k k k k k k kCUVNTkNAINTEk k k k k k Intrekstiintelektinere,kalaturikdekCriminalisticakseknscrieksikCRIMINOLOGIA.k LeaganulkeikakfostknkEuropa,knumeleksaukfiindklegatkdekmediculkfrancezkPaulk Topinard,kcelkcarekakfolositkpentrukprimakdataktermenulkdekCriminologie,kdarknkpr incipalk dekadevaratiikeikparinti,ksavantiikitalienikCesarekLambroso,kRafaelekGarafoloksi kEnricok Ferri.k LaksfrsitulksecoluluikXIX,kgnditoriikacelorkvremikaukntrezaritkcakoamenii,klakfelk caksikcelelaltekanimalekalekTereik,ksuntkfiinteksociale.k Ei,kconstient,ksprekdeosebirekdekcelelaltekvietuitoarekundekcomportamentulkestek instinctual,ksi-aukstabilitkregulikobligatoriikdektrai,kpentruka-sikasiguraksupr avietuirea.

k Indiviziikcarekncalcatikacestekregulikeraukpedepsitik(cumksuntksikastazi)kcuk pedepsekfizicekindividualeksaukcolective,kapoikprinkprivarekdeklibertateksaukcon fiscareak bunurilorkceklekapartineau.k LumeakcrestinaksikbazeazakcivilizatiakpekregulilekpekcareknsusikCreatorulkle-ak stabilit,kajungndklakoameni,kprinkMoiseksubkformakDecalogului.k Gnditoriiklumiikantice,kceikaikrenasteriiksikapoikceikdinktimpurilekmodemeksik contemporaneksi-aukpuskntrebarikca:kdekcekomulkcomitekcrime?kcekanumekdinkinterio rulk saukexteriorulkluiklkdeterminaksakncalceklegeakstabilita?kcumktrebuieksakactioneze k colectivitatilekdinkcarekfackpartekcriminaliikpentruka-ikdeterminaksakrenuntekla kcomitereak deknoikcrime?kcumktrebuieksakfiektratatikcriminalii?kcumktrebuieksaksekcomportek oameniik pentrukaknukdevenikvictimekalekcrimei?k Acestekntrebariksikmaikaleskraspunsurilekdateklorkconstituiekdomeniulk

Criminologiei,kaceastakminunatakstiinta,kcumkakfostkcalificatakdekRodicakMihaela k Stanoiu.k Inkpaginilekprezentuluikcurs,kdorimksakdefinimkstiintakCriroinolooieiksa-ik evidentiemkistoriakikconceptele,ksa-ikdemonstramkcaracterulkcomplexksik interdisciplinarksiksakaratamkca,knkacelasiktimp,kesteksikokstiintakaplicataknklup takcontrak crimeiksikcriminalitatik k k k k Autorul,k k k

k k k Definitia,kobiectul,kscopulksikfunctiilekcriminologieik k k k Obiectivekspecifice:kcunoasterea,kntelegerea,kaprofundareaksikutilizareaknotiunil ork specificekprivindkobiectul,kscopulksikfunctiilekcriminologiei.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekimportantakstiinteikcriminologieiknkinv estigareak fenomenuluikcriminalitatiiknkvedereakstabiliriikdimensiuniiklorksikcaracteristici lorkacestuiak pentrukprevenireaksikcombatereaklui.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakdefineascaksiksaknteleagakrolulkcriminologieiknksistemul kstiintelork socialeksikjuridice.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k k 1.1.kConsideratiikintroductivek k k Prinkdefinitiekntelegemk"operatiaklogico-semanlicakexprimatakntr-okpropozitiek concisakprinkcareksekindicakproprietatilekesentialekalekunuikobiectksaukfenomen" 1k Inkacelasiktimp,knkconstruireakdefinitieiktrebuieksaksektinakseamakdekcelekdouak elementekdistincte,kinseparabilekcareksuntkobligatorii-kgenulkproximkcaruiakapar tinekobiectulk sikdiferentakspecifica,kcare-1kseparakdekcelelaltekobiecte.2 CaksakputemkdefinikCriminologiekcakstiinta,ktrebuieksaktinemkseamaksikdekfaptulk cak stiinta,kcaknotiunekgenerica,kconstituiekunkansamblukcoerentkdekcunostintekrelat iveklakunelek categoriikdekfapte,kdekobiecteksaukfenomeneksupuseklegilork(cunoasteriikn.n)ksik verificatek

prinkmetodekexperimentale.3 Inkprocesulkdekaproapekunksecolkdekformarekakacesteiknoikstiinte,kpreocuparilek criminologilorkdekakokdefinikaukfostkmultipleksikdekfoartekmultekorikcontradicto rii,kpornindksikdek lakfaptulkcakceikcarekaukcontribuitklakformareakeikaukprovenitkdinkdiferitekdome nii,kfiindk medici,ksociologi,kjuristi,kantropologi,kpsihologi,ketc.k Seksustinekcak"diversitateakdefinitiilor....kcriminologieiksuntkatestatekdekfapt ulkcak existakatteakconceptiikcriminologicekctikcriminologiksunt"ksikcak"kacestkfenomenke stek datkdekfanteziaksikindisciplinakcriminologilor"4k Citndu-1kpekRaymondkGassin,kdefinitiilekfolositekadeseakpentrukCriminologie5ksunt :k fiek"studiulkstiintifickalkfenomenuluikcriminal"kfiek"stiintakfenomenuluikcrimin atksauksimpluk "stiintakcrimei,,6.k 1kPaulkPopescukN.,kDictionarkdekpsihologic,kEditurakAlbatros,kBucuresti.k1978.kp .178.k kIdemk2 3kxxx,kDictionairekHuciclopedique,kLekPelilkLarousse,kParis,k1992.kp.895.k kRaymondkGassin,kCriminologie,k4kedition,kEd.Dalloz,kParis,k1998.kp.4.k4 5kTermenulkdekCriminologiekestekunkcuvntkcompus,kprovenindkdink latmescuk"Crimen"k-kcrimaksikgrecesculk"logos"k-kstiinta.kElkakfostkfolositk pentrukprimakdataknklucrarileksale,kdekantropologulkfrancezkPaulkTopinard,k nsakelks-akraspnditksikgeneralizatkdupakanulk1885kcndkjuristulkitaliank RafaelekGarofaloksi-akpublicatklucrareaksakintitulatak"Criminologia".k 6kRaymondkGassink-kop.citata,kp.3.k

k 7kAurelkDineu,kCriminologie,kEd.kFacultateakdekDrept,kBucuresti,k1984.k Apreciem,kcaksikautorulksuscitat,kcakacesteaksuntkdoark"simpleknominalizari",k"c arek suntklakprimakvederekseducatoare"kfarakakraspundeklakcerintelekepistemologicek necesareknkdefinireakcakstiintakakcriminologiei.k Dupakcumksekcunoaste,knkacceptiuneakepistemologica,koricekstiintaktrebuie:k a)ksakaibakunkdomeniuk(obiect)kpropriukdekcercetare;k b)ksakfoloseascakmetodekspecificekdekstudiu;k c)ksakelaborezekteorii,k(judecatikdekvaloare)kprivindkfenomenulkstudiat.k Inkcontinuare,kvomkanalizakdacakCriminologiakraspundekacestorkcriterii,kstabilin dk pentrukfiecareknkpartekcaracteristicilekspecificekcarekokdeosebescksaukokapropiek dekaltek stiinte.k k k

1.2.kObiectulkcriminologieik k k Domeniulkdekcercetarekalkcriminologieikestekformatkdinkmaikmultekcomponente,k acesteakfiindkcriminalitatea,kcrima,kcriminalul,kvictimaksikreactiaksocietatiikf atakdek criminalitate.k k A.kCriminalitateak k Okprimakcomponentakakobiectuluikdekstudiukalkcriminologieiklkconstituiekunk fenomenkdistinctkalkrealitatiiksocio-umane:kCriminalitatea,kfenomenkpekcare-lkst udiazakcuk metodeksikprocedeekadaptate.k Inkprivintaknotiuniikdekcriminalitate,ksekfacekdistinctiekntrekcriminalitateakrea lak (savrsita),kcriminalitateakrelevatak(sesizataksaukaparenta)ksikcriminalitateakleg alak(sauk judecata).k Dimensiunilekacestoraksuntkdiferite,kceakmaikmicakfiindkceakjudecatakiarkceakmai k marekfiindkceakreala.k

ka)kPrinkcriminalitateklegalakntelegemktotalitateakinfractiunilorkcakfenomenksoci al,k comise,kdescoperiteksikcondamnatekdekorganelekjudiciareksiknregistrateknkstatistic ilek oficiale.k kb)kPrinkcriminalitateakaparentaksauksesizataksekntelegektotalitateakfaptelork penaleksesizatekorganelorkjudiciarekdarkcarekincludksikpekcelekpretinsekcakfiind kcomiseksik faptelekalekcarorkautorikaukramaskneidentificati.k Sikdimensiunilekacesteikcriminalitatikpotkfikcunoscutekdeoarecekfaptelekreclamat ek (sesizate)ksuntksikelekcuprinseknksituatiilekstatisticekalekorganelorkdekurmarire kpenala.k kc)kCriminalitateakrealaksauksavrsitakreprezintak totalitateakcomportamentelorkumane,kinterzisekdeklegeakpenalak (ntelegndkaicikCodulkPenalksiklegilekspeciale)kcomisekntr-ok perioadakdeterminata,kntr-unkteritoriuknational.7 Dinktotdeaunakdimensiunilekcriminalitatiikrealekaukfostksiksuntkmaikmarikdectkale k criminalitatiikaparente.kDiferentakdintrekacesteakestekcunoscutaksiksubknumelekd ek"cifrak neagrakakcriminalitatii".k Okastfelkdekdiferentakestekposibilakfiekdatoritakunorkprevederikdinklegilekpenal e,k cndkanumitekinfractiuniksekcerceteazaklakplngereakprealabilakakpersoaneikvatamate, kfiek datoritakabilitatiikinfractorilorkcare,kdekmultekori,kdepasesckposibilitatilekor ganelorkjudiciarek dekakdescoperikastfelkdekfapte.k

8kF.kSeeling,kTraitekdekCriminologie,kPariskP.U..F.k1956,kp.k207.k 9kRaymondkGassink(nklucrareaksak"Criminologia"kpg.k106kakpatrakeditiekdinkanulk19 98.kpublicataklakParisk nkEd.kDalloz),kmentioneazakdouaktehnicikdekevaluarekakcifreiknegre:ka)kAnchetelek de'kautooonfesiune,k supranumiteksik"autoportrete"kcarekconstauknkinterogareakunuikgrupkdekpersoaneklu atekdinkdiferitek comunitati,kasuprakdelictelorkcomisekdekgrupulkselectionat.kAutorulkavertizeazak cakrezultatelekobtinutek potkfikfalsekdacakesantioanelekdekpopulatiekalesekpentrukinvestigatieknuksuntkre prezentative,kb)k Anchetelekdekvictimizarekcarekconstauknkinterogareakunorkgrupurikdekpersoanekbine kdelimitatek(dekobiceik dintr-unkoras.kunkcartier,ketc.)kasuprakinfractiunilorkalekcarorkvictimekaukfost keleknsele.kCelekdouaktehnicik aukaparutkpentrukprimak Dacaknksituatiakcriminalitatilorklegaleksiksesizatekdimensiunilekacestoraksuntkus ork dekstabilit,knkcazulk"cifreiknegre",kasakcumkafirmaksikcriminologulkaustriackSeel ing8k"estek greukdekaflatkdimensiuneakcriminalitatiikrealekprinkfolosireakacesteikcifre".k Amintimkaicikcaknkcomponentakcifreiknegrekintrakinfractiunilekcarektrebuieksakfie k "cautate"k(descoperite),knkspecialkcelekdinkcategoriakeconomico-fmanciara,kcunosc uteksik subksintagma,k"criminalitatiiknkafaceri",kcakevaziuneakfiscala,kcoruptiaksikdelap idarea,kcare,k dekfaptkfackpartekdinkcriminalitateak"gulerelorkalbe"kcomisekdekpersoanekinstrui te,kdink sferakeconomieikdeksatksikparticulare,kakadministratieiksikpoliticului.k Cuktoatekacestea,kprinkanchetekpsiho-sociale,kfolosindktehnicilekmodernekbazatek pek interviuri,kchestionareksiktestek(pekcareklekvomkabordaknkcapitolulkIIIkalkprezen tuluikcurs)k administratekdekspecialistikcalificati,kalekcarorkdateksakfiekanalizateksikconcl uzionatek stiintific,kcifrakneagrakakcriminalitatii9kpoatekfikcunoscuta.k Lipsakfondurilorknecesareksikcalificareakslabakakinvestigatorilorkaukfostkcauzel ek carekaukfacutkcakpnaknkprezentkaceastakdimensiuneksakramnaknecunoscuta,k apreciindu-sekdoarkcakeakestekcaksikparteaknkimersiekakicebergului.k Criminalitatea,kcakfenomenksocio-uman,kestekabordataksubkaspectkcantitativksik structural,kCriminologiakstudiind-okpentruka-ikcunoastekmanifestarile,kregularit atileksik legitatile.k Inkacelasiktimp,kcercetareaketiologicak(cauzala)kakcriminalitatii,kstabilindksik cailekdek diminuarekakacesteia,kconstituiekokaltakfatetakimportantakakcriminologiei,kcareki kdakacesteik stiintekcaracterulkdekstiintakaplicata.k Studiulkcriminalitatii,kcakfenomenkcolectivkspecifickuneikcomunitatiknationaleks

auk regionale,kestekcunoscutknkliteraturakdekspecialitateksubknumelekdekmacrocriminol ogiek.k k B.kCriminalulk k Acestakestekdekfaptk"creatorul"kcriminalitatii.k Dinkpunctkdekvederekjuridic,kcriminalulkestekpersoanakcarekakcomiskcukvinovatiek unaksaukmaikmultekinfractiunikprevazutekdeklegeakpenala.k "TrecereakIakact"k(comitereakinfractiunii),kconceptkintrodusknklimbajulkdek specialitatekdekEtiennekdekGreef,kestekactivitateakprinkcarekokpersoanakdevineks ubiectkalk studiuluikcriminologie,kactivitatekcare-ikdeosebestekpekindiviziikinfractorikdek noninfractori.k Caksubiectkdekstudiu,kpersoanakcarekakcomiskinfractiunea,kcriminalul,ktrebuieksa kfikfostk sikcondamnatkprintr-okhotarrekjudecatoreasca.k CriminalulkeraksingurulkobiectkdekstudiuklaknceputurilekCriminologiei,kcndkaceasta k erakcunoscutaksubknumelekdekdatakdupakcelkde-alkdoileakrazboikmondial,knkSUA.k rasrpndindu-sekulteriorknktarilekanglo-saxone,knktarilekscandinave,kulteriorknkfosta kR.F.k GermaniaksikElvetia.k "antropologiekcriminala".k LucrareakluikCesarekLambrozok"L'uomokdelinquente",kpublicataklakMilano,knk1876,k estekrezultatulkcercetarilorkautorului,kefectuatekasuprakakctorvakmiikdekinfracto ri,kstabilindk anumitekcaracteristiciktipicekacestorkcategoriikdekoameni.k Criminalul,knkCriminologiakzilelorknoastre,kcontinuaksakfiekfigurakcentralakak

10kGh.kNistorescu,kC.kPaun,kCrimmologia,kEd.kDidacticaksikPedagogica.kBucuresti, k1995,kp.263.k 11kE.Dur heim,kLeskregleskdeklakmethode,kak-k15-akeditiekP.U.F.k1963,kp.35.k 12kIonkOancea,kProblemekdekcriminologie,kEd.kEducational,kBucuresti,k1998,kp.10. k 13kTudorkAmza,kCriminologie.kEd.kLumina,1998,kp.34,kRaymondkGassink-kopkcitatk-k p.60.k cercetarilorkstiintifice,kelkfiindkanalizatkattkmedical,kpsihologickctksiksocial,k urmarindu-sek formareakpersonalitatiikacestuiakanteriorkcomiteriikcrimei,k"antifactum"kprecumk siknk momentulk"treceriiklakactkdarksik"postkfactum",kstabilindknkfunctiekdekindividual itateak persoaneikunkprogramkdekreinsertieksocialakakacesteia.k Consideramkcakfarakstudiulkinfractorului,kobiectulkcriminologieiknukareksenskpen truk cakelkestekcelkcarekdakdimensiuneakstariiksikdinamiciikcriminale,knkelksekaflakca uzakcrimei,k asuprakluiktrebuieksaksekactionezekpentrukcakacestkfenomenksocialkprofundkdaunat ork comunitatilor,kcriminalitatea,ksakfiekdiminuat.k Criminologiakclinica,k(asuprakcareiaknekvomkoprikseparatkntr-unkaltkcapitolkalk prezenteiklucrari)kcarekconstituiekokcriminologiekaplicata,kstudiazakpersonalita teak infractorului,kcercetndkcrimaklaknivelkmicrosocial,kavndkcakscopkfinalkresocializa reak criminaluluiksikprevenireakrecidivei.10 k C.kCrimak(Infractiunea)k k Acestkconceptk"Crima",kreprezintakalktreileakelementkalkobiectuluikdekstudiukalk criminologiei,kfiindklegatkaproapekinseparabilkdekpersoanakcriminalului.kInfract iunea,k conformkarticoluluik17kalkCoduluikPenalkestekfaptakumanak"carekprezintakpericolk social,kestek savrsitakcukvinovatieksikestekprevazutakdeklegeakpenala".k Termenulkdekinfractiunekesteknlocuitknkcriminologiekcukcelkdek"crima"kdeklakcarekd ek fapt,ketimologic,kikvineksiknumele.kUnkaltkconceptkutilizatknkliteraturakdekspecia litatekestek celkdek"actiunekcriminala".k EmilekDur heimkafirmaknklucrareaksak"Regulilekmetodeiksociologice"kcak"Noiknumimk crimektoatekactelekpedepsiteksikmaikdefinimkcrimakobiectulkuneikstiintekspeciale ,k Criminologia.11 Totalitateakacestorkfaptekumanekreprezintakcriminalitateksi,kcakelementekalek

acesteia,kcriminologiaklekanalizeazakindividual,klekdescrie,klekstabilestekconex iunileksik caracteristicileknkcadrulkgeneralkalkcriminalitatii,kexplicndu-lekcauzeleksikcondi tiilek produceriiklor.12 Inkacelasiktimpksustinem,kasakcumkafirmakprimulkcriminologkromnkTraiankPop,kcitat k sikdekTudorkAmza13k,kcakinfractiuneak(saukcrima),kfiindklegatakdeksocietate,kake xistatksikvak existakntotdeauna.k"Vorkexistakmereukcriminali,kprecumkexistaksaraci,kneputincios i,k imbecili.kAceastakinegalitatekestekinerentaksocietatii.kAstfel,kestekokutopiekak nekgndiklak starpireakabsolutakakcriminalitatii,ktotkcekputemkfacekestekcaks-okreducemksiksok mblnzim".k Sprekdeosebirekdekstudiulkcriminalitatiikcarekestekdeknaturakcantitativa,kcelkal k crimei,kcakfenomenkindividual,kestekdeknaturakcalitativa,kacestakfiindkcunoscutkn k literaturakdekspecialitateksubknumelekdekmicro-criminologie,knkopozitiekcukmacrocriminologia.k Okaltakdistinctieknkabordareakcriminologicakakinfractiunii,kfatakdekcriminalitate ,kestek aceeakcaknkprimaksituatiekstudiulksekfaceknkstrnsaklegaturakcukpersoanakcriminalulu i,kprink tehniciknumitekclinice,kiarknkcazulkcriminalitatii,kstudiulksekrealizeazaknkstrnsak corelatiekcuk factoriiksocio-economicikcarekokdetermina,kiarktehnicilekcelekmaikutilizatekdekc ercetareksuntk statisticile,kancheteleksikcelelaltektehnicikmprumutatekdinksociologieksikpsiho-s ociologie.k k D.kVictimakinfractiuniik k

14kAk16-akConferintakdekcercetarekcrhninologicak-kStrasbourgk26-29.XI.1984.k 15kRaymondkGassink-k.kop.citat.,kp.107 kGerardkLopez,kPrefacek-kVictimologiek,kEd.kDalloz,kParis,k1997.k16 17kIonkOancea,kProblemekdekcriminologie,kEd.kAIIkEducational,kBucuresti.k1998,kp p.k13-14.k k AcestkconceptkaparutknkcriminologiekdupakdeceniulksaptekalksecoluluikXX,k reprezintakpersoanakmpotrivakcareiaksaukakintereselorkcareiaks-akndreptatkactulk criminal.k Apreciemkcakestekfiresckcaksikvictimaksakfiekinclusaknkobiectulkdekstudiukalk criminologiei,kalaturikdekcriminalksikcrima,kpentrukcakactulkcriminalkimplicakob ligatoriuk existentakcelorkdoik"actori"kntr-unkproceskcomplex,knkcarekalegereakvictimei,kdekf oartek multekoriknukdepindeknumaikdekntmplarekciksekdekmaikmultikfactorik(dekdiferitekcat egorii),k victima,keaknsasi,kavndkrolulkcauzalksaukfavorizantknkcomitereakcrimei.k Cercetarilekcriminologicekrecentekaukdoveditkcakvictimakestekunkfactorkcukcontin utk criminogen.14 Asakcumkamkaratatkanterior,kanchetelekdekvictimizare15kaukcakobiectkpersoanelekc arek aukfostkvictimelekdelictelor,kpekbazakcaroraksekpoatekaproximakdimensiuneakcifre iknegrekak criminalitatii.k Nouakdisciplinakdenumitak"victimologie",kasakcumkafirmakJacque-HenrikRobert,k estekfoartekaproapek"dekmamaksakCriminohgia"16.kSferakdomeniulk"victimologiei"ke stekmultk maiklargakdectkakCriminologiei,kceakdintikcuprinzndknuknumaikvictimelekcrimelorkcik sikcelek alekdezastrelorknaturale,ksalekalekcomportamentelorkumanekcareknuksuntkconsidera tek infractiuni.k Studiilekcelorkdouakstiintekseksuprapunkdarkatuncikcndkobiectulklorklkconstituiek victimelekdelictelor.k k E.kReactiaksocialakmpotrivakcriminalitatiik k Modulknkcareksocietateakraspundekfatakdekcriminalitate,kcakfenomenksocio-umanksik fatakdekfiecarekactkcriminalknkparte,kestekcunoscutksubknumelekdekreactieksociala .k Cronologic,kacestkraspunskakcunoscutkokdezvoltarekcalitativkascendenta,kpornindk deklakpedepsekfizicekcelekmaikbarbarek(mortikprinkdecapitare,klapidareksikcrucif icare),k

colectiveksikmateriale,kajungndknkzileleknoastreklakmasurikcukcaracterkpreventivks ikdek resocializarekakdelicventilor.k Acestkraspunskestekultimakcomponentakakobiectuluikdekstudiukalkcriminologiei.k Apreciemkcaknkacestkdomeniu,kcriminologiakestekokstiintakaplicatakcareknuk numaikcakstabilestekunkmodkdekcomportarekalknondelincventilorkfatakdekcelkalk delicventilor,kdarksikpropunekattkmasurikconcreteknkcazulkpoliticiikpenalekakstatu lui,kfatak dekdelicventi,kctksikpentrukcomunitate,kpentrukakdiminuakdimensiunilekpericolului ksik costurileksocialekalekcriminalitatii.k Celekmaiksuskdescrisekdovedesckcomplexitateakdomeniuluikdekcercetarekalk criminologiei,kdomeniukcareksecventionalkapartineksikaltorkstiinte.k Cukprivireklakaceasta,kIonkOanceakmentioneazak:k"Criminologiakarekokpozitiek similarakcukstiintakmedicinii,knksensulkcakestekokstiintakprivindkunkobiectkcompl ex,kunk obiectkcarekarekokstructurakcomplexaksikcare,kdinkaceastakcauza,kestekstudiatkde kmaikmultek stiinte-anatomia,kfiziologia;psihologiaketc.k Totkasaksikcriminologiakarekunkobiectkcomplex,kstudiatksikdekaltekstiinte-medica le,k sociale,kpsihologice,ksociologice"k.17 k k 1.3.kMetodekdekcercetarekfolositeknkcriminologiek

k k Akdouakconditie,knkacceptiuneakepistemologica,kpekcarektrebuieksakokndeplineascak oricekstiintakestekcak"sakfoloseascakmetodekspecificekdekstudiu"kpentrukakputeak cunoastek domeniulksaukdekinvestigare.k Criminologiakraspundekacestorkcerinte,kcercetareakrealizatakdekeakimpunndk creareaksaukadaptareakmetodelorkcekapartinkaltorkstiinteklakspecificulkobiectulu ikstudiat,k astfelkcakeakarekattkmetodekgeneralekdarksikspeciale.k Metodelekutilizate,knkraportkdekaspectelekinvestigatekalekfenomenuluikcriminalita tii,kpotk fikclasificatekastfel:k k A.kMetodekgeneralek k Acesteakurmarescksakstabileascakdimensiunilekcriminalitatiiksikfactoriikcukconti nutk criminogen.kInkacestkdomeniuksekfolosesc:k a)kstatisticilekjudiciarekcarekstabilesckdimensiunilekcriminalitatiiksesizateksi kak criminalitatiiklegale;k b)kmetodeleksociologicekcare,kasakcumksuntkdenumite,krezultakcakaukfostk mprumutatekdinkdomeniulksociologiei,kcelekmaikutilizatekfiind:kobservatia,kchesti onarulksik interviul,ktoatekavndkcaksubiectkdelicventulksaukvictima,ksprekdeosebirekdekstati sticilek judiciarekcarekaukcaksubiectkfenomenulkcriminalitatiiknkansamblulksau;k c)kmetodelekpsihologicek-kfiind,kcaksiknkcazulkcelorksociologice,k mprumutatekdinkdomeniulkpsihologiei,kadaptatekspecificuluikinvestigatieikcriminol ogice.k Amintimkaicikmetodelekobservatiei,kchestionaruluiksikinterviuluikpsihologic,ktes tele,kasociatiak liberaksikpsihanaliza,ktoatekavndkcaksubiectkcriminalulknkcadrulkcriminologieikapl icate,k cunoscutaksubknumelekdekcriminologiekclinica.k d)kmetodekmedicalek-kfolositekpentrukinvestigareakdelicventuluik-kcareksuferakde k tulburarikglandulare,kdektraumatismekfiziceksaukpsihice.k k B.kMetodekspecialek k Inkaceastakcategoriekintrakacelekmetodekcreatekdekcriminologie,kspecificek obiectuluiksau.kDintrekacesteakfackparte:k

a)kmetodakfiziologica;k b)kmetodakclinica;k c)kmetodakcomparativa;k d)kmetodakstudiuluikdekcaz;k e)kmetodakstudiilorkreluate;k f)kmetodakmonografica.k Abordareakdetaliatakakproblematiciikmetodelorksiktehnicilorkutilizateknkcercetare ak criminologicakokvomkfaceknkaltkcapitolkalkprezentuluikcurs.k k k 1.4.kScopulkcriminologieik k k Cakoricekstiintakumana,kcarekarekcakobiectkomulksikcomportamenteleksalek individualeksikcolective,ktrecuteksikprezente,kcriminologia,kprinkstudiereakcomp ortamentuluik deviantkalksocietatii,kokfacekcukokmotivatiekprecisa.kAceastakvizeazakbinelekomu lui,k stareaksakdeksigurantaksocialaksikindividuala,kstabilindkmasurilekpekcareksociet ateak trebuieksaklekia,kpropunndu-lekaltorkstiintekpekbazakconcluziilorkrezultate.k

18kR.M.Stanoiu,kCriminologie,kEd.OscarkPrint,kBucuresti,k1995,kp.27.k 19kGh.kScripcaru,kT.kPirozinsclii,kCriminoplogiekclinicaksikrelationala,kEd.kSim posion,kIasi,k1995,kp.21.k 20kR.M.Slanoiu,kGh.Nistorescu.kC.kPaunk-kopkcitate.k 21kIonkGheorghiukBradet,kCriminologiakRomneasca,kBrasov,1993,kp.62.k 22kHermankMannhein,kComparativekCriminology,kEd.kRautkLedgek&k HegankPaul,k1965,kpp.3-14.k k k Dinkacestkmotiv,kcriminologiakarekunk -kscopkimediat,kparticularksikunk -kscopkgeneralk-kcomunksikaltorkstiinte.k k A.kScopulkimediatk k Criminologia,kstudiindkfenomenulkcriminalknktotalitateaksaksikcakactkindividual,k vizeazak stabilireakcauzelorkcarekdeterminaksikfavorizeazakproducereakcriminalitatii,ksco pkpekcareknu-lk gasimklakaltekstiinteksocialeksaukjuridice.k k B.kScopulkgeneralk k Acestakestekstabilireakuneikpoliticikpenalekeficiente,kmenitaksakdiminuezek criminalitateaksiksakumanizezekformelekdekreactieksocialaksiktratamentulkdelicve ntilor,kasakcumk apreciazaksikRodicakMihaelakStanoiu.18 Sekpoatekconstatakcukusurintakca,knkparte,kacestkscopkestekidentickcukscopulk stiintelorkpenalekfiecareknsa,kajungndklakrealizareakluikprinkmodurikdiferitekdekc oncretizare,k avndknkvederekcakprimeleksuntkstiintekjuridice,knormative,kiarkcriminologiakesteko k stiintakumana.k k k 1.5.kFunctiilekcriminologieik

k k nkliteraturakdekspecialitatekromneascaksuntkuniikautorikcarekmentioneazakcakstiint ak criminologieikarekdouakfunctii,kunakteoretick-kexplicativaksikakdoua:kaplicativk -kprospectiva.19 Altikautori20kcaroraknekalaturamksiknoi,kconsiderakcakaceastakstiinta20karekokfu nctiek descriptiva,kokfunctiekexplicativa,kokfunctiekpredictivaksikokfunctiekpreventiva .k k A.kFunctiakdescriptivak k Aceastakfunctie,kdekstudiukdescriptivkalkfenomenuluikcriminalitatii,kcakrealitat ekak vietiiksocialeknkansambluksikindividuala,kraspundekcerinteikstiintificekdekcunoas terek directa,kfarakinterpunerekaksituatieikconcrete,kprinkobservareksikcolectareakdat elork referitoareklakcrima,kcriminaliksikvictime,klakcomportamentelekacestorakdinkurma kprecumk siklakstareaksikdinamicakactelorkantisocialekcomise.21,22 Descriereakcriminalitatiikakfostkpreocupareakconstantaknkcriminologie,kncakdeklak aparitiakprimelorklucrarikdekspecialitateksikpnaknkzilelekdekastazi.k Astfel,ks-akncercatksaksekdiferentiezekdelicventiikfatakdeknondelicventi,ksaksek stabileascaktipurikdekcriminaliksauksakevidentiezekdinamicakcriminalitatiikintrunkteritoriuk delimitatkpekanumitekperioadekdektimp.k Criminologiakfolosestekurmatoarelekconceptekdekordinkdescriptiv:k a)kmediul,kntelegndkprinkaceastakattkmediulknaturalknconjurator,kformatkdink

23kRaymondkGassink-kop.oit..kpp.k234-235.k 24kG.kMauchan,kLakrecherclieksurkl'etologiekdukcrime,knkvol.Etudeskrelativeskakla krechercliek criminologiquekStrasbourgk1967,kp.k5ksikurmatoarele,kcitatkdekR.M.kSlanoiuknkop.c it.p.k28.k 25kH.kMannheim,kcitatksikdekGh.Nistorescu,kC.Paunknkop.cit.,kp.49.k kR.M.Stanoiuk-kop.cit,kp.29.k26 relief,kclima,kalternantakanotimpurilork(careksuntkinfluenteknaturalekasuprakper sonalitatiik omului)kctksikmediulksocialknkcareks-akformatkdelicventulkcakom;k b)kterenulkcarekdesemneazaktrasaturilekbioconstitutionalekalekcriminalului;k c)kpersonalitateakestekconceptulkcarekdefinestekomulkconsideratkcakunitatek biopsihosocialakpurtatorkalkfunctiilorkcunoasterii,kalekaflariikadevaruluiksikal ekierarhizariiksocialek akvalorilor.kAicikintereseazakdekfaptkpersonalitateakcriminaluluikcarekestekpuskn ksituatiakdek akcomitekinfractiunea;k d)ksituatiakreprezentndktotalitateakmprejurarilorkobiectiveksiksubiectivekcarek precedekactulkdelictualknkcarekestekimplicatakpersonalitatea;k e)kactulkdefinestekraspunsulkcareklkdakpersonalitateak(delicventul)kuneiksituatii .k Acestkconceptkestekfolositkdeseoriknkformulak"trecereklakact"kdesemnndkcomitereak infractiuniikdupakunkprocesklungksaukscurtkdekordinkpsihologicksaukemotionalkpri nkcarek trecekdelicventul.k Inkndeplinireakacesteikfunctii,kcriminologiikapeleazaklakdiferiteksursekdekdocume ntarek cumksuntkstatisticilekjudiciare,kdemograficeksaukpenitenciare,kaceastaksituatiek datorndu-sek faptuluikcakeaknukdispunekdekstatisticikproprii,kdesi,kdupakopiniaknoastrakstati sticilekrealizatek dekpolitie,korganelekdekprocuraturaksikjustitiekpotkfiksocotitekstatisticikcrimi nologicekpentrukcak potrivitkluikRaymondkGassin,kpersoanelekcareksuntkantrenateknkluptakcontrak"raulu iksocial"k numitakcriminalitate,kattknkplankgeneralksaukindividual,kpotkfikconsideratek"consu matoarek dekcriminologie",kchiarkdacaknukfolosescktotikacelasiktipkdekcunostintekcriminol ogice.23 k B.kFunctiakexplicativak k Descoperireaketologieikcriminalitatii,kakfactorilorkcarekfavorizeazakesteksarcin ak criminologiei,ksarcinakpekcarekokndeplinestekprinkaceastakfunctie,kfolosindkurmat oarelek concepte:kcauza,kconditii,kfactorul,kmobilul,kindicele,ketc.k

Cukprivireklakconceptulkdekcauzak(prinkcarekntelegemkelementulkcarekdeterminaknk modknecesarkproducereakfenomenului)kuniikcriminologikadeptikaiknoiikcriminologii kafirmakca,k nkcriminologie,k"nuksekpoatekvorbikdekactiuneakunorkcauzekciknumaikdekexistentaku nork factorikcarekinfluenteazakcomitereakcrimef'24k.kLegatkdekacestkaspect.kHermankMa nnheimk afirma:kunkcriminologieknukexistakcauzekalekcrimeikcareksakfiekattknecesarkctksik suficiente.kExistaknumaikfactorikcarekpotkfiknecesarikpentrukaksekproducekcrima, knk congregarekcukaltikfactori.kInfractiunileknuksekvorkproducekdatoritakunuiksingur kfactorkcare,k nkmodkinvariabilkarkdeterminakacestkrezultat"k25 k C.kFunctiakpredictivak k Dacakfenomenulksocio-uman,kcriminalitatea,karekokgenezakcomplexak multicauzala,kpoatekcriminologiaksakaibakokasemeneakfunctie?kpoateksaksekanticip ezek evolutiakunuikasemeneakfenomen?ksekntreabakR.M.Stanoiu.26 Mareakmajoritatekakcriminologilorkraspundkafirmativksikapreciazakcakapelndklak metodekmatematiceksikfolosindu-sekdekmetodekprospective,kpredictiakurmareste:k a)kprevederea,kpentrukperioadelekdektimpkimediatkurmatoarekcelorktipuluikprezent ,kak unorkschimbarikalekcaracteristicilorkcekdefinesckcriminalitateak(structura,kvolu m,kintensitate);k b)kstabilireakprobabilitatiikcomiteriikdelictelorknkfunctiekdekdiferitekipostazek generaleksaukpersonale.k

27kAurelkDineu,kCriminologie,kBucuresti,k1984,.kAcestakafirmak"MatcakdinkcareksakdesprinskCriminologiak estekDreptulkPenal".k 28kTudorkAmza,kCriminologie,kEd.Luminaklex,k1995,kBucuresti,kp.40.k k Aceastakfunctiekopereazakcukconceptele:kprezent,kviitor,ksimilitudine,kprobabili tate,k prognostic,khazard,krisc,kextrapolare,ktermenikcareknuksuntkspecificiknumaikcrim inologiei.k k D.kFunctiakprofilacticak(preventiva)k k Prevenireakcriminalitatiiknu-iknumaikscopulkstiintelorkpenaleksaukpoliticiikpena leksik penalogiei,kcarekokrealizeazakprinkadministrareakpedepselor,kconsiderndkcaknumaik fricak estekbazakeducatiei.kAcestkdezideratkesteknkprincipalksikalkcriminologiei,knkspeci alkalk Criminologieikclinice,kcarekakpusknkcentrulkcercetarilorkcreareakunorkmijloacekde ktratamentk contribuindklakprevenireakcriminalitatii.k Conceptelekfolositekdekaceastakfunctieksunt:kreactiaksociala,kcontrolksocial,k tratament,kreinsertieksociala,kprevenirekprimara,ksecundara,ktertiara.k k 1.6.kDefinitiakcriminologieik k Dupakabordareakproblematiciikanterioarekcarekakprivitkpekrndkdomeniilekdekcerceta re,k metodeleksiktehnicilekstiintificekdekinvestigarekakobiectuluiksaukscopulksikfunc tiilek criminologiei,kputemksakabordamksikdefinitiakacesteikstiintekmentionndkurmatoarel e:k -kcriminologiakestekokstiintaksocialakapropiatakdreptuluikpenal27,kbeneficiindkd inkplink lakrezultatelekcercetarilorksale;k -kestekstiintakpluridisciplinara,kmprumutndkdeklakaltekstiinte,kcumkesteksociologi a,k medicina,kmatematica,kpsihiatria,kmetodekdekstudiukpekcareklekadapteazakscopului ksau;k -kesteknkacelasiktimpkokstiintakteoreticaksikaplicata.k Afirmamkcakesteksikokstiintakaplicata,knuknumaikpentrukcaknumerosikcriminologika ik

lumiikaukcalificat-okastfelk(PinetelknkFrantaksikLeonkRadzinowiczknkAnglia)kdarksi kpentruk solutiilekdatekdekcriminologieknkprogramelekdekprevenirekakfenomenuluikcriminalkl akdiferitek nivelek(internationale,knationaleksikregionale),kprecumksikpentrukprogramelekind ividualek createkdekcriminologiakclinica,kpentrukfiecarekdelicventknkparteknkvedereakresocia lizarii.k Acesteaksuntkargumentelekcarekimpunkcaracterulkcriminologieikdekstiintakaplicata .k Aproapektotikceikcarekaukelaboratklucrarikcriminologicekaukncercatksakdeakctekok definitiekcriminologieiksik-kdinkdorintakdekakfikctkmaikoriginalik-knkfunctiekdekc onceptiilekpek carekle-aukavutkcukprivireklakobiectul,kscopulksikfunctiilekcriminologiei,knkmare aklorkmajoritatek aukaduskelementekdeknoutate,kfaraknsakakafectakfondulkproblemei.kRodicakMihaelak Stanoiu,kpekbunakdreptatekapreciazakcak"numarulkdefinitiilorkegaleazakpekacelaka lk criminologilor"28k.kPentrukaknukcadeaknkacestkpacat,kapreciemkcakdefinitiakdataka cesteik stiintekdekGh,kNistoreanuksikCosticakPaunkraspundeknktotalitatekcerintelorknotiun iikdek definitie.k Dinkacestekmotive,kdefinimkCRIMINOLOGIAkokstiintakdinkcadrulkstiintelorksocialek carekstudiazakfenomenulksocialkalkcriminalitatiiknkscopul;kpreveniriiksikcombater iikacestuia.k k Bibliografiek k 1.kTudorkAmza,kCriminologie,kEd.Luminaklex,k1995,kBucuresti.k 2.kIonkGheorghiukBradet,kCriminologiakRomneasca,kBrasov,1993.k 3.kAurelkDineu,kCriminologie,kEd.kFacultateakdekDrept,kBucuresti,k1984.k 4.kE.Dur heim,kLeskregleskdeklakmethode,kak-k15-akeditiekP.U.F.k1963.k 5.kRaymondkGassin,kCriminologie,k4kedition,kEd.Dalloz,kParis,k1998.k

6.kGerardkLopez,kPrefacek-kVictimologiek,kEd.kDalloz,kParis,k1997.k 7.kG.kMauchan,kLakrecherclieksurkl'etologiekdukcrime,knkvol.Etudeskrelativeskakla k rechercliekcriminologique,kStrasbourg,k1967.k 8.kHermankMannhein,kComparativekCriminology,kEd.kRautkLedgek&k HegankPaul,k1965.k 9.kGh.kNistorescu,kC.kPaun,kCrimmologia,kEd.kDidacticaksikPedagogica.k Bucuresti,k1995.k 10.kIonkOancea,kProblemekdekcriminologie,kEd.kEducational,kBucuresti,k1998.k 11.kPaulkPopescukN.,kDictionarkdekpsihologic,kEditurakAlbatros,kBucuresti.k1978. k 12.kGh.kScripcaru,kT.kPirozinsclii,kCriminoplogiekclinicaksikrelationala,kEd.k Simposion,kIasi,k1995.k 13.kF.kSeeling,kTraitekdekCriminologie,kPariskP.U..F.k1956.k 14.kR.M.Stanoiu,kCriminologie,kEd.OscarkPrint,kBucuresti,k1995.k 15.kxxx,kDictionairekEnciclopedique,kLekPetitkLarousse,kParis,k1992.k

k k Autonomiakcriminologieiksikloculkeiknksistemulkstiintelork k k k Obiectivekspecifice:kcunoastereaksikntelegereakloculuikpekcareklkocupakcriminologi aknk sistemulkstiintelorksocialeksikjuridice.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekimportantakstiinteikcriminologieiknksis temulk celorlaltekstiinteksiknkinvestigareakfenomenuluikcriminalitatii.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodul,kstudenti ik vorkaveakposibilitateaksakcunoascakimportantaksikrolulkcriminologieikcakstiintak sociala.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k Cuktoatekcakunelekdinkacestekaspectekaukfostkamintiteksiknkcapitolulkprecedent,k apreciemkcakesteknecesarksakabordamknkdetaliukproblematicakautonomieikcriminologi eiksik loculkeiknksistemulkstiintelor,kmentionndkopiniilekformulateknkacestksens:ksakdemon stramk caracterulksaukindependent,kunitar,kinterdisciplinarksikcomplex,kconcomitentkcuk aspectelek carekokdeosebescksaukokaseamanakcukcelelaltekstiinte.k k k 2.1.kCaracterulkautonomksikunitark k k Raspunsulkafirmativklakaceastakproblemakesteksustinutkdekadevarulkcakokstiintak estekcaracterizata:kdekobiectulksaukdekstudiuksikmetodeleksalekdekinvestigare.kO riknkcazulk nostru,kcriminologiakarekunkobiectkspecific:kactiuneakcriminalakcareknsumeazaknkac elasik timpkactulksikautorulksau,kiarkmetodeleksale,kchiarkdacakeakle-akmprumutatkdeklak altek stiinteksociale,kaukcaracterkpropriu.k

Aceastakunitate:k"obiectk-kmetodakdekstudiu"kikdakcriminologieikstatutulkdekstiin tak autonomaksikunitara,kopinieklakcarekaukaderatktotkmaikmultikspecialisti.k Desikestekokstiintaksocialakprinkobiectulksau,keaknukseksubordoneazaksociologiei k penale,kdarknkacelasiktimpknicikstiintelorkpenale,kcuktoatekcak"matcakdinkcareksak desprinskcriminologiakestekdreptulpenal1.k Suntemkde.acordkcukpunctulkdekvederekexprimatkdekGh.kScripcaruksikT.kPirozinschi k careksustin:'''criminologiakarkputeakfikdefinitakcakokstiintakdekgranitak(ntrekce leksocialeksik celekjuridicekn.n.)kdarkautonomakctktimpkraspundekcriteriilorkepistemicekdekdefin irekak uneikstiinte'''2kapreciindknkcontinuarekca:k"eaknukestekramurakakdreptuluikpenalk desikacestakbeneficiazakdinkplinkdekrezultatelekcercetariikcriminologice;knukest ekok ramurakaksociologieikdesiksocietateakestekimplicatakprimordialkattknk cauzalitateakctksiknksolutionareakcriminalitatii"3.k Inkprivintakcaracteruluikunitar,kcuktoatekcakuniikautoriksustineaukpnaknkanulk1960 kcak aceastakstiintaks-arkmpartiknkcriminologiakgeneralaksikceakspeciala4,kntelegndkprink aceastakdinkurmakcriminologiakclinica,kaceastakdivizarekestekpurkteoretica.k Inkprivintakacestuikaspect,kIonkGheorghiukBradetkafirmakcakdivizareakcriminologi eik modemeknk"criminologiekpartekgeneralaksikcriminologiekpartekspeciala"kestekdekfap tkok "divizarekakntreguluiknkparti,ksectiuniksikelementekcomponentekcareknukafecteazak 1kAurelkDicuk,kCriminologie,kBucuresti,k1984.k 2kOperakcitatak-kpg.k15.k kidemk3 4kR.M.Stanoiu,kCriminologie,kEd.kOscarkPrint,kBucuresti,kVol.I,kp.102.k

caracterulksaukunitar"k 5kxxx,kCriminologiekgeneralakromneasca,kBrasov,k1993,kpp.55-79,k k 6kRechercliekcliniqueketkexperimentalekenkcriminalogie,kcoatributionskakretudeks cienceskdekPommme.k P.U.M.kMontreal,kp.7,kcitatkdekR.M.kStanoiu,kop.cit.kp.103.k 7kOp.citata,kpp.l06-107.k k PotrivitkluikRaymondkGassin5,kcriminologiakclinicakestekparteakspecificakaplicat ivak(n.n)k akcriminologiei.kRezultatelekinvestigariikcazurilorkindividualekdekdelicventiksu ntknregistratek laknivelulkcriminologieikgenerale,kdeterminndklegaturakstrnsakntrekcelekdouakramuri kalek acesteikstiinte,kdndu-ikcaracterulkdekstiintakunitara.k CriminologikdekrenumekcakJeankPinatel,kDeniskSzaboksikHermannkMannhain,k prinkstudiileklor,kaukrealizatktrecereakcrimihologiilorksectorialeksaukspecializ ate,knk criminologiakgenerala.k k k 2.2.kCaracterulkcomplexksikinterdisciplinark k k Caracterulkcomplexkalkcriminologiei,knkreferireklakmpartireakstiintelorknkstiintek pureksikstiintekaplicate,kestekdatkdekfaptulkcaknkacelasiktimpkeakntrunestek caracteristicilekfiecareikcategoriikdekstiinte,keakopernd,kasakcumkakafirmatkElle nberger,k "cukconceptekcekimplicakjudecatikdekvaloarek(crima,kvinovatie,kraspundere,kpedea psa)k carekauksemnificatiikdoarkcndksuntkaplicateknkpractica".6 Inkprivintakcaracteruluikinterdisciplinarkputemkafirmakca,knktimp,kpreocuparilekd ek ordinkcriminologiekaukfostkobiectulkbiologieikcriminalek(cukreprezentantulksaukd ekfruntek CesarekLombroso),ksociologieikcriminalek(reprezentatakdekQuetelet,kGuerry,kDur h eim,k TardeksikLacassagne)ksikpsihologieikcriminale,kastazikcriminologiakincluzndu-lekp ek toatekntr-okacceptiuneksistemica.k k k

2.3.kLoculksikconexiunilekcriminologieikcukcelelaltekstiintek k k Abordareakproblematiciikreferitoareklakcaracterelekcriminologiekdekstiintak autonoma,kunitaraksikcomplexaknuknseamnakcakducekimplicitklakafirmatiakcakeakeste k totalkseparatakdekcelelaltekstiintekumaneksiknaturale.kConcluziakaceastaknukakre iesitknicik dinkproblematicakcapitoluluikanterior,kcikakrezultatkclarkcakaceastakstiintaktnar ak-k criminologiak-kesteknkstrnsaklegaturakcukstiintelekpenaleksikcukcelekcarekstudiaza k comportamentulkumankindividualksiknkgrup,kprecum,ksikcukstiintelekmedicale.k k A.kCriminologiaksikdreptulkpenalk k Legaturakcukdreptulkpenalksikpozitiakcriminologieikfatakdekaceastakstiintakestek ceak maikimportantaktemaknkprecizareakcaracteruluikautonomkalkacesteiakdinkurma,kmaika leskcaknk timp,kdreptulkpenalkestekprimordial,kvechimeakluikntinzndu-sekpnaklakzoriikciviliza tieik umane,kcriminologiakfiindkokstiintakulterioaraksikalkcaruikdomeniukdekstudiukest ekstabilitkdek dreptulkpenal.k Deosebirilekdintrekacestekdouakstiinteklekputem,kexplicaknkluminakakmaikmultork criterii,kasakcumkakfostkmentionateksikdekRodicakMihaelakStanoiu7:kalkobiectului kdekstudiu,k scopului,kfunctiilorksikmetodelorkacestora.k a.kObiectulkcelorkdouakesteknumaikpartialkcomun,knkprivintakcriminalitatii.kDrept ulk

8kOp.citata,kpp.l06-107.k kIdem.k9 10kOp.citata,kpp.l06-107k penal,kfiindkokstiintakjuridica,kabordeazakacestkfenomenktocmaiksubkacestkaspect ,kinteresndk nukcauzalitateakcriminalitatiikcikdoarkinfractiunea,kraspundereakpenalaksikpedep sele.k Criminologiakestekstiintaksociala,knejuridicakcarekstudiazakfenomenulkcriminalit atiik nkvedereakexplicariikeiksikstabiliriikfactorilorksaikfavorizanti.k Studiereakcriminalitatii,kpentrukstiinteleknkcauzaksekfacekdiferitknkprivintak momentelorksiketapelorkacestuikfenomenksocial.k Inktimpkcekabordareakproblematiciiknkcriminologiekncepekdinkcopilariak delicventului,kdeklakformareakprimelorkconvingerikantisociale,kcontinundu-sekcuk nastereaksituatiilorkconflictuale,ktrecereaklakactksikapoi,kdupaksanctionareaksa ,k terminndu-sekcukresocializareakacestuia.kPentrukdreptulkpenalkcomportamentulk delicventkncepeksakfiekstudiatkdom-kdinketapakactelorkpreparatorii,kterminndu-sekc uk consumareakfapteikpenale.k Dimensiunilekobiectuluikdekstudiu,kdesikcomun,ksuntkdiferite,kdreptulkpenalk referindu-seknumaiklakcriminalitateaklegala,kakcareikmarimekestekcunoscuta,knktim pkcek criminologiaksekocupakdek"cifrakneagra"kakcriminalitatii,kdekaceakcriminalitatek necunoscuta,kdatakdekdelicventiikcareknukaukfostkdescoperitiksikneadusiknkfatakju stitiei.8 b)kScopulkestekunkaltkaspectkcarekdiferentiazakcelekdouakstiinte,knksensulkcak dreptulkpenalkaparakvalorilekfundamentalekaleksocietatiikfatakdekcriminalitate,k iark criminologiakstabilestekveridicitateakteoriilekprivindketologiakcriminalitatii,k stabilindk modalitatilek"practicekdekprevenirekakacesteiaksikaktratamentuluikdelicventilor" 9.k c)kInkprivintakfunctiilor,kdeosebireakestekaceeakcakdreptulkpenalkurmareste,knk principal,kperfectionareakpedepselor,kfunctiaksakfiindkndeosebikokfunctiekrepresi va,kiark criminologia,kasakcumkamkaratatknkcapitolulkprecedent,kprinkfunctiileksale,kinter eseazak unksegmentkdestulkdekvastkalkrealitatiiksociale.k ci)kDiferentakntrekacestekstiintekestekdataksikdekmetodelekdekcercetarekfolosite, k astfel,knktimpkcekcriminologiakutilizeazakmetodekcarekapartinkstiintelorksociale, k adaptatekspecificuluikfenomenuluikinvestigat,kdreptulkpenalkfolosestekmetodekpro priik stiintelorkjuridice.k Existentakdeosebirilorkdintrekcelekdouakstiinte,kcarekdovedesckncakodatak caracterulkautonomkalkcriminologiei,knukconduceknsaklakconcluziakuneiksepararikto

talek ntrekele.k Asakcumkamkmentionat,kdomeniulkcriminologieikestekstabilitkdekdreptulkpenal,kelk ntinzndu-sek"pnakacolokpnakundekdreptulkpenalkikpermite".10 Dateleksikinformatiilekpuseklakdispozitiekdekcriminologie,klegislatorilorksikpra cticienilork dreptuluikpenal,kprivindkcriminalitateaksikconsecinteleksalekpericuloase,kaukfun damentat,k dekcelekmaikmultekori,kprocesulkdekcreatiekaklegiikpenaleksikakregimuluiksanctio natork aplicatkdelicventilor.k Acesteakdemonstreazakcakstiinteleknkcauzaksekcompleteazakreciprocksiknuksek subordoneazakunakfatakdekcealalta.k k B.kCriminologiaksikDreptulkProcesuluik kPenalk k Conexiuneakdintrekacestekstiintekokrelevamknkprimulkrndkprinkaceeakca,knk desfasurareakprocesuluikpenal,knkdosarelekpenale,kcriminologiakgasestekpermanentk izvorulkdekdatekreferitoareklakcauzele,kstareaksikdinamicakcriminalitatii,klakpe rsonalitateak delicventilorksikvictimelor.k Pekbazakstudiuluikrealizatknkacestkdomeniu,kcomparativkcukrezultatelekobtinutekdi nk studiereakreactieiksocialekasuprakcriminalitatii,knkmultekcazuri,klegislatiilekpe naleksik procesualkpenalekaukfostkmodificarektocmaikcakurmarekakinfluenteikcriminologiei. k

