CURS PRACTC DE LMBA TURC PRATK TRKE KURSU

Emel Emin

ALFABETUL LMB TURCE TRK DLNN ALFABES Alfabetul limbii turce contemporane se bazeaz pe cel latin i conine urmtoarele litere: Aa, Bb, Cc, , Dd, Ee, Ff, Gg, , Hh, I, i, Jj, KK, Ll, Mm, Nn, Oo, , Pp, Rr, Ss, , Tt, Uu, , Vv, Yy, Zz Toate literele se citesc n orice poziie i numai ntr-un fel. Excepie face litera care nu se pronun. Literele care deosebesc alfabetul turc de cel romn sunt urmtoarele: Cc, , Gg, , I, Kk, , , Yy Cc - se citete ca litera g din alfabetul romn urmat de e i i ca de exemplu n cuvintele: geant, ginga. cam (djam) - geam c e vi z (d je v z) n u c c u m a (d ju m ) vi n er i cilt (djilt) - 1. piele.2. ten. 3. volum

 - se citete ca litera c, din alfabetul romn urmat de e i i, ca de exemplu n cuvintele: centru, cinema. eki (cechci)- ciocan iek (cicc) - floare ekmece (cecmedj ) - sertar ocuk (ciodjc) - copil Gg - n orice poziie se citete g . gazete (gazte) - ziar gemi - (ghem) - nava sevgi (sevgh) - dragoste vergi (vergh) - impozit - acestei litere i se spune n limba turc yumuak g (iumuc g). n limba romn apare sub denumirea de g mut. Se scrie numai dup vocale. n pronunarea de astzi a disprut, dar cu toate c alfabetul turc contemporan este fonetic, ea continu s apar ca semn pentru a arta c vocala care st naintea ei se pronun mai prelungit. d a ( d a : ) m u n t e i n e ( i :

n ) a c elence (e:lendj) distracie olan (o:ln) biat) 5

I - se citete precum litera romnesc lk (lc) cldu balk (balc) - pete kak (cac) - lingur k (c) - 1. raz. 2. lumin Kk -este singura liter care corespunde sunetului i literelor c sau k. kalem (calm) - creion k rk (c rc ) pa tr uz ec i ba k (b ac ) pr

ivi re ka p (c ap ) u - corespunde cu din german sau cu eu din francez. Se pronun prin rotunjirea mai pronunat a buzelor dect la o, iar poziia limbii este mai apropiat de palatul dur dect la rostirea lui o. dev (dv) - 1. datorie; 2. sarcin; 3. tem gl (gl) - lac d r t ( d r t ) p a t r u g z ( g h z ) o c

h i - corespunde cu din german i cu u din francez. Se rostete prin rotunjirea ponunat a buzelor. Limba este mai apropiat spre cerul gurii dect la u. z m (z m) strug ure t (t) - fier de clc at gl (gl) tran dafir szlk (szlc) - dicionar Yy - se rostete ca sunetul i din cuvintele romneti: ied, iepure. Cores-

punde sunetului j din german i y din englez. yardm (iardm) - ajutor yedi ( ied) - apte ay (ai) - urs yay (iai) - arc

Lecia 2

ACCENTUL CRCUMFLEX NCELTME VE UZATM A ARET

Acest semn se pune deasupra literelor a , i , , respectiv avem literele , , i arat c aceste vocale se rostesc mai prelungit n poziia anterioar, influennd i consoanele din jurul lor. Trebuie s facem deosebire ntre literele , , i grupele de litere a , i , . Grupele de litere a , i , se rostesc prelungit i n poziia normal, iar literele, , , , repetm, se rostesc prelungit i n poziia mai anterioar. kar (car) - z pad kr (chia:r) - ctig, profit hala (hla) - mtua din partea tatlui hl (ha:la:) - nc rzgr (rzghia:r) - vnt selm (sela:m) - 1. salut; 2. compliment lle (la:le) - lalea lstik (la:stc) - 1. elastic; 2. cauciuc ilm (ilmi:) - tiinific insan (insani:) - omenesc manev (manevi:) - spiritual adl (adli:) - juridic

skt (schi:t) - lini te mahkm (mahc:m) - condamnat slp (sl:p) - stil

hkmet - guvern ACCENTUL VURGU Accentul n limba turc cade, n general, pe ultima silab a cuvntului. gzel (ghzl) - frumos dolap (dolp) - dulap yava (iav) - ncet yedi ( ied) - apte 7

Excepii: 1. n cuvintele mprumutate din alte limbi i care sunt alctuite din dou silabe, accentul cade pe prima silab: balo (blo) - bal posta (psta) - pot kablo (cblo) - cablu banka (bnka) - banc i n denumiri geografice alctuite din dou silabe, accentul cade tot pe prima silab: Bkre (Bkre) - Bucureti Paris (Pris) - Paris sve (sveci) - Suedia Norve (Nrveci) - Norvegia 2. n cuvintele constituite din trei sau patru silabe, accentul cade, n general, pe penultima silab: komposto (compsto) - compot termometre (termomtre) - termometru Romanya (Romnia) - Romnia Almanya (Almnia) - Germania ngiltere (nghiltre) - Anglia Kstence (Cstndje) - Constana 3. La unele denumiri geografice alctuite din patru silabe, accentul cade pe a doua silab. Anadolu (Andolu) - Anatolia Kastamonu (Castmonu) - Castamonu 4.Excepii, unde accentul cade pe ultima silaba: Bulgaristan-Bulgaria Hrvatistan (Hrvatistan) -Croaia FORMULE DE SALUT

SELMLAMALAR Gnaydn! (Gnaidn!) - Bun dimineaa! yi sabahlar! (i sabahlr) - Bun dimineaa! yi gnler! (i ghnlr!) - Bun ziua! yi akamlar! ( i acamlr) - Bun seara! Merhaba! (Mrhaba!) - Salut! yi geceler! ( i ghedjelr!) - Noapte bun! Forma de salutare Hayrl geceler! (Hairl ghedjelr!) - Noapte bun! are ca rspuns tot: Hayrl geceler! sau Hayra kar! -Noapte bun! La desprire, n general, se salut n felul urmtor: Primul care salut: - Hoa kaln! (Hoci caln) - La revedere! Cel care rspunde: 8

- Gle gle! (Gl gl!) - La revedere! Sau : - Allaha smarladk (Allah smarladc!) - La revedere! Ad litteram: V-am lsat n paza Domnului! Rspunsul este tot: - Gle gle! n prezent la plecare sau desprire se mai folosesc: -yi gnler! - yi geceler! ADIN NE? Adn ne? (Adn n?) - Cum te cheam? Adnz ne? (Adnz n?) - Cum v cheam?(dvs) sminiz ne? (sminiz n?) - Cum v numii?(dvs) sminizi syler misiniz, ltfen? (sminiz sylr misiniz, ltfen?) -V rog, mi spunei numele dumneavoastr? Metin: - Adm Metin Gven.(Adm Metin Gvn) -Numele meu este Eda : -Adm Eda Gven. (Adm Ed Gvn) Metin: - Annem Aye Gven (Annm Ai Gvn).-Mama mea,Babam Mehmet Gven. (Babm Mehmt Ghiuvn) -Tatl meu Eda: - Siz kimsiniz? (Siz chmsiniz?) -Dvs. cine suntei? retmen: - Ben retmenim. (Ben :retmnim.) -Eu sunt cadru didactic. O renci (O :rendj) -El este elev (student). ARMONA SUNETELOR SES UYUMU Specificul foneticii limbilor altaice const n exisena armoniei sunetelor.

I.

Avnd n vedere c limba turc este o limb aglutinant, nsuirea acestei legi este foarte important. Sufixele au cte dou, patru sau opt variante. Alipirea lor la rdcin /tem se face conform legilor fonetice de baz, i anume: Legea armoniei vocalice; II. Legea armoniei consonantice. LEGEA ARMONE VOCALCE SESLLERN (NLLERN) UYUMU Conform acestei legi vocalele dintr-un cuvnt i sufixele pe care le primesc sunt identice sau asemntoare. La rndul su aceast lege cuprinde: 1. Armonia vocalic palatal; 2. Armonia vocalic labial. 9

ARMONA VOCALC PALATAL BYK SESL (NL) UYUMU Dup locul de articulare cele opt vocale n limba turc : a , e , . i , o , , u , se mpart n: posterioare: a , , o , u: anterioare: e , i . , Exemple de armonie vocalic palatal: aa (a:ci) - copac ocuk (ciodjc) - copil akl (acl) - minte okul (ocl - coal ekmek (ecmc) - pine renci (:rendj) - elev, cursant, student gzel (ghzl) - frumos deniz (denz) - mare, s. Sufixele care se adaug la derivare, declinare, conjugare sunt cu vocale identice sau asemntoare. Deci, rdcina determin aspectul fonetic al cuvntului. okul (ocl) - coal okullar (ocullr) - coli duygu (duig) - sentiment duygular (duigulr) - sentimente kap (cap) - u kapc (capdj) - portar olan (o:ln) - biat olana (o:lan) - biatului seyirci (seirdj) - spectator vergi (vergh) - impozit seyirciler (seirdjilr) - spectatori verginin (verghinn) - al impozitului

a) b)

deniz (deniz) - mare, s. gne (ghn) - soare

denize (deniz) - la mare gnee (ghne) - la soare

Fac excepie de la aceast lege: a) cuvintele compuse: aabey (a:abi) - frate mai mare ayiei (icice:i) - floarea-soarelui hanmbcei (hanmbge:) - grgri hanmeli (hanmel) - caprifoi cuvintele mprumutate: mektup (mectp) - scrisoare kitap (chitp) - carte bahe (bahc ) - grdin 10

b)

c)

istasyon (istasin) - halt, (gar) c) cteva cuvinte de origine turc: anne (ann) - mam elma (elm) - mr kiraz (chirz) - cirea inanmak (inanmc) - a crede i sufixele fr variante: -yor , -ken,-da -mtrak , -leyin. n cazul absenei armoniei vocalice, ultima silab a cuvntului determin natura vocalelor din sufixe. De exemplu: kitap - kitaplr istasyon - istasyonlr otobs - otobslr ARMONA VOCALC LABAL KK SESL (NL) UYUMU Dup forma de rotunjire a buzelor cele opt vocale ale limbii turce se mpart n:

a) b)

nelabiale (nerotunjite): a , e , , i ; labiale (rotunjite): o , , u , Conform legii armoniei vocalice labiale, vocalele ntr-un cuvnt sunt labiale ori numai nelabiale. De exemplu: kayk (caic) - barc ekin (echn) - semntur gezi (ghez) - plimbare

odun (odn) - lemn kpr (chpr) - pod yolcu (ioldj) - cltor Sufixele la derivare, declinare, conjugare, ca i particulele interogative m, mi, mu ,m se supun la fel acestei lege a foneticii limbii turce. De exemplu: sat (sat) - vnzare giri (ghir) - intrare oturu (otur) - modul de a se aeza gl (ghl) - rs kayk m? (caikc m?) - este barcadjiu? genlik mi? (ghencilc mi?) - tinereea? tuzluk mu? (tuzlc mu?) - este solnit? gzlk m? (ghzlk m?) - sunt ochelari? 11

Legea aceast nu este aa rspndit. Are multe excepii. De asemenea, numeroase sufixe, fr cel puin patru variante, nu-i se supun. Lecia 3 CE ESTE? BU NE? CNE ESTE? BU KM? Aceasta este o carte. Acesta este un caiet. Acesta este un creion. Aceasta este o cas. Aceasta este o mas Acesta este un scaun. Aceasta este o fereastr. Aceasta este o cret Aceasta este o banc, un rnd. Acesta este un dulap. Aceasta este o geant. Aceasta este o u. Acesta este un perete. Aceasta este o perdea. Aceasta este o fat. Acesta este un biat. Aceasta este o femeie.

BU NE? Bu bir kitap. (Bu bir chitp.) Bu bir defter. (Bu bir deftr.) Bu bir kalem. (Bu bir calm.) Bu bir ev. (Bu bir ev.) Bu bir masa. ( Bu bir msa.) Bu bir sandalye. (Bu bir sandlie) Bu bir pencere. (Bu bir pndjere.) Bu bir tebeir. (Bu bir teber.) Bu bir sra. (Bu bir sr.) Bu bir dolap. (Bu bir dolp.) Bu bir anta. (Bu bir cinta.) Bu bir kap. (Bu bir kap.) Bu bir duvar. (Bu bir duvr.) Bu bir perde. (Bu bir perd.) BU KM? Bu bir kz. (Bu bir kz.) Bu bir olan. (Bu bir o:ln.) Bu bir kadn. (Bu bir cadn.)

Bu bir erkek. (Bu bir erchc.) Bu bir anne. (Bu bir ann.) Bu bir baba. (Bu bir bab) Bu bir retmen. (Bu bir :retmn.)

Acesta este un brbat. Aceasta este o mam. Acesta este un tat. Acesta este un nvtor.

LEGEA ARMONE CONSONANTCE SESSZLERN (NSZLERN) UYUMU a) b) Consoanele n limba turc se mpart n: surde: , h , f , k , p , s , , t sonore: b , c , d , g , j , l , m , n , r , v , y , z Majoritatea cuvintelor n limba turc au consoane surde sau sonore. Sufixele, la fel, ca la armonia vocalic se supun acestei legi. 12

Un sufix dac se supune la cele trei legi fonetice de armonie: vocalic palatal, labial i la cea consonantic are opt variante. cam-c, rme-ci, kuyum-cu, gz-c; balk-, tarih-i, ku-u, st- PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL PREZENT PERSOANA A III-a
EK EYLEMN MDK ZAMAN III. AHIS TEKL

Pronumele interogativ ne ce i kim cine se pot folosi i urmate de sufixul predicativ -dir. Atunci i rspunsul este folosit prin adugarea a unuia din sufixele: -dr, -dir, -dur, -dr; -tr, -tir,-tur, -tr conform legilor armoniei vocalice i consonantice. Precum aproape toate timpurile i modurile n limba turc, i predicatul nominal are patru forme la conjugare. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. BU NEDR? Bu aynadr. (Bu aindr.) Bu evdir. (Bu vdir.) Bu okuldur. (Bu ocldur.) Bu gldr. (Bu gldr.) Bu aatr. (Bu a:tr.) Bu iektir. (Bu cicctir). Bu tuzluktur. (Bu tuzlctur.) Bu otobstr. (Bu otobstr.) BU KMDR? Aceasta este o oglind. Aceasta este o cas. Aceasta este o coal. Acesta este un trandafir. Acesta este un copac. Aceasta este o floare. Aceasta este o solni. Acesta este un autobuz.

Bu avcdr. (Bu avdjdr.) Bu sekreterdir. (Bu secretrdir.) Bu memurdur. (Bu memrdur. Bu yzcdr. (Bu izdjdr.) Bu diplomattr. (Bu diplomttr.) Bu artisttir. (Bu artisttir.) Bu Trktr. (Bu Trktr.)

Acesta este un vntor. Acesta este un secretar. Acesta este un funcionar. Acesta este un nottor. Acesta este un diplomat. Acesta este un artist. Acesta este un turc.

2. Forma interogativ. Soru ekli. Forma interogativ a predicatului nominal la timpul prezent, persoana a III-a singular, se red prin adugarea conform legilor armoniei vocalice a uneia din particulele interogative m , mi , mu , m. Ele se citesc ca enclitice, mpreun cu cuvntul pe care l urmeaz, ns se scriu separat 13

Particula interogativ n limba vorbit, n general, nu este nsoit de sufixul predicativ. n limba scris ns uneori se folosesc mpreun i atunci avem formele interogative: mdr , midir , mudur , mdr. Rspunsul afirmativ se d cu ajutorul adverbului evet da. - Bu bir kitap m? (Bu bir chitp m?) Aceasta e o carte? - Evet, bu (bir) kitap. (Evet, bu (bir) kitp.) Da, aceasta e o carte. sau: - Bu kitap mdr? (Bu chitp mdr?) Aceasta este o carte? - Evet, bu kitaptr. (Evet, bu chitptr.) Da, aceasta este o carte. - Bu apartman m? (Bu aprtmn m?) Acesta e un bloc? - Evet, bu bir apartman.(Evet, bu bir apartmn.) Da, acesta e un bloc. - Bu apartman mdr? (Bu apartmn mdr?) Acesta este un bloc? - Evet, bu apartmandr. (Evet, bu apartmndr.) Da, acesta este un bloc. - Bu iek mi? (Bu cicc mi?) Aceasta e o floare? - Evet, bu (bir) iek. (Evet, bu (bir) cicc.) Da, aceasta e o floare. sau: - Bu bir iek midir? (Bu bir cicc midir?) Aceasta este o floare? - Evet, bu bir iektir. (Evet, bu bir cicctir.) Da, aceasta este o floare. - Bu defter mi? (Bu deftr mi?) Acesta e un caiet? - Evet, bu bir defter. (Evet, bu bir deftr.) Da, acesta e un caiet. sau: - Bu defter midir? (Bu deftr midir?) Acesta este un caiet? - Evet, bu bir defterdir. (Evet, bu bir deftrdir.) Da, acesta este un caiet.

sau:

- Bu kutu mu? (Bu kut m?) Aceasta e o cutie? - Evet, bu bir kutu. (Evet, bu bir kut.) Da, aceasta e o cutie. sau: - Bu kutu mudur? (Bu kut mudur?) Da, aceasta este o cutie? - Evet, bu bir kutudur.(Evet, bu bir kutdur.) Da, aceasta este o cutie. - Bu vapur mu? (Bu vapr mu?) Acesta e un vapor? - Evet, bu bir vapur. (Evet, bu bir vapr.) Da, acesta e un vapor. sau: - Bu vapur mudur? (Bu vapr mudur?) Acesta este un vapor? - Evet, bu vapurdur. (Evet, bu vaprdur.) Da, acesta este un vapor. - Bu gzlk m? (Bu gzlk m?) Acetia sunt ochelari? 14

- Evet, bu gzlk. (Evet, bu gzlk.) Da, acetia sunt ochelari. sau: - Bu gzlk mdr? (Bu gzlk mdr?) - Evet, bu gzlktr. (Evet, bu gzlktr.) - Bu szlk m? (Bu szlk m?) Acesta e un dicionar? - Evet, bu szlk.(Evet, bu szlk.) Da, acesta e un dicionar. - Bu szlk mdr? (Bu szlk mdr?) Acesta este un dicionar? - Evet, bu szlktr.(Evet, bu szlktr.) Da, acesta este un dicionar. 3. Forma negativ. Olumsuz ekil. Se obine cu ajutorul cuvntului de negaie deil ( cu e scurt) nu este. La fel ca particulele interogative, n limba vorbit nu se folosete nsoit de sufixul predicativ. n limba scris apare uneori sub forma deil, uneori sub forma deildir. Propoziiile negative care cuprind acest cuvnt pot ncepe cu adverbul hayr nu. - Bu kitap m? - Hayr, bu kitap deil, bu defter. ( Hir, bu kitp del, bu deftr.) Nu, aceasta nu e o carte, acesta e un caiet. sau: - Bu kitap mdr? (Bu kitp mdr?) Aceasta este o carte? - Hayr, bu kitap deildir, bu defterdir. (Hir, bu kitp deldir, bu defterdir.) Nu, aceasta nu este o carte, acesta este un caiet. - Bu apartman m? (Bu apartmn m?) Acesta este un bloc?

sau:

sau:

- Hayr, bu apartman deil, bu enstit. (Hir, bu apartmn deil, bu enstit.) Nu, acesta nu e un bloc, aceasta e o nstituie. - Bu apartman mdr? (Bu apartmn mdr?) Acesta este un bloc? - Hayr, bu apartman deildir, bu enstitdr.(Hir, bu apartmn deildir, bu enstitdr.) Nu, acesta nu este un bloc, aceasta este o instituie.

4.

Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceast form se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil i particulei interogative mi, deci se adaug deil mi n forma scurt sau deil midir n forma lung. Se traduce nu e, nu este? Rspunsul poate s fie afirmativ sau negativ. Bu gazete deil mi? (Bu gazte del mi?) Acesta nu e un ziar? Evet, bu gazete. (Evet, bu gazte.) Ba da, acesta e un ziar. 15

sau: - Hayr, bu gazete deil. (Hir, bu gazte del.) Nu, acesta nu e un ziar. Se poate ntreba i rspunde i n felul urmtor: - Bu gazete deil midir?(Bu gazte del midir?)Acesta nu este un ziar? - Evet, bu gazetedir. ( Evet, bu gaztedir.) Da, acesta este un ziar. sau: - Hayr, bu gazete deildir. (Hir, bu gazete deildir.)Nu, acesta nu este un ziar. - Bu otel deil mi? (Bu otl del mi?) Acesta nu e un hotel? - Evet, bu otel, (Evet, bu otl.) Ba da, acesta este un hotel. sau: - Hayr, bu otel deil. (Hir, bu otl deil.) Nu, acesta nu e un hotel. - Bu otel deil midir? (Bu otl del midir?) Acesta nu este un hotel? - Evet, bu oteldir. (Evet, bu otldir.) Da, acesta este un hotel. sau: - Hayr, bu otel deildir. (Hir, bu otl deldir.) Nu, acesta nu este un hotel. Exerciii:1.Adugai particulele interogative la urmtoarele cuvinte: Bu renci ? Bu sra ? Bu anta ? Bu perde ? Bu avc ? Bu ev ?

Bu gl ? Bu mektup ? Bu hastane Bu okul ? Bu kyl ? Bu istasyon ? Bu t ..? Bu kablo ? Bu kap ? 2. Rspundei nti afirmativ, pe urm negativ la urmtoarele propoziii: Bu ocuk mu? Bu kalem mi? Bu gl m? Bu iyi mi? 16

Bu olan m? Bu gzel midir? Bu gl mdr? 3. Traducei urmtoarele propoziii i rspundei negativ: Bu ocuk renci deil mi? Bu kitap szlk deil mi? Bu sandalye gzel deil mi? Bu tuzluk deil midir? Bu ky deil midir? 4. Traducei n limba turc: - Acesta cine este? - Acesta este un copil. - El este elev? - Da, el este elev. - Aceasta nu este o carte? - Nu, aceasta nu este o carte. Acesta este un caiet.

Lecia 4

NE VAR? NE YOK? KM VAR? KM YOK? Bu ne? (B ne?) Bu bir oda. (Bu bir od.) Bu odada ne var? (Bu odad ne var?) Ce este n camera aceasta?

Bu odada masa, sandalye, dolap, kanepe var. (Bu odad msa, sandlye, dolp, canep var.) n camera aceasta este o mas, un scaun, un dulap, (i) o canapea. - Bu ne? Bu bir sokak. (Bu bir socc.) Bu sokakta ne var? (Bu socact ne var?) Ce este pe strada aceasta? Bu sokakta apartman, park, durak, maaza var. (Bu socact apartmn, parc, durc, ma:az var.) Pe strada aceasta este un bloc, un parc, o staie (de transport comun), (i) un magazin Bu ne? Bu bir snf. (Bu bir snf.) Bu snfta ne var? (Bu snft ne var?) Ce este n clasa aceasta? 17

- Bu snfta sra, krs, yaz tahtas var. (Bu snft sr, crs, iaz tahtas var.) n clasa aceasta este o banc, o catedr (i) o tabl - Bu odada kim var?(Bu odad kim var?) Cine este n camera aceasta? - Bu odada bir olan var. (Bu odad bir o:ln var.) n camera aceasta se afl un biat.) - Bu sokakta kim var? (Bu socact kim var?) Cine se afl pe strada aceasta? - Bu sokakta ii, turist ve satc var. (Bu socact ici, turist ve satdj var.) Pe strada aceasta se afl un muncitor, un turist i un vnztor. Bu snfta kim var? (Bu snft kim var?) Cine se afl n clasa aceas ta? - Bu snfta bir renci ve bir retmen var.(Bu snft bir :reng ve bir :retmn var.) n clasa aceasta sunt un elev i un cadru didactic. Substantivele odada, sokakta, snfta sunt n cazul locativ, despre care vom nva mai amnunit la lecia despre cazuri. CUVNTELE VAR YOK Cuvntul var, vardr arat existena a ceva, a cuiva. Se poate traduce prin verbele este, exist. Cuvntul yok, yoktur arat lipsa, inexistena a ceva, sau a cuiva. Se poate traduce prin nu este, nu exist. Propoziiile formate cu aceste cuvinte pot fi n diferite forme: 1. n forma interogativ. Soru ekli.

a)

Forma interogativ cu verbele var i yok se obine cu ajutorul particulelor interogative m dup verbul var i mu dup verbul yok. Bineneles, rspunsul poate s fie afirmativ sau negativ. Rspuns n forma afirmativ: - Bu odada televizyon var m? (Bu odad televizin var m?) n camera aceasta este un televizor? - Evet, bu odada televizyon var. (Evet, bu odad televizin var.) Da, n camera aceasta este un televizor. - Bu evde misafir var m? (Bu evd misafr var m?) n casa aceasta este un musafir? - Evet, bu evde misafir var. (Evet, bu evd misafr var.) Da, n casa aceasta este un musafir. - Bu sokakta tiyatro var m? (Bu sokakt tiytro var m?) Pe strada aceasta este un teatru? 18

- Evet, bu sokakta tiyatro var. (Evet, bu sokakt tiytro var.) Da, pe strada aceasta este un teatru. b) Rspuns n forma negativ: - Bu glde balk var m?(Bu ghld balc vr m?)n acest lac sunt peti? - Hayr, bu glde balk yok. (Hir, bu gld balc ioc.) Nu, n acest lac nu sunt peti. - Bu lisede arkc var m? (Bu lised arkdj var m?) n acest liceu sunt cntrei? - Hayr, bu lisede arkc yok. (Hir, bu lised arcdj ioc.) Nu, n acest liceu nu sunt cntrei. - Bu kyde sinema var m? (Bu chid sinma var m?.) n acest sat exist un cinematograf? - Hayr, bu kyde sinema yok. (Hir, bu kyd sinma ioc.) Nu, n acest sat nu este un cinematograf. - Bu snfta bir ey var m? (Bu snft bir i var m?) n clasa aceasta este ceva? - Hayr, bu snfta bir ey yok. (Hir, bu snft br ei ioc.) Nu, n clasa aceasta nu este nimic. Atenie: La ntrebarea bir ey var m? este ceva? , accentul cade pe e , iar la rspunsul negativ br ey yok nu este nimic, pe i. La ntrebarea kims var m? este cineva? accentul cade pe e. Rspunsul negativ este kmse yok, nu este nimeni accentul cade pe i .

- Bu evde kimse var m? (Bu evd kims var m?) n casa aceasta ese cineva? - Hayr, bu evde kimse yok. (Hair, bu evd kmse ioc.) Nu, n casa aceasta nu este nimeni . Rspunsul poate s fie i afirmativ: - Evet, bu evde kimse var. (Evet, bu evd kims var.) Da, n casa aceasta este cineva. 2. Forma negativ-interogariv. Olumsuz-soru ekli Aceast form se obine prin adugarea particulei interogative mu la verbul yok, deci avem formula yok mu? nu este?, nu exist? Rspunsul poate s fie var ba da, este, exist sau hayr, yok nu, nu este, nu exist, sau simplu yok. a) Rspuns afirmativ cu var. Bu sokakta tiyatro yok mu? (Bu sokakt tiytro yk mu?) Pe strada aceasta nu este un teatru? Bu sokakta tiyatro var. (Bu sokakt tiytro var.) Pe strada aceasta este un teatru. 19

a)

- Bu snfta arkc yok mu? (Bu snft arcdj ic mu?) n clasa aceasta nu este un cntre? - Bu snfta arkc var. (Bu snft arkdj var.) Ba da, n clasa aceasta este un cntre. Rspuns negativ cu hayr, yok - Bu sokakta lokanta yok mu? (Bu socact locnta ic mu?) Pe strada aceasta nu este un restaurant? - Hayr, bu sokakta lokanta yok. (Hir, bu sokakt locnta ioc.) - Bu snfta retmen yok mu? (Bu snft :retmn ic mu?) n clasa aceasta nu este un cadru didactic? - Hayr, bu snfta retmen yok. (Bu snft :retmn ioc.) Nu, n clasa aceasta nu este un cadro didactic. Forma lunga la ne var, ne yok este ne vardr, ne yoktur . Se folosete rar. Expresia ne var, ne yok? se poate traduce ce e nou? Dac nu este nimic nou, rspunsul este bir ey yok (Br ei ioc.) Se poate rspunde i : yilik-gzellik. (ilik, ghzellik) Buntate i frumusee. Exerciii: 1.Punei la forma interogativ urmtoarele propoziii i rspundei negativ: Bu sokakta lokanta var. Bu odada perde var. Bu glde kayk var. Bu evde iek var.

Bu okulda retmen var. 2. Punei la forma interogativ urmtoarele propoziii i rspundei afirmativ: Bu sokakta aa yok. Bu evde ocuk yok. Bu kyde lokanta yok. Bu dolapta defter yok. Bu glde balk yok. Bu odada t yok. 5. Traducei n limba turc: - n camera aceasta este un televizor? - Nu, n camera aceasta nu este un televizor, este un radio. n clasa aceasta este un tablou?

Nu, n clasa aceasta nu este un tablou, este o hart.

- n casa aceasta este cineva? - Da, n casa aceasta sunt: o femeie, un brbat, o fat i un biat. 20

Lecia 5

PLURALUL OUL aa - aalar okul - okullar avc - avclar masa - masalar kz - kzlar olan - olanlar balk - balklar kayk - kayklar da - dalar oda - odalar

iek - iekler renci - renciler ii - iiler pencere - pencereler ev - evler defter - defterler gl - gller deniz - denizler gemi- gemiler seyirci - seyirciler

Sperm, ai neles c pluralul este format cu ajutorul sufixului -ler dup cuvinte cu vocale anterioare i cu -lar dup cele cu vocale posterioare. n cazul lipsei armoniei vocalice ntr-un cuvnt, tim c, ultima vocal determin vocala sufixului. anne - anneler karde - kardeler air - airler poet kitap - kitaplar mektup - mektuplar televizyon - televizyonlar

NUMERALUL CARDNAL ASIL SAYILAR Birlikler 1 - bir 2 - iki 3 - 4 - drt 5 - be 6 - alt 7 - yedi 8 - sekiz 9 - dokuz Onluklar 10 - on 20 - yirmi 30 - otuz 40 - krk 50 - elli 60 - altm 70 - yetmi 80 - seksen 90 - doksan

Numerele cu zeci i uniti se formeaz adugnd la zeci unitile. ntre ele nu se intercaleaz nici un cuvnt. S vedem, de exemplu, numeralele de la 10 la 20. 21

11 - on bir 12 - on iki 13 - on 14 - on drt 15 - on be

16 - on alt 17 - on yedi 18 - on sekiz 19 - on dokuz

Reinei i cuvintele yz o sut i bin o mie,i putei folosi numeralul n limba turc pn la milyon un milion, chiar i mai departe. Acuma s scriem cifre mai mari. S fim ateni i la ortografie. 1986 - bin dokuz yz seksen alt 28 567 - yirmi sekiz bin be yz altm yedi 549 743 - be yz krk dokuz bin yedi yz krk 24 864 798 - yirmi drt milyon sekiz yz altm drt bin yedi yz doksan sekiz 365 864 952 - yz altm be milyon sekiz yz altm drt bin dokuz yz elli iki Not: Numeralele yz o sut, bin o mie, milyon un milion se folosesc fr cuvntul bir n fa. Snfta yirmi bir sra var. Sokakta sinema var. Otelde yz krk sekiz turist var. Evde ocuk var.

Numeralele se scriu mpreun la operaini financiare. Substantivul dup numeral rmne n singular, deoarece cantitatea deja exprim numeralul. Numai dac este vorba de personaje celebre din literatur, substantivul uneori primete sufixul pluralului: Ali Baba ve Krk Haramiler Ali Baba i cei patruzeci de hoi, Silhrler Cei trei muchetari n caz de substantivizare numeralul cardinal se poate folosi i n plural: ler Konferans Conferina celor trei. NUMERALE NEHOTRTE BELGSZ SAYILAR Snfta ok renci var. Evde birka kap var. Kitaplkta birok kitap var. Denizde pekok kayk yok. Hastanede az hasta yok. Numeralele nehotrte n limba turc sunt urmtoarele: 22

1. az puin, ok mult, biraz puin, birok mai muli, birka civa, pekok foarte muli. 2. Dou sau mai multe numerale folosite una dup alta n sens aproximativ sunt considerate la fel numerale nehotrte: be-on kii cinci-zece persoane -drt kilo elma trei-patru kilograme de mere 3. Numerale nehotrte sunt de asemenea numeralele cardinale folosite cu sufixul pluralului i sufixele -ca, -ce: onlarca renci zeci de elevi, yzlerce memur sute de funcionari, milyonlarca insan milioane de oameni. S citim urmtorul text i s aflm la ce ntrebare rspund numeralele cardinale i numeralele nehotrte. KA KTAP VAR? Eda: - Anne, kitaplkta ka kitap var? Anne: - 2843 kitap var. Eda: - Ka szlk var? Anne: - ok szlk var. Eda: - Trke-Romence Szlk var m? Anne: - Evet, var. Trke-Romence Szlk sa tarafta. Romence-Trke Szlk sol tarafta. Eda: -Teekkr ederim, anne.

Szler ve deyimler. Cuvinte i expresii ka - ct, ci, cte kitaplk - bibliotec (mobil) Trke-Romence - turc-romn sa tarafta - pe partea dreapt sol tarafta - pe patea stng teekkr ederim - mulumesc Exerciii: 1.Adugai sufixul pluralului urmtoarelor substantive: retmen, memur, kitaplk, elma, szlke, insan. 2. Scriei cu litere urmtoarele cifre: 7, 29, 248, 432, 583, 28 962 751. 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: a) n parc sunt muli copii. b) n camer sunt cinci tablouri. c) n cas sunt patru camere. d) Pe strada aceasta sunt dou coli. e) n hotelul acesta sunt muli turiti f) n cas sunt civa musafiri. 23

g) n dulap sunt cinci -ase caiete. 4. Formai cinci propoziii cu numerale nehotrte. RECAPTULARE I TEKRARLAMA I 1. Citii urmtoarele cuvinte: cam am gemi salk balk bilmece cocuk gazete olan lk gece ekmece gezi aa scak kapc eki gitmek doru alt gazeteci anta gzel souk krk renci kutu t yedi le arkada kyl yetmi sz kiraz zm seyir drt okul kk kayk Adugai sufixul pluralului urmtoarelor cuvinte: maaza, arkada, deniz, satc, defter, gl, seyirci, doktor. 3. Scriei n limba turc urmtoarele cifre cu cuvinte : 84 875, 17 624, 35 967, 38 456. 4. Punei n forma negativ urmtoarele propoziii: a) Bu ocuk rencidir.

2.

6.

b) Bu film gzeldir. c) Bu evde ok insan var. d) Bu sokakta az araba var. e) Bu fabrikada iki yz ii var. f) Sa tarafta bir enstit var. 5. Punei n forma interogativ urmtoarele propoziii: a) Bu evde televizyon var. b) Bu kitaplkta iki bin be yz kitap var. c) Bu evde ocuk var. d) Bu odada alt sandalye yok. e) Bu kyde iki sinema yok. f) Bu sokakta maaza var. g) Bu fabrikada bin ii var. h) Bu otelde ok oda var. i) Bu snfta krk renci yok. j) Bu maazada alt satc yok. Punei n forma interogatv, negativ i negativ-interogativ urmtoarele propoziii: 24

a) b)
c)

d) e)

Bu bir rencidir. Bu bir snftr. Bu bir fabrikadr. Bu bir iidir, Bu bir doktordur. 7. Rspundei afirmativ la urmtoarele propoziii: a) Bu tablo mu? b) Bu tebeir deil mi? c) Bu okul deil mi? d) Bu ev gzel mi? e) Bu t deil mi? f) Bu hastane byk m? 8. Rspundei negativ la urmtoarele propoziii: a) Bu glde balk var m? b) Bu film gzel mi? c) Bu sokakta otel yok mu? d) Sa tarafta maaza var m? e) Parkta ok insan var m f) Kitaplkta szlk var m? 9. Traducei n limba turc: a) - Ce este pe strada aceasta? - Pe strada aceasta este o cas, un bloc,un spital, un magazin.

b) - Ce este n clasa aceasta? - n clasa aceasta sunt o catedr, o tabl, o cret i un tablou. c) - Cine este n clasa aceasta? - n clasa aceasta sunt un profesor i 26 de elevi.
d

d) - El cine este? - El este un pescar. e) - V rog, mi spunei numele dvs.? - Numele meu este f) n parc sunt puini oameni. g) Cte bnci sunt n clasa aceasta? h) Sunt multe brci pe mare? i) Sunt muli spectatori n cinematograf?

25

Lecia 6

NE YAPIYOR? retmen okuyor. renci yazyor. Sever radyo dinliyor. ocuk oynuyor. Bebek glyor. Ressam resim yapyor. Doktor muayene ediyor.

SEVER TRK DLN RENYOR Gnaydn, Sever! Gnaydn, arkada! Ne yapyorsun? Trk dilini reniyorum. Sen Trke bilmiyor musun? Biraz anlyorum. yi bilmiyorum. imdi niversitede reniyorum. Baarlar, Sever! Hoa kal! Teekkr ederim. Gle gle!

Szler ve deyimler:

Ne yapyor? - Ce face? okuyor - citete yazyor - scrie dinliyor - ascult oynuyor - se joac bebek - bebelu glyor - rde ressam - 1.pictor; 2. desenator resim yapyor - 1. picteaz; 2. deseneaz muayene ediyor - consult dil - limb reniyor - nva arkada - prieten ne yapyorsun? - ce faci? sen - tu Trke - turcete bilmiyor musun? - nu tii? iyi - bine, bun bilmiyorum - nu tiu 26

imdi - acum baarlar - succese TMPUL PREZENT MDK ZAMAN Timpul prezent exprim, la fel ca n limba romn, o aciune ce se desfoar n momentul vorbirii. Se formeaz prin adugarea la rdcina sau tema verbului a sufixului -yor urmat de sufixele personale. Deci timpul prezent are urmtoarea form: rdcin (tem) + -yor+ sufixele personale La rdcinile terminate n vocal se adaug direct sufixul -yor, la cele terminate n consoan se intercaleaz una din vocalele , i, u, conform legilor armoniei vocalice. Accentul cade pe silaba care st naintea sufixului timpului. nfinitivul n limba turc se formeaz prin adugarea la rdcina sau tema verbului a unuia din sufixele -mak sau -mek conform legii armoniei vocalice palatale. CONJUGAREA TMPULU PREZENT MDK ZAMANIN EKM

1.Forma afirmativ. Olumlu ekil. okumak ben okuyorum sen okuyorsun o okuyor biz okuyoruz siz okuyorsunuz onlar okuyorlar yazmak ben yazyorum sen yazyorsun o yazyor biz yazyoruz siz yazyorsunuz onlar yazyorlar bilmek ben biliyorum 27

a citi eu citesc tu citeti el citete noi citim voi citii ei citesc a scrie eu scriu tu scrii el scrie noi scriem voi scriei ei scriu a ti eu tiu

sen biliyorsun o biliyor biz biliyoruz siz biliyorsunuz onlar biliyorlar sormak ben soruyorum sen soruyorsun o soruyor biz soruyoruz siz soruyorsunuz onlar soruyorlar

tu tii el tie noi tim voi tii ei tiu a ntreba eu ntreb tu ntrebi el ntreab noi ntrebm voi ntrebai ei ntreab

glmek a rde ben glyorum eu rd sen glyorsun tu rzi o glyor el rde biz glyoruz noi rdem siz glyorsunuz voi rdei onlar glyorlar ei rd Not: a) Dac rdcina verbului se termin n a sau e, aceste vocale sub

influena lui y din sufixul prezentului se transform a< , e<i balamak a ncepe ben balyorum eu ncep sen balyorsun tu ncepi o balyor el ncepe biz balyoruz noi ncepem siz balyorsunuz voi ncepei onlar balyorlar ei ncep beklemek ben bekliyorum sen bekliyorsun o bekliyor biz bekliyoruz siz bekliyorsunuz onlar bekliyorlar a atepta eu atept tu atepi el ateapt noi ateptm voi ateptai ei ateapt

b) Dac prima silab din rdcina verbului conine o vocal labial, a din ultima silab nu se transform n , ci se rotunjete ntre prima vocal din rdcina i vocala labial din sufixul timpului, i devine u, iar e <. 28

yoklamak ben yokluyorum tlemek ben tlyorum

a controla eu controlez a clca eu calc

Uneori timpul prezent exprim o aciune n trecut. De exemplu: O daa gidiyor, kar yayor. El se duce la munte i ninge (ncepe s ning). Uneori exprim o aciune ce se va desfura n viitor: Babam yarn gidiyor. Tata pleac mine. La verbele compuse se conjug doar verbul auxiliar. muayene etmek a consulta ben muayene ediyorum eu consult spor yapmak ben spor yapyorum yardm etmek ben yardm ediyorum a face sport eu fac sport a ajuta eu ajut

2.Forma negativ. Olumsuz ekil Pentru a reda forma negativ a timpului prezent se intercaleaz ntre rd-

cin i sufixul timpului unul din sufixele de negaie -m, -mi, -mu, -m. Accentul cade pe silaba care st naintea lor. yazmak a scrie ben yazmyorum eu nu scriu sen yazmyorsun tu nu scrii o yazmyor el nu scrie biz yazmyoruz noi nu scriem siz yazmyorsunuz voi nu scriei onlar yazmyorlar ei nu scriu bilmek ben bilmiyorum sen bilmiyorsun o bilmiyor biz bilmiyoruz siz bilmiyorsunuz onlar bilmiyorlar a ti eu nu tiu tu nu tii el nu tie noi nu tim voi nu tii ei nu tiu

29

yorulmak ben yorulmuyorum sen yorulmuyorsun o yorulmuyor biz yorulmuyoruz siz yorulmuyorsunuz onlar yorulmuyorlar yzmek ben yzmyorum sen yzmyorsun o yzmyor biz yzmyoruz siz yzmyorsunuz onlar yzmyorlar

a se obosi eu nu m obosesc tu nu te oboseti el nu se obosete noi nu ne obosim voi nu v obosii ei nu se obosesc a nota eu nu not tu nu noi el nu noat noi nu notm voi nu notai ei nu noat

3. Forma interogativ. Soru ekli. Pentru a exprima aceast form se folosete particula mu. Ea se adaug dup sufixul prezentului i naintea sufixelor personale. Se scrie separat de tema timpului prezent. Nu are variante. Not: pentru persoana a III-a plural se folosete particula interogativ m yorulmak a se obosi

ben yoruluyor muyum? sen yoruluyor musun? o yoruluyor mu? biz yoruluyor muyuz? siz yoruluyor musunuz? onlar yoruluyorlar m?

eu m obosesc? tu te oboseti? el se obosete? noi ne obosim? voi v obosii? ei se obosesc?

