Glucidele

 sunt compuşi polihidroxicarbonilici şi derivaţii lor.

 Rolul:
1. Energetic- furnizează 50-70% din energia totală care se
produce în organism
2. Structural – sunt elemente constitutive ale membranelor
biologice
3. Intră în componenmţa AN şi a Co (NAD, FAD, HSCoA)
4. De sprijin- formează substanţa fundamentală a ţesutului
conjunctiv (condroitinsulfaţii)
5. Anticoagulant - heparina
6. Funcţie hidroosmotică şi ionoreglatoare (datorită
hidrofilităţii înalte şi sarcinii negative heteropolizaharidele
acide reţin apa şi cationii)
7. Funcţie protectoare, mecanică (heteropolizaharide)
 Clasificare:
 După comportarea la hidroliză se clasifică în:

–oze - monozaharide
- ozide - oligozaharide şi polizaharide

Monozaharidele:
a. după grupele funcţionale: aldoze şi cetoze
b. după numărul atomilor de carbon se impart în:
trioze (3C), tetroze (4 C), pentoze (5 C), hexoze (6 C)
Oligozaharidele
de la 2 pînă la 10 resturi de monozaharide: di- , tri-
tetrazaharide
Polizaharidele
mai mult de 10 resturi de monozaharide:
- homopolizaharide - formate din monomeri identici
- heteropolizaharide- diferiţi monomeri monozaharidici
(a. hialuronic, heparansulfaţii, keratansulfaţii)
 MONOZAHARIDELE
 Proprietăţi:
1. Substanţe incolore, solide
2. Uşor solubile în apă, greu solubile în
alcool, insolubile în eter şi cloroform
3. Cristalizează sub formă de cristale
albe
4. Gust dulce
5. Sunt substanţe optic active, datorită
existenţei în molecula sa a atomilor
de carbon asimetrici
 Toate monozaharidele (ex. –
dihidroxiacetona) conţin în moleculă
atomi de carbon asimetrici – pot
prezenta mai mulţi stereoizomeri.
n
 N=2
 N-nr. izomerilor; n- nr. atomilor
de C
  Compuşii care au aceeaşi structură, dar diferă prin configuraţia
spaţială – stereoizomeri
 Stereoizomerii optici care au aceeaşi formulă (şi prezintă aceleaşi
proprietăţi fizico-chimice), dar se deosebesc numai prin sensul în
care rotesc planul luminii polarizate – enantiomeri (se găsesc unul
faţă de celălalt – ca obiectul faţă de imaginea sa în oglindă).
Convenţional sunt notaţi: D şi L
 Aldotetrozele conţin 2C acimetrici (C*)- se prezintă sub forma a
patru stereoizomeri optici activi care formează 2 perechi de
enantiomeri
 Aldopentozele - 3 C* - 8stereoizomeri, 4 perechi de enantiomeri;
aldohexozele - 4 C* - 16 stereoizomeri- 8 perechi de enantiomeri
O
C O O O
C H C H

C H C H H C OH HO C H

HO C H H C OH
H C OH HO C H
H C OH HO C H

CH2OH CH2OH H C OH HO C H

CH2OH CH2OH
D-Glyceraldehyde L-Glyceraldehyde
D-glucose L-glucose
[(R) - (+) - Glyceraldehyde] [(S) - ( - ) - Glyceraldehyde]
Stereoizomerii care diferă prin configuraţia tuturor atomilor de
C* - enantiomeri
 Stereoizomerii care diferă prin configuraţia a 1, maximum
n-1 C* (din totalul de nr de C*) - diastereoizomeri
 Diastereoizomerii care diferă prin configuraţia unui singur
C* – epimer. Schimbarea configuraţiei unui C* -
epimerizare
 Enantiomerii se deosebesc între ei prin sensul de rotaţie a
planului luminii polarizate, unghiul de rotaţie fiind
acelaşi
 Diastereoizomerii se deosebesc între ei prin proprietăţile
fizico-chimice, precum şi prin valoarea unghiului sau
sensul de rotaţie a planului luminii polarizate
 Compuşii optici se împart în 2 serii: D şi L
 Monozaharidele care au configuraţia atomului de C* cel mai
depărtat de gr. carbonil identică cu cea a C* din D GA-
seria D; iar cele avînd configuraţia aceluiaşi atom de C
identică cu cea a C din L GA – aparţin seriei L
 Un compus al seriei D poate fi levogir (-) sau dextrogir (+)
 Majoritatea ozelor naturale aparţin seriei D
 Structurile ciclice ale monozaharidelor
 Monozaharidele scheletul cărora e compus din 5 şi mai mulţi atomi de C,
în soluţie capătă forma de structuri ciclice închise, în care unele grupe
hidroxil interacţionează cu grupa carbonil în limita unei şi aceeiaşi
molecule.
 Gruparea hidroxil apărută la fostul carbon carbonilic – hidroxil
semiacetal sau glicozidic.
 Monozaharidele, care conţin cicluri de 5atomi de C – furanozice; iar
acelea cu 6 atomi de C – piranozice.
 Ca urmare a reacţiilor de ciclizare fostul C carbonilic devine
C*, adoptînd 2 configuraţii sterice diferite: α şi β anomer.
 Stereoizomerul care are aceeşi configuraţie la C-1 ca şi
ultimul C* - α anomer; de configuraţie contrară al acestor
2 atomi – βanomer.
 Proprietăţile chimice ale monozaharidelor
 Reducerea monozaharidelor- polialcooli (Gl- sorbitol; fructoză-
manitol sau sorbitol
 Oxidarea ozelor: gr caronil – acizi aldonici, la gr alcool primar-
acizi uronici
 Esterificarea ozelor cu acid fosforic – Gl 6 P; Fr 6 P.
 Formarea glicozidelor (gr OH formează oxigen-eteri cu alţi compuşi
care conţin gr OH (de ex alcooli)
 Dizaharidele
 Maltoza – 2 mol. de α glucopiranoze - leg.
1,4 glicozidică
 Zaharoza – α glucopiranoză+β
fructofuranoză – leg. α 1- β2 glicozidică
 Lactoza – βgalactopiranoză + α
glucopiranoză
 POLIZAHARIDELE
 Homopolizaharidele: amidonul, glicogenul, celuloza -conţin unităţi
monozaharidice repetetive
 Amidonul- de origine vegetală,reprezintă rezerva glucidică
principală. E constituit din 2 componente:
- amiloza (20%) – resturi de Gl, legate prin leg 1,4 glicozidice
- amilopectina (80%) – resturile de Gl se leagă prin leg. 1,6 glicozidice
- Amiloza:

1. Masa molec a amilozei este de la mii la jumătate de mln.

2. Formează micelii hidratate care dau cu iodul o coloraţie
albastră
3. Configuraţia spaţială- α helix, pasul cuprinde 4-5 resturi de
glicozil
- Amilopectina:
1. Mm –este de ordinul zecilor şi sutelor de mln
2. Formează sol. coloidale care dau cu iodul o coloraţie roşie
3. Prezintă ramificări. Punctele de ramificări apar după 16
radicali de Gl în lanţul exterior şi după 10 radicali de Gl – în
cel interior
 Glicogenul
 de origine animală
 reprezintă forma de depozitare a Gl în organismul uman
 localizat în ţesutul muscular şi ficat
 după structură se aseamănă cu amilopectina, dar are un grad de
ramificare mai mare – ramificaţiile exterioare –apar după 6-7
resturi de Gl; iar cele interioare – după 3-5 unităţi de Gl
 În apă formează sol. coloidale, care cu iodul dau o coloraţie brun
roşcată
 Mm – este de ordinul mln