11kC.kBulai,kStiintakpoliticiikpenale,knkStudiiksikcercetarikjuridice,knr.k1/1972 ,kp.78,kcit.dekR.M.N.Stanoiu,k op.cit.,kp.k109.k 12kGh.kNistorescu,kC.kPaun,kop.cit.,kp.59.k k Exemplificamkaicikintroducereaknklegislatiilekpenalekakexamenuluikmedico-psiho-so cialkalk delicventului.k Mentionam,kcakunkaspectkconcretkalkinfluenteikcriminologieiknkdomeniulkpractickal k dreptuluikprocesualkpenal,kestek"fisakcriminologica",kcareksekfolosestektotkmaik desknktoatek fazelekprocesuluikpenal,kunde,knksinteza,kseknscriukdatekcriminologicekcarekdefine sck personalitateakdelicventului,kakvictimei,kfisakcarekcontribuieklakdesfasurareakp ekbazek stiintificekakurmaririikpenaleksiklakfundamentareakverdictelorkdekcondamnare.k"k k C.CriminoIogia-PenalogiaksikStiintakpenitenciarak k Prinkpenalogieksekntelegekaceakdisciplinakcarekarekcakobiectkdekstudiukcailekdek combaterekakcriminalitatiikprinkaplicareakpedepselorkcelorkvinovatikdekcomiterea k delictelor,kAceastakstiintakinitialkeraknglobatakstiinteikpenitenciarekcarekaveak cakobiectk dekstudiukpedepseleknkmediuknchis,kdarkdatoritakdiversificariiksistemuluiksanctiun ilork (cakurmarekakinfluenteikcriminologiei)kprinkintroducereakdeksanctiunikalternativ e,k neprivativekdeklibertate,ksekproducekseparareaklor.k Anterior,knkFrantakstiintakpenitenciara,klaknceputurilekeikerakasimilatakcuk criminologia.k Dupakacestkmodelksiklaknoiknktara,knkaniik1970-1980,klakfacultatilekdekdrept,k disciplinakcriminologiei,kchiarkdacaknukincludeaksikpekceakpenitenciara,kacestea ksek studiaukmpreuna.k Deosebirilekdintrekcriminologieksikacestekstiinteksuntkevidente,kmentionndkcak influentakcriminologieiknkacestkdomeniukestekdeknecontestat,kmaikalesknkprivintak concluziilorkstudiuluikreferitoareklakcontinutulkcriminogenkalkpedepselorkprivat ivekdek libertate.k Desiksekdeosebesc,kacestektreikstiinteksekntlnesckpekterenulkpreocuparilork comunekreferitoareklakdelicvent,klaktratamentulksikresocializareakacestuia.k k C.kCriminologiaksikPoliticakPenalak

k Politicakpenalakreprezintakdisciplinakcarekarekcakobiectkdekstudiukorganizareaka ctivitatiik dekprevenireksikcombaterekakcriminalitatiikprinkelaborareakunorkstrategiikglobal ekdekluptak mpotrivakacesteia.11 Eakformuleazakteoriile,kmetodeleksikmijloacelekdekcombaterekakcriminalitatii,katt k preventivekctksikrepresive.k Dupakopiniakcriminologuluikfrancez,kMarckAncei,k"politicakpenalaknukesteknumaiko k stiintakciksikokarta",kpentrukcakformuleazakcelekmaikbuneklegikpenalekpekbazakco ncluziilork puseklakdispozitiekdekcriminologiek-knkurmakinvestigariikcriminalitatii.k Dacakacesteaksuntkconexiunilekdintrekcelekdouakstiinte,kdeosebirileksekreferakla :k -kviziuneakspecificaknkcarekestekabordatakcriminalitateakcakobiectkdekstudiu,k undekremarcamkcakpoliticakpenalakanalizeazakcriminalitateakcakunkfactorkpolitick iark criminologiakcakunkfactorksocio-uman;k -knivelulkdekgeneralitatekpekcare-1kaukestekdiferit,kcelkalkpoliticiikpenalekfii ndk superiorkfatakdekcelkalkcriminologiei.12k k D.kCriminologieksikCriminalisticak k Deseoriks-aukfacutkconfuzii,kestekdreptkdekpersoanekinsuficientkavizate,kntrekace stek stiintekdinkurmatoarelekmotive:k

13kOctaviankLogliin,kCurskdekcriminologieksikstiintakpenitenciara,kIasi,k1970.k k -ketimologickdenumireaklorkestekfoartekapropiata;k -kcelkputinknktaraknoastrakexistakoksocietatekdekcriminalisticaksikcriminologie;k -kscoalakenciclopedicakaustriaca,kreprezentatakdekHanskGross,kGrasskBergerksik Seelingknglobakalaturikdekdreptulkpenalksikcriminalisticaknkcriminologie.k Acestekstiinteksuntkconexekpentrukcaksikpunkunakalteiaklakdispozitiekcunostintekd ek valoare,krezultateknkurmakinvestigariikpropriilorkdomeniikdekcercetare.k Criminologiakajutaklakperfectionareakmetodelorkdekidentificarekprinkcunostintele k aferentekprivindkpersonalitateakinfractorilorksikvictimelor,kprecumksikcelekrefe ritoareklak mecanismulktreceriiklakact.k Inkschimb,kcriminalisticakoferakcriminologieikcunostintekprivindkmodulkdekoperar ek nkcomitereakunorktipurikdekdelicte,krelatiilekdintrekcriminalksikvictima.k Deosebirilekdintrekacestekstiinteksuntkevidente,kdeosebirikdatekdekobiectulkdek studiukdiferit,kcriminologiakstudiindkunkfenomenksocio-umank-kcriminalitatea,kia rk criminalisticakmetodeleksiktehnicilekfolositeknkexploatareakurmelorkcriminalistic e,knk identificareakcriminalilor,kdovedireakvinovatieikacestoraksikmpreunakcukdreptulk procesualkpenalksikdreptulkpolitienesc,kpunereaklakdispozitiakjustitieikakpersoa neik criminaluluikpentrukakfikjudecat.k Sintetickputemkafirmakca,knktimpkcekcriminologiakraspundeklak"dekce"?ks-akcomisk delictul,kcriminalisticakraspundeklakntrebarilek"cine"?ksik"cum"?ks-akcomiskdelic tul.k k E.kCriminologiaksikSociologiak k Conexiuneaksikdeosebireakdintreksociologiekakcriminologiekokrelevamksikpentruk motivulkcakaceastakdinkurma,kasakcumkamkmaikafirmatkanterior,kestekokstiintaksoc iala,k autonoma,kunitaraksikcomplexa,kdarkcareknukpoatektotusiksakfiekruptaktocmaikdeks tiintak mama.k Eleksuntkconexe,knkprimulkrndkpentrukcakambelekstudiazakrelatiilekdintrek oameniksikinstitutiilekdinkornduireaksocialakexistenta.kInkacelasiktimpksekdeoseb esck prinkaceeakca,knktimpkceksferakdomeniuluiksociologieikestekvasta,kinteresndkntreaga k paietakakcomportamentelorkumaneknksocietate,kceakakcriminologieiksekrezumaklak comportamentelekumaneksocialmentekpericuloasek-kcriminalitatea.k

Legaturakdintrekcelekdouakdisciplineksekrealizeazaksiknkprivintakmetodelorkdek studiukpekcareksiksociologiakle-akpusklakdispozitiakcriminologieik(ancheteleksoc iale,k chestionare,kinterviurile,kexperimente,kobservatii,ketc),kmetodekpekcarekaceasta kle-ak adaptatklakspecificulksau,kmaikprecisklakspecificulkobiectuluiksaukdekstudiu,kcr iminalitatea.k Unkaltkpunctkdekconexiunekntrekcelekdouakstiintaklkreprezintaklucrarilekunork cercetatorikdinkdomeniulksociologic,kuniikconsideratikparintiikacesteia,kcumksun tkEmilek Dur heimksaukAdolphkQueteletkcare,kprinktezeleksikconceptelekcreate,kaukinfluent atknk acelasiktimpknastereakcriminologiei.k k F.kCriminologiaksikaltekstiintek k Acestek"altekstiinte"klakcarekvremksaknekreferimksuntkpsihologia,kpsihiatriaksik biologia,k stiintekcarekaukaltakfinalitateknkstudiileklorkasuprakomului.kSecventionalksikele ksekrefera,knk investigatiileklorkasuprakcriminalitatii,kalekcarorkrezultateksuntkpreluatekdekc riminologieknk virtuteakscopuluikeikgeneralksikimediat,kdekstabilirekaketiologieikcrimei,knkmeto delekdek prevenirekalekacesteiaksiknktratamentulkaplicatkcriminalilor.13 ka)kPsihiatriakestekstiintakcarekstudiazakbolilekmintale,ncepndkchiarkdeklakCesare k Lombroso.kUlterior,knkperioadakcontemporana,kcndkevolutiakstiintelorkakpusklak dispozitiekposibilitatikdeosebitekdekinvestigatieksikanaliza,kakfacutkposibilake xplicareakgenezeik

14kCitatkdekR.kGassin.kop.cit.,kp.26.k crimeikchiarknkcompozitiakpsihiculuikuman.k Lakpresiuneakcriminologiei,knkpracticakjudiciaraks-akimpuskobligatoriukefectuarea k expertizeikpsihiatriceklakinfractiunilekdeosebitkdekgrave.k kb)kPsihologia,kfiindkstiintakcarekstudiazakmodulkdek manifestareksikevolutiakcomportamentuluikuman,kestekfiresckcak sakfiekconexakcukcriminologiakdeoarecekaceastakdinkurmakarekcak obiectkdekstudiu,kdelictulk-kunkcomportamentkuman.k kPotrivitkcriminologuluikfrancez,kJeankPinotel,k"psihologiak(siknkspecialk parteaksaknumitakpsihologiakpenala)kstudiazakinteligenta,kcaracterul,kaptitudini leksocialek sikaptitudinilekmoralekalekdelicventilor,krecurgndklaktestekdekpsihologiekgeneral a"14kEak utilizeazaknkaceeasikmasurakizvoarelekpsihologieik,kclinicekpentrukstudiereakmoti vatiilork actuluikcriminalksikproceselekmintalekcarekconducklaktrecereaklakact.k c)kBiologia,ksiknkspecialkceakcareksekreferaklakdelicventik-kbiologiakcriminalakk studiazaktrasaturilekanatomofiziologice,kgenetice,kbiochimiceksikbiosocialekalek delicventilorkpentrukstabilireakunorkdiagnosticekmedicaleksiktratamentek corespunzatoare,knkvedereakpreveniriikrecidivei.k Bibliografiek k 1.kC.kBulai,kStiintakpoliticiikpenale,knkStudiiksikcercetarikjuridice,knr.k1/1972 .k 2.kAurelkDicuk,kCriminologie,kBucuresti,k1984.k 3.kOctaviankLoghin,kCurskdekcriminologieksikstiintakpenitenciara,kIasi,k1970.k 4.kR.M.Stanoiu,kCriminologie,kEd.kOscarkPrint,kBucuresti,kVol.I.k 5.kGheorghiukBradet,kCriminologiekgeneralakromneasca,kBrasov,k1993.k k k

k Aparitiaksikistoriculkcriminologieik k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakistorieikcriminologieiklegatakdekconceptiilekfi lozoficek akfiecareikperioadeksociale.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekevolutiakideilorkdekordinkcriminolog icknk etapelekdekdezvoltarekeconomicaksikpoliticakakomenirii.k Competentekdobandite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulk studentiikvorkaveakposibilitateaksakcunoascakistoriaksikrolulkideilorkdekordinkc riminologick nkdecursulkdezvoltariikomenirii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 3.1.kConsideratiikgeneralek k k Apreciemkcakacum,kputemkabordakaspectulklegatkdekaparitiaksikistoriculk criminologiei,kdupakcekamkdefinit-okcakstiinta,kcukobiectulksaukdistinctkdekstud iu,kdupak cekamkstabilitkloculkeiknkcadrulkcelorlaltekstiinte,kprecumksikimportantakpekcare kokarek nkcontextulkstiintelorkjuridiceksiksociale.k Nekpropunemksakparcurgemkprincipaleleksaleketapekdekdezvoltare,ksa-ikaratamk originilekcarekvinkdinkneguraktimpului,kchiarkdinktimpulkcomuneikprimitive,ksiks a-ikpunctamk teoriilekpremergatoareknasteriiksale.k Chiarkdacaknkcuprinsulkcelorlaltekcapitoleknekvomkreferikmaiknkdetaliukasupreak personalitatilorkdekmarcakalekcriminologiei,knkacestkcapitolknekvomkopriksuccintk asuprakacestoraksikaklucrarilorklor,kpentrukakjalonakcronologicksikteoretickdrum ulk preocuparilorkdekordinkcriminologie.k Unklockaparteknkaceastakanalizaklkvomkrezervakcercetatorilorkromnikcuk realekmeriteknkdezvoltareakcriminologiei.k Unkaltkconsiderentkcareknekdeterminaksakabordamkistoriculkcriminologiei,k originileksalekanticeksikdinkevulkmediu,kestekacelakakcaracteruluikistorickalkcr iminalitatii,k nksensulkcakaceastakakaparutkpekokanumitaktreaptakakdezvoltariiksocietatiiksikeak s-ak

dezvoltatkcontinuukodatakcukdezvoltareaksocietatii,kiarkjudecatikdekvaloare,kcuk privirek lakcriminalitate,klakactulkcriminal,klakcauzeleksaleksiknuknkultimulkrndklakreacti ak societatiikfatakdekcriminalitate,kaukfostkemisekncakdinkantichitate.k AnteriorklucrarilorkluikCesarekLombroso,kEnricokFerriksikRafaelekGarofalo,k consideratikpekdreptkfondatoriikcriminologieikmoderne,knklume,kscriitori,kmedici, k juristi,kfilozofi,ksociologi,kbiologi,ketc.kaukemis,kpekbazakobservariiksocietat ilorkaik carorkcontemporanikaukfost,kjudecatikcareks-aukregasitkpestektimpknklucrarilek contemporanilorknostri,kinfirmndu-leksaukaprobndu-le,kiarknkunelekcazurikchiark dezvoltndu-le.k k k 3.2.kCriminoogiaknkcomunakprimitivak-kperioadakrazbunariik colective,kprivateksiknelimitatek k k Cuktoatekcakuniikautoriksustinkca,knkaceastakperioadakdeknceputkakomeniriik nukakexistatkcriminalitatek-pentrukcak"muncaknkcomun,kfolosireaklaolaltakak primitivelorkmijloaceknecesarekpescuituluiksikagriculturiikaukfacutksakseknasca, kntrek oameni,krelatiikdekconvietuirekbazatekpekncredere,kcinste,kdreptateksikechitatek

sociala'1ksuntkautorikstrainiksikromnikcareksustinkcontrariu.kInkaceastakperioada k criminalitateakakexistat,kdacaknuknkinteriorulktriburilorksikclanurilorkcelkputin kntrek acestea.kAukfostkdesekconflictekcarekaukcondusklaksavrsireakunorkomoruri,k vatamariksikdeposedareakdekbunuri22.kFatakdekindiviziikvinovatikpedeapsakaplicat ak aveakformakrazbunarii,keaknefiindkaltcevakdectkreparareakrauluikprodus".k Inexistentaknormelorkdekdreptksikimplicitkakjustitieiklaknceputulksocietatiikuman e,k dadeaukposibilitateakindivizilorklezatiksakactioneze,kpotrivitkunorkcutumekdekju stitiek privata,ksubkformakrazbunariiknelimitate,kperpetuekakgrupuluikdinkcarekfaceakpar tek acestia,kcontrakgrupuluikdinkcarekfaceakpartekcelkcekcomisesekvatamarea,kGrupulk socialkcaruiakapartineakagresorulkerakresponsabilknkcolectiv.k Acestekrazbunarikdegeneraukdeseoriknkluptekinterminabilekcarekduceauklak exterminareakmultorakdintrekmembriikacestorkgrupuriksikdistragereakbunurilork materialekcareklekasigurauksupravietuirea.k Oamenii,kconstientikdekacestekpierderikumaneksikmateriale,kaukcautatksikauk gasitktotusikanumitekregulikdekjustitiekprimarakcarekauklimitatksemnificativk razbunareakcolectiva,kprintrekacesteakfiind:k a)kAbandonulkmoxalk-kcarekdesemnakabandonareakautoruluik actuluiksikpunereakluiknkfelulkacesta,klakdispozitiakgrupuluik(clanului,k tribului,kfamiliei)ksocialkvictima.kAcestkmodkdekjustitie,knkzilelekdekazik estekdekneacceptatkfiindkdepartekdekceknseamnakcontrolksocial,kdreptatek sikumanitate.3k b)kTalionulkcarekreprezentakokrepararekakrauluikproduskprinkproducereak unuikrauksimilarkautoruluikactului.kAcestkmodkdekjustitiekprimarakakfostknscrisk attknkCodulkluikHamurabik(regelekBabilonuluikntrekaniik1793-1750k.e.n.kfondatork alkprimuluikimperiukbabilonian)kpekokstelakdinkbazaltkdescoperitaknk1902ksik conservataklakmuzeulkLouvra,4kctksiknkVechiulkTestamentk(LevitickXXIVk-k17.23).k Cakpedeapsa,ktalionulks-akperfectionatkpnaknkzileleknoastre,kelkfiindkfolositk attknklumeakislamicakctksiknkaltekpartikalekTereikundekformelekarhaiceksocialeksek mentinknca.k MentionamkcakuniikdinkcriminologiiksfrsituluikdeksecolkXKkaukfostkdekacordkcuk aceastakformakdekjustitie,kapreciindkcakestekokperfectionarekakpedepsei.k c)knvoialakpecuniarak-kntelegndu-sekprinkaceasta,kposibilitateakdekak pedepsikautorulkprintr-okcompensatiekpecuniara,knkcarekvaloarekeraknkfunctiekdek gravitateakfaptei,kvrstaksikrangulksocialkalkvictimei.kAcestksistemkdekpedeapsak cukradaciniknkneguraktimpului,ks-akperfectionat,kfiindklegiferatksiknkzilelekdekaz i.k Suntkdesekcazurilekcndkpersoanelorkvatamatekliksekacordakpeklngakdespagubiriksik daunekmorale.k k k 3.3.kCriminologiaknklumeakanticak

k k PerioadakdektimpkcunoscutaksubknumelekdekAntichitatekestekcuprinsakntrek secolulkXIXk.ch.kpnaklakcadereakImperiuluikromankdekapus,knksec.V.k Antichitateakestekperioadakaparitieikstatuluiksikdreptului,kfondatakdekgrupurik marikdekoamenikcarekformaukcetatiksikstate,kgrupurikcare,kpekbazakacestork organizari,kaukcreatkvalorikmaterialeksikculturalekceksuntkconsideratekpekbunak dreptateknceputurilekcivilizatieikumaneksikcarekconstituiekfundamentulkcivilizati eik 1kG eorghiukBradet,kop.cit..kp.10.k 2kLygiakNegrier,kDormontk-kCrim ologie,kEd.kLITEC,kParis,kpp.k11-13.k 3kH.kOpreau,kCriminologie,kEd.kServokSat.,kArad,k1996.kp.29.k k

actuale.k Inkaceastakperioada,kseknregistreazakoknouaketapaknkdezvoltareakgndirii,k materializataknklucrarikcarekpastratekpnakazikne-aukdatkposibilitateakanalizariikl or,k putndkformulaksikconcluziikdeknaturakcriminologica.k ka)knkGreciak-kmarelekmatematiciankPitagora,kcreatorkalkteorieikcare-ikpolartak numele"kreferindu-seklakinfractiune,kconsiderakcakdelictulkdistrugekarmoniaksoci alaksik trebuieksakiksekopunakokpedeapsak"careksakegalezekraulkprodus.k Platon,kreferindu-seklakpedeapsakaplicatakinfractoruluikapreciakcakeaksekaplicak pentrukakpreveni,kprinkputereakexemplului,ksavrsireakaltorkinfractiuni;kiarkpentr ukcelk condamnatkestekokbinefacerekpentru,k"ca-lkfacekmaiknteleptksikmaikbun".k Aristotel,kconsiderakcakpedeapsakaplicatakinfractoruluikestekoknecesitatek sociala,kmultimeakobtinndu-sekdeklakncalcareaklegii,kdinkcauzakamenintariikpek carekokexercitakaceasta,krecunoscndkpedepseiksiklaturaketica;kpedeapsakestekmijlo ck dekrepararekmoralakakinfractorului,knumind-okcaksikPlatonk"medicamentulksufletul ui".k Inkliteraturakanticakgreaca,kndeosebiknktragedie,kgasimkmotivulkcrimei.kUniikpoeti k aukaratatkokanumitakntelegerekakpsihologieikinfractorului.k AmintesckaicikoperakluikSofocle,kOedipkrege,knkcarekpersonajulkprincipal,kOedipk sikucidektatalksikulteriorksekcasatorestekcukmamaksa.k Attknkcriminologiekctksiknkpsihiatrie,kcomplexulkOedipkestekstudiatksik analizat,kSigniundkFreudkfiindkunuikdintrekprimiikoamenikdekstiintakcarekdemonst rndk importantakinstinctuluiksexualknkformareakpersonalitatiikumane,kanalizndkacestk complex,kakdemonstratksikimportantakpekcarekanticiikokdadeaukanalizeik comportamentelekantisociale,kcautndksakexpliceketnogenezakacestora.k kb)kRoma-kCulturaksikcivilizatiakanticakromanaks-auk formatkprelundkvalorilekculturiiksikcivilizatieikgrecesti,kchiarksik conceptiilekreligioase,kpoliteistek-kzeiikgrecikfiindkcunoscutiklakromaniksubkal tekdenumiri.k Era,kfiresc,knkacestkcontext,kcakideikalekgnditorilorkgreciksakfiekregasiteklakfil ozofiik Romeikanticekcumksunt:kCiceroksikSeneca.k Astfel,kprimulkmentionakexpreskcakfundamentulkoricareikpedepsekestekinteresulk statuluiksikcakeakactioneazakprinkexemplaritateksikintimitate,kiarkSenecaksustin eakcak pedeapsakaplicatakinfractoruluikarekunksingurkscop:k"asigurareaksecuritatiikpubl ice".k Acestakdinkurma,kcontinundu-lkpekgreculkPlaton,karatakcakpedeapsakaplicataknuk maikpoatekreparakraulkprodus,knkschimbksekaplicakceluikvinovatkpentruk"aknukmaik gresiknkviitor".k c)kCrestinismul-kAceastakreligie,kcarekakcuprinsknkzilelekdekazikokmarekpartekak umanitatii,kakluatknastereklaksfrsitulkantichitatii.kGnditorikcakPorfiriu,kOrigene ,k

TeogenieksikPartene,kreprezentantikaikcrestinismului,kaukanalizatkexistentakoame nilork departajnd-okdekdestinulkharazitkdekmultitudineakdekzei,kspecificikcredintelork politeiste.k Celkmaikdekseamakgnditorkalkperioadeikdeknceputkalkcrestinismuluikakfostk SfntulkAugustink(354-430)kcare,kprinklucrarileksalek"CetateakluikDumnezeu"ksik "Confesiunile",kakdoritksakrealizezekunkconsenskntrekdogmelekcrestineksikcelekale k filozofieikanticekalekluikPlaton.k Inkacceptiuneaksakpedeapsakaplicatakdelicventilorktrebuieksakaibaknaintekdek toatekunkcaracterkpreventivk(acceptiunekcarekesteksimilarakfcukceakakluikPlaton) kcarek saknukucidakvinovatiikciksa-ikeduce.k Elkerakmpotrivaktorturiiksikconsiderakcakexistentakoamenilorkrai,kmpreunakcuk ceikbuni,knukpoatekafectakordineaksociala,kpentrukcakasakakvrutkDumnezeu.k k k k 3.4.kCriminologiaknkevulkmediuk

4kM.Stoian,kDictionarkreligios,kEd.kGaramond,kBucuresti,k1993,kp.203.k 5kG.kKellens,kL'elaborationskd'unekpolitiquekcriminellekcontable,kRevuekdekcrimi nologieknr.9/1971,k Paris.kCit.dekI.GheorghiukBradetknkop.cit.p.k18.k k k k LaksfrsitulkAntichitatiiksiknceputulkEvuluikMediu,knksecolulkV,kparalelkcuk dezvoltareakgeografica,ksekstabilizeazakcredintakcrestinakpekregiunikntinsekalek Terrei.kSefiikstatelorks-aukconvertitklakcrestinism.k Inkanulk312,kmparatulkromankConstantinkCelkMare,ksubkinfluentakmameiksalek Elena,kakimpuskcrestinismul.kInkapus,kClovis,kregelekFrancilor,kikconvertesteklak religiakcrestina,knk496,kpektotikgalii,kiarkbisericakcukconducatoriikeikspiritual ikdevink personajelekcelekmaikimportanteknkconducereaksocietatiikmedievale.k Eraknormalkcaksiknkdomeniulkcriminalitatii,kideilekcareks-aukimpusksakvinakdink parteakbisericiikcrestine,knkcarekDumnezeukerakjudecatorulkprinkreprezentantiiklu ikpek pamnt.k FormakproceduralakfolositakdekbisericakpektotkparcursulkEvuluikMediukerak cunoscutaksubknumelekdek"JudecatakluikDumnezeu",keakerakdeterminatakdekokrealita tek cruda,kcrestereakcriminalitatii,knumericaksikfoartekpericuloasa,ksistemulkprobat orkapartineak ordaliilork Acesteakaukfostkprobekjudiciarekalkcarorkrezultatkdovedeaukadevarulkdupak vointakluikDumnezeu.kPotrivitkacestorkproceduri,kindiviziikerauksupusikprobeikfo cului,k fieruluikincandescent,knecului,kotravirii,kuleiuluikncinsksaukdueluluikjudiciar,kt oatek nefiindkdectktorturikpentrukakobtinekdinkparteaksuspectilor,kadevarul.k Sekconsiderakca,kdacakpersoanakrezistakacestora,keraknevinovata.kPotrivitk gnditorilorkdinkaceakperioada,kmaiktotikteologi,kdintrekcarekcelkmaikdekseamakakf ostk TomakD"Aquino,kdelicventii,knumitikdekcelekmaikmultekorikeretici,kcomiteaukrelel ekpentruk cakerauksubkinfluentakpacatuluikoriginark("actulkdekrupturakakcomuniuniikdeklak nceputkdintrekDumnezeuksikom")4.k SprekdeosebirekdekSfantulkAugustin,kacestakconsiderakcakinfractoriik (pacatosii)knukmeritaksakfiekreeducatikcikdimpotrivaktrebuiekexterminati.k Inkprivintakreactieiksocialekfatakdekcriminalitate,knkevulkmediuknukputemkvorbik dectkdekrepresiune,kpedeapsakfiindksingurulkmodkprinkcarektrebuiaukreeducatik delicventii.k Pedepsele,kasakcumkaratakEnricokFerri,keraukrodulkfanteziilorkexasperatekalek oamenilorkbisericiikcarekinventauktotkfelulkdekchinuriksiktorturi,knkcareknchisoar eak

(privareakdeklibertate)kerakfolositakdoarknkfazakjudecatii.k Inkprincipal,kacesteakerau:kbataiakcukbiciulksauknuieleknkpublic,kmutilarileksik moarteak(dekobiceikprinkarderekpekrugksaukspnzuratoare).k Unkrolkimportantknkacestksistemkdekreactieksocialakmedievalak1-akavutk inchizitia,korgankjudiciarkcreatkdekbisericakcatolica,kcarekakavutkcakscopklupta kcuk ereziakpentrukdistrugereakei.k Eaksi-akdesfasuratkactivitateaknktarilekdinkvestulkEuropean,kcukexceptiak Anglieiksiktarileknordice,kpekbazakbulelorkpapaleksikakregulamentelorkeditatekdi nk conciliilekprovinciale.k k k 3.5.kCriminologiakintuitivak k Criminologiakintuitiva,kasakcumkesteknumitakdekspecialisti5,kestekcriminologiak aparutakcukunksecolknaintekdekntemeireakcriminologieikmodemeksikcarekikaukcak precursorikpekLuiskdekSecondetkMontesquieuksikCesarekBeccaria,kautorikaiklucrari lork

"Spiritulklegilork(Genevak1748)ksikDesprekdelicteksikpedepse"k(1764),kalaturikde kJohnk HowardksikJeremykBentham.k k k 3.6.kScoalakclasicak k k Inkcadrulkcriminologieikintuitive,kprecursoarekakcriminologieikdekazi,kideileklu ik CesarekBeccariaksuntkcunoscuteksubkdenumireakdekscoalakclasica,kcarekstudiazak infractiuneakruptakdekpersoanakinfractorului.k Potrivitkreprezentantilorkacesteikscoli,kinfractiuneakestekrodulkvointeikliberek ak infractorului,kpersoanakdevenindkinfractorkpentrukcakasakakdorit.k Aici,kpersoanakinfractoruluikramneknkafaraksfereikcercetari,kprecumksik conditiileksalekdekviataksikparticularitatilekiuikpsihice.kncalcndkvoitklegeakpena lak sustinekBeccaria,kdreptateakcerekcakinfractorulksakfiekpedepsit.k kBeccariakakcriticatkcruzimeaksikinegalitateakpedepselorkcarekramneauksubk influentaktendintelorkinchizitoriale,kformulndkmultiplekmasurikcareksakducaklak combaterea,kinfractiunilorksikumanizareakpedepselor,kmasurikcareksuntk valabileksikastazi.k kPrinkmasurilekcukcaracterkpreventiv.kCesarekBonesana,kMarchesekdik Beccaria,kpropunea:kcrestereakniveluluikdekeducatie,keradicareakparazitismuluik social,kinstituireakdekgarzikpektimpulknoptiiknkoraseksikluminareakstrazilor.k NumerosiksuveranikaiktarilorkEuropenekdekatuncikaukfostkinfluentatikdekideilek luikCesarekBeccariakcumkaukfostktarinakEcaterinakakIi-akakRusiei,kmparatulkIosifk alk II-leakalkImeriuluikHabsburgicksaukrelegekPrusieik-kFrederickCelkMare.kAcestiaka uk promulgatklegiknoi,kaukmbunatatitkregimulkpenitenciarksikaukrenuntatklaktortura.k k 3.7kScoalakCartograficak(Geografica)k k Initiatoriikacesteiaksunt:kbelgianulkQueteletk(1796-1874)ksikfrancezulkAndrek Guerryk(1802-1866).kEikaukefectuatksimultanknktarileklor,kcercetarikstatisticekcu k privireklakconstantakfenomenuluikinfractional.kDupakei,kcriminalitateakestekunk fenomenksocialkcareksekrepetakankdekan,kcukaceeasikconstantaksikregularitate.k Guerrykconcluzionakcakinfractiunilekmpotrivakpersoaneikpredominaknk regiunilekdinksudulkFrantei,knkanotimpulkcald,kiarkcelekcontrakproprietatiikpredo minak

nkregiunilekdinknord,knkanotimpulkrece.kAceastaktezakakscoliikcartograficekestek cunoscutaksubknumelekdek"legeaktermicakakcriminalitatii",kpotrivitkcareiaknk anotimpurilekcaldekalekanuluiksekcomitkmaikfrecventkinfractiunikmpotrivakpersoane i,k iarknkanotimpurilekreciksekcomitkmaikfrecventkinfractiunikcontrakavutuluikpersoan ei.k k k 3.8.kAparitiakcriminologieiksikevolutiakeik k k a)kScoalakantropologicak AparitiakeikesteklegatakdekomulkdekstiintakitaliankCesarekLombroso,kmedick legistksikpsihiatru.kConcluziileksalekbazatekpekmasuratoriksikobservatiikalekcor puluik unorkcriminalikaflatiknkpenitenciarelekitaliene,kconchidkcakinfractorulkestekok persoanaknascutakpentrukakcomitekcrime.kAcesteakaukfostkredateknklucrareaksak "Omulkdelicvent"k(1876).kAparitiakeikakmarcatknastereakuneikramurikak antropologieikgenerale,kdenumitakantropologiakcriminala,kavndkcakobiectkstudiulk biopsihickalkomuluikcriminal.k

kAnteriorklucrariikluikCesarekLombrosokaukexistatkpreocuparikpekliniak antropologieikcriminale.kAukexistatksikaltikcercetatorikcumkaukfost:kLavater,kcr eatorulk fizionomiei,kcarekaukncercatksakstabileascaktipologiakcaracterialakakomuluikdupak trasaturilekfetei.k CesarekLombroso,knkcercetarileksale,knukakpornitkpekunkterenksterp.kElkakfostk influentatkdekcercetarilekmediculuikfrancezkDespinekPrrosperkcareks-akocupatkcuk psihologiak criminalului.k kLombrosokakavutkprecursoriksiknkliteratura,kasakcumkaukfostkEugenkSue,knk "MisterelekParisului"ksikFeodorkDostoevs iknk"CrimaksikPedeapsa".kAcestiakaukdesc risk tipurikdekcriminalikpekcareki-aukcunoscutkpersonal.k Dintrektezelekcuprinseknklucrareakamintita,kpekcareklekvomkmentionaknkdetaliuk nkcapitolulk"OrientareakBiologica"kceakcukprivireklakcauzakinfractionalitafiiksek impune.k PotrivitkluikLombroso,kcriminalitateakestekdatoratakconstructieikbiologicek(antr opologice)kak infractorului.kAutorulksustineksiktezakcakexistakattknkregnulkvegetalkctksiknkcelk animal,kdiferitekformekdekcrime.k Sprekexemplificareksekamintestekcaknknaturaks-aukidentificatkpestek22kdek speciikdekomorklakanimaleksikcazulkplantelorkcarnivore,ktoatekavndkaceleasik "motive"kcaksiklakoameni.k PotrivitkluikLombroso,kinfractiuneakestekpropriekoamenilorkprimitivi,ksalbaticil ork sikcopiilor.kAstfel,klakcopilksekgasesckcaracterelekspecificekcriminaluluiknnascu t:kfuria,k minciuna,kinvidia,kcruzimea,krazbunarea,klenevia,kgelozia,kpredispozitiaklak obscenitate,kputereakimitatiei.k Tezakcriminaluluiknnascutkestekceaklakcareksekajungekpekbazakideilorkdekmaiksus,k predispozitiilekenumeratekavndklakbazakereditateaksikatavismul.kLombrosokakelabor atk sik"tezakstigmatelor".kAcestekstigmate,kelkle-akmpartitknktreikcategorii:kstigmate k anatomicek(asimetriakcraniuluiksrkfetei,kanormalitateakcutieikcranieneksikakcrei erului,k frunteakngusta,kparoasaksikncretita,kproeminentakmaxilatelor,kurechileknkformakdek toartaksikndepartatekdekcap,kochiikmiciksikfarakexpresie,kgurakdiforma,kdegetek diforma),kstigmatekpsihologicek(lipsakiubirii,kakmilei,kexistentakcruzimii,kurak sik razbunarea)ksikstigmatelekfiziologicek(pletele,kdaltonismul,kstrabismulketc).k Inkapreciereakcauzelorkcriminalitatii,kpornindknumaikdeklakpersoanak infractorului,kfaptkpentrukcarekCesarekLombrosokakfostkvehementkcriticatkdek contemporaniiksai,ksekneglijeazaknktotalitatekconditiileksocial-economicekcarek genereazakinfractionalitatea.kInkpluskcercetarilekstiintificekulterioarekperioad eikluik CesarekLombrosokaukinfirmatktezakcriminaluluiknnascut.k Ramnekmeritulkautoruluikdekakfikabordatkpentrukprimakoarakstudiulk personalitatiikinfractoruluikcuksubliniereakfactorilorkindividuali.k k

b)kScoalakpsihiatricaksaukpsihologicakreprezintakokvariantakakscoliik antropologice,kavndkcakreprezentantikpekmediciikfrancezikMorell,kMaleschatt,k Benedi t,kLaurent,kGamierksikFlorei.k Acestiakexplicaukinfractionalitateakpekbazakunorkmaladiikpsihice;kcarektulburak echilibraikmintalkalkindividului,knsaknukprovoacaknebunia.kPotrivitkacestorkautor i,k infractorulknu-ikunkalienatksituatknsakntrekoameniikresponsabiliksikceikiresponsab ili.k k c)kScoalakpozitivakitalianakakaparutknkcorectareaksikperfectionareakopereik lombrosiene,kreprezentantiikde'r:caknwaikeiksuntkEnricokFerriksikRafaelekGarofof o.kEik aukncercatksakconciliezekexagerarilekantropologieikcriminalekcukcelekalekscoliik franceze.kAcestiakexplicakexistentakcriminalitatiikprintr-okcomplexitatekdekfact orik biologici,ksocialiksikfizici,krolulkhotartorkrevenindkcelorkbiologici.k k d)kScoalaksociologicakfrancezakcarekakaparutkcakokreactiekfatakdekscolilek antropologiceklombrosieneksikpozitivistekitaliene.kEakakaparutknkFranta,klaksfrsit ulk

secoluluiktrecut,kdenumitaksikscoalaklyoneza,kdupakresedintakunuikdintrekntemeiet oriik ei,kLacassagnel.kPrintrekreprezentantiikdekseamakaikacesteiaksekmaiknumarak ManouvrierksikTarde.k Acestiakacordakfactorilork'sociali,kdreptkcauzakakcriminalitatii,kokimportantak foartekmare,keclipsndkimportantak.kcelorlaltikfactori.k Astfel,kdoctorulkLacassagne,kunkcritickvirulentkalktezelorklombrosiene,ksustinek cak societatea,kprinktarelekei,kestekresponsabilakdekexistentakinfractiunilor,kconcl uzionndkcak "fiecare:societateksikarekcriminaliikpekcare-ikmerita".k Acesta,kexplicndkrolulkhotartorkalkfactoruluiksocialknkgenezakinfractiunii,k afirma:k"mediulksocialkestekbulionulkdekculturakalkcriminalitatii;kmicrobulkeste kcriminalul,k unkelementkcareknukarekimportantakdectkdinkmomentulknkcarekgasestekbulionulkcarek lkfaceksakfermenteze".k Inkviziuneakreprezentantilorkacesteikscoli,ktipuluikdekcriminalknnascut,kcreatkde k CesarekLombroso,kiksekopunektipulkdekcriminalksocialksaukprofesional.k k k 3.9.kEvolutiakcriminologieikcakstiintak k k DupakaparitiaknkEuropakaktezelorkmaiksuskmentionate,klaknceputulksecoluluikXX,k nkBelgia,knkanulk1907,kakaparutk"Revuekdekdroitkpenalketkdekcriminologie"kmarcndk unkmomentkimportantkalkcriminologieiknkdrumulksauksprekafirmarekcakstiintak adevarataksukautomata.k Inkanulk1934,kdupakprimulkrazboikmondial,klakParisks-akcreatkSocietateak InternationalakdekCriminologiekavndkcakobiectivkcercetareaklaknivelknationalksik internationalkakcriminalitatii.k Aceastaksocietate,kncepndkcukanulk1952ksubkpatronatulkONUkorganizeazak cursurikinternationalekdekcriminologie,kinsistndu-sekpekcercetareakrealakak fenomenuluikcriminalitatiikprinkmetodekstiintificekdekinvestigare.k Ulterior,knkdiferitekregiunikgeograficekaukfostkcreatekinstitutiiksikcentrek internationalekdekinvestigarekstiintificakakcriminalitatii,kcumkaukfost:kCentrul kdek CriminologiekcomparatakdeklakMontrealk(Canada),kInstitutulkpentrukControlulksik PrevenireakCriminalitatiikeklakHelsin ik(Finlanda)ksikCentrulkInternationalkdek CriminologiekdeklakGenevak(Elvetia),kcarekakavutkmenireakdekimpulsionarekak formariikcriminologieikcakstiinta.k InkSUA,kdupakcelkdekalkdoileakrazboikmondial,kcercetarilekdekordinksociologic,k incluzndkpekcelekcarekprivesckcriminalitatea,kakcunoscutkokadevaratakexploziek facndkcakdezvoltareakcriminologiei,knksnulksociologieiksakaibakunkalt,kdrumkfatak dekcriminologiakdinkEuropa.k

Inkperioadakdeceniilork60-80,kopiniilekunorkspecialistikdekmarca,kcumksuntk JeankPinatelksikJeankLeoute,knkFranta,kHermankMannheim,knkAnglia,kDevisk Sizobo,knkCanadaksikEdwinkSutherlandknkSUA,kaukdusklakasamblareak criminologilorkspecializatekntr-unktotkcoerent.k 48kX.kEvolutiakcriminologieiknkRomniak InkRomnia,kreflectiikprivindkteoriilekcriminologiceks-aukregasitknklucrarilekunork cunoscutikpenalistikcakIonkTonoviceanu,kTraiankPopksikVintilakDongoroz.k Astfel,kIonkTanoviceanukconsiderakinjustaktezaklombrosianakakcriminaluluik nnascut,kapreciindkcakinfractionalitateakestekprodusulkakmaikmultorkfactori,kceik maik importantikfiindkereditatea,keducatiaksikmediulksocial.k Potrivitkopinieiksale,kpedeapsakarekdublukscop:kndreptareakvinovatuluiksik prevenireaksavrsiriikdeknoikfaptekpenale,kdekcatrekindiviziikcarekarkfikispititik lak asemeneakfapte.k

Pentrukprevenireakinfractiunilor,kacestakpropune:k 1)kinstituireakdekreformekeconomiceksiksociale;k 2)kmasurikeducative;k 3)kbunakorganizarekakaparatuluikdekstat;k 4)kmbunatatireaklegislatieiksikakmoduluikeikdekaplicare.k kTraiankPopkestekjuristulkcarekakelaboratkprimulkcurskdekcriminologiekdinktarak noastrak(nk1928).kElkreusesteksakprezintekunkbogatkmaterialkinformativkreflectndk principalelekconceptiikcriminologicekexistenteknkprimelekdeceniikaleksecoluluikXX .k Acesta,knktratareakcauzelorkcriminalitatii,kajungeklakconcluziakcakinfluentak ereditatiikestekmaikmarekdectkceakakmediului,kiarkinfractiuneakfiindkunkfenomenk socialkvakexistakattaktimpkctkvakexistaksiksocietatea.k InkcursulksaukdekDreptkpenalk(aparutknkanulk1939),kVintilakDongoroz,kdesiknuk acceptaktezelekluikCesarekLombroso,kapreciazakcontributiakacestuiaklakcreareak antropologieikcriminale.kApreciazakcakinfractionalitateakarekokcauzakcomplexa,ka ttk dekordinkintern,kcektinekdekpersoanakinfractorului,kctksikdekordinkextern.k Cukprivireklakdefinitiakcriminologieiksekafirmakcakarkcuprinde:kantropologia,k psihologia,ksociologia,ketnografiaksikdemografiakcriminala.k k Bibliografiek k 1.kG.kKellens,kL'elaborationskd'unekpolitiquekcriminellekcontable,kRevuekdek criminologieknr.9/1971,kParis.k 2.kLygiakNegrier,kDormontk-kCrim ologie,kEd.kLITEC,kParis.k 3.kH.kOpreau,kCriminologie,kEd.kServokSat.,kArad,k1996.k 4.kM.Stoian,kDictionarkreligios,kEd.kGaramond,kBucuresti,k1993.k k

k Metodologiakcercetariikcriminologicek k k Obiectivekspecifice:kcunoastereaksikntelegereakmetodelorkdekinvestigarekak fenomenuluiksocialkalkcriminalitatii.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekmodulknkcarekestekinvestigatkfenomenulk socialkalkcriminalitatii.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulk studentiikvorkaveakposibilitateaksakcunoascaksiksaknteleagakmodulknkcareksekaplica k metodelekdekcercetarekalekfenomenuluikcriminalitatii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 4.1.kConsideratiunikintroductivek k k Mentionamkanterior,kprivindkdefinireakcriminologiei,kcakproblematicak investigariikcriminalitatiikreprezintakunakdinkconditiilekpekcarektrebuieks-ok ndeplineascakcakstiinta,keaktrebuindksakdispunakdekmetodekdekcercetare.k Scopurileksaleksekrealizeazakprinkactivitatikconcrete,kcoerenteksikdirectekdek cercetare,kdesfasuratekdekpracticieniikcriminologikcare,kpentrukcunoastereaksubk toatekaspectelekakdelicventei,kacestiaktrebuieksakposedeksolidekcunostintekdek istorie,kmedicina,kantropologie,kfilozofie,kdekculturakgeneralaksikdeksociologie ,k Criminologiakcakstiintaksociala,knkrealizareakacestuikscopkakapelatkattklak metodeksiktehnicikmprumutatekdeklakcelelaltekstiintekctksiklakcelekspeciale.k Abordareakmetodelorksiktehnicilorkdekcercetarekakfenomenuluikcriminalitatiik pornestekdeklakadevarulkca,knkoriceksistem,kcunoastereaknuksekreduceknumaiklak sumakpartilorkcare-lkcompunkciksikiakproprietatilekgeneralekdekinteractiunek complexakakaltorkfactori.,k Tehnicilekdekinvestigarekalekcomportamentuluikumanknukauknceputkcuk aparitiakstiintelorksociale.kncakdinkantichitate,kgnditoriikaukfostkpreocupatikdek analizakfaptelorksikproduselork sociale.kInkistoriakcunoasteriikHerodotksemnaleaza,kdupaktoatekprobabilitatile,k primak anchetaksociala,kceakreferitoareklakrecensamntulkpopulatieikegipteneksikvenituril ek ei,kefectuatakcuktreikmiikaniknaintekdekCristos.k

nainteakelaborariikmetodelorksiktehnicilorkpropriu-zise,knekvomkreferiklakctevak aspectekgeneralekcukcarekvomkdefiniknotiunilekmentionate.k Citridu-lkdinknoukpekRaymondkGassin,kcarekafirmakcak"prinkmetodakstiiritificak sekntelegekansamblulkdekprocedeekutilizatekdekminte,kfiekpentrukdescoperireak adevaruluikfiekpentruka-lkproba1,ksuntemkdekacordkcukaceastakdefinitieksikoknsusi m,k afirmndkncakodatakcaknkcriminologie,ksekfolosesckasemeneakprocedee.k Prinktehnica,kntelegemkmodalitateakpracticaknkcareksekutilizeazakmetoda.k Cercetareakcriminologicakare,kpotrivitkluikJeankPinatel,kunkspecific,k diferentiind-okdekceaksociologicaknkgeneral,kmotivkpentrukcare,knkacceptiuneak autoruluikmetodakdekinvestigarekcriminologicakarekctevak"regulikprecise"kcektrebu iek respectatekpentrukcakrezultatelekobtinuteksaknukducaklakconcluziikeronate.kAcest eak sunt:k 1kOp.cit.,kp.34.k k

2kJeankPiuatel,kCriminologie,kDalloz,kParis,k1963.kp.52.k 3kValeriankCioclei,kManualkdekcriminologie,kEd.kAllbec .kBucuresti.k1998,kp.43.k 4kidem,kp.43.k k a)krespectareakcelorkpatruknivelurikdekinterpretare:kprimulklaknivelulk ansambluluikfenomenuluikcriminalitatiik(volum,kdimensiuneakcriminalitatii);kalkd oileak nivelkprivestekcriminalul,kalktreileakfaptakncriminataksiklakcelkdekalkpatruleakr eferitork lakinvestigareakdiferentiatakakcriminalitatiikpekgenurikdekinfractiuni,klakdifer entakdeksexk sikvrstakakfaptuitorilor,ketc;k b)kprioritateaknkdescriereakfenomenuluikcriminalitatii,kakpartilorksik caracteristicilorkacestuia;kcriminologiiktrebuieksakinsisteksikpekscoatereaknk evidentakakdimensiuniikfiecaruikgenkdekcriminalitate,knkfunctiekdekpericulozitate ak lor;k c)keliminareakdinkprocesulkdekinvestigarekalkcriminalilorkpsihici,kacestiak fiindkstudiatikdekpsihiatriekdeoareceknuksuntksubiectikaikinfractiunilor;k d)kcercetareakcriminalitatiiktrebuieksaksekfacakdiferentiatknuknktotalitateaksak cakfenomenksocialktinndu-sekseamakdekformelekdiferitekdekcriminalitatek(nk mediulkurban,krural,kalkminorilor,kcrimakgulerelorkalbe,ketc.).2k k k 4.2.kMetodekgeneralek k k A.kMetodakstatisticak Criminalitateakestekunkfenomenkesentialkcantitativkpentrukakcareik dimensiuneksekfolosesckstatistici,kacesteakfiindkevidenteknumerice,kpekgenurikde k infractiuni,krealizatekdekstat,kdekunde-ikvineksiknumele,kpekdiferitekdomeniikal ek fenomenuluikstudiat.kStatisticileksekclasificakastfel:k -kstatisticiknationaleksaukinternationale,kpnmeiskrsienndu-sekak criminalitateakunuikstatkanumekiarkcelelaltekreferindu-seklakcriminalitateakmaik multork tari,kasakcumksuntkcelekpublicatekbianualkdekL'OIPCk-kInterpol;k -kstatisticikalekorganelorkjudiciarek(politie,kjustitie)ksikpenitenciare,kaceste ak stabilesckdimensiunilekcriminalitatiiksesizateksikcriminalitatiiklegale;k -kstatisticikstiintifice,krealizatekdekcriminologikcalificati,kcercetatorikstiin tificik orikaltekpersoanek(exemplificamkcriminalitateaknkafaceriksaukeconomico-financiara ).k

Cukprivireklakstatisticilekjudiciare,kmajoritateakspecialistilork subliniazakcaracterulklorkrelativ.k Astfel,kValeriankCiocleikmentioneazakdouakcategoriikdekfactori,kobiectiveksik subiectivikcarek"viciazakstatisticile".3 ka)kfactoriikobiectivik -kmodificarikinterveniteknklegislatie;k -kmodificarilekinterveniteknksistemelekdeknregistrareksikprelucrarekakdatelor;k -kfluctuatiilekinterveniteknkactivitateakorganelorkjudiciare;k kb)kfactoriksubiectivi:k -kfalsificareakdatelorknkmodkvoitkpentrukdiferitekmotivekadministrativeksauk politice;k -kcompaniilekantiifractionalekcarekdirectioneazakactivitateakorganelorkjudiciare ksprek combatereakcukprecaderekakunorkanumitekdelictek.k Acelasikautor4kcitndu-lkpekG.kPicca,kmentioneazak"Nukexistakunksubiectkmaik potrivitkpentrukfalselekinterpretarikdectkstatisticile.,..kCuktoatekacestea,kstat isticakjoacak unkrolkdecisivknkimagineakpekcarekokavemkdesprekcriminalitate.kEakorienteazak deciziilekpolitice,klinisteaksaukngrijoreazakopiniakpublica,kjustificaksaukcondam nak

5kVasilekMiftode,kMetodologiaksociologica,kEd.kPorto-Franco,kGalati.k1995,kp.126 .k reformele".k Dekaceeaktrebuieksakprivimkcukmultakcircumspectieklakstatistici,kconcluziilek rezultatekimpunndu-seksakfiekverificatekprinkmetodeksociologice,kasakcumksuntk ancheteleksocialekdektipulkcelorkdekvictimizareksaukautoconfesiune.k

k k B.kMetodeksociologicek Acesteaksuntkcunoscuteksiksubknumelekdekancheteksociologice,k criminologicakcakstiintaksocialakprelundu-leksikadaptndu-lekspecificuluik obiectuluikstudiat.k Dintrekcelekmaikutilizatekmetodeksociologiceknkprocesulkdekcolectarekntr-ok manierakorganizatakdekdatekrelativeklakcriminalitate,klakdelicventksikvictime,kp ek bazakcaroraksekformuleazakconcluziiksikpropuneri,kmentionam:k -kobservatia;k -kexperimentul;k -kinterviul;k -kchestionarul;k -kstudiulkdocumentelor.k kObservatiak Estekactivitateakumanakdekcontemplareksiksesizarekakfenomenelorksik proceselorkstudiateknkformaklorknatura,kfaraknicikokinterventiekdinkparteak observatorului.k Inkcriminologie,kobservatiakestekstiintifica,kdeoarecekeakestekokcontemplarek intentionataksikmetodicakakrealitatiiksocio-umane,kfiindkorientataksprekunkscopk binek determinat.k Obiectulkobservatieiknkcriminologieksekreferaknkprincipalkla:k -kdomeniulkcomportamentuluikdelicvent,kindividualksikdekgrup;k -kactiunileknkcareksikprinkcarekacestaksekmanifesta;k -kreactiilekpekcarekfaptelekantisocialeklekprovoacaknkrndulkmembrilork societatii.k Cakmetodakdekinvestigarekcriminologica,kobservatiakestekrecomandataknk studiereakunorkcolectivitatikdekinfractorikmaikrestrnse,kakunorkactivitatik determinate,kpentrukcakactelekcomportamentalekalekesantionuluikalesksuntkmaik usorkdekperceput.kAcestiakpotkfikstudiatikattknklibertatekctksiknkpenitenciare.k Inkfunctiekdekanumitekcriterii,kobservatiakcriminologicakpoatekfikclasificatak

astfel:k 1)knkfunctiekdekrelatiakobservatoruluikcukrealitateakaceastakpoatekfi:k -kdirectaksauknemijlocitak-keakfiindkprincipalakmetodakdekinvestigatie,k deoarecek"oferakinformatiikcukvaloarekdekfaptekcarekconstituiekmaterialulkcelkma ik bogat,kdiversksiknuantat,ksusceptibilkdekanalizekcolectivekspecifickstiintelork sociologice"5kcontactulkdintrekcriminologksikobiectulkstudiatkfiindknemijlocit,kn kafarak sistemuluikstudiat;k -kindirectak(exemplukstudiereakdocumentelor)k 2)knkfunctiekdekpozitiakobservatorului,kobservatiakpoatekfi:k -kexternak-kcndkobservatorulkcriminologkramneknkafaraksistemuluik studiat;;k -kinternak-ksaukparticipativakcarekpresupunekcontactulkndelungatkalk observatoruluikcukcolectivitatilekstudiate,kchiarkcukokanumitakintegrareknkactivi tatilek specificekacestorak Apreciemkcakacestkgenkdekobservatiiksuntkcelekmaikeficienteknuknumaiknk comparatiekcukobservatiakexternakdarksikfatakdekcelelaltekmetodekdekinvestigare, k

