III Limba Gagauza

Știința, 2016
CZU 811.512.165+821.512.165.09(075.2)
V 34
Elaborat conform curriculumului disciplinar în vigoare și aprobat prin Ordinul ministrului

educaţiei al Republicii Moldova (nr. 321 din 28 aprilie 2016). Editat din sursele financiare bu-
getare.
Konstantin Vasilioglu – Limba maternă («Ana dili»), traducerea textelor din alte limbi
Ana Stoletneaia – Lecturi literare («Literatura okumakları»)
Comisia de evaluare: Maria Copusciu, prof. școlar (grad. did. superior), Liceul Teoretic „S. Bara-
novski”, com. Copceac, UTA Găgăuzia; Anastasia Leiciu, prof. școlar (grad. did. unu), Gimnaziul
„K. Kuroglu”, Comrat; Maria Jecova, prof. școlar (grad. did. unu), Liceul Teoretic „N. Tretiakov”,
Comrat;
Recenzenţi: Alexei Colîbneac, profesor universitar, Academia de Muzică, Teatru și Arte Plastice,
maestru în arte; Lidia Baurciulu, lector superior, Universitatea de Stat, Comrat; Ludmila Ceban,
doctorand, Academia de Știinţe a Moldovei; Ludmila Chior, lector, Universitatea de Stat, Comrat;
Galina Mustaf, lector, Universitatea de Stat, Comrat
Responsabil de ediţie: Valentina Rîbalchina

Redactor tehnic: Nina Duduciuc
Pictori: Oleg Cojocari, Ludmila Cojocari
Machetare computerizată: Anatol Andriţchi
Copertă: Vitalie Pogolșa, Vitalie Ichim
Întreprinderea Editorial-Poligrafică Știinţa,

str. Academiei, nr. 3; MD-2028, Chișinău, Republica Moldova;
tel.: (+373 22) 73-96-16; fax: (+373 22) 73-96-27;
e-mail: prini_stiinta@yahoo.com; prini@stiinta.asm.md;
www.editurastiinta.md
Toate drepturile asupra acestei ediţii aparţin Întreprinderii Editorial-Poligrafice Știinţa.

Descrierea CIP a Camerei Naţionale a Cărţii
Vasilioglu, Konstantin
Ana dili hem literatura okumakları: 3-cü klas / Konstantin Vasilioglu, Ana Stoletnäya;
comisia de evaluare: Maria Copusciu [et al.] Min. Educaţiei al Rep. Moldova. – Ch.: Î.E.P. Știinţa,
2016 (Tipogr. „BALACRON” SRL). – 296 p.
ISBN 978-9975-85-016-2
811.512.165+821.512.165.09(075.2)
© Konstantin Vasilioglu, Ana Stoletneaia. 2012, 2016

© Prezentare grafică: Oleg Cojocari, Ludmila Cojocari. 2012
ISBN 978-9975-85-016-2 © Întreprinderea Editorial-Poligrafică Știinţa. 2012, 2016
}~}NDEK}LQR
Ana dili
Yaz ................................................................................................................... 11
Tekrar. Tekst. Sxz. Cwmlq. Laf ...................................................................... 11
Sxz ................................................................................................................. 12
Tekstin n]=annar] ........................................................................................... 16
Gwz .................................................................................................................. 23
Tekrar. Birkxklw laflar ................................................................................... 23
Seslqr hem bukvalar ...................................................................................... 24
Laf hem k]s]m. Laf geìrmesi ....................................................................... 29
Sesli hem sessiz konsonnar. Yazmakta onnar]n n]=annanmas] ....................... 30
K]= .................................................................................................................... 32
Cwmlq. Annatma, soru= hem duygulu cwmlelqr ............................................ 32
+a=ma cwmlelqr ............................................................................................. 36
Cwmlelerin ba= hem ikincili paylar]. Laflar]n cwmledq baalant]lar] .............. 39
Zanaat ............................................................................................................. 44
Lafbirle=mesi ................................................................................................. 44
Testlqr «Cwmlq» ............................................................................................ 47
Tabiat ............................................................................................................... 48
Laf kurulu=u. Kxk ......................................................................................... 48
Afikslqr .......................................................................................................... 53
Testlqr «Laf kurulu=u» ................................................................................... 61
+kola ................................................................................................................ 62
Sxz paylar] ..................................................................................................... 62
Laflar]n say]lar] ............................................................................................. 66
Testlqr «Sxz paylar]» ..................................................................................... 69
Adam ............................................................................................................... 70
Adl]k .............................................................................................................. 70
Adl]klar]n say]lar]na gxrq dii=ilmesi ............................................................. 74
Aylq .................................................................................................................. 77
Adl]klar]n hallara gxrq dii=ilmesi (hallanmas]) ............................................. 77
Konsonnan bitqn adl]klar]n hallanmas] ......................................................... 79
Vokallan bitqn adl]klar]n hallanmas] ............................................................. 81
K konsonunnan bitqn adl]klar]n hallanmas] .................................................. 84
Adl]k analizin s]ral]] ...................................................................................... 90
Testlqr «Adl]k» .............................................................................................. 93
Kww .................................................................................................................. 94
N]=ann]k ........................................................................................................ 94
Yak]n hem kar=] maanal] n]=ann]klar ............................................................ 97
Ne o yazd]rma teksti# .................................................................................... 99
Kasaba ........................................................................................................... 101
N]=ann]klar]n say]lara gxrq dii=ilmesi ......................................................... 101
Testlqr «N]=ann]k» ...................................................................................... 108
Vatan ............................................................................................................. 109
}=lik .............................................................................................................. 109
Yak]n hem kar=] maanal] i=liklqr ................................................................. 112
Ne o fikirlemq teksti .................................................................................... 113
Soru=lar, ang]lar]na cuvap ederlqr i=liklqr ................................................... 115
Sport .............................................................................................................. 118
}=liklerin zamannara gxrq dii=ilmesi ........................................................... 118
}=liklerin infinitiv formas] ........................................................................... 121
}=liklerin inkqrlik formas] ............................................................................ 128
Testlqr «}=lik» .............................................................................................. 133
Dostluk .......................................................................................................... 134
Ardlaflar ...................................................................................................... 134
Etiket ............................................................................................................. 137
Tekrar .......................................................................................................... 137
Tekst ............................................................................................................ 139
Lafkurulu=u ................................................................................................. 140
Sxz paylar] ................................................................................................... 144
Nasaatlar ....................................................................................................... 150
Yap]n kendinizq kontrol .............................................................................. 153
Tutun akl]n]zda bu laflar]n yaz]lmas]n]! ..................................................... 154
Literatura okumaklar]
Folklor (Literatura teoryas]ndan) ................................................................. 157
Şaka twrkwsw ................................................................................................ 157
W` ay]. Lev Tolstoy ...................................................................................... 160
Sqn bunu bilersin! Sqn bunu becerersin! Soru=lar hem s]n]=lar ................. 162
•4•
+kola bizim ya=amam]zda ........................................................................... 163
+kolaya. Konstantin Vasilioglu ................................................................... 163
~ancaaz. Nikolay Baboglu .......................................................................... 165
Adam ki=ilii. Sxz etiketi ............................................................................... 167
Oollar. Valentina Oseeva ............................................................................. 167
Çekerdek. Lev Tolstoy ................................................................................. 168
Karpuz. Stepan Bulgar ................................................................................ 169
Kim òrbac]? Valentina Oseeva .................................................................. 171
Kaz]klar wstwndq almalar. Oleg Gonàr ...................................................... 172
Gugu\an]n sallangac]. Spiridon Vangeli ...................................................... 173
Literaturra adam]n ya=amas]nda ............................................................... 177
~eker ya=amaa. Dimitri Kara ~oban .......................................................... 177
Girgin horoz. Hristo Radevski ..................................................................... 177
Fabula (Literatura teoriyas]ndan) ............................................................... 178
Lelek. Todur Marinoglu .............................................................................. 179
Adam hem aylq ............................................................................................. 181
Aylq. }on Dru\ă ........................................................................................... 181
Kaku. }on Dru\ă .......................................................................................... 182
Ana yatak hem evlad. Nikolay Baboglu ...................................................... 183
Bal]k tutmakta. }rina Stavskaya .................................................................. 184
Neìn genq ge` kald]n# Konstantin Vasilioglu ............................................ 186
Papu`lar. Nikolay Baboglu .......................................................................... 187
Zaamet adam]n ya=amas]nda. Zanaat ay]rmak ........................................ 190
Gxcen. Nikolay Baboglu ............................................................................. 190
Orlioglular]n `x=mesi. Nikolay Baboglu ..................................................... 191
Biz booday ekeriz. Aleksandr Aki=in .......................................................... 193
K]smet sesleri. Mina Kxsq .......................................................................... 194
Girgin xrdecik Maks. Aureliu Busuyok ....................................................... 195
Ekmek iìn sxz. Stepan Bulgar ................................................................... 202
Benim Koli batwm. Aleksandr Aki=in .......................................................... 204
Kasaba, kww hem onnar]n an]lm]= gxsterilecek erleri .............................. 207
Ay-boba ~akir. Nikolay Baboglu ................................................................ 207
Dww=. Oli Radova ........................................................................................ 207
•5•
Yolum dw=tw ana taraf]ma. Petri ~ebotar ................................................... 209
Kudrik. Konstantin Vasilioglu ..................................................................... 209
Adam hem tabiat. Saal]k hem sport ........................................................... 214
Yaz gecesi. Sofi Koca .................................................................................. 214
Siir (Literatura teoriyas]ndan) .................................................................... 214
K]= resimci. Georgiy Skrebi\kiy ................................................................... 215
K]= sabaas]. Konstantin Vasilioglu .............................................................. 217
K]= gecesi. Dimitri Kara ~oban ................................................................. 218
Kw`wk fidan. Engin recep ............................................................................ 218
Bay]rc]k wstwndq. Nikolay Nosov ................................................................ 219
Sokakta. Oleg Bu\en .................................................................................... 221
Adam hem Vatan .......................................................................................... 223
Ana dilim. Dionis Tanasoglu ...................................................................... 223
Bucakta sabaa. Stepan Kuroglu ................................................................... 223
+en oynêêr gagauzlar. Todur Zanet ............................................................. 224
Bucak. Konstantin Vasilioglu ...................................................................... 224
Ana taraf]m. Gavril Gaydarc] ..................................................................... 225
Vatan]m iìn bir sxz. Stepan Bulgar ............................................................ 226
Ana taraf. Konstantin Vasilioglu ................................................................. 227
Taraf]m. Todur Marinoglu ........................................................................... 229
Dostluk hem dostlar ..................................................................................... 231
Yard]mc]lar. Konstantin Vasilioglu ............................................................. 231
Eni =kolada. Oleg Bu\en .............................................................................. 232
Nicq dostlar anna=]lêr. Sergey Mihalkov ..................................................... 232
Bujorun gugu=lar]. Spiridon Vangeli ........................................................... 233
Sopac]k-belalardan kurtaran. Viktor Suteev ................................................ 234
Kendiba=]na okumaklar .............................................................................. 238
+iirlqr ............................................................................................................. 238
}=ì gwz. Stepan Kuroglu ............................................................................. 238
Kolada. Todur Marinoglu ............................................................................ 239
Ayaz. Todur Zanet ....................................................................................... 239
Ana s]caa. Stepan Kuroglu .......................................................................... 240
Tilki (Fabula) Stepan Kuroglu .................................................................... 240
•6•
K]rlar eni kilim. Dimitri Kara ~oban ......................................................... 241
Annatmalar .................................................................................................... 243
Diri paraliya. Nikolay Nosov ....................................................................... 243
E=il gxz. Konstantin Vasilioglu ................................................................... 245
Sofrada. Sergey Baruzdin ............................................................................ 246
Kirpi. Mihail Pri=vin ................................................................................... 247
Bilersin mi# Konstantin Vasilioglu ............................................................. 248
~iidem. B. Vovk ........................................................................................... 249
Kxr da gxrer Valentina Oseeva ................................................................... 250
Masallar ......................................................................................................... 252
Masal dwnnesi. Konstantin Vasilioglu ......................................................... 252
W` ceviz (Gagauz halk masal]) ................................................................... 252
Demir-Di=li babu (Gagauz halk masal]) ...................................................... 253
Konu=an bal]k (Twrk halk masal]) ................................................................ 255
K]rnak k]z (Moldovan halk masal]) ............................................................. 258
Topal-xrdecik (Ukrain halk masal]) ............................................................. 259
Alt]n fen\q (Moldovan halk masal]) ............................................................. 262
Tamah garga (Gagauz halk masal]) ............................................................ 265
Kolobok (Rus halk masal]) ......................................................................... 269
Alt]n sa`l] Lqnka (Ukraшn halk masal]) ...................................................... 272
Beenilmi= ì`qq (Gagauz halk masal]) ........................................................ 273
Polkan hem ay] (Rus halk masal]) ............................................................... 276
Sar] kaun (Azerbaycan halk masal]) ........................................................... 278
Bal]k hem bal]k`] iìn masal. Aleksandr Pu=kin ......................................... 280
}ki moçuga (Gagauz halk masal]) ............................................................... 287
Ana taraf] (Kalm]k halk masal]) .................................................................. 289
Borçlu (Gagauz halk masal]) ...................................................................... 292
Su – bu b]r saal]k (Twrkmen legendas]) ....................................................... 294
•7•
Anna=]lm]= n]=annar
— kurallar] a`]kladan soru=: literatura teoriyas]
— kural] lqqz]m esaba almaa
— kural] lqqz]m bilmqq
— i=lqr hem soru=lar
— lafkurulu=u analizi
— fonetika (ses-bukva) analizi
— sxzlwk
Kxrwk — laflar, ang]lar]n]n dooru yaz]lmas]n] lqqz]m

akl]nda tutmaa
•8•
Paalı dost!
Sqn =kolaya gel-

din wwrenmqq, bil-
gi kabletmqq. Pek
dooru yapt]n, ani bu
yolu kapt]n! Ama
bilgilerq yollar, bilq-
sin, diil kolay. Lqq-
z]m pek òk i=lemqq,
aaramaa hem bulmaa:
okumaa, yazmaa, esaplamaa, aara=t]rmaa hem akl]nda
tutmaa...
Seni, nicq da ba=kalar]n], yollad]lar =kolaya bwwk
umutlan, ani sqn ii wwrenqsin.
Bu zor yolda bqn senin i=ini kolayladar]m, bir bwwk
yard]mc] olar]m, eer sqn benimnqn dostla=arsayd]n, cwnkw
benim sayfalar]mda sqn òk soru=lar]na cuvap bulacan.
Ama sendqn sade bir i= isteniler: beni koruyas]n, y]rtma-
yas]n, kirletmeyqsin.
Saa ol, paal] dostum, ani sqn uzatt]n benim xmwrwmw,
da =indi var kolay] izmet edeyim senin kw`wk kafadar-
lar]na da! }i saatlan!
Kiyat
Ne var taa gxzql yazdan#!
Dolaylar xter!
U=aklar bu zaman]
Taa k]=tan bekleer.
Tekrar
Tekst. Sxz. Cwmlq. Laf
Nedqn kurulu bizim sxzwmwz#
1. Gxzdqn geìrin resimi. Kóyun ad]n]. Kurun birqr tekst w`qr

cwmledqn.
• 11 •
2. Okuyun.
~ok =enni ge`ti bu yaz*:

Ka`]nd]k hem y]kand]k.
Biz k]rda da i=ledik
Hem evdq yard]m ettik.
Yaz]n (kullan]n nasaatlar])**.

Neylqn ba=kalan'rlar laflar i=ledik hem i= yapt]k#
Bizim sxzwmwz dwzwlw cwmlelerdqn, cwmlelqr da – laflardan.
3. Okuyun teksti.
Sxz
Hayvannar `]kar'rlar ses-signal. Bu seslqrlqn onnar biri-birinq sese-
derlqr bir korku iìn, imeelik iìn.
Sxzw kullan'r sade insan. U=ak wwrener sxzle=mqq (lafetmqq) ba=kas]n-
dan (anas]ndan-bobas]ndan).
Okuyup, siz ne annad]n]z bu teksttqn#

Yaz]n ba=l]]n] hem tekstin ikinci abza\]n]. Yap]n kontrol.
TEKST: dwzwler abza\lardan. Herbir abza\ yaz]lêr k]rm]z] s]radan.
Ne o cwmlq#
4. Okuyun cwmleleri hem ay]r] laflar].
1. Yard]mnamaa, kolhoz, i=, bereket, yaz. 2. Yaz. +kolac]lar i=leerlqr

kolhozda. Onnar yard]m ederlär toplamaa bereketi.
Cwmleleri yaz]n.
_______________
* Hepsiciini materiallar], ang]lar]nda gxsterilmeer avtorun ad], yazd] K. Vasilioglu.
** Nasaatlar] ay]r]n kiyad]n bitkisindä i=lerin istediklerinq gxrq.
• 12 •
Cwmlq – bu bir, yada birka` laf, ang]lar] bitirilmi= fikir
gostererlqr. Sabaa. U=aklar alatl''rlar =kolaya.
5. Okuyun.
ans]zdan
neetlenmqq
Kotoy hem garga
Bir da ans]zdan kotoyun wstwndq peydaland] garga da dooru onun bur-
nusunu gagalad]. Oradan i=idilqrdi yavrular]n sesleri. Kotoy ans]zl]ktan
dw=tw aa`tan erq. Piner kotoy aac]n wstwnq da neetlener tutmaa... Kotoy
gxrer dallar]n aras]nda ... yuvas]n].
Yaz]n cwmleleri xlq, ki onnardan annatma olsun.
6. }lerledin dialogu.
– Yaz]n sqn neredqydin#

– Bqn yaz]n malilerq gittim.
– Neredq senin malin ya=''r yq#
– O ya=''r ~ad]r]n xtqqnda,
Dimitrovkada.
– Nelqr gxrdwn orada#
– Bqn orada gxrdwm...
7. ~xzwn bulmaycay] kafesìklerq gxrq.
1. Anan]n anas]
2. Transport
3. Undan yap]lma imqk
M
Makarina — k]y]lm]=, pi=mi= paz] piinirlqn
Herbir laflan kurun birqr cwmlq.

• 13 •
Nas]l bulmaa cwmledq ba= paylar]n]#
8. Okuyun. Sxlqyin, ka` cwmlq bu teksttq var.

koola=maa
serpinti
Deredq
S]cak gwnnerdq deredq kw`wk dalgalar sans]n koola='rlar, ama tq
u=aklar atlad]lar su iìnq ardlar]na direk gibi kalkt] su serpintileri derenin
boyu =ennendi her taraftan i=idilqrdi seslqr baar]= hem gwlw=.
Koola=maa — biri-biri ard] sora ka`maa

serpinti — su damnalar], ang]lar] f]rl''rlar
yukar] su iìnq birbi=ey dw=twynqn
boyu
• Yaz]n teksti.
• Herbir cwmlenin sonunda koyun lqqz]mn] durgu`luk n]=annar]n].
}kinci hem w`wncw cwmlelerdq ìzin cwmlelerin ba= paylar]n].
Subyekt gxsterer, kimin yada ne iìn sxlener cwmledq.

O k i m # yada n e # soru=lara cuvap eder.
Predikat gxsterer, ne sxlener cwmledq subyekt iìn.
O n e y a p t ] # n e y a p ê r # yada n e y a p a c e k #
soru=lara cuvap eder.
9. Okuyun.
1. Cwmlq bitirilmi= fikir gxsterer.

2. Laflar cwmledq baal] biri-birinnqn maanayca.
_______________
__
Kaavi wwrenicilerq deyni.
• 14 •
3. Cwmlelerin sonunda koyul'r nokta, soru= yada =a=ma n]=annar].
4. Cwmlenin ilk laf] bwwk bukvadan èkediler.
laf]
Kapay]n kiyad] da àl]=]n s]ralamaa hepsini,
ne siz bilersiniz cwmlq iìn. Kurun 2-3 cwmlq.
10. ~xzwn bilmeyceleri.
1)) Tombarlak bir evceezdq

Dxrt kula karda= ya=''r.
Sade evceezi k]rd]ynan,

Karda=lar wzq `]k'r.
2) Hergwn beni kullan'rlar,

Beni `]plac]k brak'rlar.
Ama kim soyundur'r,

Bir ànak ya= ak]d'r.
Yaz]n bilmeyceleri. ànak

Bulduu cuvaplarlan kurun birqr cwmlq.
A`]klay]n, nas]l siz duydunuz, ani bu – ...# kiyat
11. Doldurun kafesìkleri uyan bukvalarlan. Kurun

laflar] xlq, ki n]=ann] direciktq peydalans]n alt]nc] laf.
Bulduu laflarlan kurun birqr cwmlq. o l

Direciktq bulunan laf iìn akl]n]za k l i t
getirin bir uygun sxz. k u u c u k
k r ] k
u `
• 15 •
Ne o tekst# laflar]
Tekstin n]=annar]
1. Tekst kurulu cwmlelerdqn.
2. Teksttq cwmlelqr baal] biri birinq maanayca.
3. Teksttq kimin iìn yada ne iìn sxlener. Bu tekstin temas].
4. Tekstin temas]n] var nicq annamaa (tan]maa) ba=l]]ndan.
5. Tekstin var paràlar] (bxlwmneri):
èketmesi, ba= pay], sonu (bitkisi).
6. Teksti annamaa – bu onun xz fikirini annamaa.
12. Okuyun teksti. Ne iìn o#

Ka` maana pay]na (abza\a) onu var nicq bxlmqq#
Gxsterin abza\lar]n s]n]rlar]n] kara kalemnqn.
Neylqn merakl] 1-inci abza\# Yaz]n birinci abza\].
~izin geìlmi= orfogramalar]n altlar]n].
dii=tirmqq
doorutmaa
Aàn biz wwreneriz dili, biz tan]='r]z dilin kanunnar]nnan hem yazmak
kurallar]nnan. Herbir laf kurulu seslerdqn. Seslqr toplan'rlar k]s]mnara.
Herbir k]s]mda sade bir vokal sesi (k]sa yada uzun). Bunnar heps] dil
kanunnar]. Onnar kuruldular kendi-kendinq evelki vak]tlarda. Kimsey-
cik yok nicq onnar] dii=tirsin yada doorutsun. Laflar] gagauz dilindq bir
s]radan ba=ka s]raya var nicq geìrmqq sade k]s]m-k]s]m. Bu yazmak
kural]. }nsannar bxlq anna=m]=lar yazmaa, ki hepsinq olsun taa yak]=]kl]
hem kolay.
Kanun – ètin kural, ang]s]n] lqqz]m herbiri tamannas]n
kendi-kendinq – diil maasuz, ama kendiba=]na kurulma
evelki
* Bxlwn bu laf] k]s]mnara
hem geìrmqq deyni.
• 16 •
13. Okuyun cwmleleri. datl]
tatl]
1) ~iftìlqr `]kt]lar k]ra. Ba=àda oldular almalar. Bqn karda=`]]m] pek
severim.
2) ~iftìlqr `]kt]lar k]ra. Lqqz]md] vak]tlan bi`mqq, toplamaa boodaylar].
Boodaydan ol'r datl] ekmek ta, bulgur da. Adam ekmeksiz yok nicq
ya=as]n.
almalar
ba=àda
Ang] cwmlelerq var nicq demqq tekst# Kóyun tekstin ad]n].
Yaz]n. Yap]n kontrol. A`]klay]n, neylqn benze=erlqr hem
ba=kalan'rlar laflar datl] hem tatl]#
14. Okuyun. A`]klay]n uygun sxzlerin maanalar]n].

Neìn onnar pay edilmq iki paràya# =ennik
wwsek
K]zaa yaz]n haz]rla, k]= – taligay] sakla. Yaz]n arkan terleyecek, k]=]n
=ennik gelecek. Yaz]n sqn àl]=acan – k]=]n tatl] uyuyacan. K]=]n kwrtwnnqr
wwsek, yaz]n ekinnar – ìèk. Bwtwn yaz àl]=acan – k]=]n raatl]k bulacan.
Haylaz adam xrwyw=wndqn belli. Adam]n paas] i=inq gxrq. Adam] bak'r
zaamet, eer haylazsan – yok k]=met. Zanaats]z adam – sakat. Zaamet bizi
doyur'r, haylazl]k – `]plak brak'r.
raatl]k
=ennik
• 17 •
Zaamet – i=
Yaz]n tefterlerinizq. Bulun kar=] maanal] laflar] da yaz]n ay]r].

Neyq wwrederlqr bu uygun sxzlqr#
15. Okyuyn. Ólun dikat. ayaz
Sakl] laf
1) Var m] nicq ayazlar 2) Yada kuru kaz]klar
Saklas]n s]cak yaz]# Saklas]n besli kaz]#
ayazlar
kaz]klar
Ayaz – pek suuk hava
Laflarlan yaz hem kaz kurun birqr cwmlq. Bulun xlq laflar,
ang]lar]nda kolay]nnan ba=ka laflar saklan'r.
16. Okuyun soru=lar] hem cuvaplar].
1. Ne o laf#
Laf — o predmetin, n]=an]n yada i=lemin ad].
• 18 •
2. Nesoy soru=lara cuvap ederlqr laflar hem ne gxstererlqr onnar#
Laflar, ang]lar] cuvap ederlqr soru=lara:

kim# nesoy# ne yapmaa#
ne#
↓
gxstererlqr
↓
gxstererlqr
↓
gxstererlqr
predmetleri predmetlerin predmetlerin
n]=annar]n] i=lemini
Kapay]n kiyad] da haz]rlan]n cuvap etmqq ilktqn birinci, sora

da ikinci soru=lara.
17. Yaz]n laflar] w` direcqq:
1) Laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin adlar]n];

2) laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin n]=annar]n];
3) laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin i=lemini.
Yaz, yazl...k, yaz.l, t]ynak, y]kanmaa, s]c...k, k]zg]n,

esmerl...nmqq, taazq, olmu=, `]rp]nmaa, ok...maa,
kiy...t, merakl], eni, gitmqq, gwn...=, oynamaa.
Kóyun ka`]r]lm]= bukvalar]. Aazdan herbir lafa koyun soru=.
Xrnek: yazl]k merakl] esmerlenmqq

... ... ...
esmerlenmqq
yazl]k
Esmerlenmqq – k]zarmaa, yanmaa (gwne=tq)

k]zg]n – pek s]cak (ha=lak)
`]rp]nmaa – dwwnmqq erindq (su iìndq)
• 19 •
18. Okuyun bilmeyceleri. Bulduu cuvaplarlan kurun birqr cwmlq.
1) Wwlen taraftan gelerim

Saàk alt]nda ya=''r]m.
Gwnwnq sinek tut'r]m,
Yavrular] doyur'r]m.
2) Ya=''r bizdq k]=lan yaz,

Yannar] onun biyaz.
O susam''r bir da saat,
Gwnwnq eder nasaat.
19. Bulun maanayca uyan laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin

n]=annar]n].
Aa`lar (n e s o y # ) e=il, twrkw (n e s o y # )..., ..., gxk (n e s o y # ) ..., ...,

derq (n e s o y # ) ..., ..., bulutlar (n e s o y # ) ..., lwzgqr (n e s o y # ) ..., ...,
ekmek (n e s o y # ) ..., ..., su (n e s o y # ) ..., ... .
bulutlar
Yaz]n. Ay]r]p bir laf], kurun bir cwmlq.
20. Okuyun. Var m] nicq bu cwmlelerq demqq tekst#

gw`
Neìn# Var m] nicq bu tekstin ad]n] koymaa#
karn]
S]ralay]n tekstin n]=annar]n].
Korkak olan]n] kxpeklqr uzaktan tan]yarm]=lar. Aa` adam]n karn] do-

yar, ama gxzler] doymaz. Az iyqn adam – az uyuyar, òk iyqn adam – gw`
uyuyar. Beygir yular]ndan, ama adam laf]ndan tutularm]=.
Gw` – prost, bet

karn] – =kembq, barsaklar
yular]ndan
Yaz]n. }lk cwmledq ìzin ba= paylar]n altlar]n].
Ka` laf var bu cwmledq.
• 20 •
Ang] laflar yaz]da èkederlqr bwwk bukvadan#
21. Okuyun. Kimin iìn hem ne iìn yaz]l] bu =iirdq#

Kay]ls]n]z m] avtorlan# Neìn#
Ya=''r]z biz Moldovada,

Ya=''er]z Bucakta.
Ya=''r]z kqr karda= gibi,
Ya=''r]z dostlukta.
Yaz]n =iirceezi kiyats]z.

Bulun laflar], ang]lar] èkederlqr bwwk bukvadan.
Neìn bu laflar èkederlqr bwwk bukvadan#
}nsannar]n soyadlar], adlar] hem bobaycalar], hayvannar]n

laaplar], devletlerin, kasabalar]n, kwwlerin, denizlerin, derelerin,
gxllerin adlar] èkederlqr yaz]lmaa bwwk bukvadan.
22. Okuyun. ~xzwn bulmaycay]. merkez

Doldurun kafesìkleri soyadlarlan, adlarlan kafesçik
(insan, kww ad]) xlq, ki direciktq bulunan bobayca
merkezin ad]ndan hepsicii bukvalar kullan]ls]n.
K • • •
• O • •
M • • •
R • • • • •
• A • • • • •
T • • • •
Merkez – devletin ba= kasabas]

soyad] – laap
bobayca – boba ad]
• 21 •
Bulduu laflarlan kurun birqr cwmlq da yaz]n onnar].
23. Okuyun. Neredqn bu yaratma paràs]# Kim avtoru.
— Bak uz xnwnq, poyraz taraf]na, – demi= Karaca. – Gorizonta yak]n

gxrwner bwwk hem gxzql bir kasaba. O – Moldovan]n Ki=inxv, merkez
kasabas].
Sora karaca dxnmw= poyraz-gwnduusuna dooru da Gogu= Nistrunun
iki kenar]nda gxrmw= taa iki bwwk kasaba: Tira=poliylqn Benderi. Onnar
durarm]=lar nicq bir bwtwn gibi. Sade Nistru, ang]s]n]n sular] alatlan Kara
denizq kaàrm]=lar, onnar] ay]rarm]=.
— Ama =indi, – demi= Karaca, – bak wwlen taraf]na. Uzakta, Bucaan
dibindq gxrwner Valkane=. Biraz gwnduusuna èvirdiynqn kafan], gxrecqn
Ukrainada bulunan Tumarva (Reni) hem Bolgrad kasabalar]n] da.
Gorizont — neredq gxklqn er bulu=êr (erin kenar])

ay]rmaa — bxlmqq
alatlan — h]zl], àbuk
Yaz]n teksti, koyup ad]n]. Bulup, ìzin laflar]n altlar]n], ang]lar]

èkederlqr bwwk bukvadan. Neìn onnar bwwk bukvadan yaz]-
lêrlar#
kenar]nda
kasabalar]n]
24. Okuyun. Bulun zeedq laf].
Vani, Petri, Mani, Yamboglu, Karayani, ~ebotar, Vasi,

Simu, Tudorka, Todur, Kosti, Sofi, Tomay, Bulgar, Baboglu,
Dani, To=i, Kirana, Miti.
W`qr-dxrdqr adlan yada soyad]nnan kurun birqr cwmlq. Yaz]n.
• 22 •
Gwzdqn taa gxzql zaman
Yoktur Bucakta!
Hepsicii sans]n ya=''r
Bwwk meyval]kta.
Tekrar
Birkxklw laflar
Ang] laflara deniler birkxklw#
1. 1. Okuyun. Var mı burada birköklü siireklenmqq

laflar. Neçin# f]=]rdamaa
Cevizlär düşer: pat-pat.

Uyumaa, uşaam, sän yat.
Sabaa ceviz kıracan,
Yatkasını iyecän.
yatka — cevizin içi

yapraklar
lwzgerciktq
Yaz]n tefterlerinizä.
2. Okuyun. Bulun teksttq birkxklw laflar]. gwzlwk

A`]klay]n, neìn onnar birkxklw.
Ge`ti s]cak yaz. Geldi gwz. Ekinneri toplad]ktan sora k]rlar] swrdwlqr,
gwzlwkleri ektilqr. Birka` vak]ttan sora o kara k]rlar] yoktu nicq tan]maa
– gwzlwklqr xrttwydwlqr eri e=il kadifqylqn.
• 23 •
Laflar, ang]lar] benzeerlqr biri-birinq maanayca hem kxkleri
birtwrlw, say]l'rlar birkxklw.
er – erli dost – dostla=mak k]= – k]=l]k
3. Herbir direciktq bulun birkxklw laflar]. kay]k

}nand]r]n, ani onnar birkxklw. saat`]
e=ek saa (taraf) baka erik kaymak

e=ik saat bak]r terlik kay]l
e=ermqq saamaa bakmaa erek kay]k
e=ikì saat`] bak]c] eriklik kay]k`]
~]kar]n tefterlerinizq sade birkxklw laflar],

n]=annay]n kxklerini. Kurun onnarlar birqr cwmlq.
Seslqr hem bukvalar

Ses bukvadan neylqn ay]r]l'r#
4. Okuyun laflar]. S]ralay]n ilkin sesleri, zaamet

ang]lar]ndan toplu herbir laf, sora da sxlqyin bukvalar].
Vatan, Moldova, Bucak, zaamet, =iir.
Bacak
zaamet
Zaamet – i=
=iir – peet
Ang] laflarda ses bukvadan taa az#

Kurun birka` cwmlq, kullan]p bu laflar]. Yaz]n.
5. Okuyun uygun sxzleri da sxlqyin kaàr

bukva hem kaàr ses herbir lafta. wwrenmqk
Neìn bukva seslerdqn taa òk# dwwnwk
• 24 •
Ak]ll] du=man ahmak dosttan iidir. Bir ellqn dwwnwk baalanmaz, =amar
dwwlmqz. Wwrenmenin faydas] belli, wwrenqn taa fikirli. Swtlqn ha=lanm]=
da yuurda da wfleer.
wwrenmqk
dwwlmqz
* Seslerin hem bukvalar]n

say]s] bu laflarda birtwrlw mw#
Yaz]n.
6. ~xzwn bilmeyceleri. Bulduu cuvaplarda òrap

sxlqyin, kaàr bukva hem kaàr ses var. gxlcqqz
1) ~oraplar] – k]rm]z],
Ama =ubas] biyaz.
Varkana gxlcqqz yak]n,
Sudan `]km''r bwtwn yaz.
2) Bqn gxzqlim, k]vrac]k,

Gwn gibi tombarlac]k.
Yanaklar]m boyal]...
Sade k]rmay]n dal].
Yaz]n. gxlcqqz
• 25 •
7. Okuyun laflar]. Eklqyin herbir lafa birqr dar]
bukva da kabledeceniz eni on laf. kirpik
a=]k az kar] kirpi en

baca ar] u=ak aul xz
Xrnek: en – eni; en – ben; en – =en.
Yaz]n.
Sesi biz sxleeriz hem i=ideriz.

Bukvay] yaz'r]z hem gxreriz.
Gagauz dilindq herbir sesin var kendi bukvas].
Gagauz dilindq vokal sesleri: [a], [o], [u], [ı], [ê], [ä], [ö], [ü],
[i], [e].
Vokal bukvas] on: a, o, u, ], ', q, x, w, i, e.
Uzun vokallar: aa, oo, uu, ]], '', qq, xx, ww, ii, ee gxstererlqr
bir ses. Onnar var nicq bulunsunnar laf]n èketmesindq da, ortas]
nda da, sonunda da.
Bukvalar q, x, w, i, e gagauz dilindq y]m]=ad'rlar konsonnar]

iki tarafa da: en [yen’], ne [n’e], el [yel’], kel [k’el’], ver [v’er’].
8. Yaz]n laflar] iki direcik: sol direcqq yaz]n laflar], ang]lar]

èkederlqr vokal seslqn, ama saa direcqq – laflar], ang]lar]
èkederlqr konson sesindqn.
Erik, suan, kaz, swt, elek, lelek, ensq, oyun, ayna, bwwk, wwrenmqq,
gezmqq, Oli, Koli, Petri, Sofi, Ani, Doni, kuan, ar], olak, e=ek, biber, ka-
bak, eski, uzun, iplik, iki, elli, otuz.
• 26 •
9. ~xzwn bilmeyceleri. ayaz
gxl
1) Kim, pek`q s]cak olduynan,

+ubay] h]zl] giiyer,
Ama ayazlar geldiynqn
Onu h]zl] s]b]d'r#
2) Bizim kwwywn yan]nda

Bir maavi ayna dur'r.
Onda s]kà y]ld]zlar
Hem bulutlar bak]n'r.
Bilmeyceleri yaz]n tefterlerinizq:

~izin tekstlerdq y]m]=ak konsonnar].
maavi
kwwywn
Neylqn ba=kalan'r vokal sesi konsondan#
Vokal sesini sxleyqrkqn soluk `]k'r serbest, i=idiler ses.

Vokal sesi dwzer k]s]m: e-lek, e-ni=-tq, o-la-`]k, a-ul-lar.
taazq
maaza
* Neylqn benze=erlqr bu laflar#
Neìn bukva sestqn taa òk#
• 27 •
1) Bqn ya=''r]m kar]kta,

Kxkwm bir, ama tatl].
Benim peliim d]=arda,
Turumcu etim sakl].
2) Yaz]n kar]kta yat'r]m,

Bqn e=ilim hem taazq.
K]=]n kwptq bulun'r]m.
Hem evim benin – maaza.
Yaz]n bilmeyceleri tefterlerinizq, yannar]na da – cuvaplar]n].

Say]n, kaàr k]s]m var herbir lafta.
Nas]l annamaa, kaàr k]s]m var laflarda#
11. Olun dikat. Ang] ses var hepsindq laflarda#
~izmq, keì, àyl]k, ùval, kaàk, `x=mq, b]àk
12. Yann]= bukva. gxzlwk

sxzlwk
1) Babu borcu buzlam]=, 3) Komu=u yaka sxledi,
Sora sokaa f]rlam]=. Annamad]k, ne dedi.
2) Bostanda kau= bwwyer, 4) Eni sxzlwklqn dqdu taa ii gxrqrmi=,
Dqdu keèyi dwwyer. ne yaz]l] gxzlwktq.
gxzlwk
sxzlwk
* Neylqn ba=kalan'r bu iki laf#
• 28 •
Yazin. ~izin incq vokallar]n altlar]n].
13. Okuyun yaz]c]lar]n soyadlar]n].
Gaydarc], Tanasoglu, Baboglu, Kxsq, Zanet, ~ebotar, Filioglu, Pu=kin,

Tolstoy, Skobioal[, Krqng[, Marinoglu, Vasilioglu, Kuroglu, Kuyumcu,
Topal, Koànc], Kr]lov, ~impoe=, Arabac], Arnaut, Bak]rc], Bal]k`], Bo-
yac], Kara ~oban, Matkovskiy, Vangeli, K]rkelan, Zadnipru, Golqvkin,
Dragomir, Dabija, Bulgar, Eminesku, Suhomlinskiy, Mihalkov.
Yaz]n yaz]c]lar]n soyadlar]n] alfabet s]ral]]na gxrq.
14. Yann]= bukva. susuzluk
1) ~at]c] satm]= òk dal da toplam]= bir ùval yara.

2) Bir àr]k kuan ektim
}=imi da bitirdim.
3) Adam]n susuzluktan budaklar] patlam]=.
kar]k
àr]k
* Neylqn ba=kalanêrlar bu laflar#
~ar]k — deridqn yap]l] ayak kab]
Cwmleleri dooru yaz]n, laflarda incq vokallar]n altlar]n]

ìzerqk.
Laf hem k]s]m. Laf geçirmesi
Nicq annamaa, ka` k]s]m var lafta#
15. Ay]r]n da yaz]n iki=qr laf iki k]s]mn], testerq

iki=qr w` k]s]mn], iki=qr dxrt k]s]mn]. e=illik
• 29 •
Bostan, yaka, sokak, mamu, testerq, karpuzluk, e=illik, onedi, penèrq,
bak]nmaa, kiyat, sesirgenmqq, okuyucular, musaafirlqr, enserlemqq, k]rk]n-
maa, esaplanm]=, wwredicimiz.
onedi
sesirgenmqq – dikat seslemqq
Yaz]n tefterlerq, laflar] k]s]mnara geìrmqk iìn bxlerqk.
Nesoy kurallar lqqz]m bilmqq, ki dooru geìrmqq laflar]:

urok, kaar, yaa, e=ik, olak, erik, uzak, oolum, wwsek, iinq#
1. Laflar geìrilerlqr k]s]mnara gxrq: al-ma.

Bir k]s]mn] laflar geìrilmeer: kaar, yol, yaa, baa, saat, dil, gxz.
2. Bir bukva brak]lm''r da, geìrilmeer da: inek, erik, ibik.
Uzun vokallar say]l'rlar nicq bir: iinq, aala, wwlen, iiri.
3. Vokallar bulun'rlar yotlan bir k]s]mda: ko-yun, ka-ya, ku-yu.
4. }kili konsonnar geìrqrkqn bxlwnerlqr: kan-n], bal-l], el-li.
16. Okuyun laflar], bxlerqk onnar] geìrmqk iìn.
Baa, wzwm, òtuk, bereket, meyval]k, kolhozùlar, u=aklar, =kolac],

wwredicilqr, ana, boba, babular, dqdular, =arapana, f]`], maaza, =]ra, ìten,
sepet, tatl], =ekerli, sevmqq, i`mqq, datmaa, koymaa.
Sesli hem sessiz konsonnar.

Yazmakta onnar]n n]=annanmas]
17. Yaz]n laflar]. ~izin n]=ann] bukvalar]n altlar]n]. ad
kap
Ad – ad]m, kap – kab],
av – ava, diz – dizq, klub – kluba, tuz – tuzu.
• 30 •
ad
at
tuz
Okuyun laflar]. Uydurun n]=ann] bukvalar].

Uydurun sesleri, ang]lar]n] onnar
gostererlqr: sesli mi osayd] sessiz mi#
~iftli ses lilqr: b c d g j v z

~iftli sessizlqr: p ` t k = f s
~iftli sesli konsonnar laflar]n bitkisindq i=idilerlqr (sxlenerlqr),

nicq sessiz, ama yaz]da dii=ilmeerlqr. Kontrol yapmaa deyni
lqqz]m dii=tirmqq laf] xlq, ki konsondan sora peydalans]n
(dursun) vokal: klub – kluba, kab – kab], horoz – horozu.
18. Yazın cümleleri.
Aulda hodul gezer, taukları gözleder. Kaçınêr, aul pek toz, sesindän
belli....
Sana verilmi=,
Ama insan kullanêr.
Çözün bilmeyceleri. Koyun laflarda urgular].
Xrnek: Auldá, hodúl...
• 31 •
K]= gibi gxzql zaman
Bilmeerim, dostlar!
Kaar kundaannan sar]l]
Yorulmu= k]rlar.
Cwmlq
Annatma, soru= hem duygulu cwmlelqr
Neìn bizim sxzwmwzdq var twrlw cwmlq è=itleri#
1. Okuyun dialogu rollerq gxrq. dialog

kundak
– Koli, =indi y]l]n ang] zaman] d]=arda#
– +indi k]=.
– Nezaman yaad] ilk kaar#
– Kaar yaad] noyabrinin ortas]nda.
– Neredq kaar yat'r#
– Kaar yat'r erdq, xrtwlerin wstwndq.
– Sqn seversin mi k]=]#
– Pek severim!
Bulun cwmleleri, ang]lar]nda bulun'r soru=. Bxlq cwmlelerq

soru= cwmlesi deniler. Bulun cwmleleri, ang]lar]nda na=eysq
sxlener, annad]l'r. Bxlq cwmlelerq annatma cwmlesi deniler.
Yaz]n soru=lar] hem onnar]n cuvaplar]n]. Siz, sormaa deyni,
ang] cwmleleri kullanacen]z#
Nicq deniler o cwmlelerq, ang]lar] verer cuvap koyulmu= soru=-
lara#
• 32 •
Herbir cwmlq sxlener bir neetlqn. }nsan, sxzle=qrkqn biri-birinnqn,
na=eysq sor'r, na=eysq sxleer, na=eysq teklif eder.
Cwmleyq, ang]s]nda na=eysq annad]l'r, annatma cwmlq deniler.
Cwmleyq, ang]s]nda teklif ediler birbi=ey yapmaa, duygulu cwmlq
deniler.
Duygulu cwmlelqr intona\iyaya gxrq var nicq olsunnar sa=ma da,
izin da.
2. Okuyun teksti. Bulun =a=ma cwmleleri. sarp
Bay]rdan a=aa u`'r Gelin siz da buray]!

Sarp k]zac]klar. Kaàrak, dostlar!
Nicq tww yaay'r gxktqn Haliz havada u`'r
Bu y]ld]z`]klar. +en u=ac]klar!
Yaz]n teksti. Yap]n kontrol. Nicq siz geìrersiniz k]= gwnnerini#

Nesoy iilenceleriniz var k]=]n, yokkan kaar#
K]=]n ba=ka ne yap'rs]n]z#
y]ld]z`]klar
u=ac]klar
3. Okuyun teksti. Ka` abza\ var onda# kantina
emnik
Biz Maniylqn pek severiz ku=lar].
Saàk ku=u hem kimi ba=ka ku=lar s]cak taraflara uùp-gitmeerlqr.
K]=]n onnar kimqr kerq aa` dur'rlar. Onu=tan biz kararlad]k onnara dey-
ni kantina a`maa.
Bizim aulda var òk meyva aac]. Ku=lar taa òk aa`lar]n dallar]na
kon'rlar. Tq onu=tan biz emnii ast]k zerdeli aac]n dallar]na.
Her sabaa biz Maniylqn koy'r]z oray] trofa, tenq...
Bu vak]t ku=lar bizi art]k bekleerlqr. Pek bizq sevinerlqr. Siz da ku=lar]
k]=]n doyur'rs]n]z m]# Yap]n bu hat]rl]] ku=lara! Onnar bizim bwwk yard]m-
c]m]z!
Kantina – stolovaya
hat]rl]k – iilik
kararlad]k – esaplad]k
• 33 •
4. Okuyun. kap
1) Ang] ku=lar uùp-giderlqr s]cak taraflara#
2) Ang] ku=lar kal'rlar erindq k]=lamaa#
3) Ang] hayvan k]=]n doyun'r aa`lar]n kaplar]nnan#
Nicq deniler bu cwmlelerq, ang]lar]n] siz okudunuz# Neìn#

Verin cuvap soru=lara. ~ekedin cwmleleri n]=ann] laflardan.
Nicq deniler o cwmlelerq, ang]lar]n] siz yazd]n]z#
5. Okuyun. Sorun biri-birinizq.
Sqn k]=]n ku=lar] bak'rs]n m]#

Sqn yapt]n m] onnara deyni emnik#
Sqn trofa, tenq onnara k]=]n at'rs]n m]#
Neìn sqn k]=]n doyur'rs]n ku=lar]#
Ne fayda getirerlqr bizq ku=lar#
Yaz]n sade soru=lar]n cuvaplar]n].

X r n e k : Sqn k]=]n ku=lar] bakêrs]n m]# – Bqn k]=]n ku=lar] bak'r]m.
6. Okuyun soru= cwmlelerini, seslqyin, ay]rarak n]=ann] laflar].
Sofi bwwn =kolaya gitti mi#


Cwmlenin sonunda n]=an dii=ildi mi# Ama laflar]n s]ral]]#

Soru=un maanas] dii=ildi mi# Nicq# Neìn#
7. Okuyun cwmleyi birka` kerq, ay]rarak seslqn ba=ka-ba=ka

laflar]. Nicq dii=iler maanas]#
Sqn sabaa gidecqn malinq.

• 34 •
Cwmledq seslqn bir laf]n ay]rmas]na logika urgusu deniler.
Logika urgusunnan cwmledq ay]r'rlar o laf], ang]s] maanaya
gxrq taa xnemli.
8. Dw=wnwn da erle=tirin bu kafesìklerq o laflar] hem kallq

xlq, ki n]=ann] direciktq peydalans]n bizim temam]z. emeni
Ac], pwswr, kwrek, swmek, wzwm, baca, caba,

c]ba, sanc], lqqz]m, kallq, Lqnka, lwlq, sepet,
keremet, èt]n, emeni, imqk, emin, kwllwk, wzwk,
kwrek, kqqmil, malak, kulak, elek.
C]ba – k]sac]k k]rk]nmaa

emeni – pantofi
kallq – laanaylan bulgur birerdq
lqqz]m
Bulunmu= laflarlan yaz]n birqr cwmlq, kqqmil
kóyun onnar]n urgular]n].
* Neylqn benze=er hem neylqn

ba=kalanêr bu laflar#
1) Kim xrter ày]rlar],

K]rlar], bay]rlar]...
Yap'r dolay] pam-pak,
Kayd]rêr bizi k]zak#
2) K]=]n ba=a=aa bwwyer,

Xrtwdqn geler.
Salt gwne= ona baks]n,
Aalay]p, xler.
Bulduu cuvaplarlan kurun birqr cwmlq da yaz]n.

Bilmeycelerin durgu`luk n]=annar]n] a`]klay]n.
• 35 •
+a=ma cwmlelqr
Nezaman cwmlenin sonunda =a=ma n]=an] koyul'r#
10. Okuyun. Akl]n]za getirin, neredqn bu yaratma paràs].

Kim avtoru#
Pinerlqr ma=inaya da giderlqr ileri.

Giderlqr, giderlqr, giderlqr, giderlqr da taa =indiyqdqn da aktar]l-
m''rlar. Pek gxzqldir ya=amak, aàn hepsi barabar bir i=tqn tutun'rlar!
Nicq ann''rs]n]z laf] =indiyqdqn#

Dii=tirin onu ba=ka yak]n maanal] laflan.
Nesoy durgu`luk n]=annar] koy'rlar cwmlelerin sonunda#
Neyq bu baal]# Yaz]n teksti tefterlerinizq. Yap]n kontrol.
Cwmleyq, ang]s] sxlener wwsek duyguylan, =a=ma cwmlq deniler.

+a=ma hem izin cwmlelerin sonunda =a=ma n]=an] koyul'r (!)
11. Okuyun teksti. Ang] durgu`luk n]=annar] dwnnq

dur'rlar cwmlelerin sonunda# Neìn# bwlbwl
Dwnn.yi gwne= ayd]nnad.r, adam] – bilgi! Kiyat.a bilgi aara, o – nicq

alt]n para!
Beygir yular]ndan, ama adam laf]ndan tutularm]=. Herbir tencerq kapaan]
bularm]=. Garga, gargan.n gxzwn., `]karmaz.
Laflar]n olsun kaba, ama i=lerin – ètin. K]=]n bwlbwllqr àlmaz. Turnalar
uzaa u`.r, gwz k]=a haz]rlan.r. Bwtwn yaz àl]=acan – k]=]n raatl]k bulacan.
Raatl]k – usluluk
Yaz]n teksti, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar].

Haz]rlan]n yazmaa birka` cwmlq, ang]lar]n]n sonunda olsun
=a=ma n]=an].
• 36 •
1) Kqr =eker gibi biyaz,

Ama neìnsq inmqz.
Koydum onu `áya òk,
Ama tatl]l]] hi` yok.
2) Oniki karda=, dostum, Sade bwwk karda=
Y]llarlan yar]='rlar, Yola ilk `]k'r.
Ama herkerq onnar Sora en kw`ww
S]raya bak'rlar. Ard]na ka`'r.
Bulduu cuvaplarlan kurun birqr cwmlq.
kafadar
13. Okuyun. èlikle=mqq
Kafadarlar
Sandi pek s]k hastalanarm]=. Ama onun kafadar] Panti bwwyqrmi= ka-
avi bir òcuk, yanaklar] herkerq alma gibi k]rm]z]ym]=. Sandi ba=lam]=
dw=wnmqq, neìn o hasta gezer, kafadar] da xlq saal]kl].
«Elbetki olacek saal]kl]! O hergwn gimnastika yap'r, suuk suylan
èlikle=er!
Ya bqn da sabaa èkedeyim sportlan iilenmqq! Bakay]m olmayacam
m] kaavi#!» – dw=wnmw= Sandi...
Saal]kl] – aàn adam]n ii saal]] var.

sportlan iilenmqq – gimnastika yapmaa,
ka`maa, atlamaa, oynamaa, ...
}lerledin teksti. Yaz]n tefterlerinizq.
• 37 •
14. Okuyun teksti. Nesoy durgu`luk n]=annar] lqqz]m koymaa
herbir cwmlenin sonunda# Neìn#
Gxzal Bucak bay]r
Pek gxzql erlqr var Bucakta Gagauziya herkerq gxzql: yaz]n da,
k]=]n da, ilkyaz]n da, gwzwn da Ama
taa pek biz severiz k]=] K]=]n var ni-
cq kaymaa konkilqrlqn, k]zaklarlan,
ayak k]zaklar]nnan dik bay]rlardan
salverildiynqn a=aa dooru, sans]n,
kanatlar]n bwwyer da havada u`' rs]n
Ayaz havada soluk taa pak, solun'r
taa ilin.
Yaz]n teksti tefterlerinizq.

Herbir cwmlenin sonunda lqqz]m-
n] n]=annar] kóyun. ~izin
=a=ma cwmlelerin altlar]n].
Lafta bay]rlardan ìzin
konsonnar], ang]lar]n]n var
çiftleri.
15. Bak]n resimq da ona gxrq kurun bir annatma

«K]= iilenceleri» temaya. Okuyun teksti.
kaar
k]zak
K]=
Bacadan kalk'r twtwn,
Herersi kaba kwrtwn,
Sar]l] `]plak daalar.
Xrtwlw boz bay]rlar.
Kim kay'r bu bay]rdan#
Kaar f]rl''r her taraftan!
Doz-dolay xter sestqn!
K]zaklar u`'r erdqn!
(T. Zanet)
• 38 •
Yaz]n =iiri tefterlerinizq. ~izin =a=ma cwmlelerin altlar]n].
Kurun kendinizdqn birqr =a=ma cwmlq.
Cwmlelerin ba= hem ikincili paylar].

Laflar]n cwmledq baalant]lar]
16. Okuyun. Bunnar cwmlq mi# Neìn# }nand]r]n. Nesoy cwmlq
onnar sxlemqk neetinq hem sxlemqk sesinq gxrq#
Oldu av=am.
Tutu=tular lampalar.
G]c]rd''r taftalar.
T]kl''r saatlar.
Sal'r kxpek.
Bqn okuy'r]m.
Okuyun taa bir kerq herbir cwmleyi.

Kimin yada ne iìn sxlener onda# Kóyun soru=u.
Haliz ne sxlener# Kóyun soru=u. Eter mi bu iki laf cwmledq, ki
aç]klamaa onun maanas]n]#
17. Okuyun cwmleleri. Olmayaceklar m] zeedq o laflar,

ang]lar]n] biz ekledik# Neìn siz xlq dw=wnersiniz#
Dii=tirdilqr mi bu laflar cwmlelerin maanalar]n]#
Ee na=ey ozaman dii=ildi#
H]zl] oldu av=am.

Tutu=tular penèrelerdq =afkl] lampalar.
G]c]rd''r eski taftalar.
Kapunun xnwndq sal'r kxpek.
Bqn okuy'r]m sevgili masal]m].
Kimin yada ne iìn sxlener herbir cwmledq#

N]=ann] laflara deniler cwmlenin gramatika temeli.
Nicq siz dw=wnersiniz, neìn cwmlenin temeli#
• 39 •
Ka` laf girer cwmlenin temelinq#
Ne onnar gxstererlqr hem nesoy soru=lara cuvap ederlqr#
Cwmledq herbir laf]n var kendi rolu. Laflara cwmlelerdq deniler

cwmlq pay].
Cwmlenin gramatika temeli – bu ba= paylar: subyekt hem pre-
dikat.
Subyekt gxsterer, kimin yada ne iìn sxlener cwmledq, hem cu-

vap eder soru=lara ki m# yada ne#
Predikat gxsterer, ne sxlener subyekt iìn hem cuvap eder
soru=lara ne yapt ] # ne ya p' r# n e y a p a c e k # h. b.
Neìn subyekt hem predikat – cwmlenin ba= paylar]#

Ang] cwmlq paylar] girerlqr cwmlenin gramatika temelinq#
Ne girer laf]n temelinq#
Ya dw=wnwn da sxlqyin, neylqn benze=erlqr bu terminnqr:
laf]n temeli, cwmlenin temeli#
18. ~]kar]n cwmleleri 17-ci i=tqn. Herbir cwmledq ìzin subyek-

tlerin altlar]n]. Ang] soru=a onnar cuvap ederlqr#
~izin subyektlerin altlar]n] bir ìziylqn. Ang] sxz paylar]n
laflar]nnan gxsteriler subyektlqr#
Bulun predikatlar].
Ang] soru=lara onnar cuvap ederlqr#
Ang] sxz paylar]n laflar]nnan onnar gxsteriler# ~izin predikat]n
alt]n] iki ìziylqn.
Yaz]n xrnqq: H]zl] oldu av=am.
• 40 •
19. Yaz]n cwmleleri. Bulun da ìzin gramatika temellerinin altlar]n].
Dw=wnwn bxlq: Uluy'r lwzgqr. Bu cwmledq sxlener lwzgqr
iìn. Ne# Lwzgqr – bu subyekt, ìzerim alt]n] bir ìziylqn. Ne
sxlener lwzgqr iìn# Lwzgqr ne yap'r# Uluy'r – bu predikat.
~izerim alt]n] iki ìziylqn. Herbir subyektin wstwnq yaz]n,
nesoy sxz pay].
i=l. adl.
↓ ↓
Uluyer lwzgqr. Kuru toprak ayazdan, kaun gibi, àtl''r.
Bacalar twter gwnnqrlqn. Bacal]k aal''r.
Bulun cwmlelerdq birkxklw laflar], n]=annay]n kxkleri ( ).

Nesoy sxz pay] onnar#
kuytu
20. Okuyun. kwrtwn
kwwlw
Kuytularda bwwdw wwsek kwrtwnnqr. Derin ùkurlar doluydu kaarlan.

Kwwlwlqr gezqrdilqr wwsek kwrtwnnerin wstwndq.
Kuytu – neredq esmeer lwzgqr

kwrtwn – kaar y]v]n]
Yaz]n ilk cwmleyi, ìzin ba= paylar]n altlar]n].

Kóyun subyekttqn soru= da bulun ikincili pay], ang]s] ona
cuvap eder. ~]kar]n o laflar].
Kóyun soru= predikattan da bulun ikincili pay], ang]s] ona
cuvap eder. ~]kar]n o laflar]. Kontrol yap]n yaz]lm]=a bu xrnqq
gxrq.
X r n e k : Kuytularda bwwdw wwsek kwrtwnnqr.
kwrtwnnqr ( n e s o y # ) wwsek
bwwdw ( n e r e d q # ) kuytularda
Yaz]n ikinci cwmleyi. ~izin ba= paylar]n altlar]n] hem `]kar]n
laflar], ang]lar] onnarlan baal] maanayca.
Yaz]n hem analiz yap]n w`wncw cwmleyq da.
• 41 •
Laflar cwmledq baal] biri-birinq maanayca. Ki bulmaa o laflar], ang]-
lar] baal] biri-birinnqn maanayca, koyun soru= bir laftan xbwrwnq.
21. Okuyun cwmleleri. bwwk
K]=]n ol'r bwwk ayazlar. K]=]n k]rlar sar]l] kaba kaarlan.
Yap]n hep o i=i, ang]s] istener 19-cu i=tq.
22. Okuyun. Herbir cwmledq bulun gramatika temellerini.
Borannar esqrdi. Kwrtwnnqr

xrttw sokaklar]. Diil òktan bu-
rada ìèklqr aàrd]. Ama =indi
kaardan yorgan sard] kwwyw hem
bwtwn dwnneyi. Saurgunnar, nicq
yaban]lar, uluyêrlar k]rlarda.
Yazın, çizeräk herbir

cümledä subyektlerin hem
predikatların altlarını.
saurgunnar
k]rlarda
23. Yáz]n cwmleyi.
Bulun da ìzin cwmlenin gramatika temelini.
Meyval]kta biz gxrdwk òk tav=am izi.
Okuyun laflar], ang]lar] girmeerlqr cwmlenin gramatika

temelinq. Var m] nicq cwmlelqr olsun onnars]z#
Ne iìn onnar lqqz]m# Bu cwmlq paylar]na deniler ikincili.
Dw=wnwn da sxlqyin, neìn# Ang] laflara onnar baal]#
Koyun soru=lar] da gxsterin onu shemayca. Ang] sxz paylar]n
laflar]nnan gxsteriler cwmlenin ikincili paylar]# Yáz]n wstlerindq.
• 42 •
Hepsicii cwmlq paylar], ba= paylardan kaarq, – ikincili cwmlq pay-
lar]: tamann]k, bellilik hem hall]k. Mamu ald] Tanasa eni bir gxlmek.
24. Yáz]n. N]=annáy]n gramatika temellerini hem herbir cwmlenin

ikincili paylar]n].
~amcaaz kaba kaarlan xrtwnmw=.

K]yna=gxzlw tav=am] tilkidqn kaar h]zl]
xrtmw=.
Dw=wnmqk xrnqq:
~amcaaz kaba kaarlan xrtwnmw=.
Cwmledq sxlener àmcaaz iìn. N e #
~amcaaz — bu subyekt. Ne sxlener àmcaaz
iìn# ~amcaaz ne yapm]=# Xrtwnmw= —
bu predikat. Xrtwnmw= neylqn# Kaarlan – bu
cwmlenin ikincili pay]. Nesoy kaarlan# Kaba
— bu cwmlenin ikincili pay], baal] ba=ka bir
ikincili paya.
adl. i=l.
Y a z ] x r n q q : ~amcaaz kaba kaarlan xrtwnmw=.
25. Okuyun. Bulun herbir cwmledq ba= hem ikincili paylar].

Herbir cwmledqn `]kar]n gramatika temellerini. Shemayca
gxsterin, subyektq osayd] predikata m] baal] ikincili paylar.
Karann]k gecq geler.
Sabaa genq olacek.
Kedi twrkwyw àl]p,
Bizi tez kald]racek.
adl. i=l.
Y a z ] n x r n q q : Sabaa ↔ olacek
↓
genq
(nezaman#)
• 43 •
}=lemqrsqn yaz]n, dost,
K]=]n i=lerin pek prost.
Adam] bak'r zaamet,
Eer haylazsan – yok k]smet.
Lafbirle=mesi
Lafbirle=mes] – bu iki laf, ang]lar] biri-birinq baal] maanayca.

Lafbirle=mesindq bir laf mutlak baal] xbwrwnq.
Subyektlqn predikat lafbirle=mesi kurm''r.
Cwmledq K]zàaz topl''r olmu= alma iki lafbirle]me=i:

1) topl''r n e # alma, 2) alma n e s o y # olmu=.
1. Okuyun cwmleleri.
Gwzwn kolhozùlar topl''rlar zarzavatlar]. Ba=àda morkva pek

iiri olmu=. K]rlarda i=leer eni ma=inalar. +kola bostan]nda bwwdw iiri
karpuzlar.
Yáz]n cwmleleri tefterlerinizq, ìzerqk ba= paylar]n]n altlar]n].

Lafbirle=melerini `]kar]n ay]r]. Yáp]n cwmlelerin shémalar]n].
• 44 •
2. Bu laflardan kurun be= cwmlq.
1) Kombayna, bièr, eni, boodaylar], wwsek.

2) Tav=am, alt]nda, bir da, kosalar]n, bir, kombaynac], gxrmw=.
3) Zaval], kurtarm]=lar, xlwmdqn, tav=am].
4) Birdqn, ka`m]=, o, kalkm]=, ta.
5) Sevinmi=, kombaynac], pek, buna.
Kóyun tekstin ad]n]. Yáz]n.

Yáp]n kontrol. }lk cwmledq `ízin ba= paylar]n altlar]n].
Lafbirle=melerini `]kar]n ay]r].
Kar]=t]rmay]n bu terminneri
Sxz paylar] Cwmlq paylar]

Ba= paylar]
adl]k subyekt
i=lik predikat
n]=ann]k }kincili paylar
aderlik tamann]k
ardlaflar bellilik, hall]k
3. Bakın resimä dä kurun bir küçük tekst. kombaynac]

yulaf
Yazın tefterlerinizä teksti.
• 45 •
4. Lääzımnı lafı alın, lafbirleşmasi kurun da yazın.
Çizgin...., islää...,verdi..., uşak..., ool..., kraa..., gözäl..., küü..., duuma...,

ilin..., olgun.
Lääzımnı laflar: yalpak, saalık, yıldız, booday, büük, düştü, yaamur,
käämil saabi, yorgan, günü.
Lafbirleşmelerini tefterlerinizä yazın.
Olgun – olmuş
5. N]=ann] laflara bulun kar=] maanal] laflar.

Yaz]n tefterlerinizq lafbirle=melerini.
Bulutlu hava – ... hava, karann]k gecq – ... gecq,

zor daava – ... daava, wwsek ev – ... ev, eni torba – ... torba,
aar ùval – ... ùval, tatl] biber – ... biber.
Lafbirle=melerin birinnqn kurun cwmlq.
6. Haz]rlan]n annatmaa cwmlq iìn plana gxrq:
1) Ne o cwmlq#
2) Nesoy cwmlelqr var sxlemqk neetinq gxrq#
(Verin xrnek annatma cwmlq)
3) Nesoy cwmlelqr var sxlemqk sesinq (intona\iyaya) gxrq#
(Verin bir xrnek =a=ma cwmlq).
4) Ang] cwmlq paylar]na deniler ba= paylar#
(Kurun bir cwmlq da ìzin ba= paylar]n altlar]n]).
5) Ne o subyekt# Ne o predikat#
6) Neìn cwmlelerq lqqz]m ikincili paylar#
Cuvaplar] èkedin n]=ann] laflardan. Eer cuvab] bilmqrseydiniz, bu-
lun onu kiyatta da dikat okuyun.
• 46 •
Testlqr “Cwmlq”
1-inci test. Ang] cwmlq duygulu sxle- 6-nc] test. Bulun predikat] bu
mqk neetinq gxrq # cwmledq.
1. Pazar gwnw biz gideriz Komrada. Batw èketti kazmaa kartofileri.
2. Brak beni raata! Sokulma bana! A. ~eketti.
3. Sqn, Miti, haz]rland]n m] =kolaya# B. ~eketti kazmaa.
2-nci test. Ang] n]=annar yada laflar 7-nci test. Bulun bu cwmlenin
gxstererlqr ilkyaz]n gelmesini# gramatika temelini.
1. Havalar taa s]cakt]lar, ama aa`lar]n U=aklar `]kt]lar =kolan]n xnwnq.
yapraklar] ba=lad]yd]lar sararmaa. A. U=aklar `]kt]lar.
2. Havalar art]k s]cakt], ba=lad]yd] B. Hepsicii k]zàazlar hem
peydalanmaa ìmen. òcucaklar `]kt]lar.
3-wncw test. Ang] cwmledq sxlener yaz 8-inci test. Nesoy n]=an dur'r bu cwm-
iìn# lelerin sonunda#
1. K]zaa yáz]n haz]rla, k]= – taligay] 1. Kim dostun – u=aa sorduk bir
sakla. raatl] gwndq.
2. Yazín bitkisindq yaad] bwwk (T. Zanet)
yaamurlar. 2. Bucak, Bucak, duuma erlqr Tavlu,
karagxz, yalpak, ana toprak
4-wncw test. Bulun cwmleyi, ang]s]nda (D. Tanasoglu)
yok ikincili pay# 3. Gecq alàklara konmu=, uyuklamaa
1. Borq yaz'r. bir er aar''r
2. Mamuylan baka otur'rlar ba=àda. (S. Kuroglu)
3. Kwwywn u=aklar] y]kan'rlar.
5-nci test. Bulun subyekti bu cwmledq.

Koli ekmek iyer.
1. Koli.
2. Ekmek.
• 47 •
Tabiat – ana evim,
+ükür herkerä sana!
Saa ol, ani yaz]-k]=]
Yard]mc]ys]n insana!
Laf kurulu=u
Kxk
Neyq deerlqr kxk#
1. Okuyun laflar].
+kola – =kolac], daa – daac], bostan – bostann]k, tabiat – tabiattak], buk-

va – bukval]k, bukvac]k, traktor – traktorcu, ekin – ekinnik, u=ak – u=akl]k,
ìèk – ìèkì, ìèklik, dwz – dwzwcwk, dwzlwk.
Néylqn bu laflar benze=erlqr biri-birinq#

Yáz]n laflar], n]=annayarak ( ). Onnar]n birtwrlw paylar]n].
Senselq laflar]n maanal] hem dii=ilmqz paràs]na kxk deniler.

Tuz – tuzlu, tuzdan, tuzsuz, tuzluk, tuzù.
• 48 •
2. Okúyun teksti.
Duuma er
Erq, neredq duudun, deniler vatan. Ba=kalar]na, ang]lar] duudular hep
o erdq (kwwdq), deniler vatanda=, `wnkw ona deyni da hep o kww, k]rlar,
derecik, hep o sokak bu dwnnedq hepsindqn paal] hem gxzql.
Yáz]n teksti. Yáp]n kontrol.

Búlun teksttq birkxklw laflar]. Buna deyni uydurun laflar]
maanaya hem kurulu=a gxrq. N]=annay]n ( ) laflar]n
kxklerini.
3. Herbir s]rac]kta búlun birkxklw laflar]. Unutmay]n, ani

birkxklw laflar benzeerlqr biri-birinq maanayca.
Aa`, daa, aa`l]k.

Hayvan, hayvanc], inek, hayvann]k.
~ièk, ìèklemqq, gwl, ìèklik, ìèkì.
Deniz, denizì, gemi, denizlik.
Bay]r, yama`, bay]rl], bay]rdak].
Gxk, bulut, gxkta=], gxklerin.
~]kar]n sade birkxklw laflar], n]=annayarak ( ).

Ang] laflara deniler birkoklw#
Herbir kxk s]ras]ndan birqr laflan kurun cwmlq.
4. Yáz]n birkxklw laflar] s]racaa, virgwl a=]r]. k]zkarda=

Kxkleri n]=annay]n ( ). karda=l]k
meyval]k
meyva meyvac]
meyval]
k]zkarda=
karda= karda=l]k
karda=lanmak
• 49 •
kxrkxstebek
kxrsinek
karda=lanmak
Kxrlwk – iiliin antonimi

karda=lanmak – filizlenmqk, zeedelenmqk,
biri-birinq benzemqk
5. Okuyun. }lerledin annatmay].

Yaban keìsi Ans]zdan
Ma=ina gidqrdi gwr daa yolunca. Ans]zdan =ofer birdqn bast] frenq
(tormoza). Yolun ortas]nda, xnwmwzdq, masinadan bir-iki metra uzak du-
rard] yaban keìsi.
O aar soluyard]. O durard] yolun wstwndq xlq, sans]n onu enserlemi=tilqr.
«Ne bu#!» – dw=wndwk. Ama cuvab] h]zl] bulduk. Gwmelerin iìndq yalab]
yard] yaban]lar]n gxzleri...
Yaban keìsi – keì, ang]s] ya=''r daada yada bay]rlarda

fren – tormoz
(ma=inay] yava=]tmaa yada durgutmaa deyni)
enserlemi=tilqr
gwmelerin
• 50 •
Ne annad]n]z siz bu teksttqn# Nas]l var nicq koymaa onun ad]n]# Adam
yaban hayvannar]na dost mu osayd] du=man m]# Neìn#Bulun
tekstin 1-inci abza\]nda birkxklw laflar], n]=annay]n.
6. Okuyun laflar]. Birkxklw mw onnar# Neìn# gwlwntw

Yaz]n, birkxklw laflar]n kxklerini n]=annay]n. gxzlemq
1) Kepek, kepka, kepekli, kepekì.

2) Kwp, kwpq, kwpeli, kwpelik, kwpeci.
3) Gxz, gxzlerimq, gxzql, gxzlwk, gxzlwk`w.
4) Gwl, gwlwntw, gwllwk, gwlcw, gwlw=.
gxzlwk`w
Yaz]n birkxklw laflar].
Varsayd] ba=ka laflar da birkxklw laflar]n s]ralar]na, eklqyin.
7. Okuyun. }kinci direciktq laflar birkxklw mw# swlwcqk

bxcecik
sokak – sokac]k bxcek – bxcecik

k→c kxpek – kxpecik urok – urocuk
kxrwk – kxrwcqk susak – susac]k
swlwk – swlwcqk kapak – kapac]k
Say]n, ani bu laflarda kxk ilk direciktqn laflar.

~al]=]n sxlemqq ikinci direciktq laflar] bu kxklqrlqn: sokak,
kxpek, ... Yak]=acek m] sxlemqq bu laflar]: sokak + c]k, kxpek
+ cik, ...# }kinci direciktq laflar]n kxklerini n]=annay]n.
Ses hem bukva k dü=er: sokak – sokac]k, fidan – fidanc]k,

kemik – kemicäk, kilit – kilitìk.
Kxrwk – o bir deridqn tulum, ang]s]n]n iìndqn

soluu bo=altt]ynan ate=q, ate= kuznedq aliflener,
yan'r taa kuvetli
kxpecik
susac]k
• 51 •
8. Okúyun. }ki direciktq da laflar birkxklw mw# dolap
dip
kap – kab] =arap – =arab]

p→b esap – esab] dip – dibi
dolap – dolab] kalip – kalibi
dolaptak]
kiyatlar]n
Say]n, ani bu laflarda kxk ilk direìktqn laflar.
~al]=]n sxlemqq ikinci direciktq laflar] bu kxklqrlqn: kap, esap...
Yak]=acek m] sxlemqq bu laflar]: kap + ], dolap + ], ...#
N]=annay]n ikinci direciktq laflar]n kxklerini.
9. Okuyun uygun sxzleri. Bulun birkxklw laflar].
Kanats]z ku= olmaz. Bakacan sqn ku=lar] – gxrmeycqn t]rt]llar].

Tabiat – bwwk evimiz, biz onu koruyacez. Tabiatta biz nicq dostta.
Dostàs]na ya=ayacan – herkerq kazanacan.
~]kar]n birkxklw laflar] ay]r], n]=annayarak onnarda kxkleri ( ).
10. Okuyun.
İki direciktä da laflar birköklü mü# Neçin#
è=it
keremet
kilit – kili...i keremet – kereme...i

t→d sepet – sepe...q tokat – toka...]
dut – du...u =iret – =ire...i
è=it – è=i...i demet – deme...i
keremetlerdqn
İkinci direciktä lääzımnı bukvaları koyun.
dutlar]n
~e=it – twrlw-twrlw
demet – kucak, tutam
• 52 •
Laf]n bitkisindä duran sessiz konsonnar vokallar]n önündä olêrlar
sesli: p > b: kap – kab], dolap – dolab]; t > d: sepet – sepedä,
dut – dudu; ç > c: u` – ucu, kola` – kolac].
11. Okuyun. kola`

}ki direciktq da laflar birkxklw mw# Neìn# ila`
ana`
u` – u...u kola` – kola...]

