C CUNTABILIDADE UNTABILIDADE C CERAL ERAL BAS- AUTARQUIA DU ENSINU SUPERIUR DE CARANHUNS FACULDADE DE CINCIAS DA ADMINISTRAU DE CARANHUNS Curso: AJministroo Je Fmpresos Disciplina: Contabiliuaue ueial (BAS-) S S Principal Principal: Capacitai paia o entenuimento ua ielao ua Auministiao com a Contabiliuaue, entenuenuo o ciclo contbil, bem como as Bemonstiaes Contbeis, e seus ielatoiios; S S Secundrios Secundrios: Capacitai paia a elaboiao ue ielatoiios geienciais e a entenuei os ielatoiios elaboiauos pela contabiliuaue; Foinecei bases paia o uesenvolvimento ue pesquisas aplicauas; Botai ue infoimaes o aluno paia as uisciplinas ue Anlise uas Bemonstiaes Financeiias e Anlise ue Balanos. 2 S METUDULUCIA DE ENSINU: conteuo pioposto sei ministiauo poi meio ue aula expositiva; anlise ciitica ue textos; Aplicao ue exeicicios paia fixao uo conteuo ministiauo;tiabalhos ue pesquisa inuiviuual, emgiupo e estuuo uiiigiuo. S RECURSUS TEMTICUS: uauio negio e lpis; Retiopiojetoi; Piojetoi Nultimiuia (otosbow); Calculauoia. S BIBLIUCRAFIA: Bsica: S BCBS, Sigio ue; NAR, }os Cailos. Curso de contabilidade para no contadores. eu. ieimpi. So Paulo: Atlas, . S BCBS, Sigio ue; NARTS, Eliseu; uELBCKE, Einesto Rubens. Manual de contabilidade das sociedades por aes: Aplicvel s uemais socieuaues. eu. ieimp. So Paulo: Atlas, 8. S RBER, . N. Contabilidade Fcil. So Paulo: Saiaiva, 9. 3 S BIBLIUCRAFIA: Complementar: S ABRE, A. Cesto fiscal nas empresas: Piincipais conceitos tiibutiios e sua aplicao. So Paulo: Atlas, 8. S BARRS, S. F. Contabilidade bsica. eu. So Paulo: B-Thomson, . S BRASL. Decreto n . de de Maro de 999. Regulamenta a tiibutao, fiscalizao, aiiecauao e auministiao uo mposto sobie a Renua e Pioventos ue ualquei atuieza. Biiio ficial ua nio, Biasilia, ue }un. 999. S BRASL. Decreto n o . .8 de de Maro de 99. Consoliua a legislao tiibutiia uo Estauo. Biiio ficial ua nio, Biasilia, ue Naio 99. S BRASL. Lei n o . .8 de 8 de Dezembro de . Alteia e ievoga os uispositivos ua lei n o . ., ue ue Bezembio ue 9, e ua lei n o . .8 ue ue Bezembio ue 9, e estenue s socieuaues ue gianue poite uisposies ielativas elaboiaoe uivulgao ue uemonstiaes financeiias. Biiio ficial ua nio, Biasilia, 8 ue Bez. . S BRASL. Lei n o . .9 de de Maio de 9. Alteia a legislao tiibutiia feueial ielativa ao paicelamento oiuiniio ue ubitos tiibutiios e u outias pioviuncias. Biiio ficial ua nio, Biasilia, 8 ue Naio 9. S BRASL. Lei n o . de de Dezembro de . nstitui o Estatuto acional ua Nicioempiesa e ua Empiesa ue PequenoPoite e u outias pioviuncias. Biiio ficial ua nio, Biasilia, ue Bez. . S BRASL. Lei n o . . de de Dezembro de 9. Bispe sobie as socieuaues poi aes. Biiio ficial ua nio, Biasilia, ue Bez. 9. S CBRST, B.; WATAABE, N. Cuia valor econmicode tributos. So Paulo: Euitoia ulobo, . S BCBS, S.; NAR, }. C. Curso de contabilidadepara no contadores. eu. ieimpi. So Paulo: Atlas, . S NACBAB, B. B. Curso de direito tributrio. eu. So Paulo: Nalheiios, 9. S NAR, }. C. Contabilidade Bsica. eu. So Paulo: Atlas, 9. RECRAS DA AVALIAU DUCUMENTU DATA ASSUNTU NUTA UBRICAT0RIU DETALHE Avaliao 8 ue Abiil ue At a ltima aula , - , SN Poue sei consultaua Avaliao ue }unho ue At a ltima aula , - , SN Poue sei consultaua Segunua chamaua 9 ue }unho ue Assunto ua piova que faltou , - , Poue sei consultaua Final 8 ue }ulho ue Tuuo , - , Poue sei consultaua . Pioblemas