CH2OH CH2OH
H O O
glycogen
H H H
H H
OH H OH H 1
O
OH
O
H OH H OH

CH2OH CH2OH 6 CH2 CH2OH CH2OH

H O H H O H H 5 O H H O H H O H
H H H H H
OH H OH H OH H 1 4 OH H OH H
4 O O
O O OH
OH 2
3
H OH H OH H OH H OH H OH
 Celuloza
 polizaharid structural în lumea
vegetală.
 este alcătuit din resturi de  glucoză,
unite prin legături -1,4-glicozidice
 Digestia glucidelor
 Începe în cavitatea bucală sub acţiunea α
amilazei salivare, care scindează leg. α 1,4
glicozidice din amidon (până la dextrine)
 Continuă în duoden sub acţiunea amilazei
pancreatice – (leg. 1,4 glicozidice), care
scindează dextrinele până la maltoză .
 Leg α 1,6 glicozidice sunt scindate sub acţiunea
amilo-; oligo 1,6 glicozidaze
 Dizahaharidele se scindează sub acţiunea
maltazei; lactazei, zaharazei (se sintetizează în
enterocite)
 Celuloza nu se scindează în TGI al omului
deoarece lipsesc enzimele β 1,4 glicozidazele
 în TGI polizaharidele sunt scindate până la
monozaharide
 Absorbţia
 Monozaharidele se absorb la nivelul intestinului subţire
 Implică 2 mecanisme:
 Transport activ (necesită ATP şi Na)
 Difuzie facilitată
1. transportorul leagă la locuri separate atât Gl cât şi Na (legarea
Na creşte afinitatea pentru Gl)
2. pătruns în epiteliul intestinal, acesta este eliberat şi odată cu el
Gl. Gl- iese din celulă prin difuzie facilitată, iar Na este expulzat
contra gradientului de concentraţie prin intervenţia ATP-azei, Na,
K dependentă
 Căile de metabolizare a Gl
 Reprezintă combustibil exelent pentru
ţesuturi (Gl- piruvat- Acetil CoA-CO2 şi
H2O)
 Din Gl se sintetizează glicogenul, alte
monozaharide
 Furnizează compuşi importanţi ca:
1. Pentoze (utilizate în sinteza
nucleotidelor şi AN)
2. Acizi uronici –sinteza de proteoglicani
3. Glicerol şi Acetil Co A – neolipogeneză
4. NADPH- necesar biosintezei reductive
 Metabolismul glicogenului
 Glicogenul – forma de depozitare a exesului de
glucide, la care se face apel în faza catabolică a
metabolismului. Depozitele de glicogen se găsesc
în muşchi (1% din greutate) şi în ficat (6%) din
greutate. Ficatul utilizează glicogenul în scopul
menţinerii glicemiei; iar muşchiul îşi satisface
necesităţile proprii de Gl.
 În perioadele interprandiale glicogenul depozitat
în muşchi şi ficat este utilizat pentru obţinerea
glucozei.
 12-20 ore de inaniţie- reduc considerabil
conţinutul glicogenului în ficat; iar activitatea
musculară intensă – îl reduc în muşchi
 Sinteza de glicogen – glicogenogeneza
 Degradarea (scindarea) glicogenului –
glicogenoliză
Sinteza glicogenului
 Activarea Gl 1 fosfat
 E- Glucozo1fosfat uridiltransferaza
glucozo-1-fosfat + UTP  UDP-glucoză + PPi
PPi + H2O  2 Pi
 Transferul Gl pe capătul nereducător al
glicogenului
E- glicogensintaza
glicogen(n) + UDP-glucoza 
glicogen(n +1 ) + UDP
 Formarea leg 1,6 glicozidice
 Glicogen-sintaza realizează legăturile 1,4-glicozidice.
 Formarea legăturilor 1,6-glicozidice se face cu participarea
enzimei de ramifiere – amilo 1,4-1,6 transglicozidaza
şi implică transferul de resturi glicozil (cel puţin 6) la C6 al
unui rest de glucoză.
 Reglarea glicogenezei
 Reglarea glicogenosintezei se efectuiază la nivelul enzimei
glicogensintaza.
 Această E se prezintă sub două forme inreconversibile prin
fosforilare-defosforlare. Forma fosforilată este inactivă în
timp ce cea defosforilată este activată:
kinaza (+ATP)
 Glicogensintaza defosfo Glicogensintaza fosfo
(activă) (neactivă)
fosfotaza (+H2O)

 Insulina activează enzima glicogen-sintaza, astfel are loc

activarea sintezei glicogenului; glucagonul, adrenalina au
efect invers asupra acestei enzime.
 Degradarea glicogenului (glicogenoliza)

glicogen(n ) + Pi  glicogen (n–1 ) +

glucozo-1-fosfat
Enzima- glicogenfosforilaza (acţionează
asupra leg. 1,4 glicozidice).

CH2OH
H O H
H
OH H
OH OPO32

H OH
glucose-1-phosphate
Asupra leg. 1,6 glicozidice acţionează E de deramificare
(amilo1,4-1,6 glucantransferazică)- transferă 3
unităţi zaharidice de pe un lanţ pe altul
 Glucozo-6-fosfat – fructozo -6-fosfat----
glicoliză- piruvat-DOP-C Krebs (ţ. muscular-
sursă de energie pentru el)
 glucozo-6-fosfat + H2O  glucoza + Pi –
ficat
Glicogen Glucoza
Hexokina sau Glucokinaza
Glucose-6-Pase
Glucozo-1-P Glucozo-6-P Glucoza + Pi
Glicoliza

PIRUVAT
METABOLISMUL Gl in ficat
 Reglarea glicogenolizei
Adrenalina , glucagonul

adenilatciclaza
Degradarea glicogenului

ATP AMPc+PP

Fosforilaza n Fosforilaza a
Proteinkinaza n - PKa (defosfo) (fosforilată)

Fosforilazkinaza n ---fosforilazkinaza a
F
o
s
f
Glicoliza
METABOLIZEM OGLJIKOVIH HIDRATOV
  GLIKOLIZA

 GLUKONEOGENEZA

 METABOLIZEM
PENTOZ

 GLIKOGENOLIZA

 GLIKOGENEZA
 Amilaza (pH 6,8) v slini- dekstrani, mešanica
Surovine za človeški
a-amilaza (pankreas) – disaharidi, trisaharidi
organizem: polimeri:
Maltaza, sukraza, laktaza, trehalaza (tanko črevo) - glukoza
ŠKROB
in GLIKOGEN

Večina
ogljikovih
hidratov se
absorbira skozi
intestinalni
trakt v obliki
glukoze.
Glukoza se skozi
transporterje (GLUT 5)
ne notranji strani
endotelijskih celic
Glukoza in Na+ ioni vstopajo prenese v kri
skozi membrano skupaj

Na+ ioni se vračajo skozi

membrano skupaj z K+ ioni
 GLUKOZNI TRANSPORTERJI (GLUT 1-5) – enojni
polipeptidi z karakterističnimi transmembranskimi deli
(1-12)