6kIdem,kp.k136.k kidemkp.98.k7 k cumksuntkchestionareleksikinterviurile,kdeoarecekobservatorulkpoateksesizaksikcu legek datekadevarate.kInkprivintakacestora,ksociologulkfrancezkMadeleinekGrawitzknklucr areak sa,k"Methodeskdeksciencesksociales"kmentioneaza:k"kestekmaikusorkakmintikpekunk anchetatorkdectkakdisimulakceeakcekestikfatakdekunkobservator".6 Inkprivintakrelatieikobservatork-kobservat,kavndknkvederekspecificulkacesteik investigatiikdekordinksociologick(criminalitate,kdelicvent,kvictima)ksekimpunkcte vak regulikstabilitekdeksociologiknkgeneralksikdekcriminologiknkspecial:k a)kstabilireakuneik"liniikdekdemarcatiekprecisekntrekobservatorksik subiecti";k b)ksakrespecteknormelekdekconvietuirekakcolectivitatiikstudiate;k c)ksaknuklasekimpresiakcakestekokautoritate,ksaknuksochezekprinkvocabulark sikcunostinte;k d)ksaknukfortezekprinknimicksituatiakobservataknkvedereakobtineriikdek date;k e)ksakdescoperekpersoanekcheiek(lideri)kformaliksikinformali;k Descriindkaceastakmetodakdekinvestigarek,kfaraknsakakaveakpretentiakcakak fostkabordataknktotalitateakproblematiciikpekcarekaceastakokprezinta,kmentionamk cakrezultatelekcarekvorkfikobtinutekprinkobservarekakfenomenuluikcriminalitatiik vork depindeknkprimulkrndkdekpersonalitateakobservatorului,kdekcompetentaksak profesionala,kdekexperientakpekcarekokare,kdektalentulksikpasiuneakpentrukceeakc ek face.k Inkplus,kconceptiilekdespreklumekalekechipeikdekcriminologikcarekrealizeazak anchetakcriminologicakfolosindkcakmetodakobservatia,kjoacakunkrolkfundamentalk attknkculegereakdatelorkdinkteren,kdarkmaikalesknkinterpretareaklorksikformulareak concluziilor.k Experimentulk Estekokobservatiekperfectaksikdirijatakdekobservatorkprinkaceeakcaksek intervineknkdesfasurareakfenomenuluiksaukprocesuluikobservatkprinkschimbareak conditiilor,kfiekprinkintroducereakdinkafarakakunorkvariabileksaukfactoriknoi,k(n kcazulk experimentuluikdinkteren),kfiekprinkcreareakunorkconditiikartificialekdekdesfasu rarek (caknkcazulkexperimentelorkdeklaborator).k Inkraportkcukobservatiakcarekreprezintakcontemplareakunuikfenomenkcareknuk sekrepeta,kexperimentulkpoatekfikreconstituitksikrepetatkdekctekorikesteknevoiek pentrukaksekputeakverificakipotezelekinitialeknksituatiaknkcarekdeklak"primak ncercare"kaceastaknukakfostkposibila.k Inkrealizareakexperimentuluikcakactivitatekdekinvestigarekakcriminalitatiiksik

elementelorksalekcomponente,k(delicventulksikvictima)ksekparcurgksapteketape:k 1)kstabilireakipotezelor;k 2)kcreareakconditiilorkdekobservatie;k 3)kstabilireaksiksupraveghereakgrupuluikdekcontrol;k 4)kintroducereakfactorilorkexterni;k 5)kstabilireakconsecintelorkacestora;k 6)kcontrolulksikdirijareakvariantelorkurmarite;k 7)kelaborarea,kpekbazakverificariikipotezelor,kakconcluziilorkteoreticeksikak actiunilorkpractice.k Desikvaloareakexperimentelorkestekfarakndoialakmaikmarekdectkak observatiilorkprinkaceeakcaksekverificakcukexactitatekipotezele,kpentrukcakobser vatiilek "lasakntotdeaunakdubiiksiklocurikgoale"71knuksekpotkrealizakcukusurintakcukcareks ek ntreprindkobservatiile,kaceastakfiekdinkmotiveketiceksikjuridice,kfiekdinkcauzak

8kIdem,kp.k234.k k costurilorkridicate.k Dar,kdacakexperimentulkcriminologieknukinfluenteazaknegativksiknuklezeazak demnitateakomuluiksiknukconducklakcomitereakdeknoikdelicte,kelkestekadmisibilksi ksek impuneknkcercetarilekcriminologice.k Interviulk Interviulkestekokmetodakdekinvestigarekcriminologicakcarekconstakntr-ok convorbire,kunkdialog,kpurtatkdekcriminologksikunulkdinksubiectiikdekordinkcrimi nologie,k delicventksaukvictima,kpentrukculegereakdekinformatiiknklegaturakcukscopulkurmari t.k Inkcriminologie,ksekcunosckfeluritektipurikdekinterviuri,knkraportkdekpozitiak persoaneikcarekpunekntrebari:k a)kinterogatoriulk-kfiindkdialogulkdinktimpulkancheteikpenalekpurtatknktimpulk cercetariikpenalekdintrekanchetatorksikinculpatk(nvinuit);k b)kconfesiuneak-knkcadrulkdialogurilorkdekautoconfesiuneksaukdek victimizarekpentrukstabilireakcifreiknegrekakcriminalitatiikreale;k c)kconvorbireakterapeuticakfiindkdialogulkpurtatknkcadrulkcriminologieik clinicekntrekmediculkpsihiatricksikdelicventulknkcadrulkunorktratamentkprink psihanalizakindividuala,knkvedereakresocializariiksale.k Regulilekunuikinterviukeficientk Inkrealizareakinterviuluikpentrukobtinereakunorkraspunsurikcareksakpoatekfik folositektrebuieksaksekrespectekurmatoarelekreguli:k a)koksingurakntrebare,kunksingurkraspuns;kregulakaceastakimpunndkcak printr-okntrebareksaknuksekcearakmaikmultekraspunsuri;k b)kntrebarileksakfiekpreciseksiksimple;k c)kinterviulktrebuieksakaibakokduratakscurta,knuklungaksau,kmaikpreciskok duratakoptima,knkfunctiekdekpregatireaksikpersonalitateakinterlocutorului;k d)kevitareakcuvintelorkcukdubluksensksikakntrebarilorklungi;k e)kntrebarilektrebuieksaksekrefereklakaspectekconcrete;k f)kntrebarilektrebuiekastfelkformulatekpentrukcakraspunsurileksaknukfiek monosilabice,kdekgenulk da ksauk"nu".k Acestekreguli,kntr-okformakdiferitakpotkfikcomuneksikurmatoareikmetodekdek ordinksociologic,kchestionarul.k Cukprivireklakapreciereakraspunsurilorkdateklakntrebarilekpuse,kspecialistiik atragkatentiakasuprakurmatoarelorkaspecte:k -k"ceeakceknuks-akspuskestekdekcelekmaikmultekorikmaikimportantkdectksakspus";k -k"comportamentulkrealkalkintervievatuluiknukcorespundekcukcomportamentulk saukverbal.8

Inkconcluzie,kreferitorklakinterviu,kputemkafirmakca,kdesikarekunkrolksecundarknk investigareakcriminologicakelkfurnizeazakdateksuplimentareksikcomplementareklak celekobtinutekprinkobservatieksikexperimente.k Chestionarulk Estekokaltakmetodakdekinvestigare,kdekorientareksociologica,kcarekconstaknk formulareakunuiknumarkdekntrebarikcareksekadreseazaksubiectilorkpekproblematicak studiata.k Aceastakmetoda,ksprekdeosebirekde;kinterviuk(undekceikdoikparticipantikstauk fataknkfata,kavndkunkcontactknemijlocit)ksekcaracterizeazakprin:k a)kntrebarileksekpunkpekunkformulark(dekobiceikdinkhrtie)ksauklakcalculatork cukprivireklakdomeniulkstudiat,kfarakcakoperatorulk(criminologul)ksakintreknkcont actk directkcuksubiectul;k b)kdekcelekmaikmultekori,ksubiectulkestekscoskdinkmediulksau,kinvestigareak

9kidemk,kp.278.k kidem,kp.k.241.k10 k realizndu-sekastfelkntr-unkmediuksimilarklaboratorului.k Cercetatoriikcriminologiktrebuieksakposedeksolidekcunostintekteoreticeksiknk acelasiktimpkokndelungatakexperientakdeoarecekmetodakestekcomplexaksik costisitoare,kaltfelkrezultatelekobtinuteksuntkfalseksiknefolositoare.k Specialistiikatragkatentiakasuprakntreguluikproceskdekutilizarekakchestionarului, k pornindkdeklakstabilireaksikdelimitareaktemeikdekinvestigat,kcontinundkcuk documentareakteoreticaksikfaptica,kstabilireakipotezelor,kakesantionuluikcaruiak iksek vakadministrakchestionarele,kredactareakchestionarului,kadministrareakluikpek teren,kcodificareakraspunsurilorksikterminndkcukanalizakdatelorksikredactareak concluziilor.k Inkprincipal,kregulilekmentionateklakinterviuksuntkvalabileksikpentrukchestionar ,k avndkgrijakcakrealizareak"unuikformularkcriminologieknukestekoktreabakdekamatorkp ek carekokpoatekndeplinikoricinek-kmedicksaukinginer,kprofesorksaukfunctionarketc,k independentkdekpregatireksikprofesie.kDimpotriva,kaceastakoperatiuneksolicitakok muncakdeknaltakcalificare,kdekndelungatakexperientaksiknaintekdektoatekokmeseriek (dekcriminologkn.n)kcareknukpoatekfiknvatataknumaikdinkcarti"9.k Alcatuireakchestionaruluik Cukprivireklakformulareakntrebarilorksikconstruireakformularuluikmentionat,ks-auk emiskurmatoarelekreguli:k a)kchestionarulknuktrebuieksaknceapakcukntrebarikdelicatekcarekimpunk raspunsurikpreakdificile;k b)ksaknuksekfoloseascakntrebariknegative;k c)kntrebarileknruditektrebuiek"sakfiekbinekamestecate";k d)kntrebarilekpregatitoareksikusoareksakfiekplasateklaknceputulk formulatului;k e)ksakexistekntrebarikudekodihnaksikdekrelansare",kintercalatekcukntrebarik dificile;k f)kformularulksakaibakokstructurakcoerentaksiklogica.k Faraksakepuizamkntreagakproblematicakakmetodeikchestionaruluikpentrukak careikstapnireksikaprofundare,kcriminologiiktrebuieksakefectuezekaprofundatekstud iiksik practicakndelungata,k(preocuparekcarekdinkpacatekastaziknukexistaknktaraknoastra), k concluzionamkcakmetodakchestionaruluikestekokmetodaksecundarakdekinvestigatiekfa takdek observatieksikexperimentulkcriminologie,kpunndu-seklakdispozitiekopiniiksiknukfap tek cukprivireklakfenomenulkstudiatk"adicakokimaginekakobiectuluikstudiat"k Studiulkdocumentelork Aceastakestekcunoscutaksiksubkdenumireakdekmetodakdocumentara.kEak

reprezintakdekaltfelktotkokobservatiekdarkokobservatiekindirecta.kCukajutorulkei k criminologul,kprinkconsultareakdiferitelorkdocumentekoficialeksikparticulare,k suplinesteklipsakinformatiilorkcareknukpotkfikobtinutekprinkcelelaltekmetodekdek sorginteksociologica.k Inkabordareakacesteikmetodekdekinvestigarektrebuieksaksektinakseamakcakoricek documentkcukcontinutkcriminologiekofera,kprintrekaltelekokimaginekasuprakpopulat ieiksauk domeniuluikvizat,kredactareaksikconstructiaksakdepinzndkdekpersonalitateakautoril ork luiksikdekparticularitatilekperioadeikistoricekcareiakikapartine.k Documentelekcarekfackobiectulkinvestigatiilorkcriminologiceksunt:10 1)ksituatiilekstatisticek(asuprakcarorakne-amkreferitkanterior)katuncikcndknuksun tk creatiakorganelorkjudiciareksaukakunorkcriminologi,kdinkcare,kdekmaikmultekopri, ksek desprindkdatekreferitoareklakdimensiunilekcriminalitatiiksesizateksiklegalekdint r-okanumitak perioada;k

2)karhivekoficialekcarekcuprindkdocumentekcalitativekcakrapoartekdek activitate,kanalizekdirective,kprocesekverbale,ketc;k 3)kdocumentekpersonale;k

-kcorespondentakdekordinkpersonal,kcumksuntkscrisorile;k -kautobiografii,kjurnale,kmemorii.k k4)kdocumentekauxiliare:k k-kpresak-kaceastakprezintakopiniakpublicakadicakreactiaksocietatiikfatakdek criminalitate;k -kliteraturak-kcarekoferakokimagineknuantataksikcomplexakakdelictelor,kak opiniilorkfatakdekcrimaksikcriminalitate.kAmkaratatkanteriorkinfluentakpekcareka uk avut-okromanelekluikDostoevs i,kpieselekluikSha espeareksikromanelek luikEugenekSuekasuprakfondatorilorkteorieikantropologice.k Inkliteraturakromna,koperelekliterarekcakRascoalakluikIonkRebreanu,k BaltagulkluikMihaikSadoveanu,kGroapakdekEugenkBarbu,kMorometiikdekMarink Preda,kNistektaranikdekDinukSararu,kAnimalekBolnaveksikInkabsentakstapnilorkdek M.kBreban,kOrgolii,kVocileknoptiikdekAugustinkBuzura,kcaksakamintimknumaikok partekdinkautoriikromniksikopereleklor,kfackarializa'fiekakdelictelor,kakstarilor k predelictuale,kakdelicventilorksikvictimelorkacestoraknkcontextulkistorickdescris ,k elekconstituindkpentrukcriminologi,kdateksikopiniikreferitoareklak fenomenulkcriminalitatiikdinkperioadelekdescrise.k Metodelekmentionatekanterior,kclasificateksubknumelekdeksociologie,kaukfostk mprumutatekdekcriminologiekcarekestekokstiintaksociologicakpekcarekle-akadaptatk domeniulksau.kAcestekmetodeknkrareksituatiiks-aukfolositksingularkrikinvestigareak criminalitatii.kElekaukfostkfolositekdekfoartekmultekorikntr-unkcomplexkdekactivi tatik dekinvestigarekcarekpoartaknumelekdekanchete.k Unakdinkcelekmaikcunoscutekanchetekpekcareklekfolosesckcakexemplekattk sociologiikctksikcriminologiikestek"Anchetakideologica"kakscoliikdinkChicago.k Inkcadrulkacestuikprogram,kprintrekaltekproblemekcareks-aukurmaritkaukfostk fenomenulkdelicventeik(ndeosebikbandelekdektineri)ksikdezorganizareakfamilialak dinkChicago.k Intrektehnicilekutilizateknkcadrulkacestorkanchetekaukfost:kobservatia,kanalizak statisticaksikstudiulkdocumentelorkoficiale,kpersonaleksikauxiliare,k k C.kMetodekpsihologicek Siknkcazulkacestora,ksuntemknkfatakunorkmetodekmprumutatekdinkaltek domenii,kadaptatekspecificuluikcriminologiei,kelekfiindkfolositekcukprioritare'k cek crimiriblogiakclinicakpentrukstudiulkcriminaluluikfiekpentrukakstabilikmotivatia kacruluik

criminalkfiekpentrukstabilireakprogramelorkdekresocializarekakinfractorilor.k Acestekmetodeksunt:k -kobservatiakpsihologica,kfolosindu-seksikaicikchestionarulksikinterviul;k -ktestelekpsihologicekcareksuntkdekperceptie,kdekmultekorikpentrukstabilireak aptitudinilor,ketc;k -kasociatiakliberykfolositakpentrukdescoperireakunorkstarikpsihicek tensionate;k -kpsihofizicakprinkcareksekstabilesckstimulikfizicikcarekcreeazakstarikpsihicek normaleksaukanormale;k -kpsihanaliticak-kstareakcauzelorkcomportamentuluikcriminalkprinktehnicak analiticakcreatakdekSigmundkFreud.k k D.kMetodekmedicalek Criminalul,kpersoanakcarekcomitekinfractiunea,kdekmultekorikareksanatateak subreda,kcuktulburarikglandulare,kcuktraumatismekfiziceksaukpsihice,kstarilekace steak contribuindklaksavrsireakdelictului.kDinkacestekmotiveksuntknecesarekexamenelek

11kR.kGassin,kop.cit,kp.126.k k medicalekcliniceksikanalizekdeklaborator.k k 4.3.kMetodekspecialek k Pentrukcunoastereakctkmaikapropiatakdekrealitatekakobiectelorkinvestigatieik criminologice,kcriminologiikaukcreatkunelekmetodekspecificekfenomenuluikdek delicventakpekcarekliteraturakdekspecialitateklekdenumestekspeciale,kcareksunt:k studiilekdekcaz,kstudiilekreluate,kmonografia,kcomparatiaksikmetodaktipologica.k ka.kMetodakstudiuluikdekcazk Estekspecificakexaminariikcrimeiksikcriminaluluikfacndu-sekokabordarek legatakdekaspectelekdekdetaliukakacestorkdouakconcepte.k Pentrukfiecarekcazknkparte,kcercetatoriikntocmesckfiseknkcareksek nsereazakrezultatelekanalizeikaprofundateksunkaspectksocial,kmedicalksik psihologic.kFaptakcomisaksekanalizeazaknkprivintakmoduluikdekpregatirekakactuluik criminal,kloculksiktimpulkcomiterii,kmijloaceleksikmodulksavrsiriikfaptei.k Fiindkvorbakdekelementelekindividualekcarekcompunkcriminalitatekcak fenomenksocio-uman,kstudiulkacestorakestekdekordinkcalitativ,kfatakdekcelkcantit ativk specifickcriminalitatiiknkgenere.k Metodakestekfolositaknkcadrulkcriminologieikaplicatekcunoscuta,kasakcumk amkafirmatksikanterior,ksubknumelekdekcriminologiekclinica.k b.kMetodakstudiilorkreluatek Acesteaksuntkcunoscuteknkliteraturakdekspecialitateksubknumelekdekstudiik prelungitek(etudesksuivieskdeskcas)11.kPrinkeleksekpropunekaksekverificakcekvork devenikinfractoriikalekcarorkcazurikaukfostkdejakstudiate,kdupakokperioadakdek35k ani,kperioadaknkcareksekexamineazakschimbarileksurveniteknkviatakacestora,k evidentiindu-sekschimbarileknkbineksauknkrau.k Aceastakmetodakesteksupranumitakokmetodaklongitudinalakurmarindksik carierakcriminalakakdelicventilorkcarekfackdinkcrimakunk"moduskvivendi".k Metodakacestorkstudiikapartinekdekfaptkcriminologieikclinice,kcakpartek specialakakcriminologiei.k kc.kMetodaktipologicak Inkcadrulkmetodelorkspeciale,kaceastakestekceakmaikveche,kncepndu-sekcuk studiulktipurilorkdekcriminaliknebuni,kcontinundu-sekcuktipulkdekcriminaluluik profesional,kastazikexistndknumeroasektipurikdekcriminalikpropusekdekdiferitik autori.k PrimakclasificarektipologicakimportantakestekceakakluikErricokFerrikcarekstabili sek

cincikcategoriikdekdelicventi:k -kcriminaliknnascuti;k -kcriminaliknebuni;k -kcriminalikpasionali;k -kcriminalikdinkobisnuinta;k -kcriminalikdekocazie.k kd.kMetodakmonograficak Prinkdenumireakeikrezultakca,keakconstaknkinvestigareakuneiksingurekcategoriik dekcrimeksaukunuiksingurktipkdekcriminali.k Acestekstudiiksekefectueazakpentrukcriminalitateakuneikdiviziunikadministrative, k grupkdekjudetek(Moldova,kArdealul),koraseksaukcartierekalekacestorak ke.kMetodakcomparativak Caracteristicakacesteikmetode,kcumkarataksikdenumireaksa,kconstaknk investigareakunuikgrupkdekdelicventiknkcomparatiekcukunkgrupkdeknedelicventikpent ruk

12kxxx,kAnchetaksikmetodelekeik,kColectiakSociologie,kEd.kPublirom,k1998.kIasi,k p.7.k k aksekdesprindekjudecatikdekvaloarekcukprivireklakprimakcategorie.k Inkcriminologie,kcelkmaikcunoscutkstudiukcomparativkestekcelkefectuatkdek mediculkdekpenitenciar,kenglezulkCharleskGoring.k Inkanulk1902,kbeneficiindkdeksprijinulkguvernuluiksikalkUniversitatiikdinkLondra ,k OJoringkakstudiatk3000kdekdetinutikdinknchisorilekAngliei,kcomparativkcukunkgrup, k dek^controlkformatkdinktotkatteakpersoane,kstudentikdeklakOxfordksikCambridgeksik deklakaltekinstitutii,knkdorintakdeka.kverificakteoriakluikCesarekLombroso,krefer itoarek lakcriminalulknnascut.k Concluziilekacestuikstudiukcomparativkaukfostkpublicateknk1913,knklucrareak "ThekEnglishkConvict",kcontrazicndkteoriakantropologuluikitalian.k Inkfinalulkacestuikcapitolksekcuvineksakmentionamkcakmetodeleksiktehnicilek dekinvestigareknkviitorulkapropiatktrebuieksakconstituiekdomeniulkpreocuparilork practicekaplicatekdekcriminologi,kcakprofesionisti.kAcestia,k.:kntr-okperioadak urmatoarekvorkdevenikokrealitateksiknktaraknoastra,kpentrukca,knkfelulkacesta,ksak disparakimagineaknedreaptakcarekokarekcriminologiakazikcakstiintak-kcumkbinek afirmakElisabetakStanciulescukdespreksociologieknkgeneralk(sikdesprek criminologieknkspecialkn.n.)k-kdekdepozitkdekculturak-specializatak-kdarkfarakvia ta.12 k Bibliografiek k 1.kValeriankCioclei,kManualkdekcriminologie,kEd.kAllbec .kBucuresti.k1998.k 2.kVasilekMiftode,kMetodologiaksociologica,kEd.kPorto-Franco,kGalati.k1995.k 3.kJeankPiuatel,kCriminologie,kDalloz,kParis,k1963.k 4.kStanciulescukE.kAnchetaksikmetodelekeik,kColectiakSociologie,kEd.k Publirom,k1998.kIasi.k k k k k k

k Orientareakbiologicak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakprimeikcategoriikdekteoriikfolositeknkexplicarea kgenezeik criminalitatiik Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekmodulknkcarekprecursoriikcriminologie i,k ncepndkcukCesarekLombrosoksikterminndkcukteoreticieniikcontemporani,kaukcautatksak explicekorigineakantropologicakakcriminalitatii.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii kvork aveakposibilitateaksaknteleagakrolulkgeneticksikeraditarknkexplicareakcriminalitat ii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k Dupakabordareakproblematicikintroductivekcarekakprivitkdefinireakcriminologieikc akstiinta,k stabilireakloculuikeiknkconstelatiakstiintelorkcarekaukcakobiectkomulksikcomporta mentulksauk socialksikindividual,ketapeleksalekdekdezvoltareksikmetodelekdekinvestigatie,kco nsideramkcak putemkexpunekteoriilekcriminologicekcarekaukexplicatkdinkdiferitekpunctekdekvede rek cauzalitateakdelicventei.k Inkprincipalkacestekteoriikpotkfikgrupateknktreikmarikorientari:k a)kOrientareakbiologicak b)kOrientareakpsihologicak c)kOrientareaksociologicak cuktoatekcakuniikcercetatori,kprinklucrarileklorkpotkapartineknkegalakmasuraklakd ouakastfelk dekgrupari.k Trasaturakcomunakakteoriilorkdekorientarekbiologica,kdeklakcarekderivaksikdenumi reaklor,kestek aceeakcakexplicatiakfenomenuluikcriminalkrezidakdinkaspectekmorfofziologicekalekp ersoaneik umane.kCriminologiikapartinndkacesteikorientariksi-auklimitatkinvestigatiilekdoar kasuprak delicventului,kapreciindkcakdelicventakestekdekordinkmonocauzal,keakdatorndu-seku nork caracteristicikbioantropologicekcare,kodatakstabilite,kpekbazaklor,kpentrukviito r,ksekpoatek

diferentiakinfractoriikdeknoninfractoriksikdekaiciktoatekconsecintelekcarekderiv akdintr-okasemeneak departajare.k Desiksuntkmultipleksikdiversekacestekteoriikpotkfikgrupateknkctevakcurente,kunanim kacceptatek dekspecialisti,kdupakcumkurmeaza:k 1)kantropologie;k 2)kalkereditatii;k 3)kalktipurilorkdekcorp;k 4)kbiopsihologie;k 5)kalkconstitutieikdelicvente;k 6)kcelkmodern.k k 5.1.kCurentulkantropologick k CelkmaikdekseamakreprezentantkalkacestuikcurentkakfostkCesarekLombroso,kcreatoru lk antropologieikcriminaleksikalkScoliikpozitivistekitaliene.k Lombrosoks-aknascutklak6knoiembriek1835,klakVerona,kprovenindkdintr-okfamiliekde kevrei.k ncepndkdeklak17kani,kakstudiatkmedicina,klakPaviaksikapoiklakPadovakikViena.kDink18 58,k

cndki-akterminatkstudiile,ks-akocupatkdekstudiereakbolilorkmintale,kperioadaknkcare ,knkurmak investigaiilorkasuprakcretinismului,kpublicaklucrareak"CretinismulknkLombardid".k Cakmedickmilitarksikulterior,kdink1863kcakprofesorklakcatedrakdekPsihiatrie,klak Universitateak dinkPaviaksikdink1876ktotkcakprofesorkdarkdekmedicinaklegalaksikantropologie,kla k UniversitateakdinkTorino,kLombrosokakefectuatkdiversekstudiikasuprakdelicventilo r.k Unulkdintrekacestekstudiiks-akreferitklakcorpurileksikcraniilekak387kdekcriminal ikceks-aukaflatknk nchisoareakdinkPesaro.kConstatarilekrezultatekle-akcomparatkcukcelekpekcarekle-ak obtinutknk urmakexaminariikakpestek400kdekcraniiksikcorpurikce-aukapartinutksoldatilorkmort iknkbataliakdek lakSolferino1.k Inkurmakacestuikstudiukdekanatomiekcomparata,kakconstatatkcaklakcriminalikexista kokmicak denivelarek(gropita)koccipitala,kanormalkdezvoltata,kfatakdekcraniilekoamenilork necriminali,k darkasemanatoarekcukgropitak(denivelarea)kexistentaklakcraniilekmamiferelorkinfe rioare.k Dinkcauzakacesteikconstatari,kLombrozokakdeduskcakdelicventii,kmaikcorectkcrimin alii,k apartineaukunuiktipkdekomknapoiatknkraportkcukoameniiknormali.k Deductiakfondatoruluikcriminologieikakfost,kdekfapt,kdovadakpekcarekokcautaknksus tinereak tezeiksale,kpreluatakdekaltfelkdeklakCharleskDarwin.k Cercetatorulkenglezk(anterior,kaparitieiklucrariiknktreikvolume,k"Omnikdelicvent" k-k1876)kak afirmatknklucrareaksak"Stramosulkomului",knkanulk1871kca:k"Barbatiikcuknclinatiikne gativekcarek sikfackocazionalkaparitiaknkfamilii,kfarakokcauzakobservabila,kpotkfikramasitekale kuneikstarikprimitive,k dinkcarekeiknukaukprogresatkvremekdekgenerati2.k Continundkobservatiileksale,kelkaksupusk5907kdekdelicventikunuikexamenkantropomet ric,k biologic,kmedicalksikpsihologic,kcomparndkrezultatelekobtinutekcukcelekdesprinsekn kurmak examinariikunuikgrupkdekcontrol,kformatkdinknondelicventi.kConcluziaklakcarekaka junskakfostkok confirmarekakconstatarilorkanterioare:kcakadevaratulkcriminalkestekokfiintaknapoi ataksprekstadiulk dekatavism.k Pentrukcompletareakteorieiksale,kelkakcomparatkdelicventiikcukmembriiktriburilor kdekprimitivikcarek maikexistaukatunciknkdiferitekpartikaleklumii.kPotrivitkconcluziilorksalekacestia kdinkurmaksuntk ntrziatiknukpentrukcakleklipsestekcivilizatia,kcikpentrukcakevolutiaklorksprekomul knormalks-akoprit,k asakcumks-akntmplatksikcukomulkcriminalkcarekprezinta,ksprekdeosebirekdeknoncrimin

ali,knistek trasaturikatavice,knumitekdekelk"stigmatekanatomice",kchiarkdacaknuksuntkvizibil eklakparintiiksaik genetici.k Acestekideiksikle-aksintetizatknklucrareaksak"L'uomokdelinquente"kaparutaknk1876,k undek autorulkakindicatkunknumarkdekcaracteristicikfizicekexterioare,k"stigmatekanatom ice"kspecificek omuluikcriminalkdintrekcarekmentionam:k -kasimetriakcraniuluiksikfetei;k -kbuzekcarnoaseksikumflate;k -knaskdeformatksaukacvilin;k -klungimeakexcesivakakbratelor;k -kdeformatiikalektoracelui;k -kbarbiakproeminentaksaukretrasakspecificakmaimutelor;k -kproeminentakpometilorksikakmaxilarelor;kdefectekparticularekalekochilor;k -kurechikdepartatekdekcap;k -kdentitiekanormalaksikmaikmultekdegeteklakminiksikpicioare.k Initial,kLombrosokakafirmatkcaknkprocentajkdek60-70k%kdinkcriminaliksuntk"definit i"kdekacestek 1kBataliakdeklak24kiuniek1859,kundektrupelekfrancezekalekluikNapoleonkalkIII-lea .kauknfrntkarmatakaustriacak condusakdekmparatulkFrantzkIosif.kAceastakakramaskcunoscutakprinkcaracterulkeiksng erosksikcarekakdeterminatk cakulteriorksakseknfiintezekCRUCEAkROSIE.k 2kTudorkAmza,kCriminologie,kEd.kLuminakLex.kBucuresti.k1998.kp.88.k k

stigmate.k 3kLygiakNegrier-Dormont.kCriminologiek-kop.cit.kp.k51k"Expresiakapartinekunuikal tkitalian,kFerrorese,kcarekl-ak propuskcukmultkmaiknainte"k(deka-lkfikfolositkLombrosokn.n.).k 4kRavmondkGassink-kop.cit.pg.k136.k Lakcriticilekadusekdekcontemporaniiksaikprivindknetemeiniciakdovezilorksale,kpri nkaceeakcak existaknklumeksuficientkdekmultikindivizikcukasemeneakstigmatekcareknuksuntkcrimi nali,k Lombroso*ksi-ancontinuatkcercetarilekfolosindkpentruktimpurile,kdekatunciktehnic i-sikaparatek perfectionatekcumkeraukcelekelectrice;kElkakexaminat,;kfatakdekpredecesoriikantr opologi,kunk numarkmaikmarekdekpartikalek-corpuluik(indexaikcefalo-spinal,kindexulknazal,kcir cumferintak Craniuluiksikalekorbitelor,kdimensiunilekarcadelor,kaleksinusuluikfrontal),kdesc operindkaltekgenurik dek"stigmate"kspecificekomuluikcriminal:k -kstigmatelekconstitutionalekcarekconstauknkmprumutareakunorkCaracterekpropriiksex uluik opus;k -kstigmatelekfiziologicekcumkarkfikdaltonismul,kambidextrie,ktatuajele,kinsensib ilitateklak durerekfizica,klipsakdeksensibilitate;k -kstigmatelekpsihologicek-klegatekdekactivitateakcreieruluiksikinteligenteikcrim inalului,kcarek ducklaklipsakmilei,kakregretuluiksikiubirii,kdarkcarekfacksakexisteknkcomportamen tulkdelicventilor:k -klenea;k -kminciuna;k -knedreptatea;k -kobscenitatea.k Acestekideikaukfostkcuprinseknkeditiilekurmatoarekaleklucrariik"Omulkdelicvent",k darksikcelelaltek lucrarikintitulate:k"Femeiakdelicventa",k"Delictekvechiksiknoi",k"Omulkalbksikom ulkdekculoare",k etc.k DesiknukLombrosokakcreatktermenulkdek"criminalknnascut"ksekcrede3kcakikapartine,k deoarecekelkl-akfolositknklucrarileksale.k Potrivitkacesteikteze,kLombrosokafirmak"Criminalulkseknastekcriminalkfiindkdeter minatkdekfortek irezistibilekcare-ikdominakcorpul,kcaroraknukiksekpoatekopune".k Catreksfrsitulkcariereiksale,kcndkcelebritateaksakncepuseksakscada,kmaikalesksubkfo culk acuzatiilorkfacutekdekreprezentantiikScoliiksociologiceklyoneze,ksubkinfluentakd iscipoluluiksau,k EnricokFerri,kLombrosokakacceptatkexistentaksikaltorktipurikdekcriminalikdectkcei knnascuti,kca:k celkpasional,knebun,kalcoolicksaukepileptic.k

TotikcercetatoriikcriminologikdinkzilelekdekazikrecunosckmeritulkluikCesarekLomb rosokdekakfik fondatorulkCriminologieikstiintifice,koperaksakbazndu-sekpekinvestigareakstiintif icakcukmetodek adecvatekakcriminalilorksikcriminalitatii.k Prinkconcluziileksale,kLombroasokakfostkntemeietorulkunorkteoriikcriminologicekul terioare,k asakcumkestekceakakereditatii.k Intrekcriticilekadusekdoctrineiklombrosiene,kRaymondkGassin,knklucrareakcitataken umeratekpek urmatoarelekpatru:4 1)kNuks-akacoperitkexplicatiakdelicventeiknkansamblu:kdacaklaknceputulkacestakafir makcaknk procente,kcriminaliiksuntknnascutik63-70k%,kcakulteriorkaceastakproportieksakscad akiak30-35k %.k 2)kCriminalulknukprezintakcaracteristicilekfizicek"stigmatele"kdescrisekdekLombr oso.kPrink cercetarilekefectuatekdekCharleskGoring,kalekcarorkconcluziikaukfostkpublicateknk lucrareak mentionatakanterior,k"Condamnatulkenglez",kcercetatorulkbritanickakinfirmatkteza k lombrosiana.k 3)kExplicatiilekdelicventeikdatekdekLombrosokakdeterminatkunkatackviolentkdinkpa rteakScoliik sociologicekcarekakdemonstratknkegalakmasurakoriginileksocialekalekcrimeikpentruk oamenik careksuntknormali,kfizicksikmental.k

4)kLombrosokakneglijatktotalmentekcauzelekdekordinksocialk-knetinndkseamakca,kdek fapt,k crimaksekcomiteknksocietate.kUnkcriminalknnascut,ktraindksingur,kruptkdekcolectivi tateknukvakfik niciodatakcriminal.k k 5.2.kCurentulkereditatiik k PrimiikreprezentantikaikacestuikcurentkaukfostkcercetatoriikenglezikGoringksikPe arson.k Acestia,knkperioadak1901-1913,kdorindksakstabileascakveridicitateakstiintificakak teorieik lombrozienekakcriminaluluiknnascut,kaukcercetatk3000kdekdetinutikcomparativkcukto tkattiak studentikdeklakuniversitatilekOxfordksikCambridge,kpluskfunctionarikaikadministr atieik britanice.k Studiulkcomparativkefectuatkpekcelekdouakgrupurikumanekakscosknkevidentakca,kasak ziselek "stigmatekanatomice"kexistauknkegalakmasurakattklakdelicventikctksiklaknedelicventi ,kinfirmndk nkfelulkacestaktezakcriminaluluiknnascut.k Negndktezaklombroziana,kceikdoikenglezikaukconstatatkcakdelicventiik(condamnatikc umksek exprimakGoring)kau,ksprekdeosebirekdeknedelicventi,kokstaturakinferioaraksikokgr eutatekmaik mica,kcriminaliikcntarindkauk5-10kKgkmaikputin.k Goringkakapreciatkcakaceastakinferioritatekfizicaknuksekdatoreazakregimuluikdekd etentiekak subiectilorkinvestigatikcikmosteniriikgeneticekpreluatakdeklakparinti,kinferiori tatekcarekestekbazak conduiteikdelictuale,kconcluzionndkcakdelictulk(crima)kestekmostenitaknkacelasikmo dknkcareksek transmitkdeklakparintiklakcopiiktrasaturilekfiziceksikpersonalitatea.k Dinkacestkmotiv,kcercetatorulkbritanickakpropus,kpentrukprevenireakcrimei,ksteri lizareak criminalilorkpentrukaknuksekmaiknastekcopiikcriminali.k nkexplicatiakcauzeikcrimei,ksprekdeosebirekdekLombrosokcareknukakfacutkokreferire klakcauzekdek ordinksocial,kGoringkakncercatksakdemonstrezekcakteoriaksa,kdesikakluatknkcalculks ikconditiilek socialeknkcareks-aukdezvoltatksikevoluatksubiectiikcercetati,knukpoateksaksekbaze zekpekacestik factorikpentrukcaknukakgasitkconexiunikntrekeiksikcrima.k k 5.3.kCurentulktipurilorkdekcorpk

k GermanulkEmstkKretschnerksikamericanulkWilliamkSheldonksuntkceikmaikcunoscutik criminologi,kreprezentantikaikacestuikcurent.k a)kKretschnerkakidentificatkpatruktipurikdekcorp,k stabilindkpentrukacesteakcorespondentekcukcontinutkcriminogen:k 1.ktipulkastenick(slabksiknalt),kpredispusklakfurturikmarunte;k 2.ktipulkatletick(cukmusculaturakputernica,kpredispusklakinfractiunikcukviolenta );k 3.ktipulkpy nick(scundksikgras),kpredispusksakcomitakfraudeksikescrocheriiksik 4.ktipulkdisplastick-kcaracterizatkdekanumitekdisfunctionalitatikglandulare,kpre dispusklakcomitereak unorkinfractiunikdeknaturaksexuala.k b)kSheldon,knkcercetarileksale,kakpornindkdeklakfaptulkcakfiintakumanakrezultakdi ntr-unkembrionk formatkdinktreikstraturikconcentricekdektesuturi,kprimul,kcelkdeklak centrulkembrionului,knumindu-sekendoderm,kcelkdeklakmijlockmezodermksikcelkdekla ksuprafatak ectoderm.k Acestekstraturikdauknastereklakviscere,knkcazulkstratuluikendoderm,klakoase,kmusc hiksik tendoanekpentruksistemulklocomotor,knkcazulkmesodermuluiksiklakconexiunileknervoa seksikpieliik nkcazulkextodermului.k Cumkrealitateakakdemonstratkcakcelektreikstraturikembrionareknuksekdezvoltakunif orm,k acesteakfiindkuneorikdominantekfatakdekcelelaltekdoua,kcercetatorulkamericank concluzioneazakca,knkraportkdekdominantakunuiakdintrekcelektreikstraturi,knkviatak aparktreik

5kGh.kNistoreanu.kC.kPaun,kop.cit,kp.k15.k tipurikdekoameni:k 1)kviscerotronicksaukendomorfckcukokputernicakdezvoltarekakorganelorkinterneksika k glandelorkendocrine;k 2)ksomatotonick-kmezomorfic,kcukdezvoltarekpredominantakakscheletului,kakoaselor ksikak ncheieturilor;k 3)kcerebrotonicksaukectomorfickcukdezvoltarekputernicakakcreierului.ka)kendomorfc kb)k mezomorfic;kc)kectomorfickDupakFredakAdler,kGerardkMuellerksikWilliamkS.Lauterkk Criminologyk1995-McGraw-HillkScheldonkapreciazakca,ktipulkmezomorfk(somatotonic) kestek celkmaikpredispuskinfractiunilor,kmaikalesknktinereteakindividului.k k 5.4.kCurentulkbiopsihologick k FondatorulkacestuikcurentkakfostkcriminologulksuedezkOlofkKinberg,kcareksi-akexp uskteoriaksik concepteleknklucrareaksak"BasickproblemskofkCriminology",kpublicataknkanulk1935.k Inkacceptiuneaksa,komulkreactioneazaklakfactoriikdekmediukcare-lknconjoara,knkfunc tiekdek constitutiaksakbiopsihologica,kformatakattkdinktrasaturikereditareknormalekctksikd inktrasaturik ereditarekpatologice,klakcareksekadaugakaceleksechelekalekunorkbolikpekcarekle-a kprimitknk timpulkvietii.k Lundkcakpunctkdekplecarekacestekcomponentekalekpersonalitatiikumane,kteoriakcerce tatoruluik suedezkarekdouakvariante5.k a)kvariantakconstitutionalak-kakindivizilorknormali,knkcare,knkfunctiekdekfactorii k fundamentalikaikpersonalitatiik(nivelulkinteligentei,kenergiakcerebralakdekcarek dispunekindividul,k stabilitateakproceselorkcerebraleksiksoliditateaklegaturilorknervoaseklakunkmome ntkdat)k oameniiksekmpartknkpatrukcategorii:k -kceikcukfunctiakmoralaklimitatak -kceikcarekreactioneazaknormalklakfactoriikdekmediu;k -kceikcarekauksuferitkleziunikpatologicekalekcreieruluiksikcukmodificarikdekfunc tiunikmoraleksik -kpersoanekadaptateklakmediu.k kb)kvariantakpatologicak Potrivitkacesteikteorii,kdelicventiikprovinkdintrekindiviziikcareksuferakdekboli

kpsihiceksaukauktulburarik gravekdekinteligenta,kcakurmarekalekunorkdeficientekereditareksauktraumatismelor kcerebrale.k SituatiilekprecriminalekauknkacceptiuneakluikKinbergkceakmaikmarekimportanta.kDes coperindk factoriikcarekactioneazakasuprakindividuluikelkpropuneksaksekefectuezekokancheta kasuprak trecutuluikacestuia,kakereditatiiklui,kakbolilorksikaccidentelorksuferite.k Inkacceptiuneaksa,kcomitereakinfractiuniikdepindekdekfactoriikindividualiksikdek ceikdekmediuk carekexercitakasuprakacestuiakokpulsiunekcatrekcomportamentulkcriminal.kPentrukp revenireak delictuluiktrebuiekcakindividulksakrezistekcukputerekacesteikpulsiuni.k Inkprivintakpedepsei,kKinbergkafirmakcakaceastaksaknukfiekseverakdarksakfiekcert a,keakneavndk caracterkpreventivkdectkasuprakindivizilor,kdelicventikidentificatiksikcondamnati .k k 5.5.kCurentulkconstitutieikdelicventek k ItalianulkBenignokDikTulliokakcreatkconceptulkdekconstitutiekdelicventakprecumks ikpekcelkdek prag.k Potrivitkteorieiksale,kindiviziiksuntkdotatikdekCreatorkcukokconstitutiekpersona la,kcompusakdink elementekereditareksikcelekachizitionatek(primite)kdeklakmediulknkcarektraieste,k maikalesknk primakpartekakvietiikdinkcopilarie.k

6kGh.kNistoreanu,kC.kPaun,kCriminologie,kEd.kDidacticaksikPedagogica,kBucuresti, k1995,kp.k118.k 7kTudorkAmzak,kop.cit.p.k125.k k Uniikindivizikaukokasemeneakconstitutiekcarekestekpredispusakcrimei,kdinkcareknu kducek automatklakcrimakciknumaikcndkexcitatiilekexterioarekdepasesckunkanumitkpragkdek intensitatekcarekestekdiferitkdeklakindividklakindivid.k k 5.6.kCurentulkmoderak k Desikvariantakbiologicakcaketnogenezakakcrimeikakfostkabandonata,knkzilelekdekazi k cercetatoriikaukstabilitkcaktotusiks-aukdescoperitkfactorikdekordinkbiologic,kcu kcaracterk criminogeis,kcuklegaturakdirectaksikindirectaknkgenezakcrimei.k Gh.kNistoreanuksikC.kPaun,knklucrareakcitata6kmentioneazakacestikfactori:k ka)kceikcuklegaturakdirectak -ktumorile,katrofiileksaukaltekprocesekinflamatoriikaleksistemuluiknervos;k -kepilepsia;k -kanomaliilekdekordinkendocrin.k:k kb)kceikcuklegaturakindirectak -kcomplicatiilekprenatale;k -ktulburarikcomportamentalekpekfondulkmicrosechelelor;k -kanomaliilekcromozomiale.k Teoreikcomplementuluikcromozomialkxyyk-kcunoscutksubknumelekdeksindromulkluikKli nefelterk care,knkmasskmedia,kiks-akspuskcromozomulkcrimei,kprinkcercetarilekulterioarekiks -ak demonstratknetemeinicia.k Nicikunkcercetatorknukaksustinutkcukconvingerekfermakcakbarbatiikcarekauknkpambli cakdublakak aciduluikdioxiribonucleick(ADN),knkloculkcromozomuluiksexualkformulakxy,kformulak xyy,kvorkdevenik criminali,k"cikdoarkcakeikprezintakunkrisckcrescutknkdezvoltareaktendintelorkcare ksa-ikmpingaksak devinakinfractori. 7 k 5.7.kConcluziik k

Desikteoriilekdekorientarekbiologicakaukconstituitktemeliakcriminologieikcakstii nta,kasakcumk amkmentionatkaukfost,kabandonateknkzilelekdekazikcndkexistakconvingereakcakgenezak crimeik estekmultifactoriala.k Multikcercetatorikcarekaukabordatkaceastakcaleknukaukavutknkvedereksikfactoriikso cialiksiknukauk pututkexplicakdekcekindivizikcarekaukprezentatkasakziselekstigmatekanatomiceknuk aukcomisk infractiuniksikaltiikda.k Cuktoatekacestea,knkfinalulkcapitoluluikreferitorklakorientareakbiologicaktrebuie ksak recunoastemkca,knkcauzalitateakmultifactorialakakcrimeiknkcarekfactoriiksociali,ke conomiciksik psihologiciksikaukrolulklor,kfactorulkprimordialkramnektotkcelkbiologic,korganismu lkcriminalului.k

k Exemplekillustrativek k k k akbkck k Figurak1:kTipurikdekcorpkpotrivitkIuikScheldonk k Bibliografiek k 1.kTudorkAmza,kCriminologie,kEd.kLuminakLex.kBucuresti.k1998.k 2.kGh.kNistoreanu,kC.kPaun,kCriminologie,kEd.kDidacticaksikPedagogica,kBucuresti ,k 1995.k k

k Orientareakpsihologicak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakteoriilorkdekordinkpsihologickfolositeknkexplica reakgenezeik criminalitatii.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekteoriilekdekorientarekpsihologica,kr olulkpekcareklakavutkSigmundkFreudknkexplicareakgenezeikcriminalitatiiksiknkfundamentareakcaksti intakdek sinekstatatoarekakcriminologiei.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascakteoriilekcriminologicekfolositeknkexplicareakg enezeik criminalitatii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 6.1.kConsideratiunikgeneralek k k Explicareakgenezeikcriminalitatiikdinkperspectivakpsiho-moraleks-akimpusktrziu,kt eoriilek antropologice,knkspecialkceaklombroziane,kprinkinfluentakputernicakavutaklaknceput ulk secoluluikXX,kmpiedicndkafirmareaklor,kcuktoatekcaknkparalelkcukacesteaksekncercasek saksekdemonstrezekcauzakcrimeikprink"studiulkpatologieikcriminalekakbolnavuluikp sihic1.k CercetatoriiksecoluluikXX,kreprezentantikdekseamakaikpsihiatriei,kaukstudiat,kfi ektangentialk (caknkcazulkluikSigmundkFreud),kfieknktotalitateaklui,kfenomenulkcriminalkcakactiu nekak delicventilorknormali.k Eikaukncercatksakdetermine,kprinkanalizakpsihiculuikindividului,kcareksuntkmobilu rilekcare-lk determinaksakcomitakdelictul.k Teoriilekapartinndkacesteikorientariksekcaracterizeazakprinkaceeakcaknkconceptiak autorilor,kbiologiculksiksocialulknukaukrelevantaknkprocesulkcriminogenk"dectknkmas urak nkcarekpermitkokbunakntelegerekakmoduluiknkcareksekstructureazakmentalitateak criminala"2.k

Acestekteorii,kmultipleksikdiverse,kunelekapropriindu-sekdekorientareakbiologica ,kaltelekdek orientareaksociologicakpotkfikcategorisiteknktreikmarikgrupe,kavndknkvederekcelekdo uak dominantekextreme:kpsihanalizakfreudianaksikpersonalitateakcriminala.k Celektreikgrupe,kregasiteklakmajoritateakautorilorksunt:k a)kcelekapartinndkcurentuluikpsihanalitic;k b)kcelekapartinndkcurentuluikpsiho-moralksik c)kteoriakpersonalitatiikcriminale.k k 6.2.kTeoriilekcurentuluikpsihanalitick k Intr-okprimakacceptiune,kpsihanalizakconstituiekmetodakdekinvestigatiekakpsihicu luikuman,k vizndkelucidareaksemnificatieiktrairilorksikcomportamentuluikinconstientkalkindiv idului,k metodakfundamentalakdekpsihiatrulkvienezkSigmundkFreud.k Inkakdouakacceptiune,kpsihanalizakestekoktehnicakpsihoterapeutica,kpusaklakpunct kdek acelasikpsihiatru,kcarekconstaknkdialogulkliber,ksauksubkhipnoza,kakpacientuluikc ukmediculk curantkprinkcarekbolnavulkdescoperaktrairilekinconstiente,kpentrukaklekcunoastek sikakputea,k prinkpropriakvointa,ksaklekndepartezeksiksakrevinaklakunkcomportamentknormal.k 1kGh.kNistoreanu,kC.Paun,kop.cit.,pgk122.k 2kValeriaiikCoclei,kManualulkdekcriminologie,kEd.kAllkBac .kBucuresti,k1998.kp.1 21,kcitudu-lkpekR.Gassin.k

3kS.kFreud,kIntroductionkaklakpsychanalyse,kEd.Pagot,k1989,kp.266.kcitatakdekV.k Cioclei.kop.cit.p.122.k SigmundkFreudkestekcomparabilkcukCesarekLombrosokpentrukmeritelekluikstiintifice kcarekauk influentatkdezvoltareakcriminologiei,kdesikFreudknuks-akocupatknkprincipalkdekper soanak criminalilor.k Pentrukcakteoriileksale,kconceptelekcreateksikreferirile,kchiarktangentiale,kpri vindk personalitateakcriminalakaukrevolutionatkgndireakcriminologica,knkcontinuareknekvo mk referikmaikntiklakcontributiakluikS.kFreudklakdezvoltareakcriminologieiksikapoikla kteoriilek inspiratekdinkpsihanaliza.k k a)kSigmundkFreudksikcontributiaksaklakdezvoltareakcriminologieik kMediculkvienez,kSigmundkFreud,kaktraitknkperioadak1856-1939;kelksi-ak dedicatkviatakstudiuluikpsihiculuikuman,kreusindksakdeakpsihiatrieikoknouakorien tare,k fiundamentndu-sikteoriilekpekstructuraksikfunctiilekpsihicului.k Akcreatkconceptekpsihologiceknoiksikaklansatkmultekteoriikoriginale;kakacordatki mportantak deosebitakinstinctelorkcarekdominakviatakpsihicaksikfizicakakpersoanei,kmentionnd kcak individulk"prinkeulksauknukestekstapnklakelkacasa''3k.k "Introducereknkpsihanaliza",k"Totem"ksik"Tabu",k"Eulksiksinele",k"Psihanalizaksik sexualitatea",k "Dincolokdekprincipiulkplacerii",k"Metapsihologia"ksik"Interpretareakviselor"ksu ntkopereleksalek principale.k Psihanalizakestekcreatiaksakpekcarekakaplicat-oknkmultekcazuri,kfiekprinkhipnozak fieknkstarekdek constientakakpacientilor.k Attknktimpulkvietii,kctksikdupakmoarteaksa,ks-akbucuratkdekoklargakaprecierekchiark dacakauk fostksikcritici,kcontributiakluikfiindkunanimkrecunoscutakattknkdomeniulkpsihiatri eikctksiknk celkalkcriminologiei.k InkacceptiuneakluikSigmundkFreudkpsihiculkumanksekcompunekdinktreikniveluri:k -kPrimulkestekSINELEk(Id-ul).kElkreprezintakparteakinconstientakakpsihiculuikfii ndkformatak dinktotalitateakinstinctelor,kdintrekacestea,kcelkmaikputernickestekinstinctulks exualk(carek asigurakperpetuareakspecieikumane)kalaturikdekinstinctulkplaceriiksikcelkalkagre sivitatii.k -kAlkdoileaknivelklkconstituiekEULk(saukEgo),kreprezentatkdekparteakconstientakak psihicului.k Acestknivelkestekformatkdinkimagineakpekcarekindividulkokarekdesprekpropria-ikfi

intaknkraportk cuknaturaknconjuratoareksikcukorganismulksau.k -kCelkdekalktreileaknivelklkreprezintakSUPERkEULk(saukSuperego),kfiindkconstiinta kmoralakak individului,kconceptiileksalekdesprekpropria-ikexistentaksociala.kAcestkalktreil eaknivelkestek ceakmaikrecentakachizitiekakpsihicului,kdarksikceakmaikfragila.k SigmundkFreudksustinekcakviatakpsihicakakindividuluikestekformatakdekactiunilek permanenteksikostile,kunelekfatakdekaltele,kfatakdekEGO,kpornitekdinkparteakpuls iunilork instinctualekcekapartinkSINELUIksikdinkparteakSuperego-ului,kacestakdinkurmakncer cndk sakdeakokformakacceptabilakmoral,kpornirilorkinstinctuale,kprintr-unkprocesknumi tksublimare.k Inksituatiakcakpulsiunilekinstinctualeksuntkputerniceksiknukpotkfikrefulate,kEgo ,ktinndkseamak dekconstiintakmoralak(Superego),kprintr-unkprocesknumitkcompensare,kpoateksaklek deturnezekenergiaksprekaltekfinalitati,kcumksuntkactivitatilekfizice,kconsumatoa rekdek energiek(ex.ksportul).k Cndkcelekdouakproceseknuksuntkposibile,kdatoritakSupereu-lui,kpulsiunilekinstinct uale,k suntkretrimiseknkzonakSine-uluikprintr-unkprocesknumitkrefulare.k PentrukpersoanelekalkcaruikSuperegoknu-iksuficientkdekdezvoltat,knkgeneralkcelekl ipsitek dekpregatirekscolara,kprofesionalaksikdekeducatie,kfunctiakdekcontrolkakluikEgok estek redusaksikpulsiunilekSineluikrabufnesc,klundkattkformekneviolente,kdarkmaikalesk violente.k SigmundkFreudkapreciakcakpulsiunilekinstinctualekviolente,kinfractionale,ksuntkp ropriik tuturorkindivizilor,kdarklakaceiakcarekaukSuperero-ulkdezvoltat,kprinkEgo,kporni rilekdekacestk genksuntkcontrolateksikstapnite.k Sekpoateklesnekntelegekdinkacestkrationament,kcakdiferentakdintrekdelicventiksik

