Sunteți pe pagina 1din 99

Engenharia Econmica :

Introduo

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Objetivo
Introduzir conceitos de matemtica financeira para decises que
envolvam fatores econmicos e rentabilidade.
Exemplos de tomada de deciso :
Investimentos - onde aplicar.
Produo substituio/reforma de equipamentos;
expanso de capacidade;
Projeto de produto lanamento de produtos;

Viabilidade
econmica

Aquisio de carro/casa atravs de financiamento.


Terceirizao.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Ementa

Introduo
Matemtica Financeira :
Juros : Simples, Compostos, taxa nominal e efetiva;
Equivalncia de quantias;
Fluxo de caixa;

Mtodos de anlise de alternativas de projetos de investimento :


Payback (Tempo de retorno do investimento);
Valor Presente Lquido - VPL (Net Present Value NPV);
Taxa interna de retorno - TIR (Internal rate of return - IRR);

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Critrio de avaliao

A 0,3P1 0,7 P2

A 0,3P1 0,7 P3

Bibliografia
Hess,G. e outros.Engenharia Econmica. Ed.Difel, S.Paulo,1979.
Newnan, D.G.; Lavelle, J.P. Fundamentos de Engenharia
Econmica. LTC editira, Rio de Janeiro,2000.
Puccuni,A.L. Matemtica Financeira, objetiva e aplicada. Saraiva,
S.Paulo,2002.
Hazzan, S. ; Pompeo, J.N. Matemtica Financeira. 5a ed, Saraiva ,
S.Paulo, 2001.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Introduo

Tomada de deciso
Identificao do problema;
Alternativas tcnicas viveis;
Formulao e avaliao econmica;
Comparao das alternativas
Variveis tangveis (custos; investimentos, etc...) e
intangveis (imagem da empresa; riscos, etc...)
Escolha da alternativa;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Introduo

Dados necessrios para anlises econmicas Formulao do


problema

Investimentos + custos nicos;


Custos operacionais;
Mo de obra; administrao; manuteno; refugo; energia.
Receitas (margens adicionais);
Vida til;
Valor Residual;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Introduo

Mtodos para anlise de investimentos com base no fluxo de


caixa.
Payback (Tempo para retorno dos investimentos)
Valor presente lquido (VPL);
Custo anual equivalente;
Taxa interna de retorno (TIR);

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Introduo

Anlise financeira

Balano
patrimonial

Demonstrativo
de resultados

Balance Sheet

Operating
Profit

Net Assets

Cash Flow

Equity

ndices de rentabilidade
ROCE

Fluxo de caixa

ROS

RONA

NPV

ROE

IRR

DCVA

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Introduo

ndices de rentabilidade
ROS Return on Sales (Retorno sobre as vendas);
RONA Return on Net Assets (Retorno sobre os ativos);
ROE Return on Equity (Retorno sobre o patrimnio lquido)
ROCE Return on Capital Employed (Retorno sobre o capital
empregado)
DCVA - Discounted Value Added (Valor agregado)

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

10

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Conceitos bsicos de juros

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

11

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Histria :
Juros - primeiros indcios apareceram na Babilnia/Mesopotmia no
ano de 2000 aC.
Juros eram pagos pelo uso de sementes na forma de sementes ou de
outros bens.
Banqueiros internacionais em 575 aC , com os escritrios centrais na
Babilnia.
Financiamento do comercio internacional.
Antiga aplicao da Matemtica Financeira e Economia adaptaes
ao longo dos tempos
Tbuas matemticas exponenciais e inversos

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

12

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Princpio fundamental
O valor do capital depende da posio do tempo.
Valor do capital = f(Valor monetrio; posio no tempo)
Por que ?
Custo de oportunidade
Aluguel do capital

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Juros remunerao do
capital por perodo de tempo

13

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Observao :
O juro deve estar sempre associado ao perodo de tempo.

a.a. = ao ano;
a.m.= ao ms;

Exemplo :
10% a.a. = 10% ao ano;
1,5% a.m. = 1,5% ao ms.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

14

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Juros simples
Apurao de rendimentos somente sobre o principal. Os juros no so
incorporados ao capital.

Seja :
F = Valor futuro (Capital final);
i = taxa nominal de juros (constante no perodo do investimento);
n = nmero de perodos de investimento;
P = Valor presente (Capital inicial)

F P (1 nisimples )
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

15

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Juros Compostos
Aps o final de cada perodo os juros so incorporados ao principal e
passam a render juros. (Juro sobre juro)
Seja :
F = Valor futuro (Capital final);
i = taxa efetiva de juros (constante no perodo do investimento);
n = nmero de perodos de investimento;
P = Valor presente (Capital inicial)

F P (1 icomposto )

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

16

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Lista 1 Exerccio 7
Uma pessoa contraiu um emprstimo taxa de juros simples de 9%
a.a.. Quarenta e cinco dias depois pagou a dvida e contraiu um novo
emprstimo duas vezes maior que o primeiro, pelo prazo de dez
meses taxa de juros simples de 6% a.a.. Sabendo-se que pagou ao
todo R$111.250,00 de juros, calcular o valor do primeiro emprstimo.
Lista 2 Exerccio 8
O valor vista de um bem de R$6.000,00. A prazo paga-se uma
entrada mais trs parcelas mensais de R$2.000,00 cada, sendo a
primeira um ms aps a compra. Calcular o valor da entrada sabendo
que a taxa de juros aplicada foi de 7% a.m..

