_

k]lG6

-v_

kmf]6f]u|fkmL

-^_

cfls{of]nhL

-&_

ufO8]G; P08 sfpG;]ln

-*_

6]i6 P08 d]h/d]G6


-s_

Ph's];g 6]i6 P08 d]h/d]G6


127
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_ k;f]{gn 6]i6 P08 d]h/d]G6


-(_ nfOa|]/L ;fOG;
-r_

-5_

g]kfn s[lif ;]jfcGtu{t /xg] ;d"xxM


-!_

Pu[ PS;\6]G;g,

-@_

xl6{sNr/,

-#_

lkm;l/h

-$_

nfOe:6s, kf]N6L P08 8]/L 8]enkd]G6,

-%_

Pu|f]gf]dL

-^_

KnfG6 Kofyf]nhL,

-&_

PG6f]df]nhL

-*_

Pu[ Osf]gf]ldsn, dfs]{l6 P08 :6fl6li6S;,

-(_

:jfon ;fOG;

-!)_

e]6l/g/L,

-!!_

Pu[ OlGhlgol/

-!@_

km'8 k|f];]l;, Pgfn]l;; P08 Go'l6;g

g]kfn cfly{s of]hgf tyf tYof+s ;]jfcGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xxM
-!_

cfly{s of]hgf ;d"x

-@_

tYof ;d"x

321-5!_=

-s_

hg/n :6fl6li6S;

-v_

afof] :6fl6li6S;

-u_

Pu[sNr/ :6fl6li6S;

-3_

8]df]u|fkmL

g]kfn ;+;b ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xxM

-!_

k|zf;g ;d"x

-@_

dof{bf kfng ;d"x

322-5@_

g]kfn Gofo ;]jfcGtu{t /xg] ;d"xxM

-!_

Gofo ;d"x,

321 ldlt @)%!.!@.!( sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%!.!@.!(_


322 ldlt @)%!.#.^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

-g]= /f= k= ldlt @)%!.#.^_


128
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-h_

-@_

sfg"g ;d"x,

-#_

;/sf/L jsLn ;d"x

g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do;dodf tf]s]sf]


lghfdtL ;]jfsf cGo ;d"x tyf pk;d"xx

129
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

323cg';"rL
L $

-lgod ( sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


sfo{ ljj/0f kmf/fdsf] 9fF
Frf
9frf
g]kfn ;/sf/
sfo{ljj/0f kmf/d
!=
@=
#=
$=
&=
qm=;++
!=
@=
#=
$=

kbsf] gfdM=====================
:yfoLc:yfoL
tna -dfl;s_M ===================
sfd ug]{ ;doM===================
sd{rf/Lsf] gfd / ;]t g+=M================

kb ;]t
;]jfM
;d"xpk;d"xM
>]0fLM
%= ==================================dGqfno
===================================ljefu
===================================ljefu
===============zfvf===============kmfF6
^= ===========c~rn=============lhNnf============
:yfg====================kmf]g g+=

lj:t[t kdf kbsf] sfd, clwsf/ / pQ/bfloTj


sfd
clwsf/
pQ/bfloTj
sfo{;Dkfbg ;"rsf

;"rsfsf] cfwf/ -;|f]t_

*= st{Jo
!=
@=
#=
$=
(= cfjZos of]UotfM
d]/f] kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, o; kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, pQ/bfloTj
pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ 7Ls ;fFrf] xf] .
7Ls ;fFrf] xf] .
===============================
gfdM
-lgs6td clwsf/Lsf] b:tvt_
==============================
ldltM ===============
=======================
sd{rf/Lsf] b:tvt
gfdM
-sfof{no k|d'vsf] b:tvt_
ldltM ===============
ldltM =====================

323 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

130
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L %
-lgod !( ;Fu ;DalGwt_
lg/f]lutfsf] k|df0fkqsf] gd"gf
g]kfn lghfdtL ;]jfsf] ==========sfof{nosf] ============;]jfsf] kbdf pDd]bjf/
x'g'ePsf >L ===================nfO{ d}n] hfFRbf s'g} ;?jf jf s8f /f]u nfu]sf] jf s'g}
lsl;dsf] zf/Ll/s ljs[lt jf cfGtl/s /f]u ePsf] kfOg . lghdf ==============/f]u eP
tfklg lghnfO{ To;n] pk/f]Qm lghfdtL kbdf sfd ug{ c;dy{ agfpFb}g .
lghsf] x'lnof ======================= 5 .
-s_

bfofF xftsf] a'9L cf}+nfsf] 5fkM ===========

-v_

;DalGwt JolQmsf] b:tvtM ==========

-u_

ldltM =====================

k|dfl0ft ug]{ lrlsT;ssf]


-s_

gfdM =======================

-v_

b:tvtM =========================

-u_

g]kfn d]l8sn sfplG;n /lhi6]g gDa/M =============

-3_

ldltM ====================

131
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L ^
-lgod @) ;Fu ;DalGwt_
zkyu|x0f kmf/fdsf] gd"gf
d =======================================O{Zj/sf] gfddf zky lnG5' ls lghfdtL sd{rf/Lsf]
x}l;otn] dnfO{ tf]lsPsf] sfd d]/f] 1fg ljj]sn] hfg] a'em];Dd Odfg, wd{ tyf st{Jo
;DemL b]z / ;/sf/k|lt akmfbf/ /xL eo, kIfkft jf ]if g/fvL nf]e nfnr df]nlxhf
gu/L cg'zf;gdf /xL lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) tyf k|rlnt sfg"gsf] Joj:yfsf]
cwLgdf /xL cfgf]] st{Josf] kfngf ug]{5' . dnfO{ 1ft x'g cfPsf] s'g} ;/sf/L uf]Ko s'/f
clws[t JolQmnfO{ afx]s c s;}nfO{ d ;]jfdf jxfn /x] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf
klg k|ToIf jf ck|ToIf kn] eGg] jf ;+s]t ug]{ 5}g .
zkyu|x0f ug]{ sd{rf/Lsf]

zkyu|x0f u/]sf] k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf]

-s_ gfdM

-s_ gfdM

-v_ b:tvtM

-v_ b:tvtM

-u_ ldltM

-u_ ldltM

-3_ ;]jfM

-3_ kbM

-_ ;d"xpk;d"xM

-_ sfof{noM

-r_ >]0fLM

132
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L &
-lgod @@ ;Fu ;DalGwt_
lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_
lgb]{lzsfM
-!_

pd]/ v'n]sf] z}lIfs k|df0fkqdf pNn]v ePsf] hGd ldlt n]Vg] .

-@_

o;cl3 ;/sf/L ;]jfdf /xL :yfoL kbdf sfd u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0f :ki6;Fu
pNn]v u/L tT;DaGwL sfuhftsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug]{ .

-#_

z}lIfs of]Uotf / gful/stfsf] k|df0fkqsf k|ltlnlkx k]z ug]{ .

sd{rf/Lsf] gfdM
;+s]t g+= -lghfdtL lstfavfgfn] eg]{_M
kmf/fd g+= )!

133
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/d g+= )!
j}olQms ljj/0f
g]kfn ;/sf/
===============================================;lrjfnocfof]udGqfnoljefusfof{no
)!=

lghfdtL sd{rf/Lsf] k"/f gfd / y/M

)@=

:yfoL 7]ufgfM
c~rnM

)^= %* jif{ pd]/ k'Ug] ldltM

lhNnfM

)&= ;]jf cjlw #)

ufpFgu/M

jif{ k'Ug] ldltM

jf8{ gDa/M

)*= gful/stfM

ufpF6f]nM

)(= wd{M

Ans gDa/M

!)= ln+uM

)#= c:yfoL 7]ufgf

sd{rf/Lsf] t:jL/
b'j} sfg b]lvg]
!
! !@
t:jL/ 6fF:g]

!!= x'lnofM

c~rnM

324-!!s=_

lhNnfM

!@= ljjflxt eP kltkTgLsf] gfdM >L>LdtL

ufpFgu/M

!#= kltkTgLsf] k]zfM

jf8{ gDa/M

!$= 5f]/fsf] ;+VofM

ufpF6f]nM

!%= 5f]/Lsf] ;+VofM

Ans gDa/M

!^= afa'sf] gfdM

hflt M

)$= 3/ ePsf] lhNnfM !&= afa'sf] k]zfM


)%= hGd]sf] ldltM
!*= afh]sf] gfdM
;fnM
dlxgfM
325!*s= cfdfsf] gfd M
ut]M
326!*v=cfdfsf] k]zf M

324 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .


325 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
326 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

134
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!(= OR5fOPsf] JolQmsf] gfd, y/M @!= o;cl3 ;/sf/L ;]jfdf /xL :yfoL kbdf sfd
7]ufgfM

u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0fM

c~rnM
lhNnfM
ufpFgu/M

sfof{nosf] gfdM

jf8{ gDa/M
ufpF6f]nM
Ans gDa/M

kbM

sd{rf/Lsf] lgh;Fu ;DaGwM

>]0fLM

@)= lgo'lQmsf] ljj/0fM


sfof{nosf] gfdM

lgo'lQm ldltM

kbM
5f]8]sf] ldltM

>]0fLM
;]jf;d"xM
lgo'lQm ldltM
;fnM

dlxgfM

ut]M

dfly n]lvPsf] ljj/0f 7Ls 5 . ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo x'g] u/L dnfO{ s'g}
;hfo ePsf] 5}g . s'g} s'/f em'f] n]lvPsf] jf hfgfhfgL ;fFrf] s'/f bafpg] n'sfpg]
p2]Zon] n]lvPsf] 7x/] sfg"gadf]lhd ;hfo :jLsf/ ug]{5' egL ;lx5fk ug]{
sd{rf/Lsf]

b:tvtM

-a'9L cf}+nfsf] 5fk_

k|dfl0ft ug]{ sfof{no


k|d'vsf] b:tvtM

sfof{nosf] 5fk

bfofF

afofF

135
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lghfdtL lstfavfgfn] k|of]u ug]{


!=

sd{rf/Lsf] ;+s]t g+=M

@=

%* jif{ pd]/ k'Ug] ldltM

#=

;]jf cjlw #) jif{ k"/f x'g] ldltM

ljefuLo k|d'v jf clwsf/ k|fKt


clws[tsf] b:tvtM
sfof{nosf] 5fkM

136
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/fd g+= )@
;]jfsf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
qm=;+= ;]jf / ;d"x
)!