4kKatekFriedlander,kLakdelinquencekjuvenile,kEd.kP.U.F.,kParis,k1951.k nondelicventikesteksituataklaknivelulkluikSuperego,kdelicventiikprovenindkdinkrnd ulk persoanelorklakcarekproceselekdeksublimareksaukdekcompensarekaukesuat,kfiindkcon dusik nkfinalklakcomitereakdelictului.k Infractiunilekdekincest,kdekparicid,kviolksikperversiuniksexuale,kSigmundkFreudk lekpunekpek seamak"complexuluikluikOsuif/'ksikakevenimentelorkdinkprimakcopilarie.k Prink"complexuluikluikOedip",ksavantulkaustriackakdefinitkatractiaksexualakmanif estatakdek individ,knkaniikdeknceputkaikcopilariei,kfatakdekparintelekdeksexkopus,kcorelatakc ukdorintak ucideriikparinteluikdekacelasiksex.k Criminologiikcontemporani,kutilizndkacestkconceptk("complexulkluikOedip")kncearcak sak explicekcomitereakunorkcrimekpekfondksexual,kcakfiindkokgresealakdekorientarekak acestuik instinct.k UnkaltkconceptkcreatkdekSigmundkFreudkestekacelakalk"complexuluikdekvinovatie",k mentionatknklucrareak"Eulksiksinele",ksavantulkconsiderndu-lkcakfiindkcauzakunorkc rimek comisekdekuniikindivizikstapnitikdekacestkcomplex.kComitereakcrimeikestekceakcare kdak sentimentulkuneikeliberarikindividuluiknkcazulknkcarekacceptakpedeapsakcakpekunkel ementk compensator.k SigmundkFreud,kprinkconceptiileksalekakmarcatkconsiderabilkcercetareakcriminolog icak determinndknenumaratikoamenikdekstiintaksakabordezekexplicareakcriminalitatiikdin k perspectivakpsihologica,kdndknastereklakdiversekteoriikcareknkliniikmariksuntkurma toarele:k a)TeoriiIekcriminaluluiknevrotick CeikmaikcunoscutikreprezentantikaikacestorkteoriiksuntkcriminologiikAlexanderksi kStoub.k Acestia,knkraportkcukcomponentelekpersonalitatiikpsihicekalekdelicventilor,kmparte k criminalitateaknktreikcategorii:k 1.kcriminalitateakobisnuitakdinkcarekfackparte:k -kcriminaliikorganiciksaukbolnavikpsihic;k -kcriminaliknormali,kacestiaksuntkpersoaneksanatoasekmintal,kdarksocialmentekano rmali,k nkpsihiculkcaroraknukexistakconflictkntrekEgoksikSuperego;kacestikindivizikapartin kdekregulak acelorkcomunitatikcriminale,kundekcnmaknsasikcSiekunkutouuskvivsnuik;k -kcriminaliiknevrotici:kdinkrndulkacestorakprovinkceikdominatikdekcomplexulkdek vinovatie,klakcarekSinelekdominakEul,kSupereulkneexercitndkinfluentakacestuiakdin kurma;k

1.kcriminalitateakocazionala,kcareksekdatoresteksituatieikcndkSuperegoksiksuspenda k actiuneakdatoritakamenintariiksauklegitimeikaparari;k 2.kcriminalitateakimaginarakreprezentatakdekceakcarekexistaknkviselekunorkindiviz i.k Ceikdoikcriminologiknord-americaniksustinkcaksuntkindivizikcukpersonalitateknevr otica,k caracterizatakprinkaceeakcaksekaflak"nkconflictkcukeaknsasi".kAceastaksekdatoreaza k Supereuluikcarekakramasknkfazakdekdezvoltarekprimitivakdeterminndkcakinstinctele,kn k specialkcelekagresive,ksakdominekcomportamentulkindividului.k b)kTeoriakpersonalitatiikantisocialek ReprezentantulkacesteikteoriikcarekareklakbazakpsihanalizakluikFreudksikconcluzi ileksalek referitoareklakevenimentelekdinkprimiikanikaikcopilarieikestekKatekFriedlander.k Autoarea,knklucrareaksak"Delicventakjuvenila"*,ksustinekcakindividulknkcopilarie,k estek dominatkdekinstinctulkplacerii,kulteriorkfiindkmodelatkprintr-unkprocesklungkdek adaptarek carekparcurgektreiketape:4 -kprimakestekceakakrelatiilorkdintrekcopiiksikparinti;k -kcekdekakdouakestekakformariikSupereuluiksik -kultima,ketapakrelatiilorkdinkcolectivitateakfamiliei.k KatekFriedlanderksustinekcakfiecareiketapekikcorespundekokanumitakrelevantak criminogena,kdupakcumkurmeaza:k -kInkprimaketapa,kceakakprimilorkanikaikcopilariei,kcndkdominanteksuntkinstinctul kplaceriik sikexistentakcomplexuluikOedip,kdacakacesteaknuksuntkrezolvatekconformknormelork moralei,kpersonalitateakviitoruluikmaturkvakfikorientataksprekcomportamentulkdev iant.k

5kP.kPopescukNeveanuk,kDictionarkdekpsihologie,k1978,kp.k122.k -kInkceakdekakdouakfaza,kimitatiakestekprocesulkcarekdominakcomportamentulkcopil ului.k Dacakminorulkvaktraikntr-unkmediukfamilialkcriminogen,kdekobicei,kvakdevenikunkma turk delicvent.k -kInkceakdekaktreiakfaza,knkcadrulkcareiaksekrealizeazakadaptareaksocialakakperso anei,k dacakvakexistakcomportamentekdominantknegative,kcukrelevantakcriminogena,kcopilu l,kdek celekmaikmultekori,kvakaveaklakrndu-ikunkcomportamentkcriminal.k ConcluziilekrelevatekdekKatekFriedlanderkaukfostkconfirmatekdekcercetarilekcrimi nologicek ulterioarekdekorientarekpsihologica,kstabilindkcakevenimentelekdinkcopilariakind ividuluiksuntk determinanteknkdevenireakdelictualakakacestuia.k c.kTeoriakcomplexuluikdekinferioritatek Aceastakteoriekestekunakdinkcelekmaikvehiculatekteoriikpostfreudiene.kAlfredkAdl erk(1870-1937)k fiindkautorulkacesteiak Potrivitkteorieiksale,ksentimentulkdekinferioritate,kcare-ikdominakpekuniikindiv izi,kdatoratkuneik infirmitatikfizice,kesteticeksaukintelectuale,kcreeazaknkacestiakdorintakdeka-sik depasik handicapul,kprintr-unkproceskdekcompensareksauksupracompensare.k Inkconditiilekuneikpersonalitatikputernice,kinfirmitatilekrealekalekindivizilork suntkdepasiteknk urmakunorkactivitatiktenaceksikrepetate,kcompensndu-sekinferioritateakprink autoperfectionare5.k Dacakindividulkdominatkdekacestksentimentknukreusesteksa-sikdepaseascakhandicapu l,kelk degenereazaknkcomplexulkdekinferioritate,kcarekIpoatekconduceklakcomitereakdelict elor,kfiindk caleakaleasakpentrukkdeterminakcolectivitateaknkcarektraiesteksa-lkintroducaknkcent rulk atentieikei.k Adlerkconsiderakca,kdekobicei,kcomplexulkdekinferioritatekestekdublat,knkpersoana k delicventuluikcaracterizatkdekacestkcomplexksikdeklipsakdekcooperarekdatoratakfr ustrariiklak carekakfostksupusknktimpulkcopilarieiksale.k k 6.3.kTeoriilekcurentuluikpsiho-moralk k Teoriilekapartinndkacestuikcurentksekcaracterizeazakprinkaceeakcaknuksuntkinfluen

tatekdek psihanaliza,kdesikabordeazakcriminalitateakdinkpunctulkdekvederekalkgenezeikdek ordinkpsihologic.k CeikmaikdekseamakreprezentantkalkacestuikcurentksuntkcriminologulkbelgiankEtienn ekdek Greef,kiarknkziuakdekazikfrancezulkJeankPinatel.k a)kTeoriakinstinctelork EtiennekdekGreefkakcreatkaceastakteorieknkcarekafirmakcakpersonalitateakdelicvent ului,k caksikomuluiknormal,knkgeneralkarekokdeterminarekdekordinkintelectual.k Potrivitkautorului,kinstinctelekactioneazaknktotalitateaklor,ksimultankasuprakcon duiteik persoanei,kformndkokstructurakafectiva,kinstinctelekgrupndu-seknkdouakgrupek fundamentale:k -kinstinctekdekapararek-kcarekducklaksupravietuireakindividului,kavndklakbazak agresivitatea;k -kinstinctelekdeksimpatiekpekbazakcarorakindividulkacceptakaltekpersoane,kformndk colectivitateaknkcarekvaktrai,kcontribuindklakconservareakspecieikumane.kCriminol ogulk belgiankconsiderakcakpersonalitateakdelicventuluikncepeksaksekformezekdink copilarie,kcnd,kdatoritakunorkexperienteknefericite,kcelekdouakgrupekdekinstincte ksek altereaza,knksufletulkdelicventului,kinstalndu-seksentimentulkdeknedreptate,klipsa k afectivitatiiksikstareakdekinhibitie.k Etapelekprocesuluikcriminogen,knkacceptiuneakluikEtiennekdekGreef,ksuntkurmatoare le:k a)kceakakasentimentuluiktemperat,knktimpulkcareiakiaknasterekdorintakdekakcomitek delictul,knkurmakunorkfrustrarikrepetateksikakunorkactekdeknedreptatekfatakdekper soanak infractorului;k

6kCitatkdekR.M.kStanoiuknkop.cit.,p.k170.k kJeankPinatel,kLaksocietekcriminagine,kEditurakCalmauk-kLevy,k1971,kp.k9k-kV.Cio clei,k.kcit.deop.cit.1297 k b)kceakakasentimentuluikformulat,kcndkviitorulkdelicventkacceptakdelictulkcakokac tiunek concretaksiksikcautakjustificariksikmediulkcareksa-lkaccepte,k c)kultimaketapakestekceakdekcrizakcndkindividulktrecekprintr-okstarekpsihicakperi culoasa,k cautndkocaziaktreceriikIakact,kadicakcomitereakcrimei.kDesikteoriakestekindepende ntakdek psihanalizakfreudiana,kautorulkconcluzionakcaknkcazulkomuciderilor,kEgok(eul)k consimte,ktolereazaksauksuportakomorul,ktrasaturakpsihicakfundamentalakakucigasu luik fiindkindiferentakafectiva6.k b)kTeoriakpersonalitatiikcriminalek Aceastakteorie,kcunoscutaknkFrantaksubknumelekpersonalitatiikpericuloasek(Fetatk dongeraux)kapartinekcriminologuluikJeankPinatel,kfiindkteoriakcarekakcuceritkmul tekminti,keak fiindkfolositakattknkexplicareaketologieikcrimei,kdarksiknkdinamicakactuluikcrimina l.k Conceptulkdekpersonalitatekcriminalak(saukpericuloasa)knukestekdefinireakunuikti pkanumek dekdelicvent.kEakestekunkinstrumentkfolositkdekeriminologiakclinicakcakunktermen k operational.k JeankPinatel,kpekbunakdreptate,kapreciazakcaknukexistakdiferentakdeknicikoknatur akntrek criminaliksiknoncriminali,kprimiikfiindkoamenikcaktotikceilalti.7 InkacceptiuneakluikJeankPinatel,knucleulkpersonalitatiikcriminalekestekformatkdi ntr-ok "constelatie"kdekpatruktrasaturikdekcaracterknegative,kcarekluatekseparatkpotkfi kntlniteklak majoritateakoamenilor,kdarkcndksuntknsumateknkaceeasikpersoana,kelekdaukindividului k respectivkpredilectiakcatrekcomitereakcrimei.k Acestektrasaturiksunt::k a)kEgocentrismul,kcarekreprezintaktendintakindividuluikdekaksekpunekpeksineknkcen trulk realitatii,kraportndktotulklakpersoanaksa,krefuzndkregulilekmoralekstabilitekdekso cietate.k b)kAgresivitateak-kcuktoatekmodalitatileksalekdekmanifestare:k c)kLabilitateakpsihica,kdefinitakprinklipsakprevederii,kakorganizariikproprieika ctivitatiknktimpk skinstabilitateknkviatakpsihicaksikfizica.k d)kIndiferentakafectiva,kcaracterizatakprinklipsakaltruismului,kakemotiilorksiks impatiilor.k

Aceastakpersonalitate,kcuknucleulkei,kestek"okrezultantaksiknukunkdaf,kafirmakJe ankPinatel.k k 6.4.kConcluziik k Autoriikteoriilorkapartinndkorientariikpsihologicekliksekpoatekreprosaknkcekprives tek explicareakgenezeikcrimei,kcakaukneglijatkfactoriikdekordinksociali,kconsidernduikcak elementekexterioarekindividului,kfarakrelevantakcriminogena,kcuktoatekcakdelictu lkexistak numaikacolokundekexistaksocietate.k Acestiakacceptakideeakeronatakcakdelicventulkestekunkomkdeosebit,kcarekarekok personalitatektotalkdiferitakfatakdeknondelicventi,knelundu-seknkconsiderarekcakdo ark "trecereaklakact"kestekrealitateakcarekseparakcelekdouakcategoriikdekoameni.k Darksekrecunoastekcakteoriilekorientariikpsihologicekaukavutkokcontributiekremar cabilaklak afirmareakcriminologieikcakstiinta.k Multekdinkconceptelekcreatekdekteoreticieniikacestuikcurentkaukcompletatktermino logiak criminologica,keikfiindkfrecventkfolositiknklimbajulkdekspecialitate.k Inkfinal,kasakcumkremarcaksikR.M.Stanoiu,kJeankPinatel,kprinkconceptulksikteoria k personalitatiikcriminalekakdeterminatkaparitiakaceleikpartikaplicatekakcriminolo giei,k cunoscutaksubknumelekdekcriminologiakclinica.k k Exemplekilustrativek k

k k k Figurak1:kSigmundkFreudk1856-1939k k k Bibliografiek k 1.kValeriaiikCoclei,kManualulkdekcriminologie,kEd.kAllkBac .kBucuresti,k1998.k 2.kS.kFreud,kIntroductionkaklakpsychanalyse,kEd.Pagot,k1989.k 3.kKatekFriedlander,kLakdelinquencekjuvenile,kEd.kP.U.F.,kParis,k1951.k 4.kP.kPopescukNeveanuk,kDictionarkdekpsihologie,k1978.k 5.kJeankPinatel,kLaksocietekcriminagine,kEditurakCalmauk-kLevy,k1971.k

k Orientareaksociologicak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakteoriilorksociolgicekfolositeknkexplicareakgenez eik criminalitatii.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekteoriilekdekordinksociologicksikrolu lkpekcareklaukavutksociologikdekmarcak(EmilekDur heim)ksikcriminologiknord-americanik(Edwar dk Shuterland,kSelline)knkexplicareakdekordinksocialkakgenezeikcriminalitatiik Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascakteoriilekdekorientareksociologica,kcarekrelev akrolulk factoruluiksocialkeducationalknkgenezakcriminalitatii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k 7.1.kConsideratiunikgeneralek k Teoriilekapartinndkacesteikorientarikaukcaktrasaturakcomuna:kcauzakexogenak (exterioarekfiintekumane)kakcriminalitatiikdatoratakinfluenteikmediuluiknconjurat or,kfizicksik social.k Primelekexplicatiikalekgenezeikcriminalitatiikdekordinksociologicks-auksuccedatkn k decursulktimpuluiknkordineakurmatoare:kteoriilekscoliikcartografice:kteoriileksco liik socialisteksikcelekalekscoliiksociologicekcreatakdekDur heim,ktoateknumiteksubkn umelekdek Scoalakfranco-belgianakakmediuluiksocial,kaikcarorkreprezentantikR,M.kStanoiukikn umeste,k "precursorii".k Teoriilekdekorientareksociologicakcarekau;kurmatk"precursorilor",knktimpulkinterb elick sikchiarkdupakcelkdekalkII-leakRazboikmondial,knkmareaklorkmajoritate,kpoartakamp rentak sociologieiknord-americane,kundekaceastakstiintakakcunoscutkokdezvoltarekfarakpr ecedent,k teoriikcunoscuteksubknumelekmodeluluikconsensual.k Sekafirma,kdekreprezentantiikacestorkteorii,kca;ksarcinakcriminologieik(cakokram urak desprinsakdinksociologiekn,n)kestekdekakstabiliksubstratulksocialkalkdelicventei ,kidentificatkcak

fiindkdeteriorareakvalorilorktraditionale,kgeneratorkdekindustrializare,kurbaniz areksik generalizareakmoduluikdekviatakurban1.k Expunereakconceptelorkacestorkdouakcategoriikdekteoriiksikakcelorkapartinndkluik EnricokFerri,klekvomkfacekpekparcursulkaktreiksectiunikdupakcumkurmeaza:k k 7.2.kScoalakfranco-belgianakakmediuluik k A.kScoalakcartograficak(geografica)k CreatoriikacesteikscolikaukfostkbelgianulkQueteletksikfrancezulkGuerry.kCeikdoik autori,k fiecareknktaraklui,kaukcercetatkfenomenulkcriminalitatiikfolosindu-sekdekstatisti cilekjudiciare,k carekauknceputksakfiekpublicatekdupak1826.k Ambiikaukconstatatkokanumitakconstantakakfenomenuluikcriminal,kreprezentatakdek frecventakmaritakakdelictelorkndreptatekmpotrivakpersoaneiknkregiunileksudicekalekF ranteik siknkanotimpulkcalduros,knktimpkceknkregiunileknordiceksiknkperioadakanotimpuluikrec eksuntk maiknumeroasekdelictelekcontrakproprietatii,kconstantakdatorndu-se,knkconceptiaklo r,klegiik termicekakcriminalitatii.k 1kHoriakOpreati,kCriminologie,kEd.Servo-Sat,kArad,k1996,kp.146.k k

GabrielkTarde,knklucrareaksak"Criminalitateakcomparata",kaparutaknkanulk1886,k analizndkacestkconcept,kl-akinfirmat,kdemonstrndkcaknukclima,ksaukzonakgeografica, ksuntk celekcarekinfluenteazakcriminalitatea,kcikdezvoltareakeconomico-socialakdiferita kakregiunilork nordicekfatakdekceleksudice.k RaymondkGassin,knklucrareak"Criminologia"kaparutaklakParisknkanulk1998,k(akpatrak editie)kcukprivireklakScoalakgeografica,kmentioneazakcakeakakfacutkvogaklaksfrsit ulk secoluluikalkXlX-lea,kdarkastazik"estekpractickcazutaknkuitarekcaksikcriminologia k lombrosiana".k k B.kScoalakinterpsihologicak AceastakscoalakakfostkcreatakdekGabrielkTardek(1834-1904),keakmaikfiindkcunoscut ak siksubknumelekdekscoalakimitatiei.k Cercetatorulkfrancezksustinekcaknkviataksocialakexistakoklegeknaturalakcarekcondu cek destinelekoamenilor,klegeakimitatiei,kconformkcareiakindiviziiksekcomportakimitnd u-sekuniikpek altii,ktineriikpekbatrni,kceikmicikpekceikmari,kceiksaracikpekceikbogati,ketc.k Extinzndkacestkrationamentksiknkdomeniulkcriminalitatii,kTardekconcluzionakcak delicventa,kcarekestekdekorigineksociala,ksekdatorestekimitatiei.k Tardeksustinekcakindividulknukdevinekinfractorkdatoritakdegenerescenteikfiziceka sakcumk afirmakLombroso,kcikdatoritaksocietatiikcarek"l-aklasatkdekcapulkluikncakdinkcopi larie".k Inkprivintakconceptieiknormalitatiikcrimeiknksocietate,kteorieiklansatakdekEmilek Dur heim,kGabrielkTardekakrefuzatks-okaccepte,kcriticnd-okvehement.kInkacelasikti mp,kprink conceptiileksalekakcontribuitkdecisivklakcombatereakteoriilorklombrosiene.k k C.kScoalaksociologicak SociologulkfrancezkEmilkDur heimk(1859-1917)kestekconsideratkcreatorulkeik,kaces tak fiindkconsiderat,knkmodkjustificat,kcelkmaikmareksociolog,kdupakcreatorulksociolo gieikcak stiinta,kAugustkComte.k Inkanulk1892,kDur heimkakpublicatklucrareak"Sinuciderea"kdupakcekanteriork publicasekmemoriulk"Douaklegikalekevolutieikumane",klucrari;knkcareksuntkexpusekt eoriileksik concepteleksalekreferitoareklakcrimaksikcriminalitate.k Dur heimkafirmakcakdelictulk(crima)kestekunkfenomenksocialknormalkpentrukca:k"nu k poatekexistaksocietateknkcarekindiviziiksaknuksekabata,kmaikmultksaukmaikputin,kd

eklak tipulkcolectiv,kestekinevitabilkcakprintrekacestekabateriksaknukfiekunelekcareks aknukprezintek caracter... k Sociologulkfrancez,knkafarakdeknormalitateakcrimei,kokconsiderakcakunkfactorkdek sanatatekpublica,keakfacndkpartekdinkoriceksocietateksanatoasa.k Concluziilekcarekrezultakdinkacestekideiksunt:k 1)kcaracterulkpermanentkalkcriminalitatii;k 2)klipsakuneikcauzalitatikexceptionale,ksocietateaknsasikgenerndkcrimele.k Majoritateakcriminologilorkaukcontestatkcaracterulkdeknormalitatekatribuitkcrime ikdek Dur heim,kmentionndu-sekcakntr-adevarkeakestekinerenta*Societatiikdarknukesteknorm ala.k Situatiakestekcomparabilakcukceakakboliiknkmedicina,kundekaceastaknu-ik consideratakcaknormalakfatakdeksanatateakoamenilor,kdarkdinkpacate,kestekinerent a.k kDur heimkakcreatksikconceptulkanomiekprinkdesemnatkobiectivaksocial,kprintr-ok dereglarekaknormelorksocialekdatoratakunorkschimbarikbrustek(ex.kcrizelekeconomi ce,k razboaiele,krevolutiile,ketc),kstarikcarekpotkdeterminakoameniiksakseksinucidaks auksakcomitak crime.k InkconceptiakluikDur heim,kcriminalitateaksekmanifestakattkcakfactorkdekprogresk social,kctksikcakmotivatiekpentrukntarireakvigilenteiksociale.k Inkprivintakprogresuluiksocialkmentioneazakcakdekmultekorikdelicventiikprinkacte leklork

2kLygiakNegrierkDonnont,kop.cit,kp.71.k ducklakschimbarikimportanteknksocietateksikcriminalulkdekierikpoatekfikdekmulteko rikeroulk saukchiarkconducatorulkdekazikalksocietatii.k Inksprijinulkacesteikideikputemksiknoiksakafirmamkcakestekadevarat,kdarknuknkcazu lk criminalitatiiktraditionalekcarekprivestekgenulkdekdelictekndreptatekmpotrivakpers oaneiksik avutuluiksau,kciknkcazulkcriminalitatiikcarekvizeazakornduireaksocialaksikorganiza reak statala.k Suntksuficientekexempleknkistorieksikchiarknkzilelekdekazi,kcarekvinknksprijinulk acestuikrationament,kcndkuniikdinkrebeliikdekierikcondamnatikuneoriklakmoarte,kaz iksuntk eroiiknatiunilorklorksikchiarksefiikunorkstatekrecunoscutekcakindependenteksiksu verane.k Ihkprivintakvigilenteiksociale,kDur heimkapreciakcakexistentakcrimeikdakposibili tateak indivizilorknoninfractoriksakdiscearnakbinelekdekrau,kcrimakfiindkrealitateaklak carektrebuiek raportatekcomportamentelekmoralekaleksocietatii.k k D.kScoalakmediuluiksocialk Curentulkacesta,kapartinndktotk"precursorilor"kakfostkcreatkdekmediculkfrancezkA. k Lacassagne,kprofesorkdekmedicinaklegalaklakUniversitateakdinkLyonk(motivkpentruk carek scoalakakfostksupranumitaklyoneza)kcarekmpreunakcukManouvrierkaukcriticatksikcomb atutk teoriileklombrosiene,ksustinndkcakmediulksocialkarekunkrolkdeterminantknkgenezak criminalitatii.k Aceastakteoriekdupakprimulkrazboikmondial,kvakstaklakbazakaknumeroasekstudii,k ndeosebiknkS.U.A,keakconstituindkskinspiratiakScoliikecologicekdeklakChicago.k Okmentiunekspeciala,kreferitoareklakinfluentakmediuluiksocial,kokfacemkamintindu -lkpek criminologulkfrancez,kdekoriginekromna,kVasile.kV.kStanciu.kAcestakseknscriek printrekcercetatoriikcarekaukacordatkokatentiekspeciala,kdupakcelkdekalkII-leakR azboik mondial,kinfluenteikmediuluikurbankasuprakcriminalitatii,kconcluziileksalekbazndu -sekpek investigareakcriminalitatiikdinkarondismentelekpariziene2.k k E.kScoalaksocialistak AcesteikscolikikapartinkteoriilekinspiratekdekscrierilekluikManeksikEngelskcarek vedeauknkcriminalitatekunk"subprodus"kalkcapitalismului,keakfiindkokreactieklakin justitiak sociala,kconsiderndu-sekcakvakdispareknksocietatileksocialiste.k

Inkcadrulkacesteikscoliks-auknscriskTuratikBattagliaksikLoriaknkItalia,kBergknk Germania,kDupuyksikLegoytknkFranta,kdarkmaikaleskolandezulkBonger,kcarekaukfacutk ok analizakamplakakconditiilorkeconomicekstabilindkcakinegalitateakeconomicakakindi vizilork estekcauzakcriminalitatii.k Criticakadusakacestorkteoreticienikakfostkaceeakcaks-akprivitkrestrictivkaceasta k inegalitatekpentrukcaknkrealitateknuktoatekdelicteleksuntkdeterminatekdekea,kcauz alitateak multorakfiindkfoartekcomplexa,ksituatiekpekcareksusmentionatiikteoreticieniknukv orks-okiak nkcalcul.k k 7.3.kEnricokFerriksikSociologiakcriminalak k EnricokFerri,keminentkomkdekstiintak,kdiscipolulkluikCesarekLomroso,kakavutkunk aportkincontestabilknkfundamentareakcriminologieikcakstiinta.kPrincipaleleksalekt eoriiksik concepteksikle-aksintetizatknklucrareak"Sociologiakcriminala",kdarkceakcarekl-aki mpusknk modkdeosebit,kakfostkreferitoareklakdevenireakdelictualakakindividului.k Savantulkitaliankakprecizatkcakdelicventulkestekdeterminatknkcomitereakcrimeikdek okmultitudinekdekfactori,kntrekcareksikceikdeknaturaksociala,kcombinatiakacestork factorik

fiindkspecificakfiecaruikdelicvent.k EnricokFerrikmpartekacestikfactori,kmaikntiknkdouakcategorii:kendogenik(sauk antropologici)ksikexogeni.k Dinkcategoriakfactorilorkantropologicikpotrivitkautoruluikfackparte:k -kfactoriikorganici;kfactoriikpsihiciksik -kfactoriikdekpersonalitate,kcarekestekdatakdeksexe,kvrsta,keducatie,kpregatire,k scoala,ketc.k Inkcategoriakfactorilorkexogenikautorulkinclude:k -kfactoriikmediuluikfizic,kpekcare-iknumestekcosmotelurici,kincluzndkaicikclima,k naturaksolului,ksuccesiuneakzilelorksiknoptilor,kanotimpurilorksikproductiakagri cola;k -kfactoriikmediuluiksocial,kdinkcarekfackpartekfamilia,kdensitateakpopulatiei,ko piniak publica,kreligia,ksistemulkeducativ,korganizareakeconomicaksikpolitica,kalcoolis mul,ketc.k Ferrikevidentiazakrolulkprimordialkalkfactorilorksociali,kmaikalesknkplanulkgener alkalk criminalitatii,karatndknkacelasiktimpkcakdelictulkconcretkarekdeterminariknkmaikmar ek masurakdekordinkbiologicksikfizic.k UnklockimportantknklucrareakluikEnricokFerriklkaukteoriilekreferitoarekla:k -klegeaksaturatieikcriminale;k -kmasurilekcukcaracterkpreventivkalkcriminalitatiiknumiteksubstitutivekpenaleksi k -krolulkpedepsei,kteoriiksikconceptekcarekaukinfluentatkcercetarilekcriminologie ik ulterioare.k Inkprivintaklegiiksaturatieikcriminale,kautorulkafirmakcaknkanumitekconditiiksoci alek sikfizicekdeknormalitatekseknregistreazakokstabilitatekakdinamiciikinfractionale, keak nregistrndkcresterikdeosebireknumaiknkperioadekdekcriza.k kSubstitutivelekpenale,knkconceptiakluikFerri,ksuntkmasurikcukcaracterkeconomic,k politic,klegislativksikadministrativ,kmeniteksakprevinakcriminalitateak Acestkconceptkakdoveditkclarviziuneaksavantuluikcukprivireklaksocietateknkgeneral k siklakfenomenulkcriminalitatiiknkspecial.k Substitutivelekpenale,kFerriklekmparteknktreikcategorii:k -keconomice,kdinkcarekfackpartekcomertulkliberalizatksikbinekorganizat,kliberak circulatiekakpersoanelor,ksalariikcorespunzatoarekfunctionalilorkpublici,kconstr uireakdek locuinteksalubreksiknfiintareakdekorganismekspecificekasigurarilorksociale;k -kpolitice,knkcarekakincluskdemocratizareaksocietatii,klibertatikpoliticeksik

cetatenestiksikadoptareakdeklegikcareksakducaklakokadministratieklocalakbuna;k -kligislativeksikadministrative,kcarekcuprindkadministrareakcorectakakjustitiei, k combatereakprostitutiei,kakalcoolismului,kinterzicereakspectacolelorkobscene,ket c.k InkprivintakpedepseikaplicatekdelicventilorkFerrikconsiderakcakaceastakreprezint ak unkmijlockdekapararekaksocietatiikfatakdekcrima,keakfiindknkacelasiktimpkraspunsu lkpek careksocietateaklkdakcriminalitatii.k Pedeapsakcukmoarteakerakapreciatakcakfiindkinadmisibilakpentrukoksocietatek normalaksikcivilizata.k k 7.4.kModelulkconsensualk k Teoriilekmodemeknkcarekexplicareakgenezeikcrimeiks-akfacutkprinkfactoriikdek ordinksocial,kaukcunoscutknkS.U.AksikCanada,kprinklucrarileksociologicekdekaici,k ok consacrarekputernica,kinfluentndkdezvoltareakcriminologieiknkperioadakanilork30-60 kaik secoluluikalkXX-lea.k CaracteristicakcomunakacestorkteoriikcalificatekdekDeniskSzabokcakapartinndk modeluluikconsensual,kestekideeakcakindivizii,kcakmembriiksocietatii,kacceptakre gulilekdek convietuirekstabilite;ktotikcponwdk;&rgensual5krespectndu-le,kcniarkdacaknuktotiksu ntk

3kR.M.Stanoiu,kop.cit.,kp.k198.k egali,kdink'diferitekmotivek(economice,ksociale,kfizice,kirttelectiialeketc),kde oarecekacestek inegalitatiksekvorkajustakncjpr6cesulkconvietuirii,kprinkinteractiunikdeksolidari tate.kAceik indivizikcarekncalcakacestekregulikokfackdinkcauzakunorkfactorikcarekproduckokrup turaknk procesulkdekadaptareaklakfunctionareaknormalakaksocietatii.k Inkconceptiilekteoreticienilorkapartinndkacestuikmodel,kcriminalulkestekconsidera tkunk inadaptatksocial.k Dinkacestkmodel,kpotrivitkcriminologulkcanadiankcitat,kdarksikakromnilork R.M.Stanoiu,kGhNistoreanuksikC.kPaun,kfackpartekteoriikpekcarekle-aukgrupatknkmai k multekcurentekca:kecologic,kculturalist,kfunctionalistksikalekcontroluluiksocial ,kgruparekpek carekokvomkfolosiknkcontinuareknkexplicareakacestorkteorii.k k a)kTeoriilekecologicekalekScoliikdeklakChicagok Acestekteoriiksikaukdenumireakamintitakdinkcauzaksociologilorkamericani,kmembriik catedreikdeksociologickdeklakUniversitateakdinkChicagokcareknkperioadakanilork2030,k influentatikdekideilekluikEmilekDur heim,kaukrealizatkunkstudiukvastknkzonakmaril orkorasek dinkS.U.A,kvizndkidentificareakfactorilorkdekmediukcarekeraukasociatikcukdelicven ta,kprecumk sikdeterminareakinfluenteikacestorakfatakdekcomportamentulkumanknkgeneral.k Premisakdeklakcarekaukplecatkcercetatoriiknord-americanik(dintrekcarekcelkmaikde k seamakakfostkRobertkPar )kakfostkaceeakaksimilitudiniikdintrekecologiakanimalaks ikvegetalak sikceakaksocietatiikumane.kSeksustinekcakdacaknkregnulkanimalksiknkprincipalkcelka lk primatelorkntrekelementeleksalekcomponente,ks-aukstabilitkarticulatiikcauzale,kto tkasak ntrekoameniksikntrekoameniksikmediulknconjuratorkexistakarticulatiikcauzale,k RobertkPar ksikasociatulksaukErnestkBurgerskaukstabilitkcakoraseleksikmaresck continuuksuprafetele,kidentificndkcincikzonekconcentrice,knumitekecologice,kncepndk cuk zonakcentrala,kcontinundkcukzonakindustriala,kceakakcaselorkmuncitoresti,kzonakre zidentialaksik terminndkcukceakdekakcincea,kzonaknavetistilorksauksuburbia.k Studiilekcercetatorilorkamintitikaukrelevatkanumitekcorelatiikntrekacestekzoneksi k delicventakstabilind,kprintrekaltelekcakprezentaknumeroasakakimigrantilor,knkmari lekorase,k arkfikcauzakcriminalitatii.k AltikdoikreprezentantikaikacesteikscolikShawksikMe ay,kaukcomparatkgrupurilekdek imigrantikcukspeciileknoikdekplantekcarekcresckpekunkterenkarid,kpotrivnicksikca

rekncearcak saksupravietuiascakadaptndu-sekpamntuluikpotrivnic,kaceastakfacndu-sekdekmultekorik prinkdelicventa,kzoneleknkcarektraiesckfiindkdenumitekzonakdekdeteriorarekmoralak sauk zonekeriminogenekspecifice.k UnkaltkreprezentantkalkScoliikecologicekdeklakChicagokestekThrasher,kcareknk lucrareaksakintitulatak"Banda",kafirma,kcukprivireklakzonelekeriminogenekcak"pro centulkcelkmaik ridicatkalkcriminalitatiiksekgasesteknkzonelekcentralekalekoraselorksauknkzoneleka diacenteklork sikscadekpekmasurakndepartariiklorksprekperiferie".k Cercetatoriikmentionatikaukafirmatkcakzonelekcentralekalekoraselorksekcaracteriz eazak printr-okcriminalitatekridicataksikprinkcomportamentekanormaleksaukimoralekmultk maikraspnditek cakvagabondajul,kjocurilekdeknoroc,kprostitutia,kcersetoria,kalcoolismulksikalte lekdek vandalism,kfatakdekcartierelekmarginase.k b)kTeoriilekculturalistek Caracteristicakacestorkteoriikokreprezintak"cultura"klakcarek"sekraporteazak personalitateakindividuala"'',kproblemakcentralakconstituind-okraportulkdintrekc ulturaksik criminalitate.k Okaltaktrasaturakcomunakacestorkteoriikestekconsiderareakdelicventuluikcakunk individkcareks-akadoptatkinverskfatakdekregulilekgeneralekdekcomportamentkpekcar ek majoritateakmembrilorksocietatiiklekrespecta.3

4kT.Selliu,kConflictulkculturalksikcrima,kcitatkdekV.CiocleiknkManualulkdekcrimin ologie,k1998,kp.k115.k 5kCitatksikdekV.Ciocleiknkop.cit.,p.k114.k k Dinkcategoriakteoriilorkculturalistekcelekmaikimportanteksuntkcelekreferitoarekl a:k 1)kconflictulkdekcultura;k 2)kasociatiilorkdiferentialeksik 3)ksubculturakdelicventa.k c)kTeoriakconflictuluikdekculturak ReprezentantulkacesteikteoriikestekThorstenkSellin,kprofesorkalkUniversitatiikdi nk Pennsyivania,kpresedinte,kntr-okperioadakmarekdektimp,kalkSocietatiikInternationa lekdek Criminologie,kcareksi-akfacutkcunoscutekconcepteleksalekcriminologieeknklucrareak "Conflictulkculturalksikcrima"kaparutakprimakdataknkanulk1938.k InkacceptiuneakluikSellinkculturakdesemneazak"totalitateakideilor,kinstitutiilor ksik produselorkmuncii,kaplicateklakgrupurikdeterminatekdekfiintekumaneksikcarekpermi tkaksek vorbikdesprekregiunikculturale,kdesprektipurikdekculturaksikdesprekculturaknatio nala"4 Inksocietate,kpotrivitkautorului,knormelekjuridiceksuntkexpresiakculturiikgrupul uik conducator,kcukcarekaltekgrupurikpotkveniknkconflict.kAcestea,kdinkurma,ksuntkdek obiceik grupurikformatekdinkdefavorizatikdinkdiferitekmotivekcumksunt:,ksaracia,kaparten entaklak altakrasa,klakaltekcultekreligioaseksaukimigrantiksk carekaukalteknormekculturale.k Infractiunea,kconsiderakSellin,kiaknasterektocmaikpekfondulkconflictuluikdintrek culturakgrupuluikdominant,kcarekconsideraikregulileksalekobligatoriiksikculturak grupuluik defavorizatkcareksikarekpropriilekregulikobligatoriikpentrukmembriiksai.k Inkacestksenskcriminologul.kamericankconchide:k"dinkacestkpunctkdekvederekcodulk dekconduitakalkgangsterilorkestekunkcodkmoral,knkaceeasikmasurakcukDecalogulkorik legeakpenala".k Inkprivintakadevaruluiknkcriminologie,kntelegndkprinkaceastakaflareaknk totalitate,kakcauzeikcrimei,kSellinkafirmakcakaceastakestekokdorintakiluzorie,kc aknktoatek;k stiintelekumane,kpentrukcakprinkcomportamentulksau,komulkestekinfinitk(indetermi nabil),k motivkpentrukcare,kcriminologia,ktrebuieksaksekcantonezekdoarklakformulareakunor k ipotezekcukunkanumitkgradkdekprobabilitate5.k d)kTeoriakasociatiilorkdiferentiatek

EdwinkSumerian,kprofesorklakUniversitateakdinkIndianak(SUA)kestekcriminologulk carekakcreatkaceastakteorie,kexpunndu-sikconcepteleksikideileknklucrareaksakintitu latak "Principiikdekcriminologie"kaparutakpentrukprimakdataknkanulk1924.k Potrivitkteorieiksale,knksocietatekexistakgrupuri,kmaikmultksaukmaikputink numeroasekcareksekmpartknkdouakcategorii:k -kokprimakcategoriekcuprindekindivizikcarekrespectakregulilekmoraleiksiklegile;k -kceakdekakdouakcategoriekcuprindekindivizikcareknukrespectakacestekreguli.k Indivizii,knkviataklorksociala,kvinknkcontactkcukambelekcategorii,kdekoameniksi,knraportkcukputereakdekinfluentarekakacestora,kpersoaneleksekasociazakdiferentiat, kuniik fatakdekceikmoraliksikcorecti,kaltiikfatakdekceikimoraliksikincorecti.k .kInkacceptiuneakautorului,kokpersoanakpoateksakdevinakmaikrepedekdelicventk atuncikcndkinfluentakasuprakcomportamentuluiksaukprovinekdinkparteakgrupuluikcare k interpreteazakdefavorabil;legile,knerespectndu-le.k

Asociatiilekdiferentiate,ksustinekEdwinkSutherland,ksekcaracterizeazakprinkfrecv enta,k durataksikintensitate,kprecumksikprinkanterioritate,kaceastakdinkurmakavndkinflue ntakceak maikmare,kpentrukca,kasakcumkeducatiakmoralaksikcorectakestekinoculatakindividul uikncak dinkcopilarieksikdureazaktoatakviata,ktotkasaksikcomportamentulkdelicventkoperea zakpentruk viitorulkcriminal.k

ContinundkteoriakluikGabrielkTardekcarekconsiderakcakgenezakcrimeikestekimitatiak Sutherland,knkexplicareakactuluikdelicvent,kmentioneazakurmatoarele:k -kcomportamentulkdelicventknukestekereditar,kelkesteknvatat;k -knvatareakdelictuluiksekrealizeazak.printr-unkproceskcomplexkdekcomunicarek carekpoate;kfiekverbal,kprinkmasskmediaksaukprintrk-unkcontactkdirectkcukinfract orii;k -knvatareakarekloc,kcukprioritate,knkinteriorulkunuikgrupkrestrnsk(familie,kbanda,k vecinatatekera).k Sutherlandkakstudiatknuknumaikcriminalitateakpaturilorkdefavorizatekciksikpekcea kak persoanelorkdinkgrupulkconducatork(politicieni,kfunctionarikpublici,koamenikdeka faceri,k conducatoriiksindicatelor,kpekcarekaknumit-okak"gulerelorkalbe".k Autorulksustinekcaksiknkcazulkacestorksituatiiktotkimitatiakestekgenezakcrimei,kc ak rezultatkalkasocieriikdiferentiate.k e)kTeoriaksubkculturiikdelicventek Teoriaksubculturiikdelicvente,kokaltakvariantakakculturalismuluikestekcreatiakun uik altkcriminologkamerican,kAlbertkCohen.k Inkacceptiuneakautorului,kgrupurileksocialekdefavorizate,kposesoarekalekuneik subculturikdelicvente,kauknormekdekcomportareksikconceptiikceksuntknkcontradictie kcuk celekaleksocietatiikdominante.k Acestekgrupuriksuntkcaracterizatekdeksentimentulkdekfrustrare,kdekizolarekpoliti ca,k socialaksikeconomica,kprezentndkfrecventkreactiikdekprotestksikdekcontestarekak normelorksikvalorilorksocialekimpuse.k Indiviziikapartinndkacestorkgrupuri,kprinkdelicventa,kconsiderndkcakaltfelknuk estekposibil,kncearcaksa-sikrealizezekaspiratiilekcatrekvalorileksikbunurileksoci ale.k InkviziuneakluikAlbertkCohenkcaracteristicilekpersonalitatiikindivizilorkapartinn dk grupurilorkposesoarekdeksubculturakdelicventaksunt:k -krautatea,kinfractiunilekcomitndu-seknumaikdinkdorintakdekakpricinuik pagubekgrupuluikdominant;knegativismulkfatakdekvalorilekcontestate;k -knestatorniciaksik -kautonomia,kreprezentatakprinkdorintakdekaknukfikcondusikdekregulileksocietatii ,k f)kTeoriakfunctionalistakakanomieik Sociologulkamerican,kRobertkMertonkestekcelkcarekaklansatkteoriakfunctionalakak anomieiknklucrareakintitulatak"Teoriaksocialaksikstructuraksociala"kaparutaknkanul k1949.k

Autorul,krelundkconceptiakluikDur heimkprivindkanomiaksikadoptnd-oksituatieik concretekdinkSUAkakncercatksakexplicekcarekestekgenezakcrimei.k Prinkanomie,kMertonkntelegektensiuneakceks-akinstalatkntrekscopurilekpropusekdek societate,klakcarektindkindiviziiksikmijloacelekreduse,klegitime,kpuseklakdispoz itiekacestorak pentrukakputeakfikndeplinite.k Inkluminakacestuikrationament,kdelicventakestekconsideratakcakraspunsulkdatkdek indiviziikcareknukaukposibilitatiklegitimekpentruka-sikndeplinikidealurilekpekcar eksocietateaklek apreciazakcakfiindknormalekpentrukmembriikei.k CakokconcluzieklakteoriakluikMertonkrezultakcakmembriikcategoriilorksocialek defavorizate,kcukoksituatiekeconomicaksiksocialakprecara,kcare-sikvadkblocatekas piratiilek catrekpozitiileksocialekavantajoase,kcomitkdelictekpentrukaksuplinikaceastakbloc are.k g)kTeoriilekcontroluluiksocialk Celekmaiknumeroasekteoriikcekapartinkorientariiksocialeksuntkceleknumitekalek controluluiksocial,kelekfiindkdekokdiversitatekvasta,kcareknsaksekcaracterizeazak prinkdouakideik majore:k a)komul,kprinknaturaksa,kestekokfiintakrea,ktendintaksaksprekdelicventakfiindkok starek naturala,kmotivkpentrukcareksekimpunekcaksakfiekcontrolatkdeksocietate;k b)knkacelasiktimpkomulkestekokfiintaksocialaksikpentrukaksupravietuiktrebuieksak

respectekregulilekstabilitekdeksocietate.k Dintrekcelekmaikcunoscutekteoriikalekacestuikcurentksekdetaseazakceakaknfrnariik apartinndksociologuluikamericankRec less,kcarekconsiderakcakdelictulkpoatekfikpre venitk (nfrnt)kprinkorganizareaksocialaksikprinkdeterminareakindividuluikdekakrenuntaklak comportamentulkantisocial.k TraviskHirschikestekunkaltkreprezentantkalkacestuikcurent,kconsiderndkcakomulkpri nk fiintaksakarektendintekdelicvente,ktendintekcareksekrealizeazakatuncikcndkcontrol ulksocialk lipsesteksaukestekdiminuat.k Dinkacestkmotiv,kautorulkafirmakcakimportantknukesteksakmaikcautekcauzelek criminalitatii,kcikaksekidentificakmotivatiilekpentrukcarekoameniiktrebuieksakre spectek legile.k RatakmarekakcriminalitatiikconsiderakHirschi,ksekdatorestekpoliticiikpenalek permisiveksikakliberalismuluikdinkviatakzilnica,kpropunndkrestaurareakdisciplinei kstrictek nkscoala,kreducereaksaukeliminareakajutoruluiksocialkpentrukaksekcultivak responsabilitateakindividualaksiksporireakseveritatiikpedepselorkpenale.k k 7.5.kConcluziik k Teoriilekdekorientareksociologicakpunknkevidentakcauzalitatikgeneralekalek delicventeikcaklipsakdekeducatie,ksaracia,ksomajulksikneadaptareakindividuluikla k societateakdinkcarekfacekparte.kElekrezumakcauzalitateakdelicventeiklakfactoriik socialik neglijndu-ikpekceikindividuali.k Acestekteoriiknukpotksakraspundaklakntrebareak"Dekceknkconditiiksimilarekuniik indivizikcomitkdelicteksikaltiiknu?"k FarakakcontestakmeritelekcercetatorilorkdinkSUAknkrelevantakmediuluiksocialkfatak dekgenezakcriminalitatii,kmajoritateakspeciaiistuor,knkspeciaikcnnunolognkeuropen ikauk reprosatkacestorakurmatoarelekerori:k a)kconsiderareakomuluikncakdeklaknastere,kunkfelkdek"Tabulakrasa"k(asakcumk afirmakcriminologulksuedezkKimberg)kcarekprimestekoricekinfluentakdeklakmediu,kf arakak luaknkconsiderarekpersonalitateaksakcarekestekdominatakdekpsihiculksauksikdekviat aksak organica;k b)kabsolutizareakinfluenteikmediuluikasuprakindividului;k c)kcriminalitateakgulerelorkalbe,kaukrelevatkcercetarilekcriminologicekulterioar e,knuk sekdatorestekasociatiilorkdiferentiatekci,kmaikalesktrasaturilorknegativekdekcar acterkalek delicventilor;k

d)kteoriilekbazatekpekconceptiakconflictuluikdekculturakaukdusklakinterpretarik tendentioase,kchiarkrasiste;k e)knkprivintakanomiei,kRobertkMertonknukiaknkconsideratiekcrizelekeconomice,k razboaieleksikrevolutiile,kconsidernd-o,kcakestekdoarkoktensiunekntrekaspiratiilek sik posibilitatilekmaterialekpuseklakdispozitiakindivizilorknkvedereakrealizariiklor; k f)knkcazulkteoriilorkapartinndkcontroluluiksocial,kprevenireakdelicventuluiks-ark datorakdoarkfunctieikdekintimidarekakpedepsei,kneglijndu-sekcelelaltekmodalitatik puseklak dispozitiekdekcriminologie.k k Bibliografiek k 1.kHoriakOprean,kCriminologie,kEd.Servo-Sat,kArad,k1996.k 2.kT.Sellin,kConflictulkculturalksikcrima,k1998.k k

k Teoriilekmodeluluikconflictualksaukalek"reactieik sociale"k k k Obiectivekspecifice:knkcadrulkorientariiksociologiceknkexplicareakfenomenuluik criminalitatiiksekvakrelevakrolulkdeosebitkpekcarekl-aukavutkteoriilekmodeluluik conflictual.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekmodalitateaknkcarekacestekteoriikauk determinatkgenezakunorksegmentekalekcriminalitatiikspecificekpaturilorksocialek defavorizate.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakfacakdiferentaknkmodulknkcarekaukfostkexplicatekanumitek genurik dekcriminalitatekspecificekultimelorkdeceniikaleksecoluluikXX.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 8.1.kConsideratiunikgeneralek k k Teoriilekmoderneknsumatekmodeluluikconflictualkaukaparutkattknkcontinentulk nord-american,kdarksiknkvestulkEuropei,knkparteakakdouakaksecoluluikalkXX-lea,kfii ndk rezultatulkcurentelorkideologicekvehiculateknkaceakperioadakcarekcontestaukvalori lekstatuluik sikdreptuluiknkprevenireaksikcombatereakcriminalitatii.k Totikteoreticieniikapreciazakcakmiscarileksocialekdinkaniik60-70k-kprilejuitekde k nemultumireakamericanilorkfatakdekrazboiulkdinkVietnam,kaknegrilorkfatakdeklipsa k drepturilorknkcomparatiekcukmajoritateakalbakakpopulatieikdinkStatelekUnite,kprec umksikcelek alekstudentilorkdinkEuropakdekvestk-kaukdeterminatkokbulversarekakideilorksik conceptiilorkdekordinksociologicksikimplicitkcelekcriminologice.k Aukaparutkteoriikcarekaukabandonatkrolulkpersonalitatiikindividuluiksiknkspecialk alk psihiculuiknkgenezakcrimei.k Adeptiikmodeluluikconsensualkconsideraukmediulksocialkprincipalakcauzakak delicventei.kEikporneaukdeklaktezakcaknksocietatekindiviziikseknasckinegali,kineg alitate,k carekapoiksekajusteaza,kmareakmajoritatekakindivizilorkadaptndu-seklakregulilek

stabilite.k Delicventii,knkviziuneakacestorkteoreticieni,kproveneaukdinkgruparilekcareknukauk reusitksaksekadaptezekregulilorkimpuse.k Inkcontradictiekcukreprezentantiikmodeluluikconsensual,kteoreticieniikmodeluluik conflictualkconsiderakcakdekfaptkindiviziikseknasckegali,kdarkgruparilekaflatekl akputere,kprink intermediulkstatuluiksikdreptului,kmpartksocietateaknkfavorizatiksikdefavorizatik( dekordink material,ksocialksikpolitic),kdeterminndu-ikpekultimiiksakintreknkconflictkcukgrup ulk favorizat,kncalcndkregulilekimpuse,kdelicventakfiindkraspunsulkceklekestekimpus.k Teoriilekcurentuluikconflictualkaukfostksupranumiteknkcomunk"nouakcriminologie",k elekcaracterizndu-sekcakfiindkideologice,kexplicativeksikjustificativekpentruk comportamentulkdeviant,ksustinndkcaktotkcekconduceklakinegalitateakindivizilorktr ebuieksak fiekdistrusksikeliminat.k Reprezentantiikenglezikaiknoiikcriminologiiksustineauknlocuireakactualeiksocietat ik umanekcukokaltak"undekputereakdekakcriminalizaksaknukmaikexiste".1 Okaltaktrasaturakcomunakacestorkteoriikestek"tonul"ksik"limbajulkcontestatorksik agresivk"lipsitkdekokcooperarek(cukreprezentantiikcelorlaltekscolikcriminologice kn.n.),k 1kGh.kNistoreanu,kC.kPaun,kop.cit.,kp.156.k k

serenitateksikobiectivitate"k.k 2kR.M.Stanoiukop.cit.pg.206.k Cuktoatakdiversitateaklorkacestekteoriikaukfostkgrupatekdekspecialistiknktreikcur ente:k a)kcurentulkinteractionist;k b)kalkreactieiksocialeksik c)kcriminologiakcritica.k k 8.2.kCurentulkinteractionistk k Teoriilekcurentuluikinteractionistksuntkcunoscuteksiksubknumelekdek"teoriilek etichetarii"ksauk"stigmatizarii".k Inkcadrulklork-kalkcaruikprimkreprezentantkakfostkEdwqinkLemertk-ks-akafirmatkca kunk individkesteketichetatk"ante-kdelictum"kdreptkdeviantknkurmakunorkinteractiunikdi ntrek intereselekgrupuluikdominantk(conducator)ksikgrupurilekdinkcarekfackpartekdefavo rizatiik cakurmarekakinterventieikorganelorkdekcontrolksocialk(politie,kjustitie),kdeterm inndu-ik nkfinalksakdevinakdelicventi.k Dinkanalizakacestorkteoriiksikakconceptelorkfolositekakrezultatkcakstatulksocial k impus,kdekdelicvent,kanteriorktreceriiklakact,kestekcreatiaksocietatii,kprinkpro cesulkdek stigmatizare,kcarektraseazakokfrontierakntrekceikconsideratik"buni"ksikceikconsid eratik "rai".k Inkacceptiuneakcriminologilorkapartinndkacestuikcurentk-kasakcumkik caracterizeazakR.M.kStanoiuk-knkstudiereakprocesuluikcriminogen,kntrebareak"dekcek individulkdevinekviolent?"kesteknlocuitakcukcea:k"dekcekindividulkestekconsiderat k delicvent"?2 Curentulkinteractionistkakfostkcelkmaikdens,ktimpkdekdouazecikdekani,k publicndu-seknumeroaseklucrarikcarekl-aukfundamentatksikdezvoltat.k Dintrekacesteakmentionamkctevakdinkele,kpoatekcelekmaikreprezentative.k 1.kAstfelknklucrareaksak"Ceikfarakdeksansek-kStudiiknksociologiakdelicventei",k sociologulkamericankH.kBec erkafirmakcaknukdelictulkestekimportantkpentruksociet ate,k cikmodulknkcarekindividulkesteketichetatkdreptkdelicvent.k Individulkcareiakiks-akpus,kdekcatrekgrupulkdominant,ketichetakdekdeviant,kelk devinekunkproscris,kunkparia,kfiindkdeterminatksaksekizolezeksiknkfinalksakcomita kdelictul.k