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

17

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Lista 2 Exerccio 10
Um capital de R$50.000,00 rendeu R$1.000,00 de juros em um
determinado perodo. Se o perodo fosse dois meses maior, o
rendimento (juros) aumentaria R$2.060,40. Calcular o perodo e a taxa
mensal de juros .

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

18

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Tipos de taxas de juros

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

19

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Definies :
Taxa de juros nominal : taxa de referncia usada na preparao de
uma operao financeira. Em geral, usada uma taxa proporcional
da taxa nominal de juros, calculada de acordo com algum
procedimento previamente estabelecido pelo mercado ou pelas
partes que realizam a operao.
Taxa de juros efetiva : taxa de juros que corresponde ao fator de
variao obtido do diagrama de fluxo de caixa da operao.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

20

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exerccio :
A caderneta de poupana oferece ao aplicador uma rentabilidade anual
de 6% ao ano, definida como taxa nominal com capitalizaes
mensais. Calcule a taxa efetiva anual.

1 Calcular a taxa proporcional nominal mensal

2 Calcular a taxa efetiva anual

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

21

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exerccio :
1 Calcular a taxa proporcional nominal mensal

inominal anual 6
tx. prop.

0,5%a.m.
12
12

Efetiva mensal

2 Calcular a taxa efetiva anual

(1 iefetiva maior ) (1 iefetiva menor ) n

iefetiva anual (1 0,005)12 1 6,17%a.a


NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

22

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Lista 3 Exerccio 1
Dada a taxa efetiva de juros de 48% a.a., determinar a taxa
equivalente ao:
a)Ms
b)Trimestre
c)semestre
Lista 3 Exerccio 2
Dada a taxa nominal de 48% a.a., capitalizada mensalmente,
determinar as taxas de juros efetivas:
a)Mensal
b)Trimestral
c)Semestral
d)anual

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

23

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Lista 3 Exerccio 10
Dado o capital de R$2.000,00, determinar o valor do montante para as
seguintes condies de aplicao:
a)3 meses taxa nominal de 48% a.s., capitalizada mensalmente
b)2 anos taxa nominal de 18% a.a., capitalizada mensalmente
c)17 dias taxa nominal de 35% a.m., capitalizada diariamente
Lista 3 Exerccio 14
Dadas as taxas de juros: 0,1% a.m., 0,15% a.m., 0,8% a.m., 1,2%
a.m., 1,5% a.m., 0,2% a.m., respectivamente dos meses 1,2,3,4,5 e 6,
determinar:
a)a taxa semestral, considerando juros simples;
b)a taxa semestral, considerando juros compostos;
c)a taxa proporcional mdia mensal,
d)a taxa mensal equivalente

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

24

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Sries uniformes

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

25

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries : Valor presente (P)


Valor nico no perodo 0 equivalente a todos os capitais da srie numa
determinada taxa de juros efetiva.
+F1

+F2

+F3

t=0
t=1

t=2

Tempo

t=3

P1

PF

P2
P3

1
(1 i ) n

Generalizando :
Fn 1
Fn
F1
P (i )

....

(1 i )1
(1 i ) n 1 (1 i ) n
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

P(i ) Fn
n 0

26

1
(1 i ) n

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Relaes de equivalncia : FVA - Fator de valor presente (atual)

Seja : U = srie uniforme

(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
n
(1 i )

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

P U FVA(n, i )

P F FVA(n, i )

27

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries : Valor futuro (F)


Valor nico no perodo n equivalente a todos os capitais da srie numa
determinada taxa de juros efetiva.

+P1
t=0

t=1

+P2

t=2

+P3

Tempo

t=3

F1

F = F1+ F2 + F3

F2
F3

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

28

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries : Valor Futuro (F)


+P1
t=0

t=1

+P2

t=2

+P3

Tempo

t=3

F1

F P (1 i ) n

F2
F3

Generalizando :
F (i ) P1 (1 i ) n 1 P2 (1 i ) n 2 P3 (1 i ) n 3 .... Pn 1 (1 i )1 Pn (1 i ) 0
N

F (i ) Pn (1 i ) n
n 0

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

29

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Relaes de equivalncia : FAC - Fator de acumulao de capital

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

F U FAC (n, i )

FAC (n, i ) (1 i )

F P FAC (n, i )

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

30

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Tabelas - Exemplos

(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

FAC (n, i ) (1 i ) n

(1 i ) n 1 ni
P G

2
n
i
(
1

i
)

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

31

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries uniformes perptuas


Consiste em uma srie uniforme que ocorrer perpetuamente. Estas
sries so chamadas de sries infinitas ou de sries de custo
capitalizado.
Aplicao : Fundos de aposentadorias; avaliao de empresas;
mensalidades de planos de sade, etc.

P U FVA(n, i )

(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

(1 i ) n 1
P lim n U
i (1 i ) n

(1 i ) n 1
P U
i (1 i ) n
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

32

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries uniformes perptuas

(1 i ) n 1
P lim n U
i (1 i ) n

1
1

n
i
i
(
1

i
)

P U lim n
1
P U
i

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

33

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo : Calcular o valor presente da srie perptua dado que i=


10%
+20
t=0

t=1

+20

t=2

+20

t=3

+20

t=

Tempo

P1
P2
P3
P

P 20

1
200
0,10

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

34

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Verificar a metodologia de clculo


das parcelas propostas pelo banco

A taxa utilizada pelo banco


adequada? Voc pagaria por ela?