 GLUT 1: v vseh sesalskih celicah – konstanten transport glukoze (Km

= 1mM)
 GLUT 2: hepatocite in pankreatične beta celice (Km = 15 - 20mM)
 GLUT 3: v vseh sesalskih celicah – konstanten transport glukoze (Km
= 1mM)
 GLUT 4: znotraj celic v mišicah in adipozi (k membrani pod vplivom
 GLAVNE POTI METABOLIZMA GLUKOZE V
CELICAH - eritrociti

TRANSPORT GLUKOZE V
CELICO
POT PENTOZA
FOSFTATA FOSFORILACIJA GLUKOZE Z
HEKSOKINAZO

GLIKOLIZA

TRANSPORT
LAKTATA IZ CELICE
 GLAVNE POTI METABOLIZMA GLUKOZE V
CELICAH - možgani

TRANSPORT GLUKOZE V
CELICO
POT PENTOZA
FOSFTATA
FOSFORILACIJA GLUKOZE Z
HEKSOKINAZO

GLIKOLIZA

TCA CIKEL
 GLAVNE POTI METABOLIZMA GLUKOZE V
CELICAH-mišično tkivo in srce

TRANSPORT GLUKOZE V
CELICO
POT PENTOZA
FOSFORILACIJA GLUKOZE Z
FOSFTATA
HEKSOKINAZO
GLIKOGENEZA
GLIKOLIZA GLIKOGENOLIZA

TCA CIKEL

TRANSPORT MLEČNE
KISLINE IZ CELICE
 GLAVNE POTI METABOLIZMA GLUKOZE V
CELICAH-adipozno tkivo

TRANSPORT GLUKOZE
V CELICO
POT PENTOZA
FOSFTATA FOSFORILACIJA
GLUKOZE Z
HEKSOKINAZO
GLIKOGENEZA
GLIKOLIZA GLIKOGENOLIZA

LIPOGENEZA
 GLAVNE POTI METABOLIZMA GLUKOZE V
CELICAH - jetra
HIDROLIZA GLUKOZA-6-
FOSFATA IN TRANSPORT
TRANSPORT GLUKOZE V GLUKOZE IZ CELICE
CELICO

POT PENTOZA FOSFORILACIJA GLUKOZE Z

FOSFTATA HEKSOKINAZO

GLIKOGENEZA

GLIKOGENOLIZA
SINTEZA
GLUKURONIDOV
(detoksifikacija drog TRANSPORT
in bilirubina s
MLEČNE KISLINE IZ
konjugacijo – pot
glukuronske kisline CELICE

GLIKOLIZA TCA CIKEL

LIPOGENEZA
 OKSIDACIJA GLUKOZE - GLIKOLIZA

Ko zmanjka kisika
(npr.preveč dela v
mišicah) = končni V večini tkiv = končni
produkt LAKTAT produkt PIRUVAT
GLIKOLIZA – Embden-
Meyerhof ciklus

modro – substrati
Zeleno – encimi
Rdeče- visoko energijski intermediati – za sintezo
ATP
GLIKOLIZA – Embden-Meyerhof ciklus
 6 CH OPO 2
2 3
5 O
H H
H
4 H 1
OH
OH OH
3 2
H OH
glucose-6-phosphate

Glikoliza teče v citosolu celic.

Glukoza vstopa v ciklus glikolize z
konverzijo v glukoza-6-fosfat.
Potrebna energija – razpad dveh ~P
vezi ATP.
1. Heksokinaza (ali glukokinaza) katalizira:
glukoza + ATP  glukoza-6-P + ADP
Reakcija poteka z nukleofilnim napadom na C6 hidroksilni O
glukoze in na P terminalnega fosfata ATP.
ATP se veže na encim kot kompleks z Mg++. Mg++ reagira z
negativno nabitimi kisikovimi atomi fosfata – kompenzacija
nabojev in promocija favorizirane konformacije ATP na
aktivnem mestu heksokinaze. G = visoko negativna-
spontana reakcija.
Glukokinaza / heksokinaza = različne oblike encima, ki katalizirata
enako reakcijo:
 glucose

Hexokinase

Vezava glukoze na heksokinazo promovira velike konformacijske

spremembe encima s stabilizacijo alternativne konformacije v
kateri:
 je C6 hidroksilna skupina vezane glukoze blizu terminalnega
fosfata ATP – promocija katalize.
 Voda se izloči iz aktivnega mesta encima. Na ta način je
inhibirana hidroliza ATP.
 Strukturna fleksibilnost dovoljuje dostop do aktivnega mesta
in ohranja precizno pozicijo aktivnega mesta encima – po
vezavi substrat-encim – značilna konformacija kompleksa.
 6 CH OPO 2
2 3
5 6 CH OPO 2 1CH2OH
H O H 2 3
O
H
4 H 1 5 H HO 2
OH
OH OH H 4 3 OH
3 2
OH H
H OH
Phosphoglucose Isomerase
glucose-6-phosphate fructose-6-phosphate

2. Fosfoglukoza izomeraza katalizira naslednjo

stopnjo glikolize:
glukoza-6-P (aldoze)  fruktoza-6-P
(ketoza)
Mehanizem vključuje kislinsko/bazno katalizo z
odprtjem obroča, izomerizacija teče skozi
 Phosphofructokinase
6 CH OPO 2 1CH2OH 6 CH OPO 2 1CH2OPO32
2 3 2 3
O ATP ADP O
5 H HO 2 5 H HO 2

H 4 3 OH Mg2+ H 4 3 OH
OH H OH H
fructose-6-phosphate fructose-1,6-bisphosphate

3. Fosfofruktokinaza katalizira:
fruktoza-6-P + ATP  fruktoza-1,6-bisP + ADP
Ta zelo spontana (eksergona) reakcija teče po mehanizmu podobnem
katalizi heksokinaze. Katalizirana reakcija s fosfofruktokinazo je
omejujoča stopnja v glikolizi. Encim je močno reguliran.
 2
1CH2OPO3

2C O
H O
2
HO 3C H Aldolase 3
CH2 OPO 3 1C

H 4C OH 2C O + H 2C OH
2
H C OH 1CH2OH 3 CH2 OPO 3
5
2
6 CH2 OPO 3 dihydroxyacetone glyceraldehyde-3-
phosphate phosphate
fructose-1,6-
bisphosphate
Triosephosphate Isomerase

4. Aldolaza katalizira: fruktoza-1,6-bisfosfat 

dihidroksiaceton-P + gliceralaldehid-3-P
Reakcija je cepitev aldolnega obroča.
V produktih reakcije pride do preštevilčenja C-atomov.
 lysine 1CH 2OPO3
2
H
+  2C NH (CH2)4 Enzyme
H3N C COO +
HO 3
CH
CH2
H 4
C OH
CH2
H 5
C OH
CH2 2
6 CH 2OPO3
CH2
Schiff base intermediate of
 NH3 Aldolase reaction

Ostanek lizina na aktivnem mestu encima sodeluje v katalizi

reakcije katalizirane z aldolazo. Keto skupina fruktoze-1,6-
bisfosfata reagira z e-amino skupino aktivnega mesta lizina in
tvori protoniran intermediat Schiffove baze.
Sledi cepitev vezi med C3 & C4.
 2
1CH2OPO3