2.kOkaltakteoriekestektotkakunuikamericankWilliamkChambliss,kcareksustinea:k -ksuntkcalificatekcakinfractiuniknklegislatiakpenalakanumitekcomportamente,knkfolo sulk claseikdominante;k -kdeosebireakdintrekclaseleksocialeksekadncestekdatoritakindustrializariikiarkdre ptulk penalkestekfolositkdekclasakdominantakpentruksubordonareakproletariatului,kprink fortaknk folosulkgrupuluikdominant;k k-kcriminalitateakestekokrealitatekcultivatakdekgrupulkconducatorkpentrukakreduc eksomajulk pentrukcaksekcreeazaklocurikdekmuncaknkspecialknkpolitie,kmagistraturaksiknksistemu lk executionalkpenal,krealizndu-seknkfelulkacestakokabaterekakatentieikproletariatulu ikdeklak exploatareaksa.k 3.kUnkaltkreprezentantkalkcurentuluikinteractionistkestekDavidkMatza,kcarek analizndkpsihologickcomportamentulkindivizilorkconsideratikdevianti,kncearcaksak stabileascakrolulkinstitutiilorkrepresiveknkstigmatizareakacestora.k Autorulkconcluzioneazakcakorganelekdekcontrolksocial,kcuktoatekcakaukfostk createkpentrukakpreveniksikcombatekcriminalitatea,knkrealitatekelkokdetermina.k ReymondkGassin,kcriticndkteoriilekinteractioniste,kaleketichetarii,krecunoastekca ktotusik acesteakaukcondusklakrealizareak"cunoasteriikcriminologicekveritabile"kprinkacee akca:k -kaukdeterminatkcakstudiulktreceriiklakactksakdevinakunkcapitolkfundamentalkalk criminologiei;k -kaukreluatkcontinutulkcriminogenkalkinstitutiilorkrepresivek-knkspecialkpenitenc iarelek-k

3kRaymondkGassin,kop.cit,p.l89.k k 4kSorinkRadulescu,kDankBanciu,kSociologiakcrimeiksikcriminalitatii,kEd.kansa,kBuc uresti,kp.142.k 5kR.Gassink-kop.cit.,p.k190.k 6kIdemk pentrukrecidivisti,kcuktoatekcakmultik"etichetati",kdupakexecutareakpedepselorknk acestek locurikdekdetentie,knukmaikcomiskaltekfaptekpenale3.k k k 8.3.kCriminoiogiakreactieiksocialek k CukocaziakCongresuluikInternationalkdekcriminologiekdeklakBelgradkdinkanulk 1973,kinteractionismulks-akcristalizatkcakokteoriekglobalakasuprakdeviantei,k dezvoltndu-sekulteriorksubkdenumireakdekcriminoiogiakreactieiksociale.k Aceastaknouakorientarekakmutatkpreocupareakcercetariikcriminologiceksprek clarificareakproceselorksociologicekcarekgenereazakdeviantaksikimplicitkdelicven ta.k Potrivitkacestorkteoriei,kdelicventaknukestekokcaracteristicakakoamenilor,kdark grupulkconducatorkconferakcelorkdefavorizatikaceastakcalek"nkprocesulkinstitution alkalk reactieiksociale"k UnulkdinkreprezentantiikcurentuluikreactieiksocialekKaikT.kEri sonksustinekcak diferentakdintrekdelicventiksiknondelicventiknuksekdatorestekdelicventului,kcik" reactieik membrilorkconventionaistiksikconformistikcarektransformakindiviziiknkdelicventikdi nk punctkdekvedereksocial".4 Cercetarilekcriminologicekdinkaceastakorientarekaukavutkcakobiect:k a)kanalizaksocio-politicakaklegilorkpenale;k b)kprocesulkdekelaborarekakacestoraksikmodulklorkdekaplicare;k c)kmanieraknkcareklegeakpenalakinfluenteazakindiviziiksakdevinakdelicventiknk raportksikcukmodulknkcarekactioneazakinstitutiilekdekstatkcarekasigurakcontrolulk social.k k 8.4.kCriminoiogiakcriticak k

Criminoiogiakcriticakreprezintakokaltakdezvoltareakakinteractionismuluiknkrndulk sociologilor,keakfiindkcunoscutaksiksubkdenumirilekdekcriminoSogiakradicalaksauk nouak criminologie.k SekconsiderakcakengleziikIankTaylor,kJac kYoungksikPaulkWater,kprinklucrarileklo rk publicateknkperioadakanilork1973-1979ksuntkcriminologiikcarekaukfundamentatkacest kcurent.k RaymondkGassinkdemonstreazakcakreprezentantiikcriminologieikcriticeksi-auk creatklucrarileksubkinfluentakneomarxismuluikacestia,kfolosindkuneorikcakargumen tek citatekdinkideilekfostuluikliderkcomunistkMaokTzedun.k Teoriilekcriminologieikcriticeksustinkdouakideikfundamentale:k -kunakexplicativa,kprinkeaksustinndu-sekcakdelictulkestekokinventiekakgrupuluik dominantkpentrukakncadrakindiviziiksikgrupurilekconsideratekpericuloase,knkvederea k pastrariikputerii;knkacceptiuneakteoreticienilorkamintitiksistemulkpenalknu-ikalt cevakdectk unkinstrumentkfolositkdekburgheziekpentrukmentinereaksuprematieikasuprakcelorkop rimati.k -kokakdouakprivestekrolulkcriminologiei,kcarektrebuieksakfiekmilitant,kavndkcak obiectivkdemascareak"lustruluikmomiksikideologickalksocietatiikcapitalistekinega le"ksik "luptakpentrukschimbareaksikstabilireakuneiksocietatikpostkcapitaliste,kconformk idealuluik dekegalitate"5.k Acestekdezideratekarktrebuiksakfiekndeplinitekprinkschimbariklegislativekcareksak nukmaikducaklakcriminalizareakactualelorkfaptekcunoscutekcakdelictek(furturi,kco nsumk dekdroguriketc.)kciksiklakincriminareakimperialismuluiksikcolonialismului,kconsi deratekcak activitatiknecunoscutekdreptuluikpenal6.k

8.5.kConcluziik k Modelulkconflictualknkcriminologiekestekcelkmaikrecent,k elkaducndkunelekelementekdeknoutatekcarekvizeazakdinamicak delictuluiksikdeterminareaksaksociala,kdarknkacelasiktimp,kteoriilekcontinkexager ariksik erorikcare!vinknkcontradictiekcukrealitateaksikcuktinutakstiintificakpekcarekdore scks-ak aibakreprezentantiikacestuikcurent.k,k,k ka)kAcceptiuneakcakdelictulkestekunkproduskalkreactieiksocialeksaukalketichetari ik esteknefondatakpentrukcakok"reactie"kestekulterioarakfenomenuluikcarekokdetermin aksik deciknkcazulkcriminalitatiikeaktrebuieksakfiekanterioarakreactieiksociale.kEstekc akok punerekakcaruluiknainteakboilor,kcaksakfolosimkokzicalak romaneasca.kDezaprobareakpublicakakdelicventeikestekunkfenomenksocialkdek anvergurakdarkeaknukpoatekfikcauzakcriminalitatiikcikinvers.k b)kCaracterulkdekclasakalksistemuluiklegislativkestekadevaratkdoarknkparte,kdark dorintakdekakdistrugeklegislatiakpenalakntr-oksocietateknukfacekaltcevakdectksak creezekanarhieksikhaos.k c)kConceptiakcaketichetaksaukstigmatulkdekcriminalks-arkaplicaknumaik indivizilorkdinkgrupurilekdefavorizatekestekfalsakpentrukcaknkrndulkcriminalilorks -auk aflatksiksekconfirmaksaksekafleksikindivizikcarekapartinkgrupuluikdominant.k k k Bibliografiek k SorinkRdulescu,kDankBanciu,kSociologiakcrimeiksikcriminalitatii,kEd.kSansa,k Bucuresti.k k k

k Crimakcakfenomenkindividualk k k Obiectivekspecifice:kcunoasterea,kntelegereaksikaprofundareakfactorilorkdekordink individualknkexplicareakgenezeikcriminalitatiikcakfenomenkindividual.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekmodulknkcarekfactoriikindividualiksikso cialik concuraklakformareakpersonalitatiikdelicvente.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascaksiksaknteleagakrolulkpersonalitatiikdelicvente knk genezakactuluikcriminal.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 9.1.kConsideratiunikgeneralek k Inkcapitolelekanterioarekamkabordatkproblematicikdiferite,kdarksikproblemakcauze ik crimeikcarekakfostkamintitakdekfiecarekdata,kasakcumkteoreticieniikaukexplicat-o .k Estekfiresckca;ksiknoi,kpornindkdeklaklucrarilekdekspecialitatekpublicateknktarak noastraksiknkstrainatateksiktinndkseamakdekconcluziilekrezultatekdinkactivitateak practicienilork"creatoriksikconsumatorikdekcriminologie"kcumkiknumestekRaymondkGa ssink pekceikdinksistemulkjudiciark(magistrati,kpolitisti,kmedici,kpsihologiksikpsihia tri,k sociologieketc).ksakabordamkproblemakcauzeikcrimei.k Inkcriminologiekcercetareakfactorilorkcarekdeterminakcriminalitateaksekrealizeaz aklak douaknivelurikcareksekntrepatrund,kunulklaknivelkindividual,kcunoscutksubknumelek dekcelk alkcrimei,kcakfenomenkmicrosocial,ksikcelkcekalkdoileaklaknivelulkcriminalitatii ,kcak fenomenkmacrosocial.k naintekdekabordareakpropriu-zisakakacesteikproblemeksekcuvineksakclarificamk conceptelekfolositeknkacestkdomeniukcumksuntkcelekdekcauza,kefect,kfactorikfavori zantik sikfactorikdefavorizanti,kinfractorksikpersonalitateakacestuia.kEleksuntkfolosit ekfrecventknk criminologieksikmaikalesknkcazulkexplicariikprocesuluiknkcarekokpersoanakdevinek infractor.k

a)kcauza=kreprezintakfenomenulksaukcomplexulkdekfenomenkcarekprecedeksik producekunkaltkfenomenknumitkefect1kacesteakaflndu-sekntr-unkraportkobiectivksikne cesar.k Potrivitkprincipiuluikcauzalitatii,ktoatekfenomenelekdinknaturaksikimplicit,kdin k societate,kaukokcauza,kiarkefectelekpotkdevenikpentrukaltekfenomenekcauze,kelek nlantuindu-sekperpetuu.k b)kSuntktotusikfenomenekcarekprinkeleknsele,knukpotkfikcauzakunorkefecte,knsak nsotesckacestkraportkcauza-efect,knlesnindkproducereakefectului.k Acestikfactoriksuntkcunoscutiksubknumelekdekfactori-favorizantikiarkaceiakcarek mpiedicakrealizareakefectuluikpoartaknumelekdekfactorikdefavoiizanti.k Pentrukakfikmaikconcretiknkdefinireakacestorktermenikesteksuficientkaknekreferikl akcek caracterizeazakmaikbinekplanetaknoastrak-kTerrak-knkraportkcukcelelaltekcorpurikc eresti:k "viata"k Astfel,knklumeakplantelor,kfiindkokformakakvietiik-kpentrukakseknastekoknouakplan tak trebuiekcaksamntakeik(fructul)ksakfiekpusaknkpamntk(semanata).k Semanareak(ncorporareaknksol)kestekfenomenulkcarekproducekaparitiaknoiik plante.k Dacaksamntakvakramneknkvaselekdekceramicak(asakcumks-aukdescoperitkcuk ocaziaksapaturilorkarheologice)kplanteknukvakapareakniciodatakdeoareceknuks-akpr odusk 1kxxx,kMickdictionarkenciclopedic,kEd.kEnciclopedicakRomna,k1972.k

cakfenomenkcauza.k 2kArticolulk17kdinkCodulkPenalkalkRomniei.k k Darkncorporareakfructuluiknkpamntknukesteksuficientakpentrukaparitiaknoiikplante,k pentrukaceastakfiindknevoiekdekumiditate,kluminaksikcaldura.k Acestekultimektreikfenomene,ksingure,kfaraknsamntareakpropriu-zisa,knukpotkgenerak plante,kdarkokfavorizeaza,kelekfiindkdekfaptkfactoriikfavorizanti.kSeceta,kfrigu lksikntunericulk nkacestkcazksuntkfactorikdefavorizanti,keikmpiedicndkaparitiak(rasarirea)knoiikplan te.k c)kInfractorulkestekpersoanakcarekakcomiskcukvinovatiekaceakfaptakcarekprezintak pericolksocialksikestekprevazutakdeklegeakpenala2.k Putemkafirmakcakpentrukakexistakcrimakobligatoriuktrebuieksakexistekregulikdek comportamentkinterzisk(stabilitekdeklegeakpenala)ksikpersoanekcareksakleksavrseas ca.k Aceastakestekrelatiaknkcarektrebuiekanalizatkprocesulkcauzakefectkcautndu-seksakse k explicekcekanumekikdeterminakpekindiviziksakcomitakinfractiunea.kSprekdeosebirekd ek stiintakdreptuluikpenal,kundektermeniikfolositiksuntkdek"infractor",k"infractiun e"ksik "infractionalitate",knkcriminologiektermeniikutilizatikpentrukacesteknotiuniksunt kdelicventk sikcriminalk(pentrukakdesemnakinfractorul),kdelictksikcrimak(pentrukinfractiune) kdelicventaksik criminalitatek(pentrukinfractionalitate),ktermenikpekcarekikfolosescknkmareaklork majoritatekteoreticieniikcriminologikattknkexplicareakgenezeikcrimeikdarksiknkabord areak celorlaltekproblematicikcumksuntkcelekalekreactieiksocialeksikakpreveniriikdelic telor.k k 9.2.kOmulk-kcauzakcrimeik k Pornindkdeklakcele,kmentionatekanteriorknuksekpoatekcontestakcakdoarkomulkestek fiintakcarekcomitekdelictul.kInkacelasiktimpksekstiekcakindividulknu-iknktotalita tekstapnulk sau,kelkactionndkdekfaptkdatoritakunorkfenomenekexterioarekfiinteikluik(ex.kmediu kfizick sauksocial)ksaukinterioarek(cumksuntkinstinctele)kpekcareknuklekpoatekdominaktot ktimpulksik dinkacestkmotivks-akconsideratkcakamintitelekfenomeneksuntkcauzelekcrimei.k Trebuiektotusiksakadmitemkcakomulknu-ikokmasinakcareksakraspundakautomatklak comenzilekpekcareklekprimestekdinkexteriorulksaukdinkinteriorulklui,ksi,knkraport kdek acestea,kdacaksuntklegaleksauknu,kbuneksaukrele,ksakexecutekactivitatikcriminale ksauk noncriminale.k

Omulkestekunkmicrouniverskncakinsuficientkcunoscutk(caksikmacrouniversulkdek altfel)kcarekopteazaksingur,knkfunctiekdekexcitantiikinterniksaukexterni,kasuprak comportamentelorksalekdelictualeksauknedelictuale.k Cukprivireklakcomportamentulkcriminalksikdescifrareakcauzelorksale,kThorstenk Sellin,knklucrareaksak"Conflictulkcriminalksikcrima",kafirmakpekbunakdreptate:k "Cunoastereakpurkstiintificaknkcriminologiekestekiluzorie,kpentrukcakobiectulkcer cetarii,k comportamentulkumank-estekindeterminabil,kceeakcekfacekimposibilkadevarulkstiint ific".k Inkafarakacestuikrationamentkamintimkcakstabilireakfaptelor,omuluikcakfiindkcrim e,k sauknuks-akfacutktotkdekoamenikcare;kpekdiferitektreptekdekdezvoltarekaleksociet atiikunelek eraukcndkconsideratekdelicte,kcndknu.k Lumeakmodernakpentrukokanumitakpartekakei,kceakcrestinakconsideraktotusikcak stabilireakfaptelorkreprobabileksuntkdeknaturakdivina,kfiindkcuprinseknkDecalog.k Dinkacestekconsiderentekafirmkcakdekfaptkcauzakcrimeikestekomul,kcumkdealtfelkel k estekcauzaksikakfaptelorknoncriminalekcumksuntkactelekdekcaritate,koperelekdekar ta,k descoperirilekstiintificeketc.kpentrukakcarorkcauzalitatekomenireaknuksi-akpusknc ak problema.k Pornindkdeklakaceastakclarificare;kcakomulkestekcauzakcrimeiksikacceptndkideeak cakea,kcrima,kestekok"boala",kunkraukalksocietatii,kfoartekcostisitorknkplankuman ksikmaterial,k nukputemktotusiksakacceptamkrationamentulkfolositkcakokaxiomaknkmedicinak"cakpent ruk akvindecakboalaktrebuiekdesfiintarakcauzakei"k(microbii,ktumorile,ketc.)ksikdeci knkcazulk

3kHermankMannheimk-kop.cit.p.8.k kpraxeologiek-kstiintakcarekstudiazakstructurakgeneralakakactiunilorkumaneksikco nditiilekeficacitatiik acestorak=kMickdictionarkenciclopedic,ked.1972.k 4 crimeiksakdesfiintamkomul.k Okasemeneakconcluzieksekbazeazaksikpekfaptulkcakfiecarekomknkgndurilekluikak fostkokdataksaukdekmaikmultekorikdelicventkiark"nksituatiikexceptionalekoricekomk poatek devenikimkcriminal"kasakcumkafirmakcriminologulkfrancezkJeankPinatelknklucrareaks ak"Lak soeietekcriminogene".k Inkcriminologie,kceeakcekestekimportantknkgenezakcrimeiksuntkfactorikfavoriznd,k asupreakacestorakimpunndu-seksaksekactionezekpentrukcakfenomenulkcriminalitatiiks ak seklimiteze,kpentrukcakeradicareakeiknukvakfikposibila,kcrimakexistndkattaktimpkctk vak existaksocietateakumana.k Pentruksustinereakexplicatieiknoastrekreferitoareklakcauzalitateklkcitamkdinknouk pekHermankMannheimkcare,knklucrareaksak"Criminologiekcomparata'',kafirma:k"naintek dektoatekexistakokconcluziekfoarteksimplakdarkfundamentalakcaknkcriminologieknuke xistak cauzekalekcrimeikcareksakfiekattknecesarekctksiksuficiente.k Existaknumaikfactorikcarekpotkfiknecesarikpentrukaksekproducekcrimaknkconjugarek cukaltikfactori.k Infractiunileknuksekvorkproducekdatoritakunuiksingurekfactorkcareknkmodkinevitabi l,k arkdeterminakacestkrezultat"3.k Apreciem;kcakdinkacestekmotivekteoreticieniikmodernikevitakfolosireaktermenuluik dek "cauza"knlocuindu-lkcukcelkdek"explicarekakcrimei".k Poate,aceastakesteksikmotivatiakdatakdekValeriankCiocleiknkpostfataklucrariiksale k "Manualkdekcriminologie",ked.1998kcukprivireklakcercetareakcriminologicakcndkafir makca:k "Ceikcarekvorkcautaknkcriminologiekcertitudinikvorkfikinevitabilkdezamagiti".k Cuktoatekacestea,kntrebareakcareksekvakpunekestek"Cumkokpersoanakdevinek delicvent?k Plecndkdeklakea,keaktinndkseamakdekcelekafirmatekrezultakcakexistakfactorikdek diferitekgenurikcarekfavorizeazakcomitereakdelictuluiksikntrebareakcarekurmeazaknk modk firesckeste:k"Careksuntkacestikfactori"?k Pentrukakraspundekacestorkntrebari,kcarekprivescketnogenezakcrimeikcakactk individual,kvomkplecakdeklakadevarulkstabilitkdekpraxeologie4kcumkcakokactiuneku manak (deciksikinfractiunea)kestekraspunsulkpekcare-1kdakpersonalitateakindividuluikla kok

anumitaksituatiekconcretakdekviata.k Abordareakacestorkproblemekokvomkfacekpornindkdeklakpersonalitateakspecificak criminaluluikreferindu-nekapoiklakfactoriikcarekokdetermina,klakrolulksituatiilo rkconcretekdekviatak nkprocesulkcriminogenksiklakmecanismulktreceriiklakact.k Problematicakanalizeikmoduluikcumkdevinekomulkinfractorksikfactoriikcare-lk determina,knkcriminologieksekpunekntotdeaunakdupaksavrsireakdelictului,kmergndusekcukinvestigatiilekpnaknkperioadakcopilarieikdelicventului,kaceastakfiindkdekfap tkvremeak deklakcarekncepekformareakpersonalitatiiksale.k k 9.3.kPersonalitateakdelicventuluik k Aceastakpersonalitatekestekdeferitakcaktotalitateaktrasaturilorkindividualekdek naturakbiologica,kpsihicaksiksocialekalekindividuluikcarekakcomisknukdelict.k Caksiknkcazulkindivizilorkcorecti,kcareknukaukncalcatklegeakpenala,kpersonalitatea k delictuluikarektreikcomponente:kaptitudinile,ktemperamentulksikcaracterul.k a)kAptitudinilekconstituindktoatekaceleknsusirikpsihicekindividualekcarek conditioneazakreusitekndepliniriikunorkactivitatiikfiziceksaukintelectuale.kPentr ukacestek nsusiri,kdesiksekformeazaksubkinfluentakconditiilorkdekmedii,kimportantakceakmaik mareknk acestkproceskokarekfactorulkereditar,kindividualkprelundkgenetickpredispozitiilek anatomo-

5kVasilekPreda,kProfilaxiakdelicventeiksikreintegrareaksociala,kBucuresti,k1981, kp.k124.k k fiziologiceknecesarekreusiteikunorkactivitati.k Problemakaptitudinilorkprezintakinteresknkcriminologie,knkcazulkdelictelorkcomise, k nkpracticareakunorkprofesiuniksikcarekdinklipsakacelorknsusirikpsihicekindividuale kcareksak lekasigurekreusitakactivitatilorkntreprindek(cumksuntkcelekdekconducatorkautoksau kdek medicina)kcomitkinfractiunikcukpericolksocialkridicat.k kb)TemperamentuIkreprezintakansamblulkparticularitatilorkpsihicekprinkcarek persoanakraspundeksaukrezistaklakexcitantiikexteriori,kelkreprezentndkdekfaptkgra dulkdek adaptabilitateklakmediu.k Specialistiikapreciazakcaktemperamentulkarekokprovenientakpreponderentk ereditaraksikconstituiekfundamentulkaptitudinilorksikcaracterulkfiecaruikindivid .k ClasificareaktemperamentelorkfacutakdekHipocratkncakdinksec.kalkIV-leak.Ch.k mparteakoameniikn:k -kcolericik(adicakputernici,kexplozivi,kexcitabiliksiknestapniti);k -ksanguinicik(kvioi,kmobilikdarksikechilibrati);k -kflegmaticik(rezistenti,klentiksikcapabilikdekmultakstapnire);k -kmelancolicik(sensibiliksikusorkinfluentabili).k Cuktoatekacestea,koameniiknukpotkfikperfectkmpartitiknkacestektipurikdek temperament,kexistndkdekfaptkunkamesteckdektemperamentekpentrukacelasikindivid,k motivkpentrukcarekpsihologiakmodernakakmbunatatitkaceastakclasificarekstabilindks ikaltek tipurikdektemperamentkcumksunt:kamorf,kpasional,kapaticksiknervos.k c)kCaracterulkestekconstituitkdinktotalitateaknsusirilorkpsihice,kmorale,kesentia leksik stabilekalekpersoanei,kexteriorizatekprinkcomportament,kreprezentndkatitudineaksi k pozitiakindividului.kEleksuntkcategorisitekcakpozitivek(bunatatea,kaltruismul,kh arnicia,k curajul,kfermitatea,kmodestia,ketc.)ksiknegativek(egoismul,kavaritia,klenea,k agresivitatea,kinvidia,krautatea,klipsakmilei,kncapatnarea,karoganta;klacomia,klas itateak etc).k Caracterulkestekinfluentatkdektemperamentksikdekaptitudini,kformareaksakfiindk influentatakdekereditatekdarknkmodkdeterminantkdekfactoriikdekmediuknkcarektraiest eksiksek formeazakindividul.kAcestiaksunt:kfamilia,kscoala,kloculkdekmuncaksiksocietatea, kfactorik careklkinfluenteazakdecisiv.k Caracterulkestekconsideratk"nucleul"kpersonalitatiiksikdinkpunctkdekvederek criminologie,kaceastakcomponentakakpersonalitatiikfiindkceakmaikimportanta.k

Experientak"consumatorilorkdekcriminologie"kdinkorganelekjudiciarekdinktoatektar ilek lumii,ksecondatakdekrezultatelekcercetatorilorkcriminologi,kndeosebikceikcarekapa rtink criminologieikclinice,kaukdemonstratkcaknkconditiikdekmediukconcretkidentice,kind iviziikcuk unkcaracterknkcarekdominaktrasaturilekpozitive,kactioneazakcorectknencalcndklegilek penale,knktimpkcekindiviziikalkcarorkcaracterkestekdominatkdektrasaturikpreponder entk negative,kcaracterizatiknkprincipalkdekegocentrism,klabilitate,kagresivitateksiki ndiferentak afectiva,kcomitkcukmarekfrecventakdelicte.k Intr-unkstudiukcarekakavutkcakobiectk108ktinerikdelicventi,kinternatiknkconditiik dek semilibertate,kntr-unkcaminkdintr-unkoraskdinkFrantak(Vitry),ks-akrelevatkcakdink acestiak numaik8keraukdefinitikdektrasaturikdominantkpozitivekdekcaracter,knktimpkcek56kdi ntrekeik prezentauktrasaturikpartialknegativekdekcaracter,kiark48keraukdefinitikdektrasat urikdek caracterkpredominantknegative5.k Toatekacestektreikcomponentekalekpersonalitatiiksekexprimaknkmodkconstantknk conduita,kaceastakreprezentndkmanifestarilekconcretekalekindividuluikprinkcareksik exteriorizeazakviatakpsihica.k InkCriminologie,kprivindkcomponentelekpersonalitatii,kparteakceakmaikimportantak ok constituiekcaracterul.kPrinkstabilireakdominantelorksaleksikvalorificareakacesto raksekpotk stabilikmetodelekdekprevenireksikcombatereakdelictelor,klaknivelkindividual,kpre cumksik

6kR.kGassin,kop.cit.,p.408.k stabilireakunuiktratamentkconcretknkvedereakresocializariikdelicventilor.k k 9.4.kFormareakpersonalitatiikinfractoruluik k Admitndkcakomulk(inclusivkdelicventul)kestekokcreatiekakmediuluiknkcarektraieste,k rezultakcakpersonalitateaksa,kdesikbazatakpektrasaturilekbiologiceksikpsihologic ekmostenitek ereditarksekdesavrsesteklaksfrsitulkmaturizariiksalekbiologiceksiksocialekprinknvat areksik asimilarektreptatakakmodeluluiksocio-culturalkdinkcarekfacekparte.k Socializarea;kindivizilorkvakfikpozitivaksauknegativaknkfunctiekdekfactoriikpozit iviksauk negativiksocialikpreexistentikcarekinfluenteazakconduitak.acestora.k Importantkestekcaknukexistakokpersonalitatekpredestinatakcrimei,keakformndu-sek asakcumkakafirmatkEtiennekdekGreefkde-aklungulkunuikprocesklentkdekdegradarekmor alak (saukdekasimilarekpreponderentkakvalorilorkimorale)kcare-lkconduceknkfinalklakcom itereak actuluikcriminal.k Estekadevaratkcakinfluentakvalorilorkmoraleknegativekasuprakpersonalitatiik individualekestekcukattkmaikmarekcukctkacestakestekmaiktnarksiktrasaturilekdekcarac terk suntkdominantknegative.k Specialistii,knkmareaklorkmajoritate,kaukreliefatkcakpersonalitateakindividualaks iknk specialkakdelicventuluikestekdeterminatakdekurmatoriikfactorikdekmediu:kfamilia, kscoala,k loculkdekmunca,kprecumksikmediilekaleseksaukimpuse.k A.kFamiliak Familiakarekunk"rolkcapital"6knkformareakpersonalitatiikdelicvente,kinfluentak realizndu-sekfiekdirect,kfiekindirect.k a)kInfluentakdirectakakfamilieikasuprakcopiilorksekrealizeazakprinkimitatie,katu ncik cndkparintiiksuntkdelicventiksaukaukcomportamentkimoral,ksaukprinknvatare.k Regulilekdekconduitakfamilialakcontrareklegiikpenaleksekimpunkcukprioritateknk conduitakcopiilorkprovenindkdinkacestekfamilii.k b)kInfluentakindirectaknkformareakpersonalitatiikdelicventeksekrealizeazaknk familiilekundeknukexistakafectiuneksiknicikeducatiaknecesarakpentrukoksocializar eknormala.k Intrekcelekmaikfrecventeksituatiikdekanormalitatekfamilialakcukimpactkindirectknk formareakpersonalitatiikdelictuale,kspecialistiikmentioneaza:k -kabandonulkcopiluluiksauklipsakdekgrijakpentrukexistentaklui,kdeterminndk

asociereaknkgrupuriktipk"copiiikstrazii";k -kseparareakmameikdekcopilkdatoritakunorkevenimentekdekfortakmajora;k -kabsentaktataluiksauklipsakautoritatiiklui;k -kdisensiunilekdintrekparinti;k -kexcesulkdekindulgentaksaukdekseveritatekfatakdekcopii;k -kdivortulkparintilor,kcelkmaikimportantkfactorkcukefectknegativknkformareak personalitatiikindividului.k Okmentiunekspecialakprivesteklipsakfamilieiksaukakcaminului,kcumksekfolosestek uneorikaceastaksituatie,kcukrelevantakmareknkformareakpersonalitatiikdelicventulu i.k Cercetarilekefectuatekasuprakcondamnatilorkaukreliefatknumarulkmarekalk celibatarilork(barbatiksaukfemei)kprintrekacestiakconsiderndu-sekcakdekfaptkcelib atariik suntkindivizikinadaptatiksocial,kconstituireakuneikfamiliikfiindkrefuzatakdekace stia.k B.kScoalak Criminologie,knukscoalakreprezintakfactorulkcarekinfluentazakpersonalitateak delicventak,cikinadaptareakscolara.k Rolulkscoliikestekacelakdekakcompletakeducatiakprimitaknkfamiliekakcopiluluiksika -lk pregatirikpentrukformareaksakprofesionala.k Cerintelekpregatiriikscolare,klipsakdekprofesionalismkakunorkcadrekdidacticeksik practicakunorakdekaksekocupaknumaikdekelitakintelectualakakelevilorknuksikdekcei kaflatiknk

7kIonkGheorghiukBradetk-kop.cit.,p.k116.k 8kV.V.kStanciu,kLakcriminalitekakParis,k1968.k afarakei,kcreeazakpentrukeleviikdefavorizatiksentimentekdekdescurajare,kdek marginalizareksikdekrevoltakchiar,kdeterminndkpekviitoriikdelicventiksaksekorient ezek catrekgrupurilekdekminorikcarekabsenteazakdeklakcursuri,knvatndkdeklakacestiak comportamentulkdelicvent,k Unkaspectkpericuloskalkcomportamentuluikcadrelorkdidacticekestekcelkdelicvent,k dekincorectitudineknkapreciereakcalificativelorkscolarekuneorikprinkcoruptie,kcar ekduceknk finalklakpervertireaksentimentuluikdekdreptateksociala,kcrendkelevilorkconvingere akcaknk viataksekpoatekreusiksikaltfel,kcakatuncikcndksi-auk"cumparat"kexamenele.k kInkprivintakscolii,kIonkGheorghiu-BradetkmentioneazakopiniakscepticakakluikRafa elek Garofalokcarekaratakcak"scoalaknukestekdistrugatoareakcrimeikcikdimpotriva,kinst ructiak poatekdeterminakspecialitatikcriminale"kiarkCesarekLombrosokafirmakcak"instructi ak scolaraksikmaresteksikmicsoreazakcriminalitatea"7.k C.kProfesiak Inkcazulkprofesiei,knkprocesulkformariikpersonalitatiikdelicventuluikintereseazak nkprimulkabsentakcalificariikprofesionale.k Rezultatelekinvestigatiilorkcriminologicekasuprakinfractiunilorkcukviolenta,k ndeosebikasuprakcelorkdektlharie,kaukreliefat?kcakmajoritateak(delicventilor)knuka veauknicikok calificareksikrespectivknicikunklockdekmunca.k Unkaltkaspectkalkdeterminariikpersonalitatiikdelicventuluiklkconstituieksikcontin utulk criminogenkalkunorkmediikprofesionalekcumksuntkmediulkafacerilor,kcelkalkfunctio narilork sikcelkmuncitoresc.k Cuktoatekcakfiecarekprofesiekarekunkanumitkcodkmoral,ktotusi,knkcelektreikmediik profesionalekfunctioneazakanumitekreguliksubterane.k Astfel,knklumeakafacerilor,knkdorintakobtineriikcstigului,kcarekdekfaptkestekesenti alulk acestorkactivitati,ksekfolosestekdeseoriksintagmak"dacaknukristi,knukcstigi",kris ckcarekdekcelek maikmultekorikesteksimilarkcukncalcareaklegii.k Inklumeakfunctionarilor,kndeosebikakacelorkpublicikactelekdekcoruptieksuntkfrecve nte,k dekmultekorikelekfiindkinfluentatekfiekdekoksalarizareknecorespunzatoare,kfiekde kok legislatieksikokpracticakjudiciarakineficienta.k Inkuzinekexistakconvingereakcaklaksfrsitulkprogramuluikmuncitoriiktrebuieksak sustragakcevakdeklakloculkdekmunca,kmaikaleskacolo'Undeksekproduckbunurikdeklarg k

consumksaukmateriikprimekfolositeknkprocesulkdekproductie,kcarekpotkfikvalorifica reknk intereskpersonal.k Okastfelkdeksituatiekestekfrecventaknkuzinelekcekapartinkpatrimoniuluikpublic.k k 9.5.kInfluentakmediilorkaleseksaukimpusek k Dintrekacestekmediikmentionamkanturajulksaukgrupulkdelicventk(banda,kcopiiik strazii,ketc.)ksikmediulkpenitenciar.k a)kAnturajulkestekunkmediukaleskdekindividkundekestekacceptatksikapreciatk comportamentulksaukantisocial.kInkacestekmediikdekobiceikestekunkliderkautoimpus kcarek conducekgrupulkdelicventksikconstituiekmodelekpentrukmembriikgrupului.k Dekobiceikacestekgrupuriksekformeazaknkcartierelekmarginasekundeks-akinstalatk deteriorareaksocio-moralakakindivizilor,kundekasakcumkakafirmatkcriminologulkfra ncezk VasilekStanciukexistak"adevaratekinsulekdekcriminalitate"8.k kb)kMediukpenitenciark ntelegemkprinkacestaknuknumaiknchisoareakpropriu-zisakciksikcelelaltekformekdek privarekdeklibertatekdinksistemulkjudiciarkpenal.k Cercetarilekcriminologicekcarekaukavutkcakobiectkdelicventiikrecidivistikaukrele vatk influentaknegativakakvietiikdinkpenitenciarekasuprakpersonalitatiikcondamnatilor .k

9kOp.cit.,p.l59.k 10kR.kGassin,kOp.cit,kp.415.k kRefle skGolovnogokMozga,kMoscova,k1961,kp.94.k11 k Inkacestkmediu,kindiviziiksekcomportakcakntr-unkacvariu,kundekcondamnatiik puterniciksikasupritorikconducksistemulkneoficialkalkvietiikdinkpenitenciar.k PotrivitklucrariikluikIonkOancea,knkpenitenciarek"sekformeazakrelatiikcukcondamna tiik nraiti,krecidivistikcarekdupakeliberareksekpotkrennodaksikreface".k "Dinkpunctkdekvedereksexual,kmaikcukseama,kdacaknchisoareakestekdekmaiklungak duratakceikdinkregimulkcelular,kpoateksikceikdinkregimkcomun,kajungklakdereglare akvietiik sexualek(homosexualitate,kmasturbatie,ketc"9ksituatiikcarekvorkmarcakdefinitivk personalitateakindividuluikfcndu-lkunkneadaptat.k Dinkacestekconsiderente,kdouakaukfostkcategoriilekdekreactiikfatakdeksistemulk penitenciarkcaracterizatekprinkvehementaksikcontestarekakvalorilorkeducativekale k acestuia.k Primakakfostkceakakcriminologieikclinicekcareknkprincipalkexcludekcakmodkdekreact iek sociala,kpedeapsakprivativakdeklibertateknkmediulkpenitenciar,kpropunndktratamente k specificekfiecaruikindividknkvedereaksocializarii.k Ceakdekakdonakakfostkakscoliikapartinndkteoriilork"stigmatizarii"kcarekauksustinu tk cakdekfaptkcontrolulksocial,kimplicitkrealizatkprinknchidereakcondamnatilor,kcond uceklak delicventaksiknuklakprevenireakei.k Inkrealitate,ksustinkuniikcriminologi10,knukprincipiulkpenitenciarkestekcelkcare k favorizeazakpersonalitateakcriminalakcikmanierakdeplorabilaknkcareksekexecutakped epselek nkpenitenciare,klipsakdekcalificarekakfunctionarilorkstatuluikdinkacestekinstitut ii,kakfondurilork alocateksikchiarkakprogramelorkdekprevenirekakdelicventei,ksuntkcauzelekcalifica riik penitenciaruluikcakfactorkcriminogen.k Pekbazaktrasaturilorkdominanteknegativekalekpsihiculuikindividului,kfactoriikdek mediuk socialikcukcaracterkantisocialksuntkceikcarekorienteazaksprekcrimakcomportamentu lk persoanei,keikfiindkdominantiknkformareakpersonalitatiikomului,k Cukprivireklakacestkaspect,ksavantulkruskI.kSecenovkmentionakcakntregulkcontinutk alkvietiikpsihicekakpersonalitatiikestekdeterminatknkproportiekdek999/1000kdekedu catieksik numaik1/1000kdekparticularitatilekindividuale11.k

Datoritakfactorilorkmentionatiknkcarekindividulks-akformatkcakom,korientareak personalitatiiksalekakcapatatkvalentekantisocialeknkfunctiekdekgradulkdekintensit atekalk acestoraksikdekdominantaknegativakaktrasaturilorkdekcaracterkalekpersoanei.k Inkraportkcukctkindividulkraspundekmaikneadecvatklaknormeleksikvalorilek promovatekdeksocietatekcukattkpersonalitateaksakestekmaikorientatakantisocial,kpe ricolulk socialkprezentatkdekpersoanaknkcauzakfiindkntr-okrelatiekdirecta,kprogresiva.k k 9.6.kRolulksituatieikconcretekdekviataknkprocesulkcriminogenk k Orientareakantisocialakakpersonalitatiiknuksekpoatekexprimakdectknkcazulkuneik situatiikconcretekdekviatakcunoscutaknkliteraturakdekspecialitatekcaksituatiek preinfractionalakcareksa-ikpermitakacestklucru.k Situatiakconcretakdekviatak(saukpreinfractionala)kreprezintaktotalitateak circumstantelorkexterioarekpersonalitatiikdelicventuluikcarekprecedekactulkdelic tualk cuprinzndkactelekdekpregatireksikexecutarekakdelictului.kIndividulkpoatekprinkcon duitaksa,k sakcauteksauksakcreezekokasemeneaksituatiekconcreta.kEstekcazulkhotilorkdinkbuzu nare,k alktlharilorksaukprostituatelor.k Alteori,kinterventiaksituatieikconcretekarekunkcaracterkntmplator.k Eakarekrolulkuneikcircumstante,kakuneikconditiikfavorizantekproduceriikinfractiu niiksik vakfikspeculatakpromptkdekindividulkalkcaruikgradkdekintensitatekalkorientariika ntisocialekak

12kIonkOancea,kop.cit.,p.l63.k k personalitatiikestekfoartekridicat.k Estekrecunoscutaknkliteraturakdekspecialitatekcakproducereakinfractiuniikvak intervenikatuncikcndkorientareakantisocialakakpersonalitatiikestekputernicaksikntln estek situatiakconcretakdekviata.k Esteknsakposibilkcaknkanumiteksituatiikconcretekdekviatakchiarkokpersonalitatek lipsitakdektendintekantisocialeksaukcukokorientarekredusakantisocialaksaksavrseas cakok infractiune.k Pentrukaceastakesteknecesarkcaksituatiakrespectivaksakaibakunkcaracterklimita,knk masuraksa-ikimpunaksubiectuluikokoptiunekpekcareknkmodkobisnuitknukarkfikavut-o.k Cercetarilekcriminologicekaukintrodusknksituatiakconcretakdekviata,kcarekprecedek delictulksikvictima,kmaikalesknkcazulkcriminalitatiikcukvictimekrealek(fizice)kcu mksunt:k omorurile,kviolurile,ktlhariile,kvatamarilekcorporale,kabordndkrolulkjucatkdekacea staknk determinareakcomiteriikdelictuluikprinkprovocareksaukneglijenta.k k 9.7.kMecanismulktreceriiklakactk k Comitereakcrimeik(sauktrecereaklakact,kconceptkintrodusknkcriminologiekdekEtienne k dekGreef)kconstituiekraspunsulkdatkdekokanumitakpersonalitatekcriminalakuneiksit uatiik determinante.kUniikcriminologi12kconsiderakcakacestkconceptk"dektrecereklakact"k (lek passagekakl'acte)karekunkcontinutkmaikrestrnskfatakdekcelkdek"savrsireak(comiterea )k crimei",kacestakdinkurmak"nereducandu-sekdoarklakunkactksimpluksikmecanic"kcikla k"unk adevaratkproceskpsihosocialkcare,kdacakpentrukunelekcrimekusoarekestekrapidksikm aik putinkcomplex,kpentrukcrimelekgravek(omoruri,kcomploturi,ktlharii,kincendii,kele. )kestekunk actkdificilkcarekreprezintakokduratakcektrecekprinkmaikmulteketapekncheindu-sekcu k deznodamntulkinevitabil,ksavrsireakcrimei"k NoiknekraliemkconceptieikluikDekGreef,kcareknkanalizakproceselorkpsiho-moralek carekauklocknkconstiintakcriminaluluikanteriorkcomiteriikcrimeikakstabilitkcelekt reiketapek premergatoare:k a)ketapakasentimentuluiktemperat;k b)ketapakasentimentuluikformulat;k c)kcrizakceakpremergatoarekakcomiteriikcrimei.kComitereakcrimeikestekmomentulk carekseparakautoriikfaptelorkincriminatekdekceilaltikoamenik-kfiindknkacelasiktim

pkelementulk carekikvakdefinikpekindiviziiknkcauzakdreptkcriminali,kinfirmndktezakeronatakakteor eticienilork careksustinkcak"eticheta"kestekceakcarekdeterminakcomportamentulkcriminal.k k k Bibliografiek k 1.kVasilekPreda,kProfilaxiakdelicventeiksikreintegrareaksociala,kBucuresti,k1981 .k 2.kV.V.kStanciu,kLakcriminalitekakParis,k1968.k 3.kMickdictionarkenciclopedic,kEd.kEnciclopedicakRomna,k1972.k 4.kRefle skGolovnogokMozga,kMoscova,k1961.k k

k Crimakcakfenomenksocialk k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakmoduluikdekmanifestarekakcrimeikcakfenomenksoci al.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekcumksekmanifestakrealitatileksocialekc akfenomenek generatoarekdekcriminalitate.k Competentekdobndite:kstudentiikvorkaveakposibilitateaksakcunoascakimportantaksikr olulk factorilorksocialiknkgenezaksikakformelorkdekmanifestarekakcriminalitatii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 10.1.kConsideratiunikgeneralek k Dupakabordareakcrimei,kcakactkindividual,ksekimpunekanalizaknkplanksocial,kcakfen omenk generalkdinamic,kstabilindkfactoriikcriminogenikcarekokfavorizeaza,kmentionndkdin knoukcak dekfaptkcrimakestekokrealitateksocialakcarekvakexistakntotdeaunakattktimpkctkvakexi stak societatea.k Okclasificarekakfactorilorkcarekfavorizeazakcriminalitateakdinkpunctkdekvedereks ocialkestek destulkdekdificilakdeoarecekuniikdintrekeikpotkfikinclusikcukusurintaknkdiferitek categorii1kiarknk unelekcazurikaceiasikfactorikaukrelevantakattknkformareakpersonalitatiikcriminalek ak individuluikctksiknkexplicareakdelicventeikcakfenomenksocialknkansamblu.k Apreciemkcakstructurareakacestora,krealizatakdekGh.kNistoreanuksikC.Paunknkfactor ik economici,kdemografici,kculturaliksikpolitici,kestekceakmaikindicatakstructurare ,kpekcarekne-ok nsusim.k k1.kFactoriikeconomicik Acestia,knkprincipal,ksuntklegatikdekproducereakmijloacelorkdektraikdarksikdekmed iulk financiar.kStructurakeconomicakakunuikstat,kgradulksaukdekdezvoltareksaukdekregr eskeconomick aukfacutkobiectulkmultorkstudii,kattknkEuropakctksiknkcontinutulknord-american,kreli efndu-sek

concluziikdestulkdekcontradictoriikdarkcareknkfinalkakdoveditkcaktotusikexistakre latiikdirectekntrek criminalitateksikeconomiaktarilorkrespective.k ka.kDezvoltareakeconomicak Inkconceptiuneakunorkteoreticienikcarekaukapartinutkfostelorktarikcomuniste,ks-a kconsideratk cakdezvoltareakeconomicaknukpoatekdeterminakcriminalitatekdeoareceks-aukcreatknu meroasek locurikdekmuncakiarknivelulkdektraikakcrescut.k Studiilekcriminologicekaukreliefatknsa,kcaknkacestekperioadeksi-akfacutkaparitiaks iks-ak dezvoltatk"criminalitateaknkafaceri",kcarekapartinekpersoanelorkcuprinseknkacestks ector,k criminalitatekcompusakdinkabuzurilekdekncredere,knselaciune,kevaziunekfiscala,kemi tereakdek cecurikfarakacoperire,kactelekdekcoruptieksi,kmaiknou,kfraudelekcomisekdekinform aticienikcuk ajutorulkaparaturiikdekcalculkelectronic.k kb.kIndustrializareak Aceastakestekapanajulkdezvoltariikeconomice,ksituatiekcareks-aknregistratknkmareak majoritatekakstatelorklumiikdupakcelkde-alkdoileakRazboikmondialkcndkstatisticile kaukreliefatk cakodatakcukacestkproces,knkrndulkindivizilorkatrasiknkexecutareakactivitatilorkpro ductive,k criminalitateakakcunoscutkokdiversificareksikokcrestereknecunoscuta,kdefinitakde kfurturilekdek laklocurilekdekmunca,kactekdekdezordine,komucideri,kvatamarikcorporaleksikviolur i,kmaikalesknk 1kGh.kNistoreanu,kC.kPaun,kop.cit..,kp.k182.k

locurilekdekcazarek(camine,ktabere,korase)kmuncitoresti.k 2kT.kAmza,kCriminologie,ked.1998,kpp.194-200.k 3kR.kGassin,kop.cit.kp.322.k k Studiilekcriminologicekaukscosknkevidentakfaptulkcakdatoritakindustrializarii,ksaukformatk aglomerarikumanekgreukdekcontrolat,kcukdisfunctionalitatiknkaprovizionareakacesto raksik ocupareaktimpuluikliberkcukactivitatikrecreative.k Pentrukcakacestekaglomerariks-aukformatkdinkindivizikvenitiknkdorintakunuikcstigkm aterialk ridicat,kacestiaks-aukruptkdekasezarilekruraleksikmediulkfamilialkdinkcarekprove neau,k ajungndknkmediulkmuncitoresckaglomeratkundeknukmaikreprezentaukvaloareakpekcarekok aveauknkmicakcomunitatekdekundekveneau,kavndksenzatiakcakaukdevenitknistekanonimi. k c.kCrizelekeconomicek Perioadelekdekrecesiunekeconomicaksekcaracterizeazakprinkscadereakproductiei,k diminuareakforteikdekmunca,ksomaj,kcrestereakpreturilor,kscadereaksalariilor,,ki nflatieksik lipsakprotectieiksociale,kpestektoatekacesteakdominndksaracia.k Deseoriks-akafirmatkcakacolok.undek.epdstaksomaj,kexistaksaracieksikundekexistak aceastak existaksrokcriminalitatekridicata.k Inkultimakperioadakdektimp,kuniikteoreticienikneagakaceastakafirmatie.k Astfel,kTudorkAmzakcitndkstudiilekunorkcriminologi,kconcluzioneazak"caknukexistak okrelatiek directakcauzalakntrekcriminalitateksiksaracie"2,kmentionndkcakdekmultekoriknotiune akdek saraciekestekrelativa.k Inkacestksens,kautorulkexemplificakcomparativkcazulkcstiguluikrealizatkdekunkmunc itorkdink Germania,kconsiderat,kprobabilkmodest,kdarkcarekpentrukunkmuncitorekdinkRomniak(d acak arkobtinekacelasikcstig)kestekconsideratkcakapartinkunuikomkbogat.k Nuktrebuieksakuitamknsa,kcakdupak1990kuniiksaracikdinkRomniaksikdinkaltekstatekfos tek comuniste,kcarekaukplecatklegalksaukilegalknkGermania,kaukfostkautoriikmultorktlha rii,k furturikdinkmagazine,kspargerikdekoficiikpostale,kactekdekcersetorieksikjocurikd eknorock ilegale,kdeterminndkstatulkgermanksakiakmasurikdeklimitareakpenetrariikgranitelor ksalek actionndknkacestksensknkcolaborarekcukguvernelektarilorkdekundekprovinkdelicventii. k InkRomniakdupak1990,knivelurilekcriminalitatiikaukfostkankdekankmaikmari,kfaptele

kdekfurturiksik tlhariikfiindkcomiseknumaikdekoameniksaraciksauksomeri.k InkmajoritateakmarilorkorasekdinkRomniakcukmarekfrecventa,kfurturileksiktlhariilek sekcomitknk zonelekrezidentialeksauknkcartiereleknkcareklocuiesckpersoanelekcukunkstatutksocia lksik materialkridicat,kacestekdelictekapartinndkindivizilorkceklocuiescknkcartierelekas a-zisek muncitorestiksaukdinkcomunelekadiacentekacestorkorase,kundekdekregulaklocuiescks aracii.k k 2.kExistentakclaselorksocialek Farakakfikadeptiikteorieikmarxistekcarekconsiderakcakdelicventaksekdatoreazaksis temuluik capitalistkdekproductie,kcondamnndkproletariatulklakmizerieksikcarekpentrukakscap akdekaceastak conditiekcomitekcrime,kmentionamktotusikcakmpartireaksocietatiiknkclasekexistaknkmo dkobiectivk sikcakaceastaksepararekarektotusikokrelevantakcriminogena.k RaymondkGassinkafirmakcakstatisticilek(cakmasuraknotabilakintrekclaseleksociale, knksensulk cakcelorkdefavorizatekleksuntkatribuite31kcelek.mai"kmulteksikcelekmaikgravekdel icte,kfatakdek grupurile1kavantajatakmaterialksiksocial.k Autorulkmentioneazaktotusikcakstudiilekdekautoconfesiufiek(priiikcareksekncearcak saksek stabileascakdimensiunilekcriminalitatiikreale)kstabilesckoklipsakdekcorelatiekak criminalitatii1knk functiekdekclaseleksocialeknkcareksuntkcategorisitikdelicventii.k Cuktoatekacestea,kcriminalitateakgravakesteknkgeneralkspecificakindivizilorkcukok conditieksocialak inferioaraksaukmedie"'.k