`→c aa` – aa...] yama` – yama...a
èki` – èki...in topa` – topa...]
ila` – ila...] ana` – ana...a
İkinci direciktä lääzımnı bukvaları koyun.
Ana` – yavrular]n anas]

èki` – kw`wk òkan topa`lar]n
kola`lara
Siz gxrdwnwz dil kural]n]: konsonnar, birkxklw laflar]n

kxklerindq var nicq dxnswnnqr ba=ka konson sesinq.
Butak]n dxnmeyq konson dxnmesi deniler.
Afikslqr
Neyq deerlqr kxk#
• 53 •
12. Okuyun. Laflar] bxlwn kxklerq hem afikslerq.
Xrnek: taukùlar – tauk-ù-lar, ...
Kwwlw, kwwdqn, kwwdeki, kww, kwwlwlqr; yaal], yaac], yaa, yaadan, yaas]z,
yaada; k]rc], k]ra, k]rlar, k]r], k]rdan, k]r; bostan, bostanc], bostana, bos-
tanda, bostandan, bostannar, bostannarda, bostanc]n]n, bostanc]lar]n.
Kwwdeki – ang]s] kwwdq ya=êêr (bulunêr)

yaac] – kim yaa yapêr (satêr)
k]rc] – k]rda i=leyennqr
Yaz]n, sade afiksleri n]=annayarak ( ).
Laf]n kxkwnq eklenqn paràlara afiks deniler:

bostan-c]-lar-]n, ev-de-ki-ler-dq.
13. Okuyun. A=aadak] laflar] dii=tirin, uyar afiksleri kullanarak.
Xrnek: i=tq, i=in, i=lqr, i=ì, i=lq, i=siz,...
derq
=kola
el -lar, -lqr, -n]n, -nin,
-un, -wn, -]n, -in, -ù,
tuz -cu, -c], -ci, -`w
yol
gxz
Yaz]n laflar] virgwl a=]r], afiksleri n]=annayarak ( ).
Ne o formadii=tirici af]ks#
• 54 •
Afikslerq, ang]lar] sade dii=tirerlqr laf]n formas]n], lafdii=tirici afiks
deniler:
Adam — adam-]n, adam-a, adam-], adam-da, adam-dan.
14. Okuyun. Bulun laflar], ang]lar] kurulu sade lafdii=tirici

afikslqrlqn.
~izmeci, ìftì, araba, kiyatta, baac]lar, =kolac], =kolada, uroklar, ìz-

melqr, baalar, =kolan]n, ekmeksiz.
Yaz]n bu laflarlan birqr cwmlq, afiksleri n]=annayarak.
Afikslerq, ang]lar]n]n yard]m]nnan dii=tiriler laflar]n maanalar], laf-

kurucu afiks deniler:
+kola – =kola-c], kolhoz – kolhoz-ù.
15. Okuyun. Bulun laflar], ang]lar] kurulu sade lafkurucu

afikslerin yard]m]nnan.
}zmetì, danac], danalar, danada, yolcu, yo llar, yoldan, bostanda, bos-

tanc], bostannar, kwrkwm, kwrklqr, kwrk`w, tauk, tauklar, taukù, tauktan, ta=ì.
Bu laflarlan kurun birqr cwmlq da yaz]n, lafkurucu

afiksleri n]=annayarak.
16. Okuyun. Laflarda lafdii=tirici afikslerin altlar]n] ìzin birqr

ìziciklqn, lafkurucu afikslerin altlar]n] da – iki=qrlqn.
Kusursuz, telcilerin, =kolac]larda, avc]lar]n, tokatlarda, kiyatlardan,

tefterimdq, yolculara, u=aklar]n.
Telci – tel yapan (satan) adam
• 55 •
17. Okuyun. Verilmi= laflar] dii=tirin sade lafkurucu
afikslqrlqn.
alma
kwp
ta= -dq, -ta, -cu, -cw, -tq,
-`], -ì, -ù, -da, -`w,
armut
-n]n, -wn, -]n, -in, -c],
u=ak -an, -un
bal
ek
Kar]=]k vokall] laflarda afikslqr eklenerlqr bitki vokala gxrq. Bitki

vokal kal]nsayd], eklenqn afikslqr olaceklar kal]n vokall], ama bitki
vokal incqseydi – afikslqr olaceklar incq vokall]:
dqdu-lar-]n; aalem-ne-rin; insan-nar-da.
18. Okuyun. A=aadak] laflara lqqz]mn] afiksleri eklqyin (vokal

garmoniyas]na gxrq): -dan, -dqn, -tan, -tqn.
Xrnek: tuz – tuz-dan, gxzdqn, ...

K]r, aul ev, demir, beygir, koyun, domuz, dam, dil, k]z, el, en, gxz, ip,
sa`, kol, ool, buz.
Yaz]n, a`]klayarak, neìn ay]rd]n]z o afiksi, ama diil ba=ka afiksi.
19. Okuyun a=aadak] laflar] da sxlqyin, ang] verilmi= dxrt

variantl], afiksleri onnarlan var nicq kullanmaa hem neìn
(-d]m, -dim, -dum, -dwm, -t]m, -tim, -tum, -twm).
Tut, git, ver, dur, at, bak, yat, al, getir, gxtwr, u`, se`, yut, gwt, dwrt, xp,
èk, otur, sokul, bul, sar, `]kar.
Yaz]n, inand]rarak, afiksin dooru ay]rd]]n] hem afiksleri

n]=annayarak ( ).
• 56 •
Nesoy afikslqr yaz]lêr vokallan bitqn laflarda#
Vokallan bitqn laflarda hem vokaldan èkedqn afikslerin aras]nda

peydalanêr ay]r]c] y (yot):
kasaba-ya, y]m]rta-y], su-yu, kuyu-yadan.
20. Okuyun. Bulun laflarda afiksleri, ang]lar]n] kxktqn ay]rêr

ay]r]c] y (yot) da ìzin altlar]n].
Dani ìùlarda yaar]n saayaceym]=lar koyunnar]. Yortuya kalm]= taa

be= gwn. Alt]ya koyduynan dxrt olacek on. Palicik seftq suya dw=mw=,
ama h]zl] wwrenmi= wzmqq. Miti y]m]rtay] soymu=, imi=, sora da kuyu-
yu atlam]=.
Xrnek: kuyuyu, yaaya.
Yaz]n cwmleleri tefterlerinizq.
21. Verilmi= laflara eklqyin lqqz]mn] afiksleri vokal garmoniyas]-

na gxrq (-y]n, -yin, -yun, -ywn).
Xrnek: pakla-y]n, beklq-yin,
solu-yun, kwrw-ywn, ...
Otla, eklq, seslq, oku, titirq,
yokla, atla, bitlq, kitlq, pakla,
kapakla, koru, swrw, terlq, sxlq,
beklq, yaala, topla.
Yaz]n. Herbir varianttan birqr laflan kurun cwmlq. Eklenilmi=

afiksleri n]=annay]n.
Urgu alt]nda q dxnmeer e vokal]na:

beklq́ — beklq́yin, seslq́ — seslq́yin, kitlq́ — kitlq́yin.
• 57 •
22. Okuyun. Sxlqyin bu lafbirle=melerini bir laflan.
Xrnek: inekleri gwdqn – s]rtma`, ...
Adam, ang]s] satêr; yolda gidqn (bulunan), imqq yapan, =kolada u=aklar]
wwredqn, kemenèdq àlan, daulu dwwyqn, kombaynada i=leyqn, gemidq
i=leyqn, patret yapan, danalar] gwdqn, bostan] bekleyqn, tauklar] bakan,
keìleri gwdqn, domuzlar] bakan, hastalar] ila`layan.
Yaz]n laflar] virgwl a=]r], lafkurucu afiksleri n]=annayarak ( ).
Ang] laflara lqqz]m kontrol yapmaa, ang]lar] da kontrolcu#

Neìn#
23. Yaz]n laflar]. Kxkleri n]=annay]n.
Tuzu – tuz, omuzu – omuz, sekizq – sekiz, dizim – diz,

xkwzw – xkwz, bizq – biz, ìizi – ìiz, sak]zlar – sak]z.
Kxkwn bitkisindq yaz]lan z bukvaya mutlak lqqz]m yapmaa kon-

trol, `wnkw bu laflarda ses hem bukva uymêêrlar: kaz [kaz], kaz]
[kazı], kirez [kires] – kirezi [kiresi]. Burada laflara kaz hem kirez
lqqz]m kontrol yapmaa, ama laflar kaz], kirezi – kontrolcu laflar...
• 58 •
24. Okuyun. N]=ann] laflarlan barabar sxlqyin aazdan kontrolcu
laflar] da.
Xrnek: Kaku kabletti wz (wzq) sekiz (sekizi) ley.
Baka lafkadan alm]= sekiz kila tuz, w` kila kirez, otuz sekiz tefter
hem dokuz makaz.
Mamu gxtwrdw panay]ra satmaa bir kaz bir da horoz. Batw getirdi bos-
tandan òk karpuz.
Yaz]n, n]=ann] laflar]n yan]na kontrolcu laflar] koyarak.
25. Okuyun. ~xzwn bilmeyceyi. Bulduu cuvaplarlan kurun birqr

cwmlq, kontrol yap]n onnara.
1) }ki u`, iki delik, 2) K]z]l tarak ba=]mda,

Ortada bir ensercik. Kwmeslqr hep akl]mda,
Kolumda saad]m da yok,
Sade bqn dar]ylan tok.
Bilmeyceleri hem kurulmu= cwmleleri tefterlerinizq yaz]n

Bilmeycelerin cuvaplar]na kontrol yap]n.
Vokallan bitqn laflarda, afiksleri ekleyqrkan, vokallar a hem q var

nicq dxnswnnqr ê hem e vokallar]na:
sakla – saklêêr, beklq – bekleer; =i=q – =i=elqr, kwpq – kwpeyq.
26. A=aadak] laflara eklqyin lqqz]mn] afiksleri

(-c]k, -er, -êr, -nin).
• 59 •
Xrnek: silkínmq – silkínmeer, ...
Sopa, lwlq, sat, bak, eklq, sakla, getir, swpwr, yokla, dwrt, ver, yat, beklq,
meklq, yázma, sátma, bákma, gitmq, vérmq.
Yaz]n, afiksleri n]=annayarak ( ).

Dxnqr vokallar]n altlar]n] ìzin.
}=liklqrlqn beklq, yázma, bákma, vérmq kurun birqr cwmlq.
27. Okuyun. N]=ann] laflar]n afikslerini n]=annay]n.

Ang] yaratmadan bu parça# Kim onun avtoru#
Tekir taucak
Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=. Kwwywn kenar]nda
ya=ayarm]=lar babuylan dqdu.
Varm]= onnar]n bir tekir taucaklar]. Gwnwn birindq y]m]rtlam]= o te-
kir taucak.
Sade onun y]m]rtas] diilmi= ba=ka tauklar]n y]m]rtalar] gibi, ama...
Yaz]n. N]=ann] laflarlar]n birisinnqn kendinizdqn birqr cwmlq

kurun.
28. Verilqn laflar]n iìndqn sade dxnqr vokall] laflar] ay]r]n hem
onnara lqqz]mn] afiks eklqyin.
Xrnek: bekleer — beklq, ...

Git, sat, bak, seslq, eklq, oku, getir, swpwr, lwlq, elq, testq, patla, kwpq,
kwlq, tepq, oka, pakla, okúma, yátma, tútma, imq, yaala.
Kwlq — ba=nq
oka — kilal]k `xlmek
Yaz]n, kxklerq eklenmi= afiksleri n]=annayarak.
• 60 •
Testlqr “Laf kurulu=u”
1-inci test. Ang] laflar birkxklw# 5-inci test. Ang] s]rada birkxklw
1. Deri, derin, derq laflar#
2. Teknq, tek, etek 1. Kxpecik, kxpek, kxpekì.
3. En, ennik, enni 2. S]r, s]]r, s]r]tmaa.
3. Keser, keskin, kesq.
2-nci test. Ang] laflar birkxklw#
1. Aa` (bwwyer), aa` (kalmaa), aa`l]k. 6-nci test. Ang] s]rada laflar hepsicii
2. El, elli, belli. birkxklw#
3. El, ellemqq, elle=mqq. 1. Kepek, kepka, kepekci.
2. Kwp, kwpq, kwpeli.
3. Gxz, gxzlwk, gxzletmqq.
3-wncw test. Neredq kxk dooru
n]=ann]# 7-inci test. Ang] s]rada lafdii=tirici
1. Ekmekì afikslqr#
2. Ekmekì 1. Danac], bostanc], pili`ì.
2. Danaya, bostanda, pili`lqr.
3. Ekmekì
8-inci test. Ang] s]rada lafkurucu
4-wncw test. Neredq kxklqr dooru afikslqr#
n]=ann]# 1. Domuza, domuzlar]n, domuzu.
1. K]zkarda=]m 2. Domuzù, domuzluk, domúzà.
3. Domuzlar, domuzun, domuzdan.
2. K]zkarda=]m
3. K]zkarda=]m
• 61 •
+kola – bizim evimiz,
+kolaya gezeriz biz.
Biz orda wwrenecez,
~ok bilgi edinecez.
Sxz paylar]
Bizim dilimizdq laflar pay olêrlar birka` bwwk bxlwmq, sxz pay-
lar]na: adl]klara, n]=ann]klara, i=liklerq, aderliklerq, say]l]klara,
ardlaflara h. b.
Laflara, ang]lar] gxstererlqr predmetlerin adlar]n] hem cu-
vap ederlqr soru=lara k i m # yada n e # adl]k deniler: adam,
=kolac], karpuz, soluk, gxz, penal.
Laflara, ang]lar] gxstererlqr predmetlerin n]=annar]n] hem
cuvap ederlqr soru=lara n e s o y # a n g ] # , n]=ann]k deniler: ka-
avi, wwsek, sulu, ak]ll], maavi, yalpak.
Laflara, ang]lar] gxstererlqr predmetlerin i=lemini hem cu-
vap ederlqr soru=lara ne yapt]# (ne oldu#), ne yapêr#
(ne olêr#), ne ya pacek# (ne olacek#), ne yapmaa#
i=lik deniler: ald], okuyêr, satacek, okumaa.
1. Okuyun, a`]klayarak, ne gxsterer herbir laf.

Bunun iìn ne lqqz]m yapmaa#
U=aklar =kolada wwrenerlqr. Ma=i giimi= eni fistan]n]. +kolan]n aulu

bwwk. Klas]m]z bizim bwwk hem ayd]nn]k. Biz wwreneriz w`wncw klasta.
Kiyatlar]m]z bizim eni hem merakl].
Yaz]n laflar] w` direcik: adl]klar], n]=ann]klar] hem i=likleri.
• 62 •
Annamaa deyni, ne gxsterer herbir laf, lqqz]m koymaa ona soru=
hem bakmaa, ne gxsterer o laf (predmet mi, predmetin n]=an]n] m],
predmetin i=lemini mi).
2. Verilmi= laflardan kurun birkxklw laflar.
ne# =ennik nesoy# =en

bal nesoy# ...
biber nesoy# ...
toz nesoy# ...
kim# u=ak ne yapmaa# u=aklanmaa
dost ne yapmaa# ...
wwrenici ne yapmaa# ...
wwredici ne yapmaa# ...
nesoy# ak]ll] ne# ak]l
cann] ne# ...
ta=l] ne# ...
kemikli ne# ...
Bulun, ang] sxz pay]na girerlqr bu laflar. Herbir laf]n wstwnq

k]sadan koyun sxz pay]n ad]n]:
adl. – adl]k ; i=l. – i=lik ; n]=. – n]=ann]k .
3. Okuyun.
Gxzql gramatika
+kola – bu bizdq adl]k.
Wwrenmqq – i=lik
Gxzql n]=ann]klan biz
+kolaya geldik.
Ang] sxz paylar] iìn sxlener bu =iirdq# Yaz]n =iiri, ìzerqk

adl]]n alt]n] birlqn, i=liin alt]n]-ikiylqn, n]=an]]n da alt]n]
dalgal] ìziylqn.
• 63 •
4. Okuyun.
Xrdeklqr
Bwwk t]ynak k]=]n donmêêr. O t]ynaa akêr kavallardan s]cak su. T]y-
nakta ya=êêrlar yaban xrdekleri. Onnar hi` sak]nmêêrlar insandan da `]
kêrlar t]ynaan kenar]na.
Bqn hergwn gelerim buray] da doyurêr]m xrdekleri.
T]ynaan ortas]nda var bir kw`wk adac]k. Orada xrdeklerq deyni ko-
yulu kw`wk evceezlqr. O evceezlerin iìndq xrdeklqr gwndwz saklanêrlar
lwzgerdqn, gecq da yatêrlar.
T]ynaan yan]nda bqn s]kà kar=]la=êr]m bizim klas]n wwrenicilerinnqn.
Onnar da getirerlqr em xrdeklerq.
Ada – ostrov
Ne iìn bu tekst# Ba=ka twrlw onun ad]n] var m] nicq koymaa#

Annad]n teksti plana gxrq:
1. T]ynak donmêêr.
2. Xrdek adas].
3. Xrdekleri doyurmak.
• Yáz]n bu tekstin takririni.
Bqn, biz; sqn, siz; o, onnar – bunnar aderlik . Onnar sxlqmeerlqr

predmetin ad]n], ama sade gxstererlqr ona. Aderlik – o sxz pay].
5. Okuyun teksti. Ka` cwmlq onda var#
Soni bwwn kalkt] erken o toplad] dx=eeni Soninin mamusu haz]rlad]

ona sabaa ekmeeni sora k]zàaz ald] àntas]n] da `]kt] auldan sokakta
bekleyqrdilqr onu kumalar] hepsi =en lafederqk gittilqr =kolaya.
Herbir cwmleyi èkedin bwwk bukvadan hem bitkidq kóyun

nokta. Aderlikleri yaz]n barabar adl]klarlan, ang]lar]n]
gxstererlqr. N]=ann] laflara yap]n lafkurulu=à analiz.
Xrnek: ona (Soniyq), ...
• 64 •
6. Okuyun. Bulun teksttq cwmleyi, ang]s]nda bulunêr xz fikir.
Kóyun herbir lafa soru=. Nesoy sxz pay] onnar# ~]kar]n laflar]
bxlwm-bxlwm, sxz paylar]na gxrq.
Laf]n eri
Laf – o bwwk i=. Bir laf insan] var nicq toplas]n da, var nicq daa-
ts]n da.
Laf var nicq izmet etsin sevdalaa da, ama var nicq izmet etsin
du=mannaa da.
Tatl] laf var nicq aar hastay] dx=ektqn kald]rs]n, ama ac] laf
saa adam] da var nicq xldwrswn.
Kullan]n laflar], dw=wnwp ta.
Bulun teksttq kar=] maanal] laflar]. Nesoy sxz paylar] onnar#

Nicq dw=wnersiniz, neìn avtor kullanm]= onnar] teksttq# Nesoy
fikiri onnar a`]klêêrlar#
7. Yaz]n w`qr adl]k, w`qr n]=ann]k w`qr da i=lik. Kurun onnarlan

w` cwmlq, sxleyerqk, ne gxsterer herbir sxz pay].
8. Yaz]n akl]n]zda tuttuuna gxrq.
Kiyatta bilgi aara, o – nicq alt]n para.
Akl]n]za getirin ba=ka sxleyi=leri da =kola, kiyat hem bilgi iìn.
9. Herbir adlaa bulun onnara uyan birqr n]=ann]k.

Yaz]n lafbirle=melerini.
Aa` (nesoy#) wwsek, patlacan (nesoy#) ... , =kola (nesoy#) ... , u=aklar
(nesoy#) ... , twrkw (nesoy#) ... , gxl (nesoy#) ... , yast]k (nesoy#) ... ,
penal (nesoy#) ... , kiyat (nesoy#) ... .
10. Kurun bu laflardan be= cwmlq.

Bilgi
* A`êr, bilgi, gxzlerini, adam]n;
• 65 •
* gwne=, ayd]nnadêr, dwnneyi, bilgi, – adam];
* kxkw, ac]yd]r, bilginin, onun, tatl]yd]r, meyvas];
* yok, hi`, zarar, bilgidqn, pek, òk, faydas], ama;
* utan, bilmemqq, utanma wwrenmqq.
11. Yaz]n be=qr hayvan gxsterqn adl]k. Onnar]n birisinnqn kurun

birqr cwmlq. Nesoy cwmlq pay] o bulunêr bu cwmledq#
Nesoy sxz paylar] var gagauz dilindq# Bulun da okuyun bunun iìn
bu teman]n èketmesindq.
Nesoy cwmlq paylar]n] siz bilersiniz# Bulun da okuyun kiyattan.
Laflar nesoy dii=ilerlqr#
Laflar]n say]lar]
Adl]klar hem i=liklqr dii=ilerlqr say]lara gxrq: alma – almalar,

gxzlwk – gxzlwklqr, baa – baalar; gitti – gittilqr, okudu – okudu-
lar, yazêr – yazêrlar, yazaceklar.
12. Dii=tirin adl]klar] say]lara gxrq.
+kola – =kolalar, klas – ... , wwrenici – ... , kiyat – ... ,

tefter – ... , kalem – ... , sayfa – ... , tafta – ... ,
tebe=ir – ... , adam – ... , resim – ... , banka – ... ,
penèrq – ... , yaprak – ... , laf – ... .
Yaz]n laflar]. ~izin laflarda òkluk says]nn]n afikslerin altlar]n].
Nicq annamaa, ang] say]da durêr laf#
• 66 •
Adl]klar birlik say]s]nda gxstererlqr bir predmet: alma, dut, dal.
}=liklqr birlik say]s]nda gxstererlqr bir predmetin i=lemini: i=leer,
bakêr, okuyêr.
13. ~xzwn bilmeyceleri
1) ~antada erim benim, 2) Diil gwmq o – yaprakl],

Ne olêr klasta bilerim. Diil adam o – ak]ll],
~al]=kans]n m], haylaz m] – Diil gxlmek o – dikili,

Hepsinq bqn bildirerim. Diil tarla o – ekili.
Yaz]n bilmeycelerin tekstlerini. Yaz]n cuvaplar]n]. Nesoy sxz

paylar] var bu bilmeycelerin tekstlerindq# Ang] say]da durêrlar
onnar#
14. Haz]rlan]n cuvap vermqq soru=lara:
1) Neyq deerlqr adl]k, n]=ann]k, i=lik# Ne gxsterer herbir sxz pay] hem
nesoy soru=lara onnar cuvap ederlqr#
2) Nesoy bir sxz pay]n] ay]rmaa ba=ka sxz pay]ndan# }nand]r]n a`]k-
laman]z] xrneklqrlqn.
3) Nicq dii=ilerlqr adl]klar, i=liklqr.
4) Ang] sxz pay] cwmlq pay] olmêêr. Neìn# Verin xrnek.
• 67 •
15. Bak]n resimi. Koyun onun ad]n].
Kurun birqr tekst verilmi= plana gxrq.
1) Tezdq gelecek ku=lar.

2) Ustal]k klas]nda i=lemqk.
3) Ku=lar bizq sevinecek.
Yaz]n teksti plana gxrq. Yap]n kontrol.

~izin i=liklerin altlar]n].
16. Verilmi= laflardan kurun be= cwmlq.

Yaz]n onnar] tefterlerinizq:
1) =kolada, ku=lar], òcucaklar, haz]rlanêrlar, bizim, kar=]lamaa;

2) òcucaklar, eski, dwzerlqr, evceezlerini, ku=;
3) birqr, herkezi, isteer, ku=, evceezi, aa`lara, asmaa;
4) evceezleri, s]y]rc]klar]n, tezdq, dallar]nda, peydalanaceklar aa`lar]n;
5) buna, sevineceklqr, ku=lar, pek.
}kinci cwmleyq yap]n sxz pay] hem cwmlq pay] analizi.

Kurun cwmlenin shemas]n].
• 68 •
Testlqr “Sxz payları”
1-inci test. Ang] s]ran]n laflar] cuvap 4-wncw test. Ang] laflar gxstererlqr
ederlqr soru=a k im # predmetlerin i=lemini#
1. Gwl, laalq, papatya. 1. Gitmqq, vermqq, ka`maa.
2. Orak, kazan, horu. 2. ~izi, klas, tebe=ir.
3. U=ak, dqdu, kom=u. 3. Maavi, kaavi, gxzql.
2-nci test. Ang] laflar] èkedecez 5-inci test. Ang] s]rada laflar gxste-
yazmaa bwwk bukvadan# rerlqr predmetlerin birtwrlw n]=annar]-
1. Derq, deniz, gxl. n]#
2. Adam, wwredici, doktor. 1. Taazq, wwsek, tefter.
3. Komrat, Prut, Lqnka. 2. Oynamaa, esaplamaa, tafta.
3. +eker, bal, ho=af.
3-wncw test. Ang] laflar gxstererlqr,
predmetlerin adlar]n]#
1. ~etin, uzak, arif.
2. Kiyat, gxzlwk, ìèk.
3. Koy, oku, yat.
• 69 •
Bu dwnnedq insann]k –
Hepsindqn paal].
Olmaa namuzlu adam –
Hep buna baal].
Adl]k
Ne gxstererlqr adl]klar#
1. Okuyun teksti.
~ok i=lqr adam var nicq yaps]n kendi ellerinnqn: toplas]n zarzavat,
meyva, baa bozsun, as]r hem ìten xrswn, àt] k]vrats]n... Ama ellqr, kqr
alt]ndan olsunnar–genq ruba dikqmeyeceklqr iinesiz hem aa` kesqme-
yeceklqr nacaks]z, ekmek kesqmeyeceklqr b]àks]z, dokumay] kesqme-
yeceklqr makazs]z.
Onu=tan insan pek òktan bulmu= kendisinq deyni twrlw yard]mc]lar,
twrlw tedaariklqr, ang]lar]n]n ad] – instrument, tedaarik, avadann]k. ~okan
yokkan elimizdq bir enseri kakamayacez, kerpedensiz enseri `]karama-
yacez, oklavas]z bir paz]y] yazamayacez.
• 70 •
Nelqr iìn sxlener bu teksttq. Koyun tekstin ad]n].
Okuyun teksti adl]ks]z. Var m] nicq annamaa teksti adl]ks]z#
Bulun da virgwl a=]r], `]kar]p, yaz]n adl]klar].
2. Herbir laf bxlwmwnq eklqyin da yaz]n taa iki=qr laf.
}nsannar: k i m # yaz]c], i=ci, batw, ...

Ku=lar: k i m # kartal, ...
Bwwmnqr: n e # gwmq, ...
Zarzavatlar: n e # biber, ...
Yaban hayvannar]: k i m # yaban], ...
Tabiat olu=lar]: n e # lwzgqr, ...
Transport: n e # tramvay, ...
3. Okuyun laflar].
Germqq, yazmaa, bakmaa, ìzmqq, esaplamaa, wkletmqq.

+en, wfkeli, kinni, k]smetli, bay]rl], sulu, kaymakl], ball].
Germqq – rastqnut’, raspqt’

kinni – mstitel’n]y
Nesoy sxz pay]yd]r ilk s]rada laflar# }kincidq# Bu verilmi=

laflardan kurun (dwzwn) adl]k. Yaz]n onnar], altlar]n] ìzerqk.
Xrnek: gezmqq – gezinti, =en – =ennik, ...
Nicq inand]rmaa, ani bu laflar dxndwlqr adlaa!
Ang] adl]klar cuvap ederlqr soru=lara k i m #
Adl]klar, ang]lar] gxstererlqr insannar] hem cann]lar], cuvap ederlqr

soru=a k i m # Kalan adl]klar cuvap ederlqr soru=a n e # Adl]]n
sintaksis rolu cwmledq – subyekt hem tamann]k altlar] ìziler uz
ìziciklqn ( ) hem k]sa ìziciklqn ( ).
• 71 •
4. Yaz]n be=qr adl]k, ang]lar] gxstererlqr ev hayvannar]n adlar]n]
hem be=qr adl]k, ang]lar] gxstererlqr =kola avadann]klar]n].
Ev hayvannar]: k i m # inek, ...

+kola avadann]klar]: n e # tafta, ...
5. Verilmi= laflardan, kurun birkxklw adl]k, ang]lar] cuvap

ederlqr soru=a k i m # Yap]n lafkurulu=à analiz.
ne# kim#
deniz – denizì, yaz] – ..., daa – ..., araba – ... ,
dermen – ..., baa – ..., wwrenmqk – ...,
resim – ..., traktor – ..., kiyat – ...,
6. Resimni sxzlwktqn bulun be=qr laf, ang]lar] cuvap ederlqr

soru=a kim# hem onar laf, ang]lar] cuvap ederlqr soru=a ne#
Xrnek: lwlq – lwlelqr, sqn – senin, ...
Ang] adl]klar èkederlqr yaz]lmaa bwwk bukvadan#
7. Okuyun da uydurun iki teksti.
1) Gxzql bizim devletimiz. Moldovanın sınırlarından geèr iki derq.

Moldovanın poyraz tarafında daa da, wwsek yama`lar da, tıynak hem gxl
da var.
2) Pek gxzql bizim Moldova Respublikamız, baktıynan ona bir wwsek
bayır wstwndqn! Bo=una ona ìèk aàn meyvalık demeerlqr! Moldovayı
kqr iki kaavi batır kolu wstwndq tutêrlar Nistruylan Prut, angılarının su-
ları, yarı=arak hem gwlw=erqk, =en ka`êrlar Kara denizq dooru. Moldova-
nın merkez tarafında bwwyer 500 bin hektara yakın e=il, gwr Kodru daa-
ları. Onnar – Moldovanın ak ceerleri. Var Moldovada bwwk, deniz gibi,
tıynaklar da, gxllqr da.
Ang] tekst taa uygun# Neìn# Yaz]n ikinci teksttqn ilk w`

cwmleyi. Bulun bu teksttq uydurmalar] hem cannatmalar].
• 72 •
Neìn Kodru daalar] – Moldóvan]n ak ceerleri# Neìn kimi
laflar bwwk bukvadan èkeder#
8. Okuyun.
Moldovada var òk gxzql kasabalar hem kwwlqr. Ki=inxv – Moldovan]n

merkezi. Nistrunun kenarlar]nda dizili, nicq boncuk, Tiraspol hem Ben-
der, Slobodzeya hem Grigoriopol, Kriulqn hem Dubosar, Rezina, R]bni\a
hem Kamenka. Reutun kenarlar]nda da bulunêrlar Bel\, Flore=t hem Or-
geev. Gxzal kasabalar var wwlen tarafta da: Kahul, Komrat, ~ad]r-Lunga,
Valkane=. Kongaz bizim taraflarda – en bwwk kww.
Yaz]n teksti. Adlar] gxsterqn laflar]n altlar]n] ìzin.
9. Yaz]n kendi kwwywnwzwn yada kasaban]z]n ad]n]. Haz]rlan]n

annatmaa onun iìn. Yaz]n 4–5 cwmleli bir annatma.
10. Okuyun teksti.

An]lm]= adamnar
~ok an]lm]= adamnar var Moldovada. Moldovan]n hodulluu – yaz]c]-
lar: M. Eminesku, }. Krqng[, S. Vangeli, G. Vieru, }. Dru\[, N. Dabija,
A. Lupan, V. Ro=ka, A. ~okanu, A. Skobioal[, D. Tanasoglu, N. Babog-
lu, D. Kara ~oban, M. Kxsq h. b.; kompozitor E. Doga, halk twrkwcwsw
M. Bie=u, halk oyun ansamblisi «Jok», halk muz]ka orkestras] «Fluera=»,
gagauz twrkw hem oyun devlet ansamblisi «Kad]nca», halk kolektivleri
«Dwz-ava», «Laalq», «Bucak» h. b.
Yaz]n teksti tefterlerinizq. Bilqn (tan]yan) sxz paylar]n]

n]=annay]n. Ne gxstererlqr bwwk bukvadan èkedqn laflar#
Gagauz dilindq adl]klar]n var m] soyu#
Gagauz dilindq soy kategoriyas] yok:

benim evim, benim bobam, benim anam.
• 73 •
11. Okuyun teksti.
Aalemq kuyu kazarsan – kendin oray] dw=qrsin. Yalanc]n]n evi yanm]=,

kimsey onu inanmam]=.
Tan]d]] sxz paylar]n altlar]n] ìzin, wstwndq da yaz]n, ang] sxz

pay] o.
Adl]klar]n say]lar]na gxrq dii=ilmesi

Neylqn ay]r]lêrlar birlik say]s]n]n adl]klar] òkluk say]s]n]n
adl]klar]ndan#
12. Okuyun teksti.
Salk]m – yaprakl] aa`. O pek gxzql bwwyer bizim taraflarda. Salk]mdan

yapêrlar f]`], kaz]k, kxprw.
Nicq lqqz]m dii=tirmqq laflar], eer laf gidqydi òk aa` iìn#
Yaz]n cwmleleri. ~izin adl]klarda afikslerin altlar]n] yada
n]=annay]n onnar] ( ).
Adl]klar dii=ilerlqr say]lara gxrq.

Adl]klar birlik say]s]nda gxstererlqr bir predmet, òkluk say]s]n-
da – iki yada taa zeedq predmet.
Adl]klara òkluk say]s]nda eklener afikslqr: -lar, -lqr, -nar, -nqr:
ku=lar, ellqr, adamnar, ennqr.
13. Ang] say]da durêrlar adl]klar#
}nsannar, bayraklar, =kolac]lar, evlqr, bay]rlar, senselelqr, karda=lar,

analar-bobalar, ba=aklar, kombayna, erik, dqdu, ìèk, wzwm, dana, u=ak,
k]zàaz, direk, adam, kar], bostan, k]r.
=kolac]lar
• 74 •
Herbir laf]n say]lar]n] dii=tirin, n]=annayarak onnar]n
afikslerini.
Xrnek: insannar – insan, k]zàaz – k]zàazlar, .....
14. On-oniki laftan kurun birqr sincir.

Kaku, u=ak, .....
Bu laflarda kal]n vokallar]n altlar]n] ìzin birqr ìziciklqn, incq

vokallar]n da altlar]n] – iki=qrlqn.
15. Okuyun =iiri.
* * *
Yolum dw=tw ana taraf]ma, Sora avaz olup ona,
Serin soluu èkerim gwwswmq; Doldu àlg]ylan herersi.
Tq dxneme`, bitki y]lma – Ne erken bu orkestra uyand]#
Da bqn girerim kwwywmq. Beni mi kar=]lêêr Aydar#
Sabaa durard] sak, aàn ~almaa wrqqm da yolland]
Koptu bir kart horoz sesi. O horozlarlan barabar.
(P. ~ebotar)
+iirdqn adl]klar] `]kar]n temel formas]nda onnar] yazarak

(Temel hal]nda).
Xrnek: yolum (yol), taraf]ma (taraf), .....
• 75 •
16. Bir ii, zanaat`] adam iìn 5–6 cwmledqn kurun birqr annatma.
Yaz]n tefterlerinizq. Kontrol yap]n tekstq.
17. Okuyun teksti. Neredqn bu yaratma paràs]. Kim onun avtoru.
Padi=aa bildirmi= dolaylara, ani kim gen`lerdqn atlay]p eti=ecek kwle-

nin tepesinqdqn hem kimq Lqnka verecek kendi wzwwnw, – o da padi=aay]n
gwveesi olacek hem kabledecek ondan baa=]= yar]m padi=aal]k.
Adl]klar]n altlar]n] ìzin, a`]klayarak, ang] say]da durêr hem

ne ses dxnmeleri onnarda var. Neìn kimi laflar èkederlqr
bwwk bukvadan# Neìn kimi laflarda var uzun vokal#
18. Okuyun teksti.
Bir aftadan sora, aàn Pavlu= wwrendiydi diil sade Genkan]n hem k]z-
karda=`]]n adlar]n], ama bilqrdi ad]nca Genkan]n malisini hem mamusu-
nu, ang]s] hep bolni\ada terapevt i=leyqrdi, dqdu Sava gitti bolni\aya unu-
kas]n] evq almaa.
Dqdu Sava òk =wkwr etti Anton Petrovi`q, Genkan]n bakas]na, da sor-
du ona izin almaa u=aklar] ikisini da ~ay]r baay]na, aday]p, ani sora Gen-
kay] kendisi geeri getirecek.
Yaz]n, adl]klar]n altlar]n] ìzerqk hem a`]klayarak, neìn kimi

laflar èkeder yaz]lmaa bwwk bukvadan.
19. Okuyun.
Hepsicii insannar, bu toprakta ya=ayannar, lqqz]m bil-

sinnqr, ani lqqz]m namuzlu olmaa, kendi terinnqn ya=amaa,
biri birinq yard]mnamaa, tabiat] korumaa, bu dwnnedq
àl]=maa, hat]r hem iilik yapmaa.
Yaz]n. ~al]=]n gwn-gwndqn yakla=maa bu istediklerq.
• 76 •
Dqdu masal annadêr,
Babu bwwder òk laalq.
Ana-boba, u=aklar –
Hepsi birlikli aylq.
Adl]klar]n hallara gxrq dii=ilmesi

(hallanmas])
1. Okuyun, koyarak laf mamu soru=lar]n erinq.

Dii=tirin laf] soru=lara gxrq.
(Kim#) àld] bana bir twrkw#

Bwwk evdq as]l] durêr ( k i m i n # ) patredi. Baka ( k i m q # ) ald] eni
fistan. Bqn ( k i m i # ) taa gxrmedim kwswlw. Bizim ( k i m d q # ) var òk
u=ak. Bu dwnnedq ( k i m d q n # ) paal] yoktur.
Teksttqn `]kar]n da yaz]n laflar], ang]lar] baal] koyulmu=

soru=a. Afiksleri n]=annay]n.
kim# mamu
patredi kimin# mamunun
ald] kimq# ...
gxrmedim kimi# ...
var kimdq# ...
paal] kimdqn# ...
Adl]klar]n (soru=lara) hallara gxrq dii=ilmesinq hallamak deniler.
• 77 •
Hallar Soru=lar Adl]k Soru=lar Adl]k
Temel kim# kar] ne# aylq
Saabilik kimin# kar]n]n neyin# aylenin
Doorudak kimq# kar]ya neyq# ayleyq
Gxsterek kimi# kar]y] neyi# ayleyi
Erlik kimdq# kar]da nedq# ayledq
~]k]= kimdqn# kar]dan nedqn# ayledqn
Tutun akl]n]zda hallar]n adlar]n] hem onnar]n soru=lar]n].
2. Dii=tirin laf] =kolac] hallara gxrq
Bu kim#
~anta kimin#
Verdim kimä #
Gxrerim kimi#
Var kimdq#
Ald]m kimdqn#
Yaz]n, n]=annayarak afiksleri.
3. Yaz]n cwmleleri, koyarak laf vatan. Bu laf] dii=tirin soru=lara

gxrq.
1. Herbirindq var vatan. 2. Biz pek òk àl]=êr]z vatan]n ilerlemesinq

deyni. 3. ... biz hepsimiz bor`luyuz. 4. Vatan bizi bwwder, wwreder.
5. Biz da lqqz]m ... koruyal]m. 6. Sade ... biz duyêr]z kendimizi adam. 7.
Herbir adama deyni ... paal] yoktur.
4. Hallay]n laflar] ev hem f]r]n.
T. ne# ev f]r]n G. – #
S. neyin# evin f]r]n]n E. – #
D. neyq# evq f]r]na ~. – #
Bu laflarlan kurun iki cwmlq.
• 78 •
Nicq annamaa adl]klar]n hal]n]#
Adl]klar]n hal]n] annamaa deyni, bulun laf], ang]s]na baal] adl]k

da kóyun ondan soru=. Koyulmu= soru=tan hem onun afiksindqn
belli olacek, ang] halda durêr adl]k.
Yoldan ge`ti ma=ina.
ge`ti n e r e d q n # n e d q n # yoldan (`]k]= hal]).
Konsonnan bitqn adl]klar]n hallanmas]

Konsonnan bitqn adl]klar: adam, aul, kwl, gxz, don, okwz,
omuz, ... hallanêrlar butak]m:
T. n e # dal dil don kwp
S. n e y i n # dal]n dilin donun kwpwn
D. n e y q # dala dilq dona kwpq
G. n e y i # dal] dili donu kwpw
E. n e d q # dalda dildq donda kwptq
~. n e d q n # daldan dildqn dondan kwptqn
5. Hallay]n adl]klar] bal, gwl, gwn hem dam.
Yaz]n tefterlerinizq, n]=annayarak hal afikslerini.
6. Hallay]n adl]klar] pesmet, kah]r, sa` hem =eker.
7. Hallay]n adl]klar] gwz, el, ba= hem k]r.
Yaz]n tefterlerinizq, n]=annayarak afiksleri.
• 79 •
Konsonnan bitqn adl]klar]n hal afiksleri
Hallar Soru=lar Laflar Afikslqr
Temel kim# ne# pat set – – – –
Saabilik kimin# neyin# pat]n setin -]n, -in, -un, -wn
Doorudak kimq# neyq# pata setq -a, -q
Gxsterek kimi# neyi# pat] seti -], -i, -u, -w
Erlik kimdq# nedq# patta settq -da, -dq, -ta, -tq
~]k]= kimdqn# nedqn# pattan settqn -dan, -dqn, -tan, -tqn
8. Okuyun teksti, a`]klayarak, ang] halda durêr konsonnan bitqn

adl]klar.
Yaz]n k]zaa haz]rla, k]= – taligay] sakla. Varsayd] martta yaamur – olur
teknedq hamur. }lkyaz]n gxzelli – ìèk, gwzwn gxzelli – ekmek. Yaz]n sqn
àl]=acan – k]=]n tatl] uyuyacan. D]=arda urdu ayaz, yap ièrsini sqn yaz.
K]=]n ii dinnenecqn – k]r] erken ekecqn. Kaar yaad]ysa k]=]n òk – kah]r
ekmek iìn yok.
Yaz]n, aazdan a`]klayarak, ang] halda durêr adl]klar.
9. Okuyun. Kóyun adl]klara soru=lar] da, tabli\aya bakarak,

bulun, ang] halda durêrlar.
X r n e k : Toplam]= n e y i # almalar] (G.h.)
K i m d q # Petridq var òk gugu=. (...) Ma=inin kumas] yazêr kiyat.
Bqn seftq gxrerim (...) Kara denizi. Biz yaar]n gidecez (...) bostana. (...)
bostanda var òk karpuz hem olmu= kaun. Biz (...) mamudan uzak hi` ay]-
r]lmêêr]z. Kw`wklqr herkerq lqqz]m (...) bwwklerq hat]r gwtswnnqr.
10. Okuyun teksti.
Mamu yollad] kakuyu panay]ra. Kakuda var òk boncuk. Mali annatt]
kakuya bir eni masal. Malidqn hem kakudan bqn da i=ittim òk eni ma-
sallar. Bqn ald]m kakunum eldivennerini. Kaku bizq herkerq yard]m eder.
Yaz]n teksti. Sxlqyin, ang] halda durêrlar n]=ann] laflar.

• 80 •
11. Hallay]n laflar] ip, ot hem ka=.
Yaz]n hem aazdan herbir laflan kurun birqr cwmlq.
12. Okuyun teksti. Neredqn bu yaratma paràs]# Kim onun avtoru#

Ganinin mamusu art]k bir afta evdq yoktu. Bakas] sxledi, ani onun ka-
fas] ac]yarm]= da gitti ila`lanmaa bolni\aya. Gani yoktur ay]r]ld]] anas]ndan
bxlq òk vak]da da =indi art]k pek can] s]k]lard], kendinq er bulamazd].
Yaz]n teksti, adl]klar]n wstwndq gostererqk, ang] halda onnar durêr.
Vokallan bitqn adl]klar]n hallanmas]

Vokallan bitqn adl]klar: kar], kaku, babu, ana, kedi, lwlq,...
hallanêrlar butak]m:
T. mamu lwlq xrtw aba tww
S. mamunun lwlenin xrtwnwn aban]n twwywn
D. mamuya lwleyq xrtwyq abaya twwyq
G. mamuyu lwleyi xrtwyw abay] twwyw
E. mamuda lwledq xrtwdq abada twwdq
~. mamudan lwledqn xrtwdqn abadan twwdqn
13. Hallay]n adl]klar] kaku, kar], kwpq hem deri.
14. Hallay]n adl]klar] dar], kuzu, keì hem kww.
15. Hallay]n adl]klar] bww, baa, yaban] hem burnu.

Herbir adl]klan aazdan kurun birqr cwmlq.
• 81 •
Vokallan bitqn adl]klar]n hal afiksleri
Hallar Soru=lar Laflar
Afikslqr
Temel kim# ne# babu – – – –
derq
-y]n, -yin, -n]n,
Saabilik kimin# neyin# babunum derenin
-nin; -nun, -nwn
Doorudak kimq# neyq# babuya dereyq -ya, -yq
Gxsterek kimi# neyi# babuyu dereyi -y], -yi, -yu, -yw
Erlik kimdq# nedq# babuda deredq -da, -dq
~]k]= kimdqn# nedqn# babudan deredqn -dan, -dqn
16. Okuyun teksti, a`]klayarak, ang] halda durêrlar vokallan

bitqn adl]klar.
Bizim klas, nicq bir bwwk aylq. Hepsicii ya=êêr birliktq. Biri-birimizq
zorda yard]m ederiz. Uroklar] annadêr]z, gxstereriz, a`]klêêr]z onnar] taa
annay]nca. Daavalar], zor laflar] taftada yazêr]z. Üwredici pek beener, nicq
biz dostlukta ya=êêr]z.
Yaz]n, n]=annayarak vokallan bitqn adl]klar]n wstwndq, ang]

halda onnar bulunêr.
17. Okuyun. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]nnan kurun birqr

cwmlq, koyarak onnar] saabilik hal]nda.
1) K]rm]z] onnar, tatl],

Dallarda bwwyerlqr.
Onnar] kw`ww hem bww –
Heps]cii severlqr.
2) Suukta bqn saklanêr]m

Y]s]nd]ynan – a`]lêr]m.
Yaz]n pek`q =ennenerim,
K]=]n uyumaa yatêr]m.
Yaz]n, vokallan bitqn adl]klar]n wstwndq koyarak onnar]n

hallar]n].
• 82 •
18. Bak]n resimi. Kurun birqr annatma «Aylq» temas]na.
Yaz]n, ìzerqk vokallan bitqn adl]klar]n altlar]n] hem aazdan

a`]klayarak onnar]n hallar]n] hem say]lar]n].
19. Okuyun teksti.
Komrat – Gagauziyan]n merkez kasabas]. Komrad]n klisesi say]lêr

taraf]m]z]n en bwwk hem en gxzql klisesi.
Komratta var òk =kola, bolni\a, biblioteka, bwwk klisq (sobor), geni=
sokaklar hem wwsek evlqr.
Orada ya=êêrlar karda=à gagauzlar, bulgarlar, moldovannar, ruslar,
ukrainnar, `]f]tlar hem ba=ka milletlqr da.
Yaz]n, ìzerqk vokallan bitqn adl]klar]n altlar]n] birqr `]zicik-

lqn, konsonnan bitqn adl]klar]n altlar]n] – iki=qrlqn.
20. Hallay]n adl]klar] buu, daa, kirez hem zerdeli.
Yaz]n, hal afikslerini n]=annayarak.
• 83 •
K konsonunnan bitqn adl]klar]n hallanmas]
K konsonunnan (òk k]s]mn]) adl]klar: u=ak, elek, sand]k, dwbek,

e=ik, kxpek, sinek, kabuk, ... hallanêrlar butak]m:
T. u=ak dwbek sand]k erik
S. u=aan dwbqqn sand]]n eriin (k dw=tw)
D. u=aa dwbqq sandaa erqq (k dw=tw)
G. u=aa dwbqq sand]] erii (k dw=tw)
E. u=akta dwbektq sand]kta eriktq
~. u=aktan dwbektqn sand]ktan eriktqn
Saabilik, doorudak hem gxsterek hallar]nda konson k dw=er.
21. Hallay]n adl]klar] elek, kemik, ku=ak hem kxrwk.

T. kxrwk G. – #
S. kxrwwn E. – #
D. kxrqq ~. – #
22. Hallay]n adl]klar] e=ik, kxpek, otluk hem kwtwk.

T. kwtwk G. – #
S. kwtwwn E. – #
D. kwtqq ~. – #
23. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]n-

nan kurun birqr cwmlq.
1) Beni hepsicii ìineer,

Kesip, derin aktarêr.
Hepsinq bqn dayanêr]m,
Hepsini bqn doyurêr]m.
• 84 •
2) Maavi àr=af dwnneyi xrter
Hem onu gxzelleder.
Yaz]n, adl]klar]n dooruyaz]lmas]n] a`]klayarak.
Bir k]s]mn] k konsonunnan bitqn adl]klar hallanêrlar, nicq da

konsonnan bitqn adl]klar. K konsonu saabilik, doorudak hem gxste-
rek hallar]nda dw=meer:
gxk – gxkwn – gxkq – gxkw – gxktq – gxktqn.
24. Hallay]n adl]klar] wk, ok.
K konsonunnan bitqn adl]klar]n afiksleri

Hallar Soru=lar Afikslqr
Temel kim# ne# – – –
Saabilik kimin# neyin# -]n, -in; -an, -qn; -un, -wn (k dw=er)
Doorudak kimq# neyq# -a, -q (k dw=er)
Gxsterek kimi# neyi# -], -i; -u, -w; -a, -q (k dw=er)
Erlik kimdq# nedq# -ta, -tq
~]k]= kimdqn# nedqn# -tan, -tqn
• 85 •
25. A=aadak] adl]klarlan birqr cwmlq kurun.
Dx=qqn, kemiin, dirqqn; kxpektq, e=iktq, sokakta; dwbqq, kar]], erii,

soluu.
Yaz]n kurulmu= cwmleleri xrnqq gxrq.

Xrnek: Dx=qqn iì dolu yapaalan.
26. Okuyun teksti. Neredqn al]nma bu yaratma paràs]#

Kim onun avtoru#
Gugu\[ utanmaktan haz]rm]= erin

iìnq girsin. Nqqnda gxrwldw bu i=: ada-
m]n kiyatlan dolu àntas] da onu hepsinin
gxzwnwn xnwndq yollas]nnar karpuz imqq!
Yaz]n, ìzerqk konsonnan bitqn

adl]klar]n altlar]n] birlqn, vokallan bitennerin – ikiylqn.
27. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]nnan kurun birqr cwmlq.
1) Yama` a=]r] ya=êêrlar,

Aynada salt bulu=êrlar.
• 86 •
2) Topun iì dolu kan.
Onun eri – bostan.
Yaz]n, sade konsonnan bitqn adl]klar]n altlar]n] ìzerqk.
28. Hallay]n adl]klar] saat, kap, gxzlwk hem Komrat.
Yaz]n, a`]klayarak adl]klar]n dooruyaz]lmas]n].
Adl]klar temel hal]nda nesoy cwmlq pay] olabilir.
29. Herbir cumleyq bulun yak]=an birqr subyekt.
1) ... ya=êêr s]cak taraflarda.

2) Bwtwn gwn daldan-dala atlêêr, ime-
elik toplêêr ... .
3) ... bwtwn k]= yatêr yataanda.
4) ... pek sever morkva imqq.
5) ... pek zararc] hayvan.
6) Bizim evimizi, zenginnii mizi
koruyêr ... .
Yaz]n, koyarak noktalar]n

erinq kontrolcu laflardan
birisini: tav=am, fil, kxpek, s]ncap, ay], keì hem ìzerqk
cwmlelerin ba= paylar]n]. Sxlqyin, ang] halda durêrlar
subyektlqr.
• 87 •
Xrnek: F i l ya=êêr s]cak taraflarda.
Adl]klar temel hal]nda cwmlelerdq subyekttir.

T. h.
( k i m # ) Dqdu tamannad] etmi= ya=]n].
T. h.
(kim#) U=ak sever okumaa.
30. Okuyun.
Dekabri ay]nda gagauzlar herkerq tutêrlar kolada adetlerini. Eveldqn

bu adetq deerlqr Krêùn. Dqdular, babular annadêrlar, ani Krêùn – o
bir ihtqr dqduymu= da gezqrmi= dwnnedq, insana iilik, k]smet getirqrmi=,
u=aklara da oyuncak hem tatl]l]k.
Yaz]n, cwmlelerin ba= paylar]n]n altlar]n] ìzerqk.
31. Okuyun.
Ayledq adam bulêr raatl]k, ruh yard]m] hem ilinnik. Ayledq adam
wwrener kullanmaa halk adetlerini, seftq i=ider halk masallar]n] hem ses-
leer halk twrkwlerini. Ayledq adam ilerleer, terbiediler hertarafà.
Yaz]n, ìzerqk cwmlelerdq ba= paylar]n altlar]n].
32. Verilmi= ba= paylar]nnan kurun cwmlq.
Gwn duuêr, dqdu annadêr, babu xrer, kedi tutêr, fidan bwwyer, mamu
àlêr, kaku okuyêr, batw kazêr, karda=]m wwrener, k]zkarda=]m yazêr.
Yaz]n.
33. Okuyun, noktalar]n erinq koyarak eti=mqz afiksleri.
}ki adam kw`wkkqn kafadar...lar. Ama aàn bwwmu=..., birisi zengin

olmu=, xbwrw da ona òban ol... . Zengin ya=ayarm]= dwzgwn evlerdq,
• 88 •
òban da ya=ayarm]= bir kuyu iìndq, bordey... Birisinin zenginnikleri
say]s]zm]=, òban]n sa bwtwn zenginnii – be= kxpekmi=.
Yaz]n, n]=annayarak koyulmu= afiksleri.
34. Yaz]n sincir gibi on laf (Var nicq kullanmaa sxzlww).
~am, mantar, ...
35. Okuyun, koyarak adl]klar] lqqz]mn] halda.
(Mani) var eni kiyat. ~imana gider (derq). Wwrenicilqr dxnerlqr (=kola).
Bu (kapu) a`maa pek kolay. (Sofi) fistan] eni hem pek gxzql. (Dimu) var
òk eni kiyatlar. (Bal]k) var nicq yapmaa (haz]rlamaa) òk twrlw imeklqr.
Yaz]n, eklenilmi= afiksleri n]=annayarak.
36. Okuyun òcucaan annatmas]n]. Koyun ad]n].
Bir suuk k]= gwnw buldum bqn kapunun xnwndq bir donuk inir ku=u.
Saàk ku=u òk vak]t yatt] benim aucumda. Sora y]s]nd] da bir vak]ttan
sora sesetti: «~iv-ìv». Biz onun ad]n] xlq da koyduk ~iv-ìv. Ondan sora
saàk ku=u s]caklar olunca ya=ad] ièrdq.
~]kar]n n]=ann] laflar]. Bulun adl]klar]n hallar]n].

(}=liktqn koyun soru= adl]klara).
Verin yaz]l] cuvap soru=lara:
1. Nezaman hem neredq òcucak bulmu= saàk ku=unu.
2. Nicq koymu=lar saàk ku=un ad]n]# Neìn#
3. Saàk ku=u neredq ba=lam]= ya=amaa#
37. Okuyun teksti.
Tilkinin ard]na kaàrm]=lar kxpeklqr. O pek yorulmu=tu da gwcwlq

soluyard]. Kxpeklqr ne kalm]=t] tutsunnar tilkiyi. Tilki birdqn sin-
di koraylar]n iìnq. Sora sakland] gwmelerin ard]na. Okadar da onu
gxrdwlqr.
• 89 •
Yaz]n. A`]klay]n, ang] hallarda durêrlar n]=ann] laflar.
Yap]n kontrol yaz]lm]=a.
38. Hallay]n laflar] òban, olak, tepq hem ekin.
Yaz]n, herbir laflan

kurarak birqr cwmlq.
39. Bu adl]klardan
kurun ba=ka adl]k.
Xrnek:
bostan, bostanc],
bostann]k, bostanc]l]k, ...
Baa, ev, =kola, kiyat,

hayvan, keì, uàk, deniz.
Herbir laflan
kurun birqr
cwmlq. Yaz]n.
Adl]k analizin s]ral]]* (esaba almaa)

1. Soru=.
2. Temel forma ( birlik say]s]nda cuvap eder soru=lara k i m # yada
ne# ).
3. Adl]]n n]=annar]:* cann] yada cans]z
* say] hal
Yaz] xrnqq: Maymun gxrmw= aynada... (}. Kr]lov)
Maymun — adl., ( k i m # ) , t. f. maymun, cann], T.h. b. s.
Aynada — adl., ( n e # ) , t. f. ayna, cans]z, E. h., b. s.
40. Kurun verilmi= adl]klardan onnar]n òkluk say]s]n].
Don, kuan, lwlq, kwpq, derq, ara, pala, kar]k, soluk, tolu, mamu, keì,
deri, dut, pat.
• 90 •
Yaz]n, be= laftan kurarak birqr cwmlq. A`]klay]n kimi adl]klar]n
dooruyaz]lmas]n].
41. Verilmi= laflar] koyun `]k]= hal]nda.
Pat, set, pesmet, kat, dut, umut, keremet, saat, et, k]smet, sepet, but,
sakat, tokat.
Yaz]n, be= laflan `]k]= hal]nda kurun birqr cwmlq. A`]klay]n

kimi adl]klar]n dooruyaz]lmas]n].
42. Verilmis xndeki i=tq laflar] koyun doorudak hal]nda. Yaz]n,

be=innqn kurun birqr cwmlq, kullanarak onnar] doorudak
hal]nda. A`]klay]n kimi adl]klar]n dooruyaz]lmas]n].
Be= vokallan bitqn adl]klan kurun birqr cwmlq.
43. Okuyun. Bulun bu teksttq vokallan bitqn adl]klar] da yaz]n

wstlerinq, ang] halda onnar bulunêr.
Mamu
~ok var laf, ama nazl],
Ayd]nn] hem merakl]
Halklar]n aras]nda
«Mamu» – hepsindqn paal].
Anam]z ya=êêr bizimnqn,
Biz ya=aarkan bu erdq.
Kismettq da, belada da
O – paal] bu dwnnedq.
(P. Zadnipru)
44. Verilmi= laflardan ay]r]n sade onnar], ang]lar] cuvap ederlqr

soru=a k i m #
Aylq, ev, insan, lelw, aul, bostan, kxpek, inek, batw, kuzu, kaku,
yap], selqm, dqdu, wwredici, =kola, wwrenici, =kolac], direktor, klas,
• 91 •
ba=à, sokak, mali, tqtw, eni=tq, daa, toloka, domuz, keì, aul, karda=,
dost, dostluk, gxzlwk, kom=u, kom=uluk, baa, baac], deniz, denizì,
uàk, uàk`].
45. Okuyun.
Mamuya baa=]= Bqn onu sevdaylan

Sat]n almayacam. Kendim yapacam.
N]=ann] laflara bulun birkxklu laflar.
Annad]n, ne baa=layacen]z siz kendi analar]n]za.
46. Okuyun. Neredqn bu yaratma paràs]# Kim onun avtoru#
Ya=ayarm]=lar bir vak]t evin birindq bir òcucak Vani, k]zàaz Tani,
kxpek Barbos, xrdek Ustina hem pili`ìk Boska.
Gwnwn birindq `]kêrlar onnar hepsicii aulun iìnq da erle=erlqr bir uzun
skemnenin wstwnq: òcucak Vani, k]zàaz Tani, kxpek Barbos, xrdek Us-
tina hem pili`ìk Boska.
Yaz]n, adl]klar]n wstwndq koyarak, ang] halda onnar bulunêr.

T.h. D.h.
Xrnek: Gitmi= dqdu daaya.
47. Haz]rlan]n cuvap vermqq soru=lara:
1) Neylqn adl]klar ba=kalanêr i=liklerdqn hem n]=ann]klardan# }nand]-

r]n xrneklerinizlqn.
2) Ang] adl]klar cuvap ederlqr soru=a k i m # , ang]lar] da – soru=a n e #
Verin xrnek.
3) Ang] say]larda var nicq olsunnar adl]klar. Verin xrnek.
4) Nicq annamaa, ang] say]da durêr adl]k#
5) Nicq dii=ilerlqr adl]klar# }nand]r]n.
6) Ka` hallanmak (bxlwmw) variant] var adl]klarda#
• 92 •
Testlqr “Adl]k”
1-inci test. Ang] laflar gxstererlqr 6-nci test. Bulun k konsonunnan bitqn
predmetlerin adlar]n]# adl]klar].
1. Bqn, edi, keskin, ètin. 1. Tokatta, gwwswmq, elimdq.
2. Adam, doktor, troleybus. 2. Kulaan, olakta, basamaa.
3. Y]kanmaa, saymaa, xrwmqq. 3. Odan]n, kapuya, arada.
2-nci test. Ang] s]ran]n laflar] 7-inci test. Ang] s]rada vokallan bitqn
durêrlar bir halda# adl]klar bulunêr#
1. ~]rtmaya, taftada, kwwywn. 1. Sak]z]n, kxpwwn, k]zaan
2. Tav=amc]kta, aulda, unda.
2. Keìnin, kuzuya, kxprwnwn.
3. Kuyuya, saattan, parmaan.
3. Tebe=irin, karda=a, laf].
3-wncw test. Bulun s]ray], ang]s]nda

hepsi vokallan bitqn adl]klar. 8-uncu test. Ang] adl]klar bir halda#
1. Derenin, arpay], =kolada. 1. Baaya, kabaa, kemii.
2. Diirenin, aulu, bostana. 2. Suyu, daay], delii.
3. Karpuzu, ùkuru, kabaa. 3. Demirdq, kazman]n, èkicq.
4-inci test. Bulun s]ray], ang]s]nda 9 -uncu test. Ang] s]rada bulunêr
adl]klar bir say]da. k i m # soru=a cuvap edqn laflar#
1. Tokatlar, aul, k]r. 1. Saat, xrtw, saàk.
2. Maaza, top, baalar. 2. ~anak, ev, klisq.
3. Tarla, meyva, wwrenici. 3. Dost, kafadar, olak.
5-nc] test. Ang] s]rada adl]klar 10-inci test. Ang] cwmledq adl]k =kola
bulunêrlar Gxsterek hal]nda# – subyekt#
1. +kolaya, wwrediciyq, klasa.
1. +kolan]n aulu dolu u=aklan.
2. Ba=àda, masan]n, tefterq.
2. +kola bizim kwwyw gxzqlleder.
3. Yazal], tebe=iri, resimi.
3. +kolada bqn bulu=tum dostumnan.
• 93 •
Ko olsun kwwlerdq
Kuzulu ày]rlar.
Ko bwwswn k]rlarda
Dalgal] boodaylar.
N]=ann]k
Ne neetlqn kullan]lêr sxzwmwzdq n]=ann]klar#
1. Bulun da sxlqyin, ne i= iìn laf gider bu teksttq.
Zooparkta u=aklar gxrmw=lqr pek bwwk bir hayvan. Onun kulaklar]

geni=mi=, burnusu uzunmu=. O ya=êêr s]cak taraflarda.
Ang] laflar yard]mnad]lar sizq bulmaa, ne i= iìn laf gider bu

teksttq#
Kóyun tekstin ad]n]. Yaz]n.
Kóyun soru=lar] adl]klardan n]=ann]klara.
Xr nek : hayvan (nesoy#) bwwk.
• 94 •
N]=ann]klar gxstererlqr predmetlerin n]=annar]n].
Onnar bizim sxzwmwzw uygunnadêrlar hem gxzellederlqr.
Taa òk kerq onnar]n sintaksis rolu – ikincili pay.
2. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]nnan kurun birqr cwmlq.
1) Tombarlak her taraf]m,

Rubalar]m korafl].
Bqn – kxpek gibi, baal].
}ìm – bal gibi, tatl].
2) Suya kendisi gider,

Kqr gemi gibi wzer.
Rubalar] yald]zl],
~izmeleri k]rm]z].
Yaz]n, ìzerqk n]=ann]klar]n altlar]n] dalgal] ìziciklqn.
yald]zl] – burada: yalab]yêr
3. Okuyun teksti.
Kww
Bizim kwwywmwz bwwk hem gxzql. Sokaklar geni= hem uz. Evlqr taa
òyu k]vrak, eni hem wwsek tavann].
}nsannar kwwdq àl]=kan, iilikì hem hat]rc]. Bwwk hem gxzql evlerdq
ya=êêr àl]=kan hem geni= wrekli gagauzlar. Paal] musaafirlerq onnar pek
sevinerlqr.
Yaz]n teksti, bularak n]=ann]klar]n adl]klarlan baalant]lar]n].

N]=ann]klar]n altlar]n] ìzin dalgal] ìziciklqn.
• 95 •
4. Kurun w` cwmlq bu shemaya gxrq. Yaz]n.
S. P.
nesoy# nereyi#
Haz]rlan]n annatmaa n]=ann]klar iìn plana gxrq:

1. Ne o n]=ann]k# Ne gxsterer#
2. Nesoy soru=lara cuvap eder n]=ann]k#
3. Ang] sxz pay]nnan baalanêr n]=ann]k#
Kurun cwmlq n]=ann]klarlan (aazdan).
5. Yaz]n =iiri akl]n]zda tuttuunuza gxrq.
Ana dilim – tatl] bal, +]ras]n] wklw dal

Salk]m ì`qq kokusu, Vermi=, gxme` dolusu.
(D. Tanasoglu)
Bulun teksttq n]=ann]klar], okàazlan gxsterin onnar]n baalant]-

s]n] adl]klara.
6. Dwzwn adl]klardan n]=ann]k afikslerin yard]m]nnan.
Bal – ball] pita, kww, boya, ùkur, dalga, lwzgqr, y]ld]z, su, ot, bay]r,
àmur, kasaba, ev, k]smet.
Lafbirle=melerin birisinnqn kurun cwmlq.
7. Okuyun teksti:
Derelerdq, ày]rlarda otlar, sazlar, papurlar gwr bwwyqrdilqr. Taa bu-

yanda e=il ìmen dx=eliydi uzun hem geni= kadifq kilim gibi. Kazlar y]-
kanm]= bacaklar]nnan, enikunu ad]mnayarak, sans]n koruyêrlar gxzql ki-
limi bozmas]nnar, ìmenin en kxrpq yaprac]klar]n], ay]r]p, gagalayard]lar.
Uydurun ba=l]klar] «}lkyaz» hem «}lkyaz geldi».

Ang] ba=l]k bu tekstq taa pek uyêr# Yaz]n tekstin ba=l]]n].
• 96 •
Yak]n hem kar=] maanal] n]=ann]klar
8. Uydurun iki teksti.
Yaamurun xnwndq
Suuk lwzgqr eser surat]na. Aar bulutlar kaplad]lar gxkw. }=idiler sert
gxk gwrwldemesi.
Yamurdan sora
S]cak lwzgqr eser surat]na. }lin bulutlar kayêrlar wwlen taraf]na. }=idi-
ler yufka gxk gwrwldemesi.
Nesoy dii=ikliklqr olmu= naturada yaamurdan sora#
Ang] laflarlan bu olu=lar gxsteriler# ~]kar]n kar=] maanal] n]=ann]klar]

adl]klarlan barabar.
Xrnek: suuk lwzgqr – s]cak lwzgqr.
Bir predmeti maanayca, n]=annar]na gxrq, var nicq kar=] koymaa

ba=ka predmetq: xl`wswnq, s]cakl]]na, renginq yada gxzelliinq gxrq:
suuk – s]cak, kara – biyaz, bwwk – kw`wk,
gxzql – ìrkin, kaavi – yufka...
9. Uydurun pelinnqn bal] dad]na gxrq, derqylqn derecii geni-

=liinq gxrq, kxmwrw hem tebe=iri renginq gxrq, evlqn bordeyi
bwwklwwnq gxrq, ta=lan twwyw aarl]]na gxrq, kartallan saàk
ku=unu bwwklwwna gxrq, aslannan tav=am] girginnqq gxrq,
gxllqn denizi derinnqq gxrq, lampaylan gwne=i =afkl]]na gxrq.
Xrnek: Pelin ac], ama bal tatl].
10. Bulun kar=] maanal] n]=ann]klar] da yaz]n.
}i wrekli adam – fena, k]sa – ..., yak]c] – ..., ha=lak – ...,

derin – ..., wwsek – ..., ètin – ..., pi=mi= – ...,
karann]k – ..., uzak – ..., kara – ..., iiri – ... .
• 97 •
K o n t r o l c u l a f l a r : ufak, uzun, biyaz, tatl], yak]n, suuk, ayd]nn]k,
sua, ìi, alàk, y]m]=ak.
11. Kóyun cwmlelerq maanaya gxra yak]=an n]=ann]klar].
1. Vasilerin aylesi bwwk, ama Petrilerin – ... .

2. Ma=inin dqdusu ihtqr, ama Pa=inin dqdusu taa ... .
3. Donilerin evi alàc]k, ama Sandilerin evi – ... .
Maanayca uydurun laflar] àl]=kan, h]zl], àbuk, kaàrak.

Onnar yak]n maanal] laflar m] osayd] kar=] maanal] m]#
12. Bulun kar=] maanal] n]=ann]klar] da yaz]n.
Erken ilkyaz – ge`, wwsek aa` – ..., =en twrkw – ...,

derin t]ynak – ..., gwne=li gwn – ...,
sulu àmur – ..., eski ev – ..., yalab]k demir – ...,
gecq vak]d] – ... .
13. Herbir s]radak] laflar] uydurun. Maanayca neylqn onnar

benze=erlqr hem neylqn ba=kalanêrlar#
1. Bwwk, pek bwwk, bay]r gibi bwwk.

2. Kw`wk, kw`wcwk, pek kw`wk, dar] gibi kw`wk.
Bu n]=ann]klara bulun maanayca uyan adl]klar] da yaz]n.
Xrnek: Pek bwwk kasaba, bay]r gibi bwwk bir dev, ...
14. Herbir n]=ann]] dii=tirin yak]n maanal] laflan da yaz]n.
}=ì adam, gwne=li gwn, lwzgersiz hava, serin hava, ak]ll] òcuk, gxzql
insan, ii wrekli adam, y]m]=ak àmur, koyu bulama`, datl] manca, wwsek
bay]r.
K o n t r o l c u l a f l a r : balaban, kqqmil, sulu, ètin, hat]rl], uygun
(yak]=]kl]), arif, lwzgerli, sak, s]cak, àl]=kan.
• 98 •
Ne o yazd]rma teksti#
15. Okuyun teksti.

Bulutùklar
Wwlendqn sora gxktq peydalanm]= ilk bulutùk. O, bir incq perdq gibi,
biyaz]yarm]= gxkwn wzwndq. Bir vak]ttan sora onun yan]nda peydalanm]=
taa bir bulutùk. Onnar kqr nicq ikiz – pek benze=qrmi=lqr biri-birinq.
Gxk, gittikcq, a`]k-maavidqn dxnqrmi= swtlw-maaviya. O iki bulutùk
ba=lam]=lar sans]n ka`]nmaa, aarlanmaa, kararmaa-bozarmaa da k]sa vak]-
d]n iìndq kaplam]=lar yar]m gxkw. Bulutùklar -bulutlar, kuvetlendiynqn,
gwne=i da saklam]=lar insandan.
(K. U=inskiy)
Ne sxleneer bu teksttq bulutùklar iìn#
Bulun bulutùklar]n yazd]rmas]n] da yaz]n.
Yazd]rma teksttq veriler insan, hayvan, bwwm, olu=,

twrlw predmetlerin yazd]rmas].
16. Okuyun teksti.

}necik
}nek diil xlq pek gxzql hayvan, ama swt verer. Ann]s] geni=, kulak-
lar] yay]l] iki tarafa; di=leri aaz]nda hepsi yok, ama buynuzlar] bwwk;
s]rt] toyan, kuyruu – swpwrgq gibi, yannar] =i=, t]rnaklar] yar]k. Gwnwnq
otlêêr, gecq-gwndwz sak]z ìineer, sucaaz ièr, «mu-u-u» baarêr, òr-
bac]ykay] àarêr.
(K. U=inskiy)
}nqqn ang] n]=annar]n] yazd]rêr avtor#
Yaz]n teksti, ìzerqk n]=ann]klar]n altlar]n].
17. N]=ann] n]=ann]klar]n yan]nda yaz]n yak]n maanal] n]=ann]

klar].
Yaad] bwwk yaamur. Bizim rubalar]m]z nemdqn oldular ... .
• 99 •
Vasilka gxrmu= muzeydq bir uàn kolek\iyas]. Onda varm]= kw`wk
uànnardan ... kelebeciklerqdqn. Kristinalar]n evi kwcwrqk, ama Donilerin
taa da ... .
~izin yak]n maanal] n]=ann]klar]. A`]klay]n, neylqn onnar

benze=er hem neylqn ba=kalanêr.
18. Okuyun teksti. Ang] bukvalar ka`]r]lma laflarda#
Ertesi gwnw zengin gitmi= òban... evinq. Ama taa girqrkqn aula, sar...r
onu òban]n kxpekleri. Da èketmi=lqr dartmaa onun rubalar..., parala-
maa. ~oban `]k...r ièrdqn da h]zl] kar=]l...r musaafiri, el...=er s]k]-s]k],
taa kxpeklqr islqq paralay]nca onun wstwnw. Sora kool...r onnar].
Yaz]n teksti,
koyulmu= bukvala-
r]n altlar]n] ìzerqk
hem a`]k – layarak
onnar]n dooruya-
z]lmas]n].
Gxsterin n]=ann]-
klar]n adl]klarlan
baalant]s]n].
19. Okuyun teksti.

Vasicik
Kotoy-kotoycuk – boz ann]c]k. Kotoy-Vasicik yalpak hem =iret, ba-
cac]klar], sans]n, kadifedqn, t]rnaklar] keskin. Vasiciin kulaklar] ku=ku,
b]y]klar] uzun, =ubas] ipektqn.
Yalpaklanêr kotoy, kamburunu f]rladêr, kuyruunu sallêêr, gxzèezlerini
yumêr, twrkwcwwnw àlêr, ama s]àn tutularsa – kwsmesin! Gxzèezlerini
bwwlde, demir t]rnaklar]n] saplêêr, buruk di=lerini g]c]rdadêr, t]rnaklar]
nnan tutup, s]àn] iyer.
(K. U=inskiy)
Nesoy bu tekst# Neìn# Bak]n, ka` kerq hem ka` twrlw yazd]r]-
lêr, gxsteriler kedi hem onun harakteri, t]rnaklar], gxzèezleri...
• 100 •
~ok zavod hem fabrika
Kasabada var.
Bir da sokac]k orda
Gxrmeycqn sqn dar.
N]=ann]klar]n say]lara gxrq

dii=ilmesi
1. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar] koyun òkluk say]s]nda da
kurun onnarlan birqr cwmlq, mutlak kullanarak onnarlan
barabar n]=ann]klar] da.
1) Suuklarda yatêr,
Sade y]s]ns]n – ùkura ka`êr.
Fark – razni\a 2) Y]m]=ac]k parmaklar],

Pek keskin t]rnaklar].
Yaz]n tefterlerinizq. ~izin n]=ann]klar]n afikslerini.