Analise os servios associados ao


financiamento. Voc considera
necessrio? O preo est
adequado?
Compare a quantidade de parcelas
do financiamento e a quantidade de
parcelas a serem poupadas para
se obter o mesmo valor financiado,
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

35

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :
Lista 5 Exerccio 4
Um emprstimo de $50.000,00 realizado com uma taxa de 8% ao ano, no regime de
juros compostos, e deve ser amortizado no prazo de seis anos, com os dois primeiros
anos de carncia. Determinar o valor das quatro prestaes anuais, iguais e sucessivas,
que devero ser pagas a partir do final do 3 ano, nas seguintes hipteses:
a)os juros devidos nos dois primeiros anos de carncia so pagos no final de cada ano;
b)os juros devidos nos dois primeiros anos de carncia no so pagos, mas sim
capitalizados.
Lista 5 Exerccio 6
Uma empresa financia a venda de seus equipamentos em seis vezes, com pagamentos
mensais e iguais. A 1 prestao deve ocorrer 30 dias aps a realizao da venda. Em
uma venda de $50.000,00 a prestao a ser paga de $9.850,87. Determinar a taxa de
juros mensal efetiva da operao, no regime de juros compostos.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

36

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :
Lista 5 Exerccio 11
Um financiamento cujo principal $50.000,00 deve ser liquidado mediante o pagamento
de 12 prestaes mensais, iguais e sucessivas. A 1 prestao ocorre 30 dias aps a
liberao dos recursos. Sabendo-se que a taxa efetiva desse financiamento, a juros
compostos, de 1% ao ms, determinar:
a)valor da amortizao do principal contido na 8 prestao;
b)valor do saldo devedor (principal remanescente), imediatamente aps o pagamento da
5 prestao.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

37

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo :
Voc tem 55 anos de idade hoje e quer comear uma poupana para sua
aposentadoria conforme os parmetros abaixo:
Voc pretende fazer um depsito hoje e no incio de cada um dos prximos
120 meses (10 anos). (considerar o primeiro depsito $10.000)
Aps o perodo de poupana, voc deseja retirar mensalmente $4.000 durante
240 meses (20 anos)
Considerar taxa de juros de 0,5% ao ms.
a) Quanto deveria ser depositado mensalmente para que as retiradas tornemse possveis?
b) Se os depsitos tivessem comeado aos 45 anos de idade (120 meses
antes), qual seria a resposta do item a ?
c) Desenvolva uma equao genrica para as quantias poupadas de modo que
voc possa calcular para vrias idades de partida. Faa uma anlise de
sensibilidade que mostre a quantia que voc precisa poupar em funo da
idade de incio ?
d)Qual seria a resposta do item a se fosse considerado taxa de 1,0%a.m.?
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

38

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sries : Valor Presente/Futuro da srie gradiente (G)


3G

(N-1) G

+2 G

+1 G
+0 G
t=0

t=1

t=2

t=3

t=4

(1 i ) n 1 ni
P G

2
n
i
(
1

i
)

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

t=n

Tempo

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

39

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo Calcular o valor presente da srie gradiente dado que

(1 i ) n 1 ni
P G

2
n
i
(
1

i
)

i = 10% ao perodo.
60
+40

(1 0,1) 4 1 4 0,1
P 20

2
4
0
,
1
(
1

0
,
1
)

+20
t=0

t=1

t=2

t=3

t=4

Tempo

P 20 4,38 87,56

P 20 FVA' (2,10%) 40 FVA' (3,10%) 60 FVA' ( 4,10%)

P 20

1
1
1

40

60

(1 0,1) 2
(1 0,1) 3
(1 0,1) 4

P 20 0,826 40 0,751 60 0,683


P 16,53 30,05 40,98 87,56
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

40

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo Calcular o valor futuro da srie gradiente dado que


(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

i = 10% ao perodo.
60
+40

(1 0,1) 4 1 4
F 20

2
0,1
0,1

+20
t=0

t=1

t=2

t=3

t=4

Tempo

F 20 6,41 128,20

F 20 FAC (2,10%) 40 FAC (1,10%) 60 FAC (0,10%)

F 20 (1 0,1) 2 40 (1 0,1)1 60 (1 0,1) 0


F 20 1,21 40 1,10 60 1,00
F 24,20 44,00 60,00 128,20
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

41

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exerccio : Srie Gradiente


Uma empresa adquiriu uma mquina pelo preo de R$ 100.000 com
vida til de 10 anos e valor residual de R$ 20.000. Seus custos de
manuteno esto estimados em R$ 10.000 no primeiro ano, R$
13.000 no segundo ano, R$ 16.000 no terceiro ano, continuando a
crescer anualmente R$ 3.000 anualmente at o fim de 10 anos. Pedese determinar usando taxa de 12% ao ano :

a) o custo anual equivalente do investimento; (R$ 16.558)


b) o valor presente dos custos de manuteno. (R$ 117.264)
c) o custo anual equivalente aos custos de manuteno; (R$ 20.754)

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

42

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Inflao e correo monetria

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

43

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Inflao e correo monetria


Definio
Alta generalizada de preos de todos os bens e servios de maneira
persistente e continua.

Caractersticas
Fenmeno de natureza monetria caracterizada pela depreciao da
moeda, resultante da elevao geral de preos.
Atinge todos os bens da economia, podendo variar de intensidade.
Processo dinmico de elevao de preos.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

44

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Tipos de inflao - Inflao de demanda


Resultante da defasagem entre oferta e demanda;
Demanda > oferta;
Economia em pleno emprego, capacidade ocupada muito prxima a
capacidade instalada.

