Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
>
dsMMbr 2011
>
dsMbr 2011
ijld 55
AMk 9
sMpwdk
ismrjIq isMG
AYm.ey., AYm.AYm.sI.
swlwnw
lweI&
swlwnw
lweI&
(dy S )
(dy S )
ivdy S
ivdy S
cMdw
pR q I kwpI
sk` q r
` 20
` 200
` 500
` 5000
` 2
Secretary
Dharam Parchar Committee
(S.G.P.C.)
Sri Amritsar-143006
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
qqkrw
gurbwxI ivcwr
sMpwdkI
14
26
32
35
37
Bgq sYx jI
39
42
55
58
62
sRI gurU hirgoibMd swihb jI nwl sMbMiDq ieiqhwisk AsQwn -mnmohn kOr
66
76
gwgr c swgr-10
79
80
82
83
Piqh (kivqw)
85
^brnwmw
87
92
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
gurbwxI ivcwr
poiK quKwru n ivAwpeI kMiT imilAw hir nwhu]
mnu byiDAw crnwribMd drsin lgVw swhu]
Et goivMd gopwl rwie syvw suAwmI lwhu]
ibiKAw poih n skeI imil swDU gux gwhu]
jh qy aupjI qh imlI scI pRIiq smwhu]
kru gih lInI pwrbRhim bhuiV n ivCuVIAwhu]
bwir jwau lK byrIAw hir sjxu Agm Agwhu]
srm peI nwrwiexY nwnk dir peIAwhu]
poKu suohMdw srb suK ijsu bKsy vyprvwhu ]11]
(pMnw 135)
pMcm pwqSwh sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj bwrh mwhw mwJ dI ies
pwvn pauVI dy mwiDAm duAwrw jIv smJwauNdy hn ik ijs jIv rUpI
iesqrI ny pqI rUpI pRBU dy nwm nwl sWJ pweI hY ArQwq ijs ny Awpxw mn
pRBU dI isPq-slwh ivc joiVAw hY, ivkwrW rUpI TMf aus dw kuJ nhIN ivgwV
skdI[ ikauNik aus dw ic`q/mn ArQwq aus dw iek-iek swh hmySW hI pRBU dy
dIdwrW dI cwh ivc juiVAw rihMdw hY[ gurU swihb Purmwn krdy hn ik ijs
jIv rUpI iesqrI ny jgq dy mwlk Aqy pwlxhwr pRBU dw Awsrw ilAw hY, aus
ny hI pRBU-pqI dI syvw ivc sPlqw pRwpq kIqI hY[ gurU swihb d`sdy hn ik
ijs ny pRBU dy guxW dI ivcwr kIqI hY, aus mwieAw rUpI hnyrw Coh vI nhIN
skdw[ AijhI jIv iesqrI hmySW aus prmwqmw dI hI isPq-slwh ivc
juVI rihMdI hY ArQwq aus dI ilv pRBU dI hI pRIq ivc lIn rihMdI hY ijs qoN
aus ny jnm ilAw hY[ Asl ivc prmwqmw ny hI AijhI jIv iesqrI h`Q
PV ky Awpxy nwl joiVAw huMdw hY Aqy auh kdI vI aus qoN ivCVdI nhIN[ gurU
swihb d`sdy hn ik Aijhw s`jx rUpI prmwqmw AphuMc hY, aus dy guxW dI
fUMGweI qk nhIN phuMicAw jw skdw, mYN Aijhy pRBU-prmwqmw qoN lK vwr
kurbwn jWdw hW jo dr AwieAW/srx ipAW dI lwj r`Kdw hY[ prmwqmw bhuq
hI nrm-idl vwlw idAwlU hY, aus Awpxy srx pey BgqW dI lwj r`KxI hI
pYNdI hY[ gurU swihb AMq ivc Purmwn krdy hn ik ijs jIv au~qy byprvwh
idAwlU prmwqmw imhr dI ingwh pwauNdw hY, aus swry hI su`K iml jWdy hn,
aus poh dI kkrIlI TMf vwlw mhInw vI in`Gw Aqy suhwvxw l`gdw hY[
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
sMpwdkI
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
mo: 99158-05100
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
ijnHW rwijAW ny dyS dI jwn-mwl Aqy srh`dW Aqy Drm dI rwKI krnI
sI, aunWH ny Coty Coty vkqI lwBW ihq gulwmI hI kbUl kr leI[ rwjpUq
rwjw mwn ishuM ny AwpxI BYx joDw bweI dw folw hI bwdSwh Akbr dy
hvwly kr id`qw[ Awp aus dy drbwr ivc AihlkwrI pRwpq kr leI[
Aijhy smyN 12vIN, 13vIN, 14vIN sdI ivc pihlW sUPI lihr qy
BgqI lihr ny lokW jgwaux dw Xqn kIqw[ ies lihr pUrw
bl qy srbp`KI AgvweI sRI gurU nwnk dyv jI dy rUp ivc hI imlI[ gurU
jI dw isDWq inmwixAW mwx, inqwixAW qwx, inEitAW EtAwsrw, AgvweI hIx lokW imswlI AgvweI dyx, Drm-hIx kIqy gey
lokW Drm, AxK, gOrv, gYrq, mnuK
` I brwbrI Aqy jwq-pwq qy CUqCwq rihq vwlw iblkul inrwlw Aqy kRWqIkwrI sI[ sRI gurU nwnk dyv
jI ny Awpxy Awp dyS dI ikrqI Aqy AKOqI nIc jwq nwl hI KVw
kIqw[ aunWH dy auQwn leI kRWqIkwrI Avwz buld
M kIqI[ ies srbp`KI
kRWqI dw swr-AMS ieM\ kih skdy hW:- nIcw AMdir nIc jwiq nIcI hU Aiq nIcu]
nwnku iqn kY sMig swiQ vifAw isau ikAw rIs]
- ijn kI jwq AOr kul mWhI
srdwrI nih BeI kdWhI...[
ien hI ko srdwr bnwvoN
qbY guibMd isMG nwm sdwvoN]
(pMnw 15)
(pMQ pRkwS)
sRI gurU nwnk dyv jI dw AKOqI nIc jwqW dy h`k ivc jordwr Avwz
auTwauxw, BweI mrdwnw jI Awpxw swQI bxwauxw, kQw qy kIrqn
ivc ibnW iksy jwq-pwq, Byd-Bwv dy Swml hox dI K`l
u H sI[ sRI gurU
AMgd dyv jI v`lNo sMgq-pMgq ivc ibnW iksy jwq-pwq ivqkry dy Swml
hox dI K`l
u ,H sRI gurU Amrdws jI v`lNo pihly pMgq pwCy sMgq dw
isDWq idRVH krvwieAw[ sRI gurU rwmdws jI v`lNo suSio Bq kIqy sRI
AMimRqsr srovr ivc ibnW iksy iBMn-Byd dy lokweI dy hr bsr
ieSnwn dI K`l
u H sWJ sQwipq kIqI[ sRI gurU Arjn dyv jI v`lNo sMpwdq
Awid sRI gurU gRQ
M swihb ivc ibnW iksy ivqkry dy sMqW-BgqW Kws
krky AKOqI nIc jwqW nwl sMbiM Dq BgqW dI bwxI Swml kIqw[ sRI
hirmMdr swihb ivc hr iksy kIrqn srvx krn Aqy sMgq ivc
juVn dw h`k pRdwn kIqw[ ienHW kwrnW krky dysI rwjy, pujwrI vrg,
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
10
dsMMbr 2011
pihlW phwVI rwjy Aqy muZl slqnq iek`Ty sRI gurU goibMd isMG
jI nwl BMgwxI dy XuD
` ivc tkrwey iPr phwVI rwjy qy sUbw srihMd gurU
jI dy ivruD
` ie`k-jut ho gey sn[ 1704 eI: ivc muZl Aqy phwVI
rwijAW dIAW POjW ny sWJI kmwn hyT sRI AnMdpur swihb Gyrw pw
ilAw[ Gyrw lMmw hox qy duSmx v`lNo gurU jI nwl smJOqw kIqw igAw[
smJOqy dI Srq ieh sI ik iek vwr gurU jI sRI AnMdpur swihb C`f dyx
aunWH byrk
o jwx id`qw jwvygw[ ies bwry ilKqI ksmW vI gurU jI
ByjIAW geIAW[ dInw kWgV qoN bwdSwh AOrg
M zyb gurU jI v`lNo Byjy
z&rnwmy ivc kIqy izkr qoN ienHW q`QW dI puStI hud
M I hY[ gurU jI
AOrg
M zyb ilKdy hn ik jykr aus loV mihsUs hovy qW auh aus
ilKqI kIqy vwAdy, KwDIAW piv`qr kurwn SrIP dIAW ksmW Byj skdy
hn:qurw gr bbwXd kauil kurW[
binzdy Sumw rw rswnm hmW[
(z&rnwmw)
gurmiq pRkwS
11
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
12
dsMMbr 2011
rhI[ Swm q`k gurU jI kol qkrIbn swrw golI is`kw ^qm ho igAw[ hux
isMGW ny gVHI qoN bwhr Aw ky lVnw SurU kr id`qw[ gurU jI ny Awp vwrovwrI bwbw AjIq isMG jI Aqy bwbw juJwr isMG jI pUry Ssqr sjw
ky mYdwn-ey-jMg ivc ByijAw[ AMq v`fy jMgjU XoiDAW vwly jOhr ivKwauNidAW
swQI isMGW dy nwl gurU jI dy dovNy v`fy swihbzwdy bVI sUrmgqI nwl gurU
jI dy swhmxy mYdwn-ey-jMg ivc jUJdy hoey ShId ho gey[ bwbw AjIq
isMG jI ny Ajy jvwnI ivc pYr r`iKAw hI sI[ bwbw juJwr isMG jI qW
Ajy ikSor AvsQw ivc sn[ ierwk dyS dy Sihr krblw dy mYdwn ivc
hsn husn
Y dI ShIdI qoN ielwvw dunIAW dy ieiqhws ivc ies qrHW dI
koeI hor imswl nhIN imldI[ siqgur jykr cwhud
M y qW Awpxy spuq
` rW
bcwaux leI Xqn kr skdy sn prMqU aunWH ny Aijhw nhIN kIqw[
dunIAwvI lok Awpxy in`jI svwrQW dI Kwqr swry AsUl, isDWq Aqy
kOmI ih`qW vI kurbwn krn qoN nhIN iJ`jkdy[ Aijhy lokW ieiqhws
ivc iGrxw dI nzr nwl hI vyiKAw jWdw hY[ gurU jI leI isMGW Aqy
spuq
` rW ivckwr koeI AMqr nhIN sI[ siqgurW v`lNo mYdwn-ey-jMg ivc
jUJidAW ShIdI pwaux leI kIqI iqAwrI Aqy rihMdy mh`qvpUrn pMQk
kwrjW dI pUrqI muK
` r`KidAW pMj isMGW v`lNo gurU rUp ho ky siqgurW
gVHI C`f ky cly jwx leI ikhw igAw[ Kwlsy dw hukm mMnidAW jdoN gurU
jI ny qwVI mwr ky muZlW vMgwr ky bwhr cwly pwey[
krblw dI jMg Aqy cmkOr dI jMg ivc ie`k v`fw AMqr sI[
krblw dI jMg ivc dovNy POjW brwbr dIAW sn[ ies dy mukwbly qy
cmkOr dI jMg dunIAW dI sB qoN v`D AswvIN jMg sI[ ies jMg dw izkr
kridAW sRI gurU goibMd isMG jI ny AOrg
M zyb ilKy z&rnwmy ivc iliKAw
hY ik BuK
` y Bwxy cwlHI AwdmI kI kr skdy hn, jy aunWH qy ds l`K dw
lSkr Acwnk tut
` pvy:
gursn : ich kwry kun`d ichl nr[
ik dh l`k ibAwXd bro by^br[
(z&rnwmw)
ies qrHW dIAW AswvINAW jMgW dIAW imswlW is`K ieiqhws ivc
sRI mukqsr swihb Aqy swrwgVHI dI jMg dIAW imldIAW hn, pr bwkI
kOmW dy ieiqhws ivc Swied nw dy brwbr hn[
mhwn ShIdW dw piv`qr KUn f`l
u x
H nwl cmkOr dI DrqI cmkOr
swihb bx geI Aqy ie`Qy cmkOr swihb dI ieiqhwisk jMg dI Xwd ivc
gurmiq pRkwS
13
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
14