4. Forma negativ- interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceasta form este o combinaie ntre formele negativ i introgativ. La tema negativ a timpului prezent se adaug particula interogativ mu (m la persoana a III-a plural) mpreun cu sufixele personale. Accentul cade pe silaba care st naintea sufixului de negaie. almak ben almyor muyum? sen almyor musun? o almyor mu? biz almyor muyuz? siz almyor musunuz? onlar almyorlar m? 30 a munci eu nu muncesc? tu nu munceti? el nu muncete? noi nu muncim? voi nu muncii? ei nu muncesc?

Not: a) Verbul gitmek a se duce a crui rdcin se termin n consoana t, la adugarea un i naintea sufixului timpului, acest t se sonorizeaz i se transform n d. La formele negativ i negativ-interogativ t revine. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil ben gidiyorum biz gidiyoruz sen gidiyorsun siz gidiyorsunuz o gidiyor onlar gidiyorlar 2. Forma negativ.Olumsuz ekil. ben gitmiyorum biz gitmiyoruz sen gitmiyorsun siz gitmiyorsunuz o gitmiyor onlar gitmiyorlar 3. Forma interogativ. Soru ekli. ben gidiyor muyum? biz gidiyor muyuz? sen gidiyor musun? siz gidiyor musunuz? o gidiyor mu? onlar gidiyorlar m? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli ben gitmiyor muyum? biz gitmiyor muyuz? sen gitmiyor musun? siz gitmiyor musunuz?

o gitmiyor mu?

onlar gitmiyorlar m?

b) Dac ntr-o fraz sunt dou sau mai multe predicate exprimate la timpul prezent, atunci sufixul personal poate fi omis, cu excepia ultimului predicat. De exemplu: Siz okuyor, yazyor ve soruyorsunuz. Voi citii, scriei i ntrebai. Exerciii: 1. Conjugai verbul almak a lua n cele patru forme al timpului prezent. 2. Traducei n limba romn: - Ne yapyorsun, Aye? alyorum. - Mehmet bey ne yapyor? Mehmet bey de alyor. - Metin almyor mu? - Metin ocuk. almyor, okuyor, oynuyor. - Eda ne yapyor? - Eda okuyor. - retmen ne yapyor? - retmen yazyor. 3. Traducei n limba turc: 31

El nva limba turc. nelegei turcete? Ce face vnztorul? oferul conduce. Sever nu noat. Eda nu picteaz. Vnztorul nu vinde? Doctorul nu consult?. Pictorul nu picteaz? Metin face sport? Copilul se obosete. Copiii se joac. Lecia 7 PROJE ENSTTSNDE

Gnaydn! Gnaydn! zr dilerim, siz kapc msnz? Evet, kapcym. Kimi aryorsunuz? Mdr beyi aryorum. Siz kimsiniz? Ben teknisyenim. Mobilya Fabrikasnda alyorum. yi. Mdr bey u broda bulunuyor. Buyurun. - Gnaydn! Rahatsz ettiim iin zr dilerim. Rahatsz etmiyorsunuz. Buyurun, ne istiyorsunuz? A-a-a, siz Mobilya Fabrikasnda almyor musunuz? Evet, orada alyorum. ler iyi gidiyor mu? Evet, iyi gidiyor. Mobilya ok aranyor. Atlye dar geliyor. Yeni atlye iin proje rica ediyorum. Memnuniyetle. Szler ve deyimler: proje - proiect enstit - institut zr dilerim - scuzai v rog kapc - portar kimi - pe cine aryorsunuz (aramak) - cutai (a cuta) mdr - director 32

bey - domn mobilya - mobil iyi - 1. bine; 2. bun u - acest bro - birou bulunuyor (bulunmak) - se afl ( a se afla) buyurun (buyurmak) - poftii ( a pofti) rahatsz ettiim iin zr dilerim - cer scuze pentru deranj rahatsz etmiyorsunuz (rahatsz etmek) - nu deranjai (a deranja) istiyorsunuz (istemek) - dorii (a dori) orada - acolo i - treab iler iyi gidiyor mu? - treburile merg bine? aranyor ( aramak) - se caut ( a cuta)

atlye - atelier dar - 1. ngust; 2. Nencptor geliyor (gelmek) - vine ( a veni) iin - pentru rica ediyorum ( rica etmek)- v rog ( a ruga) memnuniyetle - cu plcere PREDCATUL NOMNAL EK FL Predicatul nominal n limba turc se formeaz prin alipirea sufixelor predicative la prile de vorbire cu sens lexical. Formarea timpului prezent pentru persoana a III-a singular deja ai cunoscut-o la lecia BU NEDR? TMPUL PREZENT AL PREDCATULU NOMNAL EK FLNN MDK ZAMANI 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Se red cu ajutorul urmtoarelor sufixe: Sing. p. I -m, -im, -um, m pl. p..I -z, -iz, -uz, -z p.II -sn, -sin, -sun, -sn p..II -snz, -siniz, -sunuz, -snz p.III -dr, -dir, -dur, -dr; p.III -drlar, -dirler, -durlar,-drler -tr, -tir, -tur, -tr p.III -trlar, -tirler, -turlar, -trler Exemple: ressam pictor ben ressamm eu sunt pictor sen ressamsn tu eti pictor o ressam(dr) el este pictor 33

biz ressamz siz ressamsnz onlar ressamdrlar (ressamlar) teknisyen ben teknisyenim sen teknisyensin o teknisyen(dir) biz teknisyeniz siz teknisyensiniz onlar teknisyendirler (teknisyenler) doktor

noi suntem pictori voi suntei pictori ei sunt pictori tehnician eu sunt tehnician tu eti tehnician el este tehnician noi suntem tehnicieni voi suntei tehnicieni ei sunt tehnicieni doctor

ben doktorum ofr ben ofrm

eu sunt doctor ofer eu sunt ofer

Dac cuvntul se termin n vocal, la persoana I-a singular i plural se adaug un y pentru a evita formarea diftongului. Exemple: ben satcym biz satcyz ben renciyim ben yolcuyum ben kylym 2. biz renciyiz biz yolcuyuz biz kylyz yolcu - drume

Forma negativ . Olumsuz ekil. Aa cum ai vzut la persoana a III-a singular forma negativ se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil, la care se adaug sufixele personale fr variante. ressam pictor ben ressam deilim eu nu sunt pictor sen ressam deilsin tu nu eti pictor o ressam deil(dir) el nu este pictor biz ressam deiliz noi nu suntem pictori siz ressam deilsiniz voi nu suntei pictori onlar ressam deildirler ei nu sunt pictori (deiller) 34

3.

Forma interogativ. Soru ekli. Pentru aceast form se folosesc particulele interogative m , mi , mu, m. V amintim c aceste particule se scriu separat, ns sufixele personale care se adaug, se scriu mpreun cu ele. Pentru c la persoana I-a singular i plural particulele interogative se termin n vocal i sufixele personale ncep cu o vocal, ntre ele se intercaleaz un y. arkc cntre ben arkc mym? eu sunt cntre? sen arkc msn? tu eti cntre? o arkc m(dr)? el este cntre? biz arkc myz? noi suntem cntrei? siz arkc msnz? voi suntei cntrei? onlar arkc m(drlar)? ei sunt cntrei?

teknisyen ben teknisyen miyim? sen teknisyen misin? o teknisyen mi(dir)? memur ben memur muyum? ben mdr mym?

biz teknisyen miyiz? siz teknisyen misiniz? onlar teknisyen mi(dirler)? biz memur muyuz? Biz mdr myz?

4.Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceast form se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil urmat de particula mi mpreun cu sufixele personale. Formul: cuvntul + deil mi+sufixele personale ressam ben ressam deil miyim? eu nu sunt pictor? sen ressam deil misin? tu nu eti pictor? o ressam deil mi(dir)? el nu este pictor? biz ressam deil miyiz? noi nu suntem pictori? siz ressam deil misiniz? voi nu suntei pictori? onlar ressam deil(ler) mi? ei nu sunt pictori? deil mi(dirler)? Exerciii: Conjugai cuvintele satc i memur n cele patru forme ale predicatului nominal. 35

1.

2. negativ:

Redai urmtoarele predicate nominale din propoziii la forma Sever avcdr. Ben turistim. O kapcdr. Siz memursunuz. Biz kylyz. Onlar teknisyendirler. O sekreterdir. Sen doktorsun. Redai urmtoarele predicate nominale la formele interogativ i negativ-interogativ: Biz renciyiz. Siz mdrsnz

3.

Onlar retmendirler. O turisttir. Ben kapcym. Sen memursun. O sekreterdir. 4. Traducei urmtorul text n limba turc: - Scuzai v rog, suntei secretara? - Da, sunt secretara. Ce dorii? - Domnul director este n institut? - Domnul director este n birou. Lecia 8 Acktm. Susadm. BUGN NE YAPTINIZ? Metin: - Anne, acktm. Eda: - Ben de acktm. Anne: - Babay bekliyoruz, ocuklar. Zil alyor. Baba geldi. Baba: - yi akamlar, Aye! yi akamlar, ocuklar! ocuklar: - yi akamlar, baba! Ho geldin! Baba: - Ho bulduk! Naslsnz? Bugn ne yaptnz? Eda: - Sabahleyin ktphanede kitap, dergi okudum. leden sonra Nee geldi, anlattk. Baba: - Ne yapyor Nee? yi mi? Eda: - yi, selm syledi. 36

Baba: - Sen ne yaptn, Metin? Metin: - Futbol oynadm. Baba: - Problem zdn m? Metin: - Anne: - Masa hazr, buyurun. Szler ve deyimler: acktm - mi-e foame susadm - mi-e sete Ne yaptnz? - Ce ai fcut? bekliyoruz (beklemek) - ateptm (a atepta) zil - sonerie alyor (almak) - 1.sun (a suna); 2. a cnta; 3. a fura geldi (gelmek) - a venit ( a veni) Ho geldin! - Bine ai venit! Ho bulduk! - Bine v-am gsit!

Naslsnz?- Cum v simii? ktphane - bibliotec dergi - revist okudum (okumak) - am citit (a citi) leden sonra - dup- amiaz anlattk (anlatmak) - am stat de vorb ( a sta de vorb, a povesti) selm syledi (sylemek)- trimite salutri (a trimite) futbol - fotbal Problem zdn m? (zmek) - Ai rezolvat probleme?(a rezolva, a deznoda) hazr - gata TMPUL TRECUT DETERMNAT BELRL GEM ZAMAN Arat o aciune desfurat naintea momentului vorbirii, la care vorbitorul a fost martor. Se formeaz cu ajutorul sufixelor -d , -di , -du , -d dup temele verbale terminate n vocal sau consoan sonor i a variantelor sale -t, -ti, -tu, -t dup temele terminate n consoan surd, la care se adaug sufixele personale. Dac scriem sufixele timpului i sufixele personale mpreun avem urmtorul tabel: sing. p. I -dm , -dim , -dum , -dm; -tm , -tim , -tum , -tm p.II-dn , -din , -dun , -dn; -tn , -tin , -tun , -tn p. III -d , -di , -du , -d; -t , -ti , -tu , -t 37

pl. p. I -dk , -dik , -duk , -dk; -tk , -tik , -tuk , -tk p.II-dnz , -diniz , -dunuz , dnz; -tnz , -tiniz ,- tunuz , -tnz p.III-dlar , -diler, -dular, -dler; -tlar , -tiler , -tular , -tler Exemple de conjugare a timpului: 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil almak a lua ben aldm eu am luat sen aldn tu ai luat o ald el a luat biz aldk noi am luat siz aldnz voi ai luat onlar aldlar ei au luat vermek a da ben verdim sen verdin o verdi biz verdik siz verdiniz onlar verdiler

sormak a ntreba ben sordum sen sordun o sordu yrmek a merge ben yrdm sen yrdn o yrd atmak a arunca ben attm sen attn o att gitmek a se duce ben gittim sen gittin o gitti tutmak a prinde ben tuttum 38

biz sorduk siz sordunuz onlar sordular biz yrdk siz yrdnz onlar yrdler biz attk siz attnz onlar attlar biz gittik siz gittiniz onlar gittiler biz tuttuk

sen tuttun o tuttu dmek a cdea ben dtm sen dtn o dt

siz tuttunuz onlar tuttular biz dtk siz dtnz onlar dtler

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Se red cu ajutorul sufixelor de negaie -ma , -me care se intercaleaz ntre rdcin i sufixul timpului. Accentul cade pe silaba precedent sufixului de negaie. almak a lua ben almadm eu nu am luat sen almadn tu nu ai luat o almad el nu a luat biz almadk noi nu am luat siz almadnz voi nu ai luat

onlar almadlar dmek ben dmedim sen dmedin o dmedi

ei nu au luat biz dmedik siz dmediniz onlar dmediler

3. Forma interogativ. Soru ekli La forma afirmativ se adaug particulele interogative. Accentul cade pe particula interogativ. almak ben aldm m? eu am luat? sen aldn m? tu ai luat? o ald m? el a luat? biz aldk m? noi am luat? siz aldnz m? voi ai luat? onlar ald(lar) m? ei au luat? gitmek ben gittim mi? sen gittin mi? o gitti mi? biz gittik mi? siz gittiniz mi? onlar gitti(ler) mi? 39

sormak ben sordum mu? sen sordun mu? o sordu mu? dmek ben dtm m? sen dtn m? o dt m?

biz sorduk mu? siz sordunuz mu? onlar sordular m? (sordu mu?) biz dtk m? siz dtnz m? onlar dtler mi? (dt m?)

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli La forma negativ se adaug particulele interogative. almak ben almadm m? eu nu am luat? sen almadn m? tu nu ai luat? o almad m? el nu a luat? biz almadk m? noi nu am luat? siz almadnz m? voi nu ai luat?

onlar almad(lar) m? vermek ben vermedim mi? sen vermedin mi? o vermedi mi? sormak ben sormadm m? sen sormadn m? o sormad m? dmek ben dmedim mi? sen dmedin mi? o dmedi mi?

ei nu au luat? biz vermedik mi? siz vermediniz mi? onlar vermedi(ler) mi? biz sormadk m? siz sormadnz m? onlar sormad(lar) m? biz dmedik mi? siz dmediniz mi? onlar dmedi(ler) mi?

Not: La verbele compuse se conjug doar verbul auxiliar. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. resim yapmak ben resim yaptm biz resim yaptk sen resim yaptn siz resim yaptnz o resim yapt onlar resim yapt(lar) 40

muayene etmek ben muayene ettim sen muayene ettin o muayene etti tedavi olmak a se vindeca tedavi oldum

biz muayene ettik siz muayene ettiniz onlar muayene etti(ler) tedavi olduk

2 .Forma negativ. Olumsuz ekil resim yapmak resim yapmadm resim yapmadk resim yapmadn resim yapmadnz resim yapmad resim yapmad(lar) muayene etmek ben muayene etmedim sen muayene etmedin o muayene etmedi biz muayene etmedik siz muayene etmediniz onlar muayene etmedi(ler)

tedavi olmak tedavi olmadm

tedavi olmadk

3. Forma interogativ. Soru ekli resim yapmak resim yaptm m? resim yaptk m? resim yaptn m? resim yaptnz m? resim yapt m? resim yapt(lar) m? muayene etmek muayene ettim mi? tedavi olmak tedavi oldum mu? muayene ettik mi? tedavi olduk mu?

4. Forma negativ-interogativ.Olumsuz-soru ekli resim yapmak resim yapmadm m? resim yapmadk m? resim yapmadn m? resim yapmadnz m? resim yapmad m? resim yapmad(lar) m? muayene etmek muayene etmedim mi? 41 muayene etmedik mi?

tedavi olmak tedavi olmadm m?

tedavi olmadk m?

Exerciii: 1 .Conjugai verbul yazmak la cele patru forme ale timpului trecut determinat. 2. Traducei i transcriei verbele din urmtoarele propoziii la forma negativ: Eda ve Metin acktlar. Metin problem zd. Memur bekledi. Ressam resim yapt. Teknisyen fabrikada alt. renci kalem ald. Turist gitti. Misafir geldi. 3. Traducei n limba turc:

- Mam, Metin a plecat? - Nu, Metin este acas. - Elif a luat caiete? - Da, Elif a luat 8 caiete. - Tu nu ai scris? - Nu, nu am scris, acum scriu. - oferul nu a ateptat? - Nu, nu a ateptat, acum a plecat. Lecia 9 KIYIDA

Merhaba! Merhaba! Ksmetiniz bol olsun! - Sa olun! Sizin de ksmetiniz bol olsun! Nasl, bir eyler tuttunuz mu? O-o-o, sepet dolu. O-o-o, gerekten dolu. Genlikte balk mydnz? Yo-o-o, balk deildim, terziydim. Siz avukat deil miydiniz? Evet, avukattm. imdi emekliyim. Tuttum, tuttum, byk bir balk tuttum. anslsnz, dorusu. Ben de anslym. Bu gn gzel bir gn. Szler ve deyimler: 42

ky - mal nasl - cum, ce fel bir ey, bir eyler - ceva tutmak - a prinde sepet - co dolu - plin gerekten - ntradevr gen - tnr genlikte - n tineree

balk - pescar yo-o-o - nu -u -u (n limba uzual) terzi - croitor emekli - pensionar byk - mare (adjectiv) ans - noroc ansl - norocos dorusu - ntradevr gn - zi

PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL TRECUT DETERMNAT EK FLNN BELRL GEM ZAMANI 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Are aceleai sufixe ca predicatul verbal. Cnd cuvntul se termin n vo-

cal, ntre tem i sufixul timpului se intercaleaz un y. avukat avocat ben avukattm eu am fost avocat sen avukattn tu ai fost avocat o avukatt el a fost avocat biz avukattk noi am fost avocati siz avukattnz voi ai fost avocati onlar avukatt(lar) ei au fost avocati retmen ben retmendim sen retmendin o retmendi doktor ben doktordum sen doktordun o doktordu mdr ben mdrdm sen mdrdn o mdrd gen ben gentim 43 biz retmendik siz retmendiniz onlar retmendi(ler) biz doktorduk siz doktordunuz onlar doktordu(lar) biz mdrdk siz mdrdnz onlar mdrd(ler) biz gentik

sen gentin o genti balk ben balkydm sen balkydn o balkyd terzi ben terziydim sen terziydin o terziydi

siz gentiniz onlar genti(ler) biz balkydk siz balkydnz onlar balkyd(lar) biz terziydik siz terziydiniz onlar terziydi(ler)

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. La partea vorbirii cu sens lexical se adaug cuvntul de negaie deil

mpreun cu sufixele personale. avucat ben avukat deildim sen avukat deildin o avukat deildi biz avukat deildik siz avukat deildiniz onlar avukat deildi(ler)

eu nu am fost avocat tu nu ai fost avocat el nu a fost avocat noi nu am fost avocai voi nu ai fost avocai ei nu au fost avocai

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red cu particulele interogative m, mi , mu , m la care se alipesc sufixele timpului. avukat ben avukat mydm? eu am fost avocat? sen avukat mydn? o tu ai fost avocat? avukat myd? el a fost avocat? biz avukat mydk? noi am fost avocai? siz avukat mydnz? voi ai fost avocai? onlar avukat myd(lar)? ei au fost avocai? retmen ben retmen miydim? sen retmen miydin? o retmen miydi? doktor doktor muydum? 44 biz retmen miydik? siz retmen miydiniz? onlar retmen miydi(ler)? doktor muyduk?

mdr mdr mydm?

mdr mydk?

3. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se red n felul urmtor: cuvntul cu sens lexical+ cuvntul de negaie+ particula interogativ mi mpreun cu sufixele personale. avukat ben avukat deil miydim? eu nu am fost avocat? sen avukat deil miydin? o tu nu ai fost avocat? avukat deil miydi? el nu a fost avocat? biz avukat deil miydik? noi nu am fost avocai? siz avukat deil miydiniz? voi nu ai fost avocai? onlar avukat deil miydiler? ei nu au fost avocai? Exerciii: 1. Conjugai cuvntul teknisyen la cele patru forme ale predicatului nominal la timpul trecut determinat.

h i j k

l m n
o q

p s

2. Transcriei la forma negativ urmtoarele propoziii: a) Balk genlikte ofrd. b) Babam fabrikada iiydi. c) Turist bu gn hastayd. d) zr dilerim, siz arkada mydnz? e) Avc bu gn ansl myd? f) Ben bu okulda renciydim. g) Kk ocuk gzeldi. h) Oda bykt. i) ocuklar t. j) Mdr bey yeniydi. k) Teyzem ihtiyard. l) Atlye dard. 3. Traducei n limba turc: a) Coul a fost plin. b) Pescarul a fost norocos. c) Copilul n-a fost mare. d) Tata a fost muncitor n tineree. e) Voi ai fost sntoi? f) Mama a fost bolnav. g) Dvs.ai fost pictor n Romnia? h) Maina a fost mare. i) Studentii au fost vesel. j) oferii au fost obosii. k) Copiii erau cumini. r l) Bunicul a fost norocos. 45

Lecia 10

EV, EVN, EVE, EV, EVDE, EVDEN

Ev yenidir. Evin pencereleri genitir. Elif eve gidiyor. Annem evi temizledi. Aile evde topland. Metin evden kt. Metin okuyor. Metinin kitaplar temizdir. Metine szlk verdi. Metini okulda grd. Metinde anta var. Metinden top aldm.

Bkre bakenttir, Bkrein sokaklar temizdir. Bkree gidiyorum. Bkrei seviyorum. Bkrete oturuyor. Tren Bkreten hareket etti. Szler ve deyimler: geni - larg temiz - curat temizlemek - a cura aile - familie toplanmak - a se aduna, a se reuni kmak - a iei grmek - a vedea bakent - capital sevmek - 1.a iubi.2. a-i plcea oturmak - 1. a se aeza; 2. a locui hareket etmek -1. a porni; 2. a se mica

SMN HALLER

CAZURLE

n propoziiile de mai sus ai vzut trei substantive n urmtoarele cazuri: Nominativ Genitiv Dativ Acuzativ Locativ Ablativ ev evin eve evi evde evden Metin Metinin Metine Metini Metinde Metinden 46 Bkre Bkrein Bkree Bkrei. Bkrete Bkreten

Not: Substantivele proprii primind sufixele cazuale n scris se despart prin apostrof. Cazurile limbii turce rspund la urmtoarele ntrebri: Nominativ ne? kim? neresi? Genitiv neyin? kimin? neresinin? Dativ neye? kime? nereye? Acuzativ neyi? kimi? neresini? Locativ nede? kimde? nerede? Ablativ neden? kimden? nereden? CAZUL NOMNATV YALIN HAL Subtantivul este n nominativ n urmtoarele cazuri: 1. Cnd ndeplinete funcia de subiect.

Zil alyor. renci yazyor. Kstence gzeldir. 2. Cnd ndeplinete funcia de complement direct, exprimat printr-un substantiv nedeterminat cu precizie. Ben kitap okuyorum. Balk balk tutuyor. Annem bir vazo ald. Vocativul se poate reda tot prin cazul nominativ i atunci accentul cade pe prima silaba: Mtin, oku. CAZUL GENTV
LG HAL

Acest caz exprim posesia sau apartenena. Se formeaz cu ajutorul sufixelor - n , -in , -un , -n adugate dup rdcini sau teme terminate n consoan i -nn , -nin , -nun , -nn dup cele terminate n vocal. Sufixele acestui caz sunt accentuate. Kzn defteri temizdir. Evin pencereleri byktr. Okulun zili ald. Gln kysnda balklar balk tutuyorlar. Odann kaps akt. (a fost deschis). inin arkadalar oktur. Kylnn bahesi gzeldi. 47

PREDCATUL NOMNAL LA CAZUL GENTV LG HALNDE EK FL Substantivul la cazul genitiv urmat de sufixele predicative de prezent sau trecut exprim cui i aparine sau a aparinut obiectul sau fiina. La timpul prezent. imdiki zamanda. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Bu kitap Edanndr. Yeni ev iinindir. Bu anta halamndr. Forma negativ. Olumsuz ekil. Bu kitap Edann deildir. Yeni ev iinin deildir. Bu anta halamn deildir. Forma interogativ. Soru ekli.

1. a)

b)

c)

d)

2.

a)

b)

c)

d)

Bu kitap Edann m(dr)? Yeni ev iinin mi(dir)? Bu anta halamn m(dr)? Forma negativ-interogativ. Olumsuz - soru ekli. Bu kitap Edann deil mi(dir)? Yeni ev iinin deil mi(dir)? Bu anta halamn deil mi(dir)? La timpul trecut determinat. Belirli gemi zamanda. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Araba mhendisindi. Maina a aparinut inginerului. u bina belediyenindi. Cldirea a aparinut primriei. ampiyon Romanyannd. Campionul a aparinut Romniei. Forma negativ. Olumsuz ekil. Araba mhendisin deildi. u bina belediyenin deildi. ampiyon Romanyann deildi. Forma interogativ. Soru ekli Araba mhendisin miydi? u bina belediyenin miydi? ampiyon Romanyann myd? Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli Araba mhendisin deil miydi? u bina belediyenin deil miydi? ampiyon Romanyann deil miydi? Not: Predicatul nominal la cazul genitiv primete sufixele i altor timpuri, dar deocamdat noi putem aduga doar sufixele timpurilor studiate. 48

Exerciii: 1. Declinai substantivele defter, zel , Braov. 2. Conjugai un predicat nominal la cazul genitiv. 3. Traducei n limba romn: a) Szlk Edannd. b) Bu top Metinindi. c) Atlye fabrikannd. d) yi proje gen mhendisindi. e) Gzel ev iinin deil mi? f) Yeni otobsler belediyenindiler. g) Byk tablo kyl ressamnd. 4. Traducei n limba turc urmtoarele propoziii: a) Biatul a rezolvat probleme. b) Tehnicianul a ntrebat. c) Pescarul a prins un pete. v d) Domnul director a rugat realizarea unui proiect.

ff

w e) n camer este o floare. x f) Doctorul a consultat un bolnav. y g) n coal este o secretar. z h) Aceasta este geanta lui Metin? aa i) Acesta este caietul elevului? bb j) Casa aceast a aparinut avocatului? cc k) Casa aceast nu a aparinut pescarului? dd m) Maina este a lui zel. ee n) Maina aceast nu este a ranului? 5. Completai spaiile libere cu sufixul predicatului nominal la genitiv: A) la timpul prezent: a) Gzel kitap grenci b) Geni kayk balk c) Yeni proje bu mhendis deildir. d) Bu araba patron deil mi? B) la timpul trecut determinat: a) Kamyon ofr b) Kukla kz deil c) Defter retmen mi? d) Vila mhendis deil mi?

49

RECAPTULARE II TEKRAR II
1.

A)

Conjugai verbele renmek, oynamak, beklemek n cele patru forme ale timpului prezent. 2. Completai verbele din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului prezent i cele personale: n forma afirmativ: - Ne yap , Eda? - Ders al - Metin ne yap? a) Ressam bu odada resim yap b) Balk denizde balk tut c) Ben niversitede oku

gg

hh

jj
kk

ll mm

nn

d) Satc maazada sat e) Yolcu durakta bekli B) n forma negativ: a) Eda yz ii b) Annem mektup bekle c) Sen futbol oyna d) Biz trende gazete oku e) Onlar ocuk, al g) Ben Mobilya Fabrikasnda al h) Siz mektup yaz C) n forma interogativ: a) Babam oku b) Hasan yorul c) Sever Trke bil d) Sen denizde yz e) Biz dergi al f) Siz tenis oyna D) n forma negativ-interogativ a) i bu fabrikada al b) Satc elma sat c) Sen niversiteye git d) Siz parkta dinlen e) Metin problem z f) ocuk yorul 3. Conjugai cuvintele ii, teknisyen, mdr, satc ca predicat nominal n cele patru forme ale prezentului. 50

A)

oo

pp

4. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului prezent i cele personale: la forma afirmativ: a) Ben teknisyen b) Ablam doktor c) Sen ansl d) Siz balk e) Bu ocuklar renci f) Bu tablo gzel g) Annem retmen B) la forma negativ: a) Elif memur b) Siz ressam c) Babam ofr d) Biz misafir

qq

rr

ss

tt uu vv

A) ww

e) Onlar turist f) Annem gen g) Hasta bu gn iyi C) la forma interogativ: a) Ben artist b) Misafir kapc c) Bu kz sekreter d) Kyl memur e) Siz memur g) Bu ailede ocuklar renci D) Forma negativ-interogativ: a) Bu kadn doktor b) Bu tablo gzel c) Balk bu gn ansl d) Onlar hasta e) Ben ofr f) Hastane temiz g) Sibiu gzel 5. Conjugai verbele renmek, srmek, satmak n cele patru forme ale timpului trecut determinat. 6. Completai verbele din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului trecut determinat i cele personale: n forma afirmativ: a) Metin d b) Eda bil c) Turist ack 51

xx

zz aaa

d) Terzi gel e) Biz teekkr et f) iler dolap yap g) retmen sor h) ocuk susa B) n forma negativ: a) Teknisyen broda bekle c) Metin problem z c) Ablam mektup yaz yy d) Bu sabah gazete gel e) Artist bu filmde oyna f) Sabahleyin ktphanede oku g) leden sonra dergi al h) Sabahleyin ay i C) n forma interogativ:

bbb ccc ddd

eee

fff

a) Metin d b) Mdr bey gel c) Sen iek al d) Turistler ok yr e) iler mobilya yap f) Sen balk tut g) Siz bilet al h) Nee ok anlat D) n forma negativ-interogativ: a) Bugn hasta ack b) Biz sabahleyin st al c) Ressam parkta resim yap d) Sen gazete ver e) renci okula git g) Teknisyen proje yap h) Siz leden sonra broda al 7. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului trecut determinat i sufixele personale: A) n forma afirmativ a) Ben teknisyen b) Biz bu okulda renci c) Ablam doktor d) Sen ansl... e) O fabrikada mdr f) Biz bu okulda renci g) Sen enstitde memur 52

h) Onlar ehirde mhendis B) n forma negativ: a) Yol geni b) Ev yeni ggg c) Onlar bu enstitde mhendis d) Park sa tarafta hhh e) Szlk kitaplkta iii f) Ben broda jjj g) O okulda mdr h) Parkta aalar byk C) n forma interogativ: a) Mdr bey genlikte teknisyen b) Onlar iyi arkada c) Belediye gerekten byk d) Siz enstitde mhendis

kkk

lll

e) Traktr kylnn f) Sen bu okulda retmen g) O belediyede mhendis D) n forma negativ-interogativ: a) Sen bu enstitde mhendis b) O belediyede memur c) Sen atlyede teknisyen d) Biz kyde retmen e) Onlar hastanede doktor f) Sen okulda iyi renci g) Baban Bkrete mhendis

53

Lecia 11 e gidiyorum. Eve dnyorum Akama kadar alyorum. NEREYE GDYORSUN? Orhan bey: - yi gnler, Mehmet bey! Mehmet bey: - yi gnler, Orhan bey! Ne yapyorsun? Nereye gidiyorsun? Orhan bey: - Teekkr ederim, iyiyim. e gidiyorum. Sen ne yapyorsun? Mehmet bey: - Eve dnyorum. Babam hasta, doktora gtrdm. Orhan bey: - Gemi olsun! Mehmet bey: - Sa ol! Kitab okudun mu? Orhan bey: - ok beendim. Fikriyeye verdim, imdi o okuyor. Mehmet bey: - Reat Nuriyi kim beenmiyor?!

Orhan bey: - Ben Sabahattin Aliyi de ok beeniyorum. Byk bir psikolog ve gereki. Mehmet bey: - Evet, insanlar iyi tanyor. Dnce ve duygular ok iyi anlatyor. Ben pazarlar akama kadar okuyorum. e acele ediyorsun, gryorum. Orhan bey: - Hoa kal! Mehmet bey: - Gle gle! Szler ve deyimler: nereye - unde, ncotro i - 1. munc. 2. servici dnmek - a se ntoarce gtrmek - a duce gemi olsun! - nsntoire grabnic! sa ol - teekkr ederim beenmek - a-i plcea psikolog - psiholog gereki - realist insan - om tanmak - a cunoate dnce - gnd duygu - sentiment pazar - 1.duminic.2.pia pazarlar - n zilele de duminic akama kadar - pn sear acele etmek - a se grbi

CAZUL DATV YNELME HAL Substantivele care ndeplinesc funcia de complement indirect i rspund la ntrebrile kime? cui?, pe cine?, neye? n ce?, la ce?, sunt n dativ i primesc sufixele -a , -e dup rdcina sau tema terminate n consoan i -ya, -ye dup cele terminate n vocal. 54

Bir arkadaa rastladm. kime? L-am ntlnit pe un prieten. Doktora sordum. kime? L-am ntrebat pe doctor. Altna gm kartrdlar. neye? n aur au adugat (amestecat) argint. Ste eker koydum. neye? Am pus zahr n lapte. Satcya rica ettim. kime? L-am rugat pe vnztor. renciye verdim. kime? -am dat studentului. Salataya tuz koydum. neye? Am pus sare n salat. Top fileye rastlad. neye? Mingea a nimerit n plas. Dativul ndeplinete i funia de complement circumstanial de loc, de timp. Atunci rspunde la ntrebrile nereye? ncotro?, unde?, ne vakite kadar?, ne zamana kadar? pn cnd?. Okula gidiyorum. nereye? M duc la coal. Eve dnyorum. nereye? M ntorc acas.

Fabrikaya gitti. nereye? S-a dus la fabric. Faklteye girdi. nereye? A intrat la facultate, Akama kadar alt. ne vakite kadar?, ne zamana kadar? A muncit pn seara. Bu zamana kadar uak yoktu. ne zamana kadar?, ne vakite kadar? Pn acum n-a existat avion. CAZUL ACUZATV
YKLEME HAL

Sufixele cazului acuzativ sunt: - ,-i,-u, - dup rdcini sau teme terminate n consoan i -y, -yi, -yu, -y dup cele terminate n vocal. Rspunde la ntrebrile kimi? pe cine?, neyi? ce?, neresini? unde?. Complementul direct este exprimat prin cazul acuzativ n urmtoarele situaii: 1.Cnd obiectul este deja cunoscut vorbitorilor, este individualizat, separat din masa general a obiectelor de acelai fel. Kitab okudun mu? neyi? Ai citit cartea? Defteri aldm. neyi? Am luat caietul. Mektubu yazd. neyi? A scris scrisoarea. Gl grdk. neyi? Am vzut lacul. Babay bekliyoruz. kimi? l ateptm pe tata. enciyi dinledi. kimi? L-a ascultat pe elev. 55

Sorumluyu karlad. kimi? L-a ntmpinat pe responsabil. Mdr selmlad. kimi? L-a salutat pe director. 2. Cnd este exprimat printr-un substantiv propriu: Orhan grdm. kimi? L-am vzut pe Orhan. Kstenceyi beendim. neresini? Mi-a placut Constana. Eminescuyu okudum. kimi? L-am citit pe Eminescu. 3. Cnd este exprimat printr-un nume cu sufix posesiv: Babam doktora gtrdm. kimi? L-am dus pe tata la doctor. antam aldm. neyi? Mi-am luat geanta. Kitabn okuduk. neyi? -am citit cartea. Exerciii: 1. Adugai sufixele cazului dativ urmtoarelor cuvinte: okul ktphane fabrika deniz da sinema

mmm a) b) c) d)

ressam arkada ky 2. Adugai sufixele cazului acuzativ urmtoarelor cuvinte: insan ii deniz dnce cam oda tebeir tablo memur 3. Completai spaiile libere cu sufixele potrivite: a) ofr Bkre gitti. b) renci okul gitti mi? c) Mehmet, Orhan Kemal okudu. d) Ressam gl grd. e) Eda ktphanede Elif rastlad. f) acele ediyor musun? g) Mhendis sabah kadar alt. h) Hasta doktor gtrdk. i) Teknisyen kapc sordu. ) Mdr teknisyen aramad m? j) Top deniz dt m? k) anta arkada hediye etti mi? l) air iir yazmad m? m) Artist rol biliyor mu? 4. Traducei n limba turc: Sever s-a dus la universitate. -am dat caietul lui Sever. -am dat scrisoarea lui Aye. Mingea a nimerit geamul. 56

e) f) g) h) Lecia 12

Am rugat-o pe mama mea. El a pus cutia n dulap. Pe strad l-am ntlnit pe pescar. Metin nu s-a dus la bibliotec. NEREDE? - Aye hanm nerede? - Aye hanm evde. - Mehmet bey nerede? - Mehmet bey ite

- Eda nerede? - Eda okulda. - Metin nerede? - Metin parkta.

- Tren saat kata geldi? - Tren saat bete geldi.

- Maazalar ne vakit ak? - Maazalar sabahtan akama kadar ak. CAZUL LOCATV BULUNMA HAL

Cazul locativ exprim unori raporturi spaiale i temporale. Se formeaz cu sufixele -da , -de dup cuvinte terminate n vocal sau consoan sonor i -ta, -te dup cele terminate n consoan surd. n raporturi spaiale rspunde la ntrebrile: nede n ce, kimde la cine, nerede unde. Havada oksijen var. nede? n aer exist oxigen. zmde vitamin var. nede? Strugurii conin vitamine. Bu kumata yn var. nede? Stofa aceasta conine ln. Bu bilezikte gm var. nede? Brara aceasta conine argint. Arkadamda yeni kaset var. kimde? Prietenul meu are o dischet nou. Teyzemde gzel albmler var. kimde? Mtua mea are albume frumoase. Avukatta deliller var. kimde? Avocatul are dovezi. Mehmette yeni kasetalar var. kimde? Mehmet are un casetofon nou. i fabrikada alyor. nerede? Muncitorul lucreaz la fabric. Mhendis enstitde proje yapyor. nerede? nginerul face proiecte la institut. Ressam parkta resim yapyor. nerede? Pictorul picteaz n parc. Bu sepette elma yok. nerede? n acest co nu sunt mere. 57

Bu yzylda byk icatlar yapld. ne vakit?, ne zaman? n secolul acesta s-au fcut invenii mari. Saat 8de dersler balyor. ne zaman?, saat kata? La ora opt ncep leciile. PREDCATUL NOMNAL LA CAZUL LOCATV YERLK HALNDE EK EYLEM Substantivul la cazul locativ primind sufixele predicative devine predicatul nominal al propoziiei i arat unde se afl fiina sau obiectul. Il conjugm, deocamdat, la timpurile studiate. I.Timpul prezent. imdiki zaman. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil

evde ben evdeyim sen evdesin o evde(dir) biz evdeyiz siz evdesiniz onlar evde(dirler) 2. Forma negativ. Olumsuz ekil ben evde deilim sen evde deilsin o evde deil(dir) biz evde deiliz siz evde deilsiniz onlar evde deil(dirler) (onlar evde deiller) 3. Forma interogativ. Soru ekli ben evde miyim? sen evde misin? o evde mi(dir)? biz evde miyiz? siz evde misiniz? onlar evde mi(dirler)?
nnn

eu sunt n cas tu eti n cas el este n cas noi suntem n cas voi suntei n cas ei sunt n cas eu nu sunt n cas tu nu eti n cas el nu este n cas noi nu suntem n cas voi nu suntei n cas ei nu sunt n cas

sunt eu n cas? eti tu n cas? este el n cas? suntem noi n cas? suntei voi n cas? sunt ei n cas?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. ben evde deil miyim? nu sunt eu n cas 58

sen evde deil misin? o evde deil mi(dir)? biz evde deil miyiz? siz evde deil misiniz? onlar evde del mi(dirler)? (onlar evde deiller mi?)

nu eti tu n cas? nu este el n cas? nu suntem noi n cas? nu suntei voi n cas? nu sunt ei n cas?

II. Timpul trecut determinat. Belirli gemi zaman. 1. Foma afirmativ. Olumlu ekil. ben parktaydm eu am fost n parc sen parktaydn tu ai fost n parc o parktayd el a fost n parc biz parktaydk noi am fost n parc siz parktaydnz voi ai fost n parc onlar parktayd(lar) ei au fost n parc

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. ben parkta deildim sen parkta deildin o parkta deildi biz parkta deildik siz parkta deildiniz onlar parkta deildi(ler)

eu n-am fost n parc tu n-ai fost n parc el n-a fost n parc noi n-am fost n parc voi n-ai fost n parc ei n-au fost n parc

3. Forma interogativ. Soru ekli. ben parkta mydm? am fost eu n parc? sen parkta mydn? ai fost tu n parc? o parkta myd? a fost el n parc? biz parkta mydk? am fost noi n parc? siz parkta mydnz? ai fost voi n parc? onlar parkta myd(lar)? au fost ei n parc? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. ben parkta deil miydim? n-am fost eu n parc? sen parkta deil miydin? o n-ai fost tu n parc? parkta deil miydi? n-a fost el n parc? biz parkta deil miydik? n-am fost noi n parc? siz parkta deil miydiniz? n-ai fost voi n parc? onlar parkta deil miydi(ler? n-au fost ei n parc? - Eda nereden geliyor? - Anne nereden geliyor? - Eda okuldan geliyor. - Anne evden geliyor. 59

- Metin nereden geliyor? - Metin parktan geliyor.

- Baba nereden geliyor? - Baba iten geliyor.

