Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Latina Cursul Complet 3 Semestre
Latina Cursul Complet 3 Semestre
Tabele
Anii I-II de studiu
Semestrele I-III
2010
1. Alfabetul. Pronunarea. Accentele. Cum se folosete dicionarul. Tabele
morfologice
1. Alfabetul limbii latine se compune din 23 de litere i este derivat din cel
grec: A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, X, Y, Z.
2. Litera C era un sunet intermediar pentru G i C. (Gaius - Caius)
3. Grupul de vocale ae se poate pronuna e sau ai. Grupul oe se pronun .
Grupul ti urmat de i se poate pronuna io ca i tio. Grupul ph se pronun f.
Grupul qu se pronun cv
4. Vocalele conduc, prin cantitatea lor, la silabe lungi sau scurte. Silabele cu
vocal lung sau cu diftong, sunt lungi. Silaba cu o vocal urmt de dou
consoane este lung. Silaba a crei vocal este urmat de alt vocal este
scurt.
5. De aceea accentele au ca reguli:
a. Cuvintele dintr-o singur silab poart accent.
b. Cuvintele din dou silabe au accent pe prima silab, nu pe a doua
c. Cuvintele polisilabice au accent pe penultima, dac este lung
d. ................................................ sau pe antepenultima, dac penultima e scurt
n dicionar, cuvintele se pot gsi astfel: substantivul: N-G (anima, -ae), verbul:
formele de baz temelor (fero, ferre, tuli, latum, sau suscipio, -ere, -cepi,
-ceptum) adjectivul, numeralul, partea declinabil a pronumelui: Nominativul
terminaiilor (bonus, -a, -um, sau meus, -a, -um, etc.), adverbul, conjuncia,
interjecia, prepoziia, n form indeclinabil.
Declinrile substantivului
sg. I.
II.
n.
/
pl.
N a
us, er, ir u
m
G ae
i
D ae
o
Ac am
um
Ab a
o
V a
e,er, ir
u
III.
imparisi
labic
-
n. III.
parisi
labic
is
is
i
em
e
is
is
i
em
e
is
n.
e
i
e
IV.
n.
V.
us
es
us
ui
um
u
us
ei
ei
em
e
es
u
u
m
N
G
D
Ac
Ab
V
ae
arum
is
as
is
ae
i
orum
is
os
is
i
es
um, orum
ibus
es
ibus
es
es
ium
ibus
es
ibus
es
us
uum
ibus
us
ibus
us
ua
ua
es
erum
ebus
es
ebus
es
Pronumele relativ
cazul
masc. sg.
fem. sg.
neutru sg.
masc. pl.
fem. pl.
neutru pl.
N
qui
quae
G
cuius
cuius
D
cui
cui
Ac.
quem
quam
Ab.
quo
qua
Pronumele demonstrativ
N
hic
haec
G
huius
huius
D
huic
huic
Ac
hunc
hanc
Ab
hoc
hac
quod
cuius
cui
quod
quo
qui
quorum
quibus
quos
quibus
quae
quarum
quibus
quas
quibus
quae
quorum
quibus
quae
quibus
hoc
huius
huic
hoc
hoc
hi
horum
his
hos
his
hae
harum
his
has
his
haec
horum
his
haec
his
N
G
D
Ac
Ab
iste
istius
isti
istum
isto
ista
istius
isti
istam
ista
istud
istius
isti
istud
isto
isti
istorum
istis
istos
istis
istae
istarum
istis
istas
istis
ista
istorum
istis
ista
istis
N
G
D
Ac
Ab
ille
illius
illi
illum
illo
illa
illius
illi
illam
illa
illud
illius
illi
illud
illo
illi
illorum
illis
illos
illis
illae
illarum
illis
illas
illis
illa
illorum
illis
illa
illis
N
G
is
eius
ea
eius
id
eius
ii (ei)
eorum
eae
earum
ea
earum
D
ei
ei
Ac
eum
eam
Ab
eo
ea
Pronumele de ntrire
N
ipse
ipsa
G
ipsius
ipsius
D
ipsi
ipsi
Ac
ipsum
ipsam
Ab
ipso
ipsa
Pronumele de identitate
N
idem
eadem
G
eiusdem
eiusdem
D
eidem
eidem
Ac
eundem
eandem
Ab
eodem
eadem
Pronumele personal
N.
G.
D.
Ac.
ei
id
eo
iis (eis)
eos
iis (eis)
iis (eis)
eas
iis (eis)
iis (eis)
ea
iis (eis)
ipsum
ipsius
ipsi
ipsum
ipso
ipsi
ipsorum
ipsis
ipsos
ipsis
ipsae
ipsarum
ipsis
ipsas
ipsis
ipsa
ipsorum
ipsis
ipsa
ipsis
idem
eiusdem
eidem
idem
eodem
iidem
eorundem
iisdem
eosdem
iisdem
eaedem
earundem
iisdem
easdem
iisdem
eadem
eorundem
iisdem
eadem
iisdem
Ab.
N.
G.
ego
mei
mihi
me
me
nos
nostri
tu
tui
tibi
te
te
vos
vestri
Pronumele reflexiv : - sui, sibi, se, se, verbul a fi
Indicativ
Conjunctiv
Imperativ
P sum
sim
r es
sis
II.Sg.: es
e est
sit
z sumus
simus
. estis
sitis
II. pl: este
sunt
sint
i eram
essem
m eras
esses
p erat
esset
e eramus
essemus
r eratis
essetis
f. erant
essent
v ero
D.
Ac.
Ab.
nobis
vobis
nos
vos
nobis
vobis
Infinitiv
esse
futurum, -am, um
i
i
t
o
r
p
e
rf
e
c
t
m.
m.
c.p
f.
eris
II, III sg: esto
+ esse = c va fi
erit
futuros, -as, -a
erimus
+esse = c vor fi
eritis
II pl.: estote
(doar la Acuzativ)
erunt
III pl.: sunto
sau: fore
fui
fuerim
fuisse=
fuisti
fueris
c a fost
fuit
fuerit
fuimus
fuerimus
fuistis
fueritis
fuerunt
fuerint
fueram
fuissem
fueras
fuisses
fuerat
fuisset
fueramus
fuissemus
fueratis
fuissetis
fuerant
fuissent
v fuero
ii fueris
Participiul viitor
t. fuerit
futurus, -a, -um =
a fuerimus
cel care va fi
n fueritis
t. fuerint
Verbul. n limba latin exist patru conjugri:
1. n a: amare, cantare, communicare, celare, narrare, existimare, habitare, etc.