2C O
H O
2
HO 3C H Aldolase 3
CH2 OPO 3 1C

H 4C OH 2C O + H 2C OH
2
H C OH 1CH2OH 3 CH2 OPO 3
5
2
6 CH2 OPO 3 dihydroxyacetone glyceraldehyde-3-
phosphate phosphate
fructose-1,6-
bisphosphate
Triosephosphate Isomerase

5. Izomeraza trioze fosfata (TIM) katalizira:

dihidroksiaceton-P  gliceraldehid-3-P
Glikoliza se nadaljuje od gliceraldehida-3-P. Keq favorizira
obliko dihidroksiaceton-P. Odstranitev gliceraldehida-3-P
teče z naslednjo stopnjo v glikolizi.
 Triosephosphate Isomerase
H H OH H
+
O
+ + +
H C OH H H C H H C
C O C OH H C OH
CH2OPO32 CH2OPO32 CH2OPO32

dihydroxyacetone enediol glyceraldehyde-

phosphate intermediate 3-phosphate

Konverzija aldoza/ketoza vključuje kislinsko/bazno

katalizo via intermediatov:enediola in fosfoglukozne
izomeraze.
Aktivna mesta Glu and His dajeta protone pri tej katalizi.
 OH
HC O O O
C C
CH2OPO32 CH2OPO32
proposed phosphoglycolate
enediolate transition state
intermediate analog

2-fosfoglikolat je vmesna oblika ki se tesno veže na

aktivno mesto encima Trioza fosfat izomeraza (TIM).
Je inhibitor TIM in podoben intermediatu enediolatu.
TIM smatramo kot “perfekten encim." Reakcijska stopnja
je odvisna samo od koncentracije substrata, ki je vezan z
encimom.
 Glyceraldehyde-3-phosphate
Dehydrogenase
H O + H+ O OPO32
1C NAD+ NADH 1C
+ Pi
H C OH H C OH
2 2
2 2
3 CH2 OPO 3 3 CH2 OPO 3

glyceraldehyde- 1,3-bisphospho-
3-phosphate glycerate

6. gliceraldehid-3-fosfat dehidrogenaza katalizira:

gliceraldehid-3-P + NAD+ + Pi 
1,3-bisfosfatglicerat + NADH + H+
 Glyceraldehyde-3-phosphate
Dehydrogenase
H O + H+ O OPO32
1C NAD+ NADH 1C
+ Pi
H C OH H C OH
2 2
2 2
3 CH2 OPO 3 3 CH2 OPO 3

glyceraldehyde- 1,3-bisphospho-
3-phosphate glycerate

Eksergona oksidacija gliceraldehid-3-fosfata v

karboksilno kislino, vodi do tvorbe acilfosfata =
“visoko energetska vez”(~P).
To je edina stopnja v glikolizi, kjer se NAD+ reducira v
NADH.
 H O
H
1C
H3N+ C COO
H 2 C OH
CH2 2
3 CH2OPO3
SH glyceraldehyde-3-
cysteine phosphate

Cistein tiol na aktivnem mestu

gliceraldehid-3-fosfat dehidrogenaze:
Gliceraldehid-3-fosfat reagira s cistein
tiolom in tvori intermediat tiohemiacetal.
 Enz-Cys SH O OH

HC CH CH2OPO32
glyceraldehyde-3-
OH OH phosphate

Oksidacija do Enz-Cys S CH CH CH2OPO32

karboksilne kisline NAD + thiohemiacetal
(v ~ tioestru) kot NADH intermediate
posledica redukcije O OH
NAD+ v NADH. Enz-Cys S C CH CH2OPO32
Pi
acyl-thioester
intermediate
O OH
2
Enz-Cys SH O3PO C CH CH2OPO32
1,3-bisphosphoglycerate

“Visoko energetski” acil tioester napade Pi in

tvori acilfosfat (~P).
 H O O
H H
C C
NH2 NH2

+
N  + N
2e + H
R R
NAD+ NADH

NAD+ sprejme 2 e in H+ (v obliki hidrida) –pretvorba

v reducirano obliko NADH.
 Phosphoglycerate Kinase
O OPO32 ADP ATP O O
1C 1
C
H 2C OH H 2C OH
2+
2 Mg 2
3 CH2OPO3 3 CH2OPO3

1,3-bisphospho- 3-phosphoglycerate
glycerate

7. Fosfoglicerat kinaza katalizira:

1,3-bisfosfatglicerat+ ADP 
3-fosfoglicerat + ATP
Transfer fosfata je reverzibilen (nizka G), ker se ena vez ~P cepi
& druga sintetizira.
Encim preide v konformacijsko drugo obliko pod vplivom substrata,
podobno kot heksokinaza.
 Phosphoglycerate Mutase
O O O O
C
1
C
1
H 2C OH H 2C OPO32
2
3 CH2OPO3 3 CH2OH
3-phosphoglycerate 2-phosphoglycerate

8. Fosfoglicerat mutaza katalizira:

3-fosfoglicerat  fosfoglicerat

Fosfat se prenese iz OH na C3 do OH na C2.

 Phosphoglycerate Mutase
O O O O
histidine
H
1
C 1
C
2 H3N+ C COO
H 2C OH H 2C OPO3
CH OPO 2 CH2
3 2 3 3 CH2OH
3-phosphoglycerate 2-phosphoglycerate C
HN CH

HC NH


Aktivno mesto histidina - stranska veriga

O O
sodeluje v transferju Pi z dajanjem &
sprejemom fosfata. C
1
Proces teče preko 2,3-bisfosfat H 2C OPO32
intermediata..
2
3 CH 2OPO 3

2,3-bisphosphoglycerate
 Enolase
O O O O
C C
1
1
H C OPO 32 2
C OPO 32 + H2O
2
3 CH2OH 3 CH2
2-phosphoglycerate phosphoenolpyruvate

9. Enolaza katalizira
2-fosfoglicerat  fosfoenolpiruvat+ H2O
Reakcija hidrolize je odvisna od Mg++-in inhibirana s fluoridom.
Fluorofosfat tvori kompleks z Mg++ na aktivnem mestu encima.
 Pyruvate Kinase

O O O O O O
C ADP ATP C C
1 1 1

2
C OPO32 C
2
OH 2
C O

3 CH2 3 CH2 3 CH3

phosphoenolpyruvate enolpyruvate pyruvate

10. Piruvat kinaza katalizira:

fosfoenolpiruvat + ADP  piruvat + ATP
 Pyruvate Kinase

O O O O O O
C ADP ATP C C
1 1 1

2
C OPO32 C
2
OH 2
C O

3 CH2 3 CH2 3 CH3

phosphoenolpyruvate enolpyruvate pyruvate

Transfer fosfata iz PEP na ADP je spontana reakcija.