BABADAN ZN ALDINIZ MI? Eda: - Anneciim, Metin, Nee ve ben sinemaya gitmek istiyoruz. Anne: -Saat katan kaa kadar? Eda: - Saat ten bee kadar. Anne: - Babadan izin aldnz m? Eda: -Dn istedik, verdi. Anne:- Pek iyi, ama sinemadan doru eve. Eda: - Evet, anneciim. Szler ve deyimler: gitmek istiyoruz - vrem s mergem.

saat - 1. or. 2. ceas. saat katan kaa kadar ?- de la ce, pn la ce or? izin -1. voie, permis. 2. concediu. izin almak - a avea permisiunea cuiva. ama - dar. doru - 1. direct. 2. drept. 3.corect CAZUL ABLATV IKMA HAL Substantivele i pronumele n acest caz ndeplinesc funcie de complement indirect, complement circumstanial de loc, de timp, de mod, de cauz, de msur. Se formeaz cu ajutorul sufixelor -dan , -den dup rdcini sau teme terminate n vocal sau consoan sonor i -tan , -ten dup cele terminate n consoan surd. Rspunde la ntrebrile: neden? din ce?, de ce?, kimden? de cine?, de la cine?, nereden?de unde?, ne vakitten?, ne zamandan?de cnd?,de ct timp? Tahtadan dolap yaptm. neden? Am fcut un dulap din lemn. Glden tatl yaptk. neden? Am fcut dulcea de trandafir. Eroldan iyi intibalarla kaldm. kimden? Am rmas cu impresii bune despre Erol. Aytenden dergi aldm. kimden? Am luat o revist de la Ayten. Annem ekerlemeleri Hayattan saklad. kimden? Mama a ascuns bomboanele de Hayat. 60

Maazadan sandal aldm. nereden? Am cumprat sandale din magazin. O Kstenceden geldi. nereden? El a venit din Constana. Dolaptan ekmek kard. nereden? El a scos pine din dulap. Bkreten bluz getirdi. nereden? A adus bluza din Bucureti. ki haftadan beri haber yok. ne vakitten?De dou sptmni nu sunt veti. Birka aydan sonra dnd. ne vakit? S-a ntors dup cteva sptmni. arkc kalpten ald. nasl? Cntreul a intrepretat din inim. Kardeimi candan seviyorum. nasl? Il iubesc din suflet pe fratele meu. Exerciii: 1. Adugai sufixele cazului locativ urmtoarelor cuvinte: deniz perde aa tablo ocuk radyo televizyon snf szlk arkada renci defter Adugai sufixele cazului ablativ urmtoarelor cuvinte: vapur iek Bkre Bursa

2.

3. 4.

ooo

ppp

qqq rrr sss

sokak ii terzi avukat deniz kitap akam televizyon Conjugai verbul predicativ fabrikada la timpul prezent, iar kyde la timpul trecut determinat. Completai spaiile libere folosind sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ. a) renci okul gidiyor. b) Enstit alyorum. c) Ktphane okuyorum. d) Annem izin istedim. e) Bu sepetbalk yok. f) Doktor hastane gitti. g) Satc zm aldm. h) Tren Bkre geldi. i) Teyzem gittim. j) Bu oda temiz hava yok. k) Deniz vapur var. l) ofr ky gitti. m) Mhendis ky geldi. n) Ky temiz hava var. 5.Traducei n limba turc: a) Mrul conine vitamine. b) Portocalele conin vitamina C. c) Prietenul meu are trei vaze. d) Profesorul are crti e) In Constana sunt cteva muzee. ttt 61

f) n cas este un televizor. g) Mama a fcut dulca de struguri. h) El a muncit de diminea pn sear. i) N-am luat nimic de la magazin. Lecia 13 NEREDE YAIYORSUN?

Aydn ile Nurcihan sokakta karlatlar. Aydn: - Merhaba, Nurcihan! Nurcihan: - Merhaba, arkada! Naslsn? yi misin? Aydn: -Teekkr ederim, iyiyim. Sen naslsn? Nurcihan: - Ben de iyiyim. Seni oktan grmedim. imdi nerede yayorsun? Aydn: -Kstencede yayorum. Ya sen?

Nurcihan: - Ben Mecdiyede yayorum. Aydn: - Hangi sokakta? Nurcihan: -Tineretului sokanda, bir evde. Ya sen evde mi, apartmanda m yayorsun? Aydn: - Apartmanda, Ferdinand caddesinde, 35 numarada. Seni bizde bekliyoruz. Szler ve deyimler: yaamak (N., Loc.)- 1.a tri. 2. a locui. 3. a se ntreine. 4. a se menine karlamak (N.,Loc.) - a se ntlni oktan - de mult seni grmedim - nu te-am vzut ya sen - dar tu hangi - care cadde, bulvar - bulevard SONORZAREA UNOR CONSOANE LA DECLNARE SM SONUNDAK BAZI SERT SESSZLERN EKM ESNASINDA TONLULAMASI Consoana k la sfritul cuvintelor urmate de un sufix care ncepe cu o vocal se sonorizeaz. n scris n locul lui k apare , iar la pronunare vocala dinaintea lui se prelungete. kayk N. kayk ekerlik ekerlik 62 ocuk ocuk gzlk gzlk

G. kayn ekerliin ocuun gzln D. kaya ekerlie ocua gzle A. kay ekerlii ocuu gzl Loc. kaykta ekerlikte ocukta gzlkte Abl. kayktan ekerlikten ocuktan gzlkten Aceeai transformare o sufer i consoanele p , t , care se sonorizeaz n b, d , c. kitap kiremit igl aa N. kitap kiremit aa G. kitabn kiremidin aacn D. kitaba kiremide aaca A. kitab kiremidi aac L. kitapta kiremitte aata Abl. kitaptan kiremitten aatan Not: Multe cuvinte terminate n t de origine strin, ca de exemplu:

saat, memleket, sanat art, sau de origine turc: ant monument, rgt, organizaie, yakt combustibilnu se supun regulei mai sus anunate. De asemenea, unele cuvinte monosilabice fac excepie de la aceast regul: at cal, top minge, sa pr. Ata binmek istedim. Metin topa vurdu. San rengini beenmedik. DECLNAREA PRONUMELOR PERSONALE
AHIS ZAMRLERNN EKM

N. ben sen G. benim senin D. bana sana A. beni seni Loc. bende sende Abl. benden senden

o biz siz onlar onun bizim sizin onlarn ona bize size onlara onu bizi sizi onlar onda bizde sizde onlarda ondan bizden sizden onlardan

Exemple n propoziii: Babam kitab bana verdi. Sende szlk var m? Onda pekok tablo var. Nee bize geldi. Dn size gittik. Onlarn mzii ok gzel. Exerciii: 1. Declinai urmtoarele cuvinte: mektup, dolap, szlk, eki, kanat aripa. 63

2. Traducei n limba romn urmtoarea conversaie:

uuu vvv

Gnaydn, arkada! Gnaydn! Naslsn? Teekkr ederim, iyiyim. Sen naslsn? Ben de iyiyim. Ne var, ne yok? Tiyatroda bir yeni sahne oyunu var. Sen grdn m? Hayr, henz grmedim. imdi nereye gidiyorsun? imdi sinemaya gidiyorum. Gzel film var m? Bir Trk filmi oynuyor. Saat kata balyor? Saat bete. yi seyirler! Teekkr ederim!! 3. Traducei n limba romn: a) O bana szlk verdi. b) Onlara misafir geldi. c) Size kim geldi? d) Sizde anten yok mu? e) Ondan iki kitap aldm. f) Bende kalem var. g) Babam bize sandal ald. h) Gemici ona vazo getirdi. 4. Traducei n limba turc: a) Te-am vzut la teatru. b) El este un prieten bun. www c) Am cumprat un bilet pentru tine. xxx d) Ei de unde au venit? yyy e) De la ei am vzut mult bine. zzz f) L-au ntrebat pe el? aaaa g) Au cerut voie de la el? bbbb h) Cntreul a cntat din suflet? cccc i) Turitii unde au plecat? dddd j) De la ce ora ateptai? eeee k) Muncesc de la ora 9.

64

Lecia 14 -

NEYLE? renci neyle yazyor? renci kalemle yazyor.

Satc neyle satyor. Satc kantarla, teraziyle satyor. ocuk neyle oynuyor? ocuk topla, bebekle oynuyor. Ressam neyle resim yapyor? Ressam frayla ve boyayla resim yapyor. NEYLE GELDN?

muyuz? -

Hepimiz toplatk m? Hemen hemen hepimiz toplatk. Dnde hepimiz toplamyor Siz ne vesaitle geldiniz, Mehmet bey? Ben uakla geldim. A, evet, siz uzakta yayorsunuz. Ben trenle geldim. ki saat yolculuk yaptm. Siz ne vesaitle geldiniz? Otobsle geldim. Aabeyim arabayla geldi. Ablam da saat bete vapurla geliyor. Sen neyle geldin, kk? Ben de ayakla geldim. Ha-ha-ha Babacm niin herkes bana gld? Onlar uakla, trenle, otobsle, vapurla, arabayla geldik, dediler, kimse glmedi. Ben ayakla geldim, dedim, herkes gld. nk ayakla geldim, denmiyor, yaya geldim, deniyor. imdi anladm. Peki, ben de annemle, babamla yaya geldim. imdi oldu mu? - imdi oldu. Szler ve deyimler: neyle? - cu ce? Ne vesaitle geldiniz? - Cu ce mijloc de hepimiz - noi toi transport ai venit? toplamak (N.,l.) - a se aduna uak - avion 65

dn- nunt yolculuk - cltorie vesait- mijloace yolculuk yapmak - a cltori aabeyim - fratele meu mai mare niin? - de ce?,pentru ce? ablam - sora mea mai mare nk - pentru c ayak - picior yaya - 1. pieton. 2. pe jos herkes - toi, toat lumea imdi - acuma glmek(N.,D., Loc.) - a rde oldu mu? - s-a fcut?, e bine? POSTPOZA LE LE EK Postpoziia ile dup vechea ortografie se scria separat. Acum se scrie mai mult mpreun cu cuvntul pe care l urmeaz i atunci dup prerea unor turcologi se transform n sufix i formeaz vasta hali, cazul instrumental. Vocala i se pierde i n locul ei dup cuvinte cu terminaie n vocal apare y i sufixul primete formele-yla , -yle. Dup terminaia n consoan i dispare total i sufixul rmne sub forma de -la , -le. In romnete se poate traduce prin conjuncia cu. n afara de aceasta, poate s exprime i: 1. un raport temporal Geliiyle-gidii bir oldu. Venirea i plecarea lui a avut loc n acelai timp. (Cum a venit, a i plecat.) Grnyle-kayboluu bir oldu. Apariia i dispariia lui au avut loc n acelai timp. (Cum a aprut, a i disprut.) 2. un neles spaial Bkree Hrova yoluyla gitti. A plecat la Bucureti prin Hrova. Hava yoluyla stanbula vardk. Am ajuns la stanbul pe calea aerului. Cuvntul ile uneori se poate traduce prin conjuncia i. n acest caz el leag dou pri de vorbire de acelai fel, nu ns i dou propoziii de acelai fel. Eda ile Metin okula gittiler. Annemle babam dne geldiler. Substantivul care preced postpoziia ile sau sufixul -yla , -yle, -la, -le st la cazul nominativ, iar pronumele la cazul genitiv. Excepie face pronumele la persoana a III-a plural, care st la cazul nominativ. Benimle okudu. Seninle mi geldi? Onunla konutuk. Bizimle yolculuk yapt. Sizinle gitmediler mi? Onlarla toplatk. 66

Not: Cnd urmeaz un cuvnt cu terminaia n l sufixele -la, -le i pstreaz forma i n scris apare dublu l. ocuu masalla uyuttum. Am adormit copilul cu o poveste. Gnlle konutum. Am vorbit cu Gnl. Niin ? Niin ? - Niin geldi? - Plj yapmak iin. - Niin toplatlar? - Dn yapmak iin. iin. iin - De ce a venit? - Ca s fac plaj. - De ce s-au adunat? - Ca s fac nunt.

- Niin ie gelmedi? -De ce n-a venit la serviciu? - Hasta olduu iin ie gelmedi. -N-a venit la serviciu, deoarece este bolnav. Niin ? - Niin seviniyor? - nk snav kazand. - Niin gldler? - nk yanld. - Niin almadn? - nk pahalyd. - Niin geciktin? - nk otobs gecikti. nk - De ce se bucur? - Pentru c a luat examenul. - De ce au rs? - Pentru c a greit. - De ce n-ai luat? - Pentru c a fost scump. - De ce ai ntrziat? - Deoarece a ntrziat autobuzul.

2.

Cu adverbul niin ntrebm despre cauza aciunii. Cu iin explicm scopul, cauza aciunii sau fenomenului. Cu nk explicm rezultatul unei aciuni sau fenomen. Exerciii: 1 Adugai sufixele -yla , -yle , -la , -le urmtoarelor cuvinte: traktr tebeir kayk szlk otobs kantar mdr kapc Completai spaiile libere: 67

a) ffff 3.

4.

ocuk kamyon oynad. b) O iek geldi. c) Ben annem yolculuk yaptm. Traduceti n limba romn: a) Onlarla ie gittik. b) Onunla tiyatrodaydk. c) Benimle yolculuk yapmad. d) Sizinle gelmedi mi? e) Seninle dne gitmedi mi? f) ocukla parka m gidiyor? G) Eda ile Metin mesaj yazdlar m? h) Trenle mi geliyor? i) Babamla Metin sokaktalar. j) Braov yoluyla m gittiler? Traducei n limba romn urmtoarele dialoguri: - Eda ktphaneye niin gitti? - Dergi okumak in. - etin niin problem zmedi? - nk oynad. 5. Traducei n limba turc: a) Sever i on au plecat cu avionul. b) Ei au venit prin Medgidia. c) Doctorul a consultat cu stetoscopul d) El a luat struguri cu coul e) Cu tine a vorbit? f) N-a cltorit cu noi. g) Eda cu prietena ei au plecat la bibliotec. h) nginerul i muncitorul muncesc. i) Profesorul a scris cu creta.

68

Lectia 15

EDA LE METN OKULA GDYORLAR

Eda ile Metin okula yollandlar. Sokaktan caddeye ktlar. Yolkavanda durdular. - Dikkat! dedi Eda. Lmba krmz yanyor, tat vastalar geiyorlar. Lmba yeil yand. ki karde yayageidinden kar tarafa doru ilerlediler. Kaldrmdan yrdler. Durakta otobs beklediler. Otobs geldi ve ocuklar bindiler. Okula yakn bir sokakta otobsten indiler ve okul avluna girdiler. Szler ve deyimler: yollanmak (N.,D.)- a porni kmak (Abl., D.) - a iei yolkava - intersecie durmak (N.,Loc.) - 1.a se opri. 2. a sta dikkat - atenie demek - 1. a zice, a spune. 2. a numi tat vastalar - mijloace de transport nce - nti yayageidi - trecere de pietoni sonra - pe urm, apoi gemek (N.,Ab., a.) - a trece karde - frate, frai kar - vizavi, opus doru - spre ilerlemek (D.) - a nainta kaldrm - trotuar durak - staie binmek (D) - a se urca, a sui yakn - aproape inmek (Abl.) - a cobor okul avlusu - curtea colii girmek (N.,D.) - a intra

SUFXELE APARTENENE YELK EKLER In limba turc substantivul i pronumele personale primesc sufixele apartenenei, care indic posesorul. Aceste sufixe sunt accentuate. Substantivele cu terminaia n vocal primesc urmtoarele sufixe: Sing. p. I -m pl. p. I -mz, -miz, -muz,-mz p. II -n p.II -nz, -niz, -nuz, -nz p.III -s, -si, -su, -s p.III -s, -si, -su, -s Exemple: babam annem komum enstitm baban annen komun enstitn babas annesi komusu enstits babamz annemiz komumuz enstitmz babanz anneniz komunuz enstitnz babas annesi komusu enstits 69

tatl meu mama mea vecinul meu institutul meu Substantivele cu terminaie n consoan primesc urmtoarele sufixe posesive: sing. p. I -m, -im, -um, -m pl. p.I -mz, -imiz, -umuz, mz p.II -n, -in, -un, -n p.II -nz, -iniz, -unuz, -nz p.III -, -i, -u, - p.III -, -i, -u, - Exemple: kzm evim okulum kym kzn evin okulun kyn kz evi okulu ky kzmz evimiz okulumuz kymz kznz eviniz okulunuz kynz kz evi okulu ky fata mea casa mea coala mea satul meu

Not: Substantivul urmat de sufixul apartenenei la persoana a III-a plural poate s indice: a) un posesor i mai multe obiecte, ca de exemplu: onun evleri casele lui; b) mai muli posesori i un singur obiect: onlarn evi casa lor; c) mai muli posesori i mai multe obiecte: onlarn evleri casele lor. Substantivele la plural au dou variante. kzlarm evlerim kzlarn evlerin kzlar evleri kzlarmz evlerimiz kzlarnz evleriniz kzlar evleri Sperm c ai observat: sufixele posesive pentru persoana a III-a, singular i plural sunt identice. i aici nu trebuie s uitm sonorizarea cuvintelor cu terminaie n , k, p , t il medicament ocuk kitap dert necaz ilcm ocuum kitabm derdim ilcn ocuun kitabn derdin ilc ocuu kitab derdi ilcmz ocuumuz kitabmz derdimiz ilcnz ocuunuz kitabnz derdiniz ilc ocuu kitab derdi Not: Numeroase substantive de origine strin nu se sonorizeaz. Aceste cazuri sunt indicate n dicionare. De exemplu: memleketim ara mea, vaziyetim situaia mea etc. Sufixele cazuale urmeaz sufixele posesive. 70

annem N. annem G. annemin D. anneme A. annemi L. annemde Abl. annemden

babam babam babamn babama babam babamda babamdan

kardelerim arkadalarm kardelerim arkadalarm kardelerimin arkadalarmn kardelerime arkadalarma kardelerimi arkadalarm kardelerimde arkadalarmda kardelerimden arkadalarmdan

Anneme hediye aldk. Am cumprat un cadou mamei. Babamdan ataszleri rendim. Am nvat proverbe de la tata. Kardelerimi candan seviyorum. i iubesc din suflet pe fraii mei. Arkadalarm kramam. Nu pot dojeni prietenii mei. Not: 1. ntre sufixul posesiv i sufixele locativului i ablativului se adaug un n. Hasta dn evinden kmad. eri bolnavul n-a ieit din casa lui. Nasreddin Hoca sznden kmaz. Nasreddin Hoca i respect cuvntul. O sznde durdu. El s-a inut de cuvnt. 2. La primirea sufixelor posesive unele substantive sufer modificarea fonetic metatez: akl minte oul fiu gnl suflet aklm olum gnlm akln olun gnln akl olu gnl aklmz olumuz gnlmz aklnz olunuz gnlnz akl olu gnl Evldm niversitede okuyor. Aklm bamda ebediyete kavumak istiyorum. (E.Emin, Hanmeli) Doresc s trec n eternitate cu contiina treaz. Sen de onun gibi inanarak yr, olum.(N. Hikmet, Oluma Masal) Pete i tu cu ncredere, fiule. Gnlm seni seti gzellik bahesinde. (E.Emin, Hanmeli) Sufletul meu pe tine te-a ales din grdina frumuseii. Exerciii : 1. Adugai sufixele posesive urmtoarelor cuvinte:teyze, salk, ky, szlk. 2.Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Kz lisede okuyor. b) Affedersiniz, babanz nerede alyor? 71

5. gggg

hhhh

iiii

c) Sokamz temizdir. d) Kitaplnzda M. Eminescu var m? e) ehrimiz gzel ve temizdir. f) iniz nasl gidiyor? g) Bu ocuk olunuz mu? h) Bunlar m kitaplarnz? Traducei n limba turc: a) Prietenul meu lucreaz n acest institut. b) Casa lor este mare. c) Te duci la mtua ta? d) nstitutul nostru este pe bulevardul acesta. e) Vecinii mei sunt oameni buni. f) Tatl meu lucreaz n spital. g) Copilul lor unde nva? h) Treburile tale merg bine? i) Am citit cartea lui. j) n grdina noastr sunt flori.

72

kkkk llll

mmmm

nnnn oooo

pppp

qqqq rrrr

RECAPTULARE III TEKRAR III 1. Declinai urmtoarele cuvinte: hasta, i, oda, snf, nder, Belgin, jjjj Bursa. 2. Alctuii ase propoziii cu cazurile spaiale: dativ, locativ, ablativ. 3. Traducei n limba turc: a) nginerul a plecat la Braov via Bucureti. b) Strzile Constanei sunt curate. c) coala satului este nou. d) Ferestrele casei sunt mari. e) Elevul a scris pe caiet. f) Turitii au plecat la Sibiu. g) Tata a venit din stanbul. h) Portocalele conin vitamine. i) Am luat dou dicionare din dulap. 4. Traducei n limba romn: a) Nerminin arkadalar niversitede toplatlar. b) Metinin topu suya dt.. c) Belediye bu sokakta deildir. d) Szlk kitaplkta m? e) Araba avukatn deil mi? f) Hepimiz bizde toplatk. g) Bu sz szlkte yok. h) Turist Almanyadan geldi. i) Salataya tuz koymadn m? j) Terzi bu gn ansl m? 5. Traducei n limba romn: a) Yeni ev terzinindir. b)Yeni ev terzinin deildir. c) Yeni ev terzinin midir? d) Yeni ev terzinin deil midir? 6. Alctuii patru propoziii cu predicatul nominal la cazul genitiv. 7. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Avukat yeni evde oturuyor. b) Dn bu evde dn vard. c) Akamlar hepimiz evdeyiz. d) Sabahleyin evde deilim. e) leden sonra ite misiniz? f) Dn hepimiz tiyatrodaydk.

73

8. Traducei urmtoarele dialoguri n limba turc: - Dimineaa inginerul este la serviciu. - Avocatul dimineaa nu este la serviciu. - nginerul dimineaa este la serviciu? - Avocatul dimineaa nu este la serviciu?
- Unde avei serviciul?

- La nstitutul de Proiectri. - Cte ore muncii? - Muncesc de dimineaa pn seara. - Unde se afl nstitutul de Proiectri? - Pe bulevardul acesta, pe partea dreapt. - Avei proiecte noi? - Da, avem mai multe proiecte. 9. Traducei urmtoarele dialoguri n limba romn: - Merhaba, Aydn! - Merhaba, Nurcihan! Naslsn? - Teekkr ederim, iyiyim. Hastaneye gidiyorum. Dn ok hasta geldi. Sabahleyin onlar muayene ediyoruz. Sen naslsn? - Teekkr ederim, ben de iyiyim. Belediyede alyorum. ok insan geliyor. Onlarla konuuyoruz, dertlerini anlatyorlar. aryorlar. - zr dilerim, hastalar beni bekliyorlar. yi gnler! - yi gnler! - Ne yapyorsun, arkada? - Ben bu gn maazadan maazaya giriyorum. Bir gzel bluz aryorum. Bluz ok, ama ben beenmiyorum. - Kimin iin bluz aryorsun? - Ablam iin. - Bu sokakta, sol tarafta, byk bir maazada, bir yn bluz grdm. ok beendim. - Ne vakit grdn ? - Bu sabah. Biz de annemle maazadan maazaya girdik. - ocuklarn okula neyle gidiyorlar? - Minibsle gidiyorlar. Yayageidinden gemiyorlar. Okula yakn bir yerde minibsten iniyorlar. - Ne vakit okuyorlar? - Sabahleyin. - Onlara baarlar! - Teekkr ederim. 74

10.

Traducei n limba turc: - De ce te grbeti? - Pentru c m duc la serviciu. - De ce te bucuri? - Pentru c am cumprat o bluz pentru mama. - De ce nvei? - Pentru a lua examenul. Rspundei la ntrebrile: a) Bkree neyle gidiyorsun? b) Kyl tarlay neyle sryor? c) e neyle gidiyorsunuz? d)Yeni eviniz var. e) Sepet balknn m? f) renci deftere neyle yazyor? g) Araba neyle alyor? h) Memur neyle alyor? Adugai sufixele posesive i cele cazuale la cinci cuvinte. Formai propoziii cu ele.

11. ssss tttt uuuu vvvv wwww

12.

75

Lecia 16

DANIMA BROSUNDA

Yolcu: - zr dilerim, bir ey sorabilir miyim? Memur: - Buyurun. Yolcu: - Bir otel aryorum. Yaknda bir yerde otel var m? Memur: - Bu sokakta, sa tarafta turistik bir otel var. Yocu: - Ka yldzl? Memur: - yldzl. Yolcu: - Otelin lokantas var m? Memur: - Hayr, otelin lokantas yok. Lokanta sol tarafta, otelin karsnda. Yolcu: - Teekkr ederim Szler ve deyimler: danma brosu - biroul de informaii memur - funcionar yaknda bir yerde- n apropiere undeva sa - 1. dreapta. 2. teafr Ka yldzl? - Cu cte stele? lokanta - restaurant kar - vizavi OTELDE Yolcu - Gnaydn! Resepsiyon memuru: - Ho geldiniz! Buyurun. Yolcu: - Teekkr ederim. Tek yatakl oda aryorum. Respsiyon memuru: - zgnm. Tek yatakl odamz kalmad. ki yatakl var. Yolcu: - Banyolu mu? Resepsiyon memuru: - Tabi, banyolu, televizyonlu, klimal.Ancak beinci katta. Yolcu: - Asansr alyor mu? Resepsiyon memuru: - Tabi. Yolcu: - Odann fiyat ne kadar? Resepsiyon memuru: - 80 RON. Yolcu: - Bu fiyata kahvalt da dahil mi? Resepsiyon memuru: - Hayr, efendim. Kahvalt dahil deil. Yolcu: - Ne gibi formaliteler gerek? Resepsiyon memuru: - Bu kayt kdna adnz ve soyadnz, doum yeri ve tarihi, daim ikametghnz, milliyet ve uyrukluunuzu geirin, ltfen. Yolcu: - Hazr. Odamn numaras ka? 76

Resepsiyon memuru: - 548. Buyurun anahtar. Yolcu: - Teekkr ederim. yi gnler! Resepsiyon memuru: - yi gnler! Szler ve deyimler: tek - unul, singur fiyat ne kadar? - ct cost? yatak - pat kahvalt - micul dejun tek yatakl - cu un singur pat dahil - include zgnm - mi pare ru soyad - numele de familie banyolu ve televizyonlu - cu baie, cu televizor klimal - cu aer condiionat doum yeri ve tarihi - locul i ancak - numai c data naterii beinci kat - etajul cinci daim ikametgh - domiciliu asansr - ascensor stabil tabi - bineneles milliyet - naionalitate uyrukluk - cetenie anahtar -cheie hazr - gata NUMERALE ORDNALE SIRA SAYILARI Numeralele ordinale se formeaz prin adugarea urmtoarelor sufixe: -nc, -nci, -nc, -inci, -uncu, -nc. Se poate scrie cu litere, cu cifre arabe sau romane dup care se scrie un punct. 1. - birinci 6. - altnc 2. - ikinci 7. - yedinci 3. - nc 8. - sekizinci 4. - drdnc 9. - dokuzuncu 5. - beinci n rest toate numeralele cardinale se transform n numerale ordinale prin adugarea sufixelor sus numite numai la uniti sau zeci ntregi, sute, mii. 10. - onuncu 60. -altmnc 100. -yznc 20. - yirminci 70. - yetmiinci 1000.-bininci 30. - otuzuncu 80. - sekseninci 40. - krknc 90. - doksannc 41. - krk birinci 50. - ellinci 62. - altm ikinci SUFXUL -LI -LI EK Sufixul -l mpreun cu variantele sale -li , -lu , -l formaz substantive 77

1. a)

i adjective. Formarea substantivelor. Adugat la denumiri geografice, formeaz substantive care exprim locul de batin, cetenia, naionalitatea. Romanya - Romanyal Romnia - din Romnia Portekiz - Portekizli Portugalia - din Portugalia ngiltere - ngiltereli Anglia - din Anglia Braov - Braovlu Braov - din Braov da - dal munte - muntean ehir - ehirli ora - orean ky - kyl sat - stean b) Substantive care denumesc ocupaia, starea social, ndeletnicirea. diploma - diplomal diplom - cu diplom ev - evli cas - cstorit maharet -maharetli ndemnare - ndemnatic 2. Formarea adjectivelor: a) De la unele substantive. akl - akll minte- detept bahe - baheli grdin - cu grdin tuz - tuzlu sare - srat grlt - grltl zgomot - zgomotos dikkat- dikkatli atenie- atent terbiye - terbiyeli educaie - educat a) Se pot forma adjective sau adverbe compuse de la substantive antonime: byk-kk /bykl-kkl mic-mare / cu mic, cu mare gece-gndz / geceli-gndzl zi-noapte /ziua i noaptea iri-ufak / irili-ufakl mare- mrunt /cu mic, cu mare b) De la unele rdcini verbale gizlemek -gizli a ascunde- ascuns sprmek-sprl a mtura- mturat
SUFXUL -SIZ

-SIZ EK

Antonimele sufixelor -l , -li , -lu ,-l sunt sufixele -sz , -siz , -suz , -sz. Se poate traduce cu ajutorul prepoziiei fr. akl - aklsz minte - fr minte eker - ekersiz zahr- fr zahr tuz - tuzsuz sare- fr sare grlt - grltsz zgomot - fr zgomot Exercii: 1. Transformai urmtoarele numerale cardinale n ordinale: 78

xxxx

yyyy

46, 56, 73, 786. 2. Adugai sufixele -l , -li ,-lu ,-l urmtoarelor cuvinte: iek resim balkon araba t Kstence Asya Bkre boya 3. Traducei urmtorul dialog n limba romn: - Kk otel ka yldzl? - yldzl ve temiz, ok temiz. - Uzakta m? - Parkn karsnda. 4. Traducei urmtorul dialog n limba turc: - Avei o camera liber? - Da, pentru o persoan. Dorii? - Este cu televizor? - Da, bineneles. Cu televizor, cu baie. - Ce formaliti sunt necesare? - Poftii formularul. - Gata, poftii. - Paaportul, v rog. A, suntei din Romnia? - Da, am sosit astzi cu autobuzul Lecia 17 AYE HANIMLA MEHMET BEY OPERAYA GDECEKLER Fikriye hanm: - O, ne ksn! Nereye byle? Aye hanm: - Operaya gideceiz. Fikriye hanm: - Mehmet beyle beraber, deil mi? Aye hanm: - Tabi. Dn iki bilet aldk, bu akam gideceiz. Fikriye hanm: - ocuklar gitmeyecekler mi? Aye hanm: - Dersleri ok. Evde yalnz kalacaklar. Fikriye hanm: - Hangi opera var bu akam? Aye hanm: - Puccininin Madam Butterfly operas. Butterfly rolnde bir Japon arkc alacak. Zil alyor. Mehmet bey: - yi akamlar! Naslsnz, Fikriye hanm? Fikriye hanm: - Teekkr ederim, iyiyim. Ayeyi grmee geldim. Aye hanm: - Ge kalacaz. Henz giyinmedin. Mehmet bey: - Ben ne giyeceim? Aye hanm: - Siyah kostmn, beyaz entarini giyeceksin, in kravatn takacaksn. Mehmet bey: - Siyah kostmden holanmyorum. Gri kostmm giyeceim. 79

Aye hanm: - Peki. Yalnz acele et. Mehmet bey: - Sen hazr msn? Aye hanm: - Hazrm, tabi. Mehmet bey: - Ya bileziini takmayacak msn? Aye hanm: - A, evet. Bileziimi takmadm. Mehmet bey: - Hi bileziksiz operaya gidilir mi? Aye hanm: - Hi kravatsz opera dinlenilir mi? Fikriye hanm: - Ben gidiyorum. Size iyi seyirler! Hoa kaln! Aye hanm: - Gle gle! Kusura bakma, ltfen. Gene buyur. Szler ve deyimler: k - elegant byle - aa gideceiz (gitmek , N.,D.) - vom merge (a merge) beraber - mpreun gitmeycekler mi? - nu vor merge? ders - lecie yalnz - singur kalacaklar (kalmak, N. L. Abl.) - vor rmne ( a rmne) henz - nc giyinmek (D., A. Abl.) - a se mbrca Ne giyeceim? - Cu ce m mbrac? siyah, kara - negru beyaz, ak - alb in - China, chinezesc takacaksn (takmak, N. D.A. Abl.) -vei pune (1.a-i pune. 2.a aga) holanmak (Abl.)- a-i plcea ylnz - numai acele et ( acele etmek, N. D.L.) - grbete-te ( a se grbi) bilezik - brar hi - nici, deloc dinlenilir mi? ( dinlemek, D. A.) - se poate asculta? (a asculta) gidilir mi? (gitmek, N. D.) - se poate merge? Kusura bakma, ltfen - Scuz-ne, te rog. TMPUL VTOR CATEGORC GELECEK ZAMAN Acest timp exprim, n mod categoric, o aciune care se va desfura dup momentul vorbirii. Spre deosebire de timpul prezent-viitor nu arat o aciune care se va desfura permanent. Se formeaz astfel: la rdcinile verbale se adaug unul din sufixele 80

-acak, -ecek (dup rdcinile terminate n consoan ) sau -yacak, -yecek (dup rdcinile terminate n vocal) la care se adaug sufixele personale. La persoana I-a singular i plural k de la sufixul timpului, n poziia intervocalic, se transform n . Conjugarea: 1. Forma afirmativ.Olumlu ekil. almak a lua gitmek a pleca ben alacam eu voi lua ben gideceim eu voi pleca sen alacaksn tu vei lua sen gideceksin tu vei pleca o alacak el va lua o gidecek el va pleca biz alacaz noi vom lua biz gideceiz noi vom pleca siz alacaksnz voi vei lua siz gideceksiniz voi vei pleca onlar alacaklar ei vor lua onlar gidecekler ei vor pleca okumak ben okuyacam sen okuyacaksn o okuyacak biz okuyacaz siz okuyacaksnz onlar okuyacaklar beklemek ben bekleyeceim sen bekleyeceksin o bekleyecek biz bekleyeceiz siz bekleyeceksiniz onlar bekleyecek(ler) a citi eu voi citi tu vei citi el va citi noi vom citi voi vei citi ei vor citi a atepta eu voi atepta tu vei atepta el va atepta noi vom atepta voi vei atepta ei vor atepta

2. Forma negativ. Olumsuz ekil Pentru redarea formei negative se intercaleaz sufixele de negaie -ma, -me ntre rdcina verbului i sufixul viitorului. Silaba care st naintea sufixului de negaie primete accentul cuvntului. almak a lua ben almayacam eu nu voi lua sen almayacaksn tu nu vei lua o almayacak el nu va lua biz almayacaz noi nu vom lua siz almayacaksnz voi nu vei lua onlar almayacak(lar) ei nu vor lua 81

gitmek okumak ben gitmeyeceim okumayacam sen gitmeyeceksin okumayacaksn o gitmeyecek okumayacak biz gitmeyeceiz okumayacaz siz gitmeyeceksiniz okumayacaksnz onlar gitmeyecek(ler) okumayacak(lar)

beklemek beklemeyeceim beklemeyeceksin beklemeyecek beklemeyeceiz beklemeyeceksiniz beklemeyecek(ler)

3. Forma interogativ. Soru ekli Pentru redarea formei interogative se adaug una din particulele m , mi dup sufixul timpului. Aceste particule, v amintim, se scriu separat i primesc sufixele personale. almak a lua ben alacak mym? eu voi lua? sen alacak msn? tu vei lua? o alacak m? el va lua biz alacak myz? noi vom lua? siz alacak msnz? voi vei lua? onlar alacak(lar) m? ei vor lua? gitmek ben gidecek miyim? sen gidecek misin? o gidecek mi? biz gidecek miyiz? siz gidecek misiniz? onlar gidecek(ler) mi? a pleca ei voi pleca? tu vei pleca? el va pleca? noi vom pleca? voi vei pleca? ei vor pleca?

4. Forma negativ- interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceast form se red astfel: la forma negativ, singular, persoana a III-a se adaug particulele interogative mpreun cu sufixele personale. almak ben almayacak mym? eu nu voi lua? sen almayacak msn? tu nu vei lua? o almayacak m? el nu va lua? biz almayacak myz? noi nu vom lua? siz almayacak msnz? voi nu vei lua? onlar almayacak(lar) m? ei nu vor lua? gitmek ben gitmeyecek miyim? sen gitmeyecek misin? 82 eu nu voi pleca? tu nu vei pleca?

o gitmeyecek mi? el nu va pleca? biz gitmeyecek miyiz? noi nu vom pleca? siz gitmeyecek misiniz? voi nu vei pleca? onlar gitmeyecek(ler) mi? ei nu vor pleca? Exemple n propoziii: renciler problem zecekler. Elevii vor rezolva probleme. Yarn Braova gidecekler. Mine ei vor merge la Braov. Buraya tiyatro kuracaz. Aici vom construi un teatru. Bluzu bu hafta bitireceim. Voi termina bluza sptmna aceasta. Tatilde denize gitmeyeceiz. n timpul vacanei nu vom merge la mare. Konsere gitmeyecek miyiz? Nu vom merge la concert? htiyara yardm etmeyecek miyiz? Nu-l vom ajuta pe btrn? Ktphaneye gidecek misin? Te vei duce la bibliotec? Sinemaya bilet alacak msnz? Vei lua bilete pentru cinema? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Aye hanmla Mehmet bey nereye gidecekler? zzzz b) ocuklar niin gitmeyecekler? c) Mehmet bey ne giyecek? aaaaa d) Mehmet bey neden holanmyor? e) Aye hanm neyi unuttu? 2. Conjugai verbele: almak, dinlemek, bulmak, glmek la cele patru forme ale timpului viitor. 3. Completai spaiile libere: n forma afirmativ: a) Metin problem z b) Elif ktphane gid c) Babam maaza armut al d) ocuklar deniz yz a) Bu gn Metin oyna b) Biz yarn konser git

A)

bbbbb B) n forma negativ:

ccccc c) Ben ay i ddddd d) Onlar szlk al eeeee C) n forma interogativ:

fffff D) n forma negativ-introgativ:

a) Siz opera gid ? b) Onlar ev al ? c) Arkadalar biz gel ? d) Sen bu gazete oku ? a) Sen tiyatro git ?

ggggg b) Siz dinlen ? 83

hhhhh

c) ocuklar film bak ? iiiii Lecia 18

d) Siz ay i ? KAHVALTI

Baba: - Gnaydn, ocuklar! Anneniz hasta. Kalkn, bu sabah kahvalty siz hazrlayacaksnz. Eda: - Annemin nesi var, baba? Baba: - Ba aryor. Grlt kaldrmayn. Ykann, giyinin ve mutfaa gelin. Metin: - imdi, baba. Eda: - Ben bizim iin st, annem iin ay kaynatacam. Metin: - Ben de masann stn hazrlayacam. ay bardaklarn, ekerlii masann stne koyacam.Ekmei dilimlere keseceim ve ekmek sepetine dizeceim. Tereya, peynir, kaar, kaymak, zeytin neredeler, abla? Eda: - Buzdolabnda. Metin: - Hazr. Her eyi koydum mu, abla? Eda: - Bak, atal, kahve kaklarn, peeteleri unuttun. Metin: - Evet. Bir de reeli, bal, meyveleri unuttum. Eda: - Baba, masa hazr. Baba: - Annenizin de kahvaltsn gtrn, ocuklar. Eda: - Derhal, baba. Szler ve deyimler: kahvalt - micul dejun kalkn, kalkmak ( N.Abl.) - sculai-v ( a se scula) hazrlamak (N. A. Abl.) - a pregti nesi var? - ce are? ba aryor - o doare capul grlt kaldrmayn - nu facei glgie ykann, ykanmak (N.) - splai-v , a se spla st - lapte kaynatmak (N. A.L.) - a fierbe ay bardaklar - cni de ceai ekerlik zaharni masann stne - pe mas

koymak (N,D.A.) - a pune ekmek - pine dilim - felie peynir - brnz 84

tereya- unt ekmek sepeti - co de pine dizmek (N., A.) - a nirui

kaar - cacaval kesmek (N.,A.L.Abl.)- a tia kaymak - smntn zeytin - mslin buzdolab - frigider her ey - totul bak - cuit atal - furculi kak - lingur kahve (ay) ka - linguri peete - erveel unutmak (N.A.L.) - a uita reel - gem bal - miere hazr - gata gtrn, gtrmek (N.D.A.Abl.) - ducei, a duce derhal - imediat
MPERATVUL EMR KP

La fel ca n limba romn exprim o porunc, un ndemn, sfat, o interdicie. Bineneles, are doar dou forme. 1. Forma pozitiv. Olumlu ekil Are urmtoarea structur: sing. p. I plural p. I p. II coincide cu rdcina p.II -n, -in, -un, -n verbal -nz, -iniz, -unuz, -nz. p. III -sn, -sin, -sun, -sn p.III -snlar, -sinler, -sunlar, -snler Exemple: bakmak a se uita bak - uit-te bakn (baknz) - uitai-v baksn - s se uite baksnlar - s se uite gitmek a se duce git - du-te gitsin - s se duc gidin (gidiniz) - ducei-v gitsinler - s se duc

tutmak a ine tut - ine tutsun - s in 85

tutun (tutunuz) - inei tutsunlar - s in

yzmek a nota yz - noat yzsn - s noate

yzn (yznz) - notai yzsnler - s noate

La verbele cu terminaie n vocal la persoana a II-a plural, la forma scurt sau lung se intercaleaz un y ntre rdcina verbului i sufxele imperativului. oku - citete okuyun (okuyunuz) - citii anla - nelege anlayn (anlaynz) - nelegei Dup cum ai observat, persoana a II-a singular i plural se traduc tot prin imperativ, iar persoana a III-a singular i plural prin modul conjunctiv. La persoana a II-a plural forma lung se folosete pentru exprimarea unei adresri mai politicoase. Siz okuyunuz, ltfen. Citii dvs., v rog. 2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Pentru redarea acestei forme se intercaleaz unul din sufixele de negaie -ma sau -me ntre rdcina verbului i sufixele imperativului. Accentul cade pe silaba care st naintea sfixului de negaie. tutmak - a ine tutma - nu ine tutmayn (tutmayn) - nu inei tutmasn - s nu in tutmasnlar - s nu in gitmek gitme - nu te duce gitmesin - s nu se duc gitmeyin (gitmeyiniz) - nu v ducei gitmesinler - s nu se duc

jjjjj

A)

Exerciii: 1. Conjugai la modul imperativ, forma afirmativ i negativ, urmtoarele verbe: beklemek, almak, dinlemek, muayene etmek. 2. Completai spaiile libere cu sufixele modului imperativ. la forma pozitiv: a) Metin problem z b) Eda annesini bekle c) Siz bu kitab oku d) Bu odaya buyur e) Bu kitab renciler oku B) la forma negativ:

a) ocuklar her filme bak b) Onlar duvara yaz c) Babay rahatsz et 86

d) Grlt kaldr f) Snavda kopye ek

kkkkk

3. Formai propoziii folosind verbul la modul imperativ: a) renciler, gelmek b) kitaplar, kitaplk, dizmek c) tiyatro, bilet, almak d) i, acele etmek e) yol, tat vastalar, dikkat etmek f) ltfen, yava, konumak, g) cadde, yayageidi, gemek h) anne, mektup, yazmak i) asansr, binmek j) kaar, buzdolab, koymak k) ekmek, dilim, kesmek l) snf, buyurmak m) st, piirmek 4. Traducei urmtorul dialog n limba romn: Aye hanm: - Gnaydn! Fikriye hanm: - Gnaydn, Aye! Ne yapyorsun? Aye hanm: - Pazara gittim. Kahvalt iin alveri yaptm. Peynir, kaar aldm. Zeytin yoktu, zeytin almadm. Fikriye hanm: - eker var m? Ben eker, reel almak istiyorum. Aye hanm: - eker, reel sol taraftaki maazada var. Oradan al. Hoa kal! Fikriye hanm: - Gle gle! 5. Traducei urmtorul text n limba turc: - Ai fiert ceaiul? - Am fiert ceaiul, am pus pe mas brnza, gemul. - Eu am tiat pinea n felii. Am pus pe mas linguriele, furculiele i cuitele. Cnile de ceai unde sunt? - n dulap. a i zaharnia, te rog. - Totul este gata? - Da, totul este gata. Te rog, spune-i lui Metin s vin. 6. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarele proverbe: a) ki dinle, bir syle. lllll b) Bin l, bir bi.

mmmmm

Byklerle byk ol, kklere gster yol. nnnnn babay, giy abay. ooooo dn, sonra syle. ppppp mert ol. qqqqq aslan uyandrma. 87

c) d) Dinle e) Evvel f) Sert olma, g)Uyuyan

i) j) k) Lecia 19

Az olsun, uz olsun. Kakla a verip, sapyla gz karma. Glme komuna, gelir bana. BAVUL HAZIRLAMAK ZOR DEL

Anne: - Baba tatil ald, ocuklar. Yarn daa gideceiz. Eda ve Metin: - Yaasn! Eda: - Ne hazrlklar yapacaz, anne? Anne: - Artk byksnz. Bu defa bavullarnz kendiniz hazrlayacaksnz. Eda: - Biz imdiye kadar hi bavul hazrlamadk. Canm anneciim, bu defa da bu ii sen yap. Anne: - Hayr, ocuklar. Kendi iinizi kendiniz grn. Aslnda bavul hazrlamak zor i deil. Metin: - Zor deil mi? Anne: - Sabahtan akama kadar ne yaptnz, ne elbiseler giydiinizi dnn ve gereken eyleri unutmayacaksnz. Metin: - Sabahleyin kalkyorum, ykanyorum. Demek sabun, havlu, di fras, di macunu gerek. Sonra gmleimi, pantolonumu, oraplarm, sandallarm giyiyorum. Akama yatarken pijama. Eda: - Souk havalar iin pardes, atk, balk. Metin: - Onlar bayan Eda gibi btn gn okuyanlar iin. Ben bir ut attm m, ne pardes gerek, ne atk. Eda: - utlar atmak iin de birka ift ayakkab al. Metin: - Evet, burada haklsn. Bir ift de kundura gerek. Anne: - yle ise i bana. Eda, entari, eteklik ve bluzunu bavulun st tarafna koy, burumasnlar. Szler ve deyimler:

bavul - valiz havlu - prosop zor - greu tatil - 1.concediu.2. vacan yaasn - ura, s triasc hazrlk - pregtire bu defa - de data aceasta kendiniz- niv hi - deloc canm anneciim - drag mam 88

sabun - spun di fras - periu de dini di macunu - past de dini sonra - pe urm gmlek - cma atk - fular balk - 1. tot ce se pune pe cap.2. titlu. ut atmak - a da ut

kendi iinizi kendiniz grn - descurcai-v singuri /yeter - suficient elbise - mbrcminte ne , ne - nici nici giymek (N. A. L.Abl.) - a mbrca ift - pereche gereken eyler - lucruri necesare ayakkab - nclminte dnmek (N. A. L.) - a gndi haklsn - ai dretate di - dinte yatarken - la culcare ykamak (N.A. L.) - a spla st - pe, deasupra kundura - pantof burumak (N.)-a se ifona CONJUNCLE NE , NE ; HEM , HEM ; YA YA NE , NE ; HEM , HEM; YA ,YA BALALARI 1.Conjunciile ne , ne se folosesc pentru negarea a dou obiecte, fiine, nsuiri sau aciuni. nnde ne kitap var, ne defter. n faa lui nu este nici carte, nici caiet. Sokakta ne ses var, ne kprt Pe strad nu este nici un zgomot, nici o micare. Yarmaya ne kzlar, ne olanlar katld. La concurs n-au participat nici fetele, nici bieii. Ne Yahya Kemal, ne Orhan Seyf Tanzimat Edebiyatna ait deildirler. Nici Yahya Kemal, nici Orhan Seyf nu fac parte din literatura Renaterii. Ne krmz, ne beyaz gl al. Nu ia trandafir nici rou, nici alb. Ne byk, ne yeni ev almad. N-a cumprat o casa nici mare, nici nou. Ne yedi, ne iti. Nici n-a mncat, nici n-a but. Ne telefon at, ne mektup yazd. N-a dat nici telefon, nici n-a scris o scrisoare.
1.

Conjunciile hem ,hem arat c ambele fiine sau obiecte, nsuiri sunt de aceeai valoare, sau c particip mpreun la o aciune; ambele aciuni s-au desfsurat, se desfoar sau se vor desfura. Hem ev ald, hem araba. A cumprat i cas i main.

Hem daa gittiler, hem denize. S-au dus i la munte i la mare. Hem kzlar, hem olanlar geldiler. Au venit i fete i biei. Hem mhendisler, hem iiler altlar. Au muncit i inginerii i muncitorii. Bu kz hem akll, hem becerikli.Fata aceast este i deteapt i ndemnatic. Hem Trke, hem Romence biliyor. tie i turcete i romnete. Hem alt, hem okudu. A i muncit, a i nvat. Hem ziyaret, hem ticaret. i vizit, i comer. Hem gzel, hem faydal. Este i frumos i util. 89

2.

Conjunciile ya , ya arat c dintre dou obiecte, fiine, nsuiri unul este de ales, dintre dou aciuni una s-a desfurat, se desfoar sau se va desfura. Ya denize gideceim, ya daa. M duc la mare sau la munte, Ya kitap, ya tablo hediye edeceim. Voi drui o carte sau un tablou. Olimpiyada ya nder, ya Deniz katlacak. La olimpiad va participa ori nder, ori Deniz. Ya doktor, ya hemire gelecek.Va veni doctorul sau o sor medical. Ya sar, ya pembe gl al. a trandafir galben sau roz. Ya yeni araba al, ya hi alma.a o main nou sau nu cumpra deloc. Ya oku, ya al. nva sau muncete. Ya gir, ya k! ntr sau iei! Not: Dac obiectele, fiinele, nsuirile sau aciunile sunt mai multe dect dou, atunci se adaug una din conjuniile da sau de. Dn ne okudum, ne yazdm, ne de temizlik yaptm. eri n-am citit, n-am scris, nici n-am fcut curenie, Nee hem matematikte, hem fizikte, hem de resimde iyi. Nee este bun i la matematic, i la fizic, i la desen. Ya kaar, ya peynir, ya da kaymak al. a ori cacaval, ori brnz ,ori smntn. TEMEL RENK ADLARI beyaz, ak - alb kara, siyah - negru sar - galben mor - mov gvez - grena bej - bej pembe - roz alaca - pestri PRNCPALELE CULOR krmz - rou mavi - albastru kahverengi - maro lcivert - bleumarin yeil- verde gri, boz - gri turuncu - portocaliu

OPERAUN ARTMETCE DE BAZA ESAS ARTMETK LEMLER 1. 2. Toplama Adunare 2+2=4 iki art iki eit drt 7+ 8= yapar ne kadar? karma (eksiltme) Scdere 4-2=2 drt kt (eksi) iki eit iki (drtten iki kt kald iki) 90

3. arpma nmultire 2x2=4 iki arp iki eit drt (iki kere iki eder drt) 4. Blme mprire 4:2=2 drt bl iki eit iki Exerciii: 1. Rspundei n scris la urmtoarele ntrebri: a) Gven ailesi nereye gidecek? b) Eda ve Metinin ne yapmalar gerek? c) Metin bavuluna ne koyacak? rrrrr d) Eda bavuluna ne koyacak? 2.Adugai culorile la vemintele urmtoare: ceket bluz pantolon kravat atk pardes etek entari 3. V rog traducei urmtorul dialog: sssss - Ne istiyorsunuz? ttttt - Bir bluz. uuuuu - Ne renk? vvvvv - Kahverengi bir etek iin ya bej, ya sar, ya yeil, ya da krmz. wwwww - Hem bej, hem yeil istemiyor musunuz? - zgnm, bir bluz iin param var. xxxxx - Hayr, iki bluz alnz, demek istemedim. Bej ve yeil alaca bluzumuz var. te, gzel deil mi? yyyyy - Gerekten gzel. Alyorum. 4. Traducei urmtoarele propoziii: a) n vaza aceasta sunt flori albe, roz i roii. b) Cravatele fratelui meu sunt gri, maro i verde. c) Am cumprat i cacaval i brnz. d) S-au odihnit i la munte i la mare. e) n valiza aceasta am pus i bluze i fuste.. f) mi place i Eminescu i Cobuc.

g) Sptmna aceasta am fost i la oper i la teatru. h) a geanta maro sau bej. i) Ori rezolv probleme, ori citete. j) Nu-mi place rochia nici cea verde, nici cea galben. k) Pe strada noastr nu trec nici tramvaie, nici autobuze. l) n camera mea nu este nici televizor, nici radio. m) Vom cumpra ori casa, ori apartamentul. n) Du-te ori cu avionul, ori cu trenul. o) I-am dat lui Metin i caietul i creionul. 5. Formai propoziii cu conjunciile studiate la lecie. 91

Lecia 20

YOLDA

Anne: - Ne kadar dz bat Anadolu yaylas! Baba: - Her vakit boz- bulank akar u Sakarya. Eda: - Bayat yaylasndan doar, Karadenize dklr. Metin: - Bulutlar kabaryor, bakn. Baba: - Nerede gryorsun sen bulut? Metin: - te, karda. Baba: - Onlar bulut mu, be olum?! Eda: - Dan izgileri ne iyi grnyor: ite da etekleri, yamalar, da tepesi Haritada gibi Siz Metine gldnz, ama da uzaktan gerekten bulut gibi duruyor. Baba: - Da eteklerinde nasl yaprakl ormanlar yetiirler? Metin: - ne yaprakl ormanlar yetiirler. Eda: - ne yaprakl ormanlar yksek da yamalarnda yetiirler. Da eteklerinde geni yaprakl ormanlar bulunur. Da boazndan geecek miyiz , baba? Baba: - Evet, kzm, geeceiz. Eda: - Akama biz nerede kalacaz? Baba: - Bir da evinde. Metin: - Nerede yiyeceiz? Ben acktm. Anne : - Kendin piir, kendin ye, yok mu? Siz babanla atei yakarsnz, biz ,de Edayle przolalar, salatay hazrlarz. Baba: - Temiz havada, amlarn altnda, grltden uzak Metin: - Ltfen, yiyecek iin konumayn, ok acktm. Eda: - Anneciim, bu kk bebee biskvi ver, olmaz m? Szler ve deyimler: dz - neted, plat, ntins Anadolu yaylas - podiul Anatoliei.

bulank - tulbure akar, akmak (N.D Abl.) - curge, a curge doar, domak (N.L.) - 1. izvorete (a izvori) 2.se nate (a se nate) dklr, dklmek (N. D.) - se vars, a se vrsa bulut - nor bulutlar kabaryor - se nnoreaz izgi - 1. linie.2. trstur. 3. contur da etekleri - poalele muntelui yama - versant da tepesi - vrf de munte haritada gibi - ca pe hart 92

uzak - departe uzaktan - din deprtare bulut gibi duruyor - arat ca nite nori nasl yaprakl ormanlar? - ce fel de pduri? bulunur, bulunmak (N.,L.) - se afl, a se afla ine - ac ine yaprakl ormanlar - pduri de conifere yksek - nalt geni yaprakl ormanlar - pduri de foioase yetiir, yetimek (N.,L.) - cresc, 1.a crete.2. a se dezvolta da boaz - defileu akama nerede kalacaz? - unde vom nnopta? da evi - caban kendin piir, kendin ye - loc organizat pentru picnic ate - foc yakarsnz, yakmak (N.,A.,L., Abl.) - vei aprinde 1. a aprinde.2. a arde przola - friptur hava -1. aer. 2. vreme am - brad amlarn altnda - sub brazi yiyecek - aliment, hran kk bebek - bebelu biskvi - biscuit olmaz m? - nu se poate?
AORSTUL (TMPUL PREZENT-VTOR)

GEN ZAMAN

Aoristul exprim: 1.O aciune care se desfoar permanent sau se repet regulat conform

unor reguli ale naturii, ale societii. Tuna nehri Karadenize dklr. Fluviul Dunrea se vars n Marea Neagr. Avrupa Asyann batsnda bulunur. Europa se afl la vest de Asia. Gebe kular ilk baharda lkemize dnerler. Psrile cltoare se ntorc primvara n ara noastr. Ayva gzn olgunlar. Gutuile se coc toamna. lk okul saat sekizden on ikiye kadar okur. Ciclul primar nva ntre orele opt i dousprezece. 2. O aciune care se va desfura curnd: 93

Yarn ktphanede buluuruz. Mine ne ntlnim la bibliotec. Bu gnlerde kardeim gelir. Zilele acestea vine fratele meu. Pazara size gideriz. Duminica venim la voi. 3. Folosit la forma interogativ arat politee, respect. Bu hediyeyi kabul eder misiniz? (V rog,) primii acest cadou? Telefon eder misiniz? Dai un telefon (v rog)? Bize haber eder misiniz? Ne anunai, (v rog)? Not: Timpul prezent-viitor se folosete foarte des n proverbe. nsan ahbabndan belli olur. Omul se cunoate dup prieteni. Demir kzgnken dvlr. Bate fierul ct e cald. lim oca a kalmaz. Ai carte, ai parte. Kuvvet birlikten doar. In unirea const puterea. Gl seven dikenine katlanr. Cine iubete trandafirul, suport ghimpele. Kadn var ki, erkeini gl eder, Kadn var ki, erkeini kl eder. Exist femeie care transform pe brbatul ei n trandafir, exist femeie care transform pe brbatul ei n scrum.
FORMAREA TMPULU PREZENT-VTOR

GEN ZAMANIN KURULUU

1.

Pentru formarea acestui timp se adaug la rdcinile verbale urmtoarele sufixe: r se ataeaz rdcinilor verbale terminate n vocal: anlamak a nelege - anlar gizlemek a ascunde - gizler okumak a citi - okur -ar, -er se ataeaz la rdcinile verbale monosilabice terminate n

2.

consoan. yazmak a scrie - yazar bakmak a privi - bakar tutmak a ine - tutar susmak a tcea - susar tartmak a cntri -tartar gezmek a se plimba -gezer yzmek a nota - yzer gitmek a pleca -gider dikmek 1.a coase. 2. a sdi - diker imek a bea - ier 94

3. r, -ir, -ur, -r se adaug la rdcinile verbale polisilabice terminate n consoan. almak a munci - alr becermek a reui - becerir uydurmak a potrivi - uydurur gldrmek a face s rd - gldrr Not: Unele verbe monosilabice terminate n consoan primesc la fel sufixele -r , -ir , -ur , r. Cele mai des folosite sunt urmtoarele: almak a lua - alr vermek a da - verir bilmek a ti - bilir bulmak a gsi - bulur vurmak a lovi - vurur varmak a ajunge, a se duce - varr glmek a rde - glr gelmek a veni - gelir grmek a vedea - grr kalmak a rmne - kalr olmak a fi - olur lmek a muri - lr denmek a se zice - denir Conjugarea. ekimi. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. La tema format din rdcina verbului i sufixele prezent-viitorului se adaug sufixele personale. almak a munci ben alrm eu muncesc voi munci sen alrsn tu munceti vei munci

o alr biz alrz siz alrsnz onlar alrlar beklemek ben beklerim sen beklersin o bekler biz bekleriz siz beklersiniz onlar beklerler

el muncete noi muncim voi muncii ei muncesc a atepta eu atept tu atepi el ateapt noi ateptm voi ateptai ei ateapt 95

va munci vom munci vei munci vor munci voi atepta vei atepta va atepta vom atepta vei atepta vor atepta

konumak ben konuurum sen konuursun o konuur biz konuuruz siz konuursunuz onlar konuurlar glmek ben glrm sen glrsn o glr biz glrz siz glrsnz onlar glrler

a vorbi eu vorbesc tu vorbeti el vorbete noi vorbim voi vorbii ei vorbesc a rde eu rd tu rzi el rde noi rdem voi rdei ei rd

voi vorbi vei vorbi va vorbi vom vorbi vei vorbi vor vorbi voi rde vei rde va rde vom rde vei rde vor rde

Exerciii: 1.Conjugai verbele yazmak, dinlemek, oynamak, yrmek la timpul prezent-viitor, forma afirmativ. 2. Traducei n romn: a) Otobs o sokaktan geer. b) Ktphanede dergiler okurum. c) Sabahlar ay ieriz. d) Arkadama telefon ederim. e) Bu ressam da eteinde resim yapar. f) Dobrucada geni yaprakl ormanlar yetiir. g) Mecdiye Dobrucada bulunur. h) Her sabah ykanrz. i) Komularm selmlarm. 3. Traducei n turc: a) Rul Olt se vars n Dunre.

b) Valiza o pregtesc eu. c) Eu muncesc ntre orele 7-15. d) n fiecare diminea elevii se duc la coal. e) Mine cumpr 1kg.de zahr. f) n fiecare zi doctorul viziteaz pe bolnavi. g) n grdina aceasta se joac copii. h) Noi lum bilete i pentru bunica. i) Constana se afl pe malul Mrii Negre. j) Tata va veni dup o or k) Pe strada aceasta trec autobuze. l) Mine voi merge la bibliotec i voi citi acolo romanul. 96

RECAPTULARE IV TEKRAR IV
1.

2. a) b) c) d) e) f)
g)

h) i) j) k) 3. a) b)
c)

d) e) f)
4. 5.

6.

Conjugai verbele almak, giymek, oturmak, yzmek la cele 4 forme ale timpului viitor categoric. Traducei urmtoarele propoziii: Bkreli arkadalar trenle geldiler. Kyl bir traktr ald. Kahvaltda az ekerli ay iiyoruz. Teyzem grltl bir caddede oturuyor. Geceli-gndzl alt. Bu ite gizli bir ey yok. Mdr bey baheli evde oturacak. Kahvaltsz okula gitmiyorum. Romanyada elektriksiz ky yoktur. Hasta tuzsuz ekmek yiyor. Balk grltsz bir kyde oturuyor. Rspundei la ntrebrile: Hangi mzikten holanyorsunuz? Hangi renklerden holanyorsunuz? Bu yaz daa gidecek misiniz? Saat katan kaa kadar alyorsunuz? Ktphaneye gidiyor musunuz? Souk havalarda nasl elbise giyersiniz? Conjugai verbele hazrlamak, beklemek, almak, vermek la cele 2 forme ale modului imperativ. Formai propoziii cu verbul la timpul viitor categoric. Traducei urmtorul text:

- Sabahleyin saat 6da kalkacam. Ykanacam, sonra okula gideceim. zzzzz - Kahvalt yapmayacak msn? aaaaaa - Evet, kahvalty hazrlayacam, saat 7de kahvalt yapacam. bbbbbb - Yarn ka saat okulda olacaksn? cccccc - Yarn saat 8den 1e kadar okulda olacam. Okuldan doru eve dneceim. Yemek yiyeceim. leden sonra derslerime alacam. Bir saat tenis. dddddd - Byk annene yardm etmeyecek misin? eeeeee - Byk anneme dn alveri yaptm. O bu gn teyzeme gidecek. ffffff - Akam yemeini saat kata yiyeceksin? gggggg - Akam yemeini annemle, babamla, kardeimle saat yedide yiyecehhhhhh im. Biraz televizyon seyredeceim. Gnm byle geecek. 97

a)
b)

c) d) e) f)
g)

h) i)

a) b) c) d) e) f) g) h) i)

Siz ne yapacaksnz? Siz de bir gnnz anlatr msnz, ltfen? 7. Traducei urmtoarele propoziii folosind conjunciile ne , ne ; hem hem; ya ,ya Nu voi cumpra nici bluz, nici pantalon. Nu-mi place nici culoarea roz, nici galben. Citesc reviste i n limba turc i n limba romn. Turcia se afl i n Europa i n Asia. nva, ori ajut-o pe bunica. Ori d un telefon, ori scrie o scrisoare. Nu cumpr nimic srat: nici brnz, nici cacaval, nici pine. Ascult i muzica turc i romn i clasic. Ori citete o carte, ori f cumprturi, ori f curenie. 8. Conjugai trei verbe la timpul prezent-viitor. 9. Traducei urmtoarele propoziii folosind verbul la timpul prezentviitor, forma afirmativ. Acas micul dejun l pregtete mama. Romnia se afl n Europa. Dunrea se vars n Marea Neagr. Magazinul este deschis ntre orele 8-20. Mine voi cumpra o pereche de sandale. Dup mas venii la bibliotec? Dimineaa nu m duc la tenis. Cnd vine vaporul din Turcia? La ce ora se deschid magazinele n Constana? 10. S facem operaiuni aritmetice n limba turc : 25+12= 84-26= 6x7= 81:9= 142+39= 256-120= 12x12= 27:3= 435+25= 894-83= 6x8= 56:7=

98

Lecia 21 Yamur yayor. Kar yayor. Rzgr esiyor. HAVA NASIL? Metin: - Anne, yarn plja gidecek miyiz? Anne: - Havaya bal. Hava gneli, gzel olursa, gideriz. Eda: - Bu gn hava gzeldi, yarn da gzel olur. Anne: - Yarn havann nasl olaca bu gne bal deil ki, kzm. Bu gn gneli, paral bulutlu, boucu scak olur, ertesi gn souk olur, imek akar, grler, dolu yaar. Hava bir gecede dokuz defa deiir, derler. Metin: - Hi o kadar olur mu, anneciim?! Bir gecede hava dokuz defa deiir mi? Anne: - Sz gelii, olum. Havann ok deitiini bildirmek iin insanlar byle derler. Eda: - Hava raporunu dinleriz. Havann nasl olacan syler. Anne: - Evet, televizyonu an. Haberlerden sonra hava raporunu verirler. Televizyon spikeri: - Hava raporu: Bu gn dou ve kuzey blgelerde gk yz berrak, hava scak, bat ve gney blgelerde paral bulutlu geti. Rzgr gneyden hafif esti. Deniz sakindi. Yarn sabahleyin sisli, leye doru ak, gneli geecek. Metin: - Yarn pljdayz, anneciim. Ben antay imdiden hazrlayacam. Eda: - Senin iin antay hazrlamak, kay almak, demek. Metin: - Ah, evet, efendim, pardon. Bayan Edann kitaplarn, dergi-

lerini unuttuk. Eda: - Korkma, kitabm kendim de alrm. Anne: - ekimeyin, ocuklar. Herkes eyalarn kendisi hazrlasn. Deitirmek iin de deniz mayosu almay unutmayn. Szler ve deyimler: hava - 1. vreme.2. aer 3. atmosfer hi o kadar olur mu? - se poate chiar havaya bal - depinde de vreme aa de mult olursa - dac va fi sz gelii - vorba vine paral bulutlu - parial nnorat bildirmek (N. A.) - a ntiina boucu scak - sufocant de cald hava raporu - buletin meteorologic ertesi gn - a doua zi televizyon - 1. televizor, 2.televizisouk - rece une imek akmak - a fulgera haber - veste, tire 99

haberler - jurnal de tiri gk grlemek - a tuna gk yz - cer dolu -1. grindin. 2. plin dokuz defa - de nou ori dou - est bat - vest deimek (N.,L.) - a se schimba ak - 1. clar. 2. deschis.3. descoperit / kuzey- nord gney - sud korkmak (N., Abl.) - a se teme berrak - 1. senin. 2. limpede ekimek( N.) - a se certa blge - regiune herkes - toi, toat lumea rzgr - vnt eya - obiect, lucru hafif esmek - a bate uor deitirmek N., A.) - a schimba sakin - linitit deniz mayosu - costum de baie sis - cea leye doru - spre prnz
TMPUL PREZENT-VTOR (Continuare)

GEN ZAMAN (Devam)

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Aceast forma se exprim cu ajutorul urmtoarelor mbinri de sufixe: Sing. p. I -mam, -mem pl. p.I -mayz, -meyiz p. II -mazsn, -mezsin p.II -mazsnz, -mezsiniz p.III -maz, mez p.III -mazlar, -mezler almak ben almam sen almazsn o almaz a lua eu nu iau tu nu iei el nu ia nu voi lua nu vei lua nu va lua

biz almayz siz almazsnz onlar almazlar beklemek ben beklemem sen beklemezsin o beklemez biz beklemeyiz siz beklemezsiniz onlar beklemezler 3.

noi nu lum voi nu luai ei nu iau a atepta eu nu atept tu nu atepi el nu ateapt noi nu ateptm voi nu ateptai ei nu ateapt

nu vom lua nu vei lua nu vor lua nu voi atepta nu vei atepta nu va atepta nu vom atepta nu vei atepta nu vor atepta

Forma interogatv Soru ekli 100

Se formeaz prin adugarea la forma afirmativ, singular, persoana a III-a a particulelor interogative m , mi , mu , m mpreun cu sufixele personale. almak ben alr mym? eu voi munci (oare)? sen alr msn? tu vei munci (oare)? o alr m? el va munci (oare)? biz alr myz? noi vom munci(oare)? siz alr msnz? voi vei munci (oare)? onlar alr(lar) m? ei vor munci (oare)? beklemek ben bekler miyim? sen bekler misin? o bekler mi? biz bekler miyiz? siz bekler misiniz? onlar bekler(ler) mi? konumak ben konuur muyum? sen konuur musun? o konuur mu? biz konuur muyuz? siz konuur musunuz? onlar konuur(lar) m? yzmek eu voi atepta (oare)? tu vei atepta (oare)? el va atepta (oare)? noi vom atepta (oare)? voi vei atepta (oare? ei vor atepta (oare)? eu voi vorbi(oare)? tu vei vorbi (oare)? el va vorbi (oare)? noi vom vorbi (oare)? voi vei vorbi (oare)? ei vor vorbi (oare)?

ben yzer miyim? sen yzer misin? o yzer mi? biz yzer miyiz? siz yzer misniz? onlar yzer(ler) mi? 4.

eu voi nota (oare)? tu vei nota (oare)? el va nota(oare)? noi vom nota (oare)? voi vei nota (oare)? ei vor nota (oare)?

Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se formeaz prin adugarea la forma negativ, singular, persoana a III-a ,a uneia din particulele m, mi mpreun cu sufixele personale. konumak ben konumaz mym? eu nu voi vorbi (oare)? sen konumaz msn? tu nu vei vorbi (oare)? 101

o konumaz m? biz konumaz myz? siz konumaz msnz? onlar konumaz(lar) m? beklemek ben beklemez miyim? sen beklemez misin? o beklemez mi? biz beklemez miyiz? siz beklemez misiniz? onlar beklemez(ler) mi?

el nu va vorbi (oare)? noi nu vom vorbi (oare)? voi nu vei vorbi? ei nu vor vorbi (oare)? eu nu voi atepta (oare)? tu nu vei atepta (oare)? el nu va atepta (oare)? noi nu vom atepta (oare)? voi nu vei atepta (oare)? ei nu vor atepta (oare)?

A) a)
b)

c) d) e) f) B) a) b) c)

Exerciii: 1. Conjugai verbele yazmak, dinlemek, oynamak, yrmek la cele patru forme ale timpului prezent-viitor. 2. Traducei urmtarele propoziii n romnete i transcriei verbele la forma: negativ: O Almanca bilir. Olum bu hafta telefon aar. Onlar haberleri dinlerler. Bu ressam deniz kysnda resim yapar. Ali annesini dinler. Eda ile Metin okula beraber giderler interogativ: Siz Bkree gidersiniz. Metin tatilde problem zer. Eda spor yapar.

d)
e)

f) C) a) b) c) d) e) f)

O Romence konuur. Siz annenize yardm edersiniz. Onlar ngilizce konuurlar. negativ-interogativ: Metin sabahleyin saat altda kalkmaz. Eda annesinden izin almadan sinemaya gitmez. Braovlular daa gitmezler. Onlar pazarlar evde oturmazlar. Ben Romenceden szlksz evirmem. Annem bizi yemeksiz brakmaz. 3. Traducei n limba turc: eri a fost un timp frumos. Astzi burnieaz(isiyor). Buletinul meteorologic anun ploaie. 102

Mine va ninge i vntul va bate puternic. Dup-amiaz vremea va fi nchis. Lecia 22 Y YOLCULUKLAR, FKRYECM !

Fikriye hanm: - Gnaydn, Aye! Naslsn, canm? Aye hanm: - Gnaydn, Fikriyeciim! yiyim, sen naslsn? Fikriye hanm: - Ben de iyiyim. Romanyaya gitmek iin hazrlanyorum. Aye hanm: - O, ne iyi! ittim ki, pek dzenli, pek gzel bir memleket Romanya. Ne vakit yolculuk? Fikriye hanm: - Ayn banda. Aye hanm: - Uakla gidersiniz, tabi. Fikriye hanm: - Hayr, Ayeciim. Ben uakla yolculuktan holanmyorum. Trenle gideceiz. Balkan yarmadasn daha iyi grrz. stanbuldan Bkree gidi-dn biletleri aldk. Aye hanm: - Bkrete kalacak msnz? Fikriye hanm: - ki- gn kalacaz, sonra deniz boyuna gideceiz. Oradan Karpat dalarna, Braov ehrine gideceiz. Yine Bkre yoluyla Trkiyeye dneceiz. Aye hanm: - Ne mutlu sana! yi yolculuklar, Fikriyeciim! yi tatiller! Szler ve deyimler: yi yolculuklar! - Drum bun! iitmek (N.A.L.Abl.) - a auzi ki - c, nct dzenli - aranjat, organizat yolculuk - cltorie, drumeie

ayn banda - la nceputul lunii gidi-dn - dus i ntors kalmak (N. L.) - a rmne Bkre yoluyla - via Bucureti ne mutlu sana - ferice de tine ADVERBUL EDAT n limba turc adverbele cele mai des folosite sunt urmtoarele: 1. De timp: demin adineauri, imdi acum, dn ieri, bugn (bu gn)astzi, yarn mine, erken devreme, ge trziu, derhal 103

2.

imediat, hl nc, sonra pe urm , nce nti, mai nainte, hemen ndat, imediat, bazen uneori, daima mereuyazn n timpul verii, kn n timpul iernii, gndz ziu,sabahleyin diminea, akamleyin sear, oktan de mult, eskiden nainte, pe timpuri, birazdan peste puin timp, evvelsi gn alaltieri, ertesi gn a doua zi Acestea rspund la ntrebrile: ne vakit?, ne zaman? cnd?, ne vakitten beri ?, ne zamandan beri? de cnd?, ne vakite kadar?, ne zamana kadar? pn cnd? De loc: aa jos, yukar sus, ileri nainte, te ncolo, dincolo, beri ncoace, ieri nauntru, dar afar, geri, napoi, st deasupra, alt sub, dedesubt, Adverbele de loc se folosesc cu dativul, locativul, ablativul i primesc urmtoarele forme: aa, aaya, aada, aadan yukar, yukarya, yukarda, yukardan ileri, leriye, ileride, ileriden te, teye, tede, teden beri, beriye, beride, beriden ieri, ieriye, ieride, ieriden Rspund la ntrebrile: nereye? ncotro?, nerede? unde?, nereden? de unde? De mod: yava yava, yavaa ncet, acele acelecu grab, cu iueal, gizlice n mod ascuns, usulca uor, dosta prietenete, amical, delicesine nebunete, sa-salim sntos, teafr. Rspund la ntrebrile: nasl?cum?, n ce fel?, ne surette?, ne halde?, ne tarzda? n ce mod?

3.

De cantitate: ok mult, az, biraz puin, fazla mai mult, n plus, tamamiyle complet, olduka destul de , ct se poate de , cam , son derece excesiv, excepional , kat kat dublu-triplu. Rspund la ntrebrile: ne kadar? , nice? ct de ? 5. De cauz: niin de ce, onun iin de aceea, bunun iin de aceea, din cauza aceasta , neden din ce cauz. Rspund la ntrebrile: niin?, neye? de ce? , din ce cauz? 6. De relativitate: evet da, hayr nu, tabi firete, muhakkak neaprat, ylnz doar, numai, exclusiv, her halde se pare c, belki ,poate bilhassa mai cu seam. Aceste adverbe nu rspund la o ntrebare.
4.

104

Exemple de adverbe folosite n propoziie: imdi Trkeyi biraz anlyorum. Acum neleg puin turcete. Babam henz geldi. Tata a venit acum cteva clipe. Sabahleyin ykanrm. Diminea m spl Misafir ieriye girdi. Musafirul a intrat (nuntru). Hasta yava yava yrd. Bolnavul a mers ncet, ncet. Memur acele acele konutu. Funcionarul a vorbit repede, repede. Oyuncular dosta oynadlar. Juctorii au jucat n mod amical. Metin ok ackt. Lui Metin i-a fost tare foame. O Romenceyi olduka iyi konuuyor. El vorbete romnete destul de bine. Sen fazla yoruldun. Tu te-ai obosit prea mult. Turistler her halde otobsle gelecekler. Se pare c turitii vor veni cu autobuzul. Belki yarn ktphaneye giderim Poate c mine m duc la bibliotec. O bilhassa Orhan Kemali ok okuyor. El citete n mod deosebit pe Orhan Kemal. Bunun iin okula gidemedi. Din cauza aceasta n-a putut s mearg la coal. Exerciii: 1. Punei ntrebri la adverbele din urmtoarele propoziii: Annem biraz yoruldu. Eskiden bilgisayar yoktu. Halklar daima bar isterler. O geri dnmez. Bu film belki deerli. Erken yat, erken kalk Bu artist son derece gzel oynuyor.

a) b) c) d) e) f) g)

h) i) j) k) l)

Terzi entariyi acele acele bitirdi. Nilgn barda usulca koydu. Metin gizlice baklava yedi. Oyuncu delicesine kouyor. Tren birazdan gelecek. 2. Rspundei la urmtoarele ntrebri folosind adverbul potrivit. Exemplu: - Gven ailesi nerede oturuyor? - Gven ailesi tede oturuyor. a) Sinemada insanlar nereye bakyorlar? b) ocuk nasl kotu? c) iekleri nereden aldn? 105

Hasta nasl yrd? Ressam evine nasl dnd? Mdr ne kadar konutu? Siz ne kadar altnz? O niin gelmedi? i) Arkadan ne vakitten grmedin? 3.Exprimai subiectele din propoziiile urmtoare folosind pronumele personal: a) Yarn konsere bilet alrm. iiiiii b) Sabahleyin evde kahvalt yaparz. c). Arkadalarla Trke konuuyoruz. d) ok susadk. e) Dn fazla altn. jjjjjj f) Bizi dosta selmladlar.
kkkkkk

d) e) f) g) h)

g) ok yoruldunuz llllll h) Gzel resim yapar. 4. a) b) c) d) e) 5. a)

Rspundei afirmativ la urmtoarele ntrebri: Uakla m yolculuk yapacak? abuk mu yazyorsun? Siz Romanyaya trenle mi gideceksiniz? Derhal m gelecekler? Evde yalnz m oturuyorsunuz? Traducei n limba turc: Muncitorul s-a dus n grab la servici.

b) c) d)
e)

f) g) Lecia 23

Se pare c, este o rochie foarte frumoas. Se pare c oferul este bolnav. Astzi neaprat voi da telefon mamei. Tata se duce dimineaa la servici. nuntru este cald. Afar ninge. PASAPORTLARINIZI VERN, LTFEN

Eren ailesi trende. Fikriye hanm: - Romanya turizm iin ne gibi olanaklar salar? Orhan bey: - Bana m soryorsun? Fikriye hanm: - Agiemin Baubec beyin Romence-Trke Konuma Klavuzunu okuyorum. Orhan bey: - Oku, oku. yi akl. Fikriye hanm: - lkenin doal gzellikleri mehurdur. Karpat dalar, 106

Karadeniz kys, Tuna deltas, tarihsel antlar, Romen halknn gelenek ve detleri, tedav yerleri, birok tedav usulleri bunlar arasnda bulunmaktadr. Orhan bey: - Deniz sahili hakknda ne yazyor? Fikriye hanm: - Bunlar douya bakan ince kumlu pljlardr. Yaz gnleri 120 gn devam eder ve gneli gnler 14 saat srer. Deniz suyu scak ve sakindir. Her kategoriden oteller, villlar ve kempingler vardr. Orhan bey: - Kapkuleye geldik. Fikriye hanm: - Pasaportlar sende deil mi? Orhan bey : - Cebimdeler. Snr subay: - yi gnler! Pasaportlarnz verin, ltfen. Orhan bey: - yi gnler! Buyurun. Snr subay: - Romanyaya m yolculuk? Orhan bey: - Evet. Bulgaristandan tranzit geeceiz ve tatilimizi Romanyada geireceiz. Snr subay: - Pasaportlarnz tamam. Gmrk ktlarn doldurun, bavullarnz kontrle hazrlayn, ltfen. Gmrk memuru: - yi gnler! Ltfen, bavullarnz anz. Fikriye hanm: - Her gne lzm giyecekler ve birka hediye. Gmrk memuru: - Eyalarnz gmrkten muaf. Gmrk vergisine tabi eyalarnz yok. yi yolculuklar, efendim! Orhan bey: - Teekkr ederiz.

Szler ve deyimler: ne gibi olanaklar salar? - ce posibiliti asigur? konuma klavuzu - ghid de conversaie iyi akl - idee bun doal gzellikleri - frumusei naturale mehur, nl- celebru tarihsel antlar - monumente istorice gelenek - tradiie det - obicei tedav yerleri - staiuni balneoclimaterice tedavi - tratament usul - metod bunlar arasnda - printre acestea sahil - litoral douya bakan - orientat spre est ince kum - nisip fin 107

devam etmek (N., D., A., L., Abl.) - a continua, a se prelungi pasaportlarnz tamam - paapoartele sunt n regul gmrk - vam gmrk ktlar- declaraiile vamale doldurmak (N., A., L.,Abl.) - 1. a completa.2. a umple bavul - valiz her gne lzm giyecekler - mbrcminte de toate zilele hediye - cadou eya - bagaj gmrkten muaf - scutit de taxa vamal gmrk vergisine tabi - supus taxei vamale GRADELE DE COMPARATE ALE ADJECTVELOR SIFATIN DERECELER n limba turc adjectivele au trei grade de comparaie: pozitiv, comparativ, superlativ. Gradul pozitiv arat o nsuire fr vreo comparaie gzel ehir - ora frumos temiz ev - cas curat iyi insan - om bun mavi deniz - mare albastr deerli kitap - carte valoroas

1.

2.

a)

Gradul comparativ . Are dou subgrupe: De superioritate i de inferioritate. n exprimarea comparativului de superioritate i de inferioritate adjectivul este precedat de cuvintele: daha mai, ziyade mult, prea fazla mai mult, prea mult, daha ziyade, daha fazla mai mult, az puin, ok mult, foarte mult, daha az mai puin, daha ok mai mult, bir kat daha de dou ori, dublu. daha gzel ev - o cas mai frumoas ziyade tatl baklava - o baclava prea dulce daha ziyade ssl oda - o camer mpodobit mai mult az verimli toprak - un pmnt puin fertil ok dzenli aile - o familie foarte ordonat daha az deerli kitap - ocarte mai puin valoroas ok daha yksek bina - o cldire mult mai nalt bir kat daha ucuz kuma - o stof la jumtate de pre Dintre cei doi termeni de comparaie dac este folosit numai unul, substantivul poate s stea n diferite cazuri, dup funcia pe care o ndeplinete n propoziie. 108

Daha gzel bir ev grdm. Am vzut o cas mai frumoas. Arkadam daha gzel bir evin projesini izdi. Prietenul meu a proiectat o cas mai frumoas. Onlar daha gzel eve gtler. Ei s-au mutat la o cas mai frumoas. Annem daha gzel evi grmedi.Mama n-a vzut-o pe cas mai frumoas. O daha gzel evde oturuyor. El st n cas mai frumoas. Komular daha gzel evden gtler. Vecinii s-au mutat de la o cas mai frumoas. Dac sunt folosii ambii termeni, al doilea st n ablativ. n acest caz folosirea cuvintelor de comparaie este facultativ: Kstence Tuladan daha byk ehirdir. Constana este un ora mai mare dect Tulcea. Se poate spune i: Kstence Tuladan byk ehirdir. Dac obiectul pe care-l determin este deja cunoscut ambilor vorbitori, atunci adjectivul devine predicat nominal. Kstence Tuladan daha byktr. Kstence Tuladan byktr. b) Comparativul de egalitate se exprim prin cuvintele : kadar ct, ca cnd n comparaie se indic o cantitate i gibi ca, atunci cnd se sugereaz o calitate. Deniz kadar engin bir gl grnd. A aprut un lac ntins ct marea.

ehir kadar dzgn kyler kuruldu. S-au construit sate sistematizate ca oraele. Kar gibi beyaz bir bluz giydi. A mbrcat o bluz alb ca zpada. Metin aslan gibi kuvvetli yetiti. Metin a crescut puternic ca un leu. Dac determinatul este exprimat prin pronume, atunci acesta st n cazul nominativ. Numai persoana a III-a plural rmne n cazul nominativ. Benim gibi retmen oktur. Sunt multe cadre didactice ca mine. O senin gibi iyi mhendistir. El este un inginer tot aa de bun ca tine. Onun gibi iyi uzman bizim fabrikada da var. Specialiti buni ca el sunt i n fabrica noastr. Bizim gibi alkan memurlar oktur.Sunt muli funcionari harnici ca noi Sizin gibi iyi renciler bydklerinde iyi uzman olurlar. Elevii buni precum voi devin buni specialiti. Onlar gibi airler her gn domaz. Poei ca ei nu se nasc n fiecare zi. 109

a) b) c) d)

3. Gradul superlativ arat c nsuirea a unei persoane sau unui obiect este la nivelul cel mai nalt sau cel mai sczut. Superlativul este de dou feluri: a) Superlativul relativ - arat c nsuirea unei persoane sau unui obiect este superioar faa de nsuirile altor persoane sau obiecte de acelai gen. Se exprim cu ajutorul particulei en cel mai, cea mai, cei mai, cele mai. En iyi oyuncular olimpiyada yetitiler. Sportivii cei mai buni au ajuns la olimpiad. En yksek tepe Everesttir. Cel mai nalt vrf este Everestul. b) Superlativul absolut arat o nsuire extraordinar. Se exprim cu ajutorul cuvintelor ok, pek mult, foarte mult, fevkalde, gayet, olaanst foarte, prea, extrem de, extraordinar de Yahya Kemal fevkalde gzel iirler yazd. Yahya Kemal a scris poezii extraordinar de frumoase. Gayet deerli bir kitap okudum. Am citit o carte foarte valoroas. Olaanst istidatl ressam sergi at. Pictorul cu un talent extraordinar a vernisat o expoziie. Gayet irkin yazmdan utanyorum. Mi e ruine de scrisul meu extraordinar de urt. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Fikriye hanmla Orhan bey nereye gidiyorlar? Romanyada hangi turistik yerler var? Romanyada deniz sahili nasldr? Kapkulede pasaportlar kim kontrol etti?

e)

a)

Gmrk memuru ne dedi? 2. Alctuii propoziii cu urmtoarele cuvinte: turizm, pasaport, klavuz, Karadeniz sahili, Karpat dalar. 3. Folosii adjective n cele 3 grade de comparaie i alctuii propoziii cu ele. 4. Traducei n romnete: a) Gayet gzel bir film grdm. b) Eda daha gzel bir anta ald. c) Romanyada ince kumlu, ok geni pljlar var. d) Kitap fevkalde iyi arkadatr. e) u arkc ok en arklar ald. f) Romanyada gayet gzel turistik yerler var. g) Daha iyi bir arkc dinledim. h) Romanyada en byk ehir hangisidir? i) Az ekerli ay severim. j) Fazla uzun filmleri sevmem. 5. Completai spaiile libere: O kadar bilgili insan burada yoktur. 110

mmmmmm b) Sen kadar iyi arkada bulunmaz. nnnnnn c) Siz gbi bir arkc ald. oooooo d) O gibi sporcular okulumuzda oktur. pppppp e) Metin, Erol daha iyi oynar. qqqqqq f) Eda, Glten daha iyi okur. rrrrrr 6.Traducei n turc: Doamna i domnul Eren sunt n tren. Doamna Eren: - mi pare ru, c nu neleg mai bine romnete. Cum o s ne nelegem cu familia onescu? -Doamna onescu nelege puin turcete. Domnul onescu vorbete foarte bine englez. Cu dumnealui o s vorbim n englez. - Eu nu vorbesc engleza la fel de bine ca tine.. - Nici eu nu vorbesc romna ca tine. Lecia 24 BKRE GEZS

Eren ailesi geceyi otelde geirdi. Sabahleyin onescu ailesi ile bulutular. onescu ailesi: - yi sabahlar! Eren ailesi: - yi sabahlar! Bayan onescu: - Bu gece iyi dinlenebildiniz mi?

Bayan Eren: - Evet, otel sakin bir sokakta, grltden uzak. Uzun yolculuktan sonra yorgunluumuzu karabildik. Bay onescu: - sterseniz Bkre semtlerinde biraz gezebiliriz. Bay Eren: - Hay, hay! Vaktinizi almyorsak Bay onescu: - Estafurullah. Bizim iin bir zevk. Buyurun arabaya. imdi merkezden geiyoruz. Burada eski yaplar var. Bay Eren: - Eski, fakat gayet salam ve muhteem yaplar. Bayan onescu: - Bu eski saray. Romanya Sanat Galerisi bu binada bulunuyor. Solda Athene Palace. Akademi Ktphanesi. Biraz ileride ocuk Maazas, PTTRnin binas. Bay onescu - imdi de yeni bir mahalleye giriyoruz. Bay Eren: - Ne beyaz, gzel binalar! Ne dzenli mahalleler! Bayan Eren: - Ve gl, gl Ne kadar ok gl ve yeillik var her tarafta. Bay onescu: - Herstru gl ve parkna doru gidiyoruz. Bayan Eren: - u beyaz, yksek bina Poligrafik Kombina, deil mi? Bayan onescu: - Evet, Casa Presei Libere, yani Serbest Basn Evi. Yanndaki kubbeli bina sergi pavyonu. Ulusal ve uluslaraaras sergiler bu binada yaplr. Bayan Eren: - Romanyann bakenti gerekten dzenli ve gzel. Bayan nescu: - Yurdun idar, bilimsel, kltrel, sanayi merkezi . Biz 111

Bkre yurdun kalbidir diyoruz. Szler ve deyimler: gezi - plimbare dinlenebildiniz mi? - ai putut s v odihnii? sakin - 1.linitit. 2. locuitor yorgunluumuzu karabildik - am reuit s ne refacem isterseniz - dac dorii semt - sector gezebiliriz - putem s ne plimbm hay, hay - da, da, cu plcere vaktinizi almyorsak - dac nu v rpim din timp estafurullah - se poate, nu face nimic zevk - 1. plcere.2. gust eski - vechi yap - 1. cldire. 2. structur salam - 1. rezistent . 2. trainic muhteem - splendid saray - palat sanat galerisi - galerie de art ileri - nainte girmek (N., D.) - a intra

dzenli - aranjat, ordonat gl - trandafir yeillik - verdea her tarafta - peste tot, pretutindeni poligrafik kombina - combinatul poligrafic kubbe - cupol sergi pavyonu - pavilionul de expoziie ulusal - naional uluslararas - internaional bakent - capital yurt - 1. patrie.2.cmin idar - administrativ bilimsel - tiinific sanay - industrial yurdun kalbi - inima rii

112

FORMA POSBLTATV MPOSBLTATV A VERBULU YETERLK FL

1.

Forma posibilitativ. Olumluluk ekli. Arat o posibilitate n svrirea aciunii. Se formeaz prin adugarea verbului bilmek la rdcina unui alt verb. ntre cele dou verbe se intercaleaz, dup legilor armoniei vocalice, una din sunetele -(y)a , (y)e. almak - alabilmek a lua - a putea lua yazmak - yazabilmek a scrie- a putea scrie gitmek - gidebilmek a pleca - a putea pleca grmek - grebilmek a vedea - a putea vede okumak - okuyabilmek a citi - a putea citi anlamak - anlayabilmek a ntelege - a putea nelege beklemek - bekleyebilmek a atepta - a putea atepta dinlemek - dinleyebilmek a asculta - a putea asculta Accentul cade pe sufixul formei infinitive. La formele pozitive se conjug la fel ca verbul simplu. Exemplu: verbul yazabilmek la timpurile studiate. 1. imdiki zaman. a) Olumlu ekil.

yazabiliyorum yazabiliyorsun yazabiliyor yazabiliyoruz yazabiliyorsunuz yazabiliyor(lar) b) Soru ekli yazabiliyor muyum? yazabiliyor musun? yazabiliyor mu? yazabiliyor muyuz? yazabiliyor musunuz? yazabiliyor(lar m) mu? 2. Belirli gemi zaman. ssssss a) Olumlu ekil yazabildim yazabildin yazabildi 113

pot s scriu poi s scrii poate s scrie putem s scriem putei s scriei pot s scrie pot s scriu? poi s scrii? poate s scrie? putem s scriem? putei s scriei? pot s scrie?

am putut scrie ai putut scrie a putut scrie

yazabildik yazabildiniz yazabildi(ler) b) Soru ekli yazabildim mi? yazabildin mi? yazabildi mi? yazabildik mi? yazabildiniz mi? yazabildi(ler) mi? 3. Gelecek zaman tttttt a) Olumlu ekil. yazabileceim yazabileceksin yazabilecek yazabileceiz yazabileceksiniz yazabilecek(ler) b) Soru ekli yazabilecek miyim?

am putut scrie ai putut scrie au putut scrie am putut scrie? ai putut scrie? a putut scrie? am putut scrie? ai putut scrie? au putut scrie?

voi putea scrie vei putea scrie va putea scrie vom putea scrie vei putea scrie vor putea scrie voi putea scrie?

yazabilecek misin? yazabilecek mi? yazabilecek miyiz? yazabilecek misiniz? yazabilecek(ler) mi? 4. Geni zaman. uuuuuu a) Olumlu ekil yazabilirim yazabilirsin yazabilir yazabiliriz yazabilirsiniz yazabilir (ler) b) Soru ekli yazabilir miyim? yazabilir misin? yazabilir mi? yazabilir miyiz? yazabilir misiniz? yazabilir(ler) mi? 114

vei putea scrie? va putea scrie? vom putea scrie? vei putea scrie? vor putea scrie?

pot s scriu poi s scrii poate s scrie putem s scriem putei s scriei pot s scrie pot s scriu? poi s scrii? poate s scrie? putem s scriem? putei s scriei? pot s scrie?

Exemple n propoziii: Metin problemleri zebildi. Metin a putut (reuit) s rezolve problemele. Her sabah jimnastik yapabiliyorum. n fiecare dimineaa pot face gimnastic. O niversiteye girebildi. El a putut (reuit) s intre la facultate. Kyller tarlalar sulayabildiler. ranii au putut iriga ogoarele. Yarn ktphaneye gelebilir misin? Mine poi veni la bibliotec? Cumartesi bluzu bitirebilecek misin? Smbt poi termina bluza? II. Forma imposibilitativ. Olumsuzluk ekli Exprim imposibilitatea svririi unei aciuni. Se formeaz prin adugarea sufixelor de negaie ma , -me la rdcina verbului. Sunetele -(y)a, (y)e, intercalate la forma posibilitativ rmn. Verbul bilmek aici nu se folosete. Deci avem formula: rdcina+ -a(-e,-ya, -ye)+-ma(-me)+mak(-mek)

alamamak yazamamak gidememek grememek okuyamamak anlayamamak dinleyememek gizleyememek

a nu putea lua a nu putea scrie a nu putea pleca a nu putea vedea a nu putea citi a nu putea nelege a nu putea asculta a nu putea ascunde

Accentul cade pe vocalele intercalate imediat dup rdcina verbului. Se conjug la fel ca verbul simplu la forma negativ i negativ-interogativ. 1. imdiki zaman a) Olumsuz ekil yazamyorum yazamyorsun yazamyor yazamyoruz yazamyorsunuz yazamyor(lar)

nu pot s scriu nu poi s scrii nu poate s scrie nu putem s scriem nu putei s scriei nu pot s scrie 115

b) Olumsuz soru ekli. yazamyor muyum? yazamyor musun? yazamyor mu? yazamyor muyuz? yazamyor musunuz? yazamyor(lar m) mu? 2. Belirli gemi zaman vvvvvv a) Olumsuz ekil yazamadm yazamadn yazamad yazamadk yazamadnz yazamad(lar) b) Olumsuz-soru ekli yazamadm m? yazamadn m?

nu pot s scriu? nu poi s scrii? nu poate s scrie? nu putem s scriem? nu putei s scriei? nu pot s scrie?

nu am putut s scriu nu ai putut s scrii nu a putut s scrie nu am putut s scriem nu ai putut s scriei nu au putut s scrie nu am putut s scriu? nu ai putut s scrii?

yazamad m? yazamadk m? yazamadnz m? yazamad(lar) m? 3. Gelecek zaman wwwwww a) Olumsuz ekil yazamayacam yazamayacaksn yazamayacak biz yazamayacaz siz yazamayacaksnz onlar yazamayacaklar xxxxxx yazamayacak mym? yazamayacak msn? yazamayacak m? yazamayacak myz? yazamayacak msnz? yazamayacak(lar) m? 4. Geni zaman a) Olumsuz ekil yazamam yazamazsn yazamaz

nu a putut s scrie? nu am putut s scriem? nu ai putut s scriei? nu au putut s scrie?

nu voi putea scrie nu vei putea scrie nu va putea scrie nu vom putea scrie nu vei putea scrie nu vor putea scrie b) Olumsuz soru ekil nu voi putea scrie? nu vei putea scrie? nu va putea scrie? nu vom putea scrie? nu vei putea scrie? nu vor putea scrie? nu pot s scriu (nu pot scrie) nu poi s scrii nu poate s scrie 116

yazamayz nu putem s scriem yazamazsnz nu putei s scriei yazamaz(lar) nu pot s scrie b) Olumsuz-soru ekli yazamaz mym? nu pot s scriu? (nu pot scrie?) yazamaz msn? nu poi s scrii? yazamaz m? nu poate s scrie? yazamaz myz? nu putem s scriem? yazamaz msnz? nu putei s scriei? yazamaz(lar) m? nu pot s scrie? Exemple n propoziii: Ben byle bir ey yapamam. Eu nu pot face aa ceva. Bu dersi anlayamadk. Lecia aceasta nu am putut s-o nelegem. Metin denizde yzemeyecek.Metin nu va putea nota n mare. Hasta ie gidemiyor. Bolnavul nu poate s se duc la serviciu. Pazara bluzu bitiremeyecek misin? Duminica nu vei putea termina bluza?

Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Eren ailesi otelde kimlerle bulutu? b) Otel nasl yerde? c) onescu ailesi Eren ailesini Bkrein neresinde gezdirdi? yyyyy d) Eren ailesi yeni mahalleler hakknda ne dedi? e) onescu ailesi daha nerelerini gsterdi?
zzzzz

f) Bayan Eren Bkre hakknda ne dedi? g) Bkre yurdun nasl bir merkezi? 2. Transcriei propoziiile urmtoare cu verbele la forma:
aaaaaaa

A) negativ: a) O ince okuyabiliyor. b) Metin iyi yzebiliyor. bbbbbbb c) Akama operaya gidebilecekler. ccccccc d) Siz araba tamir edebiliyorsunuz. ddddddd e) yi sporcular olimpiyada yetiebildiler. eeeeeee f) Tatilde Bkree gidebileceiz. fffffff g) Kitab be gnde okuyabilirim. ggggggg h) Biraz st iebilirsin. B) Negativ-interogativ: a) Yarn ktphaneye gelebilir misin? hhhhhhh b) Opera iin bilet alabilir miyim? c) Bkreten anneme bir anta alabilir misin? iiiiiii d) Eve telefon edebilir misin? e) Onlar ev alabilecekler mi? jjjjjjj f) Yaza hasta ie gidebilecek mi? 117

g) ocuk da sizinle gelebilecek mi? kkkkkkk h) Defterini bana iki gn iin verebilir misin? i) O hastaneye girebildi mi?

lllllll C) afirmativ: a) etin sabah 6da kalkamyor. mmmmmmm b) Misafir Trke konuamyor. c) Dn ktphaneye gidemedim. nnnnnnn ooooooo yazamayacam. ppppppp D) d) ay kaynatamadm. e) ocuklar bavullar kendileri hazrlayamadlar. f) Tatilde Bkree gidemeyeceiz. g) Akama anneme mektup h) Akamlar kitap okuyamaz. i) ocuk yalnz gezemez. j) Dada dinlenemem. interogativ: a) Sen mdr beyle konuamaz msn?

qqqqqqq b) Yarn bize gelemez misiniz? rrrrrrr c) Dersleri anlayamyor mu? sssssss d) Ressam sergi aamyor mu? ttttttt e) Pazara kye gidemeyecek miyiz? uuuuuuu f) Telefonda annenle konuamadn m? vvvvvvv g) Dn konseri dinleyemediniz mi? wwwwwww h) Glden balk tutamadnz m? xxxxxxx i) Bizimle sinemaya gelemez misiniz? yyyyyyy j) Hasta parkta gezemeyecek mi? 3. Traducei urmtorul dialog: Metin: - Ben bu dersi anlayamadm. Eda: - Dikkatle okudun mu? Metin: - Okudum, ama anlayamadm. Eda: - Problemleri zebildin mi? Metin: - problemi zdm, bir prolemi zemedim. Eda: - Bir kere daha dene (ncearc), belki zebilirsin. Metin: - Rica ederim, ablacm, yardm et, zemiyorum. 4. Traducei n limba turc: Constana este un ora situat pe rmul Mrii Negre. Astzi este un centru administrativ, cultural, industrial i turistic. Numeroi turiti din ar i din strintate viziteaz acest ora.

118

Lecia 25

ONESCU ALESI STANBULDA

Bay ve bayan onescu stanbulun Sirkeci istasyonunda trenden indiler. Arkadalar Eren ailesi onlar karladlar. ki aile selmlatlar, hl hatr ettiler. Bayan onescu: - stanbulu grmeyi o kadar arzu ediyorum imdi 27 asrlk bu ehirde bulunduum iin ok mutluyum. Yalnz iki kta arasnda bulunduu iin deil de, eitli uygarlklarn getii yer gibi de ilgin. Bay onescu: - stanbul dnyann en gzel, en orijinal ehirlerinden biri. Bayan Eren: - Buras eski stanbulun kurulduu yer, yarmada. Bir taraftan Marmara, bir taraftan Hali, kuzey-batsnda ise Boazii kylarn ykarlar. Topkap ve Dolmabahe saraylar; Sleymaniye, Sultan Ahmet camileri; Aya Sofya, Arkeoloji Mzesi, slm Uygarl Mzesi, rmeli Stun , emberli Ta hep bu yarmadada bulunurlar. Bayan onescu: - Asya ksmna nasl geilir? Bayan Eren: -Boaziinin stnde bulunan iki kprden veya vapurlarla. Bayan onescu: - Boazii kprs u kardaki asl kpr , deil mi? Bayan Eren:- Evet. Bayan onescu: - Ne kadar zarif, gzel. Yani, birka dakika iinde bir ktadan baka ktaya geilir. Bay Eren: - Evet, sabah kahvaltsn Avrupada yapabilir, le yemeini de Asyada yiyebiliriz. Szler ve deyimler: arzu etmek (N., A., Abl.) ) - a dori bir taraftan - de o parte hal-hatr etmek - a ntreba de sntate/Marmara - Marea Marmara asr (yzyl) - secol Hali - Cornul de Aur mutlu - fericit Boazii - Bosfor kta - continent saray - palat eitli - diferit Aya Sofya - Sfnta Sofia uygarlk, medeniyet - civilizaie cami - geamie ilgin - interesant ksm - parte asl - suspendat vasta - mijloc kpr - pod zarif - suplu yani - deci POSTPOZA EDAT POSTPOZA KADAR KADAR EDATI Postpoziia kadar exprim limita n spaiu i timp, avnd sensul de pn la. Substantivul care o preced st la cazul dativ. 119

1. Limita n spaiu. Ktphaneye kadar arkadamla yrdk. Pn la bibliotec am mers cu prietenul meu. Gara kadar otobsle gittik. Pn la gar am mers cu autobuzul. Anneme kadar gittim.M-am dus pn la mama. Kaya kadar yzdk. Am notat pn la barc. Okula kadar hep konutuk. Pn la coal am tot vorbit. 2. Limita n timp. Bu gn akama kadar altm. Astzi am muncit pn seara. Saat 12ye kadar okuldayz. Pn la ora 12 suntem n coal. Bir ocuk drt yana kadar konumad. Un copil n-a vorbit pn la vrsta de patru ani. Saat 1.30a (bir buua ) kadar seni bekledim. Te-am ateptat pn la 1.30. Geen yzyla kadar insan uamad. Pn n secolul trecut omul n-a putut s zboare. Conjunciile: de la, pn la se traduc cu substantivul primul n ablativ, al doilea n dativ crora li se adaug postpoziia kadar. Evden parka kadar yaya yrdk. De acas pn n parc am mers pe jos. Kstenceden Bkree kadar trenle geldik. De la Constana pn la Bucureti am venit cu trenul. Saat 5ten 6ya kadar arabay tamir ettiler. De la ora 5 pn la 6 au reparat maina. Sabahtan akama kadar yamur yad. A plouat de diminea pn seara. POSTPOZA BAKA BAKA EDATI Cuvntul baka este un adjectiv, care urmnd un substantiv se folosete ca postpoziie. n aceast mbinare substantivul st n cazul ablativ i se traduce prin: n afar de , pe lng . Bkreten baka, Braova da gittik. n afar de Bucureti, ne-am dus i la Braov. Evde ihtiyardan baka kimse yoktu. n cas nu era altcineva n afar de un btrn. 120

Benden baka kimsesi yok. n afar de mine nu are pe nimeni.

POSTPOZA BER

BER EDATI

Substantivul mpreun cu aceast postpoziie st la cazul ablativ i exprim punctul de pornire al unei aciuni. Dnden beri kar yayor. De ieri ninge continuu. Bir aydan beri arkadamdan haber alamadm. De o lun n-am putut primi de la prietenul meu nici o veste. Kk yatan beri hayatn kendi kazanyor. De la o vrst fraged i ctig existena. Tatilden dneli beri hep alyor. De cnd s-a ntors din concediu muncete continuu. POSTPOZA N N EDATI Cuvntul n n traducere: partea din fa are, n rol de postpoziie, sensul de n fa. Substantivul sau pronumele cu care se mbin stau la cazul genitiv, iar n primete sufixul posesiv i sufixele cazurilor: dativ, locativ i ablativ. Evin nnde bahe var. n faa casei este o grdin. Kardeimi fabrikann nnde braktm. L-am lsat pe friorul meu n faa fabricii. ocuun nne oyuncaklar koydum. Am pus jucrii n fa copilului. Hastanenin nne kadar beraber gittik. Pn n faa spitalului am mers mpreun. Apartmann nnden tramvay geiyor. Prin faa blocului trece tramvaiul. Exerciii: 1. Rspundei la ntrebrile: a) Bay ve bayan onescu stanbula neyle gittiler? b) onesci ailesini istasyonda kimler bekledi? c) stanbul nerede bulunur? d) stanbul nasl bir ehirdir? e) Boaziinden neyle geilir? zzzzzzz f) stanbulda hangi tarih yerler var? 2. Formai cte dou propoziii cu postpoziiile: kadar, baka, beri, n. 121

3. Completai spaiile libere n urmtoarele propoziii: a) Okul n aalar var. b) Troleybs ev n geer. c) Bulgaristan bir akrabam baka kimse kalmad. d) Gar kadar taksiyle gitti. e) Sabah len kadar mzeyi ziyaret ettim(am vizionat). f) Avrupa Berlin kadar gittim. aaaaaaaa g) Kstence Arkeoloji ve Ulusal Tarih Mzesi n Ovidiusun heykeli ykseliyor. h) Dedem ve babam n ok dikkatli konuuruz. bbbbbbbb i) Evvelsi gn beri yamur yayor. j) ki ay beri yamur yamad. k) Ky geleli beri hep dnyor. cccccccc l) Roman okuyal beri grleri (viziunea lui) deiti. m) Bir ev baka mal yok. 4. Traducei urmtoarele propoziii folosind postpoziiile studiate: a) Pn la serviciu am mers pe jos. b) De la serviciu pn acas sunt doi kilometri. c) Te-am ateptat pn la ora patru. d) Am scris de diminea pn seara. e) n sal n afar de mine au fost trei studeni. g) Automobilul s-a oprit n faa spitalului. h) Am trecut prin faa muzeului. i) De doi ani fiul meu nva la scoal. j) De 20 de ani locuim pe malul Mrii Negre. k) n faa teatrului este un parc plin de flori. l) n faa mamei toi copiii suntem respectoi (saygl). m) De diminea vntul nu s-a oprit. m) nva de dou luni pentru examen. 5. Scriei o compunere cu titlul Strzile oraului (satului ) meu. ehrimin (Kymn) Sokaklar.

122

RECAPTULARE V TEKRAR V 1. Conjugai un verb la cele patru forme ale aoristului. 2. Traducei buletinul meteorologic dintr-un ziar cotidian. Alctuii cte un buletin meteorologic. 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Akamlar saat 19da haberleri dinleriz. b) Sabahlar pencereleri aar, odalar havalandrrz. c) Yaza Romanyann batsna gider miyiz? dddddddd d) Snrda hangi memurlar alrlar? e)Yazn ehrimize Avrupadan turistler gelir ve her kategoriden otellerde kalrlar. f) Kn Karpat dalarna ok kar yaar ve oteller yerli ve yabanc turistlerle dolar. g) Kn dada yuvarlanabilir (se poate declana avalan). h) Bkre Romanyann gneyinde i) Kstence Sanat Galerisi ehrin merkezinde bulunur. j) Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesinin nnde Ltin airi Ovidiusun heykeli bulunur. 4. Traducei n limba turc: a) Facem plaj pe nisipul fin din Mamaia. ffffffff b) Astzi este o zi nsorit i cald.
gggggggg

eeeeeeee bulunur, lkenin kalbidir.

c) Nu avem bagaje supuse taxei vamale.

hhhhhhhh

d) Ofierul grnicer a controlat paapoartele.

iiiiiiii

e) Am pus n poet ghidul de conversaie romn-turc. jjjjjjjj f) Ankara este un centru administrativ, cultural, industrial i turistic. kkkkkkkk g) Primvara vremea se schimb extraordinar de mult. h) Prietenii notri au venit cu autobuzul. i) Galeria de Art i Muzeul de storie Naional se afl n centrul Bucuretiului. 5. Traducei urmtorul buletin meteorologic: Mine dimineaa va fi cea, pe urm cerul va fi senin. Soarele va strluci n toata ara. Vntul va sufla slab din nord-est. Dup amiaz sudul rii va fi parial nnorat. Seara va burnia. In nordul rii va ploua, va fulgera i va tuna. In zonele montane va ploua.

6. Alctuii cte 3 propoziii cu adverbele de timp, de loc, de mod, de cantitate, de cauz i de relativitate.

123

7. Folosii adjectivele din urmtoarele propoziii la gradele comparativ i superlativ. a) Faruk Nafiz amlbel byk airdir. llllllll b) nl ressamn tablolar sergilendi.
mmmmmmmm

c) Dobrucada engin ( ntinse) tarlalar var. nnnnnnnn d) Nazm Hikmet verimli oyun yazardr. oooooooo e) Deerli ataszlerini not ettim. 8. Traducei urmtoarele propozii folosind postpoziiile studiate: a) n afar de Turcia n-am vizitat alt ar. b) n vila cea mare n afar de un btrn nu locuiete nimeni. c) De trei zile este festival naional n Medgidia. d) De ieri n-a sunat nimeni. e) n faa primriei este un parc. f) Prietenul meu m-a luat din faa Universitii. g) Trenul s-a oprit n faa grii. h) n fata camerei mele este un copac. i) n faa hotelului este un restaurant. 9. Traducei urmtoarele propoziii folosind verbul la aorist: a) Bulgaria se afl n nord-vestul Turciei i n sudul Romniei. b) n Romnia se vorbete cel mai mult romnete. c) Ziua bun se cunoate de dimineat. d) Prietenul bun se cunoate n zilele negre.

124

Lecia 26

SAAT KA?

Saat tam bir. Este ora unu fix. Saat biri be (dakika) geiyor. Este ora unu i cinci (minute). Saat biri on be (dakika) geiyor. Este ora unu i cincisprezece (minute).sau: Saat biri eyrek geiyor. Este unu i un sfert. Saat biri otuz (dakika) geiyor. Este unu i treizeci (de minute). sau: Saat bir buuk. Este ora unu i jumtate. Saat biri krk be dakika geiyor. Este ora unu i patruzeci i cinci de minute sau: Saat ikiye on be dakika var. Este ora dou fr cincisprezece minute. sau: Saat ikiye eyrek var.Este ora dou fr un sfert. Yarm saat. Jumtate de or. Saat biri on gee toplant balayacak. La ora unu i zece va ncepe edina. Saat e on kala dizi film balayacak. La trei fr zece va ncepe serialul. SABAHLEYN Anne: - Uyan, olum. Okula gideceksin. Metin: - Saat ka? Anne: - Duvar saati tam alty on dakika geiyor. Kalkma vakti. Metin: - Duvar saati iyi almyor, ileri gidiyor. Be dakika daha uyuyacam. Anne: - leri gitmiyor, geri kalyor. Bak, kol saatin de 6.11. Metin: - Meydan saatine gre kalkacam. Anne: - Meydan saati de 6.11. Okuluna gitme vakti yaklayor. Metin: -antam hazr. Akam 9a 10 kala hazrladm. Anne: - Ykanacaksn, kahvalt yapacaksn. Okuluna kadar yolun var. Metin: - Ablam kalkt m? Anne: - Ablan her vakit dakik. Kahvalt iin seni bekliyor. Metin: - Bu gn ayn ka?

Anne : - Biri. Metin: - Hangi ay girdi? Anne: - Senin kkken aylar srasyla bir iirin vard. Misafirlerin nnde hep syledin.Onu hatrla. Metin: - Hi unutur muyum Biliyor musun, anne? Ben bu iiri yeni ay girdiinde hep hatrlyorum. Syleyeyim mi? Anne: - Genlikte renilen mermere yazlr, ihtiyarlkta renilen buz stne yazlr. Gster bakalm, mermere mi yazmsn 125

Metin: - ON K AY Bir ylda on iki ay, Saymas bak ne kolay: Ocak, ubat, mart, nisan, Sonra mays, haziran. Temmuz, austos, eyll, Artk solar iek, gl. Ekim, kasm, aralk, Bilmemek budalalk. Eda: -Aferin, benim kardeime! Budala deil. Haydi, abuk ykan. Derslere ge kalma. Szler ve deyimler: duvar saati - ceas de perete ileri gidiyor - merge nainte uyumak (N., L.) - a dormi geri kalyor - rmne n urm meydan saatine gre - dup (conform) ceasul public 9a on kala - la nou fr zece Hangi ay girdi? - n ce lun am intrat? hatrlamak - (N., A., L,. Abl.) a-i aduce aminte iir - poezie unutmak ( N., A, L.) - a uita solmak (N., L., Abl.) - 1.a se ofili. 2. a se decolora budala - prostu budalalk - prostie ZAMANLA LGL SZLER haftann gnleri ay adlar ylalar (mevsimler) zilele sptmnii lunile anotimpurile pazartesi ocak ilk bahar (ilk yaz, bahar)

sal aramba perembe cuma cumartesi pazar

ubat mart nisan mays haziran temmuz austos eyll ekim 126

yaz son bahar (gz, kasm) k

kasm aralk Zamanla ilgili deyimler: Bu gn gnlerden ne? (Bu gn haftann hangi gn?) Ce zi e astzi? evvelsi gn - alaltieri geen hafta - sptmna trecut evvelsi akam - alaltseara bu hafta - sptmna aceasta dn - ieri gelen hafta - sptmna viitoare bu gn (bugn) - astzi yarn - mine br gn - poimine - Bu gn ayn ka? Ce dat e astzi?, n ct suntem? - Bu gnk tarihData de astz. - Ayn kanda? Pe ce dat? - Ayn on beinde. Pe cincisprezece ale lunii. asr, yzyl - secol, veac binyl - mileniu milttan nce - nainte de era noastr milttan sonra - era noastr bir hafta (ay, yl, mr) zarfnda - timp de o sptmn ( lun, an, via) a - 1. timp.2. sezon. 3. epoc, perioad eski alar - antichitate, orta a - evul mediu ada - contemporan Rspundei la urmtoarele ntrebri: - lk bahar (yaz, son bahar, k ) aylar hangileridirler? - Hangi mevsimi en ok seviyorsunuz? - Gebe kular (psrile cltoare) hangi yl anda lkemize dnerler?

- Kn hangi sporlar yaplr? - Byk skender (Alexandru cel Mare) hangi ada yaam? - Mehmet Fatih ne vakit yaam? - Eski (antik) adan hangi airleri biliyorsunuz? - ada airlerden hangilerini tanyorsunuz? POSTPOZA ARKA ARKA EDATI Substantivul arka spate cnd se folosete ca postpoziie, substantivul sau pronumele care o preced stau la cazul genitiv, iar arka primete sufixul 127

posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: dativ, locativ sau ablativ i se traduce: n spatele, dup, n urm i din spatele. Exemple n propoziii: Televizyonun arkasna geme. S nu treci n spatele televizorului. Defterin arkasna not ettim. Am notat pe spatele caietului. Evin arkasnda byk bir enstit var. n spatele casei este o instituie mare. Okulun arkasnda oyun yeri var. n spatele colii este un teren de joc. Otomobilin arkasndan getik. Am trecut prin spatele automobilului. ilerin arkasndan yrdm. Am mers n urma muncitorilor. Senin arkana geti. A trecut n spatele tu. Tiyatroda onun arkasna oturdu. La teatru s-a aezat n spatele lui. Onun arkasna geti. A trecut n spatele lui. Sizin arkanzda kim var? Cine st n spatele Dvs? Onun arkasndan ykseldi. S-a ridicat pe spatele (umerii) lui. Onlarn arkasndan yrdk. Am mers n urma lor. POSTPOZA ST ST EDATI

Substantivul stpartea superioar folosind ca postpoziie se traduce n limba romn prin prepoziia pe. i n acest caz substanivul st la genitiv, iar st primete sufixul posesiv de persoana a III-a singular i unul din sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ. De exemplu: Masann stne bir szlk koydum Pe mas am pus un dicionar. Kedi koltuun stne yerleti. Pisica st pe fotoliu. 128

Evin stnde anten var. Pe cas este o anten. Dolabn stnde iek sakss var Pe dulap este un ghiuveci de flori. Masann stnden szl aldm. Am luat dicionarul de pe mas. Kedi koltuun stnden indi. Pisica s-a dat jos de pe fotoliu. Not: Uneori substantivul rmne n nominativ. Tatl stne tuzlu yenmez. Dup dulce nu se mnnc srat. Ev stne yuva yapm. A fcut cuib pe acoperi. Sinonimul lui st este zer care se folosete mai mult cu substantivele abstracte i n aceast mbinare nu primete sufixul genitivului. Sevgi zerine birok iir yazld. S-au scris multe poezii despre dragoste. Bu olay zerinden yllar geti. De la acest eveniment au trecut ani. Dac o mbinare ntre substantive se folosete naintea postpoziiei zer, la fel nu primete sufixul cazului genitiv. ocuk iiri zerine konutu. A vorbit despre poezii pentru copii. Asl kpr zerinden geti. A trecut pe podul suspendat. Cnd postpoziia zer se folosete cu substantiv concret, acesta din urm primete sufixul genitivului.

Masann zerinde vazo var. Pe mas este o vaz. POSTPOZA ALT ALT EDATI Substantivul alt partea de jos, partea inferioar n rol de postpoziie se traduce n romnete prin sub. i aceast postpoziie primete sufixul posesiv de persoana a III-a singular i sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ, iar substantivul care st naintea ei primete sufixul cazului genitiv. 129

Aacn altnda bir ocuk oynuyor. Sub copac se joac un copil. Kalem masann altna dt. Creionul a czut sub mas La fel ca n cazul postpoziiei zer substantivul abstract sau o mbinare dintre substantive urmate de postpoziia alt, nu primesc sufixul cazului genitiv. ocuk iyi artlar altnda byd. Copilul a crescut n condiii bune. Bar bayra altnda yaamak istiyoruz. Vrem s trim sub steagul pcii. Exerciii: 1. Completai spaiile libere: a) Yolu Universitenin arka geiyor. b) Otobs heykel arka durdu. c) Kitab masa st aldm. d) Defteri masa st koydum. e) Vazo masa st duruyor. f) Turizm meselesi zer konutular. g) Dil zer alt. h) Apartma alt maaza kapal. i) Kalem masa alt dt. 2. Traducei n limba turc: a) Pe dulap este o cutie. b) a cartea, te rog, de pe mas. c) Pe cas este o pisic. d) n spatele casei este un cinematograf. e) Copilul s-a dus n spatele casei. f) Turistul a trecut prin spatele autobuzului. g) n faa spitalului este un parc. h) Am trecut prin faa spitalului.

pppppppp qqqqqqqq rrrrrrrr ssssssss tttttttt uuuuuuuu vvvvvvvv

wwwwwwww

xxxxxxxx yyyyyyyy

zzzzzzzz

aaaaaaaaa bbbbbbbbb ccccccccc ddddddddd eeeeeeeee

fffffffff

i) Sub copac doarme un copil. j) Pisica a ieit de sub main. k) Caietul l-am pus sub carte. l) Pn la serviciu am mers pe jos. m) De la serviciu pn acas sunt doi kilometri. n) Te-am ateptat pn la ora patru. o) Am citit de diminea pn sera. p) Fiul meu de doi ani nva la coal. r) n clas, n afar de mine mai erau trei elevi. 3. Scriei o compunere cu tema: Ziua mea preciznd orele de desfurare a activitilor. 130

Lecia 27

ROMANYADA HANG DERSLER OKUNUYOR?

Gven ailesi Eren ailesinin Romanyadan misafirlerine Ho geldine geldi. Bayan Eren onlar kapda karlad. Bayan Eren: - Ne iyi ettiniz de geldiniz. Salona buyurun, ltfen. Bay Eren misafirleri biribirine takdim etti: - Romanyal misafirlerimiz bayan ve bay onescu, aile dostlarmz bayan ve bay Gven, ocuklar Eda ve Metin. onescu ailesi: - Memnun olduk. Eren ailesi: - Biz de memnun olduk, efendim. Bayan onescu: - Ka yandasn, Metin? Metin: - On drt yandaym, efendim. Bayan onescu: - Orta okul yedide misin? Metin: - Evet, efendim. Bayan onescu: - Benim olum da orta okul yedide. Metin: - Hangi dersler okunuyor Romanyada yedide, syler misiniz, ltfen? Bayan onescu: - Romen dili, modern dillerden iki dil: ngilizce, Almanca, Rusa, Franszca, spanyolca veya ince, matematik, fizik, kimya, tarih, corafya, tabiat bilgisi, anayasa, resim, mzik, beden eitimi, eitsel almalar. Bundan baka Romanyada aznlklar olan blgelerde renciler ana dillerini de renirler. Bay Gven: - Demek, Romanyada renciler resm dil olan Romenceyi, iki yabanc dil ve aznlklar bir de ana dillerini renirler. Bayan Eren: - aya buyurun, ltfen. Szler ve deyimler; ho geldine gitmek (gelmek) - vizit de bun venit takdim etmek (N.A.) - a prezenta memnun olduk - ne-a prut bine ince - chinez Romanyal - din Romnia tarih - 1.istorie.2.dat

aile dostu - prieten de familie ne iyi ettiniz - ce bine ai fcut orta okul - ciclul gimnazial ilk okul ciclul primar lise - liceu ngilizce - englez Almanca - german Rusa - rus Franszca - francez spanyolca - spaniol 131

anayasa - constituie corafya - geografie resim - desen mzik - muzic beden eitimi - educaie fizic eitsel almalar - lucru manual aznlk - minoritate blge - regiune ana dili - limba matern resm dil - limba oficial

yabanc dil - limba strin fizik - fizic

kimya- chimie tabiat bilgisi - cunotine despre natur

POSTPOZE (Continuare 2) EDAT (Devam 2) POSTPOZA YAN YAN EDATI Substantivul yan direcie, latur cu rol de postpoziie se poate traduce prin lng, alturi, spre, la. Substantivele i pronumele care preced aceast postpoziie stau tot n cazul genitiv, iar yan primete sufixul posesiv de persoana a III-a i sufixele cazurilor locativ, dativ i ablativ. De exemplu: Masann yannda dolap var. Lng mas este un dulap. Yemein yanna turu da koydu. Lng mncare a pus i murturi. Mdr beyin yanndan geliyorum. Vin de lng domnul director. ocuun yannda kim kalacak? Cine va rmne lng copil? Postpoziia yan precedat de pronumele personale primete sufixul dativului, locativului sau ablativului benim yanma lng mine senin yanna lng tine onun yanna lng el bizim yanmza lng noi sizin yannza lng voi onlarn yanna lng ei benim yanmda senin yannda onun yannda bizim yanmzda lng mine, la mine lng tine, la tine lng el, la el lng noi, la noi

sizin yannzda onlarn yannda benim yanmdan senin yanndan onun yanndan bizim yanmzdan sizin yannzdan onlarn yanndan

lng voi, la voi lng ei, la ei de lng mine, de la mine de lng tine, de la tine de lng el, de la el de lng noi, de la noi de lng voi, de la voi de lng ei, de la ei 132

Exemple n propoziii: Bizim yanmzda maaza var. Lng noi este un magazin. Kardeim bizim yanmzda kalyor. Fratele meu st la noi. Onun yanna gittik. Ne-am dus la el. Sizin yannza yeni bir ii gelecek.Lng voi va veni un muncitor nou. Kardeim bizim yanmzdan gitti. Fratele meu a plecat de la noi. Onlarn yanndan getik. Am trecut pe lng ei. POSTPOZA KARI KARI EDATI Substantivul kar partea opus ca postpoziie se poate traduce vizavi, n fa i st n cazurile dativ, locativ sau ablativ. Substantivele sau pronumele care preced aceast postpoziie pot sta: n cazul nominativ, cnd sunt abstracte. Bu vaziyet karsnda ne diyeceimi bilemedim. n faa acestei situaii n-am stiut ce s spun. Doktor hastalanma tehlikesi karsnda bulundu. Doctorul s-a aflat n faa pericolului de a se mbolnvi. n cazul genitiv, cnd sunt concrete: Otelin karsnda lokanta var. Vizavi de hotel se afl un restaurant. htiyarn karsna oturdum. M-am aezat n faa btrnului. Okulun karsndan geti. A trecut prin faa colii. n cazul dativ, cnd are sensul de contra, mpotriva: Romatizmaya kar il aranyor. Se caut un medicament mpotriva reumatismului. Onlar istismara kar savatlar

a)

b)

c)

Ei au luptat mpotriva exploatrii.