2. n e lung: decere, timere, cavere, suadere (tim ce lung pentru c se
pstreaz n tem)
3. n e scurt: vivere, edere, cernere, currere, crescere, scribere (nu se pstreaz
n tem)
4. n i: dormire, sentire, venire, punire, etc.
Diateza activa a verbelor de conjugarea Ia (amo, -are, avi, -atum)
P
r
e
z
Indicativ
amo
amas
amat
amamus
Conjunctiv
amem
ames
amet
amemus
Imperativ
Infinitiv
ama
amare
Participiu
amans
amantis
etc. (ca un
nume)
e
nt
amatis
amant
ametis
ament
I
m
p
er
fe
ct
amabam
amabas
amabat
amabamus
amabatis
amabant
amarem
amares
amaret
amaremus
amaretis
amarent
V
i
i
t
o
r
amabo
amabis
amabit
amabimus
amabitis
amabunt
P
er
f
e
amavi
amavisti
amavit
amavimus
c
t
M
M
C
Pf
amavistis
amaverunt
amaveram
amaveras
amaverat
amaveramus
amaveratis
amaverant
Viit. amavero
a
amaveris
n
amaverit
t
amaverimus
e
amaveritis
r.
amaverint
amate
amato
amato
amatote
amanto
amaverim
amaveris
amaverit
amaverimus
amaturus esse
amatura esse
amatura esse
amaturos esse
amaturas esse
amatura esse
amaturus (Ac.sg)
amatura
amaturum
amaturos (Ac.pl)
amaturas
amatura
amavisse
Supin
Ac: amatum
Ab. amatu
Gerunziu
NG.amandi
D.amando
Ac. amandum
Abl.amando
(are doar
singular)
amaveritis
amaverint
amavissem
amavisses
amavisset
amavissemus
amavissetis
amavissent
Conjunctiv
amer
ameris
ametur
amemur
amemini
amentur
Imperativ
Infinitiv
amare !
amari
amamini
I
m
pe
erf
ect
v
i
i
t
o
r
P
e
r
f
e
ct
M
M
c
pf.
V
iit.
ant
eri
or
amabar
amabaris
amabatur
amabamur
amabamini
amabantur
amabor
amaberis
amabitur
amabimur
amabimini
amabuntur
adjectiv cu trei term
+ esse la ind. prez.
amatus, -a, um
amati, -ae, a +
sum, es, est, sumus,
estis, sunt
adjectiv cu trei term
+ esse la ind. impf.
amatus, -a, um
amati, -ae, a +
eram, eras, erat,
eramus, eratis, erant
adjectiv cu trei term
+ esse la ind. viit.
amatus, -a, um
amati, -ae, a +
ero, eris, erit, erimus,
eritis, erunt
Prepoziiile ut i cum
cum
amarer
amareris
amaretur
amaremur
amaremini
amarentur
adjectiv cu trei term
+ esse la conj. prez.
amatus,-a, -um +
sim, sis, sit
amati, -ae, -um +
simus, sitis, sint
adjectiv cu trei term
+ esse la ind. prez.
amatus, -a, um
amati, -ae, a +
essem, esses, esset
essemus, essetis, essent
amator
amator
amatum iri
= c va fi iubit
amantor
adj. la Acuz. + inf.
prez. al vb. a fi:
amatum, -am, -um
amatos, -as, -a
+ esse =
c a fost iubit
Gerundiv
Participiul perfect
cu indicativul
cu conjunctivul
temporal
temporal
cauzal
concesiv
cnd
pe cnd, dup ce
fiindc
dei
ut
cu indicativul
(conj.sau adv.)
cu conjunctivul
comparativ
temporal
completiv
final
consecutiv
precum
ndat ce
c, s
ca s
nct
verbele deponente:
1. sunt verbe care se conjug numai la diateza pasiv i au sens activ
-e.
Indicativ perfect : v u x v
Imperativ prezent, conj. III, pers. III sg. apare un e final (gaude), cu
2. Pasiv
Indicativ prezent: conj. a Iia, pers.IIa sg. n locul vocalei de legtur i va
fi un e scurt (mitteris)
Infinitiv prezent conj. aIIIa, dispare terminaia -ere i apare -i (mitti, dici,
duci)
Indicativ viitor, conj.I-II, pers. Iia sg. n locul sufixului bi va fi be
Conjunctiv prezent: conj. II, III, IV, vocala tematic nu mai este e ci este
a
Conjugarea perifrastic
Regul (sum pro habeo): Numele la Dativ schimb semnificaia verbului esse
n habere:
Est tibi hanc vitam - Aceast via i aparine
I
m
p
f.
V
i
i
to
r
P
er
fe
ct
Indicativ
fero
fers
fert
ferimus
fertis
ferunt
ferebam
ferebas
ferebat
ferebamus
ferebatis
ferebant
feram
feres
feret
feremus
feretis
ferent
Conjunctiv
feram
feras
ferat
feramus
feratis
ferant
ferrem
ferres
ferret
ferremus
ferretis
ferrent
tuli
tulisti
tulit
tulimus
tulistis
tulerunt (tulere)
tulerim
tuleris
tulerit
tulerimus
tuleritis
tulerint
Imperativ
Infinitiv
fer
ferre
ferte
ferto
ferto
fertote
ferunto
tulisse
M
m
c
p
f
tuleram
tuleras
tulerat
tuleramus
tuleratis
tulerant
tulissem
tulisses
tulisset
tulissemus
tulissetis
tulissent
viitor anterior
Participiu
ferens, -ntis
tulero - tulerimus
tuleris - tuleritis
tulerit - tulerint
Gerunziu
ferendi, -o, -um, -o
Activ
Prezent
Imperfect
Viitor
Pasiv
Perfect
Mai m.c.pf.
