Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
jiwaña ‘morir’
chhaqhaña ‘morir’
sarxaña ‘morir’
ch’ijmaña ‘morir’
6. Aru amuyun khuskhachasïwipa (relaciones semánticas)
6.2. Phuqhachir amuyuni (antonimia)
a) Antonimia gradual
junt’u uma ‘agua caliente’
llaphi uma ‘agua tibia’
thaya uma ‘agua fría’
ch’uch’u uma ‘agua helada’
b) Antonimia complementaria
achachila, awicha ‘abuelo, abuela’
chacha, warmi ‘hombre, mujer’
urqu, qachu ‘macho, hembra’
imilla, yuqalla ‘niña, niño’
q’axu, maxt’a ‘jovencita, jovencito’
c) Antonimia recíproca
awki, yuqa ‘padre, hijo’
awki, phuchha ‘padre, hija’
tayka, yuqa ‘madre, hijo’
tayka, phuchha ‘madre, hija’
alxaña, alaña ‘vender, comprar’
phayaña, manq’aña ‘cocinar, comer’
6. Aru amuyun khuskhachasïwipa (relaciones semánticas)
c) Antonimia recíproca
awki, yuqa ‘padre, hijo’
awki, phuchha ‘padre, hija’
tayka, yuqa ‘madre, hijo’
tayka, phuchha ‘madre, hija’
alxaña, alaña ‘vender, comprar’
phayaña, manq’aña ‘cocinar, comer’
tata ‘padre’
tata ‘mucho’
tata ‘cargador’
¡tata! ‘interjección de sorpresa’
a) Jach’aptayiri (Amplificativas):
walja qhumant apayansma ‘te mando muchos saludos’
lakar ch’amani ‘salamero’
lak wirnisa ‘salamero, hablador/a’
b) Jisk’aptayiri (Reductivas):
mä ch’ipxtan jiwi ‘murió en un segundo’
mä jisk’it suyt’ita ‘espéreme un momento’
mä ch’ipxtkañkamakiw chhaqti ‘desapareció en un abrir y cerrar de
ojos’
p) Samsunakana:
Sallanakana: a ~ i, a ~ u, i ~ u, a ~ i ~ u, …
Jan sallanakana: Jasaptayata: ph > p, th > t, th > t, kh > k, qh > q, chh > ch
Mallq’a nayräxaptayata: q > k, q’ > k’, s > j, n > j
Qaqtirinaka: K > j, q > x, ch > s, chh > s
Laka ñaqat mayjt’ayata: n > m, r > w, r > m
Jan laka k’uchuptayata: ll > l
Jan thiyaptayata: l > r, ll > y
Jan laka ispilluptayata: m > n, m > r, w > y
Jan nasat samsuriptayata: m > w.
Sallachatanaka: p > b, t > d, k > g, q’ > g, ch > sh, chh > sh
Arutuqita (lingüístico)
Panka > liwru, laxra > aru, kunalaykutixa, yaq’an uta, watira, ch’uxuñ uta…
uñch’ukiña > mirar, televisión, jawasña > llamar, teléfono…
Ajaytuqita (psicológicas)
Jiwaña > sarxaña, samaraña, jan wali arsuta > arsutamax jiwaki, mayt’asiña >
jaltt’ayaña, qullqi > phaxsi mama
7. CAMPO LÉXICO Y FAMILIA LÉXICA (KIKIP T’AQANKIR ARUNASKAMP MÄ SAPHIN
ARUNAKAMPI campo léxico y familia léxica)
Jakhunaka: 1, 2, 3,4,5,6,7…
7. CAMPO LÉXICO Y FAMILIA LÉXICA (KIKIP T’AQANKIR ARUNASKAMP MÄ SAPHIN
ARUNAKAMPI campo léxico y familia léxica)