POSTPOZA DORU DORU EDATI Cuvntul doru se poate traduce prin drept, corect, adevrat, direct. Ca postpoziie se traduce prin cuvintele: spre, n direcia, nspre, ctre. Nu primete nici un fel de sufix, iar substantivele i pronumele care o preced stau la cazul dativ. De exemplu: renciler niversiteye doru gidiyorlar.Studenii se duc spre universitate. 133

Turistler mzeye doru yollandlar. Turitii au pornit spre muzeu.. Herkes ona doru bakt. Toi s-au uitat spre el. POSTPOZA EDATI Substantivul i nseamn: interior. Ca postpoziie se poate traduce prin cuvintele: nauntrul , n, ntre, printre, n decurs de Substantivul sau pronumele cu care se mbin aceast postpoziie stau la cazul genitiv, iar i primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: locativ, dativ sau ablativ. De exemplu: Misafir odann iine bakt. Musafirul s-a uitat n camer. Tebeir dolabn iinde bulunuyor. Creta este n dulap. Kpek parkn iinden kt. Cinele a ieit din parc. Substantivele abstracte mbinate cu postpoziia i rmn n nominativ. De exemplu: ofr heyecan iinde kazay anlatt.oferul cu emoie a povestit accidentul. Hepimiz sevin iinde babam karladk. Toi l-am ntmpinat pe tata cu bucurie. Doktor iki saat iinde ameliyat bitirdi. Doctorul n dou ore a terminat operaia. Yarm saat iinde kye vardk. n jumtate de or am ajuns n sat. POSTPOZA DI DI EDATI Substantivul d ca postpoziie are nelesul de : n afar, din afar, n exterior, din exterior. Substantivul care o preced st n cazul genitiv, iar d pri-

mete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: dativ, locativ sau ablativ. De exemplu: retmen rencileri ehrin dna kard.:nvtorul a scos elevii n afara oraului. Kyn dnda bir park var. n afara satului se afl un parc. Ksa yol Bursann dndan geer. Drumul scurt trece n afara Bursei. Otobsn dna reklam afii koydular. Au pus afi de reclama la autobuz. Mall ehrin dnda bulunuyor. n afara oraului se afl un mall. Ksa yol Bursann dndan geer. Drumul scurt trece n afara Bursei. 134

POSTPOZA ARA ARA EDATI Substantivul ara se poate traduce prin cuvintele: interval, spaiu, rstimp, distan. Postpoziia ara primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile dativ, locativ sau ablativ. Se poate traduce prin cuvintele: ntre, printre, dintre. Substantivele care o preced sufer urmtoarele schimbri: Substantivul primete sufixul pluralului dac este vorba de lucruri de acelai fel: Yazarlar arasna girdi. A intrat printre scriitori. Dalar arasnda nehirler var. Printre muni se afl (curg) fluvii. Sporcular arasndan en iyileri ampiyon oldular. Cei mai buni dintre sportivi au devenit campioni. Substantivele rmn n cazul nominativ cnd denumesc: diferite lucruri. Kar-koca arasna girilmez. Nu se amesteca ntre so i soie. Ana-kz arasnda her ey unutulur. Se uit totul ntre mam i fiic. Foarte des substantivele de diferite feluri sunt legate ntre ele prin conjuncia ile care se poate scrie i mpreunat cu cuvntul pe care l urmeaz. Mamaya deniz ile (denizle) gl arasnda bulunur. Mamaia se afl ntre mare i lac. Tuna nehri ile (nehriyle) Karadeniz arasna kanal kuruldu. S-a construit un canal ntre fluviul Dunrea i Marea Neagr. Yol ba ile bahe arasndan geiyor. Drumul se afl ntre vie i grdin. cnd se folosesc dup un numeral. ki nehir arasna kanal kuruldu. ntre cele dou fluvii s-a construit un canal. ki ehir arasnda motel var. ntre cele dou orae se afl un motel.

1.

2. a)

b)

retmen 30 renci arasndan Metini seti. Dintre cei 30 de elevi profesorul l-a ales pe Metin, Pronumele personale urmate de postpoziia ara stau n cazul genitiv i se leag ntre ele cu conjuncia ile , iar ara se acord n persoan cu ultimul pronume, primind i sufixul unuia dintre cazurile dativ, locativ sau ablativ. benim ile senin aranda ntre mine i tine (benimle senin aranda) senin ile onun arasnda ntre tine i el (seninle onun arasnda) 135

bizim ile sizin aranzda ntre noi i voi (bizimle sizin aranzda) sizin ile bizim aramzda ntre voi i noi (sizinle bizim aramzda) Excepie face pronumele personal onlar care nu primete sufixul genitivului. onlar ile bizim aramzda ntre ei i noi bizim ile onlar arasnda ntre noi i ei onlar ile sizin aranzda ntre ei i voi Pronumele personale la plural i postpoziia ara mpreun primesc sufixele posesive. bizim aramzda ntre noi sizin aranzda ntre voi onlar (n) arasnda (aralarnda) ntre ei Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Gven ailesi Eren ailesine niin geldi? b) Bay Eren ne yapt? hhhhhhhhh c) onescu ve Gven ailesi ne dediler? d) Bayan onescu Metine ne sordu? e) Romanyada yedinci snfta hangi dersler okunur? Romanyada aznlklar resm dil ve modern dillerden baka hangi dili okuyorlar? 2. Formai propoziii cu postpoziiile: yan, kar, doru, i, d, ara. 3. Completai spaiile libere n urmtoarele propoziii: a) stasyon yan eczane var. b) antasna kitaplar yan gzlk de koydu. c) Hasta yan doktor var. d) Annem biz yan oturuyor.

ggggggggg iiiiiiiii
jjjjjjjjj

e)

kkkkkkkkk

lllllllll

mmmmmmmmm nnnnnnnnn ooooooooo ppppppppp

e) Biz yan bir arkada geldi. f) Siz yan kibrit yok mu? g) Masada annem kar oturuyorum. h) Sinema kars bekledim. i) Arkadam kar konuamam. j) Mdr ii ara Doruyu seti. k) ki ky ara yol yapld. l) Tren Kstence doru yolland. m) Hastane doru hareket etti. n) Yaz doru entari alacam. qqqqqqqqq 136

rrrrrrrrr sssssssss ttttttttt uuuuuuuuu vvvvvvvvv wwwwwwwww

xxxxxxxxx yyyyyyyyy zzzzzzzzz

a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) m) n) o)

0) Ekmek dolab iinde duruyor. p) Kedi araba i kt. q) Kardeim sevin i geldi. r)Yarm saat i mektup yazdm. s) Ky d oyun alan var. t) Bir saat sonra Bkre d ktk. u) iler ara biri konutu. v) Arabalar ara geti. w) Pencere ile kap ara durma! x) ki kta ara deniz var. y) Biz ile siz ara dostluk var. z) Siz ara iyi renciler var. 3. Traducei n limba turc urmtoarele propoziii: Lng noi a venit un copil. Lng copil st fratele lui. Stau la mama. Vizavi de spital este o farmacie. Nu pot s vorbesc mpotriva fratelui meu. Te voi atepta vizavi de teatru. ntre dou vapoare este o barc. ntre Bucureti i Constana sunt 250 de km. Printre muni curge un fluviu. A mers spre spital. Autobuzul a pornit spre Bucureti. Spre iarn m duc n satul meu. Bluza mea e n dulap. n jumtate de or am ajuns acas. Elevii au ieit afar din coal. Lecia 28 HAZIRELBSE MAAZASINDA

Bayan ve bay onescu stanbuldan ocuklarna hediye almak istediler. Bunun iin Kapalarya gittiler. Bay onescu: - Kapalar drtgen ekilde ve 18 kaps var. Bayan onescu: - Duvarlar ne kadar kaln ve salam! Bay onescu: - 1461 ylnda Fatih Sultan Mehmetin emriyle kurulmu, yanm ve sonra birka kere onarlm. Bayan onescu: - Sen bunlar nereden biliyorsun? Bay onescu: - Dn gece uykum yoktu. Oturdum, okudum. Bayan Ionescu: - te kuyumcular maazalar. 137

- Unutma, ocuklara bluz almaa geldik. te el sanatlar maazalar, ite hazrelbise maazalar. Satc: - Buyurun, efendim. Bayan onescu: - On drt yanda bir olan ve on iki yanda bir kz iin bluz istiyoruz. Satc: -nce mi, kaln m bluz istiyorsunuz? Bayan onescu: - nce, pamuktan, yaz iin. Satc: - Hangi rengi tercih ediyorsunuz? Bayan onescu: - Renginde henz kararl deiliz. Satc: - te beyaz, krmz, lcivert, gvez renkte bluzlar. Alaca soylar da var: yeille bej, kahverengi ile sar, siyah zerine pembe ve mor. Bayan onescu: - Olum iin lcivert, kzm iin de beyaz bluz seiyorum. Satc: - Baka bir isteiniz var m? Bayan onescu: - Teekkr ederim, hepsi bu. Ne kadar yapyor? Szler ve deyimler: hazrelbise - confecie Kapalar - Bazarul Acoperit drtgen - dreptunghi ekil - form taraf - parte kaln - gros salam - 1. rezistent. 2. sntos Fatih Sultan Mehmet - Sultanul Mehmet Cuceritorul emir - porunc, ordin kurulmu (kurmak -A.) - a fost construit (a construi) yanm (yanmak - N.) - a fost ars (a arde) birka kere- de cteva ori onarlm (onarmak N., A.) - a fost restaurat (a restaura) uyku - somn kuyumcu - bijutier

Bay onescu:

unutmak (N. A.) - a uita el sanatlar maazalar - magazine de artizanat ince - subire kaln - gros pamuk - 1 bumbac. 2. vat tercih etmek (N., A.)- a prefera renginde kararl deiliz - nu suntem hotri asupra culorii krmz - rou lcivert - bleumarin gvez - grena 138

alaca - pestrit alaca soylar - cele pestrie yeil - verde kahverengi - maro sar - galben siyah, kara - negru pembe - roz mor - mov semek (N.A.) - a alege Baka bir isteiniz var m? - Mai dorii ceva? Ne kadar yapyor? - Ct face? TMPUL TRECUT NEDETERMNAT BELRSZ GEM ZAMAN Exprim o aciune desfurat naintea momentului vorbirii, la care vorbitorul nu a fost martor sau aciunea a avut loc fr participarea lui contient. nterlocutorul povestete aciunea aflat de la altcineva. Trebuie fcut deosebire ntre timpul trecut nedeterminat i timpul trecut determinat la care vorbitorul a fost martor n desfurarea aciunii. Se red cu sufixele: -m, -mi, -mu, -m, care se adaug la rdcina verbului mpreun cu sufixele personale. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. almak a lua ben almm (cic, se spune c, se pare c) eu am luat sen almsn (cic) tu ai luat o alm (cic) el a luat biz almz (cic) noi am luat siz almsnz (cic) voi ai luat onlar alm(lar) (cic) ei au luat

vermek ben vermiim sen vermisin o vermi biz vermiiz siz vermisiniz onlar vermi(ler)

a da (cic) eu am dat (cic) tu ai dat (cic) el a dat (cic) noi am dat (cic) voi ai dat (cic) ei au dat 139

sormak a ntreba ben sormuum sen sormusun o sormu biz sormuuz siz sormusunuz onlar sormu(lar)

(cic) eu am ntrebat (cic) tu ai ntrebat (cic) el a ntrebat (cic) noi am ntrebat (cic) voi ai ntrebat (cic) ei au ntrebat

yrmek a merge ben yrmm (cic) eu am mers sen yrmsn o (cic) tu ai mers yrm (cic) el a mers biz yrmz (cic) noi am mers siz yrmsnz (cic) voi ai mers onlar yrm(ler) (cic) ei au mers 2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Se red prin intercalarea sufixelor de negaie -ma sau -me ntre rdcina verbului i sufixul timpului. almak ben almamm (cic, se spune c, se pare c)eu nu am luat sen almamsn (cic) tu nu ai luat o almam (cic) el nu a luat biz almamz (cic) noi nu am luat siz almamsnz (cic) voi nu ai luat onlar almam(lar) (cic) ei nu au luat vermek ben vermemiim sen vermemisin o vermemi biz vermemiiz

(cic) eu nu am dat (cic) tu nu ai dat (cic) el nu a dat (ciic) noi nu am dat

siz vermemisiniz onlar vermemi(ler) ben sormamm

(cic) voi nu ai dat (cic) ei nu au dat (cic) eu nu am ntrebat

ben yrmemiim (cic) eu nu am mers 3. Forma interogativ. Soru ekli. La forma afirmativ, persoana a III-a, singular, se adaug una din particulele interogative m, mi, mu, m mpreun cu sufixele personale. 140

almak ben alm mym? sen alm msn? o alm m? biz alm myz? siz alm msnz? onlar alm(lar) m? vermek ben vermi miyim? sen vermi misin? o vermi mi? biz vermi miyiz? siz vermi misiniz? onlar vermi(ler) mi? sormak ben sormu muyum? sen sormu musun? o sormu mu? biz sormu muyuz? siz sormu musunuz? onlar sormular m? (sormu mu?) yzmek ben yzm mym? sen yzm msn? o yzm m? biz yzm myz? siz yzm msnz? onlar yzmler mi?

(cic) eu am luat? (cic) tu ai luat? (cic) el a luat? (cic) noi am luat? (cic) voi ai luat? (cic) ei au luat? (cic) eu am dat? (cic) tu ai dat? (cic) el a dat? (cic) noi am dat? (cic) voi ai dat? (cic) ei au dat? (cic) eu am ntrebat? (cic) tu ai ntrebat? (cic) el a ntrebat? (cic) noi am ntrebat? (cic) voi ai ntrebat? (cic) ei au ntrebat? (cic) eu am notat? (cic) tu ai notat? (cic) el a notat? (cic) noi am notat? (cic) voi ai notat? (cic) ei au notat?

(yzm m?) 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. La forma negativ, persona a III-a singular, se adaug particulele interogative m sau mi mpreuna cu sufixele personale. almak ben almam mym? (cic) eu nu am luat? sen almam msn? o (cic) tu nu ai luat? almam m? (cic) el nu a luat? biz almam myz? (cic) noi nu am luat? siz almam msnz? (cic) voi nu ai luat? onlar almam(lar) m? (cic) ei nu au luat? 141

onlar almam(lar)m? vermek ben vermemi miyim? sen vermemi misin? o vermemi mi? biz vermemi miyiz? siz vermemi misiniz? onlar vermemmi(ler)mi? ben sormam mym? ben yrmemi miyim?

(cic) ei nu au luat? (cic) eu nu am dat? (cic) tu nu ai dat? (cic) el nu a dat? (cic) noi nu am dat? (cic) voi nu ai dat? (cic) ei nu au dat? (cic) eu nu am ntrebat? (cic) eu nu am mers?

Exemple n propoziii: Ben kkken iki yanda yrmm. Cic, eu am mers la doi ani. O Ada Kaleye gitmi. Au spus c el a fost n Ada Kale. Padiahn olu ile arkada suyun stnde bir sandk grmler. Cic prinul i prietenul lui au vzut o lad plutind pe ap. Byk annem Bkrei grmemi. Bunica mea n-a vzut Bucuretiul. Ondan sonra be-alt adam daha denemiler,lkin bunlar da oynayamamlar. (En Doru Haznedar , Trk Dili ve Edebiyat, Bkre, 1972 V. snf) Cic dup el au mai ncercat cinci-ase persoane, dar n-au reuit (Cel mai cinstit vistiernic, Manualul Limba i literatura turc, Bucureti, 1972, clasa a V-a) ofr kazay grm m? oferul a vzut accidentul? Biz bu evi almam myz? (Se spune c, A spus c) casa aceasta noi n-am luat-o? Onlar harp grmemiler mi? Ei n-au cunoscut rzboiul? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Bayan ve bay onescu stanbuldan ne almak istediler?

b) Kapalar ne vakit kurulmu? c) Bayan ve bay onescu hangi maazalar grdler? d) Hazrelbise maazasnda ne renkte bluzlar vard? e) Siz hangi renkleri tercih ediyosunuz? 2. Conjugai un verb n cele patru fome ale timpului trecut nedeterminat. 3. Completai spaiile libere din urmtorul text cu unul din sufixele timpului trecut nedeterminat: Scak bir memlekette bir apkac var O pekok apka yap ve satmak iin ehire, panayra git . 142

Bu ormanda ok maymun var Onlar adamn bana apka koyduunu gr Adam uyuyunca , maymunlar aalardan yavaa in, apka kutusunun yanna gel Her bir maymun bir apka alarak bana geir ve tekrar sessizce aalara trman 4. Traducei n limba turc: a) Se spune c Dimitrie Cantemir a nvat n stanbul. b) Am auzit c, n casa aceasta au locuit bunicii mei. c) Mama mea mi-a spus c am mers la vrsta de un an. d) Aceast cldire a fost construit n secolul XVIII-lea. Lecia 29 MARANGOZ

Anne: - Niin erken kalktn, Metin? Saat henz 6.30. Metin: - Erken kalkan uzaa varr, demiyor mu atasz? Anne: - Peki, sen nereye varacaksn? Ne yapacaksn? Metin: - Tevfik Fikretin Marangoz iirini ezberlemem gerek. Anne: - Ezberledin mi? Metin: - Dinle, ltfen. MARANGOZ Marangozum ben be gndr, alan her ii grr. nsan iin zanaat oktur, Yaplmyacak i yoktur. Elim iler, iim rer; letlerim birer birer Geerler her gn elimden; Onlar pek severim ben. Oh, sevgili letlerim!

Ben sizi her gn bilerim. Tezghmn bir yannda Hepsi durur sra sra: Bir bkm, bir testerem var, Birka rendem, kserem var. llerim, pergellerim, Gnyelerim, cetvellerim, Kskalarm, kerpedenim, Hepsi mkemmeldir benim. eki, trp, keski, kalem, 143

Torna, burgu, btn elzem Avadanlklardr. Haydi, bana biraz imdi. Anne: - Aferin, oluma! retmenin bu gn sana 10 yazar. Metin: - Nerde-e-e, anneciim retmen yle kolay 10 yazar m insana? iiri ezber syle! Tahlil yap! Tevfik Fikretin en nemli eserleri hangileridirler? Edebiyata katks ne? diye bir sr sorular yadrr. Anne: - Ablan sadece10 ald. Sen de ondan geri kalma, olum. Metin: - Ah, ablan, ablan! Ablam btn gn okuyor. Szler ve deyimler: marangoz - tmplar alan - cel care muncete i grmek, i yapmak - a face treaba zanaat - meserie yaplmyacak i - treaba care nu se poate face remek (N.Loc.,Abl, nstr.)- a se nmuli, a spori let - instrument, scul birer birer - cte unu bilemek ( N., A.) - a ascui tezgh - tejghea sra - 1. rnd, ir. 2. banc (colar). bk - ferestru mare testere - ferestru mic rende - rindea ksere - piatr pentru ascuit l - centimetru pergel - compas gnye - echer

cetvel - 1.rigl.2.list kska - menghin kerpeden - clete eki - ciocan trp - pil keski - secure torna - strung burgu - burghiu elzem - absolut necesar avadanlk - trus, ustensile 144

PARTCPUL SIFAT- FL Dup ce am studiat timpurile principale, lecia cu participiul o s ne par foarte uoar, deoarece cele dou categorii se deosebesc ntre ele numai dup poziia lor n propoziie. Participiul n limba turc coincide cu sufixul timpurilor trecut nedeterminat, aorist i viitor. Doar participiul timpului prezent primete altfel de sufixe. Participiile n limba turc sunt urmtoarele:
1.

Participiul trecut n -m, -mi, -mu, m kaynam ay - ceaiul fiert gelmi misafir - musafirul venit okumu adam - omul nvat grm ahit - martorul care a vzut (a asistat) Uneori acest participiu urmeaz o rdcin care a primit unul din sufixele diatezei pasive: -l, -l, -il, -ul, -l; -n, -n, -in, un, -n; -nl, -nil, -nul,-nl. yazlm mektup - scrisoarea scris ykanm amar - rufe splate verilmi sz - cuvntul dat alnm mal - marfa cumprat soyulmu ev - casa jefuit kazanlm hak - drept ctigat srlm toprak - pmntul arat ilenilmi perde - perdeaua lucrat Participiul studiat poate s fie nsoit de participiul olan. kaynam olan ay yazlm olan mektup gelmi olan misafir verilmi olan sz okumu olan adam soyulmu olan ev grm olan ahit srlm olan toprak Okumu adam dilinden belli olur (Atasz) Omul nvat se cunoate dup vorbe (Proverb) Kudurmu bir rzgr kk pencerenin rtlm kapaklarna arpyordu. (mer Seyfettin, Bomba, 16) Un vnt nfuriat lovea obloanele trase unei ferestruice.

Oh, ne tatl pimi ky yemekleriydi! (H.R.Grpnar, Ekiya ninde) Oh, ce bucate gustoase de ar au fost! Se poate folosi i n forma negativ: kaynamam ay - ceaiul nefiert srlmemi toprak - pmntul nearat okumam adam -omul nenvat grlmemi olay - eveniment ne mai vzut Not: Uneori participiul trecut n -m, -mi, -mu, -m este nsoit de postpoziiile gibi sau kadar. 145

Nuran ebediyen kaybedecekmi gibi korkuyordu.(A. H. Tanpnar, Huzur, 43) A fost copleit de fric c o va pierde pentru totdeauna pe Nuran. - Eksik olma, glm, alm kadar oldum. (M. Esendal, Ev Ona Yakt, 192) Mulumesc drag, consider c am gustat. 2. Participiul trecut n -dk, -dik, -duk, -dk; -tk, -tik, tuk, tk tandk insan - un om cunoscut bildik adam - o persoan tiut konuulduk olay - evenimentul discutat dnldk mesele - problema gndit yrtk perde - perdeaua rupt gittik yer - locul vizitat vttk buday - grul mcinat La forma negativ se adaug sufixele de negaie: -ma sau -me tanmadk insan - un om necunoscut bilmedik adam - o persoan netiut Unele din aceste participii primesc sufixele posesive: tandm insan - omul pe care-l cunosc bildiimiz adam - omul pe care-l tim konutuunuz olay - evenimentul pe care l-ai discutat Aici a disprut sufixul diatezei pasive: dndmz mesele - problema la care ne-am gndit gittiim yer - locul unde am fost vttnz buday - grul pe care l-ai mcinat Kadn vakit geirmeden ieriye girerek, biraz sonra istedii suyu getirdi. (Emin A., Ali ve Aye, 118) Femeia de ndat ce a intrat n cas, a adus apa cerut. Be, on gn ar-sokak gezdikten sonra, tandk ehre, alabileceimiz yer bulamamaktan bezer, odanza girer, yalnzln ehresine sinersiniz.

(Y.

(R.H. Karay, Zincir) Dup ce v-ai plimbat cinci-zece zile pe strzi, prin magazine, dup ce nu gsii nicio fa cunoscut, un loc cu care s v obinuii, v nchidei n camer i v adncii n singurtate. Sular senin iin akyordu ve sevdiin mauka sende idi. K. Karaosmanolu, Yunus Emre) Apele curgeau de dragul tu i iubita ta a fost n fiina ta. 3. Participiul aoristului. n forma pozitiv primete sufixele: -r, -ar. -er, -r, -ir, -ur, -r, iar n forma negativ -maz, -mez. 146

akar su - ap curgtoare gler yz - zmbitor bilir kii - expert gvenilir insan - om de ncredere grnmez mikrop - microbul nevzut satlmaz eya - lucru nevandabil Okur-yazar insanlar herkes sayar. Toat lumea respect pe cei cu coal. Ev sahibi bizi gler yzle karlad.Stpnul casei ne-a primit cu un zmbet. Alr gzle bakmadm. Nu m-am uitat cu gndul de a cumpra. Meseleyi iyi bilir kimse yok. Nimeni nu cunoate bine problema. Komum sznde durur bir adamdr. Vecinul meu este un om de cuvnt. Onu grr gzm yok. Nici nu vreau s-l vd. Sarslmaz bir inanla konutu. A vorbit cu o ncredere nezdruncinat. Dayanlmaz bir scak kyor stme. (T. Apaydn, Ate Dnce, 136) M cuprinde o cldur insuportabil. Dnlmez bir yolculuun iindesin artk. (E. z, Yank dergisi, 49) Deja eti pornit ntr-o cltorie fr ntoarcere.
4.

Participiul prezent. Primete sufixele -(y)an, -(y)en. De remarcat faptul c nu primete sufixul -yor. n schimb, exprim o nsuire i n prezent i n trecut. alnan haber - vestea primit gelen misafir - musafirul venit alayan ocuk - copilul plngcios ileyen demir - fierul muncit La forma negativ se intercaleaz sufixele de negaie -ma sau -me ntre rdcin i sufixul participiului. alamayan ocuk - copilul care nu plnge bilinmeyen hastalk - boala necunoscut

 yapan insan ellerinden bellidir. (Atasz) Omul muncitor se cuno-

ate dup mini. (Proverb) Uyuyan ocuk bebek gibi gzeldi, Copilul care dormea era frumos ca o ppu. Gren gz klavuz istemez. (Atasz) Ochii care vd nu cer confirmare. (Proverb) leyen demir pas tutmaz. (Atasz) Fierul muncit nu se ruginete. (Proverb) Parka bakan pencerenin nnde durdu. (T. Bura, Yamur Beklerken, 232) S-a oprit n faa ferestrei orientate spre parc. 147

Dayak yiyen bir ocuk gibi alamaa baladm. (Y.K.Karaosmanolu, Hep O ark, 48) Am plns ca un copil care a mncat btaie. 5. Participiul viitor. Se formeaz cu sufixele timpului viitor: -(y)acak sau -(y)ecek. Rdcina poate s fie folosit cu sufixele diatezei active, pasive sau factitive. kurulacak bina - cladirea care va fi construit okuyacak artist - artistul care va citi sylenecek sz - vorba de spus gezilecek yer - locul de plimbare tamir ettirilecek araba - maina de reparat La forma negativ ntre rdcin i sufixul participiului se intercaleaz unul din sufixele -ma sau me. okumayacak renci - elevul (studentul) care nu va citi sylenmeyecek sz - vorba necuviincioas satlmayacak mal - marfa care nu se va vinde Bu daireyi alacak aile yarn gelecek. Familia care va cumpra acest apartament va veni mine. iiri okuyacak artist sahnede.Artistul care va citi poezia este pe scen. imdi onlar ile grlecek hesaplarmz var. (H.R.Grpnar, Ekiya ninde, 55) Acum avem de rezolvat nite socoteli cu ei. Mzik dinleyecek davetliler salona girdiler. nvitaii dornici s asculte muzic au intrat n salon. Patron satlmayacak mallar bir tarafa koydu. Patronul a pus la o parte marfa care nu este de vnzare. Geziye gitmeyecek renciler, ktphaneye gidecekler. Studenii care nu vor pleca n excursie, se vor duce la bibliotec. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Metin niin erken kalkt?

aaaaaaaaaa

bbbbbbbbbb
cccccccccc

dddddddddd

b) Annesi Metine ne dedi? c) Marangoz iiri hangi alandan szler sralyor? d) retmen rencilere ne soruyor? e) Eda nasl notlar alyor? 5. Completai urmtoarele rdcini verbale cu sufixele de participiu: bil syle yaz gel dur kalk git sor al dn 148

eeeeeeeeee ffffffffff gggggggggg hhhhhhhhhh iiiiiiiiii

jjjjjjjjjj

kkkkkkkkkk llllllllll
mmmmmmmmmm

nnnnnnnnnn oooooooooo pppppppppp

qqqqqqqqqq

rrrrrrrrrr

3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) iiri okuyacak renci nerede? b) Syleyecek szleri dndn m? c) Kampa gidecek renciler saat 10da okula gelsinler! d) Okunmu kitaplar bir tarafa, okunacak kitaplar baka tarafa koydum. e) Metin ezberleyecek iiri nce iyi anlad. 4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: a) Toate instrumentele le-am pus n dulap. b) Au reparat singuri cu ciocanul. c) Meseria nvat n coala nu se uit. d) Nu mi-a plcut cum a reparat tmplarul ua. e) nstrumentele curate sunt n dulap, cele de curat sunt pe tejghea. f) Poezia de nvat este n aceast carte. g) Studentul care a trecut pe strad este colegul meu. h) Maina reparat a plecat azi diminea. Lecia 30 PAZARDA

Fikriye hanm: - Alo, Ayeciim, gnaydn! Aye hanm: - Gnaydn, Fikriyeciim! Fikriye hanm: - Naslsn, canm? Aye hanm: - yiyim, kr. Sen naslsn? Fikriye hanm: - Ben de iyiyim. Pazara gidecek miyiz? Aye hanm: - Tabi, derhal kyorum. Kede buluuruz. Pazar yerinde. Fikriye hanm: - Ne al veri yapacaz? Aye hanm: - Bu gn patlcan musakkas piirmek istiyorum. Salata iin

de soan, biber, domates, maydanoz, dereotu alacam. Fikriye hanm: - Ben de yeil fasulye piireceim. Supa iin havu, limon gerek. Aye hanm: - Karnbahara bak, iek gibi am! Fikriye hanm: - Bouna karnbahar dememiler. Aye hanm: - te patates, sarmsak. Fasulye yemeine sarmsak almayacak msn? Fikriye hanm: - A, evet. yi ki, hatrlattn. Aye hanm: - Sabah kahvalts iin zeytin, eftali almam lzm. Satc: - Kara zm kan yapar, Beyaz zm can yakar. 149

Fikriye hanm: - zmler gzel deil, bu gn incirler gzel. u insana bak, poetlerini doldurmu: yeil domates, kereviz, havu, mor lhana, eker, pancar. Turu yapacak her halde. Aye hanm: - lem turu yapmaa balam. Ben bu ii ekimin sonunda, kasmn banda yaparm, baharn sonuna kadar dayanr. Szler ve deyimler: pazar - 1. pia.2. duminic ke - col bulumak (N., Loc.) - a se gsi, a se ntlni pazar yerinde - n pia ne al veri yapacaz - ce cumprturi vom face patlcan - vnt patlcan musakkas - musaca de vinete soan - ceap biber - ardei fasulye - fasole domates - roie maydanoz - ptrunjel limon - lmie karnbahar - conopid iek gibi am - a nflorit bouna - n zadar patates - cartof sarmsak - usturoi hatrlatmak (N., A. Loc., Abl.) - a pune pe cineva s-i aduc aminte zeytin - mslin kara zm kan yapar - strugrii negri fac snge beyaz zm can yakar - strugurii albi te ard la inim eftali -piersic

incir - smochin poet - saco din polietilen doldurmak (N., D., A.,Loc., Abl., nstr.) - a umple yeil domates - gogonele kereviz - elin havu - morcov mor lhana - varz roie eker pancar - sfecl de zahr turu - murtur lem - lume dayanmak (N., D., Loc. nstr.) - 1. a rezista. 2. a se sprijini 150

Alte denumiri de legume: sebze, zerzevat - legum spanac - spanac labada - tevie hyar, salatalk - castravete turp - ridiche kukonmaz - sparanghel Alte denumiri de fructe: kiraz - cirea vine - viin ilek - cpun da (orman) ilei- fragi ahududu - zmeur can erii - corcodu erik - prun zerdali - zarzr kays - cais elma - mr fndk - alun fstk - arahid muz - banan portakal - portocal mandalina - mandarin greypfrut - grapefruit Yeillikler - verdeuri: maydanoz - ptrunjel tere out - mrar kereviz - elin

bezelye - mazre mercimek - linte mantar - ciuperc bamya - bam alaba - gulie

armut - par kavun - pepene galben karpuz - pepene verde kzlck - coarn ayva - gutuie mumula - momoan frenk zm - coacz harup, keiboynuzu - rocov ceviz - nuc badem- migdal nar - rodie brtlen - mur kestane - castan hurma - curmal kabak - dovleac ananas - ananas

Expresii legate de legume i fructe: sebze bahesi - grdin de legume meyve bahesi - livad bahvan -grdinar manav - zarzavagiu Ne sebze ve meyveleriniz var? - Ce legume i fructe avei? Taze sebzeleriniz var m? - Avei legume proaspete? Ltfen, bir kilo biber, bir kilo da domates veriniz.-V rog, un kilogram de ardei i un kilogram de roii. Kavun, karpuz nerede satlr? - Unde se vinde pepene galben i pepene verde? 151

Kuru zmn kilosu kaa? - Ct cost kilogramul de stafide? Kuru yemiiniz var m? - Avei fructe uscate? PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL TRECUT NEDETERMNAT EK FLNN BELRSZ GEM ZAMANI
1.

Forma afirmativ. Olumlu ekil. Se formeaz cu numele predicativ i urmtoarele forme verbale copulative: singular persoana I-a -mm, -miim, -muum, -mm persoana II-a msn, -misin, -musun, -msn persoana III-a -m, -mi, -mu, -m plural persoana I-a -mz, -miiz, -muuz, -mz persoana II-a -msnz, misiniz, -musunuz, -msnz persoana III-a -mlar, -miler, mular, -mler yaramaz neastmprat ben yaramazmm (cic) eu am fost neastmprat sen yaramazmsn (cic) tu ai fost neastmprat o yaramazm (cic) el a fost neastmprat biz yaramazmz (cic) noi am fost neastmprai siz yaramazmsnz (cic) voi ai fost neastmprai onlar yaramazmlar (cic) ei au fost neastmpra temiz curat ben temizmiim sen temizmisin o temizmi (cic) eu am fost curat (cic) tu ai fost curat (cic) el a fost curat

biz temizmiiz siz temizmisiniz onlar temizmiler yoksul srac ben yoksulmuum sen yoksulmusun o yoksulmu biz yoksulmuuz siz yoksulmusunuz onlar yoksulmular

(cic) noi am fost curai (cic) voi ai fost curai (cic) ei au fost curai (cic) eu am fost srac (cic) tu ai fost srac (cic) el a fost srac (cic) noi am fost sraci (cic) voi ai fost sraci (cic) ei au fost sraci 152

kk mic ben kkmm (cic) eu am fost mic sen kkmsn (cic) tu ai fost mic o kkm (cic) el a fost mic biz kkmz (cic) noi am fost mici siz kkmsnz (cic) voi ai fost mici onlar kkmler (cic) ei au fist mici Cnd numele predicativ se termin n vocal se intercaleaz un y ntre numele predicativ i sufixul timpului trecut nedeterminat De exemplu: ben hastaymm (cic) eu am fost bolnav ben renciymiim (cic) eu am fost elev ben usluymuum (cic) eu am fost cuminte ben kylymm (cic) eu am fost ran 2. Forma negativ. Olumsuz ekil Se red prin adugarea la numele predicativ a cuvntului de negaie deil mpreun cu sufixul timpului trecut nedeterminat i sufixele personale. N-are variante. yaramaz ben yaramaz deilmiim (cic) eu n-am fost neastmprat sen yaramaz deilmisin (cic) tu n-ai fost neastmprat o yaramaz deilmi (cic) el n-a fost neastmprat biz yaramaz deilmiiz (cic) noi n-am fost neastmprai siz yaramaz deilmisiniz (cic) voi n-ai fost neastmprai onlar yaramaz deilmiler (cic) ei n-au fost neastmprai uslu ben uslu deilmiim sen uslu deilmisin o uslu deilmi (cic) eu n-am fost cuminte (cic) tu n-ai fost cuminte (cic) el n-a fost cuminte.

biz uslu deilmiiz (cic) noi n-am fost cumini siz uslu deilmisiniz (cic) voi n-ai fost cumini onlar uslu deilmi(ler) (cic) ei n-au fost cumini 3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la numele predicativ a uneia din particulele interogative m, mi, mu, m mpreun cu unul din variantele timpului trecut nedeterminat i sufixele personale. yaramaz ben yaramaz mymm? (cic) eu am fost neastmprat? sen yaramaz mymsn? (cic) tu ai fost neastmprat? 153

o yaramaz mym? biz yaramaz mymz? siz yaramaz mymsnz? onlar yaramaz mymlar? ben temiz miymiim? ben yoksul muymuum? ben kk mymm?

(cic) el a fost neastmprat? (cic) noi am fost neastmprai? (cic) voi ai fost neastmprai? (cic) ei au fost neastmprai?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se red n felul urmtor: numele predicativ+deil+mi(i de la imi se transform n y)+mi+ sufixele personale. yaramaz ben yaramaz deil miymiim? (cic) eu n-am fost neastmprat? sen yaramaz deil miymisin? o (cic) tu n-ai fost neastmprat? yaramaz deil miymi? (cic) el n-a fost neastmprat? biz yaramaz deil miymiiz? (cic) noi n-am fost neastmprai? siz yaramaz deil miymisiniz? (cic) voi n-ai fost neastmprai? onlar yaramaz deil miymiler? (cic) ei n-au fost neastmprai? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Fikriye Hanmla Aye Hanm nerede bulutular? b) Fikriye Hanm ve Aye Hanm bu gn ne piirecekler? c) Fikriye Hanm salata iin hangi sebzelerden alacak? d) Fikriye Hanm supa iin neler alacak? e) Aye Hanm kahvalt iin ne alacak? f) Bir insan turu iin hangi sebzelerden alm? g) Aye Hanm turuyu ne vakit yapyor? 2. Conjugai un predicat nominal n cele patru forme ale timpului trecut nedeterminat. 3. Completai spaiile libere:

a) b) c) d) e) a)

Dedem genlikte retmen Pamuk Kz ok gzel 1998de sen renci Byk annem o vakit gen Bir vakitler buralar ormanlk 4. Traducei urmtoarele propoziii cu predicatul nominal la timpul trecut nedeterminat: Bunicul meu a fost doctor. b) Mama a luat mere, pere i struguri. c) Nee n-a fost la cinematograf? 154

RECAPTULARE VI TEKRAR VI 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Bayan ve bay onescu nereye ve neyle (ne vesaitle) gittiler? b) stanbul nerede bulunur? c) onescu ailesi stanbul hakknda ne dedi? d) stanbul ne bakmdan ilgintir? e) onescu ailesi hazrelbise maazasndan neler ald? f) Hangi renkleri biliyorsunuz? g) Romanyada VII. snfta hangi dersler okunuyor? h) Romanyada resm dil hangisidir? Baka hangi diller konuulur? i) Tevfik Fikret Marangoz iirinde hangi let adlarn saym? j) Hangi sebze ve meyvelerin adlarn rendiniz? 2. Folosii sufixul cazului potrivit naintea postpoziiei n urmtoarele propoziii: a) onescu ailesi stanbul kadar trenle gitti. b) Maaza kadar yaya yrdler. c) Akam kadar altk. d) Arkadam baka kimsem yok. e) Avrupa baka bir ktaya gidemedim. f) Sergide -be ziyareti baka kimse yoktu. g) ki ay beri yamur yamad. h) Polis sabah beri trafii idare ediyor. i) Bkre beri trafik ok kalabalk. j) Ev nnde iekler am. k) Babam nnde saygyla dururum. l) Maaza nnde bulutuk. m) Servis nnde telefon konumas yapt. n) Proje Enstits nnde toplatk, o) Maaza arkasnda taksi dura var.

ssssssssss tttttttttt uuuuuuuuuu

vvvvvvvvvv wwwwwwwwww

xxxxxxxxxx yyyyyyyyyy zzzzzzzzzz aaaaaaaaaaa

bbbbbbbbbbb ccccccccccc ddddddddddd eeeeeeeeeee fffffffffff ggggggggggg hhhhhhhhhhh iiiiiiiiiii jjjjjjjjjjj kkkkkkkkkkk lllllllllll mmmmmmmmmmm nnnnnnnnnnn ooooooooooo

ppppppppppp

qqqqqqqqqqq rrrrrrrrrrr sssssssssss

ttttttttttt uuuuuuuuuuu

vvvvvvvvvvv wwwwwwwwwww xxxxxxxxxxx yyyyyyyyyyy

p) Misafirler arkasndan yrd. q) Masa stnde vazo eit ieklerle dolu. r) Bamz stnde yeriniz var. s) Deniz stnde kayklar dolayor. t) Sahne oyunu zerine konutuk. u) Edebiyat zerine makaleler yazd. v) Ev yanna bir eczane kuruldu. w) Mdr bey yannda az kald. x) O yannda bu problemi konuamam. y) Belediye karsna hazrelbise maazas ald. 155

zzzzzzzzzzz aaaaaaaaaaaa bbbbbbbbbbbb cccccccccccc dddddddddddd eeeeeeeeeeee ffffffffffff gggggggggggg hhhhhhhhhhhh iiiiiiiiiiii jjjjjjjjjjjj

5.

z) Otel karsnda yeni banka bu gn kapal. aa) Kanser kar il aranyor. bb) Herkes ampiyon doru bakt. cc) Sibiu doru yola ktk. dd) Gne doru baktk. ee) Maaza iinde saat altda buluacaz. ff) Turist otel iine bakt. gg) Yolcular otobs iine girdiler. hh) Ky dn grmedim. ii) Edirne dndan getik. jj) Araba ky dnda durdu. kk) Ben o arasnda uzun bir arkadalk oldu. ll) Onlar ile biz aramzda sadece bir ev var. 3. Completai spaiile libere cu postpoziiile potrivite: a) Okulun bir durakta otobsten indik. b) Mimarlar Proje Enstitsnn arabaya bindiler. c) ocuk arabalarn kotu. d) retmen grenciler en iyi iir okuyan seti. e) Kyn bereketli topraklar uzanyor. f) Masann szl ald. g) Kstence- Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesi Ovidiusun heykeli duruyor. h) Mdr bey rencilerin konumu. i) Evin garaj yaptrmlar. j) Bir aydan havalar hep souk gidiyor. k) Bkreten trafik youn. l) Babadana yolda bir gl bahesi grdk. m) Herkes sevin oynad. 4. Conjugai dou verbe n cele patru forme ale timpului trecut nedeterminat. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn:

a) Bu yaz onlar Retezat dana gitmiler. b) Evleri halamn evine yaknm. c) Hazr elbise maazasndan eit hediyeler almlar. d) Einstein drt yanda konumu. e) ingiz Aytmatov Kirgiz kylsn gerek bir ekilde tasvir etmi. f) Onlar misafirlerini hava alannda karlamlar m? g) Dn konsere gitmemiler mi? h) Faturay dememi. i) Bizim kye yamur yamam m? j) Ahmet Mithat Efendi kk yata babasn kaybetmi. 156

7. a) b) c) d) e) f) binas g) h)

6. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: a) (Cic) el a citit vestea n ziar. b) (Se spune c), inginerul a gsit un serviciu bun. c) Am citit ntr-o brour (bror) c Moscheia Carol a fost construit n1910. d) (Se spune c) n Hotelul ntim din Constana a nnoptat M. Eminescu. e) Ziarele au scris c n Africa n-a plouat toat vara. f) Ce scrie n ziare? Cine a ctigat meciul? g) Am auzit c turitii au vizitat muzeul. h) Cic Brazilia a ctigat cupa mondial la fotbal. i) Mama a spus c el n-a dat telefon de cteva zile. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu unul din sufixele timpului trecut nedeterminat, mpreun cu cele personale. Dedem genlikte muallim Ben kkken iman Steaua takm be yl nce en gl Annem o vakitler gen kz Bu bina eskiden kral saray Kstence- Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesi nce belediye Ovidius en nl Ltin airlerinden biri Amcam ve halam ayn okulun rencileri deil ? 8. Traducei urmtoarele propoziii folosind predicatul nominal la timpul trecut subiectiv. a) n secolul al XIX-lea Babadagul a fost un ora mare. b) Constana n secolul XIX-lea a fost un ora mic. c) n sat, pe vremuri, primria n-a fost cea mai nalt cldire. d) Mama sa a spus c, el la ar a fost sntos. e) Cic el n-a fost un tmplar bun? f) Cine a zis c, astzi la pia legumele n-au fost proaspete?

g) Se zice c Eminescu i Creang au fost prieteni. h) Se zice c n afara din ora sunt vii. i) Am citit c Cinghiz Aitmatov a fost tradus n mai multe limbi.

157

Lecia 31 Mesleiniz ne? Uzmanlk alannz hangisi?

METN NE OLACAK?

Mehmet beyle Metin arabalarna yedek para almak iin bir maazaya yollandlar. Otobste onlarla beraber daha birok insan vard. Metin: - Babacm, ne kadar ok insan var otobste e gidiyorlar, tabi. Onlar nerede alyorlar, babacm? Baba: - Kimi fabrikada, kimi bankada, ktphanede, bilimsel aratrma enstitsnde, lboratuarda, eitli bakanlklarda, kuruculukta, hastanede, okulda, adliyede, maazada, tersanede yerleri o-ook. Herkes bir trl ile ekmeini kazanmaa alyor. Ama, i var, i var. Metin: - Ne gibi meslekler var dnyada, babacm? Baba: - Meslekler i yerlerinden de ok, olum. Onlar saymak kolay deil. Metin: - Ben bildiim meslek adlarn sayaym, bilmediklerimi de sen tamamlarsn olur mu? Baba: - Dinleyelim, bakalm, hangi meslek adlarn biliyorsun? Metin: - Diyelim, okulda, yani eitimde: retmen, hoca, mdr, mfetti. Baba: - Burada yanldn. Onlar meslek bakmndan retmen, hoca, grev bakmndan mdr, mfettitirler. Her retmen, hoca mdr veya mfetti olabilir. Her mdr veya mfetti de retmen olabilir. Devam et, bakalm, daha ne meslekte alanlar var okulda Metin: - Daha ktphaneci, hizmeti, kapc var. Geelim hastaneye. Burada doktorlar, hemireler, hastabakclar, lborantlar ve hastanenin eczahanesinde eczaclar alrlar. Amblnslarda da ofrler. Hepsini saydm m, baba? Baba: - yleye benziyor. Ge fabrikaya.

Metin: - Fabrikada iiler ve memurlar alrlar. Baba: - Pek genel olarak syledin. Ne gibi iiler, ne gibi memurlar alrlar? Metin: - Kalifiye olan iiler ve kalifiye olmayan iiler. Baba: - Onlar da uzmanlk alanlarna gre ayrlrlar. Metin: - Peki. Bildiim, fabrikada veya baka alanlarda ii mesleklerini sayaym: tornac, marangoz, terzi, ofr, berber, kuafr, kuyum-cu, badanac, balk, gemici, a, garson, kundurac, rmeci, nak-, lehimci, derici, krk, tesisat, saati, satc, bayi, tezghtar vb. imdi ise memur eitlerini sayaym m? 158

Baba: - Bu alanda da bilgilerini iidelim. Metin: - ktisat, onlarn birou muhasebeci oluyor. Hukuku (avukat, noter, savc, yarg), mhendis (inaat, tesisat, ziraat, kimya, tekstil mhendisi), biyolog, jeolog, sekreter vb. Baba: - Bir de sanat adamlar vardr. Onlar ne gibi uzman olabilirler? Metin: - Dneyim, aklma gelenlerini sayaym: ressam, heykeltra, oymac, air, yazar, eletirici (mnekkit), mzisyen, bestekr, film yapmcs, artist, arkc, orkestra efi vb. Baba: - Sen bu kadar meslekten hangisini seeceksin, bakaym? Metin: - Saydklarmdan hibirini, babacm. Baba: - Ne demek hibirini? siz-dalkavuk mu olacaksn? Metin: - Hayr, babacm. Ben bakan olacam. Baba: - Ne dedin?! Metin: - Hem de eitim bakan olacam. Niin, biliyor musun? Snavlar kaldrmak iin ve rencilere uzun uzun tatiller vermek iin. Baba: - Ya-a-a, bak sen! Ama sen yine yanldn! Metin: - Biliyorum, babacm. Bakan, meslek ad deil. Bakan, cumhur bakan, eli, konsolos meslek adlar deil, grev adlar. aka ettim, babacm. Ne cevap verebilirdim?! Ne o kadar km rast gele sylemee, ne de yeteri derecede bym meslek semee. yle deil mi, babacm? Baba: - yle ama, imdiden meslekleri tan ve ona gre hazrlan. Szler ve deyimler: Metin ne olacak? - Ce va deveni Metin? yedek para - pies de rezerv (de schimb) bilimsel aratrma enstits - institutul de cercetri tiinifice bakanlk - minister kuruculuk, inaat - construcie adliye - justiie

tersane - antier naval i yeri - loc de munca ekmeini kazanmak - a-i ctiga pinea meslek - profesie dnya - lume saymak (N.,A., Loc.) - a enumera, a nira kolay - uor meslek adlar - denumiri de profesii bilmediklerimi - cele pe care nu le tiu tamamlamak ( N., A.,Loc., Abl.)- a completa 159

diyelim, (demek N., Loc.) - s zicem eitim - nvmnt mfetti - inspector grev - funcie ktphaneci - bibliotecar hizmeti - servitor geelim - s trecem hemire - 1.asistent medical. 2. sor bakalm - s vedem hastabakc - infirmier eczahane - farmacie eczac - farmacist yleye benziyor - aa se pare genel olarak - la modul general ne gibi - ce fel kalifiye - calificat ihtisas, uzmanlk - specializare alan - 1. domeniu. 2. pia.3. teren tornac - strungar marangoz - tmplar terzi - croitor berber - frizer kuafr - coafor kuyumcu - bijutier badanac - zugraf gemici - navigator a - buctar garson - osptar kundurac - cizmar rmeci - tricotez nak - brodez lehimci - sudor derici - pielar krk - blnar tesisat - instalator satc, tezghtar - vnztor bayi- vnztor saati - ceasornicar iidelim, iitmek (N., A.,Loc.,Abl) muhasebeci - contabil s auzim, a auzi iktisat, ekonomist - economist hukuku - jurist noter - notar savc - procuror yarg - judector mhendis - inginer inaat mhendisi -inginer constructor tesisat mhendisi - inginer de instalaie ziraat mhendisi - inginer agronom kimya mhendisi - inginer chimist tekstil mhendisi - inginer textilist sanat adamlar - oameni de art aklma gelenleri - cele care mi vin n minte

heykeltra - sculptor oymac - gravor air - poet yazar - scriitor eletirici - critic mzisyen - muzician bestekr, kompozitr - compozitor film yapmcs - regizor orkestra efi - dirijor semek (N., A., Loc., Abl., n.) - a alege 160

saydklarm - cele enumerate de mine hibiri - nici unul isiz - omer dalkavuk - linguitor bakan - ministru yine - din nou cumhurbakan - preedinte de republic eli - ambasador konsolos - consul aka etmek - a glumi cevap - rspuns rastgele - ntmpltor tanmak (N., A., Loc., n.) - a cunoate MODUL CONJUNCTV STEK KP Exprim o dorin pentru desfurarea aciunii. kkkkkkkkkkkk Se formeaz cu ajutorul sufixelor -(y)a, -(y)e care se adug la rdcina verbal mpreun cu sufixele personale. Conjugarea: 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. almak a lua ben alaym eu s iau biz alalm noi s lum sen alasn tu s iei siz alasnz voi s luai o ala el s ia onlar ala(lar) ei s ia balamak a ncepe ben balayaym eu s ncep biz balayalm noi s ncepem sen balayasn tu s ncepi siz balayasnz voi s ncepei o balaya el s nceap onlar balaya(lar) ei s nceap

silmek ben sileyim sen silesin o sile beklemek ben bekleyeyim sen bekleyesin o bekleye

a terge eu s terg biz silelim tu s tergi siz silesiniz el s tearg onlar sile(ler)

noi s tergem voi s tergei ei s tearg

a atepta eu s atept biz bekleyelim noi s ateptm tu s atepi siz bekleyesiniz voi s ateptai el s atepte onlar bekleye(ler) ei s atepte 161

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. i la modul conjunctiv sufixele de negaie -ma, -me se intercaleaz ntre rdcina verbului i sufixul modului. almak ben almayaym eu s nu iau biz almayalm noi s nu lum sen almayasn tu s nu iei siz almayasnz voi s nu luai o almaya el s nu ia onlar almaya(lar) ei s nu ia balamak ben balamayaym eu s nu ncep biz balamayalm noi s nu ncepem sen balamayasn tu s nu ncepi siz balamayasnz voi s nu ncepei o balamaya el s nu nceap onlar balamayalar ei s nu nceap silmek ben silmeyeyim eu s nu terg biz silmeyelim noi s nu tergem sen silmeyesin tu s nu tergi siz silmeyesiniz voi s nu tergei o silmeye el s nu tearg onlar silmeye(ler) ei s nu tearg beklemek ben beklemeyeyim sen beklemeyesin o beklemeye biz beklemeyelim siz beklemeyesiniz onlar beklemeyeler eu s nu atept tu s nu atepi el s nu atepte noi s nu ateptm voi s nu ateptai ei s nu atepte

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la forma afirmativ a uneia din particulele interogative m sau mi.

almak ben alaym m? sen alasn m? o ala m?

eu s iau? tu s iei? el s ia?

biz alalm m? noi s lum? siz alasnz m? voi s luai? onlar ala(lar) m? ei s ia? eu s ncep? tu s ncepi? el s nceap?

balamak ben balayaym m? sen balayasn m? o balaya m?

162

biz balayalm m? siz balayasnz m? onlar balaya(lar) m? silmek ben sileyim mi? sen silesin mi? o sile mi? biz silelim mi? siz silesiniz mi? onlar sile(ler) mi? beklemek ben bekleyeyim mi? sen bekleyesin mi? o bekleye mi? biz bekleyelim mi? siz bekleyesiniz mi? onlar bekleye(ler)mi?

noi s ncepem? voi s ncepei? ei s nceap? eu s terg? tu s tergi? el s tearg? noi s tergem? voi s tergei? ei s tearg? eu s atept? tu s atepi ? el s atepte? noi s ateptm? voi s ateptai? ei s atepte?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. La forma negativ, se adaug una din particulele interogative m sau mi mpreun cu sufixele personale. almak ben almayaym m? eu s nu iau? sen almayasn m? tu s nu iei? o almaya m? el s nu ia? biz almayalm m? noi s nu lum? siz almayasnz m? voi s nu luai? onlar almaya(lar) m? ei s nu ia?

ben balamayaym m? ben silmeyeyim mi? ben beklemeyeyim mi?

eu s nu ncep? eu s nu terg? eu s nu atept?

Not: Acest mod se folosete mai mult la persoana I-a singular i plural. Exemple n propoziii: iekleri sulayaym m? S ud florile? Snavlara hazrlanalm. S ne pregtim pentru examene. Yeni filme bakasnz. S v uitai la noul film. Snavlarda kopye ekmeyesiniz. S nu copiai la examene. 163

Bu glde yzmeyesiniz. S nu notai n acest lac. Bu sz soraym m? S ntreb despre acest cuvnt? Yarn plja gidelim mi? S mergem mine la plaja? Mektubu sana okuyaym m? S-i citesc scrisoarea? ocuk bu filme bakmaya m? Copilul s nu se uite la acest film? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Metinle babas nereye gidiyorlar? b) Ne gibi i yerleri var? c) Okulda, hastanede insanlar hangi mesleklerde alyorlar? d) iler hangi kategorilere ayrlyorlar? e) Sanat adamlarnn ne gibi ihtisaslar var? f) Metin ne olmak istiyor? Niin? g) Hangi grev adlarn biliyorsunuz? 2. Conjugai verbele vermek i saymak n cele patru forme a modului subjonctiv. 3. Completai spaiile libere cu sufixele modului subjonctiv. A) n forma afirmativ: a) Hepiniz bu filme bak b) Biz bu gn ktphaneye gide c) Ben mutfa temiz d) Annemize yardm ed e) Sen arkadann numarasn yaz B) n forma negativ: a) ok uzaa git b) iekleri kopar c) ocuk ala d) ay ok ekerli i e) Onlar hastaneye gir C) n forma interogativ: a) Al verie gid

b) Kardeime bak c) Metin top oyna d) Eda kitap oku e) Her akam st i D) n forma negativ-interogativ: a) ocuklar bu filme bak b) nsanlar yalan syle c) Belediye binas fazla ssl ol d) Denizde fazla yz e) Biz ocuklar yalnz brak 164

Lecia 32

STASYONDA

Anne: - Ah, gitti! Kardm treni! Kardeim hastanede, bense yannda deilim. Metin: - Tel etme, anneciim. Telefonda ar hasta, dememiler. Sadece cil ameliyat oldu demiler. Anne : - cil ameliyat olur da, ar hasta olmaz olur mu, olum? Metin: - Belki kr barsaktan, belki bademciklerinden ameliyat olmutur. imdi yatanda sakin sakin yatyordur, sense yerinde duramyorsun. Bekleme salonuna gir, otur. Ben tren tarifesine bakaym. Belki yaknda baka tren hareket eder. Anne: - Peki, olum. Bak, yolcu treni, srat treni, ekspres, hangisi olsa olsun. lk tren iin bilet al. Metin: - Biliyorum, anne. Biraz sonra. Metin: - Aldm bilet, anne. Tren yarm saat sonra ikinci hattan kalkyor. Anne: - Doru mu gidiyor, yoksa aktarma yapmam m lzm? Metin: - Eskiehirde ineceksin. En iyi balanty orada yapabilirsin. Sen indikten bir eyrek saat sonra balant yapacak tren gelecek. Eer balanty karsan, biletin sresini uzatmay unutma. Anne: - Her halde artk vakit. Biz vagonu, yeri buluncaya kadar vakit geer. Metin: - Eskiehirden sonra rezervasyon yapmadlar. Bo yer araman lzm. Anne: - Bakarm ben. Baban telefonda aradm, bulamadm. Sen anlatrsn vaziyeti. Yemeinizi ablan piirir. Metin: - Sen bizi dnme. Dayma bizim admzdan cil ifalar! de. Yengeme, kuzenlerime selmlar! Anne: - Ba stne! Kendinize iyi bakn! Hoa kal, olum! Metin: - Sen de kendine iyi bak, anneciim. Gle gle! yi yolculuklar!

Szler ve deyimler: treni kardm - am scpat trenul bense - iar eu tel etmek (N., D., Loc., Abl.) - a se ngrijora sadece - doar cil - urgent ameliyat - operaie ar hasta - grav bolnav kr barsak - apendice 165

sense - iar tu bekleme salonu - sala de ateptare oturmak (N., D., Loc.) - a se aeza, a lua loc tren tarifesi - mersul trenurilor yolcu treni - trenul personal srat treni - trenul accelerat hangisi olsa olsun - care o fi ilk - primul hat - linie aktarma - transbordare en iyi balant - legtura cea mai bun biletin sresi - valabilitatea biletului uzatmak - a prelungi rezervasyon - rezervare bulmak (N., A., Loc., Abl.)- a gsi vaziyet - situaie yemek piirmek - a prepara mncare day - unchi dup mam yenge - cumnat (soia unei rude mai n vrst dect vorbitorul) kuzen - vr ba stne - cu plcere MODUL CONDONAL- OPTATV DLEK - ART KP Modul condiional-optativ exprim o dorin, o condiie, de mplinirea creia depinde o alt aciune. Saat 7 trenini tutsam, 9.50de Bkrete olacam. Dac prind trenul de ora 7, la 9.50 voi fi n Bucureti. Arkadam gelmese, telefon edeceim.

Dac nu vine prietenul meu, i voi da un telefon. Acest mod se folosete foarte des cu conjuncia eer n cazul c, care ntrete condiia pentru desfurarea aciunii. Eer tren hareket etmise, otobsle git. Dac trenul a plecat, du- te cu autobuzul. Acest mod se formeaz prin adugarea la rdcina verbal a sufixelor sa sau se , dup care urmeaz sufixele personale. 166

Conjugarea: 1.Forma afirmativ. Olumlu okumak a citi ben okusam eu dac citesc sen okusan tu dac citeti o okusa el dac citete gitmek ben gitsem sen gitsen o gitse

ekil. biz okusak noi dac citim siz okusanz voi dac citii onlar okusalar ei dac citesc

a pleca eu dac plec biz gitsek noi dac plecm tu dac pleci siz gitseniz voi dac plecai el dac pleac onlar gitseler ei dac pleac

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. ntre rdcina verbului i sufixul modului se intercaleaz sufixele de negaie -ma sau me. okumak ben okumasam eu dac nu citesc biz okumasak noi dac nu citim sen okumasan tu dac nu citeti siz okumasanz voi dac nu citii o okumasa el dac nu citete onlar okumasalar ei dac nu citesc gitmek ben gitmesem sen gitmesen o gitmese eu dac nu plec biz gitmesek noi dac nu plecm tu dac nu pleci siz gitmeseniz voi dac nu plecai el dac nu pleaconlar gitmeseler ei dac nu pleac

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la forma afirmativ a particulelor interogative m sau mi. okumak ben okusam m? eu s citesc oare? biz okusak m? noi s citim oare ? sen okusan m? tu s citeti oare? siz okusanz m? voi s citii oare?

o okusa m? el s citeasc oare? onlar okusalar m? ei s citeasc oare? gitmek ben gitsem mi? eu s plec oare? biz gitsek mi? noi s plecm oare? sen gitsen mi? tu s pleci oare? siz gitseniz mi? voi s plecai oare? o gitse mi? el s plece oare? onlar gitseler mi? ei s plece oare? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se red prin adugarea la forma negativ a uneia din particulele interogative m sau mi. 167

okumak ben okumasam m? sen okumasan m? o okumasa m? biz okumasak m? siz okumasanz m? onlar okumasalar m? gitmek ben gitmesem mi? sen gitmesen mi? o gitmese mi? biz gitmesek mi? siz gitmeseniz mi? onlar gitmeseler mi?

eu s nu citesc oare? tu s nu citeti oare? el s nu citeasc oare? noi s nu citim oare? voi s nu citii oare? ei s nu citeasc oare? eu s nu plec oare? tu s nu pleci oare? el s nu plece oare? noi s nu plecm oare? voi s nu plecai oare? ei s nu plece oare?

Adesea formele interogtiv i negativ-interogativ se folosesc consecutiv i atunci exprim o situaie ambigu. Bkree gitsem mi, gitmesem mi? Oare s m duc la Bucureti sau nu? Bir bluz alsam m, almasam m? S-mi iau o bluz sau nu? Bu ie balasam m, balamasam m? S ncep acest lucru sau nu? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Aye hanm neye tel ediyor? b) Metin annesine neyle yardm ediyor? c) Ne gibi trenler vardr? Metin nasl tren iin bilet alabiliyor? d) Aye hanm en iyi balanty karsa, ne yapmas lzm? e) Aye hanm gitmeden nce kimi dnyor? f) Metin kime cil ifalar! diliyor ve kime selm gnderiyor? 2. Conjugai verbele kalmak i inmek n cele patru forme ale modului condiional-optativ.

3. Completai spaiile libere din urmtoarele propoziii cu sufixele modului condiional-optativ i sufixele personale. A) n forma afirmativ: a) Yazar eserini bilgisayarda kendi yaz, hatalarn dzeltebilir. b) Metin iyi bir meslek se ve onun iin iyi hazrlan, topluma yararl olabilir. c) Mhendis kk bir hata yap, birok can ve mal kaybna neden olabilir. c) Sabahleyin erken kalk, iime vaktinde giderim. B) n forma negativ: 168

a) Yamur ya.... , bereket olmaz. b) Sabahleyin kahvalt yap, araba sremem. c) Daym telefon a, annem tel eder. d) nsan al, insanca yaayamaz. C) n forma interogativ i negativ-interogativ: a) Onlar arabay al , alma ? b) Hasta amblans ar ., ar ? armak - a chema c) Eda olimpiyadaya katl , katl ? katlmak - a participa d) Biz bu yaz Bulgaristana git , git ? 4. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtorul text: HANGS BYK? Nasreddin Hoca bir seyahata km. Misafir olduu kyn aas ile konuuyormu. Bir aralk aa: Hocaefendi, padiah m byk, yoksa ifti mi? diye sormu. Hoca hi dnmeden: Elbet de iti byktr. ifti buday vermese, padiah acndan lr, cevabn vermi. (Trk Dili ve Edebiyat, 1992, V-inci snf, s.36) Lecia 33 KAZA

Metin eve ge kald. Annesi tel iinde onu kapda karlad. Metin: - yi gnler, anne! Ah, bilsen neler oldu! Anne: - Ne oldu, olum? Bir kimseye bir ey mi oldu? Metin: - Kaza oldu! Anne: - Kaza m oldu? Can kayb var m? Nerede oldu? Ne vakit? Metin: - Sakin ol, can kayb yok. imdi anlatacam. nce bir bardak su

ieyim. Okuldan ktm. Vitrinlere baka baka eve dnyordum. Sokak tenhayd. Birden fren sesi iittim. Dnp baktm. ki araba tokumular. lerideki arabada bir kadn vard. Arabadan sinirli sinirli kt, deta alyordu: Ah, yeni arabam. ki ay bile kullanmadm Bakn, ne hle getirdiniz?! dedi. Bu arada polis bey belirdi: Src ehliyetinizi, arabann evrakn gsterin, ltfen, dedi. Gerideki, kazay yapan ofr: Kasten yapmadm, polis bey. ime acele ediyordum, ne ge169

mek istedim. Bu arada kar ynden bir kamyon belirdi, ondan korunaym, derken hanmn arabasna dokundum. Ltfen, anlay gsterin, isteyerek yapmadm, dedi. Polis: - Tabi ki isteyerek yapmadnz, fakat trafik kurallarna uymadnz.Biliyorsunuz ki, yoku yukar bir tat vastasnn nne gemek yasak. Sigorta polielerinizi verir misiniz? dedi. Hanmn sigortas vard, beyinse yoktu. Polis: Tamirat izni iin sertifika veriyorum. Bir de trafik kurallarna uymayarak, kaza yaptnz iin para cazasna arplyorsunuz, dedi polis bey. Anne: - Dikkatsiz herif! Kendisi de kazalanabilir, bakasn da sakatlayabilirdi. Ellerini yka, masaya ge. Hepimiz seni bekliyoruz. Szler ve deyimler: kaza - accident ge kalmak, gecikmek (N., D.) - a ntrzia tel iinde - ngrijorat() bir kimseye bir ey mi oldu? - cineva a pit ceva? can kayb - pierderi de viei tenha - pustiu fren -frn dnp baktm - m-am ntors i m-am uitat tokumak N., nstr.) - a se ciocni sinirli sinirli - enervat() deta - parc alamak (N.. Loc.) - a plnge kullanmak (N., A., Loc.) - a folosi ne hale getirdiniz - n ce stare ai adus-o belirmek (N., Loc., Abl.) - a se ivi

src ehliyeti - permis de conducere arabann evrak - actele mainii geri - n spate, n urm kasten - intenionat acele ediyordum, acele etmek (N., D. L.) - m grbeam istikamet, yn - direcie korunmak (N., Loc., Abl., nstr.) - a se feri dokunmak(N., D., Loc.) - a atinge ltfen, anlay gsterin - v rog, fii nelegtor isteyerek - dorind, expre trafik kurallar - regulamene de circulaie 170

uymak (N., D., Loc.) -1. a respecta. 2. a se potrivi yoku yukar - urcu yasak - interzis sigorta poliesi - poli de asigurare tamirat - reparaie sertifika - 1. certificat.2. adeverin para cezas - amend para cezasna arplmak (N.) - a fi amendat dikkatsiz herif - neatent sakatlayabilmek (N., A., Loc, nstr.) - a -i cauza cuiva o infirmitate Expresii legate de circulaie: Dur! - Stop! Tat giremez! - ntrarea mijloacelor de transport este interzis! Saa viraj! - Curba la dreapta! Sola viraj! - Curba la stnga! Kavak - ntersecie de drumuri Tli yol kava - ntersecie cu un drum fr prioritate Saa zikzak - Curba dubl, prima la dreapta Sola zikzak - Curba dubl, prima la stnga Devaml virajlar - Mai multe curbe Tehlikeli eilim - Coborre periculoas Daralan kaplama - Drum ngust Kasis yol - Drum cu denivelri Yol ver! - Cedeaz trecerea! Tat trafiine kapal yol - Circulaie interzis n ambele sensuri Saa dnlmez - nterzis a vira la dreapta Sola dnlmez - nterzis a vira la stnga Kardan gelene yol ver! - Prioritate pentru circulaia din sens invers Klakson alnmaz - Claxonarea interzis

Motrl tat giremez - Accesul interzis tuturor autovehiculelor Park - Parching Park yaplmaz - Parcarea interzis Geme yasa - Depirea interzis Durmak yasaktr -Staionarea interzis Ikl iaret - Semnalizare luminoas Azam hz - Viteza maxim Asgar hz - Viteza minim Dner kavak - Sens giratoriu Tek ynl yol - Sens unic Mecbur yn - Sens obligatoriu 171

GERUNZUL ZARF- FL 1. Gerunziul n -(y)a, -(y)e Acest gerunziu exprim o aciune continu sau care se repet regulat. ndeplinete funcia de complement circumstanial de mod. Se folosete reduplicat cu aceeai rdcin verbal sau cu diferite rdcini verbale. A).Reduplicarea cu aceeai rdcin verbal: Trk dilini okuya okuya rendim. Am nvat limba turc citind mereu. ocuk alaya alaya uyudu. Copilul a adormit plngnd. Metin vitrinlere baka baka eve dnd. Metin s-a ntors acas privind mereu vitrinele. Kitap ala ala paralarn bitirdi. Cumparnd mereu cri i-a terminat banii. Durakta bekleye bekleye bktm. M-am plictisit ateptnd mult n staie. Babam gle gle eve gelir. Tata vine acasa rznd mereu. Scak sandvii aznda dndre dndre, fleye fleye yedi. (Sait F. Abasyank, Lzmsz Adam,21) A mncat sandviciul nvrtindu-l n gur i suflnd. htiyar adam eile eile iki kat olmutu. (Y. K. Karaosmanolu, Kiralk Konak, 93) Btrnul aplecndu-se mereu a rmas nepenit. B) Reduplicarea cu diferite rdcini verbale: Se reduplic verbe sinonime cu sensuri apropiate sau cu verbe antonime.

a) cu verbe sinonime sau cu sens apropiat: Hasta alaya-szlaya derdini anlat. Bolnavul plngnd-gemnd i-a spus durerea. ocuklar gn gle-oynaya geirdiler. Copiii au petrecut ziua rznd-jucnd. Genler bara-ara spor alanna girdiler. Tinerii au intrat pe terenul de sport ipnd-urlnd. b) cu verbe antonime: Merdivenleri ine-bine yoruldum. 172

Am obosit urcnd-cobornd scrile. mr alaya-gle geiyor. Viaa trece rznd-plngnd. De-kalka Hac Hseyinin evine geldi. (mer Seyfettin, Bomba, 130) Tr-grpi a venit n casa lui Hagi Hseyin. 2. Gerunziul n -(y)arak, -(y)erek. n propoziie acest gerunziu ndeplinete funcia complementului circumstanial de mod. Exprim o aciune simultan cu cea exprimat de verbul predicativ, explicnd modul de aciune. ocuk soka koarak geti. Copilul a traversat strada alergnd. imek akarak, gk grleyerek yamur yad. A plouat fulgernd i tunnd. O hayatn alarak kazand. El i-a ctigat existena muncind. Ressam denize bakarak resim yapt. Pictorul uitndu-se a pictat marea. Anne mzik dinleyerek masay hazrlad. Mama ascultnd muzic a pregtit masa. Gen kzlar kendilerini tutamayarak glmeye baladlar. (Y. K. Karaosmanolu, Kiralk Konak, 155) Fetele tinere n-au putut s se abin i au nceput s rd. Akam trenine onu almaya gideceim, yan yana konuarak geleceiz. (Halide E. Advar, Kalp Ars, 45) Desear voi merge la tren ca s-o ntmpin i ne vom ntoarce (acas) stnd de vorba. Ellerini topraa bastrarak usul usul kalkt.

(Yaar Kemal, nce Memet, 47) S-a sculat ncetior sprijinundu-se pe pmnt. Adnan teyzesini hatrlayarak burada durdu. (M. C. Kuntay, stanbul, 32) Adnan i-a adus aminte de mtua sa i s-a oprit aici. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Annesi Metini nasl karlad? b) Metin eve niin ge kald? c) Metin okuldan nasl dnyordu? d) Kazada can kayb oldu mu? 173

e) Kaza nasl oldu? f) Kadn src niin zgnd? g) Hangi arabadaki ofr suluydu? h) Kazay yapan ofr neyi unuttu? i) Trafik polisi ofrlerden neyi istedi? j) Trafik polisi ne yapt? 2. Aduga sufixele gerunziilor studiate la urmtoarele rdcini verbale: oku dinle bak ala dn gl 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) htiyar dinlene dinlene yrd. b) Dn yrye yrye yoruldum. c) Zavall ana de-kalka ocuklarn bytt. d) Onlar konua konua konser salonuna kadar yrdler. e) Arkadam susarak haberleri dinledi. f) ocuk sevinerek annesine kotu. g) retmen rencileri selmlayarak derse balad. h) Yaya geidini dikkat ederek geti. i) Mdr bey dnerek konutu. j) Hasta yryerek hastaneden kt. 4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: a) Copilul rznd a intrat n cas. b) n autobuz vznd o cunotin s-a bucurat. c) Crainicul i ctig existena vorbind. d) notnd nentrerupt a ajuns la mal. e) Vecinul trece totdeauna salutnd.

f) Autobuzul a mers cobornd-urcnd prin muni. g) Copiii jucndu-se, cntnd s-au plimbat prin parc. h) Citind din nou cartea, a neles-o mai bine.

174

Lecia 34

SATRAN

Metin: - Hava yamurlu. Bu gn piknie gidemeyeceiz. Eda: - Hava yamurlu, diye belki sen de bir gn oturup, okursun. Des kitaplarndan baka bir kitap okuduun yok. Sporu da balayp balayp brakyorsun. Beyimiz de futbol, de tenis, de voleybol, de yzme, de atletizme balad, hepsini yarda brakt. Spor yaptktan sonra birini yap, adamakll yap. Biz de kardeim birincilii kazand, altn madalya ald, diye vnelim. Metin: - Herkes benim ablam gibi dller kazanamaz. Dnyada benim gibiler de vardr. Anne: - ocuklar, satran oynasanz ya. Ne vakitten beri oynamadnz. Eda: - stiyor musun, Metin? Haydi oynayalm. Metin: - Ama gene sen yenersin. Birka hamlede mat yaparsn. Eda: - yle deme. Oynaya oynaya renirsin. let kafan, seferber et kendini, bak, seni yenen olacak m? Dizdin mi? Siyah talarla m oynayacaksn, beyazlarla m? Metin: - Beyazlarla daha ansl oluyorum. Eda: - Sen nasl istersen Piyadeler, kaleler, filler, atlar yerinde. Yalnz ferzle, ahn yerlerini deitir. Beyaz ferz beyaz kare stnde, siyah ferz. siyah kare stnde olmal. Metin: - Seninle hi olmasa, berabere kaldm gn grebilsem Eda: - Berabere kalmak yle dursun, birka hamlede mat yapmaa renirsin. Ama bunun iin Metin: - Dikkat ede ede, baka bir ey dnmeden, oynamak lzm. Szler ve deyimler: satran - ah (jocul) piknik - picnic belki - posibil, probabil

ders kitab - manual yzme - not atletizm - atletism yarda brakmak - a lsa pe jumtate adamakll - cum trebuie altn madalya - medalie de aur vnmek (N.,ns.) - a se luda, a se mndri dl - premiu bizim gibiler - cei ca noi oynasanz ya - hai s v jucai yenmek (N., A., Loc., ns.) - a nvinge 175

hamle - mutare, efort boy - statur, talie, mrime boy lmek - a msura statura iletmek (N., A., Loc., ns.) - a pune n funciune seferber etmek (N., D.., A., Loc., ns.) - a mobiliza, a concentra seferber et kendini - concentreaz- te dizmek (N., D., A., ns.) - a inirui ta - 1. piatr.2. pies la ah sen nasl istersen - cum doreti tu piyade - 1. pion. 2. infanterie kale - 1. tura la ah. 2.cetate fil - 1. nebun la ah, 2. elefant at - cal ferz - regin la ah deitirmek (N., A., ns.) - a schimba, a nlocui kare - ptrat berabere kalmak - 1. remiz la ah. 2. a fi la egalitate
GERUNZU (Continuare 1)

ZARF-FL) (Devam 1) Gerunziul n -y)p, -(y)ip, (y)up, -(y)p. Exprim: a) O aciune care precede o alt aciune, artnd modul, cauza condiia n care s-a desfurat aciunea. Doktor hastaya yaklap bakt. Doctorul l-a privit pe bolnav dup ce s-a apropiat . Annem yemei piirip gitti. Mama a plecat dup ce a fcut mncare. Metin yolda durup vitrinlere bakt. Metin s-a oprit i s-a uitat la vitrine.
1.

Koliyi postaya gtrp geldi. S-a ntors de la pot dup ce a dus coletul. amarlar ykayp serdi. A ntins rufele dup ce le-a splat. Ablam amarlar tleyip yerletirdi. Sora mea a aranjat rufele dup ce le-a clcat. renci dersi okuyup anlad. Elevul a neles lecia dup ce a citit-o. Arayp bulamyorlard. (Yaar Kemal, Anadolu Efsanesi, 5) l cutau i nu-l gseau. 176

stlerindeki kaya bir kavak gibi uzayp gidiyordu. (Yaar Kemal, nce Memet, 120) Stnca deasupra lor se nla ca un plop. b) Arat o aciune simultan cu cea exprimat de predicat. Herkes ap kald. Toat lumea a rmas uimit. Kitaplar dizip koydu. A pus rile aranjndu-le. Dedem yolda durup dinlendi. Bunicul meu s-a odihnit pe drum oprindu-se. Mdr bey dnp konutu. Domnul director tot gndindu-se a vorbit . ocuk alayp ieri girdi. Copilul a intrat n cas plngnd. Konser dinleyip oturdum. Am stat ascultnd muzic. Hasta yryp geldi. Bolnavul a venit pe propriile picioare. Gkte para para buzdan bulutlar akp gidiyordu. (S. F. Abasyank , Lzmsz Adam, 45) Pe cer mnunchi de nori ngheai naintau plutind. K gn oluk-ocuk (tandrn) etrafna p akama kadar oradan ayrlmazlar. (Mahmut Makal, Bizim Ky, 59) arna copiii se adun n jurul vetrei i nu pleac de acolo pn seara. Exprim i o aciune repetat, continu. Barp barp konutu. A vorbit strignd. Hasta dinlenip dinlenip yrd. Bolnavul a mers din cnd n cnd odihnindu-se.

a)

Bebek uyuyup uyuyup uyand. Bebeluul a adormit i s-a trezit n repetate rnduri. Arkadam dnp dnp konutu. Prietenul meu tot gndindu-se a vorbit . Satc demetleri balayp balayp sata kard. Florreasa a scos buchetele la vnzare de fiecare dat legate. Misafire salatay ssleyip ssleyip sundu. A oferit musafirului salata de fiecare dat ornnd farfiria cu ea.

177

Not: Gerunziul uneori este exprimat de dou verbe cu sens apropiat sau de dou verbe antonime. Dnp dolap ayn yere geldik. Ne-am nvrtit pe acelai loc. Polis gelip- gidip trafii kontrol ediyor. Poliistul mergnd nainte-napoi controleaz circulaia. Gerunziul n -(y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce. a) Forma afirmativ. Olumlu ekil. Arat o aciune de scurt durat care s-a desfurat sau se va desfura cu foarte puin timp naintea aciunii exprimat de verbul predicativ. Accentul cade pe silabele -n, -in, -un, n. Se traduce n romnete prin: de cum , de ndat ce , imediat ce , cum n propoziie ndeplinete funcia de complement circumstanial de timp. Darya knca havann scak olduunu anladm. ndat ce am ieit afar mi-am dat seama c este cald. Annesi gidince ocuk alad. De cum a plecat mama sa, copilul a plns. Hasta ameliyat olunca iyileti. mediat ce s-a operat, bolnavul s-a simit bine. Hocam grnce heyecanlandm. De cum l-am vzut pe profesorul meu, m-am emoionat. Emaili okuyunca, istasyona kotu. ndat ce a citit e-mail-ul, a alergat la gar. Nadia salonda belirince, herkes alklad. Nadia, ndat ce a aprut n sal, toat lumea a aplaudat-o. Ban iyice evirince pencereden kasabann klarn grd. (Talip Apaydn, Ate Dnce, 54)

2.

Cum i-a ntors capul spre fereastr, a vzut luminile oraului. Aslhan, Kerimcann kye gitmeyeceini duyunca sevinmiti. (Kemal Tahir, Devlet Ana, 206) ndat ce a aflat c, Kerimcan nu va pleca la ar, Aslhan s-a bucurat. b) Forma negativ.Olumsuz ekil Forma negativ a gerunziului n -(y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce arat o condiie n desfurarea aciunii exprimat de verbul predicativ. Dac nu se desfoar aciunea exprimat de gerunziul, nu se desfoar nici aciunea verbului predicativ sau se desfoar imediat. Are forma: -maynca i meyince.n limba romn se traduce prin locuiunile: pna ce nu , dac nu , n caz c nu 178

Saat tam 4 olmaynca iten kmad. Pn nu s-a fcut 4 fix, n-a ieit de la serviciu. Rzgr esmeyince, yaprak oynamaz. (Atasz) Pn nu bate vntul, frunza nu se mic.(Proverb) Annesinden haber gelmeyince, kendisi gitti. Cum n-a primit nici o veste de la mama sa, s-a dus imediat la ea. Hasta gzlerini amaynca, doktor tel etti. Cum bolnavul n-a deschis ochii, doctorul s-a mpacientat. Uneori dup acest gerunziu se folosete postpoziia kadar, atunci gerunziul primete sufixul dativului. Ceryan kesilmeyinceye kadar kitab brakmad. Pn ce curentul n-a fost oprit, n-a lsat cartea. St kaynamayncaya kadar ocak bandan ayrlmam. Pn nu fierbe laptele, nu m ndeprtez de lng sob. Mill piyangodan gene bir ey kmaynca, fkeye kaplan bazlar, bu oyunlar Aladdin imal ediyor sanp, grlt karyorlard. (Orhan Pamuk, Kara Kitap, 44) Cnd n-au ctigat nimic la loterie naional, unii enervai, fceau glgie, spunnd c Aladdin a inventat jocurile acestea. a) b) c) d) e) f) g) Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Metin niin zgn? Eda Metinden bir ii nasl yapmasn istiyor? Metin hangi sporlar balayp brakt? Sporda birincilik kazananlara ne veriliyor? Anne ne neride bulunuyor? Satran oyununun hangi talar var? Eda Metinin nasl oynamasn istiyor?

