Sunteți pe pagina 1din 160

Onnqnponnu H. H., 3nnxennu-Kyseuxnna T. A., Benen1a T. m.

HCHXOAOIHR CEMEHHLX KPH3HCOB


Hsa1entc1no: Peut
2006 r.
B xnnre coepxarcx reopernuecxne n meroonornuecxne nonoxennx cemeno ncnxonornn n ncnxorepannn. Hpecrannen
osop cementx xpnsncon, onncanne xaxoro ns xoroptx coepxnr ]enomenonornm, narnocrnxy n pexomenannn no oxasannm
ncnxonornuecxo nomomn. Hpnneent rexnnxn n npnemt paort c cemte, a raxxe cnennantno noopannt narnocrnuecxn
nncrpymenrapn, xoropte moryr oxasartcx nonesntmn n paore ncnxonora-xoncyntranra.
Knnra npenasnauena nx cryenron, oyuammnxcx no cnennantnocrn Hcnxonornx, cementx ncnxonoron n
ncnxorepanenron, ncnxonoron-xoncyntranron, ncnxonoron, paorammnx n yupexennxx opasonannx, connantntx paornnxon n
nearoron, a raxxe moxer trt nnrepecna rem, xro nyxaercx n onee rnyoxom nonnmannn ncroxon cocrnenntx cementx
nponem n cnocoon nx paspemennx.
BBEEHHE
Inana 1. HCHXOAOIHR CEMEHHLX KPH3HCOB
1.1. OCHOBHIE HOHTH CEMEHHOH HCHXOHOIHH
1.2. OFBHE HPHHHHHI, BHI H HAHPABHEHH OKA3AHH HCHXOHOIHuECKOH HOMOBH CEMIE
1.3. OCHOBHIE HOHOXEHH HCHXOHOIHH CEMEHHIX KPH3HCOB
1.3.1. Honxrne o xpnsnce
1.3.2. Cement xpnsnc
Inana 2. HOPMATHBHLE CEMEHHLE KPH3HCL
2.1. HOHTHE HOPMATHBHOIO CEMEHHOIO KPH3HCA
2.2. KPH3HC 1. HPHHTHE HA CEF CVHPVXECKHX OF3ATEHICTB
2.2.1. uenomenonornx xpnsnca
2.2.2. narnocrnxa
2.2.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.3. KPH3HC 2. OCBOEHHE CVHPVIAMH POHTEHICKHX POHEH H HPHHTHE uAKTA HOBHEHH HOBOIO uHEHA CEMIH
2.3.1. uenomenonornx xpnsnca
2.3.2. narnocrnxa
2.3.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.4. KPH3HC 3. BKHRuEHHE ETEH BO BHEBHHE COHHAHIHIE CTPVKTVPI
2.4.1. uenomenonornx xpnsnca
2.4.2. narnocrnxa
2.4.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.5. KPH3HC 4. HPHHTHE uAKTA BCTVHHEHH PEFEHKA B HOPOCTKOBIH HEPHO
2.5.1. uenomenonornx xpnsnca
2.5.2. narnocrnxa
2.5.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.6. KPH3HC 5. CEMI, B KOTOPOH BIPOCBHH PEFEHOK HOKHAET OM
2.6.1. uenomenonornx xpnsnca
2.6.2. narnocrnxa
2.6.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.7. KPH3HC 6. CVHPVIH BHOBI OCTARTC BBOEM (xpnsnc cemtn, n ocnonnom ntnonnnnme cnom ponrentcxym ]ynxnnm)
2.7.1. uenomenonornx xpnsnca
2.7.2. narnocrnxa
2.7.3. Hcnxonornuecxax nomomt
2.8. HOBTOPHIH FPAK
2.8.1. uenomenonornx xpnsnca
2.8.2. narnocrnxa
2.8.3. Hcnxonornuecxax nomomt
Inana 3.HEHOPMATHBHLE CEMEHHLE KPH3HCL
3.1. HOHTHE HEHOPMATHBHOIO CEMEHHOIO KPH3HCA
3.2. H3MEHA
3.2.1. uenomenonornx xpnsnca
3.2.2. Hcnxonornuecxax nomomt
3.3. PA3BO
3.3.1uenomenonornx xpnsnca
3.3.2. Hcnxonornuecxax nomomt
3.4. TXEHA FOHE3HI
3.4.1. uenomenonornx xpnsnca
3.4.2. Hcnxonornuecxax nomomt
3.5. HHHECT
3.5.1. uenomenonornx xpnsnca
3.5.2. narnocrnxa
3.5.3. Hcnxonornuecxax nomomt
3.6. CMEPTI uHEHA CEMIH
3.6.1. uenomenonornx xpnsnca
3.6.2. Hcnxonornuecxax nomomt
Inana 4. HAIHOCTHKA CEMEHHLX B3AHMOOTHOmEHHH B CHTYAHHH KPH3HCA
4.1. HAIHOCTHKA CTPVKTVPI CEMIH
4.1.1. Onpocnnx Bxana cemeno aanrannn n cnnouennocrn(FACES-3)
4.1.2. Tecr Cemenax connorpamma
4.1.3. Onpocnnx Cemente ponn
4.1.4. Hpoexrnnnte pncynounte meronxn Pncynox cemtnn Knnernuecxn pncynox cemtn
4.1.5. Cncremnt cement recr Iepnnra ( FAST)
4.2. H3VuEHHE CEMEHHOH HCTOPHH
4.2.1. Ienorpamma
4.2.2. Ienoconnorpamma
4.3. HAIHOCTHKA CVHPVXECKHX B3AHMOOTHOBEHHH
4.3.1. Onpocnnx yonnernopennocrn paxom
4.3.2. Onpocnnx Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe(POH)
4.3.3- Onpocnnx H3A (nonnmanne, +monnonantnoe npnrxxenne, anropnrernocrt)
4.3.4. Onpocnnx Bxana nmnn n cnmnarnn
4.3.5. Mero narnocrnxn mexnnunocrntx ornomenn
4.3.6. Meronxa Moe nnctmo o cynpyre
4.4. HCCHEOBAHHE CEMIH, OXHARBEH PEFEHKA
4.4.1. Meronxa Tecr ornomenn epemenno(TOF ())
4.4.2. Meronxa Hnerono recr ornomenn
4.5. HAIHOCTHKA ETCKO-POHTEHICKHX OTHOBEHHH
4.5.1. Onpocnnx Ananns cementx nsanmoornomenn(ACB)
4.5.2. Onpocnnx Ponrene onennnamr ern(PO)
4.5.3. Onpocnnx Hsmepenne ponrentcxnx ycranonox n peaxnn(PARI)
4.5.4. Onpocnnx Bsanmoecrnne ponrent-peenox
4.5.5. Meronxa narnocrnxn ponrentcxoro ornomennx
4.5.6. Tecr narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte
4.6. HAIHOCTHKA 3MOHHOHAHIHOIO COCTOHH uHEHOB CEMIH
4.6.1. Onpocnnx Ananns cemeno rpenorn( ACT)
4.6.2. Bxana onpeenennx yponnx enpeccnn
4.6.3. Meronxa onpeenennx yponnx enpeccnn
Inana 5. TEXHHKH CEMEHHOH TEPAHHH
5.1. HOHTHE O HPOHECCVAHIHO-TEXHHuECKHX HAPAMETPAX CEMEHHOH TEPAHHH
5.2. OFBHE TEXHHKH KOHCVHITHPOBAHH H HCHXOTEPAHHH
5.2.1. Texnnxn n nnt cnymannx
5.2.2. Texnnxn nosecrnnx
5.3. TEXHHKH CEMEHHOH TEPAHHH
5.3.1. Connomerpnuecxne rexnnxn
Cemenax cxyntnrypa
Cemenax xopeorpa]nx
Cemenoe npocrpancrno
Conomennax amnx
5.3.2.Crpyxrypnte rexnnxn
Cement pnryan
5.3.3. Honeenuecxne rexnnxn
Ponrentcxn cemnnap
Koncrpyxrnnnt cnop
Cynpyxecxax xon]epennnxn Cement coner
Cement coner
Mera]opa
3anepmenne npenoxenn
Cpannenne nennocre
5.3.5. Hapaoxcantnte rexnnxn
5.3.6. Texnnxn oprannsannn ecet n cemeno repannn
Texnnxa npocnexnnannx nocneonarentnocre nsanmoecrnnx
Hnpxynxpnoe nnrepntm
IHOCCAPHH
CHHCOK HHTEPATVPI
Hpnnoxenne 1. Kapra nx copa anamnesa n ocneonannx peenxa
Hpnnoxenne 2. Anxera nx ponrene
Hpnnoxenne 3. Kapra npnema cemtn
Hpnnoxenne 4. Hcnxonornuecxne pexomenannn nmxm, nepexnnmnm yrpary nnsxoro uenonexa
Hpnnoxenne 5. Kpnrepnn mannnynxropa
BBEEHHE
B nacroxmee npemx y cnennanncron ormeuaercx ntcoxn nnrepec x nponeme oxasannx ncnxonornuecxo nomomn cemte,
naxoxmecx n xpnsncnom cocroxnnn. Bo mnorom +ro oycnonneno rem, uro n nocnenne ecxrnnernx n nncrnryre cemtn n name
crpane nponsomno ycnnenne ecrpyxrnnntx renennn. Heyxnonno ynennunnaercx uncno pasnoon n nenonntx ceme, nospacramr
macmrat raxnx xnnenn, xax connantnoe cnporcrno, ntxncrno n napxomannx cpen nopocrxon, pannne epemennocrn, xecroxoe
opamenne. B cnxsn c +rnm nce onee axryantno cranonnrcx norpenocrt cemtn n npo]eccnonantno ncnxonornuecxo nomomn.
Cnnerentcrnom anntx nerarnnntx renennn xnnxercx ynennuenne xonnuecrna opamenn x mxontntm ncnxonoram, n
ncnxonornuecxne xoncyntrannn, ncnxonornuecxne cnyxt n nenrpt, xax orentntx unenon cemtn, rax n ceme n nenom.
Paore c cemte npncyma cnox cnenn]nxa, uro oycnonneno ocoennocrxmn oexra ncnxorepanenrnuecxoro nosecrnnx n,
npexe ncero, rem, uro cemtx xnnxercx ornocnrentno saxptro cncremo. Kpome roro, neoxonmo yunrtnart, uro cemtn onaamr
cnonmn connoxyntrypntmn ocoennocrxmn. B uacrnocrn, n name crpane cemtxm cnocrnenna narpnapxantnocrt, conmecrnoe
npoxnnanne necxontxnx noxonenn, +monnonantnax n marepnantnax nsanmosanncnmocrt unenon cemtn. Mnorne cemtn xnnxmrcx
]ynxnnonantno nenonntmn, uro uacrnuno cnxsano c ocoennocrxmn nx xyntrypno-ncropnuecxoro pasnnrnx. Kpome roro, nx
ornnuaer nentcoxn yponent ncnxonornuecxo xyntrypt, npoxnnxmmncx n nnsxo mornnannn na nonyuenne ncnxonornuecxo
nomomn.
Kax noxastnaer nam ontr paort, x ncnxonory uame ncero opamaercx onn ns unenon cemtn, n axe xora ouennna
neoxonmocrt npncyrcrnnx ocrantntx omouanen, mornnnponart nx na conmecrnt npnxo ocrarouno rpyno. Bce +ro cosaer
ononnnrentnte cnoxnocrn n paore ncnxonora c cemte. B uacrnocrn, yuer anntx ]axron enaer nenosmoxntm npxmoe
nepenecenne sapyexntx moene ncnxonornuecxo nomomn cemte na nocrounocnanxncxym nouny.
Hcnxonornuecxax nomomt cemte ntcrynaer xax ornocnrentno nonax c]epa exrentnocrn npaxrnuecxoro ncnxonora. Ha
ceronxmnn ent omymaercx neocrarox paor oreuecrnenntx cnennanncron, n xoroptx tnn t cncremarnsnponant snannx n
ontr, naxonnennte n onacrn paort c cemte n cnryannn xpnsnca. Hanncanne anno xnnrn tno ntsnano neoxonmocrtm
nocnonnnrt nn]opmannonnt naxyym n onacrn ncnxonornn cementx xpnsncon n cnocoon nx npeoonennx, a raxxe
cncremarnsnponart px nonpocon, nosnnxammnx n npaxrnxe cemenoro xoncyntrnponannx n repannn.
B xauecrne ennnnt anannsa n annom noconn ntcrynaer nyxneapnax cemtx, cocroxmax ns rpex uenonex (myx, xena,
peenox), n ocoennocrn npoxnnannx em nopmarnnntx (cnxsanntx c nepexoom cemtn or onoro +rana xnsnennoro nnxna cemtn x
pyromy) n nenopmarnnntx cementx xpnsncon. Meroonornuecxnmn ocnonannxmn nx nanncannx paort xnnnnct:
crpyxrypnax reopnx cemtn C. Mnnyxnna, n pamxax xoropo paccmarpnnamrcx raxne napamerpt cemenoro
nsanmoecrnnx, xax cnnouennocrt, xoannnnn, nepapxnx, rpannnt, onnctnammne ]ynxnnonnponanne cemtn xax cncremt;
reopnx cemtn xax cncremt M. Foy+na, paccmarpnnammax +monnonantnte nponecct n cemte n rnxocrt cemeno cncremt,
nxnmuax ee cnoconocrt nepexonrt c onoro +rana xnsnennoro nnxna na pyro;
reopnx ornomenn B. H. Mxcnmena, n ocnone xoropo nexnr npecrannenne o nnunocrn xax cncreme ornomenn c mnpom,
nmtmn n camnm coo, nosnonnnmax npoanannsnponart xnsneexrentnocrt unenon cemtn no nsanmocnxsn nx omennx n
nsanmoornomenn;
xyntrypno-ncropnuecxax xonnennnx H. C. Btrorcxoro, ntenxmmax n pasnnrnn nnunocrn xpnrnuecxne nepnot, ona
tna ncnontsonana namn npn anannse xnsnennoro nnxna cemtn.
annoe meronuecxoe nocone pesyntrar paort anropcxoro xonnexrnna. Ocnono nx ero nanncannx nocnyxnn nam
npaxrnuecxn ontr xoncyntrarnnno n repanenrnuecxo paort c cemtxmn n nx orentntmn unenamn. Hpecrannennte sect
marepnant ncnontsonannct npn nponeennn oyuammnx nporpamm, rpennnron n cemnnapon nx cnennanncron n unenon ceme,
oparnnmnxcx sa ncnxonornuecxo nomomtm.
B nauane noconx coepxarcx reopernuecxne n meroonornuecxne nonoxennx cemeno ncnxonornn n ncnxorepannn xax
ocnont nx nonnmannx nponeccon, nponcxoxmnx n cemte. anee npecrannen osop cementx xpnsncon, onncanne xaxoro ns
xoroptx coepxnr ]enomenonornm, narnocrnxy n pexomenannn no oxasannm ncnxonornuecxo nomomn. B orentntx rnanax
npnneent rexnnxn n npnemt paort c cemte, a raxxe cnennantno noopannt narnocrnuecxn nncrpymenrapn, xoropte, na
nam nsrnx, moryr oxasartcx nonesntmn n paore ncnxonora-xoncyntranra.
annoe nocone npenasnaueno nx cryenron, oyuammnxcx no cnennantnocrn Hcnxonornx, cementx ncnxonoron n
ncnxorepanenron, ncnxonoron-xoncyntranron, ncnxonoron, paorammnx n yupexennxx opasonannx, connantntx paornnxon n
nearoron, a raxxe moxer trt nnrepecno rem, xro nyxaercx n onee rnyoxom nonnmannn ncroxon cocrnenntx cementx
nponem n cnocoon nx paspemennx.
Inana 1.
HCHXOAOIHR CEMEHHLX KPH3HCOB
1.1. OCHOBHLE HOHRTHR CEMEHHOH HCHXOAOIHH
Fpaunt coms nepnax crynent uenoneuecxoro omecrna.
Huepou
Cemenax ncnxonornx n ncnxorepannx cpannnrentno monoax onacrt nayxn n npaxrnxn. Hsyuennem cemtn o cepennt
XX nexa sannmanact sa pexnmn ncxnmuennxmn rontxo connonornx. Pasnnrne cemeno ncnxonornn n nospocmn x ne nnrepec co
cropont cnennanncron pasnnuntx onacre ncnxnarpon, ncnxorepanenron, nearoron, npaue, connantntx paornnxon tn
ntsnan xpnsncom, nepexnnaemtm conpemenno cemte. Hanmaemte n nocnenee npemx renennnn, cnxsannte c pocrom n
yxpennennem +xonomnuecxo camocroxrentnocrn n connantnoro pannonpannx xenmnn, nnepannsanne nsrnxon na pasno,
ynennuennem nennocrn naprnepcxnx ornomenn n paxe, ocnooxennem or xnaccontx, pennrnosntx n nannonantntx
npepaccyxon n crepeornnon, pocrom npoonxnrentnocrn xnsnn, cnnsnnn +]]exrnnnocrt ]axropon, panee crannnsnpymmnx
cemente ornomennx. Tpannnonnax narpnapxantnax cemtx nepecrana trt nx xenmnn enncrnenno ocrynno cpeo nx
camopeannsannn. uemnnncrnuecxoe nnxenne, nauanmeecx n cepenne 1960-x roon, orpaxano napymenne pannonecnoro
nonoxennx raxo connantno cncremt, xax nncrnryr cemtn, n mapxnponano nepexont, xpnsncnt momenr n ee cymecrnonannn.
Hauanmncx n +ro npemx xpnsnc npoonxaercx n n namn nn. On cnxsan c noncxom nontx moene pauntx ornomenn,
aexnarntx nx peannsannn conpemenno cemte ee ]ynxnn n cnocontx nanonee nonno yonnernopnrt nnnnnyantnte
norpenocrn cynpyron c yuerom nx nnamnuecxo npnpot.
Kpnsnc conpemenno cemtn nonnmaercx emorpa]amn xax xpnsnc nncrnrynnonantnt, ro ecrt xpnsnc cemtn xax
connantnoro nncrnryra, npoxnnxmmncx n nepnym ouepet n rom, uro cemtx nepecrana trt rax nastnaemo xuexo omecrna,
ono ns naxnemnx n ocnonntx ]ynxnn xoropo xnnxercx penpoyxrnnnax. Cemtx npecrannxer n nacroxmn momenr onee
nnamnunoe opasonanne n, n ornnune or npetyme +noxn, n mentme crenenn crannnsnpyercx connantntmn ]axropamn.
Cymecrnenno nospocno snauenne nnunocrntx mornnon n xommynnxarnnntx cnoconocre cynpyron, n yxe npaxrnuecxn
nenosmoxno oxsart nyx nme xnrt nmecre, nosecrnyx na nnx opynem connantntx nopm n onxencrnonann. uaxr cnnxennx
xonnuecrna o]nnnantno perncrpnpyemtx paxon n pocr uncna cnoontx comson moxer oxcnxrtcx ocnanennem
pernamenrnpymmero nnnxnnx connantntx nopm n npannn. Kpome roro, +ro moxer orpaxart ]opmnponanne n cosnannn nme
ornomennx x cemte xax x nncrnryry, xnsneexrentnocrt xoroporo sanncnr n ontme crenenn or nx nnuno ornercrnennocrn.
Taxnm opasom, cnenn]nxa conpemenno xnsnn oycnonnna rpanc]opmannonnte nponecct n conpemenno cemte,
rpeymmne anannsa ocoennocre ee ]ynxnnonnponannx, npoxoxennx cran xnsnennoro nnxna n ocoennocre nepexnnannx
nopmarnnntx n nenopmarnnntx xpnsncon. Hpexe uem nepern x anannsy cemtn n cnryannn xpnsnca, nenecoopasno ocranonnrtcx
na ocnonntx nonxrnxx ncnxonornn n ncnxorepannn cemtn.
B annom yuenom noconn ceutn yer paccmarpnnartcx xax cncrema, onaammax onpeenenno crpyxrypo n
cnocrnamn. Kax n ncxxym cncremy, ee xapaxrepnsyer cneymmn px npnsnaxon:
esau+osaeucu+ocmi: nsanmonnnxnne orentntx +nemenron cncremt;
xo.us+: orentnte +nemenrt cncremt, oennxxct n nenoe, npnoperamr nonte cnocrna, ornnunte or nsnauantntx
nnnnnyantntx xapaxrepncrnx;
cmpvrmvpua opeauusau, ocnonntmn napamerpamn xoropo xnnxmrcx: nepapxnunocrt, nnn conounnennocrt +nemenron
crpyxrypt; nannune rpannn, onnctnammnx nnyrpncemente ornomennx n ornomennx cemtn n oxpyxamme cpet; cnnouennocrt;
ponenax crpyxrypa cemtn;
cneuqu:uocmi euvmpucucme+uix npoeccoe (nnpxynxpnte, cnnpanennnte; npeptnncrte, nenpeptnnte);
ouua+u:uocmi, u.u cnocoouocmi paseueamic;
cnocoouocmi r ca+oopeauusauu: nannune nnyrpncementx cnn, nosnonxmmnx cemte ocranartcx nenocrno,
canancnponanno cncremo n ne paspymartcx;
oua.ermura eo+eocmasa u paseumu.
Cnoxnocrt anannsa cemtn xax cncremt saxnmuaercx n neoxonmocrn yunrtnart ror ]axr, uro nmax cncrema xnnxercx
uacrtm pyrnx, onee xpynntx cncrem n naxonrcx c nnmn n nenocpecrnennom nsanmoecrnnn n nsanmonnnxnnn. Hecmorpx na
ro, uro n annom noconn n ]oxyce anannsa naxonrcx nyx-neapnax cemtx, c nentm ]opmnponannx maxcnmantno nonntx
npecrannenn o ee xnsneexrentnocrn, neoxonmtx nx onpeenennx nanonee aexnarno crparernn ncnxonornuecxo
nomomn, na nam nsrnx, cneyer yunrtnart pasnnunte yponnn ]ynxnnonnponannx cemeno cncremt. Hamn tnn ntenent
:emipe vpoeu ce+euoeo qvuruouupoeauu nnnnnyantnt, mnxpocncremnt, maxpocncremnt, meracncremnt, yuer
xoroptx nosnonxer oecneunrt mnoxecrnennocrt nepcnexrnn npn paore c cemte (cm. ran. 1).
Ananns ]ynxnnonnponannx cnmnroma onoro ns unenon cemtn, sauacrym npecrannxmmero cnmnrom cemtn n nenom, na
pasnnuntx yponnxx nosnonxer ncnxonory cnoonee nepennrartcx n nponemnom none cemtn n ntnpart nanonee aexnarnte
nx annoro +rana paort crparernn ncnxorepanenrnuecxoro nmemarentcrna.
Hpnuep
Hponema xnnenrxn Enent K. saxnmuaercx n ee nstrounom nece. Mnoroyponnent ananns nponemt nosnonnn ntxnnrt cneymmym ]ynxnnonantnym
narpysxy annoro cnmnroma. Ha nnnnnyantnom yponne nropnunax ntroa or nannunx nonnort saxnmuaercx n rom, uro ona nosnonxer noepxnnart
npecrannennx xnnenrxn o cee xax o npannntno xenmnne, ne cxnonno x pasnparnomy opasy xnsnn. Ha mnxpocncremnom yponne nonnora ntcrynaer
]axropom, crannnsnpymmnm cynpyxecxym napy (Ecnn t x tna crpono, y menx t oxsarentno tn nmonnnx nnn x t yxe pasnenact c myxem). Ha
maxpocncremnom yponne nstrount nec nosnonxer omymart npnnanexnocrt x cemte pano ymepmero orna, n xoropo nce xenmnnt nonnte. Ha
meracncremnom yponne annt cnmnrom cnococrnyer noepxannm npecrannenn nnxamero connantnoro oxpyxennx o anno cemte xax o
ycrounno, cranntno, neantno.
K uncny ocnonntx saau ncnxonora-xoncyntranra npn paore c cemte raxxe moxno ornecrn ananns noxasa1enen
qynxnnonnponannn ceuennon cnc1eum.
Cmpvrmvpa ce+iu ono ns asontx nonxrn, ncnontsyemtx npn onncannn cemenoro nsanmoecrnnx. annt repmnn
xnnxercx xnmuentm n crpyxrypno reopnn cemtn C. Mnnyxnna: ...Crpyxrypnt noxo x cemtxm ocnonan na npecrannennn o
rom, uro cemtx ecrt neuro ontmee, uem nnnnnyantnte no-ncnxonnamnxn ee unenon. unent cemtn coornocxrcx n
coornercrnnn c onpeenenntm ycrpocrnom, xoropoe ynpannxer nx rpancaxnnxmn. 3rn ycrpocrna... ]opmnpymr nenoe
crpyxrypy cemtn (Mnnyxnn C, unmman u., 1998 (nnr. no: uepnnxon A. B., 2001, c. 29)).
Cemenax crpyxrypa npecrannxer coo conoxynnocrt +nemenron n nsanmocnxse mexy nnmn. B xauecrne crpyxrypntx
+nemenron cemtn xax cncremt ntenxmr cynpyxecxym, ponrentcxym, cnnnnronym n nnnnnyantnte nocncremt,
npecrannxmmne coo noxantnte, n]]epennnponannte conoxynnocrn cementx pone, xoropte nosnonxmr cemte ntnonnxrt
onpeenennte ]ynxnnn n oecneunnart ee xnsneexrentnocrt (Mnnyxnn C., unmman u., 1998). Hanmax nsanmoecrnne
unenon cemtn, moxno cenart ntno o ee rnnorernuecxo crpyxrype, npecrannxmme coo cnoeopasnym ronorpa]nm cemtn,
xnasnnpocrpancrnennt cpes cemeno cncremt.
Bsanmoornomennx mexy crpyxrypntmn +nemenramn cemeno cncremt xapaxrepnsymrcx cneymmnmn napamerpamn
(cnocrnamn): cnnouennocrt, nepapxnx, rnxocrt, nnemnne n nnyrpennne rpannnt, ponenax crpyxrypa cemtn (uepnnxon A. B.,
2001). B xauecrne xnmuentx nsmepenn crpyxrypt nexoropte anropt nastnamr cnnouennocrt n nepapxnm.
Tannna 1
Mnoroyponnenan uoent ncnxonornuecxoro qynxnnonnponannn ceutn
VPOBHH uVHKHHOHHPOBAHH CEMIH
Hnnnnyantnt
(orentnt unen cemtn)
Mnxpocncremnt
(nyxneapnax cemtx)
Maxpocncremnt
(pacmnpennax cemtx)
Meracncremnt
(cemtx n connantnoe
Cn.o:euuocmi (cnxst, xoresnx, +monnonantnax nnsocrt, +monnonantnax ncrannnx) moxno onpeennrt xax
ncnxonornuecxoe paccroxnne mexy unenamn cemtn. Hpnmennrentno x cementm cncremam +ro nonxrne ncnontsyercx nx
onncannx crenenn nnrencnnnocrn ornomenn, npn xoropo unent cemtn eme nocnpnnnmamr cex xax cnxsannoe nenoe.
. Oncon ntenxer uertpe yponnx cnnouennocrn n, coornercrnenno, uertpe rnna ceme (uepnnxon A. B., 2001):
1. Pasomennt (nnsxax crenent cnnouennocrn unenon cemtn, ornomennx oruyxennx).
2. Pasenennt (nexoropax +monnonantnax ncrannnponannocrt unenon cemtn).
3. Cnxsannt (+monnonantnax nnsocrt unenon cemtn, noxntnocrt no nsanmoornomennxx) .
4. 3anyrannt (yponent cnnouennocrn cnnmxom ntcox, nnsxax crenent n]]epennnponannocrn unenon cemtn).
Canancnponanntmn n oecneunnammnmn nanonee onrnmantnoe cemenoe ]ynxnnonnponanne xnnxmrcx pasenennt n
cnxsannt yponnn cnnouennocrn.
Hepapxu xapaxrepnsyer ornomennx omnnnponannx-nounnennx n cemte. Onaxo repmnn nepapxnx ne moxer trt
orpannuen anntm npocrtm onpeenennem, nocxontxy nxnmuaer n cex xapaxrepncrnxn pasnnuntx acnexron cementx
ornomenn: anropnrernocrt, omnnnponanne, crenent nnnxnnx onoro unena cemtn na pyrnx, nnacrt npnnnmart pemennx.
Honxrne nepapxnx ncnontsyercx raxxe n nsyuennn nsmenenn n crpyxrype pone n npannn nnyrpn cemtn (uepnnxon A. B., 2001).
Onnm ns nanonee rnnnuntx napymenn crpyxrypt cemtn no annomy napamerpy xnnxercx nnnepcnx nepapxnn
(nepenepnyrax nepapxnx). Hpn raxo cemeno nc]ynxnnn peenox npnoperaer nnacrn ontme, uem nmeercx xorx t y onoro ns
ponrene. Ha maxpocncremnom yponne +ror ]enomen npoxnnxercx n cnryannn, xora onpeenxmmax nosnnnx n nocnnrannn ere
sannmaercx aymxamn (eymxamn), a ne nenocpecrnenntmn ponrenxmn. B nyxneapntx cemtxx nnnepcnx nepapxnn uacro
nanmaercx npn nannunn:
mexnoxonenno xoannnnn (xoannnnn mexy peenxom n ponrenem npornn pyroro ponrenx);
xnmnuecxo sanncnmocrn onoro nnn oonx ponrene;
onesnn nnn norepn rpyocnoconocrn onoro nnn oonx ponrene;
onesnn nnn cnmnromarnuecxoro noneennx y peenxa, naroapx xoroptm on npnoperaer upesmepnoe nnnxnne n cemte n
perynnpyer cynpyxecxne nsanmoornomennx.
Hapymenne nepapxnn n cnnnnrono nocncreme moxer ntrnxert xax ee upesmepnax nepapxnsnponannocrt nnn, naoopor,
orcyrcrnne n ne nepapxnuecxo crpyxrypt.
Iuorocmi - cnoconocrt cemeno cncremt aanrnponartcx x nsmenennxm nnemne n nnyrpncemeno cnryannn. nx
+]]exrnnnoro ]ynxnnonnponannx cemtn nyxamrcx n onrnmantnom couerannn nnyrpncementx nsmenenn co cnoconocrtm
coxpanxrt cnon xapaxrepncrnxn cranntntmn. He canancnponannte no napamerpy rnxocrn cemente cncremt xapaxrepnsymrcx
pnrnnocrtm nnn xaornunocrtm.
Cemenax cncrema cranonnrcx pnrnno, xora ona nepecraer orneuart na xnsnennte saaun, nosnnxammne nepe ne n
cnxsn c npoxoxennem cran xnsnennoro nnxna. Hpn +rom cemtx repxer cnoconocrt nsmenxrtcx n npncnocannnartcx x nono
nx nee cnryannn. Hoxnnxercx renennnx x orpannuennm neperonopon, ontmnncrno pemenn nanxstnaercx nnepom. Ho .
Oncony, cncrema uacro cranonnrcx pnrnno, xora ona upesmepno nepapxnsnponana (uepnnxon A. B., 2001).
Cncrema n xaornuecxom cocroxnnn nmeer neycrounnoe nnn orpannuennoe pyxonocrno. Pemennx, npnnnmammnecx n cemte,
uacro xnnxmrcx nmnyntcnnntmn n nenpoymanntmn. Ponn nexcnt n uacro cmemamrcx or onoro unena cemtn x pyromy.
nx onncannx nsanmoornomenn mexy cemte n connantntm oxpyxennem (nnemnne rpannnt), a raxxe mexy pasnnuntmn
nocncremamn nnyrpn cemtn (nnyrpennne rpannnt) ncnontsyercx napamerp epauui ce+iu. Cemente repanenrt
paccmarpnnamr pasnnrne rpannn xax naxnt napamerp npn onenxe crpyxrypt cemtn. Cemente rpannnt ycranannnnamrcx
npannnamn (npannnamn noneennx), xoropte onpeenxmr, xro x anno cncreme nnn nocncreme npnnanexnr n xaxona +ra
npnnanexnocrt.
Ho crenenn nponnnaemocrn ntenxmr recmrue, pas+imie u npouuae+ie rpannnt. B xopomo ]ynxnnonnpymmnx cemtxx
rpannnt mexy nocncremamn xcno ouepuent n nponnnaemt. Heocrarouno uerxne nnyrpennne rpannnt sarpynxmr pasnnrne
cemtn n nspocnenne ee unenon n npnnoxr x nosnnxnonennm mexnoxonenntx xoannnn oennenn mexy unenamn
pasnnuntx nocncrem.
oxpyxenne)
HOKA3ATEHH uVHKHHOHHPOBAHH CEMIH
Kornn1nnnmn acnex1
Henrn]nxannx cex xax
unena cemtn,
nnnnnyantnte rpannnt,
cemeno oycnonnennax
nnnnnyantnax mn]onornx
Hnpxynnponanne nn]opmannn,
meraxommynnxannx, nnyrpennne
n nnemnne rpannnt nyxneapno
cemtn, npecrannennx o
cemeno nepapxnn
Cemente mn]t, cemenax
ncropnx, cemente cnenapnn,
cemente nennocrn, cemente
nopmt n npannna, nnyrpennne n
nnemnne rpannnt pacmnpenno
cemtn, npecrannennx o
cemeno nepapxnn
Hpecrannennx unenon cemtn
o nx connantnom craryce n
crenenn coornercrnnx
npnnxrtm n annom connyme
nopmam n rpeonannxm x cemte
3uonnonantnmn acnex1
Vonnernopennocrt paxom
n cementmn ornomennxmn,
comarnsannx, oycnonnennax
cementm
]ynxnnonnponannem
Crnnt +monnonantno
xommynnxannn, cnnouennocrt
Crnnt +monnonantno
xommynnxannn, cnnouennocrt
Vonnernopennocrt cemtn
cnonm nonoxennem n omecrne
Honeenuecxnn acnex1
Hpoxnnennx nnnnna xax
unena cemtn, cemenax
aanrannx
Harrepnt nsanmoecrnnx,
rpannnn n pnryant nyxneapno
cemtn, ponenoe nsanmoecrnne
unenon nyxneapno cemtn,
nepapxnuecxoe nsanmoecrnne
unenon nyxneapno cemtn
Harrepnt nsanmoecrnnx,
rpannnn n pnryant
pacmnpenno cemtn, ponenoe
nsanmoecrnne unenon
pacmnpenno cemtn,
nepapxnuecxoe nsanmoecrnne
unenon pacmnpenno cemtn
Connantnax aanrannx,
nsanmoecrnne cemtn c
connantntmn nncrnryramn,
cemenoe nsanmoecrnne,
oycnonnennoe ecrnnem
connantntx crepeornnon
Ocoennocrn eueuuux epauu orpaxamr crenent orxptrocrn cemeno cncremt nx xonraxron c nnemnnm mnpom. Cnnmxom
orxptrte cemente cncremt (npn pasmtrtx nnemnnx rpannnax) noxoxn na npoxono nop, xya n nmym mnnyry moryr
nroprnyrtcx nsnne. Taxax cemtx ne oecneunnaer neoxonmt yponent xom]opra n esonacnocrn nx ee unenon. Ho ne menee
onacna upesmepnax saxptrocrt cncremt, xnnxmmaxcx cnecrnnem ee xecrxnx nnemnnx rpannn. unent cemtn c xecrxnmn
nnemnnmn rpannnamn, xax npannno, ornnuamrcx nontmenno rpenoxnocrtm, ncntrtnamr crpax nepe nnemnnm mnpom n moryr
nmert rpynocrn npn ycranonnennn xonraxron c pyrnmn nmtmn. Buvmpeuuue epauui npoxnnxmrcx uepes pasnnunx n noneennn
unenon cemtn pasnnuntx nocncrem no ornomennm pyr x pyry. Tax, ananns rpannn mexy noxonennxmn orpaxaer
cnenn]nuecxne crpyxrypnte pasnnunx mexy nnmn n cnnouennocrn n nepapxnn.
Ce+euie po.u ycrounnte ]ynxnnn cemeno cncremt, saxpennennte sa xaxtm ns ee unenon. Ponenax crpyxrypa
cemtn npennctnaer ee unenam uro, xax, xora n n xaxo nocneonarentnocrn onn onxnt enart, nsanmoecrnyx pyr c pyrom
(Mnnyxnn C, unmman u., 1998). Kpome axryantnoro noneennx, n nonxrne pont nxnmuamrcx xenannx, nenn, yexennx,
uyncrna, connantnte ycranonxn, nennocrn n ecrnnx, xoropte oxnamrcx nnn npnnnctnamrcx romy nnn nnomy uneny cemtn.
Btenxmr cneymmne cemente ponn:
1. Ponn, onnctnammne nsanmoecrnne unenon cemtn na mnxpocncremnom yponne:
cynpyxecxne ponn: myx, xena;
ponn, ornocxmnecx x ercxo-ponrentcxo nocncreme: mart, oren, ctn, out;
ponn, ornocxmnecx x cnnnnrono nocncreme: par, cecrpa.
2. Ponn, onnctnammne nsanmoecrnne unenon cemtn na maxpocncremnom yponne:
ponn, nosnnxnonenne xoroptx oycnonneno cynpyxecxnmn cnxsxmn: cnexop, rema, nenecrxa, sxrt n p.;
ponn, oycnonnennte xponntm pocrnom: aymxa, eymxa, nnyx, nompont par n p.
B ]ynxnnonantntx cemtxx crpyxrypa cementx pone nenocrna, nnamnuna, nocnr antrepnarnnnt xapaxrep n orneuaer
cneymmnm rpeonannxm:
nenpornnopeunnocrt conoxynnocrn pone, opasymmnx nenocrnym cncremy, xax n ornomennn pone, ntnonnxemtx
onnm uenonexom, rax n cemte n nenom;
ntnonnenne ponn onxno oecneunnart yonnernopenne norpenocre ncex unenon cemtn, npn conmennn ananca
nnnnnyantnte norpenocrn norpenocrn pyrnx unenon cemtn;
coornercrnne npnnxrtx pone nosmoxnocrxm nnunocrn;
cnoconocrt unenon cemtn rnxo ]ynxnnonnponart n necxontxnx ponxx.
Hoxasarenem nc]ynxnnonantnoe cemeno cncremt cnyxnr noxnnenne naronornsnpymmnx pone, xoropte nosnonxmr
cemte xax cncreme coxpanxrt cranntnocrt, onaxo n cnny cnoe crpyxrypt n coepxannx oxastnamr ncnxo-rpanmnpymmee
nosecrnne na ee unenon (3emnnnep 3. I., Rcrnnxnc B. B., 2000). Onnm ns npnmepon poneno nc]ynxnnonantnoexnnxercx
enernponanne ponn nspocnoro peenxy, uro nectma rnnnuno nx ceme c nponemo anxoronnsannn, re mart cnacaer orna n
crpaaer, a peenox oxastnaercx nepe neoxonmocrtm crart mamnno onopo noepxnnaer ee, ne oropuaer, cxptnax cnon
ercxne rpynocrn. Hepexo npn +rom peenox ncnontsyercx (rpnanrynnpyercx) mareptm nx pemennx cynpyxecxnx
xon]nnxron: ntnnraercx xax mnr no npemx ntxntx cxananon, yuacrnyer n neperonopax c ornom na cneymmee yrpo, nanpnmep
ntraxct npasymnrt ero, n r. .
Ocoennocrn ]ynxnnonnponannx cemeno cncremt onnctnamrcx raxnmn nonxrnxmn, xax narrepnt nsanmoecrnnx,
nnpxynnponanne nn]opmannn, crnnt +monnonantno xommynnxannn, meraxommynnxannx (Xonmoropona A. F., 2002).
Hammepui esau+ooecmeu +ro ycrounnte cnocot noneennx unenon cemtn n nocroxnno nonropxmmnecx
xommynnxarnnnte crepeornnt, nxnmuammne n cex onpeenennte nocnannx (coomennx) nnn coepxamne onpeenennt cmtcn
nx unenon cemtn nanpnmep, nocroxnnoe ntpaxenne pyr pyry neonontcrna, ccopt, ntcmennanne, ont, ynnxenne,
noepxxa, samnra n r. . Crepeornnnax nocneonarentnocrt narrepnon nsanmoecrnnx n pxe cnyuaen moxer npnoperart
nnpxynxpnym ]opmy.
Huprv.upoeauue uuqop+auu n cemte orpaxaer xapaxrep omena nn]opmanne mexy unenamn cemtn, oycnonnennt
nocroxnntm nonropennem onpeenenntx narrepnon cemenoro nsanmoecrnnx. Hepeaua ro nnn nno nn]opmannn moxer
ocymecrnnxrtcx cneymmnm opasom:
n nne npxmtx n xcntx nocnann pyr pyry;
n nne xocnenntx opamenn n mannnynxrnnntx ecrnn;
n nne nontx nocnann;
c npnnneuennem rpertnx nnn nx nepeaun nn]opmannn.
Cmu.i o+ououa.iuo ro++vuurauu onpeenxercx coornomennem nosnrnnntx n nerarnnntx +monn, xpnrnxn n noxnant n
apec pyr pyra, a raxxe nannunem nnn orcyrcrnnem sanpera na orxptroe ntpaxenne uyncrn. Crnnt +monnonantnoro omennx n
cemte, n xoropom omnnnpymr nerarnnnte +monnn, nocroxnnax xpnrnxa, ynnxenne, ycrpamenne naprnepa, nenepne n ero
cnoconocrn n nosmoxnocrn, neer x cnnxennm camoonenxn n camoynaxennx, pocry nnyrpennero nanpxxennx, rpenorn, arpeccnn
n, xax cnecrnne, x nenpornuecxnm n ncnxocomarnuecxnm paccrpocrnam (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M.,
2003).
Memaro++vuurau +ro naxnax xapaxrepncrnxa cemenoro ]ynxnnonnponannx, c rouxn spennx pasnnrnx xax camo
cemeno cncremt, rax n orentntx unenon cemtn. annt repmnn onnctnaer nponecct conmecrnoro ocyxennx n ocmtcnennx
roro, uro nponcxonr mexy unenamn cemtn, ro ecrt npecrannxer coo xommenrapn nnn coomenne no nonoy xommynnxannn.
Ona moxer trt xax nepantno, rax n nenepantno, n otuno npecrannxer coo cnrnant, nomorammne npannntno nonxrt
xonrexcr coomennx. Hpornnopeunnocrt coomennx, nno na yponne ero coepxarentno nnn cmtcnono uacrn (nanpnmep,
noxenanne Fyt nenocpecrnenntm), nno ntpaxammaxcx n necoornercrnnn ero nepantntx n nenepantntx xomnonenron,
npnnonr x napaoxcy. Kpannm napnanrom noono napaoxcantno xommynnxannn xnnxercx nono saxnm (uepnnxon A.
B., 2001). nono saxnm (nonax cnxst, nonax nonymxa, nonoe nocnanne) moxer trt onpeenen xax cnryannx,
xora nnnnn na pasntx yponnxx xommynnxannn nonyuaer na npornnopeunntx coomennx or onoro n roro xe nnna, c xoroptm
on, xax npannno, naxonrcx n nnsxnx ornomennxx. Hpn +rom nn na ono ns nonyuenntx coomenn y nero ner nosmoxnocrn
aexnarno orpearnponart. B ro xe npemx on ne n cocroxnnn npepnart nsanmoecrnne n cnny snaunmocrn ornomenn. Bce +ro
enaer cnryannm esntxono, rax xax peaxnnx, aexnarnax ono uacrn nocnannx, yer ncrynart n xon]nnxr c ero pyro
uacrtm. Homnmo nono cnxsn, npnsnaxamn nc]ynxnnonantnoe cemeno meraxommynnxannn xnnxmrcx ee
]parmenrapnocrt nnn nonnax coxptrocrt (nannune cementx cexperon). Tax, nanpnmep, moxer yrannartcx nexoropax
nn]opmannx or rxxenoontnoro unena cemtn. Hpn +rom ncx cemtx nonnexaercx n ]antmnnte rxrocrnte xommynnxannn, xoropte
eme ontme ynennunnamr rpenory n enpeccnm, xax y camoro ontnoro, rax n y ero nnsxnx.
nx anannsa +nonmnnonnmx nponeccon ceuennon cnc1eum ncnontsymrcx cneymmne nonxrnx: cement mn], cemenax
ncropnx, xnsnennt nnxn cemtn, cemenax nerena.
Ce+eua ucmopu nonxrne, ornocxmeecx x ncropnuecxomy xonrexcry cemtn n onnctnammee xpononornm snaunmtx
cotrn xnsnn cemtn n reuenne necxontxnx noxonenn. 3. I. 3emnnnep (1993) nx paort c cemeno ncropne nnonr repmnn
rema, no xoroptm on nonnmaer cnenn]nuecxym, necymym +monnonantnym narpysxy nponemy, noxpyr xoropo ]opmnpyercx
nepnonuecxn nonropxmmncx n cemte xon]nnxr. Tema onpeenxer cnoco oprannsannn xnsnenntx cotrn n nnemne
npoxnnxercx n crepeornnax noneennx, xoropte nocnponsnoxrcx ns noxonennx n noxonenne. Hsyuenne ]enomena pe]a
noneenuecxnx crepeornnon tno nauaro M. Foy+nom, ycranonnnmnm, uro n cemte or noxonennx x noxonennm nanmaercx
naxonnenne n nepeaua nc]ynxnnonantntx narrepnon, uro moxer xnnrtcx npnunno nnnnnyantntx sarpynenn y unenon
cemtn. 3rn nanmennx tnn pasnnrt n sa]nxcnponant n ero xonnennnn rpancmnccnn.
Ce+eui +uq +ro mnoro]ynxnnonantnt cement ]enomen, ]opmnpymmncx na maxpocncremnom n npoxnnxmmncx
na mnxpocncremnom yponne n nne conoxynnocrn npecrannenn unenon anno cemtn o ne camo. nx oosnauennx +roro
nonxrnx ncnontsymrcx n raxne repmnnt, xax opas cemtn, opas mt, neponannx, yexennx, cemenoe xpeo,
cornaconannte oxnannx, nannnax cemenax ncnxonornx. uynxnnx cemenoro mn]a saxnmuaercx n coxptrnn or cosnannx
ornepraemo nn]opmannn o cemte n nenom n o ee unenax. Taxnm opasom, moxno nocnpnnnmart cement mn] xax cnoeopasnt
mexannsm ncnxonornuecxo samnrt cemtn, xoropt ntnonnxer oeperammym ]ynxnnm n cnococrnyer noepxannm
nenocrnocrn cemeno cncremt (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003). Hanonee nsnecrntmn xnnxmrcx
cneymmne cemente mn]t: Mt pyxnax cemtx, Mt cemtx repoen, mn] o cnacarene. Bpemx, neoxonmoe nx
]opmnponannx cemenoro mn]a, cocrannxer npnmepno nepno xnsnn rpex noxonenn cemtn (Selvini- Palazzoli M. et al., 1978).
Herarnnnoe ecrnne cementx mn]on saxnmuaercx n rom, uro cemtx cranonnrcx pnrnno; onn npenxrcrnymr ee
nopmarnnntm nsmenennxm, cnxsanntm c nnamnxo xnsnennoro nnxna cemtn. Tax, mn] o ncxnmunrentnocrn n nspannocrn
cemtn moxer nrpart pont xomnencaropno crparernn n nepnom noxonennn, xora xenanne nosntcnrt cex, nosmoxno, xax peaxnnx
na npomnte nponemt, axryannsnpyer momnym, no peanncrnunym mornnannm ocrnxennx. Onaxo n cneymmnx noxonennxx
+ror mn], nce ontme npenpamaxct n oropnannym or peantnocrn nenrpantnym cemenym nennocrt (Mt onxnt trt nyumnmn
ncera n nese), cnocoen npnnecrn x rxxentm napnnccnuecxnm paccrpocrnam unena(on) cemtn n nonno nenpoyxrnnnocrn nx
ecrnn.
Ce+eua .eeeuoa ncxaxammax peantnte ]axrt cemeno ncropnn nnrepnperannx orentntx cotrn, nosnonxmmax
noepxnnart mn] o cemenom narononyunn. Cemenax nerena ntnonnxer samnrnym ]ynxnnm. Ona moxer ornocnrtcx x mnxpo-
, maxpocncremnomy nnn x nnnnnyantnomy yponnm ncnxonornuecxoro ]ynxnnonnponannx cemtn. B ornnune or cemenoro mn]a,
cemenax nerena ocosnaercx xax nenpana, ncxaxenne nn]opmannn (nanpnmep, nerena o cynpyxecxo nepnocrn npn nannunn
nsment, nerena o ecrecrnenno cmeprn cynnnenra n p.)- Co npemenem cemenax nerena moxer crart uacrtm cemenoro mn]a.
Ce+eui ceuapu oycnonnennte cemeno ncropne, nonropxmmnecx ns noxonennx n noxonenne narrepnt
nsanmoecrnnx. Honxrne cement cnenapn eper nauano or ne reopnn M. Foy+na o rpancmnccnn.
Cneymmnm nonxrnem, onnctnammnm +nonmnnonnte nponecct n cemte, xnnxercx rusueuui ur. ce+iu,
npecrannxmmn coo nocneonarentnocrt +ranon, xoropte npoxonr n cnoem pasnnrnn nmax cpenecrarncrnuecxax cemtx.
Hpecrannenne o xnsnennom nnxne cemtn nmeer ontmoe snauenne npn onpeenennn crparernn paort c cemte. Tax, nanpnmep,
na +rane, xora ern cranonxrcx nspocntmn, cranx nycroro rnesa repanenrnuecxax paora crponrcx n coornercrnnn c
neoxonmocrtm npoxoxennx nyrn cenapannn: ponrenn onxnt ocnanrt xonrpont, nanonnnn cocrnennym xnsnt nontm
coepxannem n nepean cnonm erxm ontme ornercrnennocrn, uro nosnonnno t nocnennm, n cnom ouepet, opecrn ontmym
anronomnm. Cnanxncxne cemtn, ontme uacrtm nenrpnponannte na erxx, ncntrtnamr ontmne rpynocrn na +rom +rane nnny
rpannnonno cnaocrn cynpyxecxo nocncremt. Ho mepe nspocnennx ere cynpyrn nce onee repxmr cmtcn conmecrnoro
npoxnnannx, uro moxer npnnonrt x pacnay ceme, nsmenam, yxoy n rpyonym exrentnocrt, enpeccnxm n r. . Hensexnte
rpynocrn, cnxsannte c nepexoom x nonomy +rany xnsnennoro nnxna, norpenocrt cemtn coxpannrt npnntunt crnnt
nsanmoornomenn npononnpymr conpornnnenne cemeno cncremt neoxonmtm nsmenennxm. Bmecre c rem xaxax cemtx
onaaer ontmnmn nnn mentmnmn pecypcamn nx rpanc]opmannn.
Coepaa1entnan ocnona ansnn ceutn onnctnaercx cneymmnmn nonxrnxmn: cemente nopmt n npannna, cemente nennocrn,
rpannnn n pnryant cemtn (Xonmoropona A. F., 2002). 3. I. 3emnnnep nastnaer nx cementmn crannnsaropamn.
Ce+euie uop+i u npaeu.a conoxynnocrt ocnonann n rpeonann, na xoroptx crponrcx xnsnt cemtn. Onn moryr
xacartcx xax pexnma nx, rax n nosmoxnocrn orxptroro ntpaxennx uyncrn. Orcyrcrnne npannn n nopm npnnonr x xaocy n
cemeno cncreme, a raxxe npecrannxer ceptesnym onacnocrt nx ncnxnuecxoro sopontx unenon cemtn. Mnorne ern n
nopocrxn c ennnxnenrntm noneennem ntpocnn n cemtxx, xapaxrepnsymmnxcx xaornunocrtm. Heuerxocrt npannn n nopm, nx
nenporonopennocrt cnococrnymr pocry rpenorn y unenon cemtn n moryr npnnonrt x crpeccam, a raxxe ropmosnrt pasnnrne xax
nce cemeno cncremt, rax n orentntx ee unenon. Hpannna nosnonxmr unenam cemtn opnenrnponartcx n peantnocrn n npnamr
ycrounnocrt cemte n nenom naroapx romy, uro xaxt snaer cnon npana n oxsannocrn. Hepexo nmenno e]nnnr npannn
cranonnrcx rnanntm ncrounnxom on n xon]nnxron. Camt pacnpocrpanennt npnmep mart, xoropax xanyercx na ro, uro
ern n myx mano nomoramr e n orxastnamrcx ntnonnxrt ee npoctt. B raxnx cemtxx ncera orcyrcrnymr uerxne npannna,
npnnxrte ncemn unenamn cemtn n perynnpymmne nx oxsannocrn.
Coomenne rpeonann n oxnann n cemte moxer trt nectma paspymnrentntm, ecnn onn (ocoenno yyun
ntnnnyrtmn ponrenxmn) npornnopeunnt n necornaconannt. 3ro enaer nenosmoxntm nx nnrerpannm, uro neer x nnyrpennnm
xon]nnxram n npornnopeunxm n pasnnrnn nnunocrn peenxa. enernponanne ponrenxmn cnonx neocymecrnnenntx nnanon erxm
n nne nanxsanntx nm xnsnenntx nene moxer crart nomexo n ncnonnennn cocrnenntx xenann n norpenocre peenxa n n
xoneunom cuere npnnonrt x enpeccnnntm cocroxnnxm.
Ce+euie euuocmu neant, npecrannennx o cemte, ee ocoennocrxx, xoropte oopxmrcx n xyntrnnnpymrcx n xpyry
cemtn, a raxxe cnyxar naxntm ]axropom perynxnnn nsanmoornomenn mexy ee unenamn. B cemte moryr naxonrt orpaxenne
omerocyapcrnennte nennocrn. Hmenno cemtx moxer xnnrtcx ncrounnxom ]opmnponannx nennocre, cnococrnymmnx
aanrannn n connannsannn monoexn.
Tpaouuu u pumva.i nonropxmmnecx ysaxonennte ecrnnx, nmemmne cnmnonnuecxn cmtcn. 3ro ouent naxnt ]axrop
crannnsannn cncremt, yxpennxmmn cemtm n peynnpymmn rpenory ee unenon. Cementm pnryanom moxer cnyxnrt
conmecrnt sanrpax nnn conmecrnoe npasnonanne cementx ar. Cemtn c e]nnnrom rpannn n pnryanon, xax npannno,
pasoment, a unent +rnx ceme crpaamr or nsonxnnn n rpenorn. Hanmennx noxastnamr, uro, nanpnmep, cmeprt onoro ns
unenon cemtn moxer npnnonrt x ceptesntm nocnecrnnxm nx sopontx pyrnx n rex cemtxx, re pnryant conmecrnoro ropena-
nnx, onnaxnnannx, nomnnannx orcyrcrnymr. Tepanenry n +rnx cnyuaxx npnxonrcx conmecrno c cemte cosanart nnn sanono
ntcrpannart +ror naxnemn +nemenr ]ynxnnonnponannx cncremt.
Bce paccmorpennte acnexrt xnsneexrentnocrn cemtn recno nepennerent mexy coo. Tax, nneennm npannn moxer
npenxrcrnonart orcyrcrnne nx n npexnnx noxonennxx nnn nec]opmnponannocrt n cemte nantxon xommynnxannn. Ho+romy n
peantno paore c cemte ncnxonory neoxonm xomnnexcnt n ncecroponnn ananns ocoennocre cemenoro
]ynxnnonnponannx.
1.2. OBmHE HPHHHHHL, BHL H HAHPABAEHHR OKA3AHHR HCHXOAOIHHECKOH HOMOmH
CEMLE
Vaunt pax +ro crpoenne, xoropoe nyxno xaxt ent pexoncrpynponart.
A. Mopva
Hcnxonornuecxax nomomt cemte mnpoxoe nonxrne, nxnmuammee n cex mnoroopasnte reopernuecxne n npaxrnuecxne
nanpannennx. Coepxanne ncnxonornuecxo nomomn saxnmuaercx n oecneuennn +monnonantno, cmtcnono n +xsncrennnantno
noepxxn cemte n ee orentntm unenam n xpnsncntx cnryannxx.
Paorax c cemte, ncnxonor ntnonnxer px ]ynxnn:
1. Hoepxnnammax ]ynxnnx: xoncyntranr oecneunnaer ncnxonornuecxym noepxxy, xoropax orcyrcrnyer nnn npnnxna
ncxaxennte ]opmt n peantntx cementx ornomennxx.
2. Hocpennuecxax ]ynxnnx: ncnxonor-xoncyntranr n ponn nocpennxa coecrnyer noccranonnennm napymenntx cnxse
cemtn c mnpom n ee unenon mexy coo.
3. uynxnnx oyuennx: xoncyntranr moxer cnococrnonart pasnnrnm nantxon omennx, npnemon camoperynxnnn,
camonosnannx.
4. uynxnnx pasnnrnx: ncnxonor nomoraer unenam cemtn n pasnnrnn ocnonntx connantntx ymenn n nantxon, raxnx xax
nantxn nnnmarentnoro ornomennx x pyromy, nonnmannx nyx oxpyxammnx, ymennx oxastnart noepxxy n paspemart
xon]nnxrnte cnryannn, ntpaxart cnon uyncrna n sameuart uyncrna pyrnx nme. Koncyntranr raxxe cnococrnyer noncxy
pecypcon cemtn, nosnonxmmnx xaxomy ns ee unenon ocosnart n ncnontsonart nosmoxnocrn nx camopasnnrnx.
5. Hn]opmannonnax ]ynxnnx: xoncyntranr npenaraer cemte nnn ee orentntm unenam naxrnuecxoe nsnoxenne
nn]opmannn o ncnxnuecxom soponte n nesoponte, nopme n ee napnanrax, a raxxe conert, pyxonocrna.
Moxno ntennrt cneymmne nnt ncnxonornuecxo nomomn cemte.
Huqop+upoeauue. Hcnxonor moxer npeocrannrt cemte nnn orentntm ee unenam nn]opmannm o ocoennocrxx
]ynxnnonnponannx cemtn na pasntx +ranax pasnnrnx, o saauax, croxmnx nepe cemte n xpnsncnte nepnot, o nos-pacrno-
ncnxonornuecxnx ocoennocrxx pasnnrnx nnunocrn, a raxxe o nosmoxnocrn nonyuennx ononnnrentno nomomn y pyrnx
cnennanncron.
Huoueuova.iuoe ncuxo.oeu:ecroe roucv.imupoeauue (ncuxomepanu). Hcnxonornuecxoe xoncyntrnponanne nponecc,
opnenrnponannt na nayuenne n nnunocrnt pocr xnnenra, n xoe xoroporo nocnenn ysnaer ontme o cee camom, yunrcx
cnxstnart +rn snannx co cnonmn nenxmn rax, urot ocrnrnyrt onee nonnoro n rapmonnunoro trnx-n-mnpe. annt nn
ncnxonornuecxo nomomn npenonaraer paory c onnm ns unenon cemtn n asnpyercx na nee M. Foy-+na o rom, uro nsmenennx
axe onoro unena cemtn npnnoxr x nsmenennxm nce cncremt nnyrpncementx ornomenn.
Koucv.imupoeauue (ncuxomepanu) cvnpvrecro napi. annt nn ncnxonornuecxo nomomn npecrannxer coo paory c
cynpyxecxo napo n nanpannen na onrnmnsannm nsanmoecrnnx mexy pauntmn naprnepamn.
Ipvnnoeoe roucv.imupoeauue (ncuxomepanu) cvnpvrecrux nap. 3ror nn paort npenonaraer oennenne n rpynny
necxontxnx cynpyxecxnx nap c nentm nonyuennx noepxxn n npopaorxn cynpyxecxnx nponem.
Ce+euoe roucv.imupoeauue (ncuxomepanu). B cemenom xoncyntrnponannn npnnnmaer yuacrne nyxneapnax nno
pacmnpennax cemtx. Kax npannno, +ror nn ncnxonornuecxo nomomn ncnontsyercx n rom cnyuae, xora nmemmnecx nponemt
sarparnnamr ncm cncremy n nenom.
Ipvnnoeoe ce+euoe roucv.imupoeauue (ncuxomepanu). annt nn ncnxonornuecxo nomomn npenonaraer oprannsannm
paort nyx rnnon rpynn: romorenntx (ponrentcxnx, ercxnx, rpynn nx marepe n p.) n rereporenntx, ncnontsyemtx na
onpeenenntx +ranax paort c cemte n uame ncero npnnnmammnx ]opmy conmecrntx sanxrn ponrentcxnx n ercxnx rpynn.
Kax noxastnaer nam ontr, ncnxonornuecxax nomomt oxastnaercx onee +]]exrnnno, xora c cemte paoraer xomana
cnennanncron (2-4 uenonexa). Paora n xomane nosnonxer nsexart pxa nonymex, cnxsanntx co cnenn]nxo paort c
cemeno cncremo, nanpnmep, renennnn npncoennnrtcx n opasonart xoannnnm c onnm ns unenon cemtn.
Cymecrnyer necxontxo cnocoon paort n xomane:
c cemte nsanmoecrnyer ncx xomana;
c cemte paoraer onn unen xomant, ocrantnte, ne nxnmuaxct n nenocpecrnennoe nsanmoecrnne c cemte,
nanmamr sa nponeccom (naxoxct nno n onom nomemennn c cemte, nno sa sepxanom onocroponnero nanmennx, nno
npocmarpnnax xoncyntrannm n nneosanncn). Hocne sanepmennx xoncyntrannn onn enxrcx c paoranmnm ncnxonorom
repanenrnuecxnmn rnnoresamn n amr emy oparnym cnxst;
c cemte paoraer onn unen xomant, ocrantnte, xax n n npetymem napnanre, nanmamr sa nponeccom, ne nxnmuaxct
n nenocpecrnennoe nsanmoecrnne c cemte, no nocne sanepmennx paort onn ocyxamr nosnnxmne y nnx npenonoxennx n
npncyrcrnnn unenon cemtn.
B xauecrne anropnrma paort c cemte, nepexnnamme xpnsnc, moxno npenoxnrt moent xoncyntrnponannx, cocroxmym
ns cneymmnx +ranon:
1. Btxnnenne npecrannenn unenon cemtn o xapaxrepe nepexnnaemtx rpynocre.
2. Vrounenne ]axron cemeno xnsnn n ocoennocre ee nnamnxn. Ananns cemeno ncropnn nx aexnarnoro nonnmannx
cnoxnnmecx cnryannn.
3. Oparnax cnxst or xoncyntranra cemte, nxnmuammax coomenne o rom, xax xoncyntranr nonnmaer nponemy, orpaxenne
ero cocrnenntx uyncrn n nepexnnann, noepxxa cemtn n nx xenannn nonyunrt ncnxonornuecxym nomomt.
4. Onpeenenne nponemnoro nonx cemtn. Ha +rom +rane ocymecrnnxercx nenrn]nxannx nponem anno cemtn;
ntnnramrcx npenonoxennx ornocnrentno npnunn nosnnxmnx rpynocre, mexannsmon nx nosnnxnonennx n pasnnrnx; npn
neoxonmocrn conpamrcx ononnnrentnte cneennx nx nponepxn ntnnnyrtx rnnores. Hrorom annoro +rana xnnxercx
cornaconanne npecrannenn ncnxonora n unenon cemtn o nmemmnxcx nponemax n nocranonxa peanncrnuntx nene.
5. Hpopaorxa uyncrn unenon cemtn, cnxsanntx c nepexnnaemtm xpnsncom.
6. Henrn]nxannx antrepnarnn. Ha +ro crann ntxcnxmrcx n orxptro ocyxamrcx nosmoxnte antrepnarnnt pemennx
nponem. Koncyntranr noyxaer unenon cemtn npoanannsnponart nce nosmoxnte napnanrt, ntnnraer ononnnrentnte
antrepnarnnt, ne nanxstnax cnonx pemenn.
7. Hnannponanne. Ha +ro crann ocymecrnnxercx xpnrnuecxax onenxa ntpanntx antrepnarnn. Koncyntranr nomoraer
cemte pasopartcx, xaxne antrepnarnnt noxoxr n xnnxmrcx peanncrnuntmn c rouxn spennx npetymero ontra n axryantno
roronnocrn nsmennrtcx. Hponepxa peanncrnunocrn ntpannoro pemennx (ponente nrpt, penernnnx ecrnn n p.).
8. exrentnocrt. Ha +rom +rane nponcxonr nocneonarentnax peannsannx nnana pemennx nponem cemtn, ocoym naxnocrt
npnoperaer noepxxa xoncyntranrom unenon cemtn.
Kax npannno, paora c cemte, nepexnnamme xpnsnc, ocymecrnnxercx n ]opmare xparxocpouno repannn (or 1 o 20
ncrpeu). Hpenaraemax namn moent xoncyntrnponannx aer nosmoxnocrt cemenomy ncnxonory rnxo ncnontsonart n
mon]nnnponart xax nocneonarentnocrt, rax n coepxanne +ranon c yuerom cnenn]nxn xonxperno cemtn.
1.3. OCHOBHLE HOAOEHHR HCHXOAOIHH CEMEHHLX KPH3HCOB
1.3.1. Honn1ne o xpnsnce
Or xpnsncon crpaxyer rontxo xoma... . Heoumiee. Oouoncuuu
Teopnx xpnsnca xax camocroxrentnax ncnnnnnna n ncnxonornn noxnnnact cpannnrentno neanno. 3naunmte
ncnxonornuecxne nccneonannx, nocnxmennte reopnn xpnsncon, npecrannent paoramn 3. Hnnepmanna, x. Kannana, x.
xocona (nnr. no: Hepramenmnx H. A.).
Ornnunrentnte ueprt reopnn xpnsncon, cornacno x. xocony, cocroxr n cneymmem:
reopnx xpnsncon ornocnrcx rnanntm opasom x nnnnny, xorx nexoropte nonxrnx ncnontsymrcx npnmennrentno x cemte,
a raxxe x mantm n ontmnm rpynnam;
reopnx xpnsncon onnctnaer ne rontxo ecrpyxrnnnte acnexrt xpnsnca, no n ero pecypct n nosmoxnocrn n onacrn pocra
n pasnnrnx nnunocrn.
Kpnsnc (or rpeu. krisis pemenne, nonopornt nynxr) napymenne cocroxnnx pannonecnx cncremt, pesxn, xpyro nepenom n
uem-nnyt, rxxenoe nepexonoe cocroxnne, ocrpoe sarpynenne n uem-nno. Cnono xpnsnc necer n cee orrenox
upesntuanocrn, yrpost n neoxonmocrn ecrnnx. Kpnsnc +ro cnryannx +monnonantnoro n ymcrnennoro crpecca, rpeymmax
snaunrentnoro nsmenennx npecrannenn o mnpe n o cee sa xoporxn npomexyrox npemenn.
x. Kannan onncan uertpe nocneonarentnte c1ann xpnsnca:
1. Hepnnunt pocr nanpxxennx, crnmynnpymmn npnntunte cnocot pemennx nponem.
2. antnemn pocr nanpxxennx n ycnonnxx, xora +rn cnocot oxastnamrcx espesyntrarntmn.
3. Eme ontmee ynennuenne nanpxxennx, rpeymmee monnnsannn nnemnnx n nnyrpennnx ncrounnxon.
4. Hontmenne rpenorn, nosnnxnonenne enpeccnn, uyncrn ecnomomnocrn n esnaexnocrn, esoprannsannx nnunocrn n
cnyuae, ecnn nce ecrnnx, npenpnnxrte na npetymnx cranxx, oxastnamrcx rmerntmn.
Kpnsnc moxer saxonunrtcx na nmo crann, ecnn onacnocrt ncuesaer nnn onapyxnnaercx pemenne.
Kpn1epnnun narnoc1nxn xpnsnca moryr cnyxnrt cneymmne noxasarenn:
nannune cotrnx, ntstnammero crpecc, nnn nnrentnt crpecc, npnnoxmn x ]pycrpannn (+monnonantno rxxenoe
nepexnnanne uenonexom cnoe neyaun, conponoxammeecx uyncrnom estcxonocrn, xpymennx n neycnexa n ocrnxennn nenn);
nepexnnanne ropx;
uyncrno norepn, onacnocrn, ynnxennx;
uyncrno cocrnenno nenonnonennocrn;
neoxnannocrt nponcxoxmero;
paspymenne npnntunoro xoa xnsnn; D neonpeenennocrt yymero;
orcyrcrnne nenocrnoro nnennx cnryannn (ona nocnpnnnmaercx ]parmenrapno, na nepnom mecre ee +monnonantnax
oxpacxa);
crpax;
oruaxnne;
oecnennnanne nmemmerocx;
norepx xonraxra c pyrnmn n coo;
npeonaanne uyncrna onnouecrna n ornepxennocrn; H uyncrno ynnxantnocrn cocrnenntx nepexnnann;
omymenne orcyrcrnnx noepxxn co cropont oxpyxammnx;
nnrentnoe crpaanne.
Ho npemennomy napamerpy n nnrencnnnocrn nepexnnannx xpnsnct nopasenxmrcx na:
xparxonpemennte n ocrpte;
sarxxnte n xponnuecxne (nnrentnte no npemenn, nanpnmep, rxxenax onesnt).
B coornercrnnn c .ora.usaue paccmarpnnamr:
xpnsnct nepexontx nepnoon, cnxsannte c nospacrom;
xpnsnct, ne cnxsannte c onpeenenntm nospacrom.
Taxnm opasom, rpusuco+ +oruo uaseami cumvaum cmo.ruoeeuu c npenmcmeue+ e pea.usauu earueuux rusueuuix
e.e npu vc.oeuu ueeos+oruocmu cnpaeumic c ue c no+ouim npuei:uix cpeocme.