Var m] fark n]=ann]klar]n birlik hem òkluk say]s]nda afikslerin
aras]nda#
• 101 •
N]=ann]klar kullan]larkan adl]klarlan say] afikslerini dii=tirmee-
rlqr. Dii=iler sade adl]klarlan barabar say] afiksleri:
bwwk kww – bwwk, kwwlerq – bwwk kwwleri, ...
Adl]klarlan barabar kullan]larkan, n]=ann]klar]n hal afiksleri da
dii=ilmeer: gxzql kww, gxzql kwwywn, gxzql kwwyq.
2. Okuyun tabli\ay].
Birlik say]s] ~okluk say]s]

uzun àt] kaavi adam uzun àt]lar kaavi adamnar
geni= yol yak]c] biber geni= yollar yak]c] biberlqr
tatl] bxrek s]cak hava tatl] bxreklqr s]cak havalar
Kullanarak kural] hem tabli\ay], cuvap edin soru=lara hem

tamannay]n i=leri.
1. Var m] n]=ann]klar]n say]lar]#
2. Dii=iler mi n]=ann]klar]n afiksleri òkluk say]s]nda# Verin
xrnek. }nand]r]n.
3. Nesoy soru=lara cuvap ederlqr n]=ann]klar# Dii=iler mi
n]=ann]klar]n soru=lar] birlik hem òkluk say]lar]nda# Verin
xrnek.
4. Koyun n]=ann]klar]: maavi, dwz, uzak, kqqmil, derin, cxmert,
yalpak, òkluk say]s]nda, kullanarak onnar] adl]klarlan
barabar.
3. Bu verilmi= adl]klara bulun uygun n]=ann]klar.

Yaz]n onnar]. A`]klay]n n]=ann]klar]n dooruyaz]lmas]n] birlik
hem òkluk say]lar]nda.
Bwwk kww, ... evlqr, ... ekmeklqr, ... piinir, ... u=aklar, ... ìèklqr,
... gelin, ... kaunnar, ... wzwm, ... kemenècilqr.
4. Yaz]n lafbirle=melerini. N]=annay]n adl]klar]n hem n]=ann]k-

lar]n say]lar]n].
• 102 •
~. s. ~. s.
Ak]ll] u=aklar, kw`wk pili`, k]sa =iritlqr, datl] gxzlemelqr, ball] pita-
lar, olmu= kirezlqr, fena kxpek, derin kuyular, e=il yapraklar, maavi gxk,
=afkl] y]ld]zlar.
5. Okuyun teksti.
Renkli zaman
Yaamur yaad]. Renkli ku=ak gxktq. Bucakta renkli ìèklqr a`êr
ba=calarda.
Renkli kilimnqr, palalar ya=amam]z] gxzelleder. Renkli yaamur yaayêr
gxktqn asker yortular]nda. Renkli dwnnq, renkli insan, renkli ya=amam]z.
Dw=wnwn da sxlqyin, neìn hem ang] maanalarda kullan]lêr laf

renkli. Ne bununnan gxsteriler# Yaz]n teksti tefterlerinizq. A`]k-
lay]n n]=ann]klar]n maanalar]n].
6. Verilmi= adl]klardan dwzwn n]=ann]k.
~ièk, koraf, ak]l, dat, biber, tuz, àmur, boya, y]ld]z, yaprak, =eker,
su, toz, kwl, un, ot, yama`, ùkur.
Yaz]n onnar] mutlak adl]klarlan barabar.

X r n e k : ~ièkli fistan, ...
7. ~xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]n]

kullan]p, n]=ann]klarlan kurun bi-
rqr cwmlq. A`]klay]n n]=ann]klar]n
dooruyaz]lmas]n].
1) Xrtw wstwndq gxzw,

}èrdq onun sxzw.
Nelqr dwnnedq gxrer,

H]zl] bizq gxsterer.
• 103 •
2) Burnunda bqn oturêr]m,
Dwnneyq ordan bakêr]m.
Var iki kolum sarkak
Hem dostum benim – kulak.
8. Adl]klara bulun yak]=]kl] n]=ann]k. Yaz]n onnar].
Kiyat (nesoy#) ..., zerdelilqr (nesoy#) ..., yol (nesoy#) ..., sokak-
lar (nesoy#) ..., zavodlar (nesoy#) ..., teatrular (nesoy#) ..., ekinnqr
(nesoy#) ..., kilim (nesoy#) ..., xrdeciklqr (nesoy#) ... .
N]=annay]n adl]klar]n hem n]=ann]klar]n say]lar]n].
9. Okuyun teksti. Yaz]p, ìzin n]=ann]klar]n altlar]n].

Renklqr
Dwnnenin wzwndq òk twrlw renklqr var.
Sade gxk ku=aanda edi twrlw renk var: k]
rm]z], turuncu, sar], e=il, a`]k- maavi, maa-
vi hem da zambak.
E=illiklerin yapraklar] – e=il.
Gwllqr, patlacannar, kirezlqr, keremet-
lqr – k]rm]z].
Ay, y]ld]zlar, portokal, limon – sar].
10. Okuyun.
Turna tarlas]
}lkyaz]n traktorcular, k]rda swrqrkqn, gxrerlqr xnnerindq boz turnala-
r]n yuvalar]n]. Onnar dolanm]=lar o eri.
O yuvalarar]n dolay]nda bwwmw= wwsek koraylar da saklam]=lar turna-
lar]n yavrular]n] insandan.
Ozamandan beeri o tarlan]n ad]n] koymu=lar Turna tarlas].
Cuvap edin soru=lara:

1. Ne gxrmw=lqr traktorcular ilkyaz]n k]rda#
2. Ne yapm]=lar traktorcular#
• 104 •
3. Nicq ku=lar kurtulmu=#
N]=annay]n bu teksttq hepsini n]=ann]klar].
11. Yaz]n da yap]n sxz pay] analizi n]=ann] laflara.
Yaz – u=aklar]n sevgili zaman]. Yaz gwnneri u=aklar oynêêrlar, ka`]

nêrlar, bwwklerq yard]mnêêrlar hem dinnenerlqr. Gwz geldi ans]zdan.
U=aklar toplam]=lar birqr buket gwz yapraa. Bu kww pek bwwk hem gxzql.
Kww u=aklar] erken wwrenerlqr herbir i=i kendiba=]na yapmaa.
A`]klay]n, ang] cwmlelerdq n]=ann] laflar adl]k, ang]lar]nda da
onnar n]=ann]k rolunda bulunêrlar.
Nesoy annamaa ang] say]da durêr n]=ann]k#
N]=ann]klar]n say]s]n] var nicq annamaa adl]ktan, ang]s]na baal]

n]=ann]k.
12. Okuyun.
+en u=aklar oynêêrlar =kolan]n xnwndq. Mamu ast] duvara eni kil]mi.
Eski kiyatlarda var nicq bulmaa faydal] hem merakl] masallar] # Dwn eni
kartofidqn seftq manca yapt]k.
Yaz]n. Koyun soru= n]=ann]klara. A`]klay]n, ang] say]
da hem halda onnar bulunêr. Nicq annad]n]z# Gxsterin
lafbirle=melerin say]lar]n]. Aazdan – hallar]n].
13. Okuyun.
Mamudan paal] bu dwnnedq bi=eycik hi` yoktur. Mamunun laflar]

gxzql, yalpak, tatl]. Onun biyaz sa`lar]n], derin gxzlerini, kabarc]kl]
ellerini bqn pek severim.
Yaz]n, `]kararak n]=ann]klar], virgwl a=]r]. Dwzwn onnardan adl]k.
• 105 •
14. Yaz]n akl]n]zda tuttuuna gxrq. Neredqn bu laflar# Kim avtoru#
– Helq bak, – demi=, – dostum, Ne fas]l buru=uklar,

Nesoy zotka bu olsun# Hem da ne ìrkin gxzlqr!
~izin n]=ann]klar]n altlar]n].
15. Doldurun kafesìkleri n]=ann]klarlan.
1) 2)
N]=ann]klar] yaz]n virgwl a=]r]. A`]klay]n herbir soyad]n]n

maanas]n] hem onun peydalanmas]n].
16. A`]klay]n resimin iìndekiliini.
Yaz]n yazd]rma tekst, gxstererqk kasaban]n gxzelliini.
17. Okuyun teksti.

Benim batwm i=leer zavodta. Zavod bwwk. Yap]lar wwsek. Zavodun ba-
cas] balaban. O zavodta yapêrlar buz dolab]. Biyaz buz dolaplar] gxzql
• 106 •
hem bwwk. Onnar]n iìndq zarzavatlar, meyvalar hem ba=ka imeklqr òk
vak]t durêrlar taazq.
Yaz]n, ìzerqk n]=ann]klar]n altlar]n].
18. Okuyun teksti.
Ge`ti ilk gwrwltwlw ilkyaz yaamuru. Bqn girdim parka. Durêr]m erimdq
da gxzlerimi korkêr]m kapamaa. Benim xnwmdq durêrlar taazq yaamurlan
y]kanm]= aa`lar hem gwmelqr.
Kay]n, me=q, kavak, ìnara aa`lar]n yaprac]klar] serin yaamurdan sora
titirerlqr, sans]n w=wmw=lqr.
Gwmelerin yapraklar]nda yaamur damnalar] yalab]yerlar, nicq sedef te-
neleri.
Sedef – jemùg
Neyq =a=a kalm]= avtor parkta yaamurdan sora#

Haz]rlan]n yazmaa bu teksti diktant.
A`]klay]n kar=]lanan orfogramalar]n yaz]lmas]n].
19. Okuyun, yazarak adl]klar] n]=ann]klarlan barabar virgwl a=]r].

Karpuz, tur=u, =efteli, =eker, ta=, kuru, ev, pali, sarm]sak, direk,
ètin, olmu=, bwwk, pembq, tatl], kw`wk, yak]c], gxzql, wwsek, ii=i.
Xrnek: kuru tiken, ...
Yaz]n tefterlerinizq verilmi= xrnqq gxrq.
20. Haz]rlan]n cuvap etmqq soru=lara:

1) Neyq deniler n]=ann]k#
2) Nesoy soru=lara cuvap ederlqr n]=ann]klar#
3) Ne gxstererlqr n]=ann]klar#
4) Nicq dii=ilerlqr n]=ann]klar# }nand]r]n xrneklqrlqn.
5) Cwmledq n]=ann]klar ang] sxz pay]na baal]#
• 107 •
Testlqr “Nı=annık”
1-inci test. Ang] laflar gxstererlqr 2. Ev – yap], dost – arkada=, k]r –
predmetin n]=annar]n]# tarla.
1. Tatl], kara, eni, wwsek. 3. Kal]n – inca, uzun – k]sa, yak]n –
2. Be=, alma, yaz], koymaa. uzak.
3. Aydamaa, bwwmqq, otlamaa.
5-inci test. Bulun zeedq laflar].
2-nci test. Ang] lafbirle=melerindq E=il, pembq, ìèk, sar].
n]=ann]klar#
1. Taazq soluk, kaavi adam, wwsek bay]r. 6-nc] test. Ang] laflar cuvap ederlqr
2. H]zl] ka`maa, sessiz oturmaa, gxzql ang]# soru=a.
yazmaa. Wwsek olannar], sar]lar], kw`wklerq.
3. Bir u=ak, òk meyva, evin ard]nda.
7-nci test. Bulun bu s]rada zeedq laf].
3-wncw test. Ang] n]=ann]klar 1. Kaun, karpuz, kirez.
bulunêrlar birlik say]s]nda# 2. Ev, klub, =kola klas.
1. Y]m]=ak mamaliga, taazq piinir, 3. Yak]n, uzak, wwsek, kal]n.
yak]c] manca.
2. Kxrpq kuzular, gen` òcuklar, olmu= 8-inci test. Ang] s]rada n]=ann]klar
zerdelilqr. yara=t]r]lêrlar#
3. Be=inci klas, yaal] kay]s, swpwrwlmw= 1. Kaavi, e=il, uzun, ìrkin.
sokak. 2. Taa kaavi, pek e=il, taa uzun, may-
mundan ìrkin.
4-wncw test. Ang] n]=ann]klar kar=] 3. Eski, evelki, kaàrak, h]zl].
maanal]#
1. Wwsek – balaban, kal]n – toyan, u=ak
– =opar.
• 108 •
Pek severim seni,
Kudretli Vatan]m!
Bqn sendqn uzaktaykan,
Er bulamêêr can]n.
}=lik
Ne gxstererlqr i=liklqr sxzwmwzdq#
1. Haz]rlan]n annatmaa, nelqr siz yapêrs]n]z fizkultura urokla-

r]nda. Say]klay]n i=lemneri, ang]lar]n] siz yapêrs]n]z bu
urokta.
Ang] sxz pay]n] siz kullanêrs]n]z kendi cuvab]n]zda#

Yaz]n cwmleyi, tamannayarak onu kendi i=liklerinizlqn, ang]lar] ma-
anayca uyêrlar.
Fizkultura uroonda biz ka`êr]z, oynêêr]z top,...
}=liklerin altlar]n] ìzin iki=qr ìziylqn.
2. Okuyun.
Kqqmil ma=inalar yapêr adam. O `]kêr kosmosa, iner denizin dibinq,

girer erin iìnq, i=leer tarlalar], bwwder ekmek, koruyêr Vatan]n].
Bulun i=likleri. Ne lqqz]m yapmaa bunun iìn#

(1. Koymaa lafa soru=. 2. Annamaa, ne gxsterer bu laf:
predmeti predmetin n]=an]n] m] osayd] predmetin i=lemini mi.)
Yaz]n teksti. ~izin i=liklerin altlar]n] iki=qr ìziylqn.
• 109 •
Sxz pay]na, ang]s] gxsterer predmetin i=lemini, i=lik deniler.
}=liklqr cuvap ederlqr soru=lara: ne yapmaa# ne yapm]=# ne
yapêr# ne yapacek# ne oldu# ne olêr# ne olacek# }=liin
sintaksis rolu cwmledq – predikat, ìziler alt] iki ciziciklqn ( ).
3. Okuyun teksti.
Bir kwwdq ya=ayard]lar gagauzlar. Onnar kendi aullar]nda hem k]rlar-

da gecq-gwndwz àl]=ard]lar. U=aklar =kolada wwrenqrdilqr, bwwklqr kendi
i=lerini yapard]lar. Bwwklqr pek sevqrdilqr kendi u=aklar]n]. U=aklar bu-
nun iìn bwwklerq yard]m edqrdilqr, onnara hat]r gwdqrdilqr.
Bulun i=likleri. ~izin i=liklerin altlar]n] iki=qr ìziylqn.
4. Okuyun teksti.
Suuk akêr derq, kraa dw=er daalaa, don ìèk erq geler evallaa. (D. Kara
~oban) Ertesi gwnw zengin gitmi= òban]n evinq. (D. Kara ~oban)
Yaz]n teksti. Bitki cwmleyq yap]n cwmlq pay] analizi.
Nesoy cwmlq pay] olabilir i=liklqr#
}=liklqr cwmledq taa òk predikat olabilirlqr: Biz vatan]m]z] pek

severiz. Bizim Vatan]m]zda dostà ya=êêrlar gagauzlar, bulgarlar,
moldovannar, ruslar, ukrainnar hem ba=kalar] da.
5. Yaz]n, i=likleri koyarak lqqz]mn] formada.
Vasilka dwn (git) lelwsuna. Lqnka uroklardan sora (yaz) evdeki i=leri.
Sandi (al) bibliotekadan eni kiyat. Art]k w` gwn (yaa) yaamur. Baka paza-
ra (al) bana bir ànta. Mard]n Sekizinq (baa=la) mamulara twrlw baa=]=lar.
Tezdq (ba=la) (gel) ku=lar. Ge`qn afta bqn (as) aaca bir evcqqz.
• 110 •
}=liklerin altlar]n] ìzin iki=qr ìziylqn.
6. Okuyun teksti, koyarak yak]=an i=likleri soru=a gxrq.

Saàk ku=u (ne yapm]=#) ...
penèredqn ièri. O (ne yapm]=#)
... masan]n wstwndq hem ... tro-
falar].
Birisi ièri girdiynqn, ku=àaz
(ne yapm]=#) ... penèredqn d]-
=ar]. Biz pek (ne yapm]=#) ...
ku=àazlar], onnar] ...
K o n t r o l c u l a f l a r : atla-
yarm]=, toplayarm]=, girmi=, bakêr]z, severiz, f]rlayacek.
Yaz]n teksti. }lk cwmleyq cwmlq pay] analizi yap]n. Yap]n onun
shemas]n]. Ang] sxz pay]nnan gxsteriler subyekt# Ang] sxz pay]n-
nan gxsterili predikat#
7. Yaz]n sincirciklqn on incq vokall] laf.

Xrnek: ek – kes – sil
8. Okuyun verilmi= i=likleri. Bulun onnara kar=] maanal] i=liklqr.

Xrnek: Gitmqq – gelmqq, ...
Almaa – ..., yatmaa – ..., baarmaa – ...,
kaybetmqq – ..., oturmaa – ..., xrtmqq – ..., e=ermqq – ...,
kararmaa – ..., kald]rmaa – ..., susmaa – ..., girmqq – ... .
Yaz]n. Be= laf ìftinnqn kurun birqr cwmlq.
9. Okuyun teksti. Ang] sxz pay] ka`]r]lma#
Gecq du=man askercileri àl]=t]lar ... bizim devlet s]n]r]n]. Ama kxpek
Canavar ... du=mannar].
O ... du=mannar]n wstwnq. Bizim s]n]rc]lar ... du=mannar]. Bo=una ...,
du=mannar! Biz s]n]r]m]z] ... ku=ku.
• 111 •
K o n t r o l c u l a f l a r : koruyêr]z, àl]=êrs]n]z, tuttular, aband] (h]z-
land]), duydu, ayk]rlamaa.
Koyun yak]=an i=likleri noktalar]n erinq da yaz]n.
Yak]n hem kar=] maanal] i=liklqr

10. Okuyun uygun sxzleri. A`]klay]n onnar]n maanalar]n].
1. Usluluk dwzer, ama ènk y]kêr.

2. Wwrenecqn – ilerleyecqn, wwrenmeyecqn – geeri kalacan.
Yaz]n uygun sxzleri akl]n]zda tuttuuna gxrq. ~izin i=liklerin

altlar]n], uydurun onnar]n maanalar]n].
Gagauz dilindq var yak]n maanal] i=liklqr hem kar=] maanal] i=liklqr.
}=liklqr sxlemqq, lafetmqq, konu=maa maanayca yak]n biri-birinq.
}=liklqr k]rmaa, dwzmqq; gitmqq, gelmqq; almaa, vermqq;
bulmaa, kaybetmqq – kar=] maanal] laflar.
11. Laflardan al, bak, ver, dur, yat kurun birqr kar=] maanal] i=lik.
Dwzwn onnarlan birqr cwmlq da yaz]n.
12. Oku. Cümleleri karşı maanalı işliklän bitir.
Avşamneyin göktä yıldızlar tutuştular, sabaalen _________________.

Üürenici gider okula, mamusu iştän __________________________.
Miti kösteklendi da düştü, ama hızlı __________________________.
Cümleleri tefterlerinizä yazın.
13. Okuyun teksti. Bulun yak]n maanal] i=likleri.
U=aklar derq boyunda bulmu=lar iki palicik. Evdq èki=mesinnqr deyni,

onnar saklam]=lar palileri damda. Ama aàn ba=lam]=lar mizlemqq, u=aklar
sau=turmu=lar onnar] otluk iìnq. Orada palicikleri bakarm]=lar, doyurarm]=lar.
• 112 •
Bulun i=likleri, ìzin altlar]n] iki=qr ìziciklqn.
14 Okuyun.
Deerlqr: bu saad]m durêr,

Deerlqr: o saat alatlêêr.
Deerlqr: bu saat uz gider,
Xbwrw geeri kalêr...
Ama bakt]m: sergendq
Onnar durêr erindq.
Bulun teksttq i=likleri.

Uydurun i=likleri durêr ilk hem bitki cwmlelerdq.
Bulun laflar], ang]lar] baal] lafa saat.
Herbir i=lik var nicq kullan]ls]n twrlw maanalarda. Laf]n maanas]

belli olêr cwmledq, teksttq.
K]zàaz gider =kolaya. Benim saad]m gider dooru. Gider merakl]
lek\iya.
Ne o fikirlemq tekst#
Fikirlemq tekst a`]klêêr olu=lar]n peydalanmak sebepini.

Bxlq tekstlerq var nicq koymaa soru= n e ` i n #
15. Okuyun teksti.
Herbir devletin dolay]nda var s]n]rlar, ang]lar]n] koruyer s]n]rc]lar.

Neìn# Neìnki du=mannar var nicq ayk]rlas]nnar s]n]r] da òk zarar
yaps]nnar insana. Tq neìn herbir adam]n borcu korumaa kendi Va-
tan]n].
Yaz]n teksti tefterlerinizq. Kontrol yap]n. Nesoy bu tekst
annatma m] osayd] fikirlemq mi# }nand]r]n.
• 113 •
16. Okuyun.
Bizdq bwwyer pek gxzql zarzavatlar. Ama Rusiyan]n poyraz taraflar]-
nda patlacan var nicq bwwtmqq sade plxnka alt]nda. Neìn# Bxlq yapêrlar
onu=tan, `wnkw patlacannar s]cak sevqn zarzavatlar, poyraz taraf]nda sa
suuk.
Yaz]n teksti. Sxlqyin, nesoy bu tekst: annatma m], fikirlemq mi#
}nand]r]n.
17. }lerledin fikirlemq tekstini.

S]y]rc]k evceezlerini dw=meer aaca enserlqn kakmaa, neìnki bunun-
nan var nicq yaralamaa aac]. S]y]rc]k evceezi ilktqn kak]lêr bir sopaya
(pard]ya), sora da...
Nicq dii=ilerlqr i=liklqr#
18. Bak]n resimi. Uydurun, ka` n]=an resimni soldak] resimdq

hem ka` saadak]. Kurun iki=qr cwmlq. Yaz]n. Ka`]nc] say]-
da durêrlar i=liklqr ilk cwmledq, hem ang] say]da – ikincidq.
Neìn# Nesoy soru=a cuvap eder i=lik birlik say]s]nda hem
nesoy – òkluk say]s]nda#
}=liklqr dii=ilerlqr say]lara gxrq. }=liklqr birlik say]s]nda gxstererlqr bir

predmetin i=lemini. Eer i=lik gxsterqrseydi iki yada taa òk predme-
tin i=lemini, ozaman o durêr òkluk say]s]nda: u=ak oynêêr, u=aklar
oynêêrlar.
• 114 •
19. Okuyun
~ocucaklar ast]lar aa`lara s]y]rc]k evceezlerini. Onnar bekledilqr

ku=lar]n gelmesini.
S]y]rc]klar peydaland]lar ans]zdan.
Yaz]n teksti. }=liklerin xnwndq, parantezalar iìndq, yaz]n

soru=lar]. Ang] say]da durêrlar i=liklqr#
Soru=lar, ang]lar]na cuvap ederlqr i=liklqr

Birlik say]s]
1. ne yapêr]m# ne yapacam# ne dw=wnerim yapmaa#
2. ne yapêrs]n# ne yapacan# ne dw=wnersin yapmaa#
3. ne yapêr# ne yapacek# ne dw=wner yapmaa#
1. ne yapt]m# ne yapard]m# ne yapt]yd]m#
2. ne yapt]n# ne yapard]n# ne yapt]yd]n#
3. ne yapt]# ne yapard]# ne yapt]yd]#
~okluk say]s]
1. ne yapêr]z# ne yapacez# ne dw=wneriz yapmaa#
2. ne yapêrs]n]z# ne yapacen]z# ne dw=wnersiniz yapmaa#
3. ne yapêrlar# ne yapaceklar# ne dw=wnerlqr yapmaa#
1. ne yapt]k# ne yapard]k# ne yapt]yd]k#
2. ne yapt]n]z# ne yapard]n]z# ne yapt]yd]n]z#
3. ne yapt]lar# ne yapard]lar# ne yapt]yd]lar#
20. Cuvap edin soru=lara xlq, ki sizdq kurulsun tekst.
1. }lkyaz]n insan nicq haz]rlanêr ku=lar] kar=]lamaa#

2. Neìn insannar ku=lara yard]m ederlqr#
21. Kurun cwmleleri shemalara gxrq.
• 115 •
1) S. ( k i m # ) P. ( n e y a p ê r l a r # )
nesoy# neredq#
2) P. ( n e y a p ê r # ) S. ( n e # )
neredq# nesoy#
Ang] say]da lqqz]m kullanmaa i=lii ilk cwmledq hem ang] sayda
– ikincidq# Yaz]n cwmleleri. Yap]n onnara cwmlq pay] analizi
hem sxz pay] analizi.
22. Okuyun teksti. Dw=wnwn, ang] afikslqr eti=meer bu laflarda.
U=ak... wwrenerlqr uroklar]n]. Traktorcular swrdw... tarlay]. Silkiner

aa`lar]n yaprak... . Bizim kwwdq hepsi ev... gxzql. Ku=... konmu=lar aa`...
dallar]na. Klas]n wwrenici... `]kt]... aralaa. Temelin ta=... ètin. Biz ald]k
kazma... da gittik kartofi... buvazlamaa.
Hepsini laflar], ang]lar]nda var ka`]r]lm]= afiks, koyun birlik

say]s]na da kurun cwmleleri onnara gxrq. Yaz]n teksti.
23. Nesoy i=liklqr lqqz]m eklemqq bu cwmlelerq#

Monument
~ad]rda, gagauz teatrusunun xnwndq, ... M. ~akirin monumenti. Onu
... gagauzlar, ki gxstermqq, ani Mihayil ~akiri halk]m]z ... . Mihail ~akir
gagauzlar]n aras]ndan ilk ... gagauzà hem gagauzlar iìn. O ..., ani bi-
zim kulturam]z ilerleyecek.
K o n t r o l c u l a f l a r : inanard], yazd], sever, koydular, durêr.
Yaz]n teksti. Tan]d]k sxz paylar]n] n]=annay]n.
24. Bu verilmi= cwmleler] dii=tirin birqr laflan da yaz]n.
1) Adam]n duuduu erleri (taraf]).

2) Tarla, neredq bwwyer kaun-karpuz.
• 116 •
3) Adam, ang]s] kemenèdq àlêr.
4) Kombaynada i=leyqn adam.
5) ~oban, ang]s] gwder keìleri.
Laflar]n ikisinnqn kurun birqr cwmlq da yaz]n.
25. Okuyun teksti.
Duuma gwnwndq Koliyq baa=lam]=lar bir kw`wcwk palicik. Koli pek

sevqrmi= Culbars]n].
~eketmi= cenk. Aárm]= ay]r]lmaa kxpeklqn, ama Koli gxtwrmw= sev-
gilisini kxpek =kolas]na. Culbars] wwretmi=lqr mina bulmaa.
Da tq ilk denemqk. Geeri kaàrkan, du=mannar uàk alay]na òk mina
gxmmw=lqr. Yaam]= bwwk yaamur, sora urmu= ayaz. O alay xrtwlmw= kal]n
bir buz kabuunnan. Ama kxpek hep okadar bulmu= sakl] minalar].
Taa cenk bitincq Culbars insana izmet etmi=.
(V. ~aplinaya gxrq)
Bulun tekstin w` pay]n] (paràs]n]) da koyun onnar]n adlar]n].

Tekstin ang] cwmlesindq bulunêr xz fikir#
Cuvap edin soru=lara.
1. Kolidq palicik nicq peydalanm]=#
2. Neìn òcucak ay]r]lm]= kxpeklqn#
3. Culbars]n ilk denemesi.
Haz]rlan]n bu teksti takrir yazmaa. Yaz]n tekstin takririni.
26 Okuyun uygun sxzleri. A`]klay]n onnar]n maanalar]n].
1) Dostu kaybetmqq kolay, ama bulmaa pek zor.

2) Nekadar òk verecqn, okadan òk kabledecqn.
Yaz]n uygun sxzleri. ~izin kar=] maanal] i=liklerin altlar]n].
• 117 •
Sportlan saal]k
Bireri baal].
Sportlan sqn iilenecqn
}la`tan kurtulacan.
}=liklerin zamannara gxrq dii=ilmesi

}=liklqr dii=ilerlqr zamannara gxrq.
}=liklqr =indiki zamanda cuvap ederlqr soru=lara ne yapêr]m# ne
yapêrs]n# ne yapêr# ne yapêr]z# ne yapêrs]n]z# ne yapêrlar#
}=liklqr ge`mi= zamanda cuvap ederlqr soru=lara ne yapt]m# ne
yapt]n# ne yapt]# ne yapt]k# ne yapt]n]z# ne yapt]lar#
}=liklqr gelecek zamanda cuvap ederlqr soru=lara ne yapacam# ne
yapacan# ne yapacek# ne yapacez# ne yapacen]z# ne yapaceklar#
1) Sabaalen bqn kalkt]m, dx=ekleri toplad]m, sabaa ekmeeni idim da

gittim =kolaya.
2) +kolada biz wwreneriz, yazêriz, okuyêr]z, esaplêêr]z.
3) Uroklardan sora u=aklar gideceklqr muzeyq.
Kóyun soru= i=liklerq da sxlqyin onnar]n zamannar]n].
2. Okuyun uygun sxzleri. Bulun, ang] zamanda durêr herbir i=lik.
Girginniklqn hem kuvetlqn du=man] enseyecqn. Kendisi dost kaybede-

cek, ama zorda gelecek. Dost dostun ay]b]n] wzunq sxleer. Bilgi adam]n
gxzlerini a`êr. Dwnneyi gwne= ayd]nnadêr, adam] ayd]nnadêr bilgi. Ne
ekecqn, onu da biècqn. Kim isteer zengin olmaa – taa òk lqqz]m àl]=maa.
Adam] bakêr zaamet. }=leyecqn sqn – iyecqn, w=enecqn – aa` kalacan.
• 118 •
Bulun i=likleri, koyarak onnara soru=. Ang] zamanda durêrlar#
3. }=likleri koyun zamannara gxrq.
X r n e k : al-ald]m, alêr]m, alacam.

Dur, ek, koy, sat, tut, ver, duy.
Bir i=liklqn w` zamanda kurun birqr cwmlq, n]=annayarak

afiksleri ( ).
4. Okuyun teksti.
Kon’ki
}lk kon’kilqr peydalanm]= birka` bin y]l geeri. Bizim uzak dedelerimiz
yaparm]=lar kon’kileri kemiktqn da kayarm]=lar onnarlan sopalar]n yard]-
m]nnan.
+indi biz kayer]z demir kon’kilqrlqn. Kolay dxnerlqr figurac]lar figu-
ral] kon’kilerin wstwndq. H]zl] kayêrlar kon’kilqrlqn kaànnar uzun buz
yolcaazlar]nda.
Yaz]n teksti, ìzerqk n]=ann] bukvalar] hem a`]klayarak onnar]n
dooruyaz]lmas]n]. N]=annay]n i=likleri, ang]lar] durêrlar =indiki
zamanda (=.z.).
=.z.
X r n e k : gideriz, ...
5. Okuyun teksti. Koyun i=likleri ge`mi= zamanda da okuyun.
Bir gwn kedi b]kêr uzanmaa ièrdq da dw=wner genq gitsin dostuna lafa
durmaa.
~]kêr d]=ar]. O haylaz, bast]m-basmad]m yakla=êr kxpqqn yan]na da
èkeder onunnan lafetmqq.
(Oli Radovaya gxrq)
Yaz]n, ìzerqk dii=ilmi= i=liklerin altlar]n].
6. Okuyun teksti.
• 119 •
Ki=inxv
Ki=inxv – Moldova... merkezi. Ki=inxv – Moldovan]n en bwwk hem
gxzql, en e=il hem sevgili kasaba... .
Yaz]-k]=] orada var òk musaafir, ang]... may]l olêrlar Ki=inxv...
gxzeeliinq, temizlii... hem musaafircilii... . Ki=inxv – nica biyaz ta=tan
yap]l] bir bwwk hem gxzql ìèk.
Ne sxlener bu teksttq Ki=inxv iìn.

A`]klay]n ka`]r]lm]= afikslerin dooruyaz]lmas]n].
Yaz]n teksti, ekleyerqk eti=mqz afiksleri.
Bulun i=likleri. Ang] say]da hem zamanda durêrlar#
Neylqn ay]r]lêrlar ge`mi= zaman]n i=likleri =indiki zaman]n

i=liklerindqn#
Ge`mi= zaman]n i=liklerini var nicq tan]maa soru=lardan

ne yapt]m# ne yapt]n# ne yapt]# ne yapt]k#
n e y a p t ] n ] z # n e y a p t ] l a r # hem afikslerdqn -d]m (-dim), -t]
m (tim); -d]n (-din), -t]n (-tin); -d] (-di), -t] (-ti) ...
ald]m verdim att]m gittim

ne yapt]m#
durdum swrdwm tuttum gwttwm
ald]n verdin att]n gittin
ne yapt]n#
durdun swrdwn tuttun gwttwn
ald] verdi att] gitti
ne yapt]#
durdu swrdw tuttu gwttw
7. Okuyun i=likleri, sxlqyin, ang] zamanda durêrlar.
Ka`êr, urdu, bast], durêr, atlêêr, oynêêr, tuttu, ald], koydu, bakêr, yapêr,
gitti, verdi, `]kêr, bekleer, èker.
Yaz]n ilkin i=likleri, ang]lar] ge`mi= zamanda durêrlar, sora da

– =indiki zamanda.
• 120 •
8. Okuyun uygun laflar].
Eer i=tqqrsqn swt i`mqq – taa islqq doyur inqq. Wwrenmqq utanma,
bilmemqq utan. }stqqrsqn k]smetli olmaa – dw=meer zaameti saymaa.
Alatlama fenal]k yapmaa. ~al]= sportlan iilenmqq, girmqz doktor evinq.
Yaz]n, n]=annayarak i=liklerin say]lar]n] hem zamannar]n].

Ang] i=liklerdq yok ne zaman, ne da say]# Neìn#
Gitmi=lqr òcucaklar futbol meydan]na top oynamaa. Bir vak]ttan sora

ba=lam]= yaamur yaamaa.
}stqr-istemqz u=aklara lqqz]m olmu= daal]=maa evlerq, ama kimisi
gitmi= bibliotekaya kiyat almaa, olsun evdq ne okumaa.
Yaz]n. Bulun zamans]z hem say]s]z i=likleri da ìzin onnar]n

altlar]n] iki=qr ìziylqn.
}=liklerin infinitiv formas]

}=liklqr infinitiv formas]nda cuvap ederlqr soru=lara
ne yapmaa# ; ne olmaa#
ne yapmaa# ne olmaa#
yazmaa karann]k olmaa
okumaa suuk olmaa
10. Okuyun teksti. Bulun i=likleri, ang]lar] cuvap ederlqr infinitiv

forman]n soru=lar]na.
~]km]=lar u=aklar d]=ar] da ba=lam]=lar ka`]nmaa, atlamaa hem twrlw

oyunnar oynamaa. Bu vak]t iki k]zàaz ba=lad] twrkw àlmaa. ~ocucaklar
tutunmu=tular bir uzun sopan]n iki ucundan da àl]=ard]lar biri-birlerini
ensemqq.
• 121 •
Yaz]n, ìzerqk infinitiv formas]nda duran i=likler]n altlar]n]
iki=qr ìziylqn.
11. Okuyun laflar], koyarak onnar] infinitiv formas]na.
Al, bak, git, ver, gir, yat, oyna, seslq, beklq, dur, yap, bitir,
gel, getir, `]k, gwt, tut, sil, ek, kapa, èki=, gxtwr.
Yaz]n. Be= laflan kurun birqr cwmlq.

X r n e k : getir – getirmqq, ...
}=liklerin infinitiv formas], vokal garmoniyas]na gxrq kurulêr

afikslqrlqn -maa, -mqq, ang]lar] eklenerlqr temel formaya:
at-maa, dur-maa; git-mqq, ver-mqq.
12. Okuyun laflar], koyarak onnar] temel formas]nda.
Gxtwrmqq, getirmqq, y]kamaa, paklamaa, atmaa, delmqq, urmaa, bak-

maa, tutmaa, atlamaa, `]karmaa, kald]rmaa, yoklamaa, silmqq, wrkwtmqq,
swpwrmqq, temizlemqq, eklemqq, swrmqq.
X r n e k : temizlemqq – temizlq, ...
Yaz]n. W`qr i=liklqn kurun birqr cwmlq.
13. Okuyun laflar]. Dwzwn i=liklerin infinitiv formas]ndan eni,

birkxklw inkqrlik formas]n].
X r n e k : gitmqq – gitmemqq; gitmqq =kolaya; ...

Atmaa, oynamaa, ka`maa, atlamaa, urmaa, tutmaa, dw=mqq,
wzmqq, èkmqq, gitmqq, xrwmqq, vermqq, èlmqq.
Yaz]n, dwzerqk bu i=liklerdqn lafbirle=mesi.
14. Okuyun. Koyun i=likleri temel formas]nda.

• 122 •
Bakmaa, saamaa, koymaa, urmaa, dw=mqq, yakmaa, bwwmqq,
se`mqq, giimqq, imqq, doymaa, saymaa, diimqq, yaamaa.
15. Okuyun. Ang] cwmlelerdq i=lem olêr =indi# Ang] cwmlelerdq

olmu= nezamansa# Ang] cwmlelerdq i=lem olacek nezamansa#
~]kar]n n]=ann] i=likleri, koyarak onnara soru=.
Vasilka wwrener w`wncw klasta. Dwn o yazd] yaratma hem yazd] onu
islqq. +indi o yazêr diktant. Evdq o okuyacek annatmay] da haz]rlana-
cek takrirq. Yaar]n o yazacek takrir.
Yaz]n, cwmlelerdq ba= paylar]n altlar]n] ìzerqk.
16. Okuyun teksti. Bulun da ìzin i=liklerin altlar]n]. Kóyun soru=u

da sxlqyin, i=lem cwmlelerdq olmu= mu, olêr m] osayd] olacek m]#
~ocucaklar topland]lar kwwywn kenar]nda, tolokada. Koli tutard] kol-

tuunda topu. Miti hem Todur bxldwlqr u=aklar] iki komandaya.
}=idiler orbitran]n sesi. Oyun tolokada èkeder. Burada oynêêrlar iki
sokaan u=aklar]. Gittik`q oyun k]z]=êr, i=idiler seslqr, baar]=, s]kl]k...
Eer bwwn komandalarda belli olmaarsayd], kim kimi ensedi, oyunu
ilerledeceklqr xbwr pazara da àl]=aceklar mutlak belli olsun enseyici.
Yaz]n tefterlerinizq.
Nicq dii=iler i=liklqr#
17. Okuyun teksti.
Nekadar òk e=illik olacek dolaylarda, okadar taa saal]kl] olacez, okadar
taa gxzql olacek tabiat hem ya=amam]z. Bolni\alarda gezmemqq hem ila`
aaramamaa deyni, lqqz]m herbir adam nekadar taa òk erindq durmas]n:
gimnastika yaps]n, oynas]n, gezsin, atlas]n, y]kans]n, wzswn...
Yaz]n, i=liklerin altlar]n] ìzerqk.

• 123 •
18. Okuyun laflar], olun dikat! Bu laflarda var sakl] i=liklqr. Bulun
onnar].
P}N-
DAALI+MAA
D}RMQQ
Yaz]n sakl] laflar] hepsiciini, ìzerqk sade i=liklerin altlar]n]

hem onnar]n aras]ndan be=innqn kurun birqr cwmlq.
19. Okuyun tabli\ay].
Zamannarda i=liklerin dii=ilmesi

}nfinitiv Temel forma Ge`. zaman +ind. zaman Gel. zaman
Ne yapmaa# Ne yap# Ne yapt]# Ne yapêr# Ne yapacek#
gitmqq git gitti gider gidecek
vermqq ver verdi verer verecek
durmaa dur durdu durêr duracek
koymaa koy koydu koyêr koyacek
almaa al ald] alêr alacek
bwkmqq bwk bwktw bwker bwkecek
asmaa as ast] asêr asacek
Tabli\ay] kullanarak, dii=tirin i=likleri gxrmqq, ekmqq hem

kwsmqq.
20. Okuyun teksti.
Fizkultura uroklar]na deerlqr saal]k uroo. Neìn acaba# Bulêr]m, ani

buna cuvap herkezi klasta oturannar verqbilecek. ~wnkw sport, fizkultu-
ra uroklar]...
• 124 •
Yaz]n annatman]n èketmesini da bitirdin èkedilmi= fikiri taa
iki-w` cwmlqylqn. }=liklerin altlar]n] ìzin, a`]klayarak onnar]n
zamannar]n].
21. Okuyun tabli\ay]. Neylqn bu tabli\an]n i=likleri ba=kalanêrlar

xbwr tabli\an]n i=liklerindqn# A`]klay]n fikirlerinizi.
}nfinitiv Temel forma Ge`mi= zam. +indiki zam. Gelelecek zam.

saklamaa sakla saklad] saklêêr saklayacek
paklamaa pakla paklad] paklêêr paklayacek
seslemqq seslq sesledi sesleer sesleyecek
beklemqq beklq bekledi bekleer bekleyecek
imqq i idi iyer iyecek
Bu tabli\ay] kullanarak, dii=tirin i=likleri xrwmqq, eklemqq hem

erimqq.
22. Bulun bu laflara lqqz]mn] i=lik da koyun onnar] w` zamanda

soru=lara gxrq.
ne yapt]#... ne yapt]#
k]zàaz ne yapêr#... fidan... ne yapêr
ne yapacek#... ne yapacek#
∙∙∙ ∙∙∙
pali ∙∙∙ mum ∙∙∙
∙∙∙ ∙∙∙
∙∙∙ ∙∙∙
saat ∙∙∙ horoz ∙∙∙
∙∙∙ ∙∙∙
23. Okuyun teksti.
Kati herkerq kendi i=lerini koyêr erlerinq. O pek sever, ki ièrdq pak
olsun. O biler vak]d]n paas]n].
K]zàaz becerer havezlqn i=lemqq. O y]kêêr kaplar], yard]m eder ma-
lisinq imqq haz]rlamaa, ièrlerini tertiplemqq.
• 125 •
Bulun i=likleri. Koyun onnar] ge`mi= zamanda.
Yaz]n teksti i=liklqrlqn ge`mi= zamanda.
~]kar]n da yaz]n bitkidq sade vokallan bitqn i=likleri.
24. Dii=tirin bu i=likleri zamannara gxrq. Kullan]n tabli\alar].
Oturmaa, wzmqq, okumaa, kaz]maa, beslemqq.
}=liklerin ikisinnqn kurun birqr cwmlq da yaz]n.
25. Okuyun teksti.

Derq ta=m]=
Biz kay]klan yakla=t]k adac]]n kenar]na. Onu h]zl] xrtqrdi su.
Adac]kta ka`]nard] karaca. Bir gwmenin alt]nda yatard] karaca yavrusu.
Tq neìn o istemqzdi gitmqq adac]ktan! Onun yavrusu becermqqzdi wzmqq.
Biz ald]k yavruyu kay]k iìnq. Karaca-mamu wzqrdi ard]m]za. Tq
kay]]n dibi diidi kenara. Daac] ald] da koydu yavruyu kuruya.
Tezdq anas] da wzerqk eti=ti kenara. Yavrusu gitti onun ard]na.
(G. Skrebi\kiyq gxrq)
Nas]l ba=ka twrlw var nicq koymaa bu tekstin ad]n] (ba=l]]n])#

1. Ne vard] nicq olsun bu hayvannarlan#
• 126 •
2. Neìn karaca-ana` gitmqzmi= adac]ktan#
3. Nicq kurtarm]=lar karaca yavrusunu#
Haz]rlan]n takrir yazmaa.
Yaz]n takririn tekstini.
26. Yaz]n cwmleleri, i=likleri koyarak lqqz]mn] wzdq hem say]da.

}=likleri kóyun ge`mi= zamanda.
Vari hem Nasti (git) =kolaya. Bqn (oku) bir merakl] annatma. Sqn (yaz)
pek gxzql. Biz (gel) evq. Siz (atla) ùkuru. Onnar (eti=) bostana. Sqn (al),
ama faydas]z.
Yaz]n, aàrak parantezalar] hem a`]klayarak i=liklerin wzlerini

hem say]lar]n]. Kóyun onnara soru=.
27. Okuyun i=likleri. Sxlqyin zamannar]n].
Sallêêr, okuyêr, a`êr, verer, atêr, wzer, gxtwrer.
Yaz]n i=likleri ge`mi= zamanda birlik say]s]nda w`wncw wzdq.

Afiksleri n]=annay]n. X r n e k : gxtwrer – gxtwrdw, ...
}=liklerin birisinnqn kurun bir cwmlq.
28. Yap]n cwmlq pay] analizi. }lk cwmlenin shemas]n] yap]n.
Bizim klasta wwrener w` an]lm]= gwre=ì. Onnar tezdq gideceklqr res-

publika yar]=lar]na.
Uydurun laflar]: gitmqq, gelmqq, dxnmqq. Ang] i=liklqr burada

yak]n maanal], ang]lar] da kar=] maanal]#
29. Okuyun. Dw=wnwn, neìn xlq deerlqr.
1. Kqqmil kiyat – haliz yortu.

2. Kiyat yard]mnayacek zaametindq, kurtaracek beladan.
3. Kiyat – en ii kafadar.
4. Kiyat sevinmeliktq gxzelleder, belada usland]rêr.
• 127 •
5. Okumaa sqn bilmqqrsqn – bokluk,
Kapal] gxzlerin perdesi.
Sqn tutarsan kiyatlan dostluk –
Ayd]nn]k hem =afkl] ilersi.
Yaz]n uygun sxzleri. A`]klay]n i=liklerin zamannar]n]
}=liklerin inkqrlik formas]

30. Okuyun.
~al]=kan adam sever i=lemqq. Zaamet ona sevinmelik getirer.
Nicq siz annêêrs]n]z ikinci cwmlenin maanas]n]#

Yaz]n teksti akl]n]zda tuttuuna gxrq. }=liklerin altlar]n] ìzin.
Nesoy afiks lqqz]m eklemqq i=liklerq, laf gidqrseydi haylaz
adam iìn# Yaz]n.
Haylaz adam sevmeer i=lemqq. Zaamet ona k]smet getirmeer.
Bxlq insannar] hat]rlamêêrlar.
}=liklerin =indiki zamanda afiksleri -mê (-me-) gxsterer onnar]n inkqr-

liini: al-mê-êr, sat-mê-êr, gel-me-er, ver-me-er. Afiks -mê- (-me-)
yaz]lêr vokal garmoniyas]na gxrq.
1) Ate=tq yanmêêr,
Suda daalmêêr.
2) Gecq-gwndwz xrwyer –
Erindqn k]p]rdanmêêr.
• 128 •
Yaz]n bilmeycelerin cuvaplar]nnan birqr cwmlq, i=likleri
koyarak inkqrlik formas]na. Tekstlerdq inkqrlik formas]nda
duran i=liklerin altlar]n] ìzin.
32. Okuyun uygun sxzleri. A`]klay]n maanalar]n].
Wwrenecqn – ilerleyecqn, wwrenmeyecqn – geeri kalacan. Wwrenmqq

utanma, bilmemqq utan. }stqrsqn k]smetli olmaa – dw=meer zaametini say-
maa. Biyaz ellqr i=i sevmeer. Y]m]rta tauu wwretmeer.
Yaz]n uygun sxzleri. Yap]n kontrol. }nkqrlik formas]nda

bulunan i=liklerin altlar]n] ìzin.
33. Okuyun teksti. Neredq yak]=êr, i=likleri koyun inkqrlik

formas]na.
Petri yazêr, ama Kosti yaz... . Niku istq... yazmaa.

Ma=i diker dadaya fistanc]k, ama Tudorka dik ... . Oli istq ... dikmqq.
Simu oynêêr top, ama Todur istq ... oynamaa.
Sandi gwder koyunnar], ama }li=ka istq ... gwtmqq.
Yaz]n cwmleleri, ìzerqk koyulmu= afikslerin altlar]n] hem a`]-

klayarak onnar]n dooruyaz]lmas]n].
}=liklerin ge`mi= zamanda afiksleri -ma-, -me- gxsterer onnar]n inkq-

rliini: al-ma-d]m, oyna-ma-d]m, ver-me-dim, gxr-me-dim.
Afiks -ma-, (-me-) yaz]lêr vokal garmoniyas]na gxrq.
34. Okuyun.
Dwn biz òcuklarlan futbol oynamad]k, cay]ra hi` gitmedik, xbwr

komandaylan hi` bulu=mad]k.
Sokakta biz gxrdwk bir bwwk kxpek, ama o bizq hic dokunmad],
sokulup, korkutmad], hi` salmad] da.
~ocucaklar pek àl]=t]lar, ama xbwr maalenin komandas]n] xlq da
enseyqmedilqr.
• 129 •
Var m] nicq olsun ses dxnmesi i=liklerin inkqrlik formas]nda#
}=liklerq, ang]lar] temel formas]nda biterlqr sessiz konsonnarlan,

eklener ileri dooru sessiz konsonnan èkedqn afikslqr. Ama inkqrlik
-mê-, -me-; -ma-, -me- afikslerdqn sora o sessiz konsonnar dxnerlqr
ètin e=lerinq: sat – satt], sátma-d]; kap – kapt], kápma-d]; sus – sustu,
súsma-d]; ak – akt], ákma-d], ek – ekti, ékme-di.
35. Okuyun. Hepsini i=likleri ge`mi= zamanda inkqrlik formas]na

kóyun.
Asmaa, kesmqq, kwsmqq, suutmaa, bakmaa, ekmqq.

Verilmi= i=liklerin ikisinnqn kurun birqr cwmlq, koyarak onnar]
inkqrlik formas]na.
36. Okuyun teksti. Kimin iìn annad]lêr bu teksttq# Kóyun tekstin

ad]n].
~ocucak bu sabaa erken kalkmam]=, yataan] toplamam]=, wzwnw y]ka-

mam]= hem gimnastika da yapmam]=. O evdekilerinq selqm vermemi=,
sabaa kavalt]s]n] yapmam]= hem =kolaya da gitmemi=.
Yaz]n bir tekst =eremet u=ak iìn hep bu i=likleri kullanarak

Kóyun tekstin ad]n].
}=liklerin gelecek zaman]nda -ma-, (-me-) afiksleri gxsterer onnar]n

inkqrliini: almayacam, beklqmeyecqm. Af]kslqr -ma-, (-me-) yaz]-
lêrlar vokal garmoniyas]na gxrq.
37. Verilmi= i=likleri kóyun gelecek zamanda inkqrlik forma-

s]nda.
Xrnek: Gitmqq – git – gitmeyecek, ...
• 130 •
Oynamaa, baarmaa, eti=mqq, devirmqq, èki=mqq, kabarmaa, sa`maa,
i`mqq, dikmqq, ka`maa, durmaa.
Yaz]n i=likleri. W`wnnqn inkqrlik formas]nda kurun birqr cwmlq.
38. Kurun bir annatma «Nicq biz yortuya haz]rlanêr]z» yada

«Nicq bizim klas gezintiyq gitti». Yaz]n annatma. }=liklerin
altlar]n] ìzin, belliederqk zamannar]n] hem formalar]n].
39. Okuyun teksti.

Mamunun gwnw
Yaar]n mamunun gwnw. Mamuya deyni bqn haz]rlad]m ìcek hem bir
baa=]=. O gwnw bqn brakmayacam mamu i=lesin. Yaar]n o dw=meer imqq
da yaps]n, ièrsini da paklas]n. Hepsiciini i=leri biz bakaylan yapacez.
Bwtwn gecq uyumayacez, ama mamuyu sevindirecez.
Yaz]n. }nkqrlik formas]nda i=liklerin altlar]n] ìzin.
40. Okuyun. A`]klay]n uygun sxzlerin maanalar]n].
Ko sa`]n k]sa olsun, ama fikirin olsun uzun. Ne ekecqn – onu da

biècqn. Kim isteer zengin olmaa – taa òk lqqz]m àl]=maa. Kw`wktqn
zanaat aara, sora dalacan bala. Tabeetini brak, dostum, taa tez i=indqn tu-
tun. K]zaa yaz]n haz]rla, k]= – taligay] sakla.
Yaz]n. Temel formas]nda i=likleri kóyun infinitiv formas]na
(paranteza iìndq).
X rnek: Yátma (yatmaa) yaz]n gxlgedq, ekmek bwwmeer sergendq.
41. Okuyun teksti. Kóyun ad]n]. }lerledin teksti.
Bu olmu= aàn, art]k av=amm]=. ~ocucak, k]rdan dxnqrkqn, durgunmu=

kxprwnwn wstwndq. Su iìndqn i=itmi= kurbaalar]n sesini. Kxprwnwn yan ger-
mesinq dayand]ynan, gérmq k]r]lm]= da òcucak ba=a=aa dw=mw= su iìnq. Su
diilmi= derin, ama òcucak kaybetmi= kendisini da sade inneyqrmi=. Biraz vak]-
ttan sora geèr kxprw wstwndqn sportù Vasi. O i=itmi= òcucaan innemesini...
• 131 •
Yaz]n teksti, a`]klayarak i=liklerin zamannar]n], formalar]n],
wzlerini hem say]lar]n].
42. Okuyun teksti.

Nata=an]n bay]rc]]
Bu olmu= 1942-ci y]lda.
Nata=a Koùevskaya `]karm]= dww= tarlas]ndan yaral]lar] hem sakatlar]
da erle=tirmi= onnar] blindajda. Tezdq lqqz]mm]= gelsin sanitar ma=inas].
Ans]zdan yolda peydalanm]=lar nem\elqr. Onnar doorulmu=tular
dooru blindaja.
Nata=a kapm]= avtomat] da kaàrak gitmi= bay]rcaa. Du=mannar
gxrmw=lqr onu da a`m]=lar ate=. Bir pulq batm]= ayaana. Nata=a mekle-
yerqk eti=mi= bay]rc]]n tepesinq da a`m]= ate= du=mannar]n wstwnq.
Patronnar bitmi=. Du=mannar sarm]=lar k]z]. Aàn onnar pek yak]n
sokulmu=lar, Nata=a bitki granatay] atm]=.
Sora bu bay]rcaa koymu=lar k]z]n ad]n].
(O. Korot\eva gxrq)
Neìn tekstin ad] xlq#

1. Nezaman olmu=lar bu olu=lar, ang]lar] iìn annad]lêr bu teksttq.
2. Neredq Nata=a erle=tirmi= cenkìleri#
3. Neìn Nata=a dww=q kat]lm]=#
4. Nicq o dww=qrmi= du=mannarlan#
5. Nicq siz onu gxrersiniz sizincesinq#
Ne gxsterer laf bay]rc]k (bay]r)#
Haz]rlan]n yazmaa takrir.
Yaz]n takririn tekstini.
43. Haz]rlan]n annatmaa i=liklqr iìn verilmi= plana gxrq:
1) Ne o i=lik#
2) Ne i= iìn lqqz]m i=liklqr bizim dilimizdq (sxzwmwzdq)#
3) Nesoy soru=lara cuvap ederlqr i=liklqr#
4) Nicq dii=ilerlqr i=liklqr# Verin xrnek.
5) Nesoy cwmlq pay] taa òk kerq olêrlar i=liklqr#
• 132 •
Testlqr “}=lik”
1-inci test. Ang] laflar gxstererlqr 6-nc] test. Bulun konsonnan bitqn
predmetin i=lemini# i=likleri.
1. Kal]n, kaavi, korafl]. 1. Almaa, tutmu=, verecek, yazêr.
2. Vatan, dost, saal]k. 2. Korumaa, tuzlayacam, solumu=,
3. Korumaa, iilenmqq, dostla=maa. ekleer.
3. Kaz]yacam, ka=]m]=, kwrwyer, bek-
2-nci test. Ang] adl]klar kurulma lemqq.
i=liklerdqn# 7-nci test. Bulun vokallan bitqn i=likleri.
1. Okumak, yazmak, susmak. 1. Kwsmqq, delmqq, oturmaa, bakmaa.
2. Ta=]maa, k]ymaa, yuurmaa. 2. Silmi=, e=mi=, girmi=, sinmi=.
3. Gxster, dostla=, koru. 3. Elemqq, beklemqq, tuzlamaa, okumaa.
3-wncw test. Ang] i=liklqr kurulma 8-inci test. Bulun zeedq lafl] s]ray].
adl]klardan# 1. Bakm]=, bildi, gitmi=ti, okuduydu,
1. }=lq, seslq, eklq. verecek.
2. Ya=amaa, yaymaa, yolmaa. 2. Aalamaa, yaamaa, suumaa, diimqq,
3. Susmaa, durmaa, kurumaa. in.
3. ~ek, ge`, dur, yat, gel, imqq.
4-wncw test. Ang] i=liklqr gxstererlqr
=indiki zaman]# 9-uncu test. Ang] s]radak] laflar
1. Adad], bakt]yd], gitmi=. durêrlar temel formas]nda#
2. Uracek, dola=m]=, koruyacek. 1. Alêr, satêr, bakêr, yazêr.
3. Okuyêr, dostla=êr, iilener. 2. Almaa, satmaa, bakmaa, yazmaa.
3. Al, sat, bak, yaz.
5-inci test. Bulun ge`mi= zamanda
i=liklqrlqn s]ray]. 10-uncu test. Ang] s]rada bulunêrlar
1. Alacek, geècek, sesleyecek. zamans]z i=liklqr#
2. Durmu=, yard]mnam]=, kald]rm]=. 1. A`êr, bakêr, gider, okuyer.
3. Yayêr, swrwyer, kar=]lêêr. 2. A`maa, bakmaa, gitmqq, okumaa.
3. A`t], bakt], gitti, okudu.
• 133 •
Dostun yoksayd] – edin,
Tutma kendini girgin.
Kendisi dost kaybedecek
Zorunda o gelecek.
Ardlaflar
Ang] laflara deniler ardlaf#
Laflara, ang]lar] sxzwmwzdq yard]mnêêrlar taa derindqn annamaa

olu=lar], onnar]n zaman]n], erini, sebepini h.b., deniler ardlaf: pazara
kadar, yazdan sora, evin wstwndq, aac]n alt]nda, p]nar]n yan]nda,
av=amdan, pazaradan, gwzqdqn.
Ardlaflar yaz]lêrlar kendiba=]na kullanan sxz paylar]n ard]na.
Onu=tan da onnara deniler ardlaf.
1. Okuyun. Bulun verilmi= teksttq ardlaflar], ang]lar] a`]klêêrlar

neyisq. Neredqn bu yaratma paràs]. Ang] tema burada a`]-
klanêr# Nesoy bu tekst: annatma m], yazd]rma m] osayd] fi-
kirlemq mi#
Petriyi, kendi saabisini, Bozka pek sevqrmi=. Bo=taykan, hi` onun yan]n-
dan ay]r]lmaazm]=. Pek sevqrmi= Petriylqn oynamaa, onun dolay]nda ka`]
nmaa, yada, oturup xnwndq, dooru onun gxzlerinq bakmaa. Bozka anna-
yarm]= Petriyi yar]m laftan, tamannayarm]= onun herbir izinini. Ama ... .
Yaz]n, ardlaflar]n altlar]n] ìzerqk.
Adl]klarlan, ang]lar] cuvap ederlqr soru=lara neylqn# nezaman-

dan#, nezamana kadar# ardlaflar yaz]lêrlar birerdq, bir afiks gibi:
almaylan, eriklqn; samannan, elimnqn; sabaadan – av=amadan.
• 134 •
2. Okuyun teksti. Noktalar]n erinq àl]=]n bulmaa yak]=]kl] yard]-
mc] laf (ardlaf]).
Bwtwn afta biz bulunduk deniz ... . Bir gwnwn ... u=aklar hepsicii tan]=t]-
lar. Pali saklanm]=t] masan]n ... .
Vasilka cuvap edqrdi soru=lara taftan]n ... . Lelek yapm]=t] yuvas]n] evin
... . U=aklar oynayard]lar kapunun ... . Hamurlan teknq durard] pat]n ... .
Yaz]n, ìzerqk ardlaflar]n altlar]n].
3. Okuyun uygun sxzleri, a`]klay]n onnar]n maanas]n].
Dostluk paraylan al]nmaz.

}nsana deyni dostluk – kqr nicq taazq soluk.
Yaz]n, ìzerqk ardlaflar]n altlar]n].
4. Okuyun ardlaflar]. Kurun herbir ardlaf]nnan birqr cwmlq.
X r n e k : beeri — Dwndqn beeri dostum bizdq bulunêr.

}ìn, kadar, sora, ba=ka; xn, ard, boy, wst.
Yaz]n cwmleleri tefterlerinizq, ardlaflar]n altlar]n] ìzerqk.
5. Okuyun, koyarak yard]mc] ardlaflar]n] lqqz]mn] formada.

Buna var m] nicq demqq tekst# Var m] nicq koymaa bu tekstin
ad]n]# Neìn#
X r n e k : ~xlmek durêr penèrenin (wst) wstundq.

Koy swpwrgeyi kapunun (ard). Garga oturmu= bacan]n (wst).
Keìlqr otlêêr derenin (boy). Dostum bulunarkan benim (yan), wreemq
pek ho= geler. P]nar]n (i`) topa` atmaa olmaz. +kolan]n (ard) bwwyer bir
kal]n me=q. Kwwywn (orta) toplanêr insan.
Yaz]n cwmleleri tefterlerinizq, ardlaflar]n altlar]n] ìzerqk.
• 135 •
6. Okuyun teksti. Buna var m] nicq demqq tekst# Neìn#
Var m] bu tekstin temas]#
Kapumuz a`]k
Uàklan kalkt]ynan havaya da bakt]ynan a=aa, kanatlar]n alt]nda a`]lêr
bir bwwk hem gxzql panorama. Moldovaylan Bucak gxrwner, nicq gerdan,
topraan boynusunda. }ki dizi sedef gibi, durêrlar Prutlan Nistrunun boy-
lar]nda, sans]n sicim ipindq dizili, gxzql hem zengin moldovan, ukrain,
gagauz hem bulgar kwwleri. Bir iiri almaz gibi durêr bu sedeflerin ortas]-
nda Ki=inxv. Gxzqlleder bu diziyi taa ufarak paal] ta=lar da, nicq Bel\,
Bender, Tiraspol, Komrat, Kahul, Tumarva, Bolgrad...
Yaz]n, ìzerqk ardlaflar]n altlar]n], a`]klayarak onnar]n rolunu

hem dooruyaz]lmas]n].
7. Dw=wnwn da doldurun
kafesìkleri adl]klarlan. n a n
n q n
l a n
l q n
d a n
d q n
l q n
W`qr ardlaf]nnan kurun birqr cwmlq da yaz]n tefterlerinizq.
Dooru kullan]n ardlaflar]

Ardlaflar: iìn, kadar, gxrq, kar=], ba=ka, sora, beeri, wst, alt, xn,
ard, yan, orta, i`, d]=, kar=], ba=, boy h.b. yaz]lêrlar ba=ka laflarlan
ay]r]: u=aklar iìn, k]=a kadar, bana gxrq, du=mana kar=], bundan
ba=ka, yazdan sora, dwndqn beeri; pat]n wstwndq, masan]n alt]nda,
kapunun xnwndq, evin ard]nda, p]nar]n yan]nda, alay]n ortas]nda,
=kolan]n iìndq, èvrenin d]=an]nda, bana kar=], pay]n ba=]nda, yolun
boyunda ...
Ama ardlaflar -lan, -lqn; -dan, -dqn; -tan, -tqn; -nan, -nqn laflar-
lan yaz]lêrlar birerdq: kumnan, emnqn; u=aklan, kirezlqn; yazadan,
bizqdqn.
• 136 •
Bwwklerq hat]r gwderiz ...
Kw`wklerq yard]mnêêr]z ...
Bizq bwwk dost etiket,
Neìnki biz =eremet.
Tekrar
1. Okuyun kiyatta, ang] temalar] (wwrendiniz) ge`tiniz bu
wwrenmqk y]l]nda. Kiyad]n ang] paràs]nda var nicq bulmaa
bunun iìn informa\iya#
2. Okuyun soru=lar] hem onnar]n cuvaplar]n].
Neyq deniler laf# Laf – o predmetlerin adlar], n]=annar],

i=lemneri: kiyat, eni, okumaa.
Ne o cwmlq# Bir yada birka` lafa, ang]lar] gxstererlqr

bir bitirilmi= fikir, cwmlq deniler: Yaz.
U=aklar dinnenerlqr deniz boyunda.
Nesoy paràlardan
kurulu laflar# Laflar kurulu kxktqn hem af]kstqn: ev,
evcqqz, evdq; =kola, =kolac], =kolaya.
Nedqn kurulu
cwmlelqr# Cwmlelqr kurulu laflardan, ang]lar]
baal] biri-birinq maanayca: Panti ald]
bibliotekadan eni bir kiyat.
• 137 •
Nesoy sxz paylar] siz bilersiniz#
Sxz paylar]: adl]klar, n]=ann]klar, i=liklqr, ardlaflar:

yaprak – adl]k ak]l – adl]k
yaprakl] – n]=ann]k ak]ll] – n]=ann]k
yapraklanmaa – i=lik ak]llanmaa – i=lik
yapraan wstwndq – ardlaf
Nesoy cwmlq paylar] var#
Cwmlq paylar] bxlwnerlqr ba= hem ikincili paylara.

Subyekt hem predikat – cwmlenin ba= paylar]:
S. Pr. S. Pr.
Panti ald] bir kiyat. Gagauzlar `]kêrlar k]rlara.
3. Okuyun teksti. Ka` cwmlq var onda#
}lkyaz]n èketmesindq duumu=lar gxcenciklqr onnar biri birinq

dayanm]=lar pek kqqmil saklanm]=lar gxcenciklqr b]ld]rk] koraylar]n
iìndq burada onnar] bulamayacek =iret tilki gxcenciklqr dayan]kl] bek-
leerlqr analar]n] mamular] geler kaàrak da doyurêr aa` u=ac]klar]n].
(}. Sokolov-Mikitova gxrq)
Yaz]n teksti. Herbir cwmlenin sonunda koyun nokta. }lk w` cwm-

ledq ìzin ba= paylar]n altlar]n]. }lk cwmlenin shemas]n] yap]n.
Al]n esaba, ang] laflar teksttq kullan]lêr gxcenciklerin erinq.
4. Okuuyn teksti. Bulun laflar], ang]lar] kullan]lêrlar adl]klar]n erinq.

Yaban]
Yaz]n yaban] tok. O insana h]zlanmêêr. K]=]n yaban] aa`l]k èker. O
pek zabunnêêr. Suuklar onu zeetleer. Boran koolêêr oradan oray]. K]= hep
taa derin olêr. Yaban] imqq aarêêr. Kolay, ama bulamêêr. Ona can]n ac]-
• 138 •
yêr. Ozaman yaban] adama da h]zlanêr. Adam korunêr. Twfek atarsa, ya-
ban] ka`êr. Adam kurtulêr.
Neìn tekstin ad] koyulu bxlq# Yaz]n ilk cwmleyi, ìzin subyektin
hem predikat]n altlar]n], `]kar]n bu lafbirle=melerini. Hep bxlq
analiz yap]n ikinci hem w`wncw cwmlelerq.
Adl]klar]n (adlar]n) erinq kullan]lan laflara aderlik deniler: Yaz]n

yaban] tok. O insana h]zlanmêêr. Ondan lqqzim korunmaa.
Tekst
5. Okuyun soru=lar] da haz]rlan]n vermqq onnara cuvap:
1. Nicq ay]rmaa teksti toplama cwmlelerdqn#
2. Ne o tema hem tekstin xz fikiti#
3. Nesoy tekstlqr var nicq olsunnar#
6. Kurun bir tekst verilmi= plana gxrq:

1. Nesoy kiyatlar bqn okudum#
2. Neyi bqn beenerim kiyatlarda#
Yaz]n teksti. Yap]n kontrol. Nesoy tekst siz yazd]n]z: annatma

m], yazd]rma m] osayd] fikirlemq mi# }nand]r]n.
7. Dikat geìrin gxzdqn parkta

aa`lar]. Nicq dii=ilmi=lqr onnar
ilkyaz]n# Yaz]n kw`wrqk
bir yazd]rma teksti 2–3
cwmledqn aa` iìn, ang]-
s] sizin bak]=]n]z] kendisinq
baalad].
Taa èketmedqqn teksti yazmaa,

koyun tekstin ad]n] hem bulun onun
xz fikirini.
• 139 •
Laf kurulu=u
8. Kurun birkxklw laflar laflardan adam, dost, baa.
ADAM DOST BAA

Yáz]n laflar] s]rada virgwl a=]r]. Laflar]n wstwndq belli edin sxz
paylar]n]. Ang] laflara deniler birkxklw# Annad]n bunu verilmi=
xrneklerdq.
9. Verilmi= laflara yap]n lafkurulu=ca analiz.
Baalar, yaamurluk, kiyat`]l]k, kazmac], esaplamaa, bukvalar]n,

e=iklerdq, dostla=maa, selqmna=maa, hat]rlamak, ac]lamamaa.
Bulun laflar], ang]lar] uyêrlar bu shemalara:

1) 2) 3)
Bu laflarlan kurun birqr cwmlq. Kendinizdqn bulun (kurun)
birqr laf bir afiksli, iki afiksli, w` afiksli.
• 140 •
10. Gxzdqn geìrin resimi. Kurun ona gxrq bir annatma.
K o n t r o l c u l a f l a r : ìmen, gwne= y]s]dêr, ilkyaz i=leri, zaamet,

aa`lar]n gwwdelerini, aa`lar]n dolaylar]n], kire`leerlqr, k]zàazlar, òcu-
caklar, dikerlqr fidanc]k, y]slêêr, t]rm]klêêrlar, àl]=êrlar, fidanc]klar
bwwyeceklqr, meyva yapaceklar, u=aklar àl]=kan, u=aklar sevinerlqr.
Koyun annatman]n ad]n]. Yaz]n. Yap]n kontrol.
11. Cuvap edin soru=lara.
1) Neìn kxk – laflar]n en paal] paràs]. Gxsterin xrneklerdq.

2) Laf]n ang] pay]nnan (kxklqn mi osayd] afikslqn mi) dilimizdq
peydalanêr eni laflar# }nand]r]n. Okuyun kiyatta lafkurulu=u iìn.
3) Ne o lafkurucu hem lafdii=tirici afikslqr# Ne yapêr lafkurucu afiks
hem lafdii=tirici afiks#
4) Ne o -lan, -lqn; -dan, -dqn# Var m] nicq onnar] =a=]rmaa afikslqrlqn#
Neìn#
12. Bulun da yaz]n laflar], ang]lar] biterlqr (var nicq bitsinnqr)

bu afikslqrlqn:
nan ler-dq lar-]n yq ya
dan un nwn tq dq
W`wnnqn kurun birqr cwmlq, gxstererqk lafkurulu=unu.
13. Afikslqrlqn dwzwn eni laf. Paranteza iìndq veriler, ang] sxz
pay] olsun.
Dost – ... (i=l.), er – ... (n]=.), kirli – ... (adl.), ìèk – ... (n]=.),
yaralanmaa – ... (adl.), ses – ... (n]=.), eski – ... (i=l.), gecq – ... (i=l.), tuz
– ... (n]=.), ... (i=l.), =eker – (n]=.), ... (i=l.).
Xrnek: pap=oy — pap=oyluk (adl.), ...
}ki laflan kurun birqr cwmlq. Yaz]n.
• 141 •
14. Yaz]n ku=lar]n adlar]n].
1) Ev ku=lar]: tauk, ...

2) Yaban ku=lar]: kartal, ...
kartal, turna, gugu=, bwlbwl, garga, xrdek, buura, lelek, buhu, tauk
Yaz]n laflar] virgwl a=]r]. A`]klay]n, ne fayda yada zarar

getirerlqr ku=lar bizq.
Ne o lafdii=tirici afiks#
15. Cuvap edin soru=lara.
1) Ne o afiks#
2) Afikslqr laflarlan nicq yaz]lêrlar#
3) Dii=tirin laflar]n formalar]n]: a) al, git, ver, koy, bul; b) ekmek, kiyat,
bukva, kxk, afiks, laf, wwredici, penal, buura, saat.
Yaz]n iki bxlwmdqn da iki=qr laflarlan birqr cwmlq, afiksleri

n]=annay]n.
16. Uydurun i=likleri maanayca hem kurulu=à. Neylqn ay]r]lêr

i=lik ìftleri#
1) A`maa – kapamaa, doldurmaa – bo=altmaa, gelmqq – gitmqq, girmqq

– `]kmaa, vermqq – almaa, kalkmaa – oturmaa.
2) A`maa – a`mamaa, doldurmaa – doldurmamaa, gelmqq – gelmemqq,
girmqq – girmemqq, vermqq – vermemqq, kalkmaa – kalkmamaa.
Hep o mu: a`maa — kapamaa hem a`maa — a`mamaa # Yaz]n,

n]=annayarak ikinci bxlwmdq laflar]n afikslerini.
17. Okuyun.
Bizim dostumuz
Bizim klas]n u=aklar] pek beenerlqr Georgiy }vanovi` Stamatovu, ang]
s] s]k-s]k geler bizim klasa. O geler bizq klasa da annadêr òk merakl]
• 142 •
olu=lar: kendi gen`lii iìn hem insan]n o vak]tlarda ya=amas] iìn, ge`mi=
cenk hem kendi kafadarlar] iìn, ang]lar] onunnan barabar dww=mw=lqr
du=mannarlan.
Annad]n, ne annad]n]z Georgiy }vanovi` iìn. Yaz]n tefterlerinizq.
18. Gxzdqn geìrin resimi. Ona gxrq yaz]n bir annatma.
19. Okuyun teksti

Ekmek
Bwwtmqq ekmek – zor i=. Bwtwn y]l àl]=êrlar ìftìlqr, ki kabletmqq
kqqmil booday, pap=oy, arpa, yulaf berekedi. Gwzdqn taa haz]rlêêrlar
toomnuk.
Ay]rêrlar en iiri teneleri. K]=]n dwzerlqr ma=inal]]n bozgun`luunu,
haz]rlêêrlar toomnuu ekmqq. }lkyaz]n traktorlar birlikli k]ra `]kêrlar.
~ekederlqr ekmqq.
Ekinnqr olduynan, k]ra `]kêrlar kombaynalar. Yaz]n i= uslanmêêr gecq da.
Nicq annêêrs]n]z i= uslanmêêr# Nas]l var nicq demqq ba=ka

twrlw# Haz]rlan]n yazmaa teksti diktant gibi.
20. Okuyun sxleyi=leri, a`]klay]n onnar]n maanalar]n].
1. }i toomdan – ii bereket. 3. Vak]d] ka`]racan – berekedi kaybedecqn.