3.kFactoriikdemografieik Cercetarilekefectuate,kmaikaleskdupakcelkde-alkdoileakrazboikmondial,kasuprak criminalitatiikattkdinkmediulkurbankdarksikdinkcelkrural,kaukrelevatkokanumitakco relatiek ntreksituatiakdemograficakakacestorkmediiksikcriminalitate.k A.kUrbanizareaksikmediulkruralk Cukprivireklakmediulkurbanksikimplicitkruralkfatakdekcriminalitate,krelevantakac estorakestek structuratakpekdouakidei:k a)kCriminalitateaklakorasekestekmaikmarekpentrukcakaicikconditiilekdekviata,kfat akdek celekdinkmediulkruralksuntkaltele.k Laksate,kindiviziiksekcunosckuniikpekaltii,kseksupravegheazakcomportamentalkreci prock ntr-unkmodkinvoluntar,kfatakdekoraskundekpersoanaksekascundeknkanonimat,kcopiiik suntkslabksupravegheatikiarkcoruptiakestekfrecventa.k Inkmarilekorasekexistakokmpartirekakacestoraknkzonek(cartiere)ksikimplicitkakpopul atieik carektraiestekaici,kmpartirekfacutaknkfunctiekdekposibilitatilekmaterialekdiferite kdekcarek dispunkindivizii.k Studiilekcriminologicekaukstabilitkcaknkzonelekundeklocuiesckceikdefavorizati,ksaukcreatk adevaratek"insulekdekdelicventa",kundekcontrolulksocialkestekdificilkdekrealizat .k Seksustinekcaknkcentrelekurbanekaglomerate,kundeks-akcreatkokmarekdensitatekak populatiei,kdepasindu-sekunknumitkprag,kindiviziikdevinksuperagresivikcomitndkcuk frecventakmarekdelictekcukviolenta.k b)kDatoritakacestorkdeosebirikalekconditiilekdekviatakdintrekorasksiksatksikstru cturak criminalitatiikestekdiferita.k Inkmediulkruralksekcomitkcukmaikmarekfrecventakdelicteksexuale,kpruncuciderile,k incesturile,komuciderikprinkotravire,kincendiilekvoluntare,kfurturilekdekrecolta ,kdekanimalek sikspargerileklakcaselekizolate.k kB.kSexulk Relevantakdekordinkcriminologiekakacestuikfactorkestekunanimkpentruktotikcrimino logii,knk sensulkcakdelicventakfemininaksekdeosebestekdekceakmasculinakprin:k a)kvolumksik b)kstructura.k a)kInkprivintakvolumuluikcriminalitatiikfemininekdesiknumerickfemeileksuntkmaikm ultek nklume,kcriminalitateakacestorakestekdek7-10korikmaikmicakdectkceakmasculina,k

statisticilekrelevndkcakprocentual,kncepndkcukaniik'60k(cndk sekimpunkmiscarilekfeministekprivindk"eliberareakfemeii")kcriminalitateakfeminin akscazndk ankdekan.k b)kStructuralks-akconstatatkokanumitak"specializare"kakfemeilorknkcomitereakunork categoriikdekinfractiunikcumksuntkcelekdekmarturiekmincinoasa,kinjuria,kabandonu lkcopiilor,k pruncuciderea,kcalomniaksikprostitutia.k S-aukcontestatkacestekconcluzii,kmotivndu-sekcaknkprivintakvolumului,kcriminalitat eak femininaknkrealitate,kestekaproapekegalakcukcelkalkbarbatilor,kdeoarecekactelekde kprostitutiek nuksuntknktotalitatekdescoperiteksaukdacaksunt,knukaukfostkjudecate,kiarkcelekdek instigareklakcrima,kcarekdekobiceiksuntkapanajulkfeminitatii,kramnknksferak"cifrei knegre"k akcriminalitatii.k Inkcontradictiekcukacestekopinii,ksekafirmakcakdekfapt,kdiferentakestekreala,kea kdatorndu-sek attkstructuriikbio-psihicekdiferitakakfemeiikfatakdekbarbat,kstructurakcarekokndep arteazakdek faptelekcomisekcukviolentaksikokadapteazakmaikbineklakdificultatilekexistenteiku mane.k kC.kVrstak Aceastakarekrelevantakcriminogenakattknkstructurakctksiknkvolumulkdelicventei,kfieca reik vrstekcorespunzndu-ikaltekcomponenteksikvalori.k Studiilekstatisticekaukscosknkevidentakcakceakmaikintensakactivitatekcriminalakse k nregistreazaknkperioadakdekvrstakcuprinsakntrek18-30kanikcukcrestereakceakmaik mareklakceakdek25kani.k Delicventakjuvenilak(16-18kani)kestekdominatakdek(70-80k%)kfurturi.k

4kop.cit..p.l69.k kJeankPhiotel,kTratekdekCriminologie,k1975,kpp.k140-141.k5 k Omuciderileksuntkspecificeknkgeneralkdelicventilorknkvrstakdek20-25kani,k nregistrndu-sekokaplitudinekcrescndakpnaklakceakmaximaknkjkurulkanilork40-k k 4.kFactoriiksocio-culturalik Acestikfactori,kalaturikdekceikeconomici,kaukokputernicakinfluentakcriminogena.k Intrekacestia,kfamilia,kmediulkscolarksikloculkdekmuncaksuntkconsideratikcukrele vantak criminogenakceakmaikputernica.k Avndknkvederekcakacestiakaukfostkabordatiknkcapitolulkanterior,knekvomkaxaknk continuarekasuprakmijloacelorkdekcomunicareknkmasa,kreligiei,kdiscriminariiksik toxicomaniei.k A.kMijloacelekdekcomunicareknkmasak Acesteaksuntkcunoscuteksiksubknumelekdekmass-media,kelekreprezentndktotalitateak tehnicilorkcarekpermitkdifuzareaklakscarakmarekakinformatiilor,kakmesajelorksiko piniilor,k incluzndkaicikpresa,kliteraturakpolitista,kteleviziunea,kradioulksikcinematografu l.k Existakparerikcare,kncepndkcukLombroso,kaukacuzatksikacuzakacestekmijloaceksiknk specialk-kvizualulkdekrolulknefastknkcrestereakcriminalitatii.k Reprezentantiikmass-medieiknuksuntkdekacordkcukacestkpunctkdekvedere,ksustinndkca k dekfaptkaceastaknukfacekaltcevakdectksakreflectekstareakmoralakakmediuluiksocialkn k carektraieste,kfarakakfikoksustinerekakcriminogenezei.k Aceastakultimakafirmatiekesteknsakinfirmatakde:k -knumeroaselekcazurikdekviolurikcomisekdektineri,kdupakcekanteriorkvizionaserakf ilmek eroticekprezentatekpekmiculkecran;k -kcomitereakunorkomorurikcuksadismkaikcarorkautorikaukmarturisitkcakaukvazutklak filmk (cinemaksauktv.)kcumksekpoatekomork"maikbine".k Gh.kScripcaruksikT.kPirozyns i4knksustinereakinfluenteiknegativekakcomportamentul uikumank mentioneazakurmatoarele:k -kInkFranta,kdupak1965,kestekcunoscutkcazulksinuciderilorkprinkardereklakcarek recurgeaukliceeniikdinkLille,kdupakcekaukvizionatksinucidereakprinkfockakunuikco national.k -kGrevakdek265kzilekakziaristilorkdinkDetroitkcuklipsakpreseiknkacestktimpkakcond usklak

reducereakdelictelorkviolentekcuk60k%;kdekcndklakParisks-akinterzisk televiziuneaksinuciderilorkprinkaruncarekdinkTumulkEiffel,knuks-akmaiknregistratk nicikok sinucidere,:k -kStudiilekcriminologicekaukaratatkcakunkurmakvizionariiksaukcitiriikcelorkexpus eknk mijloacekmass-media,kprinkmimetism;,kattkvictimak(nkcazulksinuciderilor)kctksik delicventulksekidentificakcukmodelelekprezentate,kdatoritakefectuluikdek contagiune.k Cukprivireklakinfluentakmass-mediei,kJeankPinotelksustinekcakpekplanulkmotivatie ik criminaleknukareknicikokinfluentakdarkaceastakreprezitakoksursakdek"stimulikcrim inogenik suplimentari"kcarekjoacakrolulkdekcatalizatorikmaikaleskfatakdekindiviziikcukunk psihickfragilksik fatakdekminori5,k B.kReligiak Acestuikfactorkiksekatribuiekcontinutkcriminogenknumaiksectelorkreligioasekcarek auknk cadrulkritualuluikpracticikcriminaleksauktendintelorkfundamentalistekcndksekconsi derak cakokanumitakreligiekestekceakfundamentalaksiktotkcekestekastfelkestekconsiderat k mpotrivakeiksiktrebuiekeliminat.k Toatekcelelaltekculturikreligioase,kcrestinismul,kiudaismul,kmahomedanismulksik budismulknukaukcontinutkcriminogen,kelekpunndkbazelekmoralitatii,kconducndknk acelasiktimpklakcrestereakcoeziuniiksocialeksiklakprotectiaketniilorklumii.k kC.kDiscriminareak

Aceastakconstaknktratareakdefavorabilakakunorkgrupuriksocialek(minoritare,kinferi oarek material,kdekaltakrasaksaukaltakculoarekakpielii,ketc.)kpotrivitkaspiratiilorksa le.k Inkgeneralkdiscriminareakestekrezultatulkprejudecatilorkgrupurilorkfiindknkacelas iktimp,k bazakmpartiriiksocietatiiknkgrupurikantagoniste.k Inkconditiikdefavorizantekcumkarkfi:kscadereakniveluluikdektrai,krazboaie,kcrize k economice,kintensitateakdiscriminariikcrestekdndknasterekdinkparteakgrupuluikdomi nantk lakokatitudinekdekdesconsiderarekakgrupuiuikdefavorizatksikchiarklakcomportament ek violentek(ex.kKu-Klux-KlanulkdinkSUA).k Inkacelasiktimp,klakmembriikgrupuluikdiscriminatkaparksentimentekdekfrustrareksi k revansardekcarekdeseoriknasckactekdekviolenta,kucideri,kvatamarikcorporale,kdist rugerikdek bunuri,ketc.k kD.kToxicomaniak Factorulkacestakarekdouakaspecte,kambelekcukcontinutkcriminogen:kalcoolismulksik drogurile.k a)kAlcoolismulkcakfactorkcukcontinutkcriminogenknkplankmacrosocialkakfostksublini atkdek foartekmultktimp,kchiarknaintekcakcriminologiaksakfiekconsideratakstiinta.k Aportulkalcoolismuluiksubkcelekdouakformekaleksale,kacutksikcronicknkunelekinfrac tiunik estekcert.k Inkcazulkalcoolismuluikacut,kacestakestekasociatkcukcomitereakdelictelorksexuale ,k uciderilorksikranirilorkprinkaccidentekdekcirculatiek(45-50k%).k Alcoolismulkcronickduceklakdepersonalizareakindividului,klakestompareak responsabilitatilorksocialekalekacestuia.k Majoritateakpersoanelorkaflateknkasemeneakcazurikaukcomiskomucideriksaukvatamarik corporale.k Inkfamiliilekdezorganizate,kparintiikalcoolicikauksupuskcopiiklakrelektratamente kchiarkcndk acestiakerauknouknascuti.k b)kDrogurilek Cukprivireklakcriminalitateaklegatakdekacesteksubstantekhalucinogeneksekdistingk treik aspectekdistincte.k Primulksekreferaklakconsumulkacestorakcarekestekinterziskprinklegekiarkalkdoilea ,k comercializareakacestora,kusoareksaukdure;kusoarek(hasis,kmarijuana,kcanabis)ksa

uk durek(heroina,kcocaina,kopium,kmorfina).kComercializareakacestorakestekinterzisa kdek legeakpenala,kfiindkcunoscutaksubknumelekdektrafickdekdroguri.k kAlkdoileakaspectkvizeazakaltekcategoriikdekdelictekdarksikdelicvenakparticularak cak mijlockdekprocurarekakdrogurilorkcumksuntkspargerilekfarmaciilor,kfurturikdekban iksikvalori.k Alktreileakaspectkalkcriminalitatiikprovocatkdekdroguri,kconstaknkstareakdekhaluc inatieksaukdek excitatiekakindivizilorkcarekle-aukconsumatksikcarekdekmultekorikaukcondusklakco mitereak omorurilor,kvatamarilorkcorporaleksikakabuzurilorksexuale.k k 5.kFactoriikpoliticik Factoriikpoliticikcukrelevantakputernickcriminogenaksunt:krazboiul,krevolutiaksi kregimulkpolitic.k k1.kRazboiulk Acestakreprezintakluptakarmatakakuneiknatiunikcontrakalteiknatiuni,keakducndu-sek dek regulakdupakregulikstabiliteklaknivelkinternational,kcriminologiekinteresndkdelic ventakdink rndulkpopulatieikcivilekcareknkprincipalksekcaracterizeazakastfel;k a)klakdebutulkostilitatilor,klaknivelknationalknuksekconstatakokcresterekakcrimi nalitatii,k nregistrndu-sekokoarecarekscadere,keakdatorndu-sekpekdekokpartekmobilizariik generalekakpopulatiei,kinclusivksikakdelicventilorkdarksikrelativeikdezorganizar ikak organelorkjudiciareksikincorectitudiniiknkntocmireakstatisticilorkjudiciare;k b)kcrestereakcriminalitatiikncepeksakseknregistrezekdupakcekauknceputkluptelekarmat e,k crestereakfiindkdinkceknkcekmaikaccentuatekcukvaloareakceakmaikmareknainteak sfrsiriikrazboiuluiksaukimediatkdupakterminareaklui;k c)kcriminalitateakpektimpulkrazboiuluiksekmodificakfatakdekceaknregistratakpektim pkdek

pace:k -kaparkdelicteknoi,kconsideratekcakgravekcumksuntkdezertarile,kinsubordonarileks auk automutilarea;k -kcrestekdelicventakcomisakdektineriksikfemei.k k2.kRevolutiak Revolutiaknseamnakschimbareakorientariikpoliticekdekmultekorikprinkviolenta,kgrup ulk conducatorkfiindkdobortkdeklakputerekcarekdekmultekorikiakformakrazboiuluikcivil. k Fatakdekrazboiulkconventional,knkprimakpartekaklui,kcndkncepkostilitatile,knuksekma ik nregistreazakokscaderekakcriminalitatiikci,kdinkcontra,keakcrestekdeklakokperioad aklakalta,k pnaklakreusitaksauknereusitakrevolutiei.k Inkcazulkreusiteikrevolutiei,ksekvakproducekokschimbarektotalakakcriminalitatii, keakfiindkcuk totulkdiferitakfatakdekcumkarataknainteakrevolutiei.k 3.kRegimulkpolitick Regimurilekpoliticekdemocraticeksikcelektotalitarek(dekstnga-comunisteksaukdekdre aptafasciste)kaukrelevantekcriminogenekdiferite.k ka)kRegimurilekdemocraticekliberalek Studiilekcriminologicekaukrelevatkcaknktarilekcukacestekregimuri,kstructurakdelic venteikestek reprezentata,knkafarakdelictelorktraditionalekca:kfurturilek,komuciderile,kabuzur ilek sexualekdekurmatoarelekdelicte:k -kfraudelekelectorale;k -kactelekdekcoruptiekalekliderilorkpolitici,ksefikdeksindicateksauksuperioriikpo litiei;k -ktlhariilektipkra et,krapirilekdekpersoane,kjocurilekdeknorocksikproxenetismul;k -kactelekteroristekcomisekdinkconsiderentekpolitice.k kb)kRegimurilektotalitarek Chiarkdacakstatisticilekoficialekdinkstateleknkcarekacesteakdomnescknukcuprindkde ctkputinek delicte,kacesteakconstituindk"mndria"krespectivelorkregimuri,ksekstiekcakdekfapt, kfactorulk criminogen.celkmaikputernickesteknsusikstatulk(comunistksaukfascist)kreprezentatk dek functionariiksai.k Istoriakacestorkregimurikakreliefatkacestekgenurikdekcrime,kRomniakavndkloculkeik aparteknk''"tabloul"kmonstruozitatilorkcomisekfatakdeksegmentekmarikalekpopulatie ikattknk

timpulkperioadelorkfascisteksaukcomuniste.k k k Bibliografiek k 1.kT.kAmza,kCriminologie,ked.1998.k 2.kJeankPhiotel,kTratekdekCriminologie,k1975.k

Reactiaksocialakfatakdekcriminalitatek k k Obiectivekspecifice:kcunoastereaksikntelegereakmoduluiknkcareksocietateakreactione azak fatakdekfenomenulkcriminalitatii.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkcunoastekformelekdekreactiekaleksocietatiikfa takdek criminalitatekapreciindkimportantakfiecaruiaknkprevenireaksikcombateareaklui.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakapreciezekvalorileksikrezultatelekfiecaruikgenkdekreac tieksociala.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 11.1.kConsideratiunikgeneralek k Inkacceptiunekgeneralakaknotiuniikdek"reactieksocialakfatakdekcriminalitate"ksekn telegek raspunsulkpekcareksocietateaklkdakfenomenuluikcriminalitatiikattknkplankmacrosocial kdark sikmicrosocialkfatakdekfiecarekdelicventknkparte.k Cuktoatekcakinfractionalitateakakprovocatkdinktotdeaunakokputernicakdezaprobarek sociala,kproblematicaklupteikmpotrivakacestuikfactorkakfostkmaikputinkabordatakde kcercetareak stiintifica.k Aceastakakdeterminatkokcorelarekredusakntrekevolutiakteoriilorkreferitoareklak cauzalitateakcriminalitatiiksikreflectareakacestoraknkdomeniulkpoliticiikpenale,k alkmijloacelorksik metodelorkdekprevenireksikcombaterekakfenomenuluikinfractional.k "Ceeakceksurprindeknkansamblulkmijloacelorkutilizatekpentrukakcombatek criminalitateakestekfaptulkcakelekaukfostkpuseknkaplicarekfaraksakexistekokverita bilak preocuparekcukprivireklaknaturaksikcauzelekacestuikfenomen"karatakJ.Pinatelknktra tatulk sau'1.k Problematicakreactieiksocialekerakconsideratakpnaklakaparitiakcriminologieikcak stiinta,kcakfacndkpartekdinkdomeniulkdreptuluikpenal,kdeoareceksekconsiderakcakpe deapsak eraksingurulkmodkdekluptakmpotrivakcrimei.k Aceastaksituatiekakfostkcorectatakpekmasurakreevaluariiknkultimelekdeceniikak obiectului,kakscopuluiksikfunctiilorkcriminologiei,krelevndu-sekimportantakobtine

riik datelorkstiintificekcareksakfundamentezekstrategiilekdekpoliticakpenala,kavndu-se knk vederektoatekcategoriilekdekmasuri,kattkcelekanterioarekctksikcelekulterioarekcrim ei.k Definindkreactiaksociala,kIonkGheorghiu-Bradetkafirmakcakaceastakreprezintak "ansamblulkmasurilorksikmijloacelorkreactive,kpreinfractonale,kextrajuridiciarek sik postinfracthmalekjudiciareksikreinserponale,knecesarekanihilariikcriminogenezei" 2.k Inklucrarilekdekspecialitatekdinkunelektarikanglo-saxone,kformulakdek"reactiekso cialak contracrimei"kakfostknlocuitakcukceakdek"controlksocial"ksaukmaiknou,kcukceakdek "gestiune"kpenalaksauk"gestiuneakdelicventei".k Pentrukultimelekdenumirik"dekgestiune",ktermenulkakfostkmprumutatkdinkeconomic,k situatiekcareksikdupakparereaknoastraknukfacekaltcevakdectksakbanalizezeknotiunea kdek reactieksocialakcontrakdelicventei3.k k 11.2.kModelekdekreactieksocialak k Raspunsulkdatkdeksocietatekcriminalitatiikarekunkcaracterkistoric,ktoatekornduiri lek socialekavndktipulklorkdekreactiekfatakdekcrima,kcriminalksikdekfenomenulklorknkan samblu.k 1kJeankPinatel,kCriminologie,k1988,kp.61.k 2kGheorghiu-Bradet,kCrimhiologiakgeneralakromneasca,ked.k1993,kp.197k 3kR.Gassitik-kop.cit.,kp.63.k

ncercndksakclarificamkmodulknkcarekakreactionatksocietateakfatakdekcrima,k mentionamkcakprintrekprimiikcriminologikcarekaukabordatkdekpekpozitiikstiintific ekaceastak problematica,kaukfostkamericaniikEdwinkH.kSutherlandksikDonaldkR.kCresseyknklucra reaklork "Principiikdekcriminologie".k 4kCesarekBeccaria,kDesprekinfractiuniksikpedepse,kBucuresti,k1965,kp.65.k k Eikafirmaukcakokclasificarekcekpornestekdeklakreactiakpurkregresivaklakceakpurk curativakestekmaikdegrabakokfictiunekteoreticakpentrukcakdiferitekformekalekreac tieiksocialek aukexistatknktimpksikspatiu,kunelekdinkelekfiindktotusikdominante.k a)kModelulkrepresivk Reactiaksocialakcarekapartinekacestuikmodelkestekcaracterizatakdekmasurikdek constrngereknkcarekpedeapsakestekprincipalakdominanta.kPedeapsakestekmasurakpostk infractionalakcarekprinkseveritateakeikprovoacakefectulkintimidant,kpentrukcelel altek persoane,kdeterminndu-leksakabtinakdeklakcomitereakdelictelor.k Acestkmodelkdekreactiekestektotkattkdekvechikctkdekvechekesteksiksocietateak umana.k ncepndkcukanulk1810,kodatakcukCodulkPenalkfrancez,kpedeapsakakfostketatizata,k statulkfiindkcelkcarekaveakdreptulksakpedepseascakdelicventii.k Represiuneaketatizatakaveaklakbaza,kntr-okprimakperioada,krationamentulkcak oricinekakfacutkunk"ru"ktrebuie,klakrndulksau,ksaksuferekunk"rau",kdeciktrebuiekpe depsit.k Acestkrationament,kprovenindkncakdinkantichitatekakfostkformulatkdekPlaton,kcarek sustineakcakscopulkpedepseiknuktrebuieksakfiekconstituitkdekrazbunareakpentrukra ulkprodusk cacik"nimicknukpoatekfacekcakacestkrauksaknuksekfikprodus",kdarksanctiuneakestek necesarak pentrukcakpersoanakrespectiva,ksaknukmaikcomitakaltekfaptekantisocialeknkviitor." ; Rolulkpedepseikcakfiindkdek"utilitateksociala"knukpentrukakispasik"rau'kcareks-ak comis,k cikpentrukakmpiedicaksavrsireakaltork"rele"knkviitor,kakfostkreluatkpesteksecoleksi k consacratkdekCesarekBonesano-Beccaria.kElkestekfondatorulkscoliikclasiceknkdreptu lk penal.k Epocaksakakfostkcaracterizatakprinkputereakabsolutakakconducatorilor,kokepocaknk carekjustitiakerakhaotica,karbitraraksikdiferentiatakuikfunctiekdekpaturileksoci alekcarorakliksek aplica:kclerul,knobilii,kburghezii,koameniiksimpli.kPedepselekeraukdiscretionare ksikcrude.k DesikBeccariaknukakfostkjurist,kelkakreusit,kinfluentatkdekideilekdinkvremeaksa, ksakfacak o~analizakobiectivakaksistemuluikrepresiv,kteoriaksakfiindkcuprinsaknklucrareakce

lebrak"Deik delittikekdellekpene"k(Desprekinfractiuniksikpedepse)ktiparitaklakLivornoknk1764. k Ideilekcuprinseknkaceastaklucrarekaukavutkokinfluentakenorma,kelekducndklak modificariksubstantialekalekdreptuluikpenalkdinkmajoritateaktarilorkeuropene;kco durilekpenalek francezk(1810),kgermank(1871)ksikitaliank(1889)kfiindkinspiratekdekacestea.k Beccaria,kcriticndkvehementkcruzimeaksikinegalitateakpedepselorknksistemulkjudicia rk feudalktimpuriu,kakpropuskokseriekdekmasurikcarekaukprivitkcombatereakdelictelor ksik umanizareakpedepselor,kprintrekacesteakfiindksikdesfiintareakaplicariiktorturilo rksikak pedepseikcukmoartea.k Astfel,kcukprivireklakrolulkpedepsei,kBeccariakmentioneaza:k"Unakdintrekcelekmai k puternicekfrnekalekinfractiunilorknukestekcruzimeakpedepselor...kCertitudineakune ik sanctiuni,kdesikmoderata,kvakfacekntotdeaunakokimaginekmaikputernicakdectkfricak produsakdekaltakmaikgrozavakunitakcuksperanta4kimpunitatii".k AceleasikideikformulatekdekBeccariakaukfostkreluateksikdekbritaniculkJeremyk Benthamk(1748-1832)kcare,ksustinndknecesitateakpedepsei,kakstabilitkcakprinkaplic areak eiktrebuieksaksekurmareascakprevenireakcriminalitatiiksikatuncikcndknuks-akreusit ,ks-ok mentinaktotusiklakunknivelkctkmaikscazut.k Caracteristicakacestuikcurentkokconstituiekatentiakdeosebitakacordataknumaik crimeiksikpedepseikceksekaplicakacesteia,knuksikpersonalitatiikinfractorului.k k

b)kModelulkpreventivk ReactiaksocialakpreinfractionalaksikarekorigineaktotknklucrarilekluikCesarekLombro so,k ceakmaikreprezentativakfiindkceakintitulatak"Crima,kcauzeksikremedii".k Savantulkitaliankpropuneaknlocuireakreactieiksocialekrepresivekpostinfractionale, k caracterizataklaktimpulksaukdekcruzime,kprinkceakpreventiva,kconsideratakmaikrat ionala,k umanaksikmaikeficientakdectkceakrepresiva.k Prelundkideilekmentoruluiksau,kLombrosoknklucrareaksak'Teoriakimputariiksiknegarea k liberuluikarbitru",kEnricokFerrikle-akdezvoltatksikakdemonstratkcakreactiakpostc riminalaklak carekrecurgekstatulknukarekdectkokeficientaklimitata,kpropunndkunkaltkmodelknumitk modelulk substitutivelorkpenale,kcareksekcompunekdinkmasurikpreinfractionalekextrajudicia rekca:k descentralizareakadministrativa,kreducereaksomajuluiksikakdurateikzileikdekmunca ,k combatereakconsumuluikdekalcool,kreducereaksaraciei,ksatisfacereakcerintelorkmat erialek sikspiritualekalekpopulatiei,kaprovizionareakcukalimente,kiluminatulkstrazilor,k etc.k Intrekideilekexpuseknklucrareakamintita,kEnricokFerriklekmentionakpekcelekreferit oarek la:k -knegareakliberuluikarbitru,knkprocesulkjudecariikdelicventeiklundu-seknk considerarekcakdelicventulkestekomkcakceilaltikoameniksikcakactivitatileksaleknu ksuntksupusek numaikvointeiksalekcikunorklegiknaturalekcare-ikdominakpekindivizi,klegikpekcare kstiintaktrebuiek saklekdescopereksiksakstabileascakmodulknkcarekelekdeterminakcomportamentulkuman; k -kluareaknkconsideratieklakjudecareakunuikdelict,kakpersonalitatiikinfractoruluik sik dozareakpedepseiknkfunctiekdekaceasta.k kc)kModelulkcurativk Metodelekacestuikmodelkaukfostkimpuseknkpoliticakpenalakakstatelorklumiikdek reprezentantiikcriminologieikclinicek(nkspecial)ksikdekceikaik"aparariiksociale", kcarek considerakcakfiecaruikdelicventknkparte,kpedeapsakaplicataknuktrebuieksa-ikprovoa cek suferintekciksa-ikoferekunktratamentk(medical,kpsihologic,ksocial)knkvedereakprot ectieiksik resocializariikacestuia.k Rezultatulkacestorkmetodekdepindeknkprimulkrndkdekdorintakdelicventuluikdekaknuk maikrecidiva,kdarksikmodulkcompetentksikarticulatknkcarekactioneazaktotikfunction ariikdink sistemulkjudiciarksikpenitenciarkalkstatului.k

Acestkmodelks-akdoveditkeficientkatuncikcndkpentrukfiecarekdelictknkparteks-auk ntocmitkfisekcriminologicekalekpersonalitatiikinfractorilor,knkcareks-auknscriskdat ekreferitoarek lakfactoriikcriminogeni,kdatekcarekaukfostkfolositekattknkperioadakexecutariikpede pseikctksik ulteriorkacesteia,kreusindu-sekprintr-okcolaborarekcontinuakntrekmagistrati,kcrim inologi,k sociologiksikpsihologiksaksekobtinakresocializareakmultorkdelicventi.k Inkprincipalkacestekmetodeksuntkfundamentatekpekunktratamentk(nkurmakunuik diagnostic)kstabilitknkmodkindividual,kspecifickfiecaruikdelicvent,ktratamentkcar eksek prelungestekdincolokdekperioadakdetentiei,kdublatkdekluareakunorkmasurikdekordin k economick(creareakunuiklockdekmunca,kdekexemplu)kculturalksiksocialkcareksa-ikpe rmitak individuluiksaksekreintegrezekcukadevaratknksocietate.k kd)kModelulkmixtk MetodelekacestuikmodelkaukfostkdeterminatekdekUniuneakInternationalakdekDreptkPe nalk carekakpreconizatkcakpedeapsaksaknukmaikfiekmijloculksingurulkdekraspunskalksoci etatiikfatak dekinfractiune,kcikeaksakfiekdublatakdekmasurikpreventivekpostinfractionale,kattkn kplanulk generalkalkcriminalitatiikctksiknkplanulkspecialkalkfiecaruikdelictknkparte.k Inkcadrulkacestuikmodelks-akimpuskscoalakaparariiksocialekreprezentatakdekdouak curente:k a)kunulkextremistkpromovatkdekFillipekGramaticakcarekpreconizaknlocuireakpedepsei k (sikimplicitkakDreptuluikPenalkcakinstitutiekjuridica)kcukmasurikpreventiveksikc urativekspecificek fiecaruikdelicventknkparte.k b)kalkdoilea,kmoderatk,promovatkdekMarckAnceikcarekpropunekcakunknoukconcept,k celkdekaparareksocialaknkloculkceluikdekpedeapsakfatakdekdelictksikdelicventi,kpe ntrukcak societateaknukdorestekpedepsireakacestorakcikprotejareakeikfatakdekcriminalitate .k

5kR.Gassink-kop.cit.,kp.610.k Criminologulkfrancezkpropuneakcakaceastakaparareksocialaksaksekfacaknkprimulk rndkprinkmetodekpreventivekdarksikcurativeksikeducativekiarkpedeapsa,katuncikcndke stek aplicataktrebuieksaksekfinalizezekcukresocializareakdelicventului.k Intrekmetodelekspecificekmodeluluikmixtkdistingemkurmatoarele:k -kmasurilekdeksiguranta;k -kprogramekdekprevenire;k -kexamenulkindividual.k Elekaukfostkdeterminatekdekinfluentakcriminologieikfatakdekmodulknkcarekstatulksi k societatea,knkgeneral,kraspundekfatakdekcriminalitate.k Inkprincipal,kcelektreikcategoriikdekmetodeksekcaracterizeazakprinkaceeakcaknuks ek referaklakpedeapsakprivativakdeklibertatekspecificakmodeluluikrepresiv.k k 11.3.kMasurilekdeksigurantak k Acesteaksuntksanctiunikpenale,kmasurikdekconstrngerekorikrestrictiekdekdrepturik saukmasurikmedicalekprevazutekdeklegekcareksekaplicakpersoanelorkcarekaukcomisk infractiunik(obligatiklakunktratamentkmedical,kinterzicereakocupariikuneikfuncti iksauk confiscareakunorkobiecte).k Masurilekdeksigurantakaukfostkintrodusekpentrukprimakdataknklegislatiakpenalaknk anulk1930knkItaliaksikBelgiakiarknkRomniaknkanulk1936.k Elekaukfostknecesarekpentrukcaklakuniikdelicventiknuksekpotkaplicakpedepsek(ex.: kunork minoriksaukunorkpersoanekbolnave)kiarklakaltikdelicventikpedepselekaplicatektreb uieksakfiek nsotitekcukconfiscareakunorkobiectek(ex.:karme,kbanikfalsificati,ketc).k k1.kProgramekdekprevenire.k Masurilekdekacestkgenkprivesckprevenireakdelicventeikcakfenomenksocialksikelekau knk vedereksituatiikextrajuridice,ksauksubstitutivkpenalekasakcumkle-aknumitkEnricok Ferri.k Majoritateaktarilor,knkfunctiekdekconceptiilekpoliticekdominanteksaukposibilitati lek materiale,kaukorganizatksikaplicatkprogramekdekprevenirekcukrezultatekmaikmultek saukmaik putinkbune.k Cuktoatekcakmajoritateakacestorkprogramekaukpornitkdeklakconcluziilekrezultatekd ink analizakcifrelorkstatisticekalekcriminalitatiiksikakuneikreflectarikakacesteiaknk

mass-media,k putemkafirmakca,kdekmultekoriksiknkspecialknktaraknoastra,kprogramelekdekprevenire knukauk avutklakbazakconcluziikrezultatekdinkinvestigareakstiintificakakfenomenului.k Cuktoatekacestea,kputemkexemplificakunkcunoscutkprogramkdekprevenireknumitk "ProiectulkzoneikChicago",krealizatknkperioadak1930-1950kcarekakvizatkangrenareakn tregiik societati,knkprimulkrndkakceleikcivilekalaturikdekinstitutiilekstatului,knkprevenir eak criminalitatii.k Succesulkacestuikprogramkakfostkcontestatkdekuniikteoreticieni5kdarks-akconstata tkcak Chicago,kcarekerakpolulkcrimeiknkperioadakprohibitieikakdevenit,knkcomparatiekcuka ltek megapolisuri,k(New-Yor ksikLoskAngeles)kunkoraskcukdelicventakscazuta.k k2.kExamenulkindividualk Necesitateakexamenuluikmedico-psihologickalkdelicventului,kakfostkimpusak jurisdictieiksikimplicitkpracticiikpenale,kdekcriminologie.k Primulkteoreticiankcarekakafirmat-okakfostkCesarekLombroso,kfiindkurmatkdek discipolulksaukRafaelekGarofolokcarekaksustinutkefectuareakpentrukfiecarekinfrac torknk partekakuneikancheteksociale.kPentrukprimakdatakobligativitateakacestuikexamenks -ak legiferatknkanulk1907knkArgentina,kelkfiindkefectuatkasuprakdetinutilorkdinkpenite nciarulk national.k Ulterior,kacestkexamen,kakfostklegiferatknkmajoritateaktarilor.kInkS.U.kA,klegife rareaksakfacutkdupak1944.k Inkprezent,knklegislatiaknoastra,kobligativitateakancheteiksocialek(inclusivkak

6kHanskW.Matti ,kReflectiikasuprakformelorkdekpazaknknchisoare,k1976,kp.309k(Citat kdekCPaunknk op.cit.,kp.236).k examenuluikpsihoindividualkalkinfractorului)kestekprevazutakdekart.482kC.P.Pkpen trukinfractoriik minori.k k 11.4.kTendintekmoderneknkpoliticakpenalak k Aparitiaknoilorkcurenteknkcriminologie,klaknceputulkanilor'70,kakdeterminatk schimbariksiknkpozitiilekteoreticekcukprivireklakpoliticakpenala.kModelulkcurativ kdekpoliticak penalakakfostktotkmaikfrecventkatacat,ksubkaspectulkineficacitatiikmetodelorksik tehnicilorkdek tratament,kabuzuluikdekpsihiatrie,kneglijareakprogramelorkglobalekdekprevenireka k criminalitatii.k Sistemulknonpunitivkformatkdink"eliberarilekpekcuvnt"ksik"perioadelekdek probatiune"kakfostkvehementkcriticat,krelevndu-sekrolulklorkcriminogen.k Deseori,kpentrukacestekmasuriksiklipsaklorkdekeficacitate,kaukfostkacuzatikmagis tratiiksik functionariikpublicikdinkdomeniulkjudiciarksikexecutionalkpenalkcakaukpracticatk arbitrariulksik coruptiaknkmodkdiferentiatknkraportkdekpozitiakmaterialaksiksocialakakdelicventilo r.k InkS.U.A.kakfostkcriticatkcukduritatekfaptulkcaknkprivintakeliberariikpentruk"per ioadak dekprobatiune"ks-akajunsklakokadevaratakafacerekprofitabila,kexemplificndu-sekcaz ulkuneik persoanekcarekaveaknksupravegherekaproapek300kdekcondamnatikpentrukcarekinstantel ek pronuntauksentintekdekvinovatkcuksuspendareakexecutariikpedepseiksaukaflatiknk perioadakdekprobatiune6.k Inkprivintakmetodelorkdektipkcurativ,ks-akafirmatkcakresocializareakdelicventulu ikestekok iluzie,knkrealitatekacesteakaukdusklaketichetareakdelicventilorksikmarginalizarea klorksociala.k Uneori,ksekconsiderakcakdekfaptksistemulkpedepselorknedeterminatekakpermisk mentinereaknknchisorikakunuikmareknumarkdekpersoane,kpekokperioadakmaikndelungatak dectkarkfikfostknecesar,knkconditiileknkcarekacesteaknu-sikndeplinesckmenirea;knuk protejeazaksocietateakfatakdekinfractori,knukreabiliteazaksiknukresocializeazaki nfractorii.k Inkcontextulkacestorkdispute,kaukaparutknoiktendintekteoretice,kcukreverberatiikn k domeniulkpoliticiikpenale,kcarekpotkfikgrupateknktreikorientari:kneoclasica,kradi calaksik moderata.k

ka)kTendintakneoclasicak Esteksuportulkteoretickalkmodeluluikrepresivknkpoliticakpenalakcare,kdekfapt,knuk akfostk abandonatkde-aklungulktimpului,kavndkokincidentakmaikmultksaumaikpttinksemnificati va.k Eficientakmasurilorkapartinndk'modeluluikpreventivksikcurativkakfostkcontestatakd ek reprezentantiikcriminologieiktraditionalekcaksikdekceikaik"noiiikcriminotogii'"( cunoscutaksiksubk numelekdek"criminologiakreactieiksociale")k-kafirmndkcakdimensiunilekcriminalitat ii,kajunsek nkaniik1970-1975klakvalorikdeosebitkdekmari,ksekdatoreazaktocmaikeseculuikacestui ktipkdek reactieksociala.k Dinkacestkmotivkaukrevenitkcukmaikmarekputerekvechilekteoriikprivind:k -kefectulkintimidantkalkpedepsei;k -kimportantaknchisoriikpekscurtakdurata.k Inkacelasiktimpksekdemonstreazakcaktrebuieksaksekrenunteklakmasurilekalternative kalek nchisorii,ksakseksporeascakseveritateakpedepselorksiksaknuksekmaikindividualizeze kacestea,k nicikdekcatrekinstantelekdekjudecata,kniciknkexecutareaklorknkpenitenciar.k InkS.U.A.ks-akafirmatkdeseorikcakesteknecesarksaksekschimbekmodelulkcurativkcuk celkrepresiv,klimitndu-sekmasurakeliberariikconditionate,ksituatiekcarekakdetermi natkcaknk unelekstateksaksekrevinaklakunksistemkuniformkdekpedepse,kacordndu-sekacestorak urmatoarelekfunctii:kprotectiaksocietatii;kprevenireakdelictelork(prinkefectulki ntimidantkalk acesteia)ksikpedepsireakcorectakakdelicventului.k Prelundkmodelulkamerican,knkanulk1981,kprinklegeaknumitak"Securitateksik libertate",kFrantakrevineklaksistemulkpedepselorkfixe.k

kb)kTendintakradicalak Inspiratakdekcriminologiakradicalakaceastaktendintakpropunekunksistemk abolitionistkdekpoliticakpenala.k OrientareakabolitionistakakapartinutkScoliikdekcriminologiekdeklakBer elyk California,kcareiakiks-aukalaturatkulterior,kaltekgruparikradicale.kAcesteakpled aukpentruk abolireaktotalakaksistemuluikdekpoliticakpenalaknkvigoare,kvizndkeliminareakoricar ork formekdekrepresiuneksi,knkfinal,kdesfiintareakraporturilorkdekdominatieksikexploa tare.k Esteknegatknsusikdreptulkstatuluikdekakpedepsi,kafirmndu-sekexistentakunuik antagonismkireductibilkntrekacestaksikdrepturilekomului.k Astfel,klaksimpozionulkintitulatk"Dreptulkdekakpedepsi"klakcelkde-alkIII-leakSem inarkdek criminologiekcomparatakaktarilorkbazinuluikmediteranean,korganizatklak4kiunie.k1 981knk insulakCreta,kcriminologulkolandezkLou kHulsman,kunulkdintrekceikmaikferventiksu stinatorikaik teorieikabolitioniste,kakpropusko,kstrategiekpektermenklung,kcektrebuiekrealizat akprink nlocuireaktreptatakakactuluiksistemkpenalkbirocratic,kincapabilksakmaikndeplineasc akfunctiilek pekcareksikle-akasumat;kprotectiaksocietatii,krezolvareakcorectakakconflictului, kechitatea,k egalitateaknkfataklegii.k Inkjurulkacestorksistemeksekcreeazaksituatiikartificialekcare,kdekregula,kelimin akvictimak dinkconflict,krolulkeikfiindkpreluatkdekstat.k Odatakcukabolireaksistemuluikpenal,ktoate,kacesteksituatiikvorkdeveniknaturaleks ikvork puteakfiktratateknkmqdkrealist.k Conformkaltorkopinii,kpoliticakabolitionistakarktrebuiksakdebutezekcukreformekpe k termenkscurt,kntrekcarekreducereakactivitatiiksistemuluikpenal,kpunndu-sekcapatkac tualeik "inflatii"klegislative.k Se,k.vizeazakattkaspectulklegislativkctksikrestrngereakdomeniuluikdekaplicarekak normeikpenale.k Finalmente,ksekdorestekreformaktotalakakdreptuluikpenal,knksensulkaboliriikluiksi k nlocuiriiksalekcukaltcevakmaikbun.kCuktoatekacestea,ksolutiikalternativekrealiste knukaukfostk identificate.k c)kTendintakmodernak Aceastakreprezintakoktendintakdekrealizarekakunuikcompromiskntrekdoctrinak "aparariiksociale"k{"idealulkdekreksocializare"knkvariantakamericana)kpekdekokpar teksiknoilek teoriikalkcriminologieikreactieiksociale,kpekekaltakparte.k

Militndkpentrukpoliticakpenalakfondatakpekrespectareakintereselorkvictimelor,k JacqueskVerin,kfostkSecretarkgeneralkalkSocietatiikInternationalekdekCriminologi e,kafirmakcak subscriekfarakrezerveklakokpoliticakpenalakdekaparareksocialakcarekiaknkconsidera tiek rezultatelekstiintificekalektuturorkstiintelor,kdesprekomksiksocietate,kvictimol ogiaksik criminologiakreuniteksikcarekabordeazakprotectiakvictimelorkntr-okmanierakumanist aksik concreta,ksimultankcukreinsertiaksocialakakdelicventilor,keaknsasikelementkdekpro tectie.k Tendintakmodernaknkpoliticakpenalaksikpropune,kalaturikdekterapiakindividuala,k specificakcriminologieikclinice,ksakdeakunkraspunskproblemelorkpekcareklekridica kdelicventak laknivelkmacrosocial.k Solutiilekpropuse,kinclusivknkcadrulkceluikde-alkVl-leakCongreskO.N.Ukpentruk prevenireakcriminalitatiiksiktratamentulkdelicventilorkcarekakavutklocklakMilano knk1985,k convergkcatrekokmultitudinekakalternativelorkdekinterventiekcareksakraspundakmai kbinek formelorkactualekpekcareklekmbracakcriminalitatea,ksakcontribuieklakokresocializa rekmaik eficientakakinfractiunilorksiksaksporeascakprotectiakacordatakvictimelorkinfract iunii.kS-auk prevazutkntrekaltele:k a)kFolosireakcukmoderatiekakpedepseikprivativekdeklibertate,kfiindkreluatakideea kluik Beccariakconformkcareiakcertitudineaksiknukseveritateakpedepseikarekimportantaknk prevenireakinfractionalitatii.k Totodataks-aksubliniatknecesitateakperfectionariikcriteriilorkdekindividualizare kak pedepsei.k kb)kUtilizareaksistemuluikdeksanctiunikalternativeknchisoriiksikfolosireaksikakal tork

pedepsekca:kavertismentul,kblamulkpublic,kstergereakdiferentelorkdintrekpedepsel ek principaleksikcomplementarekcaksikdintrekacesteaksikmasurilekdeksigurantaksikint egrareaklork ntr-unksistemkunitarkdeksanctiunikindependente.k AceastaksolutiekakfostkdejakadoptatakdekCodulkpenalksuedez.k kc)kFolosireakcukprioritatekakpedepseikpecuniare.k Astfel,knkGermaniaksikAustria,ktoatekinfractiunilekpedepsitekcuknchisoarekpnak lak6kluniksuntksanctionatekcukamenda.k Inktarileknordice,kcaksiknkaltektariks-akintrodusksanctiuneakpecuniarakdenumitak" zileamenda".k d)kUtilizareaknkcontinuarekakmasurilorkcurativek kcumksuntksuspendareakexecutariik pedepseiksikprobatiunea.k Suspendareakexecutariikpedepseikconstituieknkmultektarikprincipalakalternativakak sanctiuniiknchisoriik(Japoniak58k%,kElvetiaksikGermaniakpnaklak70k%kdinkansamblulk sanctiunilorkpenale).k Propunerilekdekperfectionarekvizeazakokdiversificarekakformelorkdeksuspendareksi kok mareksupleteknkprivintakconditiilorkdekrevocare,k S-akavutknkvederekinclusivkposibilitateaksanctiunilorkalternative,kcumkarkfiktrim itereak nkpenitenciarkpekokperioadakscurtakdektimpkakinfractoruluikorikprestareakuneikmun cikutilek pentruksocietateknkperioadakrespectiva.k e)kAplicareaklakokscarakmaiklargakaksanctiuniikalternativekak munciiknkfolosulkcomunitatii.k f)kUtilizareakfrecventakakmoduluikdekexecutarekakpedepselorknk"semiklibertate"k sauk"semidetentie"kpentrukcakdetinutulksakpastrezeklegaturikcukfamiliaksiksa-sik continuek activitateakprofesionala.k Unelekmodalitatikprevadkcakdetinutulksa-sikpetreacaksfrsitulkdeksaptamnakorik concediulkdekodihnaknkpenitenciar.k kUnelekformekdekcomportamentkantisocialksakfiektransferatekdinkdomeniulkpenalknk domeniulkmedical,kcumksuntkceleksexualeksikconsumulkdekdroguri.k h)kSporireakprotectieikjuridicekacordatekvictimelorksikimplicareaksakactivakpent ruk restabilireaksituatiei.k Inkacestksensks-aukfacutkpropunerikcakdespagubirilekacordatekvictimeiksakconstit uiek oksanctiunekprincipalaksaukcakpedeapsaksakfiekredusaklakjumatateknkcazulknkcarekfa ptuitorulk akdespagubitkintegralkvictima.k Sekopteaza,kdekasemenea,kpentrukmultiplicareakcailorkdekacceskalekvictimeiknk

procesulkpenalksikpentrukdiversificareakformelorkdekdespagubirekakacestora,kmaik aleskprink mijloacekextrapenale.k j)kFolosireakmediatiuniiksikdejuridicizariiknksolutionareakunorkconflictekpenalek carekaukok periculozitateksocialakredusa.k Mediatiuneakareknkvederekreconciliereakpartilorkcukajutorulkmembrilorkdekfamilie, kak institutiilorkcomunitare,kdekcartier,kdekpatronaj.k ExemplekdekaplicarekakacestuikprocedeukntlnimknkJaponiakprecumksiknkunelek statekdinkS.U.A,kundeks-aukcreatknkultimiikanikasa-numitelek"centrekexperimentale kdekjustitiek dekcartxef^k(ex.k"CommnnitykBoardkProgramm"kdinkSankFrancisco,kInstitutulkdekjus titiek "Vera"kdinkNewkYor )kcarekconciliazakpartilekaflateknkconflict.k Fortaklorkdekconstrngerekrezultakdinkpresiuneakgrupuluiksocial.k Evantaiulkdeklitigiikrezolvateknkaceastakmanierakdek"CommunitykBoardkProgramm"kla k SankFranciscokesteklarg:knentelegerikntrekvecini,kscandaluri,klovituriksikraniri,k vandalismek savrsitekdektineri,kconflictekdekautoritatekntrekparintiksikcopii,ktamponarikauto, kfurturiksik chiarkagresiuni.k Dejuridicizarea,kalaturikdekscoaterekdeksubkincidentaklegiikpenalekakunorkfapte, kak capatatkunksensknou:ksolutionareakunorkconflictekdekdreptkpenalkdekcatrekparti,k cukajutorulk unkorkinstitutiikpubliceksaukprivate,kcumkarkfikgrupurileksocialekdekapartenenta ,kinstitutiilek medico-sociale,korganismeleknsarcinatekcukaplicareakmasurilorkdisciplinare.k

nkrezolutiakadoptatakdekCongresulkInternationalkdekDreptkPena!,kcarekkavutklork la"kCairoknkanulk1984,ksekaratakcakdejuridicizareakai"kputeakfrnaktendintakdekspor irekak numaruluikdekncriminariksikarkatenuakaltekefecteknegativekalekaplicariikdreptului kpenal.k Inkviziuneaktendinteikmoderateknkpoliticakpenalaksekimpuseksikokregndirekak conceptuluikdekprevenire,kmilitndu-sekpentrukokprevenirekactiva,kpredelictuala,knk raportkcuk prevenireakpostdelictuala.k k 11.5.kEvaluareakcriticak k Aparitiaknoilorkcurentek-kextremistek-knkcriminologiakanilork'70,kakfacutkcaklega turak dintrekcriminologie,kdreptulkpenalksikpoliticakpenalaksakdevinaktotkmaikfragila, k transformndu-sekntr-okadevaratak"crizakdekcolaborare".k Nemultumirilekprovocatekdekeseculkmodeluluikcurativkaukdeterminatkatacuriksevere klak adresakcriminologieikclasiceksikakcurentuluikclinic,kignorndu-sekrealitatilekcare kauk determinatkacestkesec:kmijloacelekmaterialekprecare,kpersonalkinsuficientksiknec alificat,klipsak coordonariiklegislative,kpoliticeksiksociale.k Inkplus,kapreciereakcriticakakaportuluikcriminologieiknkdomeniulkreactieiksociale k mpotrivakcriminalitatii,knuknseamnakimplicitkcakeseculkunuikmodelksaukaltulkdekpol iticak penalaks-arkdatoraknumaikcriminologiei.k Crizakactualakakdreptuluikpenalkizvorastekdinkcontradictiileksalekinterne,kdink caracterulksaukdekinstrumentkdekrepresiune,kdinkrigiditateaksa.kSubkacestkaspect ,k ncercarilekdekrentoarcereklakrepresiunekpromovatekdektendintakneoclasica,ktrebuiek respinsekcukhotarre,kdeoarecekeleknuktinkcontknksuficientakmasurakdekexperientelek trecutuluiksikalekprezentului,kdekcaracterulkcriminogenkalkinstitutiilorkpeniten ciare.k Totodata,ktendintelekabolitionistekinspiratekdekcriminologiakradicalaknukconstit uiekok solutie,kteoreticieniiknkcauzaknetinndkseamakdekgravitateakfenomenuluikinfractiona lksk mistificndkokrealitatekngrijoratoare.k Inkconditiilekcresteriiknencetatekakfenomenuluikinfractional,kdreptulkpenalknukpo atek fikabandonat.k Elktrebuiekperfectionatklakfelkcaksikmodalitatilekdektratamentksikresocializarek ak infractorilor.k