 Odcepitev Pi iz PEP tvori enol, ki se spontano pretvori v
keto obliko piruvata.
Za reakcijo so potrebni kationi K+ in Mg++ ki se vežejo na
aktivnem mestu piruvat kinaze.
 glucose Glycolysis
ATP
Hexokinase
ADP
glucose-6-phosphate
Phosphoglucose Isomerase
fructose-6-phosphate
ATP
Phosphofructokinase
ADP
fructose-1,6-bisphosphate
Aldolase

glyceraldehyde-3-phosphate + dihydroxyacetone-phosphate
Triosephosphate
Isomerase
Glycolysis continued
 glyceraldehyde-3-phosphate
NAD+ + Pi Glyceraldehyde-3-phosphate
NADH + H+ Dehydrogenase
1,3-bisphosphoglycerate
ADP
Phosphoglycerate Kinase
ATP
3-phosphoglycerate
Phosphoglycerate Mutase
2-phosphoglycerate

H2O Enolase
phosphoenolpyruvate
ADP
Pyruvate Kinase
ATP
pyruvate
Energetska bilanca za~P vezi ATP:
 2 ATP se porabita
 4 ATP tvorijo (2 iz vsakega od 3C fragmentov
glukoze)
 Net tvorba 2 ~P vezi ATP na 1 molekulo glukoze.
Glikoliza – skupna reakcija, brez H+:
glukoza + 2 NAD+ + 2 ADP + 2 Pi 
2 piruvat + 2 NADH + 2
ATP
V aerobnih organizmih:
 piruvat , ki se tvori v glikolizi se pretvori v CO2 via
Krebs ciklusa
 NADH v glikolizi & Krebsovem ciklusu se reoksidira
skozi dihalno verigo z tvorbo dodatnih molekul
ATP.
V anaerobnih pogojih: Lactate Dehydrogenase
laktatna O O O O
dehidrogenaza C NADH + H+ NAD+ C
katalizira redukcijo keto
skupine piruvata v C O HC OH
hidroksilno skupino in CH3 CH3
tvorbo laktata, NADH se pyruvate lactate
oksidira v NAD+.

Skeletne mišice fermentirajo glukozo v laktat med

intenzivnim aktivnim delom.
Laktat, ki se izloči v kri se lahko uporabi v drugih tkivih ali pa
se konvertira preko laktatne dehidrogenaze nazaj v piruvat –
ponovni prenos v Krebsov ciklus.
 Lactate Dehydrogenase
O O O O
C NADH + H+ NAD+ C
C O HC OH
CH3 CH3
pyruvate lactate

Laktat je prav tako lahko izvor energije za nevrone in

možgane.
Astrocite ki obdajajo in varujejo nevrone v možganih
fermentirajo glukozo do laktata –izločitev iz celic. Prevzem
laktata iz dotikajočih se nevronov in pretvorba v piruvat –
oksidacija v Krebsovem ciklusu.
 6 CH2OH 6 CH OPO 2
2 3
ATP ADP
5 O 5 O
H H H H
H H
4 1 4 H 1
OH H OH
Mg2+
OH OH OH OH
3 2 3 2
H OH Hexokinase H OH
glucose glucose-6-phosphate

Heksokinaza je inhibirana s produktom

glukozo-6-fosfatom – kompetitivna inhibicija –
kot tudi z alosteričnimi interakcijami.
 Glycogen Glucose
Hexokinase or Glucokinase
Glucose-6-Pase
Glucose-1-P Glucose-6-P Glucose + Pi
Glycolysis
Pathway
Pyruvate
Glucose metabolism in liver.

Glukokinaza se nahaja v jetrih z visoko KM glukozo, kar

dopušča jetrom da shranjujejo glukozo kot glikogen, takrat ko je
koncentracija glukoze v krvi visoka.
Inhibicija encima fosfofruktokinaze takrat ko je [ATP] visoka
preprečuje razgradnjo glukoze v glikolizi in celični respiraciji. Za
celico je lažje da shrani glukozo v obliki glikogena, če je ATP-ja
dovolj.
GLUKONEOGENEZA
 GLUKONEOGENEZA je biosinteza novih molekul
glukoze (ne iz glikogena). Tvorba glukoze iz
drugih metabolitev je potrebna za dovajanje
energije:

 možganom (lahko uporabijo tudi ketonska telesa)

• Testisi
• Eritrociti glukoza edini
vir energije
• Sredica ledvic

REAKCIJA SINTEZE GLUKOZE IZ C3 ALI C4

PREKURZORJEV JE OBRATNA GLIKOLIZI.
Glukoneogeneza poteka v
glavnem v jetrih.
Sinteza glukoze iz piruvata
katalizirana v glavnem z
enakimi encimi kot pri
glikolizi.
RAZEN: tri glikolitične
reakcije imajo zelo negativno
G, da je reakcija
IREVERZIBILNA:
•Heksokinaza/glukokinaza
•Fosfofruktokinaza
•Piruvat kinaza
V glukoneogenzi morajo teči
te reakcije po drugi poti (by-
pass 1-3).
 By-pass 1: pretvorba piruvata v
fosfoenolpiruvat (PEP)
Piruvat Kinaza (glikoliza) katalizira:
fosfoenolpiruvat (PEP) + ADP  piruvat +
ATP

Za sintezo PEP (2 reakciji):

Piruvat karboksilaza (Glukoneogeneza) katalizira:
piruvat + HCO3- + ATP  oksaloacetat + ADP + Pi
PEP karbokinaza (glukoneogeneza) katalizira:
oksaloacetat + GTP  PEP + GDP + CO2
Celokupno: Piruvat + ATP + GTP + H2O ---> PEP + ADP +
GDP + Pi + 2H+
Pyruvate Carboxylase PEP Carboxykinase
O O
O O C
O O
C ATP ADP + Pi C O GTP GDP C
C O CH2 C OPO32

CH3 HCO3 C CO2 CH2

O O
pyruvate oxaloacetate PEP
 By-pass 1: pretvorba piruvata v fosfoenolpiruvat (PEP)

2.PEP
KARBOKSIKINAZA
do PEP

1.PIRUVAT
KARBOKSILAZA do
oksalacetata
Mehanizem delovanja
piruvat
dekarboksilaze
MEHANIZEM DELOVANJA
PEP KARBOKSIKINAZE
 By-pass 3: pretvorba GLUKOZA-6-fosfata v
GLUKOZO

Heksokinaza (glikoliza) katalizira:

glukoza + ATP  glukoza-6-fosfat + ADP
glukoza-6-fosfataza (glukoneogeneza) katalizira:
glukoza-6-fosfat+ H2O  glukoza + Pi

Glucose-6-phosphatase
6 CH OPO 2 CH2OH
2 3
5 O O
H H H H
H H2O H
4
OH H 1
OH H + Pi
OH OH OH OH
3 2
H OH H OH
glucose-6-phosphate glucose
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 LAKTAT
GLAVNA SUROVINA. LAKTAT KI NASTANE Z GLIKOLIZO V
NEHEPATIČNIH TKIVIH (mišice, eritrociti) JETRA UPORABIJO V
GLUKONEOGENEZI – CORIJEV CIKLUS:
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 PIRUVAT
V mišicah in drugih perifernih tkivih – transaminiran v alanin –
prenese v jetra – glukoneogeneza – GLUKOZA-ALANIN CIKLUS:

AMINO SKUPINA
ALANINA SE
PRETVORI V UREO
IN IZLOČI IZ
ORGANIZMA

PREDVSEM ZA
ELIMINACIJO
DUŠIKA IN OBNOVO
ENERGIJE
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 AMINO-KISLINE
Vseh 20 razen levcina in lizina – skelet ogljikovodika - glukoneogeneza:

 GLICEROL

Skelet ogljikovodika lipidov se lahko uporabi za glukoneogenzo preko

fosforilacije z glicerol kinazo:
GLIKOLIZA IN GLUKONEOGENZA STA
SPONTANI (EKSERGONI REAKCIJI)
Nikoli ne tečeta istočasno – izguba energije.
Glikoliza:
glukoza + 2 NAD+ + 2 ADP + 2 Pi 
2 piruvat + 2 NADH +
2 ATP
Glukoneogeneza :
2 piruvat + 2 NADH + 4 ATP + 2 GTP 
glukoza + 2 NAD+ + 4 ADP + 2
GDP + 6 Pi 2
Energetska bilanca: 6
1. število ~P v glikolizi ?
2. število ~P v glukoneogenezi?
3. Če bi tekla oba procesa naenkrat bi šle v izgubo 4
mol. ATP.
GLIKOLIZA IN GLUKONEOGENEZA STA
RECIPROČNO REGULIRANI:

Lokalna kontrola obsega recipročno alosterično

regulacijo z nukleotidi adenina.

fosfofruktokinaza (glikoliza ) je inhibirana z ATP

in stimulirana z AMP.