)@

;]t g+=M
kbsf] gfd
)#

>]0fL sfof{nosf] gfd


)$

)%

gof lgo'lQm,
;?jf a9'jf
)^

axfnL
ldlt
)&

lg0f{o
ldlt
)*

tna
tna
)(

eQf

lstfa btf{ kfgf s}lkmot


g+= -lghfdtL
eQf lstfavfgfn] eg]{
!)
!!
!@

137
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

z}lIfs of]Uotf, tflnd, ;]ldgf/, ;Dd]ng


-P;=Pn=;L= jf lghfdtL dWodf k/LIffaf6 pRrtd pkflw;Ddsf] l8u|L, l8Knf]df_
sd{rf/Lsf] gfdM
qm=;+= ;l6{lkms]6 jf
pkflw
)!

)@

;]t g+=M

cWoogsf] ljifo
)#

sfof{nosf] gfd
b]lv
)$

;Dd
)%

lzIf0f ;+:yfsf]

>]0fL
)^

gfd
)&

7]ufgf
)*

tflnd ;]ldgf/ jf
s}lkmot
;Dd]ngsf] ljj/0f
)(

!)

138
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/fd g+= )$
327lje"if0f

k|z+;fkqsf ljj/0f

sd{rf/Lsf] gfdM
qmd ;+Vof

;+s]t g+= =======

lje"if0f k|z+;fkqsf]

k|fKt ldlt

ljj/0f
)!

)@

lje"if0fk|z+;fkq

;x'lnot

kfPsf] sf/0f
)#

)$

)%

327 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

139
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/fd g+= )%
ljefuLo ;hfosf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM

;+s]t g+= =======

qmd ;+Vof ;hfosf] k|sf/ ;hfosf] cfb]z


)!

)@

k'g/fj]bgsf]

ldlt

7x/

ldlt

)#

)$

)%

s}lkmot
)^

140
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/d g+= )^
ljbf / cf}iflw pkrf/sf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
ljj/0f

)!

3/ ljbf

;]t g+=
la/fdL ljbf

328k|;'lt

cWoog ljbf

c;fwf/0f ljbf

ljbfk|;'lt :ofxf/
ljbf
hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL kfpg] vr{ afFsL
cjlw
)@ )# )$ )% )^ )& )* )( !)
!! !@ !# !$ !% !^

uon ePsf]
cjlw

!&

pkrf/ vr{

s}lkmot

lnPsf] /sd
ldlt
!*
!(

@)

328 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

141
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/d g++ )&


juL{s[t If]qxdf sfd u/]sf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM

;]t g+=M
kb:yfkg

sfd

ePsf]

u/]sf]

:yfg jf

:yfg jf

b]lv ;Dd

If]q

If]q

)@

)$

)%

cjlw
qm=;+=

)!

)#

of] lrGx -_ lbO{ sfd u/]sf]

;DalGwt

If]qsf] ju{ hgfpg]

sd{rf/Lsf] jf

)^

k|dfl0ft ug]{

clws[tsf]

ju{

ju{

ju{

ju{

s}lkmot

329

b:tvt
)&

)!
)@
)#
)$
)%
)^

329 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

142
www.lawcommission.gov.np

)*

www.lawcommission.gov.np

sd{rf/Lsf] gfdM

;+s]t g+=

dfly pNn]v ePafx]s yk36 ug'{kg]{ eP lghfdtL sd{rf/L clen]v lstfavfgfn] eg]{M
-!_

7]ufgf kl/jt{gM

-@_

OR5fOPsf] JolQm kl/jt{g ePdf ;f]sf] ljj/0fM

-#_

cGo s'g} ljj/0f yk36 ePdf ;f]sf] ljj/0fM

;DalGwt sd{rf/Lsf]

k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]

b:tvtM
ldltM

b:tvtM
ldltM

143
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

330cg';"rL*

-lgod #) sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


>]0fL ljxLg tyf /fhkqcglt
Frf}+ >]0fLsf kbx
/fhkqcglt kfF
kfrf}
kbx
!=

xn'sf / ef/L ;jf/L rfns

@=

sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/xsf kbx

#=

;DalGwt ;]jf,;d"x ;DaGwL lgodxdf tf]lsPsf kbx

$=

g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;do ;dodf tf]s]sf
cGo kbx

330 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

144
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

331cg';"rL

*s

-lgod #$u= sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf ug{ ;lsg] sfof{no / ;+emf}tf ug]{ kbflwsf/Lx
kbflwsf/Lxsf]
xsf] ljj/0f
sfo{ k|s[ltsf] cfwf/df b]xfo adf]lhdsf sfof{nosf kbflwsf/Lx aLr sfo{ ;Dkfbg
;+emf}tf ug{ ;lsg]5 .
!_

dxflgb]{zs, s[lif ljefu, sfof{no k|d'v cGtu{t sfof{no / cfof]hgf k|d'v


cGtu{tsf] cfof]hgf

@_

dxflgb]{zs, kz';]jf ljefu

#_

dxflgb]{zs, ;8s ljefu

$_

dxflgb]{zs, vfg]kfgL tyf 9nlgsf; lgdf{0f

%_

dxflgb]{zs, zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu

^_

dxflgb]{zs, l;+rfO{ ljefu

&_

dxflgb]{zs, hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ljefu

*_

dxflgb]{zs, eG;f/ ljefu

(_

dxflgb]{zs, cfGtl/s /fhZj ljefu

!)_

dxflgb]{zs, :yflgo k"jf{wf/ tyf u|fld0f ;8s ljefu

!!_

dxflgb]{zs, lzIff ljefu

!@_

k|d'v, z}lIfs hgzQmL ljsf; s]Gb|

!#_

k|d'v, kf7\qmd ljsf; s]Gb|

!$_

k|d'v, cgf}krfl/s lzIff s]Gb|

!%_

dxflgb]{zs, :jf:Yo ;]jf ljefu

!^_

dxflgb]{zs, dlxnf ljsf; ljefu

!&_

dxflgb]{zs, pBf]u ljefu

!*_

dxflgb]{zs, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljefu

!(_

dxflgb]{zs, u'0f:t/ gfktf}n ljefu

@)_

dxflgb]{zs, jfl0fHo ljefu

@!_

dxflgb]{zs, vfgL tyf e"ue{ ljefu

@@_

dxflgb]{zs, jg ljefu

331 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

145
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@#_

dxflgb]{zs, e" tyf hnfwf/ ;+/If0f ljefu

@$_

dxflgb]{zs, /fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f ljefu

@%_

dxflgb]{zs, jg:ktL ljefu

@^_

dxflgb]{zs, lghfdtL lstfjvfgf

@&_

dxflgb]{zs, >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu

@*_

dxflgb]{zs, oftfoft Joj:yf ljefu

@(_

dxflgb]{zs, cf}ifwL Joj:yf ljefu

#)_

/lhi6f/, sDkgL /lhi6f/sf] sfof{no

#!_

dGqfno,cfof]u,;lrjfno jf s]Gb|sf ljlzi6 >]0fLsf k|d'vn] ljefusf ljefuLo


k|d'v jf sfof{no k|d'v cfof]hgf k|d'v;Fu

146
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

332cg';"rL
L (

-lgod #^ sf] pklgod -!&_ ;Fu ;DalGwt_


;?jf dfu ug]{ lgj]bgkqsf] 9fF
F rf
9frf
ldlt@)=====.===.===
ljifoM ;?jf x'g kfpF .
>Ldfg\ ============================Ho",
====================================
dxf]bo,
tn plNnlvt lgsfodf ;?jf eO{ /fi6 ;]jf ug{] cj;/ kfpg d]/f] ePsf] ;To tYo
ljj/0fx ;lxt ;Da4 sfuhft o;} ;fy ;+nUg /fvL of] lgj]bg u/]sf]u/]sL 5' .
sd{rf/Lsf] ljj/0f M
sfof{nosf] kb ;]jf;d"x
gfd

>]0fL

hGd ldlt

pk;d"x

;f] sfof{nodf

3/ 7]ufgf /

xflh/ ePsf]

gf=k|=kq g+=,ldlt

ldlt

-lhNnf_

o;eGbf cufl8 sfo{ u/]sf] ljj/0f -qmdfut kl5Nnf] cfwf/df _


sfof{nosf]

kb

gfd

;]jf;d"x

>]0fL

===b]lv=====;Dd jif{dlxgf ef}uf]lns If]q

pk;d"x

!
@
#
$
%

332 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

147
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;?jf x'g rfx]sf]


sf] lhNnf / sfof{no -k|fyldstfqmdsf] cfwf/df_
!=
@=
#=
;+nUg sfuhftx
sfuhftx
!=

;DalGwt sfof{nodf sfdsfh u/]sf] k'i6\ofOF x'g] sfuh

@=

;?jf x'g rfx]sf] sf/0f / k|df0f

o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
lgj]bs
gfd y/ M
kbM
s=;]t g+=
sfof{noM
;?jf lgj]bg ljZn]if0f ;"rL -(Checklist)
!_

lghfdtL ;]jf P]g, lgodfjnL Pj+ ;?jf gLlt adf]lhd ef}uf]lns If]qdfsfof{nodf
sfd ug'{kg{] cjlw

k"/f ePsf

k"/f gePsf]

@_

klxn] ;f] sfof{nodf sfo{ u/L;s]sf]

k|ydk6s

bf]xf]ofO{

#_

3/ kfos

kg{]

gkg{]

$_

klt klTg b'j} ;/sf/L ;]jfdf

ePsf]

gePsf]

%_

sd{rf/Lsf] pd]/

^_

kmflhndf /x] g/x]sf]

&_

cWoog jf tflnd sfhcGt/f{li6o ;+:yfdf sfd u/]sf] ljsf; ;ldlt tyf

%) jif{ gk'u]sf]

%)jif{ k'u]sf]

/x]sf]

g/x]sf]

cfof]hgf sfhdf uPsf] cj:yf


kbflwsf/ ;fg{]
*_

dGqfnoljefusf] ;xdltkq

ePsf]

(_

;?jf x'g rfx]sf] lgsfodf tTsfn b/jGbL l/Qmsf] cj:yf


l/Qm /x]sf]

gePsf]
l/Qm g/x]sf]

148
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!)_

ldlt @)^$.$.! kZrft\ /fhkq cglt kbdf lgo'QmL x'g]sf] xsdf ;DalGwt
c~rndf

bz jif{ k'u]sf]

bz jif{ gk'u]sf]

!!_

clgjfo{ cjsfz x'g] cjlw

Ps jif{ eGbf sd

Ps jif{ eGbf a9L

!@_

xfn sfo{/t lgsfodf

?h' xflh/ lbg

o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
cf1fsf/L
gfd y/ M
kbM
s=;]t g+=
sfof{noM

149
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !)
-lgod #& ;Fu ;DalGwt_
;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] /fVg'kg]{
cfkm" cGtu{tsf sfof{noxsf] >]0fLut ;?jf;DaGwL ljj/0fsf] 9fF
F rf
9frf
sfof{noM
lhNnfM
ljj/0f el/Psf] ldltM
qm=;+= >]0fL

;]jf

s'n

kb

s'n

l/Qm kbdf

nf]s;]jf v'b l/Qm s}lkmot

;d"x b/aGbL

k"lt{ l/Qm kb ;?jf eO;s]sf] cfof]udf ;+Vof

pk;d"x

;+Vof

;+Vof

t/ sd{rf/L

dfu

-$%_

xflh/ eO{

k7fPsf]

g;s]sf] ;+Vof

;+Vof

&

-^&*_

!)

gf]6M
M
-!_

of] 9fFrf k|To]s sfof{non] /fVg'kg]{5 .