Kpnsnc ne ncera necer n cee nerarnnnt cmtcn. B xnracxom xstxe nonxrne xpnsnc onpeenxercx xax nonnt
onacnocrn manc, xax nosmoxnocrt pocra uenoneuecxo nnunocrn, xoropym nnnnn operaer, npoxox uepes xpnsncnoe
cocroxnne n ncntrtnax pasnnunte conpornnnennx. Koncrpyxrnnnoe npeoonenne xpnsncntx cnryann n nepnoon xnsnn aer nx
cyexram pecypct nx nnunocrnoro pocra n npeoonennx nensexno conponoxammnx xnsnt nepenomntx momenron.
Cymecrnymmne na ceronxmnn ent reopnn xpnsncon onnctnamr nepexnnanne xpnsncntx cotrn na nnnnnyantnom
yponne, ro ecrt anannsnpymr nponecc nepexnnannx xpnsncntx cotrn orentntm uenonexom. Onaxo nocnenn ncera
xnnxercx uacrtm pyrnx, onee xpynntx cncrem (cemeno, npo]eccnonantno, connantno n p.) n naxonrcx c nnmn n
nanexrnuecxo nsanmocnxsn, oycnonnnnamme xapaxrep npoxoxennx xpnsncon.
Hamn tna npenpnnxra nontrxa anannsa nepexnnannx xpnsncntx cnryann ne orentntm uenonexom, a cemte na ee
mnxpocncremnom yponne ]ynxnnonnponannx. Paspaorannt noxo x anannsy cemtn n cnryannn xpnsnca nosnonxer
nnrerpnponart reopernuecxne n npaxrnuecxne nonoxennx xpnsncno ncnxonornn n ncnxonornn cemtn, na crtxe xoroptx
poxaercx nonoe nanpannenne ncnxonornx cementx xpnsncon.
1.3.2. Ceuennmn xpnsnc
...Heantnte ornomennx n paxe nosmoxnt rontxo rora, xora onn ne xnnxmrcx neoxonmtm ycnonnem ntxnnannx
uenonexa.
H. B.o+. Koeoa Huue n.ara.
Cemtx n ee cnnxponnom ]ynxnnonnponannn xnnxercx cncremo, naxoxmecx n nexoropom pannonecnn naroapx
ycranonnnmnmcx cnxsxm. Onaxo camo +ro pannonecne xnnxercx nonnxntm, xnntm, nsmenxmmnmcx n ononnxmmnmcx.
Hsmenenne connantno cnryannn, pasnnrne cemtn nnn onoro ns ee unenon nneuer sa coo nsmenenne nce cncremt
nnyrpncementx ornomenn n cosaer ycnonnx nx noxnnennx nontx nosmoxnocre nocrpoennx nsanmoornomenn, nnora
namerpantno npornnononoxntx.
Ceuennmn xpnsnc cocroxnne cemeno cncremt, xapaxrepnsymmeecx napymennem romeocrarnuecxnx nponeccon, npnnoxmnx
x ]pycrpannn npnntuntx cnocoon ]ynxnnonnponannx cemtn n nenosmoxnocrn cnpannrtcx c nono cnryanne, ncnontsyx crapte
moenn noneennx.
B ce+euo+ rpusuce +oruo eioe.umi oee nomeuua.iuie .uuuu oa.iueueeo paseumu ce+iu:
1. ecrpyxrnnnax, neymax x napymennm cementx ornomenn n coepxamax onacnocrt nx nx cymecrnonannx.
2. Koncrpyxrnnnax, saxnmuammax n cee norennnantnym nosmoxnocrt nepexoa cemtn na nont yponent
]ynxnnonnponannx.
Ananns nnreparypt no nponeme xpnsncntx cnryann n cemte nosnonxer ntennrt necxontxo noxoon x onncannm
cementx xpnsncon.
Hepnt cnxsan c nsyuennem saxonomepnocre xnsnennoro nnxna cemtn. B pycne annoro noxoa xpnsnct paccmarpnnamrcx
xax nepexonte momenrt mexy cranxmn xnsnennoro nnxna. Hoonte xpnsnct nastnamrcx uop+amueui+u, nnn
ropnsonrantntmn crpeccopamn (3emnnnep 3. I., Rcrnnxnc B. B., 2000). Onn nosnnxamr npn sacrpenannn, npenxrcrnnxx nnn
neaexnarno aanrannn npn npoxoxennn xaxoro-nno +rana xnsnennoro nnxna cemtn.
Tax, nanpnmep, B. Carnp ntenxer ecxrt xpnrnuecxnx rouex n pasnnrnn cemtn.
Hepnt xpnsnc sauarne, epemennocrt n poxenne peenxa.
Bropo xpnsnc nauano ocnoennx peenxom uenoneuecxo peun.
Tpern xpnsnc peenox nanaxnnaer ornomennx c nnemne cpeo (ner n ercxn ca nnn n mxony).
uerneprt xpnsnc peenox ncrynaer n nopocrxont nospacr.
Hxrt xpnsnc peenox cranonnrcx nspocntm n noxnaer om.
Becro xpnsnc monote nmn xenxrcx, n n cemtm nxoxr nenecrxn n sxrtx.
Cetmo xpnsnc nacrynnenne xnnmaxca n xnsnn xenmnnt.
Boctmo xpnsnc ymentmenne cexcyantno axrnnnocrn myxunn.
enxrt xpnsnc ponrenn cranonxrcx aymxamn n eymxamn.
ecxrt xpnsnc ymnpaer onn ns cynpyron.
Taxnm opasom, cemtx n cnoem pasnnrnn nepexnnaer px +ranon, conponoxammnxcx xpnsncamn. B ocnone nopmarnnnoro
xpnsnca, ]nxcnpyemoro na mnxpocemenom yponne, otuno nexnr nnnnnyantnt nopmarnnnt xpnsnc nspocnoro nnn peenxa,
neymn x ecrannnsannn cncremt.
Bropo noxo cnxsan c anannsom cotrn xnsnennoro nyrn cemtn: xpnsnct cemtn moryr ntstnartcx nexoroptmn
cotrnxmn, nnnxmmnmn na cranntnocrt cemeno cncremt. Hoonte xpnsnct moryr nosnnxart nesanncnmo or cran
xnsnennoro nnxna cemtn n nastnamrcx ueuop+amueui+u.
Tpern noxo ocnonan na snannxx o xpnsncntx cnryannxx n cemte nnn orentntx ee nocncremax, nonyuenntx n xoe
+xcnepnmenrantntx nccneonann. Tax, nanpnmep, Hnsax onncan na xpnrnuecxnx nepnoa n pasnnrnn cynpyxecxnx ornomenn
( Plzak, 1973; nnr. no: Kparoxnnn C, 1991).
Hepnt xpnrnuecxn nepno nacrynaer mexy 3-m n 7-m room cynpyxecxo xnsnn n npoonxaercx n naronpnxrnom
cnyuae oxono 1 roa. Ero nosnnxnonennm cnococrnymr cneymmne ]axropt: ncuesnonenne pomanrnuecxnx nacrpoenn, axrnnnoe
nenpnxrne xonrpacra n noneennn naprnepa n nepno nnmnennocrn n n noncenennom cemenom try, pocr uncna cnryann, n
xoroptx cynpyrn onapyxnnamr pasnte nsrnxt na nemn n ne moryr npnrn x cornacnm, yuamenne npoxnnenn orpnnarentntx
+monn, nospacranne nanpxxennocrn n ornomennxx mexy naprnepamn ncnecrnne uacrtx cronxnonenn. Kpnsncnax cnryannx
moxer nosnnxnyrt n es nnnxnnx xaxnx-nno nnemnnx ]axropon, oycnonnnnammnx tronoe n +xonomnuecxoe nonoxenne
cynpyxecxo napt, es nmemarentcrna ponrene, nsment nnn xaxnx-ro naronornuecxnx uepr nnunocrn y onoro ns cynpyron.
Bropo xpnsncnt nepno nacrynaer npnmepno mexy 17-m n 25-m room conmecrno xnsnn. 3ror xpnsnc menee rnyox,
uem nepnt, on moxer npoonxartcx 1 ro nnn necxontxo ner. Ero nosnnxnonenne uacro connaaer c npnnnxennem nepnoa
nnnonmnnn, c nontmennem +monnonantno neycrounnocrn, noxnnennem crpaxon, pasnnuntx comarnuecxnx xano, uyncrna
onnouecrna, cnxsannoro c yxoom ere, c ycnnnnammecx +monnonantno sanncnmocrtm xent, ee nepexnnannxmn no nonoy
tcrporo crapennx, a raxxe nosmoxntx cexcyantntx nsmen myxa.
Cornacno nsrnxam H. B. Camoyxnno, nepnt xpnsncnt nepno (5-7 ner) cnxsan c nsmenennem opasa naprnepa, a nmenno
c nonnxennem ero ncnxonornuecxoro craryca. Bropo xpnsncnt nepno (13-18 ner) ntsnan ncnxonornuecxo ycranocrtm pyr
or pyra, rxrorennem x nonnsne n ornomennxx n opase xnsnn. 3ror nepno ocoenno ocrpo nepexnnamr myxunnt. Menee
onesnenno on npoxonr n rex cemtxx, re oomno npnsnamrcx ycnonnx nx ornocnrentno cnoot n camocroxrentnocrn
cynpyron, a raxxe ram, re oa naprnepa naunnamr ncxart cnocot ononnennx cnonx ornomenn.
Kpnsnct n orentntx nocncremax (nanpnmep, ntmeonncannte xpnsnct n cynpyxecxnx ornomennxx) moryr oxastnart
nnnxnne na nporexanne nopmarnnntx cementx xpnsncon, nnrencn]nnnpyx nx npoxnnennx.
Cemtx, naxoxmaxcx n cocroxnnn xpnsnca, ne moxer ocranartcx npexne; e ne yaercx ]ynxnnonnponart aexnarno
nsmennnmecx cnryannn, onepnpyx snaxomtmn, manonntmn npecrannennxmn n ncnontsyx npnntunte moenn noneennx.
Btenxmr cneymmne xapax1epnc1nxn ceuennoro xpnsnca:
1. Oocrpenne cnryarnnntx npornnopeun n cemte.
2. Paccrpocrno nce cncremt n ncex nponcxoxmnx n ne nponeccon.
3. Hapacranne neycrounnocrn n cemeno cncreme.
4. Ienepannsannx xpnsnca, ro ecrt ero nnnxnne pacnpocrpanxercx na nect nanason cementx ornomenn n nsanmoecrnn.
Ha xaxom t yponne ]ynxnnonnponannx cemtn nn nosnnxan xpnsnc (nnnnnyantnom, mnxpo-, maxpo- nnn meracncremnom),
on nensexno yer sarparnnart pyrne yponnn, oycnonnnnax napymennx n nx ]ynxnnonnponannn. B pesyntrare moxno
onapyxnrt cneymmne nponnnennn ceuennoro xpnsnca:
1. Hpoe.euue ce+euoeo rpusuca ua uuoueuova.iuo+ vpoeue:
uyncrno ncxom]opra, nontmennax rpenoxnocrt;
ne+]]exrnnnocrt craptx cnocoon xommynnxannn;
cnnxenne yponnx yonnernopennocrn paxom;
omymenne nenonxrocrn, nentcxasannoe, estcxonocrn n rmernocrn npenpnnnmaemtx c nentm nsmennrt cnryannm
ycnnn, ro ecrt omymenne orpannuennx cnonx nosmoxnocre, necnoconocrt onapyxnrt n cnryannn nonte nanpannennx
pasnnrnx;
cmemenne noxyca xonrponx: unen cemtn nepecraer sannmart cyexrnym nosnnnm, emy naunnaer xasartcx, uro neuro
nponcxonr c nnm ro ecrt nne ero, a snaunr, n nsmenennx onxnt nponsorn ne c nnm, a c pyrnmn. B raxom cnyuae on
ncxpenne naunnaer nonarart, uro nmenno nsmenenne ornomennx nnn noneennx pyroro unena cemtn npnneer x ynyumennm
cnryannn (Bnxn O. A.);
saxptrocrt nx nonoro ontra n n ro xe npemx naexa na uyecnoe nosnpamenne mnpa, ne cnxsannoe c cocrnenntmn
nsmenennxmn;
noxnnenne cnepxnenntx ne y nexoroptx unenon cemtn;
]opmnponanne cnmnromarnuecxoro noneennx.
2. Hpoe.euue ce+euoeo rpusuca ua +urpocucme+uo+ vpoeue:
napymennx no napamerpy cnnouennocrn: ymentmenne nnn ynennuenne ncnxonornuecxo ncrannnn mexy unenamn cemtn
(xpanne napnanrt cnmnornuecxoe cnnxnne n pasomennocrt);
e]opmannx nnyrpennnx n nnemnnx rpannn nyxneapno cemtn, xpannmn napnanramn xoropo xnnxmrcx nx n]]ysnocrt
(pasmtrocrt) n xecrxocrt (nenponnnaemocrt);
napymennx rnxocrn cemeno cncremt nnnort o xaornunocrn nnn pnrnnocrn (mexannsm coxpanennx n ycnnennx
nernxnx cnocoon pearnponannx nnxonrpy+nrnax aanrannx nourn ynnnepcanen n xpnsncntx cnryannxx, onaxo npn
nnrentnom ero ncnontsonannn napymaercx ecrecrnennt omen +neprnn n cemte);
nsmenennx poneno crpyxrypt cemeno cncremt (noxnnenne nc]ynxnnonantntx pone, xecrxoe, nepannomepnoe
pacnpeenenne pone, nponan ponn, naronornsannx pone);
napymenne nepapxnn (opta sa nnacrt, nepenepnyrax nepapxnx);
nosnnxnonenne cementx xon]nnxron;
pocr nerarnnntx +monn n xpnrnxn;
napymennx meraxommynnxannn;
napacranne uyncrna ome neyonnernopennocrn ornomennxmn n cemte, onapyxenne pacxoxennx no nsrnxax,
nosnnxnonenne monuannnoro nporecra, ccopt n ynpexn, omymenne omanyrocrn y unenon cemtn;
perpecc nnn nosnpar x pannnm moenxm ]ynxnnonnponannx nyxneapno cemtn;
sacrpenanne na xaxo-nno crann pasnnrnx cemtn n necnoconocrt pemart saaun cneymmnx +ranon;
npornnopeunnocrt n necornaconannocrt npnrxsann n oxnann unenon cemtn;
paspymenne nexoroptx ycroxnmnxcx nennocre cemtn n nec]opmnponan-nocrt nontx;
napymenne rpannn n pnryanon;
ne+]]exrnnnocrt craptx cementx nopm n npannn n orcyrcrnne nontx;
e]nnnr npannn.
3. Hpoe.euu ce+euoeo rpusuca ua +arpocucme+uo+ vpoeue: H axryannsannx cemenoro mn]a;
peannsannx apxanunoro noneenuecxoro narrepna, neaexnarnoro axryantnomy xonrexcry cymecrnonannx cemtn, no
xnnxnmerocx +]]exrnnntm n npetymnx noxonennxx;
napymennx nnyrpennnx n nnemnnx rpannn pacmnpenno cemtn, xpannmn napnanramn xoroptx xnnxmrcx n]]ysnocrt n
xecrxocrt (nenponnnaemocrt) rpannn;
napymennx nepapxnn (nanpnmep, nepenepnyrax nepapxnx, mexnoxonennte xoannnnn);
napymennx poneno crpyxrypt pacmnpenno cemtn (ponente nnnepcnn, nponan ponn);
napymenne rpannn n pnryanon;
ne+]]exrnnnocrt craptx cementx nopm n npannn n nec]opmnponan-nocrt nontx.
4. Hpoe.euue ce+euoeo rpusuca ua +eeacucme+uo+ vpoeue:
connantnax nsonxnnx cemtn;
connantnax esaanrannx cemtn;
xon]nnxrt c connantntm oxpyxennem.
B xpnsncno cnryannn moxer nponcxonrt noxnponxa axryantntx norpenocre unenon cemtn, uro, n cnom ouepet, moxer
crart npnunno noxnnennx cnmnroma y onoro ns nnx uame ncero y peenxa. Hocnenn cranonnrcx nocnrenem cnmnroma,
xoropt nosnonxer noepxnnart crapte, cnoxnnmnecx nsanmoornomennx mexy unenamn cemtn. Cnmnromarnuecxoe noneenne
noxnnxercx n pesyntrare crepeornnntx, sacrtnmnx ponentx nsanmoecrnn, orpaxax nexoropte saxptrte remt, npxmoe
ocyxenne xoroptx napymnno t cemente npannna. Hocnrent cnmnroma nastnaercx nenrn]nnnponanntm nannenrom.
Teopernxn cncremnoro noxoa n cemeno repannn yexent n rom, uro cnmnrom, npexnnxemt cemte, npecrannxer
coo ne uro nnoe, xax mera]opy norpenocre cemeno cncremt (Bepman P., upeman H., 1997).
Moxno ntennrt cneymmne xapaxrepncrnxn cnun1oua1nuecxoro noneennn (Fopnconcxax O. F., 1998; 3emnnnep 3. I.,
Rcrnnxnc B. B., 2000; 3emnn-nep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003):
cpannnrentno cnntnoe nnnxnne na pyrnx unenon cemtn;
cnmnrom nenponsnonen n ne noaercx xonrponm co cropont nenrn]nnnponannoro nannenra;
cnmnrom saxpennxercx oxpyxennem;
cnmnromarnuecxoe noneenne moxer trt ntrono pyrnm unenam cemtn; O cnmnromarnuecxoe noneenne
ocnyxnnaernseranne unenamn cemtn pyrnx ncnxonornuecxnx nponem, axryannsannx xoroptx morna t trt
paspymnrentno nx cemeno cncremt. Tem camtm ono ntnonnxer ]ynxnnm cemenoro crannnsaropa.
Henrn]nnnponannt nannenr, nnn nocnrent cnmnroma, moxer noxnnrtcx n cemte xax npn nontrxe coxpanennx romeocrasa
no npemx npoxoxennx xaxo-nno crann xnsnennoro nnxna cemtn, rax n npn nepexoe c ono crann na pyrym. Opamaxct sa
ncnxonornuecxo nomomtm, cemtx, xax npannno, xenaer nsannrtcx or cnmnroma, no npn +rom ne xouer uro-nno cymecrnenno
menxrt. B +rom cnyuae na mecre onoro cnmnroma nnocnecrnnn moxer noxnnrtcx pyro, ne menee ceptesnt. Hanpnmep, cynpyr
nepecraer nnrt, no npn +rom rxxeno saonenaer peenox.
nx onpeenennx ocoennocre npoxoxennx cemte xpnsncntx nepnoon neoxonmt ananns n yuer cementx
nopmarnnntx ]nntrpon. Ho nopmarnnntmn ]nntrpamn mt nonnmaem conoxynnocrt nopm, npannn, ycranonox, ponentx
nosnnn, npecrannenn, xapaxrepntx nx anno cemtn. Hx ncxaxammee nnnxnne moxer trt pasnnuntm. Heantntmn
npecrannennxmn moryr trt uacrnuno oxcnent raxne ]axrt, npn xoroptx axe nesnaunrentnte nponemt n cemeno xnsnn
cyexrnnno nepexnnamrcx cemte ouent rxxeno. B pyrnx cemtxx, naoopor, axe npn nannunn ceptesntx xpnsncon n pasnnrnn
nx unent moryr ne paccmarpnnart cnryannm xax xaracrpo]nuecxym, ocranartcx cnnouenntmn, aexnarno pearnpymmnmn na nce
nponcxoxmee n oxastnammnmn noepxxy pyr pyry. Otuno unent cemtn npecrannxmr xoncyntranry
orxoppexrnponannym xaprnny cemeno xnsnn, orpaxammym nx neantnte npecrannennx. B coornercrnnn c +rnm naxntm
xnnxercx ymenne cemenoro ncnxonora paccmorpert +ry xaprnny, npoanannsnponart n ntxnnrt sont pncxa nx anno cemtn.
Ocoennocrtm anno paort xnnxercx ncnontsonanne mnoroyponneno moenn ncnxonornuecxoro ]ynxnnonnponannx
cemtn n anannse cementx xpnsncon c ]oxycnponxo na mnxpocncremnom yponne. 3ro snaunr, uro n nenrpe anannsa naxoxrcx ne
nnnnnyantnte noncnxonnamnxn unenon cemtn, a peaxnnn cemtn xax nenocrnoro oprannsma. annax saaua xnnxercx
nenpocro n cnny cnoxnocrn n nouac nenosmoxnocrn yuera nsanmoecrnnx ncex cocrannxmmnx cemeno cncremt. Onaxo nam
ontr paort c cemtxmn noxastnaer nenecoopasnocrt ncnontsonannx annoro noxoa npn anannse cront ynnxantno connantno
mnxporpynnt, xax cemtx, nosnonxmmn nonxrt ee nenonropnmt n saraount mnp n saxont cymecrnonannx.
Inana 2.
HOPMATHBHLE CEMEHHLE KPH3HCL
2.1. HOHRTHE HOPMATHBHOIO CEMEHHOIO KPH3HCA
Bcrynammne n pax onxnt rnxert no nce rnasa o paxa n epxart nx nonysaxptrtmn nocne.
M. Crmoepu
Honxrne nopmarnnnt xpnsnc cnxsano c repmnnom xnsnennt nnxn cemtn, xoropt nnepnte tn ncnontsonan n 1948
roy 3. mnannt n P. Xnnom na nannonantno omeamepnxancxo xon]epennnn no cemeno xnsnn, re nmn tn cenan oxna o
nnamnxe cemenoro nsanmoecrnnx.
Onn paccmarpnnann cemtm xax nnamnuecxym cncremy, ]ynxnnonnponanne xoropo onpeenxercx ecrnnem nyx saxonon:
saxonom romeocrasa n saxonom rerepocrasa (pasnnrnx). Cornacno saxony romeocrasa, xaxax cemtx crpemnrcx coxpannrt cnoe
axryantnoe cocroxnne, ocrartcx n anno rouxe pasnnrnx. B coornercrnnn c saxonom rerepocrasa, xaxax cemenax cncrema
onxna nporn cno xnsnennt nnxn nexym nocneonarentnocrt cment cran. Hpn nocrpoennn cnoe nepnonsannn anropt
onnpannct na nen 3. 3pnxcona n pyrnx cnennanncron no ncnxonornn nnunocrn, npenoxnnmnx paccmarpnnart n xauecrne
ocnont nepnonsannn conoxynnocrt saau, cnenn]nuntx nx xaxoro nepnoa pasnnrnx.
B xauecrne npnsnaxa pasrpannuennx cran 3. mnannt tn ncnontsonan ]axr nannunx nnn orcyrcrnnx ere n cemte n nx
nospacr. Ha ocnonannn +ro xapaxrepncrnxn tnn ntenent cneymmne crann xnsnennoro nnxna cemtn: I. uopmnpymmaxcx
cemtx (05 ner), ere ner. II. eropoxmax cemtx, nospacr crapmero peenxa o 3 ner.
III. Cemtx c ertmn-omxontnnxamn, crapmemy peenxy 36 ner.
IV. Cemtx c ertmn-mxontnnxamn, crapmemy peenxy 6-13 ner. V. Cemtx c ertmn-nopocrxamn, crapmemy peenxy 13-21
ro.
VI. Cemtx, ornpannxmmax ere n xnsnt.
VII. Cynpyrn spenoro nospacra.
VIII. Crapemmax cemtx.
3ra nepnonsannx nmeer px neocrarxon: rpomosxocrt, nennnmanne x pyrnm xapaxrepncrnxam paxa, uro xnnnoct
nonoom nx xpnrnxn n cosannx ee nontx napnanron. B nocneymmne rot noxnnnoct ontmoe uncno pasnnuntx nepnonsann
cemenoro nnxna ncnxonornuecxnx, connonornuecxnx, emorpa]nuecxnx n r. . Ocnonannem nx nnx nocnyxnnn xax pasnnunte
reopernuecxne coopaxennx, rax n pesyntrart +mnnpnuecxnx nccneonann n xoncyntrarnnno npaxrnxn. nx ntenennx cran
ncnontsymrcx camte pasnoopasnte noxasarenn, ntop xoroptx onpeenxercx xonxperno nanpannennocrtm nccneonann,
nannonantntmn, emorpa]nuecxnmn n pyrnmn xapaxrepncrnxamn.
Ono ns nanonee nsnecrntx nepnonsann n oreuecrnenno ncnxonornn cemtn xnnxercx nepnonsannx, npenoxennax 3.
K. Bacnnteno, ntennnme nxrt cran cemenoro nnxna (nnr. no: Anemnna R. E., 1987):
1. 3apoxenne cemtn: c momenra saxnmuennx paxa o poxennx nepnoro peenxa.
2. Poxenne n nocnnranne ere: npoonxaercx nnnort o momenra nauana rpyono exrentnocrn xorx t onoro peenxa.
3. Oxonuanne ntnonnennx cemte nocnnrarentno ]ynxnnn: nepno c nauana rpyono exrentnocrn nepnoro peenxa o
roro momenra, xora na noneuennn ponrene ne ocraercx nn onoro ns ere.
4. Conmecrnoe npoxnnanne ponrene c ertmn, xorx t onn ns xoroptx ne nmeer cocrnenno cemtn.
5. Cynpyrn xnnyr onn nnn c ertmn, nmemmnmn cocrnennte cemtn.
3ra nepnonsannx n nenom ananornuna npenoxenno 3. mnannt, xorx anrop nnonr n nee eme n raxne npnsnaxn, xax
nannune cemtn y ere, nauano rpyono exrentnocrn peenxa, npoxnnanne ero conmecrno c ponrenxmn.
B pamxax cncremnoro noxoa nepnoe noponoe onncanne xnsnennoro nnxna cemtn noxnnnoct n xnnre x. Xenn (1973)
Heotunax ncnxorepannx. On ormernn ror ]axr, uro cnmnromt xpnsnca uame ncero nosnnxamr n rouxax nepexoa or onoro
+rana x pyromy. Bo npemx nepexontx nepnoon nepe unenamn cemtn ncramr nonte saaun, rpeymmne cymecrnenno
nepecrpoxn nx nsanmoornomenn. urot nepern na nonym crynent cnoero pasnnrnx, cemte neoxonmo conepmnrt nsmenennx n
cnoe crpyxrypno oprannsannn, aanrnponartcx x rexyme cnryannn n ntpaorart cno nont opas. Hepnot crannnsannn n
rouxe nepexoa cmenxmrcx xpnsncntmn nepnoamn, ycnemnocrt npoxoxennx xoroptx nnnxer na ]ynxnnonnponanne cemtn na
nontx +ranax. Ho rax xax +rn nsmenennx, n ornnune or cnryarnnno oycnonnenntx, cnxsant c xpnsncamn pasnnrnx, n nnreparype
onn onpeenxmrcx xax nopmarnnnte. Hmenno n +rn momenrt cnocot ocrnxennx nene, npexe ncnontsonanmnecx n cemte,
yxe ne moryr trt +]]exrnnntmn npn yonnernopennn nosnnxmnx y ee unenon nontx norpenocre.
Kaxt nont +ran cnxsan c nsmenennem ncex ocnonntx napamerpon crpyxrypt cemtn. Mnorne cemtn ycnemno paspemamr
+ry cnryannm, nepecrpannaxct n aanrnpyxct x nontm ycnonnxm. 3ror nponecc, xax npannno, conponoxaercx nnunocrntm pocrom
unenon cemtn. Onaxo ecnn cemte ne yaercx nepecrponrtcx, ro pemenne saau nocneymmero nepnoa xnsnennoro nnxna cemtn
sarpynxercx, uro moxer, n cnom ouepet, ycyrynrt npoxoxenne ouepenoro nopmarnnnoro xpnsnca (cm. ran. 2). Hccneonannx
xnsnennoro nnxna cemtn noxasann uro n momenrt nopmarnnntx crpeccon cemtn nepexo nosnpamamrcx x pannnm moenxm
]ynxnnonnponannx (mexannsm perpeccnn) nno ocranannnnamrcx n cnoem pasnnrnn, ]nxcnpyxct na onpeenennom +rane
(mexannsm ]nxcannn)
Tannna 2
nnamnxa ornomenn n cemte
(nnrerpnponannax nepnonsannx xnsnennoro nnxna cemtn)
31anm n xpnsncnme nepnom ansnennoro nnxna ceutn 3aaun pasnn1nn ceutn
Hepno yxaannannn
1. uopmnponanne nenrnunocrn.
2. n]]epennnannx or ponrentcxo cemtn n ocrnxenne
+monnonantno n ]nnancono nesanncnmocrn or ponrene.
3. Operenne monotm uenonexom aexnarnoro nospacry
craryca.
Kpnsnc 1. Hpuumue ua ceo cvnpvrecrux oosame.icme
Aanrannx cynpyron x cemeno xnsnn n pyr x pyry:
1. Vcranonnenne nnyrpennnx rpannn cemtn n rpannn
omennx c pystxmn n pocrnennnxamn.
2. Paspemenne xon]nnxra mexy nnuntmn n cementmn
norpenocrxmn.
3. Vcranonnenne onrnmantnoro ananca
nnsocrn/oranennocrn.
4. Pemenne nponemt cemeno nepapxnn n onacre
ornercrnennocrn.
5. ocrnxenne cexcyantno rapmonnn (cexcyantnax
aanrannx).
6. Pemenne xnnnmntx nponem n npnoperenne
cocrnennoro nmymecrna
Kpnsnc 2. Oceoeuue cvnpvea+u pooume.icrux po.e u
npuumue qarma noe.euu e ce+ie uoeo :uuuocmu
Peoprannsannx cemtn nx ntnonnennx nontx saau:
1. Vxo sa manentxnm peenxom.
2. Hepecrpoxa crpyxrypt cemtn n cnxsn c noxnnennem
peenxa.
3. Aanrannx x nnrentnomy nepnoy yxoa sa peenxom.
4. Hoompenne pocra peenxa n oecneuenne ero esonacnocrn
n ponrentcxoro anropnrera.
5. Cornaconanne nnuntx n cementx nene
Ceutn peenxa omxontnnxa n unamero mxontnnxa
Kpnsnc 3. Br.m:euue oeme eo eueuuue coua.iuie
cmpvrmvpi oemcru cao, uro.a)
Peoprannsannx cemtn nx ntnonnennx nontx saau:
1. Hepepacnpeenenne oxsannocre n cemte n cnxsn c
nocrynnennem peenxa n ercxn ca nnn mxony.
2. Hpoxnnenne yuacrnx npn nannunn nponem c ntnonnennem
pexnmntx momenron, ncnnnnnno, yueo n p.
3. Pacnpeenenne oxsannocre no nomomn peenxy npn
nororonxe omamnnx saann
Ceutn nopoc1xa
Kpnsnc 4. Hpuumue qarma ecmvn.euu peoeura e
noopocmroei nepuoo, orcnepu+eumupoeauue c eeo
uesaeucu+ocmim
Peoprannsannx cemtn nx ntnonnennx nontx saau:
1. Hepepacnpeenenne anronomnn n xonrponx mexy
ponrenxmn n ertmn.
2. Hsmenenne rnna ponrentcxoro noneennx n pone.
3. Hororonxa x yxoy nopocrxa ns oma
masa, n xo1opon nmpocmne e1n noxnam1 ou
Kpnsnc 5. Bipocuu peoeuor noruoaem oo+
Peoprannsannx cemtn nx ntnonnennx nontx saau:
1. Cenapannx peenxa or cemtn.
2. Koppexrnt yxo ns oma.
3. Hocrynnenne n yuenoe saneenne, na noennym nnn nnym
cnyxy
Ceutn, n ocnonnou nmnonnnnman cnom pon1entcxym qynxnnm
(onyc1enmee rneso)
1
Peoprannsannx cemtn nx ntnonnennx nontx saau:
1. Hepecmorp cynpyxecxnx nsanmoornomenn.
Taxnm opasom, cemtx n cnoem pasnnrnn npoxonr px +ranon, xaxt ns xoroptx saxnmuaer n cee xax xpnsnct, rax n
nosmoxnocrn nnunocrnoro pocra unenon cemtn n pasnnrnx cemeno cncremt n nenom. C nepexnnannem xpnsnca cnxsan pncx
neonpeenennocrn yymero, ecrecrnennt nx nmoro pasnnrnx, n cront xe ecrecrnennoe crpemnenne nsexart +roro pncxa.
Ecnn cemtx xax cncrema ntraercx nsexart nsmenenn, oycnonnenntx ee ecrecrnenno nnamnxo, ro +ro moxer crart
ncrounnxom nosnnxnonennx nerarnnno cnmnromarnxn y ee unenon ncnxocomarnuecxnx, cexcyantntx, +monnonantntx
paccrpocrn. Btxo ns xpnsnca conponoxaercx nno ycranonnennem nontx ornomenn mexy unenamn cemtn, npnnxrnem nontx
pone, nonoro yponnx nsanmononnmannx n nsanmoecrnnx, nno (npn nontrxe nmo neno coxpannrt npexnn rnn
nsanmoecrnn) napacrannem crenenn +monnonantnoro oruyxennx n napymennem nnyrpncementx ornomenn.
1
B reuenne nxro n mecro ]as moxer nmert mecro xpnsnc, cnxsannt c cosannem ertmn cnonx cocrnenntx ceme, n
neoxonmocrtm ponrene ntcrpannart ornomennx c nontmn unenamn cemtn. O cymecrnonannn annoro xpnsnca ynomnnaer B.
Carnp, nastnax ero monote nmn xenxrcx, n n cemtm nxoxr nenecrxn n sxrtx.
Bosmoxnocrt nepexoa cemtn na cneymmn +ran pasnnrnx oycnonnena rnxocrtm cemeno cncremt, onpeenxmme ee
roronnocrt x nsmenennxm. Ona raxxe cnxsana co cnoconocrtm cynpyron npnnocnrt n ncnxonornuecxym xeprnyocrnrnyrte na
npetyme crann pannonecne n ycroxnmnecx cnocot nsanmoecrnnx pyr c pyrom, c ertmn n rpertnm noxonennem
(aymxamn n eymxamn). B ro xe npemx mnoroe sanncnr or xenannx cynpyron coxpannrt cemtm, xyntrypt nx mexnnunocrntx
ornomenn n cnoconocrn nepecmarpnnart cnon omnounte nsrnxt, or roro, nacxontxo ntpaxeno crpemnenne noepxnnart
ncnxonornuecxn narononyunte, soponte ornomennx c pyrnmn unenamn cemtn. Hannune ocosnanno ycranonxn na conmecrnoe c
naprnepom pasnnrne n cnoenpemennoe onapyxenne rpynocre no nsanmoornomennxx oycnonnnnamr nosmoxnocrt cynpyron
xoppexrnponart cnoe noneenne.
Hnxe npecranneno noponoe onncanne nopmarnnntx xpnsncon cemtn. Hpn nx paccmorpennn ocooe nnnmanne yer
opameno na na nnana nsanmoornomenn n nsanmoecrnnx unenon cemtn:
1. Hnan +monnonantntx ornomenn.
2. Hnan ponentx ornomenn.
Onn onpeenenntm opasom cnxsant mexy coo, nmecre c rem na pasntx +ranax pasnnrnx cemtn onn ns nnx ncera
oxastnaercx omnnnpymmnm. nx unenon cemtn oxastnaercx onee naxntm ro ono, ro pyroe npocrpancrno nx
nsanmoornomenn.
2.2. KPH3HC 1.
HPHHRTHE HA CEBR CYHPYECKHX OBR3ATEALCTB
Hmont nemt neantnax, cynpyxecrno peantnax; cmemenne peantnoro c neantntm nnxora ne npoxonr
esnaxasanno.
H. Ieme
2.2.1. menouenonornn xpnsnca
C momenra saxnmuennx paxa naunnaercx +ran, n reuenne xoroporo nepe monotmn cynpyramn ncraer px saau, cnxsanntx
c aanranne x cemeno xnsnn n npnnxrnem nontx pone. uynxnnonnponanne cemtn n +ror nepno onpeenxercx pxom
]axropon, cpen xoroptx moxno ntennrt cneymmne: . nnunocrnte ocoennocrn cynpyron (nnnnnyantno-rnnonornuecxne
cnocrna nepnno cncremt, xornnrnnnte n xapaxreponornuecxne ocoennocrn, cncrema ycranonox na pax, mornnt ntopa
cynpyra, nennocrnte opnenrannn n r. .);
mnxpocncremnte ]axropt (ocoennocrn nnyrpncementx nponeccon n nyxneapno cemte);
maxpocncremnte ]axropt (cemenax ncropnx, cnenn]nxa nsanmoornomenn n pacmnpenno cemte);
nnemnee connantnoe oxpyxenne (ocoennocrn rocyapcrnennoro crpox, cemeno nonnrnxn n ]ynxnnonnponannx
connantntx nncrnryron, nannonantnte n pennrnosnte ocoennocrn, perynnpymmne cemenoe ]ynxnnonnponanne n anno cpee
n r. .);
+xonomnuecxne ]axropt (yponent marepnantnoro narococroxnnx, nannune orentnoro xnntx n r. .).
Hepnte rot cynpyxecxo xnsnn naxnt n no mnorom onpeenxmmn nepno cymecrnonannx cemtn. Ho nnm moxno
cynrt o norennnantnom xauecrne paxa n crponrt npornost ornocnrentno cranntnocrn anno cemtn. Hecmorpx na xpxym
+monnonantnym oxpamennocrt n pomanrnsm, xapaxrepnt nx monooro cynpyxecrna, annt +ran cemeno xnsnn xnnxercx
onnm ns nanonee cnoxntx, o uem ronopnr npnxoxmeecx na nero ontmoe xonnuecrno pasnoon. Hponemt +ro crann moryr
trt cnxsant co cnoxnocrxmn cemeno aanrannn n rpynocrtm npnnxrnx nontx pone; sauacrym onn xnnxmrcx cnecrnnem
neorenennocrn cynpyron or ponrentcxnx ceme.
Hpoxoxenne nepnoro nopmarnnnoro xpnsnca cemtn moryr ocnoxnnrt cneymmne ]axropt:
1. Heaexnarnax mornnannx cosannx paxa:
Bpar rar eos+oruocmi eocno.uumi oequum. Hanmaercx n cnyuaxx, xora onn nnn oa cynpyra ncrynamr n pax ns-sa
xenannx nepecrart omymart neocrarox nmnn, omennx, saort, renna, nnnmannx, xorxr nsexart uyncrna onnouecrna n
nenyxnocrn.
Bpar rar cnocoo omoe.umic om pooume.icro ce+iu. Crpemnenne monotx cynpyron ncrannnponartcx or ponrene
xnnxercx onnm ns nanonee uacrtx neaexnarntx mornnon ncrynnennx n pax. B +rom cnyuae cosanne nono cemtn cranonnrcx
cnenn]nuecxnm xommynnxarnnntm nocnannem ponrenxm o rom, uro nx peenox cran nspocntm n nmeer npano na nesanncnmte
pemennx n camocroxrentnym xnsnt.
Kpnsnc 6. Cvnpveu euoei ocmammc eoeoe+
2. Hepepacnpeenenne oxsannocre n npemenn.
3. Aanrannx x yxoy na nencnm
masa, n xo1opon x1o-1o ns nap1nepon oc1ae1cn onn nocne cuep1n pyroro
Kpnsnc 7. Hpuumue qarma c+epmu oouoeo us cvnpveoe
Peoprannsannx cemtn:
1. Aanrannx ononenmero naprnepa x onnouecrny.
2. Honcx nontx cnxse c cemte.
3. Hpnnxrne yxoa n nomomn or unenon cemtn nnn
connantnoro oxpyxennx
Bpar rar cnocoo npeooo.emi raro-.uoo rpusuc: cosanne cemtn ns mecrn tnmemy nosnmnennomy, xax nontrxa
cnpannrtcx c yrparo snaunmoro uenonexa, xax cnoco nepexnrt npo]eccnonantnym necocroxrentnocrt n p.
3ar.m:euue opara c e.im coomeemcmeoeami uop+a+ coua.iuoeo orpvreuu, racamuu+c eospacma ecmvn.euu e opar
u opveux acnermoe opa:uoeo noeeoeuu. annt pax xnnxercx cnocoom nsexart annennx connantno cpet.
Hpnuep
3a ncnxonornuecxo nomomtm oparnnact xenmnna, naxoxmaxcx n cocroxnnn rnyoxo enpeccnn, cnxsanno c ornomennxmn c oueptm. Ona
ysnana o rom, uro pax ee ouepn ]nxnnx, cxptnammax npany o ee ncrnnno cexcyantno opnenrannn. out xnnenrxn necnxnxa, cocroxmax n paxe c
romocexcyanncrom. Onn ncrynnnn n pax, urot ne rpanmnponart cnonx pocrnennnxon n nsexart nopnnannx c nx cropont. Knnenrxa cnyuano ysnana
npany or tnme nosnmnenno ee ouepn, xoropax oo ncem paccxasana marepn ns xenannx oromcrnrt.
Bpar rar ro+neucau :vecmea ueno.uoeuuocmu. Bcrynnenne n pax moxer trt cnocoom nocnonnnrt e]exrt n ,
oycnonnennte, xax npannno, naronornuno -xonnennne, xnnxmmecx cnecrnnem nepaspemenntx nnrep- n nnrpancnxnuecxnx
saau pasnnrnx. B +rom cnyuae npncoennenne x neannsnponannomy naprnepy nosnonxer nontcnrt uyncrno cocrnenno
snaunmocrn n camoynaxenne.
Hpnuep
Cnernana C, xenmnna 32 ner, oparnnact c xanoamn na uyncrno xponnuecxo ycranocrn, anarnm, orcyrcrnne nnrepeca x xnsnn. Mennnncxoe
ocneonanne ne ntxnnno oprannuecxnx npnunn napymenn. Cnernana ponnact n ntpocna n epenne n manooecneuenno cemte c ornom-anxoronnxom. Ona
ouent nepexnnana no +romy nonoy n crtnnact cnoero orna. Oxonunn mxony c sonoro meantm, nepeexana n Mnncx n nocrynnna n ynnnepcnrer na
]axyntrer xypnanncrnxn. Cnernana ncera nontsonanact nonynxpnocrtm y myxunn. Ha nropom xypce ona nosnaxomnnact c myxunno crapme ee na 17 ner,
nsnecrntm xypnanncrom ns nnrennnrenrno cemtn, n uepes mecxn ntmna sa nero samyx. Ee nneuarnnnn ero ynepennocrt n cee, cranntnocrt,
opasonannocrt, xopomne manept nce ro, uero, xax xasanoct Cnernane, e ne xnarano. Onaxo npaxrnuecxn na nporxxennn nce conmecrno xnsnn
Cnernana uyncrnonana cex nenonxo n cxonanno n npncyrcrnnn myxa, a raxxe cpen ero pyse n pocrnennnxon, cunrana cex neocrarouno ymno n
crtnnact cnoero nponcxoxennx, uro crano nx nee ncrounnxom xponnuecxoro nanpxxennx n ncxom]opra.
Bpar rar oocmureuue. Hanmaercx n cnyuae nonyuennx onnm ns naprnepon marepnantno nnn connantno ntrot
ncnecrnne saxnmuennx paxa.
Biuvroeuui opar. B annom cnyuae ncrynnenne n pax xnnxercx cnocoom pemnrt nosnnxmne xnsnennte sarpynennx.
K nx uncny moxno ornecrn nesannannponannym epemennocrt, xnnnmnte nnn marepnantnte nponemt onoro ns cynpyron n p.
Hpn neaexnarno mornnannn ncrynnennx n pax nnunocrt naprnepa ne npecrannxer coo nennocrn, naxno rontxo ero
nannune nno ero ]ynxnnonantnte xapaxrepncrnxn, nmemmne snauenne nx yonnernopennx norpenocre.
Heaexnarnax mornnannx ncrynnennx n pax moxer trt ocosnanaemo n neocosnanaemo. B nocnenem cnyuae npaxrnuecxn
nensexno ycyrynenne pano nnn nosno nacrynammero n nmtx ornomennxx pasouaponannx n naprnepe n paxe.
1. 3naunrentnte pasnnunx n cementx rpannnxx, nponcxoxennn cynpyron n moenxx nx cementx ornomenn (nanpnmep,
n pennrnosntx yexennxx, opasonannn, connantno n nannonantno npnnanexnocrn, crpyxrypntx ocoennocrxx
pacmnpenntx ceme, nospacre n r. n.).
2. Marepnantnax, ]nsnuecxax nnn +monnonantnax sanncnmocrt napt or unenon pacmnpenno cemtn.
3. 3axnmuenne paxa nocne nepnoa yxaxnnannx npoonxnrentnocrtm menee mecrn mecxnen nnn cntme rpex ner.
4. Hnunocrnte ocoennocrn onoro nnn oonx cynpyron, cnxsannte c ycranonnennem ornomenn npnnxsannocrn, npexe
ncero nannune y cynpyron cnoconocrn ycranannnnart nnsxne ornomennx, npncoennxrtcx n orenxrtcx pyr or pyra, ne
ncntrtnax npn +rom cnntnoro ncxom]opra.
5. Hannune nc]ynxnnonantntx cementx narrepnon n pacmnpenntx cemtxx cynpyron.
Cosanax cemtm, cynpyrn oxastnamrcx nepe neoxonmocrtm pemnrt px naxntx saau, nexamnx, npexe ncero, n c]epe
+monnonantntx ornomenn. Ona ns nnx ycnnenne +monnonantno cnxsn n cynpyxecxo nocncreme n orenenne or
ponrentcxo cemtn es pasptna +monnonantntx xonraxron c ne nnn peaxrnnnoro ercrna n pyrne samenxmmne ornomennx.
Cynpyrn, c ono cropont, onxnt nayunrtcx npnnanexart pyr pyry, ne repxx nnsocrn c pacmnpenno cemte, c pyro
cropont trt uacrtm cocrnenno cemtn, ne repxx cnoe nnnnnyantnocrn. Tontxo n +rom cnyuae pax cranonnrcx
nponeccom, n xoropom oa naprnepa n cemtn n nenom npoxoxr nyrt nnnnnyannn cenapannn, nonyuax nosmoxnocrt
nepexnnart nnsocrt, coxpanxx npn +rom omymenne cnoe orentnocrn n anronomnocrn.
Ha yponne cemeno cncremt orenenne cynpyron or ponrene cnxsano c ycranonnennem nnemnnx rpannn monoo cemtn
nennnmoro aptepa, xoropt perynnpyer oem xonraxron naprnepon c nnemnnm mnpom, n rom uncne n c unenamn
pacmnpenno cemtn (cm. ran. 2). 3ror aptep samnmaer anronomnm monoo cemtn nocpecrnom perynnponannx ornomenn
nnsocrn n nepapxnn. B napax, ne npomemnx cenapannm or ponrentcxnx ceme, cymecrnenno ocnoxnxercx ]opmnponanne
nnsxnx nsanmoornomenn mexy cynpyramn. Hocnenne oxrcx npnsnart ornnunx pyr n pyre, nocxontxy nx nenoxoxecrt
moxer oxasartcx cront snaunrentno, uro yer npecrannxrt yrposy nx nx ornomenn.
3aaua ycranonnennx nnemnnx rpannn nxnmuaer n cex raxxe pemenne nonpocon, xro ns snaxomtx n pyse myxa n xent
yer onymen n cemtm n xax uacro, nacxontxo paspemeno npetnanne cynpyron nne cemtn es naprnepon, xax npononrt ornycx n
r. n. Hannune nnemnnx rpannn n nx rnxocrt oecneunnaer monotm cynpyram onpeenennym uacrnym xnsnt n nosmoxnocrt
xonnenrpnponart ycnnnx na nocrpoennn nsanmoornomenn pyr c pyrom. Pemenne anno saaun npenonaraer ycranonnenne n
pacmnpenno cemte onrnmantnoro ananca cnnouennocrn nnnnnyannn ee unenon. B cnnrntx cemtxx, unent xoroptx
upesmepno npnnxsant pyr x pyry, ecrnyer mnoro nenrpocrpemnrentntx cnn, nanmamrcx xpanocrn n +monnonantno
nnsocrn n noxntnocrn, cymecrnyer crpax pasnnun xax onacnocrt nx cymecrnonannx raxo cemtn, n cnxsn c uem nennxa nsanmnax
+monnonantnax nonneuennocrt. Orentnte unent raxo cemtn ne moryr ecrnonart nesanncnmo pyr or pyra n nmemr mano
nnunoro npocrpancrna. Hpn +rom ornomennx cynpyron c nx ponrenxmn xapaxrepnsyer xoporxax ncnxonornuecxax ncrannnx,
cnepxnnsocrt n ntcoxax nsanmosanncnmocrt, uro sarpynxer aanrannm cynpyron pyr x pyry n cemeno xnsnn.
Ha nnnnnyantnom yponne +monnonantnax sanncnmocrt or ponrene npoxnnxercx n rpenoxno npnnxsannocrn cynpyra
(cynpyron) x nnm, xoropax nno orxptro ntpaxaercx, nno peaxrnnno ornepraercx nocpecrnom pesxoro ncrannnponannx n
]opmnponannx ncenonesanncnmtx ornomenn. Onaxo nocnenne ne rontxo ne ncxnmuamr cnepxnnsocrn, no n npenonaramr
ee, xnnxxct ee ooporno cropono. uem snaunrentnee crenent sanncnmocrn cynpyron, rem +xcrpemantnee ycnnnx n ee
npeoonennn uepes ycranonnenne ncrannnn n orpnnanne naxnocrn cemtn.
Tax, ncrannnponanne (+monnonantnt pasptn) xnnxercx onnm ns cnocoon, x xoropomy npneramr monote cynpyrn,
urot ntrn ns cnnrno ponrentcxo cemtn n cnpannrtcx c nospacramme rpenoro n nanpxxennocrtm n cnepxnnsxnx
ornomennxx. Onaxo neyonnernopennax norpenocrt n nnsocrn npnnonr x nnrencn]nxannn cynpyxecxnx ornomenn,
nnynnpyx n nnx pocr nanpxxennx, oycnonnnnammero xapaxrepnym nnamnxy +monnonantno nnsocrn mexy cynpyramn. B
pesyntrare crpyxrypa ornomenn n monoo cemte npnoperaer nn naopa antxncon n pasptnon nnn uepeymmnxcx nepnoon
cnepxnnsocrn n nsanmnoro oruyxennx.
Cnoconocrt napt x nnsxnm n nesanncnmtm ornomennxm sauacrym onpeenxercx rem, nacxontxo xaxomy ns cynpyron
yanoct crart camocroxrentno nnunocrtm n ponrentcxo cemte. M. Foy+n yrnepxaer, uro rex, xomy ne yanoct opecrn
anronomnm n pamxax ponrentcxo cemtn, ornnuaer +monnonantnax xononocrt nnn cxnonnocrt x cnnxnnm c naprnepom (Foy+n
M., 2005). Btcoxn yponent cnnxnnx cynpyron ocrarouno uacro ncrpeuaercx n monotx cemtxx, uro n onpeenenno mepe
nomoraer nape ocrnut nennocrno-opnenrannonnoro enncrna cnoeopasnoro mt napt. 3ro nponecc, n xoropom, no cnonam K.
Bnraxepa, noe orxastnamrcx or cnoero nnna n cranonxrcx nnxem pan roro, urot crart uacrnnamn cnmnornuecxoro comsa no
nasnannem pax (Bnraxep K., 1988). annte ornomennx ]opmnpymrcx, xax npannno, sa cuer cnntnoro noannennx
nnnnnyantntx norpenocre onoro nnn oonx cynpyron, uro ntstnaer crpax yrpart cnoero n npnnonr x axxymynxnnn
nanpxxennocrn n nape. Onaxo xora napnnccnuecxn nepno neannsannn naprnepa npoxonr, nontrxn ntrn ns cnnxnnx n
orcroxrt cnoe moryr crart ncrounnxom ntcoxoro nanpxxennx n xon]nnxron n nape.
eneannsannx xnnxercx nopmarnnntm +ranom pasnnrnx +monnonantntx ornomenn n nape, xoropomy, xax npannno,
npemecrnymr ypnte pomanrnuecxne nepexnnannx, npnnnctnanne naprnepy neantntx uepr, omymenne ontmo nmnn n
+monnonantno nnsocrn c nnm. Kpymenne nnnmsn, nponcxoxmee n antnemem, nensexno, rax xax neannsannx xnnxercx
nnmt ]aso n +monnonantnom nnxne, cneymmn +ran xoroporo pasouaponanne, yrpara nosnrnnntx +monn, nosnnxnonenne
espasnnunx n cxyxn n ornomennxx naprnepon, uro moxer npnnecrn x nx pacnay.
Hanonee onrnmantntm napnanrom xnnxercx ]opmnponanne cnoconocrn cnoono nepennrartcx mexy nonmcamn
nnnnnyannx conpnnanexnocrt. Kora cynpyrn cnoont nx nepexoa or cnnxnnx x nnnnnyannn, onn nonyuamr
nonte nnunocrnte cnnt n nosmoxnocrn. Tora onn moryr npnnanexart nape, ne repxx cex, cnoero , cosnarentno
npncoennxrtcx nnn orenxrtcx, ne ncntrtnax npn +rom uyncrna nnnt n rpenorn. Cnoconocrt monotx cynpyron x anronomnomy
]ynxnnonnponannm nomoraer nm nsexart +monnonantno peaxrnnnocrn, npnnoxme x nonxpnsonanntm (xomnnemenrapntm)
ornomennxm: npecneonarent ncrannnpymmncx, arpeccnnnt noxopnt, nesanncnmt rpeonarentnt n r. .,
npenonarammnm neoxonmocrt nsanmnoro npncnoconennx naprnepon, n ornnune or cnmmerpnuntx ornomenn, ocnonanntx na
panencrne n cxocrne. Hpeynennuennax xomnnemenrapnocrt cosaer nc]ynxnnonantnym nocncremy, ornnuammymcx
pnrnnocrtm n xecrxo ]nxcanne pone, uro oycnonnnnaer nnsxym cnoconocrt cemtn npncnocannnartcx x nepemenam (n
uacrnocrn, cnxsanntm c npoxoxennem cran xnsnennoro nnxna cemtn n conponoxammnx nx nopmarnnntx xpnsncon) n
cnnxaer ee aanrnnnt norennnan.
Operenne nesanncnmocrn n couerannn co cnoconocrtm x nnsxnm ornomennxm ona ns camtx cnoxntx saau, pemenne
xoropo sannmaer nopo ncm xnsnt. ...nx roro, urot trt nonnocrtm cnxsanntm c pyrnm uenonexom, nam npnercx cnauana
narn cnxst c camnm coo. Ecnn mt ne moxem cmnpnrtcx co cnonm onnouecrnom, mt naunnaem ncnontsonart pyroro xax
yxptrne or nsonxnnn. Tontxo xora uenonex cmoxer xnrt noono opny, ne nmex nosmoxnocrn ntcxasartcx xomy t ro nn tno...
rontxo rora on yer cnocoen saornrtcx o pocre pyroro. Hrax, ecnn uenonex ne cnocoen paspymnrt cno pax, +ror pax
saxnmuen na neecax (nom H., 2002, c. 384).
Homnmo pemennx +monnonantntx nponem, cnxsanntx c ycranonnennem onrnmantno ncnxonornuecxo ncrannnn,
monotm cynpyram raxxe neoxonmo pacnpeennrt cemente ponn n onacrn ornercrnennocrn, pemnrt nonpoct cemeno
nepapxnn, ntpaorart npnemnemte ]opmt corpynnuecrna, pasennrt oxsannocrn, cornaconart cncremy nennocre, nporn
cexcyantnym aanrannm pyr x pyry. Hmenno na +rom +rane naprnept nmyr ornert na nonpoct: Kaxont npnemnemte nyrn
paspemennx xon]nnxra?, Btpaxenne xaxnx +monn n cemte cunraercx onycrnmtm?, Kro sa uro necer ornercrnennocrt n npn
xaxnx ycnonnxx?. Taxnm opasom, n reuenne annoro xpnsncnoro nepnoa cynpyrn aanrnpymrcx pyr x pyry, nmyr raxo rnn
cementx ornomenn, xoropt yonnernopnn t oonx. Vmenne cynpyron paspemart nponemt, nosnnxammne na nauantnom
+rane cemeno xnsnn, cnococrnyer ntpaorxe onronpemenntx ycrounntx ]opm noneennx, ecrnymmnx na nporxxennn
ncero xnsnennoro nnxna cemtn n nomorammnx nepexnnart nocneymmne nopmarnnnte n nenopmarnnnte cemente xpnsnct.
2.2.2. narnoc1nxa
Hepexnnanne xax nepnoro, rax n nocneymmnx cementx xpnsncon nocnr nnnnnyantnt xapaxrep nx xaxo cemtn. He
nce ntmenepeuncnennte npnsnaxn xpnsnca yyr oxsarentno npncyrcrnonart no ncex monotx cemtxx. B nexoroptx
cynpyxecxnx napax on moxer nporn nesamerno n ne ntsnart onesnenntx nepexnnann n uyncrna pasouaponannx, cnxsannoro c
eneannsanne naprnepa. Ocoax naxnocrt annoro +rana xnsnennoro nnxna cemtn cnxsana c rem, uro nmenno n +ror momenr
saxnatnamrcx ocnont yyme cemeno xnsnn. He pemennte na annom +rane saaun yyr ocnoxnxrt nporexanne
nocneymmnx xpnsncon. Ho+romy oxasanne ncnxonornuecxo nomomn monotm cemtxm npecrannxer ocoym naxnocrt.
Cement xpnsnc moxno narnocrnponart na ocnonannn anannsa ecet c cynpyxecxo napo. Mapxepamn nepnoro
nopmarnnnoro xpnsnca ntcrynamr:
nenpnnxrne nontx pone (myxa n xent) n cnxsanntx c nnmn oxsarentcrn;
nnsxax n]]epennnannx or ponrentcxo cemtn xorx t onoro ns cynpyron, uro ntstnaer uyncrno pennocrn y pyroro;
npaxrnuecxn nonnoe orcyrcrnne xonraxron c ponrentcxnmn cemtxmn, raxxe cnnerentcrnymmee n ontmnncrne cnyuaen
o cnoxnocrxx nponecca cenapannn or ponrene (onee nopono +ror ]enomen onncan n reopnn M. Foy+na);
nontrxn onoro ns cynpyron napymnrt cnnxnne, uro ntstnaer uyncrno ont, snocrt, omymenne omanyrocrn y pyroro;
pocr nanpxxennx n nape, oycnonnennt xoporxo ncnxonornuecxo ncrannne mexy cynpyramn, npoxnnxmmncx n
neoxcnnmom na nepnt nsrnx nepnonuecxom pocre xon]nnxron mexy cynpyramn nsanmntx nperensnxx, uyncrne ycranocrn
pyr or pyra;
pasouaponanne n paxe n paunom naprnepe, ocnonannoe na neonpananmnxcx nnn nepeanncrnuntx oxnannxx;
cexcyantnax esaanrannx cynpyron.
Hponepxa repanenrnuecxnx rnnores moxer saxnmuart n cee pemenne pxa saau n ocymecrnnxrtcx c nomomtm cneymmnx
meronx:
nsyuenne cemeno ncropnn, ntxnnenne narrepnon nsanmoornomenn, xapaxrepntx nx ponrentcxnx n npaponrentcxnx
ceme monotx cynpyron, nnnxmmnx na npoxnnanne annoro xpnsnca meronxa Ieno-rpamma (M. Foy+n);
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nennunnt ncnxonornuecxo ncrannnn), rpannn cemtn meronxn FAST (recr
Iepnnra), Cemenax connorpamma (3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hoprnep, H. Hann, n
aanrannn M. Heppe);
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe(A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona);
ntxnnenne crenenn aexnarnocrn nocnpnxrnx paunoro naprnepa meronxa Moe nnctmo o cynpyre (C. A. Fenopycon);
onpeenenne +monnonantnoro ]ona cemtn n nexoroptx napamerpon cynpyxecxnx ornomenn meronxa
Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cro-nnn, T. M. Pomanona, I. H. Fyrenxo), onpocnnx Honnmanne, +monnonantnoe
npnrxxenne, anropnrernocrt (A. H. Bonxona).
2.2.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Ocnonnte nanpannennx ncnxonornuecxo nomomn monoo cemte onpeenxmrcx nonem ncnxonornuecxnx nponem
xonxperno cynpyxecxo napt, npnmeme na npnem x ncnxonory.
Hanonee uacrtmn npnunnamn opamennx monotx cynpyron n ncnxonornuecxym xoncyntrannm xnnxmrcx rpynocrn n
ycranonnennn rpannn cemtn, ntpaorxe cementx nopm n npannn, pacnpeenennn cementx pone n oxsannocre, cexcyantnte
ncrapmonnn.
Hcnxonornuecxax nomomt cynpyxecxnm napam n pacnpeenennn cementx pone n oxsannocre
B pamxax annoro nanpannennx ncnxonory npnxonrcx paorart c pasnornacnxmn cynpyron, nsanmntm neonontcrnom,
cnxsanntm c pacnpeenennem cynpyxecxnx pone n oxsannocre, a raxxe xon]nnxramn, oycnonnenntmn pacxoxennxmn no
nsrnxax na cemenym xnsnt n mexnnunocrnte ornomennx (Anemnna R. E., 1994).
B ocnone raxnx ponentx xon]nnxron nexar, npexe ncero, pasnnunx n npecrannennxx cynpyron o cementx ponxx xax o
cncreme ]ynxnn n oxsannocre, oecneunnammnx noncenennym xnsnt cynpyron n recno cnxsanntx mexy coo. Kax npannno,
ponente pasnornacnx asnpymrcx na pasnnunxx no nsrnxax n npecrannennxx cynpyron o nennocrxx cemeno xnsnn.
Jmani roucv.imamueuo paoomi c +o.ooo ce+ie no npoo.e+e pacnpeoe.euu ce+euix po.e u oosauuocme:
1. Coop rourpemuix ra.oo cvnpveoe. uem ontme nponemntx cnryann onn ynomxnyr, rem onee rounte cneennx o
ocoennocrxx ]ynxnnonnponannx anno cemtn nonyunr ncnxonor n nponecce xoncyntrnponannx.
2. Bie.euue npeocmae.euu o re.ae+o+ pacnpeoe.euuu po.e u oosauuocme e ce+ie. nx roro urot ono tno onee
+]]exrnnntm, xaxt ns cynpyron onxen trt ocneomnen o ponentx oxnannxx n npnrxsannxx pyroro naprnepa. Ha annom
+rane nx ntxnnennx moene ponentx ornomenn n nsyuennx cementx ncropn pauntx naprnepon moxno ncnontsonart
meronxy Ienorpam-ma. B cnryannn, xora nponemt pacnpeenennx oxsannocre n cemte nosnnxamr na ]one ocrarouno
xopomnx mexnnunocrntx ornomenn cynpyron nnn xe xora npemx paort c cynpyxecxo napo orpannueno, ontmym nomomt n
xoncyntrnponannn moryr oxasart cnennantnte rexnnxn, raxne, nanpnmep, xax rexnnxn neennx neperonopon.
3. Oouapvreuue pas.u:u +erov :.eua+u ce+iu, eicueuue npeocmae.euu napmuepoe o npu:uuax uecoomeemcmeu
noeeoeuu oouoeo napmuepa oruoauu+ opveoeo, cmeneuu ooermueuocmu u aoereamuocmu npemeusu. Ha annom +rane
xoncyntranry uacro npnxonrcx ntcrynart n ponn +xcnepra. On npaxrnuecxn ne ronopnr o cnonx uyncrnax, no nnora coneryer, uro
cneonano t cenart, npenaraer nocnontsonartcx n onpeenennte momenrt xaxnm-nno npnemom. 3xcnepr ne nanxstnaer
onpeenenntx pemenn, no ne orxastnaercx coecrnonart n nx noncxe. On xoopnnnpyer ocyxenne, anax nosmoxnocrt
ntcxasartcx xaxomy ns cynpyron. B ponn +xcnepra ncnxonor moxer npeocrannxrt nn]opmannm o ocoennocrxx nporexannx
annoro xpnsnca, o nnnxnnn moenn ponrentcxo cemtn na pasnnrne ornomenn n cynpyxecxo nape.
Poneno xon]nnxr uacro macxnpyer pyrne cynpyxecxne nponemt. Tpeyx or naprnepa ntnonnennx onpeenenno
]ynxnnn, cynpyr(a) raxnm opasom moxer crpemnrtcx yonnernopnrt nexoropte neocosnanaemte nnnnnyantnte norpenocrn.
3aaue ncnxonora n +rom cnyuae yer oxasanne nomomn cynpyram n ocosnanannn cnonx norpenocre, croxmnx sa
npexnnennem rpeonann x naprnepy, n noncxe antrepnarnnntx cnocoon nx yonnernopennx.
Hpnuep
3a ncnxonornuecxo nomomtm oparnnact cynpyxecxax napa. Crax paxa 1,5 roa. Hnnnnaropom opamennx tna cynpyra. Ona xanonanact na
cocroxnne ome ycranocrn, na ro, uro ona ne nonyuaer nomomn or myxa n neennn omamnero xosxcrna. Bmecre c rem npn nontrxax myxa noyuacrnonart
n omamnnx enax ona orxastnaercx or ero nomomn, oxcnxx +ro rem, uro on cnnmxom mennrentnt, nepacroponnt, neaxxyparnt n uro e npome +ro
cenart camo. B ecee c cynpyxecxo napo yanoct ntxnnrt, uro npexnnenne nperensn x myxy n cxanant c nnm xnnxmrcx nx xent rem cnocoom,
xoropt nosnonxer npnnnsnrtcx x cynpyry n nonyunrt ero nnnmanne. Pacxptrne annoro ]axra nosnonnno monoo xenmnne ocosnart cnon norpenocrn n
nayunrtcx yonnernopxrt nx onee npxmtm cnocoom.
4. 3ar.m:euue uoeoeo ooeoeopa o pacnpeoe.euuu ce+euix oosauuocme.
B paore c cynpyxecxo napo naxno, urot ncnxonor ne ncrynan n xoannnnm c onnm ns cynpyron, oxastnax emy ontmym
noepxxy. Heoxonmo, conmax nerpannrer, ne nosnonxrt cynpyxecxo nape nrxrnnart repanenra n onee recnoe
nsanmoecrnne nocpecrnom opasonannx rpeyrontnnxa.
Hcnxonornuecxax nomomt cynpyxecxnm napam no nponeme ycranonnennx rpannn cemtn n onrnmantnoro ananca
nnsocrn/oranennocrn mexy cynpyramn.
Hanonee pacnpocrpanennte rpynocrn, c xoroptmn cranxnnamrcx monote cynpyrn, +ro rpynocrn ycranonnennx
rpannn cemtn (nnemnnx n nnyrpennnx). Hpu uapvueuuu eueuuux epauu ce+iu saaue xoncyntranra xnnxercx:
oxasanne nomomn cynpyram n ocosnannn annoro ]axra; . ntxnnenne ornomennx xaxoro ns cynpyron x ]axry napymennx
nnemnnx rpannn cemtn;
onpeenenne xenaemo moenn ornomenn cemtn c oxpyxennem; O noepxxa ntopa cynpyron.
Hpu uapvueuuu euvmpeuuux epauu saaue xoncyntranra xnnxercx: H ntxnnenne rnna napymennx nnyrpennnx rpannn nyrem
onpeenennx ncnxonornuecxo ncrannnn mexy cynpyramn; H ocyxenne c cynpyramn ocoennocre nx +monnonantno
nnsocrn;
ntxnnenne norpenocre cynpyron n nsmenennn nx ornomenn;
onpeenenne xenaemo moenn ornomenn mexy cynpyramn;
noncx cnocoon nsmenennx ornomenn mexy cynpyramn;
oxasanne neoxonmo noepxxn cynpyram n +rom nponecce.
C nentm oxasannx ncnxonornuecxo nomomn cemte n nepecrpyxrypnponannn napymenntx nnemnnx n nnyrpennnx rpannn
moryr trt ncnontsonant pasnnunte rexnnuecxne npnemt, n rom uncne n napaoxcantnte rexnnxn. Hanpnmep, monoo
cynpyxecxo nape, crpaamme or nocroxnnoro nmemarentcrna cnonx ponrene n pyrnx pocrnennnxon, xoropte ornepramr nce
npnstnt ocrannrt nx n noxoe, moxer trt ana nncrpyxnnx nonaroapnrt pocrnennnxon n ponrene sa nomomt n nonpocnrt
nx npoxnnxrt eme ontme nnnmannx.
Hcnxonornuecxax nomomt cynpyxecxnm napam no nponeme cexcyantno esaanrannn n cexcyantntx nc]ynxnn.
Cexcyantnte nc]ynxnnn +ro cocroxnnx, npn xoroptx napymamrcx otunte ]nsnonornuecxne peaxnnn cexcyantno
]ynxnnn (Macrepe V., xoncon B., Konont P., 1991). Cexcyantnte sarpynennx y myxunn n y xenmnn, xax npannno,
ntpaxamrcx n:
orcyrcrnnn cexcyantnoro xenannx;
necnoconocrn aexnarno pearnponart na nnemnne crnmynt n nonyuart cexcyantnoe yonnernopenne.
B paore c cexcyantntmn nponemamn naxntm xnnxercx onpeenenne roro, uro cunrart nopmantno cexcyantnocrtm (or
xnnenron uacro moxno ycntmart: ne nopmantnt...). Cymecrnyer necxontxo noxoon x onpeenennm cexcyantno nopmt:
1. Buo.oeu:ecra uop+a. Ha ocnone ]ynxnnonantntx n anaromnuecxnx xpnrepnen n xauecrne nopmt npnsnaercx
rerepocexcyantnocrt.