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
15
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
16
dsMMbr 2011
dI hkUmq loDI APgwnW pws clI geI[ ies ny sMn 1415 eI: ivc
Awpxy pu`qr mwilk mubwrk iProzpur Aqy srihMd dw gvrnr
QwipAw[ swDU nwdrw aup-gvrnr muk`rr kIqw sI[ pr sMn 1416
eI: ivc qmwm reIs Aqy horW ny swDU nwdrw dw kql kr id`qw[
Agly swl ies bZwvq smwxy dy gvrnr jIrk KW ny dbw id`qw[
s`Xd mubwrk Swh (1421-1435 eI:) dy vyly g`KVW ny lwhOr qy
jlMDr au~pr kbzw krn qoN bwAd srihMd au~qy hmlw kIqw[ ie`QoN dw
hwkm ieslwm Swh bVy ^qry ivc sI[ pr SwhI &Oj id`lI qoN Aw pu`jI
Aqy g`KV AkqUbr 1421 eI: ivc muV lwhOr cly gey[
bihlol loDI vI srihMd dw hI sI[ auh ie`Qy hI pilAw Aqy v`fw
hoieAw[ ie`QoN hI sMn 1401 eI: ivc sulqwn dI aupwDI gRihx kr ky
hwkm bixAw[ ie`QoN hI auh id`lI jw ky ihMdusqwn dw bwdSwh bx
igAw[ bwbr bwdSwh ny 1526 eI: ivc iebrwhIm loDI pwxIpq
dI lVweI ivc hrw ky ihMdusqwn dw rwj sMBwl ilAw[ srihMd vI aus
dy kbzy ivc clI geI[ qwrIK-ey-swlwiqn-ey-APgInw Anuswr
ies smyN srihMd dy rwjw iKlvwr ny AwpxI izmINdwrI kwiem r`Kx
leI bwbr 3 pMfW sonw Byt kIqw[ ies qoN bwAd sulqwn dulMdI
srihMd dw POjdwr inXukq kIqw igAw[ aus smyN aus dy ADIn 15
l`K dI Awmdn vwlw ielwkw AwieAw[
sMn 1529 ivc pMjwb dy gvrnr imrzw kwmrwn ny bwbr
pMjwb dy jwgIrdwrW dI mulwkwq leI lwhOr bulwieAw[ bwbr dy pu`jx
qoN pihlW aunHW ny muZl rwj dI eIn mMn leI[ ies dy nwl hI id`lI
qoN sqluj qk dw ielwkw muZl rwj ADIn ho igAw[
qwbwikq-ie-AkbrI Anuswr bwdSwh hmwXUM dy smyN rwjkumwr
Akbr srihMd ivKy bYrm KW pws pVHn leI ByijAw igAw[ qwrIKie-hmwXUM Anuswr imkrI jMg-jMg hmwXUM duAwrw srihMd srkwr dw
hwkm QwipAw igAw[ Awien-ie-AkbrI Anuswr iskMdr APgwn
ny srihMd ivKy hmwXUM nwl iBAMkr XuD
` kIqw[ Akbrnwmw Anuswr
Akbr dy smyN bYrm KW srihMd dw POjdwr inXukq kIqw igAw[
Akbr bwdSwh srihMd bhuq cMgw l`gw aus ny ies dI pRis`DI
vDwaux leI smwxw Aqy sunwm vI srihMd dI srkwr ADIn kr
gurmiq pRkwS
17
dsMMbr 2011
id`qy[ srihMd dw sbMD is`Dw id`lI nwl joV id`qw igAw[ 'Awien-ieAkbrI' Anuswr ies dy ADIn 52 l`K dI AwmdnI vwly 32 prgny
hyT ilKy Anuswr sn- 1. AMbwlw 2. bnUV 3. pwiel 4. BdOV 5.
biTMfw 6. prMdr 7. iqgVw 8. Qwnysr 9. Cq 10. ciVk 11.
iKjrwbwd 12. durwlw 13. drUq 14. dyaugxw 15. ropV 16. srihMd
jW hvylI 17. smwxw 18. sunwm 19. sMFOrw 20. sulqwnpur (bwrwh)
21. Swhbwd 22. Pqypur 23. krXwq rwie swmU 24. kYQl 25.
GuVwm 26. luiDAwxw 27. musq&wbwd 28. msINgx 29. mnsUrpur
30. mwlyr 31. mwCIvwVw 32. hwprI[ ies ivc 22 Aqy 23 nMbr
dw pqw nhIN l`gdw ik ikhVy QW hn Aqy prMdr vI srsvqI ndI
au~pr v`isAw koeI purwxw ksbw ho skdw hY ikauNik ies dw ArQ hY,
ieMdr dyvqy dw Sihr (dYqW dIAW 99 purIAW dlx vwlw purMdrieMdr) Awid srsvqI au~qy hI ho skdw hY[
muslmwn bwdSwhW dw lwhOr qoN id`lI jwx vyly rsqy dw sB qoN
v`fw pVwA srihMd huMdw sI[ ies leI iksy vI bwdSwh dy auqwry qoN
do-iqMn mhIny pihlW Sihr ivc gihmw-gihmI ho jWdI sI[ muZlW
dI hkUmq smyN srihMd iek v`fw Gu`g v`sdw Sihr bx igAw sI[ ikhw
jWdw hY ik aus vyly ie`Qy 360 msijdW, mkbry, srwvW Aqy KUh sn[
Awien-ie-AkbrI Anuswr kuJ smyN leI imrzw rusqm vI
srihMd ivKy inXukq kIqw igAw[ mInwr-aul-aumrw Anuswr Akbr
qoN bwAd Swh jhwn dy smyN 1630 eI: ivc srihMd dy sUby dy sMbD
M muZlW
nwl suKwvyN nw rhy[ 1631 eI: ivc Swh jhwn ny pihlW rwey kwSI dws
qy bwAd ivc idAwnq KW dIvwnI, AmInI Aqy POjdwrI dy Ahudy
sONpy[ ienHW qoN bwAd syT tofr m`l rwie dIvwn dI pdvI dy ky
auprokq swry AiDkwr dy id`qy gey[ dIvwn tofr m`l dy kMm qoN KuS ho ky
bwdSwh ny 1648 eI: ivc 'rwjw' dw iKqwb id`qw[ bwdSwh ny idpwlpur,
jlMDr Aqy sulqwnpur loDI dy 50 l`K rupey dI Awmdn dw ielwkw vI
dy id`qw[ dIvwn tofr m`l dy kMmW qoN jnqw vI bhuq KuS sI[ bwdSwh
ny aus dy kMm qoN KuS ho ky iKlq id`qI[ hwQI, GoVy snmwn vjoN id`qy gey[
dIvwn tofr m`l dy smyN ivc srihMd ny bhuq qr`kI kIqI[
Swhjhwn qoN bwAd AOrMgzyb dy smyN ivc srihMd dw pRbMD dIvwn
gurmiq pRkwS
18
dsMMbr 2011
tofr m`l qoN lY ky mIr bwikr KW, Abdul AzIj KW qy bwAd ivc vzIr
KW sUbw-srihMd pws AwieAw[ ie`QoN hI swkw srihMd dw mu`F b`Jxw
SurU ho igAw[ ies ibAwn krn vwly ieiqhwskwr, sMswr pRis`D
krblw dy duKWq qoN vI v`fw mMndy hn[
dsMbr 1704 eI: dy idn swihbzwdw zorwvr isMG Aqy swihbzwdw
Piqh isMG, aunHW nwl aunHW dI dwdI mwqw gujrI jI moirMfy dw
koqvwl vzIr KW pws srihMd C`f igAw[ gur iblws pwqSwhI
dsvIN ivc ies dw izkr hY ik jd swihbzwidAW srihMd ilAWdw
igAw qW aus smyN aunHW ny nIlw bwxw pwieAw hoieAw sI[ aunHW dy
^UbsUrq bdn ieMJ l`g rhy sn, ijvyN b`dlW ivc ibjlI cmk rhI
hovy[ h`QW ivc h`QkVIAW Aqy pYrW ivc byVIAW pweIAW hoeIAW sn:
nIly JgIAW qn mo kYsy[ ibjlI sXwm ABR mY jYsy[
koml Amg hQoVI hwQw[ pwd jMjIrI iqnu ko swQw[
kcihrI ivc pyS hox vyly aunHW kysrI bwxw sjw ilAw....
kysrI AMg poSwk mhwbr[
aunHW dyK sUbydwr dy mn ivc AwieAw ik ienHW dIn-eymuhMmdI ivc ilAwauxw cwhIdw hY[
ienHW iqMnW srihMd dy iklHy dy TMfy burj ivc kYd kr id`qw
igAw[ TMfy burj srd-burj vI ikhw jWdw sI[ Sihr srihMd dy
cwry pwsy iek kMD sI[ aus ivc A`T burj sn[ TMfw burj aus ies
leI ikhw jWdw sI ik ieh 140 Pu`t au~cw sI Aqy ies dy nwl TMfy
pwxI dw nwlw vgdw sI, ijs kwrn ieh bhuq TMfw rihMdw sI Aqy sUbw
grmI dy idnW ivc ie`Qy TihirAw krdw sI[ A`q dI TMf dy idnW ivc
ibrD mwqw gujrI jI Coty-Coty b`icAW AwpxI bu`kl ivc lY ky in`G
dyx dI koiSS kr rhy sn[ mwqw jI swihbzwidAW Drm au~qy fty
rihx dI is`iKAw dy rhy sn[ ie`Qy BweI moqI rwm nW dw Blw-purK
nvwb vzIr KW dw rsoeIAw sI[ ieh gurU-Gr dw SrDwlU vI sI[ auh
mwqw jI Aqy swihbzwidAW AwpxI jwn dI prvwh nw krdy hoey TMfy
burj ivc du`D phuMcwauNdw irhw[ ies g`l dw pqw l`gx au~qy nvwb
vzIr KW ny aus swry prvwr smyq kohlU ivc pIV ky ShId kr
id`qw[
gurmiq pRkwS
19
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
20
dsMMbr 2011
hwr mMn ky sUby ny aunHW dUsry idn pyS krn dw hukm dy id`qw[
Agly idn Pyr kcihrI l`g geI[ swihbzwidAW pyS krn dw
hukm hoieAw[ auhI ipAwry b`cy A`gy nwloN vI cVHdI klw ivc pyS hoey[
sUbydwr dw gu`sw Awpy qoN bwhr huMdw jWdw sI[ aus dI koeI pyS nhIN sI
jw rhI[ kwzI swihbzwidAW dw ksUr smJw ky aunHW szw dyx
leI ikhw igAw[ kwzI ny ikhw ik ieslwm mwsUm b`icAW aunHW dy
bwp dy kIqy AprwD dI szw dyx dI iejwzq nhIN idMdw[ mlyrkotlw
dw nvwb Syr muhMmd KW vI hwzr sI[ sUby ny Syr muhMmd KW dy jzbwqW
BVkwaux dI koiSS kIqI geI[ aus ikhw igAw ik aus dy Brw
nwhr KW Aqy aus dy Bwxjy iKjr KW sRI gurU goibMd isMG jI ny
cmkOr dy Xu`D ivc mwr id`qw sI, auh aunHW dw bdlw ienHW b`icAW koloN
lY lvy[ nvwb Syr muhMmd KW ny ies dlIl r`d hI nhIN kIqw, sgoN
hwA dw nwArw vI mwirAw ik SIrKorW au~qy zulm Fwhuxw TIk nhIN:
bdlw hI lynw hogw qo hm lyNgy bwp sy[
mihPUz r`Ky hm ko Kudw AYsy pwp sy[
ies dw vrxn 'mihmw pRkwS vwrqk' ivc ies qrHW kIqw igAw
hY ik:
"ieh SIrKor lVky hYin, ien kI bdI cwhnw bVw Ajwb hY[
gurmiq pRkwS
21
dsMMbr 2011
ies bwq ko icq moN dyK ky, JUTw nMd dw kihxw idRV BieAw, qd
aus ny jlwd kau ikhw[
ies qrHW ieh kwrw hUAw["
A`j vI g`l iksy kMFy nw l`gdI dyK ky AglI pySI r`KI geI iPr
auhI purwxI r`t ik ieslwm kbUl kro[ pr swihbzwdy Afol, SWq qy
byprvwh rhy[ Blw ijnHW b`icAW ny bcpn ivc hI dwdy, pVdwdy dIAW
bhwdrIAW dy ik`sy AwpxI dwdI qoN suxy hox[ sRI AnMdpur swihb ivKy
sUrbIr is`KW Awpxy Drm leI Awpxy A`KIN ShId huMdw vyiKAw hovy[
BweI bic`qr isMG vrgy sUrmy hwQI nwl lVdw vyiKAw hovy[ aunHW
Drm bdlx leI koeI lwlc jW fr kI kr skdw sI[ ieiqhwskwr
muhMmd lqIP 'pMjwb dw ieiqhws' ivc ilKdw hY ik jdoN sUby ny b`icAW
p`uiCAw ik jy quhw Azwd kr id`qw jwvy qW qusIN kI krogy?