2. ~ok kaar – òk ekmek. 4. Herbir adam i=tq belli olêr.
• 143 •
Akl]n]zda tuttuuna gxrq yaz]n sxleyi=in birisini.
21. Annad]n, neìn ilk bxlwmdq laflar yaz]lêr uzun vokallan, ama
ikinci bxlwmdq k]sa vokallarlan.
1) Art]k bir afta saurdêr kaar. Saat be=tq u=aklar topland]lar =kolan]n
xnwnq. Baa bozumunadan kald]yd] bir aftadan zeedq. Swwt aa`lar] sark]t-
m]=t]lar dallar]n]. Bu i=i taa bir kerq yap]n.
2) ~amuru kard]ktan sora yapm]=lar topalak. Ge`qn pazar o zulum
keìyi satm]=lar. Kapuya urard] ba k]zàaz, ba òcucak. Vasilka kedicqq
verdi swt. Pat ta doluydu u=aklan.
Yaz]n.
Sxz paylar]
22. Okuyun da `xzwn bilmeyceleri. Cuvaplar]nnan kurun birqr
cwmlq.
1) Onun tantelas] – ipek.

Onunnan o tutêr sinek.
O tantelaya dw=qn,
Kaybeder can] heptqn.
2) ~ay]rda durêr òban,

Buynuzlar] alt]ndan.
Ama durêr salt gecq,
Dayanamêêr gwne=q.
Bilmeycelerin tekstlerini yaz]n, ìzerqk laflar]n altlar]n], ang]-

lar] cuvap ederlqr soru=a ne # Ama ang] adl]klar cuvap ederlqr
soru=a k i m #
23. Bulun zeedq laf].
• 144 •
Derq, pirq, gecq, kxpek, dana, kiyat, ana, biber, kemen`q, daul.
Kurun birqr cwmlq laflarlan gecq, kemen`q, hem daul da yaz]n.
24. Dii=tirin laflar] soru=lara gxrq, ( n e y in # , n e y q # ,

neyi#) , n]=annayarak afiksleri.
Kemen`q, resim, muz]ka, daul, sergi, dizi, dwwn, teatru.
X r n e k : lwlq – lwlenin, lwleyq – lwleyi; ...
Yaz]n tefterlerinizq, n]=annayarak afiksleri ( ).
25. Bulun zeedq laf].

Daulcu, kemenèci, baac], wwredici, kaku, keìci, doktor, agronom.
Bu laflar]n aras]ndan be=innqn kemenècilqr
kurun birqr cwmlq da yaz]n. daulcunun
26. Okuyun teksti. Paranteza iìndq bulunan laflar]n yaz]lma-

s]n] a`]klay]n.
Alma aac]na pindi (gani), armut aac]na da – (koli). Bizim (bozka)

pek fena kxpecik. Kotoy (vasi) tuttu bir bwwk s]àn. Mani ya=êêr (kos-
monavt) sokaanda. Todur (ki=inxvda) gitmi= zooparka. (lungan]n) bo-
yunda otlêêr òk koyun swrwleri. (baboglu nikolay ignatyevi`) – an]lm]=
gagauz yaz]c]s].
Yaz]n, aàrak parantezalar] hem iìndq bulunan laflar] dooru
yazarak.
27. Okuyun. Paranteza iìndq laflar] koyun lqqz]mn] formaya.

Nesoy soru=lara onnar cuvap ederlqr#
(Gecq) vak]d] dqdu saatlarlan bakard] (kara) gxkq da sans]n sayard] o

(pap=oy) tenesi gibi daan]k (ufak) y]ld]zlar]. Dqdu kendi (arif) bak]=]nnan
gxrqrdi diil sade o (yalab]k) y]ld]zlar], ama bwtwn (bwwk) dwnnq yap]s]n].
Da bundan sora, erdq ya=ayannar hem o kendisi gxrwnqrdilqr ona (ak]ll])
ama kw`wcwk, ufa`]k hem hals]z dwnnq tozàaz].
• 145 •
Neìn laflar formalar]n] dii=tirmedilqr# Ne var nicq sxleyqsiniz bu
laflar iìn, ang]lar] cuvap ederlqr soru=lara nesoy# hem ang]#
Hals]z – kuvetsiz
28. Bulun zeedq lafbirle=melerini.

Kaba kaar, eni fistan, kaavi òcuk, pi=mi= h]zl], olmu= wzwm, geni=
yol, wwsek ev, derin p]nar, gezer yava=, incq iplik.
W` lafbirle=mesinnqn kurun birqr cwmlq. Laflar]n, ang]lar]
cuvap ederlqr soru=a nes oy# , altlar]n] ìzin.
29. Okuyun. Nesoy tekst bu# Neredqn bu yaratma paràs]# Kim

onun avtoru#
Aàn o dxner geeri, k]zàaz ona sormu=:
– O senin malin mi#
– Diil, – demi= òcucak.
– Mamun mu# – =a=arak sormu= k]zàaz.
– Diil!
– Bekim bulwn yada komu=uykan#
– Diil! – cuvap etmi= òcucak. – o babunun biri. Bqn onu hi` bilmeerim.
Yaz]n. }=liklerin altlar]n] ìzin iki=qr ìziylqn, koyarak onnara
soru=lar].
30. Okuyun yaratma paràs]n]. Bulun soru=, annatma hem =a=ma

cwmlelerini.
– Korun! Kurtar kendini!
Ama Koli bulmu= bir sopa da, ne kaàbilqrseydi, alatlêêr Juku kurtarmaa.
Bu sesq hem baar]=a h]zl] `]kêr daac] da koolêêr kendi kxpeklerini.
– Kimin bu kxpek# – wfkeli sormu= daac].
– Benim, – demi= Koli.
Ama Vani hi` aaz]n] da a`mam]=.
~al]=]n aazdan èvirmqq bu dialoglu teksti dialogsuza. Yaz]n,
w`wncw hem dordwncw cwmlelerin ba= paylar]n]n altlar]n] ìzerqk.
• 146 •
31. Okuyun cwmleleri. Bulun ardlaflar] da a`]klay]n onnar]n
dooruyaz]lmas]n].
Pazardan pazaradan Sofi gezer muz]kal =kolas]na. Evdqn =kolaya-

dan Ristu gider sade aullar]n boyundan. Hem dooru da yapêr. Bir paya-
can damda sarkêr tavandan erqdqn. Simu haz]rlam]= mamusuna deyni
kqqmil bir baa=]=. Evin wstwndq kqr bir bak]r leen gibi yalab]yarm]= dolu
ay. U=aklar toplanm]=lar wwredicinin yan]na.
Bak]r leen – medn]y tazik
Yaz]n, n]=annayarak ardlaflar].
32. Gxzdqn geìrin resimi.
1) Kiminnqn sqn gittin zooparka# mamuylan, bakaylan...

2) Nesoy yabannar ya=êêrlar zooparkta# maymunnar, fillqr,
karacalar, yaban keìleri.
3) Yabannar]n ang]s] sever y]kanmaa#
4) Ang] yabannar] sqn beendin#
Yaz]n yaratma verilmi= plana gxrq.
• 147 •
33. Okuyun “Tezdq yaz” temas]n]n plan]n]. Dw=wnwn da kurun
birqr annatma bu plana gxrq.
Xrneklik plan]:
1. Y]l]n ang] zaman] yakla=êr#
2. Nesoy hava kuruldu d]=arda#
3. Nelqr yapacan yaz]n (yaz vak]d])#
4. Beenersin mi yaz]# Neìn#
5. Y]l]n ang] zaman]n] sqn taa pek beenersin# Neìn#
Yaz]n annatmay] tefterlerinizq, a`]klayarak cwmlelerin tiplerini

intona\iyaya gxrq.
34. Afikslerin yard]m]nnan -cu, -cw, -c], -ci, -ù, -`w, `], -ì kurun
laflar], ang]lar] gxstererlqr adam]n zanaat]n].
Kwrk – kwrk`w, daul, kemen`q, ekmek, dana, xkwz, keì, bostan, trak-
tor, avtobu=, ila`, su, dut, zerdeli, alma, armut, swt, kaymak.
A`]klay]n bu afikslerin rollar]n].
35. Okuyun.
Eski hem eni laflar
Mamu hem ekmek laflardan taa paal] yoktur.
Herkerq olaceklar mamular, herkerq olacek ekmek. Mamular vererlqr
can u=aklar]na, ekmek tutêr ya=amay] dwnnedq. Hep xlqydi binnqrlqn y]l
geeri da. Xlq ileri dooru da olacek.
Eski laflar: arman ta=], dwven, yaba hem t]rpan. Kaybeldi bu laflar]n
adlar], `wnkw =indi kimsey onnar] kullanmêêr.
Traktor, kombayna, radio, televizor, kompyuter, troleybus – tq eni laf-
lar, ang]lar] peydaland]lar bitki vak]tlarda.
Yaz]n teksti. Yap]n kontrol.
36. Okuyun cwmleleri. Noktalar]n erinq koyun k]sa yada yak]=]-

kl] uzun vokallar].
• 148 •
U=aklar l... z]mm]= toplans]nnar bir s...ttan sora. Alm]= ... redici s...t
dalc...z]n] elinq da èketmi= annatm... ur... . Herbir adama deyni en p...l],
s...l]k. Cum... gwnw u=aklar giderlqr d...ya gezintiyq. G...ri dxneceklqr sade
...v=am ustw. Gezintidq u=...klar l...z]m olsunn...r pek dikat.
Yaz]n tefterlerinizq, a`]klayarak koyulmu= bukvalar]n dooru
yaz]lmas]n].
37. Yaz]n laflar], noktalar]n erinq ka`]r]lm]= bukvalar] koyarak.

N]=annay]n laf]n o paràs]n], neredq onnar bulunêrlar.
Ka..., tu..., a..., esa..., omu..., sakl..., ekl..., bekl..., karpu...,
ren..., cen..., du..., ka..., sa..., seki..., der..., lwl...
Ka`]r]lm]= konsonnar] koyun vokallar]n aras]na da yaz]n, ama

vokallan bitqn i=likleri hem adl]klar] dii=tirin xlq, ani gxrwnswn
(belli olsun) ses dxnmesi.
X r n e k : Kap — kab]; seslq — seslemi=, ...
38. Haz]rlan]n yazmaa teksti diktant gibi.

}ncqzanaatl]k
}ncqzanaat`] adam – o bir zengin ruhlu adam. O xlq bir adam, ang]s]
ya=amakta duyêr hem gxrer onu, neyi duymêêr hem gxrmeer ba=kas]. }ncqza-
naat`] adam diil sade kendisi taa derindqn gxrswn, duysun, annas]n olu=lar]n,
seslerin, renklerin uygunnuunu, gxzelliini, ama o becerer kendi zanaat]nnan,
yaratmalar]nnan ba=kas]n] da terbietmqq, ba=kas]n]n da gxzlerini a`maa bu
gxzellqq, ang]s] bizi sarêr, ba=kas]n] da wwretmqq annamaa, duymaa, gxrmqq,
may]l olmaa, dalgalanmaa hem sevinmqq bwlbwlwn twrkwswnq da, halk avas]na
da, gwlwn ìili ìèklerinq da, dedelerin masal]na da, kad]ncan]n k]zg]nn]]na da.
}ncqzanaat`]lar]n borcu – terbietmqq insan]n ruhunu, yapmaa onu taa
cana yak]n, taa mahkul, taa y]m]=ak.
Mahkul – krotkiy
ìi – rosa
Yaz]n, a`]klayarak uzun vokallar]n hem ikili konsonnar]n
dooruyaz]lmas]n]; vokal hem konson sesdxnmelerini.
• 149 •
NASAATLAR
1. Nicq wwrenmqq dooru kopiya yapmaa
1. Okuyun cwmleyi.
2. ~al]=]n annamaa zor laflar]n maanalar]n].
3. Bulun o bukvalar], ang]lar]n]n dooruyaz]lmas]na lqqz]m kontrol yapmaa.
Ak]lca bulun kontrolcu laflar].
4. Yazarkan herbir laf], ak]lca kendi-kendinizq k]s]m-k]s]m sxlqyin.
5. Yazd]ktan sora, kiyada bakarak, kendinizq kontrol yap]n, herbir laf]
k]s]m-k]s]m okuyarak.
2. Nicq haz]rlanmaa diktanda kiyattan

1. Okuyun teksti. Sorun wwrediciyq zor (anna=]lmaz) laflar]n maanalar]n].
2. Bulun herbir cwmledq laflar], ang]lar]n]n dooruyaz]lmas]na lqqz]m
kontrol yapmaa. Dw=wnwn, nicq kontrol yapacen]z lafa. Unutmay]n:
ilkin lqqz]m annamaa, laf]n ang] paràs]nda bulunêr o bukva, ang]s]na
lqqz]m kontrol yapmaa.
3. Yazarkan laflar], olun dikat, alatlamay]n!
3. Nicq haz]rlanmaa akl]n]zda tuttuuna gxrq kiyats]z yazmaya

1. Okuyun teksti.
2. ~al]=]n annamaa zor laflar]n maanalar]n].
3. Bulun laflar], ang]lar]n]n dooruyaz]lmas]na lqqz]m kontrol yapmaa.
Akl]n]zda tutun onnar]n dooruyaz]lmas]n].
4. Ezberlqyin teksti.
5. Kapay]n kiyad] da taa bir kerq kendi-kendinizq tekrarlay]n teksti.
4. Nicq yapmaa lafkurulu=à analiz

1. Bulun laf]n kxkwnw. Buna deyni lqqz]m bulmaa birkxklw laflar] (dostla=-
maa, dostluk, dostàs]na), uydurun onnar] da bulun birtak]m paràlar]n].
O da olacek kxk. N]=annay]n onu : dostla=maa.
2. Bulun laf]n afiksini (afikslerini). O (onnar), durêr(lar) kxkwn ard]nda
da dii=tirerlqr laf]n formas]n] yada kurêrlar eni laf. N]=annay]n onu
(onnar]) : dostlara.
• 150 •
5. Nicq fonetikq (ses-bukva) analizini yapmaa
1. Yaz]n laf], koyun laf]n wstwnq urguyu.
2. Bulun, ka` k]s]m var bu lafta.
3. Herbir sesq harakteristika verin.
4. Yáz]n, ka` ses hem bukva var bu lafta.
Yaz ma k x r n q q :
mamu – ma-mu (2 k]s]m);
m [m] – konson, sesli, ètin; m [m] – konson, sesli, ètin;
a [a] – vokal, kal]n, urgulu; u [u] – vokal, kal]n, urgusuz. 4 bukva, 4 ses
Aaz da n x r nq q :
vatan — 2 k]s]m, 5 ses, 5 bukva.
2 vokal, 3 konson, a – vokal, kal]n, urgusuz, v – konson, sesli, ètin,
t – konson, sessiz, ètin, a – vokal, kal]n, urgulu, n – konson, sesli, ètin.
6. Cwmlq pay] analizi nicq yapmaa

1. Bulun, kimin yada ne iìn gider laf cwmledq. Kóyun o lafa soru=. Eer
laf cuvap edqrseydi soru=a k i m # y a d a n e # – bu subyekt. ~izin
subyektin alt]n] bir ìziylqn.
2. Kóyun subyekttqn soru= n e y a p ê r # n e y a p t ] # , n e y a p a c e k #
(yada ba=ka soru=lar, ang]lar] gxstererlqr predmetin i=lemini). O laf,
ang]s] cuvap eder bxlq soru=lara – predikat. O gxsterer, ne sxlener
subyekt iìn. ~izin predikatlar]n altlar]n] iki ìziylqn.
3. Kóyun subyekttqn hem predikattan soru=lar] ba=ka cwmlq paylar]na.
Bulun (annay]n), neyi a`]klêêr ikincili pay: subyekti mi, predikat] m]
osayd] ba=ka bir ikincili cwmlq pay]n] m]. Gxsterin laflar]n cwmledq
baalant]lar]n] okàazlarlan:
adl isl adl. adl.
U=aklar oynêêrlar =kolan]n aulunda.
7. Tekstin plan]n] nicq kurmaa

1. Bxlwn teksti paràlara.
2. K]sadan sxlqyin herbir paràn]n xz fikirini. Tq bu da olacek plan]n
bxlwmneri.
• 151 •
8. Nicq haz]rlanmaa takrirq
1. Okuyun teksti. Bulun onun temas]n] hem xz fikirini.
2. Bulun teksttq dayanak laflar].
3. Bxlwn teksti paràlara, koyarak onnar]n adlar]n].
4. Bulun bukvalar] (laflar]), ang]lar]n]n dooruyaz]lmas]na lqqz]m kontrol
yapmaa. A`]klay]n, neìn onnar xlq yaz]lêrlar.
5. Taa bir kerq okuyun teksti. Al]n esaba, nicq kullan]lêrlar laflar hem
lafbirle=meleri.
9. Adl]klar]n analiz s]ral]]

1. Sxz pay]. 3. Cann] m] osayd] cans]z m]#
2. Birlik say]s]n]n temel hal] 4. Ang] hallanmak bxlwmw.
(temel formas]) 5. Hal. 6. Say].
Aazdan analizin x r n q q :
Okuyêr]m kiyad]. Kiyad] – adl]k, temel formas] kiyat, cans]z, hallanmak
bxlwmw – konsonnan bitqn, durêr gxsterek hal]nda, birlik says]nda.
10. N]=ann]klar]n analiz s]ral]]

1. Sxz pay]. 3. Say].
2. Ang] adlaa baal].
Elimdq eni kiyat. Eni – n]=ann]k, baal] adlaa kiyat, durêêr birlik say]s]nda.
11. }=liklerin analiz s]ral]]

1. Sxz pay]. 3. Zaman]
2. Temel formas]. 4. Say]s]
Deredq wzer kay]k. Wzer – i=lik, temel formas] – wz, dii=ilmqk bxlwmw –
konsonnan bitqn, durêr =indiki zamanda, birlik say]s]nda.
• 152 •
Yap]n kendinizq kontrol
7. (s. 13) Mali, ma=ina, makarina.
10. (s. 15) Ceviz, suan.
11. (s. 15) Kiyat (kol, kilit, kuyucuk, kar]k, tu`).
15. (s. 18) Ayaz, kaz]k.
22. (s. 21) Komrat, Kati, Koli, Miti, Radova, Baboglu, Tomay.
24. (s. 22) Tomay.
3. (s. 24) E=ik – e=ikì, saat – saat`], bakmaa – bak]c]; erik – eriklik, kay]
k – kay]k`].
7. (s. 26) Ka=]k, bacak, kaz, kar], kar]k, ku=ak, kirpik, daul, ben, gxz.
6. (s. 25) Kaz, alma.
9. (s. 27) Aa`, gxl.
10. (s. 28) Morkva, h]yar.
12. (s. 28) Tuzlam]=, keciyi, =aka, gxzlwklqrlqn, sxzlwktq.
18. (s. 31) Horoz, Ad.
8. (s. 35) Cwmlq; baca, wzwk, emeni, kulak, kqqmil.
9. (s. 35) Kaar, saàk buzu.
12. (s. 37) Kaar, y]l]n aylar] (yanvar, fevral).
25. (s. 59) Makaz, horoz.
13. (s. 67) Gwnnwk, kiyat.
17. (s. 82) Alma, derq.
23. (s. 84, 85) Toprak, gxk.
2. (s. 95) Karpuz, kaz.
1. (s. 101) Kaar, kedi.
18. (s. 124) Pin, pindi, pindir, pindirmq, in, indi, indir, indirmq, indirmqq;
daal, daal]=, daalí=ma, al, al]=, alí=ma, al]=maa.
31. (s. 128) Buz, saat.
7. (s. 139) Adam, adámca, adamník, adámcas]na, adámcilqqn; baa, baac],
baal]k; dost, dóstà, dostlúk, dostla=máa, dóstàs]na.
12. (s. 141) Adam-nan, ev-ler-dq, kapu-lar-]n, dere-yq, yaa-ya; kuru-dan,
aulun, swrw-nwn, kwp-tq, er-dq.
14. (s. 142) Gugu=, xrdek, buura, tauk, kaz, b]c], pili`, horoz; kartal, turna,
bwlbwl, garga, lelek, buhu, saksan, saàk ku=u, s]y]rc]k, duvan, k]rlan-
ga`.
22. (s. 144) Payak, yar]m ay.
• 153 •
Tutun akl]n]zda bu laflar]n yaz]lmas]n]!
A` — aa` da — daa ol — ool

alma — almaa dalmaa — daalmaa sa — saa
az (òk) — aaz dat — daat salmaa — saalmaa
ba — baa dil — diil sar — saar
ben — been dwn — dwwn sat — saat
bu — buu er — eer s]r — s]]r
bul — buul kar — kaar swt — swwt
bwk — bwwk kqr — kqqr ur — uur
A H N taazq
aalamaa hepsicii naanq t]]maa
aalem nqqn] toom
aaretlik } tww
ii P
B iilenmqq padi=aa U
baarmaa iinq piinir uumaa
buumaa iirenmqq
bww iiri R W
bwwmqq ii=i raametli wwlen
bwwn islqq raatl]k wwnmqq
wwrenmqq
C K S wwsek
ceer kaavi saabi wwswrmqq
cumaa kqqmil saad]`
kuumaa saal]k V
~ kww saamaa vaatiz
ìi saat
ìidem L sabaa Y
ìinemqq laana s]]r yaa
ìiz laalq siir yaal]
lqqz]m siirek yaamaa
D leen siimqq yaan]
diimqq suuk yaar]n
diiren M suuma yuurmaa
dii=mqq maalq yuurt
dooru maana +
duumaa maani =iir Z
maasuz zaabit
G maavi T zaamet
geeri maaza taa zeedq
giimqq musaafir taanq zeet
• 154 •
Açık dannar sana, dostum!
Herbir gwn, paal]

dostum, dannardan
èkeder, dannarlan
da biter. Senin da
gwnnerin kiyatlan
èketsin, kiyatlan da
bitsin.
Sqn ald]n m] esa-
ba, ani y]ldan y]la,
gwndqn gwnq sqn taa òk vak]t oturêrs]n kiyat elindq, ki-
yatlar]n aras]nda. Vard]r m] dw=wndwwn, neìn butak]m
olêr#
Sqn bwwyersin gwndqn gwnq taa havezlqn, taa òk isteer-
sin bilmqq, annamaa. ~ok i=leri bilmqq, annamaa deyni
=indiyqdqn sqn sorard]n, dan]=ard]n bwwklerq da brak]lmaa-
zd]n onnardan taa annamay]nca. Binnnqn „neìn#” hem
„bu ne#”. Ama... onnar da òk i=leri bilmeerlqr. ~wnkw
sqn kendin annad]n, ani al]p lqqz]mn] kiyad], dur bulmaa
cuvap o soru=lara, ang]lar] sana pek lqqz]m.
Herbir adam biler, ki nekadar taa òk okuyêrs]n, oka-
dar taa derindqn ba=lêêrs]n annamaa dwnnq olu=lar]n], in-
san]n ya=amas]n] hem herbirinin yapt]klar]n]. Annêêrs]n,
ani sqn, nicq da ba=kalar], lqqz]m koruyas]n tabiat], bir-
liktq ya=ayas]n tabiatlan, gxzelledqsin onu. Annêêrs]n,
ne olmu= hem ne var nicq olsun dwnnedq bu yak]n vak]-
tlarda hem taa sora; ani hepsi bu dwnnedq kalma bizq
dedelerimizdqn; ani bizim borcumuz hepsini, ne var
dwnnq wzwndq, tabiattan ba= zenginniklerqdqn, koruyup-
brakmaa ba=ka evlatboylar]na...
A`]k dannar sana, dostum! A`]k yollar!
Kiyad]n avtorlar]
Folklor
(Literatura teoriyas]ndan)
Hepsi milletlerin var kendi dilleri te nicq bizim gagauzlar]n var gagauz
dili, moldovannar]n da var kendi dili, ruslar]n – rus dili, bulgarlar]n – bul-
gar dili… Hepsinin insannar]n var kendi dillerindq masallar], twrkwleri,
sxleyi=leri, bilmeyceleri, legendalar] – folkloru.
Folklor (ingliz dilindq – folklor – halk yaratmalar]) – halk poeziyas],
prozas], halk twrkwleri, sxleyi=leri, cwmbw=leri, bilmeyceleri, muz]kas],
oyunnar] h.b.
Pek derin evellerdqn, aàn yokmu= yazmak-okumak, insan dwzqrmi= twrlw
peetlqr, ang]lar]n] aazdan sxlqrmi=lqr, àlarm]=lar; hep aazdan aaza onnar
ge`mi=lqr ihtqrlardan gen`lerq, eti=ip =indiyadan. Biz kullanêr]z onnar] haz]
rdan, zerq dwzwlmw=lqr eski o zamannardan, diil =indi. Masallarda, twrkwlerdq
insan annadarm]= twrlw olmu= i=leri, kendi zaametlerini, dw=wnmeklerini, se-
vinmeklerini, kah]rlar]n] hem umutlar]n]; cwmbw=lqrlqn dq kah]r daadarm]=lar.
Gagauzlar severlqr pek halk masallar]n]. Var w` twrlw masallar: bwwlw @
Demir di=li babu@ , @Dev oolu@; hayvannar iìn @Tamah garga@ hem ya=ay]=
masallar] @Dqdu hem babu@ h.b. Masallarda her kerq iilik enseer fenal]].
~ekederlqr onnar: @Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=, varm]=...@;
biterlqr: @Da bqn dq oradayd]m; ne gxrdwm, sizq da tq sxleerim...@
Yaz]c]lar halk yaramalar]n] toplay]p, i=lendirmi=lqr, yaz]ya geìrmi=lqr. On-
nar]n aras]nda Stepan Bulgar]n hem Lev Tolstoyun masallar] da bulunêrlar...
Halk türküleri – göstererlär halkın derin eveldän yaşamalarını, onnarın
adetlerini, onnarın çalışkannıını. Türküyü, nicä da başka halk yaratmaları-
nı, insan kendisi kurarmış, düzärmiş. Halk türkülerin var çok çeşidi: şakalı
türkülär, adet türküleri, şen türkülär, üüsüz türküleri, darsık türküleri h.b.
Şaka türküsü
Keçiciimin kuyrucaandan Keçiciimin kafasından
Süpürgä mi yapayım, mali# (3 kerä) Çotra mı yapayım, mali# (3 kerä)
• 157 •
Zümbüllü baalara, Zümbüllü baalara,
Keçi pindi dallara, Keçi pindi dallara,
Bän sana ne dedim, mali# (3 kerä) Bän sana ne dedim, mali# (3 kerä)
Keçiciimin kulacıından Keçiciimin yaanısından
Tuzluk mu yapayım, mali# (3 kerä) Küftä mi yapayım, mali# (3 kerä)
Keçiciimin bacacıından Keçiciimin gözçeezindän
Çırtma mı yapayım, mali# (3 kerä) Boncuk mu yapayım, mali# (3 kerä)
Keçiciimin derisindän Keçiciimin dişçeezindän
Daul mu yapayım, mali# (3 kerä) Sedef mi yapayım, mali# (3 kerä)
Keçiciimin buynuzçuundan
Tarak mı yapayım, mali# (3 kerä)
Zümbüllü baalara
Keçi pindi dallara,
Bän sana ne dedim, mali# (3 kerä)
Söleyiş – o bir kısa sölemäk, angısı göstere bir üüretmäk, bir faydalı fikir.
Söleyiş paa koyêr insanın işinä hem da birdän çıkış yapêr. Söleyişleri olur nicä
bölmää temalara: “Vatan”, “Mamu-baka”, “Dost hem dostluk”, “Ekmek” h.b.
Söleyişlär
1. Bir fidan taa diildir daalık.
2. Haliz türkünün büüktür kanatları.
3. İslää işin isläädir türküsü dä.
4. Bir kişi gezecek – iz kalacek,
Ama bin kişi gezärsä – yol kalacek.
• 158 •
5. Laf-laf yolu kısaldarmış.
6. Fena köpek sürüyü beklärmiş.
7. Yaz kışı besleer.
8. Herbir arı bal yapmaz.
9. Balık kuruda üzmäz.
10. Terli annılı – tok karnılı.
11. Tuz, ekmek varkan – aaçlık yok.
12. Mamu, baka – paasız laflar,
Kim onnarı sayêr – çok yaşar.
13. İnsan Vatansız, nicä kuş türküsüz.
14. Seviner kuş havaya, uşaksaydı – anaya.
15. Biri yapêr – bini çeker.
16. Nicä döşeycän, ölä da yatacan.
Bilmeycä – o kısa bir halk yaratması, neredä saklı bir iş, oluş, obyekt,
da onu lääzım “bilmää”, bulmaa.
Bilmeyceleri, nicä dä söleyişleri olur nicä bölmää temalara: “Şkola”,
“Avadannıklar”, “Hayvannar”, “Meyvalar, zarzavatlar” h.b.
Bilmeycelär
1. Elsiz-ayaksız, ama tokatları açêr.
( )
lüzgär
2. Kulaa var, ama işitmeer.

( )
iinä
3. Başında dili baalı,

Kuyruunda dili aalı.
( )
kuan
4. Ne salêr,
Ne dalêêr,
Ne da içeri brakêr.
( )
kilit
5. Biyaz kaar gibi,

Eriyer tuz gibi.
( )
şeker
6. Sırtàazı iinä-iinä,
Yok onu sevmää.
( )
kirpicik
• 159 •
Lev Tolstoy
W` ay]
K]zàaz]n biri gitmi= evdqn daaya. Daada onun tersi dxnmw= da
ba=lam]= evq yolu aaramaa, ama bulamam]=. Gezq-gezq, gxrmw= bir
evcqqz.
Evceezin kapusu a`]km]=. O bakm]= kapudan i`yanna da annam]=, ani
evdq kimseycik yok, girmi=. Bu evceezdq ya=arm]= w` ay]. Ay]n]n biri
bobaym]=. Onun ad] Mihaylo }vanovi`mi=. O pek bwwkmw= hem yolukmu=.
Xbwrw anaym]=. O taa kw`wrqkmi= hem ad]ym]= onun Nastasya Petrovna.
W`wncwsw – kw`wk bir ay]c]km]=, oollar]. Onun ad] Mi=utkaym]=.
Ay]lar yokmu=lar evdq, gitmi=lqr daa iìnq gezinmqq.
Evceezdq varm]= iki ièr: birisindq ekmek iyqrmi=lqr, xbwrwndq da
yatarm]=lar. K]zàaz ilkin girmi=, neredq ekmek iyqrmi=lqr da gxrmw=
w` ànak mancaylan. }lkinkisi – pek bwwkmw=, kqr gwve`mi=. Ondan
iyqrmi= Mihaylo }vanovi`. }kincisi – ortancaym]=. Ondan iyqrmi= Nastasya
Petrovna. W`wncwsw – maavi ànac]k. Ondan iyqrmi= Mi=utka. Herbir
ànaan yan]nda birqr da ka=]k varm]=: bwwk, ortanca hem kw`wcwk.
K]zàaz alm]= en bwwk ka=]] da imi= biraz gwve`tqn. Sora alm]= ortanca
ka=]] da imi= biraz ortanca ànaktan. Bitkidq alm]= kw`wcwk ka=]caa da
imi= maavi ànac]ktan. Mi=utkan]n mancas] ona gxrwnmw= hepsindqn datl].
K]zàaz istemi= oturmaa da gxrmw= masan]n dolay]nda w` skemnq:
birisi bwwk – Mihaylo }vanoviìn, xbwrw ortanca – Nastasya Petrovnan]n
hem w`wncw kw`wcwk, maavi yast]cak wstwndq – Mi=utkan]n. K]z-
àaz pinmi= ilkin bwwk skemneyq, ama dw=mw=. Sora pinmi= ortanca
skemneyq – o yak]=]ks]zm]=. Bitkidq oturmu= kw`wcwk skemneyq da
=en gwlmw= – pek kqqmilmi=. K]zàaz alm]= maavi ànac]] dizlerin
wstwnq da ba=lam]= imqq. }mi= mancay] bitirincq da sora ba=lam]=
skemnedq sallanmaa.
Skemnecik k]r]lm]= da k]zàaz dw=mw= erq. O kalkm]=, gitmi= xbwr
ièri. Orada varm]= w` yatak: birisi bwwk – Mihaylo }vanoviìn, ortanca –
Nastasya Petrovnan]n hem w`wncw kw`wcwk – Mi=utkan]n. K]zàaz yatm]=
ilkin bwwk yataa, ama ona deyni pek bwwkmw=: yatm]= ortancaya – pek
wwsekmi=; yatm]= kw`wcwwnq – taman ona gxrqymi= da uyuklam]=.
Bir vak]ttan sora ay]lar dxnmw=lqr evq, pek ac]km]=lar da istemi=lqr
wwlennii yapmaa. Bwwk ay] alm]= kendi ànaan] da ìrkin seslqn baarm]=:
– K}M }D} BEN}M ~ANAAMDAN#
• 160 •
Nastasya Petrovna bakm]= kendi ànaana da gwve` – bwwk ànak
taa yava= baarm]=: `]vd]rmaa – wwsek
– K}M }D} BEN}M ~ANAAMDAN# seslqn baarmaa
Ama Mi=utka, gxrdwynqn kendi ànac]]n]
bo=, incecik keskin seslqn baarm]=:
– K}M }D} BEN}M ~ANACIIMDAN DA BANA H}~ BRAKMAMI+#
Mihaylo }vanovi` bakm]= skemnesinq da ìrkin seslqn baarm]=:
– K}M OTURDU BEN}M SKEMNEMQ HEM S}V}+T}RD} ONU
B}R TARAFA#
Nastasya Petrovna bakm]= kendi skemnesinq da taa yava= baarm]=:
– K}M OTURDU BEN}M SKEMNEMQ HEM S}V}+T}RD} ONU
B}R TARAFA#
Mi=utka bakm]= kendi k]r]k skemnesinq da incecik seslqn baarm]=:
– K}M OTURDU BEN}M SKEMNEMQ HEM KIRDI ONU#
Ay]lar ge`mi=lqr xbwr ièri.
– K}M YATTI BEN}M DX+EEMDQ HEM TIKA~LADI ONU# –
ìrkin seslqn baarm]= Mihaylo }vanovi`.
– K}M YATTI BEN}M DX+EEMDQ HEM TIKA~LADI ONU# – taa
yava=à baarm]= Nastasya Petrovna.
Ama Mi=utka koymu= skemnesini, pinmi= kendi yataana da incecik
seslqn baarm]=:
– K}M YATTI BEN}M DX+EEMDQ#
Ans]zdan o gxrmw= k]zàaz] da xlq ìrkin `]vd]rm]=, sans]n onu
kesqrmi=lqr:
– Tq o! Tutun! Tutun! Tq o! Taa tez tutun!
Ay]c]k istemi= k]zàaz] dalamaa.
K]zàaz uyanm]=, a`m]= gxzlerini, gxrmw= ay]lar] da – hu penèreyq.
Penèrq a`]km]=.
K]zàaz f]rlam]= penèredqn da ka`m]=. Ay]lar – onun ard]na, ama xlq
da eti=qmemi=lqr onu.
(~evirdi K. Vasilioglu)
• Ne olmu= k]zàazlan#
• Ay] aylesi neredq ya=ayarm]=#
• Ne gxrmw= k]zàaz ay]lar]n evceezindq#
• Neyi en òk beenmi= k]zàaz#
• Ne olmu= evceezdq, ay]lar evq dxndwynqn#
• Rollara gxrq masal] okuyn.
• 161 •
Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!
Soru=lar hem s]n]=lar
1. Nezaman peydalanm]= folklor yaratmalar]#
Nelqr iìn onnar annadêêrlar#
Kendi laflar]n]zlan annad]n.
2. Ang] folklor yaratmas]ndan bu s]rac]klar:
@Zwmbwllw baalara,
Keì pindi dallara,
Bqn sana ne dedim, mali...@
3. Tan]y]n masal] verili s]rac]klara gxrq:
@...Skemnecik k]r]lm]= da k]zàaz dw=mw= erq. O kalkm]=, gitmi= xbwr
ièri.
Orada varm]= w` yatak: birisi bwwk – Mihaylo }vanoviìn, ortanca –
Nastasya Petrovnan]n hem w`wncw kw`wcwk – Mi=utkan]n...@
4. @W` ay]@ ang] halk]n masal]#
a) Moldovan halk masal];
b) Gagauz halk masal];
c) Rus halk masal];
d) Bulgar halk masal]
5. @W` ay]@ masal]n] rollara gxrq haz]rlay]n (kostwnmar] haz]rlay]n,
hem ièrlerini donaklad]n kendiniz).
6. Bu verilmi= bilmeycenin cuvab]n] bulun.
Gxlmek diilim – dikiliyim,
Fidan diilim – var yapraam,
}nsan diilim – annadêr]m.
7. Tutun alk]n]zda!
• Hepsindqn paal]yd]r dooruluk.
• Kiyat – o ii bir dosttur, ondan da ii yoktur.
• 162 •
Şkola bizim
yaşamamızda
Konstantin Vasilioglu
+kolaya
Gwnnqr k]salard]. Gwne= ta art]k pek xlq k]zd]rmazd]. Aa`larda sat-pat
sar] yaprak gxrwnqrdi. Herersi e=illik, meyva doluydu, wzwmnqr olard]lar.
Gogu= bu gwzwn lqqz]md] gitsin =kolaya, ama o bilmqzdi, nezaman
gwz gelecek. Gwnwn birindq Gogu= sokakta top oynayard] u=aklarlan,
aàn i=itti mamusunun sesini:
– Gogu=!
– Ne, mamucuum#
– Ya, brak oyunu da gidelim lafkaya.
– Na=ey alacan lafkadan, ma#
– Na=ey, na=ey# Sana bir kostwmcuk alacam, ànta, tefter... Ne, sqn
unuttun mu, u=aam, ani =kolaya gidecqn#
– Ee, gwz geldi mi art]k#
– Geldi yq, nas]. Vak]t ge`ti. Sqn da bwwdwn. Tq koca òcuk oldun.
– Sabaa m] =kolaya gidecqm#
– Diil sabaa, gxzelim. W` gwndqn sora. Pek ii n]=an, u=aam, ani sqn
wwrenmqk yoluna seftq pazertesi hem ay]n da èketmesindq gidecqn.
Gogu=, wzwnw y]kay]p, tutundu mamusunun elindqn da gittilqr lafkaya.
Orada her=ey vard]. Sat]c], sesleyip, ne lqqz]m, uzatt] bir maavi kostwmcuk.
Gogu=, giidi onu. Kostwmcuk kqr s]rt]na gxrqydi. Gogu=ùk xlq da `]-
karmad] s]rt]ndan o kostwmcuu. Ondan sora ald]lar tefter, kalem hem
ba=ka =kolac] tedar]klar]n]. Lafkadan evq dxnqrkenq, Gogu= hepsinq
gelenq – geènq baarard]:
– Bana =kolac] kostwmu ald]lar! Bqn =kolaya gidecqm! Bqn =kolaya
gidecqm!
• 163 •
Bu w` gwnwn iìndq Gogu= hi` topu k]zd]rmaa – y]s]tmaa
elinq almad]yd], u=aklar]n oyunnar]na kat]- lafka – twkqn, magazin
lmad]yd]. Bu vak]tta o birka` kerq `]kt]- wz – surat
yd] sokaa, ama ozaman da gxstermqq eni tedaarik – lqqz]mn] ter-
kostwmunu, eni àntas]n], eni tefterlerini, tiplqr
eni... emeni – ayak kab]
Ne s]ralamaa, aàn onda hepsi eniydi. girginnik – hodulluk
Kqr Gogu= ta eniydi. Onu hi` yoktu duva – adam]n istedii
nicq tan]maa. O hi` benzemqzdi o xbwr
òcucaa, ang]s]n]n, sokakta oynayarkan, gxzleri tozdan gxrwnmqzdi,
sa`lar] dola=]kt] hem taa òk yalnayak gezqrdi.
Geldi sentqbrinin biri. Gogu=lar =koladan uzac]k ya=ayard]lar da
onu=tan, tokat`]k g]r`lay]p, a`]ld], aàn taa edi yoktu. }lkin `]kt] auldan
Gogu=ùk.
Onu hi` yoktu nicq tan]maa: eni kostwmcuklan, eni emeniciklqrlqn,
eni biyaz gxlmeciklqn, ang]s]n]n yakac]] kostwmcuun wstwnq `]kar]l], eni
àntaylan, eni kiyatlarlan... Gogu= ayaktan ba=]nadan yalab]yard]. Kendisi
gxzqldi.
Onun wzw sevinmektqn hem girginnenmektqn bir gwne=ìk gibi kqr =afk
edqrdi. Ama o renkli gwz ìèkleri onu taa da pek gxzqlledqrdi. Gogu=un
ard]na `]kt] sokaa donakl] mamusu da.
+kolaya yollanacaazaman, bakas] sokakta kald]rd] Gogu=ùu yukar],
xptw hem dedi:
– }i gwnnqr sana, oolum! }i bilgilqr! Ya=amakta adam olas]n hem senin
bilgi yollar]n herkerq a`]k olsunnar!
~ok i=lqr Gogu=un ya=amas]nda unudulmu=, ama bakas]n]n duvas]n]
bwwnkw gwnqdqn da unutmam]=.
• Nedqn anna=]lêr, ani gwz geldi#

• Ne wzerq mamusu àarm]= Gogu=u sokaktan#
• Nereyi hem neìn gitmi=lqr Gogu=lan mamusu#
• Nelqr alm]=lar Gogu=a#
• Annad]n, nas]l Gogu= =kolaya haz]rlanarm]=.
• Neìn Gogu=u hi` yokmu= nicq tan]maa#
• Annad]n Gogu=un =kolaya gitmesini.
• Neyi Gogu= òk vak]t akl]s]nda tutmu=#
• Akl]n]za getirin, nicq mamular]n]z sizi haz]rlad] =kolaya#
• 164 •
Nikolay Baboglu
~ancaaz
Biz art]k al]=t]k bizim =kolam]z]n àncaaz]na. Evdqn geldiynqn, bekle-
eriz o bizi ilk dersq toplas]n, ama aralaa `]kt]ynan, isteeriz taa uzun aral]k
olsun.
~ancaaz sa i=ini biler, saad] da ii biler. Onun c]ng]rt]s]n] herbir wwre-
nici tembihleer: „Oldu, – deer, – etecek ka=]nd]n, serinnedin – =indi haz]r
ol bir saat yazmaa, okumaa, esaplamaa, wwrediciyi seslemqq.”
Biz hepsindqn òk bekleeriz àncaaz]n sesini, aàn =kolam]z yak]n kol-
vermqq. Taa da pek ozaman, aàn analar]m]z unudêr bir dadam]k-kat]k
àntam]za koymaa da karn]m]z art]k iicq ac]km]=. Hi` hal]m]z kalmêêr
wwrediciyi seslemqq, neìnki, istqr-istemqz akl]m]z hep evdq: „Acaba
anac]]m]z bizq ne imqk haz]rlad], bekleer mi beni, osa bir i=inq bireri mi
gitti#!
Da tq son derstqn àn urdu. Biz yan]k gibi isteeriz, f]rlay]p, kaàl]m
evq, ama =kolada var ètin s]ral]k: wwredicimiz s]marlêêr uslu olal]m,
esapl]-esaps]z sal]nmayal]m. Nekadar da can]m]z istesq =]marmaa-ka`]n-
maa, biz lqqz]m s]ral]] bilelim, dis\iplinay] tutal]m.
Bizim klas]m]z derslerq girer uslu, aral]kta òk az]tmak yok, ama ders
bittiynqn kapuda s]k]=mal]k ta yapmêêr]z. Eer òkluk kapuda toplanarsa,
ilkin k]zàazlar] kolvereriz, sora gider òcucaklar.
Son derstqn àn urduynan, biz, dizilip, s]ralardan `]kêr]z iki=qr-iki=qr,
xlecq dizili da `]kêr]z klastan, =koladan da sade aàn art]k basamaklardan
ineriz, ozaman olur herkezi xrwswn evinq, nas]l istqrsq.
Bizim klas]m]z] uslu, terbiedili gxrdw- tembihlemqq – izin etmqq
ynqn, kafadarlar]m]z hem aalemnqr da istqqr – istemqz – mutlak
bizq may]l olêrlar, metin laf sxleerlqr. Biz yan]k gibi – pek h]zl]
da bununnan kabarêr]z. az]tmak – esaps]zl]k
• Ne i= iìn lqqz]m =kolada àncaaz#

• Ang] àncaaz] u=aklar taa pek beenerlqr# Neìn#
• Neìn son uroktan sora u=aklar yan]k gibi, isteerlqr d]=ar] f]rlamaa#
• Nesoy s]ral]] (kural]) u=aklar herkerq tutêrlar akl]lar]nda#
• Neyq u=aklar kabarêrlar# Sizin iìn da metin laflar sxleerlqr mi#
• 165 •
Sqn bunu bilersin! Sqn bunu becerersin!
1. @+kolaya@ yaratman]n avtoru kimdir#
a) Nikolay Baboglu; c) Konstantin Vasilioglu;
b) Todur Marinoglu; d) Stepan Bulgar.
2. Ang] yaratmadan bu s]rac]klar hem kim onnar]n avtoru#
@Biz hepsindqn òk bekleeriz àncaaz]n sesini, aàn =kolam]z yak]n
kolvermqq. Taa da pek ozaman, aàn analar]m]z unudêr bir dadam]k-kat]k
àntam]za koymaa...@
a) @+kolaya@; b) @~ancaaz@.
3. Rifmaya gxrq bulun ka`]r]lm]= laf].
Turnalar gitti..., – lwzgqr esti poyrazdan.
a) bizdqn; c) buradan;
b) insandan; d) yazdan.
4. Getirin akl]n]za gwz n]=annar]n]:
– Gwz e=il yapraklar] sarardêr.
– Ge` gwzwn suuk yaamurlar s]k yaayêr.
– Bulutlar dwz bask] gxktq durêrlar.
– Gecq lwzgqr hererdq uuldêêr.
– Yaamurlardan toprak y]m]=êêr.
– Gwz yava=-yava= havay] heptqn suuldêr.
5. Haz]rlay]n birqr resin, gwz n]=annar]n] akl]n]za getirerqk. Klasta bir
resim sergeni yap]n.
6. Aylak zamanda okuyabilirsiniz.
Gwz
Gwz alt]n dx=eklqn Fidandan dw=qrkqn
Yolumu xrter, Yapraklar dxner
Yukarda ge` yazlan Gwz gwnw =]larkan
Lwzgqr koola=êr. Gxzlqr kama=êr...
Fidannar dallarlan
Yapraks]z kalm]=,
Yaz gwzdqn kaàrkan
Ku=lar] àlm]=.
(S. Kuroglu)
• 166 •
Adam kişilii.
Söz etiketi
Valentina Oseeva
Oollar*
}ki kar] p]nardan su alarm]=lar. P]nara geler taa bir kar]. Dqdunun biri
p]nara yak]n bir ta=]n wstwnq oturmu= dinnenmqq.
Kar]n]n biri deyqrmi= xbwrwnq:
– Benim oolum xlq èmrek hem kaavi – kimseycik onu enseyqmeer.
– Ama benimkisi, – demi= xbwrw, – àlêr twrkw, nicq bwlbwl. Kimseydq
otak]m gxzql ses yok.
W`wncw kar] susarm]=.
– Sqn, mari, neìn kendi oolun iìn hi` bi=ey annatmêêrs]n# – sorêrlar
ona komu=uykalar.
– Na=ey bqn onun iìn sxleyim, – demi= kar]. – Onun gibi binnqn vard]r.
Tq doldurêr kar]lar bak]rlar]n] suylan da yollanêrlar evq. Dqdu da
yollanêr artlar]na. Gider kar]lar, sora durgunêrlar. „Of, kollar]m ac]yêr.
Su àlkalanêr. Arkalar]m ac]yêr”, – aala=êrlar kar]lar biri-birinq.
Bir da onnara kar=] w` òcuk kaàrak `]kêr. Birisi ba=]a=]r] aktar]-
larm]=, tekerlek gibi dxnqrmi=. Kar]lar ona pek may]l olmu=lar. Xbwrw
twrkw àlarm]= – bwlbwl gibi sesi xtqrmi=. Kar]lar durgunmu=lar da
sesleyqrmi=lqr. Ama w`wncwsw – doorulêr mamusuna: alêr onun elindqn
aar kazannar] da gxtwrer onnar] evq.
Kar]lar durgutmu=lar dqduyu da sorarm]=lar:
– Gxrdwn mw, dqdu, bizim oollar]m]z]#
– Ee nqqnda onnar ya# – sormu= dqdu. – Bqn burada sade oollar]n
birisini gxrdwm.
• Kimnqr iìn sxlener bu annatmada.

• Neìn w`wncw kar] kendi oolu iìn bi=ey annatmam]=#
• 167 •
• Nicq annêêrs]n]z dqdwnun laflar]n]: „Bqn burada sade oollar]n birisini
gxrdwm#”
Lev Tolstoy
~ekerdek
(Gerèk)
Ald] mamu erik da istedi vermqq u=aklara wwlennii yapt]ktan sora.
Onnar durard]lar ànak iìndq. Vani hi` yoktur taa erik idii da onnar]
kokalard].
Pek onnar] beenmi=. Pek isteyqrmi= imqq. O hep eriklerin dolay]nda
gezqrmi=. Aàn ièrdq kimseycik yoktu, o dayanamam]=, kapm]= bir erii
da imi=.
Sofraya oturacaa zaman mamu saym]=t] erikleri da gxrer: bir eti=meer.
O sxledi bakaya.
Ekmek iyqrkqn baka deer:
– Ya sxlqyin, u=aklar]m, kimsey mi imedi bir erii#
Hepsimiz dedik:
– }medik.
Vani da k]zard], nicq enge`, da dedi:
– Bqn da imedim.
Ozaman baka dedi:
– Eer birkimsey aran]zdan idiseydi, bu diil islqq, ama i= diil bunda.
}= onda, ani eriklerdq var èkerdek, da kim bilmqrseydi onnar] imqq da
yudarsayd] èkerdqq, ozaman o bir gwndqn sora xlecek. Bqn bundan
korkêr]m.
Vani biyaz]d] birdqn da dedi:
– Yok, bqn èkerdqq s]b]tt]m penèrq a=]r].
Da hepsi ba=lad]lar gwlmqq, ama Vani èketti aalamaa.
• U=aklar]n mamusu ne alm]= u=aklara vermqq deyni#

• Vani ne kapm]=, aàn kimseycik yokmu=#
• Hepsi „imedik” dediynqn Vani da ne demi=#
• Ama neìn Vani k]zarm]= enge` gibi#
• Bulun o eri neredq Vani aalamaa ba=lam]= da annad]n neìn.
• 168 •
Stepan Bulgar
Karpuz
Vasiciklqn bekì Mqlu= dqdu dostla=ard]lar. Dost olduydular onnar
ilkyaz]n, bir pazar gwnw, aàn Vasicik girdiydi aral]ktan pilaramaya da,
oturup yongalar wstwnq, okuyard] bir kiyat`]k. Gwne= gxzql y]s]dard].
Vasicik hi` =wpelenmqzdi, ani burada var nas]l bulsun onu bekì. Da o
dapturu geldi, aàn i=itti:
– Sqn ne aarêêrs]n burada#
Vasicik korkudan ka`]rd] kiyad] elindqn. Xnwndq durard] Mqlu= dqdu,
hi` diil fena gwlwmseyerqk. Da bu gwlw= koydu u=aan wreeni erinq. Mqlu=
dqdu kald]rd] erdqn Vasiciin kiyad]n] da sildi tozu aucunnan.
– }slqq mi kiyat#
– Pek!
– Bqn sa bilmeerim okumaa...
Onnar ba=lad]lar lafetmqq da Vasicik annad], ani dqdu Mqlu= hi` diil
fena adam.
Hava kurulmu=tu islqq. Gxktq yoktu bir da bulut, gwn y]s]dard] isleecq.
Vasicik koydu kiyad] koltuun alt]na, sxledi, ani gidecek evq. Ama bay
Mqlu= dedi ona:
– }steersin mi bakmaa beygirleri#
– }steerim, e n-e-e...
Dqdu Mqlu= a`t] kapuyu da onnar girdilqr dama. Ah]ra baal] durard]
iki balaban beygir. Onnar c]ng]rdadard]lar sincirlqrlqn hem alatlamayarak
iyqrdilqr alaf. Aàn traklad] kapu, samannar]n wstwndqn kalk]verdi bir
k]rm]z] kulicik. O traklatt] kara t]rnaklar]nnan da f]rlad] d]=ar]. Vasicik ta
`]k]verdi onun ard]na. Kulicik ka`]nard] dolay-dolay aul iìndq.
– Var m] nas]l èkinmqq kulidq# – sordu Vasicik.
– Sqn ne#! Onun beli taa yufka, var nicq k]r]ls]n. }stqrsqn, bqn seni
èkindirecqm kula beygirdq#
– Elbetki, isteerim!
Dqdu Mqlu= `]kard] kula beygiri da yard]m etti Vasicqq pinmqq hayvan]n
geni= arkas]na. O gwnw Vasicik doyunca èkindiydi beygirdq. Dqdu brakt]yd]
onu yaln]z birka` kerq dxnswn aul iìndq.
O gwndqn beeri dqduylan u=ak dostla=t]yd]lar.
• 169 •
... Yaz]n, bir gwn, aàn =kola kolverdiydi u=aklar] dinnenmqq, Vasicik
gitti Mqlu= dqduya i=q. O bir i=lenir gwndw da onu=tan vard] òk insan.
Onnar wkledqrdilqr taftalar] taligalara, ma=inalara da `]kard]lar auldan
sokaa. Dqdu bakard] kendi i=inq. }nsannar daal]=t]ynan evlerinq, bay Mqlu=
sokuldu Vasicqq da dedi kulaana:
– Ha gidecez benimnqn da bqn sana na=esa gxsterecqm... Onnar ge`tilqr
pilarama aulundan yap] ard]na, neredq s]k-s]k otlar bwwyqrdi. Dqdu
Mqlu= durgundu da bak]nd] her tarafa. Sora iildi da aralad] ellerinnqn
otlar]. Vasicik ta iildi. Otlar]n iìndq òcucak gxrdw bir kw`wk karpuzùk.
Karpuzùk durard], nicq bir topàaz, baal] kxkenq.
– E-he-he-e, ne islqq karpuzùk! – dedi Vasicik da suvazlad] onu.
– Aàn bwwyecek, ikimiz iyecez onu. Anna=t]k m], oolum. Ama kimsey
bilmesin, – dedi dqdu.
Onnar xrttwlqr karpuzu otlan, ama xlq, ki gwn eti=sin kxkenq. Bundan
sora onnar arada-satta dola=ard]lar karpuzu da bakard]lar, nekadar bwwmw=.
Geldi bir gwn, aàn dqdu Mqlu= urdu t]rnaannan da dedi, ani tezdq karpuz
olacek kani`li.
Sentqbridq Vasicik geldi pilaramaya bir pazar gwnw, aàn kimsey yoktu
orada dqdudan kaarq. Dqdu o vak]t oturarm]= skemneciktq da twtwdqrmi=
bir \]garka.
– Dqdu, hadi gidecez karpuzu imqq.
– Karpuz yok, u=aam...
– Nas]l xlq yok#!
Dqdu k]st] omuzlar]n] da onnar gittilqr yap] ard]na. Dqdu hi` iilmedi
da, ama Vasicik diz `xktw da ellerinnqn yayd] sararm]= otlar]. Ama orada
gxrmw= sade kuru kxkeni...
– Sxlq, Vasicik, dooru sqn mi kopard]n karpuzu#
– Yok, dqdu, bqn onu koparmad]m, – cuvap etti u=ak.
– Ha, yok bi=ey. Kim idi karpuzu, ona fayda olsun, – dedi dqdu. Ama
sora genq sordu, sans]n kendi-kendinq:
– Ama kim onu sanki kopars]n#
Ondan sora `]kt]lar sokaa. Dqdu durgundu da aband] bastonuna. Vasicik
yolland] gitmqq evq, ama bu vak]t dqdu genq ona sordu:
– Ya sxlq, Vasicik, pek mi ac]yd] karpuz#
– Diildi ac]. Tatl]yd], – dedi Vasicik, sora toplay]p kendisini, ne sxledi.
• Vasic]k neìn ka`]rm]= elindqn kiyad] Mqlu= dqduyu gxrdwynqn#

• Nezaman Vasicik hem Mqlu= dqdu dostlasm]=lar#
• 170 •
• Nica Mqlu= dqdu tutmu= Vasiciin yalan]n]#
• Acaba neìn Vasicik tutamam]= kendini da koparm]= karpuzu#
Valentina Oseeva
Kim òrbaci#
Bir bwwk kara kxpqqn ad]ym]= Juk. }ki òcucak, Koli hem Vani,
bulmu=tular onu sokakta. Onun k]r]km]= bir bacac]]. Koliylqn Vani ikisi
dq bakarm]=lar onu. Aàn Juk doorulêr, ikisi dq istqrmi= kxpek sade onun
olsun.
Ama kim Jukun òrbac]s], xlq da belli diilmi=, `wnkw onnar èkettiynqn
anna=maa, herkerq laflar] èki=lqn bitqrmi=.
Gwnwn birindq gidqrmi=lqr onnar daa yolundan nereyisq. Juk onnar]n
xnwncq kaàrm]=. ~ocucaklar hem gidqrmi=lqr, hem darg]n èki=qrmi=lqr.
– Kxpek benim, – dqrmi= Koli, – onu ilkin bqn gxrdwm da ald]m!
– Diil, benim, – wfkelenqrmi= Vani. – Bqn baalad]yd]m onun bacaan]
hem ta=]yard]m ona datl] imeklqr!
Hi` birisi dq istemqzmi= a=aa kalmaa. ~ocucaklar gittik`q taa wfkeli
baararm]=lar:
– Benim!
– Benim!
Bir da daac]n]n aulundan f]rlam]= iki bwwk òban kxpqq. Onnar
abanêrlar Jukun wstwnq da y]kêrlar onu erq. Vani korkudan taa aac]n
tepesinq pinmi= da oradan baararm]= kafadar]na:
– Korun! Kurtar kendini!
Ama Koli bulmu= bir sopa da, ne kaàbilqrseydi alatlêêr Juku kurtarmaa.
Bu sesq hem baar]=a h]zl] `]kêr daac] da koolêêr kendi kxpeklerini.
– Kimin bu kxpek# – wfkeli sormu= daac].
– Benim, – demi= Koli.
Ama Vani hi` aaz]n] da a`mam]=.
• Duygulu okuyun annatmay].
• Kendi laflar]n]zlan annad]n Koli iìn, Vani iìn# Yazd]r]n onnar].
• Neredqn belli olmu=, kim òrbac]#
• A`]klay]n sxleyi=in maanas]n] „Ko kxpek olsun dostun. Bak sade dostun
olmas]n kxpek”.
• 171 •
Uygun sxzlqr
1. }i adam prost i= yapmaz,
Becermqrsq – tutunmaz.
2. Dostluk paraylan olmaz.
3. Twrkwylqn masal]n saabisi yok.
4. }=lqq iìn islqqdir twrkwsw da.
5. Dooruluk her zaman iidir.
6. Dost zorlukta tan]nêr.
7. Yapt]ysan sqn erdq iilik –
Evin olar ìèklik.
8. Yaland]rd]ysan dwn, inanmazlar bwwn.
9. Ay]p diildir bilmemqq, ay]pt]r wwrenmemqq.
10. Gxzelq bir gwndq dq doyulur,
}i adama – bir y]lda da doyulmaz.
11. Nekadar òk sqn kendin verecqn –
Okadar taa zengin olacan.
• A`]klay]n herbir uygun sxzwn maanas]n].

• Wwrenin kimi uygun sxzleri da kullan]n onnar] ya=aman]zda.
Sxleyis – kw`wrqk bir arif sxz, ang]s]n] var nicq kullanmaa twrlw si-
tua\iyalarda, twrlw olu=lar iìn.
X r n e k : „}ilik ekqrsqn, iilik bi`qrsin”, „Pap=oy unundan kola`
olmaz”, „Ayaklar]n] dx=qq gxrq uzat”...
Oleg Gonçar
Kaz]klar wstwndq almalar

Roma aga bwwtmw= ii bir meyval]k. Pek kqqmilmi= onun meyva aa`lar].
Dal]n birindq bwwyqrmi= kaar-biyaz alma. Ama xbwr dal]nda – alt]n
rengindq yada heptqn, k]rm]z] yanakl], nicq sabaa gwne=ìi. Bakêrlar sana
• 172 •
yapraklar]n alt]ndan, gwlwmseerlqr gwne=q, =]ralanêrlar, gxzellenerlqr
gwn-gwndqn.
Da tq geler vak]t, aàn Roma aga `]kêr auldan bir bwwk bo=àylan,
ang]s]n]n iì tombarlak neylqnsq dolu. K]r yolu bozarêr an]zlar]n ara-
s]nda.
Roma aga gider yolun o taraf]ndan, neredq taa az toz, k]sa vak]da
durgunêr aulun kaz]klar]n yan]nda, yoklêêr elinnqn wstlerini, sora aarêêr
na=eysa o bwwlw bo=àn]n iìndq. Bir da bo=àdan gxrwner alma. Hem xlq
bir alma! K]rm]z] yanakl], taazq, bwwk, sans]n sabaa gwne=i.
Roma aga, sans]n may]l olêr, tutêr onu elindq da usulcuunnan,
nedqnsq koruyarak, koyêr kaz]]n wstwnq. Tq bxlq gider, hep gider ileri
– da almalardan, ang]lar]n] o koyêr herbir kaz]]n wstwnq, k]r yolu kqr
gxzwnwn xnwndq dii=iler. O boz, hergwnkw k]r yolu heptqn dii=iler – an]z-
lar]n aras]nda durêr art]k bir =en, yortuyca donakl], sans]n, ayd]nnand]l-
m]= bu almalarlan. Gider Roma aga, sans]n hi` gxrmeer o òcucaklar],
ang]lar] yol boyunca, tav=am gibi, sakl] durêrlar koraylar]n iìndq. Ama
gerèktqn o biler, ani o òcucaklar – òbanc]klar bulunêrlar yak]nda, ani
onnar dayanmaz bekleerlqr bu gwnw.
Bir kaz]]n yan]nda dqdu oyalanêr taa zeedq da, dxnwp, bakêr yola,
ang]s] gxzqlledili almalarlan. Sans]n kendi kendinq kontrol yapêr: gxzql
mi oldu onun i=i# Da kalêr may]l i=inq. Ama sade a=]rs]n yamac], art]k
k]smetli òcucaklar ko=arak ka`êrlar o kaz]klar]n boyunca da havadan
kapêrlar o almalar], nicq atl]lar kapêrlar o yalab]k baa=]=lar], ang]lar]
zengin bwwmw=lqr yol boynda, o kuru kaz]klar]n tepesindq.
• }i bir meyval]k k]m bwwtmw=#

• Roma aga nereyi almalar] dizmi=# Neìn#
• O boz k]r yolu netwrlw gxzqlledilmi=#
• Kim almalar] imi=#
Spiridon Vangeli
Gugu\an]n sallangac]
Hergwn Gugu\aya adarm]=lar sallanga` yapmaa. Hergwn u=aklar,
gelqrmi=lqr ona sallanmaa, da her gwn Gugu\[ utanmaktan kalarm]=
• 173 •
kqr er iìnq girsin. Bakas]n]n yokmu= vak]d] iki kaz]k kakmaa. Bwwn
yok vak]d], sabaa yok vak]d], Gugu\[ ihtqrlad]ynan – git ta sallan sora!
Sanki ne olur, yaparsa sallanga` telefon direklerin aras]nda! Ee, tellqr
koparsayd]lar, ozaman telegramalar hepsi Gugu\alar]n aulun iìnq mi
daalaceklar#
Ama geler gwn, aàn Gugut[ bakas]n]n hi` akl]s]na da getirmeer
sallanga` iìn.
„Olmal], – dw=wner evdekilqr, – u=aan akl]s]nda ba=ka na=eysa”.
Gugu\[ kqr halizdqn da nereyisq kaybelqrmi=. Aarêêr mamusu onu,
ayaklar] kopêr, bulamêêr. Ama bakas] bu vak]t kazannarlan ba=àdan p]-
nara hem geeri, iki tarafa – patlacannar] y]slêêr. Eti=tirqmeer o taa bitirmqq,
Gugu\[, sans]n er alt]ndan, `]kêr.
– Nereyi sqn kaybeldin# – wfkeli sorêr mamusu.
– Bireri. Bakaylan patlacannar] y]slad]k, – cuvap eder Gugu\[. Bakas]
bakêr ilktqn kazannara, sora kendi ellerinq, sora dwrwp ka=lar]n], ooluna:
– Sqn bak islqq, òcuk!
Cumertesi av=amneen Gugu\[ genq kaybeler. Mamusu aarêêr –
bulamêêr. Baarêr – xbwrw sesetmeer.
Komu=uyka bu vak]t y]slayarm]=. P]nar]n sereni gezqrmi= ba a=aa, ba
yukar].
– Olina svatq, bizim =u Gugu\ay] gxrmedin mi#
Svatq k]sm]= omuzlar]n], dxkmw= ìèklerin kxklerinq bitki kazan suyu,
da genq Gugu\[, nicq er alt]ndan, peydalanm]=. Mamusu onu èki=er, ama
o hep kendiycesinq:
– Bqn Olina bulwylan ìcekleri y]slad]m!
– Dayan, u=aam, dxnecek bakan i=tqn...
Av=amnen bakas] dxner taligaylan, durgunêr p]nar]n yan]nda beygirleri
sulamaa.
Mamusu tutêr Gugu\an]n omuzlar]ndan – kurtulmayacan, – gxtwrer
bakas]na. Mamusu taa aaz]n] aàmam]= – Gugu\[ genq kaybelmi=. Bakas]
sulêêr beygirleri, taliga yollanêr, onun ard]na da Gugu\[ gider.
– Ya sxlq, =indi ne deyecqn#
– Bakaylan beygirleri sulad]m, tq ne!
Bakas] mamusunnan bakm]=lar biri-birinq da kafalar]n] burmu=lar.
Ertesi gwnw mamusu esaplam]= Gugu\ay] doktora gxstermqq. Ama
ilktqn lqqz]mm]= h]yarlar] y]slas]n.
• 174 •
Gider p]nara. P]nar]n yan]nda birka` adamaa – laf vermqq bir-
ta= yuvarlanarm]=. Ama ìtenin iìndq, kimseyin istediini taman-
serenin xbwr ucunda, ta=lar]n erinq ba=ka namaa
bir wkmw=. Aman, ayol, oradan, gxrwner seren – p]nardan su `]kar-
Gugu\an]n paraliyac]]. maa deyni bir tedaarik
– A-ha, tq neredqysin sqn! +indi `]kêr, ìten – f]=kandan xrwlw
ani sqn benimnqn h]yarlar] y]slêêrs]n! sepet
Av=am wstw sallanga` art]k haz]rm]=.
Sallanard] orada komu=ular]n u=aklar], ama Gugu\[, onnara bak]p,
dw=wnqrdi: sanki var m] dwnnedq xlq sallanga`, ang]s] p]nar]n serenindqn
taa wwsqq kald]rs]n#
• Ne adam]= Gugu\aya bakas]#
• Neìn Gugu\[ hergwn utanmaktan kalarm]= kqr er iìnq girsin#
• Neìn Gugu\[ ba=lam]= bakas]n]n akl]s]na hi` getirmemqq#
• Ne cuvap edqrmi= Gugu\[ mamusunun soru=lar]na#
• Neìn gwnwn birindq Gugu\ay] istemi=lqr doktora gxstermqq#
• Neìn hem nezaman yapm]=lar Gugu\aya sallanga`#
• Siz da var m] sallanga`ta salland]]n]z#

1. Ang] yaratmadan bu s]rac]klar hem kim onun avtoru#
– Gxrdwn mw, dqdu, bizim oollar]m]z]#
– E nqqnda onnar ya# – sormu= dqdu. – Bqn burada sade oollar]n
birisini gxrdwm.
2. Herbir yaratman]n avtorlar]n] okàazlan gxsterin.
@Oollar@ Lev Tolstoy
@~ekerdek@ Stepan Bulgar
@Karpuz@ Valentina Oseeva
@K]zaklar wstwndq almalar@ Spiridon Vangeli
@Gugu\an]n sallangac]@ Oleg Gonàr
3. Ang] personaj]n bu sxz#
a) – Yok, bqn èkerdqq s]b]tt]m penèrq a=]r].
b) – Diildi ac]. Tatl]yd], – dedi òcucak, sora toplay]p kendisini, ne sxledi.
• 175 •
4. Personaj Gugu\a, ang] yaratmadan al]nma#
a) @Karpuz@;
b) @Kim òrbac]#@;
c) @Gugu\anun sallangac]@.
5. Taa bir kerq akl]n]za getirin Vasiciin yapt]]n]. Derindqn klas]n]zda
bu i= iìn lafedin.
– Dqdu, hadi gidecez karpuzu imqq.
– Karpuz yok, u=aam...
– Nas]l xlq yok#!
Dqdu k]st] omuzlar]n] da onnar gittilqr yap] ard]na. Dqdu hi` iilmedi
da, ama Vasicik diz `xktw da ellerinnqn yayd] sararm]= otlar]. Ama orada
gxrmw= sade kuru kxkeni...
– Sxlq, Vasicik, dooru sqn mi kopard]n karpuzu#
– Yok, dqdu, bqn onu koparmad]m, – cuvap etti u=ak.
– Ha, yok bi=ey. Kim idi karpuzu, ona fayda olsun, – dedi dqdu. Ama
sora genq sordu, sans]n kendi-kendinq:
– Ama kim onu sanki kopars]n#
Ondan sora `]kt]lar sokaa.
Dqdu durgundu da aband] bastonuna. Vasicik yolland] gitmqq evq, ama
bu vak]t dqdu genq ona sordu:
– Ya sxlq, Vasicik, pek mi ac]yd] karpuz#
– Diildi ac]. Tatl]yd], – dedi Vasicik, sora toplay]p kendisini, ne sxledi.
6. Bu soru=a kendi laflar]n]zlan cuvap verin.
• Rubalar m] gxzelleder adam], osa yapt]klar] m]#
7. A=aadak] sxleyi=in maanas]n] annad]n, sora da bir k]sa annatma
yarad]n (yaz]n).
• }i ool – bobaya hat]r, kxtw ool – bobaya kah]r.
8. Bu sxleyi=i akl]n]zda tutun!
• Hepsindqn paal]d]r dooruluk.
• 176 •
Literatura adamın
yaşamasında
Dimitri Kara Çoban
~eker ya=amaa
Oh, meydan, meydan, Ne gwnnqr geldi!
Dxrt taraf`]kl], Ne gelecek taa!
Geler twrkwlqr Ya=amak a`êr,
Ay]r] lafl]! Nicq geni= baa.
~eker ya=amaa,
Ne da pek èker!
Gxzql i=lerq
Elim gidi=er.
• Nicq annêêrs]n]z laflar]: „Gxzql i=lerq elim gidi=er”#

• Bu =iirdq ang] taraf iìn yazêr Dimitri Kara ~oban#
Hristo Radevski
Girgin horoz*
(Fabula. ~evirilmq bulgarcadan)
Hodul horoz aulda gezinqrmi= Yok bendqn
Sans]n aulu xl`qrmi=. Taa arif ku=.
S]k-s]k bacaannan urarm]=
Bendqn girgin yok! – baararm]=. Bqn kolay]nnan
Aul wstwndq gezerim,
Yok bendqn Bir zorluksuz
Taa levent ku=, Aulun wstwndqn atlêêr]m.
• 177 •
Kolay]nnan gwbwrleri e=erim, Gargan]n gxlgesi.
Bqn xterim, neredq isteerim! Aulda birdqn korku peydalanm]=.
Bendqn taa gxzql
Bizim girgin horozumuz
Ku-ku-ri-gu àl]c] yok! Saurtmu= kanatlar]n]
Bendqn taa girgin ku= Ka`]nmaa ba=lam]=
Dolaylarda yok. Da hepsindqn ileri ambar]n alt]na
Bxlq wwnqrmi= bu erif... saklanm]=.
_________________
Bu vak]t auldan ge`mi= Kendi-kendini metetmq,
Bir kara bulut gibi Ko seni ba=kas] metetsin.
• Demekli okyn =iiri.