Causas
M conduo da poltica monetria;
Expanso de gastos generalizada da populao;
Aumento da base monetria devido a emisso de moeda.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

45

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Tipos de inflao - Inflao de custos


Inflao tipicamente de oferta;
Resultante da majorao exacerbada nos custos de produo, de bens
e servios (matria-prima; mo-de-obra; combustvel; commodities);
Influncia limitada da demanda;

Causas
Falta de competitividade no mercado (mercado oligopolizado);
Falta de capacidade dos agentes econmicos em absorver repasses
de preos;
Taxa de ociosidade da economia;
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

46

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Tipos de inflao - Inflao estrutural


Relacionada com ineficincia de servios fornecidos pela infraestrutura de uma determinada economia.
Pases com baixa renda (anos 60 e 70) que tentam acelerar o
crescimento econmico atravs de gastos sociais e investimentos em
infra-estrutura.

Causas
Custos dos servios prestados pelo governo maiores que a capacidade
de arrecadao de impostos;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

47

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Tipos de inflao - Inflao inercial

Capacidade de auto-propagao da inflao e prtica generalizada da


indexao;

Correo automtica de preos e custos atravs de ndices;

Repasse das expectativas de inflao do momento para os preos


(memria inflacionria);

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

48

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Inflao : Conseqncias

Reduo do poder aquisitivo dos assalariados;


Desequilbrio na balana de pagamentos com o exterior;
Destruio da moeda;
Queda do nvel de emprego;
Regresso das atividades produtivas;
Perda da referncia relativa de valor.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

49

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Inflao e correo monetria


Taxa Aparente

Inflao

Remunerao

ICV (DIEESE)
IGP-DI (FGV)
IGP-M (FGV)
INCC-DI (FGV)
Taxa de juros de
referncia (SELIC)

INCC-M (FGV)
INPC (IBGE)

Taxa de juros real

IPC (USP/FIPE)
IPCA (IBGE)
IPCA-15 (IBGE)
IPCA-E (IBGE)
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

50

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice nacional de preos ao consumidor - IPCA-15


Calculado mensalmente pelo IBGE (Instituto nacional de geografia e
estatstica;
Variaes dos gastos de pessoas com renda de 1 a 40 salrios
mnimos;
Regies metropolitanas de Belm, Belo Horizonte, Curitiba, Fortaleza,
Porto Alegre, Recife, Rio de Janeiro, Salvador, So Paulo, municpio de
Goinia e Distrito Federal.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

51

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice nacional de preos ao consumidor - IPCA-15


Ponderao das despesas
Tipo de Gasto

Peso % do Gasto

Alimentao
Transportes e comunicao
Despesas pessoais
Vesturio
Habitao
Sade e cuidados pessoais
Artigos de residncia
Total

25,21
18,77
15,68
12,49
10,91
8,85
8,09
100

Apurado de 15 a 15 do ms subsequente.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

52

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


ndice nacional de preos ao consumidor - IPCA-15

JAN

FEV

MAR

ABR

MAI

JUN

JUL

AGO

SET

OUT

NOV

DEZ

ACUMULADO

2001

0,63

0,5

0,36

0,5

0,49

0,38

0,94

1,18

0,38

0,37

0,99

0,55

7,51%

2002

0,62

0,44

0,4

0,78

0,42

0,33

0,77

0,62

0,9

2,08

3,05

11,99%

2003

1,98

2,19

1,14

1,14

0,85

0,22

-0,18

0,27

0,57

0,66

0,17

0,46

9,86%

2004

0,68

0,9

0,4

0,21

0,54

0,56

0,93

0,79

0,49

0,32

0,63

0,84

7,53%

2005

0,68

0,74

0,35

0,74

0,83

0,12

0,11

0,28 -

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

53

3,91%

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice geral de preos de mercado - IGP- M


Calculado mensalmente pela FGV (Fundao Getlio Vargas)
Divulgado no final de cada ms de referncia.
Inicialmente formado para corrigir ttulos emitidos pelo Tesouro
Nacional e Depsitos Bancrios com renda ps fixadas acima de um
ano.
Utilizado atualmente para a correo de contratos de aluguel e como
indexador de algumas tarifas pblicas (energia eltrica).

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

54

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice geral de preos de mercado - IGP- M


Apurado de 21 a 21 do ms subsequente;
Composio:
ndice de Preos por Atacado (IPA)

60%

ndice de Preos ao Consumidor (IPC)

30%

ndice Nacional de Custo de Construo (INCC)

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

55

10%.

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


ndice geral de preos mercado - IGP- M
JAN

FEV

MAR

ABR

MAI

JUN

JUL

AGO

SET

OUT

NOV

DEZ

ACUMULADO

1989

19,68

35,91

36,91

39,92

40,64

40,48

47,13

8,06

1990

61,46

81,29

83,95

28,35

5,93

9,94

12,01

13,62

12,80

12,97

16,86

18,00

17,00

1991

17,70

21,02

9,19

7,81

7,48

8,48

13,22

15,25

14,93

22,63

25,62

23,63

4,58

1992

23,56

27,86

21,39

19,94

20,43

23,61

21,84

24,63

25,27

26,76

23,43

25,08

11,75

1993

25,83

28,42

26,25

28,83

29,70

31,49

31,25

31,79

35,28

35,04

36,15

38,32

25,67

1994

39,07

40,78

45,71

40,91

42,58

45,21

40,00

7,56

1,75

1,82

2,85

0,84

12,47

1995

0,92

1,39

1,12

2,10

0,58

2,46

1,82

2,20

-0,71

0,52

1,20

0,71

15,24

1996

1,73

0,97

0,40

0,32

1,55

1,02

1,35

0,28

0,10

0,19

0,20

0,73

9,19

1997

1,77

0,43

1,15

0,68

0,21

0,74

0,09

0,09

0,48

0,37

0,64

0,84

7,74

1998

0,96

0,18

0,19

0,13

0,14

0,38

-0,17

-0,16

-0,08

0,08

-0,32

0,45

1,79

1999

0,84

3,61

2,83

0,71

-0,29

0,36

1,55

1,56

1,45

1,70

2,39

1,81

20,10

2000

1,24

0,35

0,15

0,23

0,31

0,85

1,57

2,39

1,16

0,38

0,29

0,63

9,95

2001

0,62

0,23

0,56

1,00

0,86

0,98

1,48

1,38

0,31

1,18

1,10

0,22

10,37

2002

0,36

0,06

0,09

0,56

0,83

1,54

1,95

2,32

2,40

3,87

5,19

3,75

25,30

2003

2,33

2,28

1,53

0,92

-0,26

-1,00

-0,42

0,38

1,18

0,38

0,49

0,61

8,69

2004

0,88

0,69

1,13

1,21

1,31

1,38

1,31

1,22

0,69

0,39

0,82

0,74

12,42

2005

0,39

0,30

0,85

0,86

- 0,22

-0,44

-0,34

-0,65

0,75

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

56

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice nacional de preos ao consumidor - INPC


Calculado mensalmente pelo IBGE (Instituto nacional de geografia e
estatstica;
Orientar os reajustes de salrios dos trabalhadores;
Variaes dos gastos de pessoas com renda de 1 a 8 salrios
mnimos;
Regies metropolitanas de Belm, Belo Horizonte, Curitiba, Fortaleza,
Porto Alegre, Recife, Rio de Janeiro, Salvador, So Paulo, municpio de
Goinia e Distrito Federal;
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

57

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

ndice nacional de preos ao consumidor - INPC


Ponderao das despesas
Tipo de Gasto

Peso % do Gasto

Alimentao
Despesas pessoais
Vesturio
Habitao
Transportes e comunicao
Artigos de residncia
Sade e cuidados pessoais
Total

33,1
13,36
13,16
12,53
11,44
8,85
7,56
100

Apurado de incio a fim do ms;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

58

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


ndice nacional de preos ao consumidor - INPC
JAN

FEV

MAR

ABR

MAI

JUN

JUL

AGO

SET

OUT

NOV

DEZ

ACUMULADO

1990

68,19

73,99

82,18

14,67

7,31

11,64

12,62

12,18

14,26

14,43

16,92

19,14

1585,18%

1991

20,95

20,20

11,79

5,01

6,68

10,83

12,14

15,62

15,62

21,08

26,48

24,15

475,11%

1992

25,92

24,48

21,62

20,84

24,50

20,85

22,08

22,38

23,98

26,07

22,89

25,58

1149,05%

1993

28,77

24,79

27,58

28,37

26,78

30,37

31,01

33,34

35,63

34,12

36,00

37,73

2489,11%

1994

41,32

40,57

43,08

42,86

42,73

48,24

7,75

1,85

1,40

2,82

2,96

1,70

929,32%

1995

1,44

1,01

1,62

2,49

2,10

2,18

2,46

1,02

1,17

1,40

1,51

1,65

21,98%

1996

1,46

0,71

0,29

0,93

1,28

1,33

1,20

0,50

0,02

0,38

0,34

0,33

9,12%

1997

0,81

0,45

0,68

0,60

0,11

0,35

0,18

-0,03

0,10

0,29

0,15

0,57

4,34%

1998

0,85

0,54

0,49

0,45

0,72

0,15

-0,28

-0,49

-0,31

0,11

-0,18

0,42

2,49%

1999

0,65

1,29

1,28

0,47

0,05

0,07

0,74

0,55

0,39

0,96

0,94

0,74

8,43%

2000

0,61

0,05

0,13

0,09

-0,05

0,30

1,39

1,21

0,43

0,16

0,29

0,55

5,27%

2001

0,77

0,49

0,48

0,84

0,57

0,60

1,11

0,79

0,44

0,94

1,29

0,74

9,44%

2002

1,07

0,31

0,62

0,68

0,09

0,61

1,15

0,86

0,83

1,57

3,39

2,70

14,74%

2003

2,47

1,46

1,37

1,38

0,99

-0,06

0,04

0,18

0,82

0,39

0,37

0,54

10,38%

2004

0,83

0,39

0,57

0,41

0,40

0,50

0,73

0,50

0,17

0,17

0,44

0,86

6,13%

2005

0,57

0,44

0,73

0,91

0,70

-0,11

0,03

3,31%

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

59

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Inflao e correo monetria


Seja :
i = juros real do perodo;
c = correo monetria do perodo (inflao);
a = taxa aparente de juros;

F Pcorrigido (1 i )

Substituindo 2 e 3 em 1

Eq.1

Pcorrigido P (1 c)

Eq.2

F P (1 a)

Eq.3

P (1 a ) Pcorrigido (1 i )
P (1 a ) P(1 c)(1 i )

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

(1 a) (1 c)(1 i )
60

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :
Lista 4 Exerccio 3
Um capital aplicado durante dois anos taxa nominal aparente de 18% a.a., capitalizada
mensalmente, rendeu R$1.500,00 de juros. Considerando uma inflao de 12% a.a.,
determinar:
a)A taxa efetiva aparente (anual) aplicada na operao;
b)O valor capital aplicado;
c)A taxa real de juros (anual) ganha na aplicao.
Lista 4 Exerccio 11
Um investidor aplicou R$40.000,00 por 3 meses e resgatou R$42.400,00. Sabendo-se
que as taxas de inflao mensal no perodo da aplicao foram de 1,2%, 0,9% e 1,1%,
determinar:
a)A taxa aparente de juros no perodo;
b)A taxa de inflao acumulada no perodo;
c)A taxa real de juros no perodo;
d)A taxa real mdia mensal.
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

61

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Mtodos de avaliao de
projetos de investimento

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

62

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Taxa mnima de atratividade (TMA)


Qualquer possibilidade de investimento apresenta uma perda ou um
custo de oportunidade;

Oportunidade A
Retorno 20%

Capital

Retorno
relativo

Qte. limitada

Oportunidade B
Retorno 5%

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

63

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Taxa mnima de atratividade (TMA)

Taxa a partir da qual o investidor considera que est obtendo ganhos


financeiros.

Taxa de juros equivalente a maior taxa das aplicaes correntes e de


pouco risco;

Custo de capital investido (prprio, de terceiros ou mdia ponderada);

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

64

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos de investimento - Critrio do valor presente


lquido (Net present value)
Caracterizado pela transferncia para o instante presente de todas as
variaes de caixa considerando a TMA;

Critrios :
VPL < 0

Invivel

VPL = 0

Recuperao do investimento

VPL > 0

vivel

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

65

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos de investimento - Critrio do valor anual


Caracterizado transformao de todos os fluxos de caixa do projeto em
uma srie uniforme (valor anual).
Pode ser aplicado aplicado separadamente para :
Investimentos

Investimento equivalente uniforme;

Custo

Custo equivalente uniforme;

Lucro

Lucro equivalente uniforme (LEU).

Anlise de projetos de investimento - Critrio do tempo de retorno


do investimento (Payback)
Tempo necessrio para que os investimentos sejam recuperados;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

66

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos de investimento - Critrio da taxa interna de


retorno (Internal rate of return)
a taxa de juros para qual o valor presente das receitas torna-se igual
aos desembolsos. Ou seja, a taxa que se utilizada como TMA torna o
VPL igual a zero.

Critrios :
TIR > TMA

vivel

TIR = TMA

indiferente

TIR < TMA

invivel

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

67

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Taxa interna de retorno (TIR)


+180

+180

+220

t=1

t=2

t=3

+220

+220

+220

+220

+220

t=0
t=4

t=5

t=6

t=7

t=8

Tempo

-1.000
120
100

NPV vs. TMA

Calculado atravs de
interpolao grfica e
mtodos iterativos
(tentativa e erro)

80
60

TIR =TMA

40
20
0
-20

10,0

10,5

11,0

11,5

12,0

12,5

13,0

13,5

14,0

-40
-60
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

68

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Taxa interna de retorno (TIR)


300,0

200,0

Erro de
interpolao
atravs de uma
reta

100,0

-100,0

22,0

21,0

20,0

19,0

18,0

17,0

16,0

15,0

14,0

13,0

12,0

11,0

10,0

9,0

8,0

7,0

0,0

Calculado
atravs de
interpolao
grfica e
mtodos
iterativos
(tentativa e erro)

-200,0

-300,0

-400,0

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

69

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo :
No ano 2000 voc comprou um apartamento por R$100.000 tendo
como objetivo revende-lo para fazer lucro. Em 2005 o apartamento foi
vendido por R$ 160.000. Sabendo-se que as aplicaes financeiras de
baixo risco renderam ao ano 10% responda :

a)O investimento foi rentvel ? Verifique atravs dos mtodos do Valor


presente, Valor anual, Payback e TIR ?

VP = R$ -653

VA = R$ -172

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Payback = N.A.
70

TIR = 9,86%
Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


Exerccio - Lista 6
1) Numa empresa foram detectados custos operacionais excessivamente
elevados numa linha de produo em decorrncia da utilizao de
equipamentos velhos e obsoletos. Os engenheiros propuseram gerncia duas
alternativas para soluo do problema. A primeira consistindo em uma reforma
geral da linha exigindo investimentos estimados em $10.000, cujo resultado
ser uma reduo anual de custos igual a $2.000 durante 10 anos, aps os
quais os equipamentos seriam sucateados sem nenhum valor residual. A
segunda proposio foi a aquisio de uma nova linha de produo no valor de
35.000 para substituir os equipamentos existentes, cujo valor de revenda foi
estimado em $5.000. Esta alternativa dever proporcionar ganhos de $4.700
por ano, apresentando ainda um valor residual de $10.000 aps 10 anos.
Sendo a TMA de 8% ao ano, qual deve ser a alternativa escolhida ?
Resolva pelo mtodo do valor presente, valor anual, TIR, payback, pela anlise
incremental e indique sua opinio pessoal.
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

71

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Comparativo de alternativas de investimento - anlise incremental

Alternativa 1

+180

+180

+220

t=1

t=2

t=3

+150

+100

+200

t=1

t=2

t=3

+30

+80

+20

t=1

t=2

t=3

t=0

-400

Alternativa 2

t=0

-300

Resultante

t=0

-100
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

72

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Comparativo de alternativas de investimento com vidas diferentes


Alternativa 2
Alternativa 1
+180

+180

+220

+150

+100

+200

+200 +200

+200

t=1

t=2

t=3

t=4 t=5

t=6

t=0

t=0
t=1

t=2

t=3
-300

-400
+180

+180

+220

+180

+180

+220

t=1

t=2

t=3

t=4

t=5

t=6

t=0

Comparativo
Horizonte de
planejamento
comum

-400

Alternativa 1

-400
+150

+100

+200

+200

+200

t=1

t=2

t=3

t=4

t=5

+200

t=0
t=6

Alternativa 2

-300
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

73

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Exemplo :
Os fluxos de caixa lquidos abaixo caracterizam dois projetos
mutuamente excludentes.
0

Fluxo A

-100

60

60

Fluxo B

-100

30

40

3
55

a)Para que intervalo de taxa de desconto (TMA) deve-se fazer A?


b)Para que intervalo deve-se fazer B?
c)Para que intervalo nenhum dos dois projetos deve ser feito?
TIR A = 13,1%

TIR B = 10,9%

a)6,1% <= i <= 13,1%


NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

TIR incremental (A-B) = 6,1%


b) 0% <= i <= 6,1%
74

c) i > 13,1%
Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Depreciao e imposto de
renda

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

75

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos - Ativos


Ativo imobilizado - registrado na contabilidade com o custo de
aquisio
Valor de compra
Frete

Valor do ativo

Seguro do frete
Instalao
Tipos de ativo imobilizado
Tangvel - terrenos; prdios; mquinas; veculos, ferramentas; mveis.
Intangvel - marcas; patentes; direitos de publicao; direitos extrao
e explorao; direitos de uso do processo (know-how).

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

76

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos - Depreciao dos ativos


Taxa anual

Anos de
vida til

4%

25

10%
10%
10%
20%

10
10
10
5

20%

Edifcios
Mquinas e
Equipamentos
Instalaes
Mveis e Utenslios
Veculos
Computadores e
perifricos

Mtodo linear;
Mtodo exponencial;
Outros.
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

77

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos - Vantagem da depreciao de ativos

Reduo dos lucros tributveis;


Base de clculo menor do imposto de renda;
Fixao de limite anual para depreciao de bens;
Aps o trmino da depreciao contbil o bem pode ainda continuar
em utilizao;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

78

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos - Vantagem da depreciao de ativos


Receita Lquida (A)
Produto A

200,0

Produto B

100,0

Custos dos produtos - varivel (B)

Demostrativo
de resultados

300,0

180,0

Produto A

100,0

Produto B

80,0

Margem de Contribuio (C = A + B)

120,0

Produto A

100,0

Produto B

20,0

Despesas indiretas - fixos (D)


Administrativo

-45,0
20,0

Fabricao
Vendas
Vendas

-20,0

Depreciao

-40,0

Resultado operacional (E = C + D)

75,0

-5,0

Resultado financeiro (F)

-10,0

Provises (G)

-8,0

Lucro/Prejuzo antes IR (H = E + F + G)

57,0

IR/Cont.social - 24,76% + 8% (I)

-18,7

Lucro/Prejuzo aps IR (J = H+ I )

38,3

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

79

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Anlise de projetos - Imposto de renda

Calculado do sobre o lucro tributvel da empresa;

Alquotas conforme legislao

Influenciado pela depreciao

Pode transformar projetos viveis antes do IR em projetos no viveis


aps a considerao;

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

80

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


Exerccio 5 - Lista 7
Um investimento de R$ 30.000,00 proporcionar reduo de custos nos
prximos 5 anos de R$15.000; R$18.000; R$14.000; R$7.000 e R$ 8.000. Aps
a utilizao o equipamento ser vendido por R$ 7000,00. Considerando que a
taxa de depreciao para este tipo de equipamento de 20% ao ano linear, o
imposto de renda 35% e a TMA (taxa mnima de atratividade) de 18%, calcular :
a) O valor presente lquido antes e aps o imposto de renda.
b) O valor anual uniforme antes e aps o imposto de renda.
c) A TIR do investimentos antes e aps o imposto de renda
d) O payback descontado antes e aps o imposto de renda ?
e) O investimento vivel aps o imposto de renda ?
f) O que acontece com a viabilidade do investimento aps o imposto de renda
caso a depreciao seja de 40% ao ano linear? Avalie a variao de
rentabilidade.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

81

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira


Exerccio 4 - Lista 7
Uma empresa realizou um estudo econmico visando avaliar a melhor alternativa
entre adquirir ou fazer o leasing de equipamentos. Entre estes equipamentos est o
guindaste telescpico de 13 ton.
Alternativa 1 : Compra
Custo de aquisio:
850.000
Valor residual aps 5 anos:
170.000
Depreciao
5 anos linear (20%)
Custos operacionais
9.000/ano
Alternativa 2 : Leasing
Aluguel :
1.700/hora.
Horizonte de planejamento 5 anos TMA :18% ao ano.
IR :30%
Utilizao do equipamento : 100 horas por ano
a) A compra vivel ?
b) Faa uma anlise sobre o ponto de equilbrio entre compra e o aluguel. Qual a
quantidade de horas necessria para que o custo do aluguel seja equivalente ao de
compra?
c)Determine atravs da anlise incremental para que intervalo da TMA
recomendada a compra e o aluguel.
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

82

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Formulrio Geral

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

83

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Formulrio geral
Juros simples e composto

j Pni

Sries uniformes
(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

F P(1 ni )

F P (1 i ) n

j P (1 i ) n 1

P U FVA(n, i )

FAC (n, i ) (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

P F FVA(n, i )

(1 i ) n 1
FAC (n, i)
i

1
P U
i

(1 i ) n 1 ni
P G

i 2 (1 i ) n

F P FAC (n, i )
F U FAC (n, i )

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

Equivalncia de taxas

(1 i periodo.maior ) (1 i perido.menor ) periodo.maior

Inflao e correo monetria

(1 a) (1 c)(1 i )

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

84

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Tabelas

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

85

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Tabelas


(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

(1 i ) n 1 ni
P G

i 2 (1 i ) n

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

FAC (n, i ) (1 i )

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

86

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Tabelas


(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

(1 i ) n 1 ni
P G

i 2 (1 i ) n

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

FAC (n, i ) (1 i )

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

87

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Tabelas


(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

(1 i ) n 1 ni
P G

i 2 (1 i ) n

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

FAC (n, i ) (1 i )

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

88

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Tabelas


(1 i ) n 1
FVA(n, i )
i (1 i ) n

1
FVA(n, i )
(1 i ) n

(1 i ) n 1 ni
P G

i 2 (1 i ) n

(1 i ) n 1
FAC (n, i )
i

FAC (n, i ) (1 i )

(1 i ) n 1 n
F G

2
i
i

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

89

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica :

Financiamentos
Sistemas de amortizao

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

90

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

91

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao
Sistema SACRE
Sistema semelhante ao SAC;
Financiamento habitacional;
Caixa Econmica Federal;
Prestaes constantes por 12 meses. Para o SAC as prestaes so
decrescentes a cada ms.
Aps 12 meses a prestao recalculada com base no novo saldo
devedor o perodo a pagar.

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

92

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sistema Price


Pagamentos constantes
i=
2,00%
n
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Prestao
(R)
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96
9.455,96

Juros (j)

Saldo
devedor (P)

7.455,96
7.605,08
7.757,18
7.912,32
8.070,57
8.231,98
8.396,62
8.564,55
8.735,85
8.910,56
9.088,77
9.270,55

(100.000,00)
(92.544,04)
(84.938,96)
(77.181,78)
(69.269,46)
(61.198,89)
(52.966,90)
(44.570,28)
(36.005,73)
(27.269,88)
(18.359,32)
(9.270,55)
-

2.000,00
1.850,88
1.698,78
1.543,64
1.385,39
1.223,98
1.059,34
891,41
720,11
545,40
367,19
185,41

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Juros
Valor
presente

Amortizao
(A)

93

1.960,78
1.779,01
1.600,80
1.426,08
1.254,79
1.086,86
922,22
760,81
602,56
447,42
295,31
146,20
12.282,83

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sistema Price

3 Amortizao
4
5 (A) 6

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

94

9 Juros10(j)

11

12

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sist.de amortizao constante (SAC)


Amortizao constante
i=
2,00%
n
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Prestao
(R)
10.333,33
10.166,67
10.000,00
9.833,33
9.666,67
9.500,00
9.333,33
9.166,67
9.000,00
8.833,33
8.666,67
8.500,00

Juros (j)

2.000,00
1.833,33
1.666,67
1.500,00
1.333,33
1.166,67
1.000,00
833,33
666,67
500,00
333,33
166,67

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Amortizao
Saldo
(A)
devedor (P)
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
8.333,33
95

(100.000,00)
(91.666,67)
(83.333,33)
(75.000,00)
(66.666,67)
(58.333,33)
(50.000,00)
(41.666,67)
(33.333,33)
(25.000,00)
(16.666,67)
(8.333,33)
-

Juros
Valor
presente
1.960,78
1.762,14
1.570,54
1.385,77
1.207,64
1.035,97
870,56
711,24
557,84
410,17
268,09
131,42
11.872,16
Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sist.de amortizao constante (SAC)

3 Amortizao
4
5 (A) 6

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

96

9 Juros10(j)

11

12

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sistema de amortizao Misto (SAM)


Sistema de amortizao misto
i=
2,00%
n
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Prestao
(R)
9.894,65
9.811,31
9.727,98
9.644,65
9.561,31
9.477,98
9.394,65
9.311,31
9.227,98
9.144,65
9.061,31
8.977,98

Juros (j)

2.000,00
1.842,11
1.682,72
1.521,82
1.359,36
1.195,32
1.029,67
862,37
693,39
522,70
350,26
176,04

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

Amortizao
Saldo
(A)
devedor (P)
7.894,65
7.969,21
8.045,26
8.122,83
8.201,95
8.282,66
8.364,98
8.448,94
8.534,59
8.621,95
8.711,05
8.801,94
97

(100.000,00)
(92.105,35)
(84.136,15)
(76.090,89)
(67.968,06)
(59.766,11)
(51.483,45)
(43.118,47)
(34.669,53)
(26.134,94)
(17.512,99)
(8.801,94)
-

Juros
Valor
presente
1.960,78
1.770,58
1.585,67
1.405,92
1.231,22
1.061,41
896,39
736,02
580,20
428,80
281,70
138,81
12.077,49
Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Sistema de amortizao Misto (SAM)

4
5 (A) 6
Amortizao

NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

98

9 Juros10(j)

11

12

Prof.:Eduardo M. Watanabe

Engenharia Econmica : Matemtica financeira

Sistemas de amortizao - Evoluo de parcelas


1

0. 5

0 0, 0 0

. 3

0 0, 0 0

Price
NPA -31 Engenharia Econmica 01/07

SAC
99

10

11

12

SAM
Prof.:Eduardo M. Watanabe

S-ar putea să vă placă și