2.Adugai sufixele gerunziului n -(y)p, -(y)ip, -(y)up. -(y)p i -(y)nca,-(y)nce urmtoarelor verbe: almak bakmak dinlemek anlamak konumak grmek dnmek yrmek 3. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarele proverbe: Damlaya damlaya gl olur. zm zme baka baka kararr. Gkte ararken yerde buldu. 179

4. a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) 5. a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) Lecia 35

Traducei n limba romn: Manav sebze ve meyveleri satp evine dnd. Elmalar ykayp yedi. Metin dersleri dinleyip rendi. ocuklar topa vurup vurup oynuyorlar. Satc maazadan sndrp kt. Pencereyi anca ieriye temiz hava girdi. Yamur yanca her yer yeerdi. yi haberi duyunca, hepimiz sevindik. Turist oteli bulunca, ok sevindi. yi dnnce, babama hak verdim. Traducei n limba turc: Cumpra, dup ce alegi bine. Pictorul a pictat uitndu-se mereu la mare. A plecat la Bucureti, dup ce a udat florile. Mama a adormit bebeluul cntnd. Cum a ajuns n stanbul, a cutat un taxi. ranul ndat ce i-a vndut perele, s-a ntors n satul su. Cum a venit vacanta, a nceput munca pe cmp A neles poezia, ndat ce a citit-o. Bolnavul pn ce nu s-a operat, n-a putut s mearg. Cnd mama a vzut c fiul ei n-a venit, l-a sunat. ATASZLER

Metin: - Anneciim, edebiyat dersinden hocamz, dev olarak, on atasz yazmamz istedi. Ben onlar nereden bulabilirim? Yazarlar, airler, gazeteciler, politikaclar sk sk ataszleri kullanrlar, ama ben bunca atasz bulmak iin, onlarca kitap m aratraym?

Anne: - Kitaplkta bir atasz derlemesi var. Eda: - Onlar nce kendi beyninde ara. Hepimiz biliyoruz onlar. Bizim hocamz ataszleri hakknda:Yaamn anayasasdrlar. Her vakit iin geerlidirler. Onlar renin ve onlardan amayn. Ataszn tutmayan yabana atarlar, dedi. Dn, sen de biliyorsun. Zahmet ekmeden bal yenmez. Metin: - Sa ol, ablacm. Sen iki tanesini kullandn bile. Onlar not edeyim. Benim de aklma gelmee baladlar: Gn domadan, neler doar. Bir de iir eklinde aklma geldi. Anneciim, sen hep sylersin: 180

Gster dostunu, Syleyeyim ne olduunu. Bir de buna benzer: Adam ahbabndan belli olur. Veya: yi dost kara gnde belli olur. Anne: - Sofraya oturacakta ben size ne diyorum: Can boazdan gelir. Eda: - Can kmadan huy kmaz. Metin: - leyen demir pas tutmaz. insann aynasdr. Salk en byk zenginliktir. Grdnz m? Ben de biliyorum. Eda: - Bizden vecizeler de renmemizi istemiti hocamz. Btn snf grenmitik: Sevelim, sevilelim, Bu dnya kimseye kalmaz. Anne: - Yunus Emrenin szleri. Hep ondan: idin ey yarenler, Ak bir gnee benzer. Ak olmayan gnl, Misali taa benzer. Eda: - Bakden: Sabreyle dil, derdini canane duyurma, Can ire nihan eyle, veli cane duyurma. Tevfik Fikretten: Gz yumma gneten ne kadar nuru kararsa, Snmez, ebed her gecenin gndz vardr. Anne: - Hep Tevfik Fikretten:

Ykselmeyen der: ya terakki, ya inhitat! Eda: - Ne hr bir airmi! Fikri hr, irfan hr, vicdan hr bir airim. Anne: -imdi babanz da gelse, o bitirmeye bilmez. Bir tane var, onu

babam rahmetli sk sk kullanrd: Ehli diller arasnda aradm, kldm taleb, Her hner makbul imi, ill edeb, ill edeb. Bu szler kime aittir, bilmiyorum, ama ok anlaml. Hayatta ne yetisen yeti, ne hnerin olsa olsun, nce edep. Eda: - Bir ey yetimek iin de akl, irade, baarya inanmak gerek. Nazm Hikmet Oluma Masal byle bitiriyor: Sen de onun gibi yorulmadan, sen de onun gibi susamadan, sen de onun gibi inanarak yr, olum. nanan sona erer. Anne: - Benim de evltlarm inanarak yrr, inallah. 181

Metin: - Vay be, bir edebiyat dersi kardk! Bunlarn hepsini yazp, yarn hocama syleyeceim. Ama hepsinin anlamn sorar bana Eda: - Sen de sylersin. nanarak alsa, benim kardeim de on alr. Szler ve deyimler: dev - tem, sarcin gazeteci - ziarist politikac - politician kullanmak (N., A., Loc.) - a folosi bunca - aa de mult derleme- culegere beyin - creier hakknda - despre yaam, hayat - via her vakit geerli - universal valabil amak (N., Abl.) - 1. a se abate .2. a se uimi Ataszn tutmayan yabana atarlar. - Cine nu ine de proverbe, este ndeprtat (de societate). zahmet - efort Zahmet ekmeden bal yenmez.-Fr efort nu poi s mnnci miere. iki tanesi - dou dintre ele bile - deja bir de benim aklma geldi - i mie mi-a venit n minte Gn domadan neler doar - Ce nu se poate ivi nainte de rsrit iir eklinde - n form poetic hep - mereu Gster dostunu - Spune cu cine te nsoeti Syleyeyim ne olduunu - Ca s-i spun cine eti benzer - asemnator Adam ahbabndan belli olur. - Omul se cunoaste dup prieteni.

can - suflet boaz - 1. gt. 2. strmtoare. 3. hran. Can boazdan gelir. - Vigoarea omului depinde de hrana lui. Can kmadan huy kmaz..- Omul pn ce nu moare, nu scap de nravuri. leyen demir pas tutmaz. - Fierul folosit, nu prinde rugin. insann aynasdr .- Munca este oglinda omului. Salk en byk zenginliktir. - Sntatea este bunul cel mai de pre rahmetli - rposat vecize - maxim imdi de aklmda - i acum in minte 182

Sevelim, sevilelim - S iubim i s fim iubii, Bu dnya kimseye kalmaz - Lumea n-o s-o motenim. (Traducere: Enver Mahmut) Poetul i grete, idin ey yrenler Ak bir gnee benzer ubirea soarelui-mi pare, Ak olmayan gnl Dar cel ce nu iubete, Misl-i taa benzer E piatr oarecare. (Traducere Nedret Mahmut) Sabreyle dil, derdini canane duyurma, Rabda inima mea, nu spune iubitei necazul tu, Can ire nihan eyle, veli cane duyurma. nchide n suflet, nu te destinui iubitei. Gz yumma gneten ne kadar nuru kararsa, Snmez, ebed her gecenin gndz vardr.(Tevfik Fikret) Nu nchide ochii n faa soarelui, orict de puternic i e lumina. Nu se stinge, totdeauna, dup fiecare noapte, urmeaz o nou zi. Ykselmeyen der: ya terakki, ya inhitat! Cel care nu se nal (nu progreseaz) cade: progres sau regres! Fikri hr, irfan hr, vicdan hr bir airim. Sunt un poet liber n gndire, n suflet, n contiin. Ehli diller arasnda aradm, kldm taleb, Her hner makbul imi, ill edeb, ill edeb. Printre virtui am cutat-o pe cea superioar. (Mi-am dat seama) orice virtute este de valoare, dar nainte de toate e morala, nainte de toate e morala. masal - poveste, basm inanmak (N., D.)- a crede inallah - dup voia lui Allah edebiyat - literatur anlam - sens

GERUNZU (Continuare 2) ZARF-FL (Devam 2) 1.Gerunziul n -madan, -meden. Exprim: 1. O aciune ce trebuie s se mplineasc nainte de aciunea predicatului verbal care poate s aib forma afirmativ sau negativ. Se traduce: nainte de, fr s

183

Al veri yapmadan gel. Vino, nainte s faci cumprturi. Al veri yapmadan gelme. S nu vii, fr s faci cumprturi. Annenle akl danmadan sz verme. Nu promite nainte de a te consulta cu mama ta. Doktor tehis koymadan, reete yazmadan, il alma. Nu lua medicamente naintea ca un doctor s pun un diagnostic i s prescrie reeta. Se poate mbina i cu postpoziiile nce sau evvel. l almadan nce doktora git . Du-te la doctor nainte s iei medicamente. Babam eve dnmeden nce odalar temizleyelim. S facem curat n camere, nainte de a se ntoarce tata. Sana gnden beri mektup yazma mecburiyetindeyim, fakat bir trl bu manzumeyi bitirmeden yazamadm. (A.H.Tanpnar, Ahmet Hamdi Tanpnarn Mektuplar, 35) De trei zile simt obligaia de a i- scrie scrisoare, dar n nici un fel n-am putut, nainte de a termina poezia. Yazmadan yarm saat evvel belki Nuran aylarca dnmemitim. (A.H.Tanpnar, Huzur, 270) Cu jumtate de ora nainte de a scrie, poate cu luni de zile nu m-am gndit la Nuran. 2. Gerunziul -(y)n, -(y)un. Un gerunziu folosit doar la unele expresii. Arat modul de a se desfura aciunea. Se pote traduce prin cuvintele: pe, prin. satn almak -a lua cumprnd (prin cumprare). Bu evi satn aldm. Am luat aceast casa cumprnd-o. yz koyun dmek - a cdea pe fa Merdivenlerden yz koyun dt. A czut pe scri pe fa.

3. Gerunziul -ken. Nu are variante. Exprim o aciune desfurat concomitent, cu aciunea verbului predicativ. Nu se adaug direct la rdcin, ci dup sufixul unui timp sau mod. alyorken - rdcin + suf. timpului prezent+ken alacakken - rdcin+suf. timpului viitor+ken almken - rdcin+suf. timpului trecut nedeterminat+ken alrken - rdcin+ suf. aoristului+ken almalyken - rdcin+suf.modului necesitativ+ken Kitabevinden bir szlk alyorken, gzme bir roman iliti. Cnd cumpram la librrie un dicionar, am zrit un roman. Tamam evden kacakken, bir misafir geldi. Tocmai cnd s ies din cas, a venit un musafir. 184

Szl almken, bir de roman alaym, dedim. Mi-am zis, dac am cumprat dicionarul, s cumpr i romanul. Doktor muayene ederken, sadece hastal dnr. Doctorul cnd consult bolnavul, se gndete doar la boal. Szl almalyken, roman almamal m? Trebuie s cumpere dicionarul, dar pe romanul nu? O gnleri konuurken, tekrar sknt arl stme kt. (H. E.Advar, Kalp Ars,44) Cnd vorbeam de zilele de atunci, m apsa o ciudat stare sufleteasc. Tam dar kacakken, smail Efendi seslendi. (Sevin okum, Austos Baa,83) Tocmai cnd ieeam, a strigat smail Efendi. Not : Timpul trecut determinat, modurile optativ, condiional-optativ, imperativ nu primesc acest sufix. n schimb, predicatul nominal primete. Annem muallimeyken, okulda sralar 4-5 kiilikmi. Cnd mama a fost nvtoare, bncile n coli erau de 4-5 persoane. Arkadam Bkreteyken operaya gitmi. Prietenul meu cnd a fost n Bucureti, s-a dus la oper. Hi ilgisi yokken, oturumda sz ald. La edin, dei n-a avut nicio tangen, a luat totui cuvntul. Hi sras deilken, gitti geyikli aynada kendini grmeden, salarn dzeltti. (A.lhan, Kurtlar Sofras, 640) Dei nu se cuvenea de loc, s-a dus la oglind cu cerbul, i i-a aranjat prul fr s se uite. 4. Gerunziul -makszn, -meksizin. La forma infinitiv a verbului se adaug sufixul -szn sau -sizin cu sens de lipsa de ceva. Exprim un mod de aciune

asemntoare de gerunziile -madan, -meden; -mayarak, -meyerek. Cu gerunziul -makszn, -meksizin se subliniaz lipsa de ceva. ayrlmakszn - fr s se despart durmakszn - fr oprire grmeksizin - fr s vad dnmeksizin - fr s se gndeasc ocukluunu annesinden bir gn ayrlmakszn geirdi. i-a petrecut copilaria fr s se despart o zi de mama sa. Dedesini grmeksizin ehirden gitmek istemedi. N-a vrut s plece din ora fr s-l vad pe bunicul su. O dnmeksizin yazmaz. El nu scrie fr s se gndeasc. 185

Bu olaydan duyduu kederi durup durmakszn ortaya atyorlar. (Yaar Kemal, nce Memet, 141) Ei tot timpul evoc tristeea pricinuit de acest eveniment. Ve tarlada saatlerce belini dorultmakszn altna ahit olmuumdur. (Y.K. Karaosmanolu, Yaban, 32) Am fost martor, c a muncit pe ogor ore ntregi fr s-i ndrepte spinarea. a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) vardr? k) biliyorsunuz? l) m) 2. a) b) c) Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Metinin ne devi vard? Annesi ne neriyor? Edann hocas ataszleri hakknda ne demi? Ataszn tutmayan ne yaparlar? Dostluk hakknda hangi ataszlerini hatrlyorlar? ve salk hakknda hangi ataszlerini hatrlyorlar? Vecizeler nasl szlerdir? Yunus Emrenin vecizesinden ne sonu karyorsunuz? Bak grlerinde sizce hakl m? Ataszleri ile vecizeler arasnda ne benzeyi ve ne aykrlklar Trkede ve Romencede biribirine benzeyen hangi ataszlerini Ataszlerinde daha ok hangi zamanlar kullanlrlar? Trke ve baka dillerde biribirine benzeyen hangi atasozkerini biliyorsunuz? Traducei urmtoarele proverbe cu ajutorul dicionarului: Salam kafa, salam vcutta bulunur. Yalancnn evi yanm, kimse inanmam. Gl seven, dikenine katlanr.

d)
e)

f) g) h) i) j) k) l) m)

Zanat altn bileziktir. lim oca a kalmaz. Zor adama retir. g) Sakla saman, gelir zaman. Altnn kymetini sarraf bilir. yilie kari iyilik her kiinin ii, Ktle kari iyilik er kiinin ii. Er olan ekmeini tatan karr. Glme komuna, gelir bana. Eski dosttan dman olmaz. Kn ekmeksiz, yazn abasz yola kma. Gl seven, dikenine katlanr. 186

llllllllllll mmmmmmmmmmmm 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: nnnnnnnnnnnn a) Kahvalt yapmadan, ie balama. oooooooooooo b) Ev devlerini yapmadan, okula gitme. pppppppppppp c) Ona-buna bakmadan, kendi yolunda yr. qqqqqqqqqqqq d) Ge kalanlar beklemeden, gidelim. rrrrrrrrrrrr e) iire tahlil yapmadan, air hakknda konuma. ssssssssssss f) Sylenenlere bakmakszn, yardmna devam etti. tttttttttttt g) Dalgalara bakmakszn, denize ald. uuuuuuuuuuuu h) Mutfak mobilyas satn almak istiyoruz. vvvvvvvvvvvv i) Yamurdan kaarken, doluya tutulduk. wwwwwwwwwwww j) Misafirlerle konuurken, telefon ald. xxxxxxxxxxxx k) Yamur yaarken, aa altnda durulmaz.
yyyyyyyyyyyy

4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc

zzzzzzzzzzzz

a) Nu pot s m urc n tren fr bilet. b) Nu pot s ies din cas, nainte de a stinge lumin( sndrmek).

aaaaaaaaaaaaa c) Tata nu vorbete fr s se gndeasc. bbbbbbbbbbbbb d) Nu te ntoarce din Bucureti fr s vizitezi un muzeu. 5. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtorul text: leyin, yle on dakika dinlenip biraz ekmekle yarm karpuz yemi, hemen ie balamt. Byle yksekte, beinci katta, yar yatm, yar ayakta durarak ya tahtalara abanmak,mtemadiyen bann st tarafnda keser sallamak, insana sersemlik, hatta ba dnmesine benzer bir ey veriyordu. Bir akam olsa, bir eve gitse de, arkas st yatsa .. Kfeye ykletilen eyann altnda, ayaklar sokan bozuk talarna yapm gibi admlar atarak ilerlemee alan kk hamal kendi olu idi. Bir gn i bulup on gn bulmad sralarda onu, sebebini anlamadan i olsun diye verdii okuldan alm, bir daha gndermemiti. (Sabahattin Ali, Apartman) ccccccccccccc ddddddddddddd eeeeeeeeeeeee fffffffffffff ggggggggggggg

187

RECAPTULARE VII TEKRAR VII 1. a) b) c) Adugai sufixele urmtoarelor gerunzii: -(y)a, -(y)e hazrlanmak dinlemek spor yapmak glmek -arak, -erek almak yzmek saymak bilmek -(y)p, -(y)ip, -(y)up, -(y)p bakmak muayene etmek sormak srmek

d)

d) -(y)nca, -(y)ince, -(y)unca, (y)nce varmak sslemek vurmak grmek e) -madan, -meden anlamak temizlemek dnmek grmek f) -ken anlamak avukat durmak terzi bilmek gen iitmek ihtiyar deil -makszn, -meksizin yazmak telefon amak holanmak balant yapmak 2. Alctuii cte 2 propoziii cu fiecare fel de gerunziu.

hhhhhhhhhhhhh 3. Traducei n limba romn urmtoarele propoziii: a) nsanlar konua konua anlarlar. b) Bkrete geze geze yorulduk. c) Terzi hayatn diki dike dike kazanr. d) Kyl tarlay sulaya sulaya rn ald. e) Spor takm bara-ara zaferi kutlad (a srbtorit victoria). f) O gazeteciler konferansnda kendini tutamayarak glmee balad. g) Satc ark syleyerek zm satyor. h) Seyirci sahneye karak opera arkcsna iek sundu. i) Szabo koarak ampiyon oldu. j) Gen kz trk syleyerek odasn temizledi. k) renciler hocalarn ayaa kalkp selmladlar. 188

l) m) n) o) p) q) r) s) t) u) v) w)

Entarisini tleyip dolaba yerletirdi. Bkre treni kprden geip Dobrucaya girdi. Daireyi para biriktirip alacak. Arkadalaryla grp anlatlar. Gn kararnca, iine znt kt. Bebek annesini grnce, glmee balad. Arkasn dnnce, arkadan grd. I yaknca, odada srprizi denedi. Tren istasyona yaklanca, turist kalabal fark etti. Dersi iyi renmeden okula gitmez. Ayakkaplarn fralamadan yerine koymaz. Borcunu demeden baka harcamalar yapma.

x) y) z)
iiiiiiiiiiiii

Soka sana soluna bakmadan geme. Evdekilerini selmlamadan konumaa balamaz. Gece odan havalandrmadan yatma. 4. Traducei urmtoarele propoziii folosind gerunziile studiate: Studenii tot vorbind au ajuns (varmak) la facultate Juctorii rznd-glumind au ieit de pe stadion. Am obosit tot urcnd. Bolnavul s-a dus la consultaie, odihnindu-se ntruna pe drum. Citind mereu, acuma vorbete bine limba turc. B) gerunziul -(y)arak, -(y)erek Am dat exemple uitndu-m n caiet. Ea a citit poezia ascultnd muzic. Tinerii se distreaz dansnd. nginerul a construit vila studiind proiectul. Cntreaa a cntat fr s se uite pe note. C) gerunziul -(y)p, -(y)ip, -(y)up, -(y)p S-a dus la concert dup ce i-a pus cravata. Studentul s-a dus la facultate dup ce s-a pregtit bine pentru seminar. c) Eda i Metin au luat bilete pentru cinema, dup ce au cerut voie de la prini. d) S-au aezat la mas, dup ce s-au adunat cu toii.

A) gerunziul -(y)a, (y)e a) b) c) d) e) a) b) c) d) e) a) b)

jjjjjjjjjjjjj e) A ieit din camer, dup ce a stins lumina,

kkkkkkkkkkkkk

D) gerunziul -(y)nca,-(y)ince, -(y)unca, -(y)nce. a) Dup ce a plouat, s-a rcorit (hava serinledi). b) Copilul ndat ce i-a vzut mama, a zmbit. c) oferul ndat ce a ncercat s depeasc (sollamak), a fcut un accident. 189

d) e) a) b) profesori. c) meteorologic. d)

Cnd a ieit pe strad, a simit frigul. ndat ce a vzut afiul pentru concert, a cumprat bilete. E) gerunziul -madan, -meden Nu pot traduce fr s m uit n dicionar. Absolvenii nu s-au adunat fr s nvite (davet etmek) pe Nu putem pleca n excursie, fr s ascultm buletinul oferul a condus fr s fac accidente.

e) a) b) c) d) e) tizanat.

A trit fr s jigneasc (gcendirmek) pe cineva. F) getrunziul -ken Cnd mergeam pe strada, am ntlnit un coleg. Cnd vorbesc cu tata, sunt foarte atent. Doctorul cnd consult, se uit la aparat. Cnd lucrez nu m uit la televizor. Turistul cnd mergea spre muzeu, a vzut un magazin cu ar5. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarea poezie: AKARSU Grnce bir kuvvetin bklmeyen kolunu, Ne var, deitirse de ayaklarm yolunu? Gzmn nndedir, deimeyen hedefim. Yatyor can evimde, hep o sonsuz emeller Gnlme dokunmad, gsm yrtan eller! ncimi kaybetmedim, krlsa da sedefim. Ben, bir akarsuyum ki, ondaki tatl rengi Yaratan, yapraklarn, salkmlarn hevengi Bunlar sizin duygunuz, sizin dncenizdir! Getii yerler, onun yatan evirse, Ovalarda, bellerde bin trl ekle girse, Yine, akarsularn, tek hedefi denizdir! Faruk Nafiz AMLIBEL

190

TEXTE SUPLMENTARE EK METNLER NSANIN VCUDU Her bir insan vcudunun yapln tanmaldr. nsan vcudunda nce unlar ayrt ederiz: kafa, boyun, gvde ve iki

ift ye ki, st yeler veya kollar ve alt yeler veya ayaklar. Vcut deri ile kapldr. Eer hafife svazlarsak, derinin altnda kaslarn ve kemiklerin bulunduunu duyarz.Kaslara adale de derler. Onlara halk dili ile et deriz. Kaslar kemiklere baldr ve beraberce insan vcudunu harekete getirirler. nsan vcudunun kemikleri iskeleti tekil ederler. skeletin balca kemikleri unlardr: kafatas kemikleri, eneler, omurga kemikleri, gs kemii, krek kemikleri, kaburgalar, leen kemikleri, kol kemikleri ve ayak kemikleri. NEFES ALMA Bir insan, yemeden 20-30 gn ve hatta daha fazla bile yaayabilir. Susuz da birka gn yaayabilir, fakat havasz be dakika bile yaayamaz. Biz hava teneffs ederiz. Fakat biz nasl nefes alrz? Nefes alnz da kendi kendinizi deneyiniz. Biz havay gse ekeriz ve sonra darya karrz. nsan btn mrnce byle nefes alr. Havay ieri ektiimiz zaman o nereden geer? nce hava buruna girer. Burnun ii slak ve gayet ince bir dericik ile kapldr. Havada bulunan toz bu dericie ve burun iinde bulunan kk kllara yapr, bylece burun iinde hava temizlenir. Bundan baka, hava burundan geerken snr. Souk havay azdan ekmek iyi deildir, nk boazmz abuk souk alabilir. Burundan hava soluma borusuna geer. Bu epeyce geni bir borudur. Boynunuzu svazlaynz. Sert bir boru duyarsnz. O soluma borusudur. Soluma borusundan, hava bronlar yolu yolu ile akcierlere geer. nsann iki akcieri vardr: sa ve sol cierleri. Bunlar ggs kafesinde bulunurlar ve onu hemen hemen doldururlar. Akcierlerde hava deitirilir. Deien hava da, bronlar, soluma borusu ve burun yoluyle dar karlr. 191

BESNLER. SNDRM ORGANLARI Bir gnde birka kere yemek yeriz. Besinler trl trldr. Eti, st ve yumurtay hayvanlardan alrz. Et, st, yumurta ve onlardan yaplan rnler hayvansal besinlerdir. Sebzeleri ve meyveleri bitkilerden alrz. Ekmek, sebzeler, yemiler ve bitkilerden alnan btn besinler, bitkisel besinlerdir. Besinler vcudumuzun iinde epeyi uzun bir yol yaparlar.

Dilerimizin yardm ile bir ekmek paras srrz. Ya dilimiz, ekmei dilerin arasna gtrr ve ekmei ineriz. Biz onu inemekte iken, azda durmadan hasl olan tkrk, ekmei yumuatr. Artk, o inenmi ve yumuam ekmek parasn kolayca yutabiliriz. imdi o,yemek borusu denilen bir borudan geerek mideye varr. Mide bir torbaya benzer. Midede bulunan bir takm eritici maddeler etkisiyle, orada ekmek byk deiiklie urar. Bir hamur haline girerek daha ileri, yani ince barsaklara geer. Barsak 9-10 metre kadar uzunlukta bir borudur. Kendisi kvrk olup son taraf kalndr. Barsan ince tarafna iki organ zsuyunu aktr. Bu organlar karacier ve pankreastr. Barsan ince tarafnda, barsan kendisinden, karacier ve pankreastan gelen zsular, yemei besleyici maddelere evirirler. Besleyici maddeler barsan duvarndan kana geerler. Kan da, bu besleyici maddeleri vcudun her tarafna tar. Fakat, barsakta btn yemek besleyici maddeye deimez. Besleyici maddeye deimeden kalan ksm daha ileri, barsan kaln tarafna geer ve vcudumuzdan dar karlr. Besinin vcut iindeki deimelerine yardm eden organlara sindirim organlar denir. (TRK DL, snf IV, Bkre,1991) KLM DENGES Nesil: Ablacm, yaz geldi geleli hibir yere gitmediniz. ok altnz, tatil yapmadnz. Esen Hanm: Haklsn, Nesilciim. Bu yaz iler ok youn oldu. Bereket, Allahtan, havalar serin geti. Rahat alabildik. Nesil: Doru, bu yaz scak yz grmedik. Ankara yaz aylarnda hi bu kadar serin gemedi. Esen Hanm: Dinle bak, televizyon hava raporunu veriyor. Austos aynn ortasndayz. Yarn hava gk grleyili, saanak yal. ki gn nce yazd ve hava scakl 41 dereceydi. Dn ya192

mur yad. Bu gn iyi geti. Yarn yine yamur yaacak. Ne giyeceimizi ardk. klim dengesi iyice kayboldu. Nesil: Ama ablacm, Alanya, Antalya gibi gney kylarmzda bulunan btn ehirler ok scak. Oralarda scaklk 35-40 derecenin altna hi dmedi. Esen Hanm: Gney kylarmz kasmda da scak. Ama i Anadolu Blgesinde iklim dengesi kalmad. Avrupada da iklim dengesi kalmam, diyorlar. Bu havalara bir eyler oldu. Nesil: Peki, bu yl hi tatil yapmay dnmyor musunuz?

Esen Hanm: Bu yaz tatile kacak zamanm yok. Ama kn yllk iznimi alp, tatile ksam iyi olacak. Nesil: Nereye gitmeyi dnyorsunuz? Esen Hanm: Bursaya gitmeyi dnyorum. Birsen ile Haimi zledim. Hele Ceren burnumda ttyor. Birka gn Birsenler de kalrm. Oradan da Uludaa geerim. znimizi hep yaz aylarnda kullanyoruz. K sporlarn ihmal ediyoruz. Bu k Uludada bir hoca tutup kayak kaymay renmek istiyorum. BUGN NEREYE GDELM? Esen Hanm: Bu gn tiyatroya gidelim mi? Erksin Hanm: Devlet Tiyatrolarnda ne oynuyor? sterseniz yle bir bakalm. Cengiz Bey: Haydi, yryn! Bugn ok yorulduk. Hibir yere gidemeyiz. Esin Hanm: Yeni Sahnede Mine, Altnda tiyatrosunda da Karacaolan oynuyor. Erksin Hanm: Ben Mineyi grdm. Necati Cumal yazm. Ama pek iyi deil. Esen Hanm: Diner Smerin yazd Karacaolan olduka iyiymi. Cengiz Bey: Mutlaka bir yere gideceksek sinemaya gidelim. Bugnlerde pek iyi tiyatro oyunu yok. Erksin Hanm: yle deme Cengiz. Byk Tiyatroda ok gzel oyunlar var. Orhan Asenann yazd Hurrem Sultan ok gzelmi. Ayrca Byk Tiyatroda bir oyun daha var. Neydi ad, evet, hatrladm. Beinci Frank Esen Hanm: Kim yazm? Erksin Hanm: Yazar Friedrich Drrenmatt. ok gzel bir oyunmu. Cengiz Bey: Ben onu da grdm. Pek o kadar da gzel deil. Biraz fazla abartmlar. Erksin Hanm: Galiba sen btn oyunlar grdn iin tiyatroya gitmek 193

Cengiz Bey:

istemiyorsun. Dorusunu istersen yle. Btn oyunlar grmedim, ama iyi olanlarn grdm. Erksin Hanm: Biz de her gn televizyonda film seyrediyoruz. Sinemay unuttuk bile. Cengiz Bey: Ama Akn sinemasnda ok gzel bir film var. Esen Hanm: imdi burada ayak st karar veremeyeceiz. Eve gidelim. Gazetelere bakar, bir karara varrz. (Mehmet Hengirmen, TRKE RENYORUZ,2, s.127)

ANTK TYATRODA Esen Hanm: Buras ok gzel bir yer. Ne iyi ettik de geldik. Emin Bey: nsan her yerde denize girebilir. Ama, byle doa gzellikleriyle kaynam tarihi eserleri her yerde gremez. Bence Myra ok nemli bir yer. Esen Hanm: Myra hakknda bilgin var m? Emin Bey: Myra zerine bir eyler okudum. Burada eskiden Likyallar yaarm. Bu tiyatroyu da Likyallar yapm. Likyallar llerini kayalarn iine oyduklar mezarlara gmerlermi.te, bu karda tiyatronun zerinde kayalar iine oyulmu mezarlarn hepsi Likyallara ait Esen Hanm: Likyallar neden llerini kaya mezarlarn iine gmyorlarm? Emin Bey: Bilmem ki, burada olsalard sorardk. Esen Hanm: aka yapma. Likyallar ne zaman yaam? Emin Bey: M.. V. yzylda Myra kentini kurmular. O zamanlar Myra ok nemli bir kentmi. Myra ile Limyra arasnda gemi seferleri yaplyormu ( se faceau). M. S. IV. yzylda St. Nikolas Myrada piskopos olmu. Esen Hanm: St. Nikolasn teki ad Noel Baba deil mi? Emin Bey: Evet. Myra Noel Babann kenti olduu iin de ok nl. Esen Hanm: Kim bilir burada kimler yaamtr? u tiyatroda yzlerce oyun oynanm, binlerce seyirci bunlar izlemitir. Emin Bey: Dnya tiyatro sahnesine benzer. Milyonlarca insan gelir, oyununu oynar, sonra eker gider. Deien sadece kostmler ve isimlerdir. Hayyamn u drtln ok severim: Gerekten bir kukla sahnesindeyiz. Kuklac felek usta, kuklalar da biz. Sahneye kyoruz birer ikier Bitti mi oyun, sandktayz hepimiz. Esen Hanm: Bu gzellikler insan hem air, hem filozof yapar. Bakn, 194

biz de hemen felsefeye baladk. Emin Bey: Haklsn, sz fazla uzatmadan gidelim. Scak fena bastrd. Ge kalmayalm. (Mehmet Hengirmen, TRKE RENYORUZ, 3, s.2) MEVLNANIN FELSEFES Tayfun Bey: Salonda binlerce kii var.

Tly Hanm: Semazenlerin bu ekilde dnlerinin bir anlam var m? Tayfun Bey: Mevlnaya gre evrende her ey dner. Ay, gne, yldzlar, gezegenler, zerreler yani atomlar her ey, ama her ey dner. Semazenler de dnerek evrendeki bu genel kanunu dile getiriyorlar. Semazenlerin ellerinden biri yukarya , dieri aaya doru uzanr. Bunun da anlam Haktan aldn halka vermektir. Tly Hanm: Gnmzden yedi yzyl nce (imdi sekiz yzyl-mellifin notu) Mevlnann atomlarn , yldzlarn hareketlerini bilmesi onun bilimde ok ileri olduunu gsteriyor. Tayfun Bey: Mevlna bilim, din, felsefe alanlarnda geni bilgisi olan byk bir air ve dnrdr. Hmanisttir, btn insanlar sever. Onun btn insanlara seslenen ve onlar birlie, beraberlie aran u drtl ok mehurdur: Gel gel, ne olursan ol yine gel. Kfir, putperest ve Yahudi olsan da yine gel. Bizim derghmz mitsizlik dergh deildir. Yz kere tvbeni bozmu olsan, yine gel. Tly Hanm: Gerekten ok gzel bir iir. Ama Mevlna dindar bir insan deil mi? Nasl olur da kfirleri, putperestleri derghna arr? Bu slmiyete aykr deil midir? Tayfun Bey: Maalesef insanlarn ou dini de, Mslmanl da yanl anlamlardr. Mevlna Mslmanl en doru ekilde anlayan ve anlatabilen byk bir dnrdr. Nitekim Kuranda da ayn eyler sylenir. Bakara Sresinin altm ikinci ayetinde Yahudilerin, Hrstiyanlarn, Sabiilerin, iyi iler yapanlarn Tanr katnda mkfatlarnn olduu yazldr. Buradan da aka anlald gibi nemli olan iyi insan olarak yararl iler yapmaktr. Hristiyan, Mslman veya Yahudi olmak nemli deildir. Tly Hanm: Zaten Mslman olmann bir art da Allahn peygamberlerine ve kitaplarna inanmaktr. Tayfun Bey: Doru. Ne yazk ki pekok kimse kendi dininden olmayan195

lara kfir der. En iyi dinin kendi dini olduuna inanr. Ama kendi dinini iyi tanmaz. Herkes dinini iyi tansayd, din yznden kan bunca savalarn hi biri olmazd. Tly Hanm: Bir hadisi hatrladm. Peygamber efendimize Mslman kimdir? diye sormular. Elinden, dilinden kimsenin zarar grmedii insandr, diye cevap vermi. TayfunBey: Mevlnaya gre de din ,insanlar doru yola getirmek iin sadece bir vastadr. nemli olan iyi bir insan olmaktr. Tly Hanm: Yunus Emre de bu konuda aynen Mevlna gibi dnyor.

Tayfun Bey: Yunus Emre, Mevlna ile ayn yzylda yaam. kisi de ayn konular ilemi.Yunus Emre de yetmi iki millete birlik ile bakmamz gerektiini syler. TlyHanm: Bence Yunus Emre, felsefesini iki msrada zetlemi: Yaratlm ho grdk Yaratandan tr Tayfun Bey: Bence bu iki msra yeterli. Uzun sze gerek yok. Tanry seven, onun yarattklarn da sever. Tly Hanm: Biz konumaya daldk, semazenleri unuttuk. Tayfun Bey: Unutmadk. Semazenleri konutgmuz yerden seyrettik Mzii dinledik.Bu arada da dncelerimizi belirttik. Yani Mevlnann yapt gibi yaptk. Mzii, dans ve dnceyi birletirdik. Gzel szler: Her din teki dinler kadar dorudur. Burton Dinsizin hakkndan imansz gelir. Trk Atasz Dinini pula satan, dinden de olur, puldan da. Trk Atasz (Mehmet Hengimen, TRKE RENYORUZ, 3 s.96) STEKLER BR DLLER AYRI Drt ayr milletten, drt kii arkada olmu, seyahat ediyorlard. Paralar yoktu. Birisi bunlarn haline acyarak bir lira verdi. lerinden Arap olan: Arkadalar, dedi bu parayla inep alalm. Benim canm inep istiyor. 196

nep, Arapa zm demekti. Acem itiraz etti: Hayr, dedi, engr alalm Engr de Farsa zm demekti. Rum olan dedi ki: Hayr, arkadalar, ne inep, ne engr Bize u scakta istafil iyi gelir. stafil alalm. stafil de Rumca zm demekti. Sonunda Trk dayanamad: Ben sizin istediklerinizin hibirini istemiyorum. Bu parayla zm alalm, dedi. nepti, engrd, yok zmd, istafildi, diye baladlar tartmaya Der-

ken i kavgaya dkld, yumruk yumrua dvyorlard.O srada bilgin, kadri yce bir kii, oradan geiyordu. Kavgann sebebini sordu. Hepsini ayr ayr dinledi. Sonunda anlad ki, bu drt adam da ayn eyi sylyor, yani zm istiyor... Paray ald: Susun, dvmeyin Ben bu bir lira ile hepinizin isteini yerine getiririm. Gnlnz bana teslim edin. Bu bir liranz, istediiniz eylerin hepsini yapar. Muratlarnz yerine getirir, diyerek arya kotu. Bir liralk zm ald, nlerine koydu. Kavga da bitti, dv de Drt adam aakaldlar (Mehmet Hengirmen,TRKE RENYORUZ, 3,s.98) Y NSANLARA OLAN HTYA Gzlerini a ve biraz zamana, biraz dostlua, biraz sempatiye, biraz arkadala, biraz insan emee ihtiyac olan birini ara, bul! Yahut insanlk yararna yapabilecein bir i aratr ve yap! Belki o yalnz kalm biridir, belki o yaamaktan usanm, krlm biridir veya bir ktrmdr veya hayatnda hibir baar gsterememi olan bir talihsizdir. Sen onlara bir ey olabilirsin. O bir ihtiyar veya bir ocuk olabilir. Belki de iyi bir iin, bo bir gecesini ona verecek veya onun iin koacak gnlllere ihtiyac vardr. Kim, insan denilen o paha biilmeyen heyecan ve enerji kaynann yapmaya muktedir olduu eyleri sayabilir? Her ke ve bucakta ona ihtiya vardr. Onun iin sen de insanln hizmetine verebilecein bir eyin olup olmadn aratr! Eer beklemek ve denemek zorunda kaldn grrsen, onu gelecee brakp ihmal etme! Hayal krklna urayacandan daha ie balamadan emin ol ve buna kendini altr. Kendini insanlara insan olarak teslim etmedike, tatmin edilmi sayma! Eer sen tam bir ruhla buna sarlrsan, greceksin ki, seni bekleyen muhakkak biri vardr. Albert SCHWETZER 197

CUPRNS pag. Lecia 1 Alfabetul limbii turce ..5 Lecia 2 Accentul circumflex. Accentul. Formule de salut. Adn Ne? Armonia sunetelor. Armonia vocalic palatal. Armonia vocalic labial 7 Lecia 3 Ce este? Cine este? Armonia consonantic. Predicatul nominal la timpul prezent, persoana a III-a. Bu Nedir? Bu Kim-

dir? 12 Lecia 4 Ne Var? NeYok? KimVar? KimYok? Cuvintele var i yok ..17 Lecia 5 Pluralul. Numeralul cardinal. Numerale nehotrte. Ka Kitap Var? 21 Recapitulare I .. 24 Lecia 6 Ne Yapyor? Sever Trk Dilini reniyor Timpul prezent 26 Lecia 7 Proje Enstitsnde Predicatul nominal. Timpul prezent al predicatului nominal .32 Lecia 8 Bu Gn Ne yaptnz? Timpul trecut determinat.. 36 Lecia 9 Kyda. Predicatul nominal la timpul trecut determinat ...42 Lecia 10 Ev, Evin, Eve, Evi, Evde, Evden Cazurile. Cazul nominativ. Cazul genitiv. Predicatul nominal la cazul genitiv 46 Recapitulare II ......50 Lecia 11 Nereye Gidiyorsun? Cazul dativ. Cazul acuzativ .... 54 Lecia 12 Nerede? Cazul locativ. Pedicatul nominal la cazul locativ Babadan zin Aldnz m? Cazul ablativ ...57 Lecia 13 Nerede Yayorsun? Sonorizarea unor consoane la declinare. Declinarea pronumelor personale ... 62 Lecia14 Neyle? Neyle Geldin? Postpoziia ile ... 65 Lecia 15 Eda ile Metin Okula Gidiyorlar Sufixele apartenenei 69 Recapitulare III.73 Lecia 16 Danma Brosunda. Otelde. Numerale ordinale. Sufixul -l. Sufixul -sz ..76 Lecia 17 Aye Hanmla Mehmet Bey Operaya Gidecekler. Timpul viitor categoric 79 Lecia 18 Kahvalt. mperativul . 84 Lecia 19 Bavul Hazrlamak Zor Deil Conjunciile ne , ne ; hem , hem ; ya , ya Operaiuni aritmetice de baz ... 87 Lecia Yolda. Aoristul (Timpul prezent-viitorul- formarea) 92 198

Recapitulare IV 97 Lecia 21 Hava Nasl? Timpul prezent-viitor (Continuare ) . 99 Lecia 22 yi Yolculuklar, Fikriyeciim! Adverbul 103 Lecia 23 Pasaportlarnz Verin, Ltfen . Gradele de comparaie ale adjectivelor . 106 Lecia 24 Bkre Gezisi Forma posibilitativ i imposibilitativ a verbului . 111 Lecia 25 onescu Ailesi stanbulda . Postpoziie (Continuare 1) Postpoziia kadar. Pospoziia baka. Postpoziia beri.

Postpoziia n .. 119 Recapitulare V . 123 Lecia 26 Saat Ka? Sabahleyin. Postpoziia arka. Postpoziia st. Postpoziia alt 125 Lecia 27 Romanyada Hangi Dersler Okunuyor? Postpozitie (Continuare 2) Postpoziia yan. Postpoziia kar. Postpoziia doru . Postpoziia i . Postpoziia d. Postpoziia ara. 131 Lecia 28 Hazrelbise Maazasnda.Timpul trecut nedeterminat 137 Lecia 29 Marangoz. Participiul . . 143 Lecia 30 Pazarda. Predicatul nominal la timpul trecut nedeterminat . .149 Recapitulare VI .155 Lecia 31 Metin Ne Olacak? Modul conjunctiv 158 Lecia 32 stasyonda. Modul condiional-optativ 165 Lecia 33 Kaza. Gerunziul n -(y)a, (y)e. Gerunziul n -(y)arak, (y)erek 169 Lecia 34 Satran.Gerunziul n -(y)p, -(y)ip, -(y)up, -(y)p; Gerunzil n -(y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce . 175 Ledcia 35 Ataszleri. Gerunziul n madan , -meden,. Gerunziul n -n, -in, -un. Gerunziul n -ken. i makszn..180 Recapitulare VII 188 Texte suplimentare .191

199

Sunulan ders kitab Trk dilinin gramerinin tamamn kapsamamaktadr. mit ederim, baka trkologlar bu ders kitabnn ok daha stnn ve tama-

mn gerekletirirler. Onlara bu alanda baarlar dilerim.

200