• Nicq wwnqrm]= horoz#
• Aulda bela peydaland]ynan horoz nereyi ka`m]=#
• „Kendi-kendini metetmq, ko seni ba=kas] metetsin”. Bu sxleyi=in maanas]-
n] a`]klay]n.
Fabula
Fabula – bu bir kendiba=]na literatura janras], ang]s] var nicq yaz]l]
olsun prozaylan da, =iirlqn da. Bir vak]tlar Ezop yazarm]= kendi fabulalar]-
n] prozaylan, ama rus fabulac]s] Kr]lov yazarm]= =iirlqn.
Fabula deniler k]sac]k, sakl] maanal] yaratmalara, ang]lar]nda taa òk
kerq var morall] `]k]=, neredq bulunêr fabulan]n xz fikiri.
Biz bileriz, ani dwnnedq iilik òk, ama kxrlwk ta diil az. Var òk fenal]k,
kxrlwk, hay]rs]zl]k, naalet tabeetlqr, ang]lar] engel ederlqr, insana normal
ya=amaa.
Bu xlq tabeetlqr, nicq: i`kicilik, h]rs]zl]k, tamahl]k, haseetlik, òk
gxrmqk, k]skanmak, =iretlik hem òk ba=ka da, ang]lar]n] lqqz]m gwlmeyq
almaa da bxleliklqn onnardan kurtulmaa.
Fabulada kullan]lêr herkerq bir sakl] maanal] swret (taa òk kerq
hayvannar, ku=lar...), ang]s] kxsteksiz yard]m eder gwlmeyq almaa, gwlwntw
yapmaa birkimseyin naalet tabeetlerini, kullanarak (esaba alarak) gagauz
sxleyi=ini: „Sxleerim, k]z]m – anna, gelinim”, kqr nicq K. Vasilioglunun
fabulas]nda „Tilki”, ang]s]n]n morall] `]k]=]nda takazalanêr =iret insannar:
• 178 •
Sqn tilkiysqn, karda=]m,
Yapma òk zarar,
Zerq fena kxpeklqr
Tez seni tutar.
Bu fabulalar]n gwlmqq almas] àl]=êr insan] kurtarmaa bwwk belalardan,
nicq bu fabulada, ang]s]nda biz xncq okuduk:
... Ku=ku kxpeklqr
H]rs]z] tutmu=.
Erindq ceza kesip,
On parà yapm]=.
Bu s]rac]klarlan avtor sxleer, ki var nicq bwwk bela olsun, eer adam
kullanmaarsayd] kendisini, nicq lqqz]m.
• Ne o fabula#
• Nezaman fabula kullanılêr#
• Ne gösteriler fabulanın çıkışında#
Todur Marinoglu
Lelek
Lelek, lelek, lelelq, Bitmesin bizdq k]smet,
En gxzqlsin dwnnedq. Sofrada biyaz pesmet.
Lelek, lelek, leleq, Ko àls]n gxzql ku=lar,
Yuvan] yapsan kwwdq# Ba=àda a`s]n aa`lar.
• +iiri okuyun demekli.
• Ne lelek iìn bilersiniz annad]n.

1. Ang] =iirdqn al]nma bu s]rac]klar#
@Bitmesin bizdq k]smet
Sofrada biyaz pesmet.@
2. @Girgin horoz@ fabulan]n personajlar]n] s]ralay]n. Onnara harak-
teristika yap]n.
• 179 •
3. @Kendi-kendini metetmq ko seni ba=kas] metetsin@. Bu sxzlerin
maanas]n] a`]klay].
4. Neylqn fabula ay]r]lêr ba=ka janralardan#
5. Avtorlar]n yaratmalar]n] okàazlan gxsterin
Hristi Rodevski ~eker ya=amaa
Todur Marinoglu Girgin horoz
Dimitri Kara ~oban Lelek
6. A=aada verili cwmleleri dooru yaz]n.
a) Ana, wwreneriz, biz, dilimizi.
b) ~ok, ana, severiz, dilimizi.
c) Dooru, ana, wwrenelim, dilimizi.
d) Ge`ti, ne, yaz, gxzql!
7. Bu deyimin maanas]n] a`]klay]n:
@Eer yan]ld]ysan, bil dwzelmqq!@
8. Acaba sqn dooru sayabilecqn mi ka` ba= laana adama kalm]=#
Adam]n aulunda Onnara hi` yok maana –
Varm]= on ba= laana. Aullar alàk.
Aula atlêêr keì }mi=lqr w`qr ba= laana –
Olac]]nnan ikisi. Geeri kaàrak.
Ya sxlqyin, u=aklar,
Kim esaplad]:
Ka` ba= laana, dostlar]m,
Adama kald]#
(Todur Marinoglu)
• 180 •
Adam
hem aylä
Ion Druţă
Aylq
Aàn kwwywn wstwndq `xker bulutlar gwrwldeer gxklqr hem àkêr
ìmìrik, da saàklardan, =ar]lday]p, akêr su, ozaman Boboèl, bir kx=eyq
s]k]l]p, dw=wner: bitti, bu sefer art]k o dayanamayacek. Ama onnar]n genq
uydu i=leri – onnar]n bobalar] kaavi hem èmrek. On ellerinnqn kald]r]l-
m]= ev pek kaavi. Bitki-bitkiyq borannar uslanêr, gxklqr a`]lêr, pek sii-
rek damna urêr penèreyq.
Aàn geler bwwk k]= ayazlar] hem, yaban] gibi, uluyêr saurgun, àt]r-
dêêr tavan ayazdan, ozaman Boboèl, saklan]p s]cak soban]n wstwnq,
dw=wner, ani bu sefer art]k i=lqr kay]p. Bu sefer hepsicii kaybeleceklqr.
Ama tq d]=ardan i=idiler yufka ihtqr wwswrww, i=idiler ad]mnar, da ièri
girer dqdu bir kucak odunnan. Selqm verip, o birdqn `xker soban]n yan]-
na, yakêr ate=, da onu=tan, ani onun ii wrqq, ate=, ang]s]n] o yakêr, tutu=êr
birdqn da yanêr `]t]rdayarak. Da ozaman saurgun sans]n, yava=]yêr.
Aàn yolda pek ac]kêr yada zeetleer susuzluk, Boboèlq gxrwner, ani
kuveti onu brakt] da onun ayac]klar] gxtwrqmeyeceklqr onu evqdqn. Da
ozaman, korkudan, onun xnwndq ay]n-ac]k kalkêr mamusunun simas],
ang]s] deer, ani bu bir ahmakl]k, onda taa òk kuvet var, ani o, àl]=t]ynan,
taa bukadar yol var nicq ge`sin. Da Boboèl, kalk]p, gider, hem kendisi
da =a=êr, neìnki kuvet onda taa var. Bir da bakêrs]n, ev da art]k yak]nda,
kar=]lêêr onu yay]l] kollarlan. Aàn `xker karann]k, hem evdq taa yak]l-
mad] =afklar, Boboèl ba=lêêr s]k]lmaa. Ona gxrwner, ani bu karann]kta
onnar kaybedeceklqr biri-birlerini da ba=ka bi=eycik islqq bu dwnnedq o
gormeyecek. Ama tq ièri girer kakusu.
O birdqn tutu=turêr =afklar], da onu=tan, ani o =en hem gxzql, =afkta
xlq =en hem gxzql gxrwner.
• 181 •
Da, biraz dw=wnwp olu=lar iìn, bir kerq, av=am ekmeeni iyqrkqn,
Boboèl kqr seslqn dw=wndw:
– Ya ne islqq, ani kim sq ya=amay] butak]m kurmu=, hepsi birerdq
ya=amaa.
Buna, gwlwmseyip, demi= bobas]:
– Ba=ka twrlw yok nicq olsun da. Ba=ka twrlw aylq dq olmayaceyd].
• Ne dw=wnmw= Boboèl aylesi iìn#

• Ayleniz iìn evdq birqr yaratma yaz]n.
Ion Druţă
Kaku
Gwne= gxktq art]k =afk etmeer. Ne gwne=, ne bulut, kqr, sans]n, maa-
vi gxk yok kwwywn wstwndq.
Ku=lar da art]k ba=àlarda twrkw àlmêêrlar. Ne ku=, ne ku= yuvalar],
ne emi=, ne yapraklar.
Aul a=]r] bakt]ynan gwlwmsqmeer ba=ka komu=unun evi dq.
Pero hi` girmeer erinq. Yazal hi` girmeer penala. ~anta da kqr hi` is-
tqmeer gitmqq masa alt]nda erinq.
Hepsi gider tersinq. Aàn Boboèl art]k bi=eycii hi` hem kimseycii
istemqrdi gormqq, onun omuzuna konêr y]m]=ac]k el hem k]z sesi sorêr
=]p]rt]ylan:
– Ne wzerq siz èki=tiniz#
– Kiminnqn#
– Bilmeerim. Gxrerim, kiminnqnsq èki=mi=in.
– Nqqndan gxrersin ya#
– Burnunun ucundan.
Tq ne onu satm]=! Burnu. Boboèl aar soluunu èker, da, olmal],
onu=tan, ani onu pek ac]lad]lar, bekim da, onu=tan, ani kakusu, sordu =]-
p]rt]ylan, o da èkeder kqr, kakusu gibi, =]p]rt]ylan annatmaa s]radan, ne
onunnan oldu. Da o, sans]n, ayd] birdqn! Annadarkan kakusuna, o èke-
der kendisi annamaa, ani ìrkin bi=ey olmad]. O taa bitirqmedi annatmaa,
nicq pero birdqn erinq girdi, penal dxndw ànta iìnq. Komu=unun yolun
xtq yan]ndan evi gwlwmsedi, gwlwmsedilqr xbwr komu=ular]n da evleri,
• 182 •
dxnmw=lqr meyval]klar erlerinq, dolmu=lar ku= sesinnqn. Kwwywn wstwndq
genq maavilenmi= gxk, yalab]m]= gwne=. Hem gwn da xlq bwrcw kokuluy-
mu=, ani yokmu= nicq `]kmamaa sokaa.
Ama sokaa `]kt]ynan, èkeder enidqn òktank] oyunnar, sans]n hi`
bi=ey olmam]= ta.
Tq ne o kaku.
• Annad]n kendi kakular]n]z iìn.

• Resimnqyin kakular]n]z]n patredini, da klasta annadacen]z onun iìn.
Nikolay Baboglu
Ana yatak hem evlad

Kw`wklwk èkeder sallanga`tan, ani evel as]l]ym]= dxrt iplqn ièrdq
kiri=q. Kimi gagauz kwwylerindq bu u=akl]k sallangac]na taa deerlqr be=ik.
Taa ba=ka erlerdq da bu sallangac]n erinq tekneyi kullanêrlar... Ama
bwwnkw gwnwmwzdq sallangac]m]z]n ad] da ba=ka oldu, dii=ildi. Ah, hem
aman! En eskiliimizi, en èketmemizin da xz dx=eciimizin da ad]n] kay-
bettik, batt]! Yaz]k!!!
Ama beki var taa aram]zda kuvet annamaa, neyi aarayard]k, da neyi
kaybettik, da ne bulduk# O kw`wklwk sallangac]m]z]n ad] =indi yabanc]
dildqn geler – o bir dxrt tekerlecikli yalab]k donakl] taligac]k. Onun
iìndq hep o evelki kaba kundaam]z, poyumuz hem k]rmal] kadreli yast]]-
m]z. Taligac]]n alt]nda var twrlw prujinal] c]ng]rdakl] tekerlecikleri. Ana-
lar onu sallamêêrlar evelkisi gibi h]zland]r]p bir oyan] bir buyan], ama
sadece dwrterlqr da o kendisi sallêêr eni dwnneyq gelqn adam]. Ama „o
adam” bir twrlw raatlanamêêr... Gecq yar]s] sa òktan ge`ti... Ana kalkêr,
alêr kucaana evlad]:
– Sxlq, kw`wwm, neìn raats]zs]n, nereciin ac]yêr, bak mamucuuna da sxlq!
Ama kw`wk sxleyqmeer. O bilmeer taa lafetmqq, ama kucakta uslanêr,
yak]n uyuklamaa... Sanki neredqn duyêr bu yavru, ani burada ona islqq,
ani buras] cennet#!
Anas] usulcuunnan koyêr kw`wcqq kendi kucaandan epiz-eni yalab]k
taligac]]n iìnq, kaba erq... Ama u=ak, dapturu gelip, `]vd]r]k gibi baar]=
koparêr...
• 183 •
Nqps]n ana# Enidqn alêr kucaana, gezdirer-usluluk, yok ses. Te buras]
ona, bezbelli, kendi eri, uslanmak hem raatl]k dwnnesi. O uyuklêêr.
Anan]n da gxzleri kapanêrlar... Yorgun insan isteer koysun u=aa genq gxzql
kaba erq, ama... orada enidqn sans]n ate= – aalay]=, baar]=...
Mamu alêr yalab]k yataktan yast]caa, koyêr onu ayaklar]n]n wstwnq
da eskiycq, nicq kendisini anas] sallam]=t] – sallêêr evlad] kendi ayakla-
r]nda: „A, a-a-a-a, A-a-a-a-a. A-a-a-a”. Nani-i-i, nani-i-i, na-ni-i, nani!”
U=ak uyumu=, anas] da dirseenin wstwndq ban gitmi=. Anaylan evlad
derin hem raat kendiycq uyumu=lar. Ne mutlu, hi` duymam]=lar, nas]l
sabaa olmu=!
Te gwne= ta art]k penèredqn bakêr bu gxzelim-gxzelliinq.
• Neìn avtor annatman]n butwrlw ad]n] koymu=#

• Neredq u=ak kendini taa raat duyêr#
• Nicq annêêrs]n]z laflar]: „Te buras] ona, bezbell], kendi eri, uslanmak
hem raatl]k dwnnesi”# Annad]n.
Irina Stavskaya
Bal]k tutmakta
Eti=tik Nistrunun boyuna.
Tqtw haz]rlad] oltas]n], ili=tirdi gegaya dadam]], biraz`]k taa yukarda
ast] ipq dalmaz], oturdu bir ta= wstwnq da att] gegay] su iìnq. Gega dald],
ama dalmaz kald] su wstwndq.
Natali\a oturard] bobas]n]n yan]nda da bakard] dalmaza. Hi` gxzwnw
almazd] dalmazdan bobas] da. Natali\a taman aaz]n] a`t]yd], ona na=eysa
sxlemqq deyni, ama bobas] dayad] parmaan] dudaklar]na hem yapt] ona
n]=an, ani sussun. K]zàaz kalkt] da =]p]rdatt] onun kulaana:
– Neìn lqqz]m susmaa#
– Bal]klar] korkudacan, – =]p]rdatt] bobas].
Tezdq Natali\an]n can] s]k]ld]. Kalkt] da gitti Nistrunun boyunca àk]l-
c]k toplamaa.
Aàn dxndw geeri gxrdw, ani bobas] `]kard] su iìndqn oltay], da Nist-
runun aynas]nda gxrwndw bir gwmw= bal]k. O dwwnqrdi hem yalab]yard]
gwne=tq. Bobas] èmrek tuttu onu, `]kard] gegadan da salverdi kazan
iìnq. Kazan may doluydu suylan. Onun iìndq wzqrdi birka` bal]k. }ki
• 184 •
bwwk hem bir w` parà ufak. Bu vak]t bobas] att]
dadam]k – rusà:
kazan iìnq taa iki bal]cak. Onnara k]stav gelqrdi primanka
kazan iìndq, urulard]lar biri-birinq. dalmaz – rusà:
Natali\an]n onnara can] ac]yard]: „Nicq ze- poplavok
etlenerlqr! Zaval]lar Nistruda onnara islqqdi. k]stav – darl]k, kw-
Ama kazan iìndq onnar nicq kapanda! Zaval] `wk er
lar!” O soktu elini su iìnq, suvazlad] bir bal]
caan arkas]n], sora tuttu onu iki ellqn, `]kard] da salverdi Nistruya. Bal]
k birdqn kaybeldi su iìndq.
Natali\a bakt] bobas]na.
O koydu kazana iki bal]k da ileri dooru bakard] dalmaza...
Natali\a ald] taa bir bal]k. ~]kard] kazandan da usulcuunnan salverdi
dalgan]n iìnq. Nistru birdqn onu sans]n yuttu. Ama Natali\a bilqrdi, ani
Nistru bal]k yutmêêr: o bal]klar]n ana evi.
„Evq dxnerlqr. Nicq bqn mamuya dxnerim, Ki=inxva, – dw=wnmw=
Natali\a. – Bekim dq bu xbwr bal]]n karda=]. Nas]l o var nicq kals]n ka-
zan iìndq#”
O salverdi su iìnq taa bir bal]k, sora taa...
– Sqn ne yapêrs]n, zararc]# – ans]zdan i=idildi bobas]n]n sesi – Sqn bu-
nun iìn mi geldin bal]k tutmaa#
– Kazan iìndq onnara pek k]stav...
– Onu=tan da bqn onnar] tuttum, ani onnar kazan iìndq wzswnnqr.
– Onnar burada zeetlenerlqr, tqtwcuk. Nistruda onnara taa ii olacek!
– Elbetki, – gwlwmsedi bobas].
– Orada onnar]n evleri, onnar]n mamular], onnar]n karda=lar] hem k]z-
karda=lar], – sevindi Natali\a, gxrwp, ani bobas] annad] onu.
– Xlq, xlq, senin var doorulunun, – dedi bobas] da bakt] kazan iìnq:
orada wzqrdi w` mw osayd] dxrt mw bal]cak.
– Ee, hadi ozaman, bwwn bukadar eter.
O `]kard] oltay], ald] kazan] da dooruldu kwwyq.
Natali\a, memnun kal]p, gitti onun ard]na. Yolca Vera malisinq deyni
o toplad] bir buketìk k]r ìèklerindqn.
• S]radan annad]n, nicq Natali\an]n bobas] bal]k tutmaya haz]rlanm]=. Ne

yaparm]= bu vak]t Natali\a#
• Neìn onun can] s]k]lm]=#
• Nicq Natali\an]n tqtwsu bal]k tutarm]=#
• 185 •
• Neìn Natali\a ba=lam]= bal]klar] dereyq salvermqq#
• Nicq k]zàaz a`]klam]= kendi yapt]]n]#
• A`]klay]n laflar]: „Ama kazan iìndq onnar nicq kapanda”. Nicq siz
bulêrs]n]z bobas] annad] m] k]zàaz]n]# }nand]r]n bunu tekstin s]rala-
r]nnan.
• Bulun bu tekstq uyan tabiat iìn sxleyi=lqr hem uygun sxzlqr.
• A`]klay]n kendi bak]=]n]z] tabiat iìn hem ku=-hayvan dostlar]m]z iìn.
Neìn genq ge` kald]n#

Vani pek s]k =kolaya ge` kalard]. Girdiynqn klasa àndan sora: wwre-
diciyka sorard]:
– Neìn genq ge` kald]n, Vani# Ne, taa erken kalkamêêrs]n m]#
– Bqn erken kalkêr]m, – burnusunun alt]na cuvap edqrdi utancak Vani.
Zeetleyip onu biraz klas]n xnwndq, utand]r]p, wwrediciyka oturdard]
onu erinq.
Bir gwn Vani geldi ilk uroon bitkisindq. Genq wwrediciykaya dedi, ki
afetsin onu, ama wwrediciyka pek ona wfkelendi.
– Nekadar var nicq sana dayanmaa# – baard] o da ekledi, – Bu av=am
bqn sizdqyim! Bilqsin bunu da olas]n evdq!
Ertesi gwnw wwrediciyka kendisi klas]n xnwndq Vaniyq yalvard], ki onu
afetsin. Wwrediciyka èketti xlq:
– Bqn hi` bilmqzdim, ne halda bulunêr Vaninin aylesi. Bu bana ay]p,
ama... Kabaat bendq, – dedi wwrediciyka. – Pek zor ya=êêrlar. Mamusu
hasta. Malisi 78 ya=]nda, ang]s] ev i=lerini yapamêêr. Bakas] da yok evdq:
gitmi= nereyisq para kazanmaa. Bundan sora, Vaninin elindq, var nicq
demqq, komu=u babucuk ta, ang]s]n] diil insan, ama allaa da unutmu=.
Onu=tan ona da lqqz]m yard]m etmqq: bir bak]r su getirmqq yada bir `wven
imqq yapmaa... – Vaninin elindq, – ilerletti annatmas]n] wwrediciyka, – iki
ev, kendisini dq sayd]ynan, dxrt can. Vani kw`wklwwnnqn bwwk insan]n
i=ini yapêr. }ki tarafa, iki evin i=ini àl]=êr yapmaa.
Wwrediciykan]n annatmas]ndan sora ba=kalar]na da ay]p geldi, neìnki
onnar da bilmqzdi Vaninin ya=amas]n]. Sade =indi hepsi annad]lar, nicq zor
Vaniyq ya=amaa. Sade =indi annad]lar, neìn o ge` kalêr =kolaya. Bundan
sora hepsi u=aklar àl]=ard]lar Vaniyq yard]m etmqq kuvetlerinq gxrq.
• 186 •
• Spiridon Vangelinin hem K. Vasilioglunun annatmalar]n] okuyun da
annad]n, ne onnar] baalêêr.
• Annad]n kendi dostlar]n]z iìn.
Nikolay Baboglu
Papu`lar*
Bay Yorcu pindi e=q da dedi ooluna:
– Gani, bqn giderim panay]ra, getirecqm sana na=ey-na=ey...
– Na=ey, ba bakac]k# – sordu dar cann] Gani.
– Geldiynqnq gxrecqn.
– Aàn sxlqmersin, ozaman al beni da seninnqn. Bqn pek isteerim gxre-
yim Bolgrad panay]r]n].
– Olmaz, – dedi Yorcu, – Panay]rdan var òk i=lqr almaa. Geeri ge-
lirkqn, e=ek wklw olacek, seni pindirqmeycqm.
– Bqn yayan gelecqm panay]rdan, – kay]l oldu Gani, sade onu da al-
s]nnar.
– Yok deycqm, seslq bakan]. Bqn sana panay]rdan alacam na=ey-na=ey.
– Ama mutlak m]#
– Mutlak, deerim sana, – kal sade evdq da seslq mamunu hem malini.
Bqn av=ama sana, getirecqn, ne adad]m.
– Kalacam,– dedi Gani, – ama sxlesqnq, na=ey alacan# Bqn dayana-
maycam av=amadan.
– Dayanacan, dayanacan! – gwlwmsedi bakas] da dwrttw e=qq ayaklar]nnan,
istedi yollans]n tokada dooru.
~ocuk dxnw=qrdi hep onun dolay]nda.
– Neìn sxlqmeersin, ba bakac]k#
– }steerim wwredeyim seni olas]n saburlu, becerqsin alatlamamaa. Tq
neìn sxlqmeycqm, beklq bqn gelincq...
Yorcu `]kt] auldan. Gani kapad] tokad] da bakt], nas]l bakas] e=ektq
yortara a=aa atl] h]zland].
O gwn Ganiyq deyni pek zor ge`ti. Hep dw=wnqrdi, sanki, na=eycik ona
bakas] panay]rdan getirecek. ~]k]p-`]k]p, tokattan a=aa bakard], acaba taa
gelmeer mi. Sora gitti da malisinq sordu, bileer mi, ne getirecek ona pa-
nay]rdan bakas].
• 187 •
– Bilmeerim, òcuum, – dedi Sofi babu.
– Bakan panay]rdan hepsimizq birqr bi=ey getirecek, ama kimseycqq
ilerdqn sxlqmeer. Tq ge`ti pazar da mamuna fistann]k getirdi, bana bir
èmber alm]=t].
– Ama bana bi=eycik getirmediydi.
– Nas]l getirmediydi# Diil mi ilkin sana verdi bombonileri# Hem alm]=t]
halva, kovrik... Bwwn da, olmal], bi=ey getirecek.
Hele g]c]rdad] tokat da aula girdi bay Yorcu e=eklqn edeendq. O in-
dirdi semerdqn bir ùval. Sora urdu e=qq s]]r]l]k auluna da, al]p torbas]n],
gittilqr ièri. Gani dxrt gxz bakard], ne `]kacek o òk beklenilmi= panay]
rc]l]k torbas]ndan.
}lkin Yorcu verdi Veliylqn Koliyq birqr àvdar pitas], sora Ganiyq da
bir o diildi kanaat, bekleyqrdi ba=ka bi=ey.
– Buncaaz m] o na=ey-na=ey, bakac]k# – sordu o.
– Diil, – dedi Yorcu da `]kard] torbadan bir ìft swt-biyaz papu`. On-
nar]n vard] gxzql e=il ipleri hem c]ng]r-maavi kenarc]klar]. Gxzqldilqr,
pak gxzwnw tutard]lar.
– Tq bunnar] sana ald]m.
Gani kavrad] onnar] da, sevinerqk, ba=lad] ès-èvrq bakmaa. Onna-
r]n maalesindq hi` kimseyciktq yoktu bxlq gxzql ayak kaplar]. Gani tezi-
cik giidi onnar].
Geldilqr taman ayaklar]na gxrq. }stedi `]ks]n, gxstersin kafadarlar]-na,
ama dw=wndw, ani =indi art]k av=am, sokakta az u=ak olmal]. Gxsterecek
o eni papu`lar]n] sabaa, aàn maalenin hepsi u=aklar] toplu olaceklar.
Ama =indi yaln]z sevinqrdi onnara, gezqrdi
saburlu – dayan]kl]
yava= hem hep bakard] a=aa, ayaklar]na. Pek
kanaat – ho=luk
k]vrakt]lar onun eni papu`lar]!
• Nereyi gitmi= Ganinin bobas]#

• Neìn bay Yorcu òcucaa panay]ra alamam]=#
• Ganinin bobas] sxlemi= mi ooluna ne panay]rdan getirecek# Neìn#
• Ne demi= Ganiya bobas]#
• Nicq o gwn Ganiyq deyni ge`mi=#
• Nelqr bay Yorcu oolar]na panay]rdan getirmi=# E Ganiyq#
• Ne renktqymi= òcucaan papu`lar]# Annad]n.
• Nezaman Gani eni papu`lar]n] sokakta u=aklara gxstermqq karar alm]=#
Neìn#
• 188 •
1. Sxlqyin @Aylq@ yaratman]n ba= personaj]n] hem onun avtorunu.
2. Boboèl ang] yaratman]n pesonaj]#
a) @Aylq@ }on Dru\a;
b) @Neìn genq ge` kald]n#@ Konstantin Vasilioglu;
c) @Bal]k tutmakta@ }rina Stavskaya;
d) @Papu`lar@ Nikolay Baboglu.
3. Ang] yaratmadan bu sxzlqr# Kim sxlemi= onnar]# (personajlar]n
adlar]n] sxlqyin).
@Neìn sxlqmersin, ba bakac]k# – }steerim wwredeyim seni olas]n
saburlu, becerqsin alatlamamaa. Tq neìn sxlqmeycqm, beklq bqn
gelincq...@
4. Bulun yaratmalar]n avtorlar]n] hem okàazlan gxsterin.
@Kaku@ Nikolay Baboglu
@Bal]k tutmakta@ Konstantin Vasilioglu
@Neìn genq ge` kald]n@ }rina Stavskaya
@Ana yatak hem evlad@ }on Dru\a
5. Verilmi= yazd]rmaya gxrq personaj]n hem yaratman]n ad]n] sxlqyin.
@Bqn hi` bilmqzdim, ne halda bulunêr òcucaan aylesi... Pek zor
ya=êêrlar. Mamusu hasta. Malisi 78 ya=]nda, ang]s] ev i=lerini yapamêêr.
Bakas] da yok evdq: gitmi= nereysq para kazanmaa...@
Yaratman]n xtesini dq akl]n]za getirin. Taa ne bu òcucak iìn
sxleyqbilirsiniz#
6. A`]klay]n bu laflar]n maanas]n] hem kendi mamular]n]z iìn annad]n.
Ka` kerq sayd]n m] sqn,
Mamu dersin bir gwndq#
Biz annêêr]z kw`wktqn –
En paal] o dwnnedq.
7. Haz]rlay]n birqr yaratmac]k kendi ayleniz iìn verilmi= @Benim
aylqm@ temaya gxrq.
• 189 •
Zaamet adamın
yaşamasında.
Zanaat ayırmak
Nikolay Baboglu
Gxcen
Gani bwwn kald]yd] t]rlada yaln]z. Bobas], òban Yorcu, gxtwrdw sa-
baak] wwndqn piinirleri evq. Xbwr òbannar da gittilqr irak ày]ra swrwyw
otlatmaa. Koyunnar wwlenqdqn doyunaceklar, swtleneceklqr da saat birdq-
ikidq genq geleceklqr saalmaa ikinci wwnw.
Ozamanadan bobas] da dxnecek kwwdqn da Gani genq gxrecek, nas]l
òbannar saayaceklar koyunnar] birqr-birqr, o da yard]m edecek aydamaa
saamallar] strungaya. Kofalar, ani =indi kaz]klarda gwne=q kar=] kuruyêrlar,
genq lemberdek dolaceklar swtlqn...
Ama =indi Gani haylak oturdu biraz bordeydq, serindq. O bakt] taa
nelqr vard] òbannar]n bu k]r evlerindq da sora indi ùkura. Orada, sazl]k
iìndq, `x=mq =uruldard]. Taa xtedq, tolokada, òk korayl]k bwwmw=tw.
Sora baalarlar uzanard]lar. Gani i`ti serin sucaaz da sora `]kt], gezindi
otlar iìndq. Bir da... ans]zdan, onun xnwndq gxrwndw iki boz yumac]k.
– Na=ey olsun bu#!
Gani ilktqn sans]n korktu, ama sora t]rla – òban evceezi hem
tolokada koyunnara dey-
gxrdw onnar], nas]l bir koray]n alt]na sak- ni aul
land]lar. Aàn taa islqq bakt], orada iki wwn – koyunnar]n swtleri
kw`wk tav=amc]k sinqrdi. bir kerq saalmaktan sora
Gani `]kard] kalpaan] da kapad] onnar], kofa – vedrq (taftadan
sava=t] tutmaa, ama birisi, f]rlay]p, ka`t] eli- yap]l] geni= dipli kazan,
nin alt]ndan. Xbwrwnw eti=tirdi, tuttu da ge- maasuz koyunnar] saa-
tirdi bordeyq. Taman bu zaman bobas] da maa deyni)
geldi kwwdqn. lemberdek – dop-dolu
wwnmqq – hodullanmaa
– Baka, bqn tuttum bir tav=amc]k! –
zaval] – fakir
wwndw o.
• 190 •
– O-o, ya gxzql kw`wcwk! Korkmu= zaval]c]k. Ne s]k-s]k soluyêr!
Kw`wk k]r tav=amc]klar]na gagauzà gxcen deerlqr.
– Onnar ikiydilqr, – sxledi Gani, – ama birisini ka`]rd]m.
– Bunu da lqqz]m kolverelim. Anas], bezbelli, aarayacek yavrusunu.
– Ee, nas]l onu tan]yacek#
– Ana tav=amnar yabanc] gxcenneri da bulsunnar, emzirerlqr onnar]
swtèezinnqn, nicq kendikilerini.
– Bekim bqn ona vereyim biraz koyun swtèezi#
– Olmaz, o kw`wk, i`qmeyecek hem koyun swdw tav=ama yaramaz. Taa
ii kolverelim onu gitsin anas]na. Neredq sqn onu tuttun#
– Tee orada, derenin xtqyanda.
– Oray] da gxtwr zaval]c]].
Gani gitti da kolverdi gxcencii korayl]k iìnq.
– }slqq yapt]n, – dedi bakas], bay Yorcu, – anas] onu bulacek.
• Neìn Gani t]rlada yaln]z kalm]=#

• Nelqr gxrmw= hem nelqr akl]s]ndan geìrmi= Gogu= yaln]zl]kta#
• Ne i= iìn wwnmw= òcucak#
• Ne cuvap etmi= bobas]#
• Yak]=ar m] burada uygun sxz: „Cann]lar] – candan koruyun!”# A`]kla-
y]n fikirinizi.
Orlioglular]n `x=mesi
Geldiydi ilkyaz, Gani pek sevqrdi bu zaman], onu art]k kolverdiydilqr
ka`]ns]n, oynas]n d]=arda, nekadar istqrsq kendiba=]na. K]=]n sa hava
lwzgerli, gwnnqr k]sa, d]=arda òk oyalanmaa brakmazd]lar. Ama =indi s]-
cakt] ku=àazlar àlard]lar. Koyunnar, kuzular k]ra e=il ìmenq `]kt]yd]-
lar... Bir gwn, aàn hava pek islqq olmu=tu, malisi dedi Ganiyq, ki getirsin
onun bastonunu. Gani annad], ki malisi nereyi sq gidecekti, bastonsuz ona
uzak erq gitmqk zordu – yoktu neyq dayans]n.
–Male, ne yapacan bastonu# – sordu Gani.
– Gidecez `x=meyq, òcuum.
~x=meyq Gani taa yokmu= gittii.
–Te islqq `x=meyi da gxrecqm, – dw=wndw Gani. Malisi verdi ona bir
`xlmek toprak.
– Sqn bunu ta=]yacan, – dedi. Kendisi da `]kard] birka` laalq hem
zambak ìèklerini kxklqn, ald] onnar] toprac]]nnan sepetìinq da
• 191 •
yolland]lar. Eti=tilqr `x=meyq. O Ganilerin evindqn òk y]rakt], kwwywn
kenar]nda, taman iki yol àt]r]]ndayd], gxzql k]rnak tertipliydi. Demirdqn
kurnas] parlak yalab]yard], xnwndq duvar suval]yd] \ementlqn hem orada
vard] bir da ercqqz, nicq dolap`]k. Yak]ncac]k bwwyqrdi bir gwr dall]
ceviz aac], onun da gxlgesindq vard] bir skemnq gibi tafta koyulu. Gani
annad], ani oray] oturmaa lqqz]m da ilkin erle=ti skemnecqq, sora yan]-
na malisi oturdu, dinnenirdilqr...
Ama Gani, nas]l da bilersiniz, pek sevqrdi òk i=lqr sormaa da art]k
ba=lad]yd].
– Mali biz neìn buray] geldik# ~x=meyi mi gxrmqq#
– ~x=meyi gxrecez hem dikecez te bu ìèkleri `x=mq yan]na.
– Neìn dikecez#
– Bwwswnnqr da a`s]nnar deyni. Aàn insannar geleceklqr su i`mqq,
ìèklerq da sevinsinnqr.
Onnar diktilqr `x=menin bir yan]na zambaklar] xbwr yan]na da –
laaleleri. Gani `xlmeklqn ta=]yard] `x=medqn sucaaz da sulaard] taazq
dikili ìèkleri. }= yapard]lar hem Gani hep sorard]:
– Male, te bu ceviz aac]n] kim dikmi= buray]#
– Onu, òcuum, raametli dqdun taa saal]]nda dikti, aàn `x=meyi
ba=ard]lar dwzmqq. ~x=mq dwzmqk – bu bir hay]r dqdun yapt], ama
o bizim da say]lêr hay]r]m]z onu=tan te biz da àl]=êr]z burada gxzql
hem tertipli olsun. Bizq deerlqr Orlioglular bu `x=meyq da deerlar
Orlioglular]n `x=mesi.
– Male, e neìn dqdumuz dwzmw= bizim `x=meyi bxlq uzakta, neìn
yapmam]= onu bizim aulda# – bir bwwk adam gibi koyard] ak]ll] soru=lar]
Ganicik.
– Bizim evin yan]nda var punar burada sa yok. Ama bu erdqn òk
yorgun yolcular geèrlar bu i= iìn dqdun dw=wnmw= olsun o insannara
serin sucaaz i`mqq.
}=i bitirdilqr, i`tilqr `x=medqn datl] serin sucaaz da art]k gidqrdilqr evq.
Yolda Gani taa bi=ey sordu:
– Male, – dedi o ans]zdan, – biz `xlmecii unuttuk `x=medq dolap`]kta.
Dxnwp kaàrak, alay]m onu#
– Unutmad]k, òcuum, – dedi Sofi babu, – biz onu brakt]k yolculara
olsun neylqn sucaz i`mqq deyni...
• Neìn bu `x=meyq Orlioglular]n deyqrmi=lqr#

• Bir gwn Gani malisinnqn nereyi gitmi=#
• 192 •
• Nelqr onnar `x=medq yapm]=lar#
• A`]klay]n, nicq annêêrs]n]z „hay]r yapmaa”#
• Bulun o eri da okuyun, neredq sxlener `xlmek iìn.
Aleksandr Akişin
Biz booday ekeriz*

– Gelecqn mi benimnqn booday ekmqq# – sordu bana bir gwn Koli batw.
Benim kqr soluum kesildi. Hi` birkerq bilq bqn taa yoktur booday ek-
tiim, burada sa batwm beni kendisi k]ra àarêr. Sade yaz]k, ani kimsey-
cik gxrmeyecek, nicq bqn i=leyecqm.
Sanki, ne...
– Koli batw, hadi Vitqc]] da alacez k]ra.
– ~ok ii, o da bizq zeedq olmaz.
– Ura-a-a!
– Dq tq art]k, birka` kerq ans]r]p, kapu xnwndq ba=lad] huruldamaa
traktor. Biz doorulduk k]ra.
Aàn biz eti=tik tarlaya, gwn duuduydu, kendi oklar]nnan koyu duman]
sans]n kestilqr, da dolaylar ba=lad]lar gxrwnmqq...
– Hadi, karda=lar]m, vak]d] kaybetmeyelim: yard]mnay]n ko=maa
ekmqq ma=inas]n] traktora, – izin verdi Koli batw.
Biz f]rlad]k kabinadan, kaàrak gittik ekmqk ma=inas]na. Batw pek
èmrek èvirdi traktoru bizq ard]nnan da yolland] bizq dooru.
– }slqq mi# – k]p]p gxzwnw, Koli batw durguttu traktoru.
– Taman! – ba=lad]k ikimiz dq yukar] atlamaa.
– Sade getirsinnqr toomnuklar], ba=layacez ekmqq.
– Ee toomnar w=wmeyceklqr mi# – =a=t] Vitqc]k. – Tezdq k]= gelecek.
– W=wmeyeceklqr, – usland]rd] onu Koli batw – Biz onnar] topraklan
saracez. Erdqn `]kaceklar e=il ìmen gibi, burada onnar] taman kaar da
xrtecek, nicq yorgannan. Taa ilkyazadan onnara s]cak olacek.
– Ee =indi nesoy ekim# – =iret bakt] bana Koli batw.
– Gwz ekimi! +indi gwzlwkleri ekerlqr! – òk dw=wnmeyip, dedim bqn.
Vitqc]k dwrdw kendini. Olmal] kwstw, ani bilmeer bxlq kolay i=leri. Ama
bqn hi` burnumu kald]rmad]m bundan sora. Bana kalsa bqn herkerq bunu
bilqrdim, neìnki mali Koli batwylan haylak vak]tta pek òk lafederlqr ek-
mek iìn, toprak iìn, k]r i=leri iìn...
• 193 •
Tq toomnuklar] da getirdilqr! – sevin- ekim – ekmqk zaman]
di batw. avtowkledici – ma=ina,
Yolca, kww taraf]ndan, yakla=ard] bizq ang]s] wkleder kendisi
ma=ina wklw toomnuklarlan. Birka` minut-
tan sora o art]k bizim yan]m]zdayd] da bir tan]mad]k adam f]rlad] kabi-
nadan.
– ~oktan m] bekleersiniz# – sordu o. – Hadi yok zarar], kaybedilmi=
vak]d] eti=tirecez. Da, o na=eysa lafedincq Koli batwylan, avtowkledicinin
=xferi art]k ekmqq ma=]nas]n] boodaylan doldurdu.
– Hepsi erlerinq, karda=lar]m! – komanda etti Koli batw. – Kabinaya!
– Yok, gitmeyecez, – dedik biz. – Bizim var havezimiz siiretmqq, nicq
topraklan sar]lacek tenelqr.
– Hadi ozaman, bak]n. Ama eer tenelqr prost sar]larsayd]lar toprak-
lan da onnar kalarsayd]lar topraan wstwndq, traktoru durgudun, zerq bxlq
tenelqr e=ermeyeceklqr.
– Durgudacez!
– Da biz ba=lad]k ekmqq gwz booday]n].
• Ne teklif etmi= Koli karda=]na#

• Alx=ac]k nicq kabletmi= bu haberi#
• Neìn o istemi= almaa k]ra Vitqc]] da#
• Neìn Koli bu òcucaklarlan birdqn ba=lamam]=lar ekmqq#
• Neìn òcucaklar kalm]=lar ekmqq ma=inan]n wstwndq, ama pinmemi=lqr
traktorun kabinas]na#
• Nesoy izin kabletmi=lqr Alx=ac]klan Vitqc]k#
• Siz dq vard]r m] gxrdwwnwz, nicq booday ekerlqr, k]rda bièrlqr yada
harman dwwyerlqr# Annad]n bunun iìn.
Mina Kösä
K]smet sesleri*
Ay]rd]m tenq-tenq Toplad]m =]ra dili
uygun laflarm], damna-damnal],
Analar]m]z nicq Bir deniz gibi selli,
o bulgurlar]. bal gibi tatl].
• 194 •
Uydurdum sevq-sevq Ay]rd]m birqr-birqr
sxz boncuklarn], xz fikirlermi,
Sans]n eleer wreklqr Gxzql a`]klas]nnar
ses duygularn]. K]smet seslerni.
• Demekli okuyan =iiri sora da ezberlqyin.
• Mina Kxsenin =iirini da annad]n, kimin iìn okuyun.
• Evdq batwlar]n]za, kakular]n]za sorun, nicq onnar annêêrlar bu =iirin
iìndeliini, sora klasta kafadarlar]n]zlan a`]klay]n fikirlerinizi.
Aureliu Busuyok
Girgin xrdecik Maks

(Masal)
I-ci bxlwm,
ang]s]nda annad]lêr sade Maks iìn
Y]m]rta birka` kerq dxnmw=, aktar]lm]=, sora àtlam]= iki paràya, da
peydalanm]= Maks.
– Art]k bqn duudum! – demi= o. – Ka` vak]t =indi# Kimseydq yokmu=
saat, da onu=tan Maks taa ilk gwnw wwrenmi= xrwmqq.
„Benim en bwwk istediim – gemici olmaa, – dw=wnmw= Maks. }lktqn
wwrenecqm onnar gibi gezmqq iki tarafa sallanarak. Nicq haliz denizì”.
Maks giimi= bacac]klar]na o iki yar] y]m]rta kap`]klar]n], ang]lar]n]n
iìndqn `]km]=, da karann]k olunca pek kqqmil kapm]= gemici xrwyw=wn
kolayl]klar]n].
Ertesi gwnw o wwrenmi= lafetmqq.
„Benim rwyam – arif olmaa, – dw=wnmw= Maks. – Bunun iìn bqn lqqz]m
bileyim taa òk laf. Nicq radio”.
Al]p „Al fes]” hem „Telefon kiyad]n]”, o ertesi gwnw karann]k olun-
ca wwrenmi= onnar] ilk sayfadan bitki sayfayadan hem da laf] „gxzellik”,
ang]s]n] o i=itmi=ti taa y]m]rta iìndq bulunarkan.
W`wncw gwn Maks denemi=, ani dwnnq dwzwlw diil nicq lqqz]m, da taa
ii bu dwnneyi ba=ka twrlw kurmaa.
– Tq bu benim i=im! – baarm]= o. – Eer hepsicii olayd], nicq lqqz]m,
ozaman na=ey yapaceyd]m# Sade y]kay]p ayaklar]m], =kembemi mi ka=]-
yaceyd]m! Bxlqsayd] bqn lqqz]m dwnneyi dii=tireyim. Ura!
• 195 •
Dxrdwncw gwnw Maks alm]= di= ètkas]n] (f]ràs]n]), zontii, bir k]l]`,
biraz kwflwcq, ama yok zarar], dww=mqq var nicq, da `]km]= yola.
„Dwnnq diil islqq, – dw=wnmw= Maks, – neìnki var taa fenalar. Oza-
man, `]kêr, ani ilkin onnar] lqqz]m yoketmqq. Duan onnar]n aras]ndan en
bwwk du=man. Onu=tan da lqqz]m èketmqq ondan!”
Maks atm]= kendisini bir bwwk gxlcwwn dalgalar]na, a`m]= zontiini, ki
saklanmaa bwwk yaamurdan, da gitmi= suyca Duan] aaramaa.
Hepsi biler, ani twrkwswz yolculuk olmêêr da onu=tan ba=lam]= àlmaa
bir askerci mar=], ang]s]n] àlmaa wwretmi=ti onu dqdusu, ang]s] òrbac]-
n]n kufnesindq dolma xrdek i=lqrmi=.
Neredqysin sqn, duan#
Xlecqn sqn k]l]`tan!
Tra-ta-ta! Tra-ta-ta!
So-kak-ta!
II-ci bxlwm,
ang]s]nda annad]lêr dww= iìn,
ang]s]n]n sonu varm]= nicq ba=ka twrlw olsun
Maks wzmw= o gxlcwktq òk vak]t, bekim bir minut, bekim da taa az,
da eti=mi= gxlwn xbwr kenar]na. ~]km]= kuruya da kqr sendellemi=: onun
xnwndq durarm]= kara, yoluk korkuluk.
Bu vard] nicq olsun sade Duan.
– Ya =indi, – baarm]= Maks, – yakla= bana!
– Gidqmeycqm, – cuvap etmi= korkuluk, – bqn korkêr]m.
– Bendqn mi# – sormu= Maks.
– Yok. Sudan...
„A-ha, – dw=wnmw= Maks. – Ne bqn dediydim! Bu sade Duan var nicq
olsun, `wnkw Duannar becermeerlqr wzmqq. Ya bqn onu, aldad]p birtwrlw,
buulday]m!”
– Gel buray], – sesli baarm]= o, – buras] sua! – Da, tutunarak zontiindqn,
nicq para=uttan, ba=lam]= ad]mnamaa su iìndq. – Gxzellik! Gxrersin mi#
– Gxrerim, – demi= korkuluk, – ama =indi bqn taa da pek korkêr]m.
„Yap]nêr”, – dw=wnmw= Maks. – }steer beni aldatmakà kuruya èkip,
xldwrmqq. O hi` bilmeer, ani bendq var k]l]`!”
Da genq baarm]=:
• 196 •
– Korkak! Sqn hi` bilmeersin, nicq bqn datl]y]m! Buyur beni! Ya bak,
kim senin ard]nda durêr!
Korkuluk kafas]n] geeri èvirincq, neredq kimseycik yoktu, Maks y]l-
d]r]m gibi h]zl] abanm]= du=man]n wstwnq da k]l]`lan kesmi= onun kuy-
ruun ucunu.
– Haz]r! – baarm]= Maks. – Sqn xlwyswn, Duan! – da ba=lam]= o twwle-
ri kw`wcwc paràc]klara k]ymaa.
– Bqn diilim Duan, – demi= korkuluk. – +indi yaayêr yaamur da he-
rersi ya=. Bqn ya= bir tauk...
+a=maktan Maks kqr k]l]c] da elindqn ka`]rm]=:
Tauk mu# Gxzellik! Diri mi#
– Elbetki, – demi= korkuluk. – Bqn diriyim. Tauk diilim mi. Hem be-
nim ad]m Tekirka...
Ozaman Maks kald]rm]= k]l]c]n] da demi=:
– Hm... Senin k]smetin, ani bqn seni vak]tlan tan]d]m. Ba=ka twrlw...
Maks bir minutùk susmu=.
– Bqn seni beendim! – eklemi=. – Sqn girginsin, korkmêêrs]n. Hadi
barabar bu dwnneyi eniycq kural]m!
Tekirka gagas]nnan diimi= s]rt]nda twwlerinq:
– Bqn kuramaycam. Bqn ahmak]m.
– Taa da islqq, – usland]rm]= onu Maks. – Bana kqr bin ahmak olsun!...
Hadi gidelim! Sqn sade ta=]yacan benim k]l]c]m].
Tekirka bir minutùk dw=wnmw= da kay]l olmu=:
– Hadi xlq olsun. Hep okadar bqn burada yaamurun alt]nda y]slanêr]m...
Da dostlar `]km]=lar yola, twrkw àlarak:
Haydut Duan, titirq!
Yapacez sendqn imqq!
Kot-lon-da!
III-cw bxlwm,
ang]s]nda sxlener =amar hem ba=ka i=lqr iìn...
– Tq ne, Tekirka, – demi= Maks. – sqn onu tutacan, bqn da k]l]`lan
kesecqm.
– }slqq, – kay]l olmu= Tekirka. – Ama kimi#
• 197 •
– Nas]l xlq# Sqn ne, unuttun mu bizim plan]m]z]#
– Unuttun, – kwswlw demi= Tekirka. – Bqn xlq unudêr]m...
– }slqq, ani unudêrs]n, – usland]rm]= onu Maks. – Kesecez Duan]!
O – bizim du=man]m]z.
– A-a! – demi= Tekirka. – Ozaman lqqz]m yapmaa kalq.
– Dooru! – demi= Maks. – Ama nicq#
– Bilmeerim nicq, – soluunu iìnq èkip, demi= Tekirka. – Ama nedqn
– bilerim.
– Nedqn yq#
– Onbir odundan hem edi =amar sesindqn.
– Hadi dwzelim ozaman, – kay]l olmu= Maks. – Ama neredqn bulmaa
onbir odun#
– Bilmeerim, – genq, soluunu èkip, demim Tekirka. – Bqn becerme-
erim saymaa...
– Gxzellik! – demi= Maks. – Ozaman bulacez irmi w` odun da zeede-
lerini sora s]b]dacez!
– Ozaman toplaycam onnar], ang]lar]n] lqqz]m s]b]tmaa, – demi= Te-
kirka.
Ba=lam]=lar dostlar kalq yapmaa, ama i=leri gitmeer. Tekirka hep w`
odun taa zeedq s]b]darm]=, nekadar ani Maks koyarm]= duvara. Ozaman
Maks ba=lam]= duvar] kald]rmaa o s]b]d]lm]= odunnardan, da kalenin du-
varlar] sans]n er iìndqn `]km]=lar haz]r. Sade eti=mqzmi= xrtwsw.
– Tekirka, – demi= Maks. – Ya ur =amarlar]n] da xrtelim kalemizi.
– Bqn ahmak]m, – demi= Tekirka. – Bendq yok =amar. Var sade ka-
natlar]m... Taa ii sqn dww =amarlar]n].
Sade ozaman denemi= Maks, ani onda da yok =amar.
– +indi na=ey yapacez# Lqqz]m dw=wnmqq.
Nicq xlq dw=wnmqq# – sormu= Tekirka. – Bqn var nicq dw=wneyim
sade em iìn...
Ama Maks]n kafas] i=leyqrmi=.
– Buldum! – baarm]= o. – Gxzellik! Lqqz]m saklanmaa kalq duvarlar]ndan
uzac]k, da ozaman hi` yok ne korkmaa du=mannardan!
Da onnar sevinmeliktqn ba=lam]=lar ayaklar]n] erq urmaa hem twrkw
àlmaa:
}kimiz da pek girgin!
Geldi, Duan, xlwmwn!
• 198 •
Ta-uk-tan!
IV-cw bxlwm,
ang]s]nda sxlener sava= iìn,
ang]s] xlq da olmam]=...
O vak]t, aàn onnar ayaklar]nnan tupurdadarm]=lar eri hem twrkw
àlarm]=lar, gelmi= Duan. Uàrm]= o gagas]n]n yard]m]nnan, `wnkw ka-
natlar]nnan o yay]l] tutarm]= Maks]n patredini.
– Hm, – m]r]ldayarak, konmu= kalqn]n duvar]na. – Ee nqqndq bura-
da dxrt tupurtu#
– Diil dxrt tupurtu, ama edi =amar sesi! – baarm]= Tekirka gwmq alt]n-
dan, neredq onnar Makslan sakl]ym]=lar.
Maks birdqn t]kam]= onun gagas]n].
– Sus! – fisirdemi= o. – Zerq o bizi iyecek...
Duan bak]nm]= iki tarafa, ama kimseycii gxrmemi=.
– Kim orda lafeder# Bu sqnmisin, Maks#
– Diilim, bu Tekirka, – demi= Maks. – Bakma ona, o ahmak...
– Dooru! – baarm]= Tekirka. – Bqn pek ahmak]m.
– Xlq olsun, – demi= Duan. – Ozaman gel bana. Benimnqn wwlennii
yapacan.
– Bqn gidecqm, – demi= Tekirka. – Bqn ac]kt]m.
– Dur, ahmac]k! – brakmam]= gitsin Maks. – }=itmeersin mi, onun bar-
saklar] guruldêêr aa`l]ktan#!
Duan pek gwcenqrm]=, ani onnar] gxrqmeer.
– Ey! – baarm]= o. – Neredqysin sqn, sww= tauk#
– Bqn diilim sww=, – kwsmw= Tekirka. – Bqn ya=]m!
– Tq bqn seni ozaman pi=irecqm. Baarm]= Duan hem xlq ètin bacaan]
duvar wstwnq urmu=, ani duvarlar ne kalm]= onu bast]rs]nnar.
– Ura! – baarm]= Maks. – Ver h]zl] benim k]l]c]m], Tekirka!
– Bqn onu kaybettim, – soluunu èkip, demi= Tekirka. – Bqn xlq bi-
raz daan]k kafal]y]m!
– Yok zarar], ani daan]k kafal]ys]n, – usland]rm]= onu Maks. – Biz
zontiklqn kesecez onun kafas]n]. O bana kald] ìcu oolunun malisindqn.
Ama aàn saurtmu= zontiini, gxrmw= kendi patredini, ang]s]n] ka-
`]rm]= erq Duan.
• 199 •
– Ya bak, ne gxzql bqn `]km]=]m! – baarm]= Maks. – Ang] atelyedq
sqn s]marlad]n bu patredi#
Duan] xlq bast]rm]= duar]n odunnar], ani o gwcwlq sxleyqbilmi=:
– Bqn onu ken-dim re-sim-ne-dim...
– Yalan! – baarm]= Maks. – Sqn beni resimnqmedin, ama patredq `]-
kard]n, ki imqq beni!
Gxrdwynqn, ani onun yalanc]l]]n] tuttular, Duan wfkedqn xlmw=.
Lqqz]md] gxrmqq, nicq sevindilqr buna kafadarlar, kendi en bwwk
du=mannar]ndan kurtulduynan! Ta geceyqdqn o y]k]k kalenin iìndq =ama-
ta uslanmam]=, neredqn i=idilqrmi= enseyi= twrkwsw:
Neredqysin sqn, Duan#
Xldwrdwk seni, du=man!
Ya-ma`-ta!
V-ci bxlwm,
neredq annad]lêr ba=ka du=mannar iìn da
Ertesi gwnw Maks demi=.
– +indi biz ba=ka du=mannar] da xldwrecez.
– Benim ba=ka du=man]m yok, – soluunu èkip, demi= Tekirka.
– Ee Tilki# – sormu= Maks.
– Var dooruluun. Tilki da, – demi= Tekirka. – Ama =indi yaz, onu=tan
=indi bana =uba diil lqqz]m...
– Ee o Manca ~xlmqq, ang]s]n]n iìndq tauklar] pi=irerlqr# – genq sor-
mu= Maks.
– Da, var dooruluun. Manca ~xlmqq da! – baarm]= Tekirka. – Bu be-
nim en bwwk du=man]m. K]ral]m onu, k]ral]m!
– Pek sqn ak]ll]ys]n! – wfkelenmi= Maks. – Ee kim sora xdeycek k]r]k
~xlmek iìn#
– Ahmak]m bqn, – soluunu èkip, demi= Tekirka. – Bqn unuttum, ani
bendq yok para...
– Diil pek prost ahmak ta olmaa, – usland]rm]= onu Maks. – Gittik kir-
maa ~xlmqq! Bqn xdeycqm!
Yollanm]=lar ileri.
~olmek as]l]ym]= aulun bir pard]s]nda da dw=wnqrmi= bir bwwk yaal]
tauk iìn.
• 200 •
– Bilersin mi, – demi= Maks, – ya sxlq ona birbi=ey dq o àtlas]n
gwlmektqn.
– Na=ey sxleyim yq# Bqn xlq garipim =indi.
– Ey seninnqn dq! – wfkelenmi= Maks. – Sxlq ona, ani sqn ensedin
Duan].
– Ey! – baarm]= Tekirka. – K]r]k ~xlmek! Bqn ensedim Duan]!
– }i yapm]=]n, – demi= ~xlmek. – +indi bqn seni kimseylqn pay etme-
yecqm! Bwtwnnw kendimq alacam!
– O hi` àtlamad], – soluunu iìnq èkmi= Tekirka. – +indi na=ey ya-
pacez#
– Aalama, – usland]rm]= onu Maks. – Bqn hepsini yapacam!
– ~irkin dww= oldu, – demi= o ~xlmqq. – Tekirka xlq girgin dww=tw, ani
ondan kald] sade kemikleri hem derisi...
– Da =indi o diil mi yaal]! – =a=a kalm]= ~xlmek.
– +indi o, kqr nicq korkuluk! – demi= Maks.
– Diilim bqn korkuluk, bqn yaal]y]m, – baarm]= Tekirka, ama art]k
ge`mi=: ~xlmek, i=ittiynqn, ani Tekirka korkuluk, kah]rdan alm]= da àt-
lam]=.
Maks hem Tekirka tq bxlq bitki du=mannar]ndan kurtulmu=lar. Onnar]n
sevinmeliin hi` yokmu= sonu.
Da bilmeyerqk taa na=eyileri dooru yapmaa, genq tutturmu=lar twrkwle-
rini àlmaa:
Kald]r kafan] birqz dik!
Biz ~xlmqq da ensedik!
Bu af-ta!
VI-c] bxlwm,
ang]s]nda annad]lêr, ne kald]yd] annad]lmad]k
Bundan sora Tekirka kendisi dww=a h]zlanard].
– Maks, – demi= o. – Hadi =indi Tilkiyi da wwredelim ya=amaa! Bqn
seninnqn kimseydqn korkmêêr]m!
– Yapamaycam bu i=i, Tekirka, – demi= Maks, ang]s] art]k ana`
olmu=tu. – Var ba=ka i=im...
– Nesoy ba=ka i=in#
• 201 •
– ~orbac]yka s]marlad], aàn bqn olacam yap]nmaa – rusà: prit-
bwwk, gideyim da wwredeyim onu yaal] bul- vorqtsq
gur yapmaa. an]t ta=] – monument
– Da sqn evq mi dxnecqn#
– Dxnecqm zer, – demi= Maks. – Ondan sora biz tutunacez. Tilkidqn
hem dwnnenin dii=tirmesindqn.
Ay]r]larkan, dostlar òk ya= dxkmw=lqr. Kqr seslqn aalam]=lar. Maks
baa=lam]= Tekirkaya di= ètkas]n] (f]ràs]n]), neìnki onun hep okadar di=i
yokmu=. Tekirka da o k]r]k ~xlmektqn koymu= Maksa an]t ta=].
Ama siz, Maks Tilkidqn tutununca, siz, paal] u=aklar, taa zeedecq iyin
hem unutmay]n, ani o Girgin Xrdeciin yard]m]ns]z bir dq òrbac]yka haz]r-
layamaycek sizq kqqmil bulgur.
Maks, k]yak, girgin dww=`w,
Gel bizq av=am wstw,
Gel bizq sqn bir lafs]z,
Ol bulgur bir kabaats]z!
Sof-ra-da!
• Dikatl] okuyun annatmay].
• Nicq bulêrs]n]z Maks]# Yazd]r]n onu.
• Ee Tekirkay]# Yazd]r]n onu.
• Siz da m] sayêrs]n]r, ani ~xlmek, Maks]n en bwwk du=man]#
• Annatman]n VI-c] bxlwmwnw rollara gxrq okuyun.
Stepan Bulgar
Ekmek iìn sxz

Yol wstwndq gxrdwm yar]m somun ekmek. Onu art]k ku=lar da gagala-
mazd]lar, neìnki ma=inalar biri-biri ard] sora ge`qrdilqr yoldan. Hepsinin
ma=inalar]n kara tekerleklerinin tozlu pwtwrcekleri, ili=tirip, f]rladard]lar
ekmqq ba oyan], ba buyan]. Utand]m kendi kendimdqn. Sans]n bqn kendim
s]b]tm]=t]m o ekmqq erq, xlq duydum can]mda ac], `wnkw ekmqqn xnwndq
biz hepsimiz biriz.
Gagauzlarda taa evellerdqn varm]= adet duuan u=aan gxbeeni koymaa
puluk wstwnq, duva ederqk: „~iftì olsun”. Delikann] k]zlar, ay]rarkan
• 202 •
kendilerinq e=, en ilkin bakarm]=lar ìftìlii becersin. Bir masalda ekmek
lafeder insanca, kurtarêr òcuu y]landan... „Geler bir y]lan imqq òcuu.
O gwnw taman onun dwwnwymw=. Aàn y]lan, dikip ba=]n], deer gwveeyq:
„Bqn seni iyecqm!”, ekmek demi=:
– Bqn dayanêr]m bukadar zeetq, beni ekerlqr erq, erdq `wrwyerim.
Ondan sora ac]ylan `]kêr]m, bwwyerim, genq tenq olêr]m... Beni genq
bièrlqr, harmana koyêrlar, beni dwwyerlqr, sora genq toplêêrlar, ta= alt]n-
dan geìrip, un yapêrlar, ondan sora yuurêrlar, f]r]na atêrlar, pi=irerlqr...
Beceriksiz kar]lar yakêrlar da... Da bqn genq dayanêr]m. Ama adama do-
kunma. } taa islqq beni!”
Bu masalda ekmek kurtarêr adam]. Bxlq masallar var bizdq dq.
Taa evelki vak]tlardan hat]rlanarm]=lar o insannar, ang]lar] becerqrmi=lqr
kullanmaa topraa hem bwwtmqq ekin. Unudulmêêr onnar da, ang]lar]
pi=irqrmi=lqr uygun ekmek. Taa Evelki Rim gwnnerindq ya=ayarm]= bir
adam, ang]s]n]n ad]ym]= Evrisak. O pek ii, uygun ekmeklqr pi=irqrmi=.
Aàn o xlmw=, insannar yapm]=lar ona movzoley, nicq yapêrlar padi=ahlara
hem ba=ka bwwk adamnara...
}htqr insannar annadêrlar, nas]l zormu= kazanmaa bir somun ekmek
evel, nekadar zeet èkqrmi= doldurunca ùvallar] unnan. Bo=una gagauz-
lar demeerlqr: „} bukan], zerq o k]smetin”.
~ok paal] laflar var insanda ekmek iìn. Zormu= tarlay] i=lemqq.
Onu=tan k]r i=inq u=aklar] da alarm]=lar. Ka`]n]n xkèlerini edemektq
beygirlqr ìinemi=#!
Harmanda da. Gwn yakêr, ama bwtwn aylq i=tq: saurêrlar ekini, ta=]yêrlar
saman]... }nsan i=leyqrmi= ozaman gecq-gwndwz. Nas]l ekin bwwdwler,
bilqrmi=lqr sade onnar, kim swrqrmi= sabaayadan, ekqrmi= ellqn, bi`qrmi=
oraklan.
+indi ìftìlerin ellerindq traktorlar, kombaynalar... Ama nekadar da
islqq ya=amasak, nekadar da kolay o ekmek bwwmesq, biz dw=meer unu-
dal]m ekmqqn paas]n], o aa`l]klar], ang]lar] imi=lqr, silmi=lqr erin wzwndqn
binnqrlqr can.
Aàn da yol wstwndq gxrersin yar]m somun ekmek, dapturu gelersin...
onu ku=lara, bir hayvana, ama ìinenmesin, zqn olmas]n.
Yolcu! Kald]r o ekmqq! Yalvarêr]m!
• Nicq annêêrs]n]z laflar]n maanas]n] „ekmqqn xnwndq biz hepsimiz biriz”#

• Okuyun seslqn annatman]n o erini, neredq ekmek kurtarêr adam] y]-
landan.
• 203 •
• Analar]n]za-bobalar]n]za sorun =indiki ìftìlqr iìn da klasta annad]n.
• Haz]rlay]n birqr sxleyi= ekmek iìn ìftìlqr iìn.
Aleksandr Akişin
Benim Koli batwm*

Malidqn kaarq, benim var Koli batwm. Biz ya=êêr]z w`wmwz: mali,
batw hem bqn. O i=leer traktorcu. Ama mali ona neìnsq ìftì deer. Bqn
da pek beenerim bu laf]. O kqr s]cak ekmqq kokêr.
Batw kimqr kerq alêr beni k]ra da òk vak]t èkindirer traktorda. O
kullanêr traktoru, bqn da onun yan]nda oturêr]m hem bakêr]m, nicq o i=leer.
Ama bir kerq o bana traktoru da kullanmaa verdi.
– ~ek sol tarafa! – izin verer o motorun huruldamak aras]ndan. Ama
nekadar da bqn èkmesqm kullanmak kolunu, o verilmeer bana, sans]n
birkimsey onu tutêr.
– Ey sqn, Alx=a, az ka=a, olmal], iyersin, – gwlqrdi Koli batw.
– Bqn ona kwstwydwm da òk vak]t ondan sora onun traktoruna pinmq-
zdim. Sade o gwndqn beeri bqn ba=lad]yd]m imqq yarm]=ar ànak ka=a
herbir wwlenniktq. Mali kqr =a=a kalard]:
– Ne oldusayd] bizim bu =oparlan: ilerdqn, kimqr kerq, zorlan da ona
idirqmqzdik, ama =indi, sans]n dii=tirdilqr bu u=aa, mari.
Koli batw, elbetki, gwlwmsqrdi. Bqn da susard]m. }yerim bir ànak da
sora taa isteerim. „Hadi, Koli batw, yok bi=ey, – dw=wnerim bqn, – gwl,
gwl, ama bqn hep okadar istediimi yapacam. Tq bwwyecqm da bqn da trak-
torcu olacam. Ozaman bana herbir kullanmak kolu verilecek. Sendqn dq
taa ii =iftì olacam...”
– Mali ma, sqn neìn Koli batwya ìftì deersin#
– Neìnki o ekmek bwwder, ~iftì k]rlar] swrer, sora eker. Ekilmi=i
bwwder, sora bereke\i toplêêr. Berekettqn, ekindqn insannar ekmek yapêr.
Ekmek bwwtmqq bu dwnnedq diil kolay. ~ok zaamet lqqz]m koymaa, ek-
mek sergenq pinincq. Ama bitkidq adam òk memnun olêr. Tq bizim Koli
da àl]=êr, ki toprak bwwk bereket versin. Namn]k hem metinnik ona bu
i= iìn insannardan.
– Mali, namn]k hem metinnik – bu aàn medali hem orden mi ve-
rerlqr#
• 204 •
– Dooru, toruncuum, ama diil sade bu. kullanmak kolu – rusà:
En xnemli, aàn insannar seni sayêrlar r]àg upravleniya
senin zaametin iìn. Ama medalileri hem memnun – kay]ll]k, =w-
ordenneri... onnar], Alx=a karda=]m, genq kwrlwk
bo=una Vermeerlqr... tutsaklamaa – oyalamaa
– Mali, aàn bqn olacam bwwk, nicq Koli nam (namn]k) – metin-
batw, i=leyecqm toprakta, ekmek bwwdecqm. nik; sayg]l]k, hat]rl]k
Ama taa òk var beklemqq. Sora bqn da
kabledecqm medali, nicq Koli batwda. Tutêrs]n m] akl]nda, mali, Koli batw
annadard], nicq ona medali verqrmi=lqr, da bir adam demi=ti, ani bu Va-
tan]n n]=an]... Sora da kabledecqm bir orden! Dooru ya, mali, ani o me-
dalidqn taa gxzql# Hem bwwk tq...
– N]=annar], Alx=ac]k, beklqmeerlqr, ama onnar] kazanêrlar. Hem i=
hi` diil onnarda. En paal], ani sqn topraa seversin, ang]s] ekmqq bwwder.
Ozaman insannar bu senin sevdan] gxreceklqr da n]=an] òk tutsaklama-
yaceklar. (~evirdi K. Vasilioglu)
• Nicq Alx=ac]]n batwsunun ad]# Neredq i=leer o#

• Neìn Koli demi=, ani Alx=a az ka=a iyqrmi=#
• Neìn babu Koliyq ìftì deyqrmi=#
• Neìn ìftì bizim taraflarda – bu bir hat]rl] zanaat#
• Nicq annêêrs]n]z laflar] „n]=annar] beklqmeerlqr, ama onnar] kazanêr-
lar”#
• Siz dq beenersiniz mi ìftìlik zanaat]n]# Neìn#

1. Ang] yaratmadan bu s]rac]klar# Avtorun ad]n] da akl]n]za getirin.
@}htqr insannar annadêrlar, nas]l zormu= kazanmaa bir somun ekmek
evel, nekadar zeet èkqrmi= doldurunca ùvallar] unnan. Bo=una gaga-
uzlar demerlqr: } bukan], zerq o k]smetin@.
Akl]n]za getirin annatman]n sonunu. O s]rac]klar] akl]n]zda tutun!
2. A=aada verili sxleyi=in maanas]n] a`]klay]n.
@Varkan ekmek-su, bi=ey diil korku@.
3. Bulun yaratmalar]n avtorlar]n] hem okàazlan gxsterin.
• 205 •
@Biz booday ekeriz@ Mina Kxsq
@Girigin xrdecik@ Aleksandr Aki=in
@K]smetli seslqr@ Aureliu Busuyok
@Ekmek iìn sxz@ Stepan Bulgar
4. Mina Kxsenin =iirinin dxrts]ral]]nda ka`]r]lm]= laflar] bulun da yaz]n.
...birqr-birqr
... fikirlermi,
... a`]klas]nnar
... seslerni.
5. Bilersiniz mi, ne o#
„Xnwndqn otlêêr,
Kuyruunnan toplêêr.”
a) lwzgqr;
b) tav=am;
c) adam;
d) kombayn.
6. Resimnqyin bendii bir ìèk ba=às]n]. @Orlioglular]n `x=mesi@
annatmas]ndan ìèklerin adlar]n] xrnek gibi kullan]n.
7. Resimdq gxsterilqn adet iìn bwwklerq sorun. Klasta annad]n.
• 206 •
Kasaba, küü hem
onnarın anılmış
gösterilecek erleri
Nikolay Baboglu
Ay-boba ~akir
~ad]r =ann] kasaba, Dooruluu o wwretti,
Orda duumu= Ay-Boba. Klisqq yolu gxsterdi,
Ayd]n ayd]nn]]m]za, Bilsin onu bu dwnnq
Temel yaz]larm]za. An]ls]n xmwrwnq.
Korumu= dinimizi, Gagauzluun yolunda

Doorutmu= izimizi Mumnar yans]n =amdalda
~akir bizim Ay-Boba Bwwswn kasabalarm]z
Nur insin mezar]na! An]ls]n Ay-Bobam]z.
• Demekli okuyun =iiri.
• Neredq duumu= Ay-Boba#
• Ne bilersiniz Mihail ~akir iìn#
• Kimmi= o# Annad]n.
Oli Radova
Dww=
Kim bilmeer horozun sertliini, buuran]n hodulluunu# Pena bulw da
bilqrdi, ama ku=lar] bir aulda kapal] tutard]. Nqqndan als]nd] onnara ay]-
r]-ay]r] er#
– S]na=ar onnar biri birlerinq, – dw=wndw o. – Nicq da olsa kw`wktqn
birerdq bwwdwlqr.
Sora ald] da aul iìnq iki au` pap=oy tenesi att]. Hepsicii: tauklar,
pipilqr, xrdeklqr – topland]lar imqq. Horozlan buuralar iyqrdilqr yanna-
• 207 •
=]k. Buuran]n biri =i=irmi=ti kendisini, sar- sertlik – wfkelik
k]tm]=t] pupuligas]n] da hi` bi=ey gxrmqzdi, buura – erkek pipi
ne var xnwndq. Sava=t] als]n bir tenq: t]k! hodulluk – gogorluk
t]k! – kezleyqmedi. Sava=ti ikincilqq – da girginnenmqq – hodul-
te, razgeldi. Ama o teneyi kapm]=t] horozun lanmaa
aaz]ndan. Horozun wfkesi `]kt] bxlq i=q da kxr – gxrmeyqn
ba=lad] girginnenmqq wwsek-wwsek:
– Ko-ko-ko-ko!
Buura sa hi` bakmazd] da onun taraf]na – hep iyqrdi. Horoz sava=t]
bulsun bir er kendisinq, ama buura kaplam]=t] bwtwn dolay]. Horoz taa da
pek wfkelendi, tutu=tu, ensesindq twwlqr dikildilqr. O, dalay]p, dartt] buu-
ran]n pupuligas]n]. +i= buura dapturu geldi... Bir horoz mu kald]yd] onu
korkutsun#
Buuran]n ibii birdqn oldu k]p-k]rm]z], sora maavi, sora bozard]... Se-
def boncuklar] dii=tirdilqr benizini. Ac]dan hem taa òk wfkedqn ba=lad]
baarmaa:
– Kxr! Kxr! Kxr! Kxr!
– Sqn kendin kxr! – heptqn wfkelendi art]k dww=q haz]r horoz. – Kapt]n
aaz]mdan bukam] da =indi bqn dq kxrwm mw#..
Bxlq dart]=mak horozun hem buuran]n aras]nda tez dww=q ge`ti. Horoz
kw`wktw, ama keskindi, ba=lad]yd] buuray] ensemqq. ~ok ge`medi – bu-
uralar oldular w`: dww=q geldi taa iki yard]mc]. +i=irip-=i=irip kendilerini,
w`w da h]zlanard]lar horoza, ang]s]n]n kukurigusundan art]k =]p]r-=]p]r kan
damnayard]. Ama o kalmazd] a=aa, eti=tirqrdi w`wnwn da pupuligalar]n]
dalamaa. Sora da o, atlay]p buuralar]n wstlerinq, kar=] urard]: bacaklan,
kanatlan, bacaklan, kanatlan... Aar gwwdeli hodullar art]k kesilmi=tilqr.
Kay]ld]lar dww=w bitirmqq, ama horoz hi` brak]lmazd]. O, dooruluu iìn,
istqrdi islqq dwwswn bu doymazlar]. Buuralar sa koyard]lar bitki kuvetle-
rini, neìnki bu k]rm]z] twwlw onnar] dwbwdwz kudurtmu=tu. Dww= en k]z-
g]n erindqydi, aàn Pena bulw `]kt] d]=ar].
– Siz ne, delirdiniz mi# – baard] o. – Ya, bqn sizi =indi tez usland]
racam! Kanatm]=lar biri-birini! Ne sizq eti=medi#...
Kar] h]zl] giriverdi ièri, ald] bir `xlmek su da att] kavgac]lar]n wstle-
rinq. Dww= birdqn kesildi. Horoz atlad] aul wstwnq da xttw:
– Ku-ku-ri-gu-u-u-u!
Buuralar da aul iìndqn:
– Kxr! Kxr! Kxr! Kxr!
• 208 •
• Vard]r m] gxrdwwnwz, nicq horoz horozlan yada horoz buuraylan dww=er#
• Neyi pay edqmemi=lqr horozlan buura#
• Annad]n, nicq dww=mw=lqr horozlan pipi.
• Ne yapm]= òrbac]yka, gxrdwynqn dww=`wleri# Neìn#
• Sxlqyin bilmeycq ev ku=lar] iìn.
Petri Çebotar
Yolum dw=tw ana taraf]ma*
Yolum dw=tw ana taraf]ma, Ne erken bu orkestra uyand]#

Serin soluu èkerim gwwswmq; Beni mi kar=]lêêr Aydar#
Tq dxneme`, bitki y]lma – ~almaa wrqqm dq yolland]
Da bqn girerim kwwywmq. O horozlarlan barabar.
Sabaa durard] sak, aàn y]lma – bay]rdan (yama`-