 Fruktoza-1,6-bisfosfataza (Glukoneogeneza) je
inhibirana z AMP.
Globalna kontrola v hepatocihah obsega recipročne učinke
kaskad cikličnega AMP, pod vplivom hormona glukagona ko
je koncentracija glukoze v krvi nizka.
fosforilacija encimov in regulatornih proteinov v jetrih s
Protein Kinazo A (cAMP odvisna Protein Kinaza) se odraža v:
 Inhibiciji glikolize,
 Stimulaciji glukoneogeneze,
Tvorba glukoze za potrebe v organizmu.

Encimi, ki so fosforilirani s Protein Kinazo A :

Piruvat Kinaza, glikolitični encim, inhibiran ko je fosforiliran.
CREB (cAMP response element binding protein) ki se aktivira preko
drugih faktorjev, transkripcija gena za PEP karboksikinazo,
povečanje glukoneogeneze.
bi-funkcionalni encim ki tvori in degradira alosterični regulator-
fruktoza-2,6-bisfosfat.
REGULACIJA GLUKONEOGENEZE - FRUKTOZA-2,6-
BISFOSFAT (F2,6BP).

-
UČINEK

+
UČINEK
By-pass 2: pretvorba fruktoza-1,6-bisfosfata v
fruktoza-6-fosfat
FOSFOFRUKTOKINAZA (GLIKOLIZA) KATALIZIRA:
fruktoza -6-P + ATP  fruktoza-1,6-bisP +
ADP
fruktoza-1,6-bisfosfataza (glukoneogeneza)
katalizira:
fruktoza-1,6-bisP + H2O  fruktoza -6-P
Fructose-1,6-bisphosphatase
6
+ Pi 2 2 2
CH2OPO3 1 CH2OPO3 CH2OPO3 CH2OH
O O
H2O
5 H HO 2 H HO + Pi
H 4 3 OH H OH
OH H OH H
fructose-1,6-bisphosphate fructose-6-phosphate

OMEJUJOČA REAKCIJA GLUKONEOGENEZE!

REGULACIJA GLUKONEOGENEZE - FRUKTOZA-2,6-
BISFOSFAT (F2,6BP).

-
UČINEK

+
UČINEK
GLIKOLIZA IN GLUKONEOGENZA STA
SPONTANI (EKSERGONI REAKCIJI)
Nikoli ne tečeta istočasno – izguba energije.
Glikoliza:
glukoza + 2 NAD+ + 2 ADP + 2 Pi 
2 piruvat + 2 NADH +
2 ATP
Glukoneogeneza :
2 piruvat + 2 NADH + 4 ATP + 2 GTP 
glukoza + 2 NAD+ + 4 ADP + 2
GDP + 6 Pi 2
Energetska bilanca: 6
1. število ~P v glikolizi ?
2. število ~P v glukoneogenezi?
3. Če bi tekla oba procesa naenkrat bi šle v izgubo 4
mol. ATP.
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 AMINO-KISLINE
Vseh 20 razen levcina in lizina – skelet ogljikovodika - glukoneogeneza:

 GLICEROL

Skelet ogljikovodika lipidov se lahko uporabi za glukoneogenzo preko

fosforilacije z glicerol kinazo:
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 PIRUVAT
V mišicah in drugih perifernih tkivih – transaminiran v alanin –
prenese v jetra – glukoneogeneza – GLUKOZA-ALANIN CIKLUS:

AMINO SKUPINA
ALANINA SE
PRETVORI V UREO
IN IZLOČI IZ
ORGANIZMA

PREDVSEM ZA
ELIMINACIJO
DUŠIKA IN OBNOVO
ENERGIJE
 SUROVINE ZA GLUKONEOGENEZO

 LAKTAT
GLAVNA SUROVINA. LAKTAT KI NASTANE Z GLIKOLIZO V
NEHEPATIČNIH TKIVIH (mišice, eritrociti) JETRA UPORABIJO V
GLUKONEOGENEZI – CORIJEV CIKLUS:
 POT PENTOZA FOSFATA
DAJE

NADPH, RIBOZA-5-FOSFAT,
Potreben za biosintetske Potrebna za biosintezo nukleotidov
reakcije (redukcije), in kofaktorjev.
Za ohranjanje reduciranega
glutationa v eritrocitih in za
redukcijo methemoglobina.
Linearna pot oksidacije in dekarboksilacije C6 glukoza-6-fosfata do
C5 ribuloza-5-P:

Glucose-6-phosphate 6-Phospho- O O
Dehydrogenase glucono- 1C
6CH 2OPO 32 6 CH OPO 2 lactonase
+ 2 3
NADPH + H HC OH
H
5 O OH NADP
+
H
5 O H2O H+ 2
H H HO 3CH
4 OH H 1 4
OH H O
1 HC OH
4
OH H OH
3 2 3 2 HC OH
5
H OH H OH CH 2OPO 32
6
glucose-6-phosphate 6-phoshogluconolactone 6-phosphogluconate

Glukoza-6-fosfat dehidrogenaza katalizira oksidacijo

aldehida (hemiacetal), na C1 glukoza-6-fosfatu, do
karboksilne kisline, in tvorbe estra (lakton).
NADP+ služi kot akceptor elektronov.
 Glucose-6-phosphate 6-Phospho- O O
Dehydrogenase glucono- 1C
6CH 2OPO 32 6 CH OPO 2 lactonase
+ 2 3
NADPH + H HC OH
H
5 O OH NADP
+
H
5 O H2O H+ 2
H H HO 3CH
4 OH H 1 4
OH H O
1 HC OH
4
OH H OH
3 2 3 2 HC OH
5
H OH H OH CH 2OPO 32
6
glucose-6-phosphate 6-phoshogluconolactone 6-phosphogluconate

6-fosfoglukonolaktolaza katalizira hidrolizo estra – odprtje obroča.

Nastane 6-fosfoglukonat.