-@_

k|To]s ^ dlxgfdf of] ljj/0f cBfjlws agfpg' kg]{5 .

-#_

of] ljj/0f ;]jf ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno, ;DalGwt dGqfno / ljefudf
k7fpg'/fVg'kg]{5 .

tof/ ug]{ clws[tsf]

k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]

b:tvtM

b:tvtM

kbM

kbM

ldltM

ldltM

150
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !!
-lgod #* sf]

333pklgod

-!_ ;Fu ;DalGwt_

;?jfsf] ljj/0f
-JolQmut kmfOndf /xg]_
!=

gfdM

^=

;d"xM

@=

sd{rf/L ;+s]t gDa/M

&=

pk;d"xM

#=

kbM

*=

z}lIfs of]UotfM

$=

>]0fLM

(=

tflndM

%=

;]jfM

!)=

cGo ljj/0f -s]xL eP_M

;fljssf]

;?jf jf

;?jf

xflh/

;?jfsf]

csf]{ ;?jfsf]

sfof{no

kb:yfkgf

ePsf] ldlt

ePsf]

sf/0f

nflu cjlw

ePsf] sfof{no

ldlt

s}lkmot

k'Ug] ldlt

b|i6JoM o; kmf/fdcg';f/sf] ljj/0f k|To]s sfof{nosf] k|d'vn] e/L e/fO{ cBfjlws u/fO{
/fVg'kg]{5 .
tof/ ug]{ clws[tsf]

k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]

b:tvtM

b:tvtM

kbM

kbM

ldltM

ldltM

333 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

151
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

334cg';"rL
L

!!s

-lgod #* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_


;?jfkqsf] gd"gf
dxfzo,
g]kfn ;/sf/============sf] ldlt ============== sf] lg0f{ofg';f/ tkfO{+nfO{ ;?jf ePsf]
dGqfno;lrjfnocfof]usfof{noaf6} cjlw tf]Sg] u/L jf ================ cjlw;Ddsf]
nflu b]xfoadf]lhd ;?jf ul/Psf] 5 .
;fljs kb / sfof{no

;?jf ePsf] kb / sfof{no

g]kfn ======= ;]jf========;d"x

g]kfn ===== ;]jf ======;d"x

/fhkqf+lst/fhkq cg+lst ======

/fhkqf+lst/fhkq cg+lst=======

>]0fL =========

>]0fL =========

>L ===================

335sd{rf/L

;]t g++=================

af]wfy{ tyf sfof{y{M


nf]s;]jf cfof]u
lghfdtL lstfavfgf
sd{rf/L ;~rosf]if

334 bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .


335 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

152
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !@
336-lgod

#* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_


/dfgfkq
g]kfn ;/sf/
======== dGqfnoljefusfof{no

kq ;+Vof

ldltM

>L============================================
To; sfof{nodf ;?jf x'g' ePsf >L ======== nfO{ lghsf] ljj/0f;lxtsf] /dfgfkq
lbO{ To; sfof{nodf xflh/ x'g k7fOPsf] Joxf]/f cg'/f]w ub{5' .
!=

sd{rf/Lsf] gfd, y/M

@=

sd{rf/Lsf] ;+s]t gDa/M

#=

;fljs

-s_ kbM

-v_ >]0fLM

-u_ ;]jfM

-3_ ;d"x, pk;d"xM

-_ sfof{no
$=

%=

;?jf ePsf] -s_ lg0f{o ldltM

-v_ kbM

-u_ >]0fLM

-3_ ;]jfM

-_ ;d"x, pk;d"xM

-r_ sfof{noM

a/a'emf/y;DaGwL ljj/0fM
u/]sf]

gu/]sf]

^=

/dfgf x'g] ldltM

&=

/dfgfkqsf] ldlt;Dd vr{ ePsf labfM


-s_

e}k/L cfpg] / kj{ labf

===== lbg

-v_

3/ labf

===== lbg

-u_

la/fdL labf

===== lbg

-3_

337

k|;'tL labfk|;'tL :ofxf/ labf

===== k6s

336 bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .


337 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

153
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

cWoog labf

==== lbg

-r_

c;fwf/0f labf

==== lbg

a]tnjL ljbf

=== lbg

338-5_

*=

/dfgfkqsf] ldlt;Dd ;l~rt labf


-s_

3/ labf

==== lbg

-v_

la/fdL labf

==== lbg

-u_

339k|;'tL

==== lbg

-3_

cWoog labf

==== lbg

-_

c;fwf/0f labf

==== lbg

j]tnjL ljbf

==== lbg

340-r_
341*s=

labfk|;'tL :ofxf/ labf

sfof{nodf ?h' xflh/ ePsf] lbg M

(=

vfOkfO{ cfPsf] dfl;sM

!)=

tna eQf e'QmfgL lnPsf] clGtd ldltM

!!=

sd{rf/L ;~rosf]if sL /sdM

!@=

e'QmfgL lnPsf] pkrf/ vr{sf] /sdM

!#=

b}lgs e|d0f eQfafkt lnPsf] k]ZsL /sdM

!$=

tna j[l4 x'g z'? ePsf] z'? ldltM

!%=

gful/s nufgL sf]if sL /sdM

!^=

cfos/ sL /sdM

342!&=-s_

-v_

-s_ tna ?=

-v_ tna j[l4 ?=

ldltM

;fjlws hLjg aLdf sf]ifdf hDdf ePsf] ;fn============ dlxgf ==============ut]


;fjlws

hLjg

aLdf

afkt

jflif{s

lk|ldod

lt/]sf]

;fn========

========dlxgf===========ut]=========
343!*=

-s_

-v_

k'/fgf] lgj[Qe/0f of]hgf =============


gofF lgj[Qe/0f of]hgfsf] z'? ldlt ;fn ============dlxgf=============/ sf]ifdf
/sd hDdf eO;s]sf] ldlt ;fn================dlxgf================;Ddsf]

338 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .


339 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
340 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
341 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
342 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
343 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

154
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

344!(=

rf8kj{ vr{ lng] rf8sf] gfd / ;f] rf8 kg]{ ltly / ;+efljt dlxgf M

345@)=

lzz' :ofxf/ eQf lnPsf] ljj/0f M

af]wfy{M
>L lghfdtL lstfavfgf, xl/x/ ejg .
>L sd{rf/L ;~rosf]if, lqb]jL dfu{, 7d]n .
>L ========= -;DalGwt sd{rf/L_M ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ x'g hfg' x'g .
346>L

========================-gofF lgj[Qe/0f of]hgf cg';f/sf] /sd hDdf ePsf] ;+:yfsf]


gfd / 7]ufgf_

344 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .


345 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
346 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

155
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

347cg';"rL
L!@s

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_


g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ cWoogtflnde|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln]
u/]sf] sa'lnotfgfdfsf] 9fF
F rf
9frf
-tnjL cWoog labfsfh :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{kdf of]
sa'lnotgfdf k]z ug'{kg]{ 5 .

===== ====== ==== ==== ==== ===== =dGqfno cfof]u ;lrjfno ljefu sfof{nosf]
=====================kbdf sfo{/t\ d ===========================n] g]kfn ;/sf/ -============:t/_ sf]
ldlt

======================sf]

ldlt=========================b]lv

lg0fof{g';f/==========================d'n'sdf
=====================;Dd

;+rfng

x'g]=======================================================ljifosf] cWoog tflnde|d0fdf dgf]gog


eP cg'k lgs6 eljiodf pQm sfo{qmddf ;xefuL x'g hfg nfu]sf]n] d}n] lghfdtL ;]jf
P]g, @)$( -;+zf]wg ;lxt_sf] bkmf $)3= adf]lhd b]xfo adf]lhdsf] sa'lnotgfdf k]z
u/]sf] 5' .
-s_

plNnlvt cWoogtflnde|d0fdf ;xefuL x'gsf] nflu lglb{i6 ldltleq


cWoogtflnde|d0f sfo{qmd ;+rfng ug]{ ;+:yfdf xflh/ x'g hfg]5' .

-v_

;j} k|sf/sf cWoogtflnde|d0f cjlwe/ 5fqj[lQ k|bfg ug]{ Pj+ sfo{qmd


;~rfng ug]{ lgsfoaf6 lgwf{l/t gLltlgodcfrf/ ;+lxtfsf] k"0f{kdf kfngf
ug]{5' .

-u_

;j} k|sf/sf cWoogtflnde|d0fsf] nflu k"j{ :jLs[t cjlw e'QmfgL x'gf;fy


:jb]z kmsL{ cfgf]] kbflwsf/ /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5', tyf lghfdtL ;]jf
P]g, @)$(-;+zf]wg ;lxt_ sf] bkmf $) -u_ adf]lhdsf] cjlw;Dd clgjfo{kn]
;]jf ug]{5' .

-3_

plNnlvt cWoogtflnde|d0f k"/f ugf{;fy lgodfg';f/sf Dofbleq d]/f]


kbflwsf/ /x]sf] sfof{nodf xflh/ x'g gcfPdf jf lghfdtL ;]jf P]g, @)$(
-;+zf]wg ;lxt_ sf] bkmf $) -u_ adf]lhd ug'{kg]{ ;]jf cjlw k"/f gu/]df lghfdtL
;]jf P]g, @)$( sf] bkmf $) -3_@ cg';f/ cWoogtflnde|d0f cjlwdf d}n]

347 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

156
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kfPsf] tnj, eQf Pj+ cGo cfly{s ;'ljwfxsf] ;fy} pQm sfo{qmddf efu lng
cfp+bf hfbfsf] nflu k|fKt u/]sf] xjfOef8f, bft[lgsfoaf6 k|fKt 5fqj[lQ tyf
cGo cfly{s ;'ljwf j/fj/sf] ;Dk"0f{ /sd d}n] g]kfn ;/sf/af6 e'QmfgL kfpg'kg]{
tnj eQf, k]G;g jf pkbfg, d]/f] gfpFdf /x]sf] sd{rf/L ;~rosf]if / gful/s
nufgL sf]if, d}n] ;l~rt u/]sf] 3/ labf / lj/fdL labf jfkt kfpg'kg]{ /sd,
cf}iflw pkrf/ jfkt d}n] e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd, g]kfn ;/sf/ / d]/f] ;+o'Qm
nufgLaf6 ul/Psf] aLdf /sd / g]kfnleq d]/f] gfddf /x]sf] rncrn ;DkQLaf6
;d]t g]kfn ;/sf/n] daf6 ;/sf/L jfFsL ;/x c;"n u/]df d]/f] k"0f{ dGh"/L 5 .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],

sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],

b:tvt============================

b:tvt============================

gfd, y/

gfd, y/ M

kb M

kb M

sfof{no M

sfof{no M

ldlt================================

ldlt================================

157
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

348cg';"rL
L!@v=

-lgod ^#s= ;Fu ;DalGwt_


lgod ^!sf] pklgod -%_ cg';f/ cWoog labf / lgod ^@ sf] pklgod -#_ sf] v08 -v_
cg';f/ c;fwf/0f labf lnO{ cWoogtflnde|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{
sj'lnotgfdfsf] 9fFrf
-labf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{kdf k]z ug'{kg]{5 ._
===========================================sfof{no;lrjfnocfof]uljefusfof{nosf]
===================================== kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/
-+============== :t/_ sf] ldlt ===================== sf] lg0f{ofg';f/ ldlt ============== b]lv
==================

;Dd

=================

d'n'ssf]

==============================

=========

ljZjlaBfnoz}lIfs ;+:yfdf ===========================ljifosf] cWoogtflnde|d0f ug{ k"j{


:jLs[lt k|fKt u/]sf] / g]kfn ;/sf/ -==============_ :t/sf] ldlt ================= sf] lg0f{ofg';f/
pko'{Qm k|of]hgsf] nflu d lgs6 eljiodf dfly pNn]v ul/Psf] d'n'sdf hfg nfu]sf]n]
pQmfg';f/sf] d]/f] :jLs[t labf ;DffKt x'gf;fy d cfgf]] kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf
xflh/ x'g]5' / cWoogjf6 kmls{cfPkl5 d}n] labf lnPsf] cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{
kdf ;]jf ug]{5' . pQm k|of]hgsf] nflu :jLs[t cWoog labf e'Qmfg x'gf ;fy kbflwsf/
sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g gcfPsf] cj:yfdf jf plNnlvt cjlw;Dd ;]jfdf axfn
g/x]sf] cj:yfdf d}n] labf lnPsf]] cjlw d]/f] ;]jf cjlwdf u0fgf gePdf d]/f] d~h"/L 5
egL of] sj'lnotgfdf k]z u/]sf] 5' .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],

sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],

b:tvt============================

b:tvt============================

gfd, y/

gfd, y/ M

kb M

kb M
sfof{no M
ldlt================================

348 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

158
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

349cg';"rL
L!@u=

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_


/fli6o tyf cGt/{fli6o ;+3;+:yfdf sfd ug{sf] nflu c;fwf/0f labf dfu ug]{ qmddf
lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sa'lnotgfdfsf] 9fFrf
-c;fwf/0f labf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{kdf k]z ug'{kg]{5 ._
===========================================dGqfno;lrjfnocfof]uljefusfof{nosf]
================================ kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/
-============== :t/_ sf] ldlt ===================== sf] lg0f{ofg';f/ k|fKt u/]sf] k"j{ :jLs[lt cg'k
ldlt ============== b]lv ================== ;Dd========================== ;+3;+:yfdf ;]jf ug{sf] nflu
c;fwf/0f labf dfu u/]sf] 5' . pQm labf :jLs[t ePsf] cj:yfdf labfsf] cjlw ;dfKt
x'gf;fy d cfgf]] kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5' / ;f] labfaf6 kmsL{
cfPkl5 d}n] labf lnPsf] cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{ kdf ;]jf ug]{5' .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],

sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],

b:tvt============================

b:tvt============================

gfd, y/

gfd, y/ M

kb M

kb M

sfof{no M

sfof{no M

ldlt================================

ldlt================================

349 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

159
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !#
-lgod ^$ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
labfsf] lgj]bg
g]kfn ;/sf/
========================sfof{no
sd{rf/Ln] k|of]u ug]{
gfd ================

350sd{rf/L

;]t g+========== dGqfnoljefu ================

kb ====================================== sfof{no=====================================
lrGx

dfu]sf] labfsf] lsl;d

labfsf] cjlw

sf/0f

nufpg]
!= e}k/L cfpg] / kj{ labf
@= 3/ labf
#= la/fdL labf
$=

351

k|;'tL labfk|;'tL

:ofxf/ labf
%= lsl/of labf

sd{rf/Lsf] ;xL jf kq

^= cWoog labf
&= c;fwf/0f labf

ldltM

labfsf] ldlt ===================================== b]lv =========================;Dd

350 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .


351 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

160
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sd{rf/L k|zf;g zfvfn] k|of]u ug]{


labfsf] lsl;d

cl3sf] afFsL xfn dfu]sf]

ca /xg cfpg]

!= e}k/L cfpg] / kj{ labf


@= 3/ labf
#= la/fdL labf
$=

352k|;'tL

labfk|;'tL

:ofxf/ labf
%= cWoog labf
^= c;fwf/0f labf
=======================
sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf

ldltM ======================

l;kmfl/; gePsf]

l;kmfl/; ePsf]

labf ;lsg] ldlt

============================
lgs6td dflyNnf] clws[t

ldltM ======================

s'g} s'/f eP hgfpg]M =============================================================


:jLs[t

c:jLs[t ========

labf ;lsg] ldlt

=======================
:jLs[lt lbg] clws[t
======================
kb

352 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

161
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sd{rf/Lsf] hfgsf/Lsf] lgldQ


g]kfn ;/sf/
=====================
labf :jLs[ltsf] ;"rgf
kq ;+VofM

ldltM ====================

>L ============================================
labfsf] lsl;d

cjlw

z'? x'g] ldlt

sfof{nodf xflh/ x'g]


ldlt

===================================
;"rgf ug]{ sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf

162
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L!$
-lgod ^( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_

e}k/L cfpg] / kj{ ljbf

3/ labf

la/fdL labf

lsl/of labf

353k|;'lt

cWoog labf

c;fwf/0f labf

ljj/0f

labfk|;'lt :ofxf/

pkrf/ vr{

k|dfl0ft

jfkt lnPsf

ug]{
clws[tsf]

labf
!

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

hDdf

vr{

afFsL

/sd

ldlt

&

!)

!!

!@

!#

!$

!%

!^

!&

!*

!(

@)

@!

@@

@#

@$

s}lkmot

labf tyf pkrf/ vr{sf] ljj/0f

b:tvt
@%

@^

ljut
;fn
;Ddsf]
lhDd]jf/L
;f/]sf]

353 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

163
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

354cg';"rL

!%

-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt _


/fhkq cglt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf
!=

of] kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_
eg{' kg]{5 .

@=

sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s ;Dkflbt sfdsf] ljj/0f / pknlAw
v08 v sfo{ ;Dkfbgsf] :t/ d"Nofg
v08 u k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg

#=

v08 -s_ df plNnlvt sfdsf] ljj/0f cGtu{t /x]sf] ;Dk"0f{ laifo, nIo /
sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf] dxndf pknlAw ;d]t ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln]
eg'{ kg]{5 . o;/L sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] sfd ebf{ sfo{ ljj/0fdf p;n] ug]{ egL
tf]lsPsf / jflif{s sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdxaf6 eg'{ kg]{5 . o;f] ubf{
sd{rf/Ln] cfgf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t
;+nUg ug'{ kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f & ut] leqdf cfk"mn] u/]sf ;a} sfdxnfO{
;s];Dd ;d]l6g] u/L a9Ldf kfFr j6f sfdx 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . lgod
&*v adf]lhd el/Psf] aflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt /
ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf] ;do leqdf btf{ u/L d"Nofgsf nflu
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;do leqdf
x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs sxfF k7fpg' k5{ .

$=

;'k/Lj]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Laf6 el/Psf] kmf/fd k|fKt eP kl5 v08


-s_ df plNnlvt ;'k/Lj]Ifsn] eg]{ / l6Kk0fL ug]{ egL tf]lsPsf] dxndf
sd{rf/Lf/f el/Psf] pknlAw ;d]tnfO{ b[li6ut u/L l6Kk0fL ug{'kg]{5 . lghfdtL
sd{rf/Ln] e/]sf] sfdsf] pknlAw / l6Kk0fLsf] cfwf/df ;'k/Lj]Ifsn] k|To]s jif{sf]
>fj0f d;fGt leq v08 -v_ sf] ;'k/Lj]Ifssf] d"Nofg sf] c+z eg'{kg]{5 . o;/L
d"Nofg ubf{ ;'k/Lj]Ifsn] sd{rf/Laf6 cfgf] sfo{ljj/0fdf tf]lsPsf / jflif{s
sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdxsf] pknJwLsf] ljj/0f k|:t't ul/Psf] 5, 5}g eGg]

354 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

164
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

s'/f x]/L ;f] cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 . o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 cfgf]] gfd,
kb, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L >fj0f d;fGt leq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt
ul/;Sg] u/L ;f] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z
ug'{kg]{5 .
%=

k'g/fjnf]sgstf{n] ;'k/Lj]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] kmf/fdsf] v08 -s_ sf] cfwf/df
k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut] leqdf v08 -v_ k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg sf]
c+z eg'{kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{n] cfgf] gfd, kb, b:tvt /
ldlt ;d]t pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldltn] k|fKt ul/ ;Sg] u/L k]z ug'{kg]{5 .

^=

k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf


k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"Nofgdf lrQ
ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'k/Lj]Ifs ;+u k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf k'gd{"Nofg
ug'{ kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf] sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fddf ;'k/Lj]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg
lbg leq k'gM d"Nofg u/L jf klxn] u/]sf] d"Nofgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP
;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg'kg]{5 . o;/L
k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{
gcfPdf jf c ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf
l6Kk0fL u/L To:tf ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghxsf]
sfo{;Dkfbg d"Nofgdf k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .

&=

k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf


;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] d"Nofg u/]sf] ;d]tsf] cfwf/df d"Nofg u/L
k|To]s jif{sf] efb| d;fGt leq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf
k7fO{ ;Sg' kg]{5 .

*=

Pp6f cjlw leq Ps eGbf a9L ;'k/Lj]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'k/Lj]Ifs
x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .

(=

P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ rfn' cfly{s jif{ leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{
ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps c 36fpg]5 .

165
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!)=

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{;Dkfbg d"Nofg


kmf/fd ;dod} e/L btf{ u/]sf]df sfof{nodf eljtJo kl/ cfunflu jf cGo To:t}
b}jL ljkQL jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L ;s]sf] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
gi6 x'g uPsf] cj:yfdf To:tf lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
gi6 x''g'sf] sf/0f / k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] :jLs[t lnO{ jxfnjfnf
d"Nofgstf{n] k|df0f ;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{
sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'gM eg{ nufO{ d"Nofg ug'{kb{5 . o;/L d"Nofg
u/]sf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf d"Nofgstf{n] k'gM d"Nofg ug{' kgf{sf]
sf/0f pNn]v u/L k|df0f ;d]t ;+nUg ug'kb{5 .

!!= lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg

ug]{ qmddf ;'k/Lj]Ifsn] b]xfosf]

cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M


-s_

labf :jLs[t gu/fO{ jf labfsf] cfj]bg glbO nuftf/ tL; lbg eGbf a9L
cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],

-v_

gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL


sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf] jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL
cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-u_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt
k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf
jfx]s c cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf]
c lbg],

-3_

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf

cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf]

lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f


/ sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/f ug{ jf
glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df
cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

166
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

sfof{no k|d'v jfx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf]
nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs
a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf;
k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg df v08 -3_ adf]lhd
sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .

-r_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;glxg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf]


;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],

-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofb leq cw{jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd geg]{ / Dofb leq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],
!@=

qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf


a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf a9L
cfwf/df c 36fpg' kg]{ 5}g .

!#=

qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] c g36fPsf]


b]lvPdf To:tf] d"Nofg stf{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg df Ps c 36fOg]5 .

!$=

qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf]
sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .

!%=

sfo{;Dkfbg d"Nofg stf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf
c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 kdf c g} n]vL d"Nofg
ug'{ kg]{5 .

167
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

/fhkq cgl\st tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M
btf{ g+= M
ldlt M
sd{rf/Lsf] gfd M

sd{rf/L ;]tM

!=

kb M

@= >]0fL

$=

;d"x

%= pk;d"x

^=

sfof{nosf] gfd M

&=

xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M

*=

o; d"Nofg sf] cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox

d"Nofg cjlw M

=====;fn======dlxgf b]lv=======;fn ====== dlxgf;Dd

#= ;]jf

-qmdzM_======================================================
(=

;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM================================

168
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 -s_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0f
nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf] sfdx

sd{rf/Ln] eg]{ ljj/0f

kl/df0f

nfut

;do

u'0f:t/

-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x
-s_
-v_

169
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

s'g} sfd ;Dkfbg x'g g;s]sf] eP To;sf sf/0fx


sfdx
-s_
-v_
-u_
-3_

sf/0fx
-s_
-v_
-u_
-3_

;'k/Lj]Ifssf] l6Kk0fL

;dfwfg ug{ ul/Psf]


-s_
-v_
-u_
-3_
-s_ sf/0fsf] cf}lrTo

-s_

-s_

-s_

-v_

-v_

-v_

-u_

-u_

-u_

-3_

-3_

-3_

7Ls
-v_ sf/0f ;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of; M
7Ls

7Ls

a]7Ls
;'k/Lj]Ifssf] b:tvt M

sd{rf/Lsf] b:tvt M

ldlt M

ldlt M

b|i6JoM
6JoM
-!_
-@_

nIo tf]lsPsf] sfdsf] lgldQ lgwf{l/t cfwf/x -kl/df0f, nfut, ;do / u'0f:t/_ ;Dej eP;Dd eg]{ k|of; x'g' kg]{5 .
lghfdtL sd{rf/Ln] nIo gtf]lsPsf] sfdxsf] pknlAw ljj/0f eg{' kbf{ ;Dej eP;Dd kl/df0f, nfut / ;donfO{ cf}+Nofpg' kg]{5 .
170
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 -v_
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnfsgstf{sf] d"Nof\sg
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldlt M
sfo{

;Dkfbgsf]

:t/

k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldlt M


:t/

;'k/Lj]Ifssf] d"Nofg
clt pQd
pQd
;fdfGo

Go"g

k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
clt pQd
pQd
;fdfGo

Go"g

-sfo{ljj/0fsf] cfwf/df_
c

^=@%

%=@%

$=@%

#=@%

@=%

!=%

-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| kl/df0f


-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| nfut
-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| ;do
-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| u'0f
hDdf k|fKtf -c / cIf/df_
k"0ff{ @%

k"0ff{ !)

(% eGbf a9L / &% eGbf 36L c ;'k/Lj]Ifssf] gfdM


lbbf v'nfpg'kg]{ sf/0f

kbM

k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM

sd{rf/L ;]t

sd{rf/L ;]t

b:tvt M

b:tvt

ldltM

ldlt M

kbM

171
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

nfutnfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf o; afkt 5'6\ofOPsf] c afFsL tLgj6f cfwf/xdf ;dfg'kflts lx;fadf ljt/0f ug{ ;lsg]5 . s'g}
dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s / lghfdtL
;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf 36L
c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO lghn]
k|ltlqmof lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn]
ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .

172
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
sd{rf/Lsf] gfd M

kbM

>]0fLM

k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM


JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f

:t/
c

cltpQd

pQd

;fdfGo

Go"g

)=&%

)=%)

)=@%

-s_ /fhkq cglt sd{rf/Lxsf] nflu


-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ uf]kgLotf /fVg ;Sg] Ifdtf
-#_ lgb]{zg cg';f/ sfd ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ pkl:ylt, ;dokfngf / cg'zf;g
-%_ Odfgbfl/tf / g}ltstf
k"0ff{ %

s'n k|fKtfM

cdf
cIf/df

173
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_ >]0fL laxLg sd{rf/Lxsf] nflu

:t/

cltpQd

pQd

;fdfGo

Go"g

)=&%

)=%)

)=@%

-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk


-@_ lgb]{zfg';f/ sfd ug]{ Ifdtf
-#_ sfddf ?rL, pT;fx
-$_ cf1fkfng / cg'zf;g
-%_ ;hutf / zL3|tf
k"0ff{ %

s"n k|fKtfM cdf


cIf/df

k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lxsf]


gfdM

kb

sd{rf/L ;]t

b:tvt

!=

s'n k|fKtf

cdfM
cIf/dfM

@=
#=
ldlt M
b|i6Jo M
lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd k'g/fjnf]sg ;ldltn] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c k|bfg ug{
k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg{]5 .
174
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

355

cg';"rL
L!%s

-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


/fhkqflt
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] cw{jflif{s / jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg
ofg kmf/fd
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf
!=

of] cg';"rLsf] cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fd k|To]s cw{jflif{s cjlwsf]
cfwf/df / jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv
c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_ eg{' kg]{5 .

@=

sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s

cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd

v08 v

jflif{s

sfo{

;Dkfbg

d"Nofg

kmf/fd

-;'k/Lj]Ifs

k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg_
v08 u
#=

k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg

v08 -s_ df plNnlvt lghfdtL sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf ! b]lv $ ;Ddsf
dxnxdf ;DalGwt sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 . tf]lsPsf] cjlwdf cfk"mn] u/]sf ;a}
sfdxnfO{ ;s];Dd ;d]l6g] u/L sfdx 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L
sd{rf/Ln] u/]sf egL pNn]v ePsf sfo{x p;sf] sfo{ ljj/0f leq k/]sf /
:jLs[t jflif{s sfo{of]hgf leq k/]sf x'g' kg]{5 . sfo{ljj/0f / sfo{ of]hgf leq
gk/]sf tyf cGo kbsf] sfo{ ljj/0f / sfo{of]hgf leq k/]sf sfdx ;fdfGotof
eg{ x'Fb}g . o;/L el/Psf] kmf/fddf b:tvt / ldlt ;lxt tf]lsPsf] ;'k/Lj]Ifs
;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu k|To]s cjlw ;dfKt ePsf] ;ft lbg leq ;Dalwt
sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 . o:tf] kmf/fd k]z ubf{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] sfo{
ljj/0f / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . o;/L
/fhkqflt sd{rf/Ljf6 e/L cfPsf cw{jflif{s cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fdxnfO{ ;'k/Lj]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] egL pNn]v
u/sf sfo{x lghsf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t sfo{ of]hgf leq k/]sf 5g\ 5}gg\ /
:jLs[t sfo{ ljj/0f / sfo{of]hgf leq k/]sf sfo{xsf] pknJwL sd{rf/Ln]

355 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

175
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

kmf/fddf pNn]v u/] cg';f/ 5 5}g eGg] s'/fsf] hfFr u/L To;sf] k[i7kf]if0f ;lxt
csf]{ ;ft lbg leqdf ;DjlGwt sd{rf/LnfO{ lkmtf{ ug'{kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f
;ft ut] leq cfkm"n] u/]sf] sfdxnfO{ pNn]v u/L lgod &*v adf]lhd el/Psf]
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L
tf]lsPsf] ;do leqdf btf{ u/L d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf
x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;do leqdf x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L
d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs sxfF k7fpg' k5{ . lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxsf cfwf/df ;'k/Lj]Ifsn] k|To]s jif{sf]
>fj0f d;fGt leq jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nof+gsf] nflu v08 -v_ sf]
;'k/Lj]Ifssf] d"Nofgsf] c+z eg'{kg]{5 .
$=

o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 ;'k/Lj]Ifsn] cfgf]] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L]
;f] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd >fj0f d;fGt leq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt
ul/;Sg] u/L k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{kg]{5 .

%=

k'g/fjnf]sgstf{n] ;'k/Lj]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg


kmf/fdsf] cfwf/df k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut] leq v08 -u_ sf]
k'g/fjnf]sgstf{sf]

d"Nofg sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fddf

k'g/fjnf]sgstf{n] cfgf]] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldlt


;dIf k]z ug'{kg]{5 .
^=

k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf


k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"Nofgdf lrQ
ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'k/Lj]Ifs ;+u k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf k'gd{"Nofg
ug'{ kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf] sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fddf ;'k/Lj]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg
lbg leq k'gM d"Nofg u/L jf klxn] u/]sf] d"Nofgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP
;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg' kg]{5 . o;/L
k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{
gcfPdf jf c ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf
l6Kk0fL u/L To:tf ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghxsf]
sfo{;Dkfbg d"Nofgdf k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .

176
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

&=

k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofg ;d]tsf] cfwf/df d"Nofg u/L
k|To]s jif{sf] efb| d;fGt leq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf
k7fO{ ;Sg' kg]{5 .

*=

Pp6f cjlw leq Ps eGbf a9L ;'k/Lj]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'k/Lj]Ifs
x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .

(=

P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ rfn' cfly{s jif{ leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{
ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps c 36fpg]5 .

!)=

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{;Dkfbg d"Nofg


kmf/fd ;dod} e/L btf{ u/]sf]df sfof{nodf eljtJo k/L cfunflu jf cGo To:t}
b}jL ljkQL jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L ;s]sf] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
gi6 x'g uPsf] cj:yfdf To:tf sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd gi6 x''g'sf]
sf/0f / k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] l;kmfl/; ;lxt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf
:jLs[ltsf] nflu n]lv k7fpg' kg]{5 / ;fdfGo k|zf;g dGqfnoaf6 :jLs[lt k|fKt
ePkl5 jxfnjfnf d"Nofgstf{n] k|df0f ;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt sd{rf/LnfO{
sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'gM eg{ nufO{ d"Nofg ug'{kb{5 . o;/L d"Nofg
u/]sf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf d"Nofgstf{n] k'gM d"Nofg ug{'kgf{sf] sf/0f
pNn]v u/L k|df0f / :jLs[lt kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk ;d]t ;nUg ug'kb{5 .

!!=

lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ qmddf ;'k/Lj]Ifsn] b]xfosf]


cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M
-s_

labf :jLs[t gu/fO{ jf labfsf] cfj]bg glbO nuftf/ tL; lbg eGbf a9L
cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],

-v_

gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL


sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf] jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL
cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

177
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-u_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt
k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf
jfx]s c cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf]
c lbg],

-3_

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf

cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf]

lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f


/ sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/f ug{ jf
glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df
cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-_

sfof{no k|d'v jfx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf]
nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs
a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf;
k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg df v08 -3_ adf]lhd
sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .

-r_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;glxg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf]


;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],

-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofb leq cw{jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd geg]{ / Dofb leq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],
!@=

qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf


a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6fdWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df
c 36fpg' kg]{ 5}g .
178
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!#=

qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] c g36fPsf]


b]lvPdf To:tf] d"Nofg stf{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg df Ps c 36fOg]5 .

!$=

qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf]
sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .

!%= sfo{;Dkfbg d"Nofg stf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf c
lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 kdf c g} n]vL d"Nofg ug'{
kg]{5 .

179
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 s
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
!= k|yd cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg
;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
d"Nof
ofg cjlwM========== ;fn >fj0f dlxgfb]lv kf}if d;fGt;Dd
d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== = btf{ g+==================ldlt====================
sd{rf/Lsf] gfd M==========================================sd{rf/L ;]t g+= M=====================
kb / >]0fL M ===== =============;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM=======================================
xfn sfo{/t sfof{no =================== xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M==========================
o; d"Nofs+g cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox -s|dzM_ M===============================
;['kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================

;Dkflbt sfd
-nIo tf]lsPsf /
gtf]lsPsf_
-!_

sd{rf/Ln] eg]{
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf
-@_
PsfO{ -;Dej
cw{
eP;Dd kl/df0f,
jflif{s
nfut / ;do
jflif{s
nIo
;d]t pNn]v
nIo
ug'{kg]{

sfo{ ;Dkfbg sfo{ ;DkGg


;"rsf cg';f/ x'g g;s]sf
;Dkflbt sfo{sf] eP ;f]sf]
sf/0f
k|ult
-#_
-$_

sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd


adf]lhdsf sfo{xM
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo
sfo{x
-s_
-v_
!))
k|ltzt

!))
k|ltzt

cf}ift
k|ltzt=======

180
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sd{rf/Lsf] b:tvt M

ldlt M

sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/

sfo{;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/

!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf

!_ *) b]lv

cufj} sfo{ ;DkGg ePdf

cltpQd

!)) ;Dd

cltpQd

@_ s'n sfddWo] !% ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5
;DkGg u/]df

@_ ^% b]lv
pQd

&(=(( ;Dd

pQd

#_ s'n sfddWo] #) ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5
;DkGg u/]df

#_ %) b]lv
;fdfGo

^$=(( ;Dd

;fdfGo

$_ s'n sfddWo] #) eGbf a9L


sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 Go"g

$_ %) eGbf

;DkGg u/]
-s_

sd

Go"g

;DjlGwt ;'k/Lj]Ifssf] d"Nofgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M


;'k/Lj]Ifssf] b:tvt M
gfd M
kb M
sd{rf/L ;]t
ldlt M

-v_

;DjlGwt sd{rf/Lsf] egfO / k|ltlqmof M

b|i6Jo M
-!_

k|yd cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{
ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut] leq ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/Ln]]
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{kg]{5 .

-@_

;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .

-#_

sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f ;Fu ldNg' kg]{5 .
181
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-$_

jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .

-%_

;'k/Lj]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbg
leq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg'
kg]{5 .

-^_

;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf]
cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf
v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .

-&_

c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

182
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@= ltLo cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd


kmf/fd
d"Nofg cjlwM========== ;fn df3 dlxgfb]
dlxgfb]lv======;fn cfiff9 d;fGt;Dd
d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== = btf{ g+==================ldlt===============================
sd{rf/Lsf] gfd M========================sd{rf/L ;]t g+= M=================kb / >]0fL M ===============
=============;]jfM =============;d"x jf pk;d"xM=================xfn sfo{/t sfof{no===================
xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M====================================================
o; d"Nofs+g cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox -s|dzM_ M===============================
;'k/Lj]]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt===================================
;Dkflbt sfd
-nIo tf]lsPsf /
gtf]lsPsf_
-!_

sd{rf/Ln] eg]{
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf
-@_
PsfO{ -;Dej
eP;Dd kl/df0f, cw{
nfut / ;do jflif{s
;d]t pNn]v
nIo
ug'{kg]{

jflif{s
nIo

sfo{
;Dkfbg
;"rsf
cg';f/
;Dkflbt
sfo{sf]
k|ult
-#_

sfo{
;DkGg
x'g
g;s]sf
eP ;f]sf]
sf/0f
-$_

sfo{ ljj/0f / jflif{s


sfo{qmd
adf]lhdsf
sfo{xM
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf
cGo sfo{x
-s_
-v_
!))
!)) cf}ift
k|ltzt k|ltzt k|ltzt=====
sd{rf/Lsf] b:tvtM

ldltM

183
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/


!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf
cufj} sfo{ ;DkGg ePdf

sfo{;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/


!_ *) b]lv

cltpQd

cltpQd

!)) ;Dd

@_ s'n sfddWo] !% ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 pQd

pQd

@_ ^% b]lv

;DkGg u/]df

&(=(( ;Dd

#_ s'n sfddWo] #) ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;fdfGo

#_ %) b]lv

;DkGg u/]df

;fdfGo

^$=(( ;Dd

$_ s'n sfddWo] #) eGbf a9L


sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 Go"g

$_ %) eGbf

;DkGg u/]
-s_

Go"g

sd

;DjlGwt ;'k/Lj]Ifssf] d"Nofgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M


;'k/Lj]Ifssf] b:tvt M
gfd M
kb M
sd{rf/L ;]t
ldlt M

-v_

;DjlGwt sd{rf/Lsf] egfO / k|ltlqmof M

b|i6Jo M
-!_

ltLo cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{
ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut] leq ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/Ln]
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .

-@_

;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .

-#_

sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .

-$_

jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .

-%_

;'k/Lj]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbg
leq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg'
kg]{5 .
184
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-^_

;donfO{ d"Nofg

ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf]

cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg

ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP 5'}

kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .


-&_

c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

185
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 v
/fhkqflt
F f
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ
lgldQ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nof
ofg
fg kmf/fdsf] 9fF
9fr
d"Nofg cjlwM cfly{s jif{========== ==;fn >fj0f dlxgfb]lv ============;fn cfiff9
d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== = btf{ g+==================ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M==========================sd{rf/L ;]t g+=M=================kb / >]0fL M ==========
;]jfM ========;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no==================================
xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M==========================
o; d"Nofs+g cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox -s|dzM_ M=========================================
;['kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd
-nIo tf]lsPsf /
gtf]lsPsf_
-!_

sfo{ ;Dkfbg ;"rsf


-@_
PsfO{
-;Dej eP;Dd
cw{
jflif{s
kl/df0f, nfut / jflif{s
nIo
;do ;d]t
nIo
pNn]v ug'{kg]{

sfo{ ;Dkfbg sfo{ ;DkGg


;"rsf
x'g g;s]sf
eP ;f]sf]
cg';f/
sf/0f
;Dkflbt
sfo{sf] k|ult
-$_
-#_

sfo{ ljj/0f / jflif{s


sfo{qmd
adf]lhdsf
sfo{xM
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf
cGo sfo{x
-s_
-v_
!))
k|ltzt

!)) cf}ift
k|ltzt k|ltzt=====

186
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

sd{rf/Lsf] b:tvtM

ldltM

sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/


!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf
cufj} sfo{ ;DkGg ePdf

sfo{;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/


!_ *) b]lv

cltpQd

cltpQd

!)) ;Dd

@_ s'n sfddWo] !% ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 pQd

pQd

@_ ^% b]lv

;DkGg u/]df

&(=(( ;Dd

#_ s'n sfddWo] #) ;Dd sfd


tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;fdfGo

#_ %) b]lv

;DkGg u/]df

;fdfGo

^$=(( ;Dd

$_ s'n sfddWo] #) eGbf a9L


sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 Go"g

$_ %) eGbf

;DkGg u/]

Go"g

sd

b|i6Jo M
-!_

jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'Qm 9fFrfdf dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{


ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut] leqdf ;DjlGwt sd{rf/Ln]
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu cfgf]] sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .

-@_

;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .

-#_

sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f tyf jflif{s sfo{
of]hgf;Fu ldNg' kg]{5 .

-$_

jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .

187
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg


;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM=========
sfo{ ;Dkfbgsf] :t/
-sfo{ ljj/0fsf]

k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldltM=======

;'k/Lj]Ifssf] d"Nofg
:t/

cfwf/df

s"n

clt

pQd

pQd

k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg

;fdfGo

Go"g

ef/
c

^=@%

s"n

clt

pQd

pQd

;fdfGo

Go"g

!=%

ef/
^=@%

%=@%

$=@%

#=@%

@=%

@=%

-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du|


kl/df0f
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du|
nflut
-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du|
;do
-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du|
u'0f
hDdf

@%

!)

s"n k|fKtfM cdf========cIf/df==========

s"n k|fKtfM cdf========cIf/df==========

(% eGbf a9L / &% 36L ;'k/Lj]Ifssf] gfdM


c lb+bf v'nfpg' kg]{ sf/0f

kb

k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM

sd{rf/L ;]t g+=M

sd{rf/L ;]t g+=M

b:tvtM

b:tvtM

ldltM

ldltM

kb

s}lkmotM

;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df
ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L
;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= / lghfdtL
;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf]
lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 .
;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s=sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &%
k|ltzteGbf 36L c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kb{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf
l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .
188
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

b|i6Jo M
-!_

lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdxsf] cfwf/df ;'k/Lj]Ifsn]


/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg u/L
>fj0f dlxgf leq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z ug'{kg]{5 .

-@_

k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm" ;dIf k]z ePsf] sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg


kmf/fdsf] d"Nofg u/L efb| kGw| ut] leq} k'g/fjnf]sg ;ldltn] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z
ug'{kg]{5 .

-#_

jflif{s kdf ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg afkt ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n] (%


k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPdf ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 /
&% k|ltzt eGbf 36L c lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO lghn]
k|ltlqmof lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

189
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM=========
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofgdf ;xdt eP ;f]xL :t/sf] c lbg] cGo
l:yltdf s}lkmot v'nfO{ d"Nofg ug]{ M
sd{rf/Lsf] gfd M

kbM

>]0fLM
:t/

clt

pQd ;fdfGo Go"g

pQd

JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f


c

)=&%

)=%) )=@%

-s_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] nflu


-!_ gLlt ljZn]if0f ug{] Ifdtf
-@_ 5nkmn tyf jftf{ ug]{ Ifdtf
-#_ ljj]ssf] k|of]u, lg0f{o ug]{ Ifdtf / d"Nofg
-$_ g]t[Tj / ;+u7gfTds Ifdtf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -Odfgbfl/tf, uf]kgLotf cflb_
k"0ff{ % s'n k|fKtfM
-v_

/fhkqflt

ltLo

cdf
>]0fLsf

cIf/df
:t/

clt

pQd ;fdfGo Go"g

lghfdtL c

pQd
!

)=&%

)=%) )=@%

sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug]{ Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ >f]t ;fwgsf] k|efjsf/L pkof]u
k"0ff{ % s'n k|fKtfM

cdf

cIf/df

190
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

:t/ clt

pQd

pQd
-u_ /fhkqflt

t[tLo

>]0fLsf

lghfdtL c

Go"g
;fdfGo

)=&%

)=%)

)=@%

sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -uf]kgLotf / dof{lbt /xg]_
k"0ff{ % s'n k|fKtfM

cdf

cIf/df

k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lxsf]


gfdM

kb

sd{rf/L ;]t

!=

b:tvt

s'n k|fKtf cdfM


cIf/dfM

@=
#=
b|i6Jo M
-!_

o;/L k'g/fjnf]sg ;ldltdf k|fKt x'g cfPsf] sfo{;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fdxsf] d"Nofg
u/L ;ldltn] efb| d;fGt leq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg'
kg]{5 .

-@_

k'g/fjnf]sg ;ldltn] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{;Dkfbg d"Nofg afkt (% k|ltzt


eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c k|bfg ug{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 .
k|fKtfdf l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .

191
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !^
-lgod *) sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
ef}uf]lns If]qsf] ljj/0f
s ju{
!=

d]rL c~rnsf] tfKn]h'

@=

sf]zL c~rnsf] g'd;lxt blIf0f If]qafx]s ;Dk"0f{ ;+v'jf;ef

#=

;u/dfyf c~rnsf] ;f]n'v'Da'

$=

hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]au/ / /f]Njfln If]q

%=

afudtL c~rn, wflb lhNnfsf] ;]tLjf; pQ/sf] l+;+xf/ If]q

^=

u08sL c~rnsf] dgf / uf]/vfsf] ;}lb{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q

&=

wjnflu/L c~rnsf] 6's'r]eGbf blIf0fL If]q afx]ssf] d':tf lhNnf / pQ/L


afUn'sf] 9f]/kf6g If]q

*=

/fKtL c~rnsf] /f]Nkf / s'd

(=

s0ff{nL c~rnsf] x'Dnf, h'Dnf, d'u', sflnsf]6 / 8f]Nkf

!)=

e]/L c~rnsf] hfh/sf]6

!!=

;]tL c~rnsf] aemf / afh'/f

!@=

dxfsfnL c~rnsf] bfr'{nf

v ju{
!=

d]rL c~rnsf] kfFry/

@=

sf]zL c~rnsf] ef]hk'/, t]x|y'd / ;+v'jf;efsf] g'd;lxt blIf0fL If]q

#=

;u/dfyf c~rnsf] cf]vn9'+uf / vf]6f

$=

hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]au/ / /f]Njfln If]q afx]s afFsL If]q,
/fd]5fk

%=

afudtL c~rnsf] /;'jf lhNnfsf] /fDr]eGbf pQ/sf] If]q

^=

u08sL c~rnsf] ndh'sf] v'bL pQ/L If]q

&=

n'lDagL c~rnsf] c3f{vfFrL / u'NdL

*=

wjnflu/L c~rnsf] DofUbL, kj{t, d':tf lhNnfsf] 6's'r]eGbf blIf0fL If]q / pQ/L
afUn'sf] 9f]/kf6g If]q / DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0ftkm{ afUn'
192
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

lhNnfsf] tf/f ufpF ljsf; ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufpF x'Fb} u'NdL lhNnf pQ/ blIf0f
cIff+z /]vfsf] k"jL{ efu afx]ssf] afUn'
(=

/fKtL c~rnsf] ;Nofg / Ko"7fg

!)=

;]tL c~rnsf] 8f]6L / c5fd

!!=

dxfsfnL c~rnsf] 88]Nw'/f / a}t8L

!@=

e]/L c~rnsf] b}n]v

u ju{
!=

d]rL c~rnsf] Onfd

@=

sf]zL c~rnsf] wgs'6f

#=

;u/dfyf c~rnsf] pbok'/

$=

hgsk'/ c~rnsf] l;Gw'nL

%=

afudtL c~rnsf] l;Gw'kfNrf]s / ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ If]qafx]s afFsL wflb


lhNnf / /;'jf lhNnfsf] /fDr];lxt blIf0f If]q

^=

u08sL c~rnsf] tgx'F, :ofhf / ;]bL{jf; pQ/sf] nfs]{ If]qafx]s afFsL uf]/vf /
ndh' lhNnfsf] v'bL pQ/L If]qafx]ssf] afFsL efu

&=

n'lDagL c~rnsf] kfNkf

*=

DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0ftkm{ afUn' lhNnfsf] tf/ ufpF ljsf;
;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufpF xF'b} u'NdL lhNnfnfO{ 5'g] pQ/, blIf0f cIff+z /]vfb]lv
k"j{ kg]{ jfUn' lhNnfsf] afFsL efu

(=

/fKtL c~rnsf] bf

!)=

e]/L c~rnsf] alb{of / ;'v]{t

!!=

;]tL c~rnsf] s}nfnL

!@=

dxfsfnL c~rnsf] s~rgk'/

3 ju{
!=

d]rL c~rnsf] emfkf

@=

sf]zL c~rnsf] df]/ / ;'g;/L

#=

;u/dfyf c~rnsf] ;Kt/L / l;/fxf

$=

hgsk'/ c~rnsf] wg'iff, dxf]Q/L / ;nf{xL


193
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

%=

afudtL c~rnsf] g'jfsf]6 / sfe|]knf~rf]s

^=

gf/fo0fL c~rnsf] af/f, k;f{, /f}tx6, lrtjg / dsjfgk'/

&=

u08sL c~rnsf] sf:sL

*=

n'lDagL c~rnsf] kGb]xL, gjnk/f;L / slknj:t'

(=

e]/L c~rnsf] afFs]

356

!)= afudtL c~rnsf] sf7df8f}+, eQmk'/ / nlntk'/

ju{

357

==========

356 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


357 ;ftf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

194
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !&
-lgod !!@ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] lg0f{osf] gd"gf
sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnosf >L ============= n] u/]sf] .
;hfo cfb]zsf] lg0f{o kmf/fd
>L =============================================================================================
sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnodf==========================================kbdf
sfo{/t >L =========================sd{rf/L ;]t g+= =========_

358

hfFra'em ubf{u/fpFbf

================== b]lvg cfPsf]n] lgh >L ================ ;Fu lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf
^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ================ lbgsf] Dofb lbO{ ;kmfO dfu ul/Psf]df lghn]
k]z u/]s]f ;kmfOsf] Joxf]/f, ;a'b ================================= sf/0faf6 ;Gtf]ifhgs b]lvPg .
t;y{ P]gsf] bkmf ================== sf] =================== adf]lhdsf] s;"/df P]gsf] bkmf %( sf]
v08 ================== adf]lhdsf] ;hfo lghnfO{ lsg gug]{ < ;f] ug'{ gkg]{ s'g} ;a'b k|df0f
jf sf/0f s]xL eP ============= leq :ki6Ls/0f k]z ug'{ egL P]gsf] bkmf ^& adf]lhdsf]
:ki6Ls/0f dfu ul/Psf]df lghn] ====================== egL :ki6Ls/0f k]z u/]sf] b]lvof] . o;
;DaGwdf ;+sng ePsf sfuhft, a'lemPsf ;a'b k|df0f / k]z ePsf] :ki6Ls/0fpk/ ;d]t
ljrf/ ubf{ ============ ;a'b k|df0faf6 lgh >L ================= n] P]gsf] ============== bkmfsf]
pkbkmf ============== adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] b]lvPsf]n] lgh >L ================== pk/ P]gsf]
bkmf %( sf] v08 =============== sf] ;hfo k|:tfljt u/L ;f] ;hfo ug{sf] lgldQ nf]s;]jf
cfof]usf] =============== sfof{no =============== af6 k/fdz{ k|fKt eP cg'k lgh >L
============= nfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 ================ adf]lhd =============== ;hfo lbg]
lg0f{o cfb]z ul/Psf] 5 . of] cfb]zdf lrQ ga'em]df lgod !!$ sf] v08 -3_ sf] Dofbleq
============== ;dIf k'g/fj]bg lbg ;lsg]5 .
b:tvt
ldltM

358 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

195
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

359cg';"rL
L

!& -s_

-lgod !)! sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


lgj[Qe/0f dfu kmf/fd
>L dxflgb]{zsHo",
lghfdtL lstfavfgf .
lghfdtL ;]jfaf6 ldlt @)

b]lv lgDg sf/0faf6 cjsfz k|fKt ug]{

ePsf]u/]sf]n] d]/f] ;]jf;DaGwL / cfjZos ljj/0f b]xfodf v'nfPsf] 5' .


cjsfz ePsf] sf/0f hgfpg] o:tf] -_lrGx lbg] .
-s_ pd]/sf] xbaf6 cjsfz -

-v_
-u_
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf #& -!_ adf]lhd aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L cjlw
;/sf/L ;]jf u/]sf]n] lgj[lQe/0fsf] clwsf/kq tof/ ul/lbg of] kmf/fd e/L k7fPsf] 5' .
!=
360

gfd y/M

!s= sd{rf/L ;]t g+= M

@=

:yfoL 7]ufgf -lhNnf, uf= lj= ;=g= kf= ;d]t_M

#=

cjsfz k|fKt u/]sf] ldltdf k"/f x'g] pd]/ ======== jif{ ======= dlxgf ======= lbg

$=

cjsfz k|fKt u/]sf] ldltsf] bhf{M

%=

cjsfz k|fKt ubf{ axfn /x]sf] sfof{noM

^=

z'? egf{ x'Fbfsf] sfof{no / egf{ ldltM

&=

z]ifkl5 kfpg] xsbf/sf


-s_ gfd y/M
-v_ 7]ufgf -lhNnf, uf= lj= ;=g= kf= ;d]t_M
-u_ ;DaGw -gftf v'nfpg]_M

lghfdtL lstfavfgfn] clwsf/kq tof/ u/]kl5 k7fpg] 7]ufgfM


;lx5fkM
ldltM
359

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

360 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

196
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';'rL
L!&v

361

-lgod !!^s sf] pklgod -#v_ ;Fu ;DalGwt_


lghfdtL ;]jf k'/:sf/ kfpg]nfO{ k|bfg ul/g] k|df0fkqsf] 9frf
g]kfn ;/sf/
-qm]i6_

>L

tkfO{n]

g]kfn

;/sf/sf]

lghfdtL

;]jfsf]

======================

kbdf

/xL

======================================== sfo{ u/] afkt g]kfn ;/sf/n] tkfO{nfO{ cfly{s jif{


===================== ================ sf] ===================== ;jf]{Ts[i6pTs[i6lghfdtL ;]jf
k'/:sf/ k|bfg u/]sf] 5 .
eljiodf klg tkfO{jf6 g]kfn ;/sf/n] ljlzi6 of]ubfgsf] cfk]Iff /fv]sf] 5 .
=============================
;lrj
;fdfGo k|zf;g dGqfno

========================
d'Vo ;lrj

========================
dGqL/fHodGqL

g]kfn ;/sf/

;dffGo k|zf;g

361 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

197
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

362

cg';"rL
L!&u

-lgod !!&s= sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o"lgogsf] btf{sf] nflu lgj]bgsf] 9frf
>L >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu
dxf]bo,
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ adf]lhd
lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o"lgog btf{ ug{] sfo{ ;ldltn] dnfO{ clVtof/ u/]sf] x'gfn]
lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod !!&s= sf] pklgod -#_ df plNnlvt
sfuhftx ;d]t ;+nUg u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o"lgog btf{ u/fpgsf] nflu of]
lgj]bg u/]sf] 5' .
ejlbo,
-====================== 6]8 o"lgogsf] tk{maf6_

362 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

198
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !*
-lgod !!* ;Fu ;DalGwt_
;DklQ ljj/0f kmf/fd
363

sd{rf/Lsf] gfd / ;]t g+= M

ljj/0f k]z u/]sf] sfof{noM

>]0fL / kbM

gfdM

sfof{noM

7]ufgfM

-s_ crn ;DklQ -3/ hUuf_


qm=;+ 3/ hUuf

gfk /

3/ hUuf

s;sf] gfddf

s;/L

s}lkmot -3/

/ cGo

cGo

/x]sf] 7fpF

/x]sf] lghsf]

k|fKt

eP tNnf;d]t

crn

ljj/0f

ePsf]

pNn]v ug]{_

-ufpF, gu/, gfd / c eP

;DklQsf]

lhNnf_

lgh;Fusf]

-hUuf eP

;DaGw

/f]kgL jf rNtLsf]

5f]6s/L
ljj/0f

gfk n]Vg]_

-v_ gub, hjflx/ft, ;'g, rfFbL cflb


qm=;+=

;DklQsf]

gfk / tf}n

s;/L k|fKt

5f]6s/L ljj/0f

kl/df0f

ePsf]

s}lkmot

-u_ z]o/ a}+s Aofn]G;sf] ljj/0f


qm=;+ ;DklQsf]

sDkgL jf

5f]6s/L a}+ssf] gfd /


ljj/0f

7]ufgf

hDdf s;sf] gfddf /x]sf] s;/L k|fKt s}lkmot


d"No

lghsf] gfd / c

ePsf]

eP lgh;Fusf]
;DaGw

363 ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

199
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-3_ C0f lnPsf]lwtf] lbPsf] eP ;f]sf] ljj/0f


qm=;+

C0f

lnPlbPsf] gfd /

lwtf]sf] ljj/0f

7]ufgf

sf/0f hDdf
d"No

lkmtf{ ug]{

s}lkmot

cjlw

-_ C0f lbPsf] jf caf6 lwtf] lnPsf] eP ;f]sf] ljj/0f


qm=;+ C0flwtf]sf]
ljj/0f

C0f lbPsf] lwtf]

sf/0f

lnPsf] gfd /

hDdf lkmtf{ ug]{ s}lkmot


d"No

cjlw

7]ufgf

d}n] hfg] a'em];Dd dfly n]lvPadf]lhdsf] ljj/0f 7Ls 5 . km/s kg]{ 5}g egL
b:tvt ug]{M
gfd / kbM
ldltM
b|i6JoM
!=

of] ljj/0f k]z ul/;s]kl5 ;DklQdf s'g} yk36 ePdf ;DalGwt lgsfodf ;f] ljj/0f
v'nfO{ l;naGbL kdf k]z ug'{k5{ .

@= ;/sf/L sd{rf/Lpk/ ul/g] sfg"gadf]lhdsf] sf/afxLb]lv afx]s c s'/fdf of]


ljj/0f k|of]u ul/g] 5}g . of] ljj/0f ;DalGwt kbflwsf/Lafx]s cn] x]g{ kfOg] 5}g .
of] ljj/0f k|sfz gu/L uf]Ko kdf /flvg]5 .

200
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

364

cg';"rL
L!(

-lgod !@)s= sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_


lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokqsf] 9fFrf
cufl8
g]kfn ;/sf/
qm]i6

=======================

kmf]6f]

gfdM
bhf{M
gful/stf g+=
An8 u|'kM
;]t g++=M
k5fl8
k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt

sd{rf/Lsf] ;xL bhf{

- =======================_

- =======================_

Name:
Designation:
Office:

b|i6JoM
-!_

sd{rf/L kl/ro kq ( ;]=dL= / nDafO{ %=% ;]=dL=rf}8fO{sf] x'g' kg]{5 .

-@_

sd{rf/Lsf] kl/ro kq ;]tf] sfuhsf] x'g' kg]{5 .

-#_

kl/ro kqsf] cufl8 kl ;jeGbf dflyNnf] efudf !@ KjfOG6sf] cIf/df g]kfn


;/sf/, !$ KjfOG6sf] cIf/df ;DalGwt sfof{nosf] gfd, !* KjfOG6sf] cIf/df
sd{rf/Lsf] gfd, !^ KjfOG6sf] cIf/df bhf{ / bhf{ eGbf d'lg gful/stf g+= n]Vg'
kg]{5 .

-$_

sd{rf/L kl/ro kqsf] cufl8 kl dflyNnf] efudf /ftf] /+usf] g]kfn ;/sf/sf]
qm]i6 5fKg' kg]{ / bfofFklsf] tNnf] efudf c6f] ;fO{hsf] kmf]6f] 6fF:g' kg]{5 .

364 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .

201
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-%_

sd{rf/L kl/ro kqsf] k5fl8sf] efudf !$ KjfOG6sf] cIf/df ;]t gDa/ /fvL
To;sf] d'lg bfofF kl k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt / jfofFkl sd{rf/Lsf] b:tvt n]Vg'
kg]{5 .

-^_

kl/ro kqsf] k5fl8sf] tNnf] efudf !$ KjfOG6sf] sd{rf/Lsf] gfd, sfof{nosf]


gfd / sd{rf/Lsf] bhf{ c+u|]hLdf n]Vg' kg]{5 .

-&_

kl/ro kqsf] k5fl8sf] jf+sL efudf !@ KjfOG6sf] of] kl/ro kq s;}n] kfPdf
;DalGwt sfof{no, lhNnf k|zf;g sfof{no jf k|x/L sfof{nodf a'emfO{ lbg' xf]nf
eGg] ;"rgf n]Vg' kg]{5 .

-*_

dGqfno tyf ljefu cGtu{t sfof{noxn] g]kfn ;/sf/ / cfcfgf] sfof{nosf]


gfd dfq /fVg' kg]{5 .

-(_

sfof{no k|d'v jf lghaf6 clwsf/ k|fKt sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL sfd x]g{]
clws[tn] kl/ro kq k|dfl0ft ug{' kg]{5 .

-!)_

sd{rf/L kl/ro kq Knfli6ssf -kf/bzL{_ vf]ndf /fvL b]j|]tkm{sf] sf+wsf] Ps


ljQfd'lg 5ftLdf kg{] u/L cGo JolQmn] /fd|f];+u b]Vg] tl/sfn] nufpg' kg]{5 .

-!!_

sd{rf/L kl/ro kq ljt/0f ubf{ ;DalGwt sfof{no s} vr{df klxnf] k6s ljt/0f
ug'{ kg]{ / ;f] x/fO{ jf RofltO{ csf{] lng' kbf{ sd{rf/Ln] cfg} vr{df lng' kg{]5 .
o;/L x/fO{ jf RofltO{ csf]{ kl/ro kq lnPsf] ljj/0f clen]vdf hgfO{ lghaf6
lnOPsf] /sd /fhZjdf bflvnf ug'{ kg]{5 . t/ ;?jf, a9'jf jf sfod d'sfod
ePdf ;DalGwt sfof{non] g} pknJw u/fpg' kg]{5 .

-!@_

;a} ;/sf/L tyf cw{ ;/sf/L sfof{nosf sd{rf/Lxn] sfof{noleq k|j]z ubf{ /
a:bf clgjfo{ sd{rf/L kl/ro kq nufPsf] x'g' kg{] / cGo :yfgdf cfjZostf
cg';f/ k|of]u ug'{ kg]{5 .

-!#_

kl/ro kq k|of]u ug{] u/fpg] lhDd]jf/L ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] x'g]5 . o;/L
kl/ro kq gnufpg] jf glng] sd{rf/LnfO{ sfof{nodf k|j]z ug{ glbg] jf
sd{rf/Ldf cg'zf;g sfod ug{ sf/jfxL ;d]t sfof{no k|d'vn] ug{ ;Sg]5 .

-!$_

s'g} sd{rf/L ;]jfaf6 x6]df lghn] cfgf] kl/ro kq t'?Gt cfgf] sfof{nodf
lkmtf{ a'emfpg' kg{]5 .

b|i6JoM s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# f/f kfGt/0f ePsf zAbxM
>L % sf] ;/sf/ sf] ;f g]kfn ;/sf/ .

202
www.lawcommission.gov.np

S-ar putea să vă placă și