Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
np
@)%).&.#
@=
@)%%.(.!(
#=
@)%^.$.@&
$=
@)%(.!).@#
%=
@)^).(.!)
^=
@)^!. %.@*
&=
@)^!.!@.!
*=
@)^$.*.@)
(=
@)^&.%.!%
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf &% n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n]
b]xfosf lgodx agfPsf] 5 .
kl/R5]b !
k|f/lDes
!=
;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodxsf] gfd lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%)
/x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=
www.lawcommission.gov.np
#=
&@s= adf]lhd cfsl:ds kdf g]kfn ;/sf/sf ;a} lgsfoxdf cfnf]kfnf] u/L
Joj:yfkg k/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] cfgf] dftxtsf ljefu / lgsfoxnfO{
;d]t pklgod -!_ adf]lhd Joj:yfkg k/LIf0f ug{ nufO{ k|ltj]bg k]z ug{
nufpg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd Joj:yfkg k/LIf0f ubf{ g]kfn ;/sf/sf
;DalGwt lgsfoxn] ;DalGwt clen]v tyf sfuhftx b]vfpg' kg]{5 .
4
-$_ P]gsf] bkmf &@s= adf]lhdsf] g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ePsf]
2
3
4
5
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b @
;+u7g ;+/rgf / kb Joj:yf
6
$= ;+u7g ;+/rgf / b/aGbL ;DaGwL Joj:yfM -!_ s'g} sfof{nosf] ;+u7gsf] :jk
tof/ ug]{ jf ;+u7g ;+/rgfdf x]/km]/ ug]{ jf :yfoL kb ;[hgf jf vf/]h ug]{ :jLs[lt
k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbg leq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg] 5 / ;DalGwt lgsfon] ;f] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ldltn] kGw| lbg leqdf
b/aGbL clen]v cBfjlws u/L To;sf]hfgsf/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL
lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-@_ ;+u7gsf] :jk tof/ ug]{ jf ;+u7g ;+/rgfdf x]/k]m/ ug]{ qmddf
:yfoL kb ;[hgf jf x]/km]/ ug'{ k/]df yk jf x]/k]m/ ug{ vf]lhPsf] kbsf] sfo{ljj/0f
;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgf jf sfo{qmdsf] nflu :jLs[t c:yfoL b/aGbLdf lghfdtL
;]jfsf :yfoL lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfhdf v6fO{ sfd sfh u/fpg' kg]{5 . To:tf]
b/aGbLdf :yfoL sd{rf/Laf6 kbk"lt{ x'g g;s]df cfof]hgf k|d'v, n]vf k|d'v /
lhG;L ;+/Ifs -:6f]/lsk/_ afx]ssf cGo kbdf ;]jf s/f/af6 sfdsfh u/fpg'
kg]{5 .
-$_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/sf
ljleGg lgsfoxn] ljleGg sfo{s|d ;+rfngsf] nflu bft[ lgsfo / bft[ ;+:yf;Fu
;+emf}tf ubf{ To:tf sfo{s|dnfO{ cfjZos kg]{ hgzlQmsf] ljifo klg pNn]v x'g
cfPdf ;+emf}tf ug'{ k"j{ hgzlQmsf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno / cy{
dGqfnosf] ;d]t ;xdlt lng' kg]{5 .
%= ljz]if kbsf] l;h{gfMfM -!_ b]xfosf] cj:yfdf ljz]if kb l;h{gf ug{ ;lsg]5M
-s_
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
-3_
-_
P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd l/Qm x'g] kb dfu
u/L k7fOPsf]df To:tf] kb l/Qm gx'Fb} nf]s ;]jf cfof]uaf6
sd{rf/L l;kmfl/; eO{ cfPdf .
10
-#_ pklgod -!_ sf] cj:yf ljBdfg g/x]df To;/L l;h{gf ePsf] ljz]if kb
:jtM vf/]h x'g]5 .
^=
11
kbxsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x Pj+ >]0fL;d]t v'Ng] u/L kb l;h{gf ug]{ lg0f{o
ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq clgjfo{ kdf lghfdtL lstfavfgfdf kb btf{ u/fpg'
kg]{5 . To;/L kb btf{ u/]kl5 To;sf] hfgsf/L lghfdtL lstfavfgfn] ;fdfGo
k|zf;g dGqfno, cy{ dGqfno / ;DalGwt lgsfodf k7fpg' kg]{5 . To;/L kb btf{
ePsf] hfgsf/L kfPkl5 dfq kb k"lt{ ug{ ;lsg]5 .
&= lghfdtL kbxM P]gsf] bkmf % adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ljleGg >]0fLx cGtu{t
/xg] kbx ;DalGwt ;]jf ;d"x;DaGwL lgodxdf pNn]v ePadf]lhd x'g]5g\ .
*= ;d"x tyf pk
pk;d"xxM P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lghfdtL ;]jfdf
/xg] ;d"x tyf pk;d"xx cg';"rL # adf]lhd x'g]5g\ .
7
8
9
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
10
11
www.lawcommission.gov.np
*s=;]
*s=;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{ ckgfpg' kg]{ cfwf/M g]kfn ;/sf/n] P]gsf]
12
bkmf @^ adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{
b]xfosf cfwf/x ckgfpg' kg]{5M
-s_
-v_
(=
13
-v_
-u_
-3_
-_
12
13
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
5
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ of] lgod k|f/De x'Fbfsf jvt axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Lxsf] sfo{
ljj/0f of] lgod k|f/De ePsf] 5 dlxgf leq ;DalGwt kbflwsf/Ln] :jLs[t u/L
nfu" u/L ;Sg' kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ljj/0fdf d"Nof+g ug{ ;lsg] j:t'ut
cfwf/x ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 / k|To]s sfo{sf] ;"rsf cfwf/ ;d]t tf]Sg'
kg]{5 .
-%_ sfo{ ljj/0f nfu" eP gePsf] ;DaGwdf ;DjlGwt dGqfnon] dftxtsf
ljefuxsf], ljefun] dftxtsf sfo{fnoxsf] / ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;a}
dGqfno ;lrjfnocfof]u jf s]Gb|Lo lgsfosf] cg'udg ug]{5 .
-^_ P]g / o; lgodfjnL adf]lhd sfo{ ljj/0f nfu" gug]{] ;lrj jf
ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] l;kmfl/;df
clVtof/jfnfn] ;r]t u/fpg' kg]{5 . To;/L ;r]t u/fpFbf ;d]t sfo{ ljj/0f nfu"
gu/]df lghnfO{ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL
ug'[{ kg]{5 .
-&_ sfo{ ljj/0fdf pNn]v ePsf] ;"rsfsf] sfo{ k|ultsf] cfwf/df
;'k/Lj]Ifsn] k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug'{ kg]{5 .
-*_ k|To]s /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] kbsf] sfo{ ljj/0fsf
cfwf/df cfk"mn] ug'{ kg]{ sfo{sf] jflif{s sfo{ of]hgf agfO{ k|To]s cfly{s jif{sf]
klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sfof{no k|d'vaf6 :jLs[t u/fO{ ;f] cg';f/ sfo{
;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
t/ of] lgod k|f/De eP kl5 klxnf] k6s lghfdtL sd{rf/Ln] bf];|f]
rf}dfl;s cjlwleq To:tf] sfo{ of]hgf agfpg ;Sg]5g\ .
!)=
lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]vM -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf cGo
clen]v lghfdtL lstfavfgfdf /flvg]5 .
14-
cGo clen]v cBfjlws u/L /fVg] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf dGqfno,
;lrjfno, ljefu, sfof{no, ;+j}wflgs c+u tyf lgsfo / ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Ln] ;d]t lghfdtL lstfavfgfnfO{ ;do;dodf cfjZos ljj/0f pknAw
u/fpg' kg]{5 .
14
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
6
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
c+u tyf lgsfoaf6 k|fKt x'g cfPsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] clen]v lghfdtL
lstfavfgfn] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 . o;/L k|fKt x'g cfPsf clen]v lghfdtL
lstfavfgfn] cBfjlws u/] gu/]sf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;do
;dodf lg/LIf0f ug]{5 . o;/L lg/LIf0f ubf{ q'l6x km]nf kg{ uPdf tLg
dlxgfleqdf To:tf q'l6x ;'wf/ ug{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL
lstfavfgfnfO{ ;"lrt ug]{5 . o;/L ;'wf/ ug{ ;"lrt u/]sf] cjlwdf q'l6x ;'wf/
gu/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL lstfavfgfsf k|d'vnfO{ ljefuLo
sf/afxL ug]{5 .
17
15
16
17
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
7
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ cf}ifwL pkrf/sf] /sd e'QmfgL lbFbf e'QmfgL lbg]
/sd ;DaGwL clen]v lghfdtL lstfjvfgfdf cBfjlws gu/L e'QmfgL lbOg] 5}g .
-$_ o; lgoddf pNn]v ePsf ljifodf clen]v /fVg] k|of]hgsf] nflu n]vL
cfPsf]df lghfdtL lstfjvfgfn] ;f]xL lbg jf ;f] lbg ;Dej gePdf ;f]sf] ef]nL
kN6 ;Dddf clen]v Jojl:yt u/L l56f] ;fwgf/f ;DalGwt sfof{nonfO{ hfgsf/L
lbg' kg]{5 .
-%_ o; lgod adf]lhd clen]v cBfjlws gu/L lg0f{o sfof{Gjog ug]{
lhDd]jf/ kbflwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo x'g]5 .
!!= kb geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug{ gx'g]M -!_ s'g} klg sfof{nodf kb l/Qm geO{ jf kb
l;h{gf geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug'{ xF'b}g .
-@_ pklgod -!_ ljk/Lt s'g} sd{rf/L lgo'Qm u/L tna v'jfPdf To;/L
v'jfPsf] tna /sd lgo'lQm ug]{ clwsf/Laf6 c;"n pk/ ul/g]5 .
!@=
kb vf/]h x'g]M
18
jif{;Dd :yfoL kb k"lt{ gePdf pQm kb :jtM vf/]h x'g]5 . o;/L vf/]h ePsf]
kb;DaGwL ljj/0f ;DalGwt lgsfon] To:tf] kb vf/]h ePsf] ;ft lbgleq ;fdfGo
k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfnfO{ clgjfo{ kn] lbg'kg]{5 . To:tf]
ljj/0f k|fKt ePkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfn] ;f]sf]
clen]v cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
t/ nf]s;]jf cfof]uaf6 kb k"lt{sf] nflu sf/afxL eO/x]sf] / a9'jfsf]
sf/afxL z'? eO;s]sf] kb vf/]h x'g] 5}g .
-!s_ s'g} kbsf ;DaGwdf a9'jf jf nf]s;]jf cfof]udf kb k"lt{sf]
19
18
19
www.lawcommission.gov.np
-#_ pklgod -!_ adf]lhd Ps jif{ ;Dd l/Qm eO{ kb vf/]h ePsf]
20
ljj/0f glbg] kbflwsf/LnfO{ P]gsf] bkmf ^) sf] v08 -3_ adf]lhd klbo bfloTj
lhDd]jf/Lk"j{s k"/f gu/]sf] dfgL clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug]{5 .
t/ >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf d'Vo sfo{ / ;xfos sfo{ ug]{
kb 5'6\ofO{ ;s] kl5 dfq of] Joj:yf nfu" x'g]5 .
kl/R5]b #
kbk"lt{ / kbflwsf/
!#= :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu ug]{M -!_ s'g} /fhkqf+lst kb gofF ;[hgf ePdf jf
21
s'g} tl/sfaf6 l/Qm ePdf ;ft lbgleq ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]un]
To:tf] kb;Fu ;DalGwt ljj/0f ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 . To:tf]
hfgsf/L k|fKt ePkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL lstfavfgf / cfkm";Fu
/x]sf] clen]v;Fu le8fO{ k|To]s b'O{ dlxgfdf cfjZos ljj/0f ;lxt nf]s;]jf
cfof]udf kbk"lt{sf] nflu dfu u/L k7fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} /fhkq cg+lst kb gofF ;[hgf ePdf jf s'g} tl/sfaf6 l/Qm
ePdf b'O{ dlxgfleq ;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] To:tf] kb;Fu
;DalGwt ljj/0f ;lxt nf]s;]jf cfof]udf :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu u/L
k7fpg' kg]{5 / ;f] sf] hfgsf/L ;DalGwt dGqfno, ;fdfGo k|zf;g
dGqfno
22
23
/x]sf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm kbdf ldnfg
u/]/ dfq afFsL kbdf kbk"lt{sf] nflu dfu ug'{ kg]{5 .
24
-$_ P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cfly{s jif{ leq l/Qm x'g]
kb dfu ubf{ kb l/Qm x'g] cfwf/ / sf/0f :ki6 kdf pNn]v u/L k7fpg' kg]{5 .
unt ljj/0f /fvL kbk"lt{sf] nflu dfu ug]{ clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ul/g]5 .
25
!#s= l/Qm kbsf] ljj/0f M l/Qm /x]sf / rfn' cfly{s jif{ el/df pd]/sf cfwf/df
clgjfo{ cjsfz x'g] /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lxsf] ljj/0f tof/ u/L
20
21
22
23
24
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
9
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] ;f] ljj/0f ;DalGwt sfof{no, lhNnf
k|zf;g sfof{no / lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] ;"rgf kf6Ldf k|sfzg u/L
kbk"lt{sf] nflu ;fpg dlxgfsf] kGw| ut] ;Dddf nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg' kg]{5 .
26
!$= kbk"lt{ k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f M -!_ lgod !# adf]lhd sd{rf/L
dfu ;DaGwL ljj/0f k|fKt eP kl5 nf]s ;]jf cfof]un] l/Qm kbx dWo] P]gsf] bkmf
& adf]lhd v'nf k|ltof]lutf, sfo{Ifdtfsf] d"Nofg, cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIff
/ sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgaf6 x'g] a9'jfsf] ;dfof]hgf/f k"lt{ x'g]
k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kb;+Vof lgwf{/0f ubf{ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf
-!_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutff/f k"lt{ x'g] kb;+VofdWo] ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -&_
adf]lhd k"lt{ x'g] kb;+Vof ;d]t lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu cfly{s tyf
;fdflhs kdf k5fl8 k/]sf dlxnf, cflbjf;LhghftL, dw]zL, blnt ;d'bfosf]
ljj/0f g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L gtf]s];Ddsf] nflu ;Dk"0f{ dlxnf,
cflbjf;LhghftL, dw]zL, blntnfO{ cfly{s tyf ;fdflhs kdf k5fl8 k/]sf]
;d'bfo dflgg]5 .
-$_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ adf]lhd 5'ofOPsf kbdf b/vf:t lbFbf
b]xfosf cfwf/df lbg' kg]{5 M
-s_
25
26
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
10
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
adf]lhdsf]
;+:yfaf6
dw]zL
egL
a;f]jf;
pNn]v
u/L
!$s= kbk"lt{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -*_ adf]lhd
lgwf{l/t kbdWo] s'g kb s'g lsl;dsf ckf+uxsf] nflu cg'ko'Qm x'g] eGg]
;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-@_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -!$_ adf]lhd dlxnf ljsf; sfo{qmdsf
:yfoL kbdf sfo{/t dlxnf sd{rf/Lxsf] aLrdf k|lt:kwf{ u/fpFbf dlxnf ljsf;
27
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
11
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
ljefu cGtu{tsf ljleGg lhNnf l:yt dlxnf ljsf; sfof{noaf6 ;+rflnt dlxnf
ljsf; sfo{qmdsf ljsf;af6 ;fwf/0fdf kl/0ft ePsf :yfoL kbsf nflu k|lt:kwf{
u/fOg]5 . o;/L k|lt:kwf{ u/fpFbf ;dfg kbdf sfo{/t sd{rf/LxaLrdf dfq
k|lt:kwf{ u/fOg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] k|lt:kwf{Tds k/LIffdf ;xeflu gePsf jf
;xefuL eO{ c;kmn ePsf JolQmnfO{ ;]jfaf6 cjsfz lbOg]5 .
28
!%=Go"
!%=Go"gtd of]Uotf M P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ;d"x
tyf pk;d"xxdf /xg] ljleGg kbxsf] nflu rflxg] Go"gtd of]Uotf ;DalGwt
;]jf, ;d"x ;DaGwL lgodxdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!^= lgo'lQm ug]{ k|lqmofM P]gsf] bkmf * adf]lhd nf]s;]jf cfof]uaf6 v'nf k|ltof]lutff/f
l;kmfl/; ePsf pDd]bjf/nfO{ l;kmfl/; kq bflvnf ePsf] ldltn] /fhkqf+lst kbsf]
xsdf b'O{ dlxgfleq / /fhkq cg+lst kbsf] xsdf kGw| lbgleq clVtof/jfnfn]
lgo'Qm ug'{ kg]{5 / o:tf] lgo'lQmsf] ;"rgf l56f] ;fwgf/f ;DalGwt pDd]bjf/nfO{
lbg' kg]{5 . ;DalGwt pDd]bjf/n] lgo'lQmsf] ;"rgf gkfPdf jf ;"rgf lkmtf{ cfPdf
;fj{hlgs kqklqsfdf Ps dlxgfsf] Dofb lbO{ ;DalGwt pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm kq
a'g cfpg ;"rgf k|sflzt ul/g]5 . ;f] Dofbleq klg lgo'lQm kq a'g gcfPdf
pko'{Qm l;kmfl/;df k/]sf] j}slNks pDd]bjf/nfO{ of]Uotf qmdfg';f/ lgo'Qm ug{
;lsg]5 . o;/L ul/Psf] lgo'lQmsf] ;"rgf lgo'lQm u/]sf] ldltn] kGw| lbgleq nf]s;]jf
cfof]udf k7fpg' kg]{5 .
!&= lgo'lQm kq lbg] jf /2 ug]{M -!_ b]xfosf] clwsf/Ln] b]xfosf lghfdtL sd{rf/LnfO{
lgo'lQm u/]sf] jf lgo'lQm /2 u/]sf] kq lbg]5M
-s_ /fhkqf+lst lghfdtL sd{rf/LnfO{
29
30
28
29
30
www.lawcommission.gov.np
31
lbOg] lgo'lQmkqdf P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu nf]s ;]jf
cfof]un] l;kmfl/; u/]sf] c~rndf bz jif{ cjlw k"/f x'g] ldlt ;d]t pNn]v ug'{
kg]{5 .
!*=
!(=
lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{M -!_ s'g} klg JolQmn] cg';"rL % adf]lhd
lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z gu/L lghnfO{ lghfdtL kbdf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-@_ lg/f]lutfsf] k|df0fkq g]kfn ;/sf/f/f :jLs[t lrlsT;saf6 k|fKt
ePsf] x'g' kg]{5 .
@)=
zkyu|x0fM -!_ P]gsf] bkmf !$ adf]lhd lgo'Qm x'g] k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln]
cg';"rL ^ adf]lhd zkyu|x0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd zkyu|x0f u/fpFbf /fhkqf+lst kbsf] xsdf
;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] / /fhkq cg+lst kb tyf >]0fLljxLg kbsf] xsdf
clVtof/jfnfn] zkyu|x0f u/fpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] zkyu|x0fsf] Psk|lt lghfdtL lstfavfgfdf
k7fpg' kg]{5 / csf]{ k|lt ;f] sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg' kg]{5 .
@!=
-!_ ;]jfaf6
32
x6fOPsf s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} cbfntsf] lg0f{oaf6 lghsf] ;]jf k'g:yf{lkt
31
32
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
13
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
x'g] ePdf ;f]sf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tLg dlxgfleq ;DalGwt dGqfnodf
xflh/ x'g hfg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] Dofbleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
kb:yfkg ul/g] 5}g .
@@=
33
x'Fbfsf avt sfo{/t s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ge/]sf] eP of] lgodfjnL k|f/De
ePsf] ldltn] Ps jif{leq / gofF lgo'lQm x'g] lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm ePsf] Ps
dlxgfleq clgjfo{ kdf e/L ;Sg' kg]{5 . pQm Dofbleq klg j}olQms ljj/0f
geg]{ lghfdtL sd{rf/Lxsf] tna /f]Ssf ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] j}olQms ljj/0fsf] Ps k|lt
lstfa btf{ u/fpg lghfdtL lstfavfgfdf, Ps k|lt ;f] sd{rf/Lsf] ;]jf
;d"x;DaGwL dGqfnodf, Ps k|lt ljefudf, Ps k|lt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf /
Ps k|lt ;f] sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg nufpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/L axfn /x]sf] sfof{nodf
/flvPsf] j}olQms ljj/0f ;f] sd{rf/L cGoq ;?jf ePdf cljnDa ;f]xL sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 .
34
-$_ pklgod -@_ adf]lhd btf{sf] nflu k|fKt x'g cfPsf] lghfdtL
ug'{ k/]df To:tf] ljj/0f cfgf]] sfof{no dfkm{t\ lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg'
33
34
35
36
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
14
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@#=
Ps kbdf PseGbf
PseGbf a9L sd{rf/L :yfoL lgo'lQm ug{ gx'g]M Pp6f :yfoL kbdf
Ps} ;dodf PseGbf a9L JolQmnfO{ :yfoL lgo'lQm ug'{ x'b}g .
37
@$= ================
@%=
nf]s;]jf cfof]uaf6 lgwf{l/t sfo{ljlw gk'ofO{ lgo'lQm ug{ gx'g]M -!_ nf]s;]jf
cfof]uaf6 k|Tofof]lht clwsf/adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgo'Qm ubf{ lgo'lQm ug]{
clwsf/Ln] To:tf] kbsf] ;DaGwdf lj1fkg u/L nf]s;]jf cfof]uaf6 lgwf{l/t k|lqmof
/ zt{sf] kfng ul/sg dfq lgo'Qm ug'{ kg]{5 .
38
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf]
39
clgoldt lgo'lQm ePsf] egL n]vL cfPdf To:tf] JolQmnfO{ Ps dlxgfleq ;f]
kbaf6 x6fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm ubf{ lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf] kfng gu/L
lgo'Qm u/]df To;/L lgo'lQm ug]{ clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo
ug'{kg]{5 .
40
kl/R5]b $
ljz]if1 kb;DaGwL Joj:yf
@^=
ljz]if1 kbM of]Uotf, cg'ej / sfdsf] k|s[lt x]/L ljz]if1tfsf] ljsf;sf] nflu
geO{ gx'g] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L lghfdtL
;]jfsf] /fhkqf+lst >]0fLsf] s'g} vf; kbnfO{ ljz]if1 kb tf]Sg ;Sg]5 . To:tf]
;"rgfdf ;f] kbnfO{ rflxg] ljz]if of]Uotf;d]t v'nfpg' kg]{5 .
@&=
;?jfM -!_ tf]lsPsf] ;]jf, ;d"x / pk;d"xleq ;Lldt /xg] u/L ;dfg k|s[ltsf]
sfd, st{Jo ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/Ldf km/s gkg]{ u/L ljz]if1 kbdf /x]sf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ g]kfn ;/sf/n] ;?jf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;?jf ePsf] lghfdtL sd{rf/L cfgf]] kb;lxt
;?jf x'g]5 .
37
38
39
40
www.lawcommission.gov.np
@*=
a9'jfM -!_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{
a9'jf ;ldltn] sfo{Ifdtfsf] cfwf/df ug]{5 .