swihbzwidAW dw au~qr sI, iKMfy-puMfy is`KW jQybMd krWgy[ aunHW
jMgI hiQAwr jutwvWgy[ quhwfy nwl lVWgy qy quhw mOq dy Gwt auqwrWgy[
nvwb ny iPr pu`iCAw, jy qusIN jMg ivc hwr gey qW iPr kI krogy? ies
'qy swihbzwidAW dw iPr auhI au~qr sI ik krnw kI hY? iPr
AwpxIAW POjW iek`TIAW krWgy[ qd qk lVdy rhWgy jd qk qusIN
mu`k nhIN jWdy jW AsIN ShId nhIN ho jWdy[
gurmiq pRkwS
22
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
23
dsMMbr 2011
au~qy koeI &rk nhIN ipAw[ ies dw v`fw kwrn auh ipqw-purKI pUMjI
sI, jo aunHW ny Awpxy vfyirAW qoN pRwpq kIqI sI[ inrsMdyh hI SWqI
dy puMj sRI gurU Arjn dyv jI, sRI gurU qyg bhwdr jI, BweI sqI dws
jI, BweI mqI dws jI Aqy BweI idAwlw jI Awid duAwrw id`qIAW
ShIdIAW b`icAW dy mn Afol r`Kx ivc shweI hoeIAW[ ihMdI dy
rwStr kvI mYQlI Srn gupq ny Awpxy mhW kwvX Bwrq BwrqI
ivc ies dw vrxn krdy hoey iliKAw hY ik:
ijs kul jwiq kOm ky b`cy, dy skqy hoN XUM blIdwn,
aus kw vrqmwn kuC BI ho, pr BivS hY mhW mhwn[
gurmiq pRkwS
24
dsMMbr 2011
dUjy pwsy ijs Dn dy lwlc ivc gMgU ny AYfw v`fw pwp kIqw sI,
auhI Dn aus dI mOq dw kwrn bixAw[ imlI irport dy AwDwr au~qy
jwnI KW Aqy mwnI KW ny nvwb vzIr KW d`isAw ik mwqw gujrI jI,
jo mohrW dI KurjI nwl lY ky Awey sn, auh gMgU kol hY[ vzIr KW ny auh
rkm srkwrI Kzwny ivc jmHW krvwaux vwsqy ikhw[ gMgU ny mMnx qoN
ienkwr kr id`qw, qW hwkmW v`loN mwr-kutweI SurU ho geI[ ku`t dw
mwirAw gMgU mwieAw dyxI mMn igAw[ aus ny keI QW ivKwey, ij`Qy Dn
d`ibAw sI pr auh iksy jgHw qoN nhIN imilAw, ikauNik Dn qW hVH dy
pwxI nwl ruVH igAw sI[ hwkm smJ irhw sI ik gMgU aunHW jwxb`uJ ky DoKw dy irhw hY[ ispwhIAW ny iPr gMgU mwrnw-ku`txw SurU kr
id`qw, ijs dw nqIjw ieh inkilAw ik gMgU srkwrI bMidAW h`QoN k`ut
Kw-Kw ky mr igAw[
sRI gurU goibMd isMG jI qoN AMimRq dI dwq pRwpq kr ky mwDo dws
qoN bwbw bMdw isMG bhwdr bxy mhwn is`K XoDy ny 12 meI 1710
srihMd au~qy Dwvw bol id`qw[ srihMd pws c`pV-icVI dy mYdwn ivc
jMg hoeI sI, ijs ivc zwlm sUbw srihMd vzIr KW mwirAw igAw[
ies lVweI ivc 6000 is`K ShId ho gey[ Piqh pRwpq krn ip`CoN
su`cw nMd igR&qwr kr ilAw igAw[ aus dy n`k ivc nkyl pw ky aus
h`tI-h`tI iPrwieAw igAw, hr QW au~qy aus ju`qIAW pYNdIAW sn,
auh ju`qIAW KWdw-KWdw hI nrk jw pu`jw[ srihMd dI ij`q ip`CoN
srihMd dy prgixAW dy POjdwrW ny eIn mMn leI[ dIvwn tofr m`l
Awpxy swQIAW smyq bwbw bMdw isMG bhwdr imly Aqy siqkwr vjoN
aunHW ny v`fI rkm vI Byt kIqI[ bwbw bMdw isMG bhwdr ny syT tofr m`l
qoN vzIr KW Aqy aus dy AihlkwrW v`loN BolI-BwlI jnqw 'qy kIqy gey
zulm dIAW swrIAW GtnwvW suixAw[ dIvwn tofr m`l nwl lY ky
mwqw gujrI jI qy swihbzwidAW dy sskwr vwlI QW dI inSwndyhI kr
ky aus duAwly cwrdIvwrI bxw id`qI[ srihMd dy pUry sUby dI Awmdn
36 l`K rupey sI[ bwbw bMdw isMG bhwdr ny srihMd Piqh krn qoN
bwAd drbwr lwieAw[ ielwky dy mMny-pRmMny cODrI drbwr ivc hwzr
hoey[ crnwrQl dw cODrI Aqy jrg dw cODrI mohrW dw Qwl Aqy gurj
lY ky pyS hoey[ ienHW ny bwbw bMdw isMG bhwdr dI eIn mMn leI[ bwbw
gurmiq pRkwS
25
dsMMbr 2011
bMdw isMG jI ny BweI bwj isMG srihMd dw gvrnr Aqy BweI AwlI
isMG slOdI shwiek gvrnr Qwp ky Awp sFOry dy nyVy iek Coty ijhy
phwVI iklHy (lohgVH) ivc clw igAw[ ieh rwj izAwdw dyr kwiem
nw rih sikAw[
14 jnvrI 1764 eI: srihMd dy nvwb jYn KW hwr dy ky
isMGW ny srihMd iPr Piqh kr ilAw[ is`K srdwrW ijnHW ivc
PUlkIAw imsl dw vI kw&I h`Q sI ny piv`qr gurDwmW v`l qurMq iDAwn
id`qw[ srihMd dI Piqh qoN bwAd koeI vI ies Sihr Awpxy kbzy
ivc nhIN sI lYxw cwhuMdw ikauNik swihbzwidAW au~qy hoey kihr kwrn
ies QW mnhUs smiJAw jWdw sI[ ies leI gurmqw kr ky isMGW
ny ieh Sihr BweI bu`Fw isMG jo pRis`D BweI Bgq jI dI AMs iv`coN sn,
Ardws krvw id`qw Aqy aunHW pwsoN Pyr pitAwly dy mhwrwjw Aqy
PUlkIAw imsl dy srdwr Awlw isMG ny 2 Agsq 1764 eI:
25000 rupey ivc KrId ilAw[ purwxy is`K Ajy vI ies gurU-mwrI
srihMd kihMdy hn[ PUl-bMsI bwbw Awlw isMG ny srihMd au~pr kbzw
krn auprMq 12 imslW dy imlvrqn nwl sB qoN pihlw kMm Coty
swihbzwidAW dI Xwdgwr gurduAwrw PiqhgVH swihb dI nINh rKvweI[
irAwsq pitAwlw dy mhwrwjw krm isMG ny sMn 1813 eI: ivc
swihbzwidAW dI Adu`qI ShIdI dy swky sdIvI rUp ivc sjIv r`Kx
leI iek gurduAwrw bxwaux dI Xojnw bxweI[ aunHW ny nw kyvl
gurduAwrw joqI srUp dI hI syvw kIqI, sgoN lMgr dI pRQw vI cwlU
kIqI[ mhwrwjw nirMdr isMG ny Awpxy pUrv auqrwiDkwrIAW dy pRlok
suDwr jwx qoN bwAd aunHW dIAW XojnwvW isry cwiVHAw[
sro q pu s qkW :
1. BweI kwnH isMG nwBw - gurSbd rqnwkr mhwn koS
2. fw. POjw isMG - srihMd QrU dI eyizj
3. fw. gMfw isMG - bMdw isMG bhwdr
4. s. rCpwl isMG - pMjwb koS
5. fw. rqn isMG j`gI - is`K pMQ ivSvkoS
6. fw. gMfw isMG - pMjwb
gurmiq pRkwS
26
dsMMbr 2011
AOrMgzyb! Drm eImwn vwlI qyry ivc koeI g`l nhIN hY, nw qUM Kudw
jwxdw hY Aqy nw hI muhMmd swihb qy qyrw XkIn hY[
hrW ks ik eImW prsqI kun`d[
n pYmW ^udS pySo psqI kun`d[47[
gurmiq pRkwS
27
dsMMbr 2011
swry isMGW dy GoVy dm qoV gey sn[ gurU swihb jI dy sRI AnMdpur
swihb C`fx auprMq phwVI rwijAW Aqy AOrMgzyb duAwrw kurwn dIAW
KwDIAW ksmW ijs ivc AOrMgzyb v`loN iliKAw sI:
ik qSrI& dr ksbh kWgV kund[
vzWps mulwkwq bwhm Svd[58[
n z`rw drIN rwih ^qrh qurwsq[
hmh kauim bYrwV hukmy mrw Asq[59[
ibAw qw su^n Kud zbwnI kunym[
brUey Sumw myhrbwnI kunym[60[
gurmiq pRkwS
28
dsMMbr 2011
sUrj Asq hox nwl jdoN jMg bMd hoeI[ gVHI ivc igxqI dy isMG
rih gey sn, ijMnW ivc ShId ipqw dw pu`qr Aqy ShId pu`qrW dw
ipqw jMg ivc jUJx leI iqAwr-br-iqAwr sI[ jd rwq dw dUsrw
gurmiq pRkwS
29
dsMMbr 2011
pihr hoieAw qW isMGW ny duSmx dw Gyrw dyKdy hoey Aqy ibKVy smyN ivc
vI gurU swihb jI dI AgvweI dI loV mihsUs kIqw[ sRI AnMdpur
swihb ivKy AMimRq Ckwaux smyN Kwlsy b^SI vifAweI sinmr Awpy
gurU Aqy Awpy cylw bxn vwly dsmyS ipqw jI dy snmuK ho ky pMjW
ipAwirAW ny gurU swihb jI Awpxy ipAwr dw vwsqw idMdy hoey cmkOr
dI gVHI C`f jwx dI bynqI kIqI[ pRis`D kvI s. krqwr isMG bl`gx
ny gVHI C`fx smyN dy hwlwqW bhuq suMdr kwiv-bMd kIqw hY:
swfy ijhy l`KW pYdw kryNgw qUM,
pwsw AsW koeI jgq dw QMmxw nhIN[
pr jy qUM nw rihau dsmyS dUly,
goibMd isMG muV ky Pyr jMmxw nhIN[
qUM hYN gurU qy Kwlsw gurU qyrw,
auhdw hukm prqwx dI AwigAw nhIN[
qyrI jwn Amwnq hY Kwlsy dI,
auh ikqy Avwx dI AwigAw nhIN
BwvyN gurU swihb jI jMg ivc vYrIAW nwl jUJdy hoey Shwdq pRwpq
krnw cwhuMdy sn[ pr klgIAW vwly ny Kwlsy dy inrxy A`gy isr
invwieAw Aqy ieh &rmwieAw, Kwlsw jI! ies vyly qusIN gurU pRwpq
ruqby brwbr ho, quhwfy ivc Aqy gurU ivc iCn-mwqr vI Byd nhIN hY,
ies leI quhwfw hukm isr m`Qy pRvwn hY[
suixAw gurU ny gurU dw hukmnwmw,
CyqI sIs Jukw ky au~T tuirAw[
h`Q joV id`qy A`KW Br AweIAW,
gurmiq pRkwS
30
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
31
dsMMbr 2011
Awpny Awsn qwih bYTwie ky, kIn KusI AiqsY suK mwhI[
dY kr bwn kro Kl KMfn, jwvq hYN hm mwlv qwhI]30]
BweI sMgq isMG jI qusIN myry mgroN myrI pOSwk ivc myry morcy vwly
Awsx qy bYTxw[ idn cVHy jdoN muZl POjW gVHI qy hmlw krn qW vYrI
dw f`t ky mukwblw krnw[ ijaUNdy jIA vYrI dy h`Q nhIN Awauxw[
mYdwn-ey-jMg ivc dY kr bwn kro Kl KMfn Bwv ik dohIN-dohIN h`QIN
qIr clw ky vYrI dw Kwqmw krnw hY[ mYdwn-ey-jMg ivc vYrI nwl
jUJidAW hoieAW Shwdq pRwpq krnIN[ Drm-Xu`D pRqI gurU swihb dy
ivcwr z&rnwmW ivc ies qrHW AMikq hn:
cu kwr Az hmh hIlqy dr guzSq[
hlwl`sq burdn b SmSIr dsq[
gurmiq pRkwS
32
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
33
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
34
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
35
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
36
dsMMbr 2011
dy zulmW qoN A`k ky sRI gurU qyg bhwdr jI dI Srn ivc Awey qy swrI
iv`iQAw suxweI[ hwlwq dyKdy hoey sRI gurU qyg bhwdr swihb jI ny
cWdnI cONk id`lI ivKy ShIdI dy id`qI[ kudrq dI krnI AjyhI hoeI ik
gurU swihb jI dI ShIdI qoN bwAd bhuq hnyrI J`KV Jui` lAw Aqy mOky dw
Pwiedw auTwauNdy hoey BweI jIvn isMG gurU swihb dw sIs sMBwln ivc
kwmXwb ho gey Aqy aunWH ny id`lI qoN gurU swihb dw sIs ilAw ky sRI gurU
goibMd isMG jI kol siqkwr sihq Byt kIqw[ sRI gurU goibMd isMG jI ny
BweI jIvn isMG dI ihMmq dI pRSs
M w kIqI Aqy aunWH rMgrytw gurU kw
bytw dw iKqwb id`qw[ jdoN gurU swihb ny muZlW Aqy phwVI rwijAW
dIAW JUTIAW ksmW qy ivSvws krdy hoey sRI AnMdpur swihb dw iklHw
KwlI kIqw qW BweI jIvn isMG vI aunWH dy nwl hI hr musIbq ivc A`gy
hud
M w irhw Aqy zwlmW nwl lVdw hoieAw Shwdq dw jwm pI igAw[ ies
qrHW BweI jIvn isMG ny muZlW dy zulmW dw twkrw krdy hoey Aqy Drm
dI r`iKAw krdy hoey Shwdq dw ipAwlw pIqw qy gurU Gr dy AwKrI dm
qk ivSvws pwqr bxy rhy[
gurmiq pRkwS
37
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
38
dsMMbr 2011
BweI moqI rwm dy koml ihrdy AMdr gurU-Gr pRqI bVI AQwh
SrDw, ipAwr Aqy siqkwr Bwvnw sI[ auh bVy duKI mn nwl Gr
priqAw Aqy iPr ipAwr ivc Ajb dIvwngI BrI dlyrI, isdkidlI
Aqy byprvwhI vwlI AvsQw ivc vzIr KW dy BYA Aqy aus duAwrw
Fwhy jwx vwly sMBwvI byikrk qS`dd dI iblkul pRvwh nw kIqI[ auh
lgwqwr ibrD mwqw gujrI jI Aqy mwsUm b`icAW TMfy burj AMdr
Awpxy Gr dw piv`qr jl Aqy du`D Ckwaux dI bwkmwl syvw krdw
irhw[
vzIr KW dy hukmW A`KoN proKy krn dw is`Dw mqlb mOq
shyVnw sI[ AijhI siQqI ivc BweI moqI rwm jI ny ijvyN syvw
kIqI, auh inrsMdyh kwbl-ey-qwrI& hY[ gurU-Gr dy ies SrDwlU ny
swihbzwidAW Aqy mwqw jI dI Shwdq auprMq aunHW dIAW imRqk dyhW
dy AMqm sskwr leI l`kVW iek`qr krn Aqy ies nwl sMbMiDq hor
pRbMDW leI dIvwn tofr m`l dI mdd vI kIqI[ swihbzwidAW Aqy
mwqw gujrI jI dI Shwdq Aqy AMqm sskwr qk BwvyN vzIr KW
BweI moqI rwm dIAW bwgI gqIivDIAW bwry koeI ielm nhIN sI pr
sskwr qoN bwAd ijauN hI vzIr KW Awpxy KuPIAw qMqr Aqy
muKbrW qoN ies iksm dIAW gqIivDIAW dw pqw l`gw qW aus ny zulm
dI A`q kridAW BweI moqI rwm jI smyq prvwr kohlU ivc pIV
ky ShId kr id`qw[ Shwdq pRwpq krky ij`Qy BweI moqI rwm ny
srihMd dy ielwky dy gurU Gr dy murIdW dI lwj r`KI Aqy is`K sMgqW
duAwrw bwbw moqI rwm hox dw v`fw mwx hwsl kIqw au~Qy Awpxy
nW (moqI) dI au~cqw Aqy su`cqw qy pUry auqridAW BweI gurdws jI
duAwrw d`sI murIdI dI Asl krnI pRq`K kr ivKwieAw:
murdw hoie murIdu n glI hovxw[
swbru isdik shIdu Brm Bau Kovxw[
(vwr 3:18)
gurmiq pRkwS
39
dsMMbr 2011
Bgq sYx jI
-fw. hrbMs isMG*
Bgq sYx jI m`DkwlIn Bwrq Aqy BgqI lihr dy iek pRis`D
Bgq hoey hn[ aunHW dy jIvn Aqy aunHW dI rcnw bwry koeI Tos Aqy
spSt vyrvy pRwpq nhIN[ mMinAw jWdw hY ik Awp jI Bgq kbIr jI,
Bgq rivdws jI, Bgq pIpw jI Aqy Bgq DMnw jI dy smkwlI sn[
hor Anyk sMq kvIAW vWg Awp jI ny vI kWSI dy rihx vwly Bgq
rwmwnMd jI qoN dIiKAw leI sI[ Awp jI jwq dy kiQq nweI sn[
ies dy pRmwx sw BweI gurdws jI dIAW vwrW Aqy sRI gurU gRMQ swihb
jI ivclI bwxI ivc iml jWdy hn[ sRI gurU gRMQ swihb jI ivc Bgq
sYx jI bwry pMj QW izkr AwieAw hY[
Awm pRcilq prMprw Anuswr Bgq sYx jI bWDogVH (jW rIvw, m`D
pRdyS) dy rwjy rwm ishuM (bIr ishuM bwGylw) dy drbwrI syvk sn[
iensweIklopIfIAw Aw& is`Kiezm Anuswr Awp jI dw smW 1300
qoN 1411 eI: dy ivckwr dw hY[ BweI kwnH isMG jI nwBw, mhwn koS
ivc Bgq sYx jI bwry ilKdy hn ik Bgq sYx bWDv gVH (rIvw) dy
rwjw rwjw rwm dw nweI (nOkr) sI[ rwmwnMd dw is`K ho ky ieh
swDUsyvw prwiex hoieAw Aqy au~c SyRxI dy BgqW ivc igixAw igAw,
sYx dI vMS ies vyly rIvw iv`c ivdXmwn hY[
iek pRis`D kQw Anuswr iek vwr ngr ivc kuJ sMq mhWpurS Aw
gey[ Bgq sYx jI swrI rwq aunHW dI syvw ivc l`gy rhy[ rYx sbweI
kIrqn dw rs mwxdy rhy[ iesy kwrn Awp jI AglI Blk rwjy dI
syvw ivc hwzr nw ho sky[ Bgq sYx jI bhuq fry hoey sn ik A`j dI
gYr-hwzrI dI pqw nhIN rwjw aunHW kI szw dyvygw? pr Agly idn
jdoN Bgq sYx jI rwjy dI syvw ivc hwzr hoey qW rwjw bhuq pRsMn sI[
aus ny Bgq sYx jI AwauNidAW hI ikhw ik mY quhwfI k`l dI syvw
kwrn bVI SWqI Aqy su`K imilAw hY[ mYN quhw Fyr swrw ienwm dyxw
cwhuMdw hW[ BweI gurdws jI iesy kQw AwDwr bxw ky ilKdy hn:
* # 4840, Stret No. 44, Raghavpura Karol Bagh, New Delhi 110005. Ph.
011-55742182.