Viitor
anterior
Indicativ
Conjunctiv
Imperativ
fio - fimus
fis - fitis
fit - fiunt
fiebam
fiebas etc.
fiam - fiemus
fies - fietis
fiet -fient
fiam - fiamus
fi - fite
fias - fiatis
fiat - fiant
fierem
fieres, etc.
factus sum,
etc.
factus eram
etc
factus sim,
etc
factus essem
etc
Infinitiv
Participiu
fieri
factum iri
futurus, -a,
-um
(ca la esse)
factum, -am,
um, esse
factus,
-um
Supin
ablativ:
factu
fito - fitote
- fiunto
factus ero
etc.
prezen
t
imperf
volo
indicativ
volo
vis
vult
volumus
vultis
volunt
volebam
nolo
malo
nolo
non vis
non vult
nolumus
non vultis
nolunt
nolebam
malo
mavis
mavult
malumus
mavultis
malunt
malebam
10
volo
conjunctiv
velim
velis
veit
velimus
velitis
velint
velem
nolo
malo
nolim
nolis
nolit
nolimus
nolitis
nolint
nolem
malim
malis
malit
malimus
malitis
malint
malem
-a,
volebas
volebat ...
viitor
volam
voles
volet ...
perfect volui
voluisti
voluit ...
m.m.c. volueram
pf.
volueras
voluerat ..
viitor
voluero
anterio volueris
r
voluerit
nolebas
nolebat ...
nolam
noles
nolet ...
nolui
noluisti
noluit ...
nolueram
nolueras
noluerat ...
noluero
nolueris
noluerit
malebas
malebat ...
malam
males
malet ...
malui
maluisti
maluit ...
malueram
malueras
maluerat ..
maluero
malueris
maluerit
veles
velet ...
-
noles
nolet ...
-
males
malet ...
-
voluerim
volueris
voluerit ...
voluissem
voluisses
voluisset .
-
noluerim
nolueris
noluerit ...
noluissem
noluisses
noluisset
-
maluerim
malueris
maluerit ..
maluissem
maluisses
maluisset
-
prezen
t
impf.
viitor
indicativ
eo,is, it
imus, itis, eunt
conjunctiv
iverim,
iveris
11
imperativ
i
ite
infinitiv
ire
ito, ito
itote, eunto
infinitiv
viitor
iturum, am,
um + esse
infinitiv
perfect
participiu
iebs, euntis,
eunti,
euntem
eunte,
euntes,
euntibus,eun
tes,
entibus
gerunziul
eundi
eundo
eundem
eundo
gerundivul
eundum est
iturus, itura,
iturum
ivimus, ivistis,
iverunt
viitor
ant.
ivero, iveris,
iverit,
iverimus,
iveritis, iverint
iverit
iverimus,
iveritis,
iverint
ivissem,
ivisses,
ivisset,
ivissetis,
ivissemus,
ivissetis,
ivissent
-
ivisse
Supin
itum
itu
observaie:
toate
formele cu
v pot
apare fr
v.
12
Adjectivul.
adj. cu trei terminaii: una pentru masculin, alta pentru feminin, alta pentru neutru
(ex.: magnus, magna, magnum, sau tener, tenera, tenerum). Pentru o parte a lor,
forma de masculin se declin dup declinarea a II masculin, cea pentru feminin
se declin dup declinarea I, iar forma de neutru se declin dup declinarea a II-a
neutr. De exemplu:
N-V
G
D
Ac
Ab
magnus
magni
magno
magnum
magno
magna
magnae
magnae
magnam
magna
magnum
magni
magno
magna
magno
magni
magnorum
magnis
magnos
magnis
magnae
magnarum
magnis
magnas
magnis
magna
magnorum
magnis
magna
magnis
Pentru alt parte a lor, toate cele trei forme se declin dup declinarea a IIIa. De
exemplu:
N-V
G
D
Ac
Ab
acer
acris
acri
acrem
acri
acris
acris
acri
acrem
acri
acre
acris
acri
acre
acri
acres
acrium
acribus
acres
acribus
acres
acrium
acribus
acres
acribus
acria
acrium
acribus
acria
acribus
adj. cu dou terminaii: una pentru masculin i feminin, alta pentru neutru. n
acest caz, toate cele trei forme se declin dup declinarea a IIIa (respectiv forma
de neutru dup declinarea a IIIa neutr). Exemplu:
N-V
G
D
Ac
Ab
gravis
gravis
gravi
gravem
gravi
gravis
gravis
gravi
gravem
gravi
grave
gravis
gravi
grave
gravi
graves
gravium
gravibus
graves
gravibus
graves
gravium
gravibus
graves
gravibus
gravia
gravium
gravibus
gravia
gravibus
adj. cu o singur terminaie: o terminaie pentru toate cele trei genurile. Se declin
dup cea de-a IIIa declinare (n cazul neutrului - declinarea IIIa neutr). De exemplu:
N-V
masculin-feminin
pertinax
neutru
pertinax
14
masculin-feminin
pertinaces
neutru
pertinacia
G
pertinacis
pertinacis
pertinacium
pertinacium
D-Ab
pertinaci
pertinaci
pertinacibus
pertinacibus
Ac
pertinacem
pertinax
pertinaces
pertinacia
Observaie. Fa de substantive, la declinarea adjectivelor care se declin dup
declinarea a IIIa (deci ultimele trei tabele) exist trei deosebiri: ablativul singular
este n -i; genitivul plural n -ium; nominativul i acuzativul plural n -ia.