Koptu bir kart horoz sesi. tan) a=aa
Sora avaz olup ona, sak – susluk
Doldu àlg]ylan herersi. avaz – tekrarlanan seslqr
(daada, bay]rlarda)
• Duygulu okuyun =iiri. barabar – birerdq
• Annad]n, nicq Aydar kar=]lam]= avtoru.
• Neìn avtorun wrqq ba=lam]= àlmaa horozlarlan barabar#
Kudrik
Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=. Y]l]n birindq, Bucaan dibindq,
aàn gecq gwn duuarm]=, k]=]n ìèklqr aàrm]=, aàn lwzgqrlqr gxzql in-
sana twrkw àlarm]=, adam]n biri dikmi= eni baa. Her soydan varm]= ora-
da: yalab]k ta, zaybir da, biyaz da, ama kenara, s]n]r boyuna koymu= bir
òtuk, ang]s]n]n hi` ad]n] da bilmqqzmi=lqr. Ona yak]n, s]n]r wstwnq da
dikmi= bir armut fidanc]].
Y]l razgelmi= yaamurlu, gxzql da baa iìndq bir dq òtuk `]kmam]=,
ani =a=]rs]n, tutulmas]n. Gwn-gwndqn eni baa e=erqrmi=, dallanarm]=,
òtucaklar yay]larm]=, saabinin wreeni ho=luklan doldurarm]=.
• 209 •
Bwwyqrmi=lqr s]n]rda o Armutlan òtuk ta, ang]s] `]km]= bir ars]z
Kudrik, ang]s] bwwyqrmi= kqr nicq masalda: diil gwnnqrlqn, ama saatlan.
Xbwrlqr bwwywncq bir kar]=, bu bwwyqrmi= yar]m, bir-iki metra. Da o ars]z
Kudrik taa ilk gwnnerindqn gxz koymu=tu o batal, levent, genècik
Armuda. Sabaalen gwn taa duuamazm]= nicq lqqz]m, nicq Kudrik art]k
kendisinq er bulamazm]=: yapraklar]n] f]=]rdadarm]=, dallar]n] saurdarm]=,
gxz k]parm]=, ama Armut a=aa, Kudrqq, hi` bakmazm]= ta. Onun bak]=]
bu vak]t uzaktaym]=. O kendi boyuna gxrq fidannar]n aras]nda e= aara-
yarm]=. Bo=una Kudrik eri y]rtarm]=, paralanarm]=... Armudun hi` akl]s]na
da bilq gelmqzmi=, ani bu erq yay]lannar]n iìndqn var nicq bir kimsey
onun beterinq uykusunu kaybetsin, onun wreciini debre=tirsin.
Gecelerdq Kudrii òk kerq uyku tutmazm]=, da o saatlarlan gxzlerini
kopardamazm]= Armuttan. Bakarm]= ona taa ya=lar] e=il gxzlerindqn `]
kmay]nca. Hem bakarm]= hep umutlan, ani onnar]n bak]=lar] nezamansa
kar=]la=acek da Armut annayacek, nelqr olêr Kudriin iìndq, Kudriin
wreendq. Hem hi` b]kmazm]= ta bakmaa, `wnkw pek sevqrmi= bu batal,
girgin, levent, gxzql hem k]v]rc]k sa`l] Armudu. Ama Armut hodulluktan
m], ani hepsindqn wwsek dolaylarda, hepsindqn kaavi (bir da lwzgqr onu
iildqmemi= a=aa), osa ba=ka sebepq gxrq mi, ama Kudrqq hi` yokmu=
bak]=]n] da att]].
Ge`mi= birka` y]l. Bwwmw=lqr Kudriklqn Armut. Gen`liktqn onnar]n
damarlar]nda kannar] kaynayarm]=. }kisi da olmu=lar o ya=ta, aàn herkezi
aarêêr kendisinq e=. Art]k yak]nm]= o gwn, ang]s]n] Kudrik kqr dw=wndq
gxrqrmi= aàn o, uzan]p, sar]lacek Armudun boynusuna da ozaman o
hodul Armut kalamayacek suuk onun duygular]na.
Ama gwnwn birindq geler baay]n saabisi. Ge`qrkqn Armudun yan]ndan,
adam kxsteklenmi= Kudriin uzad]lm]= kollar]na-dallar]na. Adam]n wfke-
si `]km]=, iki pard] bulmu=, Kudriin yan]na erq kakm]=, dallar]n] yukar]
kald]rm]=, iplqn onnar] baalam]=.
Adam, bunu yapt]ynan, Kudrik heptqn kesmi= umudu, ama bo=una...
Taman ozaman, aàn Kudrik kalm]= ayakà o pard]lara-ereklerq dayan]p,
da Armut gxrmw= Kudriin boyunu-postunu, onun o e=il =afkl] gxzlerini,
onun o incecik gwwdesini hem nazl] yaprac]klar]n], onun parmac]klar]n]
b]y]caklar]n] – o ilk bak]=tan taa beenmi= hem sevmi= Kudrii.
Kudrik, gxrdwynqn bunu, ani Armut ona bakt] hem gwlwmsedi, kxktqn
taa dallar]n ucunda bitki yapracaadan titiremi=. Kudrik sevinmeliktqn
• 210 •
kendisinq er bulamazm]=. Bundan sora ikisi dq sade bir i= dw=wnqrmi=lqr,
nas]l yapmaa da bireri toplanmaa. Makarki onnar =indi da uzaktaym]=lar
biri-birindqn, ama onnar]n gxzleri =indi bir uurdaym]=lar, dallar], yap-
raklar] da yukardaym]=lar. +indi onnar, dilsizlqr gibi, sade bak]=lan
hem n]=annarlan lafedqrmi=lqr. Ama aàn esqrmi= lwzgqr – gen`lqr kqr
doyamazm]=lar lafetmqq.
Kudrqq gxrwnmw=, ani Armut sade bir tarafa bwwyqrmi=, onun taraf]-
na dooru. Kendisinin da dallar] taa h]zl] ba=lam]=lar yukar] bwwmqq, Ar-
mudun dallar]na kar=]. Kudrik hergwn xl`wnqrmi=, sayarm]=, nekadar taa
kald] a=aak] dallara eti=mqq deyni.
Ama bir av=am wstw hava sans]n =eytannar]n elinq kalm]=: `]km]= bir
bwwk lwzgqr, ang]s] Armudun dallar]n] deli edqrmi=, baa yapraklar]n] san-
s]n didqrmi=. Kudrik gwcwlq kalm]= ayakà o ereklerin aras]nda, ama dal-
lar] hep yukar] uzanarm]=. Armudun dallar] ba erindq dalgalanarm]=lar,
ba a=aa-yukar] sallanarm]=lar, nicq kantar]n ànaklar].
Tq bu vak]t, aàn herbir cann] yada e=illik àl]=êr erq iilmqq, saklanmaa
– Kudriklqn Armut, nekadar varsayd] kuvetleri, biri-birinq uzanarm]=lar.
Kendileri da annaymam]=, nicq onnar]n parmaklar], sans]n kerpedennqn
biri-birinq s]k]km]=lar da xlq da kalm]=lar onnar]n bitki gwnnerinqdqn.
Sabaalqn Kudrik yatarm]= taa Armudun omuzunda, aàn gwne= ilk
bak]=]n] onnar]n wstwnq doorutmu=. Esmi= ilk lwzgercik da, ikisi da uyan]p,
ba=lam]=lar lafetmqq, f]=]rdad]p yapraklar]n], sxlemqq biri-birinq nazl] hem
gxzql laflar. Kim da hem nezaman da onnara bakmasa – onnar herkerq
birerdqymi=lqr, sarma=]k durarm]=lar. Gwzwn armutlar]n aras]nda Kudriin
da salk]mnar] as]l] durarm]=lar.
Gelmi= k]=. Onnar taa da pek biri – birinq sokulmu=lar, sarma=m]=lar
s]k] da sans]n uykuya dalm]=lar. ~ok bwwk ayazlar olmu=, ama onnar hi`
w=wmemi=lqr, `wnkw y]s]darm]=lar biri-birlerini kendi soluklar]nnan hen
can s]cakl]]nnan.
}lkyaz geldiynqn, onnar ba=lam]=lar twrlw plannar kurmaa, ama... Gwnwn
birindq adam gelmi= baay] kesmqq. Xbwr òtuklar] k]rkt]ktan sora, kesmi=
adam Kudriin da dallar]n], ang]lar] xlq da as]l] kalm]=lar Armudun boy-
nusunda. ~ok twrlw àl]=m]= adam sxkmqq, kopartmaa o xlw, kuru dal-
lar], ama... faydas]z.
Kimsey bilmeer, nedqn, ama hep o y]l]n Armut ta kurumu= bir maa-
nas]z. Bekim xlecqqzaman Kudrik ac]dan pek s]kt] parmaklar]n] da xbwrw,
• 211 •
soluunu alamay]p, buuldu#... Bekim da Armut annad], ani onun ya=amas]
Kudriksiz hi` bi=ey tutmêêr#... Bekim dq...
Kimsey bilmeer, nedqn. Ama sade bir i= belli a`]k, ani Kudriklqn Ar-
mut biri-birlerini pek sevqrmi=lqr.
• Ne dikmi= bir vak]tlar adam]n biri#
• Ne peydalam]= Armudun hem Kudriin aras]nda, aàn Armut gxrmw=
Kudriin e=il safkl] gxzlerini, incecik gwwdesini hem nazl] yaprac]kla-
r]n]#
• Annad]n Kudrik iìn.
• Nicq geìrmi=lqr Kudrik hem Armut k]=]#
• Sora ne yapm]= adam Kudriin dallar]nnan#
• Neìn Kudrik hem Armut kurumu=lar#

1. Kim yazd] yaratmay] @Ay-Boba ~akir@#
a) Petri ~ebotar;
b) Konstantin Vasilioglu;
c) Oli Radova;
d) Nikolay Baboglu.
2. Verilmi= yazd]rmaya gxrq bulun personajlar].
@Gelmi= k]=. Onnar taa da pek biri-birinq sokulmu=lar, sarma=m]=lar
s]k] da, sans]n uykuya dalm]=lar. ~ok bwwk ayazlar olmu=, ama onnar hi`
w=wmemi=lqr, `wnkw y]s]darm]=lar biri-birilerini kendi soluklar]nnan hem
can s]cakl]]nnan...@
3. Ang] yaratmadan bu s]rac]klar#
@Kim bilmeer horozun sertliini, buuran]n da hodulluunu# Pena bulw
da bilqrdi, ama ku=lar] bir aulda kapal] tutard]. Nqqndan als]nd] onnara
ay]r]-ay]r] er#@
4. Yaratma @Yolum dw=tw ana taraf]ma@ o:
a) annatma; c) masal;
b) =iir; d) fabula.
5. Paranteza iìndqn ay]r]n o laf], ang]s]n]n maanas] yakla=êr koyulsun
noktalar]n erinq.
• 212 •
Pek xttw sq horozlar –
Kalk]=êrlar u=aklar.
Y]kanêr onnar h]zl] –
}meecik bekleer...
(tatl], hac], `wven)
6. Annad]n kendi kasaban]z iìn, onun an]lm]= erleri iìn. Sora da yaz]n
tefterlerinizdq bir kw`wrqk yaratma. Verili laflar] kullan]n: geni= sokaklar,
wwsek katl] evlqr, muzeylqr, gxzql e=il parklar.
7. Annad]n kendi kwwywnwz iìn, onun an]lm]= erleri iìn. Sora da yaz]n
tefterlerinizdq bir kw`wrqk yaratma. Verili laflar] kullan]n]z: bir gwn, geni=
sokak, sabaalqn, bwwk evlqr, gql ba=às], kirez aac].
8. Bunu bilelim!
Kim bilmeer Gagauziyan]n ba= kasabas]n] – Komrat]. Kartada o sade
bir kw`wcwk noktac]klan n]=ann]. Ama a`]ktan bakt]ynan Komrat bir bwwk
hem gxzql kasaba. Bu gxzql kasabay] Yalpug deresi bxler iki paràya.
Kuruldu Komrat 1789-uncu y]lda, Harman ay]nda. Ama neìn onun
ad]n] Komrat koydular# Bunun iìn òk legendalar var. Birisini annadal]m
sizq:
@Nezaman sa, o uzak vak]tlarda, bu erdq varm]= bir beygir panay]r]. Taa
èketmedqqn satmaa beygirleri, burada yaparm]=lar at yar]=lar]n], `wnkw
herbir sat]c] istqrmi= gxstermqq kendi at]n], neyi o at becerer. Bir kerq,
bu yar]=larda taram]= buradak] en zegin adam]n at]. At]n ad]ym]= Kxmwr.
Bu enseyi=tqn sora o zengin demi=, ani kwwywn ad] olacek Kxmwr at.
Ama y]l-y]ldan, aazdan-aaza geìp, laf dii=ilmi= da ad] olmu= Komrat.
}leri Komrat kwwmw=, ama sora y]l-y]ldan, o èketti bwwmqq,
gxzelle=mqq hem zenginnemqq, da oldu kasaba.
Bwwn Komrat kasabas] bir bwwk wwrenmqk merkezi oldu: burada var
=kolalar, li\eylqr, M. ~akirin ad]na Pedagogika koleci, resimcilqr okulu,
Devlet Universiteti. Burada var birka` biblioteka. Var muzey.
Komrat]n klisesi say]lêr taraf]m]zda en bwwk hem gxzql klisesi.
(Todur Zanet @Komrat – Gagauziyan]n ba= kasabas]”)
• 213 •
Adam hem tabiat.
Saalık hem sport
Sofi Koca
Yaz gecesi
Ya seslen: uyuklêêr derecik, ~almaktan pekènq yoruldu.
+]p]rdamêêr dalda yaprac]k. Meydandan daal]=t] insannar –
Bwlbwlwm twrkwyw kestirdi – Dinnenerlqr sabaadan onnar.

• Nica annêêrs]n]z laflar]: @...uyuklêêr derecik@# Kendi laflar]n]zlan a`]k-
lay]n.
Şiir
K]sa s]rac]kl] yaratmaya, ang]s]nda var rifma hem ritma, deniler =iir.
Rifmadan hem ritmadan kaarq =iirdq mutlak kullan]lêr twrlw gxzelliklqr:
epitet, uygun sxzlqr, cannatmalar hem uydurmalar.
Rifma – bu aàn =iir s]rac]klar]n bitki k]s]mnar] uydurulêr. Olur
uydurulsun yanna=]k s]rac]klar]n bitki k]s]mnar]:
1) (birinci, ikinci hem w`wncw, dxrdwncw);
2) bir a=]r] (birinci, w`wncw hem ikinci, dxrdwncw),
3) iki a=]r] (birinci, dxrdwncw hem ikinci, w`wncw).
Xrneklqr:
1) Ne gxzql ana taraf, 2) Kxrsinek gelmi= sinqq:
Dozdolay e=il koraf. Yard]mna bana.
Deniler ona Bucak, Pek isteerim bqn imqq,
Gel da siiret, gel da bak. Yok mu bir dana#
(S. Kuroglu) (K. Vasilioglu)
• 214 •
3) Tav=am gitmi= Kongaza, 4) Aulda baarêr inek
}`mi= bir oka boza. Konmu= s]rt]na sinek.
Bozadan sarfo= olmu=. Sqn uslan, ~akal inek,
Yol wstwndq uyumu=. }meycek seni sinek.
(K. Vasilioglu) (K. Vasilioglu)
Ritma. +iirlqr okunêrlar uygun, kolay, `wnkw onnarda var ritma. +iir
kurulmas]nda kullan]lêr uygunnuktan kaarq xlq laflar, o s]ral]kta, ki ur-
gulu hem urgusuz k]s]mnar gitsinnqr birtak]m herbir =iir bxlwmwndq. Var
iki=qr k]s]mn] bxlwmnqr, neredq ilk k]s]m urgusuz, (_), ikinci k]s]m da
– urgulu (/), nicq D. Kara ~oban]n =iirindq:
Sadé a`án _/_/ (iki k]s]mn] =iir bxlwmu (_/), ang]-
Bakt]m dwrwk, _/_/ s]nda ilk k]s]m urgusuz (_),
Wrqqm oldú, _/_/ ama ikinci k]s]m – urgulu (/)
~wrwk-`wrwk. _/_/
Georgiy Skrebiţkiy
K]=-resimci*
Biyaz]d] k]rlar hem yama`lar. }ncecik buzlan xrtwldw derq, usland],
uyuklad], nicq masalda.
Gezer K]= ày]rlarda, bay]rlarda, gezer bwwk tomaklarlan, basêr usulcu-
unnan. Ama kendisi iki tarafa bak]nêr – ba orada, ba burada kendi bwwlw
resimini dii=tirer, doorudêr.
Tq bir bayrc]k k]r]n ortas]nda. Zararc]-lwzgqr alêr da wfleer onun te-
pesindqn biyaz kalpaan]. Lqqz]m onu enidqn giidirmqq. Ama tq gwmele-
rin aras]nda sakl]dan, sin-sin gxcencik geèr.
Diil islqq ona, boz tav=ama: biyaz kaar]n wstwndq y]rt]c]lar onu birdqn
gxreceklqr, da hi` yok nqqn] saklans]n zaval]. „Ya sqn dq, k]yna= gxzlw,
gii biyaz =ubac]k, – kararlam]= K]=, – da ozaman sqn kaar]n wstwndq hi`
gxrwnmeyecqn.
Ama Tilki Patrikeevnaya yok neìn giimqq biyaz =uba. O derin deliktq
ya=êêr, du=mannardan erin alt]nda saklanêr.
• 215 •
Ona sade taa gxzql hem taa s]cac]k lqqz]m donatmaa ièrsini.
Pek kqqmil bir =ubac]k ona deyni haz]rlam]= K]= – may]l olas]n: bwtwnw
a`]k-turumcu, nicq ate= yanêr. Sallayacek Tilki twlw kuyruunnan bir tara-
fa – nicq k]v]lc]nnar] saàcek kaar]n wstwndq.
Bakm]= K]= daa iìnq: „Bqn onu xlq donadacam, ani Gwne= ta =a=a ka-
lacek!”
Donatm]= o àmnar] hem àmcaazlar] kaardan aar =ubalara; taa gxzle-
rinqdqn kapatm]= onnar]n ba=]na biyaz kaardan kalpaklar], twwdqn eldi-
venneri dallar]na giidirmi=. Durarm]=lar daa bat]rlar] biri birinin yan]n-
da, durarm]=lar gxzql, uygun.
Ama a=aada, onnar]n alt]nda, twrlw kxrpq gwmelqr hem fidanc]klar
xrtwnmw=lqr. Onnar] K]=, nicq =oparlar], biyaz =ubac]klara giidirmi=. Pek
gxzql olmu=!
Aa`lar]n alt]nda K]= kaar]n wstwndq hayvan hem ku= izlerindqn hem
izèezlerindqn twrlw resimnqr yapm]=. Burada tav=am izi da: xnwndq
yanna=]k iki=qr bwwk panà izi, ama ard]nda biri-biri ard]sora, – iki=qr
kw`wk; hem tilkinin da izi diki= gxrwner: panàc]k panàc]]n izinq bir s]-
rac]k uzanêr...
Ya=êêr K]= daay]. Ya=êêrlar kaarlan xrtwlw k]rlar hem ày]rlar.
Ya=êêr bwwlw K]=]n bwtwn resimi. Var nicq bu resimi kqr Gwne=q dq
gxstermqq.
Aralam]= Gwne= bir boz bulutùu. Bakêr K]= daay]na, ày]rlara, bay]r-
lara.. Onun nazl] bak]=]n alt]ndan dolaylar taa da gxzql oldular.
Kqr tutu=tular, =afkland]lar kaarlar. Maavi, k]rm]z], e=il ate=ìklqr
tutu=tular erdq, gwmelerin wstwndq, aa`lar]n dallar]nda... Ama lwzgqr
esti, dallardan k]r`] wfledi da hava doldu òk twrlw renktq k]v]lc]nnarlan,
ate=ìklqrlqn, ang]lar] sans]n horu oynayard]lar.
• Ne i= iìn bu annatma#
• Nesoy rubalara giidirmi= K]= hayvannar] hem e=illikleri#.
• Bulun o s]rac]klar], neredq yazd]r]lêr K]= àmnar] hem àmcaazlar].
• Annad]n, nicq dii=ilmi= tabiat Gwne= peydaland]ynan. Haz]rlan]n demekli
hem duygulu okumaa ilk iki abza\].
• Okuyun annatmay] xlq, ani biz dq duyal]m tabiat]n K]= gxzellini. Evdq
K]= iìn birqr resim resimnqyin.
• 216 •
K]= sabaas]*
Gogu= bir k]= sabaas] kalkm]= erken. D]=ar] `]km]= da gxzlerini inan-
mam]=. Av=amdan d]=arda yaamurcuk ìsqrmi=, ama =indi...
E=iklerq `]kt]ynan, gwne= taman duuarm]=. Er xrtwlwymw= biyaz kaarlan,
ang]s] xlq yalab]yarm]= duuan gwne=in =afk]nda, ani gxzlerini kama=t]-
rarm]=. Ang] tarafa da baksan, nekadar gxzwn gxrer – kaar, kaar, kaar.
D]=arda bir dq drem lwzgqr yokmu=. Ayazm]=. Solunarm]= ilin, `wnkw
soluk pakm]= xlq, ani kqr sarfo= edqrmi=. Kapu xnwndq bir dq iz`qqz yok-
mu=, ku= izlerindqn kaarq. O izèezlqr haliz kaar y]ld]z`]klar]na benzqr-
mislqr.
Gogu= durarm]= e=iklerin wstwndq, hi` k]p]rdanmazm]=. Kald]rm]=
gxzlerini kapu xnwndqn da gxrmw=, ani sokaklar da, kwwywn evleri da, do-
laylar da, bwtwn dwnnq xrtwnmw= bir bwwk, kaba, gxzlerini kama=t]ran bi-
yaz yorgannan. Gogu=ùk ya=amas]nda taa yokmu= gxrdww bxlq gxzellik.
O durarm]= e=ik wstwndq da korkarm]=, a=aa indiynqn, bozmaa bu gxzellii,
kirletmqq kalo=lar]nnan biyaz kaar]. O `]kt]yd], d]=ar] gitmqq, ama bwwlw
gibi hep durard] e=iklerin wstwndq.
Dolaylarda i=idilmqzdi bir dq ses. Gogu=ùk kqr korkard] bi=ey bu
gxzelliktqn ka`]rmamaa. Bu vak]t sokaktan ge`ti bir adam. Bast]kà, kaar
onun ayaklar]n alt]nda g]r`lard] xlq, sans]n kaar aala=ard], istqmqzdi, brak-
mazd] birkimsey onu ìinesin, gezsin onun wstwndq, bozsun tabiat]n bu
=a=]lacak gxzelliini.
Ans]zdan kapu xnw doldu ku= sesinnqn. Uùp-geldi, dallara kondu
bir swrw saàk ku=u. Zordu annamaa bu ku=àazlar sevinqrdilqr mi, osa
èki=qrdilqr mi. Onnar bwwk =amata kald]rd]lar. Uùp-konard]lar, uùp-
konard]lar daldan-dala, sans]n yar]=ard]lar, kim taa h]zl]. Bxlq =]marêrlar
u=aklar klasta àndan sora, aàn wwredici klasa taa girmedi. Ama kapu
a`]ld]ynan, wwrediciyi gxrdwynqn – hepsi sus olêr.
Ku=lar da dallarda birdqn sus oldular a=aak] dallarda, aàn nqqndansa
gelip, aac]n tepesinq kondu bir biyaz yann] saksan. Saksan, hi` kimseyi
beklqmeyip, hi` kimseyq sormay]p, hi` bireri bakmay]p, sans]n kiyattan,
ba=lad] okumaa, nasaat etmqq, annatmaa dwnnedq gxrdwklerini hem bu
gxzql, seftq biyaz kaar iìn, bu gxzellik iìn. Saksan, hertarafa dxnwp, tek-
rarlard] òk kerq bir kerq sxlenmi=i, ki hepsi i=itsinnqr, kalk]p, gxrswnnqr
bu =a=]lacak gxzellii.
• 217 •
Saksan pek wfkelenqrdi, aàn a=aadak] dallardan ku=lar da na=eysq
istqrdi sxlemqq. O ozaman inqrdi birka` dal a=aa da, ku=lara sert bak]p
èki=qrdi onnar], esaps]zlar].
Saksan, Gogu=u gxrdwynqn, dxndw ona dooru da, kuyruunu her tara-
fa saurdup, dxnwp-dxnwp annatt], neleri o gxrdw dolaylarda, ani o kendi-
si yapt] insana deyni bu gxzellii. Twrlw-twrlw àl]=t] Gogu=u inand]rmaa,
ama Gogu= bilqrdi, ani bunnar yalan, bunnar bo= laf.
• Demekli okuyun annatmay].

• Annatman]n ang] abza\lar]n] en òk beendiniz# Neìn# Ang] boyalarlan
siz bu k]= sabaas]n] resimneyeceydiniz#
• Siz da var m] bu duygular] ya=ad]]n]z# A`]klay]n duygular]n]z].
Dimitri Kara Çoban
Kı= gecesi
Bat] penèreyq kaba Yok can-cun hi` birerlerdq,
+afkàaz uz urêr. Dolay salt biyaz.
Kedicik uyuyêr keptarda Sert kwrtwnnqn tezger dolu,
}èr da suuêr. }rak, irak yaz.
Dut aac] da bakêr a=aa,

Kaarl] ka=lar],
Geceliinnqn uratm]=lar
Sans]n d]=ar].
• Demekl] okuyun =iirin.

• Nica annêêrs]n]z bitki dxrt „K]= gecesi” =iirin s]rac]]n]#
• Yaz]n evdq birqr k]sarak yaratma „K]= oyunnar]”.
Engin Recep
Kw`wk fidan
Ufac]k bir èkerdqq Toprak demi=: „Uykudan
Saklanm]= kw`wk fidan. Yok fayda. Art]k uyan”.
• 218 •
Yaamur demi=: „Zaval], Bu sxzw duyar-duymaz:
Er alt]ndan h]zl] `]k. „Olacan sqn fidanc]k”.
Sular]mnan y]kanarsan, Nas]l sevindi, bilsqn,
Olacan sqn fidanc]k”. Gwne=i gxrdww zaman!
• +iiri ezberlqyin. Kimin yard]m]nnan fidan bwwyer#

• }nsan èkerdqq ekmedqqn fidan acaba bwwyecek mi#
Nikolay Nosov
Bay]rc]k wstwndq
Bwtwn gwn òcucaklar àl]=t]lar – aulun iìndq kaardan bir bay]rc]k
yapt]lar. Kwreklqrlqn toplad]lar kaar] da y]vd]lar onu dam]n yan]na. Ter-
su iìndq kal]p, wwlenqdqn u=aklar i=ledilqr.
Bay]rc]k wstwnw suylan y]slad]lar da kaàrak evlerq daal]=t]lar ekmek
imqq.
– Tq biz ekmek iyincq, – dw=wnqrdilqr onnar, – bay]rc]k taman eti=tirecek
donmaa. Wwlendqn sora =ansora olacek nicq orada k]zaklan kaymaa.
Ama Kot’ka ~ijov alt]nc] evdqn brq da =iret! O bay]rcaa hi` elini dq
koymad]. Oturêr evdq da sade penèrq a=]r] siireder, nicq ba=kalar] i=leer.
~ocucakar ka` kerq ona baard]lar, `]ks]n yard]m etmqq, ama o sade kol-
lar]n] yayêr hem kafas]n] sallêêr, – sans]n yoktu nicq gelsin. Ama aàn
òcucaklar gittilqr ekmek imqq, o h]zl]ca giinmi=, baalam]= kon’kilerini
da f]rlam]= d]=ar].
Kon’kilerin burnusunnan o bir kerq ìzdirer, iki... Kaymaa sa, nicq
lqqz]m, becermeer! Kayarak, o nas]-nicq eti=er bay]rc]]n yan]na.
– Ya bak, – dqrmi=, – kqqmil bay]rc]k olmu=! +indi bqn ondan a=aa
salverilecqm.
H]zlanêr bay]rc]]n wstwnq pinmqq, ama, dw=wp, burnusunnan sade buzu
ìzdirmi=.
– E-he-he-e! – =a=]p demi=. – Kayêr xlq, ani yok nicq ayak wstwndq
durmaa. Kalkêr ayakà da genq, taa bir kerq dw=er, ama o buzlu bay]rc]]n
wstwna xlq da pinqmeer.
– Na=ey yapmaa, – dw=wner.
Dw=wnmw=, dw=wnmw= da esaplam]=:
• 219 •
– +indi bqn onun wstwnq sepeleycqm biraz kum da pinecqm kolay]nnan.
Alêr bir parà fanera elinq da gider bekìnin evceezin yan]na. Orada
sa – bir sand]k kum durarm]=.
~ekeder o bu kumu u=aklar]n kaar bay]rc]]na ta=]maa. Xnwncq sepe-
leer da yava=-yava= piner bay]rc]]n tepesinq.
– Tq =indi bqn buradan a=aa dooru salverilecqm!
Sade yollanm]= da genq, dw=wp, burnusunnan buzu ìzdirmi=.
Ak]lc]] ermeer ahmac]]n, ani kumun wstwndq kay]lmaz. Nicq dw=mw=,
xlq da yay]l] kalm]= kum wstwndq da dw=wnqrmi=:
– Nicq =indi kumun wstwndq kaymaa ya#
Xlq da inmi= a=aa, u=aklar gibi, mekleyerqk.
Taman bu vak]t dxnerlqr òcucaklar. Gxrerlqr – bay]rc]] kumnan
sepelemi=lqr.
– Kim buras]n] bozdu# – baarm]=lar òcucaklar. – Kim bay]rc]]n wstwnq
kum sepeledi# Sqn, Kot’ka, gxrmedin mi#
– Yok, – deyqrmi= Kot’ka, – bqn gxrmedim. Bqn oray] kendim sepe-
ledim, neìnki o pek kayard] da bqn pinqmqzdim onun wstwnq.
– Ya bak ak]ll]y]! Ya na=ey yapm]=! Biz nekadar buu=tuk, àl]=t]k, o
da onu – kumnan! +indi nicq kayacez ya#
Kot’ka deyqrmi=:
– Bekim nezamansa kaar yaayacek, kumu xrtecek da genq olacek nicq
kaymaa.
– Ya bak, kaar beki bir aftadan sora yaayacek, ama biz =indi isteeriz
kaymaa.
– Ee, ozaman bqn bilmeerim, – demi= Kot’ka.
– Bilmqzmi=! Bozmaa deyni sqn bilersin, ama nicq dwzmqq – ak]lc]]n
ermeer! Ya, tez kwrektqn tutunas]n, zerq...!
Kot’ka `xzmw= ayaklar]ndan kon’kileri da alm]= elinq kwrqq.
– Gxm kumu kaarlan!
~ekeder Kot’ka kumun wstwnq kaar ta=]maa, òcucaklar da enidqn
onun wstwnw suylan y]slama.
– Tq =indi, – demi=lqr, – donduynan olacek nicq kaymaa.
Ama Kot’ka xlq i=i beenmi=, ani o bay]rcaa pinmqq deyni kqr e=ik gibi
basamak ta yapm]=.
– Bu, – demi=, – ki hepsinq taa kolay olsun yukar] pinmqq, zerq genq
kim sa var nicq kumnan sepelesin.
• 220 •
• Demekli okuyun annatmay].
• Siz daa sayêrs]n]z m] Kot’kay] =iret# Neìn.
• Sizin dostlar]n aras]nda Kot’ka gibi dost var m]#
• Nicq doorutmu=lar u=aklar Kot’kan]n bozduklar]n]#
• Kot’ka da i=lemi= mi u=aklarlan barabar#
• Sonunda Kot’ka ne yapm]=#
• Kot’ka annam]= m] kendi kabaat]n]#
Oleg Buţen
Sokakta
Gider k]zàaz =kolaya. Bantlar] pak, fistanc]] wtwyq urulmu=, emenileri
yalab]yêrlar. Onun yan]nda mamusu, ta=]yêr onun àntas]n]. Onnar]n
ard]na gider iki òcucak.
Birisi deer:
– Ya bak, ne k]rnak k]zàaz. May]l olas]n bakmaa. K]rnaan k]rnaa!
Xbwrw ona cuvap eder:
– O hi` benzqmeer k]rnaan k]rnaana.
– Neìn, ba# – =a=m]= ilkinkisi. – Ya bak, ne k]rnak giimni.
– Onu=tan, ki hepsini mamusu onun iìn yapêr. Kqr àntas]n] da onun
=kolayadan ta=]yêr, bunu bqn hergwn gxrerim. Haylazlar yok nicq k]rnak
olsunnar.
Xlq mi osa diil mi xlq#
• Nicq avtor yazd]rêr k]zàaz]# Bulun da okuyun.

• Okuyun laflar], cwmleyi, ang]s]nda bulunêr yaratman]n xz fikiri.
• Neyq wwreder bizi ukrain yaz]c]n]n, Oleg Bu\enin, yaratmas]# Beendiniz
mi onu# Na wzerq#

1. Bulun herbir yaratman]n avtorunu da oklarlan gxsterin.
@Kw`wk fidan@ Nikolay Nosov
@Yaz gecesi@ Georgiy Skrebi\kiy
• 221 •
@Bay]rc]k wstwnda@ Engin Recep
@K]= sabaas]@ Sofi Koca
2. Ang] yaratmadan al]nma bu laflar# Kim yazd] onu# Ba=ka dildq dq
bu annatmay] okudunuz mu# Ang] dildq#
@Bwtwn gwn òcucaklar àl]=t]lar – aulun iìndq kaardan bay]rc]k
yapt]lar.
Kwreklqrlqn toplad]lar kaar] da y]vd]lar onu dam]n yan]na. Ter-su
iìndq kal]p, wwlenqdqn u=aklar i=ledilqr.
By]rc]k wstwnw suylan y]slad]lar da kaàrak evlerq daal]=t]lar ekmek
imaa...@
3. Bilersiniz mi, neìn:
– Tabiattan taa ii ila``] yoktur.
– Pak soluk salg]nnar]n du=man]yd]r.
– Tabiat – bwwk evimiz
Biz onu koruyacez.
– Adam tabiat]n dostu
Dost dosta fenal]k yapmaz.
4. Bilersiniz mi ne o#
@Pek kqqmil bir resimci
Donatt] s]ràlar].
Kim o var nicq olsun,
Bxlq gxzql i= yaps]n#@
a) lwzgqr;
b) adam;
c) ayaz;
d) u=ak.
5. A`]klay]n sxleyi=in maanas]n];
@Yaz nelqr verecek, k]=]n inecek.@
• 222 •
Adam hem Vatan
Dionis Tanasoglu
Ana dilim
Ana dilim – tatl] bal, Wrwk fikir ona xz,
Salk]m ì`qq kokusu, Kefimq verir hep kef.
+]ras]n] wklw dal
Vermi= gxme` dolusu. Onsuz hi` ge`mqz aa`l]]m,
Kuru kal]r masal]m,
Ana dilim – gxzql ses, Onsuz hi` olmaz saal]]m,
Maanq-twrkw avas], K]s]r gezir ak]l]m...
Onu i=idqn herkez
Doymaz, ge`mqz avaz]. Dili lqqz]m bilelim,
Biz ona inan evlad]z,
Ana dilim – gevrek sxz, Dili hi` kaybetmeyelim,
Uygun dizili sedef, Salt onunnan biz insan]z.
• Okuyun o s]ralar], ang]lar] dilimizin gxzelliini gxsterer.
• Kay]ls]n]z m] avtorlan, ki bu =iir gxsterer ana dilinin bal gibi tatl]l]]n],
gevrek sxzwnw, gxzql sesini# Annad]n.
Stepan Kuroglu
Bucakta sabaa*
Bir kimsey sorsa: Uyand] Bucak.
„Ne gxzql heptqn#” Dost, xmwr eni
Hi` dw=wnmedqn: Uyand], ya bak:
„Bucakta sabaa!” Bucakta sabaa!
Gwn duudu. Sesli Bir kimsey desq:
• 223 •
„Ne gxzql heptqn#” Dq, dw=wnmedqqn:
Laf ta etmesq, „Bucakta sabaa!”
• @Ne gxzql heptqn@. +iirdqn s]rac]] bulun, nerdq cuvap veriler.
• Nicq annêêrs]n]z s]rac]] @Uyand] Bucak@. Annad]n.
• +iiri demelki okuyun.
Todur Zanet
+en oynêêr gagauzlar

Taraf]m – alt]n ba=ak! Xter, xter kavallar –
Bereket zengin, ya bak! +en oynêêr gagauzlar!
Onu bwwttw insannar – +enniktqn ta=êr dwwnnqr –
+eremet gagauzlar. Bu oynêêr gagauzlar!
Xter, xter kavallar – Mancalar tatl], s]cak –

+en oynêêr gagauzlar! Utanma, buyur, konak!
Sars]lanêr yap]lar – K]v]rmalar f]r]ndan!
Bu oynêêr gagauzlar! Kaurmalar ate=tqn!
Burada ayol k]zlar – Ta=êr, ta=êr filcannar –

Karagxz karanfillqr! +en oynêêr gagauzlar.
A`]k cann], wrekli, Bey, buyurun, ii dostlar!
Bak]=lar] gwne=li! Konaklêêr gagauzlar!
• Demekli okuyun =iiri. konak – musaafir

• Neìn =en oynêêr gagauzlar# zebillik – pek òk
• Ne=oy muz]ka instrumentlerini kullanêr bereketli
gagauzlar#
• Ne sxlener imqk zebillii iìn#
• Neredqn bu zebillik#
• Nicq annêêrs]n]z laflar] „Bey, buyurun, ii dostlar!”#
Bucak
Karagxz Bucak, Sqn benim tarlam,
Al beni kucak. Bqn – ongun ba=ak.
• 224 •
Herbir adam]n Y]l y]ldan sqn bww,
Var ana eri. Kaavile=, Bucak!
Ondan yok gxzql! Herkerq bizq
Kqr senin gibi. Ol kaavi dayak!
Sesleycqm seni, Bqn bwwdwm òktan,

Sevecqm seni, Er gxrdwm pak òk.
Ho=laycam seni, Ama bil, Bucak:
Taraf]m benim! Sendqn gxzql – yok!
• Demekli okuyun bu =iirleri.
ongun – dolu, iiri,
• Siz dq m] sayêrv]n]z, ki Bucakta sabaa gek bwwk
gxzql#
• A`]klay]n ilk iki s]rac]]n maanas]n]. Neìn
avtor isteer, ki Bucak als]n onu kucak#
• Var m] sanki Bucaktan taa gxzql er# Neìn# Annad]n.
• Yap]n birqr resim kendi eviniz iìn, onun en gxzql eri iìn.
• Haz]rlay]n birqr aazdan yazd]rma ana taraf]n]z iìn.
Gavril Gaydarcı
Ana taraf]m
Da genq gxzlermi xper Bakmaa severim horuda
Serin ilkyaz lwzgerleri, Al duvakl] k]zlara,
Wrqqm pek =en dalgalanêr, Gerdannar] kollar]nda,
Seni duyup, duuma erim. Sedefleri s]ra-s]ra.
Akl]m tutêr kw`wklwwmdqn Halk]m] severim pek:

Twrlw renktq ìèkleri, Becerikli, cxmert kalbi,
Kuan onnar]n ustwndq, Kad]ncay] àkêr èmrek,
Alatlan toplayan bal]. +u alayda – c]van, kaavi.
Severim dwz ày]rlar], Biyaz salk]m ìèk a`êr,

Swrwylqn kaz su boyunda, Kar=] gelip yolcular],
Koyun dolu yama`lar], Da cwmnq te bunnar] annêêr:
S]]r, hergelq gezqn bo=ta. Sendqyim bqn, ana erim!
• 225 •
• +iiri kim yazm]=#
• Nicq poet ana taraf]n] sever#
• +iiri uygum seslqn okuyun, payla=]p birka` ki=iyq#
Stepan Bulgar
Vatan]m iìn bir sxz

Pelin otu Gagauziya k]rlar]nda pek òk var. Solukta da duyulêr bu ac]
koku. Bu ac] ot kokusu halk]m]z]n bir istoriya simvolu oldu. Gagauzlar]n,
nicq da ba=ka halklar]n var kendi Vatannar]. Allaa yaratm]= halk]m]z] hem
vermi= ona vatan.
Gagauzlar]n topraa ku`wk, ama bu toprakta ya=ayannar]n cannar] pek
bwwk hem geni=.
Gagauzlar]n say]lar] da, ba=ka halklara bakarak, bu dwnnq wzwndq pek
òk diil, ama ruhumuz ètin hem kuvetli.
Gagauz olmaa kolay diildir. ~ok uzun yollar ge`mi= halk]m, ama adet-
lerini, dilini, s]ralar]n] unutmam]=, kaybetmemi=. Gagauzlar]n aras]nda
=indi da ya=êêrlar halk adetleri, halk oyunnar]. Bwwnkw gwnq eti=mi= de-
delerimizdqn òk gxzql, merakl] halk masallar], twrkwleri, maanileri, twrlw
cwmbw=lqr, bilmeycelqr hem sxleyi=lqr.
Gagauziya... Gagauzlar... Vatan... Sevda... Ne gxzql, yalpak, kqqmil
laflar! Ne dolu, ne geni= dalgaland]ran laflar! Bu laflar art]k girdilqr her-
bir adam]n iìnq, can]na, ya=amas]na. Bu laflar]n yan]nda olur dursun
sade laflar: Usluluk, Saal]k hem Ekmek!
Gagauziyan]n peydalanmas]ndan sora – peydaland] gagauzlar]n ko-
layl]] eniycq ya=amaa, ba=ka halklara bakmamaa a=aadan yukar] dooru,
ama olmaa onnarlan denk. Taa sayg]l] Mihail ~akir ge`mi= asirin èket-
mesindq demi=ti: „Var umut, ani gagauzlar]n kulturas] ii gidecek”. Halk]n
ruhu kaaviykqn; dili, yaz]s], adetleri ya=ayrkan – halk birkerq bilq kay-
belmqz.
• Demekli, duygulu bu yaratmay] okuyun.

• Avtor kendi Vatan] iìn nicq yazêr# O s]rac]klar] taa bir kerq okuyun da
akl]n]zda tutun.
• Acaba siz da m] avtor gibi dw=wnersiniz# Annad]n.
• 226 •
Ana taraf
Evin yan]nda bwwyer meyva aa`lar]: bir zerdeli, alma, erik, armut, ki-
rez hem =efteli. Kapunun xnwndq, ba=àda, ilkyazdan taa derin gwzqdqn
sevindirer bizi ìèklqr: lwlqka hem laalq, zambak hem zwmbwl, papatyq
hem karanfil, alt]nc]k hem gwlfatma. Al, biyaz, sar] hem gwvez gwllqr
bwrcw kokular]nnan adam] kqr sarfo= ederlqr. Gwzwn gxzelliini, zengin-
niini var nicq gxrmqq panaiya hem gwz ìèklerinq bakarak, ang]lar] ge`
gwzwn akordu, y]l]n bitki renk cxmertlii.
Pek gxzql Bucak, aàn alma, armut, kirez, zerdeli, =efteli hem salk]m
aa`lar] ìèk a`êrlar. Bu bwwlw biyaz gelinnik fatas] xrter bwtwn Bucaa!
Gagauzlar]n, bulgarlar]n, moldovannar]n evleri sans]n saklanêrlar, si-
nerlqr bu u`suz-kenars]z ìèklik denizin dibinq, neredqn sade penèrelerin
gxzleri yalab]yêrlar. Evlqr òk vak]t xlq da sinik durêrlar, korkarak k]-
m]ldamaa. Sade zulum lwzgqr, dayma-dayma aliflenip, daadêr bu ilkyaz
gelinin fatas]n], kaynadêr bu biyaz kxpwklw denizi; dartêr, yolup-sa`êr her
taraflara eni gelinin biyaz donaklar]n], sa`lar]n] hem onun bwwlw, bwrcw
kokusunu.
Kwwdq herbir evin, herbir aylenin, herbir aulun var kendi sesleri hem
kendi kokular]. Sade bir neyinsq kokusunu pek zor ay]rmaa, `wnkw her-
bir aulun var kendi ya=ayannar]: ya beygir, ya e=ek, ya inek, ya domuz,
ya koyun, ya keì... Bu hayvannar]n sesleri da toplanêrlar bir bwwk sim-
foniyaya: ineklerin baslar]ndan kuzular]n, olaklar]n tenorlar]nadan.
Ama ku=lar]n sesleri dq havay] doldurêr: lelek evin wstwndq \ak]rdêêr,
gugu=lar saàk boylar]na dizilmi=lqr, guurdêêrlar; horoz kendi sesinnqn
isteer hepsini wstelemqq; wfkeli buura ahmak pipinin xnwnq `]kamêêr;
xrdeklqr, su iìp-iìp, belli diil kimq baarêrlar: brak-brak-brak! Ama bu
ku= ansamblisi bxlq uygun dwzwlwncq (kurulunca), kwmesin ilk ad]mnar]
èkeder damdan yada kufnedqn, neredq herbir klo`kan]n eri var. Sora, b]-
c]c]klar, pipiciklqr, xrdeciklqr, pili`ìklqr `]kt]ynan, onnar]n erleri dii=er
eski ìtennerin, sepetlerin, kalpaklar]n, paraliyalar]n i`lerinq, ang]lar]n]
dizerlqr soban]n wstwndqn pat]n alt]nadan. Bwtwn ev, bwtwn aul dolu twrlw
cannarlan, twrlw seslqrlqn, twrlw kokularlan.
Bu aul, kww kokular], lwzgqr estiynqn, taazelener k]r kokular]nnan.
Ama unutmay]n, ani k]r yollar], ya=amak yollar] èkeder ana evindqn,
ana e=iindqn. Bu, dwnnedq en gxzql evi sarêr, sokaktan koruyêr balaban,
• 227 •
k]v]rc]k sa`l] hem batal salk]m aa`lar]. Sora, serenni p]nar]n yan]ndan
ge`tiynqn, bir daracac]k patekac]k (yolcaaz) `]karacek seni tolokaya, k]-
ra, neredqn i=idiler dayma traktorlar]n, kombaynalar]n hem twrlw ma=]-
nalar]n hurultusu. ~iftìlqr doyurêr kendi terinnqn ba=ka zaametìleri.
Onnar]n aras]nda senin da batwn, tqtwn, ìùn, day]n, eni=tqn yada ba=ka
bir senselqn. Bu kwwdq, sendqn diil pek uzakta, ya=êêr senin dqdun yada
malin, lelwn yada bulwn, karda=]n yada k]zkarda=]n, dostun yada kuman.
Herbir adam peydalanêr dwnneyq da yasêêr bu senselelerin aras]nda,
bu hayvannar]n, ku=lar]n hem seslerin aras]nda, bu aa`lar]n, ìèklerin
e=illiklerin aras]nda da nicq swnker èker iìnq, fikirinq, can]na hepsini,
nelqr onu sarêr ya=amas]nda. Da onu=tan o, s]na=]p buna, sora ya=ayamêêr
uzak erlerdq, yabanc] taraflarda.
O biler, ani sade ana evindq, kendi kwwywndq o var nicq bulu=sun u=akl]]n-
nan, kw`wklwwnnqn. Sade ana evindq bulunan (kw`wklwktqn kalan) rubac]-
klar, ayak kaplar], k]zak hem ba=ka oyuncaklar var nicq èvirsinnqr o diil
òktank] yada uzak ge`mi= vak]tlara, aàn bir cevizq, bomboniyq, alma-
ya yada sak]za o sevinqrdi xlq, nicq =indi „Audiyq” yada „Mersedesq” se-
vinmeer. Tq nqqnda ana evin, ana taraf]n bwwcwlww.
Birkerq bilq unudulmaz o vak]tlar, aàn sabaalen bir k]sa gxlmeciklqn,
yalnayak `]kard]n e=iklerin wstwnq da àl]=ard]n ilkin sqn selqmnayas]n
gwne=in duumas]n]. Sade òtuklar engel edqrdilqr sabaalqn kalayl] sini
gibi gwne=in bwtwn wzwnw gxrmqq. Onnar uzatm]=t]lar dallar]n], nicq kol-
lar]n] da abanm]=t]lar evin wstwnq. Birisi kqr hi` ba=ka er bulamam]=t] da
b]y]klar]nnan sar]lm]=t] evin bacas]na.
Pek kqqmil siiretmqq bu resimi guzwn, aàn bu òtuklarda o wzwm
salk]mnar] as]l] durêrlar, nicq kalpaklar. Aralar]nda var kara da, biyaz da,
kehlibar gibi, sar] da, ang]lar] bwtwn yaz aylak durmam]=lar, toplam]=lar
gwne=in kuvedini hem =afk]n], alm]=lar bal]n dad]n] hem benizini da sii-
redennerin aazlar]n] suland]rêrlar.
Bu ev da, bu e=iklqr da, bu wzwmnqr da, bu k]rlar da, bu serenni p]nar
da, bu salk]m aa`lar] hem ìèklqr da, bu dqdunun masallar] hem malinin
twrkwleri da, bu kwwywn adetleri da, bu... – bu senin ana evin, ana topraan,
ana taraf]n. Bunu yok nicq unutmaa! Bu ayozlu erq yok nicq dxnmemqq!
Hem ba=ka twrlw yok nicq olsun da. ~wnkw sade o kwwdq, o evdq sqn
ilk laf]n] sxledin, ilk ad]m]n] yapt]n, seftq =kolaya gittin, ilk „onnuu”
anana-bobana getirdin. O evdq, o kwwdq seni bilerlqr diil sade evdekilqr
hem senselelqr, ama komu=ular da, yabanc]lar da. Senin senselelerin, senin
• 228 •
kwwlwlerin seni bwwderlqr, kim nicq becerer; swnker – bir delikli bir-
onnar umutlanêrlar hem hodullanêrlar, bi=ey, ang]s] pek kolay
aàn sqn ii taraftan kendini gxsterersin; iìnq suyu èker
hem gwcenerlqr, ac]lanêrlar, aàn sqn ken- kehlibar – rusà: yantar’
dini alàk taraftan gxsterersin. Onu=tan da
herbir adam lqqz]m àl]=s]n senselelerin, kwwlwlerin xnwndq gxstermqq
kendini sade ii taraftan.
Diil sade ana taraf]nda, ama uzak erlerdq da koruyun kendi wzwnwzw.
Tutun akl]n]zda, ani sizin ilerlemenizi uzaktan siireder vatanda=lar,
kwwlwlqr, senselelqr. Ana taraf]n] lqqz]m koruyas]n]z, nicq kendi gxzwnwzw.
Vatandan paal] yoktur! Bunu unutmay]n! ~al]=]n ana taraf]n]z gwndqn
gwnq, y]ldan y]la olsun taa gxzql hem taa zengin, vatanda=lar da olsun-
nar taa k]smetli.
• Demekli, duygulu okuyun bu yaratmay]. ~al]=]n duygular]n]z, dalgalan-

man]z uysun avtorun dalgalanmas]na.
• A`]klay]n, ang] taraflardan avtor gxsterer ana taraf]n zenginniini.
• Bulun cuvap teksttq sxzq, ani Vatandan paal] yoktur.
• Neìn avtor xlq yazêr „Audi” hem „Mersedes” iìn# A`]klay]n bak]=]n]z].
• Bulun Vatan iìn uygun sxzlqr, sxleyi=lqr hem a`]klay]n herbirinin
maanas]n].
Todur Marinoglu
Taraf]m
Beygirq atl] pindim, Pek gxzql taraf]m]z –
K]rlarda u`tum-gezdim. Sevinerim bitkisiz!
Eti=tim taa gxklerq, Kalmaycek o hi` yaln]z,
Gwn `]karkan kwwlerq. Burada ya=aarkan biz.
• Nedq k]rlada gezmi= =air#

• Ne gxrmw= o yukardan#
• Neìn bitkisiz seviner poet#
• @Kalmaycek o hi` yaln]z,
Burada ya=aarkan biz.@
Kendi laflar]n]zlan bu iki s]rac]]n maanas]n] annad]n.
• 229 •
Soruşlar hem s]n]=lar
1. Sxlqyin, ang] =iirdqn bu s]rac]klar hem kim onnar]n avtoru.
Dili lqqz]m bilelim,
Biz ona inan evlad]z,
Dili hi` kaybetmeyelim,
Salt onunnan biz insan]z.
a) „Bucak” S. Kuroglu
b) „Ana dilim” D. Tanasoglu
c) „Ana taraf]m” G. Gaydarc]
d) „Ay-boba ~akir” N. Baboglu
2. Kim yazd] „Bucakta sabaa”yaratmay]:
a) Konstantin Vasilioglu;
b) Stepan Kuroglu;
c) Stepan Bulgar;
d) Todur Marinoglu.
3. Yaratma „Ana taraf]” o:
a) =iir;
b) annatma;
c) masal;
d) fabula.
4. Doldurun kafesìkleri G
gagauz yaz]c]lar]n soyadlar]n- A
nan, verilmi= xrnqq gxrq (ay]r]n G
ang]lar] uyacek): A
Bulgar, Zanet, Marinoglu, U
Kuroglu, Vasilioglu, Baboglu, Z
Tanasoglu, Kxsq, Filioglu, }
Kara ~oban, Gaydarc], Ra- M O Y S A
dova, ~impoe=. A
• 230 •
Dostluk hem
dostlar
Yard]mc]lar
Susana babu ya=ayard] yaln]z. Kapunun xnwndq koca b]r meyval]ktan
kalm]=t] sade bir alma aac]. Ev i=lerini yapmaa deyni babuya art]k gelqrdi
zor. Gwnwn birindq Susana babu oturarm]= sokakta. Gxrdwynqn komu=unun
òcucaan], babu demi=:
– Getirsqnq, u=aam, p]nardan bana bir kazan su.
– Getireyim, babu, – ikilqmemi= laf]n] Todi.
Suyu getirdiktqn, kazan] bak]rlaa ast]ktan sora, babu „saa ol” demi=
Todiyq hem vermi= iki alma. Ertesi gwnw Todi genq na=eysa yapm]= ba-
buya da genq i=i iìn kabletmi= bir alma. Almasayd] ba=ka birindq yok-
mu=. Babuda da, bekim, kalmayaceyd]lar, ama yokmu= neylqn kemirsin
onnar]. Todi annatm]= bunu =kolada kafadarlar]na.
Birka` gwndqn sora Susana babu hi` sokaa da `]kamazm]=. ~ocucak-
lar swrwylqn gezqrmi=lqr ard]na, i= istqrmi=lqr. Su da ta=]m]=lar, kapunun
xnwnw da swpwrmw=lqr, kwmesi da paklam]=lar... Babu vermi= onnara,
nekadar almas] varm]=.
Ama bir sabaa taa karann]ktan babuyu kald]rm]=lar: kapuya, penèreyq
urarm]=lar] baararm]=lar `]ks]n da versin i=. Ama babuda i= ta art]k yok-
mu=, almalar] da bitmi=lqr. Babu kitlemi= kapuyu, kapam]= perdeleri.
Neìn sanki babu saklanêr òcucaklardan# Bana kalsa, siz, u=aklar, bunu
taa ii lqqz]m bilqsiniz.
• Okuyun dikatl] yaratmay].

• Konstantin Vasilioglunun bitki soru=lar]na sava=]n cuvap vermqq.
• 231 •
Oleg Buţen
Eni =kolada
Eni =kolada Nwra kimseycii bilmqzmi=. Onu=tan da o bakarm]= wwre-
nicilerq da, wwrediciykaya da, klasa da. Wwrenqrmi=, kim nesoy.
Bir gwn bwwk aral]kta yakla=m]= ona hep o klasta wwrenqn Gali da sormu=:
– Sqn taa kimseylqn mi dostla=mad]n#
– Yok, – cuvap etmi= Nwra.
– Bqn da kimseylqn dostla=mêêr]m, – soluunu iìnq èkip, demi= Gali.
Yok ne olsun bizim k]zàazlardan. Olicik – wwnmqq sever, Verac]k – pek
=iret, Nadicik – yalanc]yka, }rac]k – hepsinq ili=er...
Var nicq demqq, hepsiciini klas]n k]zàazlar]n] s]ralam]= Gali – da `]k-
m]=, ani birisindqn da yok ne olsun. Sade kendisi iìn bi=eycik sxlqmemi=.
– Hic bilmeerim, kiminnqn sqn var nicq dostla=as]n bizim klasta.
– Kah]rlanma, – demi= ona Nwra. – Kiminnqn dostla=maa bqn ak]na
taa bilmeerim. Ama pek ii annad]m, kiminnqn dw=meer dostla=maa.
• Ne sormu= Gali Nwraya#

• Nesoy harakteristika vermi= Gali klas]n k]zàazlar]na#
• Neìn Nwra istqmemi= dostla=maa Galiylqn# Bulun da okuyun Nwran]n
laflar]n].
Sergey Mihalkov
Nicq dostlar anna=]lêr...

Tilki, Kunduz hem Domuz anna=m]=lar bir uzun yola barabar yollan-
maa. Daalarda, bay]rlarda gezmqq – eni erleri gxrmqq.
Haz]rlam]=lar, alm]=lar, ne lqqz]m uzak yola da yollanm]=lar. Gitmi=lqr,
nekadar gitmi=lqr, da bir dereyq eti=mi=lqr. Xbwr taraf]na ge`mqq deyni
varm]= bir daracac]k kxprwcwk, ang]s]ndan varm]= nicq sade birqr-birqr
ge`mqq.
– Ge` ilkin sqn, – demi= Domuz Kunduza. – Sqn taa bwwkswn bizdqn.
Bu sana bir hat]r.
– Dooru sxleersin! Ko ilkin Kunduz ge`sin! – kay]l olmu= Tilki.
Kunduz geìrkqn kxprwcwktqn, kxprwcwk, àt]rday]p, k]r]lêr onun alt]nda
da Kunduz su iìnq dw=er.
• 232 •
– Ya belay] ba=]m]za geldi! – èkeder baar]nmaa kunduz – rusà:
Tilki. – Domuz, h]zl] atla su iìnq da kurtar Kun- bobxr
duzu! Buulacek bizim Kunduz! H]zl]! Taa h]zl]!
– Sqn kendin var nicq onun ard]na atlayas]n! – grohlam]= Domuz. –
Bqn kqr havezlqn vard] nicq yapay]m bu i=i, ama korkêr]m suuklamay]m
bu suuk suyun iìndq!
– Saa olun, dostlar, bqn kendim da nas]-nicq `]kacam! Ne, bilmeersi-
niz mi, ani bqn wzmqq becererim# – i=idilmi= kxprwcwwn alt]ndan Kun-
duzun sesi.
~]kêr Kunduz derenin kenar]na. Wwswrmw=, ans]rm]=, buvaz]n] pak-
lam]=.
– Pek gxzql! – sevinmi=lqr Tilkiylqn Domuz. – hadi ileri yollanal]m!
– Ee, yok, dostlar! – ètin demi= Kunduz. – Bqn sizinnqn bireri gitmeycqm!
– Neìn# (~evirdi K. Vasilioglu)
• Kim kiminnqn anna=m]= uzun yola `]kmaa#
• Ne o hat]r domuzàs]na#
• Neìn Kunduz istqmemi= ileri dooru gitmqq „dostlar]nnan”#
Spiridon Vangeli
Bujorun gugu=lar]
Gwnwn birindq Bujorlar]n auluna girmi= bir adam.
– Sat bana gugu=lar]n], – yalvarm]= o.
– Satmayacam. Onnar benim dostlar]m.
Adam gwcenmi=.
Ama òcucak, annad]ynan, ani o adam a=]r]l], gelmi= maasuz bu wzerq,
baa=lam]= ona bir ìft gugu=. Adam, saklay]p gugu=lar] koynusuna, gitmi=.
Evq eti=tiynqn, o gugu=lar]n kanatlar]n] baalam]=. Korkmu=, ani onnar
Bujora geeri dxneceklqr. Ama gugu=lar annayarm]=, ani onnar baa=lan]lm]=
da hi` neetlerindq dq yokmu= geeri dxnmqq. Neìn kanatlar]n] baalamaa#
Gugu=lara ay]p gelmi= baal] kanatlarlan, tauklar gibi, erdq gezmqq da, `]
k]p yola, yayan doorulmu=lar evq.
Gitmi=lqr onnar bir gwn hem bir gecq, bitki-bitkiyq eti=mi=lqr evq.
– Naalet adam sizq dw=tw! – demi= Bujor da xpmw= gugu=ùklar]n
bacac]klar]n]. (~evirdi K. Vasilioglu)
• 233 •
• Gwnwn birindq kim girmi= Bujorlar]n auluna.
• Ne istemi= o Bujordan#
• Evq eti=tiynqn adam gugu=larlan ne yapm]=#
• E sora ne olmu=# Sonunu Kendi laflar]n]zlan annad]n.
Vuktor Suteev
Sopac]k-belalardan kurtaran
(Masal)
Gidqrmi= kirpi evq. Yolda eti=mi= onu geeridqn Tav=am, da ileri
gitmi=lqr barabar. Yolcuylan yol taa k]sa gxrwnqrmi=.
Evqdqn uzak – giderlqr lafederqk.
Bir da yolun wstwndq ay]k]r] bir sopa yuvarlanarm]=.
Lafedqrkqn Tav=am hi` gxrmemi= ta – kxsteklenmi=, ne kalsa erq
dw=swn.
–Seni gidi yq!... wfkelenmi= Tav=am. Urmu= sopaya bir bacak ta o uzak
bir tarafa f]rlam]=.
Ama Kirpi kald]rm]= o sopay], urmu= s]rt]na da yollanm]= kaàrak
Tav=am] eti=mqq.
– Ne lqqz]m sana bu sopa# Ne ondan fayda#
– Bu sopa ba=ka sopalara benzqmeer, – a`]klam]= Kirpi. – Bu sopa-
c]k – beladan kurtaran.
Tav=am cuvap erinq sade gwlmw=.
Gitmi=lqr, gitmi=lqr da bir derecqq eti=mi=lqr. Tav=am bir kerettq at-
lam]= dereciin xbwr taraf]na da baarm]= oradan:
– Ey, Tikenni Kafal], s]b]t o sopan], zerq onunnan sqn ayk]r]layamaycan!
Bi=ey dememi= Kirpi, `]k]nm]= biraz geeri, kaàrak saplam]= o so-
pan]n ucunu dereciin ortas]na, bir kerettq uùp-atlam]= derecii da kon-
mu= tav=am]n yan]na, sans]n o òktan oradaym]=.
Tav=am]n =a=maktan aaz] a`]k kalm]=:
– Hi` bilmqzdim, ani sqn bxlq kqqmil atlamaa becerersin!
– Bqn atlamaa hi` becermeerim, – demi= Kirpi, – bu beni sopac]k-
beladan kurtaran-her i=in wstwndqn atlayan bana yard]mnad].
Gitmi=lqr ileri dooru. Ge`mi= biraz vak]t da eti=mi=lqr bir batk]n erq.
Tav=am topa`tan topaca atlêêr. Kirpi geeridqn gider, xnwndq sopaylan ba-
takl]]n dibini yoklêêr.
• 234 •
– Ey, Tikenni Kafa, ne xlq yava= gelersin# Olmal] senin sopan...
Eti=tirqmemi= Tav=am laf]n] bitirmqq, nicq bacaa kaym]= o ètin erdqn,
neredq durarm]= da taa kulaklar]nadan batak iìnq gitmi=. Az]c]k kalm]=
buulmaa.
Kirpi usulcuunnan ona taa yak]nca bir ètin ercqqz bulmu= da baarm]=:
– Tutun sopadan! Hem taa ètincq!
Tutunmu= Tav=am sopadan. Kirpi, nekadar varsayd] kuvedi èkmi= da
`]karm]= kendi kafalar]n] batakl]k iìndqn.
~]kt]ynan kuru erq, Tav=am demi= Kirpiyq:
– Saa ol, Kirpi. Sqn beni kurtard]n.
– Ne sqn! Bu sopac]k-beladan kurtaran-bataktan `]karan sana
yard]m etti.
Gitmi=lqr ileri dooru da bir karann]k daay]n kenar]nda gxrmw=lqr erdq
bir ku= yavrusu. O dw=mw= yuvadan da xlq baararm]=, ani onun anas]-
bobas] uù=arm]=lar wstwndq da bilmqzmi=lqr, ne yaps]nnar.
– Yard]m edin, yard]m edin! – baararm]=lar onnar ku= dilindq.
– Yuva wwsektqymi= – zormu= ona eti=mqq. Kirpi da, Tav=am da aa`lara
pinmqq becermeerlqr. Ama yard]mnamaa lqqz]m.
Dw=wnmw= Kirpi, nekadar dw=wnmw=, da bu karara gelmi=.
– Ya dxn wzwnnqn aaca dooru, – izin etmi= o Tav=ama.
Tav=am dxnmw= wzwnnqn aaca dooru. Kirpi oturtmu= ku=àaz] sopan]n
ucuna, pinmi= onunnan Tav=am]n omuzlar]na, kald]rm]= sopay], nekadar
var nicq kald]rmaa da eti=mi= ku=lar]n yuvas]na kadar.
Yavrucuk taa bir kerq `]vlam]= da atlam]= dooru yuva iìnq.
Pek sevinmi=lqr yavrunun anas]-bobas]!
Dxnw=qrmi=lqr Kirpinin hem Tav=am]n dolay]nda, `]vlarm]=lar:
– Saa olun! Saa olun! Saa olun!
Tav=am genq demi= Kirpiyq:
– Ma=alla, Kirpi! }i karara gelmi=in.
– Ne sqn! Bu sopac]k-beladan kurtaran-yukar] kald]ran yard]mnad]!
Girdilqr daa iìnq. Nekadar taa ileri giderlqr, okadar daa taa s]k, taa
gwr, taa karann]k. Tav=am] baslam]= korku almaa. Ama Kirpi hi` gxstermq-
zmi= korkusunu: gidqrmi= ilerdq, sopas]nnan dallar] iki tarafa yayarak.
Bir da aa`lar]n ard]ndan kqr onnar]n wstwnq bir bwwk Yaban] f]rlam]=,
yolda ayk]r] durmu= da baarm]= ìrkin seslqn:
– Dur!
Durgunmu=lar Kirpiylqn Tav=am.
• 235 •
Yaban] yalanm]=, di=lerini g]c]rdatm]= da demi=:
– Sana, Kirpi, bqn dokunmayacam, sqn tikenniysin, ama seni, K]yna=
gxzlw, bwtwnnq, nicq vars]n, kuyruunnan neyinnqn iyecqm!
Korkudan Tav=amc]k titiremqq ba=lam]=, biyaz]m]= heptqn, nicq k]=
zaman], ka`maa kaàmayacek: bacaklar] erq yap]=m]=lar. Kapam]= gxzle-
rini – tq =indi Yaban] onu iyecek.
Sade Kirpi kendisini kaybetmemi=: saurtmu= kendi sopas]n] da xlq bir
sopa Yaban]n]n kafas]na èkmi=, ani Yaban] unutmu=, ang] dwnnedq bulunêr.
Ac]dan Yaban] ba=lam]= ulumaa, `wwmw= yukar] – da toparlanm]=
ka`maa, nereyi gxzleri gxrqrsq...
Xlq da ka`]p-gitmi=, birkerq bilq geeri bak]nmay]p.
– Saa ol, Kirpi, sqn beni =indi art]k Yaban]ndan da kurtard]n!
– Bu diil bqn. Bu sopac]k-beladan kurtaran-du=mannara uran seni
kurtard], – cuvap etmi= Kirpi.
Gitmi=lqr ileri. Ge`mi=lqr daay] da `]km]=lar yola. Yol sa aarm]=, bay]ra
`]karm]=.
Kirpi ilerdq gidqrmi=, sopaya dayanarak, ama zaval] Tav=am geeri
kalm]=, yorgunnuktan swr`qrmi= art]k.
Evqdqn az kalm]=, ama Tav=am art]k hi` xrwyqmqzmi=.
– Yok bi=ey, – demi= Kirpi, – tutun benim sopac]]mdan.
Tutunmu= Tav=am sopadan, da `]karm]= onu Kirpi bay]r]n wstwnq.
Da Tav=ama gxrwnmw=, sans]n taa ilin gelmi= xrwmqq.
– Ya bak, – demi= o Kirpiyq, – senin sopac]]n – belalardan kurtaran
bu sefer da bana yard]mnad].
Bxleliklqn gxtwrmw= Kirpi Tav=am] onun evinq, neredq onu òktan
bekleyqrmi=lqr Tav=amka bulw gxcenciklerinnqn.
Hepsi sevinqrmi=lqr bu bulu=maya. Ama Tav=am demi= Kirpiyq:
– Eer olmayayd] senin o bwwlw sopac]]n-belalardan kurtaran, bqn xlq
da àtamayceyd]m ana evimq.
Gwlwmsemi= buna Kirpi da demi=:
Al bendqn baa=]= bu sopac]], bekim da, o sana ba=ka kerq da lqqz]m
olacek.
Tav=am kqr bilmqzmi=, ne yaps]n ans]zl]ktan.
– E nicq sqn kendin bxlq bir bwwlw sopac]ks]z-belalardan kurtaran ka-
lacan.
– Kah]rlanma, – demi= Kirpi, – bir sopa herkerq var nicq bulmaa, ama
belalardan kurtaran, – o urmu= parmaannan ann]s]na, – belalardan kur-
taran tq o nqqnda!
• 236 •
Tq =indi taa Tav=am hepsini annam]=.
– Dooru sqn sxledin: xnemli diil sopa, ama ak]ll] kafa hem ii wrek!
• Ne i= iìn sxlener V. Suteev]n masal]nda#

• Neìn Kirpi kald]rm]= o yolda yuvarlanan sopay]#
• Neìn Kirpi demi=, ani bu sopac]k-belalardan kurtaran#
• Bulun masalda o erleri, neredq inand]r]lêr, ani sopac]k-beladan kurtaran
hem herbir zorda yard]mnayan.
• Var m] bu masalda bwwlw bir bi=ey#
• Nezaman hem nicq annam]= Tav=am, ani Kirpi ona haliz dost#
Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

1. Neìn deerlqr#
a) Varkana kqqmil dostun – hepsindqn zengin oldun.
b) Haliz dost o, kim iilqq wwreder,
Fenal]ktan da durgudêr.
2. „Bujorun gugu=lar]” yaratman]n avtoru kim#
a) Spiridon Vangeli; c) Viktor Suteev;
b) K. Vasilioglu; d) Oleg Bu\en.
3. Sergey Mihalkov yazm]=t] yaratmay]:
a) „Yard]mc]lar”; c) „Nicq dostlar anna=]lêr...”;
b) „Eni =kolada”; d) „Sopac]k – beladan kurtaran.”
4. „Dostluun paal]l]] belada belli” temaya gxrq birqr yaratmac]k kurun.
5. Bu laflar ang] yaratmadan# Kim onun avtoru#
– Dooru sqn sxledin: xnemli diil sopa, ama ak]ll] kafa hem ii wrek!
6. ~xzwn bilmeyceyi hem sxlqyin kimin iìn laf gider.
Diil terzi o Ama kim o, ang]s]
Diil gelin... }inq ta=]yêr ilin.
7. A`]klay]n fikirini: „Ak]ll], ii dost aarayan, kendisi nesoy lqqz]m ol-
sun#”
a) girgin hem k]yak; c) ak]ll] hem ii adam;
b) kaavi hem àl]=kan; d) levent hem gxzql.
• 237 •
Kendibaşına
okumaklar
Paal] u=aklar! Umutlanêr]z, ki kiyad]n son sayfalar] yard]mc] ola-

ceklar sizq taa bol-bol ana dilindq okumaa, dolu-dolu gagauz dilindq
konu=maa (lafetmqq); serbest gxzql gagauzàm]z] kullanmaa. Ama bu
neetleri tamannamak iìn, siz lqqz]m olacek son sayfalar] kendiba=]n]-
za okuyas]n]z. Kiyad]n bu pay]na xlq dq deeriz: @Kendiba=]na okumak@. Bir
kerq hi` unutmay]n, ki: @Nekadar taa òk okuyacan, okadar taa òk bilecqn@.
Şiirlär
Stepan Kuroglu
}=ì gwz
Gwz. Sabaa. +indiki
Gwne= `]kt] Gwzwn derdi –
Ku= àld] }=lemqk
Twrkwlerni Gwn-geceli,
Gwz, =alla, Twrkwcw
}=q kalkt]. Zamand]r gwz.
Uyand] Swrwler
Kuvetleri. K]rlar geni=.
Gwz iki }= gider,
Twrlw geldi: +ann] bir i=,
Susarak Yok ucu
Hem gwr sesli. Gecq-gwndwz.
• 238 •
• Demekli hem duygulu okuyun =iiri.
• Neìn S. Kuroglu deer, ki gwz, iki twrlw geldi#
• A`]klay]n kendi duygular]n]z] bu =iir iìn#
Todur Marinoglu
Kolada
Av=amêrs]n, òrbac], Tok gezsin ne var diri,
Bwwn olduk koladac]. Kalmas]n gwnnqr geeri.
Bu gecq duudu Hristos, Hat]rl] Kreùn ge`sin,
Wreemiz bundan òk ho=. Hristosu insan sevsin!
Biz kutlêêr]z hepsini – Kal saal]caklan, kutlad]k,

Ay]r] en pek seni. Bir dq ev atlatmad]k.
Ekinnqr bwwswn wwsek, Taa tez `]k]n kapuya,
Unnans]n sizdq elek. Verin yol koladaya!
• Demekli okyun =iiri.
• Ne bilersiniz kolada yortusunun adeti iìn#
• Siz da kolada gezersiniz mi#
• Nicq annêêrs]n]z Todur Marinoglunun =iirin s]ralar]n] a`]klay]n: „Ekinnqr
bwwswn wwsek. Unnans]n sizdq elek”#
• A`]klay]n uygun sxzlerin maanalar]n]:
– „Tok adam ayazdan korkmaz”.
– „Brak, dostum, k]=lar gelsin”.
Tabiat ta dinnensin”.
– „Aàn k]=]n òkà kaar,
Seviner pek u=aklar”.
Todur Zanet
Ayaz
Tantelili resim O penèredq, settq
Penèrenq gerili. Yufka bir mum yal]n]...
Onu ayaz yapt] Hem =i=edq gxlgq –
+ann] resimci gibi. Siman]n n]=an].
• 239 •
Geler... kaybeldi ilkyaz. Kaavile=er ayaz,
Neìnsa yok ku=lar#.. Koyula=êr renklqr...