-@_ a9'jf ;ldltn] sfo{Ifdtfsf] d"Nofg ubf{ o; ;DaGwdf lgwf{l/t
dfkb08sf] cfwf/df ug]{5 / o;sf] nflu cfjZos 7fg]df ljz]if1 ;ldlt u7g ug{
;Sg]5 .
-#_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ dflyNnf] >]0fLdf a9'jf ubf{
sd{rf/L axfn /x]sf] kbnfO{ g} pko'Qm bhf{ /fvL dflyNnf] >]0fLdf kl/0ft ul/g]5 .
o;/L kl/0ft ul/Psf] kb l/Qm ePkl5 :jtM z'? lgo'lQm x'g] kbdf sfod x'g]5 .
-$_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g]
cGo s'g} klg a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'g ;Sg] 5}g .
-%_ Ps >]0fLaf6 csf]{ >]0fLdf a9'jf x'g axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf kfFr
jif{ ;]jf cjlw k'u]sf] x'g' kg]{5 .
@(=
kl/R5]b %
>]0fLljxLg tyf 41/fhkq
/fhkqcgl
kqcglt
cglt kfFrf} >]0fLsf
fLsf kb;DaGwL Joj:yf
#)= >]0fL ljxLg
ljxLg tyf /fhkqcglt
/fhkqcglt kfFrf}+ >]0fLsf] kb M -!_ cg'ejsf] cfwf/df ;Lk
42
ljsf; x'g] Ps} k|sf/sf] sfo{ k|s[lt ePsf cg';"rL* adf]lhdsf kbx >]0fL
ljxLg kb dflgg]5g\ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf >]0fL ljxLg kbdf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lx P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd >]0fLdf cfj4 x'g rfx]df
/fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod ul/g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd /fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod x'g] lghfdtL
sd{rf/Lxn] ;fljsdf vfO{ kfO{ cfPsf] tnj 36\g] 5}g .
-$_ /fhkq cglt kfFrf} >]0fLdf sfod ePsf / ;f] >]0fL tyf >]0fL ljxLg
kb ;lxt P]gsf] bkmf @)s= adf]lhdsf] ;]jf cjlw k'u]sf lghfdtL sd{rf/L
41
42
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
16
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
clgjfo{ cjsfz x'Fbf lghnfO{ ;f] bkmf adf]lhd /fhkq cglt t[tLo >]0fL]]sf]
kbdf a9'jf u/L cjsfz lbOg]5 .
-%_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds
kl/Iffdf /fhkq cglt kfFrf}+ >]0fLdf sfod ePsf lghfdtL sd{rf/Lx ;d]t
;xeflu x'g ;Sg]5g\ .
#!=
kbk"lt{M -!_ >]0fLljxLg kbxdf gofF lgo'lQmf/f kbk"lt{ ubf{ :jLs[t tnadfgsf]
z'?sf] tna kfpg] u/L lgo'Qm ul/g]5 .
-@_ >]0fLa4 kbx >]0fLljxLg kbdf kl/0ft ePdf ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ldnfg ubf{ ;fljsdf lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] cfwf/df
>]0fLljxLg kbsf] nflu :jLs[t tnadfgsf] pko'Qm / ldNbf] :yfgdf tf]lsg]5 .
43
44
##= :t/ j[l4M of] lgod k|f/De eP kl5 P]gsf] bkmf @$3@= adf]lhd >]0fL ljxLg
lghfdtL sd{rf/Lsf] :t/ j[l4 ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;]jf cjlw
k"/f ePsf] ef]nLkN6 b]lv nfu" x'g] u/L :t/j[l4 ul/g]5 .
t/ P]gsf] bkmf !*= adf]lhd ;hfosf] clen]v /x]sf]df ;f]sf]
;dofjlw ;dfKt ePsf] ef]lnkN6b]lv nfu" x'g] u/L :t/ j[l4 ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b ^
kb:yfkg / ;?jf
47
#$=
48
===========
#$s=kb:yfkg
#$s=kb:yfkg ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf & cg';f/ v'nf tyf a9'jff/f
l;kmfl/; ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] z'? kb:yfkgf ubf{ To:tf sd{rf/LnfO{ l/Qm
43
44
45
46
47
.
.
.
.
17
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kbxsf] hfgsf/L u/fO{ lghxsf] ?rL tyf rfxgfsf] k|fyldstfqmd sfod ug{
nufO{ l;kmfl/; of]Uotfqmd cg';f/ /f]h]sf] :yfgdf kb:yfkg ul/g]5 .
t/ ;]jf k|j]z tflnd kZrft kb:yfkgf x'g] sd{rf/Lsf] xsdf To:tf]
tflnd lbg] ;+:yfaf6 k|fKt tflndsf] of]Uotfqmd ;d]tnfO{ cfwf/ lng ;lsg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ kb:yfkg ug'{ kg]{ lghfdtL
sd{rf/Lsf] nflu ;DalGwt dGqfnon] kb:yfkgsf] nflu l;kmfl/; ubf{ pklgod -!_
adf]lhdsf ljifo ;d]t v'nfO{ k7fpg' kg]{5 .
49
sfof{no
k|d'vsf]
xsdf
;DalGwt
dGqfnosf]
;lrj
cfof]hgf
48
49
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
18
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
-em_
19
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-*_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf k|0ffnL nfu" ePsf] lgsfosf] ljefuLo k|d'v,
sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vdf kb:yfkg ubf{ ;+efJo lghfdtL sd{rf/Lx
dWo]af6 To:tf] lgsfosf] b'O{ jif{sf] /0fgLlts of]hgf / sfo{ ;+rfng ;DaGwL
of]hgf Pj+ ck]lIft pknlJw ;lxt sfo{of]hgf k]z ug{ nufO{ pTs[i6 of]hgf k]z
ug]{ sd{rf/LnfO{ pklgod -$_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df pklgod -!_ sf]
kbflwsf/L;Fu sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tf u/L pQm kbdf kb:yfkg ug{ ;lsg]5 .
-(_ sfo{ ;Dkfbg ;+emf}tfnfO{ Jojl:yt ug{ g]kfn ;/sf/n] cfjZostf
cg';f/ lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 .
50
51
52
bkmf !* cg';f/ ;?jf ubf{ b]xfo adf]lhdsf] ;do tflnsf cg';f/ ug'{ kg]{5 M
-s_
-v_
-u_
50
51
52
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
www.lawcommission.gov.np
clgoldt sfo{ u/]sf] k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf afx]s csf]{ lhNnfdf ;?jf ul/g]
5}g .
-^_ pd]/sf] sf/0faf6 clgjfo{ cjsfz x'g Ps jif{ jf ;f] eGbf sd cjlw
afFsL /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] dfu]sf] cj:yfdf afx]s ;?jf ul/g] 5}g .
-&_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'uL ;fdfGo
k|zf;g dGqfnon] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ug'{ kbf{ ;f] bkmfsf] pkbkmf
-$_ df plNnlvt cfwf/df dfq ;?jf ug'{ kg]{5 . o;/L ;?jf ubf{ cjlw gk'uL
;?jf ug'{sf] cfwf/ ;?jf kqdf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L cjlw gk' uL ;?jf
ul/Psf]df cjlw gk'Ub} ;?jf ug'{sf] :ki6 sf/0f vf]nL ;?jf ;DaGwL ljj/0f
k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-*_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -3_ cg';f/ sfof{nodf /fvL
/fVg pko'Qm gePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ lghsf] s'g sfd /
cfr/0faf6 ;f] sfof{nodf /fvL /fVg pko' Qm gePsf] xf] ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxt
;DalGwt sfof{no k|d'vaf6 n]vL cfPkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{
clVtof/jfnfn] ;?jf ug'{ kg]{5 .
-(_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ sf] k|of]hgsf] nflu
ljz]if lhDd]jf/L lbgsf] nflu ;?jf ug{ ;xdlt dfu ubf{ ljefuLo k|d'v jf
sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] lhDd]jf/L lbg' kg]{ cj:yf ePsf] Joxf]/f
pNn]v u/L ;xdlt dfu ePsf] x'g' kg]{5 .
-!)_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ cjlw gk'Ub} ;?jf ug{ ;fdfGo k|zf;g
dGqfnosf] ;xdlt dfu ePsf]df To:tf] ;xdtLsf nflu kq k|fKt ePsf] ldltn]
Ps dlxgfleq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;f] ;DaGwdf lg0f{o u/L ;DalGwt
lgsfonfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{ 5 . ;f] cjlw leq hfgsf/L gk7fPdf To:tf]
;?jfsf] lglDt ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt /x]sf] dflgg]5 .
t/ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] yk ljj/0f dfu u/]sf] cj:yfdf To:tf]
ljj/0f k|fKt ePsf] ldltn] Ps dlxgf leq ;xdlt lbg ;Sg]5 .
-!!_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} lgsfo jf
cGtu{tsf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] Psk6s ;?jf eO{ cjlw k"/f eP kl5
pklgod -!_ adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;?jf ug]{ tflnsf cg';f/sf] Ps
cjlw k"/f geO{ ;f] lgsfon] k'gM To:tf] sd{rf/Lsf] ;?jf ug{]5}g .
22
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
53
adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ul/Pdf ;f]xL bkmfsf]
pkbkmf -*_ sf] k|of]hgsf] nflu To:tf] sd{rf/LnfO{ gofF 7fFpdf jGbf]j:t ug{sf]
nflu lghn] vfO{kfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fj/sf] /sd lbO{g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/L sfo{ /t
;fljssf] sfof{noaf6 g} e'QmfgL lbOg]5 .
-#_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL
sd{rf/Lsf] ;?jf ubf{ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -*_ adf]lhdsf] gofF 7fpFdf
aGbf]j:t ug{sf] nflu /sd kfpg] jf gkfpg] ljifo ;?jf kqdf g} :ki6 kdf
pNn]v ug'{ kg]{5 / o; lgod adf]lhdsf] /sd dfu ubf{ ;?jf kqsf] k|ltlnlk
;d]t k]z ug'{ kg]{5 .
53
www.lawcommission.gov.np
#&= ;?jf;DaGwL ljj/0fM lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
cg';"rL !) adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lxsf]
54
-u_
-3_
56
#(=
;?jf ePsf] sfof{nodf hfg' kg]{M s'g} klg lghfdtL sd{rf/L ;?jf ePsf]
sfof{nodf /dfgfkqdf tf]lsPsf] ;doleq xflh/ x'g hfg' kg]{5 . s'g} klg
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ geO{ csf]{ kb jf sfof{nodf
54
55
56
www.lawcommission.gov.np
;?jf ul/g] 5}g . o;/L lgwf{l/t ;doleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
ljefuLo sf/afxL x'g]5 .
$)=
$)= axfnL DofbM
DofbM -!_ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf hfg' kg]{ eO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
;?jf ePdf To:tf] sd{rf/Ln] a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO; lbgdf ga9fO{ tyf
tof/Lsf] lgldQ af6f]sf] Dofb afx]s ;ft lbgsf] Dofb kfpg]5 / tof/L Dofbdf
lghn] sfof{nodf xflh/ x'gkg]{ 5}g . a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO; lbgeGbf a9L
nfUg] ePdf To;sf] :ki6 sf/0f vf]nL ;DalGwt ;lrjaf6
57
a9Ldf Ps dlxgf;Dd
-@_ ================
59
csf]{ sfof{nodf ;?jf x'Fbf lghn] cfgf] lhDdfsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fdx, n]vf, a]?h' km5\of}{6 / afFsLsf] ljj/0f, uf]Ko sfuhftx, k]ZsLsf]
l:ylt / sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afFsL sfo{xsf] k|fyldstf :ki6 b]lvg] u/L
ljj/0f tof/ u/L xfnjfnfnfO{ jf lgh geP lgs6td Ho]i7 lghfdtL sd{rf/LnfO{
a'emfpg' kg]{5 .
-@_ sfof{no k|d'v jfx]ssf cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf x'Fbf lghn]
cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf] aFfsL jSof}tf, sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afFsL sfo{xsf]
k|fyldstf :ki6 b]lvg] ljj/0f / cfgf] sfo{ ljj/0f cg';f/sf] sfd ;DaGwL
ljj/0f tof/ u/L sfof{no k|d'vn] tf]s]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg{]5 .
t/ sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/L ;dodf ljj/0f a'emfpg g;s]df ;?jf
ePsf] sfof{nodf xflh/ ePsf] ;ft lbg leq ljj/0f tof/ u/L ;fljs sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|ltj]bg gj'emfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{
clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug{]5 .
57
58
59
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b &
sfh / sfod d'sfod;DaGwL Joj:yf
$@= ==================
60
$@s= sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !*s= adf]lhd lghfdtL
61
-v_
-u_
-3_
-@_ c:yfoL b/jGbLsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhd ;xdlt dfu ubf{ h'g
:t/sf] c:yfO{ b/aGbL :jLs[t ePsf] xf] ;f]xL :t/sf] lghfdtL sd{rf/L sfh
v6fpg ;xdlt dfu ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-#_ o; lgodfjnL adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] sfhdf v6fpg]
;xdlt lbFbf pklgod -!_ adf]lhdsf] zt{ k"/f ePsf] 5 jf 5}g / of]Uo / OR5's
lghfdtL sd{rf/Lx dWo] h]i7td sd{rf/LnfO{ k|fyldstf lbO{ sfhdf v6fpg]
;xdlt dfu ePsf] 5 jf 5}g eGg] s'/f x]/L ;f] cg'k ePsf] b]lvPdf ;xdlt dfu
ePsf] Ps dlxgf leq cjlw tf]lsPsf] cfof]hgf jfx]ssf cGo cfof]hgfdf Ps
cfly{s jif{sf] cGTo ;Ddsf nflu dfq ;xdlt lbg]5 .
60
61
www.lawcommission.gov.np
$@v= :yfgLo lgsfodf sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf !*s= sf]
63
-v_
62
63
www.lawcommission.gov.np
$#= sfod d'sfod d's//;DaGwL Joj:yfM -!_ b]xfosf kbxdf b]xfosf clwsf/Ln]
sfod d'sfod d's// ug{ ;Sg]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
-@_ pklgod -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo lghfdtL kbdf sfod d'sfod
d's// ul/g] 5}g .
$$= Ps kbdf PseGbf a9L JolQm sfod d'sfod gx'g] M s'g} Pp6f lghfdtL kbdf
Ps} ;dodf
64
=========================PseGbf
64
www.lawcommission.gov.np
$%=
$^= sfof{
sfof{no k|d'vsf] clwsf/ k|of]u ug]{M -!_ s'g} sfof{nosf] k|d'v la/fdL eO{ jf
cGo s'g} sf/0fn] 5f]6f] cjlwsf] nflu cg'kl:yt ePdf lgh dftxtsf]
65
b/jGbL jf
ljz]if b/jGbL leqsf] jf l/Qm b/jGbLdf sfhdf vl6Psf] sd{rf/L dWo] lgs6td
Ho]i7 lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] lgldQ hgfO{ b}lgs sfo{ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ l/Qm /x]sf] s'g} sfof{nosf] k|d'vsf] kbdf xfnjfnf lgo'Qm jf ;?jf
geP;Ddsf] cjlwsf] nflu pklgod -!_ adf]lhdsf] h]i7 sd{rf/Ln] ;f] sfof{nosf]
gubL df}Hbft, sfof{nosf] 5fk, sfuhkq / b}lgs sfd rnfpgsf nflu rflxg]
lhG;L ;d]t lhDdf lnO{ sfof{no k|d'vsf] sfd csf]{ Joj:yf geP;Dd lgldQ eO{
ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] cj:yf k/L sfd u/]sf] Joxf]/f To:tf] lgldQ
eO{ sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"eGbf dflyNnf] txdf ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} kbdf sfod d'sfod eO{ sfd u/]sf] jf
pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd lgldQ eO{ sfd u/]sf]df To; kbdf sfd u/]sf]
cjlwsf] axL -lx;fa_ a'emfpg] s'/fdf ;d]t lghsf] pQ/bfloTj x'g]5 .
t/ jif{e/sf] axL a'emfpg'kg]{df xfnjfnfn] axfnL ul/;s]sf] jif{sf]
xfnjfnfn] / xfnjfnfn] axfn gu/]sf] jif{sf] sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd
ug]{n] a'emfpg' kg]{5 .
$&=
65
www.lawcommission.gov.np
66$*=
===============
kl/R5]b *
cWoog / tflnddf dgf]gog;DaGwL Joj:yf
Joj:yf
$(=
-v_
-u_
-3_
-@_
-#_
66
www.lawcommission.gov.np
67
%)= dgf]gog ubf{ k|fyldstf lbg' kg]{M -!_ ljb]zdf cWoog, tflnd jf cWoog
e|d0fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Lsf] dgf]gog ubf{ lgod $( sf] cwLgdf /xL
b]xfo adf]lhd dgf]gog ug'{ kg]{5 M
-s_
-v_
-u_
-@_
lng s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] gfddf cfdGq0f cfP klg ;DjlGwt lgsfon]
pklgod -!_ cg'k g} dgf]gog ug{' kg{]5 .
t/ cfof]hgf ljz]if ;Fu ;DalGwt l;6sf] nflu ;f]xL cfof]hgf leqaf6
pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog ug{ ;lsg]5 .
-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"m sfo{/t
;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu pkof]uL / cfjZos x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf
g]kfn ;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[QL k|fKt ug]{ u/L g]kfn ;/sf/sf]
k"j{:jLs[tL lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6 eO{ ljb]zdf cWoog jf tflnddf
;xeflu x'g] cj;/ kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;d]t cWoog jf tflndsf nflu
dgf]gog ul/g]5 .
%!=
67
www.lawcommission.gov.np
%@= ===============
%#= ===============
69
70
s'g} kbflwsf/L sfo{/t /x]sf] lgsfonfO{ bft[ ;+:yfaf6 ;f]em} k|fKt ePsf] cWoog,
tflnd jf cWoog / cWoog e|d0f;DaGwL cj;/xsf] hfgsf/L ;DalGwt
lgsfon] P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf]
;lrjfnonfO{ lbg' kg]{5 . o:tf] hfgsf/L glbg] lgsfosf] k|d'vnfO{ ;f] ;ldltn]
ljefuLo sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf l;kmfl/; u/L
k7fpg]5 / To;/L
71
hfgsf/L glbO{ dgf]gog ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 hlt ;dosf] nflu
dgf]gog ul/Psf] xf], TotL cjlwdf dgf]gog ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] jf
kfpg ;Sg] tnjeQf a/fa/sf] /sd c;'n pk/ ul/g]5 .
-@_ ljleGg bft[ ;+:yfaf6 cfof]hgfx sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf cfof]hgf
;Demf}tfcGtu{t k|fKt x'g] 5fqj[lQsf] jflif{s ljj/0f tof/ u/L P]gsf] bkmf $)v=
sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg'kg]{ st{Jo
;DalGwt lgsfosf] x'g]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog tflnd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf]
72
ldltn] Ps dlxgf leq ;DjlGwt sfof{nodf xflh/ x'g hfg' kg]{5 . dgfl;j
dflkmssf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf ;lxt labf dfu u/L labf :jLs[t ePsf] cj:yfdf
afx]s ;f] cjlw leq xflh/ gx'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo x'g]5 .
-$_ cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf] ldltn] gAa] lbgleq xflh/
x'g gcfPdf jf P]gsf] bkmf $)3= adf]lhdsf] sa'lnotcg';f/ lghfdtL ;]jfdf
;]jf gu/]df To:tf] cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf nfu]sf] jf kfPsf] vr{ /
;f] cjlwdf kfPsf] tna eQf;d]t To:tf lghfdtL sd{rf/Ln] cWoogsf] nflu
68
69
70
71
72
www.lawcommission.gov.np
lgwf{l/t ;do Joltt ePsf] csf]{ tLg dlxgfleq ;DalGwt sfof{nodf a'emfpg'
kg]{5 / ga'emfPdf ;/sf/L afFsL ;/x c;"n ul/g]5 .
-%_ cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf uPsf] lghfdtL sd{rf/L
73
kl/R5]b (
xflh/L / labf
%$= lghfdtL sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg x'g]M o; lgodfjnLdf
cGoyf n]lvPsf]df afx]s lghfdtL sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg
x'g]5 / h'g;'s} ;dodf klg lghnfO{ ;/sf/L sfddf nufpg ;lsg]5 .
%%=
74
-!_ ===========
sfof{nodf k6sk6s l9nf] cfpg] rfF8f] hfg] tyf sfof{nosf] sfddf afx]s
sfof{no ;dodf :jLs[lt glnO{ sfof{no 5f]8\g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;DalGwt
sfof{no k|d'vn] uon sL ug]{5 .
t/ dlxgfsf] tLg k6s;Dd lgwf{l/t ;doeGbf kGw| ldg]6;Dd l9nf
u/L cfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfof{no k|d'vn] xflh/ ug{ lbg ;Sg]5 .
-#_ d'gfl;a dflkmssf] sf/0f k/]df afx]s labfsf] lgsf;f glnO{ s'g} klg
lghfdtL sd{rf/L cfgf]] sfof{nodf cg'kl:yt x'g' x'Fb}g . o;/L cg'kl:yt x'g]
sd{rf/Ln] ;ft lbgleq labfsf] lgj]bg lbg' kg]{5 .
73
74
75
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
33
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
76
%^=
%&=
79
80
76
77
78
79
80
www.lawcommission.gov.np
-%_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt
/x]sf] 3/ labfafkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf] b/n]
x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-^_ ;+lrt /x]sf] 3/ labfsf] /sd lng gkfpFb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
d[To' ePdf To:tf] ;+lrt 3/ labfsf] /sd P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf -%_
adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-&_ lxpFb] jf jif]{ labf lng kfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pQm labf gkfpg]
u/L sfddf v6fOPdf To:tf] sfddf v6fpg] sfof{non] To:tf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ pQm labf afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] b/n]
x'g cfpg] /sd lbg' kg]{5 .
-*_ 3/ labf, cWoog labf jf c;fwf/0f labfdf a;]sf lghfdtL sd{rf/Ln]
;f] cjlwe/sf] 3/ labf kfpg] 5}g .
-(_ lghfdtL sd{rf/Ln] jif{sf] Psk6s sDtLdf ;ft lbg 3/ labf lnO{ 3/
hfFbf / 3/ labf e'Qmfg u/L 3/af6 cfgf]] sfof{nodf cfpFbf k}bnsf] af6f]nfO{ cf7
sf]zsf] lgldQ Ps lbgsf] b/n] x'g] lbg tyf df]6/, /]n, xjfO{hxfhsf] af6f]nfO{
hlt lbg nfUg] xf] Tolt lbg af6f]sf] Dofb kfpg]5 .
%*=
la/fdL labfM
labfM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ afx| lbg la/fdL labf kfpg]5 .
-@_ la/fdL labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/L czQm la/fdL eO{ ;+lrt la/fdL labfn] gk'Ug] ePdf
lghnfO{ a9Ldf afx| lbg;Ddsf] k]ZsL la/fdL labf lbg ;lsg]5 .
-$_ lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f labf / P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf]
81
j]tnjL labf afx]s cGo labf lnPsf] cjlwdf ;d]t la/fdL labf kfpg]5 .
-%_ ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf] la/fdL labfsf] dfu ug]{ lghfdtL
sd{rf/Ln] :jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] k|df0fkq k]z ug{ ;fwf/0ftof ;Dej lyPg eGg] labf lbg]
clwsf/LnfO{ ljZjf; ePdf lghn] ;f] Joxf]/f hgfO{ k|df0fkq lagf g} pQm labf
:jLs[t ug{ ;Sg]5 .
-^_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] la/fdL labf ;+lrt u/L /fVg
kfpg]5 .
81
www.lawcommission.gov.np
-&_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt
/x]sf] la/fdL labf afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf]
b/n] x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-*_ ;+lrt /x]sf] la/fdL labfsf] /sd lng gkfpFb} s'g} lghfdtL
sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] ;+lrt la/fdL labfsf] /sd P]gsf] bkmf #( sf]
pkbkmf -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-(_ s'g} 7"nf] jf s8f /f]u nfuL pkrf/ ug{ la/fdL labf / 3/ labfaf6
gk'u x'g] ePdf :jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z u/L lghfdtL sd{rf/Ln] kl5
kfpg] la/fdL labf / 3/ labfaf6 sf x'g] u/L k}tfnL; lbg;Dd yk la/fdL labf
k]ZsLsf] kdf lng ;Sg]5 . To;/L k]ZsL la/fdL labf lnO{ a;]sf] lghfdtL
sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-!)_ pklgod -(_ adf]lhd lnPsf] labfn] gk'u eO{ yk labf lng'k/]df
g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] d]l8sn af]8{sf] l;kmfl/;df lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]
c;fwf/0f labfaf6 sf x'g] u/L ;]jf cjlwe/df a9Ldf Ps jif{ c;fwf/0f labf
lng ;Sg]5 .
-!!_ pklgod -(_ adf]lhd k]ZsL la/fdL labf lng] lghfdtL sd{rf/Lsf]
d[To' ePdf To;/L k]ZsL lnPsf] la/fdL labf :jtM ldgfxf x'g]5 .
%(=
k|;"lt labfM
labfM -!_ dlxnf lghfdtL sd{rf/L ue{jtL ePdf lghn] ;'Ts]/Lsf] cl3kl5
u/L ;f7L lbg k|;"lt labf lng kfpg]5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhd k|;'tL labf lnPsf dlxnf lghfdtL
82
sd{rf/Ln] rfx]df s'g} klg labfaf6 sf gx'g] u/L yk 5 dlxgf;Dd j]tnjL k|;"tL
labf lng ;Sg]5g\ .
t/ pklgod -!_ / -!s_ adf]lhdsf] labf nuftf/ kdf lng' kg]{5 .
-!v_ pklgod -!s_ adf]lhd j]tnjL labfdf a;]sf] cjlw gf]s/L
83
cjlwdf hf]8Lg] 5 .
-@_ k|;"lt labfdf a:bf dlxnf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
84
82
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
84 ;jf]{Rr cbfntaf6
83
36
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
85
-#s_ k|;"lt labf tyf k|;"lt :ofxf/ labf kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{
aRrfsf] :ofxf/sf] lgldQ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd a9Ldf b'O{ j6f
jRrfsf] nflu hgxL Psd'i6 kfFrxhf/ k}ofF lzz' :ofxf/ eQf lbO{g]5 .
-$_ k|;"lt labf lnPsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws agfO{
/fVg'kg]{5 .
86
%(s= k|;"lt :ofxf/ labf M -!_ s'g} k'?if lghfdtL sd{rf/Lsf] kTgL ;'Ts]/L x'g] ePdf
To:tf] sd{rf/Ln] ;'Ts]/Lsf] cl3 jf kl5 u/L kGw| lbg k|;"lt :ofxf/ labf lng
kfpg]5 .
-@_ k|;"lt :ofxf/ labfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg] 5 .
-#_ k|;"lt :ofxf/ labf ;]jf cjlwe/ b'O{ k6s dfq lbOg]5 .
-$_ k|;"lt :ofxf/ labf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] labf lnPsf] ldltn] tLg
dlxgf leqdf jRrfsf] hGdbtf{ k|df0fkq sfo{/t sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] cjlw leq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{
lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] labfsf] cjlw lghn] kfpg] cGo labfaf6 sf ul/g]5 .
-^_ k|;"lt :ofxf/ labfsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws u/L /fVg'
kg]{5 .
^)=
lsl/of labfM
87
-!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'n wd{ cg'[;f/ cfk}m+ lsl/of a:g'
-#_ pklgod -!_ adf]lhd labf lng] lghfdtL sd{rf/Ln] labf kl5
sfof{nodf xflh/ ePsf] kGw| lbg leq d[t JolQmsf] d[To' btf{sf] k|df0fkq tyf d[t
JolQm;Fusf] gftf k|dfl0ft k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] cjlw leq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{
89
lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] labfsf] cjlw lghn] kfpg] cGo labfaf6 sf ul/g]5 .
85
;ftf}+
;ftf}+
87 ;ftf}+
88 ;ftf}+
86
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
yk .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
37
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
90
91
92
x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf g]kfn ;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[lQ
k|fKt ug]{ u/L g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[tL lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6 eO{
ljb]zdf cWoog jf tflnddf ;xeflu x'g] cj;/ kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{
;d]t pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog u/L cWoogsf] nflu cWoog labf /
tflndsf] nflu tflnd sfh lbg ;lsg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df Ps}k6s jf k6sk6s u/L tLg
jif{;Dd cWoog labf kfpg]5 .
t/ g]kfn ;/sf/n] cfjZos 7fg]sf] cj:yfdf cWoog labfsf] cjlwdf b'O{
jif{;Dd yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cWoogsf]
lgldQ dgf]gog eO{ cWoog labf lnO{ uPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ yk ljifodf
cWoog ug{ jf yk pkflw xfl;n ug{sf] lgldQ cWoog labf ylkg] 5}g tyf
c;fwf/0f labf klg lbOg] 5}g .
-$_ cWoog labfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
89
90
91
92
;ftf}+
;ftf}+
;ftf}+
;ftf}+
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
yk
yk
yk
yk
.
.
.
.
38
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
93
hfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pklgod -@_ adf]lhd cWoog labf lbg ;lsg]5 .
pklgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o:tf] cWoog labfdf a:g]
lghfdtL sd{rf/Ln] tna kfpg] 5}g .
-^_ tLg jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
cWoog labf kfpg ;Sg] 5}g .
:ki6Ls/0fM
:ki6Ls/0fM o; lgodfjnL adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] c:yfoL ;]jf
cjlw :yfoL ;]jf cjlwdf u0fgf ePsf] /x]5 eg] o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu
;f] c:yfoL ;]jf cjlw;d]t u0fgf ul/g]5 .
-&_ s'g} of]hgf jf sfo{qmdnfO{ sfof{Gjog ug{sf] lgldQ cTofjZos ePsf]
tflnd k|fKt ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ dgf]gog u/L
v6fPdf To:tf] tflnd cjlwe/ lghnfO{ sfhsf] kdf k7fOg]5 / ;f] cjlwe/
lghnfO{ k"/f tna lbOg]5 .
t/ o; k|sf/sf] sfh tflndsf] lgldQ dfq x'g'kg]{5 / s'g} klg lghfdtL
sd{rf/LnfO{ z}lIfs pkflw xfl;n ug{ k7fpFbf tflnd sfh lbOg] 5}g .
94
-*_ Pp6f z}lIfs ;+:yfdf cWoog ug{sf] nflu cWoog labf lnPsf]
lghfdtL sd{rf/Ln] k"j{ :jLs[lt ljgf ;f] z}lIfs ;+:yf kl/jt{g ug{ kfpg] 5}g .
o;/L z}lIfs ;+:yf kl/jt{g u/]df jf ;f] z}lIfs ;+:yfdf cWoog gu/]df lghsf] ;f]
cWoog labf :jtM /2 x'g]5 . o;/L labf /2 ePsf] ljj/0f ;DalGwt lgsfon]
;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfjvfgfdf k7fpg' kg]{5 .
95
:jLs[t eO{ ;s] kl5 ;f] labfsf] cjlwnfO{ tnjL cWoog labfdf kl/0ft ul/g]
5}g .
^@=
c;fwf/0f labfM
labfM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f labf lng'kg]{ sf/0f;lxt
lgj]bg lbg'kg]{5 / sf/0f dgfl;a b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] Psk6sdf Ps jif{df
ga9fO{ / ;]jf cjlwe/df tLg jif{df ga9fO{ c;fwf/0f labf lbg ;Sg]5 .
93
94
94
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
39
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ c;fwf/0f labfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] cjlwe/ tna kfpg]
5}g .
t/ lgod %* sf] pklgod -!)_ adf]lhd c;fwf/0f labfdf a:g] lghfdtL
sd{rf/Ln] To:tf] labfdf a;]sf] cjlwsf] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ kfFr jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
c;fwf/0f labf kfpg] 5}g .
t/,
-s_
-v_
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] c;fwf/0f labfsf] cjlw lghsf] ;]jf
cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .
96
^#=
97
/fli6o tyf cGt/f{li6o ;+3, ;+:yfdf ;]jf ug{ labf lbg ;lsg]M s'g}
98
hfg lgj]bg lbPdf / o;/L ;]jf ug{ k7fpFbf g]kfn ;/sf/nfO{ ;d]t pkof]uL x'g]
kof{Kt cfwf/ /x]df g]kfn ;/sf/n] lgod ^@ adf]lhd lghn] kfpg ;Sg] c;fwf/0f
labfaf6 sf x'g] u/L kl5 lghfdtL ;]jf ug{ kmsL{ cfpg] sa'lnot u/fO{ lghnfO{
To:tf] ;]jf ug{ hfgsf] nflu cg'dlt lbg ;Sg]5 .
96
97
98
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
40
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^#s=sa'
^#s=sa'lnotgfdf ;DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM cWoog, tflnd jf cWoog e|d0fdf hfg]
99
^$=
100
-v_
101
-v_
-#_ cWoog labfsf] nflu lgj]bg lb+bf c s'/fsf] cltl/Qm d'VotM b]xfosf
s'/fx pNn]v ug'{kg]{5M
-s_
-v_
-u_
99
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
101 ;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
100
41
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
102
kj{ labf
-v_ 3/ labf
103
104
105
106
-3!=_
:ofxf/ labf
-_ lsl/of labf
107;DalGwt
g]kfn ;/sf/
-5_c;fwf/0f labf
g]kfn ;/sf/
-@_ ljlzi6 >]0fLsf] sd{rf/Lsf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ df plNnlvt
labf afx]s cGo labfx g]kfn ;/sf/n] :jLs[t ug]{5 .
t/ ;+j}wflgs c+usf sfof{no jf cGo cfof]usf ljlzi6 >]0fLsf
sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ sf] v08 -r_ / -5_ df plNnlvt labfafx]s cGo
labfx To:tf] ;+j}wflgs c+u jf cfof]usf k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg e}k/L
cfpg] / kj{ labf ljefuLo k|d'v / sfof{no k|d'v cfkm}n] lng ;Sg]5 .
108
egL lgj]bg lbPdf labf :jLs[t ug]{ clwsf/Ln] To:tf] labf /2 u/L lghnfO{ xflh/
u/fpg ;Sg]5 .
^^=
labf kl/0ft gx'g] M o; kl/R5]badf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] h'g labf lnO{ a;]sf]
xf] ;f]xL labf g} pkef]u ug'{kg]{5 . klxn] s'g} Ps lsl;dsf] labf :jLs[t ePsf]df
To:tf] labf kl5 lsl/of labf jf k|;"lt labfafx]s csf]{ lsl;dsf] labfdf kl/0ft
u/fpg kfOg] 5}g .
102
103
104
105
106
107
108
.
.
.
.
.
42
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^&= ;fj{hlgs labf ufleg]M e}k/L cfpg] / kj{ labf, 3/ labf / lj/fdL labf afx]s
109
c s'g} k|sf/sf] labf lnO{ a;]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] labf cjlw leq
;fj{hlgs labf k/]df ;f] cjlw klg lgh sd{rf/Ln] lnPsf] labfdf ufleg]5 .
^*=
^(=
labfsf] clen]vM
110
&)=
;f labfM
labfM ljdfg:yn, c:ktfn, af?0foGq, x'nfs, ;+u|xfnoh:tf ;fj{hlgs
labfsf] lbgdf sfd ug'{kg]{ sfof{noxdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lxn]
;fj{hlgs labfsf] lbg sfd u/]afkt ;f tnaL labf kfpg] 5g\ / To:tf] labf Ps
jif{leqdf kfnf] ldnfO{ a:g'kg]{5 .
&!=
kl/R5]b !)
a9'jf
&@=
a9'jf ;ldltx
;ldltxM
dltxM P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -@_ adf]lhd /fhkqcg+lst kbdf
a9'jf ug{ b]xfosf sfof{nosf] nflu b]xfoadf]lhdsf a9'jf ;ldltx /xg] 5g\M
-s_ v08 -v_, -u_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf
111
43
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-cf_
cWoIf
-O_
;b:o
-v_
;b:o
-cf_
-O_
cWoIf
;b:o
;b:o
-u_ v08 -s_, -v_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf
112
cbfnt / sfof{nox
ox afx]s s'g} dGqfno ;lrjfno jf cfof]u cGtu{tsf
lhNnfl:yt If]qLo, c~rn , lhNnf tyf O{nfsf:t/Lo sfof{nox
oxsf]
xsf] nflu
nflu
-c_
cWoIf
-cf_
-O_
;b:o
clws[t
-3_
;b:o
cWoIf
44
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-cf_
;jf]{Rr
cbfntsf]
/lhi6f/n]
tf]s]sf]
;b:o
-_
-r_
;b:o
cWoIf
-cf_
;b:o
-O_
;b:o
lhNnf GofofwLz
cWoIf
-cf_
;b:o
-O_
114
lhNnf
GofoflwjQmf
-5_
-h_
;b:o
cWoIf
-cf_
;b:o
-O_
;b:o
116-cf_
-O_
115
116
117
118
pkGofoflwjQmf
;b:o
114
cWoIf
;xGofoflwjQmf n]
www.lawcommission.gov.np
tf]s]sf] clws[t
-em_
;b:o
lhNnf GofofwLz
-cf_
lhNnf
lhNnf
-O_
;/sf/L
cWoIf
jlsn
119GofoflwjQmf
;b:o
-`_
sfof{nosf]
n] tf]s]sf] clws[t
;b:o
Gofo kl/ifb\
kl/ifb\ ;lrjfnosf] nflu
nflu
-c_
-cf_
cWoIf
-O_
;b:o
-6_
-7_
;b:o
cWoIf
-cf_
;b:o
-O_
;b:o
-cf_
-O_
121
cWoIf
;b:o
;b:o
&#= a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno / l;kmfl/; ;DaGwL Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf & sf]
pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jf tyf sfo{;Dkfbg tyf
119
120
121
www.lawcommission.gov.np
-v_
-!_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"x afx]ssf cGo ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf]
k|fljlws / ck|fljlws kbxsf] nflu ;DalGwt lhNnfsf]
lhNnf k|zf;g sfof{no,
-@_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"xsf] nflu sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no.
&$=
122
47
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt x'g] ;"rgfdf a9'jf ul/g] kbsf] nflu
cfjZos kg]{ ;]jf cjlw, ;DefJo pDd]bjf/ x'g h]i7tf u0fgf ul/g] -c;f/
d;fGtsf] lx;fan]_ cjlw, z}lIfs of]Uotf, a9'jf x'g] kbsf] ljj/0f tyf ;+Vof, kb
l/Qm ePsf] sfof{no, lgj]bg lbg] Dofb / :yfg;d]t v'nfOPsf] x'g'kg]{5 .
-#_ ;DalGwt pDd]bjf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgfdf tf]lsPsf]
Dofbleq nf]s;]jf cfof]uf/f lgwf{l/t 9fFrfdf lgj]bg k]z ug'{kg]{5 . o;/L k]z x'g
cfPsf lgj]bgx a9'jf l;kmfl/;sf] sf/afxL rnfpg
123/fhkqf+lst
kbsf] xsdf
124
&%= z}lIfs
Ifs of]Uotf ;DaGwL ljz]if Joj:yfM -!_ lghfdtL ;]jfdf s'g} ;]jf jf ;d"x
125
u7g ePsf] cj:yfdf To:tf] ;]jf jf ;d"xdf ;]jf k|j]zsf lgldQ h'g;'s} ljifosf]
z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f ul/P tfklg ;f] ;]jf jf ;d"x u7g x'g' eGbf cufl8 b]lv
axfn /xL gofF ;]jf jf ;d"xdf ;d'lxs[t ePsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] xsdf
lghx ;]jf k|j]z ubf{ lghxn] xfl;n u/]sf] tTsflng ;]jf, ;d"x;Fu ;DalGwt
ljifosf] Go"gtd z}lIfs of]UotfnfO{ a9'jf k|of]hgsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-@_ ;]jf k|j]z ubf{ s'g} kbdf tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotfdf kl5
kl/jt{g ul/Psf] eP klg lghsf] xsdf lgh ;]jf k|j]z ubf{ tf]lsPsf] z}lIfs
of]UotfnfO{ g} Go"gtd z}lIfs of]Uotf dfGg' kg]{5 .
&^=
a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g]M lghfdtL ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf l/Qm
kbxdf sfo{Ifdtfsf] d"Nofgf/f a9'jf ug{sf] lgldQ /fhkqf+lst kbsf] xsdf
l/Qm kbeGbf Ps >]0fLd'lgsf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xcGtu{t
126
P]gsf]
bkmf @! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] ;]jf cjlw k'u]sf sd{rf/Lx
;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ . /fhkq cg+lst kbxdf To;/L a9'jf ug{sf] lgldQ
;]jf cjlw k'u]sf b]xfoadf]lhdsf lghfdtL sd{rf/L ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\M
127-s_
lgod &@ sf] v08 -s_, -v_, -3_, -5_, -`_, -6_ / -7_ df pNn]lvt
lgsfoxsf l/Qm kbxsf] xsdf
123
124
125
126
127
www.lawcommission.gov.np
-!_ /fhkq cglt k|yd >]0fLsf] l/Qm kbsf] nflu ;a} dGqfno,
128
-v_
129
-@_ =======================
131
-#_
132
======kbsf]
&&=
128
129
130
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
131
132
www.lawcommission.gov.np
xfn axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf]
cfwf/df,
-v_
-u_
133
bkmf & sf] pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g]
a9'jfsf] ;dfof]hg ubf{ P]gsf] bkmf @$3!= adf]lhd a9'jf ePsf lghfdtL
sd{rf/LxdWo]af6 ;a}eGbf Ho]i7 lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf @)
adf]lhdsf] a9'jf ;ldltn] b]xfosf] cfwf/df ;dfof]hg ug]{5M
-s_
-v_
-u_
133
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
50
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&*=
134-!_135/fhkq
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u ul/g] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd
cg';"rL !% adf]lhd /,
136
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] kmf/fd
cg';"rL !%s adf]lhd x'g]5 .
137-@_lghfdtL
-v_
x'g]
;ldltsf]
/fhkqf+lst
cWoIfn]
sd{rf/L
gePdf
tf]s]sf]
clws[t
k'g/fjnf]sgstf{ x'g]5 .
-u_
-3_
134
135
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
136
137
51
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cfwf/nfO{
b'li6ut
u/L
cfgf]]
lnlvt
138
;DalGwt
dGqfno,
;lrjfno
jf
cWoIf
-v_
;DalGwt k'g/fjnf]sgstf{
;b:o
-u_
;DalGwt ;'k/Lj]Ifs
;b:o
d'Vo ;lrj
cWoIf
www.lawcommission.gov.np
140-v_
-u_
>]0fLsf] clws[t
;b:o
;b:o
141
>]0fLsf] kbsf] kbflwsf/L k|d'v x'g] lgsfodf To:tf] kb l/Qm /x]sf] jf To:tf] kbdf
sfod d'sfod d's// ePsf] cj:yfdf To:tf lgsfosf /fhkqflt k|yd >]0fLsf
lghfdtL sd{rf/Lx tyf ;f] lgsfo cGtu{tsf ljefuLo k|d'vsf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg b]xfosf clwsf/Laf6 x'g]5 M
-s_
;'k/Lj]Ifs
k'g/fjnf]sgstf{
k|wfgdGqL
tyf
k'g/fjnf]sg ;ldltM
-c_
d'Vo ;lrj
-cf_
;fdfGo
k|zf;g
cWoIf
dGqfnosf]
;lrj
-O_
;b:o
;b:o
140
141
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
142
cWoIf
53
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
;b:o
;b:o
143================
k'ga{xfnL ePdf cjsfz k|fKt ug'{eGbf tTsfn cl3Nnf] jif{sf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofgdf lghn] hlt c kfPsf] xf], lghnfO{ ;f]xL cg'kftdf c lbOg]5 .
t/ cfiff9 d;fGt cufl8 g} k'ga{xfnL ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
lghsf] sfo{;Dkfbg ubf{ ;f] jif{sf] k"/} cjlw dfgL d"Nofg ul/g]5 .
-*_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] /fhkqf+lst sd{rf/Lxsf] sfo{ ;Dkfbgsf]
d"Nofg kmf/fdsf] ;DaGwdf b]xfoadf]lhdsf] k|lqmof ckgfpg ;Sg]5M
-s_
-v_
143
144
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
145-*s_
ubf{ a9'jfsf] nflu cl3Nnf] cfly{s jif{xsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofgnfO{ cfwf/
dfgL cf};t c u0fgf ul/g]5 .
============
147
&*s=sfo{
&*s=sfo{s'zntfsf] d"Nofg M P]gsf] bkmf !( pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ /
148
&*v= sfo{;Dkfbg d"Nofg ug]{ cjlw M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ >fj0f
;ft ut] leq cfgf] jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd e/L sfof{nodf btf{ u/L
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . o;/L sfof{nodf btf{ eP kl5 ;f] kmf/fd btf{
ePsf] e/kfO{ ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lbg' kg]{5 .
145
146
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
55
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
56
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-*_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
ge/]df To; cfly{s jif{sf] sfo{;Dkfbg d"Nofg jfkt lghnfO{ ;f] cfly{s jif{sf]
nflu k"0ff{sf] krf; k|ltzt c lbOg]5 .
-(_ pklgod -!_, -@_, -#_, -$_ / -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
lghfdtL sd{rf/Ln] ;dofjlw leq cfgf]] sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ u/L
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] t/ ;DalGwt d"Nofgstf{xaf6 ;dofjlw leq
d"Nofg ePsf] /x]g5 eg] ;DalGwt ljefuLo k|d'vn] plrt / dgfl;j sf/0f
v'nfO{ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] /
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] :jLs[lt lnO{
axfnjfnf d"Nofgstf{af6 d"Nofg u/fpg ;Sg]5 .
t/,
-!_
-@_
57
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
150
-v_
-u_
-3_
150
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
58
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-5_
&(= ===============
*)= ===============
152
153
151
152
www.lawcommission.gov.np
154
155pkbkmf
-$_ adf]lhd h'g ju{sf] ef}uf]lns If]qaf6 cjsfz kfOa;]sf] xf] ;f]xL ju{sf]
ef}uf]lns If]qsf] c lbOg]5 .
t/ afFsL cjlwsf] nflu
157
1563
158*!=
159
================
*!s= z}lIfs of]Uotf / tflndsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug'{kg]{M lghfdtL ;]jfdf
k|j]z u/]kl5 s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ ljb]zL
ljZjljBfno jf dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 xfl;n u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf]
k|df0fkqafx]s cGo k|sf/af6 xfl;n u/]sf] ljb]zL ljZjljBfnosf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldltn] tLg dlxgfleq k]z ug'{kg]{5 . To:tf]
k|df0fkq k]z ubf{ b]xfosf sfuhftx k]z ug'{ clgjfo{ x'g]5M
153
154
155
156
157
158
159
-s_
nAwfkq .
-v_
k|df0fkq .
-u_
-3_
:yfgfGt/ k|df0fkq .
-_
-r_
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
60
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-5_
160
:yfoL lgo'lQm eO{ ;]jf k|j]z ug{] lghfdtL sd{rf/Ln]cfkm"n] k|fKt u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|df0fLs/0fsf] nflu cfk"m lgo'Qm ePsf] sfof{nodf xflh/
ePsf] ldltn] k}+lt; lbgleq cfk"mn] k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] nJwf kq /
k|df0fkqsf] b'O{ k|lt k|ltlnlk ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L cfk}+mn] k|dfl0ft u/L k]z
ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf k|j]z ul/;s]kl5 jf a9'jfsf] nflu yk
z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/L k]z u/]sf] ePdf ;d]t pklgod -!_ adf]lhd
g} ug{' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|df0fkqsf] k|ltlnlk k|fKt ePkl5
;DalGwt sfof{non] b'O{ dlxgfleq ;DalGwt dGqfno jf dGqfno :t/sf] s]Gb|Lo
lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd k|df0fkq k|fKt eP kl5 ;DalGwt s]Gb|Lo
lgsfon] k|df0fLs/0fsf] nflu :jb]z leqsf lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] k|df0fkq ;DalGwt ljZjlaBfno jf kl/ifb\ jf jf]8{df / ljb]zL
ljZjlabfno jf lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|rlnt
g]kfn sfg"gf/f dfGotf k|fKt ljZjlaBfno jf pRrdfWolds lzIff kl/ifb jf
k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tflnd kl/ifb\ jf o:t} cGo ;+:yf dfkm{t ljb]zsf]
;DalGwt ljZjlaBfno, kl/ifb\ jf jf]8{df k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd k|df0fLs/0f eO{ cfP kl5 ;f]sf] hfgsf/L
;DalGwt sd{rf/L, lgh sfo{/t sfof{no / lghfdtL lstfjvfgfnfO{ lbO{ To;sf]
clen]v ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
161
*!u= z}lIfs of]Uotf tyf tflndsf] >]0fL afktsf] c M -!_ P]gsf] bkmf @$3=
adf]lhd z}lIfs of]Uotf jf tflnd afktsf] c lb+bf z}lIfs of]Uotf jf tflndsf]
k|df0fkqdf plNnlvt >]0fLsf cfwf/df c lbOg] 5 .
160
161
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
61
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
=============
163*#=
164P]gsf]
a9'jf gfdfjnL k|sflzt ePkl5 a9'jf ph'/Lsf] k|of]hgsf] lgldQ ;f] gfdfjnL
k|sflzt ePsf] ldltaf6 kF}tL; lbg;Dd a9'jf l;kmfl/; kfpg] pDd]bjf/nfO{ a9'jf
lgo'lQm glbO{ k|ltIff ;"rLdf /flvg]5 . pko'{Qm a9'jf l;kmfl/;pk/ ph'/L gk/]df
;f] gfdfjnL k|sflzt ePsf] ldltn] 5QL;f}+ lbg -ph"/ ug]{ Dofb ;lsPsf]
ef]lnkN6_ sf] ldltaf6 a9'jf x'g] >]0fLsf] Ho]i7tf sfod x'g] u/L lgo'lQm lbg'kg]{5 .
-@_ a9'jf l;kmfl/;pk/
165P]gsf]
166P]gsf]
162
163
164
165
166
167
168
168b]lv
www.lawcommission.gov.np
169-u_
170-#_
lbg leq P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd a9'jf x'g] ePdf a9'jf ;ldltn] To:tf
sd{rf/Lsf] gfdfjnL a9'jf l;kmfl/;df ;dfj]z gug{ ;Sg]5 .
*%= a9'jf ;ldltn] cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]M /fhkqf+lst kbxdf a9'jfsf]
sf/afxL ubf{ o; kl/R5]bleq gk/]sf] ljifodf jf ;f]leq k/]sf ljifo eP tfklg
lgodn] o:tf] ug]{ eGg] s]xL ;+s]t gu/]sf] ljifodf s'g} ck|Toflzt sl7gfO cfOk/]df
a9'jf ;ldltn] P]g / o; lgodfjnLsf] p2]Zo k|lts"n gx'g] u/L cfjZos JofVof jf
Joj:yf ug{ ;Sg]5 . To:tf] JofVof jf Joj:yfnfO{ dfu{bz{gsf] lgldQ ;DalGwt ;a}
lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
171======a9'jff/f
172
169
;ftf}F
;ftf}F
171 ;ftf}F
172 ;ftf}F
173 ;ftf}F
170
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
yk .
yk .
lemlsPsf] .
;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
63
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifbn] / ;f] eGbf d'gLsf] kbdf a9'jf ug{ ;DjlGwt dGqfno,
;lrjfno jf cfof]usf] ;lrjn] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ ;DjlGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no
k|d'v / lghfdtL lstfavfgfaf6 pQm sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cljlR5Ggtf / pd]/
j'emL a9'jf u/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfjvfgfnfO{ ;f]sf]
hfgsf/L lbg'kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf @)s=adf]lhd Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf kfpg]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] tNnf] kbaf6 cjsfz ln+bf kfpg] ;'ljwf eGbf sd
gx'g] u/L ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
174
*&v= sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jfM -!_ P]gsf] bkmf @$3!=
adf]lhd sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nofgf/f x'g] a9'jf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_
-v_
-u_
174
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
64
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-3_
v08 -u_ adf]lhd kg{ cfPsf ph'/L pk/ 5fgjLg ubf{ s'g}
lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf x'g] ePdf nf]s ;]jf cfof]un]
To:tf] sd{rf/Lsf] gfd ;d]t ;f]xL a9'jfdf ;dfj]z u/L
a9'jf ug{ l;kmfl/; ug]{5 .
-_
**=6fOlki6
**=6fOlki6 kbsf] k"lt{ / a9'jf M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
175
175
www.lawcommission.gov.np
ck/]6/sf] kbdf kl/jt{g ug{ n]vL k7fPdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] kGw| lbgleq
;f]kb sfod /flvlbg] jf sDKo'6/ ck/]6/ kbdf kl/0ft ug]{ lg0f{o ug]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] ;dofjlwleq kb sfod /fVg jf kb kl/jt{g
ug{ sfo{jfxL grnfPdf To:tf] kb vf/]h x'g]5 .
-^_ pklgod -!_, -@_ / -#_ df /x]sf] a9'jf ;DaGwL Joj:yf g]kfn ljljw
;]jfdf /x]sf sDKo'6/ ck/]6/ tyf ;xfos sDKo'6/ ck/]6/ kbdf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
*(=
176=========k/LIfff/f
177
176
177
www.lawcommission.gov.np
*( v= a9'jf ldnfg ug]{M -!_ s'g} a9'jf ;DaGwdf cbfntdf d'2f k/L a9'jf ab/ eO{
178
klxn] a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf sfod gx'g] ePdf / klxn]sf] a9'jf
/ a9'jf ab/ x'g] u/L cbfntaf6 k}m;nf ePsf] ldltsf jLrdf csf]{ lj1fkg ePsf]
/x]5 / To;/L a9'jf ab/ ePsf] lghfdtL sd{rf/L pQm lj1fkgdf a9'jf x'g]
cj:yf /x]5 eg] To;/L a9'jf ab/ x'Fbf lj:yflkt x'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm
kb ePdf l/Qm kbdf / kb l/Qm geP kl5 l/Qm x'g] ;DalGwt ;]jf, ;d"xsf] kbdf
ldnfg x'g] u/L a9'jf lgo'lQm lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ a9'jf ;ldltn] a9'jf ab/ ePsf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] lj1fkg ePsf] / a9'jf ab/ ePsf] cjlw aLrdf ePsf
lj1fkgdf To:tf]] sd{rf/Lsf] a9'jfsf cfwf/xsf] k'gM d"Nofg u/L a9'jf
gfdfjnL k|sfzg eO{g;s]sf] cj:yfdf of]Uotf qmdfg';f/ / a9'jf gfdfjnL
k|sflzt eO{;s]sf] ePdf pQm lj1fkgdf Go"gtd\ c k|fKt ug]{ eGbf a9L c
k|fKt ug]{ cj:yf /x]5 eg] a9'jfsf] nflu l;kmlf/; ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd a9'jfsf] l;kmfl/; ePsf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] Ho]i7tf lgh h'g lj1fkgaf6 a9'jf sfod x'g] xf] ;f]xL lj1fkgdf
l;kmfl/; ePsf cGo lghfdtL sd{rf/L ;/x sfod x'g]5 .
()=
178
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
67
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
179
;+of]hs
-v_
-u_
;b:o
;b:o
-v_
;b:o
-u_
;b:o
-3_
-_
;b:o
;b:o
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k|To]s jif{sf] cfiff9 d;fGt
;Dd /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] kbdf a9'jfsf] nflu ;+efJo pDd]bjf/ x' g] ;]jf
cjlw k"/f ePsf /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj Ifdtfsf]
d"Nofg u/L k|To]s jif{sf] cfiff9 dlxgfleq g]kfn ;/sf/ ;dIf k|ltj]bg k]z
ug]{5 . o; ;ldltnfO{ cfjZos kg{] ;"rgf ;DalGwt lgsfon] pknJw u/fpg'
kg{]5 .
-$_ g]t[Tj d"Nofg ;ldltn] pklgod -@_ adf]lhd g]t[Tj d"Nofg ubf{
lghfdtL sd{rf/Ln] g]t[Tj u/]sf] ;+:yfsf] jflif{s sfo{qmdsf] k|ult, gLlt ljZn]if0f
Ifdtf, sfo{ ;Dkfbg ubf{ g]t[Tj lng ;Sg] Ifdtf, lg0f{o ug]{ Ifdtf, ;]jfu|fxL
ju{sf] ;Gt'i6L, j]?h' km5\of}{6sf] k|ult, ;+j}wflgs c+usf] jflif{s k|ltj]bgdf b]lvPsf]
j]?h', ;fd"lxs sfo{ k|0ffnL, k]zfut ;+j]bglzntf, cGt/j}olQms ;DaGw tyf
179
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
68
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b!!
tna eQf
(!=
tnadfgM
tnadfgM -!_ lgwf{l/t tnadfgcg';f/ tna kfpg] kbdf gofF lgo'lQm kfpg]
lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] tnadfgdf n]lvPsf] z'? tna kfpg]5 .
-@_ dflyNnf] tnadfgsf] s'g} kbdf a9'jf kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] pQm
tnadfgdf tf]lsPsf] z'? tna kfpg]5 .
t/ lghn] xfn kfO/x]sf] tna pQm dflyNnf] tnadfgsf] Go"gtd tna
a/fa/ jf ;f]eGbf clws ePdf pQm dflyNnf] tnadfgdf lghsf] tna tf]Sbf
b]xfoadf]lhd u/L tf]lsg]5M
-s_
www.lawcommission.gov.np
-v_
180-#_
P]gsf] bkmf #% jf bkmf #& sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cjlw yk u/L
lgj[Qe/0fsf] nflu hDdf ;]jf cjlw sfod u/]sf] cj:yfdf lghsf] lgj[Qe/0f
k|of]hgsf] nflu ;f] yk u/]sf] cjlwsf] tna j[l4 /sd;d]t ;dfj]z ul/g]5 .
(@=
tna eQf kfpg] cGo cj:yfM -!_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf jf
a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;fljs sfof{no 5f]8L xfnsf] sfof{nodf axfnL
ug{ o; lgodfjnLadf]lhd kfpg] tof/L Dofb ;ft lbg / af6f]sf] Dofbsf] nflu
;?jf jf a9'jf ePsf] kbcg';f/ xfnsf] sfof{noaf6 tna -:yfgLo eQfafx]s_
kfpg]5 .
-@_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf, a9'jf jf gofF lgo'lQm ePsf]
s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ xfnsf] sfof{nodf axfn x'g gkfpFb} g]kfn ;/sf/n] s'g}
tflnd lbg] jf c s'g} ;/sf/L sfddf nufpg] lg0f{o u/]df ;f] cjlwsf] nflu
;?jf, a9'jf jf gofF lgo'lQm ePsf] kbcg';f/sf] tna -:yfgLo eQfafx]s_
lbOg]5 .
181-#_
(#=
:yfgLo eQfM s'g} lghfdtL sd{rf/L :yfgLo eQf kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]sf]
ePdf dfq To:tf] eQf kfpg]5 . s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] kb:yfkgf :yfgLo eQf
kfpg] :yfgdf ePsf] eP tfklg sfhdf jf cGo tj/n] s'g} eQf gkfpg] jf sd
kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]df lghn] ;f] cjlwe/ :yfgLo eQf kfpg] 5}g jf
To:tf] :yfgsf] lgldQ tf]lsPsf] eQf;Dd kfpg]5 .
180
181
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
70
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b !@
pkrf/ vr{
($=
pkrf/ vr{M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df /fhkqf+lst >]0fLsf] sd{rf/L
eP afx| dlxgf a/fa/sf], /fhkq cg+lst k|yd >]0fLsf] / ;f] ;/xsf] >]0fLljxLg
sd{rf/L eP c7f/ dlxgf a/fa/sf] / cGo /fhkq cg+lst / >]0fLljxLg sd{rf/L
eP PSsfO; dlxgf a/fa/sf] vfOkfO{ cfPsf] tna /sd;Dd pkrf/ vr{afkt
kfpg]5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:o la/fdL ePdf
pklgod -!_ adf]lhd kfpg] /sddf ga9\g] u/L b]xfoadf]lhd ePsf] pkrf/ vr{
g]kfn ;/sf/n] lbg]5M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
71
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
eP;Dd la/fdL labf g} dfu ug'{kg]{5 . la/fdL labf afFsL gePdf dfq cGo labf
dfu ug{ ;Sg]5 .
-(_ o; lgodadf]lhd :jf:Yo ;+:yfdf egf{ eO{ jf ljb]zdf uO{ pkrf/
u/fpg'kbf{ afx]s lghfdtL sd{rf/LnfO{ Ps jif{df lghn] vfOkfO{ cfPsf] 8]9
dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd;Dd pkrf/ vr{ lbg ;lsg]5 .
-!)_ o; lgodadf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] pkrf/ vr{sf] clen]v
vr{ n]Vg] sfof{non] /fvL To:tf] ljj/0f ;DalGwt ljefu / lghfdtL
lstfavfgfdf clen]v /fVg k7fpg'kg]{5 .
-!!_ ;fwgljxLg b'u{d lhNnfdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/LnfO{ nfu]sf] /f]u
:yfgLo :jf:Yo ;+:yfaf6 pkrf/ x'g g;Sg] eO{ lghsf] HofgnfO{ g} hf]lvd x'g]
cj:yf k/]df ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjsf] :jLs[lt lnO{ To:tf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] pkrf/sf] nflu To; 7fpFaf6 ;a}eGbf glhssf] g]kfnleqsf] c s'g}
;'ljwfo'Qm :jf:Yo ;+:yfdf l56f] ;fwgf/f n}hfFbf / ToxfFaf6 kmsf{pFbf nfUg] vr{
g]kfn ;/sf/n] Aoxf]g]{5 .
182
183sd{rf/L
jf
lghsf] klt jf kTgLnfO{ :jb]z tyf ljb]zdf pkrf/ ug{ g]kfn ;/sf/f/f ul7t
d]l8sn jf]8{n] l;kmfl/; u/] sf] cfwf/df lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd
kfpg] pkrf/ vr{sf] cltl/Qm b]xfosf] ;ldltsf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] plrt
7xofPsf] yk cfly{s ;xfotf /sd lbOg]5 M
-s_
cWoIf
-v_
-u_
;b:o
-3_
182
183
;b:o
;b:o
www.lawcommission.gov.np
-_
;b:o
kl/R5]b !#
lgj[Qe/0f, j[lQ / cGo ;'ljwf
(^= czQm j[lQM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L
c+ue+u ePsf] jf rf]6k6s nfu]sf] sf/0fn] zf/Ll/s jf dfgl;s kdf ;/sf/L
;]jfsf] nflu czQm ePdf To:tf] sd{rf/Ln] lghsf] hLljsfsf] lgldQ afFr'Gh]n;Dd
czQmj[lQsf] kdf pklgod -@_ df n]lvPadf]lhdsf] lgj[Qe/0f;lxt pklgod -#_
df n]lvPadf]lhdsf] czQm eQf kfpg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw
lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] eP lghn] tTsfn vfOkfO{ cfPsf] -sfod
d'sfod eO{ sfd u/]sf] jf lgod $^ adf]lhd lgldQ eO{ sfd u/]sf] eP ;f]sf]
;d]t_ tnan] P]gsf] bkmf #& adf]lhd lx;fa u/L x'g cfpg] /sd a/fa/ czQm
lgj[Qe/0f kfpg]5 . To:tf] czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw
lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] geP P]gadf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] jif{ k'ofpg
gk'u k|To]s k"/f jf rfgr"g jif{sf] lgldQ bfdf;fxLaf6 /sd sL u/L afFsL x'g
cfpg] /sd lgj[Qe/0fafkt kfpg]5 . o;/L sL ubf{ Ps ltxfO{eGbf a9L /sd
sL ul/g] 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf]6k6ssf]
cj:yf x]/L cfly{s ;xfotfafkt bz xhf/ k}ofF;Ddsf] /sd lbg ;lsg]5 .
184========
184
www.lawcommission.gov.np
-$_ pklgod -!_ adf]lhd rf]6k6s nfUg uO{ pkrf/ u/fpFbf nfUg] pkrf/
vr{sf] ztk|ltzt /sd ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{
kfPsf] sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL xF'bf lgod ($ sf] pklgod -!_
adf]lhd kfpg ;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
-%_ lghfdtL sd{rf/Ln] czQmtfafkt pklgod -@_ adf]lhd kfpg] czQm
lgj[Qe/0fsf] cltl/Qm yk kfpg] dfl;s czQm eQfsf] /sd lghn] vfOkfO{ cfPsf]
tnasf] aL; k|ltzt a/fa/ x'g]5 .
:ki6Ls/0fM czQmj[lQ kfPsf jf kfpg] 7xl/Psf lghfdtL sd{rf/Ln] kl5 s'g}
;]jfdf k'gM k|j]z kfPdf lghn] of] lgoddf n]lvPsf] czQmj[lQ kfpg] 5}g . t/
vfOkfO{ ;s]sf] czQmj[lQ jf cltl/Qm cfly{s ;xfotf /sd eg] lkmtf{ ug'{kg]{
5}g .
-^_ czQmj[lQ kfpg] 7xl/Psf] jf kfO/x]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To'
;f] czQmj[lQ kfpg z'? ePsf] ldltn] ;ft jif{leq ePdf ;f] ;ft jif{ k"/f x'g
afFsL cjlwafkt kfpg] czQmj[lQ cg'bfgsf] kdf Psd'i6 /sd
185lgod
!)!
(&= c+ue+u eP jf rf]6k6s nfu]afkt kfpg] ;'ljwfM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s nfUg uO{ ;]jfaf6 cjsfz lng'kg]{ geP tfklg
;f] rf]6k6ssf] sf/0faf6 lghsf] Ifdtf j[l4nfO{ jfwf kg]{ ePdf To:tf] sd{rf/LnfO{
nfu]sf] rf]6k6ssf] cj:yfsf] ljrf/ u/L lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] clGtd
:s]nsf] tna j[l4 jf bz xhf/ k}ofF;Dd Psd'i6 /sd cfly{s ;xfotf lbg
;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] rf]6k6ssf] pkrf/ u/fpg cfjZos kg]{
cjlwe/sf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] s'g} klg ;+lrt labfaf6 labf sf
gx'g] u/L k"/f tna;lxtsf] yk la/fdL labf kfpg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd pkrf/ u/fpFbf nfu]sf] pkrf/ vr{sf]
ztk|ltzt /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{ kfPsf]
185
www.lawcommission.gov.np
sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL xF'bf lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd
kfpg ;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
186-#s_
ubf{ cfFvf, xft jf v'fsf] k|Tof/f]k0f ug'{ kg]{ ePdf o;/L c+u k|Tof/f]k0f ubf{ nfUg]
;Dk"0f{ vr{ To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] hfghfg cfkm\g} uDeL/ nfk/afxLn] rf]6k6s
nufPsf] sf/0fn] c+ue+u ePsf]df o; lgodadf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .
187-%_
sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To;/L pkrf/ u/fpFbf nfu]sf] pkrf/ vr{sf] /sd lgod
!)! sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] kl/jf/sf ;b:onfO{ lbOg]5 .
188-^_
(*=
c;fwf/0f kf
kfl/jfl/s j[lQ tyf pkbfgM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L
sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L tTsfn d[To' ePdf jf To;sf] sf/0faf6 lgsf]
gxF'b} kl5 d[To' ePdf lghsf] kTgL jf kltnfO{ 5'} cfhLjg dfl;s kfl/jfl/s
j[lQsf] kdf P]gsf] bkmf #& sf] pkbkmf -@_ cg';f/sf] Go"gtd lgj[Qe/0fsf]
krf; k|ltztn] x'g cfpg] /sd / yk pkbfgsf] kdf d[ts sd{rf/Ln] vfOkfO{
cfPsf] tnasf] tLg dlxgfsf] /sd Psd'i6 lbOg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf]
189ljb'/
-v_
;ftf}F
;ftf}F
188 ;ftf}F
189 ;ftf}F
187
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
yk .
yk .
yk .
;+zf]lwt .
76
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
wd{k'qL /x]g5g\ / lgh sd{rf/Lsf] cfl>t cfdf afa' b'j} jf tLdWo] s'g} Ps /x]5g\
eg] lghxsf] u'hf/fsf] lgldQ
190ljb'/
j[lQsf] csf] b'O{ ltxfO{df ga9\g] u/L cfhLjg kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-%_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljwjf kTgL, ljw'/ klt jf ;Gtltsf] xsdf
s'g} ljjfb ePdf g]kfn ;/sf/n] plrt / Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{
;Sg]5 .
-^_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf]
192wd{k'q,
191ljb'/
wd{k'qL jf cfdf afa' s'g} /x]g5g\ / To:tf] sd{rf/Lsf] cfl>t bfh' efO
jf cljjflxtf lbbL alxgLx jf tLdWo] s'g} /x]5g\ eg] lghxsf] u'hf/fsf] lgldQ
g]kfn ;/sf/n] dgfl;a b]v]sf] cjlw;Ddsf] nflu bfdf;fxLn]
193ljb'/
klt jf
ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s j[lQsf] csf] b'O{ ltxfO{df ga9\g] u/L dgfl;a
7x/fPsf] b/n] kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;Sg]5 .
194:Kfi6Ls/0fM
:Kfi6Ls/0f
190
;ftf}F
;ftf}F
192 ;ftf}F
193 ;ftf}F
194 ;ftf}F
191
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
77
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-@_ ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf d[To' ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{
;GtltnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf] z}lIfs j[lQnufot d[t sd{rf/L axfn /x]sf]
kbsf] z'? tna :s]nsf] b]xfoadf]lhdsf] k|ltztsf b/n] dfl;s ;Gtlt j[lQ;d]t
lbOg]5M
sd{rf/Lsf] kb
^=%
&
!)
!@
!@
!@
!#
!$
-6_
!%
195>]0fL
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] j[lQ ;DalGwt ;Gtltn] c7f/ jif{ pd]/ k"/f
gu/];Dd kfpg]5 .
:ki6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu ;Gtlt eGgfn] ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] 5f]/f jf 5f]/L ;Demg'k5{ .
196jf
197pkrf/
vr{ jf
195
78
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
-@_
198-#_
-v_
-@_
-#_
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t ;ldltnfO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To'
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf ePsf] xf] jf xf]Og eGg] / czQmtfsf] ;DaGwdf
199/
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s nfu]sf] xf] jf xf]Og eGg] ;DaGwdf ;d]t
l;kmfl/; ug]{ clwsf/ x'g]5 .
200-#_
-v_
-u_
-3_
201-$_
lgod (& sf] pklgod -@_ adf]lhd yk lj/fdL labf :jLs[t ubf{
79
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-v_
;uf]nsf]
2035f]/f,
204==================
-3_
-_
205/
206ljjflxt
cljjflxt dlxnf
dlxnf sd{rf/Lsf]
-5_
leGg a;]sf]
2075f]/f,
leGg a;]sf]
208=====afa'
/ cfdf,
www.lawcommission.gov.np
-em_
209=======
/ 5f]/fklsf] cljjflxtf
gfltgL,
210-`_
-6_
211
===========
-7_
-8_
-9_
212=====
kfl/jfl/s lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf
-#s_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] gfjfns ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg
ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn]
kfP ;/xsf] /sd To:tf] gfaflnu ;Gtlt c7f/ jif{ gk'u];Dd k|bfg ul/g]5 .
208
209
210
211
212
213
www.lawcommission.gov.np
-@_ P]gsf] bkmf #(u= sf] pkbkmf -%_ adf]lhd d[ts lghfdtL
sd{rf/Lsf] gfjflnu ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf
-!_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn] kfP ;/xsf] /sd
c7f/ jif{ gk'u];Dd k|bfg ul/g]5 .
-#_ o; lgod adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] ;Gtlt Ps eGbf a9L
ePdf o; lgod adf]lhd kfpg] /sdaf6 To:tf k|To]s ;GtltnfO{ ;dfg
lx:;fdf pknAw u/fOg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lgj[Qe/0f pknAw u/fpFbf s'g}
;Gtltsf] pd]/ c7f/ jif{ k'u]sf] / s'g}sf] gk'u]sf] ePdf c7f/ jif{ pd]/
gk'u]sf ;Gtltx? aLr lx;fa u/L lgj[Qe/0fsf] lx:;f sfod ul/g]5 .
!)@= a/a'
a/a'emf/y gu/]df pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf ug{ ;lsg]M ;]jf lgj[Q lghfdtL
sd{rf/Ln] a'emfpg'kg]{ ;/sf/L gubL, lhG;L / sfuhft lgodfg';f/ ga'emfPdf
To;/L ga'emfPsf] cjlw;Ddsf] nflu lghn] kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf ug{
;lsg]5 . To:tf] ;/sf/L gubL, lhG;L / sfuhft a'g'kg]{ lghfdtL sd{rf/Ln] klg
tf]lsPsf] ;dod} a'lemlng'kg]{5 .
214
!)@s=clgjfo{
!)@s=clgjfo{ cjsfzsf] nflu pd]/ u0fgf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf ##
sf] k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] pd]/ u0fgf ubf{ P]gsf] Joj:yf cGtu{t
j}olQms ljj/0f, gful/stfsf] k|df0fkq / z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqdf hGdldlt
jif{, dlxgf / ut] ;d]t v'n]sf] / ;a}df Pp6} ldlt g/x]sf] ePdf h'gldltaf6 klxn]
cjsf; x'G5 ;f]xL ldltaf6 cjsf; lbOg]5 .
-@_ jif{ jf ;Dat\dfq pNn]v ePsf] k|df0f kqsf cfwf/df hGdldlt sfod
ubf{ b]xfo adf]lhd sfod ul/g]5M
-s_
-v_
-u_
-#_ s'g} k|df0f kqdf jif{ dfq pNn]v ePsf] / csf]{ k|df0fkqdf k"/f hGd
ldlt v'n]sf] /x]5 tyf To:tf] k|df0f kqdf plNnlvt hGd ldltxsf] aLrdf Ps
jif{ ;Ddsf] cGt/ b]lvPdf k"/f v'n]sf] hGdldltnfO{ cfwf/ dfGg' kg]{5 .
214
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
82
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/ o;/L 5'f 5'} k|df0f kqdf pNn]v ePsf] hGd ldltsf] cGt/ Ps jif{
eGbf a9L ePdf jif{ dfq pNn]v ePsf] k|df0f kqsf] cfwf/df pklgod -@_
adf]lhd hGd ldlt sfod ul/g]5 .
kl/R5]b !$
;]jf cjlw yk ug]{ / cjsfz lbg] cfwf/
!)#=
!)#=
215==============
!)$=
216==============
!)%=
217==============
kl/R5]b !%
;hfo / k'g/fj]bg
!)^= ;fdfGo ;hfo lbg] clwsf/L M b]xfosf] kbdf jxfn /x]sf lghfdtL
218
sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]
clwsf/L b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M
-s_
#
;DalGwt
lghfdtL
sd{rf/L
>]0fL
dflyNnf]
bhf{sf]
215
83
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
ljefuLo k|d'v
-@_ sfof{no k|d'v afx]s
ljefuLo k|d'v
ljefuLo k|d'v
ljefuLo k|d'v
;DjlGwt ;lrj
sfof{no k|d'v
-$_ /fhkqflt sfof{no
k|d'v
-v_
ljefuLo k|d'v
/fhkqflt clws[t
ljefuLo k|d'v
;DjlGwt ;lrj
;DjlGwt ;lrj
;DalGwt ;lrj
c /fhkqflt
lghfdtL sd{rf/L
-#_ ljefuLo k|d'v
-u_
;DalGwt dGqfno jf
;lrjfnosf] ;lrjn]
tf]s]sf] /fhkqflt
clws[t
#
;DalGwt ;lrjn] tf]s]sf]
/fhkqflt k|yd >]0fLsf]
clws[t
afx]s c
;DjlGwt ;lrj
;DjlGwt ;lrj
g]kfn ;/sf/
g]kfn ;/sf/
/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-#_ dGqfno jf ;lrjfnosf]
;lrj
84
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-3_
f/Lx
xsf]
cbfnt tkm{sf /fhkq cglt tyf /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
xsf]
;DaGwdf
!
@
lhNnf GofofwLz jf lghn]
tf]s]sf] /fhkqflt
#
lhNnf GofofwLz
clws[t
k'g/fj]bg cbfntsf]
k'g/fj]bg cbfntsf]
/lhi6f/n] tf]s]sf]
/lhi6f/
/fhkqflt clws[t
;jf]{Rr cbfntsf]
;jf]{Rr cbfntsf]
/lhi6f/n] tf]s]sf]
/lhi6f/n] tf]s]sf]
clws[t
lhNnf GofofwLz
lhNnf GofofwLz
k'g/fj]bg cbfntsf]
k'g/fj]bg cbfntsf]
/lhi6f/
/lhi6f/
$_ lhNnf cbfntsf
/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-%_ k'g/fjb]g cbfntsf]
lghfdtL sd{rf/L
-^_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/
afx]s ;f] cbfntsf cGo
/fhkqflt lghfdtL
;jf]{Rr cbfntsf]
/lhi6f/
sd{rf/L
-&_ k'g/fj]bg cbfntsf]
/lhi6f/
GofofwLz
cbfntsf] GofofwLz
-*_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/
85
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-_
clVtof/ b'kof]
kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no, nf]s
k
;]jf cfof]u tyf lgjf{
lgjf{rg cfof]usf lghfdtL sd{rf/Lx
f/Lxsf]
xsf] ;DaGwdf
!
;DalGwt cfof]u jf
;DalGwt cfof]u jf
afx]s c
;/xsf] kbflwsf/L
/fhkqflt
lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj jf ;f]
g]kfn ;/sf/
g]kfn ;/sf/
;/xsf] kbflwsf/L
-r_
cWoIfn] tf]s]sf]
sd{rf/L
;b:o
cWoIf
cWoIf
@
lhNnf GofoflwjQmf
#
;DalGwt k'g/fj]bg ;/sf/L
jsLn sfof{nosf ;x
lghfdtL sd{rf/L
86
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;DalGwt ;x
;DjlGwt ;x GofoflwjQmf
pkGofoflwjQmf jf
cGo s'g} clws[t
-#_ dxfGofoflwjQmfsf]
dxfGofoflwjQmfn]
dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf]
;x GofoflwjQmf
clws[t
;DalGwt k'g/fj]bg
jl/i7td\ gfoj
;/sf/L jsLn
dxfGofoflwjQmf
;xGofoflwjQmf
/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-%_ dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{nosf /fhkqflt
jl/i7td\ gfoj
dxfGofoflwjQmf
dxfGofoflwjQmf
jl/i7td\ gfoj
dxfGofoflwjQmf
dxfGofoflwjQmf
dxfGofoflwjQmf
dxfGofoflwjQmf
@
cWoIfn] tf]s]sf]
#
/lhi6f/
/fhkqfl+st clws[t
/lhi6f/
cWoIf
/fhkqflt clws[t
87
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ /lhi6f/
-em_
em_
cWoIf
cWoIf
;lrjn] tf]s]sf]
sd{rf/L
;x;lrj
/fhkqflt clws[t
;x;lrj
;lrj
;lrj
;lrj
;b:o
;b:o
-`_
;lrjn] tf]s]sf]
/fhkqfl+st clws[t
;lrj
;lrj
g]kfn ;/sf/
g]kfn ;/sf/
lghfdtL sd{rf/L
-@_ /fhkqflt
lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj
-6_
!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL
sd{rf/L
-@_ /fhkqflt t[tLo / ltLo
>]0fLsf clws[t lghfdtL
sd{rf/L
-#_ tflnd k|d'v
@
tflnd k|d'vn] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t
tflnd k|d'v
#
pk tflnd k|d'v
tflnd k|d'v
88
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-7_
sd{rf/L
clws[t
/lhi6f/
/lhi6f/
cWoIf
/fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-#_ /lhi6f/
-8_
>]it]bf/
cWoIfn] tf]s]sf]
sd{rf/L
;b:o
cWoIf
sd{rf/L
-@_ /fhkqflt lghfdtL
sd{rf/L
-0f_
>]it]bf/
!)&= lgnDag / ;kmfOsf] df}sfM -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgnDag ug'{k/]df
;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] lgnDag kq / P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf
-!_ adf]lhd ;kmfO k]z ug{ n]lvPsf] kq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
89
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/L;Fu ;kmfO
dfu ug'{eGbf cufj} :jo+ jf s'g} cGo clws[tf/f P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd ljefuLo hfFra'em u/fO{ lghsf] 7x/;lxtsf] k|ltj]bg lng ;Sg]5 .
!)*= hfFra'em ug]{ clws[tn] ckgfpg] sfo{ljlwM -!_ hfFra'em ug]{ clws[tnfO{
b]xfosf] sfo{ljlw ckgfO{ ljefuLo hfFra'emsf] sf/afxL rnfpg] clwsf/ x'g]5M
-s_
-v_
-u_
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] hfFra'emsf] sfd ;lsPkl5 cfb]z lbg kfpg]
clwsf/L;dIf hfFra'em clws[tn] k|ltj]bg k]z ug'{kg]{5 . lghn] To:tf] k|ltj]bgdf
;hfo;DaGwL sf/0f;lxtsf] cfgf]] 7x/sf] ;fy} hf] ePsf] ;a'b k|df0f klg bflvn
ug'{kg]{5 .
-v_
efuL kQf gnfu]sf] jf c s'g} sf/0fn] ;Dks{ :yflkt ug{ c;Dej ePsf]
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ug'{k/]df .
-u_
219-3_
!!)= ;kmfO ;Gtf]ifhgs gx'gfsf] sf/0f v'nfpg' kg]{M ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]
clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/L;Fu P]gsf] bkmf ^& adf]lhd :ki6Ls/0f dfu ubf{
To;cl3 P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd k]z x'g cfPsf] ;kmfO
219
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
90
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;Gtf]ifhgs gePdf To;sf] sf/0f klg v'nfpg' kg]{5 . To:tf] sd{rf/Lsf] ;DaGwdf
P]gsf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ljefuLo hfFra'em u/fOPsf] eP ;f]sf]
glthf;d]t pNn]v u/L k|:tfljt ;hfosf] cf}lrTo klg pQm :ki6Ls/0fdf v'nfpg'
kg]{5 .
!!!= nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng] sfo{ljlwM s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo
;hfosf] cfb]z lbg'eGbf klxn] ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] P]gsf] bkmf
^* adf]lhd nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{sf] lgldQ n]vL k7fpFbf tT;DaGwdf k|:t't
ePsf ;kmfO, :ki6Ls/0f tyf ;a'b k|df0f;d]tsf] d"Nofg u/L ;f] cfwf/df 7x/
ug{ vf]lhPsf] ljefuLo ;hfo;d]t k|:tfljt u/L ;DalGwt ;a} ;Ssn
sfuhft;lxtsf] kmfon ;+nUg /fvL k7fpg' kg]{5 .
P]gsf] bkmf ^! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ adf]lhdsf] s;'/df
;hfo ubf{ pQm adf]lhd gAa] lbg k"/f ePsf] ef]nLkN6b]lv / ;f]xL bkmfsf] pkbkmf
-@_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] s;"/df ;hfo ubf{ cbfntaf6 s;"/ 7x/
ePsf] ldltb]lv nfu" x'g] u/L lg0f{o ug{ ;lsg]5 .
220
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
91
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf pklgod -!_ adf]lhd ePsf]
ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] Psk|lt gSsn ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln]
;DalGwt sd{rf/LnfO{ lagf b:t'/ lbg'kg]{5 .
!!$= k'g/fj]bgsf] sfo{ljlwM s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_
adf]lhd cfkm"nfO{ lbPsf] ljefuLo ;hfolj?4 k'g/fj]bg lbg'k/]df b]xfoadf]lhdsf]
sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5M
-s_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] cfg} gfdaf6 k'g/fj]bg lbg'kg]{5 / To:tf] k'g/fj]bg
plrt / cfb/;"rs efiffdf n]lvPsf] x'g'kg]{5 .
-v_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] k'g/fj]bgsf] ;fydf cfgf]] ;kmfOsf] lgldQ hf] ePsf]
;a'b k|df0f ;+nUg /fVg'sf ;fy} h'g cfb]zsf] lj?4 k'g/fj]bg ul/Psf] xf] ;f]
cfb]zsf] gSsn;d]t ;+nUg ug'{kg]{5 .
-u_ k'g/fj]bg lb+bf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L
221k|zf;
f;s
sL o
222b'O{
dlxgf;Dddf k/]sf]
============
kl/R5]b !^
ljljw
224
!!^=
!!^=k'/:sf/sf] Joj:yf M -!_ k|To]s jif{ k|To]s lhNnfaf6 Ps hgf tyf k|To]s
dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf ;f] cGtu{tsf ljefu / sfof{noaf6 Ps hgf
221
;ftf}F
;ftf}F
223 ;ftf}F
224 ;ftf}F
222
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]lwt .
;+zf]lwt .
vf/]h
;+zf]lwt .
92
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
pTs[i6 sd{rf/L 5gf}6 u/L g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] /sd k'/:sf/ :jk
lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sd{rf/L 5gf}6 ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt
/xg]5 M
-s_
-@_
cWoIf
-v_
;b:o
lhNnf GofofwLz
-@_
lhNnf
k|zf;g
cWoIf
sfof{nosf]
k|ltlgwL
-#_
lhNnf
;b:o
ljsf;
;ldltsf]
sfof{nosf] k|ltlgwL
;b:o
!!^s=lghfdtL
!!^s=lghfdtL ;]jf k'/:sf/M -!_ g]kfn ;/sf/n] k|To]s jif{ lghfdtL sd{rf/LnfO{
225
/sd
;+Vof
225
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
93
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
k'/:sf/
-u_ lghfdtL ;]jf k'/:sf/
cWoIf
-v_
;b:o
-u_
-3_
-_
;b:o
;b:o
;b:o;lrj
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lghfdtL ;]jf k'/:sf/x k|bfg ug{sf nflu
pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] b]xfosf] cfwf/df lghfdtL sd{rf/Lxsf] 5gf}6
u/L l;kmfl/; ug]{5M
-s_
-v_
-u_
-3_
228-#s_
ef}uf]lns kn] ;d]t ;Gt'ng ldNg] u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ug'{
kg]{5 .
229-#v_
226
94
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!!^v= lghfdtL ;]jf lbj; M -!_ k|To]s jif{sf] efb| afO; ut] lghfdtL ;]jf lbj;
230
dgfOg]5 .
-@_ lghfdtL ;]jf lbj; dgfpgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrjsf]
cWoIftfdf lghfdtL ;]jf lbj; ;df/f]x ;ldltsf] u7g ul/g] 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd u7g ul/g] ;ldltsf] ;lrjfno k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf /xg]5 .
231
!!^u= sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifMfM -!_ g]kfn ;/sf/n] ;/sf/L sfof{nosf] sfo{
;Dkfbg ;'wf/ u/L ;]jfdf k|efjsfl/tf Nofpg P]gsf] bkmf @*s= adf]lhd Ps
sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd u7g x'g] sf]ifsf] cwLgdf /xg] u/L dGqfno,
cfof]u, ;lrjfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfodf sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if :yfkgf ug{
;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] sf]ifdf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cfkm" /
cGtu{t lgsfosf] ;fwf/0f tk{msf] pkef]u / sfof{no ;+rfng vr{df cl3Nnf]
cfly{s jif{sf] eGbf sd vr{ u/L jrt u/]sf] /sdsf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n]
k|f]T;fxg :jk yk u/L lbPsf] /sd ;d]t hDdf ug{ ;Sg]5g\ .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd hDdf ePsf] /sdaf6 ;DalGwt s]Gb|Lo
lgsfon] cfkm" / cfkm" cGtu{tsf lgsfosf lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg ug]{
dfkb08 lgwf{/0f u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg :t/sf] d"Nofgsf]
cfwf/df sd{rf/L / sfof{nonfO{ k|f]T;fxg :jk k'/:sf/ /sd lbg ;Sg]5 .
-%_ o; lgodsf] ljk/Lt x'g] u/L s'g} klg lgsfon] sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg
sf]if agfpg ;Sg] 5}g .
-^_ sfo{ ;Dkfbg sf]ifsf] Joj:yfkg, ;+rfng ug{ / lgwf{/0f ug{ g]kfn
;/sf/n] 5'} lgb]{lzsf jgfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
!!&= sDkgLsf] :yfkgf / Jofkf/ Joj;fo ug{ :jLs[lt lng'kg]{M P]gsf] bkmf $*
adf]lhd s'g} a}+s jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6]zg jf ;~rfngsf] sfddf efu lng,
s'g} Jofkf/ jf Joj;fo ug{ jf cGoq s'g} k|sf/sf] ;]jf :jLsf/ ug{ rfxg]
230
231
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
95
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!!&s= lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o"lgog M -!_ P]gsf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf]
232
v08 -s_ adf]lhd u7g x'g] /fli6o:t/sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog btf{
u/fpgsf] nflu sfo{ ;ldltn] tf]s]sf] kbflwsf/Ln] s]Gb|Lo kbflwsf/L / ;b:oxsf]
x:tfIf/ u/fO{ ljwfg ;+nUg u/L cg';"lr!&u= adf]lhdsf] 9fFrfdf >d tyf
/f]huf/ k|j4{g ljefudf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd 6]8 o'lgog btf{ u/fpg lbO{g] lgj]bg /
ljwfg;fy 6]8 o'lgogsf] sDtLdf aL; lhNnf sfo{ ;ldlt u7g ePsf] ljj/0f /
6]8 o'lgogsf] ;b:otf k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lxsf] ;DalGwt lgsfoaf6
k|dfl0ft sDtLdf kfFr xhf/ ;b:oxsf] x:tfIf/ ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg ;DaGwdf bfjL lj/f]wsf]
nflu kGw| lbgsf] ;"rgf k|sfzg u/L bfjL lj/f]w k/]df ;f] ljifodf ;d]t 5fgjLg
u/L btf{sf] nflu /Lt k'u] gk'u]sf] x]/L] bfjL lj/f]w kg]{ Dofb ;dfKt ePsf] kGw| lbg
leq btf{ u/L ;f]sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ 6]8 o'lgogsf /fli6o :t/df /xg] s]Gb|Lo sfo{ ;ldlt dftxt
s]Gb|Lo:t/df ljefuLo:t/sf] ljefuLo sfo{ ;ldlt tyf lhNnf:t/df lhNnf sfo{
;ldlt u7g x'g ;Sg]5 .
-%_ k|To]s
dGqfno;lrjfnocfof]u
jf
ljefu /
s]Gb|Lo:t/sf
sfof{nodf ljefuLo :t/sf sfo{ ;ldlt u7g x'g ;Sg]5g\ . o;/L ljefuLo:t/sf
sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm ljefu :t/sf] sfof{nodf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/LxdWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n lghfdtL sd{rf/L ;+Vofsf] jL;
k|ltztn] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5 .
-^_ k|To]s lhNnfdf lhNnf :t/sf] sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm
lhNnf l:yt lhNnf, c~rn jf If]qLo :t/sf sfof{nodf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/LxdWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n sd{rf/L ;+Vofsf] jL; k|ltzt
sd{rf/Ln] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5 .
232
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
96
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-&_ pklgod -%_ / -^_ adf]lhdsf] 6]8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu 6]]8
o'lgogdf cfj4 x'g] sd{rf/Lsf] x:tfIf/ ;lxt ;DalGwt >d sfof{nodf lgj]bg
lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg k/]sf]df pklgod -#_ adf]lhdsf] k|lqmof k'ofO{ btf{ ug'{
kg]{5 .
t/ /fli6o :t/sf] dfGotf k|fKt 6]8 o"lgog lhNnf :t/df lqmoflzn /xg
o; pklgod adf]lhd btf{ x'g cfjZos kg]{5}g .
-*_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/L Ps} k6s Ps eGbf a9L 6]8 o'lgogsf]
;b:o x'g] 5}g .
-(_ 6]8 o'lgogsf] ;b:o eO{ /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfof{no k|d'v ePdf
lghsf] 6]8 o'lgogsf] ;b:otf :jtM lg:s[o x'g]5 / 6]8 o'lgogdf lghsf]
dtflwsf/ /xg] 5}g .
-!)_ pklgod -#_ / -&_ adf]lhd btf{ ePsf 6]8 o'lgog k|To]s rf/ jif{df
gjLs/0f ug'{ kg]{5 / gjLs/0f ubf{ ;d]t pklgod -@_, -%_ / -^_ adf]lhdsf] zt{
k"/f u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] nflu tTsfn cl3 ePsf] lgjf{rgdf jL;
k|ltzt eGbf a9L dt k|fKt ug]{ 6]8 o'lgog gjLs/0f ug{ plNnlvt zt{ k"/f ug'{
kg]{ 5}g .
-!!_ 6]8 o'lgogsf] ljwfgdf b]xfosf ljifox ;dfj]z ul/Psf] x'g' kg]{5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
www.lawcommission.gov.np
-em_
-`_
6]8
o'lgogsf]
lgjf{rg
;DalGwt
-u_
-@_
-s_
cWoIf
-v_
pkfWoIf
-u_
dxf;lrj
-3_
;lrj
-_
sf]iffWoIf
-r_
;b:ox
!^
cWoIf
-v_
pkfWoIf
-u_
;lrj
-3_
;x;lrj
-_
sf]iffWoIf
98
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-r_
-3_
;b:ox
-@_
-s_
-v_
-u_
-3_
-v_
-_
www.lawcommission.gov.np
-@_
-s_
-v_
-u_
-3_
;lrj
-v_
-r_
-5_
-h_
-em_
www.lawcommission.gov.np
-@_
-v_
-u_
-3_
-_
-#_
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
www.lawcommission.gov.np
-_
-@_
-r_
clGtd x'g]5 .
-5_
103
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!%_ pklgod -!$_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ adf]lhdsf k|s[of
rln/x]sf] cj:yfdf / ;f] cufj} pklgod -!$_ sf] v08 -_ adf]lhd lj/f]wsf
sfo{qmd ;+rfng ug{ kfpg] 5}g .
-!^_ pklgod -!$_ sf] v08 -3_ adf]lhd ;fd"lxs ;f}bfjfhLsf nflu jftf{
u/fpFbf b'j} kIfsf] a/fa/ ;+Vofdf k|ltlglwTj u/fpg' kg]{5 .
-!&_ pklgod -!$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhdsf
dfu jf bfjL k|:t't ug{ kfOg] 5}g M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-!*_ o; lgod adf]lhd ljjfbsf] 6+'uf] nufpg ul/Psf] ;+emf}tf >d tyf
oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{ ul/g]5 . o; adf]lhd btf{ ul/Psf] ;+emf}tfdf
nfu" x'g] ldlt pNn]v ePsf]df ;f]xL ldltb]lv / ldlt pNn]v gePsf]df >d tyf
oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{ ePsf] ldltaf6 nfu" x'g]5 . ;+emf}tfdf plNnlvt
zt{x Kffngf ug'{ b'j} kIfsf] st{Jo x'g]5 .
-!(_ ;+emf}tf sfof{Gjog ;DaGwdf s'g} ljjfb pTkGg ePdf cfk;L
5nkmnaf6 ;dfwfg ul/g]5 . 5nkmnaf6 ;d]t ;dfwfg x'g g;s]df ;+emf}tf
sfof{Gjogsf] nflu >d cbfntdf lgj]bg lbg ;lsg]5 . ;f] ljifodf >d
cbfntsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
233
!!&v= sd{rf/L ;DaGw ;ldltM -!_ lghfdtL ;]jfnfO{ ;do ;fk]If ;'wf/ u/L hgd'vL
agfpg, sd{rf/Lsf] dgf]jn clej[l4 ug{ / c;n sfo{ ;+:s[ltsf] ljsf; ug{sf]
233
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
104
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
nflu cfk;L 5nkmn aLrf/ ljdz{ u/L ;'emfj lbg / ;d;fdoLs ljifox
sfof{Gjog ug{ b]xfosf] ;ldlt /xg]5 M
-s_
cWoIf
-v_
d'Vo ;lrj
;b:o
-u_
;b:o
-3_
;b:o
-_
;b:o
-r_
;b:o
!!*= ;Dklt ljj/0f k]z ug'{kg]{M -!_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{ ;dfKt
ePsf] ;f7L lbgleq cg';"rL!* adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f ;DalGwt sfof{no
dfk{mt lghfdtL lstfjvfgfdf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ gofF lgo'lQm x'g] sd{rf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f
lgo'lQm ePsf] ;f7L lbg leq k]zug'{ kg]{5 .
!!(= crn ;DklQ vl/b u/]sf] hfgsf/L lbg'kg]{M lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf]] jf cfgf]]
kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] gfddf s'g} crn ;DklQ vl/b u/L jf cGo tl/sff/f
k|fKt u/]df To;/L vl/b jf k|fKt u/]sf] Ps dlxgfleq To;afkt nfu]sf]
df]n;d]tsf] ljj/0f vf]nL cfgf]] sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
234
www.lawcommission.gov.np
!@@s= lghfdtL sd{rf/Lsf] g}lts bfloTjM lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] st{Jo kfngf
236
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
-em_
;a} ;d'bfo / If]q k|lt ;dfg b[li6sf]0f /fvL ;dfg Jojxf/ / ;Ddfg ug]{ .
!@#= klxn]sf] ;]jf cjlwsf] u0fgfM -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] klxn]sf] ;]jf cjlwsf]
u0fgf ubf{ b]xfoadf]lhd u0fgf ul/g]5M
-s_
238lghfdtL
;]jfsf]
;ftf}F
;ftf}F
237 ;ftf}F
238 ;ftf}F
236
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
yk .
yk .
;+zf]lwt .
yk .
106
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
/fhkqf+lst
t]QL; k|ltzt
ltLo
>]0fLdf
/fhkqf+lst
t[tLo
krf; k|ltzt
>]0fLdf
5};L k|ltzt
239-v_
krxQ/ k|ltzt
240=======
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klxn] u/]sf] s'g}
242;/sf/L
lghn] klxn] kfPsf] pkbfgsf] /sd lkmtf{ u/]df dfq lghsf] klxn]sf] ;]jf cjlw
o; lgodadf]lhd xfnsf] kbdf u0fgf ul/g]5 .
243-#_
lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq / of] lgodfjnL
k|f/De ePkl5 lgo'lQm kfPsf lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm kfPsf] ldltn] Ps
239
107
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
jif{leq o; lgodadf]lhd ;]jf cjlw hf]8fO{ ;s]sf] x'g'kg]{5 . pQm cjlwleq ;]jf
cjlw ghf]8fPdf To:tf] ;]jf cjlw kl5 hf]l8g] 5}g .
244-#s_
hf]8fpg] lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf hf]8fpg' klxn] lnPsf] cWoog labf, c;fwf/0f
labf, cf}iflw pkrf/ vr{ / aLdf clen]vsf] ljj/0f lghfdtL lstfavfgfdf k]z
ug'{ kg]{5 .
246:ki6Ls/0f
!@$= a/a'emf/y ug'{kg]{M -!_ P]gsf] bkmf &$ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n]
a'emfpg' kg]{ gubL, lhG;L jf sfuhkq h] hlt cfgf]] lhDdfdf 5 ;f] ;a} g]kfn
;/sf/af6 cGoyf tf]lsPdf afx]s PSsfO; lbgleq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfO{
lbg' kg]{5 / a'g'kg]{ sd{rf/Ln] klg ;f]xL Dofbleq a'g' kg]{5 .
-@_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] axfnL ug{ rfx]sf] lbgsf] ;"rgf
;flasjfnfnfO{ ;s];Dd rfF8f] lbg' kg]{5 / ;flasjfnfn] klg ToxL lbg a/a'emf/y
ug{ tof/ /xg' kg]{5 .
-#_ a/a'emf/y ug]{ sfd ;DkGg ePkl5 To;sf] ;"rgf tfn's sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 . xfnjfnfn] axfn ul/;s]sf] geP ;flasjfnfn] cfkm"eGbf lgs6td
tNnf] sd{rf/LnfO{ a/a'emf/y u/L Dofbleq gofF sfof{nodf axfn ug{ hfg' kg]{5 /
;f] sd{rf/Ln] klg a'lemlng' kg]{5 .
-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] a/a'emf/ysf] lgldQ cfgf] efO, 5f]/f jf
kTof/sf dflg; jfl/; v8f u/L a'g] jf a'emfpg] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!@%= glthfd"ns sfo{tflnsf agfpg' kg]
kg{M -!_ k|To]s sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'vn]
k|To]s kbsf] nflu tf]lsPsf] sfd st{Jo tyf lhDd]jf/Lsf cfwf/df cfkm" dftxtsf
244
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
246 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
245
108
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;a} sd{rf/Lxsf] sfo{ ljefhg :ki6 v'Ng] u/L jflif{s sfo{tflnsf agfO{ /fVg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfo{tflnsf agfpFbf ;DalGwt sd{rf/Lsf]
sfo{;DkfbgnfO{ glthfd"ns t'Nofpg] b[li6sf]0f /fvL sfdsf] lj:t[t ljj/0f,
kl/df0f, nfut / ;do cjlw;d]t oyf;Dej v'nfpg' kg]{5 .
247
sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^u_ sf] cj:yfdf
afx]s clVtof/jfnfn] lgwf{/0f u/] adf]lhd uf]Ko u/L /flvg]5 .
248!@&=
;Da4tf lgwf{/0f ;ldltM -!_ a9'jf k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Ln] xfl;n
u/]sf] z}lIfs pkflw ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt 5 jf 5}g eGg]
lljwf ePdf ;f] ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf] ;ldltn] lg0f{o ug]{5 M
-s_
-v_
cWoIf
-u_
;b:o
;b:o
;b:o
;b:o;lrj
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
cWoIf
-u_
;b:o
-3_
;b:o
-_
;b:o
-r_
;b:o
;b:o;lrj
110
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
249!@&s=
k|of;df
cWoog
ug{
rfxg]
lghfdtL
sd{rf/Ln]
;DalGwt
lgsfosf]
!@*= rf8kj{ vr{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
250
lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg] Ps dlxgfsf] tnj a/fa/sf] rf8kj{ vr{ k|To]s jif{
lghn] rf8kj{ vr{ lng rfx]sf] d'Vo rf8kj{sf] kGw| lbg cufj} kfpg] 5 . o;/L
rf8kj{ vr{ lbFbf pQm rf8kj{ eGbf cl3Nnf] dlxgf e'Qmfg eO{ g;s]sf] eP tfklg
cl3Nnf] dlxgfsf] tnj ;d]t vr{ n]vL e'QmfgL lbOg] 5 .
-@_ lgod %* sf] pklgod -!)_ sf] cj:yf afx]s c;fwf/0f labf lnPsf]
tyf P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf] j]tnjL labf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f]
labf lnPsf] cjlwdf rf8kj{ vr{ kfpg] 5}g .
-#_ of] lgod k|f/De x'Fbfsf jvt ;]jfdf axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Ln]
of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tyf of] lgod k|f/De eP kl5 lgo'Qm x'g] lghfdtL
sd{rf/Ln] xflh/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf leq cfk"mn] rf8kj{ vr{ lng] d'Vo
rf8kj{ / ;f] rf8kj{ kg]{ ;+efljt dlxgfsf] ;DaGwdf ;DalGwt sfof{nodf lnlvt
kdf hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg lbO{ ;s] kl5 ;f] sd{rf/Ln] cfgf] ;]jf
cjlwe/ csf]{ rf8kj{df vr{ dfu ug{ kfpg] 5}g .
251
!@*s=
!@*s= /fhLgfdf ;DaGwL Joj:yf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] :j]R5fn] cfgf] kbaf6
/flhgfdf lbg rfx]df cfk"m sfo{/t sfof{nodf lnlvt kdf /fhLgfdf k]z ug'{
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cfgf] sfof{nodf k]z x'g cfPsf] /flhgfdfdf
;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;gfvt u/fpg' kg]{5 .
249
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
251 ;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
250
111
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@(s= clwsf/ kq
kq ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #& adf]lhd lgj[lQe/0f
252
kfpg] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cjsfz x'Fbf kfpg] pkbfg, lgj[Qe/0f, kfl/jfl/s
lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf / j[lQsf] /sd k|fKt ug]{ clwsf/ kq ;DalGwt
sfof{nosf] l;kmfl/;df lghfdtL lstfavfgfn] lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghfdtL
lstfjvfgfaf6 Ps k6s hf/L eO{ ;s]sf] clwsf/kqsf] kfgf l;l4O{ jf clwsf/kq
x/fO{ k|ltlnlk lbg' k/]df jf lgj[Qe/0fkq jf kfl/jfl/s lgj[Qe/0fkq jfxs
JolQmsf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[Qe/0f kfpg] JolQmsf] gfd kl/jt{g ug'{ k/]df
lgj[Qe/0f e'Qmflg lnO{ /x]sf] j}+s /x]sf] lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs
sfof{noaf6 lgodfg';f/ gofF clwsf/kq lbOg]5 . o;/L gofF clwsf/ kq lbPsf]
hfgsf/L sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] lghfdtL lstfjvfgf / sf}ifL
tf]iffvfgfnfO{ lbg' kg]]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] clwsf/ kq
lbFbf b]xfosf sfuhftsf] cfwf/df lbg' kg]{5 M
-s_
252
www.lawcommission.gov.np
-v_
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"m cjsfz x'g] cjlw eGbf j9L ;]jfdf
/xL tnj eQf e'Qmfg lnPsf] ePdf To:tf sd{rf/Ln] e'QmfgL lnPsf] tnj eQf
lghn] kfpg] lgj[Qe/0faf6 c;"n u/]/ dfq lgj[Qe/0f clwsf/kq agfpg' kg]{5 .
!#)= ;]jfaf6 avf{:t x'g]xsf] clen]v /fVg]M -!_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf avf{:t
ul/Psf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] To:tf sd{rf/Lsf] tLg k':t] v'n]sf] x'lnof;d]tsf]
;"rgf nf]s;]jf cfof]u, k|x/L k|wfg sfof{no / lghfdtL lstfavfgfnfO{ lbg'
kg]{5 . To:tf] ;"rgf k|x/L k|wfg sfof{non] k|To]s lhNnf k|x/L sfof{nonfO{ k7fpg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf] JolQm lghfdtL ;]jf jf
kbdf k'gM lgo'Qm ePdf lghn] To;/L k'gM lgo'Qm eO{ kfPsf] tna lghaf6 lkmtf{
u/fO{ lghnfO{ t'?Gt ;]jfaf6 avf{:t ul/g]5 .
253
!#)s=k|
!#)s=k|ltlnlk lbg'kg]{M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lghfdtL lstfavfgfdf /x]sf]
cfkm";Fu ;DalGwt clen]vsf] k|ltlnlk dfu ubf{ cfkm" sfo{/t /x]sf] dGqfno,
;lrjfno, ljefu jf sfof{nodfkm{t\ dfu ug'{ kg]{5 . s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"
sfo{/t /x]sf] sfof{nodfkm{t\ k|ltlnlk dfu ug{ g;Sg] cj:yf eO{ l;w} k|ltlnlk
dfu u/]df lghfdtL lstfavfgfn] d'n'sL P]g sfuh hfFrsf] dxnsf] !& g+=
adf]lhdsf] sfo{ljlw k"/f u/L clen]vsf] k|ltlnlk lbg' kg]{5 .
254
!#!= aLdf ;DjGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf $)s= adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf
sf]ifsf] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L :jb]z
leq /x]sf s'g} aLdf sDkgL jf k|rlnt sfg"g adf]lhd u7g ePsf] ;+:yfnfO{ ;f]
sDkgL jf ;+:yfsf] sf/f]jf/, ljlQo Ifdtf cflb ;d]t aLrf/ u/L ;fjlws hLjg
aLdf ;+rfngsf] nflu tf]Sg ;Sg]5 .
253
254
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
113
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;+:yfdf P]gsf] bkmf $)s= sf] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf sf]if /xg]5 .
-#_ c;fwf/0f labf jf j]tnaL cWoog labf jf j]tnjL labf lnPsf]
cj:yfdf To:tf sd{rf/Ln] aLdf afkt /sd hDdf u/]df dfq To:tf sd{rf/Lsf]
nflu g]kfn ;/sf/n] ;f] cjlwsf] /sd yk u/L sf]ifdf hDdf ul/lbg]5 .
-$_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 a/vf:t
ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;d]t lghsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sd / To;df
kfs]sf] Jofh kfpg]5 .
-%_ o; lgod adf]lhd aLdf+s /sd k|bfg ubf{ ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] gfddf hDdf ePsf] /sd eGbf a9L /sd k|bfg ug'{ kg]{ ePdf a9L x'g]
/sd g]kfn ;/sf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] sDkgL jf ;+:yfdf hDdf ul/lbg]5 .
-^_ pklgod -!_ adf]lhd tf]lsPsf] ;+:yfn] aLdf sf]ifdf hDdf ePsf]
k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] 5'f5'} lx;fa b]lvg] u/L clen]v cBfjlws u/L k|To]s
jif{sf] ljj/0f ;DalGwt sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg' kg]{5 .
-&_ ;fjwLs hLjg aLdf sf]if ;+rfng / Joj:yfkgsf] nflu g]kfn
;/sf/n] cfjZos lgb]{lzsf hf/L u/L nfu" ug{ ;Sg]5 .
!##= plrt / Gofo;+ut sf/afxLM s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgodfjnL nfu" x'g'cl3
kfO/x]sf] ;x'lnot jf ;'ljwfsf] ;DaGwdf o; lgodfjnLadf]lhd k|bfg ul/Psf]
;x'lnot jf ;'ljwfaf6 dsf{ k/]sf] egL k]z u/]sf] lgj]bgsf] cfwf/df g]kfn
;/sf/n] plrt / Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
114
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!##s= lk/dsf{ u'gf;f] / ;'g'jfO{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf &#s= adf]lhd
255
;+of]hs
-cf_
-O_
;b:o
tf]lsPsf]
clws[t
k|ltlglw
-O{_
;b:o
-v_
;b:o
;DalGwt
lgsfosf]
ljlzi6
>]0fLsf] k|d'v
-cf_
;fdfGo
k|zf;g
;+of]hs
dGqfnosf]
255
;b:o
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
115
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-O_
dxfGofoflwjQmfn]
tf]s]sf]
dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{nosf]
;xGofoflwjQmf
-O{_
;b:o
-u_
;b:o
d'Vo ;lrj
;+of]hs
-cf_
-O_
-O{_
;b:o
;b:o
;b:o
!#$= kbk"lt{sf] aGb]hM lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbxdf P]g / o; lgodfjnLdf Joj:yf
ePb]lv afx]s cGo tl/sfaf6 kbk"lt{ ul/g] 5}g .
!#$s= a]kQf ePsf] dflgg]M P]gsf] bkmf #(s adf]lhd x/fO{ a]kQf ePsf] lghfdtL
256
257b'O{
gnfu]sf] x'g'kg]{5 .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
116
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!#^= cg';'rLdf x]/km]/ tyf yk36 ug]{ clwsf/M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sflzt u/L cg';"rL tyf cg';"rLdf /x]sf] Joxf]/fnfO{ ;do;dodf x]/km]/
tyf yk36 ug{ ;Sg]5 .
258g]kfnsf]
Gofo ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ Pj+ If]q tf]lsPsf] ljifodf pQm
;+ljwfg, Gofo ;]jf cfof]u;DaGwL k|rlnt sfg"g / g]kfn Gofo ;]jfsf
sd{rf/Lxsf] >]0fL ljefhg, egf{ ;?jf / a9'jf;DaGwL lgodfjnLdf n]lvPhlt
s'/fdf ;f]xLadf]lhd / cdf o; lgodfjnLadf]lhd x'g]5 .
!#*= vf/]hL / arfpM -!_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxLx
o;} lgodfjnLadf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .
259-#_
adf]lhd / cdf a]Unfa]Un} ;]jf jf ;d"xsf] nflu k[ys kn] nfu" x'g] u/L ag]sf
lgodxdf n]lvP adf]lhd x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a9'jfsf] ;DaGwdf
o;} lgodfjnLadf]lhd x'g]5 .
258
259
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !
-lgod @ sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_
ljefuLo k|d'vx
!=
@=
#=
$=
dxfGofoflwjQmf .
%=
^=
&=
261gfoj
*=
dxfn]vf lgoGqs .
(=
!)=
262======
!!=
!@=
ljefu:t/Lo sfof{no tyf /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf clws[t k|d'v x'g] s]Gb|Lo
dxfGofoflwjQmf .
!$=
!%=
ljb]zl:yt
!^=
!&=
!*=
!(=
260
261
262
263
264
265
263=========
265;xGofoflwjQmfx
www.lawcommission.gov.np
@)=
@!=
@@=
266@#=
267@$=
>d cbfntsf] cWoIf jf Pshgf dfq d'2f x]g]{ clwsf/L ePsf]df ;f]xL clwsf/L .
pkk|wfgdGqLsf] sfof{nosf sfof{no k|d'v .
268@$s=If]qLo
269@%= /fli6o
270@^= uf]Zjf/f
271@&=
272@*=
273@(=
266]
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L @
-lgod @ sf] v08 -u_ ;Fu ;DalGwt_
sfof{noxsf] gfd
!=
@=
lhNnf cbfntx .
#=
$=
274=============
%=
^=
275=============
276&=
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
dT:o k|of]uzfnfx .
277&s=
-s_
-v_
-u_
If]qLo k|of]uzfnfx .
-3_
If]qLo tflnds]Gb|x .
-_
kmfd{s]Gb|x .
-r_
k|hgg s]Gb|x .
274
120
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
278&v=
279l8lehg
(=
!)=
280!!= zfvf
tYof+s sfof{nox .
!@=
281l8lehg
!#=
!$=
!%=
;8s ljefucGtu{tsf
!^=
!&=
!*=
!(=
@)=
lhNnf jg sfof{nox .
@!=
285/fli6o
@@=
286========
@#=
@$=
@%=
278
279
280
281
282
283
284
285
286
l;+rfO sfof{nox .
282l8lehg:t/Lo
sfof{nox .
283l8lehg:t/Lo
284l8lehg:t/Lo
sfof{nox .
sfof{nox .
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)%@.!!.!) sf] ;"rgff/f x]/km]/ ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%@.!!.!)_
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
@)^$.(.$ sf] /fhkqsf] ;"rgff/f lemlsPsf] .
121
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@^=
287
288====
@&=
@*=
289=======
@(=
290
#)=
#!=
291
========
====dfnkf]t sfof{nox .
292
##=
294
293
#$= ======
#%= ======
295
296
#^= ======
#&=
#*=
287
288
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
297
-r_
===========
www.lawcommission.gov.np
298
#(=
$)=
$!=
299
$@=
300
$#=
/fli6o clen]vfno .
$$=
$%=
$^=
301
$&=
$*=
k'/ftTj au}+rf .
$(=
302===========
%)=
303===========
%!=
304===========
%@=
sf}zL tf]iffvfgf .
%#=
%$=
h'4 af?0foGq .
%%=
305============
%^=
g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do;dodf tf]s]sf cGo
sfof{nox .
306%&=
/fhkqf+lst sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] Onfsf k|zf;g zfvf / ;Ldf k|zf;g
zfvf .
www.lawcommission.gov.np
307%*=
gu/kflnsfx .
308%(=
309^)=
310^!=
311^@=
312^#=
313^$=
314^%=
sf/fuf/ sfof{nox .
124
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L #
-lgod * ;Fu ;DalGwt_
lghfdtL ;]jfdf /xg] ;d"x tyf pk
pk;d"xx
lghfdtL ;]jfxdf b]xfoadf]lhdsf ;d"x tyf pk;d"xx /xg]5g\M
-s_
-@_
n]vf ;d"x
-#_
/fh:j ;d"x
315-$_
============
316-%_=
==============
317of]
hg/n km/]i6L
-@_
km/]i6 l/;r{
-#_
-$_
jf]6gL
-%_
318================
-^_
xfQL;f/
-&_
319-u_
=================
320-3_
www.lawcommission.gov.np
-!_
-@_
l;len OlGhlgol/
-s_
hg/n
-v_
xfOj]
-u_
:oflg6/L
-3_
-_
Ol/u]zg
-r_
xfO8f]kfj/
-5_
xfO8f]nhL
-h_
Pc/kf]6{
On]lS6sn OlGhlgol/
-s_
-v_
-#_
-$_
d]sflgs OlGhlgol/
-s_
-v_
-u_
-%_
P/f]gl6sn OlGhlgol/
-^_
dfOlg OlGhlgol/
-&_
s]ldsn OlGhlgol/
-*_
d]6fnlh{sn OlGhlgol/
-(_
d]6f]nhL
-!)_
d]6]l/of]nhL
-!!_
lhof]nhL
-!@_
-s_
hg/n lhof]nhL
-v_
xfO8f]lhof]nf]hL
-u_
OlGhlgol/ lhof]nhL
-v_
nfO6 ck/]zG;
126
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-_
-!#_
;e]{
-!$_
s]ldi6L
-!%_
l6lr
-@_
hg/n Ph's];g
-#_
-s_
Ph's];g P8ldlgi6];g
-v_
;fOG;
-u_
DofyDofl6S;
-3_
;f]l;on :6l8h
-_
-r_
O08li6on Ph's];g
-5_
Oln;
-h_
g]kfnL
-em_
-`_
;]qm]6]l/on ;fOG;
-6_
P8N6 Ph's];g
-7_
;+:s[t
lk|lG6 -d'b|0f_
-s_
k|]; OlGhlgol/
-v_
-$_
lkmlhsn Ph's];g
-%_
k]lG6
-v_
kmf]6f]u|fkmL
-^_
cfls{of]nhL
-&_
-*_
www.lawcommission.gov.np
-5_
Pu[ PS;\6]G;g,
-@_
xl6{sNr/,
-#_
lkm;l/h
-$_
-%_
Pu|f]gf]dL
-^_
KnfG6 Kofyf]nhL,
-&_
PG6f]df]nhL
-*_
-(_
:jfon ;fOG;
-!)_
e]6l/g/L,
-!!_
Pu[ OlGhlgol/
-!@_
g]kfn cfly{s of]hgf tyf tYof+s ;]jfcGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xxM
-!_
-@_
tYof ;d"x
321-5!_=
-s_
hg/n :6fl6li6S;
-v_
afof] :6fl6li6S;
-u_
Pu[sNr/ :6fl6li6S;
-3_
8]df]u|fkmL
-!_
k|zf;g ;d"x
-@_
322-5@_
-!_
Gofo ;d"x,
www.lawcommission.gov.np
-h_
-@_
sfg"g ;d"x,
-#_
129
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
323cg';"rL
L $
kbsf] gfdM=====================
:yfoLc:yfoL
tna -dfl;s_M ===================
sfd ug]{ ;doM===================
sd{rf/Lsf] gfd / ;]t g+=M================
kb ;]t
;]jfM
;d"xpk;d"xM
>]0fLM
%= ==================================dGqfno
===================================ljefu
===================================ljefu
===============zfvf===============kmfF6
^= ===========c~rn=============lhNnf============
:yfg====================kmf]g g+=
*= st{Jo
!=
@=
#=
$=
(= cfjZos of]UotfM
d]/f] kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, o; kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, pQ/bfloTj
pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ 7Ls ;fFrf] xf] .
7Ls ;fFrf] xf] .
===============================
gfdM
-lgs6td clwsf/Lsf] b:tvt_
==============================
ldltM ===============
=======================
sd{rf/Lsf] b:tvt
gfdM
-sfof{no k|d'vsf] b:tvt_
ldltM ===============
ldltM =====================
130
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L %
-lgod !( ;Fu ;DalGwt_
lg/f]lutfsf] k|df0fkqsf] gd"gf
g]kfn lghfdtL ;]jfsf] ==========sfof{nosf] ============;]jfsf] kbdf pDd]bjf/
x'g'ePsf >L ===================nfO{ d}n] hfFRbf s'g} ;?jf jf s8f /f]u nfu]sf] jf s'g}
lsl;dsf] zf/Ll/s ljs[lt jf cfGtl/s /f]u ePsf] kfOg . lghdf ==============/f]u eP
tfklg lghnfO{ To;n] pk/f]Qm lghfdtL kbdf sfd ug{ c;dy{ agfpFb}g .
lghsf] x'lnof ======================= 5 .
-s_
-v_
-u_
ldltM =====================
gfdM =======================
-v_
b:tvtM =========================
-u_
-3_
ldltM ====================
131
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L ^
-lgod @) ;Fu ;DalGwt_
zkyu|x0f kmf/fdsf] gd"gf
d =======================================O{Zj/sf] gfddf zky lnG5' ls lghfdtL sd{rf/Lsf]
x}l;otn] dnfO{ tf]lsPsf] sfd d]/f] 1fg ljj]sn] hfg] a'em];Dd Odfg, wd{ tyf st{Jo
;DemL b]z / ;/sf/k|lt akmfbf/ /xL eo, kIfkft jf ]if g/fvL nf]e nfnr df]nlxhf
gu/L cg'zf;gdf /xL lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) tyf k|rlnt sfg"gsf] Joj:yfsf]
cwLgdf /xL cfgf]] st{Josf] kfngf ug]{5' . dnfO{ 1ft x'g cfPsf] s'g} ;/sf/L uf]Ko s'/f
clws[t JolQmnfO{ afx]s c s;}nfO{ d ;]jfdf jxfn /x] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf
klg k|ToIf jf ck|ToIf kn] eGg] jf ;+s]t ug]{ 5}g .
zkyu|x0f ug]{ sd{rf/Lsf]
-s_ gfdM
-s_ gfdM
-v_ b:tvtM
-v_ b:tvtM
-u_ ldltM
-u_ ldltM
-3_ ;]jfM
-3_ kbM
-_ ;d"xpk;d"xM
-_ sfof{noM
-r_ >]0fLM
132
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L &
-lgod @@ ;Fu ;DalGwt_
lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_
lgb]{lzsfM
-!_
-@_
o;cl3 ;/sf/L ;]jfdf /xL :yfoL kbdf sfd u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0f :ki6;Fu
pNn]v u/L tT;DaGwL sfuhftsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug]{ .
-#_
sd{rf/Lsf] gfdM
;+s]t g+= -lghfdtL lstfavfgfn] eg]{_M
kmf/fd g+= )!
133
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/d g+= )!
j}olQms ljj/0f
g]kfn ;/sf/
===============================================;lrjfnocfof]udGqfnoljefusfof{no
)!=
)@=
:yfoL 7]ufgfM
c~rnM
lhNnfM
ufpFgu/M
jf8{ gDa/M
)*= gful/stfM
ufpF6f]nM
)(= wd{M
Ans gDa/M
!)= ln+uM
sd{rf/Lsf] t:jL/
b'j} sfg b]lvg]
!
! !@
t:jL/ 6fF:g]
!!= x'lnofM
c~rnM
324-!!s=_
lhNnfM
ufpFgu/M
jf8{ gDa/M
ufpF6f]nM
Ans gDa/M
hflt M
134
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!(= OR5fOPsf] JolQmsf] gfd, y/M @!= o;cl3 ;/sf/L ;]jfdf /xL :yfoL kbdf sfd
7]ufgfM
c~rnM
lhNnfM
ufpFgu/M
sfof{nosf] gfdM
jf8{ gDa/M
ufpF6f]nM
Ans gDa/M
kbM
>]0fLM
lgo'lQm ldltM
kbM
5f]8]sf] ldltM
>]0fLM
;]jf;d"xM
lgo'lQm ldltM
;fnM
dlxgfM
ut]M
dfly n]lvPsf] ljj/0f 7Ls 5 . ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo x'g] u/L dnfO{ s'g}
;hfo ePsf] 5}g . s'g} s'/f em'f] n]lvPsf] jf hfgfhfgL ;fFrf] s'/f bafpg] n'sfpg]
p2]Zon] n]lvPsf] 7x/] sfg"gadf]lhd ;hfo :jLsf/ ug]{5' egL ;lx5fk ug]{
sd{rf/Lsf]
b:tvtM
sfof{nosf] 5fk
bfofF
afofF
135
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@=
#=
136
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/fd g+= )@
;]jfsf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
qm=;+= ;]jf / ;d"x
)!
)@
;]t g+=M
kbsf] gfd
)#
)%
gof lgo'lQm,
;?jf a9'jf
)^
axfnL
ldlt
)&
lg0f{o
ldlt
)*
tna
tna
)(
eQf
137
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
)@
;]t g+=M
cWoogsf] ljifo
)#
sfof{nosf] gfd
b]lv
)$
;Dd
)%
lzIf0f ;+:yfsf]
>]0fL
)^
gfd
)&
7]ufgf
)*
tflnd ;]ldgf/ jf
s}lkmot
;Dd]ngsf] ljj/0f
)(
!)
138
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/fd g+= )$
327lje"if0f
k|z+;fkqsf ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
qmd ;+Vof
lje"if0f k|z+;fkqsf]
k|fKt ldlt
ljj/0f
)!
)@
lje"if0fk|z+;fkq
;x'lnot
kfPsf] sf/0f
)#
)$
)%
139
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/fd g+= )%
ljefuLo ;hfosf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
)@
k'g/fj]bgsf]
ldlt
7x/
ldlt
)#
)$
)%
s}lkmot
)^
140
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/d g+= )^
ljbf / cf}iflw pkrf/sf] ljj/0f
sd{rf/Lsf] gfdM
ljj/0f
)!
3/ ljbf
;]t g+=
la/fdL ljbf
328k|;'lt
cWoog ljbf
c;fwf/0f ljbf
ljbfk|;'lt :ofxf/
ljbf
hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL hDdf vr{ afFsL kfpg] vr{ afFsL
cjlw
)@ )# )$ )% )^ )& )* )( !)
!! !@ !# !$ !% !^
uon ePsf]
cjlw
!&
pkrf/ vr{
s}lkmot
lnPsf] /sd
ldlt
!*
!(
@)
141
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;]t g+=M
kb:yfkg
sfd
ePsf]
u/]sf]
:yfg jf
:yfg jf
b]lv ;Dd
If]q
If]q
)@
)$
)%
cjlw
qm=;+=
)!
)#
;DalGwt
sd{rf/Lsf] jf
)^
k|dfl0ft ug]{
clws[tsf]
ju{
ju{
ju{
ju{
s}lkmot
329
b:tvt
)&
)!
)@
)#
)$
)%
)^
142
www.lawcommission.gov.np
)*
www.lawcommission.gov.np
sd{rf/Lsf] gfdM
;+s]t g+=
dfly pNn]v ePafx]s yk36 ug'{kg]{ eP lghfdtL sd{rf/L clen]v lstfavfgfn] eg]{M
-!_
7]ufgf kl/jt{gM
-@_
-#_
;DalGwt sd{rf/Lsf]
b:tvtM
ldltM
b:tvtM
ldltM
143
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
330cg';"rL*
@=
#=
$=
g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;do ;dodf tf]s]sf
cGo kbx
144
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
331cg';"rL
*s
@_
#_
$_
%_
^_
&_
*_
(_
!)_
!!_
!@_
!#_
!$_
!%_
!^_
!&_
!*_
!(_
@)_
@!_
@@_
dxflgb]{zs, jg ljefu
145
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@#_
@$_
dxflgb]{zs, /fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f ljefu
@%_
@^_
@&_
@*_
@(_
#)_
#!_
146
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
332cg';"rL
L (
>]0fL
hGd ldlt
pk;d"x
;f] sfof{nodf
3/ 7]ufgf /
xflh/ ePsf]
gf=k|=kq g+=,ldlt
ldlt
-lhNnf_
kb
gfd
;]jf;d"x
>]0fL
pk;d"x
!
@
#
$
%
147
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@=
o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
lgj]bs
gfd y/ M
kbM
s=;]t g+=
sfof{noM
;?jf lgj]bg ljZn]if0f ;"rL -(Checklist)
!_
lghfdtL ;]jf P]g, lgodfjnL Pj+ ;?jf gLlt adf]lhd ef}uf]lns If]qdfsfof{nodf
sfd ug'{kg{] cjlw
k"/f ePsf
k"/f gePsf]
@_
k|ydk6s
bf]xf]ofO{
#_
3/ kfos
kg{]
gkg{]
$_
ePsf]
gePsf]
%_
sd{rf/Lsf] pd]/
^_
&_
%) jif{ gk'u]sf]
%)jif{ k'u]sf]
/x]sf]
g/x]sf]
dGqfnoljefusf] ;xdltkq
ePsf]
(_
gePsf]
l/Qm g/x]sf]
148
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!)_
ldlt @)^$.$.! kZrft\ /fhkq cglt kbdf lgo'QmL x'g]sf] xsdf ;DalGwt
c~rndf
bz jif{ k'u]sf]
bz jif{ gk'u]sf]
!!_
Ps jif{ eGbf sd
!@_
o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
cf1fsf/L
gfd y/ M
kbM
s=;]t g+=
sfof{noM
149
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !)
-lgod #& ;Fu ;DalGwt_
;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] /fVg'kg]{
cfkm" cGtu{tsf sfof{noxsf] >]0fLut ;?jf;DaGwL ljj/0fsf] 9fF
F rf
9frf
sfof{noM
lhNnfM
ljj/0f el/Psf] ldltM
qm=;+= >]0fL
;]jf
s'n
kb
s'n
l/Qm kbdf
;d"x b/aGbL
pk;d"x
;+Vof
;+Vof
t/ sd{rf/L
dfu
-$%_
xflh/ eO{
k7fPsf]
g;s]sf] ;+Vof
;+Vof
&
-^&*_
!)
gf]6M
M
-!_
-@_
-#_
of] ljj/0f ;]jf ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno, ;DalGwt dGqfno / ljefudf
k7fpg'/fVg'kg]{5 .
b:tvtM
b:tvtM
kbM
kbM
ldltM
ldltM
150
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !!
-lgod #* sf]
333pklgod
;?jfsf] ljj/0f
-JolQmut kmfOndf /xg]_
!=
gfdM
^=
;d"xM
@=
&=
pk;d"xM
#=
kbM
*=
z}lIfs of]UotfM
$=
>]0fLM
(=
tflndM
%=
;]jfM
!)=
;fljssf]
;?jf jf
;?jf
xflh/
;?jfsf]
csf]{ ;?jfsf]
sfof{no
kb:yfkgf
ePsf] ldlt
ePsf]
sf/0f
nflu cjlw
ePsf] sfof{no
ldlt
s}lkmot
k'Ug] ldlt
b|i6JoM o; kmf/fdcg';f/sf] ljj/0f k|To]s sfof{nosf] k|d'vn] e/L e/fO{ cBfjlws u/fO{
/fVg'kg]{5 .
tof/ ug]{ clws[tsf]
b:tvtM
b:tvtM
kbM
kbM
ldltM
ldltM
151
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
334cg';"rL
L
!!s
/fhkqf+lst/fhkq cg+lst=======
>]0fL =========
>]0fL =========
>L ===================
335sd{rf/L
;]t g++=================
152
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !@
336-lgod
kq ;+Vof
ldltM
>L============================================
To; sfof{nodf ;?jf x'g' ePsf >L ======== nfO{ lghsf] ljj/0f;lxtsf] /dfgfkq
lbO{ To; sfof{nodf xflh/ x'g k7fOPsf] Joxf]/f cg'/f]w ub{5' .
!=
@=
#=
;fljs
-s_ kbM
-v_ >]0fLM
-u_ ;]jfM
-_ sfof{no
$=
%=
-v_ kbM
-u_ >]0fLM
-3_ ;]jfM
-_ ;d"x, pk;d"xM
-r_ sfof{noM
a/a'emf/y;DaGwL ljj/0fM
u/]sf]
gu/]sf]
^=
&=
===== lbg
-v_
3/ labf
===== lbg
-u_
la/fdL labf
===== lbg
-3_
337
===== k6s
153
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-_
cWoog labf
==== lbg
-r_
c;fwf/0f labf
==== lbg
a]tnjL ljbf
=== lbg
338-5_
*=
3/ labf
==== lbg
-v_
la/fdL labf
==== lbg
-u_
339k|;'tL
==== lbg
-3_
cWoog labf
==== lbg
-_
c;fwf/0f labf
==== lbg
j]tnjL ljbf
==== lbg
340-r_
341*s=
(=
!)=
!!=
!@=
!#=
!$=
!%=
!^=
cfos/ sL /sdM
342!&=-s_
-v_
-s_ tna ?=
ldltM
hLjg
aLdf
afkt
jflif{s
lk|ldod
lt/]sf]
;fn========
========dlxgf===========ut]=========
343!*=
-s_
-v_
154
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
344!(=
rf8kj{ vr{ lng] rf8sf] gfd / ;f] rf8 kg]{ ltly / ;+efljt dlxgf M
345@)=
af]wfy{M
>L lghfdtL lstfavfgf, xl/x/ ejg .
>L sd{rf/L ;~rosf]if, lqb]jL dfu{, 7d]n .
>L ========= -;DalGwt sd{rf/L_M ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ x'g hfg' x'g .
346>L
155
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
347cg';"rL
L!@s
===== ====== ==== ==== ==== ===== =dGqfno cfof]u ;lrjfno ljefu sfof{nosf]
=====================kbdf sfo{/t\ d ===========================n] g]kfn ;/sf/ -============:t/_ sf]
ldlt
======================sf]
ldlt=========================b]lv
lg0fof{g';f/==========================d'n'sdf
=====================;Dd
;+rfng
-v_
-u_
-3_
156
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kfPsf] tnj, eQf Pj+ cGo cfly{s ;'ljwfxsf] ;fy} pQm sfo{qmddf efu lng
cfp+bf hfbfsf] nflu k|fKt u/]sf] xjfOef8f, bft[lgsfoaf6 k|fKt 5fqj[lQ tyf
cGo cfly{s ;'ljwf j/fj/sf] ;Dk"0f{ /sd d}n] g]kfn ;/sf/af6 e'QmfgL kfpg'kg]{
tnj eQf, k]G;g jf pkbfg, d]/f] gfpFdf /x]sf] sd{rf/L ;~rosf]if / gful/s
nufgL sf]if, d}n] ;l~rt u/]sf] 3/ labf / lj/fdL labf jfkt kfpg'kg]{ /sd,
cf}iflw pkrf/ jfkt d}n] e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd, g]kfn ;/sf/ / d]/f] ;+o'Qm
nufgLaf6 ul/Psf] aLdf /sd / g]kfnleq d]/f] gfddf /x]sf] rncrn ;DkQLaf6
;d]t g]kfn ;/sf/n] daf6 ;/sf/L jfFsL ;/x c;"n u/]df d]/f] k"0f{ dGh"/L 5 .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],
b:tvt============================
b:tvt============================
gfd, y/
gfd, y/ M
kb M
kb M
sfof{no M
sfof{no M
ldlt================================
ldlt================================
157
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
348cg';"rL
L!@v=
;Dd
=================
d'n'ssf]
==============================
=========
b:tvt============================
b:tvt============================
gfd, y/
gfd, y/ M
kb M
kb M
sfof{no M
ldlt================================
158
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
349cg';"rL
L!@u=
b:tvt============================
b:tvt============================
gfd, y/
gfd, y/ M
kb M
kb M
sfof{no M
sfof{no M
ldlt================================
ldlt================================
159
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !#
-lgod ^$ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
labfsf] lgj]bg
g]kfn ;/sf/
========================sfof{no
sd{rf/Ln] k|of]u ug]{
gfd ================
350sd{rf/L
kb ====================================== sfof{no=====================================
lrGx
labfsf] cjlw
sf/0f
nufpg]
!= e}k/L cfpg] / kj{ labf
@= 3/ labf
#= la/fdL labf
$=
351
k|;'tL labfk|;'tL
:ofxf/ labf
%= lsl/of labf
sd{rf/Lsf] ;xL jf kq
^= cWoog labf
&= c;fwf/0f labf
ldltM
160
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
ca /xg cfpg]
352k|;'tL
labfk|;'tL
:ofxf/ labf
%= cWoog labf
^= c;fwf/0f labf
=======================
sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf
ldltM ======================
l;kmfl/; gePsf]
l;kmfl/; ePsf]
============================
lgs6td dflyNnf] clws[t
ldltM ======================
c:jLs[t ========
=======================
:jLs[lt lbg] clws[t
======================
kb
161
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
ldltM ====================
>L ============================================
labfsf] lsl;d
cjlw
===================================
;"rgf ug]{ sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf
162
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L!$
-lgod ^( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
3/ labf
la/fdL labf
lsl/of labf
353k|;'lt
cWoog labf
c;fwf/0f labf
ljj/0f
labfk|;'lt :ofxf/
pkrf/ vr{
k|dfl0ft
jfkt lnPsf
ug]{
clws[tsf]
labf
!
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
hDdf
vr{
afFsL
/sd
ldlt
&
!)
!!
!@
!#
!$
!%
!^
!&
!*
!(
@)
@!
@@
@#
@$
s}lkmot
b:tvt
@%
@^
ljut
;fn
;Ddsf]
lhDd]jf/L
;f/]sf]
163
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
354cg';"rL
!%
of] kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_
eg{' kg]{5 .
@=
sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s ;Dkflbt sfdsf] ljj/0f / pknlAw
v08 v sfo{ ;Dkfbgsf] :t/ d"Nofg
v08 u k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
#=
v08 -s_ df plNnlvt sfdsf] ljj/0f cGtu{t /x]sf] ;Dk"0f{ laifo, nIo /
sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf] dxndf pknlAw ;d]t ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln]
eg'{ kg]{5 . o;/L sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] sfd ebf{ sfo{ ljj/0fdf p;n] ug]{ egL
tf]lsPsf / jflif{s sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdxaf6 eg'{ kg]{5 . o;f] ubf{
sd{rf/Ln] cfgf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t
;+nUg ug'{ kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f & ut] leqdf cfk"mn] u/]sf ;a} sfdxnfO{
;s];Dd ;d]l6g] u/L a9Ldf kfFr j6f sfdx 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . lgod
&*v adf]lhd el/Psf] aflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt /
ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf] ;do leqdf btf{ u/L d"Nofgsf nflu
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;do leqdf
x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs sxfF k7fpg' k5{ .
$=
164
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
s'/f x]/L ;f] cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 . o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 cfgf]] gfd,
kb, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L >fj0f d;fGt leq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt
ul/;Sg] u/L ;f] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z
ug'{kg]{5 .
%=
k'g/fjnf]sgstf{n] ;'k/Lj]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] kmf/fdsf] v08 -s_ sf] cfwf/df
k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut] leqdf v08 -v_ k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg sf]
c+z eg'{kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{n] cfgf] gfd, kb, b:tvt /
ldlt ;d]t pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldltn] k|fKt ul/ ;Sg] u/L k]z ug'{kg]{5 .
^=
&=
*=
Pp6f cjlw leq Ps eGbf a9L ;'k/Lj]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'k/Lj]Ifs
x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .
(=
P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ rfn' cfly{s jif{ leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{
ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps c 36fpg]5 .