3. Excepii:
15
superlativ
melior, -ius
peior, -us
maior, -ius
minor, minus
plus, -uris
Unele adjective nu au gradul pozitiv, sau provin din prepoziie sau adverb:
potior,-ius - potissimus, -a, -um (preferabil); ulterior, -ius - ultimus,-a,um (mai de
dincolo); prior, prius - proximus,-a,-um (mai aproape)
de loc: hic (aici), ibi (acolo), ubi (unde), alibi (altundeva), hinc (de aici),
aliquantum (puin), aliquantulum (niel) plus (mai mult), nimium (prea mult)
de afirmare: ita (astfel), etiam (chiar), vero (ntr-adevr), profecto
16
III. unele adj, dar i substantive, au ca form de adverb propriul ablativ (care a
ngheat n limba latin ca adverb):
cu acuzativul: ante, apud, ad, adversus, contra, circa, citra, cis, erga, extra, intra, inter,
infra, ob, penes, pone, pone (apoi), post, praeter, prope, propter, per, secundum, supra,
versus, ultra, trans
cu ablativul: a, ab, absque, abs, coram, clam, cum, de, ex, e, sine, tenus, pro, prae
17
copulative: et, ac, atque, -que (nocte dieque) neque, nec, etiam, quoque,
ne...quidem, nequidem
disjunctive: sed, verum, at, autem, vero, ceterum, atqui, tamen
exemplu
18
Nominativ absolut
2. Genitivul
Este prin excelen cazul filiaiei verbale sau nominale. A fost concurat n
limba vorbit de unele specii ale Ablativului i ale Dativului posesiv.
t. regent t.
specia
subord.
substant ASG al
iv
apartenen
ei
exemplu
substant ASG
iv
al
autorului
Ciceronis
filius
Lutetia
parisiorum
Germania
Ariovisti
Flumen
Tiberis
ad Dianae
domus
patris
crudelitas
Neronis
opus
Lucretii,
19
observaii
filiaia
apart. de un
ora
apart. de un ef
apart. la un zeu
templul unui
zeu
posesor
abstract
posesor concret
arat opera
unui autor
traduce
re
substant ASG
iv
explicati
v
substant Asg
iv
al
materiei
substant Asg
iv
al
calit
ii
signum Fidiae
fons
Blandusiae,
arbor fici, flos
rosae
mens
animi, litoris
ora, temporis
aetas
policeri
montes auri
substant Asg
iv
obiect
iv
substant Asg
iv
subiecti
v
substant Asg
iv
partitiv
vir Graeci
generis
homo magni
consilii
puer decem
annorum
saxum
magnae ponderis
ager magni
pretii
quindecim
pedum fossam
spes victoriae
invidia
Ciceronis
dierum tertii
suplicatio
pericula belli
arat specia
sau genul
unele tautologii
impuse de limb
adventus
Caesaris
fuga annorum
pars eorum
20
G.mat. arat
materia natural,
iar Abl. materiei
arat materia
artificial
neam
nsuire
vrst
greutate
pre
nedeterminat
mrime
spaial
animat
nonanimat
subst. colective
pron. negativ
adverb
CI
partitiv
coelo?
unus omnium
dia dearum
satis
eloquantiae,
parum sapientiae
nusquam
terrarum
ubi terrarum
adjectiv
CI
partitiv
adjectiv
CI
de
relaie
posesie
partitiv
adjectiv
verb
CI
CI
verb
verb
verb
C copiae/inopi
I ae
C.mo
d
preul
CI
de
relaie
criminis
poenae
numeral
sens superlativ
adv de
cantitate
adv de loc
adv interogativ
omnium
adj. la gr. de
melior
comp.
conscius maleficii
fons aquae dulcis plenissima
piscium
amicorum sunt communia omnia
memini tui
oblivisci suorum
amphoram impleo aquae purae
indigeo tui consilii
lucri facere
quanti quisque se ipse faciat, tanti
fit ab amicis
animi angor, vestri me pudet
miseretque
accusare invidiae
condemnare poenae capiti
adpropinquo hostibus
vas de vas... )
21
Tr
verb
funcie
CI
specie
atribuire
exemplu
verb
CI
aprop. deprtare
verb
CI
commodi
incomm
verb
CI
eticus
verb
CI
posesiv
verb
CI
iudicandis
verb
CI
auctoris
Tanti
emptae
verb
CI
finalis
verb
CI
direcie
adjectiv
CI
atribuire
adjectiv
CI
apropiere / dep.
adjectiv
Cscop
finalis
adverb
CI
aprop. / dep.
interjecie
CI
substanti
v
atribut
comm
incomm
comm
incomm
observaii
dare, iubere
Auferre
Asiae
/
/
traducere
Europam
sunt
mihi
dare matrimonio
congruens
vivere
rmne n expresii
naturae
utilis,
idoneus
idoneus labori
congruenter naturae
vivere
vae victis !
Pompei
plausus
sens
statuae (are
verbal)
4. Acuzativul
se poate construi cu verbe:
1. tranzitive, ca i n romn: ducere, facere, dare, etc.
2. tranzitive doar n latin: fugere hostes, sitio virtutes,
3. tranzitive uneori n latin: timeo aliquem / timeo aliqui; rideo aliquem/
rideo aliqui
4. tranzitive graie prefixului: vitam transire
Tr
Funcie
specie
Exemplu
22
observa
ii
traducere
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
CI
CD
tendin
reflex.
propriu zis
CD+EPS
acuz. dublu
CD+CD
acuz dublu
CD+
CDloc
CD+Crel
acuz dublu
acuz dublu
CCrelaie
relaia
id gaudeo nunc
C. mod
adverbial
CCloc
acuz.
direciei
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
CC loc
acuz.
traiectoriei
acuz. de loc
ver
b
CCtimp
acuz al
dimensiunii
al
termenului
final
al perioadei
ver
b
ver
b
CCtimp
al sensului
temporal
vrsta
indies singulos, in
futurum, abhinc multum
Galba septuaginta tres
annos natus Neroni in
CC loc
C.ind
CCtimp
CCtimp
23
i cu i
fr
prepozi
ie
i cu i
fr
prepozi
ie
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
sub
stan
tiv
sub
stan
tiv
sub
stan
tiv
CCtimp
momentul
CC scop
finalis
principatu successit
ante pugnam, sub nocte,
sub luce
mittere in praesidium
CC cauz
causalis
CC mod
maniera
CInd
referinei
Commentarium in
Somnium Scipionis
Atribut
sau C. de
relaie
atribut
ac de relaie
(graecus)
f. rar:
inte
rj
unele
expresii
acuz cu
interj.