ue FALTAS FALTAS, CREDU CREDU, DUENA DUENA, TRANSPURTE TRANSPURTE , ATRASUS PUR CUNTA DU TRABALHU ATRASUS PUR CUNTA DU TRABALHU e outios que fujam ao ielacionamento ue alunopiofessoi ueveio sei tiatauos uiietamente na cooiuenao uo cuiso. S SRuNET, BST0RC BA CTABLBABE E 0RuS REuLABRES S PRCPS FBANETAS BA CTABLBABE S B}ET E B}ET BA CTABLBABE S CLASSFCA E uRPS BE CTAS S CTAS BE ATREZA BEEBRA E CREBRA S PLA BE CTAS S TECCAS BE LAANET E BALACETE BE ERFCA S CTABLBABE ENPRESARAL ABERTRA BA ENPRESA NNETA BE NERCABRAS E SERS PRCPAS TRBTS CBETES SBRE A NNETA ECERRANET AAL B EXERCC CTABL LRS FSCAS RELAT0RS FACERS BALA PATRNAL BENSTRA BE RESLTAB B EXERCC BENSTRA BE LCRS PRE}ZS ACNLABS BENSTRA BE FLX BE CAXA BENSTRA BE ALR ABCAB TAS EXPLCATAS S REuNES BE TRBTA S TECLuA BA FRNA A CTABLBABE S TRB A PLAE}ANET TRBTAR 7 S Como pontuai o inicio ua contabiliuaue. S Santos et ol (, p.9) uescieve que: A contabiliuaue tem viviuo nos ltimos anos uma ievoluo em teimos ue sua histoiia, visto que iecentes tiabalhos aiqueologicos encontiaiam vestigios ua utilizao ue sistemas contbeis na pi- histoiia, uuiante o peiiouo Nesolitico. S Poi isso, existe inuicios ua contabiliuaue antes mesmo ua esciita. S Existem pesquisauoies que afiimam que a contabiliuaue estimulou o apaiecimento ua esciita e ua contagem. S A necessiuaue ue contiolai o piouuto ua agiicultuia e ua ciiao ue animais, sobietuuo na Pisia e Nesopotmia, ueiam inicio ao estuuo ua contabiliuaue como, at ento, uma tcnica. 8 S Poi volta uos anos ue 8. e . a.C., na Siiia, siael, iaque, Tuiquia e i encontiaiam fichas ue baiios em sitios aiqueologicos, que seiviam paia iepiesentai o patiimnio pessoal ua socieuaue, bem como uiviuas e piopiietiios. 9 S I - 8. a.C.: Simples fichas ue baiio ue foimatos uifeientes, caua foimato iepiesentauo umbem. tilizauo paia contiole pessoal; S II - . a.C.: Fichas complexas, com coites em seu coipo ou pontuaes, coinciuinuo com a oiigem uo estauo, mostianuo a impoitncia ue um maioi contiole sobie os bens; S III - . a.C.: Suigimento uos envelopes, caixas ue baiio com fichas uentio. Caua selo, ou gaiantia, iepiesentava piouutos e meicauoiias, oia ue ciiculao comum (piouutos agiicolas), oia manufatuiauos. S IV - . a.C.: Piimeiia paitilha uobiaua. Foia uos envelopes eia maicauo, com simbolos, a quantiuaue ue fichas que tinha no inteiioi, como compiovao. S V - . a . a.C.: nicio ua contagem e ua esciita, juntamente com simbolos pictogificos em peuias. 10 S As piimeiias moeuas suigiiam na Liuia, poi volta uos anos a.C., o que facilitou a mensuiao uo patiimnio, conjuntamente com a esciita, simplificou os iegistios. S Em . a.C. os fenicios inventaiam a esciita alfabtica, toinanuo a "contabiliuaue" "contabiliuaue" entenuiua emviios povos. "A contabiliuaue, antes ua ietomaua uo ciescimento econmico e uo suigimento uas piimeiias gianues empiesas, eia utilizaua como um instiumento isolauo e fiagmentauo ue iegistio ua movimentao ue bens, ue ubitos e ue ciuitos, passanuo paia um instiumento mais sistematizauo ue infoimao ue viias ativiuaues empiesaiiais." (SATS et al, , p.9) 11 S S U U SURCIMENTU SURCIMENTU DU DU CUMERCIU CUMERCIU em gianues quantiuaues uesencaueou a necessiuaue ue contiole. A Contabiliuaue uespontou como o instiumento capaz ue foinecei as infoimaes necessiias paia o geienciamento uos negocios. (SATS et al, , p.9) S A tlia, na ciuaues ue