2. Cmamucmu:ecra uop+a. B xauecrne nopmantnoro npnnnmaercx cexcyantnoe noneenne, xapaxrepnoe nx ontmnncrna
nme (c yuerom xonrexcra: +noxn, xyntrypt n np.).
3. Hpaecmeeuua uop+a. Hopmantntm cunraercx cexcyantnoe noneenne, oopxemoe connantntmn n pennrnosntmn
nncrnryramn.
4. Ppuou:ecra uop+a. Hopmantntm cunraercx cexcyantnoe noneenne, paspemaemoe saxonom.
5. Hcuxo.oeu:ecra uop+a. Kpnrepnn anno nopmt yyr pasnnunt n sanncnmocrn or ncnxonornuecxoro nanpannennx, no n
nenom nx moxno cnecrn x nexoropo ome xonnennnn, nx oosnauennx xoropo mt nocnontsyemcx onpeenennem
amepnxancxoro ncnxonora Iopona: nopmantnoe cexcyantnoe noneenne +ro noneenne oponontnoe, ne npnnynrentnoe,
npnxrnoe n nnmennoe uyncrna nnnt.
Cexcyantnte nc]ynxnnn moryr trt nepeu:ui+u (cymecrnymmne ncera), emopu:ui+u (noxnnnmnecx n onpeenennt
nepno) nnn oocmome.icmeeuui+u (npoxnnxmmnecx n ornomennxx c anntm naprnepom nnn n onpeenenntx ycnonnxx).
Hpecrannennx o npnpoe cexcyantntx nc]ynxnn opnenrnpymr antnemym paory c napo: rax, nepnnunax nc]ynxnnx nmeer
uacro ]nsnonornuecxym npnunny, n n +rom cnyuae ymecrno napannentno c ncnxonornuecxo paoro npenoxnrt xnnenry
(cynpyxecxo nape) nonyunrt xoncyntrannm y cnennanncra-cexconora.
Hpu:uui cercva.iuix oucqvuru:
1. Auamo+u:ecrue u qusuo.oeu:ecrue qarmopi. 3ra rpynna ]axropon onxna naxonrtcx n sone ocooro nnnmannx
xoncyntranra, paorammero c cynpyxecxo napo, ocoenno n cnyuae nponem c +pexnne nnn one n onacrn rasa y onoro ns
cynpyron. Kpome roro, cneyer nomnnrt o menxamenrosntx +]]exrax: tno t ceptesno omnxo paorart c xnnenrom no
nonoy orcyrcrnnx y nero cexcyantnoro xenannx, npeneperax rem, uro on npnnnmaer anrnenpeccanrt, nnrnnpymmne
cexcyantnoe xenanne.
2. Hcuxo.oeu:ecrue qarmopi (nnnnnyantnt yponent cemenoro ]ynxnnonnponannx). Inanntmn ncnxonornuecxnmn
]axropamn, npoynnpymmnmn cexcyantnte nc]ynxnnn, xnnxmrcx rpenora (cnpononnponannax xenannem trt ycnemntm n
cexce, npannrtcx, nneuarnxrt naprnepa), a raxxe rpanmarnsm n nnnxnne nepnoro cexcyantnoro ontra.
3. Hapa u ocooeuuocmu ee ro++vuurauu (mnxpocncremnt yponent ]ynxnnonnponannx cemtn). Ha nosnnxnonenne
cexcyantntx nc]ynxnn oxastnaer nnnxnne xauecrno ornomenn n cynpyxecxo nape, a raxxe rpynocrn ynpannennx arpeccne.
4. Couorv.imvpuie qarmopi (meracncremnt yponent ]ynxnnonnponannx cemtn). Hpnunno cexcyantntx nponem
nepexo ntcrynaer uyncrno crta, npecrannennx naprnepon o nenpncronocrn n npannntnom cexcyantnom noneennn, a raxxe
connantnte crepeornnt, onpeenxmmne cexcyantnoe noneenne (myxunnt onxnt trt axrnnntmn, xenmnnt ner).
B cnryannn opamennx cynpyxecxo napt no nonoy cexcyantntx nponem xoncyntranry neoxonmo ntxcnnrt
ocoennocrn cexcyantntx ornomenn n cynpyxecxo nape (ontr opauntx cexcyantntx ornomenn, conmecrnmocrt
cexcyantntx cnenapnen, nnrencnnnocrt nonono xnsnn, crenent yonnernopennocrn xaxoro ns cynpyron cexcyantntm acnexrom
ornomenn n paxe). Baxno nonxrt xapaxrep cexcyantntx nponem, yrounnrt, xora onn nosnnxnn, xax npoxnnxmrcx, cymecrnymr
nocroxnno nnn nosnnxamr nepnonuecxn, nonpocnrt c]opmynnponart, n uem cynpyrn nnxr npnunny +rnx nponem.
Hpnuep
Hpnna C, 24 roa, samyxem, ere ner. Crax paxa 11 mecxnen. B reuenne necxontxnx mecxnen, nnnort o opamennx sa ncnxonornuecxo nomomtm
crpaana omnm neomorannem, paspaxnrentnocrtm n uacrtmn rononntmn onxmn. Bpau, y xoroporo nanmanact Hpnna C, ne namen nnxaxnx
nonornuecxnx ocnonann nx +rnx cnmnromon n pexomenonan e ncrpeuy c ncnxonorom. B xoe ece c Hpnno C. tno ntxcneno, uro ee cnmnromt, xax
npannno, noxnnxmrcx no neuepam. Vrounxmmne nonpoct o ocoennocrxx neuepnero npemxnpenponoxennx cemtn nosnonnnn ycranonnrt nannune
rpynocre n cexcyantntx ornomennxx cynpyxecxo napt. annt cnmnrom nosnonxn xnnenrxe nserart upesmepno uacrtx (no ee mnennm) cexcyantntx
xonraxron c myxem. Taxnm opasom, cnmnromarnuecxoe noneenne ntcrynano xax cpecrno xonrponx Hpnno C. cexcyantnoro noneennx ee myxa. Kora ona
uyncrnonana ycranocrt n rononnym ont, ro yxonna cnart n cocenmm xomnary, urot ne memart myxy ortxart, npeynpexax ero cexcyantnym
axrnnnocrt. B antnemem paora npononnact c cynpyxecxo napo c nentm cornaconannx cexcyantntx cnenapnen naprnepon.
Fontmnncrno cexcyantntx nc]ynxnn (xpome rex, xoropte ntsnant oprannuecxnmn npnunnamn) ]opmnpymrcx ns-sa
rpynocre ynpannennx arpeccne, uro moxer trt oycnonneno nnnnnyantntmn ocoennocrxmn cynpyron nnn cnenn]nxo
npannn anno cemtn (nanpnmep, ray na ntpaxenne arpeccnn). nc]ynxnnx arpeccnn moxer pasmemartcx na rpex pasnnuntx
yponnxx: H na yponne xenannx n +pornuecxnx ]anrasn: naprnep npenounraer noannxrt nnn cepxnnart cnon cexcyantnte
peaxnnn ns-sa rpenorn, cnxsanno c nosyxennem nnn ocosnannem cnoero xenannx (]anrasnn uacro coepxar arpeccnnnt
xomnonenr, xoropt moxer ntstnart rpenory; crpax +ro arpeccnn noxnpyer cexcyantnym +neprnm, uro npnnonr x
nosnnxnonennm cexcyantntx nc]ynxnn);
na yponne renecntx ecrnn, xoropte oycnonnnnamr nonyuenne cexcyantnoro yonontcrnnx noannennax
]nsnuecxax arpeccnx memaer ocrnrart yonontcrnnx;
na yponne meraxommynnxannn: naprnep ncntrtnaer neonontcrno xaxnmn-nno ecrnnxmn pyroro, no ne coomaer emy
o +rom, nocxontxy cynpyrn ne onycxamr orxptroro npoxnnennx arpeccnn n ornomennxx, cymecrnyer ray na arpeccnnnym
cocrannxmmym nx nocnann. B +rom cnyuae cexcyantnt cnmnrom cranonnrcx cnocoom ntpasnrt arpeccnm naprnepy, nserax
ornercrnennocrn.
Taxnm opasom, naronornuecxoe nosecrnne na ornomennx oxastnaer ne crontxo arpeccnx, cxontxo ee macxnponxa, cxptrax
mann]ecrannx nnn noannenne. Orcma naxntm nanpannennem paort c cynpyxecxo napo xnnxercx orpearnponanne
noannenno arpeccnn n oyuenne naprnepon xoncrpyxrnnntm cnocoam ntpaxennx uyncrn nerarnnnoro cnexrpa.
Tpynocrn, c xoroptmn ncrpeuaercx ncnxonor npn xoncyntrnponannn xnnenron c cexcyantntmn nponemamn, moryr trt
raxxe cnxsant c nx nepeanncrnuntmn oxnannxmn n nnsxnm yponnem ncnxonornuecxo xyntrypt. Ho+romy nepexo naxntm
xnnxercx nn]opmnponanne cynpyron c nentm nontmennx nx cexcyantno rpamornocrn.
nx +]]exrnnnoro xoncyntrnponannx cynpyxecxnx nap no nponemam cexcyantntx nc]ynxnn neoxonmo
npnepxnnartcx cneymmnx npannn (Crapmenaym I. B., 2003):
1. nx aexnarnoro pearnponannx na coornercrnymmne sarpynennx cynpyxecxo napt ncnxonor ne onxen trt orxromen
cocrnenntmn cexcyantntmn nponemamn.
2. Hcnxonor onxen ymert cnoono n orxptro ronopnrt o cexcyantntx nponemax, ne ynorpenxrt sanyannponanntx
ntpaxenn n npannntno ncnontsonart cexconornuecxym repmnnonornm.
3. Hcnxonor n nexoroptx cnyuaxx onxen nepntm nauart pasronop o nosmoxntx cexcyantntx nponemax napt, nerannsyx
npxmoe ocyxenne noontx nonpocon n npeynpexax nenonxocrt cynpyron.
4. Hcnxonor onxen trt ocneomnen n onacrn cexconornn, urot nmert nosmoxnocrt npeocrannrt nape neoxonmym
nn]opmannm (anaromnx, ncnxonornx nonon, xonrpanenrnnnte cpecrna).
5. Hcnxonor onxen aexnarno onennnart cnon nosmoxnocrn. He cneyer sannmartcx cexcorepanne es cnennantno
nororonxn.
6. Hcnxonor onxen snart, n xaxnx cnyuaxx neoxonmo nanpannxrt napy x pyrnm cnennanncram, n npeocrannxrt cynpyram
nn]opmannm o nosmoxnocrn nonyuennx coornercrnymme nomomn.
7. Hcnxonor onxen ocranartcx nerpantntm npn onenxe cexcyantnoro noneennx cynpyxecxo napt.
Hanonee nsnecrntm meroom neuennx cexcyantntx ncrapmonn xnnxercx cexcyantnax repannx. 3ro napnanr
noneenuecxo repannn, paspaorannt V. Macrepe n B. xoncon n ononnennt ncnxonnamnuecxnm noxoom X. Kan-nan. On
ocnonan na npecrannennxx, cornacno xoroptm cnmnromt cexcyantno nc]ynxnnn y xnnenra orpaxamr cexcyantnte nponemt
napt n nenom, a camn cexcyantnte nponemt, n cnom ouepet, cnxsant c neocrarountm nsanmononnmannem n cynpyxecrne
(Crapmenaym I. B., 2003).
Cexcyantnte sarpynennx n cynpyxecxo nape ne xnnxmrcx cnenn]nuntmn nx annoro xpnsnca cynpyxecrna. Onn moryr
axryannsnponartcx na nmom +rane xnsnennoro nnxna cemtn.
2.3. KPH3HC 2.
OCBOEHHE CYHPYIAMH POHTEALCKHX POAEH H HPHHRTHE mAKTA HORBAEHHR HOBOIO
HAEHA CEMLH
Cemtx naunnaercx c ere. A. H. Iepeu
2.3.1. menouenonornn xpnsnca
Bropo nopmarnnnt xpnsnc rpannnonno paccmarpnnaercx xax nepexont +ran xnsnennoro nnxna cemtn, oycnonnennt
]axrom poxennx peenxa. Hpn +rom ncnxonorn, anannsnpyx ocoennocrn nporexannx annoro xpnsnca, uacro nrnopnpymr nepno
sauarnx peenxa n epemennocrn marepn. Tem ne menee mnorne nponemt, no nonoy xoroptx opamaercx monoax cemtx,
sauacrym cnxsant c ocoennocrxmn pasnnrnx cynpyxecxnx ornomenn no npemx oxnannx poxennx peenxa. Ho +ro npnunne
mt counn neoxonmtm npoanannsnponart xpnsncnte acnexrt, cnxsannte c epemennocrtm n ornomennxmn mexy cynpyramn n
+ror nepno, a raxxe nocne poxennx peenxa.
Vcnemnoe npoxoxenne annoro xpnsnca npenonaraer, uro cynpyrn cnpannnnct c saauamn npetyme, nanuecxo
crann. 3ect nanonee axryantntm cranonnrcx nnan ponentx ornomenn n cemte. Hapt, xoroptm yanoct ocrnut nnsocrn es
cymecrnennoro ymepa nx anronomnn n ycnemno paspemnrt xon]nnxrt npetymero +rana, c ontme nepoxrnocrtm
esonesnenno npnmyr ponn orna n marepn.
uaxropamn, nosnonxmmnmn tcrpee n nerue ocnonrt ponrentcxne ponn, xnnxmrcx:
npoonxnrentnocrt nepnoa yxaxnnannx ne menee roa n ne onee rpex ner;
nannune nanuecxoro nepnoa n pasnnrnn cynpyxecxnx ornomenn, n reuenne xoroporo naprnept moryr nororonnrtcx x
poxennm peenxa n npnnxrnm nontx connantntx pone. Poxenne peenxa cpasy nocne cnatt nno n nepnt ro cynpyxecrna
sarpynxer nponecc npnnxrnx ]axra marepnncrna n ornoncrna.
Ecnn nepnt peenox, nonpexn cementm cnenapnxm cynpyron, ne poxaercx n nepnte 3-5 ner cemeno xnsnn, +ro moxer
yxastnart na nannune nponem n cynpyxecxo nape.
Hepexo x ponrentcxo ponn otuno naunnaercx c xenannx nmert ere. Kax npannno, pemenne sauart peenxa
onpeenxercx conoxynnocrtm mornnon, uacrt ns xoroptx moxer ne ocosnanartcx cynpyxecxo napo. 3rn mornnt nsanmo
ononnxmr pyr pyra na ]one omnnnponannx onoro ns nnx. uacro mornnt xenmnnt n myxunnt oxastnamrcx pasnnuntmn, n
nepexo cynpyrn o +rom ysnamr nnmt na npneme y ncnxonora. Hpn +rom neoxonmo pasnnuart xoncrpyxrnnnte mornnt,
cnococrnymmne yxpennennm cemtn, nnunocrnomy pocry cynpyron, narononyunomy poxennm n pasnnrnm peenxa, n
ecrpyxrnnnte, npnnoxmne x oparntm pesyntraram (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003).
Hpnuep
3a xoncyntranne oparnnact xenmnna 34 ner n cnxsn c nepexnnannxmn no nonoy norepn rpertero peenxa, xoropt ponncx meprntm na cpoxe 8
mecxnen. Hs ecet ntxcnnnoct, uro ona pemnna coxpannrt epemennocrt, necmorpx na npornnonoxasannx npaue n nnoxoe omee camouyncrnne (y nee tna
yanena mnronnnax xenesa). Hsyuax cemenym ncropnm c nomomtm meronxn Ienorpamma tno ntxnneno, uro mart xnnenrxn roxe norepxna rpertero
peenxa. Taxnm opasom, moxno npenonoxnrt, uro na ]one nnoxnx ornomenn c mareptm, npoonxanmnxcx mnorne rot, norepx peenxa tna nx
xnnenrxn eccosnarentntm cnocoom oxasart cnom npnnanexnocrt x cemte n npnnnsnrtcx x marepn (nmert noxoxn ontr).
Tannna 3
Mornnannx epemennocrn
Konc1pyx1nnnme uo1nnm epeuennoc1n ec1pyx1nnnme uo1nnm epeuennoc1n
Crpemnenne art xnsnt pyromy uenonexy co nce ero
ynnxantnocrtm n nenonropnmocrtm
Crpemnenne nmert cymecrno, xoropoe nonnornr nepeannsonannte
nnant, meurt n crpemnennx marepn.
Crpemnenne xenmnnt nsexart onnouecrna (urot tn xort
onn nnsxn uenonex, urot uyncrnonart cex xomy-ro nyxno).
1
annt mornn xnnxercx xoncrpyxrnnntm npn ero paccmorpennn na maxpocncremnom yponne ncnxonornuecxoro
]ynxnnonnponannx cemtn. On oecneunnaer uyncrno npnnanexnocrn x cnoemy poy n uame ncero xnnxercx neocosnanaemtm. B
cnyuae ero neconnaennx c nnnnnyantntmn norpenocrxmn xenmnnt +ror mornn moxno cunrart ecrpyxrnnntm.
Hexoropte mornnt, onnctnaemte pxom anropon xax xoncrpyxrnnnte, na nam nsrnx, npecrannxmr coo npnmept
mornnon napnnccnuecxoro xapaxrepa, re peenox paccmarpnnaercx n xauecrne napnnccnuecxoro pacmnpennx: crpemnenne x
eccmeprnm n nne nonropennx cex n peenxe, poxenne n nocnnranne raxoro uenonexa, xoroporo eme ne tno n p.
Cemtx, oxnammax peenxa, cronr na nopore ceptesntx nsmenenn n, no mnennm mnornx cnennanncron, cranonnrcx
yxsnnmo n necranntno ]ynxnnonnpymme. Hsmenennx, nponcxoxmne c xenmnno n cnxsn c ]axrom epemennocrn, nnnxmr na
ncnxonornuecxym ocranonxy n xapaxrep nsanmoornomenn n cynpyxecxo nape. B cnom ouepet, cemenax cnryannx
oycnonnnnaer ncnxo+monnonantnoe cocroxnne yyme marepn n, coornercrnenno, oxastnaer nnnxnne na pasnnrne nnoa.
C nentm npornosnponannx orxnonennx or aexnarnoro marepnncxoro noneennx n nnannponannx ncnxonornuecxo nomomn
cemte, oxnamme peenxa, paspaartnamrcx rnnonornn n cnocot ntxnnennx ornomennx xenmnnt x epemennocrn. Pasnte
anropt npenaramr cxoxne xnaccn]nxannn rnnon (crnne) nepexnnannx epemennocrn: onrnmantnt, rnnorecrornosnuecxn,
+]opnue-cxn, rpenoxnt, enpeccnnnt (opxxon H. B., 2003, n xn.: 3emnnnep, opxxon, Hnxontcxax); aexnarnt,
rpenoxnt, +]opnuecxn, nrnopnpymmn, amnnanenrnt, orneprammn (unnnnnona I. I., 2002). B annom yuenom noconn
onee nopono npecrannena rnnonornx nepexnnannx epemennocrn n meronxa nx ee narnocrnxn, paspaorannte H. B.
opxxontm. Bce rnnt ornomenn x epemennocrn, xpome onrnmantnoro (aexnarnoro), nyxamrcx n ncnxonornuecxo
xoppexnnn.
Oxnanne peenxa nepexnnaercx mnornmn xenmnnamn xax +monnonantnt xpnsnc, crpecc, nonopornt nynxr nnn onesnt.
Fepemennocrt, ocoenno nepnax, +ro xpnsncnt momenr, cnxsannt c ]opmnponannem xencxo nenrnunocrn n
nornepxennem nonono npnnanexnocrn yyme marepn.
Fnonornuecxne n nepo+noxpnnnte nsmenennx, nponcxoxmne n oprannsme epemenno xenmnnt, npnnoxr x ocoomy
rnny ncnxonornuecxoro crpecca, xapaxrepnsymmerocx pxom nepexnnann, conponoxammnx epemennocrt. Pemenne o
neoxonmocrn oxasannx yyme marepn ncnxonornuecxo nomomn npnnnmaercx n sanncnmocrn or nx xapaxrepa n crenenn
ntpaxennocrn. Hopmarnnnte nepexnnannx, conponoxammne epemennocrt, moryr nsmenxrtcx no nosecrnnem ]axropon,
oxastnammnx nerarnnnoe nnnxnne na ee nporexanne n cocroxnne yyme marepn n peenxa. Hx moxno oennnrt n rpn rpynnt:
/. Omuoueuue reuuuui r ceoe oepe+euuo u o+ououa.iuie neperueauu, conpoeoroamuue nepuoo oepe+euuocmu.
3ra rpynna nepexnnann cnxsana c ecrecrnenntm nsmenennem nocnpnxrnx cex xax na renecnom, ]nsnonornuecxom, rax n na
ncnxonornuecxom yponne.
B nepno epemennocrn nponcxoxr nepeonenxa nennocre n cmtcnoxnsnenntx npnopnreron, nepeopnenrannx n nnane
ntnonnxemtx connantntx pone n nsanmoornomenn c pyrnmn nmtmn. Ocosnanne n npnnxrne ]axra epemennocrn xnnxercx
ornpanno rouxo nx pasnnrnx rnopuecxo aanrannn x nono xnsnenno cnryannn. Ecnn xenmnna ne npnnnmaer cnoe nonoe
cocroxnne, +ro moxer ntsnart y nee px onesnenntx nepexnnann (noxnnenne crpaxon, rpenor n onacenn). nx xoppexnnn +roro
cocroxnnx uacro neoxonma cnennantnax ncnxonornuecxax noepxxa.
Hanonee onrnmantntm napnanrom xnnxercx npnnxrne ]axra epemennocrn na rpex yponnxx: xornnrnnnom, +monnonantnom
n noneenuecxom. Honnmanne ]axra cnoe epemennocrn ne ncera conponoxaercx +monnonantntm npnnxrnem annoro cotrnx
n nsmenennxmn n noneennn. 3ro moxer ntpaxartcx n nerarnnnom ornomennn x epemennocrn (+monnonantnt yponent),
coxptrnn annoro ]axra, a raxxe noepxannn npexnero opasa xnsnn (noneenuecxn yponent). Fepemennax xenmnna moxer
nrnopnponart nponcxoxmne c ne nsmenennx n npoonxart nsanmoecrnonart c oxpyxamme ecrnnrentnocrtm rax xe, xax o
epemennocrn (nocnrt ysxym crecnxmmym oexy, ne nsmenxrt pexnm paort, ortxa, nnrannx, ne orxastnartcx or npentx
npnntuex n r. .). B +rom cnyuae ona ne ycnenaer nororonnrtcx x nsmenennxm n npnnxrt ]axr cnoe epemennocrn.
Bocnpnxrne cex n nonom opase, craryce n ponn onocpeyercx nx yyme marepn nocroxnno cymecrnymmnm n +ror
nepno snannem o cnoe epemennocrn n omymennem peenxa nnyrpn cex. C momenra ocosnannx n nnyrpennero npnnxrnx cex
xax yyme marepn y xenmnnt onapyxnnaercx n pasnnuno crenenn ntpaxennoe amnnanenrnoe ornomenne x epemennocrn.
Ono npoxnnxercx n nannunn npornnopeunntx a]]exron, onacenn n crpaxon, cnxsanntx c npecroxmnmn poamn, nnora
oxoxmnx o nannxn. Moxer nosnnxart neynepennocrt n cnonx cnoconocrxx ponrt n crart nonnonenno mareptm. Bosmoxnt
crpaxn sa soponte n cyty yymero peenxa, oecnoxoennocrt nosmoxntm yxymennem marepnantnoro nonoxennx cnoe
cemtn, ymemnennem nnuno cnoot. Fepemennocrt raxxe cnxsana c nsmenennem opasa renecnoro n omymennem
cocrnenno cexcyantno nenpnnnexarentnocrn.
K anno rpynne nepexnnann moxno raxxe ornecrn cnmnrom +monnonantno nanntnocrn (Onuapona P. B., 2003), xoropt
Cnoco nocnonnennx e]nnnra nmnn x camo cee (xort xro-ro
yer menx nmnrt)
Fepemennocrt xax cnoco npnnanexart cemeno
cncreme (n name cemte nce xenmnnt poxann
nepnoro peenxa n 22 roa)'
Fepemennocrt xax coornercrnne connantntm oxnannxm (trt xax
nce, nospacr ntnyxaer, ponrenn xorxr nmert nnyxon, y ncex
nopyr yxe ecrt ern, myx ouent xoren peenxa n p.)
Fepemennocrt xax ntpaxenne oomnoro xenannx
cynpyron nmert peenxa (mt nmnm pyr pyra n
xornm nmert omero peenxa)
Fepemennocrt xax cnoco coxpanennx ornomenn n yepxannx cynpyra
n paxe (npnnxsart myxa, nepnyrt myxa, npeornparnrt ero yxo
ns cemtn n p.)
Crpemnenne trt mareptm xax pesyntrar
ncnxo]nsnonornuecxo roronnocrn xenmnnt x
marepnncrny (xouy saornrtcx o peenxe, xouy
omyrnrt paocrt marepnncrna n p.)
Fepemennocrt xax cnoco ocrnxennx ncenon]]epennnannn or
ponrentcxo cemtn (noxasart ponrenxm, uro cran(a) nspocntm
uenonexom, ponna ncem nasno). Fepemennocrt xax cnoco
nerannsannn paxa (ntnynrt ponrene cmnpnrtcx c paxom)
Marepnantnte mornnt (ynyumnrt xnnnnomat, npnopecrn craryc
mnoroerno cemtn n nonyunrt ntrort n p.)
Fepemennocrt pan coxpanennx cocrnennoro sopontx (aopr npeen
nx sopontx, omct, uro nocne aopra ne cmory nmert ere,
epemennocrt omonaxnnaer oprannsm)
Fepemennocrt xax orxas or npomnoro, xax cnmnon nonoro +rana n xnsnn
xenmnnt nnn xax cnoco nepeuepxnyrt ypnoe npomnoe.
n ro nnn nno mepe npncym ncemy nepnoy epemennocrn. On xapaxrepnsyercx +monnonantno esaanrnnnocrtm,
npoxnnxmmecx n xoneannxx ]ona nacrpoennx or omymennx cxyxn, mennrentnocrn, saropmoxennocrn o yrnerennocrn n
nospacrammero neonontcrna coo. V onnx xenmnn moxer nosnnxart omymenne ntcme yonnernopennocrn, y pyrnx,
naoopor, nospacraer naccnnnocrt, ormeuaercx nerxax enpeccnx.
B cnyuae upesmepno ntpaxennocrn anntx nepexnnann n ycnnennx nerarnnno cnmnromarnxn epemenno xenmnne
rpeyercx oxasanne ncnxonornuecxo nomomn.
2. Omuoueuue r peoeurv euvmpu ceo.
Omymennx nnyrpennnx nnxenn peenxa nosnonxmr epemenno xenmnne oxonuarentno npnnxrt ]axr ee marepnncrna. B
+ror nepno y nee ]opmnpyercx ornomenne x peenxy xax x orentnomy cymecrny, nosnnxaer nnyrpennn nanor c nnm, naunnaer
cxnatnartcx ero opas. B nopme +ror nepno oxpamen n rennte +monnonantnte rona.
Henpnnxrne nono xnsnn n cee conponoxaercx nerarnnntm ornomennem x nnxennxm peenxa, paspaxennem, xenannem,
urot nce +ro nocxopee saxonunnoct, orcyrcrnnem nnyrpennero nanora c peenxom nno ero nanonnennocrtm arpeccnnntmn
nocnannxmn. Moryr nosnnxnyrt ]anrasnn, uro nnyrpn cocrnennoro rena nocennnoct nexoe onacnoe cymecrno, napasnr,
xoropt cocer ns xenmnnt coxn, enaer ee nexpacnno, paspymaer, oeccnnnnaer (n npaxrnxe anropon ncrpeuannct xnnenrxn, y
xoroptx nosnnxann opast uyxoro, moncrpa, conponoxammnecx crpaxamn cocrnenno cmeprn npn poxennn peenxa).
Hepexn cnyuan, xora noxnnxmrcx arpeccnnnte uyncrna no ornomennm x myxy xax x nnnonnnxy nponsomemero.
uanrasnn n oxnannx marepn no npemx epemennocrn nnnxmr na ee nepnonauantnte peaxnnn no ornomennm x ponnmemycx
peenxy. Omymennx n nacrpoennx, conponoxammne renecnte nsmenennx npn epemennocrn, cnococrnymr perpeccnn n amr
epemenno xenmnne manc paspemnrt npexnne n rexymne xon]nnxrt mexy ne n ee mareptm, a raxxe nnrerpnponart cnon
]anrasnn n o]opmnennoe npecrannenne o peenxe. Fepemennocrt npecrannxer coo xyntmnnannm xenann, saponnmnxcx eme
n pannem ercrne, a raxxe nornepxaer nenrn]nxannm c mareptm. Bospoxamrcx amnnanenrnocrt n xon]nnxrt pannnx +ranon
cocrnennoro pasnnrnx yyme marepn. To, n xaxo crenenn xenmnna cnocona paspemnrt xon]nnxrt nepnoa ercrna n
nnrerpnponart pannne xenannx n ]anrasnn, oxastnaer ontmoe nnnxnne na ee nepnonauantnte peaxnnn no ornomennm x peenxy
n ee opamenne c nnm (Tacon P., Tacon u., 1998).
3. Omuoueuue r orpvramue+v +upv.
B nepno epemennocrn xenmnnt ornnuamrcx nontmenntm nnnmannem x cnoemy nnyrpennemy mnpy, nepexnnannxm n
omymennxm (rax nastnaemax +ronenrpnuecxax opnenrannx epemenntx). Hapannentno c +rnm cnnxaercx snaunmocrt cotrn
nnemnero mnpa, nsmenxercx nocnpnxrne ecrnnrentnocrn, npnntunoro oxpyxennx. B nexoroptx cnyuaxx nosnnxaer omymenne
noxnnyrocrn, onnouecrna, neonepne x oxpyxammnm nmxm.
Cnxst epemenno xenmnnt c peenxom uacro oycnonnnnaer ee perpeccnm. Fyymax mama moxer crart xanpnsno,
rpeonarentno, upesmepno cenrnmenrantno, pannmo n ornomennxx c myxem n pyrnmn unenamn cemtn. B cnxsn c +rnm
nosnnxaer neoxonmocrt ocooro nnnmannx n saort co cropont cynpyra n pocrnennnxon.
Poxenne nonoro unena cemtn xnnxercx xpnsncntm cotrnem, xoropoe ecrannnsnpyer cemenym cncremy n moxer
npnnecrn x pxy rpynocre. C noxnnennem peenxa nepe cynpyramn ncraer neoxonmocrt cnona nepecrpannart
nsanmoornomennx (axryannsnpymrcx nponemt nepapxnn, nnsocrn n r. .), xoropte crannnsnponannct na npetyme crann.
Hsmenxercx cocran cementx nocncrem, nosnnxamr nonte acnexrt ornomenn c pocrnennnxamn. Bce +ro nx nexoroptx unenon
cemtn ntcrynaer ncrounnxom onesnenntx nepexnnann. Ho cnonam C. Mnnyxnna, poxenne peenxa snamenyer noxnnenne n
cemte nono nccnnarnnno (ynopxounnamme) crpyxrypt. 3ro nensmenno npnnonr x nepecrpyxrypnponannm cynpyxecxoro
xonona (cynpyxecxo nocncremt) n nepexo crannr no yrposy cymecrnonanne nce cemtn (Mnnyxnn C, ]nmmanu., 1998).
uaxr poxennx peenxa oosnauaer nepexo nanuecxnx ornomenn n cemte n rpnante: ]opmnpyercx rpeyrontnnx
ornomenn, nxnmuammn n cex ponrene n peenxa. Ho cyrn, rpnanrynxnnx nmeer mecro yxe n nepno epemennocrn, rax xax
eme ne poxennt peenox nmnnnnnrno npncyrcrnyer n cemte.
Honxrne rpeyrontnnx tno nnepnte nneeno M. Foy+nom n n nacroxmee npemx mnpoxo ncnontsyercx n ncnxonornn n
ncnxorepannn cemtn. Tpeyrontnnxn +ro nmte nsanmoornomennx c rpemx xananamn cnxsn. Ocnonno cement rpeyrontnnx
cocronr ns orna, marepn n peenxa. Cymecrnyer npenonoxenne o rom, uro nsanmoornomennx nmtx nyx yuacrnnxon
rpeyrontnnxa sanncxr or ero rperte cropont. uem nnxe pyr pyry noe nme, nxoxmnx n rpeyrontnnx, rem ontme
ncrannnx mexy nnmn n rpertnm yuacrnnxom anno crpyxrypt. uopmnponanne rpeyrontnnxon n nonneuenne rpertero no
nsanmoornomennx otuno cnococrnyer cnnxennm nanpxxennx n nepnonauantno nae. B nepno nocne poxennx peenxa na
nepn]epnn rpeyrontnnxa, xax npannno, naxonrcx oren, a mexy mareptm n peenxom opasymrcx cnmnornuecxne ornomennx. B
ro xe npemx pont orna ouent naxna nx cymecrnonannx nat martpeenox. Ona saxnmuaercx n rom, uro on moxer
nepnonuecxn part na cex ]ynxnnn yxaxnnammero oexra, nosnonxx marepn na npemx ncrannnponartcx or peenxa n
oroxnyrt or nnrencnnntx ornomenn c nnm. Taxnm opasom, on na npemx cranonnrcx cnmnonnuecxo mareptm xent (Bnraxep
K., Fam-eppn B., 1997).
B +ror nepno oren moxer nouyncrnonart cex ncxnmuenntm ns cemtn, nepexnnart uyncrno pennocrn, nocxontxy mart nce
cnoe nnnmanne nanpannxer na peenxa. B orner na ncrannnponanne cynpyrn y myxa nepexo nosnnxamr uyncrno +monnonantnoro
ronoa (Bnraxep K., Fameppn B., 1997) n norpenocrt ncxart nnsocrt c pyrnmn unenamn cemtn, nne cemtn, nno yxonrt n
c]epy npo]eccnonantntx ocrnxenn, eme ontme raxnm opasom oranxxct or cemtn. Xena, oxnammax or myxa
+monnonantno noepxxn n nomomn no yxoy sa peenxom n neennm omamnero xosxcrna, ne nonyuax xenaemoro, moxer
nauart nepexnnart ony n npexnnxrt nperensnn x myxy. Pesyntrarom, xax npannno, cranonnrcx ycnnenne xonnenrpannn
cynpyrn na peenxe, uro npononnpyer nonym nonny ncrannnponannx myxa. Tem camtm peenox yxe c nepntx ne xnsnn
ntcrynaer perynxropom ncnxonornuecxo ncrannnn mexy ponrenxmn. Onaxo noonte nnpxynxpnte nponecct moryr
npnnecrn x +monnonantnomy pasptny xax nc]ynxnnn cynpyxecxo napt.
B +ro npemx nnont cranonxrcx axryantntmn nponemt nnemnnx rpannn cemtn. Poxenne peenxa npecrannxer coo ]axr
oennennx nyx ceme. Hoxnnxmrcx nonte ponn aymxn n eymxn; menxercx nnrencnnnocrt xonraxron c ponrentcxnmn
cemtxmn. Fpax, xoropt n pacmnpenno cemte ne npnsnanancx nno paccmarpnnancx xax npemennt, c poxennem peenxa uacro
nerannsyercx.
Onnm ns ocroxrentcrn, xoropoe ocnoxnxer nporexanne annoro nopmarnnnoro xpnsnca, xnnxercx nocnepoonax enpeccnx
y marepn. Hpnunnamn ee nosnnxnonennx moryr cnyxnrt:
ocoennocrn nporexannx epemennocrn n poon;
nannune +noxpnnntx napymenn; H roxcnxos epemennocrn;
]nsnuecxax nespenocrt n neroronnocrt x epemennocrn n poam, n rom uncne n ncnxonornuecxax neroronnocrt x
marepnncrny;
nexenarentnax epemennocrt;
napymenne nonoponeno nenrnunocrn xenmnnt;
nen]]epennnponannocrt or marepn;
napymenne nsanmoornomenn c myxem;
npo]eccnonantnte n marepnantnte nponemt, cnxsannte c poxennem peenxa.
A. Kemnnncxn (2002) ntenxer cneymmne ]opmt nocnepoono enpeccnn: O nenpacrennuecxax, npoxnnxmmaxcx n
samyuennocrn, paspaxnrentnocrn, yxymennn ymcrnenntx n ]nsnuecxnx cnoconocre, norepe nno ynennuennn neca xenmnnt;
]opma espasnnunx n anarnn, re na nepnt nnan ntcrynamr omymenne norepn +neprnn, necnoconocrt marepn npnnxrt
pemenne, rpynocrn n ntnonnennn npnntuntx omamnnx oxsannocre, omymenne nycrort xnsnn, pannoymne n ornomennxx c
myxem n peenxom, xanot nnoxonpnuecxoro xapaxrepa;
]opma rpenorn n crpaxa, cnxsannax co crpaxom xenmnnt ne cnpannrtcx c ]ynxnnxmn marepn, c nanxsunntmn mtcnxmn,
uro c peenxom moxer uro-ro cnyunrtcx nnn ona moxer npnunnnrt emy sno.
ocrarouno ocrpo n +ror nepno xnnxercx nponema e]nnnra camopeannsannn y marepn, exrentnocrt xoropo orpannuena
nnmt saoro o peenxe n cemte. V xenmnn, panee sanxrtx cocrnenno xaptepo, moryr nosnnxnyrt uyncrna
neyonnernopennocrn n sanncrn no ornomennm x axrnnno connantno xnsnn cynpyra. Hnora nosnnxaer cnepxnonneuennocrt
marepn n yxo sa peenxom xax cnoco xomnencannn neocrarouno nactmenno xnsnn. Hnunocrnt xpnsnc cynpyrn moxer crart
ononnnrentntm ]axropom, ecrannnsnpymmnm cemenym cncremy n +ror nepno.
2.3.2. narnoc1nxa
Oopaueuue e ncuxo.oeu:ecrvm roucv.imaum cvnpvrecro napi, oruoamue noe.euu peoeura, uame ncero cnxsano c
nepexnnannxmn n nponemamn, nosnnxammnmn y xenmnnt n nepno epemennocrn. Hornepxennem roro, uro xenmnne
neoxonma ncnxonornuecxax noepxxa, moxer cnyxnrt px ]axropon:
nenpnnxrne nnn nrnopnponanne ]axra epemennocrn;
nerarnnnoe ornomenne x epemennocrn n yymemy peenxy;
xpxo ntpaxennte crpaxn n onacennx sa nporexanne epemennocrn n soponte yymero peenxa;
npeonaammee enpeccnnnoe cocroxnne nnn xponnuecxn cnnxennt +monnonantnt ]on nacrpoennx yyme marepn;
ayrnunoe cocroxnne epemenno, upesmepnax xonnenrpannx na nepexnnannxx, cnxsanntx c oxnannem peenxa n, xax
cnecrnne, ncrannnponanne or unenon cemtn n cnoero cynpyra;
nocnepoonax enpeccnx xenmnnt.
nx narnocrnxn anntx napamerpon moryr trt ncnontsonant cneymmne meronxn:
onpeenenne rnna nepexnnannx epemennocrn Tecr ornomenn epemenno (TOF ()) (H. B. opxxon);
ntxnnenne npecrannenn o yymem peenxe npoexrnnnte pncynounte meronxn;
onpeenenne nanenrnocrn ornomennx x epemennocrn, yymemy peenxy, cee meronxa Hnerono recr
ornomenn (E. u. Faxnn, A. M. 3r-xnn);
ananns omero ncnxo+monnonantnoro cocroxnnx epemenno xenmnnt meronxa CAH (camouyncrnne, axrnnnocrt,
nacrpoenne) (B. A. oc-xnn, H. A. Hanpenrtena, B. F. Bapa, M. H. Mnpomnnxon);
narnocrnxa enpeccnnntx cocroxnn mxana onpeenennx yponnx enpeccnn (B. 3ynr, n aanrannn T. H. Fanamono),
meronxa onpeenennx yponnx enpeccnn (B. A. Xmypon).
Hpu oopaueuuu sa ncuxo.oeu:ecro no+ouim +o.ooix pooume.e ocooe nnnmanne nyxno oparnrt na cneymmne
napamerpt cemeno cncremt: cnnouennocrt, nnyrpennne n nnemnne rpannnt cemtn, ponenoe nsanmoecrnne. annte acnexrt
nroporo nopmarnnnoro xpnsnca cemtn moxno narnocrnponart na ocnonannn anannsa ecet c cynpyxecxo napo n nponeennx
narnocrnuecxnx nponeyp. Hx mapxepamn ntcrynamr:
nenpnnxrne nontx pone (orna n marepn) n cnxsanntx c nnmn oxsarentcrn;
cnnxenne yponnx cnnouennocrn sa cuer ncrannnponannx cynpyron, oycnonnennoro epemennocrtm n xonnenrpanne
marepn na peenxe;
pocr nanpxxennx n cynpyxecxo nape, xoropoe ntpaxaercx n nepnonuecxom pocre xon]nnxron, nsanmntx onax n
nperensnxx, n nepexnnannxx cocrnennoro onnouecrna, pennocrn y onoro ns naprnepon (uame ncero orna);
npaxrnuecxn nonnoe orcyrcrnne xonraxron c unenamn ponrentcxnx ceme n +ror nepno nno upesmepnoe xonnuecrno
xonraxron c nnmn, uro, n cnom ouepet, moxer rposnrt cnryanne yxpaennoro marepnncrna;
nc]ynxnnx cexcyantntx ornomenn n cynpyxecxo nape.
Hponepxa repanenrnuecxnx rnnores moxer ocymecrnnxrtcx c nomomtm cneymmnx meronx:
ananns cemeno ncropnn n xapaxrepntx narrepnon nsanmoornomenn meronxa Ienorpamma (M. Foy+n);
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nnnt ncnxonornuecxo ncrannnn) meronxn FAST (recr Iepnnra),
Cemenax connorpamma (3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hoprnep, H. Hann, n aanrannn M.
Heppe);
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona);
ntxnnenne yponnx yonnernopennocrn paxom meronxa Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cronnn, T. M. Pomanona,
I. H. Fyrenxo).
2.3.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Opamenne cynpyron sa ncnxonornuecxo nomomtm n +ror xpnsncnt nepno, xax npannno, cnxsano c nenaronpnxrntm
ncnxo+monnonantntm ]onom nporexannx epemennocrn n ncnxonornuecxnmn rpynocrxmn, nosnnxammnmn nocne poxennx
peenxa.
B mennnncxo n ncnxonornuecxo nnreparype n nacroxmee npemx nmeercx ocrarounoe xonnuecrno npaxrnuecxnx
paspaorox, cnxsanntx c nororonxo x poam n nocnepoontm nepnoom. Ham npecrannxercx nenecoopasntm paccmorpert
ocoennocrn oxasannx ncnxonornuecxo nomomn cemte na pasnnuntx +ranax: o npnnxrnx pemennx nmert peenxa, no npemx
epemennocrn n nocne poxennx peenxa.
Hcnxonornuecxax nomomt cynpyram n npnnxrnn pemennx nmert peenxa
uame ncero no nonpocy npnnxrnx pemennx nmert peenxa opamaercx onn ns cynpyron (xax npannno, xenmnna). Otuno
+ror ]axr cnxsan c pasnornacnxmn n cynpyxecxo nape ornocnrentno nnannponannx poxennx peenxa, c comnennxmn onoro ns
cynpyron, crpaxamn n rpenoramn, oycnonnenntmn neroronnocrtm x ponrentcrny. B raxom cnyuae pexomenyercx npnrnacnrt
nroporo naprnepa na conmecrnym xoncyntrannm.
Jmani ncuxo.oeu:ecro no+ouu:
1. Oecneuenne naronpnxrno ncnxonornuecxo armoc]ept n cosanne nanornuecxoro npocrpancrna nx cynpyron.
2. Hpoxcnenne xenann n onacenn xaxoro ns naprnepon, cnxsanntx c nnannponannem poxennx peenxa.
3. Btxnnenne mornnannn xenannx (nexenannx) naprnepon nmert peenxa.
4. uacnnnrannx neperonopon, nanpannennax na npnnxrne pemennx, xoropoe yonnernopnno t oonx naprnepon.
Hcnxonornuecxan nouomt aenmnne n nepno epeuennoc1n
Paora ncnxonora-xoncyntranra onxna trt c]oxycnponana na cneymmnx momenrax:
npeocrannenne nn]opmannn o nosmoxntx +monnonantntx n noneenuecxnx npoxnnennxx, xapaxrepntx nx xenmnn,
roronxmnxcx crart mareptm;
n cnyuae ntxnnennx ]axra nenpnnxrnx xenmnno ee epemennocrn oxasanne noepxxn n nponecce operennx cmtcna
annoro cotrnx n ee xnsnn;
nomomt n npnnxrnn nsmenxmmerocx renecnoro xenmnnt;
xoppexnnx crpaxon n onacenn, cnxsanntx c omymennem peenxa nnyrpn cex;
npoxcnenne axryantntx xenann n oxnann n ornomennn cnoe xnsnn n xnsnn yymero peenxa, paora no
]opmnponannm aexnarnoro n nosnrnnnoro opasa peenxa;
nomomt n ntcrpannannn onrnmantntx ornomenn c nnxamnm oxpyxennem;
nomomt n ocosnannn cnonx uyncrn n nnyrpnnnunocrntx xon]nnxron, naxoxenne rnopuecxnx cnocoon aanrannn x
cocroxnnm epemennocrn n npnnxrne ornercrnennocrn sa nx peannsannm.
Fepemenno xenmnne moxer trt pexomenonano nocemenne cnennantntx rpynn no conponoxennm epemennocrn, re y
nee yer nosmoxnocrt onnaert nantxamn camoperynxnnn, rexnnxamn penaxcannn, menrannn, cnococrnymmnmn onrnmantnomy
nporexannm epemennocrn.
Hpn ntxnnennn npnsnaxon nocnepoono enpeccnn nenecoopasno xnnxercx paora ncnxonora n xomane c npauom n
ncnxnarpom.
Hpn opamennn sa ncnxonornuecxo nomomtm monotx ponrene cneyer oparnrt nnnmanne na nsmenennx,
nponcxoxmne n crpyxrype cemtn (cnnouennocrt, nnyrpennne n nnemnne rpannnt cemtn), ponenoe nsanmoecrnne.
Hcnxonornuecxax nomomt moxer oxastnartcx no necxontxnm nanpannennxm.
Hcnxonornuecxan nouomt pon1entcxon nocnc1eue n npnnn1nn nonmx ponen o1na n ua1epn
Paora ncnxonora-xoncyntranra nanpannena na:
ntxnnenne ornomennx cynpyron x nponsomemnm nsmenennxm n cemte; O nsyuenne npecrannenn cynpyron o nonom
opase cemtn n cnonx ponxx n ne;
xoppexnnm cncremt oxnann n npnrxsann n cynpyxecxo nape;
noepxxy cynpyron n npnnxrnn nontx pone n nepecrpyxrypnponannn nnyrpennnx rpannn cemtn.
Hcnxonornuecxax nomomt cemte no nepecrpyxrypnponannm ee nnemnnx rpannn
annoe nanpannenne paort npenonaraer:
noepxxy cynpyron n ntcrpannannn nontx ornomenn c pacmnpenntmn cemtxmn;
nomomt cynpyram n noncxax onrnmantno uacrort ncrpeu c aymxamn n eymxamn;
xoppexnnm yxpaennoro marepnncrna n cnyuae saxnara marepnncxnx ]ynxnn pyrnmn unenamn cemtn (nanpnmep, ecnn
aymxa yctnonnx-er/youepxer nnyxa/nnyuxy).
Hcnxonornuecxax nomomt cynpyxecxnm napam no nsmenennm ncnxonornuecxo nnsocrn/ncrannnn n cemte
3aauamn ncnxonora-xoncyntranra xnnxmrcx:
ntxnnenne npecrannenn cynpyron o onrnmantnom ]ynxnnonnponannn cemtn n nonom cocrane, noncx pecypcon nx
neoxonmtx nsmenenn n cncreme (opamenne x cemeno ncropnn, x ontry snaxomtx, xnnram, xnno]nntmam);
nomomt n ocosnannn n npnnxrnn ]axra nsmenennx ananca nnsocrn-oranennocrn n cynpyxecxo nape n cnxsn c
noxnnennem nonoro unena cemtn;
noepxxa cynpyron n ycranonnennn nontx ornomenn nnsocrnoranennocrn n cemte;
nomomt n rapmonnsannn cexcyantntx ornomenn.
2.4. KPH3HC 3.
BKAKHEHHE ETEH BO BHEmHHE COHHAALHLE CTPYKTYPL
Ecrt nstrox crporocrn n nstrox cnncxonrentnocrn: oonx nao onnaxono nserart.
.-. Pvcco
2.4.1. menouenonornn xpnsnca
Ha annom +rane cemtx moxer nepexnnart na xpnsnca, cnxsanntx c nxnmuennem peenxa no nnemnne connantnte
crpyxrypt (ercxoe omxontnoe yupexenne n mxona). Ponrenn nnepnte nepexnnamr ror ]axr, uro peenox npnnanexnr ne
rontxo nm, no n onee mnpoxo connantno cncreme, xoropax raxxe moxer oxastnart na nero nnnxnne.
Hnora peenox ne nocemaer ercxn ca. B +rom cnyuae xro-ro ns unenon cemtn nno nxnx eper na cex saory o nem, ero
pasnnrnn, connannsannn. Tem ne menee ontmnncrno ceme n name crpane npenounramr oranart cnonx ere n ercxne
omxontnte yupexennx. K momenry ocrnxennx peenxom nospacra rpex ner y nero nosnnxaer norpenocrt n pacmnpennn c]ept
ero connantntx xonraxron. K +romy nospacry, nocne nepnoa nourn nonnoro cocpeorouennx na camom cee n na marepn, y peenxa
nosnnxaer xenanne ncrynart no nsanmoornomennx c onee mnpoxnm connantntm oxpyxennem, uro conponoxaercx nospacrannem
camoxonrponx n cnoconocrn ycranannnnart ornomennx npnnxsannocrn n onepnx c pyrnmn nmtmn (Tacon P., Tacon u.,
1998). Vcnnnnaercx crnmyn x nccneonannm mnpa n orenennm or marepn ( xouy +ro cenart cam), K +romy npemenn y marepe
raxxe moxer nosnnxnyrt norpenocrt cnnsnrt nnrencnnnocrt nsanmoecrnnx c peenxom, nnont npnnnsnrtcx x myxy, xoropt
mor naxonrtcx na nepn]epnn rpeyrontnnxa ncnecrnne ee xonnenrpannn na peenxe, a raxxe sanxrtcx cocrnenno
npo]eccnonantno xaptepo.
B cnxsn c +rnmn nsmenennxmn ncraer neoxonmocrt nepepacnpeennrt oxsannocrn n oosnaunrt nonte rpannnt cemtn. B
cnyuae npo]eccnonantno sanxrocrn oonx cynpyron onn onxnt npnrn x nonomy cornamennm n cneymmnx c]epax cemeno
xnsnn:
nocemenne peenxom ercxoro caa: ponrenxm neoxonmo oronopnrtcx o rom, xro yer ornonrt n sanpart peenxa
ns ercxoro caa, xro yer naxonrtcx oma, xora peenox oneer, xro yer nocemart ercxne meponpnxrnx (yrpennnxn,
ponrentcxne copannx n r. .), xro sannmaercx pasnnrnem peenxa nne ercxoro caa;
xosxcrnenno-tronax c]epa: rpeyer cnoero nsmenennx npexnn cynpyxecxn oronop ornocnrentno pacnpeenennx
omamnnx oxsannocre (noxynxa npoyxron, npnroronnenne nnmn, yopxa xnaprnpt n r. .);
c]epa ocyra: onxnt trt onpeenent onrnmantnte nx cymecrnonannx anno cemeno cncremt ]opmt n cnocot
nponeennx cnoonoro npemenn.
Hepexnnanne cemte annoro xpnsnca sanncnr or crenenn roronnocrn ponrene x pacmnpennm c]ept xonraxron nx
peenxa; or ymennx noepxart ero nospacrammym camocroxrentnocrt; or rnxocrn cemeno cncremt, oycnonnnnamme
cnoconocrt nce cemtn x nsmenennxm; or yponnx xommynnxarnnntx ymenn, onpeenxmmnx cnoconocrt cynpyron
oronapnnartcx o nsmenennxx.
Bxnmuenne ere no nnemnne connantnte nncrnryrt moxer ncxptnart nmemmnecx cemente nc]ynxnnn, nocxontxy
xapaxrep n xauecrno aanrannn ere x nono cnryannn n nx xnsnn onpeenxercx ocoennocrxmn cnoxnnmnxcx nnyrpncementx
ornomenn. Hcnxonornuecxne nponemt ere, raxnm opasom, moryr ntcrynart n xauecrne nnnxaropa nannunx nnyrpncementx
nponem.
B nospacre 67 ner ontmnncrno ere n name crpane naunnamr nocemart mxony. Ha +rom +rane nponemt n cemeno
cncreme nosnnxamr n cnxsn c rem, uro peenox nce uame sanxr nne cemtn (Xenn x., 1995). V peenxa nanpxxenne pacrer n
cnxsn c nxnmuennem n nont connantnt nncrnryr n nsmenennem rpeonann, rora xax y ponrene n nepnym ouepet no
npnunne roro, uro npoyxr nx nocnnrarentno exrentnocrn oxastnaercx oexrom nceomero oospennx (uepnnxon A. B.,
2001). 3aaua cynpyron na +rom +rane noepxart peenxa n nomout emy aanrnponartcx x nontm connantntm ycnonnxm,
nopoxammnm px rpynocre n nponem:
rpynocrn, cnxsannte c nontm pexnmom nx. Hanonee snaunmt onn nx ere, ne nocemanmnx ercxne omxontnte
yupexennx, npexe ncero ncnecrnne nnsxo nponsnontno perynxnnn noneennx n oprannsonannocrn;
rpynocrn aanrannn peenxa x xnaccnomy xonnexrnny;
rpynocrn, cnxsannte c nsanmoornomennxmn peenxa c yunrenem, ncroxn xoroptx moryr nexart n c]epe ercxo-
ponrentcxnx ornomenn, yyun oycnonnenntmn crnnem cemenoro nocnnrannx;
rpynocrn, ntsnannte neoxonmocrtm npnnxrt nonte rpeonannx co cropont ponrene.
Ono ns pacnpocrpanenntx nponem +roro nepnoa xnnxercx mxontnax ]onx y peenxa. Ecnn y nero npn +rom
orcyrcrnymr mxontnte nponemt, ro, c ontmo nepoxrnocrtm, mxontnax ]onx moxer ntcrynart cnmnromom, neoxonmtm
cemeno cncreme nx noepxannx ee ]ynxnnonnponannx.
Hpnuep
3a nomomtm oparnnact mart nepnoxnaccnnnt Onn H. Mama xanonanact na ro, uro enouxa nnoxo yunrcx n n nocnenee npemx onrcx xonrt n
mxony. Kaxt ent noxo n mxony conponoxaercx nnauem n xanpnsamn. Bcrpeua c enouxo n nponeennax narnocrnxa noxasann, uro nce
nosnanarentnte nponecct ne napyment. Ananns Knnernuecxoro pncynxa cemtn nosnonnn npenonoxnrt nannune rpynocre n cementx ornomennxx. B
antneme ecee c mamo tno ycranonneno, uro ornomennx mexy cynpyramn xon]nnxrnte, n nnora ona ymaer o pasnoe. Taxnm opasom, annt
cnmnrom moxer ntnonnxrt crannnsnpymmym ]ynxnnm, yepxnnax cemtm or pacnaa nocpecrnom oennennx cynpyron ns-sa neoxonmocrn pemart
nponemt, cnxsannte c oueptm.
Hocrynnenne peenxa n mxony rpeyer or cemtn rnxocrn, ntpaxammecx n cnoconocrn npnnxrt ]axr npnoperennx
peenxom nonoro connantnoro craryca n nomenxrt cnon crpyxrypnte napamerpt. 3a cuer pacmnpennx c]ept connantntx
xonraxron peenxa nponcxoxr nsmenennx nnemnnx rpannn cemtn. Baxntm oxastnaercx oprannsannx ponrenxmn aexnarno
nomomn mxontnnxy. B cnxsn c +rnm onn sauacrym ntnyxent nepecmorpert pacnpeenenne oxsannocre n cemte, uro noyxaer
cynpyron ocrnrart nonoro cornamennx n cneymmnx nonpocax cemeno xnsnn:
xro, n cnyuae neoxonmocrn, ornonr n sanpaer peenxa ns mxont;
xro nomoraer ntnonnxrt peenxy omamnee saanne n n uem onxna saxnmuartcx nomomt;
xro sannmaercx pasnnrnem peenxa no nneypounoe npemx (nonr na sanxrnx cnoprnnno cexnnn, n rearp, nrpaer n
nosnanarentnte n pasnnnammne nrpt n r. .);
yer nn peenox nocemart rpynny nponennoro nx n yer nn c nnm xro-ro naxonrtcx, ecnn +ro ne npeycmarpnnaercx;
xaxne rpeonannx yyr npexnnxrtcx x peenxy xax x yuennxy n uneny cemtn;
xro yer xonrt na ponrentcxne copannx n yuacrnonart n mxontno xnsnn peenxa.
Or roro, nacxontxo yaercx oronopnrtcx no +rnm n mnornm pyrnm nonpocam, sanncnr ycnemnocrt npoxoxennx cemte
nocneymmnx +ranon ee xnsnennoro nnxna. Tax, nanpnmep, n rpannnonno enopyccxo cemte ontmnncrno ntmeyxasanntx
]ynxnn ntnonnxer mart, uro neer x neperpyxennocrn ee oxsannocrxmn. Hpn +rom oren moxer oxasartcx na nepn]epnn n
ntnonnennn cnonx ponrentcxnx ]ynxnn (cnnpom nepeannsonannoro ornoncrna). Hpn cnntnom napymennn ananca cemtx
cranonnrcx ]ynxnnonantno nenonno. Peenox, ycnannax raxne ponente cxemt, moxer n antnemem nocnponsnecrn nx yxe n
cocrnenno cemte.
K +romy npemenn n cemte yxe moryr trt c]opmnponant crepeornnnte narrepnt nsanmoecrnnx, sarpynxmmne
aanrannm peenxa x nontm connantntm ycnonnxm. Te cnocot nsanmoecrnnx, xoropte tnn npnemnemt n cemte, moryr
oxasartcx ne+]]exrnnntmn npn ycranonnennn nontx ornomenn: cnocot nonyuart noepxxy, nnnmanne, nmont, saory,
cnocot ocrnrart xenaemoro n r. n. Ecnn peenox npnntx n cemte yonnernopxrt cnon norpenocrn uepes xanpnst, on, cxopee
ncero, yer necrn cex rouno rax xe n n mxone, re annt cnoco noneennx nenpnemnem. Cnoxnocrn y peenxa moryr
nosnnxnyrt n n rom cnyuae, xora n cemte ner xcntx rpannn n napymena nepapxnx (nannune nepenepnyro nepapxnn) +ro
upenaro nponemamn, cnxsanntmn c npnnxrnem mxontntx nopm n npannn. Aanrannx x mxone moxer trt sarpynena, ecnn
peenox ne noceman ercxn ca n ne nmeer ontra nnecementx xonraxron (omenne co cnepcrnnxamn npn nocemennn
cnoprnnntx cexnn, xpyxxon, nernnx osoponnrentntx narepe n p.).
Hpnuep
3a xoncyntranne oparnnact cemtx 6-nerne Ann C. n cnxsn c nperensnxmn mxontno yunrentnnnt no nonoy perynxpntx napymenn enouxo
mxontnoro pexnma. Co cnon nearora, enouxa nocroxnno onastnaer, moxer ncrart n yrn c ypoxa, ne ntnonnnrt yuenoe saanne. Anx uacro ornnexaercx
n napymaer mxontnym ncnnnnnny. B ecee c ponrenxmn onapyxnnoct, uro mart enouxn moentep, oren nncarent, xnnyr sa ropoom, paoramr n
ocnonnom oma. enouxa ne nocemana ercxn ca, noromy uro, co cnon ponrene, n +rom ne tno neoxonmocrn (xro-ro ns nnx ncera naxonncx oma).
Ponrenn paccxasann, uro nx cemtx ouent pyxnax, ocranonxa rennax, opoxenarentnax n o nocrynnennx peenxa n mxony y nnx ne tno nnxaxnx
nponem. 3ro nosnonnno ncxnmunrt rnnoresy o rom, uro nponemt enouxn xnnxmrcx mapxepom nponem n cynpyxecxo nape. Cneymmnm marom tna
nponepxa roro, xax orpearnponana cemenax cncrema na nsmenenne connantnoro craryca enouxn (nocrynnenne n mxony). Ftno ycranonneno, uro cnryannx
nx cynpyron nsmennnact nnmt n rom, uro ceuac neoxonmo nosnrt n sanpart peenxa ns mxont, a raxxe nomorart enouxe n ntnonnennn omamnnx
saann. 3ro crano ncrounnxom nanpxxenn n cnopon mexy ponrenxmn. Tor opas xnsnn, xoropt onn nenn n reuenne nce conmecrno xnsnn, ne
npenonaran xecrxoro rpa]nxa n pannnx yrpennnx noemon. Hecmorpx na ro, uro enouxa nomna n mxony, opas xnsnn cemtn nourn ne nsmennncx. 3ro
cnnerentcrnyer o rom, uro cynpyrn ne npnnxnn ]axra nsmenennx connantno nosnnnn nx ouepn. Kax cnecrnne, n cemte ne tnn ntpaorant nonte
nopmt n npannna. antnemax paora tna nanpannena na ocosnanne cynpyramn ]axra nponcxoxmnx nsmenenn n nx cemte, npnnxrne nonoro
cynpyxecxoro oronopa n noepxanne nponecca rpancnxnnn Ane ee nontx oxsannocre.
Tpynocrn nepexnnannx annoro xpnsnca moryr trt ocnoxnent nannunem pasnornacn nnn pacxona n ponrentcxo nae.
Hapa moxer nontrartcx renept pemart nponemt nocpecrnom peenxa. On moxer ncnontsonartcx n xauecrne xosna ornymennx,
naprnepa n xoannnnn onoro cynpyra npornn pyroro, npnmnpnrenx n xon]nnxrax, a nnora enncrnennoro onpanannx paxa.
Bnont axryantntmn cranonxrcx nponemt, ne pemennte eme o ero poxennx.
Ecnn cynpyram ne yanoct oronopnrtcx n ntpaorart omym nocnnrarentnym crparernm, ro +ro moxer npnnecrn x none, n
xoropo xaxt ns cynpyron crpemnrcx neperxnyrt na cnom cropony peenxa. Coms onoro ns ponrene c peenxom npornn
pyroro (mexnoxonennax xoannnnx), xnnxxct ono ns nanonee pacnpocrpanenntx nponem cymecrnonannx cemtn, ocoenno
ocrpo nepexnnaercx n ee nepexonte (xpnsncnte) nepnot. Bocnpnxrne nocnnrarentno moenn paunoro naprnepa xax
nenpnemnemo nnn nenpannntno moxer npnnecrn x romy, uro xaxt ponrent ntraercx cnacrn peenxa or pyroro. Mart moxer
upesmepno onexart peenxa, a oren epxartcx noantme, urot oxonuarentno ne ncnoprnrt ero. Kora oren npoyer
ntnnnyrt cnon rpeonannx x peenxy, mart nmemnnaercx n ntraercx cmxrunrt nnn oecnennrt nx, noptnax rem camtm nontrxn
orna npnnnmart yuacrne n nocnnrannn. 3ror nnxn moxer nonropxrtcx, npnuem nn onn ns ponrene ne n cocroxnnn no-
nacroxmemy nonnnxrt na peenxa. Cnopt no nonoy nocnnrannx peenxa moryr ntcrynart cnocoom oennennx cynpyxecxo
napt. Hapaoxc nponcxoxmero saxnmuaercx n rom, uro ecnn cynpyrn oronopxrcx, ro y nnx ncuesner nono nx nsanmoecrnnx.
3ra cnryannx cosaer nx peenxa ontmoe none nx mannnynxnn ponrenxmn n moxer ocnoxnnrt ero aanrannm n nmo cpee,
ocnonanno na neprnxantntx ornomennxx.
B pyrom cnyuae cynpyrn ]opmantno moryr oronopnrtcx o nocnnrarentno crparernn n ornomennn peenxa, onaxo ero
nponemnoe noneenne nce panno yer neoxonmo nx oennennx cynpyxecxo napt, n n cnxsn c +rnm ponrenn yyr
neocosnanno ero noepxnnart.
Hpnuep
Cemtx, cocroxmax ns rpex uenonex: orna, marepn n ctna 9 ner, oparnnact sa ncnxonornuecxo nomomtm no nonoy nponem peenxa, cnxsanntx c
ero noneennem n yueo n mxone. Mart (omoxosxxa) paccxasana, uro ee ecnoxoxr nepnonuecxne naennx ycnenaemocrn n yxymenne noneennx ee ctna.
Hs ecet tno ntxcneno, uro +rn yxymennx, xax npannno, npnxoxrcx na momenr nosnpamennx orna ns ouepeno noesxn. Hocnenn paoraer
nonrenem-antnoomnxom n moxer orcyrcrnonart oma no necxontxy neent. Bepnynmnct omo, on otuno oosnauaer cnoe npncyrcrnne, ntnnrax
nperensnn xene n ctny. H, xax npannno, uepes xaxoe-ro npemx y peenxa naunnamrcx rpynocrn n yuee n noneennn. Co cnon cynpyrn, e ncera tno
nenpocro naxonrt omn xstx c myxem, n ro npemx xax ee ornomennx c peenxom apnnn e mnoro paocrn. B +rom cnyuae cnmnromarnuecxoe noneenne
mantunxa ntcrynano xax cnoco, xoropt nosnonxn anno cemeno cncreme coxpannrtcx. Oennxxct nx pemennx nponem peenxa, cynpyrn raxnm
opasom nserann npoxcnennx nx cocrnenntx ornomenn. Tepanenrnuecxoe nmemarentcrno coepxano napaoxcantnoe npenncanne, saxnmuammeecx n
noepxxe cnmnromarnuecxoro noneennx peenxa. Mantunxy oxcnnnn, uro ero noneenne ntnonnxer ouent naxnym ]ynxnnm, nosnonxmmym coxpannrt
ornomennx mexy ponrenxmn, n nopexomenonann necrn cex no-npexnemy. Ponrenxm coomnnn, uro peenox ouent myxecrnenno samnmaer nx coms,
cnacax cynpyron or neoxonmocrn pemart cocrnennte nponemt.
Taxnm opasom, cnmnromarnsannx peenxa moxer xnnxrtcx onnm ns nexoncrpyxrnnntx cnocoon pemennx cynpyramn
annoro xpnsnca.
Ha nepexnnanne paccmarpnnaemoro xpnsnca moxer oxastnart nnnxnne nepnt xpnrnuecxn nepno cynpyxecxnx
ornomenn, nosnnxammn npnmepno mexy rpertnm n cetmtm roamn conmecrno xnsnn. On cnxsan c eneannsanne naprnepa,
ncuesnonennem pomanrnuecxnx uyncrn n nacrpoenn, c noxnnennem uyncrna ycranocrn or paxa n pasouaponannem n naprnepe (cm.
naparpa] Cement xpnsnc). Cnnxenne ronepanrnocrn n repnnmocrn cynpyron pyr x pyry n annt nepno, no cpannennm c
nepntmn roamn cynpyxecrna, pacmnpenne ponenoro nanasona n noxnnenne nontx onacre ornomenn, rpeymmnx or cynpyron
ymennx oronapnnartcx, oocrpxer nporexanne rpertero nopmarnnnoro xpnsnca cemtn.
2.4.2. narnoc1nxa
Cpen npnsnaxon, yxastnammnx na nepexnnanne cemte annoro nopmarnnnoro xpnsnca, moxno nasnart cneymmne:
rpynocrn aanrannn peenxa x nontm connantntm ycnonnxm, ntpaxammnecx xax n noneenuecxnx nponemax, rax n n
nponemax, cnxsanntx c yueo;
comarnsannx peenxa: uacrte npocrynte saonenannx, +nypes, anneprnuecxne saonenannx, racrpnrt n r. .;
nepenepnyrax nepapxnx, xoropax npoxnnxercx uepes noneenuecxne nponemt peenxa n cemte (mannnynxrnnnocrt,
xanpnsnocrt, ynpxmcrno, neynpannxemocrt) n noepxnnammne annoe noneenne peaxnnn onoro ns ponrene (mexnoxonennax
xoannnnx);
pnrnnocrt poneno crpyxrypt cemtn, xapaxrepnsymmaxcx nenpnnxrnem ee unenamn nontx oxsannocre;
pocr nanpxxennx n cynpyxecxo nape, xoropoe ntpaxaercx n nepnonuecxom nosnnxnonennn xon]nnxron, nsanmntx
onax n nperensnxx, uame ncero npexnnxemtx pyromy naprnepy xax ponrenm;
neperpyxennocrt cynpyrn xax cnecrnne ee nono sanxrocrn, cxastnammaxcx na ]nsnuecxom n ncnxo+monnonantnom
cocroxnnn: noxnnenne uyncrna ycranocrn, paspaxnrentnocrt, onycromennocrt, xenanne nce pocnrt n ononpemenno crpax
nsmenenn, oruaxnne n p.;
nponemt c nnemnnmn connantntmn nncrnryramn;
pasouaponanne n paunom naprnepe, uyncrno ycranocrn or paxa.