Iordane
s,
secolul
VI
ecce me
5. Locativ
este un vechi caz indoeuropean, se folosete n unele cazuri particulare,
Funci
e
CC loc
specie
exemplu
observa
ii
separati
v
Roma proficisci
24
traducere
ver
b
ver
b
ver
b
CC
timp
CI
separati
v
inopiae
CI
materia
e
ver
b
ver
b
CI
partitiv
CC loc
ver
b
ver
b
CC
mod
CC
mod
ver
b
ver
b
ver
b
adj.
adj.
adj.
adj.
CC
cauz
CC
relaie
C
agent
C.ind
C.ind
C.ind
CC
mod
CC
cauz
atribut
unghi
a latere, a fronte, ab tergo
de
vedere
conformita ex edicto, e lege, de mea
tis
voluntate
maniera
ex animo, ex toto ratione
sine die = fr limit
de industria = dinadins
cauz
dolere ex capite
ab odio plebis
relationis
haud perbene sum a
pecunia
auctoris
Roma ab Alarico subiecta est
lupus et agnus pulsi siti
separativ
liber curis sim
inopiae
inops verbis
originii
ab patre natus
comparativ cor melle dulcior, nive candior
adj.
sub
st
sub
st
sub
st
sub
st
cauz
separativ
atribut
originea
atribut
materia
atribut
partitiv
Funci
e
CC
instr.
CI
CI
CC
mod
ver
b
CCm
od
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
CC
loc
CC
timp
CC
mod
CC
mod
CC
cauza
CC
relai
e
specie
instrumen
tal
instrumen
tal
poenae
exemplu
observa
ii
traducere
pretium
Viginti talentis unam orationem
(determin Isocrates vendidit
at)
pretium
Multo
sanguina
Poenis
(nedetermin victoria stetit
at)
itinerariu
eodem
itinere
transibant
montes
interval de Saturni stella triginta annis
timp
cursum suum conficit
mensurae
Multo magnus orator praestat
stultis imperatoribus
modul
vi capere, sua sponte, ioco
dicere, gratiis facere
causalis
mea culpa, studio alicuius
realationis
Funci
e
CC
soc.
specie
exemplu
observa
ii
sociativ
26
traducere
ver
b
ver
b
ver
b
ver
b
sub
st
sub
st
sub
st
CC
mod
Cind.
modal
Cind.
pretium
copiae
CC
mod
atribut
atribut
sociativ
nume
calitii
predicati
v
Funci
e
CC loc
CC
timp
atribut
specie
situare
timp
loc
exemplu
observa
ii
traducere
Constructii sintactice:
1. Construcii sintactice ale limbii latine cu valoare propoziional: nominativul
cu infinitiv, acuzativul cu infinitiv, participiala relativ, participiala absolut
A. Ce este infinitivul?
Infinitivul: componenta verbal
Infinitivul: componenta
substantival
27
1. Nominativul cu infinitiv.
1. dac verbul regent tranzitiv trece de la activ la pasiv, rezult N+Inf
Dicitur Stephanus componisse hoc librum. (care provine din Dicunt Stephanum
componisse hoc librum)
2. categorii de vb.: dicendi, sentienti, (audior, videor) iudicandi (existimor,
putor), voluntatis (iubeor, cogor, prohibeor)
2. Acuzativul cu infinitiv
definiie: grupul sintactic care este urmeaz unui verb tranzitiv i este constituit
dintr-un nume n cazul acuzativ (ca subiect) i un verb la infinitiv (ca predicat)
are un sens autonom, cu valoarea unei propoziii.
Tr.
vb.dicendi
vb.sentiendi
vb.voluntatis
vb.docere
vb.iudicandi
vb.fol.impers.
vb.
Exemplu
dico te venisse domum
video te abire
cupio me esse clementem
doceo pueros legere
aestimo eam formosa esse multis
legem brevem oportet esse
Caesar certior factus est copias convenisse
1
2
3
4
5
6
7
oportebat
Ac+Inf/
B. Ce este participiul?
c verbal
Participiul prezent:
Participiul perfect
funcia de predicat,
poate s apar cu o
28
Participiul viitor
(activ)
se poate referi la un
subiect, poate
c. nominal
Tr. nominal
- prin funciile sale
- atr., n.pred
conjuncie
atribut, EPS, poate
fi i substantivat
guverna un CD,
se manifest prin
desinene, poate fi
NP sau ATR
3. Participiala relativ
definiie: grupul sintactic format dintr-un substantiv la participiu cu determinanii lui,
care se acord cu un nume, are sensul unei propoziii autonome, ca funcie principal,
aceea de atribut.
1. cu o singur funcie (actualizarea componentei adj. n dauna celei verbale)
Tr.
Funcia
Exemplu
verb la diat activ + CD
EPS
parasitum tuum video currentem
verb la diat. pasiv + SB
EPS
romani ovantes et gratulantes
substantiv
atribut
fama classis amissae
verb
CI
dico scienti quod ....
2. Cu dou funcii (se actualizeaz ambele componente)
Tr1
Tr2
F1
F2
Exemplu
exercitu contemno
atribut
cauzal illum exercitum contemno collectum ex
m
senibus desperatis
nos
vicimus
atribut
CSV
iam nos victi, vicimus
amico
desum
atribut
Cond. amico roganti numquam desum
id
fecit
atribut
Mod
nolens volens id fecit.
legati
missi sunt
atribut
final
4. Participiala absolut
definiie: grupul sintactic constituit ntre un nume n cazul ablativ (ca subiect) i un verb la
participiu la ablativ (ca predicat) i care se acord i n gen i nr., constituie construcia
participiului absolut, cu valoarea unei propoziii autonome. Ea poate avea urmtoarele valori:
funcia
temporal
cauzal
concesiv
condiional
modal
comparativ-conditional
exemplu
ratibus iunctis, hostes transibant flumen
animo motu ille illi parcat
Caesar non potuit expugnare oppidum paucis differentibus
medici, causa morbi inventa, curationem esse inventam putant
hostes ratibus iunctis flumen transibant
velut posito bello
29
1
2
3
4
5
Sintaxa frazei
1.Conjunctivala
T.r.
M.
F.
conj.1
subiect
conj.1
subiect
oportet oratio
Illum condemnem necesse est
conj.1
CD
conj.1
conj.1
C.Ind.
atribut
conj.1
conj.1
iv
final
consec
clauserit aures
Sp.