Dinkacestekconsiderente,ktendintakmoderataknkpoliticakpenalakorientatakpekideekde k alternativitate,koferaksolutiikviabile.k Succesulkacesteiktendintekvakdepindekdekmodulknkcarekeakvakfiktranspusaknk practica.k k Bibliografiek k 1.kCesarekBeccaria,kDesprekinfractiuniksikpedepse,kBucuresti,k1965.k 2.kGheorghiu-Bradet,kCrimhiologiakgeneralakromneasca,ked.k1993.k 3.kHanskW.Matti ,kReflectiikasuprakformelorkdekpazaknknchisoare,k1976.k 4.kJeankPinatel,kCriminologie,k1988.k k

k Criminologiakvictimologicak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereakroluluikpekcareklkarekvictimaknkgenezakcriminalit atii.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekrolulksituatiilorkconcretekdekviataksi kloculk specialkpekcareklkaukacesteakncepndkcukcomportareakvictimeiknkgenezakcriminalitatii. k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascakmodulknkcareksekpoatekrealizakprevenireakcrimi nalitatiik prinknlaturareakvictimizariikpersoanelor.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 12.1.kNotiunikintroductivek k Criminalitateakcakfenomenksocialkakinteresatkcolectivitatilekumanekdeklaknceputur ilek eiknumaiksubkaspectelekpericoluluiksikcosturilorkpekcarekaceastaklekprovoaca,k preocuparilekfiindkndreptateksprekpedepsireakdelicventilorksikaparariikordiniikso ciale.k Legislatiakpenala,kstudiilekjuridiceksikcriminologiceknkfundamentareakacestork preocupari,kl-aukavutknkcentrulkatentieiknumaikpekcriminal.k Elkconstituiekobiectulkunorkdrepturikcarektrebuiauksiktrebuie,knkcontinuareksakfi ek reluateksikaparate,kcuktoatekcakdelictulkpresupuneksikexistentakvictimei,kceakca rekak suferitkatingereakunorklibertatiksikdrepturi.kInknumelekaparariikacestorkdreptur iksiklibertatiksek realizeazakjustitia,k Cuktoatekacestea,krealitateakjudiciaraksiksocialakakdemonstratkcak"omenireaks-ak ocupatkdarkdektratamentulkinfractoruluikneglijndkaproapekcompletkvictimakcrimeiks ik drepturileksale"11.k Aktrebuitksakaparakdoikcercetatorikekoriginekromna,kBenjaminkMendelsohnksik VasilekV.kStanciukcarekauktratatkproblemakvictimeiksikcarekaukformulatkpentrukpr imak datakidei,kreluatekulteriorksikdekaltikcercetatori,kreferitoareklakvictimologie. k

BenjaminkMendelsohnkaknceputksaksekinteresezekdekstudiulkvictimelorkncakdink 1937.kElkakprezentatklak24kmartiek1947,klakunkcongreskorganizatkdekSocietateak RomnakdekPsihiatrie,kokcomunicarekundekakfolositkpentrukprimakdatakconceptulkdek victimologiekpekcarekl-akrepetatksiknk1956knklucrareakintitulatak"Lakvictimologie' ''k publicataknkFrantak Acestkavocatkpenalistksikmanifestaknklucrarileksaleknemultumireakfatakdek tratamentulk;krezervatkcriminaluluiknkcontradictiekcu'celkalkvictimei.kAcesteiakd inkurmakik revinekpeklngakvatamareakfizica,kmaterialaksaukmoralakcekiks-akprovocat,kpovarak probariikacuzatiei,knktimpkcekcriminalulkcontinuaksakfiekocrotitkdekprincipiulkne vinovatieik sikaltekmultekdrepturi.k Prinklucrarileksalekulterioareks-akdepartatkdekcriminologie,kfundamentndkoknouak stiinta:kVICTIMOLOGIAkincluzndknkcategoriakvictimelorknuknumaikpersoanelekcarekauk suferitkdinkcauzakcriminalitatiikciktoatekpersoanelekcare,kntr-unkfelksaukaltulka uk suportatkefectelekdezastrelorknaturalek(cutremurekdekpamnt,kuragane,kavalanse)ksa uk socialek(terorism,krevolte,krazboaie,ketc).k nkanulk1985,knklucrareak"Leskdroitskdeklakvictimes"kautorulkafirmakcak"nukexista,k nkgeneralkvorbind,knicikunkcriminalJarakvictimaksikreciprocknicikokvictimakfaraku nk agresorkcriminal.k Acestikdoikcercetatoriksuntkfondatoriikvictimologieikcriminologicekdarksikak 1kGheorghiuk-kBradet.kop.cit.,p.l53.k

victimologiekcakstiintakdistincta,kcuktoatekcaknkliteraturakdekspecialitate,kaces tkmeritk estekatribuitkluikHanskvonkHentig.kAcestaks-akimpusknkmateriekcuklucrareak"Crimin alulk sikvictimaksa"kpublicataknkanulk1948,kcuktoatekcakMendelsohn,kasakcumkamkmentiona t,k akabordatkaceastakproblematicakncakdink1937.k k 12.2.kPrecizariksikconceptek k Termenulkdekvictimologiekprovinekdeklakcuvntulk"Thymd"kdinklimbakgreacakcarek desemnak"fiintaksacrificatakluikDumnezeu"ksikunkalkdoileakcuvntktotkdekoriginekgr eacak "logos"kcarekdenumestekdisciplinakcareksekocupakcukstudiulkvictimei.kTermenulkde kvictimakak nregistratkmaikmulteksensuri:k a)kfiintakvieksacrificatakuneikzeitatikorikokpreferintak(deksacrificare)knkcadrul kunuik ritkreligios;k b)kokpersoanaksaukunkobiectklezatksaukdistruskcakurmarekakdeclansariikuneikstari k emotionalekintense;k c)kokpersoanakcareksuferakdinkpricinakunuikeveniment,kcircumstante,kboli,k accident,ketc.k Victimakpoatekfiksikokpersoanakcareksuferakdekpekurmakpropriilorkgreseli.k Intr-unksenskmaiklarg,kfiecarekindividkpoatekfik-ksikchiarkestekntr-unkanumeksens k-k victima.k Sprekexemplu,ktotiksuntemkvictimekalekcivilizatii,kmaikpreciskalekefectelorkeik secundare,kalekpoluarii,kalekritmuluikdekviata,kcarekdepasestekuneorikposibilita tileknoastrek dekaktinekpasulkcuktoateksolicitarileklakcareksuntemksupusi,ktotiksuntemkvictime kpotentiale'alek unorkaccidentekdek'cireullre,kalekunorkaccidentekdekmunca,knemaikvorbindkdekfaptu l"''cak uniikdintreknoiknekautovictimizamkprinkconsumkexageratkdekalcool,kfumat,kignorar eakuneik elementarekdisciplinekalimentareketc.k Ceeakceknekintereseazaknsa,knkcontextulkdekfata,kesteknumaikfaptulkcakputemkfik victimekalekactiuniik(constiente,kvoluntare)kalekunorksemenikaiknostri:kdelicven tii.kCuk acestksenskalktermenuluikopereazakvictimologia.k Deci,kraporindu-nekstrictklaktermenulkdekvictima,kvomkaveaknkvederekexclusivk persoanakumanakcareksufera,kesteklezataksaukdistrusa,kdirectksaukindirectkdekact iuneak(sik nkaltekcircumstantekdekinactiune)kunuikdelicvent.k kAcestakesteksensulkrestrnskalktermenuluikdekvictima,kelkraportndu-seklak

persoanelekakcarorksuferintakintraksubkincidentakactivitatiikorganelorkpolitiene stiksikdek justitie.k Statutulksaukipotezakdekvictima,kpresupunekactiuneakunuikagentkvictimizatorkpek carekestekreprezentatkdekpersoanakinfractorului.k Inkacceptiuneakpsihojuridiciara,ktermenulkdekvictimakestekpersonalizat.k Victimaknukpoatekfikdectkokfiintakumana,kokpersoanakcuktoatekcaknkrealitatekpotk fikvictimizateksikfiinteksubumanek(animale),kobiecteksaukbunuri,korikinstitutii. k Majoritateakspecialistilork(criminologi,kpsihologi,ketc)kaukconcluzionatkcakunel ek persoanekaproapekcaksuntkpredestinateksakdevinakvictimekprinkanumitekparticulari tatik alekstructuriikpersonalitatiiklor.k Acesteakpotkprezentakunaksaukmaikmultektrasaturikcareksekconstituiekntr-okasazisakreceptivitatek(predispozitieksauknclinatie)kvictimala.k Exemplekdekastfelkdekpersoanekvulnerabile,kexpusekdecikactiuniikraufacatorilork suntkuitucii,klacomii,klaudaroiikhipersociabilii,kneglijentiiks.ak Okastfelkdekatitudinekspecialistiikoknumesckimpresionabilitatekvictimala.k Aceastakestekspecificakindivizilorkcarekdevinkvictimekalek"escrocilor",knkcauzak fiindknaiviikcareksuntkimpresionatikdektinutakvestimentarakngrijitaklundu-okdreptk reperk fundamentalkdekapreciereksikevaluarekakceluikcarekokpoarta.k Escrociiknotoriikactioneazakdekcelekmaikmultekorikimpecabilkmbracatik(gulerkalb,k

2kGerargkLopez,kVictimologie,kDalloz,kParis,k1997,kpp.48-49.k k cravata)kstiindkfoartekbinekcaknkgeneralkomulkarektendintaksakasociezekaspectulks ik calitateakvestimentatieikcukunkstatutksocialkrespectabil.k Escroculkcstigakastfelkcreditkmoralkdeterminndkpersoanekdiverseksa-ikoferek sumeksubstantialekpentrukanumitekserviciikpekcarekacestaksekangajeazaksaklekfaca .k Nukestekdekneglijatksikfaptulkcakescrociikauksikeiklakrndulklorkokanumitakrecepti vitatek fatakdekaceastakimpresionabilitate,kokcapacitatekdekaksimtikslabiciuneaksiknaivi tateakunork persoanekastfelkcaknu-sikalegkvictimaklakntmplare.k Dacakpeklngakimpresionabilitatekexistaksikputinaklacomie,kdorintakdekafacerik avantajoaseksaukrezolvarikilicitekdekprobleme,kntrekceikdoikaproapekcaksekrealize azakok atractiekreciproca.k Inkacestekconditiiknukdekputinekorikvictimaknsasikestekresponsabilak(partial,kdes igur)kdek producereakinfractiunii.k Constientakdekaceeakcekpnaklakurmaks-arkputeakconsideraksikokcoparticipareklak actulkinfractional;k(complicitate)kpersoanakastfelkvictimizata,kadeseakniciknuks olicitakpolitiaknk vedereakrecuperariikpierderii.k Cazurilekextremek(patologice)kdekatractiekreciprocakntrekdouakpersoanekdinkcarek unakvakfikvictimizatakokreprezintakcuplurileksado-masochiste.k k 12.3.kDefinitiaksikobiectulkcriminologieikvictimologicek k Tinndkseamakdekcelekmaiksuskmentionatekputemksakafirmamkcakaceakramurakak criminologieikcarekarekcakobiectkdirectkdekstudiukvictimakcrimei,kpoartaknumelek dek criminologiakvictimologica.k Eakreprezintak"ansamblulkcunostintelorkcriminologicekbiologice,kpsihologiceksik sociologicekcarekprivesckvictima"2.k Victimologiaksekintereseazakdektoatekaspectelekcekauklegaturakcukvictimakcarek sunt:k -kpersonalitateakei;k -ktrasaturileksalekbiologice,kpsihologiceksikmorale;k -kmediulksocio-culturalknkcareks-akformat;k -krelatiileksalekcukcriminalul;k -krolulksikcontributiaksaknkgenezakcrimei.k

kStudiilekvictimologiei,kaukrelevatkcaktrecereaklakact,krespectaknkgeneralk modelulkstabilitkdekEtiennekdekGreefkdarkaukevidentiatknkpluskurmatoarelekaspecte k legatekdekvictima:k -kvictimakrarkakfostkrodulkhazardului;k -kactulkcriminalks-akrealizatknkurmakuneikanalizekstrategicekelaboratekdek criminalklundknkcalculkriscurileksikprofiturilekceksekobtink(maikalesknkcazulkfurtu rilorksik tlhariilor);k -kanalizakstrategicakncepekdupakcekautorulkakntlnitkvictimakpotentialak (atractivaksikputinksaukdelock:kaparata),kurmndkcukelaborareakunuikplan;kdek actiunek(ex.:kviolatoriiknkseriekstudiazakvictima,kobiceiurile,ktraseulksikorarul kzilnic,k slabiciunileketc);k -kunelekpredispozitiikvictimogenekpermitkcrestereakagresivitatiikautoruluiksauka k ndrazneliikacestuiak(ex.:kstareakdekebrietatek-kbetiviik-k,kconsumatoriikdekdrogu ri,k handicapatiiksikhomosexualii).k -kprezentakunorkcircumstantekcarekusureazakexecutareakcrimeikesteklegatak frecventkde:krezistentakfizicakscazutakakvictimelor,kizolareaklorkfizicak(casekd ekodihnak sikcabaneknklocurikizolate,kparcajeknepazite)ksaukdekanumitektrasaturikdekcaracte rk alekacestorak(ex.:klacomia,kdorintakdekcstigkusor,ketc).k

3kH.kvonkHeutig,kCriminalulksikvictimaksa,kcitatksikdekG.LopezknkVictimologie,kop .cit.,kp.48.k 4kop.cit.,kp.422.k k 1.kClasificareakvictimologicakakcrimelork Victimologiakcriminalaknkraportkdeksituatiakconcretakakvictimelorkclasificak infractiunilek(crimele)knkpatrukcategorii:.k a)kcelekcarekaukvictimekreale,kfizice,kcumksuntkagresiunileksexuale,komuciderile ,k vatamarilekcorporale;flirturileksiktlhariile;k b)kcelekcarekaukvictimekfictivekreprezentatekdeksocietateknkgeneralksikcarek privesckordineaksiklinisteakpublica,ksecuritateakstatului,ksanatateakpublica,kfi nantelek publice,ketc);k c)kcelekcarekaukvictimekpotentialeknkcareksuntkinclusekinfractiunilekcarekprinkel ek nseleknuklezeazakpersoanekfizicek(ex.:kconducereaknkstarekdekebrietatekakunuik autovehicul)kdarkcarekpotksaklezezekokvictimakanume;k d)kcelekfarakvictime,kcumksuntkactelekinfractionalekdekprostitutieksaukconsumulk drogurilorkcareknuklezeazakaltekpersoane.k 2.kClasificareakvictimelork Inkprivintakacesteikprobleme,knkliteraturakdekspecialitateksekdistingkdouaktipuri kdek clasificari:kunakapartinndkvictimologieiktraditionalekreprezentndkokclasificareknkf unctiek dekconcretizareakvictimelor,keakfiindkexpusakdekRaymondkGassinksikokakdoua,kmaik larga,k nkfunctiekdekvrsta,ksexul,kstareakfizicaksikintelectualakakvictimelor,kclasificare kexpusakdek HanskvonkHentig3.k InkacceptiuneakluikRaymondkGassin,kvictimeleksekclasificakastfel:k 1.kvictimekindiferente,kcndkvictimizareaksekdatoreazakhazarduluik 2.kvictimeklatente,kconceptkcarekdesemneazakokcategoriekdeksubiectekcarekaukok predispozitiekpermanentaksikinconstientakpentrukrolulkdekvictimek(ex.:kmasochist ii)ksauk victimakspecificakakcareikvictimizarekproducekraporturikparticularekcarekexistakn trek victimaksikcriminalk(prostituataksikproxenetulksau);k criminalulkvictima,kcndksubiectulknsusikpoatekfikvictimaksaukdelicventkpotrivitk circumstantelorknkcareksekcomitkdelictelek(ex.:kparticipareaklakunkrixksaukautori ik coliziuniikvehiculelor4.k CriminologulkgermankHanskvonkHentig,kchiarkdacaknukakrespectatkcuk consecventakcriteriilorkdekordinkbiopsihosocialkpekcareksikle-akpropus,kakavutkt otusikok importantakinfluentakasupraktuturorkcercetatorilorkcareks-aukocupatkdekaceastak

problema.kHentigkdistingekdouakcategoriikdekvictime:k -knnascuteksik -kaleksocietatii.k Inkprivintakcelorkdinkurmakdistingek13kcategorii:k 1)kVictimelektinerek(nevrstnice)kconstituiekokcategoriekcareksekpunekusorklak ndemnakagresorilor.k Fiindkneevoluatkfizic,knaivksikfarakexperientaksubkaspectkmintal,ktnarulkpoatekfi k usorkvictimizat.k Adesea,kinfractoriikikutilizeazakpektinerikdreptkcompliciklakdiversekinfractiuni, k astfelknctktinerii,knkacestkcaz,kcuktoatekcaksuntkcomplici,knkfondksuntkvictimizati. k Sau,ktotkasa,kvictimizareaktinerilorkprinkabuzksexualk(maikalesklakfete)kconstit uiek faptekbinekcunoscute.k k2)kFemeilekcakvictimak Hentigkconsiderakfemeilekcaksuferindkdekokaltakslabiciuneknkcomparatiekcuk tinerii.k Femeilektinerekpotkdevenikvictimekalekunorkcriminalikdupakcekaukfostksiluite;k femeilekvrstniceknkschimb,kdacaksekcredekcaksuntkbogate,kdevinkvictimekalekunork crimekmotivatekmaterial.k

Inkmodkobisnuit,kasemeneakfemeikdevinkvictimelekunorkbarbatikcarekutilizeazak superioritateaklorkfizicaklakcomitereakfaptei.k Inkgenere,kfemeilekocupakunkstatutkvictimalkdeterminatkbiologicknkcadrulkcrimelor k dekordinksexual.k 3.kBatrniikconstituiekokaltakcategoriekdekvictimeklakndemnakunorkinfractori.k Dekobicei,kacestiakposedakbanikadunatik"pentrukzileknegre",kaceastak"avere"k asociatakcukslabiciuneakfizicakakvrstniculuikoferakokpradakusoarakdekvictimizare. k 4.kBetiviiksikconsumatoriikdekstupefianteksuntkexpusikvictimizariikmaikmultkdectk altek categoriikdekindivizi.k Inkgeneral,ksekpoatekconstatakcakindiviziiknkstarekdekebrietateksuntkusorkexpusik actiuniikhotilorkdekbuzunareksiktlhariilor.k 5.kImigrantiikpotkfi,kdekasemeneakvictimizatikusor,kdeoarecekimigratiaknukesteko k simplakschimbarekdektaraksaukdekcontinentkcikconstituiekokreducerektemporarakakp osibilitatilork dekapararek-knkdomeniulkrelatiilorkumanekvitale.k Ignorareaklimbiiknknouak"patrie",klipsakdekmijloacekmaterialekcaksikostilitateak bastinasilor,kconstituiekunkcomplexkcekreprezintakokatractivitatekpentrukinfract ori,kcarek exploateazakstareakdekmizerieksikdekcredulitatekaknouluikvenit.k 6.kMinoritatileketnicekconstituieksikelekokcategoriekcareksekpoatekvictimizakuso r.k TulburarilekrasialekdinkS.U.A,kcaksikcelekdinkAfricakdekSudksaukdinkAsiakdekSudEst,ksuntkexemplekdekvictimizareknkmasakpekbazakdekdiscriminarekrasiala,kcarekdek atteakoriknkistoriekaukdatkocaziakdezlantuiriikunorkinstinctekdekdistrugerekrusino ase.k 7.kIndiviziiknormalikdarkcukokinteligentakredusa,ksustinekvonkHentig,ksuntknascu tik sprekakfikvictime.k Inkfinal,knukminteaksclipitoarekakescrocilorkcikpozitiakvictimelorkfaceksaksekco mitak crima.k 8.kIndiviziik(temporar)kdeprimati,kconstituiektipurikvictimalekdeknaturakpsiholo gica.k Deprimareakestekokatitudinekemotionalakcareksekexprimakprinksentimentulkneajutor arii,k alklipseikdeksperanta.k Obisnuit,kacesteksentimente,kdekcelekmaikmultekoriksurveniteknkurmakdecesuluik uneikfiintekapropiate,ksuntknsotitekdekokscaderekmarcatakdekreactivitatekfizicaks ik psihica,kscaderekcarekpoatekajungekpnaklaknivelulkpatologicului.k

Prinkfaptulkcakdepresivulkestekapaticksikfoarteksupus,kelkdevinekincapabilkdeklu ptak sikastfelklipsakluikdekrezistentaklkfacekprielnickpentrukvictimizare.k 9.kAvariiksuntkaceiakcareknkoricekmprejurarekcautaksak profiteksiksa-sikmareascakaverile.k Paradoxal,knkacestkcaz,kestekcakdorintakdekakcstigaknukduceknumaiklakcrima,kcik adeseakpoatekprovocakvictimizarea.k Ceiksaracikdarkhraparetikcautakprinkcstiguriksa-sikdobndeascakokmaikmarek siguranta.kHraparetiikdinkclaselekmijlociikdorescksakobtinakbunurikdekluxkiarkbo gatasiik hraparetiksuntkfoartekdomiciksa-sikmareascakavea.kAcestiakdinkurmaksuntkceikmaik expusikvictimizarii.k 10.kIndiviziikdesfrnatiksikdestrabalatikreprezintakunkaltktipkvictimalkcarekdinkp ricinak indiferenteiksikakdispretuluikfatakdeklegi,kdevinkfoartekvulnerabilikfatakdekman evrelek foartekiscusitekalekinfractorilor.k 11.kIndiviziiksinguraticiksik"cukinimakzdrobita"ksuntkvulnerabiliklakvictimizare k deoarecekcukgreukpotksuportaksinguratateaksikfrustrarile,kmaikalesksentimentele, klakcarek 1-aksupuskviata.k Stareaklorkpsihicakgeneralaklekconferakokcredulitatekmarita,kexpunndu-iklak victimizarekprinkfurturi,kfraudeksiktotkfelulkdeknselatoriiksiknukokdatakdevinkvi ctimekalek ucigasilor.k 12.kChinuitoriikreprezintakunktipkdekvictimakcareknkurmakagresiunilorklakcareksun tk supusiknkfamiliekajungkeiksakvictimizezeklakrndulklor.k VonkHenrigkakexemplificatkunktata,kcare,kalcoolickfiindksikcliinuiekfamiliakmulta k

5kG.Lopez,kop.cit.,kp.49.k vremekpnakcndknkcelekdinkurmakakajunsksakfiekasasinatkdekpropriulksaukfiu.kInk asemeneakcazuri,kindividulknukareknicikunksimtkalkrealitatii.k 13.kIndiviziikblocatik VonkHentigkntelegekprinktipkblocatkunkindividkncurcatknkfelkdekfelkdekdatorii.k Obisnuitkoamenikdekafaceriksaukbancherikfalitikceknukmaikpotkfacekfataksituatiei k lorkpekcaiklegale,kpotksakcadakvictimekcreditorilorksaukunork"binevoitori"kcarek lekoferak solutii.k Okaktreiakmodalitatekdekclasificarekakvictimelorkokfacekunkcriminologkcanadiank Fattahkcareksustinekcakacesteaksunt:k -kvictimekspecificeknksituatiakpersoanelorkfiziceksik -kvictimekaspecificeknkcazulknkcarekdelictelekprivesckinstitutiilekdekstat,k religioaseksauksociale.k Totkelk(Fattah)kconsiderakpublicul,knkgeneralkvictimakcriminalitatiikfiekdirect,k prink degradareaksauksustragereakbunurilorkpubliceksaukindirectkprinksentimentulkdek insecuritatekprovocatkdekokcriminalitatekridicata5.k k 12.4.kFactoriikvictimogenik k Desiksekvorbestekdekprocesulkdekvictimizare,ktrebuieksakmentionamkcakasakcumk nukexistakcriminalknnascut,knukexistaknicikvictimaknnascuta,kfiecarekdintreknoikpu tndk deveni,knkanumitekconditiikvictimakuneikinfractiuni,kconditiikpekcarekleknumimk victimogene.k Acestikfactori,kprinkeiknsisiknukpotkgeneraksituatiakcriminala,kdarknkconcurentak cukceikcare-lkdeterminakpekdelicventksakcomitakcrimaksekajungeknkposturakdekvicti ma.k Studiilekcriminologicekaukstabilitkcakacestikfactoriksuntkdektreikcategorii:k a)kbiologici;k b)kpsihologiciksik c)ksocialiktotikfiindkcategorisitikcakfiindkfactorikdekrisckvictimogen.k ka)kfactoriikbiologicik Inkcategoriakacestorakaukfostkinclusikceikreferitorikla:k -kvrstak-kaiciknominalizndu-sekextremelek=kcopilariaksikbatrnetea,k persoanelekaflateklakacestekextremekfiindkcelekmaikexpusekcrimelor;k -ksexulk-kmentionndu-sekcakfemeileknkmodkfrecventksuntktintakcriminalitatii,k

attkintrafamilialekctksikcazulkabuzurilorksexuale;k -kdeficientelekfizicek=kstatisticilekjudiciarekaukrelevatkcakpersoanelek handicapatekfizicksuntkmaikfrecventktintakcrimelor.k kb)kfactoriiksocialik Acestiakprivescknkprincipalkurmatoarelekaspecte:k -kmeseriilekcukrisckvictimogenknkcareks-aukincluskcelekdeksoferikdektaximetre,k casierii,kfactoriikpostali,kpolitistii,kprostituateleketc.k -kmodulkdekviatak-katuncikcndksuntkcaracterizatekdekconsumulkdekalcoolksauk dekdrogurik,kfrecventareakmediuluikcriminalksikmentinereakdekrelatiikcuklumeakde licventa;k -kconditiileksocio-materialek-kaicikmentionndu-sekattksaraciakdarksikbogatiak ostentativakprink"afisarea"klakvedere,kakbuneikstarikmaterialeknkmediiksocialek dezavantajatekundeksentimentulkdekfrustrarekvinekdinkparteakacestorkmedii.k Totkconditiikvictimogeneksuntkconsiderateklocuireaknkcasekizolateksaukaflareaknk timpulkconcediilorknkparcariknepazite.k Inkcadrulkacelorasikconditiikestekinclusksikserviciulkdeficitarkalkserviciilorkd ekordinek publicakcare,kpekbunakdreptate,karekcontinutkvictimogen.k c)kfactoriikpsihologicik Unelekparticularitatikcomportamentalekalekpersoanelor,kconstituiekndemnulkcare-

lkdeterminakpekcriminalksaklekexploateze.k Intrekacesteaksuntkmentionate:kneglijenta,kimprudenta,kavaritia,kvenalitatea,k compatibilitateakunorkfunctionariksaukdorintakaventuriiksexuale.kInkafarakacesto rkfactorik specificikvictimologieikcriminologice,kBenjaminkMendelsohnklakalkIH-leakSimpozio nk internationalkdekVictimologiekdeklakMunster,knkanulk1979kakreliefatkcaknkcadrulkce lork deknaturaksocialakaukrelevantakvictimologica:kfamiliilekdezorganizate.k -korganizatiilekpoliticeksikreligioasekextremiste;k -klipsakeducatieiksik -kindustrializareakcuk"apanajul"keikreferitorklaksuprapulareakoraselor,k accidentelekdekmuncaksikcirculatiakmijloacelorkdektransport.k k 12.5.kVictimelekpotentialeksikmasurilekpreventivek k Majoritateakcriminologilorkmaikaleskceikdinkcontinentulknord-americanksik reprezentantiikaparariiksocialekdinkFranta,kiarklaknoikprof.kIonkGheorghiukBrade t,katribuiek victimologieikcriminologicekunkrolkimportantkmpotrivakcriminalitatiikprinkdiminua reak procesuluikdekvictimizare.k Autoriikmentionatikaratauknklucrarileklorkcaknkprezentknkfoartekmultektarik aparareakvictimelorkpotentialeknukconstituiekokpreocuparekakstatului.k Sekacceptaknkcontinuarekideeakcakprinkpoliticakpenalak(nkcarekintraksistemulk judiciarksikexecutionalkpenal)kaksekasigurakprotectiakvictimeikprinkefectulkinti midantkalk pedepsei.kSiknoikconsideramkcakaceastakideekestekdekmultkperimata.k Studiulkvictimeikestekabiaklaknceputksikreprezentantiikcriminologieikvictimologic ekauk scosknkevidentakcak"Perioadekmarikdektimpkvictimakakfostkprivitakcuksuspiciuneknk procesulkpenalksikcakoksupravietuirekakdreptuluikprimitiv".k Azikmultikjuristikvorbesck"dekslabiciuneakstatuluiksikakjustitieikcareksuntkinca pabilek dekmentinereakordiniikpublice".k ConsiliulkEuropeanksikO.N.Uklak11.12.1983kaukrecomandatktarilorklumiiksa-sik propunaksiksakexecutekprogramekdekapararekakvictimelorkinclusivkcelekalekcrimina litatii.k Unelektari,kaukasemeneakprograme,kelekapartinndkdekcelekmaikmultekorik societatiikcivile,korganizatiilorknonguvernarnentaleksikmaikputinkorganelekstatu lui.k Inkprincipalksekpropunkmasurikpreventivekcumkarkfi:k a)kmasurikeducativekrealizateknkbazakunorkprogrameknkfamilie,knkscoli,knkbisericik sikinstitutiilekmedicale;k

b)kdekasigurariksocialekfatakdekminoriikabandonati,kdekbatrniikfarakposibilitatik dek supravietuireksikfatakdekhandicapati;k c)kefectuatekdekorganizatikneguvernamentalekcumksuntkcelekdekasistentakjuridicak sikmedicalakpentrukvictimelekabuzurilorksexualeksaukalekviolentelorkintrafamilia le;k d)kactivitatikdekpregatireksikeducatiekantiinfractionalakdesfasuratakdekorganele kdek ordinekpublicaksikjustitie.k Cuktoatekcaknkcriminologie,kasakcumkafirmakValeriankCioclei,knuksekvorkgasik certitudini,kprobabilkavndknkvederekuniversulkumank(ncaknecunoscute)kuman,k sustinemktotusi,kcakestekmaikusorksaksekprotejezekpersoanelekpentrukaknukdevenik victime,kprinkmasurilekmaiksuskpropuse,kdectksaksekmodificekcomportamentulk delicventilor.k k

Bibliografiek k 1.kH.kvonkHeutig,kCriminalulksikvictimaksa.k 2.kGerargkLopez,kVictimologie,kDalloz,kParis,k1997.k

k Criminologiakclinicak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereaksikntelegereakloculuikpekcareklkocupaknkprevenirea k criminalitatiikcriminologiakclinicakcarekarekcakobiectivkmpiedicareakcomiteriikin fractiunilork postfactum.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekimportantakcriminologieikcliniceknkprev enireak criminalitatiikcakfenomenkindividual,kpostfactum.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascakimportantakcriminologieikclinice.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 13.1.kNotiunikgeneralek 13.1.1.kDefinitiaksikobiectulkcriminologieikclinicek Cuvntulkgrecesck"Kline"kcareknseamnak"pafkestekradacinakmodemuluik"clinic"kproveni tk dinkmedicinaksikcarekdesemneazaktratamentulklakcapulk(capatiul)kbolnavului.k Acestktratamentkakfostkfolositkinitialknkpsihologiekapoiknksociologieksiknkfinalknk criminologie.k PotrivitkluikRaymondkGassin1kexpresiakdekcriminologiekclinicakarekdouakntelegeri: k a)kunul,knksensklarg,kcarekdesemneazak"studiulkfenomenuluikindividualkcriminal",kn k opozitiekcukcelkalkfenomenuluikgeneralkalkcriminalitatiikstudiatkdekcriminologia kgenerala;k b)kalkdoilea,knksenskrestrns,kconstaknkstudiulkmultidisciplinarkalkcazuluikindividu alkalk delicventului,knkvedereakpreveniriikrecidiveikpekbazakstabiliriikstariikpericuloa sekakacestuia,k fixariikunuikdiagnostickcriminologieksikexecutareakunuiktratament.k Acestkdinkurmaksenskestekcelkpekcare-lkiauknkconsideratiektotikspecialistiikatunc ikcndk sekreferaklakcriminologiakclinica.k JeankPinatel,kcunoscutulkcriminologkfrancezkestekteoreticianulkcarekakimpuskaces tk

curent,kelkfiindksikcelkcarekakformulatkdefinitiakcriminologieikclinicekcakfiind k"ramurak criminologieikaplicatekcarekarekcakobiectkstudiulkindividualkalkdelicventuluiknks copulkdek akdeterminakluareakmasurilorkdeka-lkndepartakdekokeventualakrecidiva"2.k JeankPinatelkakimpuskprinklucrarileksalekadevarulkcakstiintaknumitakcriminologie kestek certkokstiintakteoreticakdarknkacelasiktimpkesteksikokstiintakaplicata,kelkdepart ajnd-okcak sikmedicinaknkdouakramuri:k -kcriminologiakgenerala,kteoreticaksik -kcriminologiakclinica.k Aceastakdinkurmakestekokstiintakpracticakaplicatakcarekpekbazakinvestigatiilork multidisciplinare,knkcazurikindividualek"postkfactum"k(dupakcomitereakcrimei)ksta bilestek metodekconcretekdektratamentkcarekaplicatekpotkprevenikrecidiva,k 13.1.2.kIstoriculkcriminologieikclinicek Majoritateakteoreticienilorksuntkdekacordkcaknceputurilekcriminologieikclinicekse k suprapunkcukcelekalekcriminologieikgenerale,kLombrosokfiindkpersoanakcareknkanulk 1890,kakprecizatknecesitateakefectuariikexamenuluikmedico-psiliologickalkcrimino logiei.k Aceastaks-akprodusklakCongresulkInternationalkdekCriminologiekdinkSan tkPetersbu rgk cndksekpoatekafirmakcaks-aukpuskbazelekcriminologieikclinice.k AkurmatkconceptiakdiscipoluluiksaukRafaelekGarofalo,kcarekaksustinutkimportantak ancheteiksocialekpentrukcaracterizareakcriminalului.k Inkanulk1911,kcriminologulksuedezkOlofkKinberg,klakcelkde-alkVll-leakCongreskdek 1kR.Gassink,kop.cit.,kp.579.k 2kJ.Pinatel,kTraitekdekCriminologie,kpart..II,kp.k297kcitatksikdekR.Gassin,kop.c it.p.580.k

AntropologiekPenalakdeklakKolnkakcontinuatkcelekdouakideikalekexamenuluikmedicopsihologicksikakancheteiksocialekpentrukautoriikrecidivisti,ktineriksikaikinfrac tiunilorkgrave.k Criminologiakclinicaks-akimpuskputinkctekputinkprinkafirmareakobiectivuluikprinci pal:k readaptareaksocialakakdelicventilorkpekbazakunorkconcluziikrezultatekdinkinvesti gatiilekdek naturakmedico-psihologicaksiksocialakefectuatekasuprakacestora.k AceastakramurakaplicativakakcriminologieikakcunoscutkokdezvoltarekdeosebitaknkEur opaksikmaik alesknkFrantakpnakspreksfrsitulkanilor'60kaleksecoluluiknostru,kcndksubkcriticak vehementakakteoreticienilork"criminologieikreactieiksociale"kaproapekcakeraknkpra gulk disparitiei.k LakalkVIII-leakCongreskInternationalkdekCriminologiekdeklakLisabonakdink1978,k reprezentantiikcriminologieikreactieiksociale,kcontestndkvalorilekclinicienilorkp reziceauk dekfapt,kagoniakacesteikcriminologiikaplicate.k Aktrebuieksakfiekredescoperitaknotiuneakdekpersonalitatekcriminalakdekcatrekcrim inologiiknoramericanikpentrukcakalaturikdekceakakpersonalitatiikpericuloasekakluikJeankPinat elkrevigorareak criminologieikcliniceksakfiekazikokcertitudine.k 13.1.3.kOperatiunilekspecificekcriminologieikclinicek Activitatilekntreprinsekdekcriminologiikclinicieniksuntkmultipleksikdiverse,kelek vizndk decelareakindicilorkstariikpericuloasekalekdelicventului.k Dupakidentificareakacestorkindiciksekstabilestekprinkanalizaksiksinteza,knaturak sikgradulk stariikpericuloase,kformndu-sekapoikunkdiagnostickcriminologieksiknkfinalksekdecid ekasuprak masurilorkdekpreventiekakrecidiveikcareksekhotarascksakfiekaplicate.k k 13.2.kStareakpericuloasak-kconceptulkdekbazakalkcriminologieikclinicek k Prinkstareakpericuloasakakunuikindividkdinkpunctulkdekvederekalkcriminologiei,ks ek ntelegekprobabilitateakcakacesteksakcomitakokinfractiune.k Aceastaknotiuneknu-ikoknotiunekjuridicakci,kasakcumkamkafirmat,kunakcriminologic a.k JeankPinatel,kdoctrinarulkcriminologieikclinice,knkdefinitiakstariikpericuloasekp ornestekdek lakdiferentakdintrekcriminalksiknoncriminal,kdemonstrndkcaknukesteknnascuta,keak datorndu-sekinadaptariiksocialeksaukimaturitatiikpsihicekakindivizilor.k Diferentakdintrekacestekdouakcategoriikdekoamenikestekdekfaptkokdiferentakdekgra dkcarek

sekaflaknknsumareakunorktrasaturikdekcaracterkalekindivizilorkcarekconstituie,kasa kcumk leknumestekautorulk"smburelekpersonalitatiikcriminale".k TrasaturilekcukcaracterkspecificekstariikpericuloasekstabilitekdekPinatelksunt:k -kegocentrismul;k -kagresivitatea;k -klabilitateakpsihica;k -kindiferentakafectiva.k Acestektrasaturikpsihologicekpotkexistakseparatknkfiecarekindivid,kdarkpersonalit ateak psihicakakindivizilorkcukpredispozitiikdelicventeknsumeazakdekobiceikdouaksaukchi ark toatekcelekpatruktrasaturikcaracteristicekmentionate,kelekfiindkmaikmultksaukmai kputink amplificate.kPotrivitkluikPinatel,kdezvoltareaktrasaturilorkpsihologicekcarekfor meazak "smburelekpersonalitatiikcriminale"kse.kdatoreazaksocietatiikcarekestekcriminogen aksik nkprincipalkdinkcauza:k -ksaracieikeconomiceksiklipseikculturiikcarekduceklakinadaptare;k -kcomunicariikdefectuoasekcarekconduceklakuceniciakcrimei;k -kopozitieikjuvenileknecontrolatekcekpoatekdeviaknkviolentaksikconsumurikdekdrogu ri;k -kcontagiunikierarhicekakclaselorkprivilegiatekcaroraklekestekspecificak"crimina litateak gulerelorkalbe"ksikprinkimitatiekindiviziikpreiaukcomportamentulkcriminal;k k 1.kElementelekconstitutivekalekstariikpericuloasek Unkindividkpoateksakcomitakunknoukdelictknkfunctiekdekstareaksakpericuloasakparek este,k

3kR.Gassin,kop.cit kp.582.k determinatakde:k a)kCapacitateakcriminalakreprezintakimoralitateakconstantaksikactivakakindividul uiksik cantitateakdekrautatekpekcarekokpoatekdisimulaik b)kGradulkdekadaptabilitateksociala.kCombinatiilekcelorkdouakelementekpotkdakniv elurik diferitekalekstariikdekpericulozitate.kNivelulkcelkmaiknaltkalkstariikdekpericulo zitatekokauk indiviziikcukokcapacitatekcriminalakridicataksikcukokadaptabilitateksuficienta.3 k 2.kFormelekstariikpericuloasek Cercetarilekcriminologicekaukaratatkcaksekdistingkdouakformekalekstariikpericulo ase:k a)kstareakpericuloasakcronicakestekdesemnatakdekatitudineakantisocialakstabilaks ik permanenta;k b)kstareakdekpericolkacutk(saukdekcriza),kcaracterizeazakmajoritateakdelicventil or,kfiindk dekscurtakdurataksikpremergatoarekdelictuluikpropriu-zis.kAceastakstarekakfostkb inek particularizatakdekEtiennekdekGreefkdistingndktreikfazeksuccesive:k -kfazakasentimentuluiktemperat;k -kfazakasentimentuluikformulat;kfazakcrizeikpropriu-zise.kAcestkaspectkakfostkde jaktratatk nkcapitolulkreferitorklakpersonalitateakinfractionalaksiknukvomkmaikinsistakasupr aklui.k k 13.3.kDiagnosticulkcriminologieik k Acestkconceptkpresupunekapreciereaknaturiikstariikpericuloasekpekbazakcomponente lork eik(capacitateakcriminalaksikgradulkdekadaptabilitate).k Diagnosticulksekrealizeazaknkurmakstudieriikdelicventuluikattknkperioadakanterioara k judecariikprocesuluikpenal,kfiekdupakpronuntareakhotarriikdekcondamnarekdarkanter iork executariikpedepsei.k Inkpracticakcriminologieikclinice,kmetodelekprinkcareksekinvestigheazakdelicvent ulksuntk clasificatekastfel:k -kmetodekfundamentalakcarekincludkancheteleksociale,kexamenekmedicalekpsihiatric ek sikpsihologice;k -kmetodekcomplementarekdinkcarekfackpartekobservatiakdirecta,kinterviurile,k

examenelekbiologice;k -kmetodekmenitekakpatrundeknkintimitateakdelicventuluikcumksuntktestelekproiectiv ek deksinceritateksaukcelekdeknarco-diagnostic.k Prinkacestekinvestigariksekvakreliefakcarekestekcomponentakcaracterialakakperson alitatii,k existentaksikintensitateakagresivitatii,kakegocentrismului,kakindiferenteikafect iveksik labilitatiikpsihice.k Toatekrezultatelekinvestigatiilorkefectuatekasuprakdelicventuluikvorkfiknserateknt r-unk dosarkdekpersonalitate.k Inkpracticakcriminologieikclinicekunklockaparteknkinvestigareakpersonalitatiikdel icventuluik sikimplicitknkstabilireakdiagnosticuluiklkocupakexpertizakpsihiatrico-legalakcare, kdek obicei,kestekaxatakpekmotivatiakcrimeiksikmodulkeikdekcomitere.k k 13.4.kPronosticulk Pronosticulkestekipotezak(stabilitakpekbazakdiagnosticuluikcriminologie)kdekcomp ortamentulk ulteriorkalkdelicventului.k Pentrukusurareakacesteikdificileksarcinikcarekdekmultekorikarekunkgradkridicatkd ek subiectivitate,ks-aukpusklakpunctkschemekdekpronosticksauktabelekdekpronostic,ke lek constituindkunkajutorkpretiosknkmuncakclinicienilor.k k k k

13.5.kTratamentulk k Finalulkprocesuluikdekobservatekakdelicventuluiksikakstabiliriiknaturiiksikinten sitatiikstariiksalek periculoaseklkreprezintak"hotarreakrelativaklakmasurilekcareksekvorkaplicaksubiect uluik pentrukakprevenikrecidiva",khotarrekcarekestekcunoscutaksubknumelekdektratament.k Acestekmasuriksuntkpropusekdekcriminologiikclinicienikorganelorkjudecatorestiksi k administratieikpenitenciarelor,kfiindkhotartekdektribunalksikexecutatekdekfunctio nariik institutiilorkcitateknkfinal.k Sekcunosckdouakmarikcategoriikdekmasurikdektratament:k a)kprimakprivestekmodulknkcarekexecutakcondamnatulkpedeapsakprivativakdeklibertat ek putndkmbracakformekca:k"?klibertate",k"cuksuspendare"ksauk"semi-libertate",k b)knkceakdekakdouakcategoriekntrakmasurilekdekordinkmedicalkcumksunt:kpsihanaliza, k psihoterpiakindividualaksikdekgrup,kfarmacologia,k(administrarekdektranchilizant e)ksikchiark celekchirurgicalekcumkesteklobotomiaknkcazurilekrezistenteklakcelelaltekmetodekde k tratament,kcazurikbinekselectionatekdeontologickdekcomportamentekdelicventekinco rigibile.k Programekdektratamentknkvedereakresocializariikdelicventuluik Acesteakfacekpartekdinkceakdekakdouakcategoriekdekmasurikcareknukprivesckpedeaps ak privatakdeklibertate.kEleksekrealizeazakcukparticipareakvolutivakakdelicventilor kcarek dorescksa-sikremodelezekpersonalitatea,ksa-sikmodificekmotivatiileksikaptitudini le,k pentrukaknukmaikrecidivaksiksakrevinaknkmediulksocialknormalkspecificknondelicven tilor.k Celekmaikcunoscuteksikutilizatekmetodeknkacestkscopksuntkpsihoterapiilekindividua lek saukcolective,krealizabilekprinkmetodakfreudianaknumitakpsihanaliza.k Psihanalizakreprezintakmetodakdektratamentkspecificaknevrozelor,knkcarekdekfaptke stek vorbakdekunkdialogkpurtatkdekpsilioterapeutkcukdelicventulkpentrukcakprinkanaliz ak psihologicaksaksekdescoperekmotivele,kconstienteksaukinconstiente,kalektulburari lorkdek comportamentkalekacestorakdinkurma,kpentrukaklekndepartakprinkconstientizare.k Aceastakmetodaks-akdoveditkeficace,kdarkestekcomplexaksikdeklungakdurata,rezulta telek bunekobtinndu-seknkfunctiekdekpregatireakpsihoterapeutuluiksikdekdorintakdelicvent ului.k Inkafarakacestorktratamenteklegatekdekpracticakpsihiatrica,knkliteraturakdekspeci

alitatek suntkmentionateksikaltekmetodekdekresocializare,knkspecialknkzonaktarilorkanglofon e,k printrekcarekesteksikceakakrelatiilorkdekgrup.k Metodakapartinekcriminologilorknord-americanikadeptikaikteorieikluikEdwinkShuter landkalk asociatiilorkdiferentiate,kcarekaukcakprincipalkfundamentkinfluentareakcomportam entuluik delicventului,kaflatknkperioadakdekeliberarekconditionata,kplasatkntr-unkcolectivk dek indiviziknondelicventi,kcarekprinkputereakimitatieikvakoptaksprekmodulkdekviatak moral,k anticriminal.k k Bibliografiek k 1.kJ.Pinatel,kTraitekdekCriminologie,kpart.II.k

k Criminologiakpreventivak k k Obiectivekspecifice:kcunoastereaksikntelegereakroluluikpreventivkalkcriminologiei kaplicate.k Rezultatekasteptate:kstudentiikvorkntelegekimportantakcriminologieikaplicateknkpre venireak criminalitatii.k Competentekdobndite:knkmomentulknkcarekvorkfinalizakstudiulkacestuikmodulkstudentii k vorkaveakposibilitateaksakcunoascakimportantaksikrolulkcriminologieiknkprevenirea k criminalitatii.k Timpkmediukpentrukasimilareakacestuikmodul:k4korek k k 14.1.kConsideratiunikgeneralek k Pericolulksikcosturilekcriminalitatiikfatakdeksocietatekaukfostkevidentiateknk cercetarilekcriminologicekdarksikinkcelekdekordinksociologicks'ikeconomic,kmotiv ekpentruk carekprevenireakdelictelorkakfostkunakdintrekcailekpropuse,kpornindu-sekdeklakpr incipiulkcak "Estekmaikusorksakpreviikdelicventakdectks-okreprimi",ksimilarkceluikdinkmedicina kpotrivitk caruiak"Estekmaikusorksakpreviik(boala)kdectks-okvindeci".k Preocuparilekcriminologiceknkacestkdomeniukconstituiekobiectulkuneikramurikdistin ctekak criminologieikaplicate,knumitakcriminologiakpreventiva.k Caksikcriminologiakclinica,kcriminologiakpreventivaksikarekradacinileknkprimelek lucrarikalekcriminologieikstiintifice,kEnricokFerrikfiindkdekfaptkcreatorulkaces teikramurikcarek akprezentatknklucrareaksak"Sociologiakcriminala",kpublicataknk1891,kunkprogramkvas tkdek masurikpreventive,kpekcarekle-aknumitksubstitutivekpenaleksaukechivalentekalekpe depsei.k PotrivitkluikRaymondkGassin,kexpresiak"criminalitatekpreventiva"kakfostkfolosita kpentruk primakdatakdekcriminologulkfrancezkGuillonknklucrareak"Lakcriminologiekpreventiv" k publicataknkanulk1941knkrevistak"Prisonketkprisonniers"1.k kInkperioadakanilork'30,knkS.U.AknkcazulkScoliikecologicekdeklakChicago,kcaksiknk

perioadakanilork'60,kideilekpreveniriikcriminalitatiikaukcunoscutkokafirmarekext insa,kpentruk caknkzilelekdekaziksakexistekokliteraturakbogatakasuprakacesteikproblematici,k desemnndkformareakacesteikramuriknoikakcriminologieikaplicate,kcriminologiak preventivakcareknsaknukcunoastekokorganizareksistematizatakcumkestekceakak criminologieikclinice.k Inkcontinuareknekvomkreferiklakdefinitiakprevenirii,kdomeniulkei,kmotivelekcarek ok impunksikmasurilekdekprevenirekalekcriminalitatii.k k 14.2.kDefinitiaksikobiectulkpreveniriikcriminalitatiik k Sikastaziksuntkuniikautorikcarekconsiderakcakprevenireakcriminalitatiikestekapan ajulk dreptuluikpenal,keakrealizndu-sekprinkefectulkintimidantkalkpedepsei.k Potrivitkacestorkautori,kreprezentantikaikcurentuluikneoclasickalkreactieiksocia le,k pedeapsa,kmaikaleskprinkseveritate,kcontinuaksakfiekfundamentulkprevenirii.kCukt oatek acesteakprevenireakpenala,kcumkestekeakcunoscutaknkliteraturakdekspecialitatekjur idicak ,si-akdemonstratknktimpkineficacitatea.k Sekstiekcakpedeapsakpenala,knkmodktraditionalkarekmaikmultekscopuri:k intimidareakcolectivitatiikdekakcomitekinfractiunik(ideekpreluatakdeklakPlatonks ikcontinuatak dekpozitivismulkitalian),kintimidareakindividualakakdelicventuluikcondamnatkpent rukaknuk 1kRaymondkGassin.kop.cit.,p.604.k k

maikrecidiva,kneutralizareakdelicventuluiksikpedagogiakgenerala.k 2kR.kGassin,kop.cit.,p.650.k k Acestekscopuri,knkurmakstudiilorkaprofundate,ksuntkdepartekdekakfikobtinutekiark uneorikchiarkimposibilkdekrealizat.k Reprezentantiiknoikcriminologii,knkspecialkceikaikcurentuluik"stigmatizarii"kauk sustinutkcaksistemulkrepresivknukfacekdectksakcreascakankdekankcriminalitatea,k prevenireaknerealizndu-seknknicikunkfel.k kInkplus,kpsihanalizakfreudianakakrelevatkasakzisulk"instinctkalkmortii",kcreatk dek amenintareakpedepseikcukmoartea,kideekcarekinduceklakuniikindivizikdorintakdekak ucide2.k Dinkacestekconsiderente,kreprezentantiiksocietatiikcivile,knkspecialksociologii,k asak cumkmentionamkpekceikapartinndkScoliikecologicekdeklakChicago,kseparatkdekmasuril ek represive,kaukncercatksakrealizezek"antefactum"kactivitatikcukcaracterksocial,knk vedereakpreveniriikcriminalitatiikangrenndkbinentelesknkaceastakredutabilakactiune, ksik institutiilekstatuluiknkbazakunorkprogramekdekprevenirekcareks-aukntinskpekperioad akak douaktreikdecenii.k Inkurmakacestorkrealizarikakrezultatkokbogatakliteraturakdekspecialitateknkcareks -akreusitk saksekformulezekdefinitiakpreveniriikcriminalitatii,keakreprezentndk"ansamblulkde kmasurik social-economice,ktehnico-organizatorice,kadministrative,kdisciplinareksikjudici areducationale,kluatekdekstatksikorganismelekneguvernamentalekcarekaukcakfinalitat ek principala,klimitareakposibilitatilorksavrsiriikinfractiunilor".k Dekmentionatkcaknkprivintakposibilitatiiksavrsiriikinfractiunilor,kcriminologiak preventivaknukareknkvederekrecidiva,kciknumaikpotentialelekinfractiuniikprimare,k deoarecek recidivakfacekobiectulkcriminologieikclinice.kDinkdefinitiakdekmaiksuskrezultakc ak prevenireakpresupune:k a)kmasurikdekinterventiekpenala,kdarkcareknukvizeazakpedepsireaknksinekakfaptelor k cuprinseknklegiksikreglementarikcukcaracterkpreventivkcikstabilireakunorkregimuri kspecialk(cumk estekcelkalkcomertuluiksikdetineriikarmelorkdekfocksikaksubstantelorkexploziveks aukcelkalk medicamentelorkcukcontinutkstupefiant,kprecumksikinterzicereakcomercializariikba uturilork alcooliceknkapropiereakunitatilorkscolareksaukobligativitateakfunctionariiksistem elorkdek pazaksikalarmareklakunitatilekbancare).k b)kmasurikeducativekcareksakfiekexecutateknkspecialkdekunitatilekadministrativek

dekstatk(politieksikjustitie)k,kdekocrotirekakunorkcategoriikdekpersoanek(minore ksik handicapatiksocial);k c)kmasuriksocio-economicekmenitekakmbunatatikviataknksocietatekmaikalesk pentrukpaturileksocialekspusekdefavorizatekpentrukameliorareakvietiikacestorakdi nkpunctk dekvederekmaterialksikmoral.k k 14.3.kTipurikdekprevenirekakcriminalitatiik k Inkacelasiktimp,knklucrarilekconsacratekpreveniriikdelicventeiks-aukdesprinskdoua k marikorientarikprivindkdefinireakacesteikprobleme.k Primakfiindkdeknaturakextensiva,kconsiderakcak"totulkestekprevenire"knkluptak contrakinfractionalitatii,kncepndkcukpedeapsakaplicatakinfractorilorksikterminndkcu k reparareakpagubelorkprovocatekvictimelor.k Ceakdekakdouakorientare,kpekcarekokconsideramkapropiatakdekobiectulkrealkalk prevenirii,kestekceakcarekstabilestekcakprevenireakareklockpnaklakcomitereakdelic tului,k sikpedepsireakcriminaluluik.kPedepsireakfacekobiectulkuneikaltekstiinteksaukramu rak stiintificaknumitak"Stiintaksanctiunilorkpenale"kcarekurmarestekeficientakpedeps eikfatakdek ceikcarekaukcomiskdejakdelicte.k Inkpracticakactivitatiikdekprevenirekakcriminalitatiikcaksiknkliteraturakdekspeci alitate,k sekfolosescktermenikcak"prevenirekgenerala",k"prevenirekspeciala",k"prevenirekpr imarak

3kR.kGassin,kop.kcit,kp.k644.k kD.kSzabo,kLeskmesureskdekpreventionsksocile,kdink"Criminologiekenkactions",k196 8,kpp.k273-311.k4 k secundaraksiktertiala"ketc,ktermenikcarekdefinesckanumiteksegmentekalekpreveniri iksik care,knkraportkdeksferakmasurilorkntreprinsekimpunksakfiekexplicate.k 1)kOkprimakclasificarekakpreveniriikfolositaknkperioadakdeceniilork40-50,kerak aceeaknkcareksekdistingeau:k a)kprevenireakdelicventeikjuvenileksik b)kprevenireakdelicventeiknkgeneral.k ka)kInkprivintakpreveniriikdelicventeikjuvenileks-akconsiderat,ksikncaksekmaik considerak,cakdekfaptkaceastakreprezintaksubstantakprevenirii.k S-akpornit,knkfundamentareakacestuiktipkdekprevenire,kdeklakideeakcaktineriiksikc opiik aukokpersonalitateknkformareksikcakpoatekfikmodificataksikremodelatakprinkactiuni keducative,k fatakdekpersonalitateakadultilorkcarekestekdejakformata;kaceastakdinkurmaknemaik fiindk sensibilaklakeducatie,kramnndkinfluentabilaknumaiklakfricakpedepseikpenale.k b)kPrevenireakdelicventeiknkgeneralksekapreciazakcaksekrealizeazaknumaikprinkefec tulk intimidantkalkpedepseikpenale.k 2.kOkakdouakclasificare,kceakmaikraspndita,kestekaceaktripartita,knkcarekprevenire ak arekurmatoarelekniveluri:k ka)kPrimakprevenire,ksaukprimara,kestekreprezentatakdekansamblulkmasurilorkntrepr insek pentrukmodificareakconditiilork(factorilor)kcukcontinutkcriminogenkcarekprivesck cadrulkfizicksik socialkglobal.k Intrekmasurilekcuprinseknkacestkansamblukexemplificamkcreareaklocurilorkdek munca,kakconditiilorkdeklocuit,kakspatiilorkdekpetrecerekaktimpuluikliberksikdek asistentak medicala/k b)kPrevenireaksecundarakcuprindekacelekmasurikcareksekaplicakfatakdekgrupurilek saukfatakdekunkanumitksegmentkalkpopulatieikcarekprezintakunkrisckparticularkdek delicventa.k Prevenireaktertiala.kInkconceptiakunorkautori,kacestktipkdekprevenirekestekndrept atak sprekmpiedicareakrecidivei,kcuprinzndkactiunikdekordinkindividualkdekreadaptarekso ciala,k saukdekneutralizarekakvechilorkdelicventi.kDupakopiniaknoastra,kdacakprimelekdou ak

categoriikdekmasurikpreventivekintereseazakcriminologiakpreventiva,kcelekdinkak treiakcategoriekintereseazakcriminologiakchimica3.kInkprivintakclasificariik preveniriikcriminalitatii,kcriminologulkcanadiankDeniskSziobokstabilestektotktre ik categoriikdekactiunikpreventive:k -kmasurikmeniteksakameliorezekconditiilekdekviata;k -kmasurikdekmbunatatirekakactivitatiikstructurilorksikinstitutiilorkstatuluikcuk responsabilitatiknkluptakcontrakcriminalitatiik(politie,kjustitieksiksistemulkexe cutionaik penal);k -kmasurikspecificekserviciilorkoferitekdelicventilorksikdefavorizatilorksocial44 .k k 14.4.kProgramekdekprevenirek k Prinkprogramekdekprevenirekntelegemkansamblulkdekdeciziiksikmasurikcarekaukcak scopkmpiedicareakpersoanelorkdekakdevenikdelicventiksaukvictimekalekdelicventei.k Lundkdreptkcriteriukobiectiveleksiknivelurilekprevenirii,kprogramelekdekprevenire k potkfikrepartizateknktreikmarikcategorii;k a)kprogramekdekprevenireksociala;k b)kprogramekdekprevenirekvizndkprotejareakpersoanelorkdekakdevenikvictimeksik c)kprogramekdekprevenirekexecutatekdekpolitie.k Ak-kProgramelekdekprevenireksocialakakdelicventeik Acestekprogrameksuntkprimelekexperientekpozitiveknkspecialknkdomeniulk

5kOscarkNewman,kDefensiblekspacek-kcrimekpreventionskthroughkurbankdesing,kNewkY or ,k1973.k k delicventeikjuvenile,krealizatekdeklucratoriksocialikdinkafarakserviciilorkpolit ieiksikjustitiei.k Luptakacestorklucratorikestekorientataksprekinadaptareaktinerilorkdelicventiksik ak moduluiknkcarekacestiakdinkurmakevolueaza.k Programelekdeknaturaksocialakaukcuprins,ksikcontinuaksakcuprinda,kactiunikdek profunzimeksikdeklungakduratakasuprakindivizilorksikmediuluiklorksocial.k Celekmaikambitioasekprogramekdekacestktipks-aukrealizatknkS.U.kA.ksikFranta.k Inkcadrulkprogramuluikintitulatk"ProiectulkzoneikChicago"ks-akurmaritk transformareakglobalakakmediuluiknconjuratorkprintr-unkefortkalkntregiikcomunitati kcarek akduratk30kdekani.k Inkcadrulkprogramelorkdekprevenirekgenerala,ktotknkS.U.A.,ks-aukinclusksik masurilekpedagogiceksikterapeuticekcareknukporneaukdeklakunkobiectivkgeneralkcik deklakunulk relativkcareksekadapteazakunorkgrupurikrestrnsekdektineri.k B.kProgramekdekprevenirekdestinateksaklimitezekocaziilekdelictuluik Programelekdinkaceastakcategorieksuntkcelekmaikrecenteksikcuprindkpatruktipurik dekmasuri:k a)kmasurikdekeducatiekakpubliculuikcarekaukmenireakdeka-1kinformakasuprak criminalitatii,kakcauzelorkeiksikakinstrumentelorkdekluptakdupakmpotrivakei,kporn indu-sek deklakideeakcakprevenireakestekproblemakntregiiksocietatik b)kmasurikdekprotectiekakeventualelorkvictime,kmasurikcarekconstituiekdekfaptkes entak acestuiktipkdekprogram.k Acestekmasuriksuntkcelekpekcarekpersonaleklekiaukeleknselekpentrukpropriak protectia,kdekmultekorikplatindkunorksocietatikprivatekdekpazaksiksecuritate,katt klak locuintelekproprii,kctksiknksocietatilekeconomiceksaukcomercialekundeklucreaza.k c)kmasurikdekparticiparekakpubliculuikalaturikdekorganelekoficialekpentruk prevenireakcrimeikSekpoatekspunekcakacesteaksuntkcelekmaikdificilekmasurikdek executat,kpubliculkparticipndkcukmarekdificultateklakexecutareaklor,kmotivkpentru kcarek sarcinakangrenariikpopulatieiklakasemeneakactivitatiknkmajoritateakstatelor,kakfo stklasatak pekseamakpolitiei.kAceastaks-akrealizatkcukokoarecare,keficacitateknumaiknkcondit iilek uneikautonomiikakpolitiilorklocalekcarekmpreunakcukprimariile,ksi-aukstabilitkpro priileklork programekdekprevenire.k Situatiikdekacestkgenks-auknregistratknktarilekvest-europenekmaikaleskdupak1990.k

d)kTotknkcadrulkacestuiktipkdekprogramekliteraturakdekspecialitatekciteazaksik amenajareakmediuluiknconjurator.k Acesteakvizeazakcaknkcomunitatilekurbaneksikrurale,kimobileleksakfiekconstruiteknk asakfelknctktoatekpartileksakfiekvizibilekntrekelekcaksikspatiilekdekacceskdinkstra da.5 C.kProgramelekdekmasurikpreventivekalekpolitieik Inkgeneralkinstitutiakpolitieikestekcunoscutakcakfiindkrepresiva.k Cuktoatekacestea,kmaikaleskdupakaniik60-70kpolitiaksi-akconceputkmisiunile,k alaturikdekanchetareakjudiciarakakfaptelorkpenale,ksikpentrukprevenireakcriminal itatii,kcak urmarekakpreluariikidelorkcriminologice.k Laknceput,kacestekmasurikpreventivekaukfostkorientate,kcakpestektot,ksprek mpiedicareakdelicventeikjuvenilekpentrukcakulteriorkprevenireaksakvizezektoatek categoriileksocialeksikdekvrstakalekdelicventilor,k a)kActivitatikprivindkprevenireakcriminalitatiikjuvenilek Toatekmasurilekcukacestkcaracterksekdeosebesckdekcelekspecificekpreveniriik sociale.kAcesteakdinkurmaksuntkdekprofunzimeksikcareksekntindkpe.kperioadekmarik dektimp,knkcontradictiekcukcelekalekpolitieikcareksuntktemporareksiklimitateklaka numitek aspectekalekdelicventeikjuvenile.k Practicakpreventivaknkacestkdomeniukcunoastekmaikmultektipurikdekastfelkdek masuri:k

1)kmasurikdekinformareksikdekparticiparekakfunctionarilorkpolitieiklakactivitati lekcuk caracterkgeneral;k 2)kmasurikdekatragerekaktinerilorkcukpotentialkdelicventknkactivitatikdekpregatir ek scolaraksikdekpetrecekaktimpuluikliberksubkcoordonareakfunctionarilorkpolitiei;k 3)kluareakamprentelorkpapilarekdeklaktineriikdelicventi;k 4)katragereakatentieikfamiliilorksikcolectivelorkdinkcarekfackpartektineriikdeli cventi.k b)kActivitatikpreventivekgeneralek Acesteakprivesckpekdekokpartekdesfasurareakoperativaksikeficientakakanchetelorkp rink careksekdescoperakinfractiunileksiksekidentificakautoriiklorksikpekdekokpartekpr ivesck prevenireakprinkprezentakpolitieneascaknkteritoriukdatknkresponsabilitate.k Inkceakdekakdouakcategoriekde:kactivitatikpreventivekgeneraleksuntkinclusek urmatoarelekgenurikdekactiuni:k -kcelekndreptatekasuprakfactorilorkcukcontinutkcriminogenkcumksuntkpublicatiilek porno,kafiselekcarekincitaklakviolenta,kspectacole,kfilmeksaukcasetekvideokcukco ntinutk obscenketc;k -kcelekcarekprivesckpersoanelekcekpotkfikvictimekalekinfractiunilorkcumksuntkloc uitoriik caselorkizolate,kpersoanelekaflateknkstarikconflictuale,kprecumksikimobilelekcare knukauk sistemekdekpazaksikalarma.k -k 14.5.kEvaluarekcriticak k Studiilekevalutivekefectuatekcukprivireklakeficientakpreveniriikcriminalitatiikp rink diferitekmetodeksikmasurikaukreliefatkcaknkgeneralkrezultatelekobtinuteknukauk corespunskasteptarilor,keleknefiindkpekmasurakeforturilorkumaneksikmaterialek ntreprinse.k S-akrelevatkcaktotusikprevenireakcriminalitatiikarekctevaklimite:k a)kPrimakdintrekelekestekdatakdeknaturakinfractiunilorkcarekestekdiferita.kNukpo tkfik prevenitektoatekinfractiunileknkegalakmasurakprinkprocedeelekcriminologiei.kAstfe lkestek cazulkinfractiunilorkdekmarekviolenta,kcumksuntkactelekteroriste,kcarek nukpotkfikdiminuatekdectkprinkactivitatikrepresivkantiteroriste.k b)kOkakdouaklimitaktinekdekpersonalitateakindivizilorkpotentialkdelicventi.kDaca k suntknumerosikindiviziksensibiliklakmasurilekcukcaracterkpreventivksuntktotusiko kpartekdink eikcukokpersonalitateksupercriminalakcareknukraspundklakmasurilekpreventive.k

c)kAktreiaklimitaktinekdektehnicilekpreventivekutilizatekcareknukpotksakfiekefic ientek ntotdeaunakdinkurmatoarelekconsiderente:k -kcosturilekeconomicekfoartekridicatekpekcareklekimplica;k -kcriminalitateaksekdeplaseazakpektimpulkaplicariikmasurilorkpreventiveknkaltek spatiikdectknkceleknkcareks-akactionat;kestekcazulkpatrulelorkdekpolitiekcareksuntk folositekcukefectkdescurajatorknkmediilekcukcriminalitatekridicata;k -kmasurilekdekprevenirekutilizatekuneoriksuntkcontrarekcuklibertateakpersoaneik fiindkincompatibilekcukconceptiilekdemocraticek(ex.kluareakamprentelorkdigitale) .k d)kInkcazulknkcarekprevenireaknukakreusitksocietateaknukpoatekrenuntaksikdekcelek maikmultekoriks-akrecursklakrepresiuneakcriminalitatiikdemonstrndknkfinalkcaknukpo atek existakprevenirekfarakrepresiune.k k 14.6.kPrioritatiknkcercetareakcriminologicakcontemporanak k Inknumeroasektari,kchiarkdintrekcelekmaikdezvoltate,kproblemakcriminalitatiikakd evenitk unakdintrekprincipalelekgrijikalekguvernelor,kalekspecialistilorksikalekpopulati ei.k Sperantakcakmbunatatireakniveluluikdektraikvakduceklakscadereakcriminalitatiiknuk s-ak realizat.k

6kratakcriminalitatiikreprezintaknumarulkdekinfractiuniklak100.000kdeklocuitori. k 7kR.Gassin,kop.cit.,p.410.k k 8kidem.,kp.411.k Inkciudakunorkprogramekambitioasekdekprevenirekakcriminalitatii,kratakcriminalit atii6kak crescutkankdekan.kMaikmult,kcriminalitateakakcunoscutknoikformekcumkestekceakakt ineretului,k ceakcomisakviolentaksikcrimakorganizatakcukmultiplekmanifestari,kntrekcarekceakak gulerelork albekfiindkceakmaikpericuloasa.k Criminalitateakjuvenilak Totalitateakinfractiunilorkcomisekdekminoriksiktinerikreprezintakcriminalitateak juvenila,k criminalitatekcarekankdekankcunoastekokcresterekalarmantaksikokdiversificarekneb anuita.k Intrekfactoriikfavorizndkaikdelicventeikjuvenilekmentionamkfamiliilekdezorganizat e,k nivelulkscazutkdekinstruire,ksomajulkparintilor,kindustrializareakcukapanajulksa u,kurbanizarea,k lakcareksekadaugakprezentareakemisiunilorksikfilmelorkcinematograficeksikvideo,k cuk continutkpornoksikviolent.k Desikpreocuparilekpekliniakdelicventeikjuvenilekaukfostkmultiple,kmentionamkdoik dintrek ceikmaikcunoscutikcriminologiknkmaterie:kcanadieniikLebtoneksikFrechette.k AmbiikprofesoriklakScoalakdekCriminologiekakuniversitatiikdinkMontrealkaukdesfas uratk timpkdek20kdekanikcercetariknkdomeniu,kconcluziileklorkfiindkcuprinseknklucrareak" Delicventek sikdelicventi"kpublicataknkanulk1987.k Inkprivintakdelicventeikjuvenile,kautoriikconsiderakcaksuntkdouaktipuri:k a)kdelicventakcomunakcarekestekspecificakexcesulkdekenergieksikactiunekaktineril or,k fiindkcomisakfrecventknkjoaca,kaceastakfiindktrecatoare;k b)kdelicventakdistinctakcarekestekdekregulakprovocata,knvatata,ksustinutaksik diversificatakdekmediulknkcarektineriikevolueazaksikcareknkfinalkduceklakokadevara takangajarek antagonistakfatakdekvalorileksocialekconsacrate.k Altikdoikcriminologi,kamericanulkCliffordkShawksikfrancezulkVasilekV.Stanciu,ksauk preocupatkdekdelicventakjuvenila,kunulkpentrukzonakorasuluikChicagokiarkcelalalt kpentruk ceakdinkunelekcartierekalekParisului.k

Eikaukrelevat,kcakpeklngakfactoriikcunoscutikcukinfluentaknkformareakpersonalitati ik tinerilorkdelicventi,kunkrolkdeosebitklkarekmediulknconjuratorkpekcarekRaymondkGas sinklk numestek"vecinatatea"k(lekvoisinage)7,kntelegndkprinkacestakmediulkales.kDouaksunt k acestekmedii:k a)kprimulkestekcelkalkcartierelorkcukdegradareksocio-morala,kapartinndkpersoanelo rk careksuntkcunoscuteksubknumelekdeksubproletariat.k Copiiikprovenindkdinkfamiliilekcekapartineaukacestuikmediukcapatakokostilitatek vaditakfatakdektotkcekestekconformkcukvalorileksocialekconsacrate.k Okastfelkdeksituatieksekdatorestekmediuluikmentionatkundekdomnestekokrevoltak mocnitakfatakdeksistemulksocialkexistentkpekcare-lkconsiderakfavorizantkdoarkpen trukgrupulk aflatklakputere.k b)kcelkdekalkdoileakmediukestekcelkalkbandelorkdekcopiiksikadolescenti,kmediukca rekarek influentakceakmaikputernicakfatakdekdelicventiiktineri.k Copiiiksekasociazaknkbandekdinkdiferitekmotivekcumksuntkcelekafective,ksaukpentru k dorintakafirmariikproprii,ksaukpentrukcakaicikgasesckokjustificareksikaprecierek pentruk comportamentulkpekcarekfamiliaksikmediilekscolarekikcontestaketc.k Dekobiceikmediulknaturalkalkcopiilorkconstituitiknkbandakestekstradakcuktoatek solicitarilekeiknegative8.k AcestkgenkdekdelicventakakaparutknklumeknktarilekvestkeuropeneksikS.U.A,kmaikntik nkperioadakanilork'50,ksubkformakbandelorkdektinerikdelicventikcukatitudinikagres iveksik distructive,kcunoscuteksubknumelekdek"Ieskbloasonsknoir'\k"teddyboy"ksauk"vitell onr.k Inkperioadakanilor'60kakaparutkoknouakformakdekinadaptarekjuvenila,kakgrupurilor kdek vagabonziknkcolectivktipk"hippies"kcarekfoloseauknkcomunkdrogurile.k Dupakaniik1970,kdelicventakjuvenilakakluatkaltekformekpornindkdeklakfurturileksi mple,k

9kRaymondkGassin,kop.cit,kp.509.k k 10kSorinkRadulescu,kDankBanciu,kSociologiakcrimeiksikcriminalitatii.kBucuresti.k 1996.kpp.k189-1990.k 11kPaulkPopescukNeveanu,kDictionarkdekpsihiatrie,k1978,kp.283.k continundkcukconsumulkdekdroguri,kcukprostitutiakheteroksikhomosexuala,kvagabonda jul,k violentakpoliticak(prinkcareksekcontestakvalorileksocietatiikcapitalistekdekcons um)ksik terminndkcuksinuciderileknkgrup,k Inktarilekfostekcomuniste,kprintrekcareksikRomnia,kokformakspecialakakdelicventei k juvenilekerakaceeakcunoscutaksubknumelekdekhuliganismkcareksekdatorakuneiksubcul turik delicvente,kfiindkapropiatakcukceakcontestatarakdinkaniik1970kdinktarilekvest-eu ropene.k Infractiunilekcomisekcukviolentak Delicventakviolentakaknceputksakconstituiekokpreocuparekakcriminologilorksikak penalistilorkncepndkcuk1970kcndknumarulkacestorkfaptekakcreatksentimentulkdek insecuritatekcivica.k Cakokparanteza,knkistoriakprioritatilorkpenalekmentionamkurmatoarelekperioade:k -knksecolelekXV-XVII,kaceastakakprivitkcombatereakvagabondajuluiksikcersetoriei,k Europakacelorktimpurikfiindkcutreieratakdekcetekmarikdekvagabonziksikcersetori;k -knksecolulkXIXkprioritateakakconstitui-okcombatereakcriminalitatiikproletariatul uikurban,k nascutakdinkindustrializareakprincipalelorktarikdinkvestulkEuropei;k -knkzilelekdekazikdelicventakviolentaksikcrimakorganizata,kcukformakeikceakmaik periculoasakcriminalitateaknkafaceri,kconstituiekprioritateaksocietatii9.k Criminalitateakviolentakestekcompusakdinkinfractiunilekcomisekprinkviolentakcak omorul,kviolul,ktlharia,kvatamareakcorporala,klipsireakdeklibertate,kfiindkcaract erizatekdek utilizareakforteikfiziceksikmoralekasuprakvictimelor.k Inkmodkdeosebit,kacestkfenomenkakcunoscutkcresteriksubstantialeknkstatelek dezvoltate,kundekdekmultekorikratakcriminalitatiikakdepasit-okpekceakaksporuluik naturalkalk populatiei.k Majoritateakcercetarilorkcareks-aukpreocupatkdekacestkgenkdekdelicventakauk constatatkanumitekcaracteristicikcarekokdepartajeazakfatakdekaltekgenurikdekcrim inalitate.kInk principalkacesteaksunt:k -kfrustrarea*kestekelementulkpsihickcarekdeterminakfrecventkcomitereak infractiunilorkcukviolenta;k -kautoriikacestorkdelicteksuntknkgeneralkcukokinstructieksikculturakredusa,k provenind,kdekregulakdinkfamiliikdezorganizate;kacestiakactioneazakfarakakaveaku nkechilibruk emotional;k

consumulkdekalcoolkprecedekdekcelekmaikmultekorikdelictelekviolente;k -kfrecventkagresiuneakestekdeterminataksikdekrelatiilekanterioarekdintrekautorks ik victima,kaceastakdinkurmakavndkunkrolkprecisknkcomitereakcrimei;k -kcelekmaikfrecventekmobiluriknkcazulkinfractiunilorkcomisekcukviolentaksunt:kura ,k gelozia,krazbunarea,knkcazulkomorurilor,ksatisfacereakinstinctelorksexualeksaukpe rvertite,k nkcazulkviolurilor,ksaukmaterialeknkcazulktlhariilorksiksechestrarilorkdekpersoane; k -kmijloacelekfolositekdekdelicventiksunt:klovireakcukobiectekdure,ktaietoare,ksa uk armelekdekfoc,ksechestrarea,ksantajul,kamenintarea,kconstrngereakfizicaksaukmoral a10.k Inkfunctiekdekmaikmultekcriterii:kcakformakdekmanifestare,kpersoanelekimplicatek sik mobilurilekurmarite;kaceastakdelicventakestekcaracterizatakdekmaikmultekformekde kviolenta:11 k-kprimitivaksaukntmplatoare,kpropriekindivizilorkcukfrustrareak=k"dezechilibrulk afectivkcekapareklaknivelulkpersonalitatiikindividuluikcakumiarekakneiealizariik uneikdorinte,k akmpiedicariikndepliniriikuneiktrebuinteksaukakprivariikindividuluikdekakobtinekce va,kdek ordinkmaterialksaukafectiv,kce-ikapartineakanterior",kreactiekexplozivaknecontro lata,kdatoratak dekmultekorikconsumuluikdekalcoolksikrelatiilorkconflictualekcukvictima;k -kpasionala,knkcazulkuciderilorkdinkgelozieksaukviolului;k -kutilitarakcarekareklocknkcazulktlhariilorksiksechestrarilorkdekpersoanekcarek urmaresckinteresulkmaterial;k

12kIdem,kp.k193.k k 13kR.kGassin,kop.cit.,kpp.474-476.k k -kpseudojustitiara,kcaknkcazulkomorurilorkdinkrazbunare;k k-ksikasa-zisakrationala,kspecificakcrimeikorganizate12.k Escaladareakfarakprecedentkakviolenteikestekmaikrecentkalimentatakdekproliferare ak sectelorkreligioase,kfanatismulkmultorakdinkacesteakfiindklakradacinakakmultorks ikfioroasek omoruri.k Sekreliefeazakngrozitoareksuferintekfiziceksikpsihiceklakcarekaukfostksupusekvict imelek actelorkdekviolenta.k Ceakmaikascutitakformakakcriminalitatiikviolentekokreprezintak"terorismul.k Dekmultekorikaceastakestekdekfaptkterorismulkdekstat,ksubventionatkdekdiferitek guverne,kapartinndkstatelorkcukregimuriktotalitare,kpekconsiderentekpolitice.k Aceastakcategoriekdekcrime,kprinkimplicareakunorkgrupurikdekstate,kakfacutksakap arak criminalitateaktransnationala.k ncakdeklaknceputkcriminaliikteroristikau'kcautatksakascundakcaracterulkpenalkalk faptelorklorksubkmotivatiikpoliticekdekstngak(BrigazilekRosii,kArmatakRosie)ksauk dekdreapta,k dekorientarekneonazista.k Acestkgenkdekcrimeks-akcomiskdekgrupurikorganizate,kdupakprincipiikmilitare,kcuk armamentksofisticatksikavndkokdisciplinakferma.k Grupurilekteroristekaukdebutatkcukinfractiunikdekjafksikfurt,kcontinundkcukrapiri kdek persoane,ksantajksikterminndkcukactelekdekgenocidkcakaruncareaknkaerkaktrenurilork dek persoane,kdistrugereakavioanelorkcukpasageri,knkzbor,kscufundareakdekvasekmaritim e,k etc.k ComunitateakstatelorklumiikprinkO.N.U .ksi-aukcreatkprogrameknationaleksik internationalekdekcombatereakterorismului.k Crimakorganizatak Crimakorganizatakestekaceeakcareksekproducekprintr-okvointakdeliberatakdekakcomi tek unaksaukmaikmultekinfractiuni.k Crimelek(delictele),kobisnuiteksekcomit,kpentrukfoloasekmateriale,kcumksuntkfurt urilek

dinkbuzunare,kdinkmagazine,ktlhariileksaukfalsurile,kelekfiindkrealizateknkcadrulk unor-situatiik nespecifice.k Inkzilelekdekazikcriminalitateakakcunoscutkokorganizarektipicakunorkactivitatik economicekeficientekbazatakpekplanificare,kpornindkdeklakcunoastereaklocurilorku ndek urmeazaksaksekcomitakdelictul,kpregatireaksikprocurareakinstrumentelorknecesare, k alegereakcomplicilor,ktotulkfiindkorganizat,kmotivkpentrukcarekiks-akspuskcrimak organizata.k Studiilekcriminologice,kaukreliefatktreikvarietatikdekcrimakorganizata:k 1)kceakcukcaracterkbrutalksaukagresiva,kcarekcuprindekinfractiunilekdektlharie,ks ik rapirilekdekpersoane.k 2)kceakcarekprivestekexercitareakunorkactivitatikilicitekcukprofitkmaterialkcak proxenetismul,kjocurilekdeknorocksiktraficulkdekdrogurikprinkcareksekobtinekprof itkdinkviciilek oamenilor.k 3)kceaknkafaceri,ksaukakgulerelorkalbekcarekapartinekpersoanelorkdinkcategoriilek socialekelevateksikcarekconstauknkfraudekfiscale,kcoruptieksikaltele.13k CercetatorulkamericankDonaldkCressy,knk1967kafirma:k"Criminalitateakorganizatak sekdeosebestekdekceakconventionala,kcare-ikntmplatoarekprinkdimensiunilekeikuriase ,k implicndkunklantkdekcomanda,kcomparabilkcukcelkalkuneikarmate,kintensakplanificar e,k secretizare,kamenintareaksaukfolosikreakfortei,kizolareakconduceriiklakvrf.k AcestkgenkdekcriminalitatekaknceputksakfiekorganizataknkS.U.Aknkzorileksecoluluikal k XX-lea,kcndkMafiakimigrantilorkitalienikaktrecutklakaplicareakmetodelorkeikpekntre agak ntinderekakS.U.A.k Organizatiilekcriminalekconstituiekpekteritoriulkuneiktariksikformeaza,kdekregula ,klegaturik

cukindivizikafaceristiksaukchiarkgruparikdinkaltektari,kdispusekntr-okanumitakzon akgeografica,k sikinternationalizeazakactiunilekcriminalekdupakanumitekstrategiikbinekconturate. k Escrocareakforteikdekmunca,ktraficulkdekdroguri,kjocurilekdeknoroc,kcamata,ksant ajul,k prostitutia,kcontrabanda,kcontrafacereaksikplasareakmijloacelorkdekplatakfalse,k coruptie,k reprezintakcapitolekdekbazakalekactivitatilorkcriminale,kprofiturilekfiindkcanal izateksprekaltek afaceriklegale,kprinksistemekcomplicatekdekspalarekakbanilor.k Estekcunoscutkfaptulkca,knkmultekstate,kcrimakorganizatakconstituiekunkadevaratk "cancer"kcarekvlaguiestekputereaksocietatii,kamenintakstabilitateakguvernelor,kd eterminak crestereaktaxelorkceksekadaugaklakpretulkmarfurilor,kpericliteazaksigurantakceta tenilor,kak agentilorkeconomicikaflatiknkcompetitie,kcontroleazakprinkfortakbanului,korganiza tiik profesionaleklegale,kaukokputernicakinfluentakpoliticaksikeconomicakprinkinfiltr areaknkdiferitek afaceriklegale.k Inkconceptia,kInterpolkorganizatiilekcriminalekarkputeakfikmpartitekastfel:k -kFamiliilekMafiei,knkcareksekgasesckdekregulakstructurikierarhice,knormekinterne kdek disciplina,kunkcodkdekconduitaksikokanumitakdiversitatekdekactivitatikiliciteksi klicite.k -kOrganizatiilekprofesionalekalekcarorkmembriksekspecializeazaknkunaksaukdouak tipurikdekactivitatikcriminalek(traficulkdekmasinikfurate,klaboratoarekclandesti nekpentruk fabricareakdrogurilor,kimprimeriikclandestinekdekmonedakfalsa,krapirikdekpersoan ekpentruk rascumparare,kjafurikorganizate,ketc).k -kOrganizatiilekcriminaleketnice,kcakrezultatkalkunuikconcurskdekmprejurari,kcumk ark fikimensakdiferentakaknivelurilorkdekviata,kseveritateakexcesivakakprocedurilork dekimigrare,k expansiuneakgeografica,kslabiciuneaklegilor.k -kOrganizatiilekteroristekinternationale,kcarekpracticakasasinate,kdeturnarilekd ek avioane,krapirilekdekpersoane,ketc,ksubkdiferitekmotivatiik(politice,kmilitare,k religioasek"sauk rasiale).k -kreciclareakbanilor,kfenomenkinternationalkcukokclientelakvariata:kvnzatorikstnje nitik dekmilioanekdekdolariklichizikobtinutikdinkafacerikilicite,koamenikdekafacerikca rekncearcaksaksek sustragakdeklakimpozite,kdetinatorikdekfondurikobscurekdestinatekcoruptieiksikmi tuirii,korikceik carekncearcaksa-sikascundakcapitalurile.k Extindereaksikmultiplicareakcrimeikorganizatekntr-unknumarkimportantkdekstatekauk fundamentatkoportunitateakanalizariikacestuikfenomenkglobalklakceakde-akV-akConf

erintak O.N.U.kprivindk"prevenireakcriminalitatiiksiktratamentulkinfractorilor".k Inkacestkcadruks-akelaboratkokrezolutiekspecialak"Crima,kcakformakdekafaceri",knk carekseksubliniazakcriteriilekdefinitoriikpentrukacestkfenomen.k InkprivintakMafieikdinkS.U.Akcaracterizareakcekurmeazakfacutakdekunkziaristkital iank aratakca:k"organizareakcriminalakestekcondusakdekunksefkcareksekocupa,knkfataksoc ietatiikcuk problemekcorecteksiklegale.kAcestakareknkmodkconstantkokatitudinekrezervataksikch iar-dek condescendentaksikabordeazakokfatadakintangibilakdekrespectabilitatekfatakdeksoc ietate.k Elkarekimkmickmagazin,kpekunakdinkstrazilekmaikretrasekafekunuikmarekorask american.k Estekunkomkdekbinekcarekajutakdiscretkpeknevoiasi,kcontribuieklakactiunilekdek caritatekalekcartieruluiksikparohieiksale,klasakimpresiakunuiknteleptktatakdekfam ilie,kcukparulk ninsksiksekbucurakdekstimakafectuoasakakvecinilorksai.k ntr-oksearaknsa,ksekntlnestekcukctivakvechikamici,knkcamerakdinkdoskak magazinuluikunuikcoleg.k Unulkesteknkfrunteakuneikcorporatii,kdoiksuntkcunoscutikpentrukactivitateaklorkde ktrafick clandestin,kaltikdoiksuritkmicikcomerciantikrespectabili,kiarkunkaltulkakfostkco ndamnatkpentruk omorksikakiesitkrecentkdinknchisoare.k Beaukvinkrosuksikdiscutaknkdialectksicilian,kfolosindktermenikarhaiciksikfrazekst ranii.k Aceastakreuniunekesteknkfaptkoksesiunekaktribuna/uluiknsarcinatksakapliceklegeak organizatieiksecrete:kunulkdinkmembriikconfrerieiknukakachitatksumakpekcarekokda tora"k Legilekmafieiksuntknecrutatoarekfatakdekceikceklekncalca."Acuzatul"ktrebuieksak plateascakcukviataknesabuintaksa.kExecutiakcapitalaknukestekdectkokformalitate,kd upakceks-

akrostitksentinta.k ToatakaceastakatmosferaksekregasesteknkromanulkluikMariokPutzok"Nasul"keak constituindkimagineakviekakcrimeikorganizate,kcuktoatekdedesubturilekeikdinklume akinterlopak dekazi.k Inkperioadakpostktotalitara,kcakurmarekaktransformarilorkeconomico-socialekradic aleknk cadrulktranzitiei,knkRomniaks-aukproduskmutatiikdekfondknkstructuraksikdinamicakfen omenuluik infractional,kaccentundu-sekconditiilekfavorizantekpentrukdezvoltareakcrimeikorga nizate,k carekaktrecutkdekfazakdekdebut.k Organizatiilekcriminalekdinkstrainatateksiktrimitkemisarii,kcautaklegaturiknkrndulk infractorilorksikakunorkoamenikdekafaceri,kactioneazakpekliniakorganizariiksikin ternationalizariik actelor,kpercepereak"taxeikdek"protectie",kinfractiunekspecificakorganizariikdek tipkmafiot,k atacurileknkbandeksikzonekdekactiunekasuprakagentilorkeconorhicikcukmagazinek particulare:kfurtulklak"c'oinanda"kcekvizeazakdekregulakbani,kbijuterii,kobiecte kdekvaloarek dinktezaurulknational,ktlhariilek"lakdrumulkmare"ksikaltele.k Astfel,knklumeakinterlopaksi-aukfacutkaparitiakgrupurikdek"duri"kcarekpretindkdek lak patronikunorkfirmekimportanteksumekdekbanikpentruk"aklekasigurakprotectia"',kngajn du-se-k dekregula,klakrafuielikdektipkmafiot,kamenintari,ksantajeksikchiarkfolosireakarme lorkdekfoc.k 'k Dezvoltareakcomplexuluikdekinfractiunikcareksekcircumscriukacestuikgerieric,kak determinatkpekuniikcriminologiksakconstate,kpekdekokpartekcakasistamklaknasterea kceleikde-ak patrakputeriknkstatk-kcrimakorganizatak-kiarkpekdekaltakparteksakavertizeze:kCrim ak organizatakestekunulkdinkpreturilekpekcareksocietateaktrebuieksaklekplateascakpe ntruk democratie.k Eaktrebuieksakfacaknkasakfelknctkacestkpretksakfiekctkmaikputinkdureros.k k 14.7.kCriminalitateaknkafaceriknkRomniak k Definitiaksikfactoriikcarekdeterminakcriminalitateaknkafacerik Criminalitateaknkafacerikestektotalkdiferitakdekcriminalitateaktraditionala,kmult kmaik periculoasakdectkaceastakdinkurma,keakfiindkoperakunorkpersoanekinstruiteksikeduc ate,k cunoscutaksiksubknumelekdek"criminalitateakgulerelorkalbe",kreprezentndkdekfaptk pondereaknkcifrakneagrakakcrimelorkdinksocietateakmoderna,kinclusivkdinkceaknregis tratak

nkRomniakpostrevolutionara.k Inkabordareakacestuiktipkdekcriminalitateknekdorimksakfacemkcunoscutak periculozitateakei,ksakevidentiemkfactoriikcarekokfavorizeazaksiksakpropunemkctev aksolutiik dekprevenireksikcombatere,kstiindkcakdekcelekmaikmultekorikevolutiakfenomenuluik infractionalk devanseazakorientarileksocietatilorknkdescoperireaksikprevenireakacestuia,k Prinkcriminalitateaknkafaceri,kcakpartekcomponentakakcriminalitatiikreale,kntelege mk totalitateakinfractiunilorkdeknaturakeconomicaknkcareksuntkinclusekfraudelekvamal e,kfraudelek fiscale,kinfractiunilekeconomiceksikfinanciare,kcomiseknkprejudiciereakstatului,k fraudelek bursiere,kbancruta,kinfractiunileklaklegislatiakmuncii,kactelekdekcoruptie,kprec umksikfaptelek carekatingkliberakconcurenta.k Dinkestimarilekstatelorkcomunitatiikeuropene,krezultakcakacestkgenkdekcriminalit atekestek dekzecekorikmaikputinkurmaritksiklekcostakdekzecekorikmaikscump.k LakO.N.U.knkcadrulkCongresuluikalkV-leakpentrukprevenireakcrimeiksiktratamentulk delicventei,ks-akafirmat:k "kCrimelekeconomicekformeazakmareakpartekakcrimelorknesemnalate.kElekparkak cauzakinstitutiilekeconomiceksiksociale,kprecumksikpubliculuikimkprejudiciukmult kmaik importantkdectkcelkindicatkdeknumarulkcazurilorkfinalizatekpozitivksikcarekdekreg ulak declanseazakreactiiknklant\k Inkprezentks-aukemiskparerikcarekstatuteazakcakacestkgenkdekcriminalitateks-ark datorakeconomieikdekpiataksiklibereikinitiative,knkconditiileknkcarekdorintakcstigu luikestek

14kxxx,kRaportulkcomitetuluikeuropeankpentrukproblemekcriminalekcukprivireklakcr iminalitateaknkafaceri,k Strasbourgk1991.k k scopulkcukoricekpretkalkafacerilor.k Raspunsulknukpoatekfikafirmativklakokasemeneakchestiunekdectkdacakamkconstatatkca k toatekpersoanelekangrenateknkafacerikarkcomitekdelicte,kdarknkaceleasikconditiiksu ntk persoanekcareknukcomitkastfelkdekinfractiuni,kaceastakdepinzndkdekpersonalitateak criminalak akfiecaruikindividknkparte.k Nukputemksaknukacceptamkideeakcaklaknivelkmacrosocialksuntkcelkputinktreikfactor i:k economici,kjuridiciksikpsiho-sociali,kcarekdacaknukgenereazakcriminalitateaknkfac eri,kok influenteazaknkmodkconsiderabil.k Factoriikeconomicik a)Situatiakeconomicakaksocietatiikaflateknkrecesiune,kestekunulkdinkfactoriikcukc ontinutk criminogen.kEstekunanimkadmiskcakdelictelekdekfalimentkfraudulosk(bancruta)ksik manevrelekfrauduloaseknkmateriekdekcrediteksuntkinfractiunikdekafaceri,ktipicekpe rioadek dekrecesiune.k InkRomniakdekazi,ktraversndkprocesulkdektranzitieksprekeconomiakdekpiata,kmultek societatikcomerciale,krecurgklakmanevrekfrauduloasekpentrukaksekcapitaliza,ktran sferndknk modkilegalkbunuriksiklichiditatikdinkproprietateakstatuluiknkceakparticulara.k Suntknumeroasekcazurilekcndkfactorikdekdeciziekdinkunitatikcukcapitalkdekstatkauk favorizatkagentiikeconomicikprivatiknkdetrimentulkinteresuluikpublic,kcreditndu-ik ilegalkorik derulndkprinkintermediulkacestorakactivitatikdekaprovizionare.k Inkplus,ktransferurilekilegalekdekbunurikskvalorikcatreksectorulkprivat,kaukdeven itk activitatikcotidiene.k Criminologi,kpenalistiksikeconomistikdinktarilekcomunitatiikeuropene,kexaminndk situatiakactualakaktarilorkdinkfostulkblockcomunist,kaukconstatatkcakprivatizare aknkmultek cazuriks-akrealizatkprinktrecereakfrauduloasakakbunurilorksikvalorilorkdinkpropr ietateakstatuluik nkceakparticulara,kapreciindkcakdekfaptkegalitateakcetatenilorkvehiculatakdekfost elek regimurikcomunistekerakdekfaptkokegalitateknksaracie,ksituatiekcarekakdeterminatk unknumark nsemnatkdekpersoaneksaksekcapitalizezekprinkmijloacekilegale.k b)kUnkaltkfactorkcukcontinutkcriminogen,kapreciatknkunanimitatekdekspecialisti,klk constituiekinterventiakstatuluiknkanumitekdomeniikalekeconomieikdekpiata.k

Mentionamkaiciksistemulkdektaxarek(impozitare)kprogresivkexagerata.kDacak pentruk80k%ksaukmaikmultkdinkbeneficiilekrealizatekdeksocietatilekcomercialeksun tkretinutek dekstat,kevaziuneakfiscalakestekdeosebitkdektentata.k Amintimkcakattktaxelekvamalekprotectionistekctksikinterdictiakunorkimporturiksauk exporturi,kdeterminakdekcelekmaikmultekorikintensificareakcontrabandei.k Inkacestkcazkdouakexempleklekconsideramkedificatoare:k 1.kEmbargoulkimpuskSerbieikakdeterminatkokadevaratakepidemiekakcontrabandeikcuk produsekpetrolierekdinkparteakinfractorilorkdinktaraknoastra.k 2.kInkfostakR.F.kakGermaniei,knkaniik'50,kcontrabandakcukcafeakeraknfloritoarek datoritaktaxelorkskimpozitelorkfoartekridicatekpercepute.kCndkacesteakdinkurmakauk scazutk contrabandakcukacestkproduskakdisparut14.k c)kIneficacitateakcontroloarelorkeconomicekconstituiekunkaltkfactorkcukcontinutk criminogenknklumeakafacerilor.k Estekstiutkcakokcontabilitatekcompletaksiklakzikestekelementulkdekcontrolkcelkma ik importantknkacestkdomeniu.kLipsakluikdeterminakcomitereakfraudelor.k Inkmateriekfiscalaklipsaksaukineficientakcontroalelorkexternekalekstatului,krepr ezintak unulkdinkfactoriikcriminogeni.k d)kUnkaltkfactorkeconomickcukcontinutkcriminogenkcaracteristicknkspecialksocietat iik romnestikdekazi,klkreprezintakstatutulkjuridickalksocietatiikcomercialekcukraspund erek limitata.kAcestkstatutkdeterminakabuzurikdinkparteakdirectorilorkcarekidentifica kfondurilek

societatiikcukpropriakproprietate.k kFactorulkjuridick Sistemulkjuridic,kmaikalesknkperioadakdekazikdinktaraknoastrakcukimperfectiunilek sik lipsurileksalekarekunkcontinutkcriminogenkridicatknksferakafacerilor.k Faptulkcaknklegislatiaknoastraktrziuks-aklegiferatkfalimentul,kconditiileknk carele'poatekdeclarakacesta,kiarkunelekinfractiuniksuntkdefinitekdupaf%formulekp utinkprecise,k trimitndknkrealitateklakdispozitiikcomerciale,kpekdeoparte,kpt&cumksikokincriminar eklacunarak akcielictelor,kpekdekaltakparte,kikdeterminakpekdelicventiksa;klekdepistezekrapid ksiksaklek speculezeknkfavoareaklor.k Putemkafirmakfarakakgresikcakdreptulkpenalknkacestkdomeniu,kinsuficientkdekclar,k constituiekokcertakincitareklakfrauda.k kFactoriikpsiho-socialik Dacaklaknivelulksocietatiikamkenuntatkfactoriikdeterminantikaikcriminalitatiiknka faceri,k asakcumkamkafirmatkanterior,kevidentiemktotusikcakprinkeiknsisiknukpotkexplicaknkt otalitatek etnogenezakinfractiunilor,kpentrukcaknkaceleasikconditiiksuntksikpersoanekangrena teknk afacerikcareknukcomitkastfelkdekfapte.k Situatiakparekparadoxalakpentrukcakdelicventiikdinkaceastakcategoriekfackpartekd ink stratulkelevatkalksocietatii,kfiindkconstituitkdinkpersoanekeducate,kdekobiceikc ukpregatirek superioaraknkdomeniulkeconomicksaukjuridic,kdemonstrndkcakdekfaptketnogenezak acesteikcriminalitatikdepindekdekpersonalitateakmaikmultksaukmaikputinkdeformata kmoral.k Okastfelkdekpersonalitateksekformeazakdatoritakunorkfactorikpsiho-sociali,k reprezentatikdekansamblulkcomportamentelorksikatitudinilorkdinksferakafacerilork carek convergksprekdelicventa.k ka)kMediulkafacerilor-kfactorkcriminogenk Inkacestkmediukcelektreikimboldurikalekactivitatiikumaneksunt:kprofitulk(cstigul) ,kputereak sikmaximumkdekproductivitate.k Asakcumkexistakokmoralakakmilitarilor,kakprofesorilor,kakmedicilor,kakpreotilor, kexistaksikok moralakakoamenilorkdekafaceri,kundekconcurentaktikcereksakfaciktotulksakcstigiksik dekmultek oriknuksekpoatekcontakpekmorala,kpentrukakcontrabalansakefectulkstimulativkalkpr ofitului,k puteriiksikproductivitatiikmaxime.k Inkacelasikmediu,kexistakzicalakcak"risculkfacekpartekdinkviatakcotidianakakomul uikdek

afaceri".kAdeseaksekconsiderakcakakcomitekunkdelictkestekunkrisckcakoricarekaltu l.k Dekcelekmaikmultekorikdelicventiikrecunosteaukcakprofitulkconsiderabilkalkceleik maikmarik partikakinfractiunilorknkafacerikikdeterminaksakriste.k Pekdekaltakpartekdelicventulknkafacerikare,knkpluskfatakdekaltikinfractori,kmijloa cekdekak scapakdekexecutareakuneikcondamnarikuzndkdekinfluentelekpekcareksiklekcreeaza.k b)kMediulkfunctionarilork-kpoateknkmultekcazuriksakaibakcaracterkcriminogen,k datoratknkspecialkcolectivelorknkcarekdelicventakestekcultivata,kmaikaleskdacakfun ctionariik suntkprostkplatitiksikinsuficientkcontrolati.k c)kOpiniakpublicakestekunkaltkfactorkpsiho-socia!kcukrelevantakcriminogenaknk afaceri.k Okastfelkdeksituatiekestekposibilaknktaraknoastrakazikpentrukca,knkgeneral,kpentru k opiniakpublicakcriminalitateaknkafaceriknukconstituiekokadevaratakcriminalitate.k Eaknuk provoacakcetateanuluikdekrndkteamaksikcuriozitateakpericuloasakpekcarekokprovoaca k infractiunilekcukviolentak(omoruri,ktlharii,kvioluri).kCetateanulkdinkRomniakdekaz iksek intereseazakdekcriminalitateaktraditionala,knkdetaliilekeikconcretekcriminalitate akeconomicak neavndkrezonantaknkminteaksakcuktoatekcakziaristikcurajosiksikobiectivikokabordeaz ak deschis.k Slabakreactiekakopinieikpublicekfatakdekcriminalitateaknkafaceriksekdatoreazaksik multorkpublicatiikcareksuntkaxatekpekcuktotulkaltekprobleme:kpornografia,kscanda lurilek politice,kproblemelekdekviolenta,kviatakVIP-urilor,krubricilekdekfaptkdivers,kca reksuntkmaik accesibileksikdistractive.k d)kUnkaltkfactorkcukcontinutkcriminogenkdekordinekpsihosocialk!kreprezintakmediul k

judiciarkatuncikcndksekmanifestaklipsakdekenergiekdinkparteakreprezentantilorkpol itieiksik magistraturii.k Nukputemksakcontestamkcakaceastaklipsakdekreactieknuksekdatoreazaksik consideratiilorkdekordinktehnici:k -kcomplexitateakdelictelorknkafaceri;k -kmijloacelekdekconsultantakjuridica;k -kcaracterulkdificilkalkproceselor,kcukexpertizeksikcontra-expertizekcarekdekmul tekorik depasesckperioadekmarikdektimp.k Inkcazurileknkcarekdelicventulkestekjudecatklakmultktimpkdupaksavrsireakinfractiun ii,kcuk sigurantakcaktribunalulkvakfikmultkmaikindulgent.k Complexitateakprocedurilorkjudiciare,kprecumksiknumarulkmarekdekafacerikconstitu iek cauzakpunerilorknklibertatekpentrukinsuficientakdekprobe,kunelekdinkelekdisparndknk timpulkdesfasurariikproceselorksaukfiindkneautorizatekprinkcontraprobeksikcontra expertize.k k 14.8.kConcluziik k Farakakaveakpretentiakcaknkdomeniulkcriminalitatiiknkafacerikamkepuizatkntreagak problematica,kacestakramnndkpentrukRomniakunkterenkinsuficientkstudiat,k concluzionamkcakesteknecesarkcaksocietateaksikorganismelekstataleksa-sikreconsid erek atitudineakfatakdekacestkfenomenkcare,kasakcumkmentionam,kestekextremkdekpericul os,kcuk costurikdeosebitkdekridicatekcarekapasakconsiderabilkasuprakpopulatiei.k kReferitorklak"costulkcriminalitatiiknkafaceri,knk"Raportulkcomitetuluikeuropeank pentrukproblemelekcriminale,kcukprivireklakcriminalitateaknkafaceri",kprezentatkl akStrasbourgk nk1991ksekmentionakcaknkFrantakprejudiciulkprovocatkfinantelorkpublicekprinkinfrac tiunilek financiareksekridicaklak35-40kmiliardekdekfranci,kanual,kfiindkdekpestekdouakori kmaikmarekdectk alkbugetelorkreunitekalekministerelorkdekInterne,kJustitieksikSanatate.k SiknkRomniaksekconstatakcakprejudiciulkcauzatksocietatiikdekcatrekinfractiunilek economicekdescoperitekestekdekctevakorikmaikmarekdekcelkcauzatkdekinfractiunilekc uprinsek nkasakzisakcriminalitatektraditionala.k Intrekmasurilekceksekimpunkakfikluatekdeksocietatekfatakdekacestkfenomenk mentionam:k a)kstabilireakniveluluikrealkalkcriminalitatiiknkafacerikprinkfolosireakdektehnic ik stiintificekmodernekdekinvestigareksocialakpentrukaksekcunoastekexactkdimensiune akacestuik

flagelknkvedereakdimensionariikefortuluikpentrukprevenireaksikcombatereaksa;k b)krealizareakunuikcadruklegislativkadecvatkcukprevederikclareknkcareksaksek stabileascakinfractiunileknkdomeniukafacerilorksikprocedurakoperativakdekcercetar eksik judecare.kPedepselekprevazutekpentrukasemeneakfapteksakaibaknkvederekmaikputink privareakdeklibertateksikmaikmultkconfiscareakveniturilorkilicitekrealizate,kakb unurilorkfolositeknk comitereakacestuikgenkdekinfractiuniksikakaveriikdelicventilor;k c)kcreareakunuiksistemkjudiciarkbinekconceputkformatkdinkmagistratiksikfunctiona rik nkdomeniulkinvestigatiilorksikalkfinantelor,kparteknksubordineakMinisteruluikJusti tiei,kcukputerik depindek(ntelegndkprinkaceastakaccesulklakdatelekdinkevidentelekbancilor,kascultar eak convorbirilorktelefonice,kinterceptareakcorespondentei)kcaruiaksakiksekncredintez eksprek cercetarekinfractiunilekeconomice.kncadrareakacestuiksistemksaksekfacakcukpersona lk calificatksikcukokdotarekcorespunzatoare,kavndknkvedereknaltakpregatireksik specializarekakdelicventilorkdinkacestkdomeniu;k d)kinstituireakunuikprogramknationalkdekcombaterekakcriminalitatiikcukmasurik concretekpentrukcriminalitateaknkafacerikpentruktoateksectoarelekvietiiksociale:k familia,k scoala,kbiserica,kpolitia,kmagistratura,karmata,kmijloacelekmass-mediakprecumksi k organizatiilekneguvernamentale;k e)kobligareakprinklegekakconducatorilorkinstitutiilorkbancareksikakfunctionarilo rkpublicik pentrukverificareakperiodicakakangajatilorksuspectikcakincorecti,kinclusivkcukte hnicik

modernekdekinvestigarek(poligraf)kpentrukdepistareakpredelictualakakactelorkcukp otentialk crirninogen.k k Bibliografiek k 1.kPaulkPopescukNeveanu,kDictionarkdekpsihiatrie,k1978.k 2.kOscarkNewman,kDefensiblekspacek-kcrimekpreventionskthroughkurbankdesing,k NewkYor ,k1973.k 3.kSorinkRadulescu,kDankBanciu,kSociologiakcrimeiksikcriminalitatii.kBucuresti.k 1996.k 4.kD.kSzabo,kLeskmesureskdekpreventionsksocile,kdink"Criminologiekenkactions",k 1968.k 5.kxxx,kRaportulkcomitetuluikeuropeankpentrukproblemekcriminalekcukprivireklak criminalitateaknkafaceri,kStrasbourgk1991.k k