• Kimi avtor sayêr şannı resimci# Neçin#
• Ne geler# Nereyi kaybeldi ilkyaz#
• Acaba neçin yok kuşlar#
Stepan Kuroglu
Ana s]caa
Ellerin, anam, nekadar Nekadar ekmek kazanm]=,
bu dwnnedq àl]=m]=# kazmadan sertlenmi= elleri,
Biraz ge` bunnar] u=aklar, kabarm]= hem àl]lanm]=,
Kim bilqrdi seni, annam]=. doyurmaa deyni bizleri#!
Nekadar giisi y]kam]=, – Xmwrdq zorlar] geìp,

buru=mu= ellerin sudan, – ellerin art]k erimi=,
ka` kerq bizi ila`lam]= Salt... s]caa u=aklar iìn
en beter hem bwwk ac]dan# hep xlq s]cak kalm]=.
• Neìn bu =iirin ad] „Ana s]caa”#
• Nicq annêêrs]n]z Stepan Kuroglunun laflar]n] „... Xmwrdq zorlar] geìp,
ellerin art]k erimi=, salt... s]caa u=aklar iìn hep xlq s]cak kalm]=”#
• Sxlqyin òk gxzql laf analar]n]z iìn.
Ana gxrmesq dq, ne u=aannan olêr – wrqqnnqn duyêr.
Tilki
(Fabula)
+iret tilkinin biri Tauklar] `]r`]plak,
Yortuya kar=], Bir twwswz brakm]=.
Aldad]p kxpekleri,
Kwmesq dalm]=. ~ooyunu paralam]=
Erindq imi=.
Hay]rs]z tilki orda Hepsini tauklar]
~ok zarar yapm]=: Darmadaan etmi=.
• 240 •
Horozdan paà yapmaa Erindq ceza kesip,
O esaplam]=. On parà yapm]=.
Hem iki tauk sww=q
O haz]rlam]=. Sqn tilkiysqn, karda=]m,
Yapma òk zarar,
Ama... ku=ku kxpeklqr Zerq fena kxpeklqr
H]rs]z] tutmu=. Tez seni tutar.
• Demekli okyun fabulay].
• Can]n]z tilki iìn ac]yêr m]#
• Ang] masallarda taa var okuduunuz tilki iìn#
Dimitri Kara Çoban
K]rlar – eni kilim

K]rlar – eni kilim, Ona ilk seseder
Gwne= ne d]=arda! Garip gen` anas],
Wrqq da pek ilin Nazl] yard]m eder
Sesli o ku=lardan. E=ii ad]mnas]n.
Kapak aral]]ndan D]=ar soluu taazq,

Urêr yalpak bir =afk, Ba=à gwlw sulu.
Kaba da pat]ndan Ne pek islqq, aàn
}ner tay-tay u=ak. Dwnnq bizim uslu!
• +iiri ezberlqyin.

1. Kim bu s]rac]klar]n avtoru#
@...Gwz iki twrlw geldi:
Susarak hem gwr sesli.@
a) Todur Marinoglu;
b) Stepan Kuroglu;
• 241 •
c) Dimitri Kara ~oban;
d) Todur Zanet.
2. Nicq annêêrs]n]z bu deyimi#
@Mamunun wrek sanc]lar] – bizim saal]]m]zd]r@
Kurun mamular]n]z iìn gxzql laflar.
3. Akl]n]za getirin y]l zamannar]n (ilkyaz, yaz, gwz, k]=) n]=annar]n].
S]ralay]n onnar].
4. Haz]rlay]n birqr yazd]rma verilmi= temaya gxrq @Renkli gwz@, kul-
lanarak dayanak laflar]:
Sar], k]rm]z], renkli yapraklar, kaba kilim, bereket, k]r i=leri, bwwk se-
vinmelik.
5. Sxlqyin dilk]rmaklar]n].
• Gwlq-gwlq gwlleri, gwlerqk ka`]rd]m gxlq.
• Lwlqka laaleyi, Lqnka, allelem, lelw ald].
6. Ang] yaratmadan al]nma bu laflar#
Sqn tilkiysqn, karda=]m,
Yapma òk zartar,
Zerq fena kxpeklqr
Tez seni tutar.
7. Ne o fabula# Neylqn ay]r]lêr ba=ka janralardan#
8. Okuyun yaz]lm]=], oklar]n ard]na giderqk# Tutun akl]n]zda.
• 242 •
Annatmalar
Nikolay Nosov
Diri paraliya
Kedicik-Vasicik oturarm]= ièrdq dolab]n yan]nda hem sinek tatarm]=.
Dolab]n wstwndq, kqr kenarc]]nda, durarm]= paraliya. Tq ahmak Vasicik
gxrmw=, ani bir sinek konmu= paraliyan]n wstwnq. O birdqn atlam]= yu-
kar] – da t]rnaklar]n] batt]rm]= paraliyan]n kenar]na. Paraliya kaym]= do-
lab]n wstwndqn. Vasicik ta ka`]r]lm]= da erq dw=mw=. Paraliya da dooru
Vasiciin wstwnq dw=mw=, kapak gibi, onu xrtmw=.
}èrdq bu vak]t oturarm]=lar Volodiylqn Vadik. Onnar resimnerini
boyayarm]=lar da gxrmemi=lqr, nicq Vasicik paraliyan]n alt]nda kalm]=.
Onnar sade i=itmi=lqr, nicq onnar]n ard]nda na=eysayd] plqslam]= – erq
dw=mw=.
Volodi dxnmw= da gxrmw= erdq, dolab]n yan]nda, paraliyay]. O yakla=êr,
iiler, isteer kald]rmaa paraliyay] da birdqn nicq `]vd]rêr:
– Vay-vay-vay! – da kaàrak bir tarafa.
– Sqn ne# – sorêr Vadik.
– O di-di-di-ri!
– Kim diri#
– Pa-pa-pa-ra-li-ya.
– Sqn ne! Var m] nicq paraliya diri olsun#
– Tq b-bak kendin.
Bir da paraliya doorulmu= kqr ona. O da birdqn `]vd]rm]=:
– Vay! – da birdqn divan wstwnq atlam]=.
Volodi – onun ard]na.
Paraliya `]km]= odan]n ortas]na da durgunmu=. ~ocucaklar bakarm]=lar
ona hem titireyqrmi=lqr korkudan. Paraliya dxnmw= da doorulmu= divana.
Vay! Vay! – baarm]=lar òcucaklar.
• 243 •
}nmi=lqr divandan da f]rlam]=lar ièrdqn.
Kaàrak girmi=lqr kufneyq da ard]na kapuyu kapam]=lar.
– Bqn gi-gi-deerim! – demi= Volodi.
– Nereyi#
– Gi-de-cqm evq.
– Neìn#
– Paraliyadan korkêr]m. Bqn seftq ya=amamda gxrerim, ki paraliya
ièrdq gezsin.
– Bekim onu birkimsey ipliklqn èker#
– Ya, git ta bak.
– Hadi ikimiz. Bqn alacam ma=ay]. Eer o bizim wstwmwzq h]zlanar-
sayd], bqn ona bir ma=a èkecqm.
– Ama bizdq ma=a bir. Bizdq ba=ka yok.
– Bqn ozaman alacam kx=edqn sopay].
Onnar alm]=lar ma=ay] hem sopay], aralam]=lar kapuyu da bakm]=lar
ièri.
– Neredq o ya# – sorarm]= Vadik.
– Te orada, masan]n yan]nda.
– Tq =indi bqn ona bir ma=a èkecqm! – demi= Vadik. – Sade doorul-
sun bizq.
Ama paraliya durarm]= masan]n yan]nda, hi` k]p]rdanmazm]=.
– Aha, korktu! – =evinmi=lqr òcucaklar. – Korkêr bizq sokulmaa.
– +indi bqn onu korkudacam, – demi= Vadik.
– O ma=aylan dx=emelerin wstwnq urarm]= hem baararm]=:
– Ey, sqn, paraliya!
– Ama paraliya k]p]rdanmazm]=.
– Hadi alacez biraz kartofi da ba=laycez onun wstwnq atmaa, – teklif
etmi= Volodi.
Onnar dxnmw=lqr kufneyq, sepet iìndqn alm]=lar kartofi da ba=lam]=lar
paraliyay] kezlemqq.
Kezlemi=lqr, kezlemi=lqr da bitki-bitkiya razgelmi=lqr. Paraliya soluk
topu gibi yukar] `wwmw=!
– Mqv! – baarm]= paraliya.
Baksalar, paraliyan]n alt]ndan gxrwnqrmi= boz kuyruk, sora bacac]k,
sora da kedicik kendisi f]rlam]=.
– Vasicik! – sevinmi=lqr òcucaklar.
• 244 •
– Olmal] o durard] erdq, dolab]n yan]nda da paraliya dw=tw onun wstwnq,
– esaplam]= Volodi.
Vadik tutm]= Vasicii da èketmi= onu sevmqq:
– Zaval] Vasicik, nicq sqn paraliya alt]na dw=twn# Ama Vasicik bi=ey
sxlqmemi=. O sade m]rlarm]= hem =afktan gxzlerini k]p]=t]rarm]=.
• Demekli hem duygulu okuyun yaratmay] hem a`]klay]n onun iìndeliini.

• Dooru mu yapm]=lar u=aklar, ani kartofiylqn ba=lam]=lar dwwmqq kediyi#
• Sonunda ne a`]klanm]=#
• Vadik neìn ba=lam]= Vasicii sevmqq#
E=il gxz
Gogu= dqdusunnan seftq gitmi= kasabaya da, gxrdwynqn, ani sokak-
lar ma=ina dolu, sormu=:
– Dqdu, ee =indi biz nas]l geècez sokaan xbwr taraf]na#
– Kasabalarda, Gogu=, herbir àt]r]kta durêr w`gxzlw sokak fenerle-
ri, ang]lar] sxleerlqr yolculara, yayanc]lara, nezaman ayk]rlamaa sokaa.
Bundan sora dqdu Gogu=lan gittilqr yolun korafl] erinq da sordu:
– Gxrersin mi xnwmwzdq bu renkli gxzlw feneri#
– Gxrerim, dqdu.
– Tq =indi yanêr onun en fena gxzw – k]rm]z]. Onun bu gxzw yanar-
kan, Allaa korusun h]zlanas]n ge`mqq! Fenerin o k]rm]z] gxzw gxsterer,
ani taa ii duras]n erindq, zerq var nicq bela olsun, kan dxkwlswn. Onu=tan
da o k]rm]z]. Ama fener a`t]ynan sar] gxzwnw, var nicq haz]rlanmaa, haz]r
olmaa. Sade aàn fener aàcek kendi e=il gxzwnw, var nicq ayk]rlamaa yolu
serbest, raat, hi` kimseydqn hem bi=eydqn
àt]r]k – yollar]n àtal-
korkmayarak. lanmas]
– Ee, ma=ina yok mu nicq ìinesin, e=il sokak feneri – rusà: sve-
gxz yanarkan# tofor
– Yok nicq olsun bu i=, u=aam, zerq xtqyanna – xbwr taraf]na
bizq dooru yanarkan fenerin e=il gxzw, ayk]rlamaa – ge`mqq
ma=inalara dooru, =oferlerq deyni yanêr k]r- xbwr taraf]na (yolun,
m]z], kann] gxz. daay]n, tarlan]n)
• 245 •
– Ee, biz nezaman geècez yolun xbwr taraf]na ya#
– Tq yand] bizq deyni fenerin e=il gxzw. Tutun elimdqn, biz da geèlim
yolun xbwr taraf]na.
• Nereyi gitmi= Gogu= dqdusunnan#

• Nelqr annatm]= dqdusu sokak fenerleri iìn#
• Ne lqqz]m bilsin herbiri, sokaan xbwr taraf]na ge`mqq deyni#
• A`]klay]n, nelqr siz bilersiniz sokakta kendinizi kullanmak iìn.
• Siz var m] kasabaya gittiiniz#
• Ne gxrdwnwz kasabada resimnqyiniz.
Sergey Baruzdin
Sofrada
Bir s]ra sabaa sofras]nda k]rm]=lar bir ìni. Kimsey esap almam]=, ne-
soy o sofradan dw=mw= erq da daran-peran olmu=.
Zinaida Fxdorovna u=aklara sormu=:
– Ang]n]z ìniyi k]rd]#
– Diil bqn, – demi= Volodq.
– Diil bqn. Diil bqn, – demi=lqr ba=ka u=aklar da.
Sade Svetlana hepsindqn yava= demi=:
– Olmal], ìni kendi nesoysa k]r]lm]=.
– }slqq, etqr, – demi= ZinaidaFxdorovna, – gidiniz oynamaa.
Giri=erlqr u=aklar oynamaa da unudêrlar, ani ìni k]r]ld]. Hi` esap ta
almêêrlar, nicq vak]t ge`mi= da wwlennik eti=mi=.
Hepsi y]kêêrlar ellerini da masalara oturêrlar. Nina Markovna getirer
bir bwwk tabla, ang]s]nda s]rayca ìnilqr òrbaylan bulunarm]=lar. U=aklar
èketmi=lqr ekmek imqq.
– Ama bana ne# – sormu= Vitalik, ang]s]nda ìni yokmu=.
– Sqn, Vitalik, lqqz]m olacek bekleyqsin, - demi= Zinaida Fxdorov-
na, – zerq bu sabaa bir ìni bizdq kendisi k]r]lm]=. Xlq mi, u=aklar#
– Xlq, dooru, – baarm]= u=aklar.
– Xlq, dooru, – birdqn yava= demi= Svetlana, – ìnilqr kendi-kendinq
k]r]lmazlar. Bunu... Bunu bqn istamedqqn yapt]m. Bqn ba=ka bxlq yap-
mayacam. – Da o yakla=t]rd] Vitaliya kendi ìnisini:
– Buyur da i.
• 246 •
Hepsi u=aklar dxnmw=lqr Svetaya dooru, o sa k]zarm]= da kimseyq
bakmazm]=.
@+indi Zinaida Fxdorovna Svetaya ceza èkecek@, – dw=wnmw=lqr
u=aklar. Ama Zinaida Fxdorovna yakla=êr Svetaya da deer:
– Taa islqq, ani bizdq ìnilqr kendileri k]r]lmad]lar, da u=aklar dooru
sxledilqr. (Ru=àdan èvirdi Mina Kxsq)
• Neìn Svetlana vermi= kendi ìnisini Vitaliya#
• Neredq Sveta kabaatl], neredq da diil#
• Neredqn belli olmu=, ani Svetan]n kabaat] var#
Mihail Prişvin
Kirpi
Gwnwn birindq giderim bqn derq boyunca. Gwmenin alt]nda bqn gxrdwm
bir kirpi. O da beni gxrdw, topland] da ba=lad] t]k]rdatmaa: t]k-t]k-t]k! Bqn
ona diidim ìzmenin burnusunnan. O èketti ìrkin pufurdamaa da sava=t]
saplamaa ìzmemi.
– A-ha, sqn xlqmiysin# – dedim bqn.
Da ìzmenin burnusunnan f]rlatt]m onu su iìnq. Kirpi birdqn yay]ld]
da ba=lad] wzmqq kenara dooru. Bqn ald]m bir sopa elimq, tukurlad]m
onu paraliyam]n iìnq da gxtwrdwm evq – dw=wndwm ko o ya=as]n bendq
hem s]àn tutsun.
Koydum bqn bu tikenni yumaa ièrin ortas]na da oturdum okumaa.
Okuyup gazetay], bqn ka`]rd]m onu erq, yatt]m erimq da uyuklad]m.
Uyuyêr]m bqn pek ku=ku. Bir da i=iderim ièrdq f]=]rt]. Bqn yakt]m bir
sirnik, tutu=turdum mumu da sade kirpinin gxlgesini eti=tirdim gxrmqq
krivat alt]na girqrkqn. Gazeta bu vak]t art]k durard] diil masan]n yan]n-
da, ama ièrin ortas]nda. Brakt]m mum yans]n, ama kendim uyumêêr]m,
dw=wnerim, neìn lqqz]m oldu gazeta kirpiyq# Tezdq musaafir `]kt] kri-
vad]n alt]ndan da dooruldu gazetaya. O dxn-dxnqrdi gazetan]n dolay]nda,
bir =amata kald]rd] da, bitki-bitkiyq, buldu kolay]n]: saplad] iinesini ga-
zetan]n kenar]na da swrwdw onu kx=eyq.
Tezdq kirpi bwtwn-bwtwnnq sar]nd] gazetaylan da yapt] kendisinq ha-
liz bir yuva.
Bqn swwndwrdwm mumu.
• 247 •
}=iderim: genq benim ièrimdq nesoysa i= gider. Tutu=turêr]m mumu
da – ne siz bulêrs]n]z# Kirpi ka`êr ièrdq hem s]rt]nda onun alma. Gxtwrdw
onu yuvas]na, koydu oray] da genq kaàrak xbwr kx=eyq. O kx=edq, as]r
wstwndq almalar durard]lar. Tq kirpi kaàrak gitti, oldu yumak almalar]n
yan]nda, dartt] kendini, yay]ld] da s]rt]nda taa bir alma, ang]s]n] genq
gxtwrdw yuvas]na. Tq butak]m kirpi erle=ti bendq ya=amaa.
• Dw=wnceli okuyun annatmay.
• Ne eni okudunuz kirpi iìn#
• Nicq kirpi almalar] arkas]nda ta=]yêr#
• Kimin var evdq hayvan dostlar], annad]n onnar iìn#
Bilersin mi#
Olmu= av=am. Hepsicii ièri topland]ynan, oturmu=lar sofraya. }diktqn
sora, Gogu= yard]m etmi= kald]rmaa sofray] hem y]kam]= ànaklar]. On-
dan sora herkezi tutunmu= kendi i=indqn.
– Dqdu, ya seslq, bak dooru mu sxleyecqm, – dan]=t] Gogu= dqdusuna.
– Ne sesleyim, u=aam#
– Evdeki i=i.
– Hadi èket, sesleerim.
Gogu= ba=lad] say]klamaa.
Y]lda var w`wz altm]= be= gwn. Y]lda var dxrt zaman; ilkyaz, yaz, gwz
hem k]=. Y]lda var oniki ay, gwcwk ay, swrmqk ay], ìèk ay], hederlez, ki-
rez ay], orak ay], harman ay], baa bozumu,
canavar ay], kas]m hem k]ran ay]. ànak – kap (manca koy-
Dqdu òk dikat sesledi unukas]n] da maa deyni)
sora sordu: say]klamaa – s]ralamaa
– Ee, sqn, Gogu=, bilersin mi, ani aylar]n meraklanmaa – istemqq
kimi kwwlerdq var ba=ka adlar] da# annamaa birkimsey yada
– Bqn sade bunnar] bilerim, – cuvap birbi=ey iìn
etti u=ak. unuka – torun; u=aklar]n
– Kimi kwwlerdq, Gogu=, baabozu- u=aa
muna deerlqr ceviz ay], ama canavar ay]- gwcwk – kw`wk (k]sa)
na deerlqr past]rma ay]. dikat – ku=ku olmaa
• 248 •
Dqdu ondan sora genq sordu:
– Ee, sqn bilersin mi, u=aam, ka` gwn var aftada#
– Bilerim yq, nas]. Bunu biz òktan wwrendik.
– Ya, sxlq bakal]m, – teklif etti dqdu Vasi.
Gogu= ba=lad] s]ralamaa; pazertesi, sali, àr=amba, per=embq, cumaa,
cumertesi, pazar.
– Ma=alla, u=aam! Bwwn koyêr]m sana ON! Herkerq bxlq wwrenqsin!
• Neyq meraklanm]= Gogu= av=am]n birindq#

• Kim vermi= cuvap Gogu=un soru=lar]na#
• Sizq da dqdular]n]z yard]m eder mi# Ee, siz dqdulara, babulara neylqn
yard]mnêêrs]n]z# Annad]n.
B. Vovk
~iidem
B]km]=t] yaban] k]=]n ayazlar]na, yak]c] lwzgerlerinq. Urmu= o baca-
an], sora da kuyruunu erq, g]c]rdatm]= di=lerini, baararsan baarm]=:
– Etqr, b]kt]m! Etqr, sqn, k]=, w=wttwn bizi, yok ol bizim daay]n iìn-
dqn!
Uyand] ay], `]kt] yataandan, silerqk àpakl] gxzlerini da sava=t] k]=]
korkutmaa:
– Gidqsin, taa heptqn wfkqm `]kmad]ynan. Tutarsayd]m, atacam seni
bir bwwk ate= iìnq.
K]= sa yapard] kendisini saar, durgutmard] lwzgeri, kaar yaamas]n],
sava=ard] taa pek w=wtmqq.
Bir da bulut alt]ndan `]kt] k]p-k]rm]z] gwn. O bak]verdi a=aa da gxrdw
bir gxzql, pamuk gibi biyaz bir ìècik. Bu kw`wcwk ìècik seslqn èket-
ti àlmaa:
Gwne=ìk, gwne=ìk,
Sqn y]s]t, sqn y]s]t,
Ayaz] tez koola,
Kaarcaaz] da topla.
Ne yaban]dan, ne ay]dan k]= korku almad], salt, aàn, i=itti, nicq cii-
dem twrkw àlêr, gxrdw onun yalpak yapraklar]n], h]zl] èketti toplamaa
yamal] ùval]na lwzgerlerini, kaarlar]n], borannar]n] da tez-tez ka`maa
• 249 •
èketti. Ama neìn ondan o korkmu=# Bilmeersin mi# Lqqz]m bilmqq,
ani ìidem ilkyaz]n ilk habercisi. (~evirdi Todur Marinoglu)
• Yabanı nicä baarmış yakıcı lüzgerä#

• Sora kim koolamış kışı#
• Kimdän koorktu kış# Neçin#
• Çiidemin türkücüünü ezberläyin.
Valentina Oseeva
Kxr da gxrer
Bir s]cak gwne=li yaz gwnw Borq dxnqrmi= =koladan evq.
Gxrer òcucak, ani onun xnwndq sokakà gider kxr adam, sopac]]nnan
yolu yoklayarak. ~at]raa eti=tiynqn, adam durgunêr, sans]n seslener. „Bu o
bekleer yol bo=ans]n transporttan”, – dw=wnmw= Borq. ~ocucak yakla=m]=
adama da demi=:
– Bqn Canabinizi yolun xbwr taraf]na geìrqbilirim.
Kxr olan kay]l olmu= òcucaan teklifinq da uzatm]= ona elini. Onnar,
alatlamayarak, ayk]r]lam]=lar yolun xbwr taraf]na. Kxr olan, kendiycesinq
annad]ynan, ani onnar yolun xbwr taraf]nda, demi= òcucaa:
– Gxrerim, ani sqn ii wrekli òcucaks]n. Allaa saal]caan] versin hem
k]smetli olas]n!
– Gxrersin mi# – =a=]p ta, sormu= Borq. – Bqn sand]m, ani Canabiniz
halizdqn gxrmeersiniz da istedim yard]m etmqq sizq.
– Sqn annamad]n beni, paal] dostum. Bunu kqr kxr dq gxrer, –
gwlwmseyip, demi= kxr adam.
• Ne iil]k yapm]= Borq bir gwn =koladan evq gidqrkqn#

• Bxrq gibi dost isteersiniz mi sizdq da olsun#
• Okuyun bitkinci cwmleyi dq a`]klay]n onun maanas]n].

1. Personajlar Volodi hem Vadik, ang] yaratmadan al]nma#
a) @Kirpi.@ b) @Sofrada.@
• 250 •
c) @Bilersin mi#@ d) @Diri paraliya.@
2. @Kirpi@ yaratman]n avtoru kimdir#
a) Sergey Baruzdin; c) Mihail Pri=vin;
b) Konstantin Vasilioglu; d) Nikolay Nosov.
3. Tutun akl]n]zda bu sxleyi=lei.
• Kim biler gxzql susmaa, biler o gxzql da lafetmqq.
• Mamu, boba – paal] laflar.
Kim onnar] sayar, òk ya=ar.
• Dostunu aldatt]n – kendini sqn satt]n.
4. Bulun herbir yaratman]n avtorunu da oklarlan gxsterin.
@Kxr da gxrer@ Todur Marinoglu
@E=li gxz@ Sergey Baruzdin
@Sofrada@ Konstantin Vasilioglu
@~iidem@ Valentina Oseeva
5. Ang] yaratmadan bu sxzlqr# Kim onnar] sxlemi=# Personaj]n ad]n]
akl]n]za getirin.
@– Taa islqq, ani bizdq ìnilqr kendileri k]r]lmad]lar, da u=aklar dooru
sxledilqr.@
6. Sava=]n h]zl] sxlemqq.
~at]r-àt]r àt]rdêêr,
Pat]r-pat]r, pat]rdêêr,
K]t]r-k]t]r, k]t]rdêêr –
Lwzgqr daay] suvazlêêr.
7. Resimq gxrq bir annatma kurun
• 251 •
Masallar
Masal dwnnesi*
A`]lêr xnwndq Tq tutêr elindqn...
Bir masal dwnnesi. Sqn hi` korkma ondan –
Sesirgqn orada, Bu bizim sevgili
}=it herbir sesi. Twrkwdqn, =u Oglan.
Git onun ard]na –

Masalda o ya=êêr.
Hem seninnqn bilq
Kiyad] aktarêr.

• Ne sxlener bu =iirdq#
• Neìn yaz]c] =iirin ad]n] „Masal dwnnesi” koymus# A`]klay]n bak]=]n]z].
W` ceviz
(Gagauz halk masal])
Bir adam]n varm]= w` oolu. Onnar bwwdwynqn, adam demi=:
– ~ocuklar, bqn sizi bwwttwm, wwrettim, ama =ansora bak]n kendi ken-
dinizi.
~]km]=lar karda=lar kwwdqn da àt]r]kta, p]nar]n yan]nda, biraz din-
nenip, anna=m]=lar, ani w` y]ldan sora bu gwndq, bu saatta, genq burada
bulu=up, bakaceklar, kim ne kazanacek.
Gitmi=lqr onnar herkezi kendi yolundan: birisi doorulmu= wwlen taraf]-
na, ikincisi – gwnduusu taraf]na, w`wncwsw – bat] taraf]na. Eti=mi=lqr on-
• 252 •
nar saa-selqm erlerinq. Karda=lar]n ikisi bezirgennerdq yaz]c] olmu=lar,
ama en kw`ww – olmu= `]rak bir òrbac]da.
Ge`mi= o w` y]l da karda=lar genq bulu=mu=lar o p]nar]n yan]nda. }kisi
gelmi= valizalar ellerindq, ang]lar] doluymu=lar twrlw eni rubalarlan hem
paraylan. W`wncwsw, en kw`ww, gelmi= elleri cebindq.
– Sxlq, ne kazand]n. Neìn bo= ellqn geldin# – sormu=lar kw`wk ola-
na batwlar].
– Kazand]m bqn w` ceviz, – vermi= cuvap kw`wk karda=lar].
– Ya gxster, nesoy cevizlqr onnar, – tak]lm]=lar batwlar].
~ocuk cebindqn `]karm]= w` ceviz da gxstermi= batwlar]na.
Batwlar], gxrdwynqn bunu, pek wfkelenmi=lqr da bxlq ona demi=lqr:
– ~orbac] seni gwlmqq alm]=, aàn zaamet]n iìn sade w` ceviz sana
vermi=. Kaàrak gidqsin geeri da isteyqsin ondan xdesin senin w` y]lda
kazand]]n]!
Dxnmw= geeri òcuk da genq o yoldan gitmi=. ~ocuk, gidq-gidq, ac]k-
m]= da cevizin birini k]rm]=. Baksa... cevizin iìndqn ba=lam]= `]kmaa ko-
yunnar swrwylqn, bwwk-bwwk kxpeklqr, uzun kulakl] e=eklqr, kara b]y]kl]
òbannar... K]rm]= òcuk ikinci cevizi-`]km]= bir k]vrak boylu gxzql k]z.
Pek sevinmi= òcuk buna. K]rm]= wùncw cevizi – ondan `]km]= bir ara-
ba dolu ìizlqn hem ko=uluymu= o arabada iki besli, k]vrak beygir.
Pindirmi= òcuk k]z] arabaya, saurtmu= kam`]y], s]kl]k etmi= kulilerq
da tozatm]= evq, bobas]na.
Xbwr batwlar] sa, gxrdwynqn bxlq gxzellii, yollanm]=lar aaramaa o òr-
bac]y], ang]s] cevizlqn xde=mi=. Ama, òcuklar onu bulunca, adam ceviz-
leri imi=, burada masal]m]z da bitmi=.
(Yaz]l] Demirci Paninin annatmas]na gxrq.
Erle=tirdi Saveliy Ekonomov)
• Annad]n w` karda= iìn.

• Ang]s]n] taa òk beendiniz, neìn#
• Kimq taa òk benzemqq isteersiniz, neìn#
• Masal]n en beendii erini annad]n]z.
Demir-Di=li babu
Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=... varm]= bir òcuk. O kw`wktqn
taa wwswz kalm]=. Zor èkqrmi=. Da yana=m]= bir fena òrbac]ya `]rak.
• 253 •
~ok mu, az m] i=lemi= o òrbac]da da istemi= gitmqq ondan. ~orbac] ama
kolvermeer onu. Ozaman òcuk neetinq koyêr ka`s]n.
Bir gecq, hepsi uyuyarkan, al]p ba=]n] ka`êr, nqqn] gxzw gxrqrsq.
Gidq-gidq, eti=er bir ta= bay]ra-kanaraya. O kanarada, bir delik iìndq,
ya=arm]= pek ihtqr bir dqdu. ~ocuu gxrdwynqn, dqdu =a=m]= da demi=:
„Sqn, ba òcuk, bu erlerdq ne aarêêrs]n, buralarda kurt-ku= ta gezmeer#”
~ocuk ona annatm]=: „Bqn kw`wktqn wwswz kald]m, zor èktim, sora
bir fena òrbac]da `]rakl]k ettim... Zeetlqrdi o beni. Da ka`t]m ondan, gi-
derim, nereyq gxzlerim gxrqrsq...”
Dqdunun can] ac]m]= òcaa da demi= ona: „Sqn, òcuum, gidecqn, ama
senin xnwnq daada Demir-di=li babu `]kacek da isteyecek paralas]n seni.
Sqn ondan zor kurtulursun, zerq o pek fenad]r hem kaàkt]r. Bqn ama ve-
recqm w` predmet, ang]lar] yard]m edeceklqr sana kurtulmaa: bir sabun,
bir tarak hem bir `]k] tuz. Demir-di=li babu sana yakla=t]kà, bu predmet-
leri birqr-birqr s]b]das]n onun xnwnq. Bxleliklqn beki kurtulars]n”.
Al]p bu predmetleri torbas]na, yollanêr ileri. Gider, nekadar gider, da
eti=er bir karann]k daaya. Daay]n ortas]nda onun xnwnq, di=lerini trakla-
darak, `]kêr Demir-di=li babu da wfkqylqn baarêr:
– Burada kurt-ku= ta gezmeer, sqn ne aarêêrs]n#
Tq =indicik bqn seni demir di=lerimnqn paralayacam!
~ocuk èkeder ka`maa, ne kaàbilirsq. Babu da onun ard]na: òcuk
ka`êr, babu ka`êr, òcuk ka`êr, babu ka`êr, hemen-hemen eti=tirsin,
hemen-hemen eti=tirsin. Zoru gxrwp, òcuk akl]s]na getirer dqdunun laf]-
n], da tez `]karêr torbas]ndan tuzlan `]k]y] da s]b]dêr babunun xnwnq. O
`]k] birdqn olêr bir bwwk hem wwsek kanara-bay]r.
Nqps]n babu, wfkesindqn taa da fena hem ìrkin olêr. Da èkeder o ke-
mirmqq bay]r] demir di=lerinnqn. Kemirer, kemirer, vak]t ta geèr, òcuk
gider bir hayli uzak ondan, geni= a`]k k]rlara `]kêr.
Kemirdiynqn kendisinq bir aral]k o kanara-bay]r iìndqn, babu geèr
o aral]ktan da bir ènesi erdq, bir ènesi gxktq, gozleri da kalbur kadar
=i=mi=lqr, èkeder genq òcuun ard]na ka`maa: òcuk ka`êr, babu ka`êr,
òcuk ka`êr, babu ka`êr, hemen-hemen eti=tirsin òcuu. Bxlq gxrwp, òcuk
`]karêr da atêr babunun xnwnq taraa. Babunun xnwndq birdqn bir dola=]k,
s]k, `]t]rann] daal]k olêr. Nqps]n babu, wfkesindqn taa da fena hem ìrkin
olêr. Da èkeder o demir di=lerinnqn aa`lar], `]t]rann]] kemirmqq. Kemirer,
kemirer, vak]t ta geèr, òcuk ka`êr, eti=er genq geni=, a`]k dwzlwk erlerq.
Kemirdiynqn o daal]k iìndqn bir aral]k, babu `]kêr o daal]k iìndqn da bir
• 254 •
ènesi erdq, bir ènes] gxktq, gxzleri dq bir kalbur kadar =i=mi=lqr, tak]=êr
genq òcuun ard]na: òcuk ka`êr, babu ka`êr, òcuk `]karêr torbas]ndan
sabunu da s]b]dêr babunun xnwnq da olêr bir derin hem geni= su deresi.
Nqps]n babu, wfkesindqn taa da fena hem ìrkin olêr. Da èkeder suyu
kemirmqq demir di=lerinnqn. Ama su hep su kalêr da babu dwwner, baarêr,
ka`]nêr derq boyunda – bi=ey yapamêêr, dw=er su iìnq, baarêr: „Kurtar]n]z,
buulêr]m! Bul-bul-bul! ~ocucaam, kurtar babuyu!” – Da buulêr. ~ocuk
kurtulêr, da gider ileri, gider k]smetini aaramaa. Da masal da biter...
• Bu masal]n personajlar] kimdir#

• ~ocuk iìn nelqr bileriz#
• ~orbac] niceymi=#
• }htqr dqdu niceymi=#
• Demir-di=li babu niceymi=#
• ~]k]n]n, taraan, sabunun ne kuvedi varm]=# O kuvedi kim vermi=#
• O òcucak kurtulduynan, k]smetini bulmu= mu# Nicq#
Konu=an bal]k
(Twrk halk masal])
Vak]tlar]n birindq bir padi=aay]n iki k]z] varm]=. Birisinin ad]ym]=
Yaprak, birisinin da – Fidan. K]zàazlar taa kw`wkkenq, onnar]n analar]
hastalanm]= da xlmu=. Pad]=aa, k]zàazlar olmas]nnar yaln]z deyni, bir-
ka` vak]ttan sora evlenmi=. U=aklar]n ikinci analar] òk ii bir insanm]=.
K]zàazlar] pek sevqrmi=, onnar] hi` gwcendirmqzmi=.
K]zàazlar gwndqn-gwnq bwwyqrmi=lqr. Kw`wkkqn Yapraklan Fidan
ìrkinmi=lqr, ama bwwdwk`q harakterleri da, wzleri gibi, diilmi= pek gxzql.
Ge`mi= vak]t da ikinci analar]n bir k]zàaz] duuêr. U=ac]]n ad]n] Dal
koymu=lar Dal òk gxzql bir u=ac]km]=. Bu u=aan duumas]na diil sade sa-
rayda ya=ayannar, ama dolaylar dq pek sevinmi=lqr. Bobalar]n] hem ikinci
analar]n] kutlam]=lar. Ama k]zàazlar, Yaprak hem Fidan, istemqzmi=lqr
diil gxrmqq, ama i=itmqq da bu u=ac]k iìn. Ama ikinci analar], buna
bakmay]p, hep okadar sevqrmi= onnar]. Ne da yapmasalar, demeselqr,
ii wreklqn kabledqrmi= yapt]klar]n]. Bir kerq bilq da fena laf sxlqmemi=.
Gwnnqr ge`tik`q, Dal bwwywp, ìèk gibi a`m]=. ~ok gxzql bir k]z
olmu=. Dal]n harakteri da wzw gibi gxzqlmi=. Var sxz, ani gxzql adam]n
wrqq da gxzqlmi=. Tq Dal da òk ii kalipli bir k]zàazm]=. Herbirini
• 255 •
àl]=arm]= annamaa, bir tatl] laf sxlemqq, lqqz]mkan, yard]ma gelmqq.
Sarayda ya=ayannar Dal] pek sevqrmi=lqr, hat]rlayarm]=lar, `wnkw ondan,
diil ac] laf, ama darg]n laf ta yokmu= i=ittikleri kakular]n] da pek sevq-
rmi=. Onnara sade „kakucuum” deyqrmi=. Ama kara kalipli kakular] diil
sevsinnqr, ama onu hi` gxrmqq dq istemqzmi=lqr, k]skanarm]=lar.
Bir gwn }ndiya padi=aas] k]zlar]n bobalar]n] musaafirlqq àarm]=.
Padi=aa bu teklifi kabletmi=. Yola haz]rlanarak, k]zlar]n] yan]na àarm]=
da onnara }ndiyaya gideceeni sxlemi= hem sormu=, ne getirsin herkezinq
oradan.
Yaprak alt]n bir kolye istemi=. Fidan s]marlam]= bobas]na bir alt]n bile-
zik getirsin ona. Dal hi` bi=eycik istqmemi= bobas]ndan. Sade demi= ona:
– Saa–selqm gidip – dxnq=in bu uzak yoldan, bobac]]m.
K]zàaz]n bu laflar] padi=aay] òk duyguland]rm]=lar.
Ama aàn bobas] taa bir kerq sormu= ona, Dal demi=, ani getirsin ona
bir gwmw= ànac]k.
Padi=aa bir uzun yolculuktan sora }ndiyaya varm]= (eti=mi=). Biraz vak]t
orada ya=am]=. Gezmi=, dola=m]= òk erleri, k]zlar]n istediklerini taman-
nam]=. Da sora genq bir uzun yolculuktan sora kendi evinq dxnmw=. Sa-
raydan ièri girincq Dallan kar=]la=m]=. Dal bobas]n]n boynusuna birdqn
as]lm]= da „Ho= geldin, bobac]]m”, – demi=. Arkadan Yapraklan Fidan
da gelmi=lqr, hi` „ho= geldin” da demeyip, baa=]=lar]n] al]p, kendi oda-
lar]na gitmi=lqr. Kqr „saa ol” da demqq unutmu=lar.
Birisi kolyesini, xbwrw da bileziini tak]p, saray]n iìndq gezinmqq
ba=lam]=lar.
Dal, bobas]na =wkwr edip, alm]= gwmw= ànac]]n] da ba=àya `]km]=.
Ba=àda pek gxzql bir fantan varm]=. U=aklar arada-zamanda bu ba=àya
oynamaa gidqrmi=lqr fantan]n kenarlar]nda oturup, suyu siiretmqq
sevqrmi=lqr.
Dal, elindeki ànac]klan fantandan su al]p, dolay]ndak] gwlleri sulam]=.
Dal pek beenm]= bu gwmw= ànac]klan gwlleri sulamaa. K]z bu ànac]klan
gwlleri sulaarkan, k]skan` kakular] onu bir taraftan siiredqrmi=lqr.
Genq ba=ka bir gwnw, Dal ìèkleri gwmw= ànac]klan sulayarkan, kaku-
lar] genq onu bir taraftan siiredqrmi=lqr. Dal fantandan su alarkan, gwmw=
ànac]k, kay]p elindqn, dw=mw= su iìnq. Dal istemi= onu, iilip, tutmaa,
ama, dengini kaybedip, o da su iìnq dw=mw=. Su sa derinmi=. Bu vak]t
Yapraklan Dal ona yak]nm]=lar, gxrmw=lqr, nicq k]zkarda=lar] su iìnq
• 256 •
dw=mw=. Onnardan yard]m isteyqn Dala hi` sokulmam]=lar. Hadi kendileri
gitmemi=lqr, ama analar]na-bobalar]na da olduu iìn bi=ey sxlqmemi=lqr,
kimseyi yard]ma àarmam]=lar.
Av=am wstw art]k hepsi annam]=lar, ani Dal hi` birerdq yok.
Aktarm]=lar herersini, ama Dal] bulamam]=lar. Kakular] da, yalan sxley]p,
demi=lqr, ani birerdq onu gxrmedilqr. Dal]n kay]p olmas]na padi=aa hem
kar]s] òk kah]rlanm]=lar. Gwnnqrlqn ya= dxkmw=lqr bu wzerq, ama bo=una.
Yaln]z Dal]n fantana dw=tww erdq bir gxzql, e=il dall], kqqmil aa` bwwmw=.
Bu aac]n alt]nda oturannar, zorlar]n] unudup, ilinnenqrmi=lqr. Ara-
da – s]rada padi=aa da kar]s]nnan, burada oturup, lafedqrmi=lqr.
Dal fantana dw=twktqn sora Yapraklan Fidan da sans]n dii=mi=lqr.
}lktqn onnar Dal]n kaybelmesinq sevinmi=lqr. Ama sora onnar da bwwk
kah]ra dw=mw=lqr. Fantana dw=twktqn sora, Dala yard]ma gitmedikleri-
ni annam]=lar da kabaatl] bularm]=lar kendilerini. Yapt]klar]na bin kerq
pi=man olmu=lar.
Bu k]zlar]n kaliplerin dii=mesinnqn bilq onnar ba=lam]=lar, sans]n ken-
dileri da dii=mqq. Harakterleri gxzelle=tik`q wzleri da taa gxzql olarm]=.
Sarayda ya=ayannar, bu dii=ilmekleri gxrwp, pek =a=arm]=lar buna. Var sxz,
ani adam]n wrqq gxzqlkqn, kendisi da gxzql olêr. Onnar da xlq dw=wnmw=lqr.
Padi=aa kar]s]nnan gwnwn birindq genq fantan]n boyunda oturarm]=lar,
fikircq Dallan sxzle=qrmi=lqr. Onun gxzal harakteri iìn òk sxlemi=lqr.
Sora padi=aa annatm]= kar]s]na, nicq Dal onu }ndiyaya geìrmi= hem ora-
dan geeri geldiynqn kar=]lam]=. Anmaklar boncuk gibi dizilqrmi=lqr biri-
birinq da ikisi da òk duygulanm]=lar. Gxzlerindqn iiri-iiri ya=lar akm]=,
fantan]n sular]na kar]=m]=.
Taman bu vak]t fantan]n iìndq su dalgalanm]=, suyun iìndq bir bal]k
gxrwnmw=. Kendisi yalab]km]=, k]rm]z] kap`]klarlan sar]l]ym]=. Suyun di-
bindqn `]karm]=, onnara dooru aaz]n] a`]p-kapayarak.
Bir da padi=aa kar]s]nnan i=itmi=lqr:
– H]zl] iilip fantana, beni, tutup, `]kar]n. Bqn sizin k]z]n]z. Bqn – Dal]m.
Nekadar taa h]zl] beni `]kar]n. Nekadar taa h]zl] kurtar]n.
Pad]=ah]n kar]s], elini uzad]p, bal]] tutmaa istemi=.
Pad]=ah]n kar]s]n]n eli taa diiyincq balaa, o birdqn bir gxzql k]za
dxner. Bu onnar]n sevgili k]z]ym]=. Padi=ahlan kar]s] =a=-be= olmu=lar
hi` toplayamazm]=lar kendilerini. Kendilerinq gelincq òk iiri sevinme-
lik ya=lar] dxkmw=lqr, sarma=]p biri-birinq. Taa sora Yapraklan Fidan]
• 257 •
àarm]=lar. Onnar da Dala, yalvar]p prost etsin onnar], bwwk sevinmeliklqn
sarma=m]=lar kw`wk k]zkarda=lar]na. Hem vermi=lqr sxz, emin etmi=lqr,
ani onu birkerq bilq dq gwcendirmeyeceklqr ba=ka.
Padi=aa, kar]s] hem onnar]n w` gxzql k]zlar] òk vak]tlar k]smetli
ya=am]=lar.
• Neìn masal]n ad] „Konu=an bal]k”#

• A`]klay]n k]zàazlar]n harakterlerini, okuyarak masaldan sxzleri.
• Beendiniz mi masal]n sonunu#
• Siz dq xlq mi istqrdiniz bitsin#
K]rnak k]z*
(Moldovan halk masal])
Vak]d]n birindq ya=aarm]= bir dqdu. Onun gibi =iret hem ak]ll] hi` do-
laylarda da yokmu=. Varm]= o dqdunun delikann] òcuu. Pek istqrmi= onu
evermqq, ama òcuun yokmu= yavklusu da, dqdu onu s]kt]ynan, demi=:
– Aàn bulacam gelin, ozaman da evlenecqm.
Dqdu beenmemi= òcuun cuvab]n], zerq o y]m=akl]]nnan òk vak]t ge-
zecek gelinsiz. Bir kerq demi= ooluna:
– Kay]ls]n m], Vas], bqn sana kendim bir gelin ay]ray]m#
~ocuk, òk dw=wnmeyip, demi=:
– Kay]l]m, tqtw.
Haz]rlam]= dqdu taligay], wkletmi= onu eriklqn da yollanm]= komu=u
kwwyq ooluna yak]=]kl] gelin aaramaa, zerq kwwdq hepsi palaòrmu=lar.
Ama dqdu buna hi` dayanamazm]=. Nereyi dq gitsq, satarm]= eriklerini
sade k]zlara. Diil paraylan, ama ay]p sxlemqq – gwbwrlqn. Dqdunun bu
sat]c]l]]na hepsi gwlqrmi=, ama dqdu bak]rm]= kendi i=inq. K]zlar nekadar
gwbwr getirqrmi=lqr, okadar da erik kabledqrmi=lqr dqdudan. Nekadar taa
òk gwbwr getirer k]z – dqdu okadar taa òk verer erik.
Kimisi dqduya teklif edqrmi=:
– Beklq, dqdu, taa biraz, bqn taa hepsini gwbwrleri getirqmedim...
– Ama òk mu taa var ya#
– E-he-he-e-e!...
Ama tq k]z]n biri gelmi= dqduya basman]n kx=esindq bir pwskq gwbwrlqn
da uzatm]=. Can]m pek erik èkti.
– Nekadar bqn sana vereyim yq, k]z]m, bukadarc]k gwbwrq#
• 258 •
– Na=ey yapay]m ya, dqdu, aàn evdq yok gwbwr. Bunu da bqn kqr
komu=uykadan ald]m. Yard]m ettim ona ièrlerini swpwrmqq.
Dqduya taman bu da lqqz]mm]=.
Dqdu verer k]za biraz erik, soru=turêr, kimnerin k]z] da, bitirdiynqn
al]=veri=ìliini, gider nereyi sq. Birka` vak]ttan sora dxner dqdu geeri da
alêr bu k]z] ooluna gelin, neìnki o k]z ba=kalar]n]n aras]nda – hepsindqn
k]rnakm]=.
• Nicq dqdw k]z]n K]rnakl]]n] annam]=#

• Annad]n masal]n iìndeliini tekstq yak]n.
Topal-xrdecik*
(Ukrain halk masal])
Ya=ayarm]=lar bir vak]tlar dqduylan babu. Ama u=aklar] onnar]n yok-
mu=. Hep kah]rlanarm]=lar bu wzerq. Gwnwn birindq dqdu demi= babuya:
– Hadi gidelim, babu, daaya mantar toplamaa!
Gitmi=lqr. Babu mantar toplayarkan, baksa – bir gwmenin alt]nda yu-
vac]k, iìndq da bir xrdecik yatêr. Da ozaman babu demi= dqduya:
– Ya bak, dqdu, ne gxzql xrdecik!
– Dqdu demi=:
– Hadi alal]m onu evq, ko bizdq ya=as]n.
Kald]rm]=lar onu erindqn da gxrmw=lqr, ani o topallêêr bir bacac]]-
na. Alm]=lar onu usulcuunnan, getirmi=lqr evq, yapm]=lar ona bir yuva,
dx=etmi=lqr alt]na tww, oturtmu=lar oray] xrdecii, ama kendileri genq man-
tar toplamaa gitmi=lqr.
Dxnerlqr geeri, gxrerlqr – herersi tertiplenmi=, ièrleri swpwrwlmw=,
ekmek pi=irilmi=, òrba ate=tq haz]r. Onnar komu=ulara gidip sormu=lar:
– Kim bu olsun# Kim bu olsun#
Kimsey bi=eycik bilmqzmi=.
Ertesi gwnw dqduylan babu genq gitmi=lqr mantar toplamaa. Dxnmw=lqr
evq, baksalar – vareniklqr haz]r, rxkq yapaalan hem ii ipliklqn dolu durêr
penèrq boyunda. Onnar genq komu=ulara:
– Gxrmediniz mi birkimseyi bizim aulda#
– Gxrdwk bir gxzql delikann] k]zàaz, p]nardan su èkqrdi. Xlq bir
gxzql k]z, – deerlqr, – ama bir ayaana topallêêr.
• 259 •
Dqduylan babu twrlw-twrlw dw=wnqrmi=lqr: „Kim bu olsun#” – bu-
lamêêrlar da okadar. Bitkidq babu demi= dqduya:
– Bilersin mi ne, dqdu# Yapal]m bxlq: yap]nacez biz, sans]n gideriz man-
tar toplamaa, ama kendimiz saklanacez da bakal]m, kim o bizq su ta=]yêr.
Xlq da yapm]=lar.
Saklanm]=lar àlmar]n ard]na, bir da – `]kêr onnar]n evindqn bir gxzql
k]z suac]ylan: xlq gxzql, xlq gxzql! Ama sade biraz topallêêr. Gitmi= o p]-
nara. Dqduylan babu bu vak]t – hu ièri. Baksalar – xrdecik erindq yok,
sade twwlqr yuva iìndq.
Dqduylan babu alm]=lar ozaman yuvay] da atm]=lar f]r]na. Orada da
o yanm]=.
Taman bu vak]t k]z suylan p]nardan dxnmw=. Girmi= ièri, gxrmw=
dqduylan babuyu da birdqn h]zlanm]= yuvas]na, ama yuvas] art]k yanm]=t].
Xlq bir aalay]= kald]rm]=! Dqduylan babu h]zl] ona, usland]rarm]=lar:
– Aalama, xrdecik! Olacan bizq k]z]m]z erinq. Biz seni sevecez,
ho=layacez, nicq kendi u=aam]z]!
Ama k]z demi=:
– Bqn taa xlwncq sizdq ya=ayaceyd]m, eer siz benim yuvam] yakma-
yayd]n]z hem beni kollamayayd]n]z. Ama =indi, – demi=, – istqmeerim!
Yap]n bana bir rxkq hem bir da ii, bqn sizdqn gidecqm.
Aalayarm]=lar dqduylan babu, yalvararm]=lar ona kals]n – kay]l ol-
maazm]=.
Yapm]= ozaman dqdu ona bir rxkeylqn ii. Oturmu= o aulda, i=lqrmi= ip-
lik. Bu vak]t geèr onun wstwndqn havada bir swrw xrdecik da ba=lam]=lar
àlmaa:
Tq nqqnda xrdeciimiz,
Tq nqqnda gxzelimiz.
Swpwrwlmw= aulda,
Nicq e=il ày]rda
~emrek ii pek f]r]ldêêr

Ak yapaa iplik olêr.
Birqr twwcqqz atal]m,
Seni bizq katal]m.
K]zàaz erdqn cuvap vermi=:

Bqn istqmeerim sizinnqn:
• 260 •
Aàn ày]rda gezqrdim,
K]rd]m bqn ayac]]m].
Ama gittiniz bensiz,
Bqn kald]m k]rda yaln]z.
S]b]tm]=lar ona birqr twwcqqz da gitmi=lqr ileri. Tq geèr ikinci swrw
Bunnar da àlm]=lar twrkwlerini:
Swpwrwlmw= aulda,
Nicq e=il ày]rda.
~emrek ii pek f]r]ldêêr,
Seni bizq katal]m.
K]zàaz onnarlan da yola gitmemi=. Onnar da, birqr twwcaaz s]b]d]p,
bakm]=lar yollar]na. Ondan sora u`êr gxktq w`wncw xrdek swrwsw.
Gxrdwynan k]z], àlm]=lar twrkwlerini:
Swpwrwlmw= aulda,
Nicq e=il ày]rda.
~emrek ii pek f]r]ldêêr,
Seni da bizq katal]m!
S]b]tm]=lar onnar k]za birqr twwcqqz. Sar]lm]= k]zàaz o twwceezlqrlqn,
dxnwp-olmu= xrdecik da, kalk]p havaya, uùp-gitmi= bu xrdek swrwswnnqn.
Dqduylan da babu genq kalm]=lar yaln]z.
• Beendiniz mi masal]#
• Masal]n en beendii epizodunu resimnqyin.
• Ba=ka halk]n masallar]ndan buna benzeyqn bir masal var m] okuduunuz.
Getirin akl]n]za onun personajlar]n].
• 261 •
Alt]n fen\q*
(Moldovan halk masal])
Ya=ayarm]= vak]d]n birindq bir kar]. Varm]= onun bir oolu. Y]llar
ge`qrmi=lqr, su gibi akarm]=lar. ~ocuk bwwmw=, ba=lam]= kww horular]-
na gitmqq, derneklerdq gezmqq, hem da taa ba=ka òcuklarlan barabar
ba=lam]=lar yard]m etmqq ba bir komu=uya, ba ba=kas]na. Da tq gelmi=
ona vak]t evlenmqq. Bulmu= kendisinq bir k]z, anna=m]=lar da èketmi=lqr
haz]rlanmaa dwwnq. Ama k]z, lqqz]m sxlemqq, a=]r]danm]=.
Bir gwn doorulmu= òcuk yayan komu=u kwwyq kendi gelininq – dwwn
iìn anna=maa. Gider o yolca. Bir da ona kar=] – dragon. Hem diil o xtqqbe-
rilerindqn, ama ba=lar]ndan biri: onun ba=]nda – alt]n fen\qymi=. Nicq \ar-
larda. A`m]= dragon aaz]n] – wst ènesi gxkq dayanarm]=, alt]nk] ènesi
da erqdan sarkm]=, f]rlatm]= bir demet yal]n (ate=) da s]slam]=:
– Dur, delikann], bitti senin vak]d]n – =indi bqn seni iyecqm!
– Gxrdwynqn bxlq korkun`luu, delikann] bwwk ac]ylan dw=wnmw=: „San-
ki `]kabilecqm mi bqn bu belan]n alt]ndan# Az umut... Ya bqn yalvaray]m
birkimseyq sau=tursunnar bu dragonu yolumdan”. Ama seslqn demi=:
– Braksana, dragon, bitkidq sxleyim birka` laf...
– Ee kimq sqn isteersin dan]=maa#
– Tq Gwne=q, Lwzgerq hem Erq.
– Hadi xlq olsun, – kay]l olmu= dragon, – sxlq, ne var sxleycqqn da
ondan sora bqn seni yudacam.
Delikann] kald]rm]= gxzlerini Gwne=q:
– Gwne=ìk, =afkl] Gwne=im, kudretli hem gxzql, yap xlq, ki bqn àtay]m
oray], nereyi bqn =indi gidqrdim.
Gwne= bir incq oktan inmi= yolcu delikann]ya, sormu=:
– Ne isteersin sqn yalvarmaa bana#
– Kurtar beni xlwmdqn! Sau=tur dragonu benim yolumdan, ki olsun
bqn geèyim kendi gelinimq. Yap xlq, ki o beni imesin.
– Yok nicq bqn swwndwreyim =]lalar]m] (oklar]m]), suuday]m eri, ki
dragonu gebertmqq. Sade gwzwn, aàn èkedecek yaprak dxkwmw, bqn ii-
sildecqm kendi s]caam], ama =indilik benim borcum y]s]tmaa hepsini erin
wzwndq bulunan cann]lar], kqr dragonu da.
Bu laflardan sora genq bir incecik oktan kalkm]= gxklerq.
Dragon doorulmu= delikann]n]n wstwnq:
• 262 •
– A-ha, sqn isteersin beni dondurmaa! }steersin beni kaybetmqq! Ama
Gwne=, nicq gxrdwn, sana yard]mnamad]. +indi bqn seni iyecqm!
Ozaman delikann] ha=lak yalvarm]= Lwzgerq:
– Kudretli Lwzgqr, kanatlar]n wstwndq, uùp ta, gel kurtar beni!
Birdqn duyulmu= onun yakla=mas], kalkm]= bir wwsek hava hortumu
(yavru=ka), da durgunmu= onun xnwndq Lwzgqr:
– Ne zorun var, delikann]#
– Belaya dw=twm... Kurtar beni dragondan! Ko gxk gwrwldesin, ìmìrik
àks]n, bwwk yaamur yaas]n, ki dragon brak]ls]n neet]ndqn, bqn da eti=eyim
kendi gelinimq, yapay]m dwwnwmw...
– Yok nicq bqn tamannay]m senin istediini: diil òktan e=erdi k]rlar,
a`t]lar meyval]klar, onnara deyni boran pek korkun`lu. Tq aàn meyva-
lar hem ba=aklar olaceklar, ozaman ba=ka i=. Var nicq ozaman kqr kra-
ay] da salvereyim, kaar da saurday]m... Ama =indi lqqz]m korumaa daa-
lar] hem e=illikleri...
Aàn lafedqrmi= Lwzgqr, patlamaa haz]rm]=lar toomruklar, e=erqrmi=
dolay.
– Bu vak]t benim borcum – nazl] eseyim, ki hepsinq dirilerq olmas]n
pek suuk ta, pek s]cak ta.
Da toparlanm]= Lwzgqr ày]rlara, bay]rlara, gxtwrmw= dirildqn yaamur-
lar] k]rlara hem meyval]klara, baalara hem ba=àlara.
Bundan sora dragon taa da ìrkin an]rm]=:
– }steersin beni yolundan sau=turmaa! }steersin beni dondurmaa! Ama
Lwzgqr da sana yard]mnamad]. Tq =indi bqn seni iyecqm!
Da kqr dayanm]= delikann]ya. ~ocuksa wzwkoynu dw=mw= Erq.
– Ana topraam, benim Erim! Kalk bay]r gibi dragonun xnwndq, s]b]t
onu derin-dipsiz ùkura: `]kt] o benim yoluma, isteer benim can]m] almaa.
Ayaklar]n alt]nda Er, sans]n, kaynam]=, bir bay]r olmu= da demi=:
– Nekadar ya=êêr]m bqn hepsini doyurêr]m, benim wzwmdq bulunan-
nar]. Senin istediini tamannayamam, `wnkw yok kuvedim durgutmaa dra-
gonu, k]saltmaa onun xmwrwnw. Herbirinq veriler xmwr, ang]s]n] o lqqz]m
bwtwn-bwtwnnq ge`sin. Bqn yok nicq ne uzalday]m, ne da k]salday]m on-
nar]n xmwrwnw. Bqn hepsinq deyni vererim bir koruntu, kqr dragona da...
}nmi= xnwndq bay]r da Er olmu= dwzwcwk, nicq varm]=.
Dragon art]k heptqn h]zlanm]= delikann]n]n wstwnq:
• 263 •
– }steersin beni kaybetmqq# Ama Er dq sana yard]mnamad]! Tq =indi
bqn seni iyecqm!
Ne kalm]= o òcaa yaps]n#
– Yok ne yapmaa, – demi= o, – eer geldiseydi vak]t beni imqq, ko ol-
sun senin cesinq. Ama tamanna benim bitki istediimi: salver beni evq, ver
bana bitki kerq gxrw=eyim anamnan, sxleyim ona, ki ba=ka beni beklqme-
sin hem aaramas]n.
– Hadi xlq olsun, git, – demi= dragon. – Sxlq ona, ne istqrsqn, ama on-
dan sora bqn seni iyecqm.
Dxnmw= delikann] evq. A`m]= kapuyu, yorgun hem kah]rl].
– Ne seninnqn, oolum# Ne oldu# Neìn sqn xlq kararm]=]n dwwnwn
xnwndq#
– ~ocuk kah]rl] demi=:
– Nicq bqn =enneneyim# ~]kt] benim xnwmq dragon, wst ènesi
gxkqdqn, a=aank]s] erqdqn, ba=]nda alt]n fen\a, beni imqq isteer. Ne Gwne=,
ne Lwzgqr, ne dq Er beni kurtaramad]lar. Genq islqq, ani brakt] beni evq,
bitki kerq bulu=maa. Hadi ay]r]lal]m da bqn h]zl] geeri dxneyim, o taa bu-
ray] gelmedqqn, zerq ozaman ikimiz da kurtulamayacez.
Annay]p oolunun kah]r]n], anas] da kararm]=. Diil =aka ya.
– Oolum, – demi= anas], – bqn da gidecqm seninnqn.
– ~]km]= anas] dragonun xnwnq:
– }i gwnnqr, sayg]l] dragon!
Dragon f]rlatm]= aaz]ndan bir demet yal]n da m]r]ldanm]=:
– Eer sqn bana selqm vermeyqydin, bqn seni birdqn kwlfa= edeceydim!
~ocuun anas] hi` korkmam]= onun o laflar]ndan da demi=:
– Hepsi diil xlq, dragon, nicq sana gxrwner...
– Nicq yq#
– +indi sxleyecqm... Tq sqn ayk]r] durmu=un oolumun yolunda da iste-
ersin onu imqq. Ne bu sana lqqz]m# Ko gitsin delikann], nereyi yollanm]=,
ko yaps]n dwwnwnw, ya=as]n kendi xmwrwnw bu toprakta. Onu, kim ani gi-
der evlenmqq, dw=meer yolda, oyalamaa. Kqr tersinq, kim var nicq, lqqz]m
yard]mnas]n ona. Tq senin, dragon, kimsey can]n] almad] – ne Gwne=, ne
Lwzgqr, ne Er. Onnar seni gwcendirmedilqr. Sqn da engel etmq adama. Ko
gitsin kendi yolundan, ko onu Gwne= y]s]ts]n, Lwzgqr serinnetsin, Er da
kar=]las]n. Ama eer sqn pek imqq istqrsqn, i beni! } oolumun erinq. Ama
onu salver gitsin.
+a=m]= dragon:
• 264 •
– Nekadar ya=êêr]m, bunu bqn yoktur ne gxrdwwm, ne da i=ittiim! Bwwn
bqn seftq annad]m, nicq kaavi ana sevdas].
}ltmi= ba=]n] o ihtqr anan]n xnwndq da demi=:
– Brakêr]m bqn sizi ikinizi da diri hem sizin bu kaavi sevdan]z iìn
biri-birinizq, ang]s]n] bqn bwwn gxrdwm, baa=lêêr]m sizq bu alt]n fen\eyi.
Dragon indirmi= ba=]ndan fen\eyi (koronay]) da uzadêr kar]ya.
~ocuun anas] alm]= alt]n koronay] da gitmi= komu=u kwwywnq dwwnw
haz]rlamaa. O gidqrmi= hem dw=wnqrmi=, ani bu koronan]n alt]nda dura-
ceklar gelin-gwvqq, nicq bir uzun hem k]smetli ya=amay] gxsterqn n]=an.
O kwwdq, neredq ya=ayarm]= gelin, kar]y] oolunnan gxzql kabletmi=lqr.
Kqqmil dwwn yapm]=lar – lautar àlg]c]lar]nnan, =en sofralarlan hem k]z-
g]n oyunnarlan. Dwwndq òcuun anas] tutmu= alt]n koronay] gelinnqn
gwveenin ba=lar]n wstwndq, duva ederqk, onnar]n aras]nda da olsun xlq
kaavi sevda, ang]s] var nicq xlwmw dq ensesin.
W` gwnq uzanm]= dwwn. ~ok y]llar ya=am]=lar gen`lqr anna=makta
hem uslulukta.
Ozamandan beeri geler o eski adet – dwwndq tutmaa gen`lerin ba=lar]n
wstwndq alt]n fen\eyi (koronay]), duva ederqk, ki Allaa versin onnara saal]k,
k]smet, bwwk sevda òk y]llara, ang]s] gxtwrer gen`leri uygun insann]k
yolundan. Tq masal]n da sonu geldi. Kim sesledi – dwwn mancas] idi. Kim
ba=kas]-na annadacek, o – bir dizi kovrik bulacek. Ma=alla olacek.
• Yolda òcuk kimi kar=]lam]=#

• Drogon ne istemi= òcuklan yapmaa#
• Kim xlwmdqn onu kurtarm]=#
• @Bwwn bqn seftq annad]n, nicq kaavi ana sevdas]...@ Bu cwmlenin maanas]-
n] a`]klay]n.
Tamah garga
Evelki vak]tlarda Bucak taraflar]nda, kwwywn birindq, ya=arm]= bir boz
garga. O bozmu= diil soyluundan, nekadar kartl]ktan. Yak]nm]= art]k w`wz
y]la, nicq o Bucak k]rlar]nda le=lqn bak]narm]=, ya=amaya sevinqrmi=.
Gwnwn birindq babu swpwrer ambar]n iìni da gwbwrleri atm]= ùkur
iìnq, ang]lar]n iìndq tenq k]r]nt]s] da bulunarm]=.
• 265 •
Bu vak]t boz garga oturarm]= salk]m aac]n tepesindq da gxrmw=, ani
babunun ard]na ùkurun iìnq saàk ku=lar] ba=lam]= toplanmaa. Boz gar-
ga kendi kendinq dw=wnmw=:
– Bo=una bu saàk ku=lar] oray] toplanmaz. Bezbelli, var imqq bi=ey...
Kanatlar]n] saurup, garga da, uùp konêr oray]. Gagalaarkan tenq k]r]n-
t]lar]n], gargan]n bacaana batêr bir àl]. Diil, ani ac]ts]n, ama koraylara
ili=tiynqn, engel edqrmi=. Garga twrlw-bwrlw èvirmi=, sava=m]= gagas]-
nnan `]kars]n o àl]y], ama `]karamam]=. Ozaman, uùp, gitmi= dooru o
babunun kapunun xnwnq konmu=:
– ~]kar bacaamdan àl]y], ang]s] senin beterinq batt]. Sans]n yoktu nicq
s]b]das]n o gwbwrleri bir pak erq... +indi al da `]kar bacaamdan o àl]y].
Babu, dw=wnwp biraz, kay]l olmu=:
– Olur, garga, yapay]m, aàn kabaatl]ym]=]m. Tq alacam ièrdqn iine-
yi hem gxzlwklerimi.
Alêr babu iineyi hem gxzlwklerini da `]karêr gargan]n parmaandan
àl]y].
Uàcaazaman garga =wkwr etmi= babuya hem demi=:
– Gaa, saa olsas]n, babu! Kurtard]n beni beladan, ama àl]y] s]b]tma,
kald]r. Bana lqqz]m olduynan, bqn, gelip, alacam.
– Ee, xlq olsun, – demi= babu. – Yapar]m bunu da.
Garga, saurdup kanatlar]n], uùp, gider. Ge`mi= hayli vak]t, ama garga
hi` gxrwnmqzmi=, peydalanmazm]=. Bir cumertesi, pazara kar=], babu haz]r-
lanêr ekmek yapmaa. Yakêr sobay], yakla=t]rêr f]r]n]n aaz]na elinin tersi-
ni, ama gxrer, ani soba lqqz]m yak]ls]n, ekmeklqr ìi kalmas]nnar deyni.
Yakacak ta ba=ka yokmu=. Bak]nêr babu oyan], bak]nêr buyan] da ili=er
babunun gxzwnq gargan]n àl]s]. Al]p ta yakêr o àl]y]. Pi=irer ekmekle-
ri. Taman `]karm]= f]r]ndan s]cak ekmekleri – garga sans]n e=iktqymi=,
gelmi= àl]y] istemqq:
– Gaa! Ver benin àl]m]. O bana lqqz]m.
– Ee, i= tq bxlq, garga, – èketmi= annatmaa babu, – Yakt]m f]r]n] ek-
mek pi=irmqq deyni, ama yakacak eti=medi da bqn yakt]m o àl]y] da.
– Gaa! Bi=ey bilmeerim, babu, èvir geeri benim àl]m]!
– Nesoy vereyim, aàn bqn onu yakt]m#
– Gaa! ~al] yoksayd] – ver ekmqq!
Pek twhlanm]= (kah]ra dw=mw=) babu, ani bu boz gargaylan baaland],
ama yok nqpmaa verer gargaya somunu.
• 266 •
Garga onu imemi=, ama gxtwrmw= kwwdq bir adama, ang]s] bu vak]t
xkwzlqrlqn aulu swrqrmi=. Konup kaz]]n wstwnq, somunu gagas]ndan al]p
koltuuna, sorêr òrbac]ya:
– Gaa! Yak]=maz m] sendq brakay]m te bu somunu avdan geeri ge-
lincq# Sora bqn onu alacam.
– Olur brakas]n. Alacan, nezaman isteyecqn.
Adam, bitirdiynqn aulu swrmqq, oturêr evdekilepinnqn ekmek imqq.
Taman bu vak]t onnara mussafirlqr geler. Lqqz]m olêr taa ekmek. Adam]n
kar]s] hi` bilmqzmi= tq, ani ekmqqn biri gargan]n da keser onu da.
Taman kalkm]=lar sofradan, aàn garga, konup kapunun xnwnq, dikil-
mi= adama:
– Gaa! Geldim somunumu almaa!
Adam saleder somunu doloptan al]p vermqq, ama bulamêêr. Sorêr
kar]s]na da anna=]lêr, ani ekmek kesildi hem indi musaafirlqrlqn. ~orbac]
ba=lam]= annatmaa gargaya, nesoy olmu= i=, ama boz, hay]rs]z garga hi`
seslemqq da istemqzmi=.
– Gaa! Bqn bi=ey bilmeerim! Ya somunu, yada xkwzw! – baararm]=
garga.
Dxnmw= adam oyan], dxnmw= buyan], dw=wnmw= xlq, dw=wnmw= bxlq...
Aala=s]n da yok nicq, musaafirlerdqn da ay]p. Verer xkwzw boz gargaya.
Ald]ynan garga xkwzw, imemi= onu, ama gxtwrmw=. Genq na=eysa akl]n-
daym]= bu boz, kart gargan]n, ama kimseyq a`]klamazm]=. Sade o, boz
tamah garga bilqrmi=, ani tezdq ~orlan Petrinin òcuu evlenecek da ala-
cek kwwywn en gxzql k]z]n].
Garga, kww iìnq girdiynqn, doorulêr dooru ~orlan Petriyq. Taman da
òrbac] bulunmu= kapunun xnwndq. Garga genq konêr kaz]]n wstwnq da:
– Gaa! ~orbac]! Zamansêêrs]n! Yok mu nicq sizdq brakay]m te bu
xkwzw avlanmaktan dxnwncq#
– Brak, garga. Alacan, nezaman isteyecqn, alaf var.
Bu laflardan sora òrbac] aydêêr xkwzw s]]rl]k auluna. Ge`mi= bir hay-
li vak]t, ama garga peydalanmazm]=. Ama evdq ba=lam]=lar art]k dwwnq
haz]rlanmaa, hayvannar] kesmqq. Kesmi=lqr koyunnar], ko`lar], bir dana
– ne varm]=, ama òrbac], say]klad]ynan, annêêr, ani yaan] eti=meyecek.
+aka diil ya – wzlqrlqn ki=i àarm]=lar. ~orbac] dw=wnmw= xlq, dw=wnmw=
bxlq da kesmi=lqr gargan]n da xkwzwnw.
• 267 •
Laanalar, bulgurlar, sww=lqr kaynayarm]=, daul dumburdarm]=, dwdwklqr
bwtwn kwwya i=idilqrmi=, dwwncwlqr diil sade aul iìndq, ama sokakta da
oynarm]=lar. Bwwk =ennikmi= ortal]kta. Dwwn taman k]z]=m]=t], aàn gar-
ga, genq oturup kaz]]n wstwnq:
– Gaa! – demi=. – Geldim xkwzwmw almaa!
Gargaya xlq, gargaya bxlq annadêrlar... Garga hi` seslemqq dq istqme-
er. Sert-sert, ani hepsi i=itsin, baarêr:
– Verin benim xkwzwmw! Kim sizq izin verdi aalemin xkwzwnw kesq-
siniz#
Onu twrlw-twrlw usland]rarm]=lar, masalara teklif edqrmi=lqr, ama hep
baararm]=:
– Bi=ey bilmeerim! Ya xkwzw – yada gelini!
Dwwncwlqr i=ittiynqn, gxrdwynqn butak]m kavgay], ba=lam]=lar
daal]=maa. ~orbac] da, gxrdwynqn, ani garga susmêêr hem var nicq git-
sin ileri dooru aala=s]n, verer, oolundan ay]r]p, gelini gargaya.
Ba=ka kavga kald]rmas]n deyni, bitkidq dxkerlqr boz, tamah, gargaya
bir-iki filcan =arap hem rak].
Gelini kablettiynqn, garga sevinmeliktqn i`mi= rak] da, =arap ta. Alm]=
bitkidq gelini, kald]rm]= onu aac]n tepesinq kwwywn ortas]nda da erle=incq
erinq, pupuk gibi sarfo= olmu=. Oturarm]= dalda hem bwtwn kwwyq àlarm]=
kendisi dwzqn twrkwswnw:
– Brq da ahmak bu insannar!
Hepsi, nicq hayvannar.
Onnar] bqn aldatt]m,
Be= kapeykaya ald]m:
~al]y] verdim – somunu ald]m,
Babuyu h]zl] ekmeksiz brakt]m!
Somunu verdim – xkwzw ald]m,
E=ek kafal]y] xkwzswz brakt]m!
Xkwzw verdim – gelini ald]m,
Susak kafal] gwveeyi gelinsiz brakt]m!
Pek wfkelenmi= gwvqq, i=ittiynqn, nas]l bir yoluk boz garga onu gwlmqq
alêr. Girer ièri, indirer enserdqn twfqq, doldurêr bir patron iiri sa`maylan
da ate= eder gargan]n wstwnq dooru. O bar]t duman] taa daalmam]=t], aàn
gwveenin xnwnq, nicq ya= partal, dw=mw= yoluk hem sarfo= garga. Dw=mw=
xlq, ani plqslam]= kqr =u yoluk gargan]n can] da birdqn f]rlam]=.
• 268 •
Gwvqq dwwndqn sora yapm]= o gargadan bir korkuluk da aulun ortal]]-
na asm]=. Taa =indiyqdqn da gargalar korkêrlar korkuluktan.
Gelini aa`tan indirip, gwvqq dwwncwleri geeri èvirmi= da taa =in-
diyqdqn i=idiler oradan daulun hem dwdwklerin sesleri.
• Nesoy aarif fikir `]k]r bu masaldan#

• Gargan]n kxtw i=lerini ka` kerq denediniz# Annad]n onnar] s]rayca.
• Masal]n plan]n] tefterlerinizq yaz]n.
Kolobok*
(Rus halk masal])
Ya=aarm]=lar bir vak]tlar dqduylan babu.
Dqdu bir gwn teklif etmi= babuya:
– Pi=ir, babu bana bir kw`wk ekmecik. Ruslar ona kolobok deerlqr. Bqn
pek beendim bu laf].
– Nedqn pi=ireyim ya, aàn bir da pwskq un yok#
– Brq, babu, seni hep wwretmqq lqqz]m. Okadaradan m] hi` bulamaycan
istediynqn# Swpwrt unnuun iìni, ùvallar] silk – da toplanacek okadarl]k.
Babu xlq da yapm]=: swpwrmw= unnuu, silkmi= ùvallar] da toplam]=
bir-iki au` un, yuurmu= amuru kaymaklan, tombarlatm]= bir ekmecik, ka-
urmu= onu oloy iìndq da koymu= onu suutmaa penèrenin wstwnq.
B]km]= o ekmecik-kolobok penèrenin wstwndq durmaa: tukurlanm]=
sundurman]n wstwnq, sundurman]n wstwndqn ìmenin wstwnq, ìmenin
wstwndqn `]km]= bir yolcaaza-patekaya da patekayca tukurlanm]=.
Tukurlanarm]= kolobok yolca da `]km]= ona kar=] bir tav=am:
– Tombarlak kolobok, bqn seni iyecqm!
– Brak beni, tav=am, imq, taa islqq seslq, nas]l twrkwcwk bqn sana àla-
cam.
Tav=am dikmi= kulaklar]n], kolobok ta àlarm]=:
– Bqn kal]n bir kolobok,
Ak]ll] bendqn hi` yok!
Unnuktan toplanma,
~uvaldan silkinmq,
Yap]l] kaymaklan
Salt iki parmaklan.
Penèredq suudulu,
• 269 •
+iretlik iìm dolu.
Bqn dqdudan ka`t]m,
Bqn babudan ka`t]m,
Ama bqn sendqn, y]l]k,
Kayacam, nicq bal]k.
Da tukurlanêr kolobok ileri dooru: tav=am onu okadar da gxrmw=.
Tukurlanarm]= kolobok daa yolunca da `]km]= ona kar=] bir boz yaban]:
– }mq beni, boz yaban], bqn sana bir twrkwcwk àlacam. Da èketmi=:
Unnuktan toplanma,
~uvaldan silkinmq,
Yap]l] kaymaklan
Salt iki parmaklan.
Penèredq suudulu,
+iretlik iìm dolu.
Bqn dqdudan ka`t]m,
Bqn babudan ka`t]m,
Bqn tav=amdan ka`t]m,
Bqn sendqn, yaban]dan,
Kayacam, nicq y]lan.
Tukurlanm]= kolobok ileri dooru: yaban] onu okadar da gxrmw=.
Tukurlanarm]= kolobok daaca da `]km]= ona kars] bir ay], dallar] k]-
ran, aa`lar], f]=kan gibi, k]vradan:
– }yqmeycqn, buruk bacakl]! Taa islqq sqn benim twrkwcwwmw seslq. Ko-
lobok èkeder àlmaa, ama Mi=ka-ay] kulaklar]n] sark]tm]= da seslqrmi=:
Unnuktan toplanma,
~uvaldan silkinmq,
Yap]l] kaymaklan
Salt iki parmaklan.
Penèredq suudulu,
+iretlik iìm dolu.
• 270 •
Bqn dqdudan ka`t]m,
Bqn babudan ka`t]m,
Bqn yaban]dan ka`t]m,
Kaàcam sendqn, ay],
Olacan sqn pek may]l.
Tukurlanm]= kolobok ileri. Ay] onu okadar da gxrmw=. Tukurlanarm]=
kolobok da ona kar=] `]km]= tilki:
– Zamansêêrs]n, kolobok! Nesoy sqn gxzqlsin! Nesoy sqn k]zar]ks]n!
Kolobok pek beenmi=, ani onu metetmi=lqr da èketmi= kendi twrkwswnw
àlmaa; tilki seslqrmi=, ama hep ona yakla=arm]=:
Unnuktan toplanma,
~uvaldan silkinmq,
Yap]l] kaymaklan
Salt iki parmaklan.
Penèredq suudulu,
+iretlik iìm dolu.
Bqn dqdudan ka`t]m,
Bqn babudan ka`t]m,
Bqn yaban]dan ka`t]m,
Bqn ay]dan ka`t]m,
Ama sendqn, tilkicik,
Taa da kolay kaàcam.
Kqqmil twrkwcwk! – demi= tilki. – Sade bir kusur, gxzelim, art]k ihtqr]m
da hepsiciini i=idqmeerim. Otur benim zotkac]]m]n wstwnq, kulaklar]ma
taa yak]n da taa bir kerq àl o gxzql twrkwcwwnq:
Ak]ll] bendqn hi` yok! Tilki onu bitkiyqdqn seslqmemi= da, kestirip
yar]m lafta, tutmu= onu da imi=.
• Masal] oynay]n teatru gibi.