Exemplu i observaii
2.Relativa
Modurile: a)pred. prop. monof. rel. st la indicativ.
b)conjunctivul poate apare la: 1. mod opoziional (o posibilitate, o
dorin) Quin ego hoc rogem quod nesciam (de ce s-l rog ce nu tiam?) 2.
atracie modal fa de pred din regent; 3.oratio obliqua; 4. n postclasic crete
ponderea conj. la cele introduse prin pron. nedefinit
c) imperativul: foarte rar atestat
a) relativa monofuncional
T.r.
M.
subst.
relativ
vb.n ntreb.
F.
atribut
Subiect
Sp.
30
Exemplu i observaii
Homo, qui aeger erat, venisset.
impers. iar Tr
este omis
(pron.dem.),
verb
adj. (dignus)
verb
CD.
C. Ind.
Circ.
verb
Circ.
verb
Circ.
verb
Circ.
verb
Circ.
loc
errant
timp
Me scis discedere tristem quandocumque
trahunt negotia Romam
modal de
scribe quantum potes
msur progr.
compar
quantumcumque petivistis, obtivistis
a-tiv
concesiv
Quidquid id est timeo Danaos et dona
ferentis
b) relativa bifuncional
T.r.1
subst
subst
pron
pron
subst
T.r.2
verb
verb
verb
verb
verb
M1
quae
qui
qui
qui
qui
M2
prosint
conj1
conj1
conj.1
conj.
F1
atributiv
atributiv
atributiv
atributiv
atributiv
F2
final
Exemplu
senex serit arbores quae
consecutiv
cauzal
ferre queat
amant te omnes mulieres
concesiv
condiional
victus sum
Libertini, quibus liberi
essent, foro iuraverant
Obs.! Propoziiile a cror relativ are ca predicat esse (+compuii), existere, reperire, invenire la
pasiv pers.IIIsg. sau habeo la orice persoan snt considerate ca fiind relative consecutive
31
Exp.: est qui dicat........, sunt qui dicunt......., quis est qui............, inventi sunt multi qui..............
3.Interogativa. Clasificare:
1. dup statutul morfologic al interogaiei: pron., adj., adverbial
2. dup statutul sintactic al interogaiei
3. dup maniera ntrebrii: direct - indirect (dir.: pp. ; indir.: subord.)
4. dup nr. de membri ai interogaiei: simpl - dubl
utrum...an ; .....an ; -ne.....an ; ........ne
adv.interogative: ne, non, nonne, an, an non, quin,
ut poate avea rol intraprop., interprop, sau i-i
n proza clasic la int.ind. se folosete conj., n preclasic indicativul.
T.r.
M.
vb. unipers.n
conj.1
folos.imp.
licet
oportet,decet
forme impers.
conj.1
ale unor vb.
folosite i
personal
expresii
conj.
impersonale: prope
1
est, credibile est,
verum est, necesse
est
la perifr. vb.ca
conj.1
timeo, caneo
se constr. cu ne
dup regente
conj.1
negative se
folosete quin
Tr.+
quod +
adv.comparative
ind.
:
F.
inter.ind.
Sp.
subiect
Exemplu
licet ut doceam omnia quae sint in
mundo
inter.ind.
subiect
inter.ind.
subiect
inter.ind.
subiect
inter.ind.
subiect
subiect
acciperem
oportune accidit quod ad me venit
inter.ind.
32
bene, male,
oportune,
commode
cu ut se insist asupra caracterului accidental, cu quod asupra celui individualizant
4. Completiva
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
T.r.
M.
F.
Sp.
Exemplu
unele
vb.voluntatis:
oro,rogo, peto,
obsecro,incito,
vb. studii: Curo,
observo,mitto,
video,
animadverto
vb.efficiendi:
facere impetrari
efficere
vb. timendi:
timeo, metuo,
vereor
vb. impediendi:
impedio, recuso,
prohibeo
vb. faciendi cu
possum negat
conj.+ut,
ne, quin,
quominu
s
- // -
completiv
CD
CI
vb.dubitandi
completiv
- // -
completiv
CD
- // -
completiv
CI
- // -
completiv
CD
CI
- // -
completiv
CD
- // -
completiv
CI
CD
1. afirmativ: ut
2. negativ: quin
8.
- // -
completiv
33
9.
vb. dicendi,
iudicandi,
sentiendi
unele vb. dicendi,
tacendi
(antonime)
- // -
completiv
CD
quod +
indicativ
ul
completiv
CD
11.
verbul facere
- // -
12.
vb. affectuum
- // -
completiv
completiv
10.
5. Finala
1.
2.
T.r.
vb.
vb.
3.
4.
vb.
vb.
5.
6.
1.
2.
3.
M.
ut + conj.
ne +
conj.
quo + ind
ut eo
F.
finala
finala
Sp.
finala
finala
Exemplu
Dant puero panem ut gaudet.
Dant puero panem ne ploret.
34
6.Consecutiva
T.r.
verb
M.
ut + conj.
F.
consec.
Sp.
efect
verb
ut + conj
consec.
consecin
3
4
verb
verb
consec.
consec.
verb
verb
ne + conj
quin +
conj
conc.Ind.
(trzie)
quam ut
consec.
i - i
consec.
lat.trzie!
!
Exemplu
Ita paravi copias, facile ut
vincam
scripta lex ita diligenter est, ut
appareat
(f.rar!)
Nemo est tam fortis quin tibi
perturbetur
Ille turbatus erat ita ut non
poterat scribere
Urbs erat munitior, quam ut
primo impetu capi posset
7.Cauzala
M.
quod
2.
T.r.
Ind,
Conj
- // -
3.
Conj.
quod
4.
Conj
quod
5.
quod enim
6.
Ind,
Conj.
- // -
7.
- // -
1.
quod
maxime
quod
quia
F.
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
Sp.
motiv
explicaie
pretext
cauz
nefondat
Exemplu
Is laudat Africanum quod fuit
abstinens
Helvetii Gallos praecedunt quod
proeliis Germanis contendunt
Noctu ambulabat is quod
somnum capere non posset
Nemo est admiratus quod latine
loqueretur
Interrogo te quod enim non scio
Interrogo te maxime quod non
scio
id doleas quia per illi non colunt
35
8.
- // -
quoniam
9.
- // -
quando
10
- // -
cum
11
IND
postquam
12
- // -
dum
13
- // -
ubi
14
- // -
ut
15
- // -
cur
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
cauza
l
officium
quoniam aemulari non licet,
nunc invides
quando lenost, nil mirum facit
cum tu es liber, gaudeo
postquam hae aedes ita erant,
alias est mercatus
fit / ipse dum illis comis est /
inops amator
accusa ubi ita necesse est
in pauca / ut sum occupatus /
confer quid velis
Pueri, cur non fecerint,
puniantur
7.8.9.10 au avut valoare dubl, temporal i cauzal, din care ultima e mai
abstract
negaia din faa conectivului nu neag verbul din coordonat
caracterul de conjuncie a lui quom > cum se manifest prin prezena n
regent a lui quippe, ut pote, ob ea rem, eo, ob hoc
cele patru specii reprezint cauzala cu quod la nivelul coninutului
uneori quando se combin i devine quandoquidem i quandoque
8.Temporala
criterii: 1. structura subordonatei: conectiv, mod.2.raport temporal #.felul ac.
4.interf. 5.grad de dependen fa de R 6. situarea pe axa temporal
a) cum
tipul
relaie temp. precis - non
iterativ
relaie temp. precis - iterativ
exemplu
nunc loquor cum omnes volant
observaii
cu Ind.
36
cum definiens
cum inversum
cum adversativ
interferent cu
obs. locuiunea cum primum se
fol ptr. anterioritate imediat
b) ut
1
tipul
provine din
predicatul
3
4
5
raport. temp.
felul aciunii
interferene
exemplu
ut modal: ut conspicor, ita me ludificant
ut local: ut eos retulit, ibidem est mortuus
observaii
c) ubi
1
tipul
provenien
observaii
local
37
exemplu
predicatul
3
4
5
6
7
rap. temporal
felul aciunii
interferene
amplasare
locuiuni
d) simul
1
tipul
provenien
observaii
adv. simol
2
3
predicatul
rap. temporal
4
5
6
felul aciunii
interferene
amplasare i locuiuni
e) postquam
tipul
1 provenien
observaii
post + quam (adv.+prep.), sens
comp.
indicativul;
perfect, dar i prezent istoric, sau
mmcpf. dac subliniaz
anterioritatea
2
3
modul
timpul
rap. temp.
5
6
felul aciunii
interferene
plasarea
38
exemplu
uneori simul
ubi, simul ut
venio simul ac
vox ad auris
accidit
exemplu
(Cic) Post tertium diem
quam lecta erit, id facito
Vicipsa, postquam
intellegit, multa volvebat.
Postquam
fecerant....convenerunt...
Postquam non
poterant...tamen
convenerunt...
Postquam loquor, venio hic,
temp.
postquam abeo
poate s apar i posteaquam, sau post (analogie cu simul) dar i postea
f) quando
1
tipul
provenien
modul
observaii
quam + do (adv.rel.interog.) de
la Plaut
indicativul, conj. f. rar
interferene
cu condiionala
exemplu,
auferto tecum id
quando abibis
Quando vis eamus
intra
g) dum
1
2
tipul
proveniena
observaii
dom
modul
indicativ
dum = n timp ce
dum = ct timp
5
6
modul
conjunctiv
dum = pn s
7
8
interferen
raport
temporal
amplasare
cu finala
simultaneitate i posterioritate
exemplu
agedum, interdum,
manedum (vb.+)
Homines, dum docent
discunt
Dum in his locis Caesar
moratur, illi veniunt.
Fuit haec gens fortis,
dum leges manebant
expectabo dum venit
multa quoque bello
passus est, dum
conderet urbem
h) donec
tipul
observaii
provenien
modul
indicativ, noniterativ
amplasare
39
exemplu
rap. temp.
poster. i simultaneitate
corelativ usque
Danubius plures
populos adit donec
erumpat in Ponticum
interferen
cu finala
8 alte corelative
usque
9) Condiionala
Tr.
(apodoz)
1 vb. la indic.
2
indic. sau
conjunctiv
M.
F.
si, nisi, ni
- // -
cond.
cond.
real
potenial
conj
- // -
cond.
ireal -nerealizat
si tacuisses,
philosophus
mansisses
conj
- // -
cond.
ireal-nerealizabil
si equs esses,
indomabilis esses
conj
- // -
cond.
ireal-dorit ca
nerealizat
nisi filius
haberem, in libera
civitate mortua
essem
explicaii
avea la baz o valoare restrictiv
n situaii cnd nu avem restricii (vag
conces.)
apare n propoziii sileptice de predicat
sin
sive
10) Concesiva
Tr.
M
vb.ind. quamqua
m
vb.
ind.,
quamvis2
F
conces.
exemplu
amicitia nihil aliud est
si non iubes, ibo egomet
educ tecum omnes tuos, si
minus, educ quam
plurimos
mercatura, sin magna est,
non est vituperanda
sive habes quid, sive nihil
habes, tamen scribe
Sp
propriu zis
1.
stricto
sensu
2.
simpl
opoz.
Exp
quamquam
animus
horret meminisse, incipiam
quamquam
dificilis
est, ama !1
conces.
41
rar
conj.
vb.ind.
licet3
conces.
vb.conj.
cum4
conces.
vb.conj.
ut5
conces.
Modale i comparative
Exist prop. modale propriu zise i comparative. Prima arat maniera unei
aciuni sau conformitatea ei cu ceva. Comparativa privete al doilea termen al
comparaiei.
Tr.
verb
M.
ut, sicut
la
prout
indic.
sau
5
6
7
8
conj.
F.
mod.pp.zis
Sp.
conf. cu o uzan
mod.pp.zis
quemad mod.pp.zis
modum mod.pp.zis
quomod mod.pp.zis
o
qualis mod.pp.zis
mod.pp.zis
mod.pp.zis
conf. cu un ordin
conf. cu o
necesitate
c. cu o dorin,
merit
c. cu opinia cuiva
c. cu o informaie
c. cu posib.. sub.
c. cu concepii
colective
Exemplu
Ut erat superioris
temporis consuetudo,
ille....
Ita fecit ut praeceptum
erat
opus est, necesse est
faciam ut vis
loquor ut opinor
sicut a maioribus
accepimus, sic....
scribe quantum potes
Hic fuit ampla civitas, ut
est capta (concepia)
Germanorum
43
M.
1
ut, sicut,
velut
2 Indic. quomod
o
3
Adj la
comparativ de
inegalitate
sau un verb
cu sens de
comp.
(praefero)
4
F.
modal
ut si,
modal
velut si
modal
modal
Sp.
comp. de egalitate
calitativ
cantitativ
comp. de
inegalitate
(cant. sau calit.)1
modal
modal
comp. de ms.
progr2.
comp. cond. de
egalit
c. c. de indentitate
Exemplu
Sic transit ut vult
componenta substantival
poate avea
specifice verbului
determinani
funcii
C1
44
poate
accepta
prepoziie
Faza I de realizare a blocului sintactic Ac+ Inf (ambele cuvinte au acelai Tr
sub raport diferit):
Tr.
M1
F1
M2
F2
Exemplu
bitranzitiv
Ac1+ mod
CD
Ac1
CDanimat doceo pueros
inf
nonanimat
legere
monotranzit
Ac1 CD
Ac1
EPS
audio
iv
infinitiv
fratrem
canere
monotranzit
Ac1 C Indirect
Ac1
CDanimat veto aliquem
iv
infinitiv
navigare
Faza II de realizare a blocului sintactic Ac+Inf. (se formeaz blocul), se pune
accent pe componenta verbal a infinitivului.
Faza III o realizare n care componenta substantival nu se mai simte apare la
Tr.= verbe intranzitive n folosire impersonal: Constat Galliam abundare
fluminis
1. Ac+Inf ca bloc syntactic
Tr.
vb.dicendi
vb.sentiendi
vb.voluntatis
vb.docere
vb.iudicandi
vb.fol.impers.
vb.
vb.
M.
inf.
inf.
inf.
inf.
inf.
inf.
inf.
inf.
F.
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Sb
C.rel
Atr.
Exemplu
dico te venisse domum
video te abire
cupio me esse clementem
doceo pueros legere
aestimo eam formosa esse multis
legem brevem oportet esse
Caesar certior factus est copias convenisse
hoc cupio me esse clementum
45
Ac+Inf/
2.
2. Infinitivul simplu
tipul de infinitiv
infinitivul cu
Subiect coincident
al unui verb
regent
Tr.
vb.voluntatis
vb.sentiendi
vb a putea possum
vb. a trebui debeo
vb. a ncepe coepi
vb a nceta intermitto
disco, doceo
desisto
studeo (lego)
Ts
CD
C.In
d
C.cir
c
Infinitivul cu
final
verb (impers.)
vb.uniper. n
Sb. Np,
fol.impers.
Eps
vb. n fol. impersonal
vb.copulativ + nume
predicativ
46
exemplu
avidi componere
versus
venerunt aurum
petere
nunc licet mihi esse
libero
abire oportet
Vivere est cogitare
aequm est, facile est
prepoziii
47
Participiu
amico
desum
Dativ
Participiu
id
fecit
Nom2 Participiu
legati
missi
sunt
Nom2 Participiu
Participiu
atrib
ut
atrib
ut
atrib
ut
atrib
ut
atrib
ut
Exemplu
cauz
al
CSV
Con
d.
Mod
final
funcia
temporal
cauzal
concesiv
condiional
modal
comparativconditional
exemplu
ratibus iunctis, hostes transibant flumen
animo motu ille illi parcat
Caesar non potuit expugnare oppidum paucis differentibus
medici, causa morbi inventa, curationem esse inventam
putant
hostes ratibus iunctis flumen transibant
velut posito bello
48
componenta verbal - aspect: infectum; timp: nu; diatez: activ; pers: nu;
nr.:sing.; caz:defectiv de N,
Ac fr prepoziie
Tr.
M.
F.
Sp.
Exp.
1 subst G1
atribut explicati ars amandi
v
2 adj.
G1
compl. relaie
cupidus amandi
3 verb
D1
compl. scop
non esse solvendo
4 verb
D1
compl. proxim. adesse scribendo
5 adj.
D1
C.IND
liber utilis legendo
6 verb
Ac3+
compl. final
longus est tempus ad
ad,inter,ob
vivendum
7 adj
Ac3+
compl. timp
mores inter ludendum
ad,inter,ob
delegunt
8 verb
Abl1
compl. mod
discendo discimus
9 verb
Abl3+ ex,ab,de C.IND
Illum non deteruit a scribendo
Platonis amplitudo
10 vb. Abl1
compl. loc
amicitia dicta est ab amando
15)Gerundivul (verb + adjectiv)
construcie gerunzial : spes petendi pacem
component
verbal mult mai slab,
construcie gerundival: spes pacis petendae
comp. nominal:
C2, gen2, nr.2
orice construcie gerunzial poate fi convertit n una gerundival, nu i
invers
- poate avea rol de PC pe lnd un CD avnd funcie de final sau
consecutiv
Perfugam Fabricius reducendum curavit ad Pyrrhum
- se poate construi cu Acuzativul : inter rem agendam istam
- se poate construi cu Abl. fr prep: Elegantia loquendi (GZ) augetur
legendis (GD) oratoribus
- se poate construi cu Abl. cu prep.: Brutus in liberanda patria est
interfectus
se menine
Gerunziul
49
n locul construciei
Gerundivale
Este concurat de :
1.substantive abstracte
2.ad - Ac
3.ut - finale
4. participiu viitor activ eamus visu
NOT
Prezentul curs de sintaxa frazei latine a selectat exemplele din gramaticile
alctuite de I.Barbu (1969), V.Matei (1996) i cursul de sintax a limbii latine
nepublicat alctuit de prof. F.Edelstein (dupa notele de curs luate n anul 1995),
Facultatea de Litere, UBB
50