165
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!)=
labf :jLs[t gu/fO{ jf labfsf] cfj]bg glbO nuftf/ tL; lbg eGbf a9L
cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],
-v_
-u_
s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt
k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf
jfx]s c cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf]
c lbg],
-3_
166
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-_
sfof{no k|d'v jfx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf]
nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs
a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf;
k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg df v08 -3_ adf]lhd
sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .
-r_
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofb leq cw{jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd geg]{ / Dofb leq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],
!@=
!#=
!$=
qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf]
sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
!%=
sfo{;Dkfbg d"Nofg stf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf
c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 kdf c g} n]vL d"Nofg
ug'{ kg]{5 .
167
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
/fhkq cgl\st tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M
btf{ g+= M
ldlt M
sd{rf/Lsf] gfd M
sd{rf/L ;]tM
!=
kb M
@= >]0fL
$=
;d"x
%= pk;d"x
^=
sfof{nosf] gfd M
&=
*=
d"Nofg cjlw M
#= ;]jf
-qmdzM_======================================================
(=
168
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 -s_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0f
nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf] sfdx
kl/df0f
nfut
;do
u'0f:t/
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x
-s_
-v_
169
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sf/0fx
-s_
-v_
-u_
-3_
;'k/Lj]Ifssf] l6Kk0fL
-s_
-s_
-s_
-v_
-v_
-v_
-u_
-u_
-u_
-3_
-3_
-3_
7Ls
-v_ sf/0f ;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of; M
7Ls
7Ls
a]7Ls
;'k/Lj]Ifssf] b:tvt M
sd{rf/Lsf] b:tvt M
ldlt M
ldlt M
b|i6JoM
6JoM
-!_
-@_
nIo tf]lsPsf] sfdsf] lgldQ lgwf{l/t cfwf/x -kl/df0f, nfut, ;do / u'0f:t/_ ;Dej eP;Dd eg]{ k|of; x'g' kg]{5 .
lghfdtL sd{rf/Ln] nIo gtf]lsPsf] sfdxsf] pknlAw ljj/0f eg{' kbf{ ;Dej eP;Dd kl/df0f, nfut / ;donfO{ cf}+Nofpg' kg]{5 .
170
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 -v_
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnfsgstf{sf] d"Nof\sg
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldlt M
sfo{
;Dkfbgsf]
:t/
;'k/Lj]Ifssf] d"Nofg
clt pQd
pQd
;fdfGo
Go"g
k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
clt pQd
pQd
;fdfGo
Go"g
-sfo{ljj/0fsf] cfwf/df_
c
^=@%
%=@%
$=@%
#=@%
@=%
!=%
k"0ff{ !)
kbM
k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM
sd{rf/L ;]t
sd{rf/L ;]t
b:tvt M
b:tvt
ldltM
ldlt M
kbM
171
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
nfutnfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf o; afkt 5'6\ofOPsf] c afFsL tLgj6f cfwf/xdf ;dfg'kflts lx;fadf ljt/0f ug{ ;lsg]5 . s'g}
dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s / lghfdtL
;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf 36L
c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO lghn]
k|ltlqmof lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn]
ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .
172
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
sd{rf/Lsf] gfd M
kbM
>]0fLM
:t/
c
cltpQd
pQd
;fdfGo
Go"g
)=&%
)=%)
)=@%
s'n k|fKtfM
cdf
cIf/df
173
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
:t/
cltpQd
pQd
;fdfGo
Go"g
)=&%
)=%)
)=@%
kb
sd{rf/L ;]t
b:tvt
!=
s'n k|fKtf
cdfM
cIf/dfM
@=
#=
ldlt M
b|i6Jo M
lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd k'g/fjnf]sg ;ldltn] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c k|bfg ug{
k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg{]5 .
174
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
355
cg';"rL
L!%s
of] cg';"rLsf] cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fd k|To]s cw{jflif{s cjlwsf]
cfwf/df / jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv
c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_ eg{' kg]{5 .
@=
sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s
v08 v
jflif{s
sfo{
;Dkfbg
d"Nofg
kmf/fd
-;'k/Lj]Ifs
k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg_
v08 u
#=
v08 -s_ df plNnlvt lghfdtL sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf ! b]lv $ ;Ddsf
dxnxdf ;DalGwt sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 . tf]lsPsf] cjlwdf cfk"mn] u/]sf ;a}
sfdxnfO{ ;s];Dd ;d]l6g] u/L sfdx 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L
sd{rf/Ln] u/]sf egL pNn]v ePsf sfo{x p;sf] sfo{ ljj/0f leq k/]sf /
:jLs[t jflif{s sfo{of]hgf leq k/]sf x'g' kg]{5 . sfo{ljj/0f / sfo{ of]hgf leq
gk/]sf tyf cGo kbsf] sfo{ ljj/0f / sfo{of]hgf leq k/]sf sfdx ;fdfGotof
eg{ x'Fb}g . o;/L el/Psf] kmf/fddf b:tvt / ldlt ;lxt tf]lsPsf] ;'k/Lj]Ifs
;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu k|To]s cjlw ;dfKt ePsf] ;ft lbg leq ;Dalwt
sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 . o:tf] kmf/fd k]z ubf{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] sfo{
ljj/0f / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . o;/L
/fhkqflt sd{rf/Ljf6 e/L cfPsf cw{jflif{s cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fdxnfO{ ;'k/Lj]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] egL pNn]v
u/sf sfo{x lghsf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t sfo{ of]hgf leq k/]sf 5g\ 5}gg\ /
:jLs[t sfo{ ljj/0f / sfo{of]hgf leq k/]sf sfo{xsf] pknJwL sd{rf/Ln]
175
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kmf/fddf pNn]v u/] cg';f/ 5 5}g eGg] s'/fsf] hfFr u/L To;sf] k[i7kf]if0f ;lxt
csf]{ ;ft lbg leqdf ;DjlGwt sd{rf/LnfO{ lkmtf{ ug'{kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f
;ft ut] leq cfkm"n] u/]sf] sfdxnfO{ pNn]v u/L lgod &*v adf]lhd el/Psf]
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L
tf]lsPsf] ;do leqdf btf{ u/L d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf
x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;do leqdf x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L
d"Nofgsf nflu ;'k/Lj]Ifs sxfF k7fpg' k5{ . lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxsf cfwf/df ;'k/Lj]Ifsn] k|To]s jif{sf]
>fj0f d;fGt leq jflif{s sfo{;Dkfbg d"Nof+gsf] nflu v08 -v_ sf]
;'k/Lj]Ifssf] d"Nofgsf] c+z eg'{kg]{5 .
$=
o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 ;'k/Lj]Ifsn] cfgf]] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L]
;f] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd >fj0f d;fGt leq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt
ul/;Sg] u/L k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{kg]{5 .
%=
176
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&=
k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofg ;d]tsf] cfwf/df d"Nofg u/L
k|To]s jif{sf] efb| d;fGt leq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf
k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
*=
Pp6f cjlw leq Ps eGbf a9L ;'k/Lj]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'k/Lj]Ifs
x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .
(=
P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ rfn' cfly{s jif{ leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{
ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps c 36fpg]5 .
!)=
!!=
labf :jLs[t gu/fO{ jf labfsf] cfj]bg glbO nuftf/ tL; lbg eGbf a9L
cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] c lbg],
-v_
177
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt
k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf
jfx]s c cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf]
c lbg],
-3_
sfof{no k|d'v jfx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf]
nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlw leq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs
a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf;
k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg df v08 -3_ adf]lhd
sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .
-r_
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofb leq cw{jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd geg]{ / Dofb leq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{;Dkfbg
d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],
!@=
www.lawcommission.gov.np
!#=
!$=
qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf]
sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
!%= sfo{;Dkfbg d"Nofg stf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf c
lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 kdf c g} n]vL d"Nofg ug'{
kg]{5 .
179
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 s
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
!= k|yd cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg
;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
d"Nof
ofg cjlwM========== ;fn >fj0f dlxgfb]lv kf}if d;fGt;Dd
d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== = btf{ g+==================ldlt====================
sd{rf/Lsf] gfd M==========================================sd{rf/L ;]t g+= M=====================
kb / >]0fL M ===== =============;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM=======================================
xfn sfo{/t sfof{no =================== xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M==========================
o; d"Nofs+g cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox -s|dzM_ M===============================
;['kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
;Dkflbt sfd
-nIo tf]lsPsf /
gtf]lsPsf_
-!_
sd{rf/Ln] eg]{
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf
-@_
PsfO{ -;Dej
cw{
eP;Dd kl/df0f,
jflif{s
nfut / ;do
jflif{s
nIo
;d]t pNn]v
nIo
ug'{kg]{
!))
k|ltzt
cf}ift
k|ltzt=======
180
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sd{rf/Lsf] b:tvt M
ldlt M
!_ *) b]lv
cltpQd
!)) ;Dd
cltpQd
@_ ^% b]lv
pQd
&(=(( ;Dd
pQd
#_ %) b]lv
;fdfGo
^$=(( ;Dd
;fdfGo
$_ %) eGbf
;DkGg u/]
-s_
sd
Go"g
-v_
b|i6Jo M
-!_
k|yd cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{
ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut] leq ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/Ln]]
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{kg]{5 .
-@_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_
sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f ;Fu ldNg' kg]{5 .
181
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_
;'k/Lj]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbg
leq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg'
kg]{5 .
-^_
;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf]
cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf
v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-&_
c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .
182
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sd{rf/Ln] eg]{
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf
-@_
PsfO{ -;Dej
eP;Dd kl/df0f, cw{
nfut / ;do jflif{s
;d]t pNn]v
nIo
ug'{kg]{
jflif{s
nIo
sfo{
;Dkfbg
;"rsf
cg';f/
;Dkflbt
sfo{sf]
k|ult
-#_
sfo{
;DkGg
x'g
g;s]sf
eP ;f]sf]
sf/0f
-$_
ldltM
183
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cltpQd
cltpQd
!)) ;Dd
pQd
@_ ^% b]lv
;DkGg u/]df
&(=(( ;Dd
#_ %) b]lv
;DkGg u/]df
;fdfGo
^$=(( ;Dd
$_ %) eGbf
;DkGg u/]
-s_
Go"g
sd
-v_
b|i6Jo M
-!_
ltLo cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{
ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut] leq ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/Ln]
;'k/Lj]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_
sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_
jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_
;'k/Lj]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbg
leq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DjlGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg'
kg]{5 .
184
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_
;donfO{ d"Nofg
c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .
185
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 v
/fhkqflt
F f
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ
lgldQ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nof
ofg
fg kmf/fdsf] 9fF
9fr
d"Nofg cjlwM cfly{s jif{========== ==;fn >fj0f dlxgfb]lv ============;fn cfiff9
d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== = btf{ g+==================ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M==========================sd{rf/L ;]t g+=M=================kb / >]0fL M ==========
;]jfM ========;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no==================================
xfnsf] kbdf lgo'QmL ldlt M==========================
o; d"Nofs+g cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox -s|dzM_ M=========================================
;['kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd
-nIo tf]lsPsf /
gtf]lsPsf_
-!_
!)) cf}ift
k|ltzt k|ltzt=====
186
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sd{rf/Lsf] b:tvtM
ldltM
cltpQd
cltpQd
!)) ;Dd
pQd
@_ ^% b]lv
;DkGg u/]df
&(=(( ;Dd
#_ %) b]lv
;DkGg u/]df
;fdfGo
^$=(( ;Dd
$_ %) eGbf
;DkGg u/]
Go"g
sd
b|i6Jo M
-!_
-@_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_
sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'k / kbsf] sfo{ ljj/0f tyf jflif{s sfo{
of]hgf;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_
jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf
sfdxnfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
187
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;'k/Lj]Ifssf] d"Nofg
:t/
cfwf/df
s"n
clt
pQd
pQd
k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
;fdfGo
Go"g
ef/
c
^=@%
s"n
clt
pQd
pQd
;fdfGo
Go"g
!=%
ef/
^=@%
%=@%
$=@%
#=@%
@=%
@=%
@%
!)
kb
k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM
b:tvtM
b:tvtM
ldltM
ldltM
kb
s}lkmotM
;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df
ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L
;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= / lghfdtL
;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf]
lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 .
;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s=sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &%
k|ltzteGbf 36L c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kb{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf
l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/jfxL ug]{5 .
188
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
b|i6Jo M
-!_
-@_
-#_
189
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM=========
;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofgdf ;xdt eP ;f]xL :t/sf] c lbg] cGo
l:yltdf s}lkmot v'nfO{ d"Nofg ug]{ M
sd{rf/Lsf] gfd M
kbM
>]0fLM
:t/
clt
pQd
)=&%
)=%) )=@%
/fhkqflt
ltLo
cdf
>]0fLsf
cIf/df
:t/
clt
lghfdtL c
pQd
!
)=&%
)=%) )=@%
sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug]{ Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ >f]t ;fwgsf] k|efjsf/L pkof]u
k"0ff{ % s'n k|fKtfM
cdf
cIf/df
190
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
:t/ clt
pQd
pQd
-u_ /fhkqflt
t[tLo
>]0fLsf
lghfdtL c
Go"g
;fdfGo
)=&%
)=%)
)=@%
sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -uf]kgLotf / dof{lbt /xg]_
k"0ff{ % s'n k|fKtfM
cdf
cIf/df
kb
sd{rf/L ;]t
!=
b:tvt
@=
#=
b|i6Jo M
-!_
o;/L k'g/fjnf]sg ;ldltdf k|fKt x'g cfPsf] sfo{;Dkfbg d"Nofs+g kmf/fdxsf] d"Nofg
u/L ;ldltn] efb| d;fGt leq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg'
kg]{5 .
-@_
191
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !^
-lgod *) sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
ef}uf]lns If]qsf] ljj/0f
s ju{
!=
@=
#=
$=
%=
^=
&=
*=
(=
!)=
!!=
!@=
v ju{
!=
@=
#=
$=
hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]au/ / /f]Njfln If]q afx]s afFsL If]q,
/fd]5fk
%=
^=
&=
*=
wjnflu/L c~rnsf] DofUbL, kj{t, d':tf lhNnfsf] 6's'r]eGbf blIf0fL If]q / pQ/L
afUn'sf] 9f]/kf6g If]q / DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0ftkm{ afUn'
192
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lhNnfsf] tf/f ufpF ljsf; ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufpF x'Fb} u'NdL lhNnf pQ/ blIf0f
cIff+z /]vfsf] k"jL{ efu afx]ssf] afUn'
(=
!)=
!!=
!@=
u ju{
!=
@=
#=
$=
%=
^=
u08sL c~rnsf] tgx'F, :ofhf / ;]bL{jf; pQ/sf] nfs]{ If]qafx]s afFsL uf]/vf /
ndh' lhNnfsf] v'bL pQ/L If]qafx]ssf] afFsL efu
&=
*=
DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0ftkm{ afUn' lhNnfsf] tf/ ufpF ljsf;
;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufpF xF'b} u'NdL lhNnfnfO{ 5'g] pQ/, blIf0f cIff+z /]vfb]lv
k"j{ kg]{ jfUn' lhNnfsf] afFsL efu
(=
/fKtL c~rnsf] bf
!)=
!!=
!@=
3 ju{
!=
@=
#=
$=
www.lawcommission.gov.np
%=
^=
&=
*=
(=
356
ju{
357
==========
194
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !&
-lgod !!@ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] lg0f{osf] gd"gf
sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnosf >L ============= n] u/]sf] .
;hfo cfb]zsf] lg0f{o kmf/fd
>L =============================================================================================
sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnodf==========================================kbdf
sfo{/t >L =========================sd{rf/L ;]t g+= =========_
358
hfFra'em ubf{u/fpFbf
================== b]lvg cfPsf]n] lgh >L ================ ;Fu lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf
^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ================ lbgsf] Dofb lbO{ ;kmfO dfu ul/Psf]df lghn]
k]z u/]s]f ;kmfOsf] Joxf]/f, ;a'b ================================= sf/0faf6 ;Gtf]ifhgs b]lvPg .
t;y{ P]gsf] bkmf ================== sf] =================== adf]lhdsf] s;"/df P]gsf] bkmf %( sf]
v08 ================== adf]lhdsf] ;hfo lghnfO{ lsg gug]{ < ;f] ug'{ gkg]{ s'g} ;a'b k|df0f
jf sf/0f s]xL eP ============= leq :ki6Ls/0f k]z ug'{ egL P]gsf] bkmf ^& adf]lhdsf]
:ki6Ls/0f dfu ul/Psf]df lghn] ====================== egL :ki6Ls/0f k]z u/]sf] b]lvof] . o;
;DaGwdf ;+sng ePsf sfuhft, a'lemPsf ;a'b k|df0f / k]z ePsf] :ki6Ls/0fpk/ ;d]t
ljrf/ ubf{ ============ ;a'b k|df0faf6 lgh >L ================= n] P]gsf] ============== bkmfsf]
pkbkmf ============== adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] b]lvPsf]n] lgh >L ================== pk/ P]gsf]
bkmf %( sf] v08 =============== sf] ;hfo k|:tfljt u/L ;f] ;hfo ug{sf] lgldQ nf]s;]jf
cfof]usf] =============== sfof{no =============== af6 k/fdz{ k|fKt eP cg'k lgh >L
============= nfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 ================ adf]lhd =============== ;hfo lbg]
lg0f{o cfb]z ul/Psf] 5 . of] cfb]zdf lrQ ga'em]df lgod !!$ sf] v08 -3_ sf] Dofbleq
============== ;dIf k'g/fj]bg lbg ;lsg]5 .
b:tvt
ldltM
195
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
359cg';"rL
L
!& -s_
-v_
-u_
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf #& -!_ adf]lhd aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L cjlw
;/sf/L ;]jf u/]sf]n] lgj[lQe/0fsf] clwsf/kq tof/ ul/lbg of] kmf/fd e/L k7fPsf] 5' .
!=
360
gfd y/M
@=
#=
cjsfz k|fKt u/]sf] ldltdf k"/f x'g] pd]/ ======== jif{ ======= dlxgf ======= lbg
$=
%=
^=
&=
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
196
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';'rL
L!&v
361
>L
tkfO{n]
g]kfn
;/sf/sf]
lghfdtL
;]jfsf]
======================
kbdf
/xL
========================
d'Vo ;lrj
========================
dGqL/fHodGqL
g]kfn ;/sf/
;dffGo k|zf;g
197
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
362
cg';"rL
L!&u
198
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L !*
-lgod !!* ;Fu ;DalGwt_
;DklQ ljj/0f kmf/fd
363
>]0fL / kbM
gfdM
sfof{noM
7]ufgfM
gfk /
3/ hUuf
s;sf] gfddf
s;/L
s}lkmot -3/
/ cGo
cGo
/x]sf] 7fpF
/x]sf] lghsf]
k|fKt
eP tNnf;d]t
crn
ljj/0f
ePsf]
pNn]v ug]{_
;DklQsf]
lhNnf_
lgh;Fusf]
-hUuf eP
;DaGw
/f]kgL jf rNtLsf]
5f]6s/L
ljj/0f
gfk n]Vg]_
;DklQsf]
gfk / tf}n
s;/L k|fKt
5f]6s/L ljj/0f
kl/df0f
ePsf]
s}lkmot
sDkgL jf
7]ufgf
lghsf] gfd / c
ePsf]
eP lgh;Fusf]
;DaGw
199
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
C0f
lnPlbPsf] gfd /
lwtf]sf] ljj/0f
7]ufgf
sf/0f hDdf
d"No
lkmtf{ ug]{
s}lkmot
cjlw
sf/0f
lnPsf] gfd /
cjlw
7]ufgf
d}n] hfg] a'em];Dd dfly n]lvPadf]lhdsf] ljj/0f 7Ls 5 . km/s kg]{ 5}g egL
b:tvt ug]{M
gfd / kbM
ldltM
b|i6JoM
!=
of] ljj/0f k]z ul/;s]kl5 ;DklQdf s'g} yk36 ePdf ;DalGwt lgsfodf ;f] ljj/0f
v'nfO{ l;naGbL kdf k]z ug'{k5{ .
200
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
364
cg';"rL
L!(
=======================
kmf]6f]
gfdM
bhf{M
gful/stf g+=
An8 u|'kM
;]t g++=M
k5fl8
k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt
- =======================_
- =======================_
Name:
Designation:
Office:
b|i6JoM
-!_
-@_
-#_
-$_
sd{rf/L kl/ro kqsf] cufl8 kl dflyNnf] efudf /ftf] /+usf] g]kfn ;/sf/sf]
qm]i6 5fKg' kg]{ / bfofFklsf] tNnf] efudf c6f] ;fO{hsf] kmf]6f] 6fF:g' kg]{5 .
201
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-%_
sd{rf/L kl/ro kqsf] k5fl8sf] efudf !$ KjfOG6sf] cIf/df ;]t gDa/ /fvL
To;sf] d'lg bfofF kl k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt / jfofFkl sd{rf/Lsf] b:tvt n]Vg'
kg]{5 .
-^_
-&_
kl/ro kqsf] k5fl8sf] jf+sL efudf !@ KjfOG6sf] of] kl/ro kq s;}n] kfPdf
;DalGwt sfof{no, lhNnf k|zf;g sfof{no jf k|x/L sfof{nodf a'emfO{ lbg' xf]nf
eGg] ;"rgf n]Vg' kg]{5 .
-*_
-(_
sfof{no k|d'v jf lghaf6 clwsf/ k|fKt sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL sfd x]g{]
clws[tn] kl/ro kq k|dfl0ft ug{' kg]{5 .
-!)_
-!!_
sd{rf/L kl/ro kq ljt/0f ubf{ ;DalGwt sfof{no s} vr{df klxnf] k6s ljt/0f
ug'{ kg]{ / ;f] x/fO{ jf RofltO{ csf{] lng' kbf{ sd{rf/Ln] cfg} vr{df lng' kg{]5 .
o;/L x/fO{ jf RofltO{ csf]{ kl/ro kq lnPsf] ljj/0f clen]vdf hgfO{ lghaf6
lnOPsf] /sd /fhZjdf bflvnf ug'{ kg]{5 . t/ ;?jf, a9'jf jf sfod d'sfod
ePdf ;DalGwt sfof{non] g} pknJw u/fpg' kg]{5 .
-!@_
;a} ;/sf/L tyf cw{ ;/sf/L sfof{nosf sd{rf/Lxn] sfof{noleq k|j]z ubf{ /
a:bf clgjfo{ sd{rf/L kl/ro kq nufPsf] x'g' kg{] / cGo :yfgdf cfjZostf
cg';f/ k|of]u ug'{ kg]{5 .
-!#_
kl/ro kq k|of]u ug{] u/fpg] lhDd]jf/L ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] x'g]5 . o;/L
kl/ro kq gnufpg] jf glng] sd{rf/LnfO{ sfof{nodf k|j]z ug{ glbg] jf
sd{rf/Ldf cg'zf;g sfod ug{ sf/jfxL ;d]t sfof{no k|d'vn] ug{ ;Sg]5 .
-!$_
s'g} sd{rf/L ;]jfaf6 x6]df lghn] cfgf] kl/ro kq t'?Gt cfgf] sfof{nodf
lkmtf{ a'emfpg' kg{]5 .
b|i6JoM s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# f/f kfGt/0f ePsf zAbxM
>L % sf] ;/sf/ sf] ;f g]kfn ;/sf/ .
202
www.lawcommission.gov.np