• Donaklar] kendiniz haz]rlay]n.
• 271 •
Alt]n sa`l] Lqnka*
(Ukrain halk masal])
Bir vak]tlarda varmi= bir adam. Gezqrmi= dwnnedq da kendinq gelin
aarayarm]=. Gitmi= bir falc]ykaya, ang]s] ona demi=:
– Git ta aara alt]n sa`l] Lqnkay]!
Da gitmi= aaramaa.
Aaram]=, aaram]=, ama bulamam]=. Gitmi= ozaman gwne=q – sormaa,
gxrmedi mi sanki birerdq alt]n sa`l] Lqnkay]! Ama gwne= vermi= ona bir
alt]n yumac]k da demi=:
– Nezaman sana birbi=ey lqqz]m olursa, at o yumac]] ard]na.
Sora o dan]=m]= gxktq aya. Ay ona demi=:
– Bqn =afk ederim az, sade gecelerdq, hem herersini ayd]nnadamêêr]m.
Bxlq bir Lqnkay] birerdq taa gxrmedim!
Vermi= ona ay bir ètkac]k da demi=:
– Eer senin ba=]na bir bela gelqrsq, at onu ard]na omuz a=]r].
Sora gitmi= o lwzgerq. Lwzfqr demi=:
– Git, zerq senin alt]n sa`l] Lqnkan] otuz demir dilli babu tutêr. Ama
sqn onu o babulardan gxrmeyecqn, – demi= lwzgqr. Ama sqn o babular]n
birinq i=q git. O verecek sana bir beygir, ang]s] havada u`êr. Tq onunnan
sqn var nicq Lqnkay] kurtaras]n!
Vermi= ona lwzgqr bir swpwrgq da demi=:
– Eer gelqrsq ba=]na bir bela, sqn bu swpwrgeylqn saurt birka` kerq
ard]nda.
Gitmi= o ozaman falc]ykaya, ang]s] ona demi=:
– Eer gwdqrsqn benim k]s]raam], bqn verecqm sana bxlq bir beygir!
Da aydam]= o k]s]raa daaya otlatmaa. Gecq kalkm]= bir bwwk =amata-
da k]s]rak birdqn kaybelmi=, sans]n er iìnq girmi=. Peydalanm]= ozaman
òk tilki da gitmi= onnar falc]ykaya. Orda bir sepedin iìndq klo`ka otu-
rarm]= y]m]rtalar]n wstwndq. Ama tilkilqr kald]rm]=lar onu sepet iìndqn,
y]m]rtalar] k]rm]=lar, da o y]m]rtalar]n iìndqn f]rlam]= k]s]rak w` kuli-
ciklqn. Tq ozaman falc]yka vermi= ona kuliciklerin birisini da demi=:
– Alt]n sa`l] Lqnka o babularda bir s]rà kapta durêr. Sqn al onu s]rà
kaplan bilq, ama o kab] a`ma, taa evq eti=meyincq!
Da gitmi= adam o otuz demir dilli babuya. Gelmi= oray], aàn hepsi
babular taman uyuyarm]=lar. Gxrmw= o bir bwwk s]rà kab]n iìndq alt]n
sa`l] Lqnkay], kapm]= onu, pinmi= beygirq atl] da uùp-gitmi= oradan.
• 272 •
Ama o demir dilli babular uyuyarm]=lar irmi fisirde=mqq – =]p]rda=-
dxrdqr saat. Sora, kalkt]ynan, gxrmw=lqr, ani maa; sessiz lafetmqq
Lqnka – yok. Toparlanm]=lar o gen` adam]n
ard]na. }=ider o uultu ard]nda – babular ard]na uàrm]=lar. Atm]= ozaman
ard]na o ètkac]] da birdqn bwwmw= onnar]n aras]nda bir gwr daa wzlqrlqn
kilometraya. ~eketmi=lqr o babular o daay] kemirmqq da kemirmi=lqr bit-
ki aacadan. }leri dooru toparlanm]=lar òcuun ard]na.
}=ider o ard]nda gwrwltw. S]b]tm]= ard]na o alt]n yumac]] – bwwmw= birdqn
bir bay]r. Ama babular bu bay]r] da kemirip-falam]=lar da genq òcuun
ard]na ka`êrlar. O bu vak]t art]k denizq eti=mi=ti. Urmu= swpwrgeylqn o
denizq – yay]lm]= deniz onun xnwndq ta dibinqdqn. Ge`mi= o denizin di-
bindqn xbwr taraf]na da genq, dxnwp, urmu= swpwrgeylqn denizq – da su
genq bireri toplanm]=, nicq da varm]=. O babular hepsi o denizin dibindq
kalm]=lar, buulmu=lar.
Ama hep o vak]t o taraflarda gezqrmi= bir padi=aa atl]. Eti=mi= o òcuu da
èketmi= onunnan dww=mqq, istqrmi= ondan zorlan alt]n sa`l] Lqnkay] almaa.
O padi=aay]n beygiri hep o falc]ykan]n k]s]raan bir kulisiymi=. Da
tq beygirlqr, fisirde=ip, aralar]nda na=eysa anna=m]=lar da s]b]tm]= bey-
gir padi=aay] erq. O dw=mw= xlq, ani birdqn xlmw=. ~ocuk bu alt]n sa`l]
Lqnkaylan saa-selqm evq eti=mi=lqr da sora òk y]llar k]smetli ya=am]=lar.
• Masal] uygun seslqn n]=annara gxrq okuyun.

• Masal] parà-parà annad]n.
• Masal] kim yarader (kurêr)#
Beenilmi= çiçqq
Bir padi=aay]n oolu istemi= evlenmqq. Bir kerq bu olan èkinmi= fay-
tonnan sulamaa beygirlerini p]narda. Onun yan]nda, ba=à iìndq, o gxrmw=
bir k]z, ani sulayarm]= ìèkleri da vermi= ona selqm:
– Kolay gelq, mari k]z! Ne sulêêrs]n onnar]# Bilersin mi, nekadar yap-
rak var onnarda#
– Ee, sqn, padi=aa oolu, bilersin mi, nekadar y]ld]z var gxktq# – sor-
mu= k]z.
Gelmi= òcuk evq da annatm]= bunu anas]na:
• 273 •
– Gxrdwm, mali, ba=àda bir k]z, ìèktqn gxzql.
Anas] dan]=m]= bobas]na.
– Gidelim, gxrelim, – demi= padi=aa.
Pinip faytona, boba òcuunnan gitmi=lqr o k]za.
– Kolay gelq, mari k]z! Var m] nicq bu ìèklerdqn verqsin bizq dq bi-
ricik# – verip selqm]n], sormu= padi=aa.
– Gir, efendim, kopar kendin. Bu dwnnedq bxlq: kim kimi beener, onun-
nan da ya=êêr, ang] ì`qq isteer, onu da koparêr.
Aàn padi=aa atm]= gxzwnw taa ileri, o gxrmw= ba=àn]n dibindq, aa`lar
aras]nda, evceezin yan]nda bir dqduylan bir babu. Yakla=]p oray], o sor-
mu=, onnar]n m] bordey. Annad]] gibi, padi=aay]n esab]na na=eysq gel-
memi=. Brak]p bunnar], yollanm]=lar onnar bir ba=ka padi=aay]n k]z]na,
ama òcuun gxzleri geerida kalm]=lar.
Geldiynqn bu k]za, o hi` istqmemi= faytondan da inmqq, neìn ki xbwr
k]z] pek beenmi=. ~orbac] sormu=, neìn òcuk inmeer erq, ama i=itmi=
cuvap:
– Benim ayaklar]m ac]yêr.
~ok oyalanmay]p orada, evq geldiynqn, padi=aa demi= kar]s]na:
– ~ocuumuz beendi bir fukaara k]z], ama bu i= bizlerq yara=maz. Bqn
àaracam dwwnq ba=ka padi=aalar] da. Ne deyceklqr onnar bana#
Ama, biraz dw=wnwp, gen`lerin hat]r]na, k]smetinq, bxlq kotarm]=:
„Alal]m buray] o fukaara insannar] da onnar]n bordeyin erinq bir bwwk
ev yapal]m. Aalem, gxrdww gibi sanmas]n, ani biz h]s]mna=t]k fukaaran]n
birinnqn”.
Gelmi= vak]t da olmu= bir pek gercik dwwn. Musaafirlqr gxz indir-
mqzmi=lqr gelindqn. Hepsicii sorarm]=, neredq buldular bu dwnnq gxzelini.
Dwwn bittiynqn, bir aftadan sora, gelmi= izin, ani gwvqq gitsin a=]r]
ya bir y]la wwrenmqq. O yaz]n pek s]cakm]=. Bir gwn kullar]n birisi, ani
k]skanarm]= gelini, istemi= onu yok etsin. O koymu= yola gelini sorsun
padi=aaya, ki onnar ikisi gxlq y]kanmaa gitsinnqr. Gelin becermqzmi=
wzmqq. Kul èkmi= onu derinq da batt]rm]= su iìnq. Sora, giiyip onun
rubalar]n], boyan]p, swrwnwp, benzetmi= kendisini ona. Ge`mi= vak]t da
òcuk gelmi= evq. O taa bi=ey annamam]=, ama duymu=, ani kar]s] sans]n
biraz dii=ilmi=.
Gitmi= òcuk gxlwn boyuna biraz gam daatmaa. Oturup set wstwnq,
atm]= suya bir topa`. Bir da baksa: dalgalar aras]ndan peydalanm]= bir
• 274 •
pek gxzql bal]k, ani insan gibi lafedqrmi=. „ Ih, ne òk uyumu=um bqn!
+wkwr, ani uyand]rd]n. Sqn geldin mi =ansora# – sesetmi= bal]k.
– Kim sqn# Kim sqn# – ku=kulanm]= adam.
– Bqn senin kar]nd]m, ama o zulum kul brakt] beni burada. Dalgadan-
dalgaya, ta=tan-ta=a urulup, bir bal]k oldum. ~]kar beni buradan, yalvarêr]m
sana.
Getirmi= òcuk bal]] evq da yapt]rm]= onun iìn bobas]na bir alt]n ak-
varium. Xlq gxzql olmu= bir i=, ani kimsey taa gxrmemi=.
Birka` vak]ttan sora, aàn kul gxrmw=, ani i= `]kacek wzq, istemi= bal]k-
tan yaps]nnar bir òrba. ~ocuk kay]l olmam]= da demi=: „Gxldq bal]k òk,
buna dokunmay]n”. Ama o ay]r]ld]ynan evdqn, kul kestirmi= bal]] da s]b]-
tm]= onun kafas]n] sokaa. Bulmu= o kafay] bir babucuk da, al]p, koymu=
onu ièrdq masan]n wstwna. Babu d]=arda i=inq bakarkan, bal]k yok olmu=
ièrdqn. „Bezbelli, kedilqr idi onu”, – twhlanm]= (kah]rl] dw=wnmw=) in-
san. Ama baksa: ièrsi pak, swpwrwlmw=, hepsi erle=tirilmi=...
– Kim yaps]n bunu# Sans]n kimsey da gelmediydi, – dw=wnqrmi= babu.
Babu, na=ey sq =wpelenip, sormu= taa bir kart insana, ne bu olsun.
– Gxzlet onu penèredqn, – demi= ona kart babu.
Babu xlq dq yapm]=. Baksa: ièrdq bir gxzql k]z, bitirip i=ini, sak-
lanm]= dolaba.
– Gxrdwm, gxrdwm, saklanma oray], – baarm]= babu.
Ondan sora k]z annatm]= babuya, nelqr geìrmi= ba=]ndan... „Bitkidq
benim ay]rd]lar kafam] da basettilqr sokaa, ama k]smetimq, ìinqmedin.
+wkwr sana, ani beni toz iìndqn kald]rd]n. +indi sendqn kaarq benim yok
kimseyim. Olsana benim malim” – yalvarm]= k]z. Babu pek sevinmi=, ani
onun da oldu bir yard]mc]s].
Bir gwn, geìrip elinq kazannar], k]z gitmi= suya w` gxzlw `x=meyq da
bulu=mu= orada padi=aay]n oolunnan. „Afet, gwlwm. Benzettim seni kar]-
ma. Neredqn sqn burada#” – sormu= o. K]z itraf (a`]klam]=) etmi=, kim
o da aalayarak annatm]=, nelqr geìrmi= ba=]ndan. ~ocuk yalvarm]= ona,
ay]r]lmas]n babudan, beklesin onu.
Dan]=m]= òcuk anas]na:
– Mali ma, mali! Bqn genq bulu=tum k]smetimnqn. Bu kul aldatt] bizi.
}=itmi= bunu bobas] da. ~ocuk yapt]rm]= padi=aaya bir bwwk yap] incir
dizmqq. ~aarm]=lar oray] i=lemqq k]zlar] onsekiz ya=]ndan irmiyqdqn hem
kar]lar] ellidqn elli ikiyqdqn. Herbir kwwdqn toplanm]= iki=qr-w`qr insan.
• 275 •
Gelmi= buray] o zaval] gelin da. Buradaym]= o zulum kul da. }= taa èket-
mediynqn, òcuk demi=: „Hepsiniz annadacen]z, kim ne geìrdi ba=]ndan”.
Hepsicii annatm]=. Kimsey bi=ey saklamam]=. Bitkidq òcuk getirmi=
40 at, 40 ta b]àk da sormu= kula, ne isteer: 40 at m], osa 40 b]àk m]#
Kul sanm]=, ani ona olacek baa=]= da istemi= 40 at. ~ocuk demi=:
– Ozaman dxn ard]n], xrswnnqr sana k]rk pelik.
– Neìn bana pelik# – =a=m]= kul.
– Duyas]n, ne yapt]n, kimin can]n] yakt]n.
Baalam]=lar onu 40 at]n kuyruuna da k]rk parà yapm]=lar kulu.
(Erle=tirdi Saveliy Ekonomov)
• Kimi sevmi= padi=aay]n oolu#

• Kimmi= o k]z# Yazd]r]n onun harakterini.
• Annad]n masal] s]ral]]na gxrq.
Polkan hem ay]*

(Rus halk masal])
Evelki vak]tlarda bu olmu=. Bwtwn ya=amas]n] kart kxpek Polkan zaa-
met etmi= boyar]n birinq: onun zenginniini korumu=, òrbac]n]n u=aklar]n-
nan sokaklarda ka`m]=. Kimqr kerq, aàn u=aklar èkedqrmi=lqr Polkan]n
kuyruunu èkmqq, makar ki ac]darm]=, ama Polkan dayanarm]=. Biler,
an] onnar u=ak – ahmac]k.
}zmet etmi= Polkan, taa ihtqrl]k gelincq. }=idqrmi= ta prost, di=leri da
Polkan]n silinmi=. Ba=lam]= òrbac] Polkana baarmaa, bir parà ekmeklqn
gxzlerini `]karmaa, ama bitkidq heptqn uratm]= auldan.
Gitmi= Polkan daaya, nereyi gxzleri gxrer, nereyi bacaklar] gxturer.
– Nas]-nicq ya=ayacam daada, – du=wnqrmi=.
Vak]d]n birindq eti=mi= Polkan daay]n bir karann]k kx=esinq, bir bwwk
`]t]rannaa.
O gwrlwk iìndqn ge`qrmi= o vak]t ay] Mihaylo }vanovi`. Duymu= ay]
kxpek kokusunu, bakm]= o gwrlwk iìnq. Baksa: aac]n alt]nda aa` kxpek
Polkan yatêr.
– Sqn, Polkanc]k, nas]l xlq bu karann]k daaya geldin#
– Bilersin mi, Mihaylo }vanovi`, – cuvap eder Polkan, – hi` akl]mada
yoktur geldii, ani daaya lqqz]m olacek gitmqq, ama zorluk aydad]. Uratt]
Sokaa fena boyar.
• 276 •
– Kah]rlanma, Polkanc]k, – deer ay], – bqn wwredecqm seni, ne lqqz]m
yapmaa. Annat bana, neredq senin òrbac]n]n kar]lar] u=aklarlan àvdar
bièrlqr#
Annatm]s Polkan ay]ya, neredq kar]lar àvdar bièrlqr.
– }i seslq beni hem akl]nda tut, – deer ay]. – Gidecez biz o tarlaya. Sakl]-
dan bqn sokulacam biènnerq, kapacam sallanga`tan òrbac]n]n u=aan]
da gxtwrecqm daaya. Sqn da beni geeridqn eti=. Zorlan al bendqn u=aa da
gxtwr òrbac]n]n kar]s]na... Sqn kendin gxrecqn, sora ne olacek.
Nicq ay] demi=, xlq da hepsicii `]km]=. Sakl]dan sokulmu= ay], neredq
kar]lar i=leyqrmi=lqr, sallanga`tan kw`wk u=aa kapm]= – da... hu daalara
toparlanm]=! Gxrmw=lqr kar]lar ay]y], oraklar] s]b]tm]=lar, ba=lam]=lar ba-
armaa:
– A-a-ma-a-an! A-a-ma-a-an! Ay] u=aa kapt]! Daaya gxtwrer!
Ama ay]n]n izi dq suumu=.
Neredqnsq `]km]= o kart Polkan. Toparlanm]= Polkan daaya ay]n]n
ard]na. Zorlan alm]= ay]dan u=aa, usulcuunnan getirmi=, òrbac]ykan]n
xnwnq onu koymu=.
– Ya bak]n, ya bak]n, kar]lar! – baarm]=lar orak`]lar. – Bu bizim kart
Polkan. O, ay]dan kurtar]p, u=aa getirdi!...
Hepsicii èketmi=lqr sevmqq Polkan], ekmeklqn doyurmaa.
Getirmi=lqr kar]lar Polkan] òrbac]n]n auluna da demi=lqr:
– Makarki sqn Polkan] auldan koolad]n, ama o senin u=aan] kurtard],
– ay]dan kapt]. Polkan] lqqz]m korumaa hem doyurmaa.
Pek sevinmi= boyar. Vermi=lqn Polkana yaan], vermi=lqr swt. Ba=lam]=
Polkan da boyar gibi ya=amaa. Ya=ayarm]= Polkan hem s]kà akl]s]na ge-
tirqrmi= daadak] kafadar]n], ay]y]:
– Tq bu haliz ay], haliz Mihaylo }vanovi`! Xlwncq unutmayacam kaavi
dostluumuzu!
• Kart kxpek Polkan kimdq izmet edqrmi=#

• ~ok vak]t m] Polkan zaamet etmi= òrbac]s]na#
• Nereyi gitmi= Polkan, onu sokaa uratt]ktan sora#
• Nesoy ak]l vermi= ona ay]#
• Ne dii=ilmi= Polkan]n ya=amas]nda#
• Bulun birqr-iki=qr sxleyi= dostluk iìn hem a`]klay]n onnar]n maanalar]n].
Nicq annêêrs]n]z bu sxleyi=in maanas]n]: „Eni dost aara, ama eskileri
unutmaa”#
• 277 •
Sar] kaun
(Azerbaycan halk masal])
Vak]d]n birindq ya=ayarm]= bir ìftì. Varm]= onun bir kw`wk bos-
tan], neredq ekqrmi= o kaun. Kaunnar olduynan, onnar]n aras]ndan ay]-
r]larm]= birisi, ang]s]ndan gelqrmi= xlq bir kqqmil koku, ani taa uzaktan
sarfo= edqrmi= insan].
~iftì esaplam]= korusun o kaunu hana deyni. }stemi= bu kaun iìn
kabletsin ondan baa=]=.
Ama i= `]kmaazm]= herzaman xlq, nicq dw=wnqrmi= ìftì. Bir s]ra han
gider avlanmaa. Aàn o ge`qrmi= bostan]n boyundan, duymu= incq, sar-
fo= edqn kokuyu. Han iner beygirdqn da esap alêr, ani kaunun biri diil
ba=kalar] gibi. Oturêr onun yan]nda da isteer kopars]n onu, ama o taa dii-
lmi= pek olmu=. ~aarêr o ìftìyi da izin eder:
– Koruyas]n bu kaunu w` gwn da sora getirqsin onu bana.
~iftì iilder kafas]n] a=aa. Han piner beygirinq da aydêêr ileri. Sard]-
rêr (zar-zor eti=er) ìftì evinq da deer ooluna:
– Oolum, beklq sar] kaunu sqn gwndwz, bqn dq bekleycqm gecq – bxlq
dii=ilecez w` gwn, taa gxtwrmeyincq bu kaunu hana.
Hadi brakal]m ìftìyi ka`]nmaklar]nnan o kaunun dolay]nda, bqn dq
sizq bu vak]t annadacam onun Aliyar oolu iìn.
Aliyar umut edqrmi= kendisi dats]n bu kqqmil kaundan da, aàn wwre-
ner, ki bobas] gxtwrecek kaunu hana, pek wfkelener... Ama o gitmi= bosta-
na da beklemi= kaunu taa gwn kau=unca hem bobas] gelincq. Ertesi sabaa
bobas] dxner bostandan da yollêêr oray] oolunu. Bxlq ge`mi= iki gwn da
eti=er bitkincisi, nezaman Aliyar lqqz]mm]= gitsin bostana kaunu beklemqq.
Hadi brakal]m onu, ko kaunu beklesin, bqn dq annadacam sizq bir
kara kulakl] tav=am iìn. O girer bostana da ay]rêr kaunnar]n aras]ndan
sar] olan], zerq birdqn duymu=, ani kalan kaunnar bi=ey etmeerlqr bunun
yan]nda. Da èkeder o kaunu kemirmqq. Bir da gxrer Aliyar, ani kara ku-
lakl] tav=am dadêr sar] kaundan, alêr o bir ta= da s]b]dêr onu tav=am]n
wstwnq. Tav=am kopu=êr ka`maa. Aliyar bakêr kaunu da esap alêr, ani onu
dalam]=lar birka` erdqn.
– +indi kaun dw=meyecek ne hana, ne dq tav=ama, – dw=wnmw= kendi-
kendina, – bqn yaln]z iyecqm onu.
}yer Aliyar kaunu, gider evq da deer bobas]na:
– Bobam, o zaman, aàn bqn uyuklad]yd]m, kara kulakl] tav=am gir-
mi= bostana da imi= sar] kaunu.
• 278 •
Gider ìftì kaàrak bostana da gxrer, ani sar] kaunun hi` ad] da yok.
Geler o hana da diz `xker onun xnwndq:
– }ilikì han! Benim oolum a`mam]= gxzlerini da bir kara kulakl]
tav=am imi= sar] kaunu. Wfkelenmq hem prost et bizi!
}=ittiynqn bunu, han xlq sert olmu=, ani izin vermi= Aliyar]n kafas]n]
ay]rs]nnar.
~ok yalvarm]= ìftì, ki prost etsin han onun oolunu, taa koolamay]-
nca han ìftìyi. Han]n kullar] dwwmw=lqr onu da sora f]rlatm]=lar ìftìyi
saraydan.
Fakir ihtqr adam yaral] wzlqn hem kann] kafaylan gider evq. Topla=êrlar
onun komu=ular] da èkederlqr sormaa k]smetsizlii iìn. ~iftì hepsini
annatm]=, nicq olmu=. Aàn Aliyar i=itmi=, ani han kararlam]= onun ka-
fas]n] ay]rmaa, o kaybeder benizini, enikunu `]kêr ièrdqn da gider bos-
tana. Oturêr o erdq, neredq bwwyqrmi= o sar] kaun, ac] ya=larlan aalamaa
ba=lam]=.
Bir dq geler onun yan]na kara kulakl] tav=am. Aliyar istemi= onu
xldwrmqq, ama tav=am insancas]na demi=:
– Neìn aalêêrs]n, Aliyar#
– Nas]l bqn aalamay]m# – sormu= Aliyar. – Bobam koruyard] sar] ka-
unu hana deyni, ama sqn geldin da bozdun onu. +indi han wfkelenmi= da
isteer benim kafam] ay]rts]n.
– Korkma, han senin kafan] ay]rtmayacek, – usland]rm]= onu tav=am.
– Bqn bwwn girecqm han]n baay]na da, ne eti=tirecqm – iyecqm, ne
eti=tirqmeyecqm – zqn edecqm. Han gxrecek baay]n] da brak]lacek nee-
tindqn. Sora bakacez, ne olacek.
Gecenin bir vak]d]nda tav=am girer han]n baay]na da iyer en islqq salk]m-
nar]. Kalannar]n] da koparêr da erq atêr. Sora kemirer baa `]b]klar]n] da ka`êr.
Sabaalqn han]n baac]s] gxrer baada ìrkin zararlar] hem gxrer o kara
kulakl] tav=am]. Baac] osaat, gidip, annadêr hana olmu= zararlar iìn.
Gider han baalara kendisi da gxrer: en ii salk]mnar] imi=lqr yada erdq
yuvarlanarm]=lar.
Wfkelener han da izin verer:
– Ya avc]lar hepsi kxpeklerinnqn gitsinnqr zararc]n]n izindqn da yok-
etsinnqr onu.
Giderlqr avc]lar tav=am]n izlerindqn, urêrlar birka` tav=am, gelerlqr
geeri da deerlqn:
– O kara kulakl] tav=am], ang]s] baada zarar yapm]=t], biz onu bula-
mad]k.
• 279 •
Han osaat fena baarm]=:
– Bqn kendim onu uracam!
Piner o beygirq da varêr k]ra. }ki gwn o gezmi= k]rda, ama tav=am] bu-
lamam]=. Bitkidq o pek dinmi=, gitmi= bir gwn dall] aac]n alt]na, inmi=
beygirdqn, yatm]= gxlgedq da uyuklam]=.
Hadi brakal]m han] uyusun biraz aa` alt]nda, bqn da bu vak]t annada-
cam sizq kara kulakl] tav=am iìn.
Aàn tav=am gxrer, ani han uyuyêr, h]zl] ka`êr Aliyara.
– Hadi gel benimnqn, – demi= tav=am ona. – Bqn batt]racam t]rnak-
lar]m] han]n gxzlerinq, sqn da al iki au` kum da silk onnar] onun gxzle-
rinq: o kxr olacek da bizi raata brakacek.
Xlq da onnar yapm]=lar, sora da ka`m]=lar.
Han]n iki gxzw da kxr olmu= da kalm]= o k]r]n bay]r]nda gecelemqq.
Yaban mallar hem ku=lar daran-peran etmi=lqr onu orada.
Bxlq Aliyar hem tav=am xlwmdqn kurtulmu=lar hem ba=kalar]n] da
kurtarm]=lar han]n ezgisindqn (kulluundan).
(Rusàdan èvirdi Mina Kxsq)
• Okuyun dikatl] masal].
• S]ralay]n personajlar].
Aleksandr Puşkin
Bal]k hem bal]k`] iìn masal

Maavi deniz boyunda,
Eski er bordeyindq
Otuz w` y]l s]radan
Dqdu-babu ya=am]=.
Dqdu bal]cak tutarm]=,
Babu iplicqk i=lqrmi=,
Bu tak]m iki ihtqr
Gwnnerini geìrqrmi=.
Dqdu gwnwn birindq
Aalar] suya atm]=,
Ama bal]k erinq
Deniz otu `]karm]=.
Taa bir kerq, hem da taa
• 280 •
Dqdu aalar] atarm]=,
Ama aalar] sudan
S]radan hep bo= `]karm]=.
Be=inci kerq atm]=,
Aalar] tez `]karm]=.
Oradan insan dilinnqn
Alt]n bal]k yalvarm]=:
„Dqdu, denizq sqn beni salver,
Ya=amaa taa biraz salt var, –
Bwwk kurtulmak xdqq verecqm,
}stediklerini tamannayacam”.
+a=m]= dqdu hem korkmu=,
Diil =aka ya – bal]klan konu=mu=.
Otuz w` y]l s]radan bal]k tutmu=,
Ama bxlq i= onunnan seftq olmu=.
O alt]n bal]caa salvermi=,
Yalpak lafàazlar sxlemi=:
„Alt]n bal]cak, Allaa seni korusun,
Ya=aman serbest olsun.
Diil lqqz]m bana xdek,
~wnkw sevdim seni pek”.
Dxnmw= evq, annatm]=,
Denizdq bwwn ne olmu=...
„Bwwn tutum bqn bir bal]k,
Wstw onun yalab]k,
Diil ba=kalar] gibi, –
Ama bir alt]n bal]k!
O benimnqn lafetti,
Yalvar]p, teklif etti:
Onu suya salvereyim,
Xdek ondan alay]m,
}stediklerimi tamannay]m.
K]y]=amad]m xdek almaa,
Salverdim serbest ya=amaa”.
Babu dqduya èki=mi=,
Da xlq ona demi=:
„Bo= kafal] sqn, bwwk ahmak!
• 281 •
Alamam]=]n xdek bal]ktan.
Sqn unuttun mu, dangalak,
Ani teknq yar]k heptqn”.
Gitmi= dqdu maavi denizq.
Gxrer – dalgalar ba=lam]= oyna=maa.
Dqdu denizin boyuna =okulmu=,
Alt]n bal]caa o àarmaa ba=lam]=.
Alt]n bal]cak birdqn peydalanm]=
}htqra mahkul seslqn sormu=:
„Dqducuk, ne isteersin bendqn#”
Ba=]n] iildip, dqducuk demi=:
„Can]n ac]s]n bana, òrbac]yka-bal]k!
Pek èki=ti bana kar]m,
Kqr raats]z heptqn kald]m:
Eni teknq ona lqqz]mm]=,
Alt]n bal]cak cuvap vermi=:
„Kah]rlanma, Allaa yard]mc] olsun,
}stediiniz tamannans]n”.
Dqdu h]zl] evq dxner, –
Eni teknq taa uzaktan gxrwner.
Babu taa da beter èki=mqq ba=lam]=:
„Bo= kafal] sqn, bwwk ahmak!
Ya ahmaa, istemi= bal]ktan, teknq!
Bwwk mw kqqr buldun teknedq#
Alt]n bal]caa sqn dxnqsin tezdq
}ilt ba=]n], bir bordey istq bizq”.
Tq gider dqdu maavi denizq
(Denizin sular] bulanm]= neìnsq).
Alt]n bal]cak dqduya yakla=m]=
Da xlq ihtqra sormu=:
„Can]n ac]s]n bana, òrbac]yka-bal]k
Taa beter èki=ti kar]m,
Kqr raats]z heptqn kald]m:
„Eni bordey isteer naalet babu”.
• 282 •
„Kah]rlanma, allaa yard]mc] olsun,
}stediiniz tamannans]n,
Olacek sirdq eni bxrdey da”.
Gitmi= dqdu kendi er bordeyinq,
Ama onun hi` eri dq kalmam]=.
Onun xnwndq bir evcqqz bwwk ièrlqn,
Kire`li hem kerpi` bacal],
Aullarlan, tokatlan, tokat`]klan...
Kapu xnwndq babu geziner,
Geziner iki tarafa, inneer,
Dqduyu gxrdwynqn, ona èki=er:
„Bo= kafal] sqn, bwwk ahmak,
Ya i=i, istemi= ahmak, bordey,
Tez dxnqsin geeri, ba=]n] iildqsin,
Benim istediimi ona sxleyqsin:
„}stqmeerim bqn olmaa ìftìyka,
Ama isteerim olmaa zengin òrbac]yka”.
Gitmi= dqdu geeri maavi denizq;
(Diilmi= uslu maavi deniz).
Alt]n bal]cak birdqn peydalanm]=,
}htqra mahkul seslqn sormu=.
Can]n ac]s]n bana, òrbac]yka-bal]k
Taa beter èki=ti kar]m,
Kqr raats]z, uykusuz kald]m:
}stemqrm]= olmaa o ìftìyka,
}stqrmi= olmaa zengin òrbac]yka”.
}stediiniz tamannans]n”.
Dxnmw= dqdu geeri, babusuna.
Da ne gxrer# Wwsek bir bina.
E=iklerdq durarm]= babusu,
Paal] samur =ubaylan omuzlar]nda,
Ba=]nda paal] bir ki`ka,
• 283 •
Boynusunda – incilqr,
Parmaklar]nda – alt]n wzwklqr,
Ayaklar]nda – k]rm]z] ìzmelqr.
Xnwndq onun àl]=kan izmetìlqr;
Babu dwwyer onnar], sa`lar]n] yolêr.
Dqdu ona yakla=m]= da xlq dan]=m]=:
„Zamansêêrs]n, zengin òrbac]yka!
Bqn bulêr]m, memnunsun buna”.
Bi=eysiz o dqduya baarm]=,
}zmet etsin damda onu yollam]=.
Tq bir afta, iki... ge`mi=,
Ama babu, sans]n, delirmi=:
Genq dqduyu bal]caa yollam]=.
„Git sqn genq bal]caa, iilt ba=]n]:
Bqn istqmeerim zengin òrbac]yka olmaa,
Bqn isteerim padi=aal]] kullanmaa”.
Pek korkmu= dqdu, yalvarm]=:
Ne sqn babu, tatula mi idin#
Osayd] u=ak akl]na m] girdin#
Ne basmaa, ne bir laf sxlemqq becerersin.
Osayd] gwlwntwmw olmaa isteersin#”
Babu, sans]n, ak]ldan bozulmu=,
Dqduya wfkedqn, bir =amar urmu=.
„Nicq sqn, bal]k`], benimnqn lafedersin,
Benimnqn, òrbac]ykaylan, kendini gxtwrersin# –
H]zl] gidqsin denizq, iiliklqn sxleerim,
Eer gitmqrsqn, zorlan gxtwrmqq izin ederim”.
Nqps]n dqdu# Gitmi= maavi denizq,
(Bulut gibi kararm]= deniz)
Genq babu kudurmaa ba=lad]:
}=temqzmi= olmaa zengin òrbac]yka,
• 284 •
}stqrmi= olmaa padi=aaka”.
Alt]n bal]cak cuvap verm]=:
Ko babun da senin padi=aaka olsun!”
Dxnmw= dqdu geeri, naalet babusuna.
Da ne# Onun xnwndq padi=aa seraylar].
Seraylar]n iìndq onun babusu,
Onun babusu tronda oturêr.
Ona izmet ederlqr boyarlar,
}èrlqr hepsi paal] =araplar.
Ellerindq tatl] turtalar
Dolay]nda babunun koruyucular
Omuzlar]nda keskin nacac]klar.
Dqdu babuyu gxrdwynqn, kqr korkmu=
Babunun ayaklar]na tez dw=mw=,
Biraz kendinq geldiynqn, babuya demi=:
„Zamansêêrs]n, wwsek padi=aaka!
Art]k sqn gerèktqn padi=aaka,
+indi, baari, memnunsun mu sqn#”
Babu ona wwsektqn bakm]=,
Onu tez xnwndqn koolatm]=.
H]zl] gelmi=lqr boyarlar, koruyucular,
Dqduyu, yumuruklay]p, uratm]=lar.
Kapuda nacakl]lar
Onu bak]=lan k]ym]=lar.
Serayda bulunannar,
Babuyu koruyannar
Dqdudan, òk gwlmw=lqr
Ona twrlw ac] laf sxlemi=lqr:
„Xlq da sana lqqz]m, ahmak,
Nereyi gidersin ba=ka kerq bak.
Ba=ka gwlwntw sqn olma,
Bxlq erlerq sokulma!
Tq bir afta, iki ge`mi=
Babu taa beter delirmi=:
Bekìlerini dqduya yollêêr,
Bulsunnar onu s]marlêêr.
Dqduyu swrwklediynqn, ona takazalêêr:
• 285 •
„Git genq bal]caa, ba=]n] iilt,
Hadi aaz]n] a`ma òk! Git!
}stqmeerim serbest padi=aaka olmaa,
}steerin denizlerin wstwnq koyulmaa!
Denizdq-okeanda ya=amaa
Alt]n bal]caa istediimq gxrq kullanmaa”.
Dqdu eltenmemi= kar=] koymaa,
Kar=] laf ona sxlemqq.
Tq maavi denizq o gider
Kara denizdq eser borannar.
Dalgalar ka`]nêr, uluyêr
Bwwk bela adayarm]= onnar.
Na=ey yapay]m o naalet babuylan#
Art]k istemqzmi= padi=aaka olmaa,
}stqrmis denizlerq òrbac]yka koyulmaa,
Okeanda-denizdq ya=amaa
Hem istediinq gxrq seni kullanmaa”.
Bi=ey dememi= ona bal]cak.
Sade can]n] onun sarm]= s]cak.
Kuyruunu salt bal]k =lqplatm]=,
Denizin dibinq taa dalm]=.
~ok vak]t beklemi= o cuvap,
Ama yok... – ne istqqrseydin yap.
Sora geeri o, evq dxnmw=...
Baksa: genq xnwndq onun eski bordey,
E=iklerdq oturêr babu, iyer ardey.
Babunun xnwndq – k]r]k teknq,
}stemi= dqdu babuya urmaa bir tepmq,
Salt eti=tirqmemi=,
~wnku masal tez bitmi=.
• 286 •
• A.S. Pu=kinin ang] masallar]n] vard]r aalar – rusà: r]bolovn]e seti
okuduunuz#
mahkul – y]m]=ak, hat]rl]
• A`]klay]n dqdunun hem babunun
kqqr – kazan`
swretlerini.
ki`ka – ba=]na giimqq bir
• Yazd]r]n babuyu, bularak argument
tertip
inand]rmaa kendi bak]=]n].
inci – paal] sedef
• Nelqr istemi= babu alt]n bal]caktan#
eltenmqq – denemqq, girgin-
Ne wzerq# Annad]n.
nik bulmaa
• Yazd]r]n bal]caa, ang]s] bulmu= ken-
disindq saburluk da bunca vak]t tamannam]= fena hem tamah babunun
istediklerini.
• Neìn bal]cak tamannamam]= babunun bitki istediini# }nand]r]n bak]=]n]z].
}ki moçuga
Bir fukaara adam]n varm]= bir bxlwk u=aa, ama yokmu= bir da ìzi
toprac]], neylqn baks]n onnar]. Al]p ba=]n], adam `]km]= evdqn aaramaa
bi=ey-bi=ey imeelik iìn. Gidq-gidq, kar=] gelmi= bir dqduylan.
– Nereyi, oolum# – sormu= ona dqdu.
– Var kalabal]]m, boba, ama yok neylqn bakay]m onu. Giderim, bekim
bulurum bi=ey-bi=ey di=imq atmaa.
– Gel gecelq bendq, – demi= dqdu, – da sabaa gidqrsin evinq.
Adam kalm]= dqduda. Sabaalen dqdu vermi= ona bir sofra da demi=:
– Aàn deyecqn: „kurul, sofrac]]m”, onun wstwndq peydalanacek twrlw
imeklqr. Onunnan da sqn bakacan u=aklar]n].
Evq gelirkqn, adam] karann]k k]st]rm]= komu=u kwwywndq, da o kalm]=
gecelemqq kumisindq. Kumi\a, gxrdwynqn saad]c], ba=lam]= kendini
yuurmaa, ani yok ne koysun onun xnwnq.
– Sqn, kumi\a, hi` dw=wnmq, bqn bulacam neylqn k]rp]nmaa. „Kurul,
sofrac]]m”, – demi= adam da onun wstwndq ba=lam]= peydalanmaa twrlw
imeklqr.
}mi=lqr – i`mi=lqr, cwmbw= annatm]=lar da sora saad]c] yatt]rm]=lar
ba=ka ièrdq. Kumi\a o gecq hi` uyuyamam]=: onun pek tamahl]] ge`mi=
bu sofraya. Onu=tan sabaadan o yapt]rm]= kocas]na bir ba=ka sofra, ani
buna pek benzesin da koymu=lar onu saad]c]n sofras]n]n erinq.
Sabaalen, biraz ayd]nnand]ynan, saad]`, al]p sofray], gitmi= evinq. O
istemi= sevindirmqq u=aklar]n] da koymu= eni sofray] onnar]n xnwnq, sora
• 287 •
demi=: „Kurul, sofrac]]m”, ama bi=ey peydalanmam]=. Sora taa birka`
kerq tekrarlam]= bu laflar], ama bo=una.
– Ya, ne kqqmil sofran var senin! – demi= kar]s] da adam]n kafas]na
bir sofra urmu=.
Yok nqps]n adam da genq gitmi= evdqn. Gider sofra s]rt]nda. Yolda
gidqrkqn, genq kar=]la=m]= o dqduylan:
– Nereyi, oolum, bu sofraylan#
– Bu sofra diil benim, ama kuminin. Ge`qn gecq o dii=tirmi= onu.
Adam annatt]ynan olduunu, dqdu vermi= adama iki moùga da demi=:
– Al bunnar] da, evq dxnqrkqn, genq uura kuminq. Aàn deyecqn
onnara: „lup-tup, moùga”, onnar sana i= yapacek.
Kumilqr pek hat]rl] kar=]lam]=lar saad]c]: konuklam]=lar onu,
ikramnam]=lar, sans]n ne suan imi=lqr, ne da suana kokêrlar. Yatt]
rm]=lar onu genq o odada. Gidqrkqn yatmaa, adam demi=:
– Bak]n, kumi hem kum]\a, salt demeyqsiniz bu sopalara „lup-tup,
moùga”.
Yorgun saad]` tezicik dalm]= uykuya, xlq h]rlaarm]=, ani penèrq
s]ràlar] c]ng]rdaarm]=. Ama merakl] kumi\ay] bu moùgalar raata
brakmaazm]=lar. „Ne verir bunnar da acaba# – dw=wnmw= o da, sade
dudaklar]n] =]p]rdad]p, demi=: „lup-tup, moùga”. }=idip bunu, bir moùga
konmu= kumi\an]n s]rt]na, xbwrw – tepesinq. Sora dii=mi=lqr erlerini da
taa s]k-s]k kapt]rarm]=lar kar]ya her taraftan. Kar] k]p]tm]= da àarm]=
yard]ma kocas]n]. Sade kafas]n] bu sokêr ièri, nicq bir moùga ann]s]
na kableder. Dwwmw=lqr moùgalar kumiylqn kumi\ay] taa e=eklqr sudan
gelincq hem onnar saad]c] kurtarmaya àarmay]nca. Yalvarm]=lar saad]ca,
diz `xkwp onun xnwndq, ani durgutsun bu moùgalar]. Uyanm]= saad]`,
„pr-r-r!” – demi= da moùgalar, uslan]p, kapu ard]na konmu=lar.
– Verin geeri sofram], zerq bqn onnar] k]z]=t]rarsam, taa da bet olacek!
– Al sofran] da, moùgalar]n] da git, ba=ka hi` uurama bizq! – alatlan
demi= kumi\a, ang]s], bezbelli, taa òkà moùga idi.
Alm]= saad]` moùgalar] koltuuna, urmu= sofray] s]rt]na da gitmi= evq.
– Topla, kar], u=aklar], – demi=, – ileri dooru art]k ya=ayacez!
Birka` vak]ttan sora o padi=aal]kta kopmu= bir cenk. Gitmi= bu adam
pad]=aaya da demi=:
– Padi=ay]m, ne verecqn bana, eer enseyqrsqm du=mannar]#
– Nas]l sqn yaln]z var nicq enseyqsin bukadar askeri#
– Orada – benim i=im.
– Verecqm sana yar]m padi=aal]], – demi= padi=aa, – salt ensq.
• 288 •
– Aàn adam konmu= askerin xnwnq iki moùgaylan, ba= askercinin
biri demi=:
– Ne yapacek bu erif bizq iki moùgaylan# Biz onnar] k]yacez, k]ym]
k-k]ym]k yapacez!
– Lup-tup, moùga-a-a! – baarm]= adam da èketmi= dww=. Moùgalar
uù=arm]=lar iki tarafa, askercidqn askerciyq, dwwyqrmi=lqr hepsiciini s]
rada, kimseyi unutmay]p hem bwwk-kw`wk aaramay]p. Moùgalar dxnq-
dxnq dwwyqrmi=lqr, hi` brakmaazm]=lar askercilqr gxzlerini a`s]nnar. Da
du=mannara sade bir kalarm]= – ellerinnqn kafalar]n] sar]p, sade geeri
ka`maa, nereyi gxzleri gxrqrsq.
Tq nas]l bir adam iki moùgaylan xlwmdqn kurtarm]= padi=aay]n askerini.
Dww= bittiynqn, du=mannar, bulut gibi daald]ynan, padisaa, durup laf]
nda, vermi= adama yar]m padi=aal]], deyip:
– Lqqz]m olursan, dostum, bqn genq seni àaracam.
(Yaz]l] |]rka Cxcinin annatmas]na gxrq.
Erle=tirdi Saveliy Ekonomov)
• Annad]n masal] kendi laflar]n]zlan.
• Bxlwn masal] iki paya. Ne sxlener birinci hem ikinci paylarda#
• Angi pay] taa òk beendiniz#
• Ne olmu= yalanc] kumi\aylan#
• Can]n]z ona ac]d] m]# Neìn#
• Nicq yard]m etmi= fukaara adam padi=aaya#
• „Ne suan imi= ne suana kokêr”, nicq annêêrs]n]z bu sxleyi=i#
Ana taraf]*
(Kalm]k halk masal])
Dwnnedq yok taa paal] o erdqn, o taraftan, neredq duumu=un, o
topraktan, neredq bwwmw=wn; o gxktqn, ang]s]n]n alt]nda kaavilenmi=in –
hep xlq kurt-ku=lar da, – ana taraf]n] unutmêêrlar, gezerlqr-gezerlqr – da
genq geeri, ana topraana dxnerlqr.
Vak]d]n birindq bir zengin padi=aaya bir kqqmil ku=àaz baa=lam]=lar.
O xlq gxzql àlarm]=, ani kqr gwne= ta, onu i=ittiynqn, durgunarm]= gxktq
da pek may]l olarm]= hem =a=a kalarm]= bu ku=un twrkwlerinq. Padi=aa izin
vermi= yaps]nnar o ku=a deyni bir alt]n kafes hem kxrpq kugu (lebed’)
ku=un twwlerindqn bir yuva ona. Hem demi= taa padi=aa, ki doyursunnar
bu ku=àaz] en paal] imeklqrlqn. Doyurucular]n hem bak]c]lar]n wstwnq
koymu= kendi ilk yard]mc]s]n].
• 289 •
– Bendq bu ku= ya=ayacek xlq, nicq bir dq ku= bu dwnnedq taa ya=amad],
– demi= padi=aa. – Bqn isteerim bwtwn dwnnedqn gxzellii sevennqr hem
gxzelliktqn annayannar gelsinnqr da seslesinnqr bu ku=àaz]n twrkwlerini.
Nicq demi= padi=aa, ku=un kafesini xlq da yapm]=lar.
Her sabaa zulum padi=aa erken kalkarm]= da gidqrmi=, ki seslesin o
ku=un twrkwlerini. Ama bo=una. Ku=àaz susarm]=.
„Bekim o s]na=]k taazq lwzgercqq# Bekim ona deyni burada bunal]
k soluk# – dw=wnqrmi= padi=aa, da vermi= izin `]kars]nnar onu ba=àya.
Padi=aay]n bu ba=às]ndan kqr bwtwn dwnnedq dq taa gxzql ba=à yokmu=.
Wwsek, dall] aa`lar, nicq da ìèklqr, eri xttqrmi=lqr taazq soluklan, gxzelliklqn
hem bwrcw kokuylan. Girdiynqn o ba=àya, adam kqr istemqqzmi= `]kmaa
oradan. O ba=à kokular] herbir hastal]ktan, derttqn ila`layarm]=lar. Adam,
durdukà onun iìndq, kendini taa gen`, taa saal]kl] duyarm]=.
Ama ku=àaz ba=àda da susarm]=.
„Taa ne isteer bu ku=àaz# – dw=wnqrmi= padi=aa. – Bendq bet ya=amas]
m] onun# Neìn ozaman o àlmêêr# – aarayarm]= padi=aa cuvap”.
Padi=aa kendi soru=lar]na xlq da cuvap bulmay]p, toplam]= ihtyarlar]
hem arif adamnar], ki i=itsin onnar]n dw=wnmeklerini, onnar]n fikirlerini.
Onnar]n aralar]ndan birisi demi=: „Bekim ku=àaz hastaland] da
kaybetti sesini#” }kincisinq gelqrmi=, ani ku=àaz] dii=tirdilqr. Ba=kalar]
dw=wnqrmi=lqr twrlw-twrlw.
Onnardan sora padi=aa denemi= twrlw-twrlw, sxlediklerinq gxrq, ama
ku=àaz]n sesini xlq da i=itmemi=. Asm]=lar kafesìin dolayanna twrlw
gxzql, gxz ya=] gibi duruk, paal] ta=àazlar, ama bo=una.
Ozaman padi=aa vermi= izin getirsinnqr o arifi, ang]s]n] padi=aa alm]=t]
esirlqq ge`qn cenktq da demi= ona:
– Sxlq, arif adam, ne yapal]m bu ku=àazlan da ba=las]n àlmaa# Eer
sesini i=idqrseydim, seni salverecqm serbestlqq.
W` gwn dw=wnmw= arif, w` gecq da sabaas] demi=:
– Gxtwr, padi=aa, ku=àaz] ba=ka taraflara da gezdir, taa bulunca onun
ana taraf]n]. Bekim o orada àlacek.
W` y]l zeetlenmi= padi=aa, òk erlerdq gezmi=lqr o ku=lan, ama diil bo=una.
Padi=aa izmetìlerinnqn gezq-gezq, eti=mi=lqr bir batk]n erq. Orada
bwwyarmi= sade alàrak gwmelqr hem yak]nda gxrwnqrmi= bir kw`wrqk
daacaaz. Aar soluyarm]= o batk]n er. Havada uù=arm]= binnqrlqn kxr-
hem sivrisinek. Onnar xlq dalayarm]=lar, ani pedi=aay]n izmetìlerinq hi`
yokmu= kurtulu=.
• 290 •
Padi=aay]n izmetìleri asm]=lar alt]n kafesi o ku=lan bir saksaula, yan]-
na koymu=lar bekì da erle=mi=lqr orada gecelemqq.
Aàn ba=lam]= dannar aarmaa sora da yar]m gxkw kaplam]=, ku=àaz
birdqn uyanm]=. O uzatm]= kanat`]klar]n], birqr-birqr ba=lam]= twwceezlerini
gagas]nnan paklamaa.
Gxrdwynqn, ani ku=àaz uyand], bekì uyand]rm]= padi=aay].
Aàn gwnduusu k]zarm]= da gxrwnmw= gwne=in ilk oku, ku=àaz birdqn
istemi=, uùp, yukar] kalkmaa, ama urulduynan kafesin tavan]na, dw=mw=
a=aa. Annay]p, ani kafestq bulunêr, bak]nm]= o iki tarafa da yar] seslqn
ba=lam]= àlmaa. }lktqn o àlm]= wz sekiz garip asirlik twrkwsw.
}=ittiynqn sabaa erkenniindq bu garip twrkwleri y]llarlan susmaktan
sora, padi=aa hem onun izmetìleri sesleyqrmi=lqr ku=u iilik kafalarlan,
=a=arak hem annayarak ku=un susmak sebepini.
Ama aàn ku=àaz èketmi= àlmaa kendi sevinmqk twrkwlerini,
binnqrlqn hep bxlq ku=àazlar toplanm]=lar dolaylardan bu sesq da
birdqn eklenmi=lqr ku=un èkedilmi= twrkwlerinq. Padi=aa hem izmetìleri
korkarm]=lar kqr solumaa, k]p]rdanmaa da bozmaa bu kqqmil dwzwlw
sabaa ku= horunu, ang]s] àlarm]= gimn kendi taraf]na, gxstererqk onun
gxzelliini, paal]l]]n] hem yak]nn]]n]. Bu horun twrkwlerindq i=idilqrmi=
hem duyularm]= bwwk can s]cakl]] u`suz sevda kendi taraf]na.
„Kqr ku= ta olsa, yok nicq àlmas]n kendi taraf]n gxzellii iìn, –
dw=wnmw= padi=aa, annayarak, ani ku=un vatan] – buras]. – Ku=àaz tan]
d] kendi topraan], ang]s]n] gxrmediydi art]k w` y]l, onu=tan da àld]”.
– A`]n kafesin kapucuunu da salverin ku=àz] serbestlqq! – baarm]=
padi=aa.
Bunu gxrdwynqn, hepsi ku=àarlar taa bin hem bir twrkw àlm]=lar
serbestlik hem ana topraklar]na bwwk sevda iìn.
„Tq ne o serbestlik, – dw=wnmw= padi=aa da kendi izmetìlerinnqn
doorulmu= evq”. Evq eti=tiynqn, padi=aa taa o gwnw vermi= serbestlik
asirliktq bulunan arif adama da, ang]s] vermi=ti padi=aaya dooru cuvap.
• Nedqn èkeder bu yaratma#
• Yazd]r]n o ku=u, ang]s]n] baa=lam]=lar padi=aaya#
• Neìn padi=aa izin vermi= ku=a deyni yaps]nnar alt]n kafes#
• Neìn padi=aa cok erlqr gezmi= bu ku=lan#
• Neredq hem neìn ku= ba=lam]= àlmaa# A`]klay]n bak]=]n]z].
• Bulun yaratman]n xz fikirini da inand]r]n dooruluunuzu.
• 291 •
Borçlu
Varm]= Delik kwwywndq bir adam. Pek fukaaraym]=. Bwtwn k]= bor`lan]-
rm]= xlq, ani yaz da k]sa gelqrmi= bor`lar iìn i=lemqq. Hery]l, gittik`q,
o kalarm]= birqraz bor`lu òrbac]s]na. Butak]m onun bor`lar], katlana-
katlana, eti=mi=lqr be= binq. }lkyaz]n adam]n òrbac]s] s]kà gelqrmi= ona-
hep borcunu istemqq. O bilqrmi=, ani fukaara yok neylqn xde=sin, ama,
s]k-s]k gelip, baar]narm]= onun aulunda:
– Nezaman xde=ecez# Genq ilkyaz geldi! Sqn geerideki bor`lar]n] hi`
dw=wnmeersin da èvirmqq!
– E-e-e, tq i= bulamad]m. Dayan taa bir afta, iki... da bekim biraz]n]
xdqqrim, biraz] iìn da sana i=leyecqm, k]v]r-k]v]r k]vranarm]= fukaara.
– Bi=ey bilmeerim! – sirkelenirmi= bwwk =kembeli zengin. – Xbwr
pazaradan paran]n baari biraz]n] haz]rlayas]n. Urup kam`]ylan kara
beygirinq, òrbac] bri`kas]nnan `]karm]= fukaaran]n aulundan. O s]karm]=
fukaaray], ki istqqrmi= ona yaz]n taa zeedecq i=letmqq. Hem her yaz xlq
yaparm]=. }lkyazdan taa ba=layarm]= gezmqq fukaaraya borcu iìn da
bwtwn yaz swzqrmi= onun kuvedini. Hem gelqn k]=adan fukaaran]n borcu
òrbac]s]na iisilecek erinq taa bwwlqrmi=.
Bir kerq bu fukaara yakacak iìn bir aa` budaarm]=. Bu i=i yaparkan-
da fukaara hep kendi bor`lar] iìn dw=wnqrmi=. Dw=wnmektqn art]k kafas]
dxnqrmi=. Da bxlq dw=wnerqk, hi` denqmemi=, nicq ba=lam]= kesmqq aac]n
o dal]n], ang]s]n]n wstwndq bulunarm]=. Fukaara butak]m i=leyqrkqn,
ge`mi= oradan bir yolcu.
– Hey zaametì! – ses etmi= yolcu. – Kesmq o dal], zerq dw=ecqn.
– Gidersin mi yoluna, git! – cuvap etmi= fukaara. – Sava=ma bilmqq,
neyi bilmeersin.
Yolcu susmu= da bakm]= yoluna. Bir da fukaara, dal] kestiynqn,
lumburday]p, erq dw=mw=.
– Bey! Helq bak sqn!.. – ba=lam]= dw=wnmqq fukaara. – Bu adam
halizdqn bilqrmi=, ani bqn dw=ecqm. O sanki olmas]n bilgic# Ya eti=eyim
bqn onu da soray]m, nezaman bqn xlecqm da kurtulacam bor`lardan...
Fukaara kaàrak eti=mi= yolcuyu da sormu= ona:
– Hey, bilgi` adam, bildin, ani dw=ecqm aa`tan, sqn olmal] bilersin,
nezaman bqn xlecqm da# Pek yalvaracam sana, ki sxleyqsin bana, nezaman
bqn xlecqm da kurtulacam bor`lardan. Yolcu, òk dw=wnmeyip, =akadan
demi= buna:
– K]rk gwndqn sora xlecqn. Y]k]l hadi ba=]mdan, deliba=!
• 292 •
– Saa olas]n, yolcu! Saa olas]n, ani sxledin. Sqn beni pek sevindirdin.
Az vak]d]m kalm]= bor`tan kurtulmaa...
Dxner bu fukaara evq da deer kar]s]na:
– Kar], bqn bilerim xleceemi. Aàn gelecek òrbac] istemqq borcu,
deyqsin ona, ani xde=ecez onunnan k]rk gwndqn sora.
– Ee, neredqn sqn alacan para, bq adam#
– Neredqn... Bqn k]rk]nc] gwnw xlecqm.
– Ee, ozaman òrbac] geldiynqn, bqn ona ne deyim#
– Deyqsin ona, ani, kim ald]yd], o xldw. Git ta ondan istq. Da xlesinnqn
sqn da kurtulacan, bqn da kurtulacam.
Gelmi= bir kerq òrbac], sormu= borcunu maamilqsurat. Aàn i=itmi=,
ani k]rk gwndqn sora fukaaran]n var neeti xde=mqq, kesmi= geerisini ona
gelmqq. Dw=wnmw= kendi kendinq: „K]rk]nc] gwnw gidecqm da bqn onun
kefini dwzecqm. Neredqn o bukadar para bulacek# Belli ki yalan sxleer...”
Fukaara otuz dokuzuncu gwnw av=amneen kazm]= kendisinq mezar da k]r-
k]nc] gwnw korkudan, bor`lar onu eti=mesin evdq deyni, taa ìnsabaalqndqn
gitmi= da yatm]= mezara. Taa onun ard]na gelmi= birli`kaylan òrbac] da
ba=lam]= sormaa borcu... Kar] demi=:
– Kimq verdin – ondan da istq!
– Neredq o yq# – bir deliba= wfkesinnqn sormu= òrbac].
– Mezarl]kta, – demi= kar].
– Nqbêr orada#
– Xldw, ne yapaceyd]. Bilmeermisin mi, kimi mezarlaa gxtwrerlqr#
Zengin òrbac] wfkedqn bilmqqzmi=, ne yaps]n da, bir kam`] èkip
beygirinq, doorutmu= yolunu mezarlaa, ki gxrswn, asl] m], ani o xldw...
Bakêr – mezar a`]km]=. }ìndq fukaara yatêr arkas] wstwnq.
– Sqn neìn burada yatêrs]n#
Fukaara yap]narm]= xlw, susarm]= kapal] gxzlqrlqn...
– Sqn haz]rlad]n m] borcu#...
Fukaara genq susarm]=...
– Ya bakal]m sqn taa susacan m]# – sormu= zengin da iki kam`] àkm]=
mezar iìndq yatan fukaaran]n surat]na. O yukar] cwwmw= ac]dan.
– Sqn delirdin mi, òrbac]# Ne isteersin bendqn#
– }steerim, ki benimnqn lafedqsin hem borcunu xdeyqsin.
– Xlwylqn diri lafeder mi#
– Ha-a-a! – ba=lam]= zevklenmqq òrbac]. – Sqn sand]n mezarda
saklanacan da bqn seni bulmayacam m]#
– Bulêrs]n]z, bulêrs]n]z! – oflam]= fukaara. – Mezarl]kta da sizdqn
yok kurtulu=...
• 293 •
– ~ok lafetmq, hay]n kxpek! – baar]narm]= zengin. – Para bilerim, ani
sendq yok. Kalk ta gel ozaman i=q. Bendq yok, kim k]ra `]ks]n...
– Tq giderim, – demi= fukaara, da `]km]= mezardan.
Bundan sora fukaara genq, nicq da ba=ka y]llar, gitmi= zenginin k]rlar]-
n] i=lemqq, kendi òktank] bor`lar]nnan xde=mqq deyni.
• Annad]n masal]n iìndeliini tekstq yak]n.
Su – bu b]r saalık
(Twrkmen legendas])
Twrkmennqr herzaman dw=wnqrdilqr, kqr dw=lerindq dq gxrqrdilqr suyu.

Da onu=tan su iìn kurard]lar twrlw legendalar hem kqqmil masallar. Tq
onnar]n birisi.
Evelki vak]tlarda Barsa-Gelme= (bizimcq – Gidip-Gelmqz) kwwceezindq
ya=ayarm]= bir xrtwlw taligan]n alt]nda bir ihtyar kar] òcucaannan.
~ocucaan ad] Toyliymi=. Gwnwn birindq Toylinin mamusu pek hastalanm]=.
– ~ocuum, – demi= mamusu, – pek isteerim bir bay]r s]z]nt]s]ndan su
i`mqq. Okadar ki oray] uzak gitmqq. Hem sqn da taa kw`wkswn...
Toyli pek sevqrmi= mamusunu. O neetlenmi= getirmqq mamusuna s]z]-
nt] suyu wwsek bay]rlar]n wstwndqn. ~ok oyalanmay]p, alm]= torbas]na bir
pita, bir bo= testi iìnq su almaa, pinmi= e=eìinq atl] da yollanm]= uzak
hem korkun`lu yola.
~ok vak]t Toyli yolda bulunmu=, eti=incq o bay]rlara, twrlw korkular
geìrmi=. Hi` bir dq saada yolda durgunmam]=, neìnki bilqrmi=, ani evdq
anas] onu suylan bekleer. Eti=er Toyli o bay]rlara gecq vak]d]. Pinmqq
gecq bay]rlar]n wstwnq korkmu= da, bulup bir yak]=]kl] gwmq, yatm]= alt]-
nda dinnenmqq.
Sabaalqn, aàn sade taa ba=lam]=t] dan erleri aarmaa, Toyli pinmi= bay]-
rlar]n wstwnq, bulmu= o serin, gxz ya=] gibi duruk sulu s]z]nt]y], doldurmu=
testisini sucaazlan da alatlam]= taa h]zl]ca eti=mqq evq.
Yolda, geeri dxnqrkqn, ona kar=] gelmi= w` zengin adam. Onnar]n
birisi Toylinin bir testi suyuna verqrmi= deveyi. }kincisi – bir beygir hem
anas]na deyni gxzql bir fistan. W`wncw zengin adam verqrmi= alt]n. Ama
òcucak gxtwrmw= suyu mamusuna.
}`mi= mamusu doyunca o siz]nt] suyundan da birdqn saal]] onun erinq
dxnmw=, sans]n hi` diilmi= ta hasta. Toyli annatm]= mamusuna, kimnqrlqn
bulu=tu yolda.
• 294 •
– Sqn helal òcuksun, – demi= mamusu. – Tutas]n akl]nda, u=aam: su
bizim `xllwktq – bu bir saal]k.
• Günün birindä ne istemiş çocucaan mamusu#

• Toyli neetlenmiş neredän su getirmää mamusuna#
• Su – bu bir saalık. Bu lafların maanasını açıklayın.

1. Ang] yaratmadan bu laflar#
Git onun ard]na –
Masalda o ya=êêr
Hem seninnqn bilq
Kiyad] aktarêr.
a) „Masal dwnnesindqn”; c) „Kw`wk fidandan”;
b) „Parmac]klardan”; d) „~eker ya=amaa”.
2. Tan]y]n masal] verilmi= s]rac]klara gxrq:
a) „H]zl] iilip fantana, beni, tutup, `]kar]n. Bqn sizin k]z]n]z. Bqn – Dal]m”.
b) „Nqps]n babu, wfkesindq taa da fena hem ìrkin olêr. Da èkeder suyu
kemirmqq demir di=lerinnqn. Ama su hep su kalêr da babu dwwner, baarêr,
ka`]nêr derq boyunda – bi=ey yapamêêr, dw=er su iìnq.”
c) „Dqdu, a` kapuyu! ~]kartma wfkemi! Ev benim, diil senin”.
„Kolay gelq, mari k]z! Ne sulêêrs]n onnar]# Bilersin mi nekadar yaprak
var onnarda#”
3. „K]rnak k]z” ang] halk]n masal]#
a) K]rg]z halk masal]; c) Moldovan halk masal];
b) Twrk halk masal]; d) Gagauz halk masal].
4. „Kolobok” (Rus halk masal]n]) rollara gxrq haz]rlay]n. (Kxstwmnar]
haz]rlay]n kendiniz).
5. „Topal xrdecik” o:
a) annatma; c) masal;
b) =iir; d) fabula.
6. S]ralanm]= masallar]n aras]ndan ang]s] bwwlw#
a) „Kolobok”; c) „Demir di=li babu”;
b) „K]rnak k]z”; d) „Beenilmi= ì`qq”.
• 295 •
Manualul acesta este proprietatea Ministerului Educaţiei al Republicii Moldova.
Şcoala _____________________________________________
Manualul nr. ______________
Anul de Numele de familie Anul şcolar Aspectul manualului
folosire şi prenumele elevului la primire la restituire
1.
2.
3.
4.
5.
• Dirigintele controlează dacă numele elevului este scris corect.

• Elevul nu trebuie să facă nici un fel de însemnări.
• Aspectul manualului (la primire şi la restituire) se va aprecia folosind termenii: nou, bun,
satisfăcător, nesatisfăcător.
Imprimare la Tipografia „BALACRON” SRL,

str. Calea Ieşilor, 10;
MD-2069, Chişinău, Republica Moldova
Comanda nr. 677

III Limba Gagauza

Încărcat de

Informații document

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

III Limba Gagauza

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Știința, 2016

Elaborat conform curriculumului disciplinar în vigoare și aprobat prin Ordinul ministrului

Responsabil de ediţie: Valentina Rîbalchina

Întreprinderea Editorial-Poligrafică Știinţa,

Toate drepturile asupra acestei ediţii aparţin Întreprinderii Editorial-Poligrafice Știinţa.

© Konstantin Vasilioglu, Ana Stoletneaia. 2012, 2016

— kurallar] a`]kladan soru=: literatura teoriyas]

— kural] lqqz]m esaba almaa

— kural] lqqz]m bilmqq

— i=lqr hem soru=lar

— fonetika (ses-bukva) analizi

Kxrwk — laflar, ang]lar]n]n dooru yaz]lmas]n] lqqz]m

Sqn =kolaya gel-

Nedqn kurulu bizim sxzwmwz#

1. Gxzdqn ge`irin resimi. Kóyun ad]n]. Kurun birqr tekst w`qr

~ok =enni ge`ti bu yaz*:

Yaz]n (kullan]n nasaatlar])**.

Bizim sxzwmwz dwzwlw cwmlelerdqn, cwmlelqr da – laflardan.

Okuyup, siz ne annad]n]z bu teksttqn#

TEKST: dwzwler abza\lardan. Herbir abza\ yaz]lêr k]rm]z] s]radan.

4. Okuyun cwmleleri hem ay]r] laflar].

1. Yard]mnamaa, kolhoz, i=, bereket, yaz. 2. Yaz. +kolac]lar i=leerlqr

Yaz]n cwmleleri xlq, ki onnardan annatma olsun.

– Yaz]n sqn neredqydin#

7. ~xzwn bulmaycay] kafes`iklerq gxrq.

Herbir laflan kurun birqr cwmlq.

8. Okuyun. Sxlqyin, ka` cwmlq bu teksttq var.

Koola=maa — biri-biri ard] sora ka`maa

Subyekt gxsterer, kimin yada ne i`in sxlener cwmledq.

1. Cwmlq bitirilmi= fikir gxsterer.

10. ~xzwn bilmeyceleri.

1)) Tombarlak bir evceezdq

Sade evceezi k]rd]ynan,

2) Hergwn beni kullan'rlar,

Ama kim soyundur'r,

Yaz]n bilmeyceleri. `anak

11. Doldurun kafes`ikleri uyan bukvalarlan. Kurun

Bulduu laflarlan kurun birqr cwmlq. o l

12. Okuyun teksti. Ne i`in o#

14. Okuyun. A`]klay]n uygun sxzlerin maanalar]n].

Yaz]n tefterlerinizq. Bulun kar=] maanal] laflar] da yaz]n ay]r].

15. Okyuyn. Ólun dikat. ayaz

16. Okuyun soru=lar] hem cuvaplar].

Laf — o predmetin, n]=an]n yada i=lemin ad].

Laflar, ang]lar] cuvap ederlqr soru=lara:

Kapay]n kiyad] da haz]rlan]n cuvap etmqq ilktqn birinci, sora

17. Yaz]n laflar] w` direcqq:

1) Laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin adlar]n];

Yaz, yazl...k, yaz.l, t]ynak, y]kanmaa, s]c...k, k]zg]n,

Kóyun ka`]r]lm]= bukvalar]. Aazdan herbir lafa koyun soru=.

Xrnek: yazl]k merakl] esmerlenmqq

Esmerlenmqq – k]zarmaa, yanmaa (gwne=tq)

1) Wwlen taraftan gelerim

2) Ya=''r bizdq k]=lan yaz,

19. Bulun maanayca uyan laflar], ang]lar] gxstererlqr predmetlerin

Aa`lar (n e s o y # ) e=il, twrkw (n e s o y # )..., ..., gxk (n e s o y # ) ..., ...,

20. Okuyun. Var m] nicq bu cwmlelerq demqq tekst#

Korkak olan]n] kxpeklqr uzaktan tan]yarm]=lar. Aa` adam]n karn] do-

Gw` – prost, bet

21. Okuyun. Kimin i`in hem ne i`in yaz]l] bu =iirdq#

Ya=''r]z biz Moldovada,

Yaz]n =iirceezi kiyats]z.

}nsannar]n soyadlar], adlar] hem bobaycalar], hayvannar]n

22. Okuyun. ~xzwn bulmaycay]. merkez