O O Phosphogluconate
1C Dehydrogenase
HC OH 1CH 2OH
2 NADP + NADPH + H+
HO CH
3
C O
2
HC OH HC OH
4 3
HC OH CO 2 HC OH
5 4
2
CH 2OPO 3 CH 2OPO 32
6 5
6-phosphogluconate ribulose-5-phosphate

Fosfoglukonat dehidrogenaza katalizira oksidativno dekarboksilacijo 6-

fosfoglukonata, nastanek 5-C ribuloza-5-fosfat.
OH na C3 (C2 na ribulozi) se oksidira v keton. Povzroči izgubo karboksilne
skupine na C1 kot CO2. NADP+ služi kot oksidant.
 H O O
H H
Redukcija NADP+ (tudi C C
NH2 NH2
NAD+) vključuje prenos 2
ein 1 H+ na del +
nikotinamida. N N
2e + H
+

R R
NADP+ NADPH
Epimeraza inter-pretvori CH2OH

stereoizomere ribuloze-5-P Epimerase

C O

in ksiluloze-5-P. HO C H

CH2OH H C OH
Izomeraza pretvori ketozo CH2OPO32
ribuloza-5-P v aldozo
C O
xylulose-5-
riboza-5-P.
H C OH phosphate
H C OH HC O

Obe reakciji vključujeta CH2OPO32 H C OH

deprotonacijo do ribulose-5-
phosphate Isomerase
H C OH

endiolatnega H C OH
intermediata ki mu sledi CH2OPO32
specifična reprotonacija do ribose-5-
phosphate
produkta.
Transketolaze &
Transaldolaze katalizirajo
transfer 2-C ali 3-C
molekularne fragmente od
ketoznega donorja do
aldoznega akceptorja..
CH2OH
Transketolase
C O

CH2OH HC O HO C H

C O H C OH H C OH

HO C H H C OH HC O H C OH

H C OH
+ H C OH H C OH
+ H C OH

CH2OPO32 CH2OPO32 CH2OPO32 CH2OPO32

xylulose- ribose- glyceraldehyde- sedoheptulose-

5-phosphate 5-phosphate 3-phosphate 7-phosphate

Transketolaze – transfer 2-C : nastanek

sedoheptuloza-7-fosfata.
 CH2OH
Transaldolase
C O H2C OH

HO CH C O

HC OH HC O HO CH

HC OH HC O HC OH HC OH

HC OH HC OH
+ HC OH + HC OH

H2C OPO32 H2C OPO32 H2C OPO32 H2C OPO32

sedoheptulose- glyceraldehyde- erythrose- fructose-

7-phosphate 3-phosphate 4-phosphate 6-phosphate

Transaldolaza katalizira prenos 3-C skupine dihidroksiacetona, iz

sedoheptuloze-7-fosfata do gliceraldehid-3-fosfata.
Diagram povzema (3) ribulose-5-P
pretok 15 C atomov EP
IS
skozi pot pentoza-
fosfata; reakcije pri ribose-5-P (2) xylulose-5-P
katerih:
TK
5-C sladkorji
pretvorjeni v 3-C in glyceraldehyde-3-P
6-C sladkorje.
sedoheptulose 7 P

fructose-6- P TA
erythrose-4-P

IS = Izomeraza TK fructose-6-P
EP = Epimeraza
glyceraldehyde-3-P
TK = Transketolaza
TA = Transaldolaza
Regeneracija reduciranega glutationa zahteva
NADPH, tvorjenega v eritrocitih po poti pentoza
fosfata:

Glutation Reduktaza katalizira:

GSSG + NADPH + H+  2 GSH + NADP+
 O O
H
H3N+
C CH2 CH2 C N CH C N CH2 COO
H H
COO CH2

SH
-glutamyl-cysteinyl-glycine
Glutathione

Glutation peroksidaza katalizira razgradnjo peroksida, 2

molekuli glutationa (GSH) se oksidirata v disulfid.
2 GSH + ROOH  GSSG + ROH + H2O

Glutation peroksidaza uporablja mikro element selen kot

funkcionalno skupino. Primarna struktura vsebuje analog cisteina,
selenocistein, Se je namesto S.
 O O
H
H3N +
C CH2 CH2 C N CH C N CH2 COO
H H
COO CH2

SH
-glutamyl-cysteinyl-glycine
Glutathione

Glutation je tripeptid, ki vključuje Glu vezan na izopeptidno

vez na stranski verigi karbonila.
Funkcionalna skupina glutationa je cistein tiol.

Vloga glutationa:

Degradacija vodikovega peroksida, ki nastane spontano v

okoljih bogatih s kisikom in eritrocitih. Vodikov peroksid lahko
reagira z dvojnimi vezmi maščobnih kislin v membrani –
membrane “točijo”.
 2 NADP+ 2 NADPH + CO2
glucose-6-P ribulose-5-P ribose-5-P

fructose-6-P, &
glyceraldehyde-3-P

to Glycolysis
for production of ATP
Pentose Phosphate Pathway producing
NADPH and ATP

Gliceraldehid-3-P and fruktoza-6-P, nastala iz 5-C fosfatov

sladkorjev, se lahko uporabita v glikolizi za sintezo ATP.
Nastane nekaj molekul NADPH.
 2 NADP+ 2 NADPH + CO2
glucose-6-P ribulose-5-P ribose-5-P

fructose-6-P, &
glyceraldehyde-3-P
Pentose Phosphate Pathway producing
maximum NADPH

Gliceraldehid-3-P in fruktoza-6-P se lahko

pretvorita v glukoza-6-P za ponoven vstop v
pot pentoze fosfata, maksimalna sinteza
NADPH.
Odvisno od potreb celice po riboza-5-fosfatu, NADPH, in ATP, pot
pentoza fosfata deluje po različnih načinih da maksimira različne produkte:

2 NADP+ 2 NADPH + CO2

glucose-6-P ribulose-5-P ribose-5-P

Pentose Phosphate Pathway producing

NADPH and ribose-5-phosphate

Ribuloza-5-P se lahko pretvori v riboza-5-fosfat, surovino za

sintezo nukleotidov in nukleinskih kislin. Sintetizira se
NADPH.
Celokupna reakcija
C5 + C5  C3 + C 7 (Transketolaza)
C3 + C7  C6 + C4 (Transaldolaza)
C5 + C 4  C6 + C3 (Transketolaza)
____________________________
3 C 5  2 C 6 + C3 (skupna reakcija)

glukoza-6-fosfat se lahko regenerira ali iz 3-C

gliceraldehid-3-fosfata ali iz 6-C fruktoza-6-fosfata,
via encimov glukoneogeneze.
 Glikogenoliza – katabolizem glikogena

Shranjen v jetrih in mišicah.

Glikogen fosforilaza
katalizira
fosforolitičen
razpad a(14)
glikozidnih vezi –
odcep glukoza-1-
fosfat.

glikogen(n ) + Pi 
glikogen
(n–1) + glukoza-1-
fosfat
 Enzyme-Ser-OPO32 Enzyme-Ser-OH Enzyme-Ser-OPO32

CH 2OH CH 2OPO32 CH 2OPO32

H O H H O H H O H
H H H
OH H OH H OH H
OH OPO32 OH OPO32 OH OH

H OH H OH H OH
glucose-1-phosphate glucose-6-phosphate

fosfoglukomutaza katalizira reverzibilno reakcijo:

glukoza-1-fosfat  glukoza-6-fosfat
OH serina na aktivnem mestu encima daje in sprejema Pi.
Bisfosfat se ne sprosti.
Fosfoglicerat mutaza ima podoben mehanizem delovanja, vendar
uporabi His za Pi transfer.
 Glycogen Glucose
Hexokinase or Glucokinase
Glucose-6-Pase
Glucose-1-P Glucose-6-P Glucose + Pi
Glycolysis
Pathway
Pyruvate
Glucose metabolism in liver.

glukoza-6-fosfat lahko vstopi v glikolizo ali je defosforilirana v

jetrih za prenos v kri.
Jetrna Glukoza-6-fosfataza katalizira reakcijo esencielno za
homeostazo glukoze v krvi:
glukoza-6-fosfat + H2O  glukoza + Pi

Večina drugih tkiv encima glukoza-6-fosfataze nima!!