Hponepxa repanenrnuecxnx rnnores moxer ocymecrnnxrtcx c nomomtm cneymmnx meronx:
ananns cemeno ncropnn n xapaxrepntx narrepnon nsanmoornomenn meronxa Ienorpamma (M. Foy+n);
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nnnt ncnxonornuecxo ncrannnn) meronxn FAST (recr Iepnnra),
Cemenax connorpamma(3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hopr-nep, H. Hann, n aanrannn M.
Heppe);
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona);
ntxnnenne yponnx yonnernopennocrn paxom meronxa Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cronnn, T. M. Pomanona,
I. H. Fyrenxo);
nccneonanne ercxo-ponrentcxnx ornomenn meronxa Ananns cementx nsanmoornomenn (3. I. 3emnnnep, B.
B. Rcrnnxnc), meronxa Hsmepenne ponrentcxnx ycranonox n peaxnn (PARI) (E. Be]ep n K. Fenn, n aanrannn T. B.
Hemeper n T. B. Apxnpeeno), onpocnnx Bsanmoecrnne ponrent-peenox (H. M. Mapxoncxax), meronxa narnocrnxn
ponrentcxoro ornomennx (A. . Bapra, B. B. Cronnn), recr narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte (E. Fene n .
Anronn, no ome peaxnne A. I. Hnepe n H. B. Anncnmono);
nccneonanne cementx ornomenn npoexrnnnte pncynounte meronxn Pncynox cemtn n Knnernuecxn pncynox
cemtn.
2.4.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Ocnonno ]oxyc xano, c xoroptmn opamamrcx cemtn n +ror nepno, nanpannen na peenxa: na ero nnunocrnte
ocoennocrn n nponemt, cnxsannte c noneennem. Paccmorpenne anntx nponem na mnxpocncremnom yponne ncnxonornuecxoro
]ynxnnonnponannx cemtn nosnonxer npenonoxnrt, uro nosnnxnonenne rpynocre n orxnonenn n pasnnrnn peenxa
cnnerentcrnyer o ncrapmonnn nce cemeno cncremt. Hponemt peenxa moryr mapxnponart nponemt n cynpyxecxo
nocncreme nnn trt pesyntrarom napymenn ercxo-ponrentcxnx ornomenn.
uame ncero ponrenn opamamrcx x ncnxonory c xanoamn na:
nnnnnyantno-nnunocrnte xauecrna peenxa: nnaxcnnocrt, osnonennocrt, xecroxocrt, ynpxmcrno, crpemnenne ncera
nacroxrt na cnoem, estnnnnarnnnocrt, mennrentnocrt, nneprnocrt, neoprannsonannocrt n p.;
nponemnoe noneenne: peenox nopyer, nper, nporynnnaer ypoxn n mxone, nepnonuecxn yeraer ns oma, ercxoro caa,
mxont, ycrpannaer cxanant, nanocnr cee nnn pyrnm nmxm renecnte nonpexennx, nomaer nrpymxn, uacro nnauer; nn c xem ne
omaercx, nentmn nxmn cnnr oma, cmorpnr renennsop nnn nrpaer na xomntmrepe, nnuem ne nnrepecyercx, espasnnuen x romy,
uro, xax npannno, xnnxercx oexrom nnrepeca ere annoro nospacra n p.;
napymenne mexnnunocrntx ornomenn peenxa co cnepcrnnxamn n nspocntmn:
manoe xonnuecrno xonraxron co cnepcrnnxamn, pyxa c ertmn ns nenarononyuntx ceme, orcyrcrnne pyse;
peenxa pasnxr, tmr no nope, ercxom cay, mxone;
peenox ne ymeer crponrt ornomennx c nspocntmn, epsnr, ne orneuaer na nonpoct ponrene, nocnnrarenx, yunrenx;
peenox onrcx nesnaxomtx nme, nnauer n yeraer or nnx;
nnoxne ornomennx mexy partxmn n cecrpamn, peenox epercx c cnnnnramn;
nenosmoxnocrt ponrenx cnpannrtcx c peenxom, orcyrcrnne nsanmononnmannx mexy nnm n peenxom;
nnoxax ycnenaemocrt peenxa n mxone.
Hesanncnmo or xapaxrepa xano, neoxonmo nponecrn rmarentnym narnocrnxy nx ycranonnennx ncrnnnoro noxyca
nponemt (nponemt peenxa, cynpyxecxne nponemt, cxptnammnecx sa nponemamn peenxa, nponemt ercxo-ponrentcxnx
ornomenn) n ntopa nanpannennx oxasannx ncnxonornuecxo nomomn. Onn ns npnnnnnon paort ncnxonora n cnryannn
opamennx cemtn no nponemam peenxa npnnnnn orcrannannx ero nnrepecon. Peenox camt nesamnmennt unen cemtn,
cnoeopasnoe cnaoe sneno, xoropoe nyxaercx n noepxxe xoncyntranra, ntpaxammecx n cncremnom nsrnxe na
]ynxnnonnponanne cemtn n nonnmannn roro, uro nponema peenxa sauacrym xnnxercx xnasnxneem, nosnonxmmnm anno cemte
cymecrnonart xax raxono.
Ecnn n xoe narnocrnxn tno ntxnneno, uro sa nponemamn peenxa cxptnaercx nc]ynxnnx nce cemeno cncremt nno
ee orentno nocncremt, cneymmn +ran n ncnxonornuecxo nomomn saxnmuaercx n nepe]opmynnponannn sanpoca n
]opmnponannn mornnannn cynpyron na nsmenennx.
Ha +rane narnocrnxn nenecoopasno nonyuenne nn]opmannn or ncex unenon cemtn no nonoy cnoxnnmecx cnryannn. B
antnemem, nocne noxannsannn nponemt, nosmoxnt pasnnunte ]opmt oprannsannn paort c cemte (nnnnnyantnte
ncrpeun, paora c orentntmn nocncremamn, paora co nce cemte n nenom) n nx uepeonanne.
Hcnxonornuecxan nouomt ceute npn noxannsannn nponeum n onac1n e1cxo-pon1entcxnx o1nomennn
Hcnxonornuecxax nomomt, cnxsannax c xoppexnne ercxo-ponrentcxnx ornomenn, moxer ocymecrnnxrtcx n
nnnnnyantno n rpynnono ]opme n nxnmuart cneymmne nanpannennx paort:
nontmenne connantno-ncnxonornuecxo xomnerenrnocrn ponrene;
oyuenne ponrene nantxam omennx, paspemennx xon]nnxrntx cnryann;
cornaconanne rpeonann, npexnnxemtx ponrenxmn peenxy;
xoppexnnx crnnx ponrentcxoro nocnnrannx.
B pamxax annoro nanpannennx nosmoxno nponeenne ponrentcxoro cemnnapa. 3ro cnenn]nuecxax ncnxoxoppexnnonnax
meronxa, ornocxmaxcx x rpynnontm meroam paort c cemte, nentm xoropo xnnxercx xoppexnnx xornnrnnntx n
noneenuecxnx acnexron ercxo-ponrentcxnx ornomenn n nocnnrannx. nx +roro moryr trt ncnontsonant cneymmne merot
n npnemt paort:
1. Huqop+upoeauue, npenonarammee pacmnpenne snann ponrene o ncnxonornn cementx ornomenn, ncnxonornn
nocnnrannx n nospacrno-ncnxono-rnuecxnx saxonax pasnnrnx peenxa. Hpenaraemt marepnan onxen trt npeentno
ocrynntm, opasntm n yenrentntm n yunrtnart opasonarentnt yponent aynropnn.
2. Ipvnnoea oucrvccu, xoropax moxer trt oprannsonana n nyx ]opmax:
remarnuecxax, npenonarammax omen mnennxmn no onpeenenntm remam;
ananns xonxperntx cnryann n cnyuaen.
Ocnonno saaue rpynnono ncxyccnn xnnxercx nontmenne mornnannn n nonneuennocrn yuacrnnxon n pemenne
axryantntx nponem.
3. Buo.uomepanu ocyxenne cnennantno noopanntx nx cemnnapa xnnr, xax npannno, nayuno-nonynxpnoro
xapaxrepa, nocnxmenntx nponemam cemenoro nocnnrannx n ercxo-ponrentcxnx ornomenn.
4. Oocvroeuue mpvouix cumvau, npenoxenntx xem-nno ns yuacrnnxon cemnnapa. 3ror npnem npnmenxercx nx
mornnannn ponrene x ncnontsonannm nontx cnocoon paspemennx snaxomtx nponemntx cnryann; xpome roro, on nanpannen
na axrnnnsannm rnopuecxoro noxoa n nocnnrannn ere.
nx xoppexnnn neaexnarntx ponrentcxnx nosnnn, crnne nocnnrannx, pacmnpennx ocosnannocrn mornnon nocnnrannx,
onrnmnsannn ]opm ponrentcxoro nosecrnnx n nponecce nocnnrannx nosmoxna oprannsannx paort ponrentcxo rpynnt,
xoropax asnpyercx na omnx npnnnnnax rpynnono paort.
B ornnune or ponrentcxoro cemnnapa, annax ]opma paort npenonaraer, npexe ncero, xoppexnnm +monnonantntx
acnexron cemenoro nsanmoecrnnx. Ocooe nnnmanne yenxercx +monnonantnomy xomnonenry ercxo-ponrentcxnx ornomenn,
nontmennm cnoconocrn ponrene nonnmart cnoero peenxa, trt x nemy +mnarnuntmn n pasnnrnm ymennx oronapnnartcx no
nonpocam ero nocnnrannx. Hapannentno c paoro ponrentcxo rpynnt uacro oxastnaercx nenecoopasno oprannsannx ercxo
rpynnt.
Hnora n xoe paort ponrentcxo rpynnt moxer nanmartcx nosnnxnonenne nnn oocrpenne cynpyxecxnx xon]nnxron.
Hosnrnnnt acnexr annoro ]axra saxnmuaercx n rom, uro +ro:
nosnonxer cynpyram orpearnponart noannennte +monnn n uyncrna, ocosnart cnon nnnnnyantnte ocoennocrn
pearnponannx n noneennx n xon]nnxrntx cnryannxx n nonyunrt nont ontr nx npoxnnannx;
crannr cynpyron nepe neoxonmocrtm ocosnannx panee cxptrtx xon]nnxron n noncxa nontx ]opm nsanmoecrnnx;
cnococrnyer ocosnannm cynpyramn roro ]axra, uro napymennx sarparnnamr ncm cemenym cncremy n uro peenox ne
xnnxercx enncrnenntm cnatm snenom n ne.
Hnora nenecoopasno nponeenne conmecrntx sanxrn ponrentcxo n ercxo rpynn. Onn moryr art mnoro nn]opmannn
o ocoennocrxx nnyrpncementx ornomenn, nosnonnrt anponponart nonte cnocot nsanmoecrnnx, cnococrnonart
ocrnxennm ontme nnsocrn n nsanmononnmannx mexy unenamn cemtn.
B ponrentcxnx rpynnax, rax xe xax n n pyrnx ]opmax rpynnono paort, mnpoxo ncnontsymrcx npnemt
ncnxornmnacrnxn, penaxcannonnte rexnnxn, nrponte npnemt (pastrptnamrcx cnryannn nsanmoecrnnx c ertmn n cemte,
cnryannn noompennx n naxasannx, orpaartnamrcx npnemt omennx c peenxom).
Hoont npnnnnn moxno ncnontsonart n npn oprannsannn nnnnnyantno paort c cemte: nepnonuecxne ncrpeun c
ponrenxmn, c peenxom n co nce cemte n nenom.
Hcnxonornuecxax nomomt cemte npn noxannsannn nponemt n onacrn nnnnnyantntx ocoennocre peenxa
uacro sa ncnxonornuecxo xoncyntranne opamamrcx ponrenn c ertmn, y xoroptx orcyrcrnymr xaxne-nno orxnonennx
or nopmantnoro xoa pasnnrnx. Kax npannno, +ro onpeenennte rpynocrn, cnxsannte c nospacrntmn nnn nnnnnyantno-
ncnxonornuecxnmn ocoennocrxmn peenxa (oprannsmnuecxne ueprt nnunocrn, nnn remnepamenr; ynpxmcrno, crpemnenne
nacroxrt na cnoem, cam peenxa rpex ner; poocrt n nyrnnnocrt n nontx cnryannxx, nmnyntcnnnocrt n nenocpecrnennocrt
pearnponannx, +ronenrpnsm omxontnnxon n p.). Ho+romy naxnt acnexr ncnxonornuecxo nomomn cemte n +ro cnryannn yer
saxnmuartcx n oxasannn ncnxonornuecxo noepxxn ponrenxm n paore, nanpannenno na ]opmnponanne aexnarnoro opasa
peenxa n npnnxrne ero ocoennocre.
Cymecrnyer raxxe nox nponem, cnxsannt c orxnonennxmn n pasnnrnn peenxa. Onn moryr trt npecrannent:
paccrpocrnamn n xornnrnnno c]epe (napymennx nnnmannx, nocnpnxrnx, namxrn, mtmnennx, noopaxennx, peun);
orxnonennxmn n +monnonantnom pasnnrnn (rpenoxnocrt, crpaxn, ]onn, pannn ercxn ayrnsm n p.);
noneenuecxnmn nponemamn peenxa (rnnepaxrnnnocrt, arpeccnnnocrt n p.), n rom uncne oycnonnenntmn
nec]opmnponannocrtm nexoroptx xommynnxarnnntx nantxon, uro ocnoxnxer nsanmoecrnne co cnepcrnnxamn n nspocntmn.
Hcnxonory-xoncyntranry cneyer nponecrn narnocrnxy n ntxnnrt xapaxrep napymenn peenxa. Hpn neoxonmocrn
pexomenyercx npnnnexart x corpynnuecrny pyrnx cnennanncron: ncnxonenponora, e]exronora, noronea. Hecmorpx na ro, uro
ocnonnax paora n raxnx cnyuaxx npononrcx c peenxom, ouent naxno ne nrnopnponart nepexnnannx ponrene, cnxsannte co
cnoxnnmecx cemeno cnryanne. Hcnxonory-xoncyntranry nenecoopasno npononrt nn]opmnponanne n npocnemenne
ponrene no nmemmnmcx y nnx nonpocam; oxastnart nnnnnyantnym xoncyntrarnnnym n ncnxorepanenrnuecxym nomomt
cynpyram. B cnyuae xomnnexca ntxnnenntx nponem nosmoxno nponeenne cemeno ncnxorepannn, neuenne peenxa y npaua-
ncnxorepanenra, nxnmuenne ero n ercxym xoppexnnonnym rpynny.
Hcnxonornuecxax nomomt cemte npn noxannsannn nponemt n onacrn cynpyxecxnx ornomennn
Vunrtnax ]enomenonornm annoro xpnsnca, ncnxonornuecxax nomomt cynpyram moxer trt nanpannena na xoppexnnm
opasa paunoro naprnepa n oxasanne nomomn n saxnmuennn nonoro cynpyxecxoro oronopa ornocnrentno nepepacnpeenennx
oxsannocre (cm. onncanne ncnxonornuecxo nomomn na npetymnx +ranax).
Hpn nannunn onee nnsxnx ornomenn mexy onnm ns ponrene n peenxom (mexnoxonennax xoannnnx) neoxonmo
paorart na nontmenne cnnouennocrn cynpyxecxo nocncremt n noccranonnenne ee rpannn. C +ro nentm nosmoxno
ncnontsonanne pasnnuntx rexnnx n npnemon (axryannsannx npnxrntx nocnomnnann, cnxsanntx c conmecrntm
npemxnpenponoxennem; omamnne saannx, nanpannennte na oprannsannm conmecrnoro ocyra n cnxsannte c pasnnuntmn
]opmamn npoxnnennx saort cynpyramn pyr o pyre n r. .).
2.5. KPH3HC 4.
HPHHRTHE mAKTA BCTYHAEHHR PEBEHKA B HOPOCTKOBLH HEPHO
Ornomennx mexy ponrenxmn n ertmn rax xe rpynt n cront xe pamarnunt, xax ornomennx mexy nmxmnmn.
A. Mopva
2.5.1. menouenonornn xpnsnca
annt cement xpnsnc cnxsan c neoxonmocrtm cemtn npncnoconrtcx x ]axry nspocnennx peenxa n ocrnxennx nm
nonono spenocrn. Hopocrxont nospacr nepno nropnuno nnnnnyannn peenxa, xoropax, no mnennm Fnoca, nxnmuaer n
cex na nsanmno nepennerammnxcx nponecca (Tacon P., Tacon u., 1998):
1) orenenne, nnn cenapannx;
2) orxas or ponrene xax rnanntx oexron nmnn n naxoxenne samecrnrene nne cemtn.
Hopocrxy npecronr nporn cno xpnsnc nenrnunocrn. Hpn +rom npetnanne rontxo n connantno ponn ctna nnn ouepn
cranonnrcx yxe neocrarountm nx roro, urot aanrnponartcx x nspocno xnsnn. B pesyntrare on naxonr nonte moenn xnsnn,
pacmnpxx c]epy cnonx connantntx xonraxron n ntxox sa npeent cemtn. uaxropom, oneruammnm +ror nponecc, xnnxercx
nannune noepxxn co cropont cemtn n ynepennocrt n ee cranntnocrn n naexnocrn.
Baxnemnm acnexrom nponecca nropnuno nnnnnyannn xnnxercx eneannsannx ponrene. Hepexnnanne nmnn x
ponrenxm n ee oecnennnanne, cnxsannoe c neoxonmocrtm cenapnponartcx or cemtn, nopoxaer nnyrpnnnunoc-rnt xon]nnxr.
Hopocrox omymaer norepm nnyrpenne noepxxn ncnecrnne cnmnonnuecxoro yncrna ponrene, npecrannenntx n ero
nnyrpennem mnpe npannnamn, nopmamn n nennocrxmn, pernamenrnpymmnmn xnsnt n cemte n connyme. urot nsannrtcx or
uyncrna onycromennocrn, conponoxaemoro omymennem onesnennoro oruyxennx, n nonyunrt noepxxy no mepe nponnxennx
x nesanncnmocrn, on nxnmuaercx n nnrencnnnte nsanmoornomennx co cnonmn cnepcrnnxamn.
B noncxax cocrnenno nenrnunocrn nopocrox moxer pocart ntson cementm npannnam, pernamenrnpymmnm ero
nnunym xnsnt, moxnponart cemtm nernnnuntmn nx nee nennocrxmn n noneennem. 3ro nepexo npnnonr x pocry
xon]nnxrnocrn n cemte, ocnonntmn onacrxmn xoropo xnnxmrcx: axxyparnocrt, nomomt n omamnem xosxcrne, ycnenaemocrt n
mxone, omenne co cnepcrnnxamn, nnemnn nn nopocrxa, npente npnntuxn, nonpoct +pornxn n cexca. Cpen npnunn
noontx xon]nnxron nanonee naxntmn xnnxmrcx (PemmmnrX., 1994):
pasnnune ontra ere n ponrene, npexe ncero xacammeecx nopocrxonoro nepnoa;
nec]opmnponannocrt uerxnx +ranon nepexoa or ercxo sanncnmocrn x nspocno nesanncnmocrn;
orcyrcrnne npannn, onpeenxmmnx ocnanenne ponrentcxo nnacrn;
ncnxonornuecxne n connantnte pasnnunx mexy ponrenxmn n ertmn.
Taxnm opasom, ontmnncrno xon]nnxron ntrexaer ns nanpxxennocrn, cosanaemo norpenocrtm nopocrxon n
camocroxrentnocrn n ocosnannem nspocntmn ornercrnennocrn sa cnonx ere.
Cnoxnocrt nponecca nropnuno nnnnnyannn moxer ntpaxartcx n amnnanenrnom noneennn nopocrxa: on moxer
xasartcx ro ouent nspocntm, ro concem manentxnm peenxom. Hpornnopeunnocrt nponecca nspocnennx, xax npannno, onesnenno
nepexnnaercx camnmn ponrenxmn n ntstnaer nonxpnte nepexnnannx, cnxsannte c xenannxmn ro upesmepno xonrponnponart
peenxa, ro noepxnnart ero anronomnocrt. B pesyntrare nponcxonr cronxnonenne nsanmoncxnmuammnx renennn: c ono
cropont crpemnennx ponrene nnert cnoero peenxa nesanncnmtm n camocroxrentntm, a c pyro
rnnepnporexnnonncrcxnx ycranonox, crpemnennx xonrponnponart xnsnt nopocrxa. 3ro xnnxercx nx nnx cnoeopasntm
ncntrannem n cnoconocrn onepxrt peenxy.
B cnny +rnx ocroxrentcrn cemtx nepexnnaer upesntuano rxxent nepno, xoropt moxno nasnart xpnsncom
ornercrnennocrn. On cnxsan c neoxonmocrtm nepepacnpeennrt sont ornercrnennocrn n cemte n, n uacrnocrn, onpeennrt,
xaxona onx ornercrnennocrn nopocrxa. Cemte nyxno ntpaorart cornamenne no nonoy roro, sa uro moxer orneuart peenox, a
sa uro ner, xaxont renept oxsannocrn ponrene. 3ror nponecc moxer trt ouent onesnenntm, conponoxartcx
xon]nnxramn, orcyrcrnnem nsanmononnmannx c oenx cropon, nexenannem cunrartcx c uyncrnamn pyr pyra, nontrxamn
ponrene ycnnnrt xonrpont sa nopocrxom n +monnonantno orcrpanennocrtm or ero peantntx rpynocre, nenpnnxrnem ero
nonoro craryca.
nx camoro peenxa nopocrxont nospacr nectma cnoxnt nepno. Hnunocrt nopocrxa eme ne c]opmnponana. Hmoe
nmemarentcrno n ero xnsnt ntstnaer rpenory n nocnpnnnmaercx nm xax yrposa ero nenocrnocrn. Teno nperepnenaer nsmenennx:
enouxa cranonnrcx enymxo, mantunx mnome. 3rn nsmenennx moryr crart ]axropom ocnoxnenn ercxo-ponrentcxnx
ornomenn n rom cnyuae, ecnn y ponrene nmemrcx cocrnennte nepaspemennte xon]nnxrt no nsanmoecrnnn c
npecrannrenxmn cnoero nno npornnononoxnoro nona.
Hpnuep
3a xoncyntranne oparnnact mart, ncntrtnammax rpynocrn ycranonnennx xonraxra c oueptm-nopocrxom. Btxcnnnoct, uro ornomennx c
enouxo tnn yonnernopnrentntmn o ee 13-nernx. Hpn anannse cnoxnnmecx cnryannn tno ntxnneno, uro nmemmnecx nponemt tnn oycnonnent
nosnnxnonennem neocosnanaemo xonxypennnn c nopacramme oueptm, cnxsannte c nnuno ncropne xnnenrxn. Ona tna rpertnm peenxom n cemte n
nmena nyx crapmnx cecrep, c xoroptmn ntnyxena tna ncera xonxypnponart sa nnnmanne n nmont orna. B ee nspocno xnsnn nmax xenmnna
neocosnanno nocnpnnnmaercx em xax conepnnna, ntstnax sanncrt, snocrt, ony. Coornercrnenno, n ornomennxx co cnoe oueptm ona raxxe ncxuecxn
noannxer ee nospacrammym xencrnennocrt n cexcyantnocrt: sanpemaer xpacnrtcx, oecnennnaer manepy oenartcx, xpnrnxyer ee nnemnn nn, cunraer,
uro e eme pano ncrpeuartcx c mantunxamn.
K nanonee rnnnuntm nonpocam, xoropte nonnymr ponrene n +ror nepno, moxno ornecrn cneymmne:
Hao nn ycranonnrt xecrxne orpannuennx nnn art nopocrxy ontme cnoot?
o xaxnx nop moxno npeocrannxrt peenxy cnooy?
Kax ornocnrtcx x nexoroptm moxnpymmnm momenram n noneennn peenxa?
Cronr nn xonrponnponart omenne nopocrxa c pystxmn?
Kaxne ocoennocrn noneennx peenxa moxno cunrart rnnnuntmn nx annoro nospacra, a xaxne cnrnannsnpymr o
nenarononyunn n ero pasnnrnn? n p.
C ocrnxennem peenxom nopocrxonoro nospacra nepe cemte nnont ncraer neoxonmocrt n crpyxrypntx nsmenennxx.
Hopocrxont xpnsnc na mnxpocncremnom yponne ncnxonornuecxoro ]ynxnnonnponannx cemtn moxno paccmarpnnart xax
nnyrpncemenym opty sa noepxanne npexnero nepapxnuecxoro nopxxa. Ponrenn ontme ne onaamr nce nonnoro nnacrn
n onxnt cunrartcx c nce nospacramme xomnerenrnocrtm nopocrxa. B cnxsn c +rnm nm neoxonmo npeocrannrt emy ontme
anronomnn n trt onee rnxnmn n npnnxrnn ero nospacramme nesanncnmocrn.
Paspemenne nponem na annom +rane nnont yer sanncert or cnocoon pemennx xpnrnuecxnx saau, xommynnxannn n
neennx neperonopon, ntpaoranntx na onee pannnx cranxx pasnnrnx cemtn.
B ror nepno, xora ern nxoxr n nopocrxont nospacr, cynpyrn uacro cranxnnamrcx c nepemenamn n cocrnenno xnsnn,
uro nepexo ntstnaer nepeonenxy n cynpyxecxnx ornomenn. B cnyuae, ecnn ona npnnonr x pacxony ponrentcxo
(cynpyxecxo) nat, peenox cxnonen oennxrtcx c rem nnn pyrnm ponrenem nx operennx ontme cnoot. B pesyntrare
n cemte moxer nosnnxart raxoe crpyxrypnoe napymenne, xax mexnoxonennax xoannnnx.
Hponemt n cemeno cncreme, oycnonnennte noneennem nopocrxa, recno cnxsant c ontrom, nmemmnmcx n
pacmnpenno cemte (Ackerman, 1959). Kax npannno, na ocoennocrn nepexnnannx cemte annoro xpnsnca oxastnaer nnnxnne
xapaxrep npeoonennx nopocrxontx xonnnsn camnmn ponrenxmn. C nosnnnn cocrnennoro ontra onn moryr crpemnrtcx
orpanrt ere or omnox, onymenntx nmn n rom xe nospacre. Hexoropte ponrenn ntramrcx peannsonart uepes ere ro, uro
nm camnm ne yanoct n cnoe npemx cenart nno nonyunrt or cnonx ponrene. Tax, nanpnmep, ponrent, c ocotm pnennem
ornocxmncx x ntnonnennm cnonx ponrentcxnx oxsannocre, moxer xomnencnponart neocrarox nnnmannx, yuacrnx n
neoxonmoro xonrponx n ero nopocrxonom ontre nsanmoecrnnx c cocrnenntmn nsnnmne nnepantntmn ponrenxmn. B
onpananne cnoero noneennx ponrenn otuno ronopxr, uro xorenn t nsexart omnox, onymenntx npaponrenxmn, nsannrt
cnonx ere or onn, xoropym onenoct ncntrart camnm, a raxxe yepeut ere or nenpnxrnocre, c xoroptmn nm npnmnoct
cronxnyrtcx. Onaxo uame ncero onn cxnonnt nocnponsnonrt cocrnennt ontr ercxo-ponrentcxnx ornomenn,
nsanmoecrnyx c peenxom rax xe, xax +ro enann nx ponrenn.
Hpnuep
K ncnxonory oparnnact cemtx c enouxo-nopocrxom 12 ner. Xanot mamt saxnmuannct n rom, uro ee out ne ntnonnxer nopyuennx, ne nomoraer
no omy, crana xyxe yunrtcx, epsnr, mnoro npemenn npononr c pystxmn, uacro npnxonr nosxe sapanee oronopennoro npemenn ee nosnpamennx. B
noncxax pecypcon nx paspemennx +ro cnryannn ncnxonor oparnncx x ontry npoxnnannx nopocrxonoro xpnsnca camnmn ponrenxmn. Kax oxasanoct, cama
mama n +rom nospacre mnoro npemenn npononna oma, xopomo yunnact, naxonnact n nnsxnx ornomennxx co cnoe mareptm n nomorana e no ncem, tna
nocnymno n orstnunno. Btxcnxx ornomenne marepn x annomy ]axry ee norpa]nn, yanoct nonxrt, uro sa +rnm cxptnanoct ee ecnoxocrno norepxrt
ponrentcxym nmont. B xoe antneme paort mart ocosnana, uro nocnymanne n coornercrnne oxnannxm ponrene tno nx nee enncrnenntm
cnocoom nonyuart or nnx noepxxy n npnnxrne. Crano nonxrno, uro mart nepenocnr cno ontr na nsanmoornomennx c oueptm n nocnpnnnmaer ee
noneenne xax npoxnnenne nenmnn x ne. B antnemem paora c +ro cemte tna nanpannena na pacmnpenne nanasona ]opm npoxnnennx nmnn pyr x
pyry n nosmoxnocrn npnnxrnx nnnnnyantnocrn ouepn.
Taxnm opasom, ecnn ponrenn xora-ro cronxnynnct c rpynocrxmn npn orenennn or cnoe cemtn, nx noepxannx
+monnonantnoro ananca onn yyr cxnonnt xyntrnnnponart sanncnmocrt n cocrnennom peenxe. Pasnnrne ero
nnnnnyantnocrn moxer ranrt n cee yrposy nx cemtn c nponemamn n cynpyxecxo nocncreme, npononnpyx rpenory
paccranannx n crpax onnouecrna y ponrene. B +rom cnyuae cynpyrn ne yyr cnocont npnsnart nospacrammym norpenocrt
peenxa n camocroxrentnocrn, n nocnenn, urot sacnyxnrt nx oopenne, n cnom ouepet, oxaxercx ntnyxen nrnopnponart
cocrnennte xenannx.
V nopocrxon, ne cnocontx orennrtcx or cnonx ponrene, moryr nanmartcx enpeccnnnte cnmnromt. enpeccnx
moxer pasnnnartcx n cnyuae, xora nopocrox ntraercx yonnernopnrt norpenocrn ponrene n ymep cocrnenntm. Cpen
npoxnnenn nopocrxono enpeccnn ntenxmr cneymmne (Kem-nnncxnA., 2002):
]opma espasnnunx n anarnn;
]opma ynra npornn crapmero noxonennx;
]opma camoorpeuennx (orcyrcrnne nept n camoro cex n orxas or npornosnponannx cnoero yymero);
nanntnax ]opma (xoneannx nacrpoennx, n ocnone xoroptx nexar ropmonantnte nsmenennx).
Hopocrxonax enpeccnx moxer cxptnartcx sa nponemntm noneennem n mxone, rnnepcexcyantnocrtm n aconnantntm
noneennem peenxa. B noontx cnyuaxx ponrenn otuno npnmenxmr xaparentnte mept nosecrnnx, pacnennnax noneenne
nopocrxon xax nemornnnponannoe n nyxammeecx n xoppexnnn, uro eme onee ycyrynxer enpeccnm.
Hporexanne annoro -cemenoro xpnsnca moxer ocnoxnxrtcx uacro npnxoxmnmcx na +ror xe nepno nnunocrntm xpnsncom
cepennt xnsnn ponrene.
Kpome roro, nnrencnnnocrt, nnrentnocrt n onesnennocrt nepexnnannx cemte annoro nepexonoro +rana no mnorom
onpeenxmrcx xauecrnom npeoonennx npetymnx xpnsncon n xonnuecrnom nepaspemenntx saau pasnnrnx cemeno cncremt.
2.5.2. narnoc1nxa
Hpnsnaxamn, cnnerentcrnymmnmn o nepexnnannn cemte annoro nopmarnnnoro xpnsnca, xnnxmrcx:
pocr nanpxxennx n ercxo-ponrentcxo nocncreme, ntpaxammncx n nepnonuecxom nosnnxnonennn xon]nnxron,
nsanmntx onax n nperensnxx, ynpexax;
nponemnoe noneenne nopocrxa (arpeccnnnoe noneenne, noern ns oma, anxoronnsm, napxomannx n p.);
pesxoe naenne mxontno ycnenaemocrn;
comarnsannx nopocrxa: ynnmnx, anopexcnx, ecconnnna, anneprnuecxne saonenannx, epmarnrt, racrpnrt, uacrte
rononnte onn n p.;
nopocrxonax enpeccnx;
xon]nnxrt n ponrentcxo nocncreme, cnxsannte c onenxo xauecrna nocnnrannx peenxa;
axryannsannx cynpyxecxnx nponem, ne pemenntx na npetymnx +ranax pasnnrnx cemtn nno cnxsanntx c
nnnnnyantntmn xpnsncamn cynpyron;
omax neyonnernopennocrt unenon cemtn cnoxnnmecx cemeno cnryanne;
uyncrno onnouecrna y marepn, cnxsannoe c oranennem peenxa or cemtn;
pnrnnocrt cemtn, xapaxrepnsymmaxcx nenpnnxrnem ee unenamn ]axra nospacramme camocroxrentnocrn nopocrxa.
Hponepxa repanenrnuecxnx rnnores npenonaraer ntxnnenne nexropa nanpxxennocrn n cemte, nanpnmep, nyrem
ycranonnennx npecrannenn unenon cemtn o nx peantntx n xenaemtx ornomennxx, cementx npannnax, ponxx, crenenn
nnsocrn n r. . Ha +rom +rane axrnnntm yuacrnnxom narnocrnuecxnx nponeyp xnnxercx nopocrox.
nx narnocrnxn annoro xpnsnca moryr trt ncnontsonant cneymmne meronxn:
ananns cemeno ncropnn n xapaxrepntx narrepnon nsanmoornomenn meronxa Ienorpamma (Foy+n M.); O
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn ( ncnxonornuecxo ncrannnn) meronxn FAST (recr Iepnnra), Cemenax
connorpamma (3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hoprnep, H. Hann, n aanrannn M. Heppe);
ntxnnenne peantntx n neantntx npecrannenn unenon cemtn pyr o pyre n xapaxrepa nx mexnnunocrntx ornomenn
meronxa narnocrnxa mexnnunocrntx ornomenn (T. Hnpn, n aanrannn H. H. Counx);
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona);
nccneonanne ercxo-ponrentcxnx ornomenn meronxa Ananns cementx nsanmoornomenn (3. I. 3emnnnep, B.
B. Rcrnnxnc), onpocnnx Ponrene onennnamr ern (H. A. uypmanon n A. A. Anatnn), meronxa Hsmepenne ponrentcxnx
ycranonox n peaxnn (PARI) (E. Be]ep n K. Fenn, n aanrannn T. B. Hemeper n T. B. Apxnpeeno), onpocnnx Bsanmoecrnne
ponrent-peenox (H. M. Mapxoncxax), meronxa narnocrnxn ponrentcxoro ornomennx (A. . Bapra, B. B. Cronnn), recr
narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte (E. Fene n . Anronn, no ome peaxnne A. I. Hnepe n H. B.
Anncnmono).
nccneonanne cementx ornomenn npoexrnnnte pncynounte meronxn Pncynox cemtn n Knnernuecxn pncynox
cemtn.
2.5.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Konnuecrno opamenn sa ncnxonornuecxo nomomtm, cnxsanntx c +rnm nepnoom, namnoro npentmaer uncno
xoncyntrann no nponemam, nosnnxammnm y ponrene ere pyroro nospacra. Fonee roro, pesxo pacmnpxercx nanason
sanpocon: or nponem nepno, uame nepasenenno, nmnn n nsanmoornomenn xon]nnxrnoro xapaxrepa o onacnocrn
napxomannn n anxoronnsma. K coxanennm, cymecrnyer n raxo ]enomen, xax nopocrxonte cynnnt. Eme ono ornnune
nopocrxonoro nepnoa cocronr n rom, uro yxe cam nopocrox moxer camocroxrentno npnnxrt pemenne n oparnrtcx n
ncnxonornuecxym xoncyntrannm nnuno.
Ocoennocrxmn ncnxonornuecxoro xoncyntrnponannx cemtn c nopocrxamn xnnxmrcx:
1. Hepexo orcyrcrnne mornnannn y nopocrxa, npnmemero na xoncyntrannm c ponrenxmn: sauacrym peenxa npnnoxr
ponrenn, xenammne n nem uro-ro nsmennrt, n ro npemx xax on axe ne snaer, xya n sauem onn ero npnrnacnnn.
2. uame ncero npnunno cymecrnymmnx nponem ponrenn nnxr rontxo onoro uenonexa, n annom cnyuae nopocrxa,
xoropt ntcrynaer n ponn nenrn]nnnponannoro nannenra. Mexy rem cemtx xnnxercx nenocrno cncremo, n napymennx
noneennx nopocrxa mapxnpymr nc]ynxnnonantnocrt nce cemtn.
Koncyntrnpyx nopocrxon, ncnxonor-xoncyntranr onxen yunrtnart ncuxo.oeu:ecrue uop+amueuie saoa:u eospacma. K
nnm otuno ornocxr:
orenenne or ponrene n operenne nonnnno ncnxonornuecxo nesanncnmocrn;
npeoonenne xpnsnca nenrnunocrn, poneno n]]ysnocrn (camonenrn]nxannx);
nont +ran connannsannn n cpee cnepcrnnxon, ocnonannt na ycranonnennn onee rnyoxnx +monnonantntx ornomenn
nne cemtn;
npnnxrne pacryme cexcyantnocrn, aanrannx x +romy nonomy cocroxnnm.
Hcnxonornuecxne saaun nopocrxonoro nospacra cnxsant, npexe ncero, c camoonpeenennem n rpex c]epax: cexcyantno,
ncnxonornuecxo (nnrennexryantno, nnunocrno, +monnonantno) n connantno.
Hponemt, nosnnxammne y nopocrxon, uame ncero xacamrcx:
nsanmoornomenn n rpynne cnepcrnnxon;
nsanmoornomenn c nnnamn npornnononoxnoro nona;
nsanmoornomenn c ponrenxmn;
nsanmoornomenn c yunrenxmn;
nonpocon ocosnannx cocrnenno nnunocrn;
rpynocre n yuee;
neoxonmocrn narn ntxo ns xaxo-nno sarpynnrentno cnryannn.
Kax npannno, na nepnnunt npnem npnrnamaercx ponrent, oparnnmncx sa ncnxonornuecxo nomomtm. Hpn +rom naxen
]axr npnxoa na xoncyntrannm nroporo ponrenx n camoro nopocrxa.
Bosmoxnt necxontxo napnanron paort:
Bapnan1 1. Oa ponrenx n nopocrox opamamrcx sa xoncyntranne. B rom cnyuae, ecnn ponrenn ocosnamr rpynocrn,
nosnnxammne n cemte n cnxsn c nspocnennem peenxa, aexnarno ]opmo nomomn xnnxercx cemenoe xoncyntrnponanne.
Bapnan1 2. Hopocrox n ponrenn opamamrcx sa nomomtm, no ocnonnax nponema saxnmuaercx ne n nx nsanmoornomennxx, a n
rpynocrxx nopocrxa nne cemtn (nanpnmep, n omennn c pystxmn, yunrenxmn n r. .). B antnemem paora npononrcx c camnm
nopocrxom (narnocrnxa n xoncyntrnponanne). 3aaue ncnxonora xnnxercx ntxcnenne oocnonannocrn xano n npnnxrne
pemennx o aexnarno ]opme ncnxonornuecxo nomomn (nanpnmep, n nne yuacrnx n rpennnrax omennx, nnnnnyantnoro
xoncyntrnponannx nnn ncnxorepannn). Ponrenn moryr trt npnnneuent nx paort n napannentno ponrentcxo rpynne nno
npnrnament na xoncyntrannm orentno or peenxa.
Bapnan1 3. Ponrent opamaercx sa ncnxonornuecxo nomomtm no nonoy nponem peenxa, no coomaer npn +rom, uro
nocnenn ne mornnnponan corpynnuart c ncnxonorom. B raxo cnryannn nanmaercx napymenne nsanmoornomenn n yrpara
onepnx mexy ponrenem n peenxom. Pexomenyercx ncrpernrtcx orentno c nopocrxom n ponrenem. Hcnxonory neoxonmo
ntxcnnrt npnunnt amnnanenrntx uyncrn x peenxy, yrounnrt xapaxrep neonontcrna ponrenx. B ro xe npemx, nocrenenno
sanoentnax onepne nopocrxa, ncnxonor onxen nepeopnenrnponart ero na onee ncxpennee n uecrnoe nsanmoecrnne c
ponrenem. Hocne +roro nx moxno oennnrt n npononrt conmecrnoe xoncyntrnponanne, oyuax cnocoam paspemennx
xon]nnxrntx cnryann n r. n.
Bapnan1 4. Ponrent opamaercx no nonoy nponem peenxa, onaxo npn nsanmoecrnnn c nnm ntxcnxercx, uro n
ncnxonornuecxo nomomn nyxaercx on cam. Hpn ocrnxennn peenxom nopocrxonoro nospacra y ponrene moryr
axryannsnponartcx xax rpenora paccranannx, crpax onnouecrna, crpax nannrammecx crapocrn, rax n nx cocrnennte
nepemennte nopocrxonte nponemt (cenapannx, nnnnnyannx n operenne nenrnunocrn). B anno cnryannn neoxonma
ncnxonornuecxax paora c ponrenem.
Bapnan1 5. Honnax norepx xonraxra n nsanmnoro onepnx mexy nopocrxom n ponrenxmn. Peenox orxastnaercx nrn n
xoncyntrannm, rax xax nocnpnnnmaer ncex nspocntx (ponrene, nearoron, xoncyntranra) xax npecneonarene. Baxno nonxrt,
uro nexnr n ocnone raxo peaxnnn n xaxon nxna ponrene n raxoe noneenne peenxa. Coornercrnenno, sect xoncyntrarnnnax
paora npononrcx c ponrenem (ponrenxmn).
Baxno saaue na nauantnom +rane xoncyntrnponannx xnnxercx ycranonnenne xonraxra c nopocrxom n mornnnponanne ero
na yuacrne n paore. Hopocrox cornamaercx na omenne c ncnxonorom rontxo rora, xora emy nnrepecen cam nponecc n xora on
uyncrnyer, uro ero nocnpnnnmamr xax nonnonpannoro yuacrnnxa nsanmoecrnnx. B ocnone paort c nnm onxnt nexart
npnnnnnt nanornuecxoro omennx. Ocoennocrtm raxoro xonraxra xnnxmrcx naprnepcxne ornomennx ncnxonora c nopocrxom c
nentm conmecrnoro nsyuennx xonxperno ncnxonornuecxo cnryannn n nyre ee paspemennx.
Taxnm opasom, ecnn cemtx opamaercx sa ncnxonornuecxo nomomtm, naxno onpeennrt noxyc ee ncnxonornuecxnx
nponem:
nnnnnyantnte nponemt onoro ns unenon cemtn (xornnrnnnte, +monnonantnte, noneenuecxne napymennx,
nnunocrnte paccrpocrna peenxa nnn onoro ns ponrene);
nponemt n cynpyxecxo nocncreme;
nponemt n ercxo-ponrentcxo nocncreme; O nponemt n cemeno cncreme n nenom;
nponemt nsanmoecrnnx cemtn c nnemnnm connantntm oxpyxennem.
Onpeenenne noxyca nponem cemtn oycnonnnnaer ntop meroon n npnemon ncnxonornuecxoro nosecrnnx.
Ecnn ncnxonor paoraer co nce cemte, nenn ncnxonornuecxo nomomn onxnt trt xcntmn n snaunmtmn nx xaxoro ns
ee unenon. Baxno, urot na npomexyrountx cranxx xoncyntrnponannx ncnxonor axnenrnponan nnnmanne na ocrnrnyrtx
nosnrnnntx +]]exrax, noepxnnax mornnannm unenon cemtn x antneme paore.
2.6. KPH3HC 5.
CEMLR, B KOTOPOH BLPOCmHH PEBEHOK HOKHAET OM
Bcxxax onexa, xoropax npoonxaercx nocne conepmennonernx, npenpamaercx n ysypnannm.
B. Imeo
2.6.1. menouenonornn xpnsnca
annt nopmarnnnt xpnsnc cnxsan c nponeccom orenennx monooro uenonexa or cemtn n nauanom ero camocroxrentno
xnsnn. Hsmenennx crpyxrypt cemtn, oycnonnennte yxoom ere nnn noxnnennem nontx unenon cemtn, ntstnamr y ncex
yuacrnnxon +roro nponecca ocrpte nepexnnannx.
B name xyntrype orcyrcrnymr uerxne rpannnn n nepemonnn, snamenymmne npnoperenne monotm uenonexom nonoro
craryca n rpeymmne or ponrene nsmenennx ornomennx x nemy. Hecmorpx na ro, uro cymecrnyer px cotrn, xoropte rax nnn
nnaue cnxstnamrcx c nepexoom x nspocnocrn (nonyuenne nacnopra, nocrynnenne n cpenee cnennantnoe (ntcmee) yuenoe
saneenne, npnstn na noennym cnyxy, nauano rpyono exrentnocrn, saxnmuenne paxa, orentnoe npoxnnanne n p.), nx
nannune ne osnauaer nonnoro orenennx n anronomnn ere or ponrentcxo cemtn, rax xax monote nmn uacro ocramrcx
]nnancono n +monnonantno sanncnmtmn or ponrene.
B cnyuae yxoa ere ns ponrentcxo cemtn cynpyrn oxastnamrcx nepe neoxonmocrtm nepecmorpert cnon ornomennx.
Ecnn npexe onn nonnocrtm ]oxycnponannct na peenxe (nnn erxx), moxer rax cnyunrtcx, uro y nnx ne ocranercx omnx rem nx
pasronopon n ocnonann nx npoonxennx conmecrno xnsnn. Hnora, naoopor, napt ocrnramr cornacnx no annnm nponemam,
pemenne xoroptx tno ornoxeno ns-sa noxnnennx ere.
annt xpnsnc moxer nepexnnartcx ne ennoxt, n sanncnmocrn or cocrana cemtn n c pasnnuno crenentm nnrencnnnocrn.
B nexoroptx cemtxx nponemt, cnxsannte c orenennem ere, ocrnramr maxcnmantno ocrport, xora camt crapmn peenox
noxnaer om, n pyrnx ocranonxa yxymaercx no mepe roro, xax yxoxr nce onee mnamne ern, n ocoenno ocrptm
cranonnrcx xpnsnc, xora nocnenn peenox onxen noxnnyrt cemtm. Hepexo ponrenn, ycnemno ornycxax nexoroptx ere,
npyr ocrpo omymamr nanpxxenne, xora xpnrnuecxoro nospacra ocrnraer onpeenennt peenox (uepnnxon A. B., 2001). Kax
npannno, raxo peenox ntnonnxn n cemte naxnym, uame ncero romeocrarnuecxym ]ynxnnm, ntcrynax nno xax nocpennx n
ponrentcxom omennn, nno n xauecrne oexra nx conmecrno nmnn n saort. H n rom n n pyrom cnyuaxx +ror ocot
peenox cnyxnr nx oennennx cynpyxecxo nocncremt, n cnxsn c uem ero norepx crannr no yrposy ee cranntnoe
cymecrnonanne. B cemtxx, re ecrt rontxo onn ponrent, on moxer nocnpnnxrt yxo peenxa xax nauano onnoxo crapocrn.
Kon]nnxr n cemte, xoropax ne moxer ornycrnrt peenxa, nepexo cranonnrcx ncrounnxom ero nponemnoro noneennx
(nanpnmep, noeron ns oma, snoynorpenennx sanpemenntx ncnxoaxrnnntx nemecrn, npomncxynrera, cynnna n p.). nx
nonnmannx nponeccon, nponcxoxmnx n cemte n +ror nepno, nectma nonesno moxer oxasartcx reopnx cementx cncrem M.
Foy+na. Cornacno Foy-+ny, cemtx +ro +monnonantnax cncrema, npecrannxmmax coo rpancrenepannonnt ]enomen.
Henrpantntm xonnenrom anno reopnn xnnxercx nonxrne o n]]epennnannn . Hen]]epennnponannocrt na yponne
cemeno cncremt ntpaxaercx n ntcoxom yponne cnnouennocrn nnn oruyxennocrn mexy unenamn cemtn, n sanncnmocrn
+monnonantnoro cocroxnnx xaxoro unena cemtn or onoro n roro xe ]axropa cemeno xnsnn. Hnsxn yponent n]]epennnannn
oycnonnnnaer pnrnnocrt cemtn xax cncremt n cranonnrcx npnunno ee nnoxo aanrnnnocrn, n uacrnocrn, sarpynxer nepexo
or onoro +rana ee pasnnrnx x pyromy, ro ecrt ocnoxnxer nporexanne nopmarnnntx xpnsncon. Hcnontsyx xonnennnm M. Foy+na
o yponnxx n]]epennnannn, moxno oosnaunrt necxontxo ncxoon annoro xpnsnca:
1, 3monnonantnoe orenenne, npenonarammee coxpanenne ornomenn monooro uenonexa c unenamn cemtn npn
ononpemennom npnnxrnn ponrenxmn ]axra ero nspocnocrn. Cnoconocrt monooro nspocnoro n]]epennnponartcx or cnoe
ponrentcxo cemtn n nepcnexrnne neer x pasnnrnm anronomnn n ornomennxx c yymnmn unenamn cemtn n pystxmn.
2. 3monnonantnax sanncnmocrt monooro uenonexa or cemtn npn omem nnsxom yponne n]]epennnannn ee unenon. B +rom
cnyuae cymecrnymr na nosmoxntx napnanra pasnnrnx ornomenn n cemte. B nepnom cnyuae monoo uenonex npoonxaer
coxpanxrt ouent recnte nsanmoornomennx xorx t c onnm ns ponrene. Bo nropom nmeer mecro reorpa]nuecxoe n/nnn
ncnxonornuecxoe ncrannnponanne or ponrentcxo cemtn no npnnnnny +monnonantnoro pasptna, cosammee nnnmsnm
nesanncnmocrn n anronomnoro cymecrnonannx. Ono nosnnxaer rora, xora nnrencnnnocrt +monnonantntx cnxse n cncreme ouent
nennxa n rxra x cnnxnnm cnnmxom cnntna. annt nponecc ne moxer paccmarpnnartcx xax nonnnnax cenapannx ncnecrnne
nesanepmennocrn ercxo-ponrentcxnx xon]nnxron. Taxo rnn ncrannnponannx ne osnauaer ocnanennx +monnonantntx cnxse
n cemte. B pesyntrare monoo uenonex moxer ncntrtnart nanpxxenne n rpenory, neocosnanno nocnponsnox
nc]ynxnnonantnte cemente narrepnt, ntcrpannax ornomennx n cocrnenno yyme cemte. Taxnm opasom, +monnonantnt
pasptn ne rontxo ne ncxnmuaer, a npenonaraer cnepxnnsocrt, xnnxxct ee ooporno cropono.
Cnoco yxoa monooro uenonexa ns ponrentcxo cemtn onpeenxer, n cnom ouepet, ero nosnnnm no ornomennm x ne
pecnoncnnnym (ntnpammym) nnn peaxrnnnym (ntnyxennym). Hpn ycnemnom orenennn or ponrentcxo cemtn monoo
uenonex coxpanxer nosmoxnocrt nosnpamennx, ecnn +ro orneuaer ero xenannxm. Btnyxennax nosnnnx npenonaraer, uro,
nesanncnmo or cocrnenntx xenann, on ntnyxen nno naxonrtcx nne cemtn, nno nosnpamartcx n cemtm x ntnonnennm cnoe
npnntuno ponn nx noepxannx nomarnynmerocx c ero yxoom pannonecnx.
Hpnuep
3a nomomtm x ncnxonory oparnnact Honnna H., monoax enymxa 19 ner. Hs ecet crano nsnecrno, uro ona yunrcx na nepnom xypce npecrnxnoro
nysa na mxernom orenennn. Honnna ncntrtnana comnennx: npoonxart yunrtcx nnn pocnrt nys n yexart omo. B rom cnyuae, ecnn ona ocrannr yuey,
e npnercx nocrynart sanono n, nosmoxno, na nnarnoe orenenne. Hs ecet crano nsnecrno, uro yymax cnennantnocrt e ouent npannrcx n ona xorena
t npoonxnrt yuey. Onaxo c nexoroptx nop mart Honnnt crana xanonartcx na ro, uro xnsnt es nee nentnocnma, uro e ne xnaraer noepxxn, a
ornomennx c myxem (orunmom enymxn) ocrannxmr xenart nyumero. Kpome roro, soponte marepn n nocnenee npemx cnntno nomarnynoct. Honaonnnct
oporne nexapcrna n yxo. Bonnenne sa mart, marepnantnax sanncnmocrt or ponrene, uyncrno nnnt ocnoxnxnn antnemee npetnanne Honnnt n pyrom
ropoe n cxnonxnn ee n nontsy nosnpamennx omo.
Homomt saxnmuanact n ntxnnennn cxptro mornnannn ntopon: nepnyrtcx omo nnn npoonxnrt yunrtcx n nyse. Kax
oxasanoct, ornomennx c mareptm ncera tnn ouent nnsxnmn, a ores na yuey +ro nepnax nnrentnax pasnyxa Honnnt c
cemte, n n cnxsn c +rnm ona ne ncera xom]oprno uyncrnyer cex n omexnrnn. Cnryannx ycyrynxnact eme n rem, uro n cemte
Honnna nrpana pont cnoeopasnoro y]epa mexy mareptm n orunmom, utn ornomennx c ee oresom cnntno oocrpnnnct.
Taxnm opasom, c ono cropont, tnn ntxnnent norpenocrn Honnnt n npnnanexnocrn n rom, urot ocranartcx unenom
cemtn, trt nocnymno enouxo. C pyro cropont y nee cnntna norpenocrt n camopasnnrnn n camopeannsannn, n
nonyuennn ntpanno npo]eccnn. Hocxontxy +rn norpenocrn npornnopeunnn pyr pyry, antnemax paora tna nanpannena
na ocosnananne Honnno cocrnenntx xenann n noepxxy ee ntopa.
Monoo uenonex moxer npoonxart ntnonnxrt ]ynxnnm cemenoro crannnsaropa, axe ecnn on xnner orentno or
ponrene nanpnmep, nocpecrnom cnmnromarnsannn nnn ennannn ero noneennx. On moxer oxasartcx necocroxrentntm n
npo]eccnonantno nno nnuno c]epe, y nero moryr noxnnrtcx xaxne-nno nponemt (]nnanconte, npanonte, nponemt co
sopontem n r. .). B +rom cnyuae cemtx, nornomennax pemennem rpynocre peenxa, nnont operaer cranntnocrt n nenocrnocrt,
cnonno on n ne noxnan ee. Cneonarentno, o rex nop, noxa monoo uenonex yer necocroxrentntm, ponrenn moryr npoxnnxrt
cnom conmecrnym saory o nem, nserax raxnm opasom neoxonmocrn ntcrpannannx ornomenn pyr c pyrom.
Hponecc cenapannn n nae ponrentpeenox oycnonnen ncropne xnsnn necxontxnx noxonenn cemtn. uem onee
ycnemntm tno orenenne ponrene n mnocrn or cocrnenntx ponrentcxnx ceme, rem nerue nm yer ornycrnrt cnoero
peenxa, noepxart ero n npnoperennn anronomnn.
2.6.2. narnoc1nxa
Hepexnnanne annoro cemenoro xpnsnca n ero paspemenne yyr sanncert or xapaxrepa npeoonennx cemte npetymnx
xpnsncntx nepnoon, n ocoennocrn orroro, nacxontxo ponrenxmn tna noepxana nce nospacrammax nspocnocrt nopocrxa.
Mapxepamn annoro cemenoro nopmarnnnoro xpnsnca nepnoa ntcrynamr:
pocr ecnoxocrna n yponnx rpenoxnocrn unenon cemtn;
enpeccnnnte cocroxnnx unenon cemtn;
noxnnenne y ponrene uyncrna onnouecrna, omymennx nenyxnocrn, nenocrpeonannocrn, a raxxe crpaxa
nannrammecx crapocrn n cnxsn c oranennem peenxa or cemtn;
comarnsannx n/nnn ennannx noneennx monooro uenonexa, noxnammero (nnn noxnnynmero) ponrentcxn om;
pocr nanpxxennx n ercxo-ponrentcxo nocncreme, nontmenne xon]nnxrnocrn, noxnnenne nperensn n ynpexon (uame
ncero co cropont ponrene);
nontmenne yponnx xon]nnxrnocrn n cynpyxecxo nocncreme, oycnonnennoe axryannsanne cynpyxecxnx nponem, ne
pemenntx na npetymnx +ranax pasnnrnx cemtn;
pnrnnocrt cemeno cncremt, ntpaxammaxcx n necnoconocrn ponrene npnnxrt ]axr nspocnennx peenxa n ero
norpenocrn n orenennn or cemtn;
ntcoxn yponent cnnouennocrn cemtn, sarpynxmmn nponecc cenapannn n yxo ere ns cemtn;
mannnynxrnnnt xapaxrep nsanmoecrnnx unenon cemtn, cnxsannt c nserannem ornercrnennocrn sa neoxonmocrt
ocymecrnnennx crpyxrypntx nsmenenn (cm. Hpnnoxenne 5);
omax neyonnernopennocrt unenon cemtn cnoxnnmecx cemeno cnryanne.
nx narnocrnxn annoro xpnsnca moryr trt ncnontsonant cneymmne meronxn:
ananns cemeno ncropnn n xapaxrepntx narrepnon nsanmoornomenn meronxa Ienorpamma (M. Foy+n);
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nnnt ncnxonornuecxo ncrannnn) meronxn FAST (recr Iepnnra),
Cemenax connorpamma (3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hopr-nep, H. Hann, n aanrannn M.
Heppe);
ntxnnenne nsanmntx nperensn, on n onenox cynpyramn pyr pyra meronxa Moe nnctmo o cynpyre (C. A.
Fenopycon);
ntxnnenne +monnonantnoro ]ona cemtn n nexoroptx napamerpon cynpyxecxnx ornomenn meronxa
Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cro-nnn, T. M. Pomanona, I. H. Fyrenxo), onpocnnx Honnmanne, +monnonantnoe
npnrxxenne, anropnrernocrt (A. H. Bonxona);
ntxnnenne yponnx cemeno rpenorn onpocnnx Ananns cemeno rpenorn (3. I3emnnnep, B. B. Rcrnnxnc);
narnocrnxa enpeccnnntx cocroxnn mxana onpeenennx yponnx enpeccnn (B. 3ynr, n aanrannn T. H. Fanamono),
meronxa onpeenennx yponnx enpeccnn (B. A. Xmypon);
nccneonanne ercxo-ponrentcxnx ornomenn onpocnnx Ananns cementx nsanmoornomenn (3. I. 3emnnnep, B.
B. Rcrnnxnc), onpocnnx Ponrene onennnamr ern (H. A. uypmanon n A. A. Anatnn);
nccneonanne cementx ornomenn npoexrnnnte pncynounte meronxn Pncynox cemtn n Knnernuecxn pncynox
cemtn.
2.6.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Ocnonnax nponema npeoonennx +roro xpnsnca cnxsana c orenennem peenxa or ponrentcxo cemtn. Apecarom
ncnxonornuecxo nomomn na +rom +rane moryr ntcrynart:
monoo uenonex, ncntrtnammn rpynocrn n cenapannn or ponrentcxo cemtn;
ponrenn, naxoxmnecx no nnacrn nerarnnntx nepexnnann, cnxsanntx c orenennem peenxa n neoxonmocrtm
aanrnponartcx x nponcxoxmnm n cemte nsmenennxm;
cynpyrn c oocrpnnmnmncx ne pemenntmn panee nponemamn n cynpyxecxo nocncreme.
Hcnxonornuecxax nomomt cemte na annom +rane crponrcx noxpyr paspemennx cneymmnx nponem:
1. Heeomoeuocmi pooume.e omnvcmumi peoeura. Hcnxonor onxen npoxcnnrt nce crpaxn n ]anrasnn, xoropte cnxsant c
yxoom peenxa. Pexomenyercx npoanannsnponart cemente cnenapnn n cemente mn]t, yrounnrt, xax ponrenn, yyun
ertmn, camn nepexnnann annt xpnsnc, xax n +ro cnryannn nenn cex nx ponrenn n r. . Baxno nonecrn ponrene x
npnnxrnm ]axra nspocnennx ere n neoxonmocrn nx ornycrnrt. annax paora ncnxonora ononpemenno xnnxercx
npo]nnaxrnxo +monnonantnoro pasptna
1
nnn npenpamennx peenxa n nenrn]nnnponannoro nannenra, crannnsnpymmero ncm
cemtm.
2. Heeomoeuocmi peoeura cenapupoeamic om pooume.e. annax cnryannx, xax npannno, oycnonnena cnmnornuecxnmn
ornomennxmn n ercxo-ponrentcxo
1
3monnonantnt pasptn +ro nexoppexrnt cnoco cenapannn, nx xoroporo xapaxrepno npexpamenne xonraxron mexy
peenxom n ponrenxmn.
nocncreme (n ocnonnom mexy mareptm n peenxom), napymennem crnnx nocnnrannx no rnny rnneponexn n ocoennocrxmn
nnnnnyantnoro pasnnrnx peenxa. B anno cnryannn pexomenyercx nno cemenax ncnxorepannx, nno coueranne cemeno n
nnnnnyantno ncnxorepannn.
3. Ooocmpeuue cvnpvrecrux npoo.e+. Ecnn peenox n cemte ntnonnxn crannnsnpymmym ]ynxnnm, ro c ero yxoom n
cynpyxecxo nocncreme moxer nanmartcx pocr nanpxxennx, cnxsannt c neoxonmocrtm nnont ntcrpannart nante
ornomennx. B sanncnmocrn or xapaxrepa nosnnxammnx nponem, moxer trt pexomenonana cynpyxecxax nnn nnnnnyantnax
repannx.
Ecnn n cemte onn peenox, ro nxrt xpnsnc connaaer c xpnsncom onycrenmero rnesa.
2.7. KPH3HC 6.
CYHPYIH BHOBL OCTAKTCR BBOEM (xpnsnc ceutn, n ocnonnou nmnonnnnmen cnom pon1entcxym
qynxnnm)
Ecnn na uenonexa cornamamrcx no ncem, moxere trt ynepent, uro peantno ymaer rontxo onn ns nnx.
H. roucou
2.7.1. menouenonornn xpnsnca
Cemtm, n ocnonnom ntnonnnnmym cnom ponrentcxym ]ynxnnm, uacro nastnamr onycrenmnm rnesom. 3ror xpnsncnt
nepno naunnaercx c yxoom ns oma nocnenero peenxa. On moxer nporexart nnonne rnaxo, ecnn nape yanoct ornycrnrt ere
n coxpannrt npn +rom nnsxne ornomennx c nnmn na ]one narononyunx n cynpyxecxo nocncreme.
B cnxsn c yxoom ere nsmenxercx crpyxrypa cemtn: cymecrnonanmn na nporxxennn onroro npemenn rpeyrontnnx,
nxnmuanmn mart, orna n peenxa, rpanc]opmnpyercx n cynpyxecxym nay. Hpn ycnemnom paspemennn npetymero xpnsnca
nspocnt peenox npnoperaer cnooy nx ntcrpannannx nontx ornomenn, coxpanxx cnoconocrt npnnnxartcx x cnoe
ponrentcxo cemte, noccranannnnax na npemx rpeyrontnte ornomennx, n oranxrtcx or nee. Hoonte npeopasonannx
rpeymr ycranonnennx nonoro ananca nnsocrnoranennocrn n nsmenennx poneno crpyxrypt cemtn.
Taxnm opasom, na nepnt nnan nnont ntcrynamr cynpyxecxne ornomennx. Hporexanne annoro xpnsnca moxer
oocrpxrtcx npn nannunn ne pemenntx na npetymnx +ranax cynpyxecxnx nponem: naprnepam nnont npecronr nayunrtcx
xnrt nnoem. Onaxo axe ocrarouno rapmonnunte cynpyxecxne napt +ror nepno moryr nepexnnart ocrarouno onesnenno.
uaxropom, sarpynxmmnm pemenne cemte saau pasnnrnx n annt xpnsncnt nepno, xnnxercx ]axr conmecrnoro
npoxnnannx ponrene c ertmn, uro onontno pacnpocrpaneno n namem omecrne. 3ro moxer cnococrnonart pasnnrnm
cneymmnx nerarnnntx renennn:
sarpynenne nponecca cenapannn ntpocmnx ere;
coxpanenne craptx (ponrentpeenox) n nosnnxnonenne nontx mexnoxonenntx xoannnn (npaponrennnnyxn,
cnexpontnenecrxa n p.);
cnoxnocrn n ntcrpannannn rpannn mexy ponrentcxo n monoo cemte;
napymennx poneno crpyxrypt pacmnpenno cemtn (ponente nnnepcnn).
Hpnuep
3a xoncyntranne oparnnact Anronnna H., xenmnna 49 ner, npoxnnammax co cnonm myxem n cemte cnoero ctna. Xanot xacannct
nsanmoornomenn c monoo xeno ctna. Hocnenxx, co cnon Anronnnt, nnoxo yxaxnnaer sa cnonm noctmnmecxuntm peenxom, ne ymeer necrn omamnee
xosxcrno, nennna, mennrentna, neaxxyparna. Kora Anronnna nnnr, xax nenecrxa opamaercx c peenxom (xynaer, xopmnr, nepeoenaer ero), ona
ncntrtnaer paspaxenne. Cnexpont uacro nmemnnaercx n aer conert, nocxontxy cunraer, uro, onaax ontmnm xnsnenntm ontrom, nyume snaer, xax
yxaxnnart sa nnyxom. Hnora Anronnna sanpaer peenxa n ner rynxrt c nnm, ne cranx npn +rom nenecrxy n nsnecrnocrt. Bce +ro npononnpyer xon]nnxrt
mexy nnmn, n xoropte uacro oxastnaercx nrxnyrtm monoo oren. annax cnryannx nnnmcrpnpyer napymennx rpannn mexy nymx cementmn
cncremamn, nontrxy ntcrpannannx mexnoxonenno xoannnnn mareptm c ctnom n cnoeopasnym ponenym nnnepcnm, cnxsannym c xenannem cnexponn
ntnonnxrt ]ynxnnm marepn nx nnyxa.
Inanno saaue pasnnrnx cemtn na +rom +rane xnnxercx aanrannx x norepe connantntx pone n connantno axrnnnocrn,
rax xax annt xpnsnc no npemenn uacro connaaer c sanepmennem npo]eccnonantno exrentnocrn n ntxoom cynpyron na
nencnm. uaxr yxoa na nencnm no-pasnomy nnnxer na myxunn n xenmnn. Myxunnt ocrpee omymamr yrpary npoyxrnnnocrn n
connantntx cnxse. Xenmnnt nepexnnamr ntxo na nencnm onee cnoxono, ocoenno ecnn onn npoonxamr necrn omamnee
xosxcrno (Walsh, 1983). C ntxoom cynpyron na nencnm onn ns nnx moxer nauart onert, urot y napt noxnnncx cmtcn nx
antnemero cymecrnonannx. Tora n nape noxnnxmrcx nonte ponn: onemmero n saorxmerocx, cnacnrenx n
nyxammerocx n nomomn, uro nosnonxer crannnsnponart annym cncremy n xnnxercx cnocoom xomnencnponart yrpary
ponrentcxnx ]ynxnn.
Hponemt, nepexnnaemte cynpyramn n cnxsn c ntxoom na nencnm, xacamrcx necxontxnx xonrexcron:
1) mnpoxoro connantnoro (norepx connantntx xonraxron, yrpara snaunmo paort, snaunrentnoe cnnxenne oxoon n p.);
2) nnyrpncemenoro (nponemt, cnxsannte c ntcnooxennem npemenn nx nnyrpncementx xonraxron);
3) nnyrpnnnunocrnoro (cnnxenne camoonenxn, xpnsnc camonenrnunocrn, noxnnenne +monnonantntx n xornnrnnntx
paccrpocrn).
Onnm ns nanonee naxntx acnexron annoro xpnsnca xnnxercx neoxonmocrt npnnxrnx cynpyramn nontx pone aymxn
n eymxn. Fnaroapx nnyxam noepxnnaercx cnxst mexy npaponrenxmn n nx nspocntmn ertmn. Ponn aymxn n eymxn
nomoramr cynpyram aanrnponartcx x yxoy na nencnm, sanono nepexnrt ponrentcrno n amr nosmoxnocrt xomnencnponart
neyaun, cnxsannte c nsanmoornomennxmn c cocrnenntmn ertmn (uepnnxon A. B., 2001).
3aaun cemtn na +rane onycrenmero rnesa nepecexamrcx c nponemamn nspocntx ere n nnyxon, nepexnnammnx
cocrnennte +rant pasnnrnx. Hecnoconocrt unenon cemtn cnpannrtcx c saauamn cnoero pasnnrnx sauacrym cranonnrcx
npnunno xon]nnxron noxonenn. Cnmnromarnsannx noxnntx cynpyron na annom +rane ne ncera cnxsana c yxymennem nx
sopontx, a moxer npecrannxrt coo neocosnanaemym nontrxy nonyunrt nnnmanne n saory co cropont nonspocnenmnx ere.