eneza e unova, que eiam ciuaues maiitimas, comeicializavam venuenuo e compianuo muitas meicauoiias, poi isso, o contiole uo caixa nessa poca eia impoitante. Assim, uesue a poca ua ciiao uas fichas ue baiio, a contabiliuaue ciia mtouos ue contiole caua vez mais eficazes paia geiai infoimaes seguias ao comeiciante (Empiesiio). S Com a ievoluo Comeicial, ocoiiiua apos o sculo X, o uso uas paitilhas uobiauas foi geneializauo, senuo um ue seus iuealizauoies o Fiei Luca Pacioli, ua ciuaue ue eneza, na tlia. 12 S Nesmo que o sistema ue paitiuas uobiauas tenha siuo uesenvolviuo em mais ue uma ciuaue simultaneamente, eneza toinou-se a mais conheciua munuialmente, ueviuo ao momento histoiico viviuo poi esta ciuaue, quanuo ua publicao uo piimeiio livio impiesso que continha este sistema contbil. S Pacioli, com sua obia, toinou eneza imoital paia touos os estuuiosos ua Contabiliuaue. S Poitanto, a Contabiliuaue moueina poue sei vista como iesultauo ue uma muuana social e econmica viviua poi ciuaues uo noite ua tlia. (SATS et ol, , p. ) 13 S CFC - Conselho Feueial ue Contabiliuaue mbito acional e atesta a legaliuaue uo piofissional contbil S CN- Comisso ue aloies Nobiliiios Regulamenta empiesas ue capital abeito. S Legislaes especificas Lei . - Lei uas Socieuaues Annimas Lei .8 - Alteiao ua Lei . RR99 - Regulamento uo mposto ue Renua ovo Couigo Civil Biasileiio (Lei Lei .. J J ) 14 S bjeto: Patiimnio uas Entiuaues (Pessoas Fisicas e }uiiuicas) S bjetivo: bjetivo cientifico ua Contabiliuaue manifesta-se na coiieta apiesentao uo patiimnio e na apieenso e anlise uas causas uas suas mutaes. a pitica, a aplicao ua Contabiliuaue na empiesa tem poi finaliuaue foinecei aos usuiios infoimaes sobie aspectos ue natuieza econmica, financeiia e fisica uo patiimnio e suas mutaes. U UU U SE)A SE)A, , FURNECER FURNECER INFURMAES INFURMAES UTEIS UTEIS PARA PARA TUMADA TUMADA DE DE DECISU DECISU.. 15 16 17 S Ento: A Contabiliuaue, ou cincia contbil, uma cincia social que estuua e piatica as funes ue contiole e ue iegistio ielativas aos atos e fatos ua Auministiao e ua Economia. E, uesse mouo, a cincia que tiata uo contiole uo patiimnio uas entiuaues (empiesas). (BARRS, , p.) 18 "A Contabiliuaue tem ocupauo espaos caua vez mais impoitantes e significativos nas entiuaues em geial e, em especial, nos piocessos uecisoiios uas oiganizaes ue muio e gianue poite, uauo sei ela a iesponsvel pela oiganizao patiimonial, pelo contiole, iegistio e piocessamento uos fatos econmicos ocoiiiuos e, especialmente, pela geiao e uifuso ue infoimaes ielevantes nas tomauas ue ueciso." (BASS, 99, p. ) 19 S "Poitanto, uefiniu-se que a Contabiliuaue uma cincia factual social. A natuieza social ua Contabiliuaue tiauuz-se na pieocupao ua compieenso ua maneiia com que os inuiviuuos ligauos iea contbil ciiam, mouificam e inteipietam os fenmenos contbeis, sobie os quais infoimam seus usuiios; iepiesenta a iealiuaue que ueve sei obseivaua poi esse iamo uo conhecimento humano." SANTUS SANTUS W` W` S S,, ,, p p..9 9] ] S Nesmo que no uiietamente ielacionaua ao ato ou fato auministiativo, ligao ineiente Contabiliuaue, este iamo uo sabei iegistia e foinece meios paia inteipietai as mouificaes ua iealiuaue, possibilitanuo aos analistas a coiieta apieenso ua iealiuaue. S Bisso iesulta que o objeto ua contabiliuaue tambm objeto ue viias outias cincias sociais, pois a empiesa (ou seu patiimnio) mouificaua poi homens, pessoas, que so estuuauas poi outios iamos uo sabei. 20 S S Usurios Usurios Internos Internos:: So os que utilizam a contabiliuaue paia tomaua ue ueciso geiencial, entie eles: ueientes; Piopiietiios; Funcioniios etc. S S Usurios Usurios Externos Externos:: So os que no peitencem a empiesa mas tem algum inteiesse, notauamente: Bancos; uoveino; Foineceuoies; Clientes etc. 21 22 !#$ !#$ Investidores Fornecedores Bancos Governos Sindicatos Funcionrios Orgos de Classe Concorrentes Outros s piincipios funuamentais ue contabiliuaue biasileiia esto iegulauos nos oiuenamento juiiuico biasileiio pela Resoluo CFC n , ue 9 ue Bezembio ue 99, que uispe em seu aitigo que a utilizao uos piincipios funuamentais ue contabiliuaue obiigatoiia e que, no caso concieto no iegistio uas tiansaes, ueve pievalecei a essncia sobie a foima, ou seja, se houvei uifeienas significativas entie a foima juiiuica ue uma tiansao a sei contabilizaua e a sua essncia econmica, uevei sei piivilegiaua a essncia sobie a foima. S Piincipio ua Entiuaue S Piincipio ua Continuiuaue S Piincipio ua Piuuncia S Piincipio ua poituniuaue S Piincipio uo iegistio pelo valoi oiiginal S Piincipio ua Atualizao Nonetiia S Piincipio ua Competncia 23 S Aitigo ua Resoluo CFC n 9: Piincipio ua ETBABE ETBABE ieconhece o Patiimnio como objeto ua Contabiliuaue e afiima a autonomia patiimonial, a necessiuaue ua uifeienciao ue um Patiimnio paiticulai no univeiso uos patiimnios existentes, inuepenuentemente ue peitencei a uma pessoa, um conjunto ue pessoas, uma socieuaue ou instituio ue qualquei natuieza ou finaliuaue, com ou sem fins luciativos. Poi conseqncia, nesta acepo, o Patiimnio no se confunue com aqueles uos seus socios ou piopiietiios, no caso ue socieuaue ou instituio. Pargrafo nico - A soma ou agiegao contbil ue patiimnios autnomos no iesulta em nova ETBABE, mas numa uniuaue ue natuieza econmico-contbil. 24 S Aitigo ua Resoluo CFC n 9: A CTBABE CTBABE ou no ua ETBABE, bem como sua viua uefiniua ou piovvel, uevem sei consiueiauas quanuo ua classificao e avaliao uas mutaes patiimoniais, quantitativas e qualitativas. A CTBABE influencia o valoi econmico uos ativos e, em muitos casos, o valoi ou o vencimento uos passivos, especialmente quanuo a extino ua ETBABE tempiazo ueteiminauo, pievisto ou pievisivel. A obseivncia uo Piincipio ua CTBABE inuispensvel coiieta aplicao uo Piincipio ua CNPETCA, poi efeito ue se ielacionai uiietamente quantificao uos componentes patiimoniais e foimao uo iesultauo, e ue constituii uauo impoitante paia afeiii a capaciuaue futuia ue geiao ue iesultauo. 25 S Aitigo ua Resoluo CFC n 9: Piincipio ua PRTBABE PRTBABE iefeie-se, simultaneamente, tempestiviuaue e integiiuaue uo iegistio uo patiimnio e uas suas mutaes, ueteiminanuo que este seja feito ue imeuiato e com a extenso coiieta, inuepenuentemente uas causas que as oiiginaiam. Pargrafo nico - Como iesultauo ua obseivncia uo Piincipio ua PRTBABE: - o iegistio compieenue os elementos quantitativos e qualitativos, contemplanuo os aspectos fisicos e monetiios; - o iegistio ueve ensejai o ieconhecimento univeisal uas vaiiaes ocoiiiuas no patiimnio ua ETBABE, em um peiiouo ue tempo ueteiminauo, base necessiia paia geiai infoimaes teis ao piocesso uecisoiio ua gesto. 26 S Aitigo ua Resoluo CFC n 9: s componentes uo patiimnio uevem sei iegistiauos pelos valoies oiiginais uas tiansaes com o munuo exteiioi, expiessos a valoi piesente na moeua uo Pais, que seio mantiuos na avaliao uas vaiiaes patiimoniais posteiioies. Pargrafo nico - Bo Piincipio uo REuSTR REuSTR PEL PEL ALR ALR RuAL RuAL iesulta: - A avaliao uos componentes patiimoniais ueve sei feita com base nos valoies ue entiaua, consiueianuo-se como tais os iesultantes uo consenso com os agentes exteinos ou ua imposio uestes; 27 S Aitigo 8 ua Resoluo CFC n 9: s efeitos ua alteiao uo pouei aquisitivo ua moeua nacional uevem sei ieconheciuos nos iegistios contbeis atiavs uo ajustamento ua expiesso foimal uos valoies uos componentes patiimoniais. Pargrafo nico - So iesultantes ua auoo uo Piincipio ua ATALZA ATALZA NETARA NETARA: - a moeua, emboia aceita univeisalmente como meuiua ue valoi, no iepiesenta uniuaue constante em teimos uo pouei aquisitivo; - a atualizao monetiia no iepiesenta nova avaliao, mas, to-somente, o ajustamento uos valoies oiiginais paia ueteiminaua uata, meuiante a aplicao ue inuexauoies, ou outios elementos aptos a tiauuzii a vaiiao uo pouei aquisitivo ua moeua nacional emum uauo peiiouo. 28 S o entanto, mesmo senuo totalmente peitinente o uso ue inuexauoies, inuicauos poi autoiiuaues feueiais, paia atualizai os valoies constantes nos uemonstiativos contbeis, as leis .989 e 9.999 no mais peimitemo uso ue inuexauoies paia tal atualizao. S Somente se no exeicicio contbil vigente a inflao, meuiua pelo inuice oficial uo goveino, o uPN (nuice ueial ue Pieo uo Neicauo), foi supeiioi a ,%passa a sei compulsoiia. S Essa alteiao entiou em vigoi uepois ue 99, com o auvento uas leis acima citauas, e uesue l so motivos ue estuuos paia compiovai a impoitncia ue sua utilizao no campo ue anlise ue balanos. S Aitigo: <http http::inteifacesuesabeies inteifacesuesabeies. .fafica fafica. .comseeiojsviewissue comseeiojsviewissue. .php php.iu= .iu=>. 29 S Aitigo 9 ua Resoluo CFC n 9: As ieceitas e as uespesas uevem sei incluiuas na apuiao uo iesultauo uo peiiouo em que ocoiieiem, sempie simultaneamente quanuo se coiielacionaiem, inuepenuentemente ue iecebimento ou pagamento. Piincipio ua CNPETCA CNPETCA ueteimina quanuo as alteiaes no ativo ou no passivo iesultam em aumento ou uiminuio no patiimnio liquiuo, estabelecenuo uiietiizes paia classificao uas mutaes patiimoniais, iesultantes ua obseivncia uo Piincipio ua PRTBABE. ieconhecimento simultneo uas ieceitas e uespesas, quanuo coiielatas, conseqncia natuial uo iespeito ao peiiouo emque ocoiiei sua geiao. 30 S Aitigo ua Resoluo CFC n 9: Piincipio ua PRBCA PRBCA ueteimina a auoo uo menoi valoi paia os componentes uo AT e uo maioi paia os uo PASS, sempie que se apiesentem alteinativas igualmente vliuas paia a quantificao uas mutaes patiimoniais que alteiemo patiimnio liquiuo. Piincipio ua PRBCA impe a escolha ua hipotese ue que iesulte menoi patiimnio liquiuo, quanuo se apiesentaiem opes igualmente aceitveis uiante uos uemais Piincipios Funuamentais ue Contabiliuaue. bseivauo o uisposto no ait. , o Piincipio ua PRBCA somente se aplica s mutaes posteiioies, constituinuo-se oiuenamento inuispensvel coiieta aplicao uo Piincipio ua CNPETCA. A aplicao uo Piincipio ua PRBCA ganha nfase quanuo, paia uefinio uos valoies ielativos s vaiiaes patiimoniais, uevem sei feitas estimativas que envolveminceitezas ue giau vaiivel. 31