 Glikogeneza – anabolizem glikogena

Shranjen v jetrih in mišicah.

 O

CH2OH HN

H O H
Sinteza H O N
H O O
glikogena OH
OH O P O P O CH2
O
H OH O O H H
H H
UDP-glucose OH OH

Prekurzor: Uridin difosfat glukoza (UDP-glukoza)

Glukozne enote se dodajo glikogenu, UDP se izloči kot produkt.

Nukleotidni difosfatni sladkorji so prekurzorji tudi za sintezo

drugih kompleksnih ogljikovih hidratov vključno z glikoproteini..
Prekurzor: Uridin
difosfat glukoza (UDP-
glukoza)

Glukozne enote se dodajo

glikogenu, UDP se izloči
kot produkt. Reakcijo
katalizira: UDP-glukoza
pirofosforilaza.

Encimi:
Glikogenin prične sintezo
glikogena.

Glikogenin je encim, ki
katalizira glikozilacijo na
enem od svojih
tirozinskih ostankov.
Glikogen sintaza
katalizira tvorbo verige, ki
jo prične glikogenin v
citosolu.
 O
UDP-Glucose Pyrophosphorylase
CH2OH HN

H O H
H O N
OH H O O O O

OH O P O + 
O P O P O P O CH2
O
H OH O O O O H H

glucose-1-phosphate UTP H
OH OH
H

PPi O

CH2OH HN

H O H
H O N
OH H O O

OH O P O P O CH2
O
H OH O O H H
H H
UDP-glucose OH OH
UDP-glukoza nastane iz glukoza-1-fosfata:
 glukoza-1-fosfat + UTP  UDP-glukoza
+ PPi
 PPi + H2O  2 Pi
skupno:
 glukoza-1-fosfat + UTP  UDP-glukoza

+ 2 Pi
Spontana hidroliza ~P vezi v PPi (P~P) vodi
celotno reakcijo.
Razpad PPi je edina poraba energije v sintezi
glikogena (ena ~P na ostanek molekule
glukoze).
 6 CH
2OH tyrosine residue
UDP-glucose
H
5 O H of Glycogenin
H O O C O
4 OH H 1
OH O P O P O Uridine HO C CH
3 2 H2
H OH O O NH

6 CH
2OH
O-linked 5 O
glucose H H
H
C O
residue 4 OH H 1
OH O C CH + UDP
3 2 H2
H OH NH

CH2OH CH2OH

H O H H O H
Glikozidna
H vez med anomeričnima
H C1 glukozne enote Ciz UDP-
O
H H
glukoze
OH kisik iz OH stranske
OH
verige tirozina iz glikogenina.
O O C CH
UDP se sprosti.
OH
H2
H OH H OH NH
 6 CH
2OH
O-linked 5 O
glucose H H
H
C O
residue 4 OH H 1
OH O C CH + UDP
3 2 H2
H OH NH
UDP-glucose
CH2OH CH2OH

H O H H O H
H H C O
OH H OH H
OH O O C CH + UDP
H2
H OH a(14) H OH NH
linkage

Glikozilacija na C4 O-vezane glukoze daje O-vezan disaharid z

a(14) glikozidno vezjo. UDP-glukoza je donor glukoze.
Glikogen sintaza katalizira podaljševanje verige glikogena.
Ponavljajoča reakcija do polimera z a(14) grajena na
glikogeninu.
 Glycogen Synthesis
UTP UDP + 2 Pi
glycogen(n) + glucose-1-P glycogen(n + 1)

Glycogen Phosphorylase Pi

GLIKOGENOLIZA IN
GLIKOGENEZA sta SPONTANI
REAKCIJI.
GlIKOGEN SINTAZA in
GLIKOGEN FOSFORILAZA sta
RECIPROČNO REGULIRANI z
alosteričnimi efektorji in z
fosforilacijo.
Glikogen fosforilaza v mišicah je alosterično regulirana z
AMP, ATP, in glukoza-6-fosfatom. AMP (še posebej ko ATP
primanjkuje) aktivira fosforilaze, ohlapna konformacija
encima.
 ATP & glukoza-6-fosfat, ki imata mesta vezave enaka
kot AMP, inhibirata fosforilazo, toga konformacija.
 Glikogenoliza preneha ko je dovolj ATP in glukoza-6-
HORMONSKA REGULACIJA METABOLIZMA
GLIKOGENA

Insulin deluje preko

sekundarnih prenašalcev v
biosintezi glikogena v
mišicah.
 Mediatorji: Ca2+, cAMP, inozitol
trifosfat

Glikogenoliza odvisna od
Glikogeneza v jetrih odvisna od
hormona glukagona in
hormona insulina
epinefrina
 glycogen

glucose-1-P
Glucose-6-Phosphatase
glucose-6-P glucose + Pi

fructose-6-P
Phosphofructokinase
fructose-1,6-bisP

Glycolysis continued
Motnje shranjevanja glikogena genetske
bolezni – prekomerna akumulacija glikogena v
celicah. Prekomerna akumulacija glikogena
v celicah.

Glycogen Storage Disease
Type I, liver deficiency of
Glucose-6-phosphatase (von
Gierke's disease)
Type IV, deficiency of
branching enzyme in various
organs, including liver
(Andersen's disease)
Type V, muscle deficiency of
Glycogen Phosphorylase
(McArdle's disease)
Type VII, muscle deficiency of
Phosphofructokinase.
Symptoms, in addition to
glycogen accumulation
hypoglycemia (low blood
glucose) when fasting, liver
enlargement.
liver dysfunction and early
death.
muscle cramps with exercise.
inability to exercise.
Samo v
mlečnih
žlezah, preko
UDP-glukoze
in encimov:
Laktoza
sintaza in
galaktozil
transferaza.
Ob prisotnosti
alfa-
laktalbumina
tvori laktozo, v
nemlečnih
tkivih pa N-
acetillaktozami
n.
• METABOLIZEM DRUGIH
SLADKORJEV:

FRUKTOZA,
GALAKTOZA,
MANOZA,
GLICEROL,
GLUKURONAT
 Metabolizem fruktoze:
Telo lahko porabi fruktozo kot glavni vir energije. Metabolne poti se
razlikujejo v jetrih in mišicah:

Jetra
potrebujejo
še druge
encime ,
vsebujejo
več
glukokinaze
in zelo malo
heksokinaze.
Direkten
metabolit
glikolize
 Metabolizem galaktoze:
Se metabolizira iz mlečnega sladkorja - laktoze. V glikolizo vstopa kot
glukoza-1-fosfat (G1P):

Z fosforilacijo
katalizirano z
galaktokinazo preko
epimerizacije z
galaktoza-1-fosfat
uridil transferazo

Konverzija v
G6P z
fosfoglukoza
mutazo.
 Metabolizem manoze:
Prebava mnogih polisaharidov in glikoproteinov daje manoze –
fosforilirana z heksokinazo do manoza-6-fosfata in konvertirana v
fruktoza-6-fosfat z fosfomanozno izomerazo – v glikolizo vstopa kot G6P
s potjo glukoneogeneze:

 Manoza je v evkariotih sestavni del N- in O-vezanih

glikanov.
Vezava glikanov
na proteine: