Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Izvoarele Istoriei Romanilor - Volumul 06 - Descoperirea Ungariei Mari
Izvoarele Istoriei Romanilor - Volumul 06 - Descoperirea Ungariei Mari
POPA-LISSEANU
www.dacoromanica.ro
FONTES
HISTORIAE DACO o ROMANORUM
FASCICULUS VI
RICARDI
G. POPANLISSEANU
1935
www.dacoromanica.ro
IZVOARELE
ISTORIEI ROMNILOR
VOL UMUL VI
RICARDUS
TRADUCERE DE
a POPA.LISSEANU
1935
www.dacoromanica.ro
INTRODUCERE
Este o enorma deosebire, ca valoare istorica, intre o cronica .1 un docmnent. O cronica este compusa, de cele mai
multe ori, dupi alte cronici sau dupa informatiuni cari pot
sa nu fie intotdeauna exacte. O cronica este, in general, o lucrare de compilatie, o consemnare de date, iar nu o opera de
creaTiune, originala. Ea nu face intotdeauna dovada istorica i
valoarea ei documentara poate fi pusa uneori la indoiala.
Cu totul altfel de caracter au documentele. Acestea fiind
lucrari spontane i, in momentul in care se produc, de actualitate, emanand, de cele mai multe ori, dela autoritati, valoarea
lor probatorie este cu mutt mai mare. Un document, bunaoara
o diploma regali sau o bula papala, constituie mai totdeauna o
Asupra
i personalittii lui Ricardus (sau Richardus) nu avem nici un fel de date. Sigur este e a fost un clu-
De altfel, statul unguresc, avnd in epoca regilor Arpadieni, un caracter mai mult eclesiastic, pus sub influenta atotputernicilor pontifi dela Roma, era natural ea regii cari ii primeau coroana din minile papilor sau ale reprezentantilor
acestora, s dea ascultare indicatiilor Santului Scaun, i s-i
faci un ideal al vietii lor din propagarea cretinismului printre pgni, i a catolicismului, in special, printre schismatici.
Cf. Htumuzaki, Doc. I, p. 155. Cf. A. Sacerdoleanu, Guillaume de Rubrouck et les Roumains i G. I. Britianu, Recherches sur le Commerce Gnois,
p. 201. D.1 Briltianu ne dif 9i un rezumat al lui Ricardus.
Fejr, Codex Dipl. W. 1. p. 50.
Albericus Trium Fontium, Chron. in Mon. Ger. Hist. XXII, p. 942.
www.dacoromanica.ro
www.dacoromanica.ro
cizarea ce el ne di a in drumul lor Ungurii, trecind prin diferite state, le-au distrus
qui cum multa regna pertransissent
et destruxissent
iar c, ajungfind in Pannonia n'au gtu3it aci
www.dacoromanica.ro
II
Fratres igitur predicatores hiis in gestis Ungarorum inventis
compassi Ungaris, a quibus se descendisse nouerunt, quod adhuc in
errore infidelitatis manerent, miserunt quatuor de fratribus ad illos
q-uerendum, ubieunque possent eos iuuante domino inuenire. Seiebant
www.dacoromanica.ro
10
nenire, uno ipsorum excepto, sacerdote nomine Otto, qui tantum sub
mercatoris nomine processit. Qui in quodam regno paganorum quosdam de lingua illa inuenit, per quos certus efficiebatur ad quas partes manerent, set illorum prouinciam non intrauit; ymmo in Unga-
riam est reuersus pro fratribus pluribus assumendis, qui cum ipso
redeuntes, fidem illis catholicam predicarent. Set multis fractus laboribus post octauum reditus sui diem, cum onmem uiam illos querendi exposuisset, migrauit ad Christum.
www.dacoromanica.ro
11
kale progressi consilio et adiutorio predicte domine per desertum, ubi nee homines nee domos inuenerunt, diebus tredecim transiuerunt; ibique uenerunt in terram, que Alania 7) dicitur, ubi christiani et pagani mixtim manent. Quot aunt uille, tot taunt duces, quorum nullus ad alium habet subiectianis respecturn. Ibi continua est
guerra ducis contra ducem, uille contra uillam. Tempore arandi omnes unius uille hornines armati simul ad campum uadunt, simul omnes metunt, et contiguo terre spacio hec exercent, et quidquid extra
uilam siue in lignis aquirendis siue in aliis operis habent, uadunt omnes pariter et armati, neo postea ullo modo pauci per totam septimanam de uillis suis quacunque de causa egredi absque periculo personarura, excepta sola die dominica a mane usque uesperum, que in
tanta deuocione apud eos habetur, quod tune quilibet quantum.cumque mali fecerit, uel quoeumque habeat aduersarios, securus potest
sine nudus siue armatus, eciam inter illos, quorum parentes occidit,
uel quibus alia mala intulit, ambulare. Illi qui christiano ibi censentur nomine, hoc obseruant, quad de uase illo nee bibunt nec comedunt, in quo murem mori contingit, uel de quo canis comedit, nisi
fuerit prius a suo presbytero ben dictum; et qui aliter facit a chritianitate efficitur alienus. Et siquis eorum quocumque easu hominem
occidit, pro eo neo penitentiam, nec benedictionem accipit; ymmo
apud eos homicidium pro nichilo reputatur. Cnicem in tanta habet
reuerentia, quod pauperes siue indigene siue aduene, qui multitudihem secum habere non possunt, si crucem qualemcumque super astam
cum uexillo posuerint, et eleutam portauerint ,tam inter christianos quam inter paganos omni tempore secure incedunt.
VI
quos neo panem neo potum preter aquam habebant. Set unus fratrum, sacerdos, coelearia et quedam alia preparauit, pro quibus aliAlania. Facsimilul, ibidem, No. 79.
Tartarorum. Faesimilul, ibidem, No. 80.
www.dacoromanica.ro
12
VII
Tandem ipsi habita quorundam paganoruin societate iter arripientes per deserti solitudinem, triginta septem diebus continuo iu.e.
runt. Intra quos uiginti duobus panibus subcinericiis usi sunt, adeo
paruis, quod in quinque diebus potuissent, et non ad sacietatem, totaliter comedisse. Jade frater qui sanus quid.em, set sine uiribus
fuit; cum maxim labore et dolore libenter tamen de deserto eduxit.
Infirmus autem frater plus sano quam sibi comp aciens, illi frequenter dicebat quod ipsum in deserto relinqueret tanquam mortuum et
truncum inutilem, ne per occupacionem ipsius negligeretur opus dei.
Qui neque quidem consensit, set usque ad mortem ipsius secum in
itinere laborauit. Pagani comites uie ipsox-um, credentes ipsos habere pecuniam, fere eos occiderunt perquirendo.
VIII
Transito autem deserto sine omni uia et semita, trigesimo septimo die uenerunt in terram Sarracenorum que uocatur Uela 9), in
-ciuitatem Bundam "), ubi nullo modo spud aliquem poterant hospicium obtinere, sed in campo manere oportuit in pluuia et frigore.
Diebus uero frater, qui sanus fuit, sibi et infirmo fratri eleemosynam per ciuitatem querebat. Et tam in potu quam in aliis potuit inuenire, precipue a principe ciuitatis, qui eum christianum esse intelligens, libenter ei eleemosynas porrigebat. Quia tam princeps
quam populus illius regionis publice dicunt, quod cito fiezi debebant
christiani et ecclesie Romane subesse.
www.dacoromanica.ro
13
EL
hide ad aliam ciuitatem processerunt, ubi prediotus frater infirmus, Gerardus nomine sacerdos, in domo Sarrarceni, qui eos
propter Deum recepit, in domino obdormiuit, et eat sepultus ibidem.
I
Postmodum (rater Iulianus, qui solus remanserat, nesciens qualiter poseet habere recessum, factus est seruiens unius Sarraceni sacerdotis et uxoris eius qui in magnam Bulgariam " ) profecturus,
quo et pariter peruenerunt. Est uero magna Bulgaria regnum mag-
XI
In una magna eiusclem prouincie ciuitate, de qua dicuntur egredi
quinquaginta mina pugnatorum, frater unam mulierem Ungaricam
inuenit, que de terra quam querebat, ad partes illas tradita fuit uiro.
fila docuit fratrem uias, per quas esset iturus, asserene quad ad duas
dietas ipsos posset Ungaros quos querebat procul dubio inuenire.
www.dacoromanica.ro
14
XII
Gens Tartarorum uicina est eie, set hiidem Tartari comnaittentea cum eis, non poterant in bello eos deuincere, ymmo in primo prelio deuicti aunt per eos. Unde ipsos sibi amicos et socios elegerunt.
Itaque simul iuncti XV regna uastauerunt omnino. In hac Ungaroru.m terra dictus frater inuenit Thartaros, et nuncium. ducis Tartar.
rum, qui sciebat Ungaricum, Ruthenicum, Cumanicum, Theutonicum, Sarracenicum et Tartaricum. 16). Qui dixit quod exercitus Thartarorum, qui tune ibidem ad quinque dietas uicinus erat, contra Alemaniam uellet ire, set alitun exercitum quem ad destructionem Per-
XIII
Frater, hija omnibus intellectis, licet ab Ungaris inuitaretur ut
maneret, non decreuit 16) duplici racione. Una quia si regna paganorum et terra Ruthenorum, que aunt media inter Ungaros christianos
et Moo, audirent quod illi ad fidem catholicam inuitarentur, dolerent, et uias armies forsitan de cetero obseruarent, timentes quod si
illos istis contingeret christianitate coniungi, omnia regna intermedia
subiugarent. Alia racione quoniam cogitabat, quod si eum in breui
mori aut infirmari contin.geret, frustratus esset labor euus, eo quod
neo ipse profecisset in lilia, nec fratres Ungarie, ubi esset gens eadem
scire possent. Cum igitur uellet reuerti, docuerunt eum hiidem Ungari
uiam aliquam, per quam poseet tucius peruenire.
www.dacoromanica.ro
15
XIV
Incepit autem, frater redire tribus &elms ante feet= natiuitatis beati. Joannis Baptiste, et paucis diebus in uia quiescens,tam per
aquas quam per terras, secundo die post natiuitatem domini Ungarie
portas intrauit. Et tauten per Rutheniam et Poloniam eques ue.nit.
nes orudeles, quad pro nichilo reputatur homo ille qui multos
homines non occidit. Et cum aliquis in uia procedit, (minima hominum capita quos occidit, coram ipso portantur. Et quanta plura corani uno quoque portantur capita, tanto melior reputatur. De capitibus uero hominum acyphos faciunt, et libencius inde bibunt. Uxorem
ducere non permittitur, qui hominem non occidit. Isti a prophetis
suis accipientes quad esse debeant christiani, miserunt ad dueem
Magne Laudomerie19), que est terra Ruthenorum20) illis uicina, quad
eis mitteret sacerdotem, qui ipsis baptismum conferret. Qui respon-
dit: non meum est hoc facere, set pape Romani. Prope enin est
tempus, quad omnes fidem eoclesie Romane debemus suscipere, et
eius obediencie subiugari.
www.dacoromanica.ro
RICARDUS
II
Fratii predicatori, gindindu-se cu mili la Ungurii despre car,
se serie in Faptele Ungurilor i dela cari au aflat ci ar fi plecat,
fiindci acestia au rimas ping acum in rincirea necredintei lor, au
trimis pe patru ini dintre fratii lor ca -i caute pe aceia 1 cu ajutorul lui Dumnezeu si-i &easel oriunde se va putea. Cici aflaseri
www.dacoromanica.ro
18
fost informa-t, unde ear gag acetia, dar in tara lor n'a intrat. S'a
intors ns inapoi in Ungaria ca s ja Cu sine m.ai multi frati cu cari
se intoarca i sa predice credints catolici. Dar fiindea el era latovit de multe necazuri, dupi opt zile dela inapoierea sa, dupa ce le-a
cauta, a repausat in
Domnul.
19
altul. Itzboiul este aci necontenit, un duce contra altui duce, o cetate contra altei eetiti. In timpul aratului top oamenii dintr'un sat,
merg la camp impreuni, inarmati, i cu totii impreun secer i lucreaz pimantul care este lipit unul de altul. $i tot ce fac, afari
din sat, fie in procurarea de lemne, fie in alte lucrri, merg cu
totii impreun i inarmati, i, subt niciun motiv, in urm, nu pot
mai putini ini s ias in timpul unei sIptmni intregi din satele
lor ark' primejdie personan. Se excepteaz numai Dumineca, de dimineat i Ong seara, care la ei este tinuti cu atta sfintenie
atunci oricine i once ru, cit de mare, ar fi fcut, sau oricti dumani ar avea, poate sA plece singur, fie inarmat, fie neinarmat, chiar
i intre aceia ai caror printi i-ar fi onaorit, sau crora le-ar fi pricinuit alte nenorociri. Cei cari, in aceasta tari, se socotesc drept creg-
20
VII
In sfirit, intoviriindu-se cu citiva pgni 1 apucind drumul prin sing-uritatea deertului, au mers necontenit treizeci i apte
de zile. In ama timp au consurnat dougzeci i doui de piini ficute
21
cean gi la sotia acestuia, cari aveau de gnd s plece in Marea Bulgarie, unde de fapt au gi ajuns impreung. Marea Bulgarie e in adevir o lark' mare gi puternicg, avind cetiti bogate. Aci sunt toti pi-
XII
22
pune si plece din /ara lor, avnd si bati pe to/i aceia cari vor
indrizni si li se opue i c vor devasta toate regatele pe cari vor
putea si le subjuge.
lar, fratele a inceput si se inapoieze, trei zile inainte de sirbitoarea nagterii Sfintului loan Botezitorul, i odihnindu-se citeva
zile pe drum, dupi ce a mere, gi pe api gi pe uscat, a intrat, a doua
zi dupi nagterea Domnului, pe por/ile Ungariei. Prin Ruthenia gi
Polonia a mers
XV
i-a ucis. $i cu cit mai multe capete sunt duse inaintea cuiva, cu
www.dacoromanica.ro
23
atita reputatia acestuia este inai mare. lar din titvele de oameni
fac cupe i beau mai bucuros din acestea. N'are voie si se insoare
cel ce n'a ucis un om. Afland acetia dela prevestitorii lor c vor
trebui si se incretineze i ei, au trimis la ducele din Marea Laudamena, care este tara Ruthenilor, vecini cu ei, ca 88' le trimeat un
preot care si le impirtigeasci botezul. Acesta le rispunse: nu este
treaba mea si fac aceasta, ci a Papei dela Roma: cici este aproape
timpul, cand toti vom trebui s primim eredinta bisericii romane, e
ai ne supunem ascultirii ei.
www.dacoromanica.ro
Matrica 10.
Morduani 15.
Otto 10.
Bela 10.
Bulgaria 10, 13.
Bunda 12.
Persia 14.
Polonia 15.
Constantinopolis le.
Romania 10.
Ruthenia, Ruthenicus 14, 15.
Ethyl 13.
Gerardus 13.
Gregorius Q. ioannes 15.
Johanna 13.
Laudomerie 15.
Sychia 10.
Sarracenus 13.
Stephannus 9.
www.dacoromanica.ro