gurmiq pRkwS
40
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
41
dsMMbr 2011
(pMnw 487)
Bgq sYx jI ies Sbd rwhIN rsmI AwrqI Aqy AwrqI leI
(bwkI s&w 57 qy )
gurmiq pRkwS
42
dsMMbr 2011
ijn pRm
y kIE
-s. rUp isMG*
ijn pRm
y kIE iqn hI pRB pwieE sRI gurU goibMd isMG jI
aucwrq pwvn bwxI q pRswid sv`Xy coN nOvNy bMd qy AwDwirq hY[ ies
ivSy bwry ivcwr krn qoN pihlW smuc
` I bwxI bwry sMKp
y jwxnw zrUrI hY[
pRBU mihmw qy sv`Xy pRis`D ihMdI CMd hY[ q pRswid sv`Xy AMimRq sMcwr smyN
pVHI jwx Aqy inqnym dI bwxI hY[ ies dw pwT AMimRq vyly krn dI
mrXwdw hY[ sv`Xy bwxI dw nW hY qy q pRswid mMgl hY ijvyN sRI gurU gRQ
M
swihb c mUl mMqr, mMgl rUp c AMikq hY, ijs dw ArQ hY ieh rcnw
mYN qyrI ikrpw nwl aucwrn kr irhw hW[ q pRswid sv`Xy bwxI bYrwgmeI
hY[ ies bwxI c sRI gurU goibMd isMG jI spSt krdy hn ik mYN boDI,
iBkSU, jogI, bRhmcwrI, sUrmy, dYNq AnykW m`qW dy smUh, v`K-v`K m`qm`qWqr dyKy hn jo Awpxy-Awpxy krmkWfW ivc aulJy hoey hn pr iksy
pws pRBU pRm
y ipAwr SrDw nhIN[ sMswr qy ivcridAW jykr mnuK
` pws
hzwrW sjy-svwry hwQI-GoVy hox, rwjy-mhwrwjy Aw ky slwmW krn qW vI
kI hY? AMq qW vI nMgy DV jwxw pvygw[ jykr mnuK
` dyS-dySWqrW
ij`q lvy, aus kol AYSo ieSrq dw byAq
M swmwn hovy iPr vI mOq ny AMq
Gyr lYxw hY qy sB kuJ ie`Qy hI rih jwxw hY[ qIrQ, dwn-pun
M ,
smwDIAW lgw ky Drm gRQ
M pVH lvy, paun-AwhwrI ho jwvy qW vI pRBU pRm
y
ibn iek rqI dw nhIN[ jykr iksy pws bhwdr XoDy hox, ijhVy phwVW
ij`fy duSmx vI hrw skx, pr AMq KwlI h`Q hI jwxw pvygw[ mwlk
pRBU dy dr qy sB mMgqy hn[ prmwqmw jpx vwly hI s`K
u pwauNdy hn
BwvyN jl, Ql jW AkwS ivc hox[ jykr c`krvrqI rwjw hov,y swrI
isRStI dw rwjw hov,y kroVW qIrQW qy ieSnwn kry, byAq
M dwn kry,
AnykW ivAwh kry, bRhmw, ivS, mhyS sB kwl dy v`s hn[ kyvl auhI
jnm-mrn qoN bcy hn jo jnm-mrn qoN rihq pRBU hr smyN Xwd krdy
hn[ iDAwn nwl sux,o idKwvy dy Drm-krm sB ivArQ hn[ prmwqmw
qW aus imlygw ijhVw isrjxhwr qy isrjxw iek smwn vyKg
y w,
* fwierYktr, is`K ieiqhws rIsrc borf, sRI AMimRqsr[ mo: 98146-37979
gurmiq pRkwS
43
dsMMbr 2011
mMng
y w, svIkwrygw qy siqkwrygw[ pr hYrwnI hY ik kuJ lok gl c p`Qr
leI iPrdy hn[ kuJ pUrb,p`Cm dI idSw dy Brm c Psy hn Aqy kuJ
buq
` pUjw qy kuJ imRqkW dI pUjw c msq hn[ ies qrHW bhuml
u` w jIvn
ivArQ pwKMfW, ByKW Aqy idKwivAW c brbwd kr rhy hn[ prmwqmw
pwaux leI kyvl pRm
y -BgqI dy mwrg qy hI c`lxw pvygw[ pRIqm
pRwpqI dy pRcilq swDnW dw hvwlw idMidAW gurU jI ny pRm
y dy swDn qy
swDnW pRmK
`u qw qy pRvwngI id`qI hY[ nOvW sv`Xw hY :
khw BXo jo doaU locn mUMd kY bYiT rihE bk iDAwn lgwieE]
nHwq iPirE lIey swq smudRin lok gXo prlok gvwieE]
bws kIE ibiKAwn soN bYT kY AYsy hI AYsy su bYs ibqwieE]
swcu khoN sun lyhu sBY ijn pRym kIE iqn hI pRB pwieE]9]29]
(Akwl ausqq)
pRm
y dy ArQ ipAwr, sunh
y , muhb
` q, pRIq qoN ley jWdy hn[ pRm
y
ipR DwqU qoN bixAw hY ijs dw ArQ hY, idl Bw jwx vwlw ipAwr-
gurmiq pRkwS
44
dsMMbr 2011
pRm
y quhwfy bolW, nzr, Kwx-pIx, pihrwvy qoN vI pRgt hud
M w hY[ jIv
prmwqmw dI AMS hY pr jnm krky Awqmw rUp c prmwqmw qoN
iv`CiVAw hY[ ivCoVw sMswr dy duK
` W coN pRmK
`u hY[ iv`CVy hoey mwnv pRBU
prmwqmw nwl imlx leI v`K-v`K m`qW ny v`K-v`K ivDIAW inrDwirq
kIqIAW hn[ ies rcnw c sRI gurU goibMd isMG jI ny v`K-v`K ivDIAW
dw izkr kridAW, pRBU imlwp dw FMg pRm
y dw mwrg d`isAw hY[ pRm
y hI
iek AYsw hiQAwr hY ijs nwl mnuK
` ny KUK
M wr jIv-jMqA
U W, jwnvrW qy
vsIkwr kIqw hY[ jo pRm
y nwl prmwqmw ismrdw hY auh imlwp dw suK
`
pRwpq kr lYNdw hY[ BweI gurdws jI sp`St krdy hn:
jo ismrih nr pRym isau phucY drbwrw [
(vwr 41-18)
jd pRm
y dI iK`c mwlk nwl bx jWdI hY qd ieh qoiVAW tut
` dI
nhIN[ C`ifAW Cut
` dI nhIN:
mU lwln isau pRIiq bnI] rhwau]
qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI]1]
(pMnw 827)
(pMnw 2)
(pMnw 488)
gurmiq pRkwS
45
dsMMbr 2011
(pMnw 1379)
ieh pRm
y -pRIq dI rIq kudrqI hox krky sMswirk vI hY qy smwijk
vI[ sMswr dw hr jIv iksy nw iksy rUp ivc iksy dUsry pRm
y krdw hY[
pRm
y dy v`K-v`K p`Dr hn qy aumr dy pMD nwl pRm
y -sMbD
M qy siQqI bdldI
rihMdI hY[ pRm
y dw iezhwr kyvl mwnv jwqI hI nhIN krdI sgoN sMswr
dw hr jIv-jMq,U jwnvr qy bnspqI pRm
y dw pRgtwA iksy nw iksy rUp
ivc krdI hY[ AiDAwqimk, smwijk, sMswirk p`Dr qy pRIqm nwl
pRIq krn c rMg, nsl, jwq, Drm, Kyqr, Kwx-pIx, pihrwx, ilMg
qy aumr Byd Awid bMDn nhIN bxdy[ pRIqm dI pRwpqI vwsqy pRm
y I leI
koeI vI muSkl-musIbq, rukwvt nhIN, sB hulws hI hulws hY[ pRm
y pujwrI sMswirk, smwijk bMDnW qoN injwq pRwpq kr Brm, ByK, pwKMf
idKwvy qoN suqq
M r ho, idKwvy dI BgqI, is&q-slwh, jp-qp, qIrQ,
vrq Awid sB bykwr jwxdw hY[ aus XkIn ho jWdw hY ik kyvl qy
kyvl gurU dy mwrg qy c`ilAW hI pRIqm dy dyS dI sYr ho skdI hY[ jIvjMqA
U W dI pRm
y khwxI BweI gurdws jI drswauNdy hn:
dIpk hyqu pqMg dw jl mIn qrMdw [
imrgu nwd ivsmwdu hY Bvr kvil vsMdw [
cMd ckor prIiq hY dyiK iDAwnu DrMdw [
ckvI sUrj hyqu hY sMjogu bxMdw [
nwir Bqwr ipAwru hY mW puqu imlMdw [
Awpy Awip vr`qdw gurmuiK prcMdw]17]
(vwr 2:17)
pRm
y c k`cy GVy qy qirAw jw skdw hY[ pRIqm dI pRwpqI vwsqy
murId murdw Kwx, mINh-hnyrI, hnyry c k`cI kMD auswrn, buFp
y y c
swlW b`DI gwgr Fox, q`qI qvI qy bYTx, dyg c aubwly Kwx, Awry dy
dMidAW, crKVI qy cVHn Awpxy b`icAW dIAW botIAW dy hwr glW c
pvwaux, nyijAW qy tMgwaux qy KMfy dI Dwr qy c`lx leI iqAwr ho jWdw
hY[ pRm
y -pujwrI qW sMswirk szwvW coN vI svrgI suK
` pRwpq kr lYNdw
gurmiq pRkwS
46
dsMMbr 2011
(vwrW 27:1)
pRm
y -pujwrI pRIqm dy imlwp leI ibKVy rwhW dw vI pWDI bxdw hY[
ivCoVy rUpI drd G`t krn vwsqy auh imlwp rUpI mlHm dI vrqoN
krdw hY[ ijvyN sMswirk qOr qy suhwgx dw suK
` mwxn vwsqy suhwgx vwly
gux gRihx krny pYNdy hn[ pRm
y -pujwrI pRIqm dw Aqw-pqw iksy pwsoN
puC
` x dI loV nhIN pYNdI, nw koeI Aw ky d`sdw hI hY[ kIVIAW, pqMigAW
koeI imTws qy dIpk dw pqw nhIN drswauNdw, auh Kud hI Bwl lYNdy
hn[ BweI gurdws jI spSt krdy hn:
pUCq pQik iqh mwrg n DwrY pig,
pRIqm kY dys kYsy bwqnu ky jweIAY [
pUCq hY bYd Kwq AauKd n sMjm sY,
kYsy imtY rog suK shj smweIAY [
pUCq suhwgn krm hY duhwgin kY,
irdY ibibcwr kq ishjw bulweIAY [
gwey suny AWKy mIcY pweIAY n prmpdu,
gur aupdysu gih jau lau n kmweIAY]439]
(kib`q sv`X)y
(pMnw 1330)
gurmiq pRkwS
47
dsMMbr 2011
nwl pRIq hY, ies pRIq ivc dUrI koeI sm`isAw nhIN; sgoN ckvI sUrj
AMg-sMg jwxdI hY:
ry mn AYsI hir isau pRIiq kir jYsI ckvI sUr]
iKnu plu nId n soveI jwxY dUir hjUir]
(pMnw 60)
(pMnw 253)
(pMnw 133)
pRm
y sQUl rUp c vI hud
M w hY qy sU^m rUp ivc vI[ smwijk irSqynwiqAW c pRm
y iek pRmK
`u kVI hY[ iesqrI purK dy sMbD
M vI pRm
y qy
inrBr hn[ ieh pRm
y kyvl vwSnw pUrqI nhIN ies ivc sU^m imlwp
dw AnuBv vI hY[ pqI pqnI iek hI srIr dy do AMg hn jo iv`CVy hox
krky imlxw locdy hn[ iek hox dw AnuBv-Aihsws hI Asl imlwp
hY[ pqI prmwqmw hY qy pqnI jIv-iesqrI[ ieh imlwp vI ivsmwd
dy iCn hud
M y hn ijnHW ivAkq nhIN kIqw jw skdw[ kwm dI sMswirk
ibrqI vwsnw hY qy AiDAwqimk ibrqI pRm
y hY[
pR.o pUrn isMG dy kQn Anuswr suAwrQ dI Bwvnw AMdr vwsnw hYvwn
hY[ hYvwn dI mOq ho jWdI hY qW aus iv`cNo inrol pRm
y v`sx l`g jWdw hY[
pRm
y koeI lYx-dyx dw vpwr nhIN; ieh Bog-ivlws vI nhIN, ieh qW
imlwp hY, Aijhw pRm
y hI pRm
y w-BgqI c qbdIl ho jWdw hY[ pRm
y dohW
c pYdw hud
M w hY iPr iml ky iek ho jWdw hY[ pRm
y dw ivSw sdIAW purwxw
hud
M w hoieAw vI hr smyN nvIn hY[ pRm
y vrqmwn dI BwSw hY[ pRm
y
pRgtwaux leI gurbwxI c bhuq swrIAW audwhrxW hn ijvyN pwxI qy
kMvl, jl qy duD
` , pwxI qy mClI, cwiqRk qy pwxI, ckvI qy sUrj Awid[
gurmiq pRkwS
48
dsMMbr 2011
(pMnw 59)
(pMnw 60)
pRm
y qy moh c bhuq AMqr hY, pr AsIN lokW ny ienHW donW iek
hI smJ ilAw hY[ moh ivkwr hY pr pRm
y inrMkwr imlx dw swDn hY[
moh qoVdw hY, pRm
y joVdw hY[ moh pMj ivkwrW kwm, kRD
o , loB, moh,
AhMkwr c Swml iek ivkwr hY pr pRm
y sdgux hY[ moh qW KUh hY, ijs
iv`cNo inklxw muSkl hY, sMswirk, prvwrk moh qW dldl dI inAweIN
hY ijs iv`cNo swbq inklxw sUrimAW dw krm hY:
pMkju moh pgu nhI cwlY hm dyKw qh fUbIAly]1]
(pMnw 12)
(pMnw 658)
(jwpu swihb)
hr mwnv suK, SWqI, sihj locdw hY[ ies locw dw sroq kyvl qy
kyvl pRm
y hI hY[ pRm
y imlwp dw swDn hY[ imlwp c suK
` hY[ ivCoVy c
duK
` hY[ sMswirk s`K
u W vwsqy AwpsI imlvrqn, pRm
y -ipAwr dI ijvyN
zrUrq hY[ ies qrHW hI sdIv suK-SWqI, sihj, AnMd, KyVy vwsqy
pRm
y w-BgqI ie`ko ie`k rsqw, srl qy spSt pRIq dw mwrg hY, ijs ivc
pRwpqI hI pRwpqI hY, Krcw, K`jl-KuAwrI koeI nhIN[
sMpr
U n qOr qy hr mwnv Dn, dOlq, ^UbsUrqI, qwkq, hkUmq
Awid pRwpq krnw locdw hY pr ienHW dI pRwpqI nwl mnuK
` s`K
u nhIN
gurmiq pRkwS
49
dsMMbr 2011
nsIb hud
M w, sgoN ieh cIzW mnuK
` haumY ivc Psw ky hMkwrI bxw idMdIAW
hn[ pRm
y c ieh SkqIAW vI nukswndyh nhIN, guxkwrI ho jWdIAW hn[
SwhI mh`lW nwloN JOpVI cMgI l`gdI hY ij`Qy pRm
y hY[ pRm
y dw Aihsws
pRIqm imlx nwl hMdw hY, ijs dy AMdr pIVw rUpI bYrwg pYdw nhIN
hud
M w, aus pRm
y rUp dvweI dI zrUrq nhIN[ pRm
y vwsnw nhIN[, vwsnw
c kwm hY[ vwsnw AMDkwrmeI hY jd ik pRm
y pRkwSmeI hY[ pRm
y dy
pRwpq hox dI pihlI Srq drSn, dUsrI ivcwr-crcw qy qIsrI
ipAwr hY[ pRm
y idl qoN hud
M w hY, idmwg qoN nhIN[ pRm
y iek rwg hY jo kdy
vI &nwh nhIN hud
M w[ pRm
y dI pirBwSw qW pRm
y -pujwrI bulbul, Bm`kV,
ckvI, cwiqRk qoN hI puC
` I jw skdI hY[ pRIqm-ipAwry nwl pRm
y dI sWJ
sRI gurU AMgd dyv jI ibAwn krdy hn:
ijsu ipAwry isau nyhu iqsu AwgY mir clIAY]
iDRgu jIvxu sMswir qw kY pwCY jIvxw]2]
(pMnw 83)
pRm
y -pRIq dw gIq sRI gurU Arjn dyv jI ny gw ky idKwieAw, jd
auh q`qI-qvI qy cONkVw mwr ivsmwdI AvsQw c aucwrdy hn:
qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY]
(pMnw 394)
pRm
y bwdSwh qy iBKwrI iek smwn rUp jW drjy ivc hud
M w hY[
pRm
y I hukm nhIN krdw sgoN hukmI bMdw bxdw hY[ pRm
y I pRIqm dy suK vwsqy
Awpw inCwvr kr dyNdw hY[ pRm
y I pym
R Cupw nhIN skdw[ pRm
y dI khwxI
sRI gurU nwnk dyv jI qy BweI mrdwnw jI dI pRIq iv`cNo pRwpq hud
M I hY jd
BweI mrdwnw jI kihMd,y qU inrMkwr dw fUm
M , mYN qyrw fUm
M , ies ivc AMqr
kI hY? gurbwxI c is`K Bwvnw ies qrHW pRgt kIqw igAw hY:
qohI mohI mohI qohI AMqru kYsw] knk kitk jl qrMg jYsw]1]
(pMnw 93)
pRm
y iek nSw hY, ^umwrI hY, ivsmwdI Bwvnw hY, iKVwE hY, ijs
mwixAw jw skdw hY, drswieAw nhIN jw skdw[ pRm
y dI ^umwrI pRwpq
krn vwsqy Awpw vwrnw pYNdw hY[ pihlI Srq hY AwpxI hoNd-hsqI qy
pihcwx pRIqm c AByd krnw[ pRm
y dI Kyf hor KyfW dy smwn jW swzW
nwl nhIN KyfI jWdI[ ieh qW sIs Byt krn dI Kyf hY:
jau qau pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI glI myrI Awau]
iequ mwrig pYru DrIjY] isru dIjY kwix n kIjY]20] (pMnw 1412)
gurmiq pRkwS
50
dsMMbr 2011
s`cw pRm
y KudI dw iqAwg hY[ AYsy imlwp rUpmwn krnw hY ijs
ivc ivCoVy dI guj
M wieS hI nhIN[ ieh AYsI kiSS hY jo qoiVAW vI tut
` dI
nhIN- C`ifAW vI C`fI nhIN jWdI[ pwvn kQn hY:
qorI n qUtY CorI n CUtY AYsI mwDo iKMc qnI]1]
(pMnw 827)
pRm
y nw hI grz pUrqI hY, nw hI KudgrzI[ pRm
y qW pRIqm dI
pRwpqI hY[ pRIqm dI Xwd hrdm hox nwl pRIqm dw rMg pRm
y I qy cVH
jWdw hY[ pRm
y I c pRIqm vwly qy pRIqm c pRm
y I vwly gux qbdIl ho jWdy
hn[ iPr ieh AvsQw Awpy gur cylw vwlI ho in`bVdI hY[ ieh
AvsQw hY ij`Qy gurU cyly nmskwr krdw hY[ ieh AvsQw hY, ij`Qy gurU
ipAwry pwsoN pRm
y rUpI AMimRq dI dwq mMgdw hY Awpxy Awp AByd krn
leI[ sMswirk qOr qy ij`Qy bhuq ipAwr hovy au~Qy ie`ko brqn c Kwxw
Kw ilAw jWdw hY pr AiDAwqimk qOr qy pRIqm dy pRm
y -ipAwr ivc
ie`ko bwty coN smuc
` I lokweI AMimRq CkwieAw jWdw hY[ pRm
y c
smrpx hY, lwlc nhIN[ bwbw &rId jI dy bcn hn:
PrIdw jw lbu qw nyhu ikAw lbu q kUVw nyhu] (pMnw 1378)
pRm
y I swh-sqhIx nhIN hud
M w, auh hmySW cVHdI klw ivc ivcrdw
hY[ pRIqm imlx vwsqy aus ivc ieqnI SkqI, Brosw qy svYivSvws hud
M w hY ik koeI sMswirk rukwvt aus dy rsqy dw roVw nhIN bx
skdI[ bwbw &rId jI dy pRm
y dy iB`jy bcn hn:
PrIdw glIey ickVu dUir Gru nwil ipAwry nyhu]
clw q iBjY kMblI rhW q qutY nyhu]24]
iBjau isjau kMblI Alh vrsau myhu]
jwie imlw iqnw sjxw qutau nwhI nyhu]25] (pMnw 1379)
gurmiq pRkwS
51
dsMMbr 2011
(pMnw 662)
(pMnw 687)
pRm
y dI AkQ khwxI hY pr ijhVw ies smJwauNdw hY aus dy pYrIN
l`gx icq krdw hY[ iehI kwrn hY ik AsIN sMswirk pRm
y -kQwvW
bVy cwA qy qv`jNo nwl suxdy hW:
AkQ khwxI pRym kI ko pRIqmu AwKY Awie]
iqsu dyvw mnu Awpxw iniv iniv lwgw pwie] (pMnw 759)
gurmiq pRkwS
52
dsMMbr 2011
pr pRm
y -pRIq vI pRBU ndr qy inrBr hY[ iek pwsV ipAwr kdy
vI isry nhIN cVHdw:
pRym kI swr soeI jwxY ijs no ndir qumwrI jIau]
(pMnw 1016)
pRm
y c pRIqm dI Xwd kdy vI iv`srdI nhIN, pRm
y qW prmwqmw nwl
ies qrHW dw cwhIdw hY ijvyN mClI qy pwxI dw, pwxI qoN ivCoVw mClI
dI mOq hY[ jykr mClI pkV ky, k`t ky, irMnH ilAw jwvy qW vI pwxI
nwloN AwpxI pRIq nhIN qoVdI sgoN Kwx vwly pwxI pIx leI mjbUr
krdI hY:
mInu pkir PWikE Aru kwitE rWiD kIE bhu bwnI]
KMf KMf kir Bojnu kIno qaU n ibsirE pwnI]
(pMnw 658)
pRm
y pwKMf nhIN, ByK nhIN, idKwvw nhIN, pwKMf nwl pRIqm dI
pRwpqI nhIN hud
M I sgoN mnuK
` dw pwj auKV jWdw hY:
pwKMif pRymu n pweIAY Kotw pwju KuAwru]
(pMnw 54)
ieh pRm
y dI AijhI AvsQw ij`Qy pRIqm qy pRm
y I iek ho jWdy hn[
ieh qW eyk joiq duie mUrqI dy isDWq dw hI pRgtwA hY[ Bgq kbIr
jI bw^UbI drswauNdy hn:
rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI]
(pMnw 969)
gurmiq pRkwS
53
dsMMbr 2011
ieh pRm
y dI hI SkqI hY ik smuc
` I mwnvqw mnuK
` iek smJxmMnx l`g jWdw hY[ aus smuc
` I kwienwq krqy dI ikrq nzrIN AwauNdI
hY[ auh Drm, jwq, dyS, rMg, nsl dy ivqkirAW vKryivAW qoN au~pr
au~T jWdw hY qy suBwivk ieh pMkqI aucwrdw hY :
koaU BieE muf
M IAw sMinAwsI koaU jogI BieE koaU bRhmcwrI koaU jqI Anumwnbo]
ihMdU qurk koaU rwPjI iemwm swPI mwns kI jwiq sbY eykY pihcwnbo]
krqw krIm soeI rwjk rhIm EeI dUsro n Byd koeI BUl BRm mwnbo]
eyk hI kI syv sB hI ko gurdyv eyk eyk hI srUp sbY eykY joq jwnbo]15]85]
(Akwl ausqq)
pRm
y I vwsqy koeI duSmx nhIN, sB Awpxw, prwieAw koeI nhIN[
jd pRm
y -pujwrI ie`k ho igAw qW dvYS qW Awpy ^qm ho jwvygI[ ieh
bygmpury dI AvsQw hY[ auh K`qrI, bRwhmx, sUd, vYS, chu vrnW qoN
suq
M qr ho pukwrdw hY :
sBy swJIvwl sdwiein qUM iksY n idsih bwhrw jIau]
(pMnw 97)
gurmiq pRkwS
54
dsMMbr 2011
dyhrw msIq soeI pUjw AO invwj EeI mwns sbY eyk pY Anyk ko BRmwau hY]
dyvqw Adyv j`C gMDRb qurk ihMdU inAwry inAwry dysn ky Bys ko pRBwau hY]
eykY nYn eykY kwn eykY dyh eykY bwn Kwk bwd Awqs AO Awb ko rlwau hY]
Alh AByK soeI purwn AO kurwn EeI eyk hI srUp sBY eyk hI bnwau hY]16]86]
(Akwl ausqq)
iehI kwrn hY ik sRI gurU nwnk swihb qy sRI gurU goibMd isMG jI
dI ivcwrDwrw mMnx vwlw svyry Swm iehI Ardws krdw hY:
nwnk nwm cVHdI klw] qyry Bwxy srbq dw Blw]
gurmiq pRkwS
55
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
56
dsMMbr 2011
SqwbdI qoN is`K m`q ijhVw ik inrol eISvrvwdI hY[ ies ielwky dw
pRBwvSwlI Drm qy qwkq hY[ ies g`l dI AwSwjnk audwhrx ieh hY
ik is`K, muslmwnW Aqy ihMdA
U W v`lNo vDyry bweIbl ivcly s`c kbUl kr
skdy hn[
is`K Drm rwjsI sqw Kohy jwx ip`CNo bVI aulJx ivc sI Aqy hux
PYsly dI GVI isr qy Awx phuc
M I sI[ is`K Drm dy Awly-duAwly cl
rhIAW Dwrimk qy siBAwcwrk lihrW kwrn ies svY-pVcol leI
mzbUr hoxw ipAw[ rwj sqw dI drbwrI SwnON-SOkq smyN ijhVw
aupcwrvwd Aqy ijhVy rIqI-irvwj aupjy sn aunWH bwry ieh ivcwr
hoieAw ik auh gurU mrXwdw ivroDI sn Aqy AYvNy ivArQ dw AfMbr sn[
bcwau kyvl ies g`l ivc sI ik ienHW kurIqIAW qijAw jwey Aqy
mrXwdw dI piv`qrqw muV surjIq kIqw jwey[ pMjwb au~qy AMgryzW dy
kbzy ip`CNo is`KW dI Dwrimk inSTw ivc eynI igrwvt Aw geI sI ik
keI brqwnvI drSkW dI rwey ivc is`K pqnmuKI ho gey sn[
dIvwn kOVw m`l is`KW dw ihqYSI sI[ auh is`KW ivc eynw hrmnipAwrw ho igAw sI ik is`K aus kOVw m`l dI QW im`Tw m`l dy nW nwl
Xwd krdy sn[ dIvwn kOVw m`l ny ivauNqb`D FMg nwl Awp ivc pY ky
is`KW kuJ smyN leI jwbrW dy zulmW qoN bcwieAw sI[ ies dy nwl hI
kuJ ielwikAW ivc srkwrI vsUlI dw h`k is`KW idvwieAw sI[ ies
h`k dy sdkw hI is`KW rwjsI AiDkwr pRwpq hoieAw[ aus ny sRI
AMimRqsr ivKy sRI drbwr swihb dy nW jwiedwd lgweI qy sRI gurU nwnk
dyv jI dI Xwd ivc iek gurduAwrw swihb aunWH dy jnm AsQwn nnkwxw
swihb ivKy sQwipq kIqw[ dIvwn kOVw m`l dy Kwndwn iv`cNo BweI vIr
isMG jI sn ijnHW ivrsy ivc KwlsweI icMnH gurmiq mrXwdw sRI gurU
gRQ
M swihb jI dI is`iKAw imlI[ audNo Awp Aijhy smyN ivc ivcrnw
ipAw jdoN bwhrlIAW SkqIAW is`KI dy inSwn imtwaux leI qqpr ho
rhIAW sn[ is`tw BweI swihb ny Awpxy AMdrly jvwlwmuKI AwpxI
klw rwhIN is`K pMQ ivc nvIN rUh BrI Aqy Aijhw bMnH lgw id`qw jo
sIimMt vWg mzbUq sI[
BwvyN BweI vIr isMG dy swihq Kyqr ivc pRvS
y qoN pUrblI pMjwbI
ivc gurmiq kwiv sUPI kwiv, ik`sw kwiv, vwrW qy kuJ pwqrW ivc
gurmiq pRkwS
57
dsMMbr 2011
Bgq sYx jI
gurmiq pRkwS
58
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
59
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
60
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
61
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
62
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
63
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
64
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
65
dsMMbr 2011
hn[ iek SrDwlU Aqy ivdvwn is`K hox dy nwqy ienHW ny sRI gurU gRMQ
swihb jI dw PrYNc BwSw ivc Anuvwd kIqw hY[ ienHW dy Xqn sdkw
sRI gurU gRMQ swihb jI dy igAwn dw lwhw PrYNc BwSw jwxn vwly lY skdy
hn[ ienHW ny ieh Anuvwd SbdwrQ sRI gurU gRMQ swihb jI dy pMinAW
Anuswr cwr BwgW ivc kIqw hY Aqy ies dy ArMB ivc sRI gurU gRMQ
swihb jI dy bwxIkwrW dw sMKyp jIvn-ibaurw id`qw hY qW ik sRI gurU
gRMQ swihb jI dw igAwn hwsl krn vwly sRI gurU gRMQ swihb jI dy
bwxIkwrW dy srvoqm AiDAwqimk jIvn qoN jwxU ho skx[ Anuvwd
smyN ienHW ny hr pMny qy Awaux vwly AOKy Sbd dI smJ leI Put not
id`qy hn ijnHW ivc ArQ KolH ky smJwieAw igAw hY[ 1660 pMinAW
ivc Anuvwidq ieh gRMQ 1996 eIsvI ivc sMpUrn kr ky pwTkW dy
rUbrU kr id`qw igAw sI[ Intellectual Services International
duAwrw ies pRkwiSq kIqw igAw hY[
jrmn BwSw ivc Anu v wd
sRI gurU gRMQ swihb jI dw PrYNc BwSw ivc Anuvwd krn auprMq
fw. jrnYl isMG ny sRI gurU gRMQ swihb jI dw jrmn lokW ivc bolI jWdI
f`c BwSw ivc Anuvwd kIqw[ 2005 eIsvI ivc ieh Anuvwd cwr
BwgW ivc isMG bRdrz sRI AMimRqsr ny CwipAw[
is`K Drm dy pYrokwr dunIAW dy kony-kony ivc PYly hoey hn Aqy
ienHW iv`coN kuJ igxqI jrmn dyS ivc vI jw v`sI hY[ au~QoN dy is`K
prvwrW ivc jnmy b`cy gurmuKI pVHn qoN Asmr`Q hn prMqU iPr vI auh
Awpxy bzurgW dy Drm bwry jwxkwrI hwsl krn dy ie`Cuk hn[ fw.
jrnYl isMG ny ies Anuvwd rwhIN aunHW b`icAW dI ies AiDAwqimk
Bu`K dUr krn dw Xqn kIqw hY[ ies qoN ielwvw jrmn AQvw f`c
BwSw ivc jwxkwrI hwsl krn vwly KojwrQI vI ies Anuvwd rwhIN
is`K Drm dy mUl AiDAwqimk sroq bwry igAwn hwsl kr skdy hn[
cwr BwgW ivc kIqw ieh Anuvwd SbdwrQ sRI gurU gRMQ swihb jI dy
pMinAW dI ivauNq Anuswr mukMml kIqw igAw hY[ l`gBg 1850
pMinAW ivc kIqy ies Anuvwd kwrj dy cOQy Bwg dy AMq ivc glwsrI
id`qI geI hY jo ik ies gRMQ ivclI qknIkI is`K SbdwvlI smJx
ivc ivc shweI is`D huMdI hY[
(bwkI s&w 78 qy )
gurmiq pRkwS
66
dsMMbr 2011
ieiqhwisk gur-AsQwn:13
gurmiq pRkwS
67
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
68
dsMMbr 2011
mOjUd hn[
izlH w jlM D r
1. gurduAwrw mMjI swihb,pwqSwhI CyvIN, krqwrpur: gurduAwrw
mMjI swihb krqwrpur ivKy gurduAwrw gMgsr swihb pwqSwhI pMjvIN
dy pRkwS AsQwn dy nzdIk A`j vI mOjUd hY, ijs bwry ieiqhwisk
sroq d`sdy hn ik ie`Qy sRI gurU hirgoibMd swihb bYT ky sMgqW iek
Akwl purK dI BgqI dw aupdyS idMdy sn[
2. gurduAwrw cub`cw swihb pwqSwhI CyvIN (krqwrpur) jlMDr:
gurduAwrw cub`cw swihb pwqSwhI CyvIN sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI
piv`qr Xwd ivc gurduAwrw QMmH swihb qoN drvwzy idAwlpur dy rsqy
ivc suSoiBq hY[ ieiqhwisk sroq d`sdy hn ik ie`Qy pwxI dy iek
cub`cy dy iknwry bYT ky sRI gurU hirgoibMd swihb Bjn-bMdgI kirAw
krdy sn[ auprokq gurduAwrw swihb gurduAwrw QMmH swihb dI pRbMDk
kmytI dy ADIn hY[
3. Xwdgr AsQwn mwqw kO l W jI (krqwrpu r ): gu r du A wrw
cub`cw swihb dy nzdIk hI mwqw kOlW jI dw XwdgrI AsQwn hY[ ikhw
jWdw hY ik mwqw kOlW jI ny AwpxI izMdgI dy AwKrI vrHy ie`Qy hI guzwry
sn Aqy aunHW dI SrDw-Bwvnw Anuswr sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny
aunHW dy AMqm smyN ie`Qy phuMc ky aunHW Awpxy drSn id`qy Aqy AMqmsskwr kIqw sI[
4. gurduAwrw cOpV swihb (krqwrpur): mwqw kOlW jI dy XwdgrI
AsQwn dy nzdIk hI iek iek dr`Kq dy hyTW cOpV bixAw hoieAw hY
ijs bwry ikhw jWdw hY ik ie`Qy gurU hirgoibMd swihb pYNdy KW jrnYl
nwl cOpV KyifAw krdy sn[
5. gu r du A wrw dmdmw swihb (krqwrpu r ) jlM D r: gurduAwrw
dmdmw swihb pwqSwhI CyvIN sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr
Awmd dI Xwd ivc krqwrpur ivKy gurduAwrw gMgsr swihb dy
nzdIk suSoiBq hY[ ieiqhwisk sroqW Anuswr ie`Qy jrnYl pYNdy KW dI
mOq hoeI sI[ ie`Qy hI gurU swihb ny Awpxw kmr-k`sw KolH ky dm ilAw
sI[ gurU swihb dI Xwdgr iek KMfw gurduAwrw QMmH swihb dy nzdIk
hI siQq gurduAwrw SIS mihl swihb ivKy suSoiBq hY[
gurmiq pRkwS
69
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
70
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
71
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
72
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
73
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
74
dsMMbr 2011
ivc gurduAwrw swihb gurUsr pwqSwhI CyvIN Aqy dsvIN suSoiBq hY[
18. gurduAwrw mMjI swihb pwqSwhI CyvIN, jgyVw (luiDAwxw):
luiDAwxw izlHy dy ipMf jgyVw jo AihmdgVH qoN cwr iklomItr dUr hY
ivKy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
gurduAwrw mMjI swihb pwqSwhI CyvIN suSoiBq hY[
19. gu r du A wrw sR I gu r U hirgo i bM d swihb, jrg (lu i DAwxw):
izlHw luiDAwxw dy ngr KMny qoN 19 iklomItr dUr ipMf jrg ivKy sRI
gurU hirgoibMd swihb jI dI Awmd dI Xwdgr vjoN gurduAwrw sRI gurU
hirgoibMd swihb suSoiBq hY[
20. gu r du A wrw hirgo i bM d swihb pwqSwhI Cy v IN, jM f wlI
(luiDAwxw): izlHw luiDAwxw dy ipMf jMfwlI ivKy sRI gurU hirgoibMd
swihb dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw gurU hirgoibMd
swihb pwqSwhI CyvIN suSoiBq hY[
21. gu r du A wrw dmdmw swihb pwqSwhI Cy v IN, fy h lo N
(luiDAwxw): izlHw luiDAwxw ivc iklHw rwiepur qoN iqMn iklomItr
dUr ipMf fyhloN ivKy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Awmd dI
Xwd ivc gurduAwrw dmdmw swihb pwqSwhI CyvIN suSoiBq hY[
ieiqhwisk sroqW Anuswr gurU swihb jgyVy qoN g`ujrvwl jWdy smyN
ie`Qy Tihry sn[
22. gurduAwrw dmdmw swihb pwqSwhI CyvIN, fogrI (luiDAwxw):
luiDAwxw dy ipMf fogrI ivKy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI Xwd ivc
gurduAwrw dmdmw swihb suSoiBq hY[
23. gu r du A wrw dmdmw swihb pwqSwhI Cy v IN, do r whw
(luiDAwxw): izlHw luiDAwxw dy ngr dorwhw ivKy sRI gurU hirgoibMd
swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw dmdmw swihb
pwqSwhI CyvIN suSoiBq hY[ ieiqhwisk sroqW Anuswr gurU swihb
gvwlIAr iklHy dI irhweI auprMq, iek rwq ies ipMf Tihry sn[
24. gu r du A wrw swihb pwqSwhI Cy v IN, Dmo t (lu i DAwxw):
luiDAwxw dy ngr pwiel qoN 5 iklomItr dUr ipMf Dmot ivc sRI gurU
hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb
pwqSwhI CyvIN suSoiBq hY[ ieiqhwisk sroqW Anuswr ie`Qy gurU jI ny
gurmiq pRkwS
75
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
76
dsMMbr 2011
(pMnw 1407)
gurmiq pRkwS
77
dsMMbr 2011
sRI gurU gRMQ swihb jI dI bwxI ivc vI h`QIN Drm dI ikrq krn
Aqy loVvMdW dI shwieqw krn dw aupdyS hoieAw hY[ ijvyN ik gurbwxI
AMdr Purmwn hY:
Gwil Kwie ikCu hQhu dyie] nwnk rwhu pCwxih syie]1]
(pMnw 1245)
gurmiq pRkwS
78
dsMMbr 2011
(vwr 11-18)
gurmiq pRkwS
79
dsMMbr 2011
10
gwgr c swgrswgr-10
jIvn ivc koeI vI kwrj krn vwsqy kuJ inXm jW AsUl hn[
ijhVw mn`uK aunHW dI pwlxw krdw hY jW inXmW dI ksv`tI qy pUrw
auqrdw hY, auh Awpxy lkS pRwpq kr lYNdw hY[ bhuigxqI lokW dI
sPlqw dw kwrn sihj rUp ivc iehI huMdw hY[ dUjy pwsy AsPl
AwdmIAW dy bcwau leI kuJ Et-Awsrw hY ik auh Awpxy isr aulWBw
lYx nwloN iksmq jW m`Qy dy krm kih ky nw-muS`kqI hox dw boJ lwh
lYNdy hn[ sDwrn mn`uK pws ies qoN v`fw hor idlwsw vI koeI nhIN ik
auh AwpxIAW kmIAW qy kmzorIAW au~pr ikhVw prdw pwvy?
auprokq pMkqIAW hridAwl jI dIAW swrukqwvlI gRMQ ivc
hn[ ieh igAwn pRwpqI ivc muhwrq hwsl krn dI cwhq r`Kx vwly
KojwrQIAW leI hn[ ies igAwn pRwpqI dw Byd ikhw jw skdw hY
ik jykr iksy mn`uK ivc ieh Kt doK (Cy doS) hn qW auh koeI au~c
igAwn pRwpq nhIN kr skdw[ pihlw doS suKI (suK rihxw) kdy
s^q imhnq nhIN kr skdw[ dUjw ibKwDI (JgVwlU) vI ies
igAwn pRwpqI qoN ivrvw rih jWdw hY[ qIjw doS Awls hY ikauNik
AwlsI qy susq iksy mMzl qy nhIN phuMcdw[ cOQw doS kumiq (inMdq
bu`D) hY, Bwv motI b`uDI vwlw koeI Cotw-motw kMm qW kr skdw hY, pr
iv`idAw auhdy v`soN bwhrI g`l hY[ pMjvW doS risk (jIB dw rsIAw)
hY jo hr vyly jIB rs leI B`jdw, auh iekwgr ic`q ho ky imhnq nhIN
kr skdw[ CyvW doS bhu soie (bhuqw sOx vwlw) Bwv bhuqw sOxw vI
iek doS hY qy soqV bMdw jo smyN isr jwg nhIN skdw,auh vI igAwn
qoN vWJw rih jWdw hY[ q`qswr vjoN igAwn dy Kyqr ivc ku`dx vwly hr
is`iKAwrQI leI ienHW Cy doSW qoN mukq hoxw zrUrI hY[
* Kwlsw kwlj, sRI AMimRqsr[ mo: 98159-85559
gurmiq pRkwS
80
dsMMbr 2011
pu s qk rIivaU :
gurmiq pRkwS
81
dsMMbr 2011
bRwhmxI pRBwv kwrn is`K isDWq qoN koeI vyrvw pwsy jWdw hY, au~Qy sMpwdk
ny aus v`l iDAwn idvwieAw hY[
sRI AMimRqsr vswaux vyly qug
M , sulqwnivMf, iglvwlI Awid ipMfW dy
nwl l`gdI zmIn sRI gurU Amrdws jI dy smyN nw lY ky sRI gurU rwmdws jI
dy gurg`dI au~pr bYTx auprMq KRIdx dy pRmwx vI fwktr swihb ny id`qy
hn[ ihMdwlIAW v`lNo sRI gurU nwnk dyv jI dI jnmswKI ivgwVx Aqy
Kwlsy ivru`D AbdwlI kol muKbrI krn dy v`l iDAwn dvw ky aunHW
ihMdwlIAW bwry is`K sMgqW sucq
y kIqw hY[
ieM\ hI sRI gurU Arjn dyv jI dy Sbd myrw mnu locY gur drsn
qweI dy pidAW bwry ivsiqRq ivcwr Aqy inSkrS hn[ bwaulI dw kV
tut
` x Aqy icqOV dw iklHw Akbr bwdSwh v`lNo Piqh hox bwry BweI sMqK
o
isMG jI dy ivvrx ivcly iqQW dy Prk v`l vI fw. ikrpwl isMG ny sMkq
y
kIqw hY[ Akbr bwdSwh dy gurU drbwr ivc Awaux bwry sMpwdk ny
ivsqwr nwl crcw kIqI hY[ qIrQ pRgtwaux vwly dUjI rws dy igAwrvyN
AiDAwie fwktr swihb ny mUl pwT dw AMg bxw ky pyS krn dI QW
AMiqkw dw ih`sw bxwieAw hY[ Aijhw isDWqk idRStI nwl kIqw igAw hY[
isDWqk SuD
` qw qy sMpwdkI iemwndwrI dy suinSicq mwp-dMfW dy AwDwr qy
hI icqOV Aqy bwaulI swihb vwlI kQw AMiqkw dI QW mUl pwT ivc hI r`KI
geI hY[
ieM\ sRI gur pRqwp sUrj gRQ
M dI dUjI rws dy cOvI AiDAwieAW dI
srl pMjwbI vwrqk ivc fw. ikrpwl isMG duAwrw pyS ieh ivAwiKAw
is`K ieiqhws dy punr-lyKx Aqy pMjwbI dIAW purwqn ilKqW dy sMpwdn dy
Kyqr ivc svsQ Aqy Anukrx Xog pRiqmwn sQwipq krdI hY[ BweI sMqK
o
isMG jI dy gRQ
M W dI kQw ivAwiKAw krn suxn vwly ivdvwnW qy is`K sMgqW
ies auprwly dw BrpUr lwB auTwauxw cwhIdw hY[
rIvIaUkwr :
fw. kuldIp isMG
mkwn nM: 2, glI nM: 9
gurU nwnk ngr (pitAwlw)
mo: 98722-60550
gurmiq pRkwS
82
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
83
dsMMbr 2011
Coty swihbzwdy
-s. jsivMdr isMG jrmsqpur*
ikhw sUby ny Syr Kwn qWeIN, bdlw is`KW dy gurU qoN lY Kwnw!
dwdI poqy ny swfy Awey kwbU, ijvyN mrzI qUM aunHW kih Kwnw!
bwZI pkV srkwr dy ^qm kr, qy koeI is`K izMdw nw rhy Kwnw[
gM g U rso e Iey ny PVw id` q y , kY d swfI AM d r gey pY Kwnw[
ikhw Kwn mlyrIey ny, zulm b`icAW qy nw kMm ieslwm dw
ault SrHw dy jo ny kMm krdy, auh nw r`Kdy idl iemwm dw
pwk rUh nhIN BYVw kMm krdI, r`Ky loB nhIN koeI ienwm dw
gurU imly qW lvWgw mYN bdlw, zulm nMinAW qy kMm bdnwm dw
mrd jMg mYdwn dy ivc lVdy, krdy ip`T qy kdy vwr
fwh CwqIAW sUry llkwrdy ny, krdy izMdgI nwl ipAwr
fO l y &rkdy vy K ky vY r IAW , Xo D y r` K dy fr qlvwr
A`lwh dy kihr qoN fr sUby! jwnW in`kIAW qweIN qUM mwr
ey[
ey[
ey[
ey[
nwhIN[
nwhIN[
nwhIN[
nwhIN[
gurmiq pRkwS
84
dsMMbr 2011
nIhW ivc icxn dw hukm hoieAw, kMD krn leI imsqrI lw id`qw[
ie`tW, gwry dI kMD iqAwr kIqI, nMinHAW qweIN sI au~Qy KVHw id`qw[
nIhW ivc icx ky ShId kIqy, duStW pwpIAW kihr sI Fwh id`qw[
Drm qoN jwnW vwr gey, aunHW qweIN hY ipAw snmwn imldw[
ijnH W zwlmW kihr Fwey , au n H W pwpIAW Apmwn imldw[
Pu`l SrDw dy Bytw sMgqW, krdIAW ny, nwm ilAW sMqoK hY imldw[
JMfy JUldy j`g qy DrmIAW dy, Drm dw s`cw igAwn imldw[
lwl AOKy iemiqhwn coN pws hoey, peI l`K-l`K Sukr mnwey dwdI[
dwdy vWg sI pwilAw Drm aunHW, ausy rwh gey ijvyN smJwey dwdI[
is`iKAw AxK qy Drm dI sdw id`qI, jWdI vwr sn gl lgwey dwdI[
lwVI mOq dI h`s prvwn kIqI, ishry bMnH sI burjoN Glwey dwdI[
isdk r`iKAw, isdkI nw rqw foly, vwr gey auh Drm qoN jwn
jwnW in`kIAW swkw bhuq v`fw, kwiem kr gey is`KI inSwn
nMnHy lwlW qy kihr srhMd hoieAw, fol gey zmIn Asmwn
pweIAW lwhnqW j`g ny pwpIAW , j`s K`t gey sUry ivc jhwn
donyN[
donyN[
donyN[
donyN[
gurmiq pRkwS
85
dsMMbr 2011
Piqh
-bIbI prmjIq kOr srihMd*
Fwh ky zulm qy jbr dy iklHy,
bxw id`qy Qyh,
hoeI jdoN s`c dI Piqh[
KVkw id`qI jwbrW dI ie`t nwl ie`t
bhwdr bMidAW,
gUMjI jdoN h`k dI Piqh[
bYTxw pYNdw hY q`qI qvI qy ies leI kdy,
kdy dygW c aubwly Piqh[
cVHnw pYNdw hY kdy crKVIAW qy,
kdy nyijAW qy, mwvW dy lwl auCwly Piqh[
pYdw krdI hY Awpy dwnI,
Awpy cWdnI cONk ivc
sIs dw blIdwn lYNdI hY Piqh[
p`uj jWdy ny BweI jYqw jI vrgy au~Qy hI,
ij`Qy iemiqhwn lYNdI hY Piqh[
kdy icrwauxw pYNdw hY qn ,
AwirAW dy nwl,
qW krIb huMdI hY Piqh[
mr ky vI auh nhIN mrdy
rihMdI dunIAW qIk
ik`fI AjIb huMdI hY Piqh[
Cufw ky m^mlI syjW
sohl ijMdW qoN,
poh dIAW rwqW ivc
srsw dy iknwry
TMfW ivc Twry Piqh[
* # 209, pRIq ngr, bsI rof, srihMd, PiqhgVH swihb[ mo: 98728-98599
gurmiq pRkwS
86
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
87
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
88
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
89
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
90
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
91
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
92
dsMMbr 2011
imqI
1-9-11
3-9-11
4-9-11
5-9-11
6-9-11
7-9-11
11-9-11
13-9-11
14-9-11
15-9-11
16-9-11
18-9-11
21-9-11
24-9-11
24-9-11
25-9-11
28-9-11
2-10-11
2-10-11
5-10-11
8-10-11
9-10-11
AsQwn
rwey isMG ngr (rwjsQwn)
gu: swihb gurU nwnk drbwr, gWDI ngr (iProzpur)
sRI Akwl qKq swihb
ipMf jwqI ky sMjoglw (kpUrQlw)
gurduAwrw bwbw sRI cMd jI bwrT swihb (gurdwspur)
sRI Akwl qKq swihb
sRI Akwl qKq swihb
ipMf pMjvVH gurduAwrw sMqsr swihb (qrnqwrn)
sRI Akwl qKq swihb
gu: bwaulI swihb, sRI goieMdvwl swihb (qrnqwrn)
gurduAwrw bwbw b`uFw jI rmdws (sRI AMimRqsr)
sRI Akwl qKq swihb
sRI Akwl qKq swihb
gurduAwrw swihb dwqI morI, jY pur (rwjsQwn)
ipMf sYdpur (qrnqwrn)
sRI Akwl qKq swihb
sRI Akwl qKq swihb
sRI Akwl qKq swihb
ipMf kMifAwxw, iPlOr (jlMDr)
sRI Akwl qKq swihb
gurduAwrw bIV bwbw b`uFw jI T`Tw (qrnqwrn)
sRI Akwl qKq swihb
pR w xI
18
51
228
37
51
187
190
19
188
7
50
200
186
45
25
113
181
186
28
169
32
159
gurmiq pRkwS
9-10-11
10-10-11
11-10-11
12-10-11
12-10-11
13-10-11
14-10-11
15-10-11
16-10-11
16-10-11
16-10-11
18-10-11
19-10-11
20-10-11
21-10-11
22-10-11
23-10-11
23-10-11
25-10-11
26-10-11
27-10-11
29-10-11
30-10-11
30-10-11
30-10-11
31-10-11
31-10-11
93
dsMMbr 2011
97
35
43
145
35
33
33
53
70
142
21
13
173
50
35
223
150
36
6
127
18
50
233
28
40
9
51
gurmiq pRkwS
94
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
95
dsMMbr 2011
gurmiq pRkwS
96
dsMMbr 2011
imqI
5-10-11
11-10-11
16-10-11
25-10-11
AsQwn
gu: sRI lKnOr swihb, AMbwlw
gu: bwdSwhI bwg, AMbwlw
gu: isMG sBw ieMdrI, krnwl
gu: swihb s`cw sOdw, sPIdoN (krnwl)
pR w xI
6
8
24
73
golfn AwPsY~t pRYs, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw
pRbMDk kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI
imqI 5-12-2011
gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr qoN pRkwiSq kIqw[