Cymecrnyer necxontxo napnanron ntxoa ns annoro xpnsnca:
xoncrpyxrnnnt, cnxsannt c nnunocrntm pocrom cynpyron, noxnnennem nontx c]ep nx nx camopeannsannn,
nosmoxnocrtm nonyuart yonontcrnne or spentx cynpyxecxnx ornomenn n ocymecrnnxrt nnant, ntnonnenne xoroptx tno
sarpyneno nnn ornoxeno n cnxsn c nocnnrannem ere;
nexoncrpyxrnnnt, ntpaxammncx n norepe cmtcna xnsnn, nosnnxnonennn omymennx nenyxnocrn, onnouecrna,
cnnxennn rnopuecxoro norennnana cynpyron, pasouaponannn n paxe, pacxone cynpyxecxo nocncremt, nenosmoxnocrn narn
yonnernopxmmne c]ept axrnnnocrn, samemammne nocnnranne ere n npoonxammymcx xonnenrpannm na xnsnn nocnennx.
2.7.2. narnoc1nxa
Cpen nponem, c xoroptmn nanonee uacro opamamrcx cemtn, nepexnnammne annt nopmarnnnt xpnsnc, moxno
ntennrt cneymmne:
nepexnnannx uyncrna nenyxnocrn, nenocrpeonannocrn, ncxnmuennoe-rn n orcrpanennocrn or ere;
uyncrno onnouecrna, cnxsannoe c norepe connantntx xonraxron, cnnxennem connantno axrnnnocrn, crpaxom
npnnnxammecx crapocrn y cynpyron;
comarnsannx nnn enpeccnnnte cocroxnnx noxnntx cynpyron;
pocr yponnx xon]nnxrnocrn n cynpyxecxo nocncreme, oycnonnennt axryannsanne cynpyxecxnx nponem, ne
pemenntx na npetymnx +ranax pasnnrnx cemtn;
orcyrcrnne renna n ornomennxx cynpyron, e]nnnr nnsocrn n onepnrentnocrn, nponemt omennx;
pnrnnocrt cemeno cncremt, ntpaxammaxcx n necnoconocrn ponrene npnnxrt ]axr cosannx peenxom ero
cocrnenno cemtn n noxnnnmnxcx n cnxsn c +rnm nontx pone;
omax neyonnernopennocrt cynpyron paxom;
nnepaunte xonraxrt n cnxsn cynpyron;
cnoxnocrn n xon]nnxrt no nsanmoornomennxx c ntpocmnmn ertmn nnn nontmn unenamn cemtn (sxrtxmn, nenecrxamn,
cnaramn n p.);
neonpananmnecx oxnannx, naext cynpyron, pasouaponanne (n npo]eccnonantno n nnuno xnsnn).
nx narnocrnxn annoro xpnsnca moryr trt ncnontsonant cneymmne meronxn:
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nnnt ncnxonornuecxo ncrannnn) meronxn FAST (recr Iepnnra),
Cemenax connorpamma (3. I. 3emnnnep, O. B. uepemncnn), FACES-3 (. X. Oncon, x. Hopr-nep, H. Hann, n aanrannn M.
Heppe);
ntxnnenne nsanmntx nperensn, on n onenox cynpyramn pyr pyra meronxa Moe nnctmo o cynpyre (C. A.
Fenopycon);
ntxnnenne +monnonantnoro ]ona cemtn n nexoroptx napamerpon cynpyxecxnx ornomenn meronxa
Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cro-nnn, T. M. Pomanona, I. H. Fyrenxo), onpocnnx Honnmanne, +monnonantnoe
npnrxxenne, anropnrernocrt (A. H. Bonxona);
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona).
2.7.3. Hcnxonornuecxan nouomt
annt nepno cymecrnonannx cemtn moxno nasnart nroptm xpnsncom nenrnunocrn cynpyron (nepnt nmen mecro n
nopocrxonom nospacre xaxoro ns naprnepon). Vnennuenne xonnuecrna pasnoon n +ror xpnsncnt nepno orpaxaer rpynocrn
ero npoxoxennx. 3ro npemx, xora cynpyxecxax napa, xoropax onroro tna sanxra nocnnrannem ere, ntnyxena ororn or
npnntuntx pone. Moxno cxasart, uro c yxoom ere ncuesaer rpern +nemenr cynpyxecxo napt. Cynpyrn nnont ocramrcx
nnoem.
B xauecrne npenenrnnno nomomn c nentm nororonxn x ntxoy na nencnm cynpyram moxno pexomenonart nocemenne
rpynn noepxxn, n xoroptx npnnnmamr yuacrne ycnemno aanrnponanmnecx nencnonept.
Hcnxonornuecxax nomomt, nanpannennax na aanrannm x ntxoy na nencnm, nxnmuaer necxontxo +ranon:
1. Ocosnanne n npnnxrne ]axra ntxoa na nencnm.
2. Koppexnnx npecrannenn o annom nepnoe xax oxonuannn axrnnno xnsnn.
3. Honcx nontx nnrepecon n nnannponanne xnsnn na nencnn.
4. Homomt n ocosnannn pecypcon cemtn (nyxneapno n pacmnpenno) nx nontmennx xauecrna ]ynxnnonnponannx n
nencnonnt nepno.
B paore c cynpyxecxnmn napamn, nepexnnammnmn annt nopmarnnnt xpnsnc, pexomenyercx npononrt
nnnnnyantnym n(nnn) cynpyxecxym repannm. Hcnxonornuecxax nomomt moxer trt nanpannena na paspemenne cneymmnx
nponem:
saxnmuenne nonoro cynpyxecxoro oronopa: nepepacnpeenenne oxsannocre n peoprannsannx cnoonoro npemenn;
ponenax peoprannsannx cemtn;
peoprannsannx ercxo-ponrentcxnx ornomenn;
npnnxrne nmemmerocx ontra xnsnn (npo]eccnonantno n nnuno).
Hpn paore c cynpyramn n annt xpnsncnt nepno moryr raxxe ncnontsonartcx +nemenrt ncnxonornuecxo nomomn,
onncannte npn anannse npetymnx xpnsncon.
2.8. HOBTOPHLH BPAK
Xennct, necmorpx nn na uro. Ecnn nonaercx xopomax xena, yemt ncxnmuennem, a ecnn nnoxax cranemt ]nnoco]om.
Corpam
2.8.1. menouenonornn xpnsnca
Honropnt pax onn ns ]enomenon conpemenno xnsnn. On npecrannxer coo eme onn cement xpnsnc, xoropt,
onaxo, ne xnnxercx crporo nopmarnnntm, nocxontxy ero nepexnnaer ne xaxax cemtx. Bmecre c rem nx nme, ncrynammnx n
nont paunt coms, on coxpanxer cnom nopmarnnnocrt n snamenyer nauano xnsnennoro nnxna nono cemtn.
Honropntm nastnaercx pax, xoropt cosaercx uenonexom (nmtmn), panee yxe cocroxnmnm(n) n pauntx ornomennxx. On
nopasymenaer oennenne yxe ne nyx, a rpex n onee poon, n pesyntrare uero opasyercx cmemannax cemtx, nnn cemtx
nonropnoro paxa.
Btenxmr necxontxo rnnon nonropntx paxon. Ocnonannxmn nx xnaccn]nxannn moryr ntcrynart:
1. Xaparmep nperpaueuu npeoiovuux opa:uix omuoueuu:
Fpax, n xoropom xorx t onn ns cynpyron nepexnn pasno.
Fpax, n xoropom xorx t onn ns cynpyron nepexnn cmeprt paunoro naprnepa.
2. Ha.u:ue u.u omcvmcmeue onima opa:uix omuoueuu:
Fpax, n xoropom onn ns naprnepon nmen ontr cynpyxecxnx ornomenn. O Fpax, n xoropom oa naprnepa nmenn ontr
cynpyxecxnx ornomenn.
3. Uuc.o oeme, poroeuuix e npeoiovuux oparax:
Fpax, n xoropom nn onn ns naprnepon ne nmeer ere or npetymnx paxon.
Fpax, n xoropom onn ns naprnepon nmeer ere or npetymnx paxon. O Fpax, n xoropom oa naprnepa nmemr ere or
npetymnx paxon.
4. Pasuua e eospacme +erov napmuepa+u:
Fpax, n xoropom naprnept xnnxmrcx ponecnnxamn nnn onn ns nnx nesnaunrentno crapme pyroro.
Fpax, n xoropom onn naprnep namnoro crapme pyroro (pasnnna n nospacre npentmaer 10 ner).
Kaxt rnn nonropnoro paxa npenonaraer cno xomnnexc rpynocre, c xoroptmn moryr cronxnyrtcx unent nono cemtn
npn nepexnnannn annoro xpnsnca. K uncny nocnennx moxno ornecrn cneymmne:
ponenax neonpeenennocrt;
orcyrcrnne omnx rpannn nnn nopm;
nponemt n onpeenennn rpannn nono cemtn;
cnoxnocrn ycranonnennx nnsxnx ornomenn c unenamn pacmnpenntx ceme;
ecnn n cemtm nonaamr ern or npetymnx paxon rpynocrn n ercxo-ponrentcxnx nsanmoornomennxx;
orxromenne nonropnoro paxa nponemamn, ne paspemenntmn n npetymem paxe.
nnrentnocrt annoro cemenoro xpnsnca n ocoennocrn cnxsanntx c nnm nepexnnann nocxr nnnnnyantnt nx xaxo
cemtn xapaxrep. urot aanrnponartcx x nono cnryannn, unenam cmemanno cemtn moxer norpeonartcx ocrarouno mnoro
npemenn.
Ponenax neonpeenennocrt n cemte, nosnnxme n pesyntrare nonropnoro paxa, moxer npnnonrt x pasnoopasntm,
cnenn]nuecxnm nx annoro xpnsnca, +monnonantntm nponemam. Hpexe ncero, nx noxnnenne cnxsano c neoxonmocrtm
npnnnmart na cex ponrentcxne ]ynxnnn no ornomennm x erxm, xoropte ne xnnxmrcx pontmn, n ennrt +rn ]ynxnnn c
nonornuecxnmn ponrenxmn, pacnpeenxx nonnomounx n sont nnnxnnx. Ponrenn, ocrannnmne ere or npetymero paxa, n
cnxsn c nosmoxntm nepexnnannem uyncrna nnnt, uacro crpemxrcx x ycranonnennm onee nnsxnx ornomenn c nactnxom nnn
nauepnne.
3rn nponecct nepexo ocnoxnxmrcx nppannonantntmn npecrannennxmn naprnepon o xapaxrepe mexnnunocrntx
ornomenn n cmemanno cemte. Hanonee pacnpocrpanenntmn cementmn mn]amn o nonropnom paxe xnnxmrcx:
ecnn naprnep nmnr menx, ro yer nmnrt n monx ere;
cynpyr (cynpyra) onxen nmnrt monx ere, xax cocrnenntx;
mauexa (orunm) nnxora ne yer nmnrt moero peenxa, xax cocrnennoro;
peenox nnxora ne cmoxer nonmnrt mauexy (orunma), rax xax on onxen nmnrt cnoero ponoro orna (mart);
peenox yer crpaart or npncyrcrnnx n cemte uyxoro myxunnt (xenmnnt);
mauexa (orunm) ne onxna nmemnnartcx n nocnnranne neponoro peenxa;
nonropnt pax ncera ycnemnee npetymero;
xaxt nocneymmn pax ncera xyxe, uem npetymn, n p.
uopmnponanne cmemanno cemtn cnxsano c xon]nnxrom noxntnocrn y ere. nx peenxa xpane naxno noepxnnart
xonraxr c xponntm ponrenem, ycranannnnax ononpemenno nosnrnnnte nsanmoornomennx c npnemntm ponrenem. B ro xe npemx
nonropnt pax ponrenx nepexo coueraercx c neonpeenennocrtm cemeno npnnanexnocrn ere. Hoxntnocrt x xponntm
ponrenxm moxer conponoxartcx neyonnernopnrentntmn ornomennxmn c mauexo nnn orunmom. H naoopor, npnnxrne mauexn
nnn orunma moxer nepexnnartcx peenxom xax npearentcrno ponoro ponrenx, ne npoxnnammero c peenxom. Ononpemenno
ern moryr onacartcx, uro nx nenmont x orunmy nnn mauexe onnr npoxnnammero c nnmn ponrenx.
Ono ns saau, ncrammnx nepe cemte, nepexnnamme annt xpnsnc, xnnxercx ycranonnenne cementx rpannn:
nnyrpennnx, xacammnxcx nsanmoecrnnx mexy unenamn opasonanmecx cemtn, n nnemnnx, perynnpymmnx ornomennx c
nnxamnmn pocrnennnxamn n connantntm oxpyxennem. Bosnnxaer nent px nonpocon, xacammnxcx cocrana cemtn,
onpeenennx cemeno cocrnennocrn, onacre ornercrnennocrn, ocoennocre ercxo-ponrentcxnx ornomenn. Ocoym
naxnocrt npnoperaer neoxonmocrt onecennx o peenxa nsmenenn, nponcxoxmnx n cemte, n npannn, cnxsanntx c npnxoom
n cemtm nonoro uenonexa (nme). ern n +ror nepno ocoenno ocrpo ncntrtnamr norpenocrt n noepxxe n nomomn co
cropont ponoro ponrenx.
Ocnonnax saaua pasnnrnx n cemte nonropnoro paxa cocronr n rom, urot epxart rpannnt nponnnaemtmn. Ouent naxno,
urot mexy ertmn n ponrenxmn, xoropte xnnyr orentno, npoonxanoct nsanmoecrnne. Ononpemenno cneyer yxpennxrt
anropnrer orunma nnn mauexn. B npornnnom cnyuae noxnnxercx onacnocrt nosnnxnonennx raxoro crpyxrypnoro napymennx, xax
nepenepnyrax nepapxnx. Tax, neponomy ponrenm npenournrentno cnauana ycranonnrt c ertmn pyxecxne ornomennx, n nnmt
no mepe nx yxpennennx nocrenenno naunnart yuacrnonart n nocnnrannn. Baxneme ocraercx saaua cosannx cmemanno cemte
uerxnx nnemnnx rpannn, nosnonxmmnx npoonxart ornomennx c pacmnpenntmn cemtxmn n pasnnnart nonte nsanmoecrnnx n ee
pamxax. Hpenmymecrnom nonropnoro paxa xnnxercx ro, uro naprnept yxe nnment uacrn nnnmsn no nonoy cynpyxecxo xnsnn
n noxoxr x ne onee pannonantno. B cnxsn c +rnm onn uacro npnxnatnamr ontme ycnnn nx coxpanennx nonoro paxa. Hpn
nosnnxnonennn cementx ncrapmonn cynpyrn c ontme ornercrnennocrtm noxoxr x nsmenennm ornomenn n ncntrtnamr
mentme crpaxon n cnyuae neoxonmocrn pasptna neyauntx ornomenn.
Bmecre c rem neonoxparnoe saxnmuenne nmtmn nonropntx paxon nepexo npecrannxer coo xoxenne no xpyry,
erepmnnnponannoe ecrnnem nx cementx cnenapnen. B raxnx cnyuaxx ntop naprnepa, xax npannno, eccosnarentno
ocymecrnnxercx no rem xe ocnonannxm, uro n npetymn. Ecnn eccosnarentnte xon]nnxrt, mornnnpymmne ntop naprnepa,
ne naxoxr cnoero paspemennx, nennxa nepoxrnocrt pacnaa n nonropnoro paxa.
Pasnnrne +monnonantntx ornomenn c nontm pauntm naprnepom sanncnr orroro, nacxontxo tnn sanepment npexnne
ornomennx. Ecnn n apec tnmero cynpyra coxpannnoct mnoro nentpaxenntx uyncrn, npexe ncero, nerarnnnoro xapaxrepa
(ona, snocrt n r. .), n nentcxasanntx nperensn, +ro yer sarpynxrt ]opmnponanne nontx +monnonantntx cnxse. B raxnx
cnyuaxx nennxa nepoxrnocrt roro, uro n nonropnom paxe naunyr ortrptnartcx nesanepmennte xon]nnxrt npetymnx
ornomenn.
Btcrpannanne nontx ornomenn moxer trt conpxxeno c pxom rpynocre:
crecnenne n nenonxocrt npn snaxomcrne;
crpax nnsocrn ns-sa rpanmarnuntx ornomenn n npexnem paxe;
onacennx nnont nepexnrt ont n pasouaponanne;
uyncrno nnnt nepe ertmn sa ornomennx c pyrnm myxunno (xenmnno);
nenpnxrne ertmn nontx ornomenn ponrenx (ponrene). uacro raxne ornomennx n rnasax ere ntrnxxr xax
npearentcrno no ornomennm x tnmemy cynpyry, ocoenno n cnyuae ero cmeprn.
Ecnn nonropnt pax saxnmuaercx nmtmn, y xoroptx npetymne ornomennx npexparnnnct n pesyntrare cmeprn paunoro
naprnepa, ro n nonom paxe nospacraer pncx xnsnn nrpoem. Kax npannno, +ro oycnonneno cnntno neannsanne ymepmero
cynpyra (cynpyrn) nnn +monnonantno nesanepmennocrtm ornomenn c nnm.
2.8.2. narnoc1nxa
annt xpnsnc moxno narnocrnponart na ocnonannn anannsa ecet c cynpyxecxo napo. Mapxepamn xpnsnca,
cnxsannoro c cosannem cemtn n cnyuae nonropnoro paxa, ntcrynamr:
xon]nnxrt, nosnnxmne n pesyntrare poneno neonpeenennocrn unenon nono cemtn;
xon]nnxrt, cnxsannte c neaexnarntmn ycranonxamn, oxnannxmn n npnrxsannxmn x nonomy paunomy naprnepy,
ocnonannte na ontre npexnnx pauntx ornomenn;
napymenne nnemnnx rpannn nono cemtn, ntpaxammeecx, xax npannno, n npaxrnuecxn nonnom orcyrcrnnn xonraxron c
pacmnpenntmn cemtxmn, ntsnannoe nenpnnxrnem nmn nonoro paxa, naprnepa nnn ero ere;
nponemt n ercxo-ponrentcxnx ornomennxx (nepenepnyrax nepapxnx, npoxnnxmmaxcx n nne nenounnennx peenxa
neponomy ponrenm; xonxypennnx mexy pontm n nepontm ponrenxmn onoro nona sa npano trt nyumnm ponrenem
peenxy; ntcoxn yponent xon]nnxrnocrn mexy ponrenem n npnemntm peenxom n p.);
orcyrcrnne nnsocrn mexy unenamn oennnnmnxcx ceme;
pasouaponanne n nonom paxe n paunom naprnepe, ocnonannoe na neonpananmnxcx nnn nepeanncrnuntx oxnannxx.
Hponepxa repanenrnuecxnx rnnores moxer ocymecrnnxrtcx c nomomtm cneymmnx meronx:
ntxnnenne yponnx cnnouennocrn cemtn (nennunnt ncnxonornuecxo ncrannnn), cemeno nepapxnn, rpannn cemtn
meronxn FAST (recr Iepnnra), Cemenax connorpamma, FACES-3;
ananns poneno crpyxrypt cemtn meronxa Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (A. H. Bonxona), anxera
Cemente ponn (n mon]nxannn A. B. uepnnxona);
ntxnnenne crenenn aexnarnocrn nocnpnxrnx paunoro naprnepa meronxa Moe nnctmo o cynpyre (C. A. Fenopycon);
onpeenenne +monnonantnoro ]ona cemtn n nexoroptx napamerpon cynpyxecxnx ornomenn meronxa
Vonnernopennocrt paxom (B. B. Cronnn, T. M. Pomanona, I. H. Fyrenxo), onpocnnx Honnmanne, +monnonantnoe npnrxxenne,
anropnrernocrt (A. H. Bonxona);
ntxnnenne napymenn n ercxo-ponrentcxnx nsanmoornomennxx onpocnnx Ananns cemenoro nocnnrannx (ACB);
narnocrnxa ercxo-ponrentcxnx ornomenn; meronxa Ponrene onennnamr ern (PO); onpocnnx Hsmepenne
ponrentcxnx ycranonox n peaxnn (PARI); onpocnnx Bsanmoecrnne ponrentpeenox; meronxa narnocrnxn
ponrentcxoro ornomennx; recr narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte.
2.8.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Moxno ntennrt cneymmne rpynnt nponem, no nonoy xoroptx cemtx nonropnoro paxa opamaercx x ncnxonory:
1. Tpynocrn n ornomennxx mexy cynpyramn. Homomt xoncyntranra n +rom cnyuae saxnmuaercx n nn]opmnponannn
pauntx naprepon o nopmarnnntx ncnxonornuecxnx rpynocrxx, cnxsanntx c cosannem nono cemtn, n nponeennn cynpyxecxo
repannn.
2. Tpynocrn n ornomennxx neponoro ponrenx c peenxom. 3ect naxno npoxcnnrt ornomenne peenxa x nonropnomy
paxy ponrenx, ocoennocrn nocnpnxrnx nepontm ponrenem peenxa, a raxxe nomout ntxnnrt nsanmnte nperensnn n pecypct
nx nocrpoennx onee rapmonnuntx ornomenn.
3. Crpyxrypnte cemente napymennx, cnxsannte, xax npannno, c nosnnxnonennem ornomenn n nne rpeyrontnnxa
(nanpnmep, mart-orunmpeenox nnn oren-peenoxorunm n r. n.). B raxnx cnryannxx naxno noepxart nante
ornomennx nspocntx unenon opasonanmnxcx rpeyrontnnxon n nomout nm oxonrtcx c nmemmnmcx n nnx nanpxxennem, ne
nonnexax npn +rom no nsanmoecrnne peenxa.
4. Tpynocrn n ycranonnennn ornomenn c unenamn pacmnpenno cemtn, oycnonnennte orcyrcrnnem npnnxrnx co cropont
nocnennx nonoro paxa.
Hanonee naxntm acnexrom ncnxonornuecxo nomomn cemte nonropnoro paxa n xaxom ns +rnx cnyuaen xnnxercx
nn]opmnponanne cynpyron o nosmoxntx nopmarnnntx ncnxonornuecxnx rpynocrxx, cnxsanntx c nocrpoennem nontx ornomenn
(ocoenno nx ceme c ertmn or npetymnx paxon). Heoxonmo oxcnnrt cynpyram naxnocrt noepxannx ornomenn c
tnmnm naprnepom n pamxax ponrentcxnx pone nx coxpanennx ncnxnuecxoro n +monnonantnoro narononyunx peenxa.
Aanrannx x nono cemte y peenxa nponcxonr nerue npn ycnonnn, uro ornomennx c ponrenem, ne npoxnnammnm c peenxom,
nocnnn ecrpyxrnnnt xapaxrep nno nonce orcyrcrnonann. Hpn nannunn nosnrnnntx ornomenn c pontm ponrenem
neoxonmo pexomenonart unenam nono cemtn ne sanpemart xonraxrt c nnm, ornocnrtcx c ocoo ennxarnocrtm n
nnnmarentnocrtm x uyncrnam peenxa, art emy npemx nx aanrannn x nono cnryannn, oxastnart emy noepxxy, ne
]opcnponart nponecc ycranonnennx nnsocrn, ne npnnnmart xecrxnx nocnnrarentntx mep. He cneyer sacrannxrt peenxa
nastnart neponoro ponrenx mamo nnn nano.
B pxe cnyuaen nenecoopasno npnrnamart na xoncyntrannm ponoro orna (mart) peenxa nx oxasannx nomomn n
pacnpeenennn onacre ornercrnennocrn, son nnnxnnx na peenxa.
Ouent naxno, urot peenox ne cran nncrpymenrom mecrn onoro ponrenx pyromy. Ecnn ntxnnxmrcx ]axrt
mannnynnponannx peenxom paccranmnmncx ponrenxmn c ono nnn c oenx cropon, xenarentno oprannsonart ncrpeuy
ponrene nx oxonuarentnoro npoxcnennx n +monnonantnoro sanepmennx npexnnx ornomenn. Hentm anno ncrpeun onxno
xnnrtcx saxnmuenne cornamennx mexy nnmn no nonpocam nx antnemero nsanmoecrnnx xax ponrene. Baxno, urot
peenox snan, uro, necmorpx na ro, uro ponrenn paccrannct, xaxt npoonxaer cunrart ero cnonm peenxom n nmnr ero.
Inana 3.HEHOPMATHBHLE CEMEHHLE KPH3HCL
3.1. HOHRTHE HEHOPMATHBHOIO CEMEHHOIO KPH3HCA
Mypen yer cxopee nserart onesne, uem ntnpart cpecrna npornn nnx.
T. Mop
Kpome nopmarnnntx xpnsncon rpynocre, cnxsanntx c npoxoxennem cemte ocnonntx +ranon xnsnennoro nnxna,
cemenax cncrema moxer nepexnnart n nenopmarnnnte xpnsnct.
Henopmarnnnt cement xpnsnc +ro xpnsnc, nosnnxnonenne xoroporo norennnantno nosmoxno na nmom +rane
xnsnennoro nnxna cemtn n cnxsano c nepexnnannem nerarnnntx xnsnenntx cotrn, onpeenxemtx xax xpnsncnte. P. Xnnn
ntennn rpn rpynnt ]axropon, npnnoxmnx x nosnnxnonennm cementx xpnsncon ( Hill R., 1970):
1. Bnemnne sarpynennx (orcyrcrnne cocrnennoro xnntx, paort n p.).
2. Heoxnannte cotrnx, crpecct (cemtx nnn onn ns ee unenon cranonnrcx xeprno reppopncrnuecxoro axra,
anromonntno, xenesnoopoxno nnn annaxaracrpo]t n p.).
3. Bnyrpennxx necnoconocrt cemtn aexnarno onennrt n nepexnrt xaxoe-nno cemenoe cotrne, paccmarpnnaemoe em n
xauecrne yrpoxammero, xon]nnxrnoro nnn crpecconoro (ceptesnax onesnt nnn cmeprt onoro ns unenon cemtn, cynpyxecxax
nsmena, pasno n p.).
Hepnax rpynna ]axropon otuno xnnxercx c]epo exrentnocrn connantntx paornnxon n connantntx nearoron. C
nocnecrnnxmn ecrnnx nropo rpynnt ]axropon nmemr eno xpnsncnte ncnxonorn, npaun, ncnxorepanenrt. uaxropt rperte
rpynnt uame ncero npnnoxr cemtm x cnennanncry n onacrn cemeno ncnxonornn n ncnxorepannn.
Hpnsnaxamn cemenoro xpnsncnoro cotrnx moryr ntcrynart:
cnepxnopmarnnnocrt nx anno cemtn; O yrpoxammn ]ynxnnonnponannm cemtn xapaxrep cotrnx; O pesxoe
nospacranne nnyrpnnnunocrno nanpxxennocrn, xpnsncnoe cocroxnne unenon cemtn;
nosnnxnonenne mexnnunocrntx xon]nnxron n cemte, rpeymmnx nx paspemennx/n orcyrcrnne y unenon cemtn ontra
pemennx xon]nnxra raxoro yponnx;
ncromenne aanrannonntx pecypcon unenon cemtn;
nporpeccnpymmne nerarnnnte nsmenennx n cemeno cnryannn;
sarpynennx ]ynxnnonnponannx cemtn n cnxsn co cronxnonennem c cnryannxmn, ananornuntx xoroptm ne tno n
cemenom ontre;
napymenne crepeornnon noneennx unenon cemtn.
B xaxom nenopmarnnnom cemenom xpnsnce moxno ntennrt cneymmne nsanmocnxsannte xomnonenrt:
1. Kpnsncnoe cotrne.
2. Bocnpnxrne n nonnmanne unenamn cemtn nponcxoxmero.
3. Ornomenne unenon cemtn x annomy cotrnm n ocoennocrn ero nepexnnannx nmn.
4. Hsmenennx n cemeno cncreme.
5. Bosmoxnte nnnnnyantnte n omecemente cnocot ntxoa ns xpnsnca.
Fontmnncrno nenopmarnnntx cementx xpnsncon nmeer cnon saxonomepnocrn nporexannx, snannx o xoroptx neoxonmt
ncnxonory nx oprannsannn aexnarno ncnxonornuecxo nomomn.
3.2. H3MEHA
Hmont ona, no noenox no nee rtcxun.
4. Hapouqvro
3.2.1. menouenonornn xpnsnca
Cynpyxecxax nenepnocrt, nsmena, amntrep (]p. adultere; cnnonnm npenmoexnne) paccmarpnnaercx xax ncrynnenne
nnna, cocroxmero n paxe, n nononym cnxst c nnnamn ns pyrnx pauntx nap nnn c onnoxnmn myxunnamn n xenmnnamn. Ona
moxer nocnrt xax +nnsonuecxn, rax n cncremarnuecxn xapaxrep.
Ornomenne x nsmene n pasntx xyntrypax n n pasnte npemena tno ornnuntm. B ncropnuecxom nnane moxno npocnenrt
nocrenennt nepexo or ecnopxountx nonontx cnxse x monoramntm ornomennxm, nopasymenammnm nocroxnnym
cexcyantnym cnxst c onnm naprnepom. Onaxo sa monoramne uacro cxptnannct nonnramnte ornomennx, onycxaemte, npexe
ncero, nx myxunn, rora xax n ornomennn xenmnn exnapnponannct rpeonannx aconmrno nepnocrn. B nacroxmee npemx n
name xyntrype orcyrcrnyer nononax ncxpnmnnannx n ornomennn cynpyxecxo nsment: npancrnennte saxont, perynnpymmne
+ro xnnenne, n panno mepe ornocxrcx n x xenmnnam, n x myxunnam.
Bnnxnne nsment na cynpyxecxne ornomennx n snaunrentno mepe onpeenxercx rem, na xaxo crann pasnnrnx paxa ona
nponsomna (connaax c nopmarnnntmn cementmn xpnsncamn, ona rem camtm ycyrynxer nx nporexanne), a raxxe ee xapaxrepom,
nnrentnocrtm n rnnom: tna nn +ra cnxst npoonxnrentno nnn cnyuano, npenmymecrnenno cexcyantno nnn ornnuanact
+monnonantno npnnxsannocrtm.
Hsmena, xax npannno, xnnxercx npnsnaxom cynpyxecxnx ncrapmonn n cnnerentcrnyer o nannunn pasnnuntx
npornnopeun n xon]nnxron mexy cynpyramn. anexo ne ncera ona xnnxercx cnecrnnem napymenn cexcyantntx ornomenn n
paxe. uacro sa nsmeno cxptnaercx ]axr neyonnernopennx ncnxonornuecxnx norpenocre: n nmnn, nnsocrn, npnnxrnn,
ynaxennn. Onaxo nenepnocrt moxer ncrpeuartcx n n ocrarouno rapmonnuntx cemtxx c narononyuntmn n ycrounntmn
cynpyxecxnmn ornomennxmn.
Myxunnt sanoxr nmonnnn, xax npannno, nx yonnernopennx cnonx cexcyantntx norpenocre, onn nmyr na cropone
pasnoopasne cexcyantntx omymenn. Xenmnnt xe no ncrpeuax c nmonnnxom n ontmnncrne cnyuaen crpemxrcx nonyuart
yonnernopenne or armoc]ept yxaxnnannx, nnnmannx, saort, xoropax noxpyr nee cosaercx.
K. Hmennncxn ormeuaer, uro renennnx x nsmene erepmnnnpyercx ne rontxo cynpyxecxnmn ncrapmonnxmn, no n
otuntm crpemnennem uenonexa x noncxy nontx nneuarnenn. Ona nanmaercx n pasnnuntx onacrxx uenoneuecxo
exrentnocrn. B uacrnocrn, n cexcyantno c]epe +ro npoxnnxercx noncxom nontx naprnepon. annax renennnx nonoxnrentno
xoppennpyer c ome xnsnenno +neprne uenonexa. Hmemr snauennx n raxne cnocrna nnunocrn, xax cnoconocrt sanxstnart
xonraxrt, cmenocrt n cnoconocrt x camooraue. pyrne nnunocrnte xauecrna, nanpnmep nepemnrentnocrt, naccnnnocrt, crpax,
nanpornn, xnnxmrcx ]axropamn, cnococrnymmnmn nepnocrn.
Cymecrnyer ne rouxn spennx na nsmeny. Cornacno nepno, rpannnonno, nsmena onacnax, paspymammax cynpyxecrno
cnryannx. Cornacno pyro, nsmena nosnonxer noepxart ymnpammne cynpyxecxne nsanmoornomennx. Hanpnmep, K. Bnraxep
paccmarpnnaer nmonnnxa (nmonnnny) xax ncnxorepanenra na cropone onoro ns cynpyron. Mexy rem n ontmnncrne cnyuaen
cynpyxecxax nenepnocrt nce xe yrpoxaer nenocrnocrn cemtn xax cncremt. Hecmorpx na ro, uro nsmena nosnnxaer n cynpyxecxo
nae, ee nocnecrnnx oxastnamr nnnxnne na ncm cemtm n nenom. Moryr napymartcx ne rontxo cynpyxecxne, no n ercxo-
ponrentcxne nsanmoornomennx, uro npoxnnxercx n nosnnxnonennn pasnnuntx crpyxrypntx napymenn cemtn, raxnx xax
mexnoxonennte xoannnnn, nepenepnyrax nepapxnx, ponente nnnepcnn.
Hpnuep
3a ncnxonornuecxo nomomtm oparnnact Enrennx B., 41 ro, c xanoamn na 20-nernero ctna. Ee ecnoxonno, uro ctn n nocnenee npemx ouent
anarnunt, orcrpanennt, uro ero nnuero ne nnrepecyer, on ne ntnonnxer cnonx oemann, nocroxnno menxer mecra paort (xaxte 23 mecxna ero
ynontnxmr, n on ntnyxen ncxart nonym paory). Hpn anannse cemeno cnryannn ntxcnnnoct, uro ornomennx Enrennn c myxem onontno cnoxnte. Ha
nporxxennn nx conmecrno xnsnn on e nepnonuecxn nsmenxn, a nocnenne necxontxo ner y nero ecrt nocroxnnax nmonnnna. Ornomennx xe c ctnom
ncera tnn ouent nnsxnmn. Ona uacro ennnact c nnm cnonmn nepexnnannxmn no nonoy ornomenn c myxem, naxox y nero noepxxy. Hannune
mexnoxonenno xoannnnn mexy mareptm n ctnom n narpyxennocrt peenxa nernnnuntmn nx ero craryca n nospacra ]ynxnnxmn sarpynnnn nponecc
orenennx monooro uenonexa or cemtn (npexe ncero, or marepn), uro crano ncrounnxom ero enpeccnnntx cocroxnn n nponem c paoro. B anno
cemeno cncreme na ]one nocroxnntx nsmen cynpyra, ctn, no cyrn, cran cnmnonnuecxnm myxem cnoe marepn, crannnsnpyx, raxnm opasom,
cymecrnonanne cemtn n coxpanxx pax.
Hsmena otuno sarparnnaer uyncrna uecrn n ocronncrna omanyroro cynpyra n conponoxaercx nepexnnannem pennocrn,
npnnnocxme n cemenym pamy rnyoxne paspymnrentnte nx cemtn a]]exrt. B. Fameppn paccmarpnnaer cynpyxecxym
nenepnocrt xax cnnerentcrno cynpyxecxoro rynnxa, meprntx ornomenn (Bnraxep K., Fameppn B., 1997).
Cynpyxecxax nsmena moxer ntnonnxrt px ]ynxnn, npecrannxx coo:
cnoco sanepmennx cynpyxecxnx ornomenn n xoncrarannn ]axra necocroxrentnocrn paxa;
cnoco npnnneuennx nnnmannx paunoro naprnepa n nepeaun emy mera-nocnannx o neyonnernopennn onpeenenntx
norpenocre;
cnoco coxpannrt cynpyxecxne ornomennx nyrem peannsannn norpenocre, e]nnnr yonnernopennx xoroptx n paxe
omymaercx onontno ocrpo;
nponrptnanne cementx cnenapnen;
cnoco xomnencnponart uyncrno nenonnonennocrn, nontcnrt camoonenxy.
Taxnm opasom, ]enomen nsment moxer trt npoanannsnponan na rpex yponnxx: nnnnnyantnom, mnxpo- n
maxpocncremnom. B sanncnmocrn or ]ynxnnn, xoropym ntnonnxer nsmena, cneyer ntnpart re nnn nnte cnocot oxasannx
ncnxonornuecxo nomomn.
Cpen npnunn cynpyxecxo nenepnocrn moxno ntennrt cneymmne:
1. Huoueuova.iuie ocooeuuocmu napmuepoe no oparv:
napymenne nonoponeno nenrnunocrn naprnepa no paxy, ntnyxammee oxastnart cnom myxecrnennocrt
(xencrnennocrt), ncrynax n xax moxno ontmee xonnuecrno cexcyantntx cnxse;
naroxapaxreponornuecxne nnunocrnte ocoennocrn cynpyron (nanpnmep, crpax trt nornomenntm y paunoro naprnepa
c mnsonno oprannsanne nnunocrn, noyxammn ncrynart no nnepaunte cnxsn, perynnpyx raxnm opasom ncnxonornuecxym
ncrannnm n cynpyxecxo nocncreme).
2. Murpocucme+uie qarmopi:
napymenne cynpyxecxnx ornomenn;
cynpyxecxax neconmecrnmocrt (npexe ncero cexcyantnax);
orcyrcrnne +monnonantno nnsocrn mexy cynpyramn;
oxnaxenne uyncrn n paxe;
mecrt onoro naprnepa pyromy sa npnunnennte crpaannx;
orcyrcrnne nsanmntx uyncrn n paxe (npecrannxer coo nontrxy nmxmero, no orneprnyroro naprnepa xomnencnponart
neocrarox nmnn n paxe);
pasouaponanne cynpyron pyr n pyre;
cexcyantnax acrnnennnx naprnepa no paxy, cnxsannax c onesntm cynpyra, ero nnrentntm orcyrcrnnem n r. .
3. Marpocucme+uie qarmopi:
axryannsannx cementx cnenapnen;
rpancrenepannonnte nocnannx (nanpnmep, xenmnna, ncm xnsnt xpanxmax nepnocrt cnoemy myxy n ntrecnxmmax
cexcyantnte xenannx x pyrnm myxunnam, moxer pasnnuntmn cnocoamn noepxnnart nsment nnn noneenne
npomncxynrernoro rnna y cnoe ouepn).
K uncny ]axropon, conyrcrnymmnx cynpyxecxo nenepnocrn, ornocxrcx:
neaexnarnax mornnannx paxa;
otennocrt paxa;
xnmnuecxne sanncnmocrn onoro ns naprnepon;
ontmax pasnnna n nospacre mexy cynpyramn;
nnsxn marepnantnt ocrarox cemtn;
orcyrcrnne conmecrnoro ocyra cynpyron;
ontmoe xonnuecrno cnoonoro npemenn y onoro ns naprnepon.
Btenxmr necxontxo nnon cynpyxecxo nenepnocrn:
1. C.v:aui eueopa:ui roumarm npecrannxer coo ennnunt cnyua nsment, mano cnxsannt c xonxperntm nnnom.
Cnyuant xonraxr moxer nosnnxnyrt ncnecrnne neyonnernopennx cexcyantno norpenocrn n cnxsn c ntnyxenno nonono
acrnnennne (pasnyxa nnn onesnt onoro ns cynpyron). B pyrnx cnyuaxx on xnnxercx cnocoom oxasart cee cnom
cexcyantnym eecnoconocrt n p. Bosmoxnt cneymmne xpanne napnanrt: (1) ennnunt nnepaunt xonraxr, nmenmn
mecro conepmenno cnyuano npn creuennn onpeenenntx ocroxrentcrn, n (2) uacrte nnepaunte xonraxrt y nnnnnyyma
npomncxynrernoro rnna, xoropt nerxo menxer nonontx naprnepon, ne nmex c nnmn +monnonantno cnxsn.
2. Jpomuro-cercva.iuie npur.m:euu nnepaunte cexcyantnte +nnsot, xoropte ocnontnamrcx na crpemnennn x
pasnoopasnm, nonyuennm nonoro cexcyantnoro ontra. Homnmo cexcyantnoro nneuennx, nx nsmenxmmero ouent naxna
+pornuecxax npnnnexarentnocrt naprnepa n nexnocrt xax neoxonmt xomnonenr ornomenn. Taxne xonraxrt apxr oonm
naprnepam pasnoopasnte nepexnnannx, ocrannxmmne mnoro yonontcrnnx. Fontmoe snauenne n raxnx ornomennxx nmemr
cexcyantnte nrpt, n xoroptx naprnept +xcnepnmenrnpymr c nontm renecntm ontrom. 3rn +pornxo-cexcyantnte npnxnmuennx
tnamr xparxnmn, c orcyrcrnnem nsanmntx oxsarentcrn n ocrannxmr nocne cex npnxrnte nocnomnnannx. Onn, xax npannno, ne
npecrannxmr onacnocrn nx cynpyxecxoro comsa xaxoro ns naprnepon.
Bnepaunte nononte xonraxrt, ennnunte nnn nonropxmmnecx, n +pornxo-cexcyantnte npnxnmuennx nnora oosnauamr
xax cnryannonnte xparxonpemennte nsment. Or nnx cneyer ornnuart npoonxnrentnym nsmeny, oosnauaemym xax
nnepaunax cnxst.
3. Bueopa:ua cesi xapaxrepnsyercx ontmo npoonxnrentnocrtm n nosnnxnonennem +monnonantno npnnxsannocrn. E,
xax n cynpyxecxnm ornomennxm, cnocrnennt onpeenennte crann pasnnrnx. 3ra cnxst moxer nmert xapaxrep nnrentntx,
npenmymecrnenno cexcyantntx ornomenn nno +monnonantno nnsocrn. Hannune nnepauno cnxsn ntnyxaer nsmenxmmero
naprnepa necrn rax nastnaemym nonym xnsnt.
Hpn pacxptrnn ]axra nsment nosmoxno nosnnxnonenne necxontxnx rnnon peaxnn:
Aepeccu. Omanyrt naprnep npeptnaer ornomennx, conmecrnoe c cynpyrom neenne xosxcrna, rpeyer npexpamennx
nnepauno cnxsn n rposnr pasnoom. Taxoe noneenne, xax npannno, xapaxrepno nx naprnepa, +monnonantno ne sanncxmero or
paxa. Arpeccnnnt noxo ntnyxaer nsmennnxa npnnxrt pemenne; ecnn y nero eme coxpanxercx snaunrentnax cnxst c cemte
n ertmn, ro raxax nocranonxa nonpoca moxer npnnecrn x pasptny nnepauntx ornomenn n nosnpary n cemtm.
3auuma. Omanyrt naprnep npexpamaer cynpyxecxne ornomennx rontxo uacrnuno. On orpannunnaer +monnonantnte
npoxnnennx, a raxxe npoxnnennx nmnn n pacnonoxennx, no npoonxaer conmecrnoe neenne xosxcrna n cexcyantnte
ornomennx, a raxxe ncnontsyer pasnnunte cnocot yepxannx naprnepa n cemte (naunnaer yenxrt ontme nnnmannx cnoemy
nnemnemy nny, oprannsontnaer conmecrnt ocyr, urot cynpyr(a) npn-snan(a) ero (nnn cocrnennym) naxnocrt n
nesamennmocrt). Haprnepy moxer npexnnxrtcx yntrnmarym, cornacno xoropomy on onxen nopnart nnepaunym cnxst n reuenne
onpeenennoro cpoxa. Hpexpamamrcx pasronopt o nnepaunom naprnepe, n nponycxaercx nmax nn]opmannx o nem.
Heuopupoeauue. Omanyrt naprnep enaer nn, uro ne sameuaer nno ne snaer o nsmene, nno neer cex rax, cnonno
emy nce panno. Taxoe noneenne moxer trt cnocrnenno naprnepy, ne ncntrtnammemy +monnonantno npnnxsannocrn x cynpyry
(cynpyre), n cnyuaxx, xora coxpanenne pauntx ornomenn xnnxercx ntrontm, a raxxe npn nannunn xpane cosanncnmtx n
ecrpyxrnnntx ornomenn n p.
Cymecrnyer necxontxo moene noneennx cynpyron n cnryannxx nsment: 1. Mooe.i, xaparmepua o. opa:uoeo napmuepa,
c+ic.o+ rusuu romopoeo e.emc saeoeeauue .u npomueono.oruoeo no.a. C ynennuennem uncna noe
pacrer omymenne cocrnenno nennocrn n snaunmocrn. Hmn annoro rnna sanxstnamr xparxonpemennte snaxomcrna, ne
saymtnaxct o nosmoxntx nocnecrnnxx. Onaxo npn +rom onn moryr coxpanxrt nnsxne +monnonantnte ornomennx c pauntmn
naprnepamn. nx nsanmoecrnnx n raxnx cemtxx xapaxrepna cneymmax nnxnnunocrt: nsmena onapyxenne noxaxnne
npomenne nsmena. Hnnnnaropom opamennx n xoncyntrannm n nexoroptx cnyuaxx xnnxercx omanyrt naprnep, n pyrnx
cam nsmenxmmn, xora nosnnxaer yrposa pasnoa.
2. Mooe.i noeeoeuu, oo.ee xaparmepua o. reuuuu, om.u:amuuxc ueca+ocmome.iuocmim, uespe.ocmim u
cr.ouuocmim r saeucu+i+ omuoueuu+. Onn ntnpamr ceptesntx n cranntntx pauntx naprnepon. B raxnx cemtxx cexc moxer
ncnontsonartcx xax cpecrno noompennx nnn naxasannx. Hsment, xax npannno, nosnnxamr na rom +rane cemeno xnsnn, xora
xenmnna ntnyxena trt maxcnmantno nxnmuenno n cemenoe nsanmoecrnne n sannmartcx nocnnrannem ere. Co cropont
cynpyrn noxnnenne nnepauntx cnxse, xoropte moryr npnnecrn x paspymennm cementx ornomenn, nosmoxno n cnyuae
nospacrannx marepnantnoro nnrepeca nnn crpemnennx npnopecrn onee ntcoxn connantnt craryc. B xoncyntrannm uame ncero
opamaercx orneprnyrt naprnep.
3. Mooe.i noeeoeuu, cesauua c cumvau+u, roeoa noc.e c.v:auo us+eui u.u uenpooo.rume.iuo cercva.iuo cesu
.mooeuur u.u .mooeuua eicmvnamm uuuuamopa+u npooo.reuu omuoueuu u nimammc paspvuumi opar. B nexoroptx
cnryannxx n cnyuae pacxptrnx ]axra nsment nsmennnmn cynpyr crpemnrcx opasonart xoannnnm c naprnepom no paxy npornn
rperte cropont.
4. Mooe.i, xaparmepua o. mex, rmo nocmouuo nimaemc uamu uoeoeo, .v:ueeo napmuepa no oparv. Bcrpeuaercx n rex
cnyuaxx, xora coxpanenne ne yonnernopxmmero cynpyron paxa ocymecrnnxercx sa cuer nencnxonornuecxnx ]axropon:
neoxonmocrt pacrnrt ere, xnnnmnte nponemt n p.
5. Mooe.i, e romopo us+eui oovc.oe.eui vcma.ocmim cvnpvea om opara. Bnepaunte cnxsn n raxnx cnyuaxx xnnxmrcx
npnxrno cmeno omamne pyrnnt.
6. Mooe.i, ocuoeauua ua o.ume.iuix eueopa:uix cesx npu oo+uuupvmue euuocmu ce+euix omuoueuu u cmpe+.euuu
coxpauumi coocmeeuui opa:ui coms. Bnepaunax cnxst ne cosaer nponem nx cemeno xnsnn, ne npenxrcrnyer ntnonnennm
cynpyxecxnx n ponrentcxnx ]ynxnn. 3monnonantnax sanncnmocrt or nnepauno cnxsn nesnaunrentna: oa naprnepa
paccmarpnnamr ee nnmt xax ononnnrentnoe yonontcrnne.
3.2.2. Hcnxonornuecxan nouomt
Kax yxastnanoct ntme, ]enomen nsment moxer trt npoanannsnponan na rpex yponnxx: nnnnnyantnom, mnxpo- n
maxpocncremnom, uro onpeenxer cnocot oxasannx ncnxonornuecxo nomomn.
Houomt na nnnnnyantnom yponne npenonaraer paory c onnm ns cynpyron. 3ect rnannoe nnnmanne yenxercx npopaorxe
nnyrpnnnunocrntx nponem xnnenra, cnxsanntx c ero naroxapaxreponornuecxnmn ocoennocrxmn. 3ro moxer trt paora,
nanpannennax na nnrerpannm opasa ; ocosnanne cnoe nonoponeno nenrnunocrn; nontmenne camoonenxn; ntxnnenne
ecrpyxrnnntx narrepnon noneennx, oycnonnenntx crpyxrypo nnunocrn; npopaorxy pannnx ercxnx xon]nnxron. Kax
npannno, ncnxonornuecxax nomomt n noontx cnyuaxx npenonaraer nnrentnym ncnxorepanenrnuecxym paory.
Taxxe n pamxax annoro nanpannennx nosmoxno oxasanne xparxocpouno nomomn c nentm noepxxn omanyroro cynpyra
n npeocrannennx emy nosmoxnocrn orpearnponart cocrnennte crpaxn, rpenory n pyrne cnntnte +monnn. Paora c uyncrnamn
oparnnmerocx sa nomomtm npenonaraer pemenne cneymmnx saau:
1. Hpeocrannenne xnnenry nosmoxnocrn orpearnponart uyncrna, ntsnannte ]axrom nsment, n paccxasart nce, uro on
nocunraer naxntm n nyxntm. Hcnxonory npn +rom cneyer nserart onenountx cyxenn n noepxnnart xnnenra nyrem
ocnanennx uyncrna ynnxantnocrn cocrnenno nponemt (a, raxoe cnyuaercx, Tax tnaer).
2. Conponoxenne xnnenra n nponecce ntxnnennx n npopaorxn rex uyncrn, xoropte on ncntrtnaer n cnxsn c cnryanne
nsment (nnna, ona, pennocrt, snocrt, nenanncrt n p.).
3. Oxasanne nomomn n ocosnannn n npnnxrnn cnoe ornercrnennocrn sa napymenne cynpyxecxnx ornomenn, npoxnnnmeecx
n ]opme nsment, cnoero nxnaa n cnoxnnmymcx cnryannm. Ocoym ocropoxnocrt n raxrnunocrt neoxonmo npoxnnxrt npn
paore c omanyrtm cynpyrom, yunrtnax ero ont n ocrpory nepexnnann. Emy moxno pexomenonart nocemenne rpynn
camonoepxxn nx cynpyron, nepexnnmnx nsmeny.
4. Conponoxenne n npnnxrnn pemennx o pasptne nno noccranonnennn ornomenn c naprnepom.
Hpn paore c omanyrtm nno nsmennnmnm cynpyrom naxno conmart nexnnnocrt, raxrnunocrt n nerpantnocrt,
nocxontxy rema nsment xnnxercx +monnonantno nactmenno n moxer ntstnart y camoro ncnxonora (n cnxsn c ero nnuntm
ontrom nnn ornomennem x anno nponeme) peaxnnn, ocnoxnxmmne nponecc oxasannx ncnxonornuecxo nomomn.
Pao1a na unxpocnc1eunou yponne npexe ncero, c cynpyxecxo napo npenonaraer onpeenenne xapaxrepa napymenn
cynpyxecxnx ornomenn, npnnemnx x nsmene, n xoppexnnm nc]ynxnnonantntx narrepnon nsanmoecrnnx pauntx naprnepon.
3aauamn ncnxonora xnnxercx:
1) ntxnnenne npecrannenn o cnoxnnmecx cnryannn y xaxoro ns cynpyron. Baxno, urot xaxt ntcxasancx n tn
ycntman;
2) npoxcnenne roro, xax xaxt ns cynpyron nepexnnaer annoe cotrne n xaxne uyncrna n +monnn ono ntstnaer y nnx
oonx. Ha +rom +rane nenecoopasno art nosmoxnocrt cynpyram cxasart pyr pyry o cnonx nperensnxx n onax, nserax npn
+rom nsanmntx ocxopnenn n onnnenn;
3) oxasanne nomomn cynpyram n ocosnannn cocrnennoro nxnaa n cnoxnnmymcx cnryannm n pasenennn ornercrnennocrn;
4) conponoxenne pauntx naprnepon n npnnxrnn pemennx o nosmoxnocrn coxpanennx ornomenn n, n cnyuae nx xenannx
ne paspymart cemtm, n saxnmuennn nonoro cynpyxecxoro oronopa.
B rex cnyuaxx, xora npn paore c cynpyxecxo napo ntxcnxercx, uro n cnryannm cynpyxecxoro xon]nnxra nxnmuent
pyrne unent cemtn (ern, npaponrenn), pexomenyercx npononrt cemenym repannm.
3.3. PA3BO
Pasno +ro npeoxpannrentnt xnanan cynpyxecxoro xorna.
A. ervpce.i
3.3.1 menouenonornn xpnsnca
Ho pasnoom nonnmamr pasptn cynpyxecxnx ornomenn n ero mpnnuecxom, +xonomnuecxom n ncnxonornuecxom acnexrax,
uro nneuer sa coo peoprannsannm cemeno cncremt. Kpnsncnt xapaxrep annoro cotrnx (axe ecnn pasno ocymecrnnxercx
c cornacnx oonx naprnepon) oycnonnen npoonxnrentnocrtm n onesnennocrtm nepexnnann unenon cemtn n ero
ecrannnsnpymmnm nnnxnnem na ncm cemenym cncremy. axe cnycrx nnrentnt nepno npemenn nocne npexpamennx
ornomenn coxpanxmrcx ncnxonornuecxne nocnecrnnx paccranannx (xax npannno, axryannsnpymmnecx n cnxsn c cnnpomom
roonmnnt).
Btenxmr cneymmne ]axropt, cnococrnymmne pocry xonnuecrna pasnoon:
yxpennenne +xonomnuecxo camocroxrentnocrn n connantnoro pannonpannx xenmnnt;
nnepannsannx nsrnxon na pasno;
ocnooxenne or xnaccontx, pennrnosntx n nannonantntx npepaccyxon;
pocr npoonxnrentnocrn xnsnn;
cnnxenne nnnxnnx ponrene na ntop cynpyra;
neaexnarnax mornnannx ncrynnennx n pax onoro nnn oonx naprnepon.
B xauecrne ocnonnoro mornna pasnoa ntcrynaer nenosmoxnocrt yonnernopennx n cymecrnymmem paunom comse
norpenocre n xenann cynpyron. Cpen npnunn, npnnoxmnx x pasnoy nno ynennunnammnx ero nepoxrnocrt, moxno
ntennrt:
cemente cnenapnn, nxnmuammne xon]nnxrnte ornomennx nno pasno ponrene onoro ns cynpyron;
nosnn nnn pannn nospacr ncrynnennx n pax;
nnsxn yponent n]]epennnannn cynpyron n pasmtrte nnemnne rpannnt cemtn, uro oycnonnnnaer nocroxnnte
nmemarentcrna n ee ]ynxnnonnponanne rpertero noxonennx, ocoenno npn conmecrnom npoxnnannn c ponrenxmn onoro ns
pauntx naprnepon;
pasouaponanne n naprnepe;
nnunocrnte ocoennocrn onoro nnn oonx cynpyron, ntpaxammnecx n cxnonnocrn x xon]nnxrnomy noneennm;
nepannt yponent opasonannx n connantnoro craryca cynpyron;
npo]eccnonantnax sanxrocrt xenmnnt, n rom uncne nxaptepnax cemtx;
ntnyxennoe pasentnoe npoxnnanne cynpyron (xomannponxn, pasest, rax nastnaemax ncranrnax cemtx);
ecnnone onoro ns cynpyron, nenosmoxnocrt nmert ere;
opaunax epemennocrt (rax nastnaemte crnmynnponannte paxn);
poxenne peenxa n nepnte 12 roa paxa;
ynorpenenne anxoronx n napxornxon;
cynpyxecxne ncrapmonnn (nsment, cexcyantnax neyonnernopennocrt n paxe n p.).
Pasno, xax npannno, ne xnnxercx onomomenrntm cotrnem n nmeer cnom nnamnxy npoxnnannx. A. Macnoy npenoxnn
moent pacnaa cynpyxecxnx ornomenn, nxnmuammym n cex cemt cran.
1. J+ououa.iui paseoo oycnonnen paspymennem nnnmsn cynpyxecxo xnsnn, uyncrnom neyonnernopennocrn,
oruyxennem cynpyron, crpaxom n oruaxnnem, nontrxamn xonrponnponart naprnepa, cnopamn, crpemnennem nsexart nponem.
2. Bpe+ pas+iu.euu u om:auu nepeo paseooo+ conponoxaercx ontm, snocrtm n crpaxom, npornnopeunnocrtm uyncrn
n nocrynxon, sauacrym moxom, omymennem nycrort n xaoca. Hpenpnnnmamrcx nontrxn nepnyrt nmont, nonyunrt nomomt or
pyse, unenon cemtn.
3. Ppuou:ecru paseoo o]opmnenne pasptna ornomenn nponcxonr na ]opmantnom yponne. 3ra cranx cnxsana ne
rontxo c cyonponsnocrnom, no n c yuacrnem nce ontmero xonnuecrna nnn n cementx ornomennxx naprnepon. Ornomennx
pasnoxmnxcx cynpyron moryr nxnmuart n cex xon]nnxrt, yrpost nno crpemnenne x neperonopam. Bo npemx pasnoa n nepnoa
npanontx cnopon ocrannennt naprnep moxer ncntrtnart xanocrt x cee, ecnomomnocrt, uyncrno oruaxnnx n snocrn.
4. Jrouo+u:ecru paseoo cnxsan c npexpamennem conmecrnoro neennx xosxcrna n pasenennem cemenoro mxera (ecnn
o +roro on tn omnm).
5. Vcmauoe.euue oa.auca +erov pooume.icru+u oosauuocm+u u npaeo+ ua onerv cnxsano c neperonopamn ponrene no
nonpocy antnemnx nsanmoornomenn c ertmn n pacnpeenennx son ornercrnennocrn. Ocnonntmn saauamn annoro +rana
xnnxmrcx cosanne nontx ornomenn mexy ponrenem n peenxom, a raxxe operenne uyncrna cocrnennoro ocronncrna n
nesanncnmocrn.
6. Bpe+ ca+oucc.eooeauu u eosepam r paeuoeecum noc.e paseooa. Ocnonnax nponema +roro nepnoa onnouecrno n
nannune amnnanenrntx uyncrn: nepemnrentnocrn, onrnmnsma, coxanennx, neuann, nmontrcrna, nosyxennx, paocrn, rpycrn n
p. Haunnaercx noncx nontx pyse, c]ep axrnnnocrn, ntpaartnaercx nont crnnt xnsnn, onpeenxmrcx oxsannocrn nx ncex
unenon cemtn.
7. Hcuxo.oeu:ecru paseoo. Ha +monnonantnom yponne +ro npnnxrne ]axra pacnaa ornomenn, crannnsannx
+monnonantnoro cocroxnnx, npopaorxa nerarnnntx uyncrn, cnxsanntx c pasnoom. Ha xornnrnnno-noneenuecxom roronnocrt
x ecrnnxm, ynepennocrt n cnonx cnnax, omymenne camonennocrn, noxnnenne uyncrna nesanncnmocrn n anronomnn, noncx nontx
oexron nx nmnn n roronnocrt x nocrpoennm nontx ornomenn (n xn.: Koumnac P. Hcnxonornuecxoe xoncyntrnponanne).
nx onncannx cran pasnoa moxer trt ncnontsonana mon]nxannx moenn nepexnnannx yrpart, npenoxennax 3.
Kmnep-Pocc (Kmnep-Pocc 3., 2001).
1. Cmaou ompuauu. Hepnonauantno peantnocrt nponcxoxmero orpnnaercx. Otuno uenonex sarpaunnaer na nnsxne
ornomennx mnoro npemenn, +neprnn n uyncrn, no+romy emy rpyno cpasy cmnpnrtcx c pasnoom. Ha +ro crann axryannsnpyercx
paora samnrntx mexannsmon: pannonannsannx (naxonen npnmno ocnooxenne, pano nnn nosno +ro nce panno t
nponsomno), oecnennnanne (na camom ene pax tn yxacntm, mo myx nonnoe nnuroxecrno), orpnnanne (nnuero raxoro
ne cnyunnoct, nce xopomo) n p.
2. Cmaou os.oo.euuocmu. Ha +ro crann nosnnxaer uyncrno snocrn no ornomennm x naprnepy. Hoxnnyrt naprnep
nepexnnaer cocroxnne ]pycrpannn, ntsnannoe xpymennem ero nnanon n naex. Hepexo on naunnaer mannnynnponart ertmn,
ntraxct npnnneut nx na cnom cropony.
3. Cmaou nepeeoeopoe. 3ect npenpnnnmamrcx nontrxn noccranonnrt pax. Cynpyrn ncnontsymr pasnnunte mannnynxnnn
no ornomennm pyr x pyry, nxnmuax cexcyantnte ornomennx, yrposy epemennocrn nnn epemennocrt. Hnora npneramr x
annennm na naprnepa co cropont oxpyxammnx.
4. Cmaou oenpeccuu. Kora orpnnanne, arpeccnnnocrt n neperonopt ne npnnocxr nnxaxnx pesyntraron, nacrynaer
yrnerennoe nacrpoenne. uenonex uyncrnyer cex neyaunnxom, ero camoonenxa, onepne x nmxm naamr.
5. Cmaou npuumu. 3ra cranx cnxsana c npnnxrnem ]axra pasnoa n aanranne x nsmennnmnmcx ycnonnxm xnsnn. B
cnyuaxx, xora n paxe tnn ern, onn roxe nyxamrcx n noepxxe n nomomn n aanrannn x nono cnryannn.
C. axom tna npenoxena moent nponecca pacnaa +monnonantntx ornomenn, nxnmuammax uertpe ]ast:
nnrpancnxnuecxym, nanuecxym, connantnym n ]asy orenxn (Iosman H. ., 1987). Kaxax ns nnx nmeer cnon cnenn]nuecxne
ocoennocrn n nenn.
Hent uumpancuxu:ecro qasi cocronr n nonnmannn roro, uro nmenno n anntx ornomennxx xnnxercx
neyonnernopnrentntm, nenrn]nxannn cnonx nponem c neonpeenenntmn acnexramn ornomenn, noncxe cnocoon nontmennx
yonnernopennocrn naprnepom n ornomennxmn c nnm. Pesyntrarom npoxoxennx nepno ]ast moryr trt:
cmnpenne c cymecrnymmnmn n paxe nponemamn;
npnnxrne pemennx o rom, urot ntpasnrt naprnepy cnoe neyonontcrnne.
Henn ouaou:ecro qasi nnte. 3ro xon]ponrannx c naprnepom n nepecrpoxa nnn npexpamenne ornomenn c nnm.
Haunnamr npeonaart nerarnnnte +monnn, nce ontme nospacraer rpenoxnocrt, noxnnxercx uyncrno nnnt. 3ra ]asa moxer
nnrtcx roamn. nx nee xapaxrepnt ntxcnennx ornomenn mexy cynpyramn n nontrxn uro-nno nsmennrt n nx
nsanmoecrnnn. Hpoxoxenne nropo ]ast moryr osnamenonart:
nepecrpoxa n coxpanenne ornomenn;
npnnxrne pemennx o npexpamennn ornomenn.
Ha coua.iuo qase nanmaercx nocroxnnt nepexo or ccop x npnmnpennxm, axryannsnpymrcx nonnenne n rpenora no
nonoy cnoero yymero, crpax onnouecrna n r. n. Ha +rom +rane n nponecc pacnaa cemtn nonnexamrcx pyrne nmn
(pocrnennnxn, pystx). B pesyntrare cynpyrn onnamrcx npnnxrnx nnxamnm connantntm oxpyxennem ]axra npexpamennx nx
ornomenn.
4asa omoe.ru nxnmuaer peoprannsannm nepexnroro ontra, ero pennrepnperannm c nentm cosannx onee naronpnxrno
n nerpanmnpymme ncropnn +monnonantntx ornomenn c tnmnm naprnepom. Bosmoxnt cneymmne napnanrt ncxoa +ro
]ast:
npnmnpenne c ]axrom pacnaa ornomenn, nsnneuenne nosnrnnnoro ontra, nnunt pocr naprnepon;
npomnt ontr nocnpnnnmaercx xax cocrnennax neyaua.
Ona ns xonnennn, onnctnammax pacna +monnonantntx ornomenn, tna npenoxena x. A. Hn (nnr. no: Arexo O. B.),
xoroptm tnn ntenent cneymmne ]ast:
1. Ocosnanne neyonnernopennocrn.
2. Btpaxenne neyonnernopennocrn.
3. Heperonopt.
4. Hpnnxrne pemenn.
5. Tpanc]opmannx ornomenn.
x. A. Hn ormeuaer, uro npenoxennax nm ouepenocrt neoxsarentna. Hpoxoxenne nepeuncnenntx ]as nnnnnyantno
nx xaxo cynpyxecxo napt. Hponecc pacnaa moxer trt nanpannen ne na npexpamenne ornomenn, a na nx rpanc]opmannm.
Kax nonaraer anrop anno xonnennnn, nnxnnunocrt ornomenn, nxnmuammax npenoxennte nm ]ast, moxer nonropxrtcx ncm
xnsnt.
3monnonantnax yrpara n cnxsn c pasnoom ne yer cront ocrpo, ecnn napa cmoxer noepxnnart xonraxrt n nocne
npexpamennx cynpyxecxnx ornomenn. 3ro nnonne nepoxrno, ecnn tnmne cynpyrn onaamr ocrarouno ncnxonornuecxo
spenocrtm n cnocont npoonxart ]ynxnnonnponart xax ponrentcxax napa.
Myx n xena, ncntrtnammne cnntnym +monnonantnym npnnxsannocrt pyr x pyry (ro ecrt naxonnmnecx n cnnxnnn nnn
cosanncnmtx ornomennxx), n cnyuae pasnoa moryr cronxnyrtcx co snaunrentntmn rpynocrxmn. Tpenora, nosnnxammax n cnxsn c
pasptnom nnsxnx ornomenn, noyxaer x crpemnrentnomy cosannm nonoro cosanncnmoro comsa, n xoropom nennxa
nepoxrnocrt
nocnponsneennx npexnero ontra. Hannune nesanepmenntx ornomenn, nenpoxnrtx, neorpearnponanntx cnntntx uyncrn,
ornocxmnxcx x tnmemy naprnepy, raxxe moxer ocnoxnnrt nocrpoenne nontx ornomenn. Tnnt pearnponannx na pasno sanncxr
or pxa ]axropon:
ocoennocre pasnoa (ero ]opmt, rnynnt, nnrentnocrn, xonnuecrna nonneuenntx n nero yuacrnnxon);
ornomennx x nemy co cropont cynpyron;
nmemmnxcx n nannunn pecypcon (marepnantnax n xnnnmnax oecneuennocrt, soponte, +monnonantnoe cocroxnne,
ercxne nponemt, nospacr cynpyron).
Hanonee pacnpocrpanenntmn crparernxmn noneennx n cnryannn pasnoa xnnxmrcx:
1. Arpeccnnnax, ntpaxammaxcx n xenannn paspymnrt xnsnt naprnepa, npnunnnrt emy ont, oromcrnrt sa npnunnennte
crpaannx.
2. Mannnynxrnnnax, cnxsannax c xenannem yepxart, nepnyrt paunoro naprnepa nmtm cnocoom, axe neno norepn
camoynaxennx n ynaxennx naprnepa.
3. Hpnnnmammax, oycnonnennax aexnarno onenxo peantnocrn n npnnxrnem ee raxo, xaxax ona ecrt, uro aer
nosmoxnocrt coxpannrt c tnmnm naprnepom ornomennx, ne oecnennnax conmecrno npoxnrte rot, n cnecrn x mnnnmymy
nerarnnnte nocnecrnnx nx ere.
Hocrpasnonax cnryannx moxer trt ocnoxnena pasntmn ocroxrentcrnamn. Hecmorpx na nnepannsannm nsrnxon na
pasno, nce panno coxpanxmrcx crepeornnt, cornacno xoroptm pasneennte xenmnnt onaamr onee nnsxnm connantntm
crarycom, uem samyxnne. B cnxsn c +rnm, nepexnn pasno, onn moryr neoxnanno cronxnyrtcx c nerarnnntmn peaxnnxmn n cnoem
connantnom oxpyxennn. B antnemem +ro moxer npnnecrn x xpnrnuecxomy oocrpennm n es roro nanpxxenno cnryannn.
Connantntmn nocnecrnnxmn pasnoa xnnxmrcx nanpxxennocrt n norepx npnntuntx xonraxron. B nponecce pasnoa
ocnaenamr cnxsn c omnmn snaxomtmn, ocnoxnxmrcx nsanmoornomennx c unenamn pacmnpenno cemtn. Hocne nepnonauantnoro
couyncrnnx n noepxxn nnsxne nmn uacro naunnamr ncrannnponartcx. Horepx nnn coxpamenne connantntx xonraxron
poxaer uyncrno onnouecrna, xoropoe, n cnom ouepet, moxer npnnecrn x enpeccnn, cnnxennm rpyocnoconocrn,
ncnxocomarnuecxnm saonenannxm n p. 3ror nponecc nepexo conponoxaercx pasouaponannem n pasnnnammnmcx neonepnem x
nmxm. Ftnmne cynpyrn nocne pasnoa moryr oxrtcx ncrynart n nont pax, nserax nonropennx rpanmarnunoro ontra.
Ecnn nnemnne rpannnt pacnanmecx cemtn tnn ouent xecrxnmn n cynpyrn nourn ne nmenn cocrnenntx nesanncnmtx
ornomenn c pyrnmn nmtmn, ro nocne pasnoa tnmne naprnept moryr nepexnnart rnyoxne +monnonantnte nepexnnannx.
Pasno +ro xpnsnc, xoropt sarparnnaer ncm cemenym cncremy n rxxeno nepexnnaercx ne rontxo cynpyramn, no n
ertmn. Peaxnnx ere na pasno no mnorom onpeenxercx nx nospacrom. Hanonee rpanmarnuntm on xnnxercx nx ere
omxontnoro n nopocrxonoro nospacra. B nospacre 3,56 ner peenox ne cnocoen aexnarno nonxrt nponcxoxmne nepement n
cemte n nepexo onnnxer no ncem cex. B nopocrxonom nospacre pasno ponrene moxer nerarnnno cxasartcx na pemennn
nospacrntx saau n sarpynnrt nponecct nropnuno nn-nnnyannn n cenapannn. Hmenno n +ror nepno peenxy naxna
noepxxa oonx ponrene n, npexe ncero, orna, nrpammero naxnym pont n connantno aanrannn nopocrxa. ercxne
nepexnnannx moryr naptnponart or nxno enpeccnn, anarnn o pesxoro nerarnnnsma n emoncrpnponannx necornacnx c mnennem
ponrene.
Tpanmarnunocrt pasnoa ponrene nospacraer eme n n cnxsn c rem, uro paspymenne cemtn ne xnnxercx cnecrnnem ntopa
camoro peenxa. On ntnyxen npocro cmnpnrtcx c ponrentcxnm pemennem. Pacna cemtn moxer npecrannxrt nx nero
xpymenne ero mnpa n ntstnart pasnnunte nporecrnte, ]onuec-xne n enpeccnnnte peaxnnn. Ha ocrpory ercxnx nepexnnann
moxer oxastnart nnnxnne necxontxo ]axropon:
xapaxrep nnyrpncementx nsanmoornomenn o pasnoa n crenent nonneuennocrn peenxa n pemenne cynpyxecxnx
nponem;
ocoennocrn nporexannx nponecca pasnoa;
c xem ns ponrene ocraercx peenox nocne pasnoa, ornomennx c +rnm ponrenem;
xapaxrep nsanmoornomenn tnmnx cynpyron nocne pasnoa.
Hnora ponrent, c xoroptm ocraercx xnrt peenox nocne pasnoa, nosnonxer cee arpeccnnnte ntnat n cropony nroporo
ponrenx nnn rpancnnpyer peenxy cnoe nerarnnnoe ornomenne x tnmemy paunomy naprnepy. B nexoroptx cnyuaxx +ro moryr
enart oa ponrenx, ntraxct oprannsonart xoannnnm c peenxom, nx roro urot nonyunrt or nero noepxxy nnn oromcrnrt
tnmemy cynpyry. Peenox, raxnm opasom, oxastnaercx nrxnyrtm n xon]nnxr noxntnocrn. 3ro upenaro napymennem nponecca
]opmnponannx ero +ro-nenrnunocrn, cnnxennem camoonenxn n camonpnnxrnx, noxnnennem xomnnexca nenonnonennocrn,
nocxontxy cnxsano c oecnennnannem opasa ponrenx, xnnxmmerocx neoremnemo uacrtm cocrnennoro opasa peenxa.
B pesyntrare pasnoa opasyercx nenonnax cemtx cemtx c onnm ponrenem, uro ntstnaer neoxonmocrt crpyxrypno
peoprannsannn. Hpn +rom, necmorpx na ro, uro tnmne cynpyrn yrpaunnamr craryc myxa n xent, onn npoonxamr ocranartcx
ponrenxmn nx cnonx ere, npnnnmax yuacrne n nx nocnnrannn.
uacro marepnantnt yponent cemtn nocne pasnoa naaer. B cnxsn c +rnm ocranmncx ponrent ntnyxen ncxart nonoe
onee ntcoxoonnaunnaemoe mecro paort nnn ononnnrentnt sapaorox. He yyun cnocontm n onnouxy cnpannrtcx c
+xonomnuecxnmn rpynocrxmn, on uacro nosnpamaercx n ponrentcxym cemtm. Taxo nepees moxer npnnecrn x axryannsannn
npexnnx xon]nnxron mexy ponrenem n npaponrenxmn (aymxamn n eymxamn) n ocnoxnnrt nponecc peoprannsannn cemtn.
Moryr nosnnxnyrt pasnoopasnte crpyxrypnte napymennx: mexnoxonennte xoannnnn mexy npaponrenxmn n nnyxamn, ponente
nnnepcnn (ocranmncx ponrent npnnnmaer na cex pont cemenoro otrunxa, ocrannxx aymxe (eymxe) marepnncxym
]ynxnnm nocnnrannx nnyxon), xonxypenrnte ornomennx mexy npaponrenxmn n ponrenxmn n cnnxenne craryca n anropnrera
nocnennx (napymenne no napamerpy nepapxnn).
B pxe cnyuaen ponrent, ne cnpannxmmncx c narpysxo, moxer oparnrtcx sa nomomtm x crapmemy peenxy, nepeanax
emy uacrt ponrentcxnx ]ynxnn. Taxomy peenxy moxer trt nopyueno npncmarpnnart sa mnamnmn ertmn, a raxxe ntnonnxrt
nexoropym paory no omy. uacro ponrent, ocranmncx n onnouecrne, moxer ncxart y nero +monnonantnym noepxxy,
enernpyx peenxy uacrt ]ynxnn tnmero cynpyra. Pasmtrocrt rpannn ercxo-ponrentcxo nocncremt cnocona crart
ncrounnxom pxa nponem peenxa, nocxontxy apecyemte emy oxsannocrn ne coornercrnymr ero nospacry n crarycy (crarycnax
neonpeenennocrt).
Taxnm opasom, pasno xnnxercx xpnsncom, nepexnnaemtm ne rontxo na yponne cynpyxecxo nocncremt, no n na yponne
pacmnpenno cemtn n rpeyer rnoantno cemeno peoprannsannn.
3.3.2. Hcnxonornuecxan nouomt
Hcnxonornuecxax nomomt cemte, nepexnnamme pasno, onpeenxercx nnamnxo camoro nponecca n moxer npnnnmart
pasnnunte ]opmt: H nnnnnyantnoe xoncyntrnponanne (repannx); O cynpyxecxoe xoncyntrnponanne (repannx); . rpynnonax
repannx nx pasnoxmnxcx cynpyron n ere; O cemenoe xoncyntrnponanne (repannx).
Pasno ornocnrcx x xareropnn norepn, n c +ro nosnnnn paora c pasneenntmn naprnepamn cxona c ro, xoropax
npononrcx c nmtmn, nepexnnmnmn yrpary. Moryr trt pexomenonant cneymmne +rant paort:
1. Hpopaorxa uyncrn ont, oruaxnnx, snocrn, nnnt n r. ., ncntrtnaemtx cynpyrom (cynpyramn).
2. Btxnnenne ]pycrpnponanntx norpenocre, croxmnx sa npexnnxemtmn uyncrnamn, n noncx cnocoon nx
yonnernopennx c yuerom nsmennnmecx cnryannn.
3. Hepeocmtcnenne n nosnrnnnax pennrepnperannx nonyuennoro ontra.
4. Honcx nnyrpennnx pecypcon cynpyra (cynpyron) n nocrpoenne nnanon na yymee.
5. Oxasanne nomomn n cemeno peoprannsannn.
Hpn oxasannn ncnxonornuecxo nomomn pasnoxmnmcx cynpyram ouent naxna noepxxa co cropont ncnxonora, rax xax n
nocrpasnonom cocroxnnn onn uacro uyncrnymr cex onnoxnmn, pomenntmn, nennrepecntmn, cxyuntmn n r. . Hosnrnnnoe
nnnxnne na ncnxonornuecxoe cocroxnne pasnoxmnxcx cynpyron n +ror nepno oxastnamr nomomt n noepxxa co cropont
nnsxnx nme pocrnennnxon n pyse, uro moxer cymecrnenno onerunrt nocnecrnnx pasnoa.
Hpn ncnxonornuecxom xoncyntrnponannn pasnoxmnxcx cynpyron ouent naxna ocneomnennocrt ncnxonora n pasnnuntx
mpnnuecxnx acnexrax nponemt pasnoa, cpen xoroptx ocoenno naxntmn npecrannxmrcx pasnnunte nonpoct, cnxsannte c
ertmn.
nx roro urot cnnsnrt nerarnnnte nocnecrnnx pasnoa nx ere, naxno nn]opmnponart ponrene o naxnocrn
coxpanennx xonraxron peenxa c oonmn ponrenxmn n neoxonmocrn noepxnnart ynepennocrt peenxa n rom, uro onn ero no-
npexnemy nmxr, nnnmarentno ornocnrtcx x ero uyncrnam n nepexnnannxm. Cneyer nomout tnmnm cynpyram saxnmunrt
ponrentcxn oronop, npeycmarpnnammn onpeenenne onn yuacrnx xaxoro n nocnnrannn peenxa.
B cnyuae ntxnnennx ]axra enernponannx onomy ns ere uacrn ponrentcxnx nnn cynpyxecxnx ]ynxnn neoxonmo
nomout ponrenm narn onee noxoxmne oexrt nx nonyuennx noepxxn, a raxxe ntpaorart aexnarnym nospacry peenxa
cncremy npan n oxsannocre, urot on cmor yonnernopxrt norpenocrn cocrnennoro pasnnrnx.
B cnyuaxx noccoennennx pacmnpenno cemtn nocne pasnoa repanenrnuecxoe nmemarentcrno nanpanneno na
peoprannsannm nnyrpncementx rpannn n pasenenne oxsannocre mexy ponrenem n npaponrenxmn. Hanpnmep, npaponrent
saornrcx o peenxe n orcyrcrnne ponrenx, no nosnpamaer emy +rn ]ynxnnn nocne nosnpamennx nocnenero.
Taxnm opasom, paora c nmtmn, nepexnnmnmn pasno, rpeyer ocrarouno nnrentnoro npemenn n nxnmuaer
peoprannsannm nce cemeno cncremt.
3.4. TREAAR BOAE3HL
Hentsx neunrt reno, ne neua ymy.
Corpam
3.4.1. menouenonornn xpnsnca
Hannune rxxenoontnoro uenonexa xnnxercx nenerxnm ncntrannem nx nce cemtn. K xareropnn cemtx c rxxenoontntm
uenonexom ornocxrcx cemtn, re onn ns unenon crpaaer xaxnm-nno ceptesntm comarnuecxnm nno nepnno-ncnxnuecxnm
saonenannem, anxoronnsmom, naronornuecxo pennocrtm n r. n.
Fonesnt onoro ns unenon cemtn conponoxaercx napacrannem +monnonantnoro nanpxxennx n cemte n ]nsnuecxo narpysxn
y orentntx ee unenon. Xanot na nepnno-ncnxnuecxoe nanpxxenne, neynepennocrt n sanrpamnem ne, rpenory nanonee uacro
ncrpeuamrcx npn ecee c unenamn ceme anxoronnxon n pennnnnen (3emnnnep 3. I., Rcrnnxnc B. B., 2000). Cxanant,
neoxnannte ncuesnonennx ontnoro ns oma, myunrentnax rpenora sa nero, nenosmoxnocrt crponrt nepcnexrnnnte cemente
nnant nce +rn cotrnx snaunrentno ocnoxnxmr xnsnt raxo cemtn.
Hcnxonoramn nponeent nccneonannx, nanpannennte na nsyuenne nocnecrnn ncnxnuecxoro saonenannx nx cemtn
ontnoro, erocnnrannsannn ncnxnuecxn ontntx ( Brown G. E, Monck E. et al., 1962). Px nccneonann nocnxmen nsyuennm
ceme c ontntmn mnso]penne (Fercon I., 2000).
Bce rpynocrn, c xoroptmn cranxnnaercx cemtx ontnoro, moxno pasennrt na oexrnnnte n cyexrnnnte. K uncny
oexrnnntx ornocxrcx nospocmne pacxot cemtn, nenaronpnxrnoe nosecrnne cnoxnnmecx cnryannn na soponte ee unenon,
napymennx pnrma n pacnopxxa xnsnn cemtn. Cpen cyexrnnntx rpynocre ntenxmr pasnoopasnte nepexnnannx n
+monnonantnte peaxnnn n cnxsn c ncnxnuecxnm saonenannem onoro ns unenon cemtn:
pacrepxnnocrt ns-sa nonno ecnomomnocrn ontnoro;
samemarentcrno, ntsnannoe nenpecxasyemocrtm ero noneennx;
nocroxnnoe ecnoxocrno o yymem, cnxsannoe c necnoconocrtm ontnoro pemart cnon xnsnennte nponemt
camocroxrentno;
uyncrno crpaxa;
uyncrno nnnt; O enpeccnx;
pasouaponanne;
]pycrpannx;
xpocrt, ntsnannax nepaspemnmocrtm camo nponemt saonenannx.
Taxne peaxnnn cemtn nopmantnt n ecrecrnennt, nocxontxy oycnonnent upesntuano cnoxnocrtm cnryannn n
nenosmoxnocrtm nonnnxrt na nee.
Hoxnnenne n cemte ncnxnuecxn ontnoro npnnonr x snaunrentnomy nsmenennm ee crpyxrypt n nsanmoornomenn mexy ee
unenamn. Kax npannno, nanmaercx paccnoenne cemtn na rpn norpynnt, unent xoroptx n pasnnuno crenenn nonneuent no
nsanmoecrnne c ontntm n saory o nem (Terkelsen, 1987):
1. Hepea epvnna, u.u euvmpeuuu c.o. Hpecrannena unenom cemtn, xoropt eper na cex pont rnannoro onexyna n na
xoroporo npnxonrcx ocnonnax rxxecrt noncenennoro yxoa, nasopa, ocnyxnnannx. Kax npannno, +ro mart, cecrpa nnn xena.
Xnsnt +roro unena cemtn nonnocrtm cocpeorouena na ontnom. Ecnn y nocnenero orcyrcrnymr nnn ocnanent connantnte
xonraxrt, ro +ror unen cemtn cranonnrcx cnxsymmnm snenom mexy nnm n mnpom n necer ornercrnennocrt sa ero connantnym
aanrannm. On nocroxnno ymaer o norpenocrxx n nyxax ontnoro, saornrcx o nx yonnernopennn. uame ncero nmenno +ror
uenonex sannmaercx noncxamn npnunn onesnn nnn nontrxamn nx pannonantnoro oxcnennx, opamaercx x cnennanncram sa
nomomtm, unraer cnennantnym nnreparypy n xonraxrnpyer c noontmn cemtxmn c nentm noepxxn n nonyuennx nontx snann
o onesnn. Kax npannno, +ror uenonex necer ornercrnennocrt nepe connymom sa noneenne ontnoro n nosmoxnte nocnecrnnx
ero napymennoro noneennx. Taxo unen cemtn nanonee uyncrnnrenen n ontme pyrnx crpaaer or nmoro ocnanennx n
ycnnennx cnmnromon onesnn.
Ero xnsnt nanonnena nocroxnntmn saoramn o ontnom. uem xyxe nyr ena y ontnoro, rem ontme axrnnnocrn rpeyercx
or onexyna, xoropt uacro npn +rom xeprnyer cnoe nnuno xnsntm n nnrepecamn.
2. Bmopa epvnna +ro unent cemtn, xoropte n mentme crenenn yuacrnymr n noncenenno onexe, coxpanxx nosmoxnocrt
peannsannn nnuntx nnanon n nnrepecon. Onn Hpoonxamr necrn axrnnnym connantnym xnsnt (paoramr, yuarcx, ncrpeuamrcx c
pystxmn n p.), no npn +rom nx +monnonantnax cnxst c ontntm unenom cemtn ocrarouno cnntnax. Hm rpynee oropnartcx or
cnonx mnorouncnenntx npo]eccnonantntx, yuentx, nnuntx n pyrnx en, ncnecrnne uero onn uacro ecnoxoxrcx, uro
yxymenne cocroxnnx ontnoro moxer crart yrposo nx npnntunoro-opasa xnsnn n nx nnanon na yymee. Hoonte onacennx
n nosnnxammee uyncrno nnnt moryr ocnoxnxrt nsanmoornomennx c rnanntm onexynom ontnoro unena cemtn n npononnponart
samnrnoe noneenne (y nnx neoxnanno moryr noxnnrtcx cnepxnaxnte npo]eccnonantnte n pyrne nnecemente ena). B
pesyntrare mexy rnanntm onexynom n pyrnmn unenamn cemtn nepexo nosnnxaer oruyxenne (napymenne napamerpa
cnnouennocrn).
Hpnuep
3a ncnxonornuecxo xoncyntranne oparnnact xenmnna c oueptm Cnernano 12 ner, nnnannom ercrna. enouxa nepenecna onepannm no
yanennm rnasa, n nacroxmn momenr connantno aanrnponana, nmeer xopomym mxontnym ycnenaemocrt.
Maua enouxn nnnne1cn 1nnnunmu npec1ann1eneu onexyna. Hocne poxennx ouepn ona nocnxrnna e ncm cnom xnsnt. B reuenne +rnx ner
mama yxaxnnana sa enouxo, oprannsonana e oporocroxmee neuenne n Iepmannn. nx +roro ona orxptna cno nsnec; nosnaxomnnact c raxnmn xe, xax
ona, marepxmn n crana nnnnnaropom cosannx rpynnt camonomomn nx xenmnn, nmemmnx ere-nnnannon.
O1en enouxn mn nnxnna1opou nocnec1nnn anapnn na Hepnomntcxon A3C, n poxenne nesoponoro peenxa xnnxercx cnecrnnem
nonyuenno nm ost onyuennx. Hocne poxennx enouxn on cran snoynorpenxrt anxoronem. uacro neer cex no ornomennm x ouepn ouent arpeccnnno: n
ntxnom cocroxnnn xpnunr na nee, npoxnnnaer, xenaer e cmeprn. Hoonoe pyrantnoe noneenne orna, xnnxmmerocx unenom cemtn nropo rpynnt,
npecrannxer coo nontrxy samnrnrtcx or uyncrna nnnt n oruaxnnx, or nenosmoxnocrn uro-nno nsmennrt.
3. Tpemim epvnnv cocrannxmr nnsxne n antnne pocrnennnxn, snammne o nponemax, cnxsanntx c ontntm,
nnrepecymmnecx nm, onaxo npaxrnuecxn ne nmemmne c nnm noncenennoro xonraxra. Kax npannno, onn onaamr cocrnenntm
nsrnxom na nponcxoxmee, uame ncero cnxsanntm c onnnennxmn n apec rnannoro onexyna n pyrnx unenon cemtn, uro moxer
ycnnnnart uyncrno nnnt n ecnomomnocrt nocnennx.
Cpen ]axropon, crnmynnpymmnx pocr neyonnernopennocrn n cemte n pesyntrare onesnn onoro ns ee unenon, 3. I.
3mnnnepom n B. B. Rcrnnxncom (2000) tnn ntenent cneymmne:
1. Ouvueuue euui (ceoe u oo.iuoeo) sa oo.esui. Cemtx ocoenno rxxeno nepexnnaer onesnt, ecnn ee unent nnnxr cex n
ontnoro n rom, uro nponsomno. Crenent rxxecrn nepexnnannx sanncnr or npecrannenn unenon cemtn n pyrnx pocrnennnxon
o onesnn, ee npnunnax n o crenenn nnnt camoro nannenra n ee nosnnxnonennn n npoonxennn. K. Tepxentcen onnctnaer ne
nanonee ncrpeuammnecx rouxn spennx unenon cemtn ncnxnuecxn ontnoro na npnunnt onesnn:
nonornuecxax: cemtn, ocosnanno nnn neocosnanno npnepxnnammnecx +ro reopnn, nnxr npnunnt onesnn n xaxnx-ro
ne sanncxmnx or nonn nannenra nsmenennxx n ero oprannsme. Onn moryr ncntrtnart ontmym pacrepxnnocrt nepe
npoxnnennxmn onesnn, nepeonennnart nosmoxnocrn menxamenrosnoro neuennx, nx nepexo repsaer crpax sa ere (uro onesnt
nepeaercx renernuecxn) nnn sa cex (uro onesnt, nonpexn ncem ynepennxm npaua, sapasna). B ro xe npemx onn ne cxnonnt
onnnxrt pyr pyra n onesnn nnn nnert n ne naxasanne nannenra sa ero ecrnnrentnte nnn mnnmte rpexn;
ncnxonornuecxax: ee croponnnxn cxnonnt onnnxrt cex n pyrnx unenon cemtn, camoro nannenra. Onn moryr cunrart,
uro mart cnnmxom onexana, oren tn cnnmxom crpor, cecrpa orneprana, par ne nomoran n r. . n uro, cneonarentno, nce
onn rax nnn nnaue nnnonart n rom, uro pasnnnact onesnt. Kpome roro, nmeercx onpeenennax arpeccnnnocrt n no ornomennm x
ontnomy (xora on xouer, on nonnmaer, ecnn t on cam nocrapancx, ena mnn t nyume) pocrnennnxn nepexo cunramr,
uro on cam nnnonar n rom, uro ne ntsopannnnaer, rax xax ne npnnaraer x +romy ocrarountx ycnnn. B +rom cnyuae unent cemtn
nocrenenno pasenxmrcx na onnnxmmnx n onnnxemtx. Pan cnoero cnoxocrnnx onn crapamrcx ne ntcxastnart onnnenn
ncnyx n ne ocyxart, xro xe onee ncex nnnonar. Ho cxptrte nsanmnte onnnennx moryr cosanart ocoym armoc]epy
rxrocrno rnmnnt noxpyr nexoroptx rem.
2. Hoeeoeuue oo.iuoeo :.eua ce+iu. Hcnxnuecxoe napymenne uacro conponoxaercx nsmenennxmn n noneennn ontnoro n
npnnocnr c coo emopannsannm, onee nnn menee rnyoxym yrpary camoxonrponx n +mnarnn no ornomennm x uyncrnam pyrnx.
Tax, nccneonannx ncnxnuecxn ontntx noxasann, uro axe camoe npnuynnnoe noneenne ontnoro unena cemtn (necnxsnax peut,
rannmnnnannn n r. n.) cosaer ne raxoe cnntnoe nanpxxenne n cemte, xax ero paspaxnrentnoe, arpeccnnnoe noneenne.
3. .ume.iuocmi oo.esuu. Kax nauano onesnn, rax n nce ee pennnnt snaunmt ncrounnx cyexrnnntx rpynocre nx
cemtn. Fontmnncrno ncnxnuecxnx saonenann nmemr xoneannx xnnnnuecxnx npoxnnenn npemennte ynyumennx cmenxmrcx
npemenntmn xe yxymennxmn. Kaxoe raxoe nsmenenne rnyoxo sarparnnaer cemtm. Vnyumenne ntstnaer ncnnecx naex na
nosnpamenne nopmantno xnsnn, yxymenne nopoxaer nonoe rnyoxoe pasouaponanne. Hnmt naxonnenne ontra npnnonr x
romy, uro cemtx nocrenenno ocnooxaercx n nepecraer +monnonantno sanncert or npemenntx xoneann n xoe onesnn.
4. Cmeneui uapvueuu ooioeuuo rusuu ce+iu. Fonesnt onoro ns unenon cemtn npnnonr x romy, uro opasymrcx
]ynxnnonantnte nycrort. Hanpnmep, otuno oren ntnonnxer n cemte px upesntuano naxntx cementx ]ynxnn, ocnonannem
nx uero cnyxar ero anropnrer, nnunocrnte xauecrna, n cnny xoroptx ero noneenne xnnxercx oyuammnm na ero npnmepe
ern yuarcx, xax pemart pasnnunte nponemt, nosnnxammne n xoe nx nsanmoornomenn c oxpyxammnmn; cyxennx orna
onaamr nontmenno snaunmocrtm, yenrentnocrtm nx nnx. Hpxmax npornnononoxnocrt n +rom ornomennn cnryannx, xora
oren crpaaer anxoronnsmom nnn onapyxnnaer ncnxonarnuecxne ueprt xapaxrepa. Fesnontnt, arpeccnnnt, necamocroxrentnt
oren, cam rpeymmn onexn, cosaer ]ynxnnonantnym nycrory n nponecce nocnnrannx.
Cnenn]nxa nepexnnannx cemte annoro xpnsnca oycnonnena, xpome roro, nospacrom unena cemtn, xora y nero nosnnxno
saonenanne; nannunem nnn orcyrcrnnem nnnmtx e]exron ]nsnuecxoro pasnnrnx, rax nastnaemtm rpysom e]exra (Iyseen I.
I., 1990). On nonnmaercx xax nnrerpantnax onenxa menxo-connantntx nocnecrnn nopaxennx n npemenn, n reuenne xoroporo
+rn nocnecrnnx nanmamrcx.
Moxno ntennrt necxontxo +ranon nepexnnannx cemte annoro xpnsncnoro cotrnx. Onn npoxnnxmrcx n napacrannn n
sarem cnae nanpxxennx n conponoxamrcx pasnnuntmn no nny n ntpaxennocrn cyexrnnntmn nepexnnannxmn (uyncrno
rpenorn, pacrepxnnocrn, ecnomomnocrn n r. n.) n noncxamn pasntx cnocoon aanrannn (meroom npo n omnox,
]opmnponannem samnrntx cementx mn]on, nepeonenxo nennocre n p.). Cymecrnymr nnnnnyantnte pasnnunx n
nepexnnannn cemtxmn annoro nenopmarnnnoro xpnsnca. Bosmoxno sacrpenanne na ono ns cran, pasnnunax cxopocrt n
nopxox nx npoxoxennx.
Jman uora xapaxrepnsyercx nosnnxnonennem y unenon cemtn cocroxnnx pacrepxnnocrn, ecnomomnocrn, nopo crpaxa
nepe ncxoom saonenannx, cocrnenno nenonnonennocrn, ornercrnennocrn sa cyty ontnoro, uyncrna nnnt sa ro, uro onn ne
cenann nnuero, urot npeornparnrt noxnnenne saonenannx, nnn cenann uro-ro, oocrpnnmee nonoxenne. 3rn nepexnnannx
npnnoxr x nsmenennm npnntunoro opasa xnsnn unenon cemtn, sauacrym cranonxct ncrounnxom pasnnuntx ncnxocomarnuecxnx
paccrpocrn n oxastnax nerarnnnoe nnnxnne na nsanmoornomennx xax nnyrpn cemtn, rax n sa ee npeenamn. Hnora necuacrte
oennxer cemtm, enaer ee unenon onee nnnmarentntmn pyr x pyry, no uame nnrentnoe saonenanne, orcyrcrnne +]]exra or
npononmoro neuennx n ]opmnpymmeecx cocroxnne esnaexnocrn yxymaer nsanmoornomennx mexy unenamn cemtn. B
ocnonnom +ra ]asa ocrarouno xparxonpemenna.
Ha omane ompuauu unent cemtn oxastnamrcx npocro ne n cocroxnnn aexnarno npnnxrt n nepepaorart nonyuennym
nn]opmannm n ncnontsymr pasnoopasnte cpecrna samnrt, nosnonxmmne nm yrn or neoxonmocrn npnsnart ]axr nannunx
saonenannx, uro cnnxaer aanrnnnt norennnan cemtn. Ha cncremnom yponne +ro moxer npoxnnxrtcx n nosnnxnonennn cementx
mn]on, noepxnnammnx cemenoe ]ynxnnonnponanne, no ocnonanntx na neaexnarnom npecrannennn o cemte na annom +rane
ee cymecrnonannx. Hnora ecnoxocrno n pacrepxnnocrt unenon cemtn rpanc]opmnpymrcx n nerarnnnsm, orpnnanne
nocrannennoro narnosa, nanpannennoe na coxpanenne cranntnocrn cemtn. nx ocrnxennx +ro nenn moryr rparnrtcx orpomnte
cnnt n cpecrna, uro npnnocnr n antnemem nnmt eme ontmee pasouaponanne.
Hpnuep
Cemtx, unen xoropo (myxunna 34 ner) tn rocnnrannsnponan c narnosom mnso]pennx, sapana ero ns ontnnnt, ne oxnaxct xonna neuennx.
uynxnnonnponannm anno cemtn nomoraer mn] o rom, uro monoo myxunna nepexnnaer raxnm opasom xpnsnc cepennt xnsnn. Ero neaexnarnoe
noneenne, samxnyrocrt, orcyrcrnne connantntx xonraxron, ncntmxn arpeccnn paccmarpnnamrcx unenamn cemtn xax npoxnnenne ero rnopuecxo narypt.
Hoonte mtcnn nosnonxmr cemte nsexart neoxonmocrn npnnxrnx ]axra ncnxnuecxo onesnn n cemte, cnpannrtcx co crpaxom n, ncnontsyx mexannsm
orpnnannx, xnrt antme, ne nsmenxx npexnero opasa xnsnn.
Orpnnax ]axr onesnn, unent cemtn moryr orxastnartcx or ocneonannx ontnoro n nponeennx xaxnx-nno
xoppexnnonntx meponpnxrn. Hexoropte cemtn ntpaxamr neonepne x xoncyntranram, mnoroxparno opamamrcx n pasnte
nayunte n neuente nenrpt c nentm ormennrt nenepnt narnos. Hmenno na +rom +rane ]opmnpyercx rax nastnaemt
cnnpom xoxennx no xpyry npaue (Mapamxn P. u., 1976). Bosmoxen napnanr pearnponannx, xora cemtn npnsnamr narnos,
no npn +rom c ocotm onrnmnsmom ornocxrcx x npornosy pasnnrnx onesnn n nosmoxnocrn nsneuennx.
Ho mepe roro xax unent cemtn naunnamr npnnnmart narnos n uacrnuno nonnmart ero cmtcn, onn norpyxamrcx n rnyoxym
neuant nacrynaer oman ne:a.u u oenpeccuu. Bosnnxmee enpeccnnnoe cocroxnne cnxsanno c ocosnannem nponemt. Hannune
rxxenoontnoro unena cemtn orpnnarentno cxastnaercx na ee xnsneexrentnocrn, nnamnxe cynpyxecxnx ornomenn, npnnonr
x esoprannsannn cementx pone n ]ynxnn. uyncrno rnena nnn ropeun moxer noponrt crpemnenne x nsonxnnn, no n ro xe
npemx narn ntxo n ]opmax +]]exrnnnoro ropenannx. Hepexo nanmaercx cnnxenne nnrepeca x paore, orxas or npnntuntx
]opm nponeennx ocyra. Heoxonmocrt saort o ontnom unene cemtn n cnennantnoro nenpeptnnoro yxoa sa nnm moryr
npnnonrt x amnnanenrntm uyncrnam. 3ror cnnpom, nonyunnmn nasnanne xponnuecxax neuant, xnnxercx pesyntrarom
nocroxnno sanncnmocrn unenon cemtn or norpenocre ontnoro, nx xponnuecxo ]pycrpannn ncnecrnne ero ornocnrentno
cranntnoro cocroxnnx n orcyrcrnnn nonoxnrentntx nsmenenn.
Jman spe.o aoanmauu xapaxrepnsyercx npnnxrnem ]axra onesnn, peanncrnuno onenxo npornosa pasnnrnx saonenannx
n nepcnexrnn ntsoponnennx. B +ro npemx nce unent cemtn cnocont aexnarno nocnpnnnmart cnryannm, pyxonocrnonartcx
nnrepecamn ontnoro, ycranannnnart xonraxrt co cnennanncramn n cneonart nx coneram. Ha yponne cncremt nponcxoxr
crpyxrypnte peoprannsannn, npexe ncero xacammnecx ponenoro nsanmoecrnnx.
Cneyer nouepxnyrt, uro nannune ontnoro unena cemtn moxer npnnonrt x cnnxennm connantnoro craryca cemtn n nenom
n ee orentntx unenon. Hponemnoe noneenne ontnoro moxer crart npnunno roro, uro cemtx nonaaer n none nnnmannx
mnnnnnn n mennnncxnx yupexenn. Cnnerenxmn orxnonenn n noneennn cranonxrcx cocen, mxona, corpynnxn ontnoro, ro
ecrt nnxamee connantnoe oxpyxenne. C pyro cropont, unent raxo cemtn camn otuno crecnxmrcx roro ]axra, uro cpen
nnx ecrt ontno uenonex, n ncxuecxn +ro cxptnamr: Opasyercx cnoeopasnt samxnyrt xpyr: nannune n cemte ontnoro enaer
ee nectma uyncrnnrentno n yxsnnmo n ornomennn onenox oxpyxammnx. 3ro npnnonr x yxoy cemtn or connantntx xonraxron,
uro, n cnom ouepet, noepxnnaer omymenne ornepxennocrn. Ocoenno uyncrnnrentnt x cnnxennm connantnoro craryca cemtn
ern mxontnoro nospacra: onn uacro cranonxrcx oexrom nacmemex, rpynnonoro ornepxennx, uro ocnoxnxer nx ornomennx co
cnepcrnnxamn.
3.4.2. Hcnxonornuecxan nouomt
Otuno sa nomomtm x ncnxonory opamaercx ror unen cemtn, na xoroporo nosnoxen yxo sa rxxenoontntm. Hontrxa
pemennx cocrnenntx nponem oycnonnena ontmo ]nsnuecxo n ncnxonornuecxo narpysxo, nannunem snaunrentnoro uncna
cnxsanntx c cnryanne nnuntx n mexnnunocrntx sarpynenn n ntsnana neoxonmocrtm nnannponannx antneme xnsnn
(connantno, npo]eccnonantno, nnuno).
Hcnxonornuecxax nomomt cemte c nponemntm nspocntm
Cnyuan opamennx no nonoy ontnoro unena cemtn moxno cnecrn x rpem ocnonntm napnanram:
1. unen cemtn ecrnnrentno onen, oxasarentcrnamn uero xnnxmrcx mnorouncnennte rocnnrannsannn, neaexnarnoe
noneenne, nannune ncnxnarpnuecxoro nnn mennnncxoro narnosa, cncremarnuecxoe npnnxrne nexapcrnenntx npenaparon n p.
2. unen cemtn, co cnon oparnnmerocx, neer cex neaexnarno, uro nosnonxer npenonoxnrt nannune onpeenenno
naronornn, n cnxsn c uem nepe xnnenrom ncraer neoxonmocrt crponrt cnom xnsnt c yuerom +roro ]axropa.
3. Honeenne n peaxnnn ontnoro unena cemtn ne amr ocnonann nx roro, urot npenonoxnrt y nero xaxym-nno
ncnxnuecxym naronornm, uro cxopee cnnerentcrnyer o nannunn nponem n cementx ornomennxx n neaexnarnocrn nocnpnxrnx
cemeno cnryannn camnm oparnnmnmcx.
Hcnxonornuecxax nomomt moxer nxnmuart n cex pemenne cneymmnx saau: 1. Hn]opmnponanne oparnnmerocx unena
cemtn o xapaxrepe onesnn nno nepenanpannenne ero x cnennanncry, xoropt cmoxer xnann]nnnponanno oxcnnrt, uro sa
narnos nocrannen ontnomy, xax pasnnnaercx onesnt n xax nyxno necrn cex c raxnm ontntm.
2. Hoepxxa, saxnmuammaxcx n rom, uro ncnxonor crapaercx ntcnymart n nonxrt xnnenra, yunrtnax cnenn]nxy ero
cnryannn. Ecnn nocnenn xouer ocrannrt ontnoro unena cemtn nnn pemaercx pasopnart ornomennx (nanpnmep, xena xouer
pasnecrnct c cynpyrom-anxoronnxom), nomecrnrt ontnoro n cnennantnoe neuenoe yupexenne, ro on moxer ncntrtnart uyncrna
nnnt, crta, mopantnoe annenne co cropont oxpyxammnx n pyrnx unenon cemtn. 3aaua xoncyntranra nomout xnnenry
pasopartcx n cnonx uyncrnax n nepexnnannxx n noepxart ero pemenne no nonoy anno cnryannn, ne oxastnax annennx n ne
ncnontsyx connantno oopxemte nopmt n crepeornnt.
3. Ocyxenne raxnx cnennantntx nonpocon, xax npnemnemte cnocot nsanmoecrnnx c ontntm n opamenne c
cocrnenntmn uyncrnamn, nosnnxammnmn n orner na nosmoxnte peaxnnn ontnoro. Henecoopasno nauart c ntxnnennx oxnann
xnnenra or ontnoro n, n cnyuae neoxonmocrn, nponsnecrn nx xoppexnnm n coornercrnnn c xapaxrepom n rxxecrtm saonenannx.
Heoxonmo ocynrt oxsannocrn, xoropte moxno nopyunrt ontnomy, uro nosnonnno t emy ocranartcx nxnmuenntm n
cemenym cncremy, npncnoconrtcx x onesnn n npoonxart ]ynxnnonnponart xax unen cemtn.
Oxasanne ncnxonornuecxo nomomn cemte c nponemntm peenxom
B nocnenee npemx nanmaercx ynennuenne uncna ere c pasnnuntmn orxnonennxmn n pasnnrnn, rpynocrxmn n oyuennn
n mxontno aanrannn, napymennxmn n +monnonantno-nnunocrno c]epe n p., uro enaer neoxonmtm paccmorpenne
ocoennocre oprannsannn ncnxonornuecxo nomomn cemtxm c noontmn nponemamn.
Henecoopasno xnnxercx oprannsannx xomnnexcnoro noxoa x narnocrnuecxo n xoppexnnonno paore c raxnmn ertmn,
npnnneuenne pasnoopasntx cnennanncron (noroneon, nearoron, e]exronoron n ncnxonenponoron). B ro xe npemx
+]]exrnnnocrt ncnxonornuecxo nomomn cemte c nponemntm peenxom no mnorom onpeenxercx ncnxorepanenrnuecxnm
xomnonenrom paort c cemte.
Coepxanne ncnxonornuecxo nomomn cemte c nponemntm peenxom nxnmuaer cneymmne momenrt:
1. Btxnnenne ]axra napymennx.
2. Hn]opmnponanne ponrene n nanpannenne peenxa x cnennanncram nyxnoro npo]nnx (ncnxnarpy, nenarpy, nenponory,
e]exronory, noroney n p.).
3. Hcnxorepanenrnuecxax paora c pocrnennnxamn peenxa.
3]]exrnnnocrt ncnxonornuecxo nomomn cemte, no mnennm M. M. Cemaro, sanncnr or roronnocrn ponrene nocnpnnnmart
n ycnannart coomaemym cnennanncrom nn]opmannm. Ecnn cemtx n +ro npemx npoonxaer orpnnart ]axr nannunx nponemt nnn
ee unent naxoxrcx no nnnxnnem cnntntx a]]exron, ro nce nontrxn nponn]opmnponart ponrene o neoxonmocrn rex nnn
nntx maron n pasnnrnn n nocnnrannn peenxa moryr oxasartcx npexenpemenntmn.
3aauamn ncnxonora xnnxmrcx:
1. Cosanne ycnonn nx aexnarnoro nocnpnxrnx ponrenxmn cnryannn, cnxsanno c orxnonennxmn n pasnnrnn nx peenxa,
ncnxonornuecxo roronnocrn x nnrentno paore no ero pasnnrnm, xoppexnnn n nocnnrannm.
2. Hpopaorxa ncntrtnaemoro ponrenxmn uyncrna nnnt, npeoonenne crpecconoro cocroxnnx n ocrnxenne
+monnonantno cranntnocrn unenon cemtn.
nx +]]exrnnnoro pemennx saau xoncyntrnponannx neoxonma onenxa xapaxrepa pearnponannx anno cemtn na nmenmne
mecro n ee pasnnrnn xpnsnct, a raxxe cnocoon nx npeoonennx xax pecypcon anno cemtn.
Cnenn]nxa oxasannx ncnxonornuecxo nomomn cemte c nponemntm peenxom saxnmuaercx n rom, uro, xax npannno, cemtx
npnxonr na xoncyntrannm ntnyxenno, no pexomenannn cnennanncra, npenonoxnnmero nannune napymenn n pasnnrnn y
peenxa. B ontmnncrne cnyuaen +ro osnauaer orcyrcrnne oponontnocrn n, cneonarentno, neocrarounocrt cocrnenno
mornnannn na nonyuenne ncnxonornuecxo nomomn. B pxe cnyuaen ponrenn cxptnamr (cosnarentno nnn neocosnanno)
nenaronpnxrnte ocoennocrn n pasnnrnn peenxa, uro npecrannxer ononnnrentnte cnoxnocrn nx oexrnnno narnocrnxn
yponnx ero pasnnrnx. Ho+romy n cnyuae paort c cemte nponemnoro peenxa neoxonmo nontmart mornnannm ponrene na
nnrentnoe nsanmoecrnne c ncnxonorom nx nonyuennx neoxonmo nomomn.
Bo npemx nepeo ecmpe:u c ce+ie, nmemme nponemnoro peenxa, ncnxonor-xoncyntranr pemaer cneymmne saaun:
1. Vcranonnenne xonraxra c cemte. Baxntm ]axropom ycranonnennx xonraxra c cemte c nponemntm peenxom
xnnxercx nnnmarentnoe n noepxnnammee noneenne ncnxonora. Hpn nepnom xonraxre xenarentno, urot ncnxonor copan
nn]opmannm o anno cemte, ee ncropnn, ncropnn pasnnrnx peenxa. Ponrenn moryr saart nnrepecymmne nx nonpoct n
yrounnrt xapaxrep npecroxme paort. 3ro nosnonxer nnecrn onpeenennym xcnocrt n nx oxnannx.
2. Hn]opmnponanne ponrene. Ha +rom +rane xoncyntranr moxer coomnrt ponrenxm cneennx o nosmoxnocrn nonyuennx
nomomn or pyrnx neoxonmtx cnennanncron (e]exronora, noronea, nenponaronora, napxonora, ncnxnarpa).
3. Hpenapnrentnoe ntxnnenne sanpoca ponrene. Hpn neoxonmocrn ncnxonor oxastnaer nomomt n ]opmynnponannn n
yrounennn sanpoca, coomaer ponrenxm nn]opmannm o rom, xaxnm opasom on moxer trt nonesen anno cemte.
4. 3axnmuenne xonrpaxra c cemte. Konrpaxr (oronop, cornamenne) +ro ]opma saxpennennx ornomenn mexy
xoncyntranrom n cemte. B xonrpaxre ]nxcnpymrcx npnnxrte oronopennocrn, nsanmnte npana n oxsannocrn cemtn n
xoncyntranra, a raxxe nocnecrnnx nx napymennx. B cnyuae paort c cemte nponemnoro peenxa saxnmuenne xcnoro
xonrpaxra xnnxercx neoxonmtm, ocoenno n cnryannn neocrarouno mornnannn oparnnmnxcx. Hnnnnaropom saxnmuennx
xonrpaxra ntcrynaer ncnxonor-xoncyntranr. Konrpaxr moxer coepxart cneymmne nynxrt: nnrentnocrt paort; nenn n saaun
paort; xenaemte pesyntrart; noxo n merot paort xoncyntranra; oxsannocrn xoncyntranra; oxsannocrn xnnenra; cnocot
onenxn npomexyrountx n xoneuntx pesyntraron; nopxox pacuera (cornaconanne cronmocrn ycnyr, onnara xaxt pas sa ony
ceccnm, npeonnara, cnoco nnarexe); ]opmantnte acnexrt (nepenoct ceccn, nexnxn n onosannx, cnryannx n cnyuae onesnn
unena cemtn nnn ncnxonora); mrpa]nte canxnnn npn napymennn xonrpaxra n ornomennn xoncyntranra, xnnenra; ocnonannx nx
pacropxennx oronopa; ]opc-maxopnte ocroxrentcrna; cpox ecrnnx oronopa (c momenra ero nonncannx oenmn croponamn).
Konrpaxr otuno oronapnnaercx n saxnmuaercx n ycrno ]opme. Hpn ero saxnmuennn xoncyntranr onxen conmart
ocropoxnocrt, raxrnunocrt n nnnmarentno ocynrt nce nynxrt xonrpaxra.
3]]exrnnnocrt noc.eovmuux ecmpe: sanncnr or xauecrna ycranonnennoro na nepno ncrpeue xonraxra c cemte n ee
roronnocrn x corpynnuecrny. Ha annom +rane xoncyntrnponannx axryantntmn xnnxmrcx orpaxenne uyncrn n nepexnnann
unenon cemtn, noepxxa, +mnarnuecxoe cnymanne. Hcnontsonanne ncnxonorom ntmenepeuncnenntx rexnnuecxnx npnemon
sanycxaer raxne repanenrnuecxne ]axropt, xax ncenenne naext, ynnnepcantnocrt nepexnnann. Ha +rom +rane xoncyntranr
raxxe npneraer x xon]ponrannn xax meroy ncnxonornuecxoro nosecrnnx: yxastnaer ponrenxm na npornnopeunx n nx
nocnpnxrnn nponemt, n cncreme nennocre, ntxnnxer nppannonantnte ycranonxn n xaracrpo]nuecxne oxnannx.
Btxcnxmrcx n orxptro ocyxamrcx nosmoxnte antrepnarnnt pemennx nponemt. Koncyntranr noyxaer unenon cemtn
npoanannsnponart nce nosmoxnte napnanrt, ne nanxstnax cnonx pemenn, nomoraer ntnnnyrt ononnnrentnte antrepnarnnt,
pasopartcx, xaxne ns nnx noxoxr n xnnxmrcx peanncrnuntmn c rouxn spennx npetymero ontra n nacroxme roronnocrn
nsmennrtcx n npnnxrt ]axr onesnn peenxa. Cocrannenne nnana ecrnn no pemennm nmemmnxcx nponem onxno raxxe
nomout cemte ocosnart, uro ne nce nponemt paspemnmt: nx npeoonennx nexoroptx sarpynenn rpeyercx cnnmxom mnoro
npemenn; pyrne moryr trt pement uacrnuno nocpecrnom ymentmennx nx ecrpyxrnnnoro, esoprannsymmero nosecrnnx.
Ocymecrnnxercx nponepxa peanncrnunocrn ntpannoro pemennx (ponente nrpt, penernnnx ecrnn n p.).
Ha annom +rane nponcxonr nocneonarentnax peannsannx nnana pemennx nponem cemtn. Koncyntranr nomoraer ee
unenam crponrt xnsnt c yuerom ocroxrentcrn, npemenn, +monnonantntx sarpar, nonnmax, uro cymecrnyer nosmoxnocrt neyaun n
ocrnxennn nene. Ocoym naxnocrt na +rom +rane npnoperaer noepxxa xoncyntranrom nosnrnnntx nsmenenn n xnsnn
cemtn.
Bo npemx sar.m:ume.iuo ecmpe:u unent cemtn nmecre c xoncyntranrom onennnamr yponent ocrnxennx nenn n oomamr
ocrnrnyrte pesyntrart. Hpn nosnnxnonennn nontx nnn nmenmnxcx panee, no rnyoxo cxptrtx nponem neoxonm nosnpar x
npetymnm cranxm.
3.5. HHHECT
Hecnpanennnocrt, onymennax no ornomennm onoro nnna, xnnxercx yrposo ncem.
L. Moumecrie
3.5.1. menouenonornn xpnsnca
Hnnecrom nastnamr nnrnmnte ornomennx mexy unenamn ono n ro xe cemtn, nanpnmep, mexy ponrenxmn n ertmn,
mexy cnnnnramn n r. . Moxno raxxe ncrpernrt onpeenenne nnnecra xax xponnopocrnennoro xponocmemennx (nnnecr nepnoro
poa). annt repmnn nponcxonr or narnncxoro incestum, uro osnauaer neuncrt. Hnnecr n ero ysxom nonnmannn
npecrannxer coo cexcyantnt axr, n onee mnpoxom rpyo orxnonxmmeecx cexcyantnoe noneenne unenon ono cemtn.
Crenent pocrna pernamenrnpyercx npanontmn nopmamn. Hocnenne pasnnuamrcx n pasntx crpanax n, xpome roro, nmemr
renennnm c reuennem npemenn nsmenxrtcx n ono n ro xe crpane. Hanpnmep, n Enpone X nexa nnnecrom tna oxnnena
nononax cnxst mexy pocrnennnxamn nnnort o cetmo crenenn pocrna (Craponnu 3., 1991).
Orpannuennx, nanaraemte xyntrypo uenoneuecxoro omecrna, sanpemamr nnnecr. B conpemennom mnpe nnnecr cunraercx
npecrynnennem, xoropoe npecneyercx no saxony. Hnmt n nemnornx npnmnrnnntx nnemenax n nacroxmee npemx nnnecrnoe
coxnrentcrno npnnnmaercx coomecrnom.
Ppuou:ecru nnnecr onpeenxercx xax cexcyantnt nonono axr mexy nnnamn, xoropte no npnunne xponnoro pocrna nnn
no npnunne pocrna, nponcrexammero ncnecrnne paxa, ne moryr ncrynnrt n pax saxonntm opasom (Kan-pno u., 1995).
3auacrym nnnecr conponoxaercx axrom npxmoro cexcyantnoro nacnnnx no ornomennm x onee cnatm nmxm (erxm), xoropte
ne moryr oxasart conpornnnennx. Cexcyantnoe nneuenne marepn x ctny nocnr nasnanne xomnnexca Hn+ (nepenepnyrt 3nnon
xomnnexc). Komnnexc Aprxen+ cexcyantnoe nneuenne orna x ouepn (nepenepnyrt xomnnexc 3nexrpt).
Hnnecrnoe ray cymecrnyer rontxo cpen nme. Hontrxy npocnenrt nponcxoxenne nnnecrnoro ray npenpnnxn 3.
upe n cnoe paore Torem n ray. On npenonoxnn, uro n oncropnuecxne npemena noxt nepnotrno opt npnnyxan
cnonx ctnone noxnart cemtm, ocrannxx ouepe nx cex. Hosnee ctnontx oennnnnct, nosnparnnnct, ynnn orna n cenn
ero reno, nepx n ro, uro raxnm opasom onn npnoperyr ero myxecrnennocrt n nnacrt. Onaxo, ncntrtnax nnny sa conepmennoe
npecrynnenne, onn oxnnnn npornnosaxonntm yncrno roremnoro xnnornoro (cnmnon orna) n ycranonnnn sanper na nonono
axr c xenmnnamn n cemeno ope. Ho 3. upey, +ro pennee ray snamenyer coo nauano connantno oprannsannn,
mopantntx orpannuenn n pennrnn (upe 3., 1991).
3anper na nnnecr cymecrnyer ocrarouno anno. B a]pnxancxom nnemenn synycon myxunna, nnnonnt n nnnecre,
npnronapnnancx x cmeprn. B pyrnx npnmnrnnntx xyntrypax camoyncrno nx raxoro npecrynnnxa tno oxsarentntm.
Fnnnx raxxe raynpyer nnnecr nyrem nxnmuennx sanpera na nero n Monceent saxont. Haxasannxmn cnyxnnn ocrpaxnsm,
pnryantnoe nynnunoe ornyuenne or Hepxnn. B Bannnone nnnecr naxastnancx nsrnannem nnn cmeprtm. B Anrnnn n 1650 roy
nnnecr cunrancx npecrynnennem n raxxe xapancx cmeprtm. Pnmnxne cunrann ]nsnuecxym nnsocrt mexy unenamn ono cemtn
npornnoecrecrnenno. pennne xnrant oesrnannnnann nme, nnnonntx n nnnecre. 3axont, sanpemammne nnnecr, ncxope
crann nceomnmn, pacnpocrpannnmnct n Enpone n CBA (Kanpno u., 1995).
Cymecrnymr pasnnunte ncnxonornuecxne xonnennnn nnnecra. 3. upe cunran, uro nnnecryosnte nneuennx sanoxent n
xaxom ns nac. Bmecre c rem on nnxora ne ronopnn o nnnecre xax peantnocrn, ormeuax nannune nepexnnann, cnxsanntx c
xomnnexcom 3nna, rontxo n noopaxennn nannenron. upe cunran, uro +rn nepexnnannx ntrecnxmrcx n ne peannsymrcx. B
pesyntrare raxoro noxoa xanot xeprn nnnecra onro paccmarpnnannct xax ]anrasnponanne na cexcyantnte remt n npoxnnenne
arpeccnn x ponrenxm.
Ho mnennm K. I. Rnra, nnnecr nsnpamennt nncrnnxr ocrnxennx camocrn, ocnonannt na ]enomene nepenoca.
Cornacno nsrnxam 3. upomma, nnnecr xnnxercx naronornuecxnm cnocoom yonnernopennx norpenocrn n nnsocrn n
esonacnocrn. Hcnxonnamnuecxn opnenrnponannte xonnennnn cemeno ncnxorepannn paccmarpnnamr nnnecr xax cnecrnne
eccosnarentnoro crpemnennx npnnanexart cnoe cemte nnn, pyrnmn cnonamn, trt noxntntm cemeno cncreme.
Hcuxo.oeu:ecru c+ic. uuecma nopasymenaer onpeenennte ecrnnx c cexcyantntm norexcrom, xoropte conepmamrcx
no ornomennm x oexry nnnecra (peenxy, nopocrxy, nspocnomy) nx yonnernopennx cexcyantntx norpenocre arpeccopa,
xoropt +monnonantno cnxsan c sanncxmnm or nero uenonexom n anropnreren nx nero. Hnnecr ne ncera nxnmuaer cexcyantnym
cnxst nnn npnxocnonennx xax raxonte. On moxer nmert rontxo ncnxonornuecxym noonnexy, snauenne xoropo cocronr n
nepexnnannn xeprno uyncrna ocymecrnnxmmerocx na ne nacnnnx.
Xeprno nnnecra xnnxercx peenox nnn nspocnt, no ornomennm x xoropomy conepmeno:
]nsnuecxoe nacnnne c cexcyantntm norexcrom nnn nenocpecrnenno nonono axr;
ncnxonornuecxoe nacnnne, nxnmuammee mopantnoe annenne c cexcyantntm norexcrom; pasronopt na cexcyantnte
remt;
emoncrpannx cexcyantntx ecrnn n npncyrcrnnn oexra nnnecra.
Hoanntm . Pyccentn . unnxentxop (Russel D., Finkelhor D., 1984), ontmnncrno xeprn nnnecra nnna xencxoro nona, a
80% nnn, ero conepmammnx, myxunnt. Hanonee pacnpocrpanenno ]opmo nnnecrnoro xonraxra xnnxercx xonraxr oren-
out. Pasnnuamr rpn rnna ornon, ncrynammnx n cexcyantnte ornomennx co cnonmn oueptmn:
ornt-nnrponeprt;
ornt-ncnxonart (co cxnonnocrtm x npomncxynrery);
ornt c ncnxocexcyantntm nn]anrnnnsmom (co cxnonnocrtm x neo]nnnn).
uame ncero raxne cnxsn nosnnxamr n mnoroerntx cemtxx c espaorntmn n ornnuammnmncx aconnantntmn ]opmamn
noneennx ornamn (Craponnu 3., 1991).
Hnnecrt mexy nspocntmn n ertmn moryr pacnennnartcx xax ona ns ]opm nsnacnnonannx, nocxontxy peenox ne moxer
art cosnarentnoro n spenoro cornacnx na yuacrne n noontx ecrnnxx. axe cornacne crapmnx nopocrxon, ocrarouno
xomnerenrntx n cexcyantntx nonpocax, ne moxer trt npnpanneno x cornacnm nspocnoro uenonexa. Ocoennocrn ercxo-
ponrentcxnx ornomenn, ocnonanntx na omnnnponannn ponrenx n nounnennn peenxa, nsanmno nmnn, npnnxsannocrn pyr
x pyry rpanc]opmnpymr nonxrne cnoonoro ntopa peenxa n cnny ero sanncnmocrn or ponrenx nno or pocrnennnxa.
B ecrnnrentnocrn y peenxa ner ntopa: on moxer oxrtcx penpeccn, xoroptm yer noneprnyr n cnyuae orxasa n
nnsocrn. Ponrent onaaer ocrarouno cnno, urot naxasart peenxa, nnmnrt ero npnntuntx yonontcrnn nnn npnunnnrt
emy ont. Taxnm opasom, axe saxnnenne ponrenx o cornacnn peenxa n nornepxenne nocnennm +roro ]axra ne moxer
npnnnmartcx n pacuer. Onaxo nexoropte anropt cunramr, uro nosmoxnt cnyuan, xora peenox ncnontsyer nnnecryosnym cnxst,
urot nonyunrt ntroy nx cex nnn xonrponnponart ponrentcxoe noneenne (Kanpno u.). Tem ne menee +ro ne ocnooxaer
ponrenx or ornercrnennocrn sa cnoe cexcyantnoe noneenne.
Cymecrnymr pasnnunte neoocnonannte yexennx mn]t o nnnecre, cnxsannte c ontmnm conpornnnennem
omecrnennoro cosnannx snaunmocrn +ro nponemt n mnport ee pacnpocrpanennx. Xorx n peantnocrn nnnecr ncrpeuaercx uacro,
ncnecrnne roro, uro cemtn, xax npannno, cxptnamr +ror ]axr, ero o cnx nop cunramr pexnm xnnennem. uacrora noxnnennx
cnyuaen nnnecra n nenom panna 2% (xoncon C. M., 2001).
Hanonee pacnpocrpanenntmn xnnxmrcx cneymmne mn]t o nnnecre (Blume, 1990, nnr. no: Kanpno u.):
1. Hnnecr c ertmn conepmaercx nmtmn, ne cocroxmnmn c peenxom n nnsxopocrnenntx ornomennxx. B
ecrnnrentnocrn nacnnne otuno ocymecrnnxercx nnsxnmn nmtmn, or xoroptx peenox nonnocrtm sanncnr. Fontmnncrno
cexcyantntx npecrynnenn conepmaercx anropnrerntmn nx peenxa nmtmn, naxoxmnmncx c nnm n nocroxnnom
+monnonantnom xonraxre.
2. Hnnecr nponcxonr n ocnonnom n anrnconnantntx n/nnn entx, neopasonanntx cemtxx, cpen unenon cexr nnn n
connantntx rpynnax, nsonnponanntx or pyrnx unenon omecrna. B ecrnnrentnocrn nnnecr perncrpnpyercx n pasnnuntx
connantntx rpynnax. Komnnemenrapntm mn]om xnnxercx npecrannenne o rom, uro orarcrno n opasonannocrt +ro ]axropt,
oycnonnnnammne nenosmoxnocrt nnnecra.
3. Hnnecr yen ncnxonaron n nnn c anrnconnantntm noneennem. B peantnocrn eno ocronr snaunrentno cnoxnee.
Hmemr snauenne ne crontxo opasonanne nnn npnnanexnocrt x ro nnn nno connantno rpynne, cxontxo ncnxonornuecxne
ocoennocrn. 3auacrym +rn nmn ocrarouno npecrannrentnt, connantno ycnemnt, nontsymrcx ontmnm ynaxennem, mnoro
paoramr. Ho+romy coomennx xeprnt o nnnecre, xax npannno, ne ntstnamr onepnx.
4. Hnnecr cnxsan c cexcyantno enpnnanne, c nenosmoxnocrtm npoxnnxrt cexcyantnym axrnnnocrt no-pyromy. 3ra rouxa
spennx raxxe omnouna. Hccneonannx noxastnamr, uro ontmnncrno nnn, conepmammnx nnnecr, neyr axrnnnym cexcyantnym
xnsnt ne rontxo nnyrpn, no n nne paxa.
5. Hnnecr ncera conponoxaercx nacnnnem (nnnecr +ro ncera pacrnenne manonernnx). Hnora ern n nopocrxn neyr
cex nponoxannonno n conasnxmr nspocntx, conepmammnx nnnecr. Hecmorpx na nosmoxnocrt raxoro noneennx,
ornercrnennocrt sa nnnecr necer rontxo nspocnt.
6. Hnnecr conepmaercx n nsmenennom cocroxnnn cosnannx.
7. 3axnnenne xnnenra (peenxa) o nnnecre ncera xnnxercx npano.
Hpnmepno n 90% cnyuaen xeprnt nnnecra cxptnamr nn]opmannm o nnnecre. Cpen npnunn coxptrnx nnnecra moxno
ntennrt cneymmne:
yrposa npxmo nnn xocnenno arpeccnn no ornomennm x peenxy. Hepexo emy coomamr, uro, ecnn on paccxaxer o
nacnnnn, ero ytmr nnn nsotmr o cmeprn;
yexenne peenxa n rom, uro emy nnxro ne nonepnr;
crpax, noxnnxmmncx n pesyntrare sanyrnnannx co cropont arpeccopa, uro ecnn nropo ponrent (ponrenn) ysnaer o
cnyunnmemcx, ro ne npocrnr oonm yuacrnnxam nnnecra;
onacenne, uro nropo ponrent (ponrenn) +roro ne nepexnner, saoneer n nnna sa ero cocroxnne nxxer na peenxa;
sanyrnnanne cyom: orna (mart) nocaxr n rmptmy, a cemtx ne cmoxer xnrt es nero (nee);
oxsnt nynnunoro ocyxennx.
Taxnm opasom, peut ner o pasntx ]opmax +monnonantnoro manraxa, xoropte, x coxanennm, oxastnamrcx ecrnenntmn.
Hpnunna monuannx xeprnt nnnecra, c ono cropont, saxnmuaercx n crpaxe sa cex, a c pyro sa ro, uro cnryannx n cemte
yxymnrcx. 3rn ecrnnx noepxnnamrcx ncxaxenntmn npecrannennxmn unenon cemtn o noxntnocrn n ornomennn pyr
pyra.
Hocnecrnnx nnnecra pasnoopasnt n npoxnnxmrcx n +monnonantno, xornnrnnno n(nnn) noneenuecxo c]epax nnunocrn.
V ere, noneprmnxcx cexcyantnomy nacnnnm, cosaercx nontmennt pncx pasnnrnx cneymmnx napymenn:
anxnnn: nmemrcx annte o rom, uro raxne ern n cemt pas uame snoynorpenxmr anxoronem nnn pyrnmn nemecrnamn,
nsmenxmmnmn cocroxnne cosnannx;
cxnonnocrt x cynnny: xeprnt nnnecra n 10 pas uame conepmamr cynnnantnte nontrxn;
sanxrnx npocrnrynne: ontmoe xonnuecrno cnyuaen ercxo n nopocrxono npocrnrynnn conponoxaercx nannunem n
anamnese peenxa cexcyantnoro nacnnnx;
ncnxnuecxne napymennx: y ere xeprn cexcyantnoro nacnnnx cnmnromt ncnxnuecxnx napymenn nosnnxamr uame,
uem y ere, ne nonepranmnxcx nacnnnm ( Kendall- TacKett et al., 1993);
nocrrpanmarnuecxoe crpecconoe paccrpocrno n cexcyannsnponannoe noneenne. Fnmm (Blume, 1990; nnr. no: Kanpno u.)
yxastnaer na pncx nosnnxnonennx cexcyantnoro anxrnnnoro noneennx y ere, nepexnnmnx nnnecr;
pasnnrne n spenom nospacre +monnonantntx paccrpocrn (]onn, enpeccnx), masoxncrnuecxnx renennn, cexcyantntx n
cynpyxecxnx nponem (Craponnu 3., 1991);
n cnyuae ecnn xeprna nnnecra nonyuaer yonontcrnne, ee uyncrno crta ycnnnnaercx. V enouxn moxer nosnnxart
xapaxrepnt nx mnornx xeprn nnnecra nn nnnt, npn xoropom ona omymaer cex xenmnno, ynoxme orna y marepn, uro
sarpynxer noncx noepxxn n nomomn y nocnene.
Cexcyantnoe snoynorpenenne, xapaxrepnsymmeecx ntcoxo uacroro cexcyantntx xonraxron, ontmo nnrentnocrtm,
npnmenennem cnnt, opantntm, anantntm nnn narnnantntm nponnxnonennem, cnxsano c onee mnorouncnenntmn cnmnromamn
ncnxnuecxnx napymenn. Ormeuaercx raxxe ]opmnponanne recno +monnonantno cnxsn mexy peenxom n arpeccopom (rax
nastnaemt croxrontmcxn cnnpom).
V arpeccopa uacro nosnnxaer omymenne, uro xeprna nnnecra onxna npnnanexart rontxo emy. B ornomennxx oren-out
oren moxer nauart pennonart out x ee snaxomtm n memart ycranonnennm xonraxron co cnepcrnnxamn. H ecnn ontmnncrno
ponrene ncntrtnamr nnmt nexoropym rpenoxnocrt, xora nx nspocnemmne ern yxoxr na cnnannx, ro arpeccop
nocnpnnnmaer raxo yxo xax npearentcrno, napymenne noxntnocrn, npoynnpyx peaxnnn xpocrn, onnnennx c nocneymmnm
naxasannem nopocrxa. Taxoe noneenne orna napymaer nopmantnoe pasnnrne ouepn. Bmecro roro urot cranonnrtcx nocrenenno
onee nesanncnmo or ponrentcxoro xonrponx, xeprna nnnecra nce n ontme crenenn cnnnaercx c arpeccopom, uro npnnonr x
ycnnennm ee nsonxnnn or nnemnero mnpa.
Ananns nepapxnuecxo crpyxrypt ceme, n xoroptx ntxnnen nnnecr, yxastnaer na cneymmne nx ocoennocrn (Kanpno u.,
1995):
1. Hnnecrnte ornomennx orna n ouepn uame nmemr mecro ram, re oren sannmaer omnnnpymmym pont.
2. Hnnecr mexy cnnnnramn xapaxrepen nx ceme c nepenepnyro nepapxne.
3. Hnnecrnte ornomennx n nae martctn n ontmnncrne cnyuaen nosnnxamr n marpnapxantntx cemtxx.
Hsyuenne cementx ornomenn (no nocnomnnannxm nspocntx ouepe, nepexnnmnx n ercrne nnnecr) noxastnaer, uro no
mnornx cnyuaxx enouxn tnn snt na mart ontme, uem na orna. Hx nocroxnno npecneonan nonpoc, na xoropt onn nnxax ne
mornn ornernrt: A snaer nn o +rom mart? oratnaercx, ncntrtnaer rpenory, nepexnnaer, npoxnnxer nnrepec x
nponcxoxmemy? Mnorne ns nnx tnn yexent n rom, uro nx marepn onxnt tnn uro-ro snart, rax xax npnsnaxn nacnnnx
tnn cnnmxom ouennnt. Fonee roro, onn tnn ynepent n rom, uro marepn, ecnn t rontxo saxorenn n oparnnn na nponcxoxmee
n cemte uyrt ontme nnnmannx, ro, esycnonno, snann t o nnnecre. Onaxo marepxm no pxy npnunn tno yonee ne opamart
nnnmanne na rpenoxnte cnmnromt.
Hpnuep
3a ncnxonornuecxo xoncyntranne n cnxsn c rpynocrxmn n ycranonnennn ornomenn c myxunnamn oparnnact Mapnna H., 25 ner. o 7 ner ee
nocnnrtnana aymxa. B cemte ecrt eme mnamax cecrpa. Ha rperte ncrpeue Mapnna paccxasana o rom, uro n 12-nernem nospacre tna nsnacnnonana cnonm
ornom. Hpn +rom ona ne ncntrtnaer nerarnnntx uyncrn no ornomennm x orny, rora xax pyrne myxunnt ntstnamr y nee ornpamenne. Pesyntrarom panne
cexcyannsannn n rpanmarnuecxoro ontra, nomnmo rpynocre n ornomennxx c myxunnamn, xnnnact ee nonnora, nocxmax samnrnt xapaxrep. Ornomennx c
mamo ncera tnn ouent nanpxxenntmn. V enymxn mnoro snocrn, ont no ornomennm x ne. Mapnna onnnxer mart n rom, uro ona nosnonnna
nponsorn cexcyantnomy nacnnnm. Ona ncnomnnana, uro mart ostnana orna nmnorenrom, uro moxer cnyxnrt cnnerentcrnom napymenntx cexcyantntx
ornomenn n cynpyxecxo nocncreme.
annt npnmep nnnmcrpnpyer, uro nnnecr moxer nosnnxart xax pesyntrar nc]ynxnnn cynpyxecxo nocncremt,
ycyrynennt ]axrom ocrarouno nnrentnoro npoxnnannx enouxn nne cemtn n ncxaxennem ornomennx orna x peenxy xax x
ponomy.
Ananns cemeno cnryannn xeprn nnnecra nosnonxer ntennrt cneymmne rnnt marepnncxoro noneennx:
1. Mart ecrnnrentno ne snaer o nnnecre.
2. Mart snaer o nnnecre, no nnuero ne npenpnnnmaer. Taxo napnanr marepnncxoro noneennx xnnxercx nanonee
ecrpyxrnnntm: peenox uyncrnyer cex npeanntm oonmn ponrenxmn.
3. Mart npenounraer ne snart o nnnecre. Taxax mart ntcrynaer xax xnaccnuecxn monuannnt naprnep (co-nnnecrop),
nrnopnpymmn nnnecr n ntnpammn nserammee noneenne. 3ro moxer trt cnxsano c neocosnanntm crpemnennem marepn
yrn orpemennx cymecrnymmnx nponem, uame ncero xacammnxcx cynpyxecxo nocncremt, n rem camtm samnrnrt cex or
onesnenntx nepexnnann, uyncrna rpenorn, neonpeenennocrn, pacrepxnnocrn, crpaxa, ecnomomnocrn n r. ., cnxsanntx c
neoxonmocrtm nx pemennx. Hcnxonornuecxnmn ocoennocrxmn raxnx xenmnn xnnxmrcx: naccnnnocrt, nnsxax camoonenxa,
sanncnmocrt, nn]anrnntnocrt, norpenocrt yepxart myxa n nmtm cnocoom coxpannrt cemtm. 3ro npnnonr x nosnnxnonennm
samnrnoro orpnnannx, xoropoe moxer nnmt ycyrynrt cnryannm.
B cnxsn c ocoennocrxmn cnoe nnuno n cemeno ncropnn mnorne marepn, camn tnmne xeprnamn nnnecra, cneyx
cemenomy cnenapnm, moryr neocosnanno npononnponart nnn noepxnnart nnnecryosnoe noneenne cnoero myxa. Honropnoe
cronxnonenne c nnm n ornomennxx oren-out npnnonr x axryannsannn pannnx nepexnnann n aer nosmoxnocrt nno
pexoncrpynponart cocrnennt ontr (nanpnmep, ysnan o nnnecre, pasnecrnct c myxem), nno npoonxart samnmartcx or
peantnocrn, ncnontsyx pasnnunte mexannsmt ncnxonornuecxo samnrt (ntrecnenne, orpnnanne, npoexrnnnax nenrn]nxannx n
p.). Hexenanne sameuart nponcxoxmee n cemte uacro oxcnxercx ercrnom or xon]ponrannn c cocrnenntm crpaxom n
sanncnmocrtm.
Cymecrnyer n pyrax rouxa spennx, cornacno xoropo xena nepeaer cnon cynpyxecxne ]ynxnnn ouepn, nepexnatnax na
nocnenmm ornercrnennocrt sa coxpanenne cemtn. Taxax cnryannx, xax npannno, nosnnxaer n cemtxx c nc]ynxnnonantntmn
cynpyxecxnmn ornomennxmn n nenosmoxnocrtm xenmnnt n cnny pxa npnunn (marepnantnax sanncnmocrt, mnoroernocrt, crpax
nepe arpeccnnntm, connonarnuntm myxem, nnunocrnax nespenocrt, sanncnmocrt n p.) npexparnrt rxrocrnte ornomennx c
myxem.
B oenx cnryannxx peenox oxastnaercx xeprno n nnmen nosmoxnocrn trt samnmenntm mareptm, rax xax nocnenxx na
eccosnarentnom yponne noepxnnaer nnnecryosnoe noneenne myxa.
Hnnecr moxer cymecrnonart na mnxpocncremnom yponne (mexy unenamn nyxneapno cemtn) n na maxpocncremnom yponne
(mexy unenamn pacmnpenno cemtn) ]ynxnnonnponannx cemtn. Btenxmr cneymmne ]axropt, cnococrnymmne
nosnnxnonennm n cemte nnnecrntx cnxse:
orcyrcrnne marepn (]nsnuecxoe nnn ]ynxnnonantnoe ncnecrnne ncnxnuecxnx saonenann);
ntcoxn yponent crpecca, cnxsannt c xnsneexrentnocrtm cemtn (xoncon C. M.);
mnoroernocrt;
]nnanconte nponemt;
ntpaxennax marepnantnax sanncnmocrt xeprn or nnn, conepmammnx nnnecr;
anxoronnsm nnn snoynorpenenne anxoronem nnnamn, conepmammnmn nnnecr;
nnrentnoe orcyrcrnne orna oma;
naronornx cynpyxecrna;
connantnax nsonxnnx;
nmnorennnx;
ncnxonarnn (Craponnu 3., 1991);
nnrentnoe npoxnnanne peenxa nne cemtn;
connantnax enpnnannx peenxa, orcyrcrnne pyse;
+monnonantno xononax, naxastnammax mart, raynpymmax nmte npoxnnennx cexcyantnocrn n cemte.
Knnnnuecxne nccneonannx nornepxamr, uro cexcyantnt xnnmar n nnnecrntx cemtxx nno cnnmxom penpeccnnen, nno
xapaxrepnsyercx nnrencnnno +pornuecxo crnmynxnne. ern uacro nnxr nopnorpa]nuecxne marepnant, cntmar nenpncronte
ntpaxennx, sacramr cnonx ponrene no npemx cexcyantntx axron (Weinberg S., 1976). B cnom ouepet, cymecrnymr
nccneonannx, ormeuammne nypnrancxne nsrnxt n penpeccnnnoe noneenne ponrene (ThormanG., 1983).
Cornacno npenaraemo namn mnoroyponneno moenn ]ynxnnonnponannx cemtn, nnnecr moxno rpaxronart xax rnyoxoe
napymenne xnsneexrentnocrn nce cemeno cncremt. Hoonax nc]ynxnnonantnocrt cemeno cncremt, xax npannno,
npecrannxer coo no xaxnm-nno npnunnam cranmn enncrnenno ocrynntm cnoco noepxannx cemte ee cymecrnonannx,
coxpanennx nenocrnocrn n npeornpamennx ee pacnaa. B annom cnyuae nnnecr ntnonnxer cneymmne ]ynxnnn:
1. Io+eocmamu:ecra. Hnnecrnoe noneenne nosnonxer cnnsnrt nanpxxenne n coxpannrt cemtm nyrem yonnernopennx ncex
norpenocre nnyrpn cemtn, nxnmuax norpenocrt n cexcyantntx xonraxrax. 3a ]axrom nnnecra, xax npannno, cxptnaercx nonnoe
nnn uacrnunoe paspymenne cynpyxecxo nocncremt, conponoxammeecx e]nnnrom cexcyantntx ornomenn mexy
naprnepamn n paxe. Mexy raxnmn naprnepamn otuno nmeercx monuannnoe cornamenne coxpanxrt pax nesanncnmo or
ocroxrentcrn.
2. Koumpo.upvmua. Hnnecr cnmnonnsnpyer nonnoe omnnnponanne onoro yuacrnnxa na pyrnm (xax npannno,
omnnnponanne nspocnoro na peenxom), nonnt xonrpont na ncemn c]epamn ero xnsnn. axe ecnn ne ncnontsyercx
]nsnuecxoe nacnnne, uacro nspocnte yrpoxamr peenxy, naxoxmemycx n sanncnmo nosnnnn or ponrenx. Hnora +ro moryr trt
romocexcyantnte nsanmoornomennx. Hnnecr moxer npoonxartcx mnoro ner, c necxontxnmn ertmn n ono cemte, ononpemenno
nnn noouepeno. 3ro xapaxrepno nx ceme c ouent xecrxnmn nnemnnmn rpannnamn n nnyrpncementm cnnxnnem.
B npornnononoxnocrt omecrnenntm nopmam, n nnnecrntx cemtxx nosnnxaer nnyrpennee cemenoe npano (Craponnu 3.,
1991), oropaxammee crpax nepe nnemnnm mnpom n sanpemammee ntxo sa npeent cemtn. unent +rnx ceme xeprnymr cnoe
nnnnnyantnocrtm no nmx roxecrnennocrn cemte, xoropax nocnpnnnmaercx xax rpynna, unent xoropo nsanmno npnnanexar
pyr pyry, uro pacnpocrpanxercx n na nononte nsanmoornomennx. Cemente ponn npn +rom onpeenent cnao. Hoonoe
]ynxnnonnponanne cemtn rpeyer ranoro noneennx, n epemennocrn n ne nexenarentnt, nocxontxy, c ono cropont,
npnnoxr x npemennomy pacnay cemenoro mononnra, a c pyro cnococrnymr pasrnamennm cemeno rant. Coxpanenne
rant neoxonmo npexe ncero nx roro, urot ne nonyunrt penyrannm nnoxo cemtn. Ho+romy xaxt unen cemtn crapaercx
trt nepntm nernacnomy oronopy o monuannn.
Hnnecrnte cemtn, xax npannno, xnnyr samxnyro c mnnnmantntm xonnuecrnom xonraxron c nnemnnm mnpom. Hoont
opas xnsnn moxer oxcnxrtcx rem, uro omecrnennte nopmt npornnopeuar nnyrpncementm. Hnna nsnne nocnpnnnmamrcx
unenamn cemtn xax uyxaxn. Bnyrpn samxnyro cemeno cncremt moxer cymecrnonart mnoxecrno ]axropon, npepacnonarammnx
x cemeno nc]ynxnnn, ntpaxammecx n rom uncne n n nnnecre. B cnyuae nosnnxnonennx cnxsn orenout mart, xax
npannno, nocosnarentno nnn nnonne ocosnanno nepeaer e cnoe npano cexcyantnoro ocnyxnnannx orna (myxa). Vcranonnenne
xe cnxsn parcecrpa uame ncero nmeer nentm ocnanrt nosecrnne marepn na ctna. Oa napnanra nnnecrntx cnxse ncera
conponoxamrcx xon]nnxramn mexy croponamn, oycnonnenntmn nno orcyrcrnnem yxonno omnocrn, nno
neyonnernopennem cexcyantntx npnrxsann. uame mart ncxnmuaercx ns cynpyxecxo nocncremt n sannmaer no ornomennm x
ouepn amnnanenrnym nosnnnm (Craponnu 3., 1991).
Ananns nnnxnnx cementx ]axropon na nacnnne na ertmn nxnmuaer n cex paccmorpenne nonxrnx conasnxmmn
peenox. Ecnn peenox naunnaer nonnmart, uro cexcyantnoe noneenne cnoco onnartcx nnnmannx nspocntx, ro on moxer
ncnontsonart conasnxmmee noneenne c nentm nonyuennx onpeenenntx ntro. Onaxo, xax yxe nouepxnnanoct, n nmom
cnyuae sa +rnm cronr napymenne nce crpyxrypt ]ynxnnonnponannx cemtn, a ornercrnennocrt nexnr na nspocnom arpeccope.
Peenox ncera pacnennnaercx xax xeprna, nne sanncnmocrn or ocroxrentcrn, axe ecnn on npoxnnxer conasnxmmee
noneenne. B +rom xonrexcre on xnnxercx xeprno cemeno nc]ynxnnn, a ne rontxo cexcyantnoro axra nnn nepnepcnn. Ecnn
nnnecrnoe noneenne n cemte oycnonneno nnuno ncropne ponrene, ro n raxom cnyuae onn roxe moryr paccmarpnnartcx xax
xeprnt cocrnennoro rpanmarnunoro ontra, a nnnecr xax pesyntrar ecrnnx cementx cnenapnen. Taxnm opasom, on moxer
xnnxrtcx myntrnre-nepannonntm ]enomenom, nepeammnmcx ns noxonennx n noxonenne.
Homnmo nnnecra nepnoro poa, ntenxmr raxxe ncuxo.oeu:ecru, u.u cu+eo.u:ecru (crpimi), uuecm, ne
npenonarammn cexcyantntx ornomenn mexy ero yuacrnnxamn. Hpn cnmnonnuecxnx nnnecrntx ornomennxx n cemte peenox
moxer ntcrynart xax cypporar cynpyra nnn cynpyrn. Knasncynpyxecrno naxonr ntpaxenne n rom, uro ponrent naunnaer
ennrtcx c peenxom nn]opmanne rnyoxo nnunoro nnn axe cexcyantnoro xapaxrepa, enaer ctna (out) ornercrnenntm sa
cocrnennte nponemt. Hpn +rom y peenxa nosnnxamr amnnanenrnte uyncrna n nepexnnannx: c ono cropont, ropocrt sa
oxastnaemoe onepne, a c pyro oruaxnne ns-sa nenosmoxnocrn necrn ornercrnennocrt, ne coornercrnymmym nospacry n
crarycy. 3ro npnnonr x ponenomy ncanancy n cemte.
B cnyuae cnmnonnuecxoro nnnecra noneenne peenxa xapaxrepnsyercx cneymmnmn npnsnaxamn:
amnnanenrnte uyncrna nmnn n nenanncrn n apec ponrenx: c ono cropont, peenox uyncrnyer cex n ocoom,
npnnnnernponannom nonoxennn, a c pyro nocroxnno omymaer neynepennocrt n cnxsn c nenosmoxnocrtm coornercrnonart
oxnannxm. V nero moxer noxnnxrtcx uyncrno xpocrn, snocrn, oruaxnnx, xora on omymaer neaexnarnocrt apeconanntx emy
nocnann;
uyncrno nnnt, necnoconocrt onpeennrt cocrnennte norpenocrn n oxnannx, uro ntstnaer rpynocrn n
camonenrn]nxannn;
xponnuecxoe uyncrno neaexnarnocrn, neocrarouno snaunmocrn, necamocroxrentnocrn;
crpemnenne ycranannnnart nonepxnocrnte n xparxonpemennte ornomennx c ontmnm uncnom nnn. Cranonxct nspocntmn,
raxne nmn nnocnecrnnn ncntrtnamr rpynocrn n cosannn rnyoxnx, ocnonanntx na nsanmnocrn, ornomenn, nerxo ncrynamr n
nonepxnocrnte xonraxrt n, ne nonyuax yonnernopennx, nerxo nx npeptnamr, uro cnococrnyer pasnnrnm anxnn, cexcyantntx
nc]ynxnn, xomnyntcnnnocrn. 3ro cnxsano c xponnuecxnm crpaxom trt noxnnyrtmn nmtmn, xoropte conepexnnamr n
saorxrcx o nnx. Xapaxrepen nocroxnnt noncx conepmennoro naprnepa, xenanne ycranonnennx ynnxantntx ornomenn,
ocnonanntx na nsanmno nmnn. Hocne npexpamennx ouepentx ornomenn, xax npannno, nosnnxaer uyncrno nnnt, coxanennx,
yrptsennx conecrn n neonontcrno coo.
Hnnecr ne rnnnuen nx xopomo ]ynxnnonnpymmnx ceme c npxmtmn n xcntmn nnyrpncementmn nocnannxmn. C ontme
nepoxrnocrtm on moxer nosnnxart n cemtxx, nx xoroptx xapaxrepnt napymennx cnnouennocrn (cnepxnnsxne ornomennx nnn
+monnonantnax nsonxnnx), ponente nc]ynxnnn n napymennx nnyrpennnx rpannn cemtn. 3ro nosnonxer paccmarpnnart nnnecr xax
pesyntrar rnyoxo cemeno nc]ynnnonantnocrn.
3.5.2. narnoc1nxa
B nocnenee npemx noxnnnnct nccneonannx, cnnerentcrnymmne o nnnxnnn nnnecra na pasnnrne norpannuno
ncnxonaronornn (Max-Bnntxme H., 1998). Ftn ntxnnen ]enomen nocrnnnecrnoro cnnpoma, n snaunrentno crenenn
nanomnnammn nocrrpanmarnuecxoe crpecconoe paccrpocrno. Taxnm opasom, cnoenpemennax narnocrnxa annoro cemenoro
xnnennx nosnonxer npeynpenrt noxnnenne naronornuecxnx uepr nnunocrn y xeprn nnnecra, ocoenno y ere.
narnocrnponart nnnecr moxno na ocnone anannsa nn]opmannn, coomaemo unenamn cemtn o cemenom
]ynxnnonnponannn. Bcrpeuamrcx na napnanra narnocrnxn nnnecra:
npxmoe saxnnenne xnnenra o ]axre nnnecra: uame ncero +ro paccxas nspocnoro uenonexa o rpanmarnunom ercxom ontre;
rema nnnecra xocnenntm opasom ncnntnaer n nponecce npopaorxn pyrnx cementx nponem.
Moxno ntennrt npnsnaxn, nannune xoroptx n paccxase xnnenra nosnonxer c ocrarouno ontmo crenentm nepoxrnocrn
noospenart nnnecr n ercrne nno nosmoxnocrt nnnecrntx cotrn, xoropte ne ocosnamrcx nnn cxptnamrcx. 3rn npnsnaxn
xacamrcx noxnnennx n ecee xoncyntranra n xnnenra cneymmnx rem:
crpax remnort, naxoxennx n remnom nomemennn n onnouecrne, crpaxn, nosnnxammne xax pesyntrar xommapntx
cnonnenn, coepxannem xoroptx xnnxmrcx npecneonanne, yrposa nanaennx, nropxennx, nonaannx n nonymxy, ns xoropo
nentsx ntrn;
napymenne nocnpnxrnx cocrnennoro rena (enepconannsannx, oruyxenne rena, orcyrcrnne uerxocrn npecrannenn o
cocrnennom rene, mannnynxnnn c cocrnenntm renom c nentm nsexart nnnmannx x cee);
npoxnnenne ayroecrpyxrnnnoro pana (camopaspymnrentnoe noneenne: nopest na rene, uacroe nonaanne n cnryannn,
nnexymne sa coo nonpexennx);
nannune cynnnantntx mtcne, reopernuecxoro nnrepeca x camoyncrny, npoxnnxmmerocx n urennn xyoxecrnenno n
npo]eccnonantno nnreparypt; naccnnnoe cynnnantnoe noneenne, xoropoe ntpaxaercx n rom, uro uenonex uacro n neocosnanno
oxastnaercx n cnryannxx pncxa;
nonnxennt ]on nacrpoennx; +monnonantnax nanntnocrt, ecnpnunnnoe yxymenne nacrpoennx, pesxne nepement
nacrpoennx, nanpnmep, neoocnonannt nnau na ]one nepnonauantnoro omymennx paocrn;
maxcnmannsm n noneennn: nno nep]exnnonnsm, nno noneenne no rnny uem xyxe, rem nyume;
npaxenocrt no ornomennm x nmxm onpeenennoro nospacra, nona, onpeenenno +rnnuecxo rpynnt, connaamme c
+rnnuecxo npnnanexnocrtm uenonexa, conepmnnmero nnnecr;
necnoconocrt omyrnrt cocrnennoe , nneuarnenne, uro nce nponcxonr c xem-ro pyrnm, ncnxnuecxax onenax
anecresnx;
pnrnnt, xecrxn xonrpont na cnonmn mtcnxmn, crpax ]anrasnponannx;
upesmepnax ceptesnocrt n orcyrcrnne uyncrna mmopa;
cnaoe omymenne cocrnenntx rpannn, ntpaxammeecx nno n necnoconocrn onepxrt xomy t ro nn tno, nno,
naoopor, n upesmepno onepunnocrn x oxpyxammnm;
nocroxnnoe nepexnnanne uyncrna nnnt, crta n ynnxennx;
omymenne cex xeprno cexcyantntx ornomenn; uyncrno cocrnennoro eccnnnx, neymenne cxasart ner;
npaxrnuecxn nonnoe orcyrcrnne ercxnx nocnomnnann;
omymenne, uro xora-ro c xnnenrom nponsomno uro-ro yxacnoe npn orcyrcrnnn uerxnx nocnomnnann o cotrnn.
Cxptrnocrt, nseranne pasronopon o nsanmoornomennxx n cemte, o orentntx unenax cemtn;
ynepennocrt, uro nnxro ne moxer nonxrt, noepxart, npoxnnrt conepexnnanne; crpax trt ocyxenntm;
nannune cencopntx ncntmex (flashback), no npemx xoroptx nepe nsopom nnesanno noxnnxercx xaxoe-ro mecro nnn
cotrne. 3rn cencopnte ncntmxn, xax npannno, onnaxont n npononnpymrcx onnmn n remn xe paspaxnrenxmn. Bcntmxn
nosnnxamr es nonnmannx nx snauennx. Tax, nanpnmep, nosnnxmax n namxrn ocranonxa xaxercx snaxomo, no camo cotrne,
cnxsannoe c ne, ne ncnomnnaercx;
ornomenne x cexcy xax uemy-ro mepsxomy n rpxsnomy.
Cpen noontx npnsnaxon moryr ncrpeuartcx:
ornpamenne x npnxocnonennxm, nanpnmep, no npemx mennnncxnx ocneonann;
sarpynennx n nnrerpannn cexcyantnocrn n +monnonantnocrn;
coueranne cexca c arpeccne, nacnnnem, omnnnponannem nnn naccnnnocrtm;
nacnntcrnennoe crpemnenne conasnxrt nno, naoopor, acexcyantnocrt;
ornomenne x cexcy, xax x uemy-ro esnnunocrnomy, mexannuecxomy;
cexcyantnax axrnnnocrt n couerannn co snocrtm n xenannem oromcrnrt;
nosnnxnonenne +pornuecxoro nosyxennx xax peaxnnn na ocxopnenne, ynnxenne nnn snocrt;
nerxocrt n ycranonnennn cexcyantntx ornomenn c nesnaxomtmn nmtmn n sarpynennx n ycranonnennn +monnonantno
nnsxnx xonraxron;
cexcyantnoe anxrnnnoe noneenne;
cexcyannsannx ncex snaunmtx ornomenn;
orcyrcrnne nept n nosmoxnocrt trt cuacrnnntm;
oxsnt myma, crpemnenne xonrponnponart rpomxocrt ronoca, rnxo ronopnrt, rnxo cmexrtcx, ne nsanart nnxaxnx snyxon
no npemx cexca.
Innoresa o nnnecre moxer trt ntnnnyra npn nannunn n paccxase xnnenra necxontxnx ns ntmenepeuncnenntx
npnsnaxon.
B cnyuae, ecnn xnnenrom xnnxercx peenox, na neoxonmocrt onee rmarentno narnocrnxn nnnecra moryr yxastnart
cneymmne npnsnaxn:
perpeccnx, ro ecrt nosnpamenne x onee pannnm ]opmam noneennx (nanpnmep, neepxanne moun nnn cocanne ontmoro
nantna peenxom, xoropt panee yxe cnpannncx c +rnmn nponemamn);
nnesanno nosnnxmne crpaxn, ocoenno oxsnt remnort, myxunn, nesnaxomtx; crpax xaxnx-ro cnenn]nuecxnx cnryann
nnn ecrnn (nanpnmep, peenox neoxcnnmo onrcx ntxonrt ns oma nnn ne xouer ocranartcx neuepom c xem-ro ns nspocntx);
noern ns oma;
pannxx n nnrencnnnax cexcyannsannx: uacrax macrypannx nnn macrypannx n omecrnennom mecre;
ne coornercrnymmne nospacry cexcyantnte nrpt;
npomncxynrer nnn upesmepno conasnxmmee noneenne co nspocntmn.
nx omxontnnxon nanonee omnmn cnmnromamn xnnxmrcx rpenora, nounte xommapt, ayrnunoe noneenne, yxot n
cex, enpeccnx, oxsnnnocrt, upesmepnt xonrpont, arpeccnnnoe n anrnconnantnoe noneenne.
ern mxontnoro nospacra nanonee uacro pearnpymr na nnnecr noxnnennem crpaxon, nountx xommapon, mxontntx
nponem, arpeccnnnoro noneennx, rnnepaxrnnnocrn n perpecca x onee pannnm ]asam pasnnrnx.
B nopocrxonom nospacre n pesyntrare nnnecra moryr noxnnrtcx enpeccnx, cynnnantnoe n camopaspymnrentnoe
noneenne, comarnuecxne xanot, npornnosaxonnte ecrnnx, noern ns oma n snoynorpenenne napxornuecxnmn nemecrnamn.
Xeprnt nnnecra n nopocrxonom nospacre c rpyom ncrynamr no nsanmoornomennx co cnepcrnnxamn, uro ocnoxnxer connantnym
aanrannm n uacro ntnyxaer nopocrxa nnont nosnpamartcx x nacnntnnxy.
B ro xe npemx orcyrcrnne cnmnromon ne xnnxercx noxasarenem roro, uro nacnnne ne nponsomno. Kax noxasann nccneonannx
(Gomes- Schwartz et. al., 1990), y 30% ere cnmnromt napymenn pasnnnnct uepes 18 mecxnen nocne rpanmt.
Orcyrcrnne cnmnromarnxn y xeprn nnnecra moxer trt cnxsano c noannennem (penpeccnponannem) nepexnnannx,
ntrecnennem ero n nocosnanne; pacmennennem Self xax ]opmo ncnxonornuecxo samnrt; orcyrcrnnem cnmnromon
nocrrpanmarnuecxoro crpecconoro paccrpocrna na nepno ocneonannx (Koponenxo H. H., mnrpnena H. B., 2000).
Homnmo nnnecra nepnoro poa, moxno narnocrnponart cnmnonnuecxn nnnecr, nocnecrnnx xoroporo nx ere moryr trt
ne menee rpanmarnuntmn. K ero npnsnaxam ornocxr:
conmecrnt npocmorp nopnorpa]nuecxnx nneo]nntmon, urenne +pornuecxo nnreparypt, paccxastnanne cantntx
anexoron;
ncnontsonanne nenensypno nexcnxn n npncyrcrnnn peenxa;
npetnanne peenxa n ono nocrenn c ponrenxmn;
nanmenne ponrene n nnxnem ente nnn es oext;
emoncrpannx nonontx opranon n nne nomennx oneramme oext, nouepxnnamme nononte oprant, nno
npospauno oext;
orxponennte pasronopt ponrene co cnonmn ertmn o cocrnenno cexcyantno xnsnn n cexcyantno xnsnn ere;
sanyrnnanne ere epemennocrtm;
crporn xonrpont na ncemn onacrxmn xnsnn peenxa;
nponepxa oext, nnxnero entx na npemer nannunx cexcyantno nnsocrn;
otcx xapmanon, nnuntx cymox, xomentxon;
cnnmxom cyponoe naxasanne sa nesnaunrentnte nponnnnocrn;
sanper na nannune y peenxa cexperon n ran;
xonrpont pyxecxnx ornomenn peenxa;
nocnymnnanne pasronopon peenxa c pystxmn, ranoe npourenne ero nennnxon, nponepxa ero +nexrponno nourt;
xonrpont sa rnrneno ntpocmero peenxa;
ocxopnrentnte sameuannx cexcyantnoro xapaxrepa.
Tpanmarnsannx n cnyuaxx cnmnonnuecxoro nnnecra moxer npoxnnrtcx nosxe, n onee nosnem nospacre n nne cnoxnocre n
ntcrpannannn rpannn n, xax cnecrnne, rpynocre n nocrpoennn spentx ornomenn.
3.5.3. Hcnxonornuecxan nouomt
Moxno ntennrt na ocnonntx nanpannennx ncnxonornuecxo nomomn cemte n cnryannn nnnecra.
Hcnxonornuecxax nomomt nspocnomy uenonexy xeprne nnnecra
B cnyuae ntxnnennx nnnecra nepnoro poa saaue ncnxonora xnnxercx nomout oparnnmemycx npnnxrt n nepepaorart
rpanmarnuecxn ontr. Baxno ocymecrnnxrt paory na rpex yponnxx:
+monnonantnom: orpearnponanne noannenntx uyncrn no ornomennm x arpeccopy n ocrantntm unenam cemtn
(remrantrrexnnxa nycroro cryna, mero cemeno paccranonxn F. Xennnnrepa, aprrepanenrnuecxne rexnnxn n npnemt);
xornnrnnnom: nosnrnnnax pennrepnperannx rpanmarnuecxoro ontra n npnanne cmtcna nponsomememy, ocosnanne
cocrnenno ponn n cemenom ]ynxnnonnponannn (mero renoconnorpammt A. Byrneneprep; paora c cemeno ncropne;
paora c pannnmn ercxnmn nocnomnnannxmn no A. Anepy; meronxa Cemente ]ororpa]nn n p.);
noneenuecxom: nomomt n nocrpoennn ornomenn c unenamn cemtn, c nnxamnm oxpyxennem, c connymom n nenom
(ponente nrpt, ncnxopama, connopama n p.).
B cnyuae ntxnnennx cnmnonnuecxoro nnnecra paora onxna trt nanpannena na nomomt xnnenry n ntcrpannannn
cocrnenntx rpannn n spentx mexnnunocrntx ornomenn.
Hcnxonornuecxax nomomt peenxy, nepexnnmemy nnnecr
Ecnn peenox xeprna nnnecra nepnoro poa, ro ncnxonornuecxax nomomt nopasymenaer:
paory c camnm peenxom n ero cnmnromarnxo, opnenrnponannym n nepnym ouepet na ero noepxxy n nomomt n
orpearnponannn uyncrn;
paory c cemte: n sanncnmocrn or ntxnnenno cemeno nc]ynxnnn, paora c cemte moxer trt nanpannena na
xoppexnnm cynpyxecxnx ornomenn, ocosnanne n nsmenenne cementx cnenapnen n p.;
paory c arpeccopom (ecnn nnnecrnoe noneenne erepmnnnponano nnunocrno naronorne arpeccopa).
B cnyuae ntxnnennx cnmnonnuecxoro nnnecra ncnxonornuecxoe xoncyntrnponanne npnsnano nomout n ntcrpannannn
nnyrpennnx rpannn cemtn n nnnnnyantntx rpannn ee unenon.
Ecnn ponrenn, peenox xoroptx cran xeprno nnnecra, onnnxmr ero n ne nepxr ero paccxasam, ro +ro moxer ycnnnrt
rpanmarnsannm n npnnecrn x yxymennm ero cocroxnnx (Finkelhor D., 1987). Cnoconocrt peenxa nepexnrt rpanmy sanncnr or
ponrentcxo saort. Taxnm opasom, urot mnnnmnsnponart ncnxonornuecxne nocnecrnnx nnnecra nx peenxa, neoxonmo
oecneunrt emy aexnarnym cemenym noepxxy.
3.6. CMEPTL HAEHA CEMLH
Mt onnaxnnaem roro, xoro norepxnn, a onxnt t paonartcx romy, uro nmenn noome.
K. r. Vo..c
Cmeprt +ro nerpantnoe cotrne, xoropoe mt npnntxnn oxpamnnart n nner crpaxa.
H. B.o+
3.6.1. menouenonornn xpnsnca
Cmeprt unena cemtn ono ns camtx cnntntx norpxcenn n xnsnn xax orentnoro uenonexa, rax n cemtn n nenom. Bnnxnne
+roro cotrnx na cemenym cncremy onpeenxercx snaunmocrtm nx nee ymepmero, ero ]ynxnnonantno narpyxennocrtm,
crarycom, crenentm +monnonantno nnsocrn c pocrnennnxamn. Horepx unena cemtn (ocoenno nspocnoro) moxer npnnecrn x
noxnnennm ]ynxnnonantno nycrort n cemeno cncreme, npnnoxme x neoxonmocrn nepepacnpeenennx n ne pone n
]ynxnn.
Cuep1t peenxa
Peaxnnx unenon cemtn na cmeprt peenxa sanncnr or ero nospacra, craryca n xonnuecrna ere n cemte. Hcxnmunrentno
rxxeno ona moxer nepexnnartcx, ecnn peut ner o enncrnennom nnn ocoom peenxe. Cnexrp uyncrn, ntstnaemtx cmeprtm
peenxa, ocrarouno mnpox: ponrenn ncntrtnamr oruaxnne, rocxy, cmxrenne, snocrt x rem, xro ocrancx xnn nnn xax-ro nnnonen
n cmeprn peenxa n p. uyncrno nnnt, rante crpaxn n sanyxennx, nppannonantnte mtcnn, nosnnxammne no npemx
nepexnnannx raxo norepn, moryr oxastnart npononrnponannoe nnnxnne na xnsnt unenon cemtn. Hponema uacro ocnoxnxercx
rem, uro ponrenn, norpyxennte n cocrnennte nepexnnannx, ne moryr noepxart pyrnx ere, cnococrnyx raxnm opasom
nosnnxnonennm y nnx omymennx ornepxennx, onnouecrna, naxasannocrn n nenmnn.
Cuep1t pon1enn
Cmeprt ponrenx npnnonr x nosnnxnonennm nenonno cemtn n opasonannm ]ynxnnonantntx nycror, uro nneuer sa
coo neoxonmocrt peoprannsannn crpyxrypt cemtn (npexe ncero poneno).
Moxno onncart necxontxo rnnon peaxnn cynpyrn (cynpyra) na cmeprt naprnepa:
1. Aexnarnax peaxnnx, nxnmuammax nopmarnnnoe nepexnnanne +ranon ropenannx, noncx nnyrpennnx cementx pecypcon
nx npeoonennx ropx npn coxpanennn nepapxnuecxnx napamerpon cemtn n nserannn ponentx nnnepcn.
2. Honnax xonnenrpannx na erxx, noncx yremennx n ercxo-ponrentcxnx ornomennxx. annax peaxnnx moxer ocnoxnxrtcx
crpemnennem ponrenx narn nonnomenne ymepmero naprnepa n onom ns ere, uro nnocnecrnnn sarpynxer cenapannm annoro
peenxa or cemtn.
3. Vxo ponrenx n cocrnennte nepexnnannx n orcrpanenne or cemtn, or ntnonnennx ponrentcxnx ]ynxnn, uro
npnnonr x noxnnennm y ere uyncrna onnouecrna, ornepxennocrn n nnnt sa nponsomemee.
4. Ftcrpoe nxnmuenne ponrenx n +monnonantno nnsxne ornomennx c nontm naprnepom c nentm xomnencannn rpanmt n
cnxsn co cmeprtm cynpyra (cynpyrn). B +rom cnyuae nennxa nepoxrnocrt nenonnmannx co cropont ere, nosnnxnonenne y
nocnennx snocrn, arpeccnn, omymennx npearentcrna ymepmero ponrenx.
Hepexnnanne norepn peenxom ponrenx nmeer cnon ocoennocrn. uem mname peenox n uem menee aexnarno ero nospacry
oxcnenne yxoa ponrenx, rem ontme pncx nosnnxnonennx n yymem pasnnuntx nnunocrntx paccrpocrn, nponem n
nocrpoennn mexnnunocrntx ornomenn, ocoenno n cnyuae nnesanno rparnuecxo cmeprn.
Cynnn unena ceutn
Ho cynnnom (camoyncrnom) nonnmamr ocosnannoe nnmenne uenonexom cex xnsnn. B xnaccn]nxannn ocnonntx
cynnnantntx mornnon na nepnom mecre croxr rax nastnaemte nnuno-cemente mornnt, cnxsannte c cementmn xon]nnxramn,
pasnoom (n rom uncne n ponrentcxnm), onesntm, cmeprtm nnsxnx, onnouecrnom, nepasenenno nmontm, ocxopnennxmn co
cropont oxpyxammnx. Pont cemtn n xonrexcre cynnnantnoro noneennx ee unenon tna npoanannsnponana A. I. Ampymono n
H. H. Hocronanono. Onn nouepxnnann, uro cynnnonornuecxn cement narnos xnnxercx cocranno uacrtm narnocrnxn
cementx nc]ynxnn, rax xax on nosnonxer onpeennrt, moxno nn n nponecce repannn onepertcx na cemtm, nno, naoopor,
neoxonmo orpanrt cynnnenra or ee rpanmnpymmero nnnxnnx.
Ontr name repanenrnuecxo npaxrnxn nosnonnn nam ntennrt cneymmne mnxpo- n maxpocncremnte cemente ]axropt,
erepmnnnpymmne cynnn:
1. upycrpannx norpenocrn n marepnncxo nmnn.
2. Orcyrcrnne ornoncxo ]nrypt n pannem ercrne.
3. Hnnepcnx nepapxnn (nnsxn anropnrer ponrene).
4. omnnnpymmax pont onoro ponrenx n +monnonantnax orcrpanennocrt pyroro.
5. Hcnxonaronornx nspocnoro unena cemtn, npononnpymmax +monnonantno necranntnym armoc]epy n cemte n renecnte
naxasannx peenxa.
6. Cemente nc]ynxnnn (nsment, pasnot, xon]nnxrt mexy cynpyramn, npaxenocrt, xnmnuecxne sanncnmocrn,
nnrentnte onesnn unenon cemtn).
Cynnnantnoe noneenne onee mnpoxoe nonxrne, nxnmuammee n cex, nomnmo cynnna, cynnnantnte noxymennx,
nontrxn n npoxnnennx. Hoxymennxmn cunramr nce cynnnantnte axrt, ne sanepmnnmnecx nerantntm ncxoom no npnunne, ne
sanncxme or cynnnenra (nanpnmep, cnoenpemennax peannmannx). Cynnnantnte nontrxn npecrannxmr coo emoncrparnnno-
ycranonounte ecrnnx, npn xoroptx cynnnenr uame ncero snaer o esonacnocrn npnmenxemtx nm cpecrn camoyncrna.
Cynnnantnte npoxnnennx nxnmuamr n cex cynnnantnte mtcnn, namexn n ntcxastnannx, ne conponoxammnecx xaxnmn-nno
ecrnnxmn, nanpannenntmn na nnmenne cex xnsnn. Cynnnantnoe noneenne n nexoroptx cnyuaxx moxer paccmarpnnartcx xax
mannnynxrnnnt cnoco npnnneuennx x cee nnnmannx. Ha nnnnnyantnom yponne cynnnantnte npoxnnennx moryr trt
ne+]]exrnnno nontrxo yonnernopennx unenom cemtn cnonx norpenocre; na mnxpocncremnom yponne cnocoom
crannnsannn cemeno cncremt; na maxpocncremnom yponne cynnnantnoe noneenne moxer trt oycnonneno ecrnnem
cementx cnenapnen.
Cynnn rxxenoe ncntranne nx nce cemtn. Cynnn nepexnnaercx c ontme ocrporo ns-sa uyncrn crta, nnnt,
arpeccnn n apec ymepmero. Ha nnnnnyantnom yponne ]ynxnnonnponannx cemeno cncremt axryannsnpymrcx pasnoopasnte
samnrnte mexannsmt (orpnnanne, ntrecnenne, nnrennexryannsannx, cmemenne n p.). Ha mnxpocncremnom yponne cotrne
sarparnnaer ncm cncremy: xax n cmeprt, ntsnannax pyrnmn npnunnamn, cynnn onoro ns unenon cemtn neer x nepecrpoxe
crpyxrypt nce cemeno cncremt n ornomenn nnyrpn nee. B nepnt momenr nocne rparnuecxoro cotrnx cemtx moxer
nontrartcx cnnornrtcx, urot cnpannrtcx co crpaxom, ontm n crtom. Ha maxpocncremnom yponne nx noepxannx opasa
narononyuno cemtn uacro cosaercx nerena, cxptnammax peantnym npnunny cmeprn. Cynnn moxer crart sanperno nx
ocyxennx remo: saxnmuaercx nernacnt oronop ymonuannx o cynnne n camom cynnnenre, cornacno xoropomy unent
cemtn nseramr ronopnrt o ymepmem n ocroxrentcrnax ero cmeprn. Moxer raynponartcx cama rema cynnna. Onaxo nannune
raxo cemeno rant moxer oxastnart nnnxnne na xnsnt unenon cemtn naroapx rpancrenepannonntm cnxsxm.
Hpnuep
Cnernana M., 39 ner, n paxe 18 ner, mart nonx ere Anpex 16 ner n Anexcex 10 ner. Oparnnact sa xoncyntranne no nonoy noneennx cnoero
crapmero ctna Anpex. Mantunx rpenoxnt, nneuarnnrentnt, cxnonnt x nnrentntm nepexnnannxm: uacro nnauer, crpaaer ecconnnne. B nocnenee
npemx cran saronapnnart o rom, uro on nexpacnnt, rnynt, nnxomy ne nyxen n nyume t emy ymepert. Ha mnxpocncremnom yponne nc]ynxnn ne
ntxnneno: myx raxxe oecnoxoen noneennem peenxa, on npnmen na xoncyntrannm n npoxnnn roronnocrt x corpynnuecrny. Hpn paore co nce cemte
ncnxonorn oparnnn nnnmanne na nsanmoecrnne marepn co crapmnm ctnom, npoxnnxmmeecx n upesmepno onexe, nontmennom yponne xonrponx, uro
xauecrnenno ornnuanoct or ee cnocoa omennx c mnamnm peenxom. Cnernane tna npenoxena nnnnnyantnax repannx. B xoe paort na
renorpammo tna ntxnnena crtnax cemenax rana ee oren noxonunn xnsnt camoyncrnom. Ho annennem aymxn, marepn orna, crapmn
peenox, ponnmncx uepes necxontxo ner nocne rparnuecxoro cotrnx, tn nasnan nmenem ea. Myx o +rom cotrnn nnuero ne snaer, on ynepen, uro
oren xent ymep n pesyntrare onesnn. C roamn y Cnernant crann pasnnnartcx crpaxn, uro ee ctn nonropnr cyty orna rpenoxnoro, ne ynepennoro n
cee uenonexa, noxonunnmero c coo n noptne oruaxnnx. Taxnm opasom nponema, nosnnxmax na maxpocemenom yponne, npoxnnnact na nnnnnyantnom
n mnxpocemenom yponnxx.
Pxom anropon tnn ntenent cxonte crann nepexnnannx yrpart nnsxoro uenonexa (ere F., 1999; Hanarnc I., 1999;
Bneep H. F., 2000; Fpayn x., Kpncrencen ., 2001; Kmnep-Pocc 3., 2001):
1. Oeneueuue u.u uor. Peaxnnx nspocntx na +ro crann, xax npannno, nocnr comarnuecxn xapaxrep n moxer npoxnnxrtcx
n norepe annernra, mtmeuno cnaocrn, anarnunocrn, nnora cmenxmmecx npemenno cyernnno nonnxnocrtm, omymennn
nepeantnocrn nponcxoxmero. Peenox na +ro crann uacro naunnaer nserart xonraxron, npoxnnxx renennnm x ayrnsannn,
nno emoncrpnpyer cnntnte +monnonantnte peaxnnn (nnau, ncrepnxa, ncntmxn rnena).
2. Ompuauue c+epmu. unent cemtn moryr necrn cex rax, yro nx nnsxn ne ymep; xyr ero, pasronapnnamr c nnm.
3. Cmpaoauue, ocmpa cropoi, oesopeauusau. annax cranx ornnuaercx noxnnennem y unenon cemtn rocxn, oruaxnnx,
omymennx nycrort n onnouecrna, ecnomomnocrn, coxanenn no nonoy cnonx npomntx ecrnn n mtcne n ornomennn
ymepmero, snocrn na nero. Hoonax amnnanenrnocrt cranonnrcx ncrounnxom uyncrna nnnt, xenannx yennnrtcx. Ha +rom +rane
ormeuamrcx paspaxnrentnocrt, cnoxnocrn n oprannsannn exrentnocrn. Xapaxrepna norpyxennocrt n nocnomnnannx o
ymemem n ero neannsannx. Hnora nosnnxaer px comarnuecxnx peaxnn: sarpynennoe txanne, mtmeunax cnaocrt, acrennx,
yrpara +neprnn, cnnxenne annernra, napymenne cna.
4. Peopeauusau, conpoeoroamuac v+euiueuue+ uumeucueuocmu cropou, npuumue+ vmpami :.eua ce+iu u cuureuue+
ouvueuu nooae.euuocmu. Ha +ro crann nponcxonr nopmannsannx xnsnn cemtn. Hepexnnanne yrpart nporexaer n nne
nepnonuecxnx xpnsncon, nonoom nx nosnnxnonennx xoroptx cnyxar cemente art n npasnnxn (cnnpom roonmnnt).
5. Boccmauoe.euue. unent cemtn naunnamr nepecrpannart cnom xnsnt, ymentmaercx sanncnmocrt or norepn. Ononenmne
cynpyrn moryr nauart crponrt nonte ornomennx.
6. Hpoecc eopeeauu. 3ro nepexnnanne yrpart nnsxoro uenonexa. C ero nomomtm uenonex cnpannxercx c ontm norepn,
nocrenenno nnont operax uyncrno pannonecnx n nonnort xnsnn. Iopenanne xnnxercx cnocoom noccranonnennx unenon cemtn
nocne cmeprn nnsxoro.
B nponecce ropenannx ntenxmr cneymmne xpnrnuecxne nepnot npemenn:
Hepnte 48 uacon. 3ror nepno xapaxrepnsyercx moxom or nepenecenno yrpart n orxasom nonepnrt n nponsomemee.
Hepnax neenx. Bxnmuennocrt n oprannsannm n nponeenne noxopon nosnonxer unenam cemtn ornneutcx or rxxentx
nepexnnann. Mexy rem y nexoroptx ns nnx moxer nanmartcx omymenne +monnonantnoro n(nnn) ]nsnuecxoro ncromennx.
25 neent. unent pacmnpenno cemtn n pystx nosnpamamrcx x cnonm noncenenntm saoram nocne noxopon, uro
moxer ntsnart y nepexnnmero yrpary omymenne noxnnyrocrn, onnouecrna, nycrort.
612 neent. Peaxnnx moxa npoxonr, n ocosnaercx peantnocrt norepn. B +ro npemx unent cemtn moryr nepexnnart
pasnoopasnte +monnn: or rocxn n oruaxnnx o ncntmex rnena.
3-12 mecxnen. Bosnnxaer omymenne ecnomomnocrn, moxer ormeuartcx perpeccnnnoe noneenne unenon cemtn.
Heocosnanaemtm mexannsmom, nosnonxmmnm cemte cnpannrtcx c nepexnnannem norepn, nepexo ntcrynaer cnmnromarnsannx
onoro ns unenon cemtn nnn noxnnenne nenrn]nnnponannoro nannenra, crannnsnpymmero cemenym cncremy. Hexoropte
unent cemtn omymamr enpeccnm, pyrne c ronono yxoxr n paory. B +ror nepno moxer trt sauar nnn poxen peenox,
xoropt, xax npannno, ntnonnxer samemammym ]ynxnnm.
12 mecxnen. Hepnax roonmnna cmeprn +ro ncera snaunmoe cotrne, cnenn]nxa nepexnnannx xoroporo sanncnr or
ocoennocre npoxnnannx npetymnx cran.
1824 mecxna. Cemtx, nepexnnmax yrpary, nosnpamaercx x npexne xnsnn.
Hpoxoxenne cemte onncanntx cran nocnr nnnnnyantnt xapaxrep. Hx nocneonarentnocrt n nnrentnocrt moryr
nsmenxrtcx.
K. Hsap ormeuaer, uro ropenanne nmeer upesntuano naxnoe snauenne nx ncnxonornuecxo aanrannn nnnnna (Hsap
K., 1999). Ono nosnonxer emy cxnrtcx c yrparo, aanrnponartcx x ne. B onpeenennom cmtcne rope npeocrannxer
nosmoxnocrt orart nocnenn onr nancera ymememy nmnmomy uenonexy.
3. upe nasnan nponecc aanrannn x necuacrtm paoro cxopn. Conpemennte nccneonarenn xapaxrepnsymr ee xax
xornnrnnnt nponecc, nxnmuammn nsmenenne mtcne o ymepmem n noncx cnoero mecra n nontx ocroxrentcrnax (Stroeve M. et
al., 1992).
Tnnnunoe npoxnnenne cxopn rocxa no ymepmemy. Ona conponoxaercx nanxsunntmn mtcnxmn n ]anrasnxmn o nancera
ymemem. Mecra n cnryannn, cnxsannte c nnm, npnoperamr ocoym snaunmocrt. Ero nnno xaxercx noncmy. Hponaaer nnrepec
x npexe naxntm cotrnxm, x cnoe nnemnocrn. Hoonte peaxnnn orpaxamr paory cxopn, onaxo n cnyuae nx rnneprpo]nn n
cosannx xyntra ymepmero onn moryr npnoperart naronornuecxn xapaxrep.
Bo npemx ropenannx nponcxoxr nsmenennx nenrnunocrn unenon cemtn. Ho+romy naxnax cocrannxmmax paort cxopn
saxnmuaercx n ntpaorxe nonoro nsrnxa na cex, noncxe nono nenrnunocrn.
Hnora cmeprt nnsxoro uenonexa oxastnaer na unenon cemtn nacrontxo rnyoxoe nosecrnne, uro rpeyercx
npo]eccnonantnax ncnxonornuecxax nomomt. Pncx ocnoxnenno peaxnnn nmemr ponrenn, norepxnmne peenxa, a raxxe nmn,
nnsxne xoroptx nornnn nacnntcrnenno cmeprtm, n pesyntrare anapnn, yncrna, camoyncrna.
Btenxmr rpn vpoeu pucra n cnryannxx nepexnnannx ropx.
1. Mnnnmantnt pncx. unent cemtn orxptro ntpaxamr cnon uyncrna, oxastnamr noepxxy pyr pyry n npnnnmamr ee co
cropont pacmnpenno cemtn, pyse, cocee. Coxpanxercx cnoconocrt nenrn]nnnponart nponemt n ncxart nyrn nx
paspemennx
2. Cpenn pncx. Peaxnnx ropx nporexaer c ocnoxnennxmn: y orentntx unenon cemtn moryr nanmartcx enpeccnnnte
peaxnnn; cemtx ne npnnnmaer noepxxy. annte peaxnnn moryr ocnoxnxrtcx n cnyuae nannunx mnorouncnenntx npetymnx
norept, nepaspemenntx xon]nnxron c ymepmnm.
3. Btcoxn pncx. V unenon cemtn moxer noxnnrtcx +xcnenrpnunoe (rpyoe, xecroxoe) noneenne; rxxenax enpeccnx;
nontrxn n yrposa cynnna; snoynorpenenne nexapcrnamn nnn anxoronem; rxxenax ecconnnna. K +ro xe xareropnn ornocxrcx
cnryannn nonnoro orcyrcrnnx npoxnnennx ropx n cemte.
B cnyuae cpenero n ntcoxoro pncxa cemtx nyxaercx n nomomn cnennanncron: cementx ncnxonoron, ncnxnarpa,
ncnxorepanenra, connantnoro paornnxa.
K namo.oeu:ecru+ cu+nmo+a+, conponoxammnm nepexnnanne ropx, moxno ornecrn cneymmne:
sarxnynmeecx nepexnnanne ropx (necxontxo ner);
saepxxa peaxnnn na cmeprt nnsxoro (ner ntpaxennx crpaann n reuenne nyx n onee neent);
cnntnax enpeccnx, conponoxammaxcx ecconnnne, nanpxxennem, ynpexamn n cno apec;
noxnnenne onesne ncnxocomarnuecxoro xapaxrepa (xsnennt xonnr, penmarnuecxn aprpnr, acrma, mnrpenn,
nepoepmnr n r. .);
nnoxonpnx n, nosmoxno, pasnnrne cnmnromon, or xoroptx crpaan ymepmn;
cnepxaxrnnnocrt: uenonex, nepenecmn yrpary, naunnaer pasnnnart axrnnnym exrentnocrt, ne omymax ont yrpart;
nencronax npaxenocrt, nanpannennax npornn xonxperntx nme, uacro conponoxaemax yrposamn;
nonnoe nsmenenne crnnx xnsnn;
cnnxenne +monnonantno uyncrnnrentnocrn;
+monnonantnax nanntnocrt, pesxne nepexot or crpaann x ypno paocrn;
cynnnantnte mtcnn n namepennx;
nsmenenne ornomennx x pystxm n pocrnennnxam, yxo or xonraxron c nnmn nnn upesmepnax nanxsunnocrt;
nseranne connantno axrnnnocrn; nporpeccnpymmax yennennocrt.
Hamn tnn npoanannsnponant n onncant necxontxo rnnon nc]ynxnnonantntx peaxnn cemeno cncremt n cnryannn
norepn onoro ns ee unenon.
7. Peaeupoeauue no munv c.uuu. Hanmaercx n cnryannxx, xora unent cemtn xon]nmnpymr n nontrxe cnpannrtcx c
ontm norepn. Cmeprt nnsxoro pocrnennnxa napymaer nenocrnocrt cemtn n axryannsnpyer pasnnunte crpaxn.
Ocnanenne (pasmtnanne) nnyrpennnx rpannn cemtn, xax npannno, nosnonxer ee unenam omyrnrt noepxxy, ynepennocrt n
rom, uro onn ne onnoxn n cnoem rope, onaxo +ro npnnonr x ycnnennm nnemnnx rpannn n connantno nsonxnnn cemtn.
Cnnxaercx uacrora connantntx xonraxron n nosmoxnocrt nx unenon cemtn nonyuart nomomt nsnne. Taxo cnoco pearnponannx
ne nomoraer cemte cnpannrtcx c ropem, a xponn]nnnpyer ero ncnecrnne noepxxn unenamn cemtn onesnenntx peaxnn pyr
pyra.
8. Peaeupoeauue no munv uso.uu. Bcrpeuaercx n perpo]nexcnnntx cemtxx, unent xoroptx nepexnnamr rope nyrem
monuannnoro yxoa, ne noxastnax pyr pyry cnoe onn. Taxo rnn pearnponannx xapaxrepnsyer xecrxne nnyrpennne rpannnt
cemeno cncremt, oycnonnnnaer rpynocrn nonyuennx unenamn cemtn noepxxn pyr y pyra n xnnxercx ncrounnxom nx
nporpeccnpymmero onnouecrna.
9. Peaeupoeauue no munv pacuen.euu. Xapaxrepno nx ceme, n xoroptx ]ynxnnx ropenannx enernpyercx onomy ns ee
unenon. On onnaxnnaer ymepmero, oprannsyer pnryantnte ecrnnx (roonmnna cmeprn, ent poxennx ymepmero n p.),
nomoraer coxpannrt namxrt o ymemem. C ono cropont, ropmmmn unen cemtn oxastnaercx n cnoeopasno nsonxnnn n
nonyuaer mano noepxxn or ocrantntx, nnora cranonxct oexrom paspaxennx n arpeccnn. C pyro cropont,
anecresnponannte unent cemtn nnxancynnpymr cnom ont n ncrannnpymrcx or nenepenocnmo cnryannn, samnmaxct raxnm
opasom or ocosnannx neornparnmocrn nponsomemero.
10. Peaeupoeauue no munv sa+eueuu. Hpoxnnxercx n rom, uro cnycrx neontmo npomexyrox npemenn nocne cmeprn unena
cemtn noxnnxercx ero samecrnrent (poxaercx nont peenox, xax, nanpnmep, n cnyuae Cantnaopa ann; ononenmn cynpyr
ncrynaer n nont pax).
11. Peaeupoeauue no munv neper.m:euu. Cnxsano c noxnnennem n cemte nenrn]nnnponannoro nannenra, xoropt
nosnonxer unenam cemtn ornneutcx or onesnenntx nepexnnann, cnxsanntx c norepe, n cxonnenrpnponartcx na pemennn ero
nponem (nnesannax onesnt, neoxnanno noxnnnmnecx rpynocrn n noneennn nnn oyuennn y peenxa, anxoronnsm n p.).
Hnora noxnnenne nenrn]nnnponannoro nannenra nomoraer coxpannrt pannonecne cemeno cncremt, npeocrannxx cemte
nosmoxnocrt cnnornrtcx n saore o onom ns ee unenon.
Btmenepeuncnennte peaxnnn xnnxmrcx nc]ynxnnonantntmn, rax xax memamr unenam cemtn n nonno mepe npoxnrt cnoe
rope n orpearnponart cnxsannte c nnm +monnn. Hanonee onrnmantntm napnanrom xnnxercx cnryannx, xora unent cemtn
coxpanxmr cnoconocrt cntmart, nonnmart pyr pyra, oxastnart noepxxy pyr pyry n npnnnmart ee nsnne, ne nserart
pasronopon o ymepmem, ne noannxrt n ne cxptnart cnon nepexnnannx no nonoy cnyunnmerocx.
B nocnenee npemx mnpoxoe pacnpocrpanenne nonyunna xonnennnx paort c ropmmmnm xnnenrom x. B. Bopena. On
paccmarpnnaer peaxnnm ropx n coornercrnnn c uertptmx saauamn, xoropte onxnt trt ntnonnent nepexnnammnm yrpary.
Bopen cunraer +ror noxo nnsxnm x reopnn 3. upea o paore ropx (paore cxopn), yontm nx xnnnnnncron.
Konnennnx x. B. Bopena tna ncnontsonana namn nx onncannx saau, xoropte neoxonmo pemnrt cemte n nponecce
ropenannx. annax moent raxxe moxer npnmenxrtcx n nenxx narnocrnxn, nocxontxy nosnonxer nonxrt, xaxne saaun yxe
pement cemte, a xaxne eme rpeymr pemennx.
Hepnax saaua ropx npusuauue qarma nomepu. Orpnnanne ]axra cmeprn unena cemtn ona ns nanonee uacro
ncrpeuaemtx peaxnn. Orpnnanne n cemte moxer npoxnnxrtcx na pasnnuntx yponnxx (nnnnnyantnom, mnxpo- n max-
pocncremnom) n npnnnmart pasnte ]opmt (orpnnanne ]axra norepn, ee snaunmocrn nno neoparnmocrn). Ecnn cemtx ne
npeoonenaer orpnnanne, repxercx nosmoxnocrt npoxnrt o xonna norepm nnsxoro uenonexa, npnnxrt +ror ]axr n oprannsonart
cnom xnsnt no-nonomy.
Orpnnanne ]axra norepn moxer naptnponart or nerxoro paccrpocrna o rxxentx ncnxornuecxnx ]opm, xora uenonex
npononr necxontxo ne n xnaprnpe c ymepmnm, npexe uem sameuaer, uro ror ymep. Onaxo uame ncrpeuaercx menee
naronornunax ]opma npoxnnennx orpnnannx, nasnannax Iopepom mymn]nxanne. B raxnx cnyuaxx uenonex coxpanxer nce rax, xax
tno npn ymepmem, urot nce npemx trt rorontm x ero nosnpamennm.
Hpnuep
Cemtx n pesyntrare necuacrnoro cnyuax norepxna out 12 ner. Cnycrx nonropa roa nocne cmeprn enouxn ponrenn npoonxamr crannrt nx nee
crononte npnopt, ynpamr ee xomnary, noxynamr e oexy. Myx onee aexnarno nocnpnnnmaer cnryannm. Onaxo, ecnoxoxct sa cocroxnne cnoe
xent, on noepxnnaer ee noneenne, orpnnammee ]axr cmeprn ouepn.
Eme ono ns ]opm orpnnannx moxer trt peaxnnx unenon cemtn, npoxnnxmmaxcx n rom, uro ymepmero nnxrn xom-
nnyt pyrom (nanpnmep, n ero pocrnennnxe nnn n nocroponnnx nmxx). annt samnrnt mexannsm (npoexnnx) nosnonxer na
nexoropoe npemx onerunrt ont nepexnnannx, onaxo sarpynxer n ropmosnr nponecc npoxnnannx ropx.
Hnora unent cemtn moryr orpnnart snaunmocrt yrpart, cunrax ]axr norepn ne rpanmarnuntm nnn axe nocnpnnnmax ero
xax naro (on nnuero xopomero nx menx ne cenan, on tn xecroxnm, on ncnoprnn xnsnt mame). unent cemtn moryr
nocnemno nsannxrtcx or neme, nanomnnammnx o ymepmem (noneenne, npornnononoxnoe mymn]nxannn), crapartcx o nem ne
ncnomnnart n ne ronopnrt. annte cemtn cocrannxmr rpynny pncxa pasnnrnx naronornuecxnx peaxnn ropx. Kax npannno, n raxnx
cnryannxx pemx ann onnaxnnannx ymepmero moryr part na cex nocneymmne noxonennx (rpancrenepannonnte cnxsn).
Hpnuep
Cemtx oparnnact sa ncnxonornuecxo nomomtm c nponemo pannero anxoronnsma 15-nernero nopocrxa. Paora c renorpammo nosnonnna
onapyxnrt rax nastnaemt cement cxener n mxa]y remy, xoropax samanunnanact cemte: anxoronnsm eymxn n ocroxrentcrna ero cmeprn
(yronyn n cocroxnnn ontxnennx). Ponrenn npnsnannct, uro ncera oxnnct sa cnoero peenxa, nocxontxy nnenn n mantunxe ntnnroro eymxy. uaxr
pannero anxoronnsma peenxa npecrannxer coo pesyntrar ecrnnx rpancrenepannonntx cnxse. Ocosnanaemo peaxnne ponrene tn crpax sa cyty
peenxa, na neocosnanaemom xe yponne onn rpancnnponann emy oxnannx onpeenennoro noneennx, cxonoro c noneennem eymxn. 3ro anano
nosmoxnocrt cemte nponrpart nesanepmennte ornomennx c ymepmnm pocrnennnxom n cenart nx ctna ro, uero n cnoe npemx ne cenann nx eymxn,
cnacrn or anxoronnsma.
Orpnnanne moxer raxxe npoxnnxrtcx n nne nsnparentnoro satnannx. B +rom cnyuae uenonex satnaer uro-ro,
xacammeecx noxonoro, nanpnmep, nnemnocrt, pocr, manept, nner nonoc n p.
Eme onnm cnocoom nserannx ocosnannx norepn xnnxercx orpnnanne ee neoparnmocrn. Ponrenn nocne cmeprn peenxa
moryr ymart, uro y nnx yyr pyrne ern, xoropte samyr mecro ymepmero. Hexoropte ntramrcx narn yremenne n pennrnn,
amme naexy ncrpernrtcx na neecax.
Bropax saaua ropx, no x. B. Bopeny, cocronr n rom, urot neperumi oo.i nomepu. Bcne sa npnnxrnem ]axra cmeprn
unent cemtn cranxnnamrcx c pasnoopasntmn uyncrnamn, mnorne ns xoroptx oxastnamrcx ouent onesnenntmn, nentnocnmtmn.
B +ror nepno naxno ne npxrart ont (rnen, snocrt, paspaxenne, ony, xpocrt, nnny n p.), ne nserart cnonx nepexnnann, a
nontrartcx npoxnrt nx, ne repxx xonraxra c coo n nnsxnmn.
Btnonnenne +ro saaun moxer ocnoxnxrtcx peaxnnxmn oxpyxammnx. Hpn cronxnonennn c cnntno ontm n uyncrnamn
ropmmmero(nx) y pyrnx nme moxer nosnnxart nanpxxenne, xoropoe onn ntramrcx ocnanrt nyrem oxasannx ne ncera
aexnarno nomomn: nepexnmuennem nnnmannx (rt onxna noymart o peenxe, rt onxen nosaornrtcx o marepn);
nontrxamn ornneut or nepexnnann, nonnexax ropmmmnx unenon cemtn n pasnnunte nnt exrentnocrn; raynponannem
pasronopon o ymepmem (ne ecnoxore ero, on yxe na neecax); cnxrnem ynnxantnocrn nponsomemero (ne rt nepnt n ne rt
nocnenn, nce xora-nnyt ymnpamr). Taxoro poa noepxxa co cropont nnsxoro oxpyxennx moxer trt ocrarouno
+]]exrnnno n couerannn c npoxnnennem ronepanrnocrn x nepexnnannxm ropmmmero(nx) n npeocrannennem emy(nm)
nosmoxnocrn nx orxptroro ntpaxennx uyncrn, cnxsanntx c norepe. Hnora oxpyxammne uyncrnymr cex ecnomomntmn,
esopnenrnponanntmn, uro oycnonnnnaer nx ncrannnponanne or cemtn, nepexnnamme rope. 3ro, xax npannno, npnnonr x
oocrpennm omymennx onnouecrna y ropmmmnx unenon cemtn, moxer nocnpnnnmartcx nmn xax nornepxenne
paspymnrentnocrn nx ornomenn c oxpyxammnmn nexoroptx +monnonantntx peaxnn, cnxsanntx c ropem, n ntstnart
norpenocrt noannxrt cnon uyncrna, uro sarpynxer nponecc npoxnnannx ropx.
Cnocot nserannx nepexnnann, cnxsanntx c norepe, moryr trt pasnnuntmn:
orpnnanne nannunx onn nnn pyrnx myunrentntx uyncrn;
nseranne nocnomnnann o ymepmem;
npneranne x ncnxorponntm nemecrnam, anxoronm nnn napxornxam;
orxas or peantnocrn nyrem nepeesa na nonoe mecro xnrentcrna, oprannsannn nyremecrnnx nnn yxoa n nenpeptnnym
nanpxxennym paory.
Tpertx saaua, c xoropo onxna cnpannrtcx cemtx, +ro peopeauusau ee rusuu noc.e nomepu. unenam cemtn
neoxonmo nepepacnpeennrt ]ynxnnn, ntpaorart pnryant, nomorammne coxpannrt namxrt o ymepmem.
uerneprax saaua cnxsana c neoxonmocrtm saeepuumi o+ououa.iuie omuoueuu c vueouu+ u npooo.rami rumi. Ecnn
npetymne saaun tnn pement ycnemno, unent cemtn orpearnponann uyncrna n +monnn, cnxsannte c ymepmnm n c ]axrom ero
norepn, ro pano nnn nosno +ro npnnonr x nx +monnonantno crannnsannn n nosmoxnocrn crponrt nonte ornomennx.
Hnora ntnonnennm +ro saaun moxer memart nnsxoe oxpyxenne. Hanpnmep, uacro nosnnxamr xon]nnxrt c
pocrnennnxamn n cnyuae noxnnennx nontx ornomenn c myxunno y ononenme xenmnnt (c xenmnno y ononenmero
myxunnt). Peannsannn uernepro saaun moryr raxxe npenxrcrnonart cemente mn]t o enncrnenno nmnn n noccoennennn
na neecax, o rom, uro ern nnxora ne npnmyr orunma nnn mauexy, n r. .
Hpnsnaxom nesanepmennocrn +monnonantntx ornomenn c ymepmnm xnnxercx npoonxammeecx nepexnnanne unenamn
cemtn cnntntx uyncrn x nemy nnn omymenne saxoncepnnponannocrn, samopoxennocrn (xnsnt ocranonnnact, nocne ero cmeprn
x xax n rymane), pocr nanpxxennx n ecnoxocrna. Mapxepom nosnrnnnoro ntxoa ns xpnsnca moxno cunrart nosnnxnonenne y
unenon cemtn omymenn, uro moxno npoonxart xnrt n paonartcx, ne npeanax npn +rom namxrt o ymemem.
Paora ropx sanepmena, xora cemtx, nepexnnmax yrpary, oxastnaercx cnocono ntnonnxrt cnon ]ynxnnn, ocnannart
nonte ponn, nsanmoecrnonart c oxpyxennem, ne npnerax x nc]ynxnnonantntm narrepnam xnsneexrentnocrn.
3.6.2. Hcnxonornuecxan nouomt
Koncyntrnponanne unenon cemtn, nepexnnammnx yrpary, ceptesnoe ncntranne nx camoro ncnxonora n nponepxa ero
npo]eccnonantno xomnerennnn.
Cmeprt nnsxoro, xax n mnorne pyrne xnsnennte cotrnx, ne rontxo xnnxercx ncrounnxom rxxentx, onesnenntx
nepexnnann, no n npeocrannxer nosmoxnocrt nnunocrnoro pocra nx ropmmmnx unenon cemtn. Koncyntranr, paorammn c
cemte, moxer nomout ee unenam peannsonart +ry nosmoxnocrt.
Hcnxonornuecxax nomomt nspocntm unenam cemtn, nepexnnammnm yrpary
Paora co nspocntmn unenamn cemtn crponrcx cxontm opasom n n cnryannn norepn peenxa, n n cnryannn cmeprn
paunoro naprepa. Ona nxnmuaer n cex cneymmne nanpannennx:
1. Hn]opmnponanne o ncnxonornuecxnx saxonomepnocrxx ropenannx n, npexe ncero, o rom, uro +ro nnrentnt nponecc
(cm. Hpnnoxenne 4).
2. Hcnxonornuecxoe conponoxenne n noepxxa cemtn n nponecce ropenannx:
nomomt n ocosnannn n npnnxrnn ]axra cmeprn unena cemtn;
oxasanne unenam cemtn ncnxonornuecxo noepxxn n nomomn n orpea-rnponannn cnntntx uyncrn, cnxsanntx c ontm
norepn;
nomomt n peoprannsannn xnsnn cemtn nocne cmeprn onoro ns ee unenon (nepepacnpeenenne cementx pone n
]ynxnn, ntpaorxa pnryanon);
nomomt n sanepmennn +monnonantntx ornomenn c ymepmnm (orpearn-ponanne cnntntx uyncrn no ornomennm x nemy n
]axry ero cmeprn).
3. Hoepxxa n nomomt unenam cemtn n nnannponannn cnoe antneme xnsnn.
Hcnxonornuecxax noepxxa n paore c cemtxmn, nepexnnammnmn norepm, npnoperaer ocooe snauenne n sannmaer
ontmym uacrt xoncyntrarnnnoro nponecca. Ona nopasymenaer nonnonennoe npncyrcrnne ncnxonora, nanmenne sa
nponcxoxmnm n npoxnnenne uyncrna cocrpaannx, npn coxpanennn nnuntx rpannn. 3aaun xoncyntranra: trt pxom n cnymart;
ne ]opcnponart pesyntrar; npoxnnxrt ynaxenne n npnnnmart ro, uro nponcxonr; nnert nontsy n ntpaxennn unenamn cemtn nx
cxopn; nosnonnrt cee crart uenonexom, na xoroporo unent cemtn moryr onepertcx.
Baxntm +nemenrom n paore c norepe xnnxercx nxnmuenne unenon cemtn n cncremnt nponecc nepexnnannx ropx,
yepxanne nx or nmnyntcnnnoro xenannx yrn or cnryannn n onesnenntx nepexnnann, oxasanne nomomn n noncxe nnyrpennnx
cementx pecypcon nx npeoonennx annoro xpnsnca.
Hcnxonor moxer nomorart unenam cemtn n cosannn pnryana nnn pnryanon, noepxnnammnx nx norpenocrt n cxopn n
coxpanennn namxrn o ymemem. Baxno, urot +rn pnryant coornercrnonann rpannnxm anno cemtn. Pnryantnte ecrnnx
amr nosmoxnocrt nmxm urnrt namxrt ymepmero unena cemtn n nonyuart noepxxy xax nnyrpn cemtn, rax n sa ee npeenamn,
npnnnmax coonesnonannx n nomomt or pyse n pocrnennnxon. Cement pnryan aer raxxe nosmoxnocrt xaxomy ntpasnrt
cnon nnunte uyncrna x ymememy.
Hcnxonory-xoncyntranry neoxonmo snart rnnnunte, rax nastnaemte nopmarnnnte, npoxnnennx ropx n cnmnromt,
conponoxammne naronornuecxne peaxnnn unenon cemtn. Ecnn c nepntmn moxno n nyxno paorart n xoncyntrarnnnom xnmue, ro
nropte rpeymr mennnncxo nomomn xnnnnuecxo ncnxorepannn c menxamenrosno noepxxo nno ncnxnarpnuecxo
nomomn.
Hcnxonornuecxax nomomt erxm, norepxnmnm ponrenx
Baxntm ]axropom oprannsannn ncnxonornuecxo nomomn erxm xnnxercx nx nospacr. Peenox mname nxrn ner, xax
npannno, ne nonnmaer cymnocrn xareropnn cmeprt, ne ocosnaer ee neoparnmocrt. Ero ncnxonornuecxoe cocroxnne n peaxnnx na
cmeprt ponrenx sanncnr or noneennx oxpyxammnx nspocntx (sapaxenne +monnxmn nspocntx). B nospacre or nxrn o enxrn
ner ontmnncrno ere naunnaer nonnmart, uro raxoe cmeprt, uro ona neoparnma, no npn +rom peenox, xax npannno, coxpanxer
nnnmsnm cocrnennoro eccmeprnx. Tontxo nocne enxrn ner on otuno ocosnaer, uro roxe cmepren.
Ouent naxno sapyunrtcx noepxxo cemtn npn oxasannn nomomn peenxy, nepexnnammemy cmeprt ponrenx. Camoe
cnoxnoe +ro coomnrt emy o cmeprn nnsxoro. Hyume ncero, ecnn +ro cenaer xro-ro ns pontx nnn ror nspocnt, xoroporo
peenox xopomo snaer n xoropomy on onepxer. B +ror momenr ouent naxno npnxacartcx x peenxy: nsxrt ero pyxn n cnon, onxrt,
nocanrt na xonenn. Peenox onxen nouyncrnonart, uro on npoonxaer trt snaunmtm n naxntm nx ocranmnxcx unenon cemtn.
Ha crann moxa n orpnnannx cmeprn neoxonmo art nosmoxnocrt peenxy cnoono ntpaxart cnon uyncrna, cnxsannte co
cmeprtm ponrenx. On moxer nnxax ne pearnponart na rope, ne ntpaxart nnxaxnx npnsnaxon nepexnnannx, uro xnnxercx
naronornuecxnm cnmnromom n rpeyer nanmennx sa ero antnemnm noneennem. Ecnn peenox ocrarouno ontmo, moxno
noxnmunrt ero x oprannsannn noxopon, urot on ne uyncrnonan cex ncxnmuenntm. Baxno ne ocrannxrt ero naonro naenne c
coo. B +ro npemx ero nyume ne ornycxart n mxony, axe ecnn on cxaxer, uro uyncrnyer cex xopomo.
Ha crann crpaannx n esoprannsannn neoxonmo ouent nnnmarentno cnenrt sa cocroxnnem peenxa, trt
uyncrnnrentntm n orstnunntm n nserart ecrnn, xoropte mornn t cnococrnonart ero nonropno rpanmarnsannn
(nacnntcrnennte pasronopt o ero cocroxnnn, o ymepmem ponrene, ornepxenne, enernponanne emy ]ynxnn ymepmero ponrenx
n p.). Ha +ro crann peenxa (nopocrxa) moxno nxnmuart n rpynnt noepxxn.
Ha +ranax peoprannsannn n noccranonnennx neoxonmo nomout peenxy sanepmnrt +monnonantnte ornomennx c ymemnm
ponrenem n crponrt antnemne xnsnennte nnant.
Pacnpocrpanenntm xnnxercx nonpoc o rom, cronr nnn ne cronr part peenxa na noxopont. Mnorne ponrenn cunramr
noxopont cnnmxom rpanmnpymmnm meponpnxrnem n orxastnamrcx nxnmuart n nero peenxa. B +rom cnyuae onn nnmamr ero
nosmoxnocrn nonpomartcx c ymepmnm ponrenem n nouyncrnonart cex nxnmuenntm n cement nponecc ropenannx. ern
xonxpernt: xora peenox peantno nnnr ymepmero ponrenx n rpoy n nanmaer nponeenne noxopon, on nonyuaer
oxasarentcrna ero cmeprn. Taxo ontr, xaxnm t rxxentm on nn tn, moxer onerunrt nepno rpaypa n aanrannm peenxa
nocne cmeprn ponrenx. V peenxa yer nosnnxart mentme nonpocon no nonoy roro, uro xe nmenno nponsomno c ponrenem.
Vmentmaercx nepoxrnocrt nosnnxnonennx nppannonantntx mtcne n nepeantntx naex na ero nosnpamenne.
Eme ona npnunna, cnnerentcrnymmax o nenecoopasnocrn yuacrnx peenxa n noxoponax, cocronr n rom, uro nanmenne
+monnonantntx peaxnn pocrnennnxon no npemx noxopon nomoraer peenxy ntpasnrt cocrnennte uyncrna. Onaxo neoxonmo
sapanee paccxasart peenxy o rom, uro nponcxonr, xora cemtx ntpaxaer rope, urot on ne tn nanyran n norpxcen.
Inana 4.
HAIHOCTHKA CEMEHHLX B3AHMOOTHOmEHHH B CHTYAHHH
KPH3HCA
Onnm ns naxntx nanpannenn paort ncnxonora c cemte n cnryannn xpnsnca xnnxercx narnocrnxa ee axryantnoro
cocroxnnx. Hpenaraemax namn cncrema meronx nosnonxer cemenomy ncnxonory copnenrnponartcx n nmemmemcx mnoroopasnn
narnocrnuecxnx cpecrn n ocymecrnnrt aexnarnt ntop nncrpymenra nx paort n coornercrnnn c nentm n saauamn
xonxperno npaxrnuecxo xoncyntrannn. Hpenaraemte ncnxonarnocrnuecxne nponeypt amr nosmoxnocrt nponeennx
xnnnnuecxoro n +mnnpnuecxoro nsyuennx cemeno ncropnn, crpyxrypt cemtn, cocroxnnx cynpyxecxo nocncremt, ]axropon
cemenoro narononyunx n nenarononyunx, ocoennocre ercxo-ponrentcxoro nsanmoecrnnx. B pesyntrare nx ncnontsonannx
moxno nonyunrt nonnym n naexnym nn]opmannm o nsanmoornomennxx unenon cemtn na pasntx +ranax ee xnsnennoro nnxna, a
raxxe n xpnsncnte nepnot, n onpeennrt cement narnos.
3. I. 3emnnnepom (2003) tn nneen repmnn cement narnos. Ce+eui ouaeuos onnctnaer napymennx n
xnsneexrentnocrn cemtn, cnococrnymmne nosnnxnonennm n coxpanennm rpynocre n ee ]ynxnnonnponannn, ntpaxammnxcx n
noxnnennn nnnnnyantntx nc]ynxnn y onoro nnn necxontxnx unenon cemtn nno npenxrcrnymmnx nopmarnnnomy
npoxoxennm cemte cran ee xnsnennoro nnxna n nepexnnannm nenopmarnnntx xpnsncon. Cement narnos nosnonxer
onpeenxrt xapaxrep napymenn cemenoro ]ynxnnonnponannx n nnannponart nanpannennx ncnxonornuecxo nomomn cemte.
nx narnocrnxn cementx nsanmoornomenn ncnontsymr pasnnunte merot connantno-ncnxonornuecxo narnocrnxn:
onpoc, nanmenne, +xcnepnmenr, connomerpnuecxne merot, merot nonepeuntx n npoontntx cpeson, xonnuecrnenno-
xauecrnennt ananns oxymenron, recrnponanne.
B annom meronuecxom noconn cenan axnenr na meroe recrnponannx. Hnxe npecrannent meronxn, nosnonxmmne
cemenomy ncnxonory ocymecrnnxrt narnocrnxy cocroxnnx cemeno cncremt n orentntx ee nocncrem (cynpyxecxo n
ercxo-ponrentcxo) n xpnsncnte nepnot ee pasnnrnx.
4.1. HAIHOCTHKA CTPYKTYPL CEMLH
C nomomtm anntx meroon moxno onennrt cocran cemtn n cneymmne napamerpt cemeno crpyxrypt: cnnouennocrt
(+monnonantnax cnxst, nnsocrt nnn npnnxsannocrt mexy unenamn cemtn), nepapxnx, rpannnt, xapaxrep xommynnxann,
ocoennocrn ponenoro nsanmoecrnnx n rnxocrt cemeno cncremt.
Px narnocrnuecxnx nponeyp, npnmenxemtx nx narnocrnxn crpyxrypt cemtn, raxne xax: meronxa Cemenax
connorpamma, rpa]nuecxne recrt Pncynox cemtn n Knnernuecxn pncynox cemtn, ornocxrcx x xnaccy rexnnx, onnpammnxcx
na npocrpancrnennym penpesenrannm cemeno cncremt c npnmenennem samemammnx ]nryp nx unenon cemtn.
nx narnocrnxn crpyxrypt cemtn moryr trt ncnontsonant nce npecrannennte n +rom pasene meronxn, nne
sanncnmocrn orroro, na xaxom +rane xnsnennoro nnxna ona naxonrcx, nopmarnnnt nnn nenopmarnnnt xpnsnc ona nepexnnaer.
4.1.1. Onpocnnx mxana ceuennon aan1annn n cnnouennoc1n (FACES-3)
Bxana cemeno aanrannn n cnnouennocrn (FACES-3) npecrannxer coo onn ns nanonee nsnecrntx
cranaprnsnponanntx onpocnnxon, npenasnauenntx nx onenxn cemeno crpyxrypt. Anropamn annoro onpocnnxa xnnxmrcx .
X. Oncon, x. Hoprnep n H. Hann.
Mero tn aanrnponan n 1986 roy M. Heppe (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003). B Poccnn
meronxa tna ncnontsonana H. u. Mnxanono npn nsyuennn 70 ceme sopontx n ontntx nenposamn n n nccneonannn M. R.
Ioponono n C. F. Bancona 90 ceme nopocrxon c reponnono napxomanne (Cncremnax cemenax ncnxorepannx, 2002).
B ocnone cosannx meronxn nexnr nnpxynxpnax moent (xpyronax moent) . X. Oncona. 3ra moent nxnmuaer n cex
rpn naxnemnx napamerpa cemenoro noneennx: cnnouennocrt, aanrannx n xommynnxannx. FACES-3 xnnxercx rpertnm
napnanrom cepn mxan FACES, paspaoranntm nx onenxn nyx ocnonntx napamerpon crpyxrypt cemtn, npecrannenntx
rpa]nuecxn n nnpxynxpno moenn, cemeno cnnouennocrn n cemeno aanrannn.
Ce+eua cn.o:euuocmi +ro crenent +monnonantno cnxsn mexy unenamn cemtn: npn maxcnmantno ntpaxennocrn +ro
cnxsn onn +monnonantno nsanmosanncnmt, npn mnnnmantno anronomnt n ncrannnponant pyr or pyra. nx narnocrnxn
cemeno cnnouennocrn ncnontsymrcx cneymmne noxasarenn: +monnonantnax cnxst, cemente rpannnt, npnnxrne
pemenn, npemx, pystx, nnrepect n ortx.
Ce+eua aoanmau - xapaxrepncrnxa roro, nacxontxo rnxo nnn, naoopor, pnrnno cnocona cemenax cncrema
npncnocannnartcx, nsmenxrtcx npn nosecrnnn na nee crpeccopon. nx narnocrnxn aanrannn ncnontsymrcx cneymmne
napamerpt: nnepcrno, xonrpont, ncnnnnnna, npannna n ponn n cemte (cm. ran. 4).
B nnpxynxpno moenn pasnnuamr :emipe vpoeu ce+euo cn.o:euuocmu or +xcrpemantno nnsxoro o +xcrpemantno
ntcoxoro. Onn nonyunnn cneymmne nasnannx: pasomennt, pasenennt, cnxsannt n cnennennt. Ananornuno
narnocrnpymr :emipe vpoeu ce+euo aoanmauu: pnrnnt, crpyxrypnponannt, rnxn n xaornunt.
Anropt annoro onpocnnxa ntenxmr ymepennte (canancnponannte) n xpanne (+xcrpemantnte) yponnn cemeno
cnnouennocrn n aanrannn n cunramr, uro nmenno canancnponannte yponnn noxasarent ycnemnocrn ]ynxnnonnponannx
cncremt. nx cemeno cnnouennocrn raxnmn yponnxmn xnnxmrcx pasenennt n cnxsannt, nx cemeno aanrannn
crpyxrypnponannt n rnxn. 3xcrpemantnte yponnn otuno paccmarpnnamrcx xax nponemarnunte, neymne x napymennxm
]ynxnnonnponannx cemeno cncremt.
Hocpecrnom xomnnnponannx uertpex yponne cnnouennocrn n uertpex yponne aanrannn nosmoxno onpeennrt 16
rnnon cementx cncrem, 4 ns xoroptx xnnxmrcx ymepenntmn no oonm yponnxm n nastnamrcx canancnponanntmn, 4
+xcrpemantntmn, nnn necanancnponanntmn, rax xax nmemr xpanne noxasarenn no oonm yponnxm. Bocemt pyrnx rnnon
xnnxmrcx cpennmn (cpenecanancnponanntmn), rax xax onn ns napamerpon ornocnrcx x +xcrpemantntm, a pyro x
canancnponanntm yponnxm (cm. pnc. 1).
Onpocnnx cxoncrpynponan raxnm opasom, uro nosnonxer npoanannsnponart, xax unent cemtn n annoe npemx
nocnpnnnmamr cnom cemtm n xaxo t onn xorenn ee nnert.
Pacxoxenne mexy nocnpnxrnem n neanom onpeenxer crenent yonnernopennocrn cymecrnymme cemeno cncremo.
Hean aer nn]opmannm o nanpannennn n crenenn nsmenenn n cemenom ]ynxnnonnponannn, xoropte xoren t ocymecrnnrt
xaxt ns npnnxnmnx yuacrne n nccneonannn. uem ontme pacxoxenne mexy neanom n nocnpnxrnem, rem ontme
neyonnernopennocrt cymecrnymme cemeno cncremo.
Hepe rem xax nauart paory c anno meronxo, neoxonmo cosart armoc]epy onepnx mexy nccneonarenem n
yuacrnnxamn onpoca. Kaxt nonyuaer nanx c rexcrom yrnepxenn, sarem nponepxercx, xax yuacrnnxn nonxnn nncrpyxnnm,
amrcx neoxonmte noxcnennx. B xoe paort c onpocnnxom y ocneyemoro moryr nosnnxnyrt yrounxmmne nonpoct, na
xoropte amrcx noxcnennx. Ecnn onpocnnx sanonnxmr ononpemenno necxontxo unenon cemtn, ro nanmenne sa nx
nsanmoecrnnem acr ncnxorepanenry ononnnrentnym nn]opmannm o xommynnxannn n anno cncreme, nosmoxnocrt orcnenrt
narrepnt noneennx. B +rom cnyuae or noxcnxmmnx orneron nyume orxasartcx, ocrannn pemenne sa unenamn cemtn. Hpn paore n
rpynne nce noxcnennx amrcx o nauana sanonnennx onpocnnxa.
Onpocnnx moryr sanonnnrt nce unent cemtn, nxnmuax nopocrxon crapme 12 ner. B neane neoxonmo npnmenxrt ero xo
ncem unenam cemtn, cnocontm sanonnxrt anxery, uro nomoxer ncecroponne onennrt ocoennocrn nx xommynnxannn.
Onncanne ue1onxn
Meronxa cocronr ns cnncxa yrnepxenn (or 1 o 20). 3aaua ncntryemoro saxnmuaercx n rom, urot naxt onennrt
xaxoe yrnepxenne no crenenn ero ntpaxennocrn, ncnontsyx nxrnanntnym mxany:
nourn nnxora 1, pexo 2, npemx or npemenn 3, uacro 4, nourn ncera 5.
B nepnom cnyuae saaua ncntryemoro onennrt peantnoe cemenoe ]ynxnnonnponanne, no nropom neantnoe, ro ecrt
raxoe, xaxnm xorenoct t ero nnert.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
1. Onpeoe.euue muna cmpvrmvpi ce+iu. Hpn opaorxe nocunrtnaercx xonnuecrno annon, nonyuenntx npn
cymmnponannn uerntx n neuerntx yrnepxenn. Konnuecrno annon, nonyuennoe npn cymmnponannn neuerntx nynxron,
onpeenxer yponent cemeno cnnouennocrn, uerntx yponent cemeno aanrannn. Tnn cemeno cncremt onpeenxercx
nymx napamerpamn cymmapntmn onenxamn no mxanam cnnouennocrn n cemeno aanrannn n coornercrnnn c nopmamn onenox,
cranaprnsnponanntx na pasnnuntx ntopxax (cm. ran. 5).
2. Onpeoe.euue vpoeu vooe.emeopeuuocmu ce+euo rusuim. Pasnnna mexy neantntmn n peantntmn onenxamn no nym
mxanam (cnnouennocrn n aanrannn) onpeenxer crenent yonnernopennocrn ncntryemoro cemeno xnsntm. B nacroxmee npemx
ne cymecrnyer nnxaxnx +mnnpnuecxnx nopm nx onpeenennx onenxn pacxoxennx neantnoro n ocosnanaemoro. Btcoxax onenxa
pacxoxennx yxastnaer na nnsxym cemenym yonnernopennocrt. Pacxoxenne onxno trt paccunrano nx xaxoro
nnnnnyyma no cnnouennocrn n aanrannn, a omax onenxa moxer trt nonyuena n pesyntrare cnoxennx +rnx nyx onenox.
Oparnax sanncnmocrt nonyuenntx pesyntraron xnnxercx onenxo cemeno yonnernopennocrn.
mHO _____
Bospacr ____
ara nccneonannx ;_
Hnc1pyxnnn
Bapnan1 A. Onnmnre Bamy peantnym cemtm (cynpyrn n ern). Hpounrare cneymmne ntcxastnannx n onennre nx c nomomtm
npecrannenno mxant.
Bapnan1 B. Tenept onennre +rn ntcxastnannx c rouxn spennx neantno cemtn, ro ecrt raxo, o xoropo Bt meuraere.
Fnanx onpocnnxa
1 2 3 4 5
K pacmnpenntm nosmoxnocrxm meronxn cneyer ornecrn nccneonannx onee uacrnoro yponnx, a nmenno narnocrnuecxnx
napamerpon mxan cnnouennocrn n aanrannn (ran. 4).
Tannna 4
Onenxa napamerpon mxant FACES-3
Konxpernte pesyntrart nccneonannx moryr trt nonesnt npn oxasannn ncnxonornuecxo nomomn cemtxm, naxoxmnmcx n
xpnsncnom cocroxnnn, npn ntnnxennn rnnores n onpeenennn nanpannenn antneme paort. B pamxax ncnxonpo]nnaxrnxn
cementx napymenn noonax meronxa nomoraer tcrpo ntxnnrt cemtn ns rpynnt pncxa, paspaorart xonxpernte npnemt
ncnxoxoppexnnonno paort.
Ipynny pncxa, na nam nsrnx, npexe ncero, yyr cocrannxrt cemtn c pnrnno crpyxrypo, ne nosnonxmme tcrpo
aanrnponartcx x nsmenxmmnmcx ycnonnxm n nosnnxammnm crpeccam n xnsnn cemtn, uro, n cnom ouepet, npenxrcrnyer nepexoy
x ntnonnennm cemte saau pasnnrnx, xapaxrepnsymmnx nont +ran xnsnennoro nnxna cemtn. Hoonax crpyxrypa sarpynxer
Tannna 5
Hopmt onenox n cpenne noxasarenn nx FACES-3
(Bxana cemeno aanrannn n cnnouennocrn)
Vrnepxenne
nourn
nnxora
pexo npemx or
npemenn
uacro nourn
ncera
1. unent name cemtn opamamrcx pyr x pyry sa nomomtm
2. Hpn pemennn nponem yunrtnamrcx npenoxennx ere
3. Mt c oopennem ornocnmcx x pystxm pyrnx unenon cemtn
4. ern camocroxrentno ntnpamr ]opmy noneennx
5. Mt npenounraem omartcx rontxo n ysxom cemenom xpyry
6. Kaxt unen name cemtn moxer trt nnepom
7. unent name cemtn onee nnsxn c nocroponnnmn, uem pyr c
pyrom
8. B name cemte nsmenxercx cnoco ntnonnennx noncenenntx en
9. Mt nmnm npononrt cnoonoe npemx nce nmecre
10. Haxasannx ocyxamrcx ponrenxmn n ertmn nmecre
11. unent name cemtn uyncrnymr cex ouent nnsxnmn pyr pyry
12. B name cemte ontmnncrno pemenn npnnnmaercx ponrenxmn
13. Ha cementx meponpnxrnxx npncyrcrnyer ontmnncrno unenon
cemtn
14. Hpannna n name cemte nsmenxmrcx
15. Ham rpyno npecrannrt cee, uro mt mornn t npenpnnxrt nce
cemte
16. omamnne oxsannocrn moryr nepexonrt or onoro unena cemtn x
pyromy
17. Mt coneryemcx pyr c pyrom npn npnnxrnn pemenn
18. Tpyno cxasart, xro y nac n cemte nnep
19. Enncrno ouent naxno nx name cemtn
20. Tpyno cxasart, xaxne oxsannocrn n omamnem xosxcrne
ntnonnxer xaxt unen cemtn
N narnocrnuecxne napamerpt N yrnepxenn Bxana
1 3monnonantnax cnxst 1,11,19 Cemenax cnnouennocrt
2 Cemente rpannnt 5,7
3 Hpnnxrne pemenn 17
4 Bpemx 9
b pystx 3
B Hnrepect n ortx 13, 15
1 Hnepcrno 6,18 Cemenax aanrannx
e Konrpont 2, 12
3 ncnnnnnna 4,10
4 Ponn 8,16,20
b Hpannna 14
Hpnmeuanne. X cpenne noxasarenn; SD cranaprnte orxnonennx or cpennx.
npoxnnanne xpnsncntx nepnoon n nponnxenne cemtn no cranxm xnsnennoro nnxna. B +ry rpynny noyr raxxe cemtn,
crpyxrypa xoroptx xaornuna n ne canancnponana, uro cnnerentcrnyer o npetnannn cemtn n cnryannn xpnsnca (nanpnmep,
ncnecrnne poxennx peenxa, pasnoa, norepn ncrounnxon oxoa, nepement mecra xnrentcrna n ecrnnx pyrnx
nenopmarnnntx crpeccopon). B +rom cocroxnnn cemtx moxer naxonrtcx n reuenne raxoro nepnoa npemenn, xoropoe e
neoxonmo nx aanrannn x xpnsncno cnryannn. Hponemntm annoe cocroxnne cranonnrcx rora, xora cncrema sacrpenaer n
cocroxnnn xaoca naonro.
Hnrepnperannx n ocyxenne nonyuenntx pesyntraron c unenamn cemtn nosnonxer nontcnrt nx mornnannm x cemeno
ncnxorepannn, npoxoxennm rpynn rpennnra, nnnnnyantno paore. Harnxnax emoncrpannx, nornepxammax nannune
napymenn n cemeno cncreme, nosnonxer pasennrt ornercrnennocrt sa +]]exrnnnocrt xoppexnnonntx meponpnxrn mexy
ncemn unenamn cemtn n ncnxonorom.
Bxana moxer raxxe cnyxnrt nncrpymenrom, nosnonxmmnm ntxnnrt crenent +]]exrnnnocrn paort, nponeenno c cemte.
Hsmenennx rnna ]ynxnnonnponannx cemtn (nepexo x onee canancnponannomy cocroxnnm) n cnnxenne yponnx
neyonnernopennocrn cementm ]ynxnnonnponannem ronopxr o rom, uro cemtx opena cnoconocrt aexnarno xommynnxannn n
onee +]]exrnnnoro npeoonennx crpecca (xpnsncnoro cocroxnnx).
4.1.2. Tec1 Ceuennan connorpauua
Tecr Cemenax connorpamma, anropamn xoroporo xnnxmrcx 3. I. 3emnn-nep n O. B. uepemncnn, ornocnrcx x
pncynountm npoexrnnntm meronxam (3-emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003). On nosnonxer ntxnnrt
nonoxenne cyexra n cncreme mexnnunocrntx ornomenn n onpeennrt xapaxrep xommynnxann n cemte (npxmo nnn
onocpeonannt). annax npoexrnnnax meronxa aer nosmoxnocrt +xcrepnannsannn neocosnanaemoro xonrexcra
nsanmoornomenn mexy unenamn cemtn, uro enaer ee +]]exrnnntm nncrpymenrom cemeno narnocrnxn, xoncyntrnponannx n
ncnxorepannn.
Onncanne ue1onxn
nx nponeennx ocneonannx ncntryemtm ntamr nanxn (na xaxom nanxe napnconan xpyr namerpom HO mm). 3aanne
ntnonnxercx nnnnnyantno. Hcntryemtm npenaraercx napnconart n nne xpyxouxon camnx cex n pyrnx unenon cemtn.
Hn1epnpe1annn pesynt1a1on
Anropamn npenoxent xpnrepnn, no xoroptm nponsnonrcx onenxa pesyntraron recrnponannx:
uncno unenon cemtn, nonanmnx n nnomat xpyra; H nennunna xpyxxon;
pacnonoxenne xpyxxon ornocnrentno pyr pyra; H ncrannnx mexy nnmn.
Onennnax pesyntrar no nepnomy xpnrepnm, nccneonarent conocrannxer uncno unenon cemtn, nsopaxenntx ncntryemtm, c
peantno cymecrnymmnm. Bosmoxno, uro unen cemtn, c xoroptm ncntryemt naxonrcx n xon]nnxrntx ornomennxx, ne nonaer
n ontmo xpyr, on yer satr. B ro xe npemx xro-ro ns nocroponnnx nnn, xnnorntx, nmnmtx npemeron moxer trt
nsopaxen n xauecrne unena cemtn.
anee nnnmanne opamaercx na nennunny xpyxxon. Fontmn, no cpannennm c pyrnmn, xpyxox, ntnonnennt nx
oosnauennx ncntryemtm camoro cex, ronopnr o ocrarouno nnn santmenno camoonenxe, mentmn o nonnxenno
camoonenxe. Bennunna xpyxxon pyrnx unenon cemtn ronopnr o nx snaunmocrn n rnasax ncntryemoro.
Cneyer oparnrt nnnmanne na pacnonoxenne xpyxxon n nnoman recronoro nonx xpyra n no ornomennm pyr x pyry
(rpern xpnrepn). Hsopaxenne ncntryemtm cnoero xpyxxa n nenrpe xpyra moxer ronopnrt o +ronenrpnuecxo nanpannennocrn
nnunocrn, a nomemenne cex nnnsy, n cropone or xpyxxon, cnmnonnsnpymmnx pyrnx unenon cemtn, moxer yxastnart na
nepexnnanne +monnonantnoro ornepxennx. Hanonee snaunmte unent cemtn nsopaxamrcx ncntryemtm n nne ontmnx no
pasmepy xpyxouxon n nenrpe nnn n nepxne uacrn recronoro nonx.
Haxonen, onpeenennym nn]opmannm moxno nonyunrt, npoanannsnponan paccroxnnx mexy xpyxxamn (uerneprt
xpnrepn). Vanennocrt onoro xpyxxa or pyrnx moxer ronopnrt o xon]nnxrntx ornomennxx n cemte, +monnonantnom
Ocnonnte napamerpt
Ipynnm ceuen
3pente cynpyxecxne napt Cemtn c nopocrxamn Monote cynpyxecxne napt
X SD X SD X SD
Cnnouennocrt 39,8 5,4 37,1 6,1 41,6 4,7
Aanrannx 24,1 4,7 24,3 4,8 26,1 4,2
Cnnouennoc1t
panr % panr % panr %
Pasomennt 10-34 16,3 10-31 18,6 10-36 14,9
Pasenennt 35-40 33,8 32-37 30,3 37-42 37,2
Cnxsannt 41-45 36,3 38-43 36,4 43-46 34,9
Cnennennt 46-50 13,6 44-50 14,7 47-50 13,0
Aan1annn
panr % panr % panr %
Pnrnnt 10-19 16,3 10-19 15,9 10-21 13,2
Crpyxrypnt 20-24 38,3 20-24 37,3 22-26 38,8
Inxn 25-28 29,4 25-29 32,9 27-30 32,0
Xaornunt 29-50 16,0 30-50 13,9 31-50 16,0
ornepxennn co cropont ncntryemoro nnn, naoopor, n ero apec. Cnoeopasnoe cnnnanne, xora xpyxxn nacnannamrcx onn na
pyro, conpnxacamrcx nnn naxoxrcx pyr n pyre, ronopnr o nen]]epennnponannocrn +rnx unenon cemtn, nannunn
cnmnornuecxnx cnxse. B xauecrne npnmepa moxno npnnecrn recr marepn enouxn (pnc. 2), ontno mnso]penne (raxo xe
pesyntrar ntnonnennx recra, xoropt ycnonno nastnaercx anropamn marpemxo, ncrpeuaercx npnmepno n 3% cnyuaen
recrnponannx sopontx, connantno aanrnponanntx ponrene).
pyro npnmep nnnmcrpnpyer nnamnxy cementx nsanmoornomenn n nponecce cemeno ncnxorepannn (3emnnnep 3.
I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003). B nauane ncnxorepannn mart nsopasnna cex, ctna n cnonx ponrene n ony
nnnnm (c myxem ona n pasnoe). Hnrepnpernpyx pesyntrart recrnponannx, moxno cxasart, uro y ncntryemo neocrarouno
n]]epennnponannoe ornomenne x unenam cemtn n onocpeonannoe (uepes aymxy) ornomenne x orny (pnc. 3). Hpn sanepmennn
cemeno ncnxorepannn mart mantunxa cxasana: V menx ecrt cnox cemtx +ro x n mo ctn. K nam, ponrenn, y menx ecrt
ynaxenne, no mon cemente ena nx menx naxne. 3axnmunrentnax connorpamma npecrannena na pnc. 4.
Hcnontsonanne recra Cemenax connorpamma nosnonxer unenam cemtn n cunrante mnnyrt n cnryannn sect n ceuac,
o ceanca cemeno ncnxorepannn nnn no npemx nero, narnxno npecrannrt xapaxrep nsanmoornomenn n cemte, a sarem, cpannnn
cnon nanxn, ocynrt pesyntrart pyr c pyrom.
Cymecrnymr pasnnunte napnanrt nponeennx anno meronxn. Tax, nanpnmep, H. M. Hnxontcxax n nponecce cemeno
narnocrnxn npenaraer ncntryemomy nocneonarentno napnconart necxontxo napnanron cemeno connorpammt (3emnnnep 3.
I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003):
1. Cranaprnax connorpamma, na xoropo nsopaxent cam ncntryemt n nce unent ero cemtn.
2. Connorpammt, na xoroptx moryr orcyrcrnonart onpeenennte unent cemtn n/nnn npncyrcrnonart nmn n oexrt,
xoropte x cemte nomnnantno ne npnnanexar.
3. Connorpammt, xoropte ornocxrcx x pasntm +ranam xnsnennoro nnxna cemtn.
3ro nosnonxer npoxcnnrt ocoennocrn nsanmoornomenn n pasnom cemenom xonrexcre, a raxxe onpeennrt onrnmantnte, c
rouxn spennx unenon cemtn, n peantnym cncremt nsanmoornomenn. Cpannenne n conmecrnt ananns nonyuenntx connorpamm
nosnonxer ncnxonory n unenam cemtn ynnert nponemy c pasntx cropon, uro, n cnom ouepet, cnococrnyer nocranonxe onee
rounoro narnosa n noncxy +]]exrnnnoro cnocoa ntxoa ns cnoxno cnryannn.
Bnanx recra Cemenax connorpamma cocronr ns nncrpyxnnn n xpyra namerpom HO mm.
Hnc1pyxnnn
Hepe Bamn na nncre xpyr. Hapncyre n nem n ]opme xpyxxon cex camoro n unenon name cemtn n nonnmnre nx.
4.1.3. Onpocnnx Ceuennme ponn
Onpocnnx Cemente ponn npenasnauen nx onncannx poneno crpyxrypt cemtn. annax meronxa xnnxercx
mon]nxanne ncnxorepanenrnuecxo rexnnxn Ponenax xaprounax nrpa (1970) (anropt rexnnxn x. Oren n 3. 3e-nnn),
ntnonnenno A. B. uepnnxontm (2001), n nomoraer onpeennrt nxna xaxoro unena cemtn n oprannsannm conmecrno xnsnn
(ponn-oxsannocrn), a raxxe rnnnunte napnanrt noneennx n xon]nnxrntx cnryannxx (ponn nsanmoecrnnx). Kpome roro,
onpocnnx nosnonxer xocnenno onennrt craryc unenon cemtn n crenent nx nnnxnnx na npnnxrne cementx pemenn.
Bnanx onpocnnxa Ceuennme ponn Hnc1pyxnnn
Bnnmnre nmena unenon Bame cemtn n ormertre xonnuecrnom snesouex, nacxontxo nepeuncnennte ponn xapaxrepnt nx
xaxoro ns nnx: *** ero (ee) nocroxnnax pont; ** onontno uacro on (ona) +ro enaer; * nnora +ro ornocnrcx x nemy (x
ne).
Hexoropte ns ynomxnyrtx pone ne cnocrnennt Bame cemte nnn nnxora ne ncnonnxmrcx rem nnn nntm ee unenom; n
+rom cnyuae ocrantre rpa]y nycro. Bosmoxno, n Bame cemte ecrt cnon ynnxantnte ponn, orcyrcrnymmne n omem cnncxe,
onnmnre nx.
3arem cpen ncero cnncxa ntennre re ponn, xoropte Bt cunraere nanonee naxntmn nx xnsnn cemtn.
Ponn-onsannoc1n Hmena
Oprannsarop omamnero xosxcrna
3axynmnx npoyxron
3apaartnammn entrn
Kasnaue
Ero npenocxonrentcrno nnoxo ncnonnnrent ncex cnonx oxsannocre
Vnpammn xnaprnpy
Btnocxmn mycop
Hn1epnpe1annn pesynt1a1on
B ocnone nnrepnperannn nonyuenntx pesyntraron nexnr npecrannenne o rom, uro unent cemtn, xoropte uame pyrnx nrpamr
naxnte ponn, xax npannno, onaamr ontme nnacrtm n cemte.
Meronxy moxno npononrt nnnnnyantno nnn co nce cemte. Ona ouent narnxna, nn]opmarnnna n n rpynnonom
napnanre moxer cnyxnrt ocnono nx ocyxennx cemeno cnryannn n pasnnnt n ee nocnpnxrnn unenamn cemtn.
4.1.4. Hpoex1nnnme pncynounme ue1onxn Pncynox ceutn n Knne1nuecxnn pncynox ceutn
Hcropnuecxn ncnontsonanne meronxn Pncynox cemtn (PC) cnxsano c omnm pasnnrnem npoexrnnno ncnxonornn.
B nacroxmn momenr rpyno onpeennrt nnonepa n ncnontsonannn Pncynxa cemtn nx nsyuennx mexnnunocrntx
ornomenn. Cunraercx, uro nex ncnontsonannx pncynxa cemtn nx narnocrnxn nnyrpncementx ornomenn nosnnxna y pxa
nccneonarene, cpen xoroptx ynomnnamr paort B. Bynt]a, B. Xtmnca, H. Mnnxoncxoro, M. Hopo, H. Kopmana n p. (Omax
ncnxonarnocrnxa, 1987). Ceronx nanonee nsnecrna mon]nxannx P. Fepnca n C. Kay]mana Knnernuecxn pncynox
cemtn (KPC) (Fepne P. C, Kay]man C. X., 2000).
B paorax poccncxnx n oreuecrnenntx ncnxonoron raxxe opamaercx nnnmanne na cnxst mexy ocoennocrxmn pncynxa
cemtn n nnyrpncementmn mexnnunocrntmn ornomennxmn (3axapon A. H., 1988; Xomenraycxac I. T., 1986; Pomanona E. C,
Horemxnna O. u., 1991; Benrep A. H., 2003 n p.).
Hpoexrnnnax meronxa Pncynox cemtn (xax n Knnernuecxn pncynox cemtn) xnnxercx nonn]ynxnnonantno. Ona n ee
mon]nxannn moryr trt ncnontsonant, c ono cropont, nx nsyuennx crpyxrypt cemtn, ocoennocre nsanmoornomenn
mexy ee unenamn (cemtx rnasamn peenxa), a c pyro xax nponeypa, orpaxammax n nepnym ouepet nepexnnannx n
nocnpnxrne peenxom cex (-opas, nononax nenrn]nxannx), cnoero mecra n cemte, ero ornomenne x cemte n nenom n
orentntm ee unenam. Oa +rnx acnexra cemtx rnasamn peenxa n pasnnrne peenxa n cemte, rax nnn nnaue, xnnxmrcx
oexrom nnrepeca cementx ncnxorepanenron. Honn]ynxnnonantnocrt meronxn nosnonxer ononpemenno ornecrn ee raxxe x
rpynnam meroon, npenasnauenntx nx narnocrnxn ercxo-ponrentcxnx n cnnnnrontx ornomenn.
Bcnecrnne npnnnexarentnocrn n ecrecrnennocrn saannx +ra meronxa cnococrnyer ycranonnennm xopomero
+monnonantnoro xonraxra ncnxonora c peenxom, cnnmaer nanpxxenne, nosnnxammee n cnryannn ocneonannx. Ocoenno
npoyxrnnno npnmenenne meronxn n crapmem omxontnom n mnamem mxontnom nospacre, rax xax nonyuennte pesyntrart mano
sanncxr or cnoconocrn peenxa nepannsontnart cnon nepexnnannx, or ero cnoconocrn x nnrpocnexnnn, ymennx nxnrtcx n
noopaxaemym cnryannm, ro ecrt or rex ocoennocre ncnxnuecxo exrentnocrn, xoropte cymecrnennt npn ntnonnennn
nepantntx saann.
Onncanne ue1onxn
nx nponeennx nccneonannx neoxonmt: nncr eno ymarn (15x20,21x29 cm), mecrt nnerntx xapaname (uepnt,
xpacnt, cnnn, senent, xenrt, xopnunent), nacrnx. Peenxy aercx nnc1pyxnnn:
( PC) Hapncy, noxanycra, cnom cemtm.
( PC) Hapncy cemtm, xax rt ee cee npecrannxemt.
(KPC) Hapncy cnom cemtm, re nce sanxrt otuntm enom.
(KPC) Hapncy, noxanycra, cnom cemtm, re xaxt unen cemtn n rt oe.amm :mo-uuovoi. Hocrapacx pnconart
nentx nme, ne myntrxmex n ne nme, cocroxmnx ns nanouex. Homnn: nsopaxa xaxoro oe.amuu+ :mo-uuovoi, raroe-.uoo
oecmeue.
Hn n xoem cnyuae nentsx oxcnxrt, uro oosnauaer cnono cemtx, rax xax +rnm ncxaxaercx cama cyrt nccneonannx. Ecnn
Honap
Vnpammn co crona nocne oea
Tor, xro yxaxnnaer sa xnnorntmn
Oprannsarop npasnnxon n pasnneuenn
Mantunx na noerymxax
uenonex, npnnnmammn pemennx
Hounnxmmn cnomannoe
Ponn nsanuoenc1nnn Hmena
Fy]ep, nocpennx n xon]nnxre
Hmnrent noonert
Croponnnx crporo ncnnnnnnt
Inannt onnnnrent
Onnoxn nonx
Vremammn onxenntx
Vxnonxmmncx or ocyxennx nponemt
Cosammn pyrnm nenpnxrnocrn
epxamncx n cropone or cementx pasopox
Hpnnocxmn xeprnt pan pyrnx
Cement nynxan
3arannammn ony
Byrnnx
peenox cnpamnnaer, uro emy pnconart, neoxonmo npocro nonropnrt nncrpyxnnm. Bpemx ntnonnennx saannx ne
orpannunnaercx (n ontmnncrne cnyuaen ono nnrcx ne onee 35 mnnyr). Bo npemx pnconannx peenxa cneyer ormeuart n
nporoxone:
O nocneonarentnocrt pnconannx erane;
nayst onee 15 cexyn;
crnpanne erane;
cnonrannte xommenrapnn peenxa;
+monnonantnte peaxnnn n nx cnxst c coepxannem pncynxa.
Hocne ntnonnennx saannx nao crpemnrtcx nonyunrt maxcnmym nn]opmannn nepantntm nyrem. Otuno saamrcx
cneymmne nonpocm:
1. Cxaxn, xro ryr napnconan?
2. Ie onn naxoxrcx?
3. uro onn enamr? Kro +ro npnyman?
4. Hm neceno nnn cxyuno? Houemy?
5. Kro ns napnconanntx nme camt cuacrnnnt? Houemy?
6. Kro ns nnx camt necuacrnt? Houemy?
Hocnenne na nonpoca npononnpymr na orxptroe ocyxenne uyncrn, uro ne xaxt peenox cxnonen enart. Ho+romy,
ecnn peenox monunr nnn orneuaer ]opmantno, ne cneyer nacrannart na +xcnnnnnrnom ornere. Hpn onpoce nyxno nontrartcx
ntxcnnrt cmtcn napnconannoro peenxom: uyncrna x orentntm unenam cemtn; nouemy peenox ne napnconan xoro-nnyt ns
unenon cemtn (ecnn rax nponsomno); uro snauar nx peenxa onpeenennte erann pncynxa (nrnnt, snepn n r. .). Hpn +rom no
nosmoxnocrn cneyer nserart npxmtx nonpocon, ne nacrannart na ornere, rax xax +ro moxer nnynnponart rpenory, samnrnte
peaxnnn. uacro npoyxrnnntmn oxastnamrcx npoexrnnnte nonpoct (Ecnn nmecro nrnuxn tn t napnconan uenonex, ro xro t
+ro tn?, Kro t ntnrpan n copennonannxx mexy parom n roo?, Koro mama nosoner nrn c coo? n r. n.).
Hocne onpoca moxno (no neoxsarentno) nonpocnrt peenxa pemnrt mecrt ycnonntx cnryann: rpn ns nnx onxnt ntxnnrt
nerarnnnte uyncrna x unenam cemtn, rpn nosnrnnnte. Poccncxn ncnxonor E. H. Poron npenaraer cneymmne uecmi
cumvau:
Hpecrant cee, uro rt nmeemt na nnera n nnpx. Koro t rt nosnan nrn c coo?
Hpecrant, uro ncx rnox cemtx ner n rocrn, no onn ns nac saonen n onxen ocrartcx oma. Kro on?
Tt crponmt ns xoncrpyxropa om (ntpesaemt ymaxnoe nnarte nx xyxnt), n ree ne neser. Koro rt nosonemt na
nomomt?
Tt nmeemt... nneron (nx xonnuecrno na onn mentme, uem unenon cemtn) na nnrepecnym xnnoxaprnny. Kro ocranercx
oma?
Hpecrant cee, uro rt nonan na neonraemt ocrpon. C xem t rt xoren ram xnrt?
Tt nonyunn n noapox nnrepecnoe noro. Bcx cemtx cena nrpart, no nac onnm uenonexom ontme, uem nao. Kro ne yer
nrpart?
Hn1epnpe1annn pesynt1a1on
nx nnrepnperannn pncynxa peenxa n ero paccxasa ncnxonory neoxonmo pacnonarart oexrnnno nn]opmanne o
nospacre nccneyemoro peenxa; o cocrane ero cemtn, nospacre parten n cecrep; ecnn nosmoxno, o noneennn peenxa n cemte,
ercxom cay nnn mxone.
Hnrepnperannm pncynxa ycnonno moxno pasennrt na rpn uacrn:
1. Ananns crpyxrypt Pncynxa cemtn.
2. Hnrepnperannx ocoennocre rpa]nuecxnx npesenrann unenon cemtn.
3. Ananns nponecca pnconannx.
Ananns crpyxrypt Pncynxa cemtn n cpannenne cocrana napnconanno n peantno cemtn
Oxnaercx, uro peenox, nepexnnammn +monnonantnoe narononyune n cemte, yer pnconart nonnym cemtm. Hcxaxenne
peantnoro cocrana cemtn sacnyxnnaer npncrantnoro nnnmannx, rax xax sa +rnm nourn ncera croxr +monnonantnt xon]nnxr,
neonontcrno cemeno cnryanne. Kpanne napnanrt npecrannxmr coo pncynxn, n xoroptx: (1) noome ne nsopaxent nmn;
(2) nsopaxent rontxo ne cnxsannte c cemte nmn (raxoe samnrnoe nseranne saannx ncrpeuaercx y ere ocrarouno pexo).
3a raxnmn peaxnnxmn uame ncero xpomrcx: rpanmarnuecxne nepexnnannx, cnxsannte c cemte; uyncrno ornepxennocrn,
noxnnyrocrn (no+romy raxne pncynxn ornocnrentno uacrt y ere, neanno npnmemnx n nnrepnar ns ceme); ayrnsm; uyncrno
neesonacnocrn, ontmo yponent rpenoxnocrn. Kpome roro, +ro moxer trt pesyntrarom nnoxoro xonraxra ncnxonora c
peenxom.
Onaxo n npaxrnuecxo paore uame npnxonrcx cranxnnartcx c menee ntpaxenntmn orcrynnennxmn or peantnoro cocrana
cemtn. ern v+euiuamm cocran cemtn, satnax napnconart rex unenon cemtn, xoropte menee +monnonantno npnnnexarentnt
nx nnx, c xoroptmn cnoxnnnct xon]nnxrnte ornomennx. He nsopaxax nx, peenox xax t paspxxaer nenpnemnemym
+monnonantnym armoc]epy n cemte, nseraer nerarnnntx +monn, cnxsanntx c onpeenenntmn nmtmn. Hanonee uacro n
pncynxe orcyrcrnymr partx nnn cecrpt, uro, nepoxrno, oycnonneno cnryanne xonxypennnn mexy cnnnnramn. Taxnm
cnocoom peenox n cnmnonnuecxo cnryannn monononnsnpyer neocrammym nmont n nnnmanne ponrene. Ornert na
nonpoc, nouemy ne napnconan ror nnn nno unen cemtn, tnamr, xax npannno, samnrntmn: He napnconan noromy, uro ne ocranoct
mecra; On nomen rynxrt n r. . Ho nnora na yxasannt nonpoc ern amr n onee +monnonantno nactmennte ornert: He
xoren on epercx; He xouy, urot on c namn xnn n r. n.
B nexoroptx cnyuaxx nmecro peantntx unenon cemtn peenox pncyer manentxnx snepymex, nrnn. Hcnxonory ncera cneyer
yrounnrt, c xem peenox nx nenrn]nnnpyer (nanonee uacro rax pncymrcx partx nnn cecrpt, ute nnnxnne n cemte peenox
crpemnrcx ymentmnrt).
Fontmo nnrepec npecrannxmr re pncynxn, n xoroptx peoeuor ue pucvem ceo nnn nmecro cemtn pucvem mo.iro ceo. B
oonx cnyuaxx pncymmn ne nxnmuaer cex n cocran cemtn, uro cnnerentcrnyer o orcyrcrnnn uyncrna omnocrn c pyrnmn ee
unenamn. Orcyrcrnne cnoero nsopaxennx n pncynxe onee xapaxrepno nx ere, uyncrnymmnx ornepxenne, nenpnxrne.
Hpesenrannx n pncynxe rontxo cex moxer yxastnart na pasnnunoe ncnxnuecxoe coepxanne, n sanncnmocrn or xonrexcra pyrnx,
xapaxrepncrnx pncynxa. Ecnn yxasanno npesenrannn cnocrnenna nosnrnnnax xonnenrpannx na pnconannn camoro cex (ontmoe
xonnuecrno erane rena, nneron, exopnponanne oext, ontmax nennunna ]nrypt), ro +ro, napxy c nec]opmnponanntm
uyncrnom omnocrn, yxastnaer na onpeenennym +ronenrpnunocrt, ncreponnte ueprt xapaxrepa. Ecnn xe nsopaxenne cex
xapaxrepnsyercx manentxo nennunno, cxemarnunocrtm, n npn +rom pyrnmn eranxmn pncynxa n nnerono rammo cosan
nerarnnnt +monnonantnt ]on, ro moxno npenonarart npncyrcrnne uyncrna ornepxennocrn, noxnnyrocrn, nnora
ayrncrnuecxnx renennn.
Hn]opmarnnntm xnnxercx n vee.u:euue cocrana cemtn. Kax npannno, +ro cnxsano c neyonnernopenntmn ncnxonornuecxnmn
norpenocrxmn n cemte. Hpnmepamn moryr cnyxnrt pncynxn enncrnenntx ere onn ornocnrentno uame nxnmuamr n pncynox
cemtn nocroponnnx nme. Btpaxennem norpenocrn n pannonpanntx, xooneparnnntx cnxsxx xnnxercx pncynox peenxa, n
xoropom, nomnmo unenon cemtn, napnconan peenox roro xe nospacra (nompont par, out cocea n r. n.). Hpesenrannx
manentxnx ere yxastnaer na neyonnernopennte a]]nnnarnnnte norpenocrn, xenanne sanxrt oxpanxmmym, ponrentcxym,
pyxonoxmym nosnnnm no ornomennm x pyrnm erxm (raxym xe nn]opmannm moryr art n napnconannte n ononnenne x
unenam cemtn coauxn, xomxn n r. n.).
Hsopaxenne pyrnx, ne cnxsanntx c cemte nspocntx, nomnmo ponrene (nnn nmecro nnx), yxastnaer na nocnpnxrne
nennrerparnnnocrn cemtn, na noncx uenonexa, cnoconoro yonnernopnrt norpenocrt peenxa n nnsxnx +monnonantntx
xonraxrax. B nexoroptx cnyuaxx na cnmnonnuecxoe paspymenne nenocrnocrn cemtn, mecrt ponrenxm ncnecrnne omymennx
ornepxennocrn, nenyxnocrn.
Hnrepnperannx ocoennocre rpa]nuecxnx npesenrann unenon cemtn
Aua.us ocooeuuocme uapucoeauuix quevp. Ocoennocrn rpa]nuecxnx npesenrann orentntx unenon cemtn moryr art
nn]opmannm ontmoro nanasona: o +monnonantnom ornomennn peenxa x orentnomy uneny cemtn, o rom, xaxnm ero nnnr
peenox, o -opase peenxa, ero nonono nenrn]nxannn n r. .
Hpn onenxe +monnonantnoro ornomennx peenxa x unenam cemtn cneyer opamart nnnmanne na cneymmne momenrt
rpa]nuecxnx npesenrann:
xonnuecrno erane rena: npncyrcrnymr nn ronona, nonoct, ymn, rnasa, spauxn, pecnnnt, ponn, noc, mexn, por, mex,
nneun, pyxn, naonn, nantnt, norn, crynnn;
exopnponanne (erann oext n yxpamennx): manxa, nopornnx, rancryx, anrt, xapmant, pement, nyronnnt, +nemenrt
npnuecxn, cnoxnocrt oext, yxpamennx, ysopt na oexe n r. n.;
xonnuecrno ncnontsonanntx nneron nx pnconannx ]nrypt.
Kax npannno, xopomne +monnonantnte ornomennx c uenonexom conponoxamrcx nosnrnnno xonnenrpanne na ero
pnconannn, uro n pesyntrare naxonr orpaxenne n ontmem xonnuecrne erane rena, exopnponannn, ncnontsonannn
pasnoopasntx nneron. H naoopor: nerarnnnoe ornomenne x uenonexy neer x ontme cxemarnunocrn, neoxonuennocrn ero
rpa]nuecxo npesenrannn. Hnora nponycx n pncynxe cymecrnenntx uacre rena (ronont, pyx, nor) moxer yxastnart, napxy c
nerarnnntm ornomennem x nemy, raxxe na arpeccnnnte noyxennx ornocnrentno +roro uenonexa.
O nocnpnxrnn pyrnx unenon cemtn n -opasa pncymmero moxno cynrt na ocnone cpannennx nennunn ]nryp,
ocoennocre npesenrannn orentntx uacre rena n nce ]nrypt n nenom.
ern, xax npannno, camtmn ontmnmn pncymr orna nnn mart, uro coornercrnyer peantnocrn. Onaxo nnora coornomenne
nennunn napnconanntx ]nryp xnno ne coornercrnyer peantnocrn: cemnnernn peenox moxer oxasartcx ntme n mnpe cnonx
ponrene n r. . 3ro oxcnxercx rem, uro nx peenxa (xax n nx pennero ernnrxnnna) nennunna ]nrypt xnnxercx cpecrnom,
npn nomomn xoroporo on ntpaxaer cnny, npenocxocrno, snaunmocrt, omnnnponanne. Tax, nanpnmep, nsopaxax cemtm, nx
xoropo xapaxrepna ontmax omnnanrnocrt marepn, xnnxmmecx ncrnnno anropnrapntm pyxononrenem, enouxa H. 6 ner
napnconana mamy na 1/3 ontme orna n nnoe ontme pyrnx unenon cemtn. Hexoropte ern camtmn ontmnmn nnn panntmn no
nennunne c ponrenxmn pncymr cex. Kax npannno, +ro moxer trt cnxsano nno c +ronenrpnunocrtm peenxa, nno c
copennonannem sa ponrentcxym nmont c pyrnm ponrenem, xora peenox npnpannnnaer cex ponrenm npornnononoxnoro
nona, ncxnmuax nnn ymentmax npn +rom xonxypenra.
ern, xoropte uyncrnymr cnom nesnaunrentnocrt, nenyxnocrt n r. n. nnn, nanpornn, rpeymr onexn, saort co cropont
ponrene, sannmamr n cemte nosnnnm mantma, pncymr cex snaunrentno mentmnmn no pasmepy, uem pyrne unent cemtn.
Hn]opmarnnno moxer trt n aconmrnax nennunna ]nryp. Fontmne, rxnymnecx uepes nect nncr ]nrypt pncymr
nmnyntcnnnte, ynepennte n cee, cxnonnte x omnnnponannm ern. Ouent manentxne ]nrypt cnxsant c rpenoxnocrtm,
uyncrnom onacnocrn y peenxa.
Hpn anannse ocoennocre npesenrann unenon cemtn cneyer opamart nnnmanne n na pnconanne orentntx uacre rena.
eno n rom, uro orentnte uacrn rena cnxsant c onpeenenntmn c]epamn axrnnnocrn, npecrannxx coo cpecrna omennx,
xonrponx, nepennxennx n r. . Ocoennocrn nx npesenrannn moryr yxastnart na onpeenennoe, cnxsannoe c nnmn uyncrnennoe
coepxanne.
Pvru xnnxmrcx ocnonntmn cpecrnamn nosecrnnx na mnp, ]nsnuecxoro xonrponx noneennx pyrnx nme. Ecnn peenox
pncyer cex c nonxrtmn nnepx pyxamn, nnnntmn nantnamn, ro +ro uacro cnxsano c ero arpeccnnntmn xenannxmn. Hnora raxne
nsopaxennx npncyrcrnymr n n pncynxax nnemne cnoxontx, noxnancrtx ere. B +rom cnyuae moxno npenonarart, uro
peenox uyncrnyer npaxenocrt no ornomennm x oxpyxammnm, no ero arpeccnnnte noyxennx noannent. Taxoe pnconanne
cex raxxe moxer yxastnart na crpemnenne peenxa xomnencnponart cnom cnaocrt, xenanne trt cnntntm, nnacrnonart na
pyrnmn. 3ra nnrepnperannx onee ocronepna rora, xora peenox n ononnenne x arpeccnnntm pyxam eme pncyer n mnpoxne
nneun nnn pyrne arpnyrt, cnmnont myxecrnennocrn n cnnt. Hnora peenox pncyer ncex unenon cemtn c pyxamn, no
satnaer napnconart nx cee. Ecnn npn +rom peenox pncyer cex eme n nenponopnnonantno manentxnm, ro +ro moxer trt
cnxsano c uyncrnom eccnnnx, cocrnenno nesnaunrentnocrn n cemte, c omymennem, uro oxpyxammne noannxmr ero axrnnnocrt,
upesmepno ero xonrponnpymr. Hnrepecnt pncynxn, n xoroptx onn ns unenon cemtn napnconan c nnnntmn pyxamn, ontmnmn
nantnamn. uame ncero +ro yxastnaer na nocnpnxrne peenxom nynnrnnnocrn, arpeccnnnocrn +roro unena cemtn. To xe snauenne
moxer nmert n npesenrannx unena cemtn noome es pyx. Taxnm opasom peenox cnmnonnuecxnmn cpecrnamn orpannunnaer ero
axrnnnocrt.
Io.oea nenrp noxannsannn , nnrennexryantno n nepnenrnnno exrentnocrn; nnno camax naxnax uacrt rena n
nponecce omennx. Vxe ern 3 ner n pncynxe oxsarentno pncymr ronony, nexoropte uacrn rena. Ecnn ern crapme nxrnnernero
nospacra (nopmantnoro nnrennexra) n pncynxe nponycxamr uacrn nnna (rnasa, por), +ro moxer yxastnart na ceptesnte napymennx
n c]epe omennx, orropoxennocrt, ayrnsm. Orcyrcrnne ronont, uepr nnna nnn samrpnxonannoe nnno n nsopaxennn pyrnx
unenon cemtn uacro cnxsano c xon]nnxrntmn ornomennxmn c anntm uenonexom, npaxentm ornomennem x nemy.
Btpaxenne nnn napnconanntx nme raxxe moxer trt nnnxaropom uyncrn peenxa x nnm. Onaxo nao nmert n nny,
uro ern cxnonnt pnconart yntammnxcx nme, +ro cnoeopasnt mramn n nx pncynxax: nnora +ro nonce ne osnauaer, uro
onn rax nocnpnnnmamr oxpyxammnx. nx nnrepnperannn pncynxa cemtn ntpaxennx nnn snaunmt rontxo n rex cnyuaxx, xora onn
ornnuamrcx pyr or pyra. B +rom cnyuae moxno nonarart, uro peenox cosnarentno nnn eccosnarentno ncnontsyer ntpaxenne
nnna xax ntpasnrentnoe cpecrno. 3ro n ocnonnom xapaxrepno nx crapmnx ere. Hanpnmep, mantunx P. 9ner, nocnenn ctn n
cemte, nmemmn, n ornnune or cnonx parten, ]nsnuecxn e]exr n ne raxo, xax onn, ycnemnt n yuee n cnopre, n pncynxe
ntpasnn cnoe uyncrno nenonnonennocrn, nsopaxax cex snaunrentno mentmnm, c onymenntmn nnns xpaxmn ry. 3ra rpa]nuecxax
npesenrannx xnno ornnuanact or pyrnx unenon cemtn ontmnx n yntammnxcx.
enouxn ontme, uem mantunxn, yenxmr nnnmanne pnconannm nnna, nsopaxamr pasnoopasnte erann. Onn sameuamr,
uro nx marepn mnoro npemenn yenxmr yxoy sa nnnom, xocmernxe, n camn nocrenenno ycnannamr nennocrn nspocntx xenmnn.
Ho+romy xonnenrpannx na pnconannn nnna moxer yxastnart na xopomym nononym nenrn]nxannm enouxn.
B pncynxax mantunxon +ror momenr moxer trt cnxsan c osaouennocrtm cnoe ]nsnuecxo xpacoro, crpemnennem
xomnencnponart ee ]nsnuecxne neocrarxn, ]opmnponannem crepeornnon xencxoro noneennx.
Hpeseumau svooe u eioe.euue pma uacrt y ere, cxnonntx x opantno arpeccnn. Ecnn peenox rax pncyer ne cex, a
pyroro unena cemtn, ro +ro moxer cnnerentcrnonart o nannunn uyncrna crpaxa n cnxsn c nocnpnnnmaemo npaxenocrtm +roro
uenonexa x peenxy nno x nntm unenam cemtn.
Cymecrnyer saxonomepnocrt, uro c nospacrom ere pncynox uenonexa ooramaercx nce nontmn eranxmn. ern 3,5 ner n
ontmnncrne cnoem pncymr ronononora, a 7 ner npesenrnpymr yxe orarym cxemy rena. Kaxomy nospacry xapaxrepnt
onpeenennte erann, n nx nponycx n pncynxe, xax npannno, cnxsan c orpnnannem nx ]ynxnn, xon]nnxrom. Ecnn, nanpnmep,
peenox 7 ner ne pncyer ono ns +rnx erane: ronont, rnas, noca, pra, pyx, rynonnma, nor, na +ro nao oparnrt nnnmanne.
V ere crapme 5,56 ner n pncynxax ntenxmrcx ne pasnte cxemt pnconannx nnnnnon pasno nonono
npnnanexnocrn. Hanpnmep, rynonnme myxunnt pncyercx onantno ]opmt, xenmnnt rpeyrontno, nno nononte pasnnunx
ntpaxamrcx pyrnmn cpecrnamn. Ecnn peenox pncyer cex rax xe, xax n pyrne ]nrypt roro xe nona, ro moxno ronopnrt o
aexnarno nonono nenrn]nxannn. Ananornunte erann n nnera n npesenrannn nyx ]nryp, nanpnmep ctna n orna, moxno
nnrepnpernponart xax crpemnenne ctna trt noxoxnm na orna, nenrn]nxannm c nnm, xopomne +monnonantnte xonraxrt.
Pacno.oreuue :.euoe ce+iu yxastnaer na nexoropte ncnxonornuecxne ocoennocrn nsanmoornomenn n cemte.
Pnconanne unenon cemtn c coennenntmn pyxamn, oennennocrt nx n ome exrentnocrn xnnxmrcx nnnxaropamn
ncnxonornuecxoro narononyunx, nocnpnxrnx cnnouennocrn cemtn, nxnmuennocrn n cemtm. Pncynxn c npornnononoxntmn
xapaxrepncrnxamn (pasomennocrtm unenon cemtn) moryr yxastnart na nnsxn yponent +monnonantntx cnxse. Ocropoxnocrn n
nnrepnperannn rpeymr re cnyuan, xora nnsxoe pacnonoxenne ]nryp oycnonneno samtcnom nomecrnrt unenon cemtn n
orpannuennoe npocrpancrno (noxy, manentxn omnx n r. n.). Tyr nnsxoe pacnonoxenne moxer, naoopor, ronopnrt o nontrxe
peenxa oennnrt, cnnornrt cemtm (nx +ro nenn peenox npneraer x nnemnnm ocroxrentcrnam, rax xax uyncrnyer
rmernocrt cocrnenntx ycnnn).
Hcnxonornuecxn nnrepecnee re pncynxn, n xoroptx uacrt cemtn pacnonoxena n ono rpynne, a ono nnn necxontxo nnn
n oranennn or nnx. Ecnn nsonnponanntm peenox pncyer cex, +ro yxastnaer na uyncrno nenxnmuennocrn, oruyxennocrn. B
cnyuae orenennx pyroro unena cemtn moxno npenonarart nerarnnnoe ornomenne peenxa x nemy nno omymenne yrpost,
ncxoxme or nero. uacrt cnyuan, xora raxax npesenrannx cnxsana c peantntm oruyxennem unena cemtn, c mano ero
snaunmocrtm nx peenxa.
Ipynnnponxa unenon cemtn n pncynxe nnora nomoraer ntennrt ncnxonornuecxne mnxpocrpyxrypt cemtn, xoannnnn n
rpeyrontnnxn rnnnuntx nsanmoornomenn n cemte.
Kax yxastnanoct panee, mepa ncnxonornuecxo nnsocrn (+monnonantnte cnxsn) moxer ntpaxartcx peenxom n pncynxe
nocpecrnom ]nsnuecxnx paccroxnn (ncrannn) mexy ]nrypamn. To xe snauenne nmeer n pasmemenne mexy unenamn cemtn
oexron, enenne pncynxa na xuexn, no xoroptm pacnpeenent unent cemtn. Taxne npesenrannn yxastnamr na cnaocrt
nosnrnnntx mexnepconantntx cnxse mexy unenamn cemtn.
Ananns nponecca pnconannx
Hpn anannse nponecca pnconannx cneyer opamart nnnmanne na:
nocneonarentnocrt pnconannx unenon cemtn;
nocneonarentnocrt pnconannx erane;
crnpanne;
nosnpamenne x yxe napnconanntm oexram, eranxm, ]nrypam;
nayst;
cnonrannte xommenrapnn peenxa n nponecce pnconannx.
Hnrepnperannx nponecca pnconannx n omem peannsyer resnc o rom, uro sa nnamnuecxnmn xapaxrepncrnxamn pnconannx
xpomrcx nsmenennx mtcnn, axryannsannx uyncrn, nanpxxennx, xon]nnxrt, xoropte orpaxamr snaunmocrt onpeenenntx erane
pncynxa nx peenxa. Hnrepnperannx nponecca pnconannx rpeyer rnopuecxoro nxnmuennx ncero npaxrnuecxoro ontra ncnxonora,
ero nnrynnnn. Hecmorpx na ontmo yponent neonpeenennocrn, xax pas +ror yponent anannsa uacro aer nanonee
coepxarentnym, rnyoxym, snaunmym nn]opmannm.
Kax npn paccxase peenox naunnaer c rnannoro, rax n n pncynxe nepntm on nsopaxaer nanonee snaunmoro, rnannoro nnn
nanonee +monnonantno nnsxoro uenonexa. Kax npannno, +ro ror, xro ontme npemenn tnaer c nnm, ontme, uem pyrne, yenxer
emy nnnmannx. To, uro uacro ern nepntmn pncymr cex, nanepnoe, cnxsano c nx +ronenrpnsmom xax nospacrno xapaxrepncrnxo.
Hpnmeuarentnt cnyuan, xora peenox nocnene pncyer mart xax npannno, +ro cnxsano c nerarnnntm ornomennem x ne.
Hocneonarentnocrt pnconannx unenon cemtn moxer trt onee ocronepno nnrepnpernponana n xonrexcre anannsa
ocoennocre rpa]nuecxo npesenrannn ]nryp. Ecnn napnconannax nepno ]nrypa xnnxercx camo ontmo, onaxo ee
nsopaxenne ntnonneno cxemarnuno, n orcyrcrnne exopnponannx, ro raxax npesenrannx yxastnaer na nocnpnnnmaemym
peenxom snaunmocrt +roro nnna, cnny, omnnnponanne n cemte, no ne yxastnaer na nonoxnrentnte uyncrna peenxa n ero
ornomennn. Onaxo ecnn nepnax ]nrypa napnconana rmarentno, exopnponana, ro moxno ymart, uro +ro nanonee nmnmt unen
cemtn, xoroporo peenox nounraer n na xoroporo xouer trt noxox.
Otuno ern, nonyunn saanne napnconart cemtm, naunnamr pnconart unenon cemtn. Ho nexoropte cnepna pncymr
pasnnunte oexrt, nnnnm ocnonannx, connne, meent n r. . n nnmt n nocnenmm ouepet npncrynamr x nsopaxennm nme.
Ecrt ocnonanne cunrart, uro raxax nocneonarentnocrt ntnonnennx saannx xnnxercx cnoeopasno samnrno peaxnne, npn
nomomn xoropo peenox oronnraer nenpnxrnoe emy saanne no npemenn. uame ncero +ro nanmaercx y ere c
nenarononyuno cemeno cnryanne, no +ro raxxe moxer trt nocnecrnnem nnoxoro xonraxra peenxa c ncnxonorom.
Bosnpamenne x pnconannm onpeenenntx unenon cemtn, oexron, erane yxastnaer na nx snaunmocrt nx peenxa. Kax
nenponsnontnte nnxennx uenonexa nnora noxastnamr axryantnoe coepxanne ncnxnxn, rax n nosnpamenne x pnconannm yxe
ntnonnenntx +nemenron pncynxa coornercrnyer nnxennm mtcnn, ornomennm peenxa x nnm n moxer yxastnart na rnannoe,
omnnnpymmee nepexnnanne, cnxsannoe c onpeenenntmn eranxmn pncynxa.
Hayst nepe pnconannem onpeenenntx erane, unenon cemtn uame ncero cnxsant c xon]nnxrntm ornomennem n xnnxmrcx
nnemnnm ntpaxennem nnyrpennero ncconanca mornnon. Ha eccosnarentnom yponne peenox xax t pemaer, pnconart emy nnn
ner uenonexa nnn erant, xoropte cnxsant nx nero c nerarnnntmn +monnxmn.
Crnpanne napnconannoro, nepepnconannoro moxer trt oycnonneno xax nerarnnntmn +monnxmn no ornomennm x annomy
uneny cemtn, rax n c nosnrnnntmn. Pemammee snauenne nmeer xoneunt pesyntrar pnconannx. Ecnn crnpanne n nepepncontnanne
ne npnnenn x samerno nyume rpa]nuecxo npesenrannn, ro moxno npenonarart xon]nnxrnoe ornomenne peenxa x +romy
uenonexy.
Cnonrannte xommenrapnn uacro npoxcnxmr cmtcn pncyemoro coepxannx. Ho+romy x nnm cneyer nnnmarentno
npncnymnnartcx. Taxxe nao nmert n nny, uro xaxymnecx nppenenanrntmn xommenrapnn nce xe xnnxmrcx cpecrnom
ocnanennx nnyrpennero nanpxxennx, nx noxnnenne ntaer nanonee +monnonantno sapxxennte mecra pncynxa. 3ro moxer
nomout nanpannrt n nonpoct nocne pnconannx, n cam nponecc nnrepnperannn.
Ocoennoc1n nn1epnpe1annn pesynt1a1on KPC
Hpn otunom saannn napncy cnom cemtm peenox uacro pncyer crarnuecxym xaprnny, n xoropo nce unent cemtn
pacnonoxent n px n nonepnyrt nnnom x nanmarenm. Xorx n +rom cnyuae nonesnax nn]opmannx moxer trt nonyuena,
nexnnernuecxne nncrpyxnnn otuno npnnoxr x ornocnrentno crarnuntm, pnrnntm pncynxam. Hoxo, ncnontsymmn
xnnernuecxne (exrentnte) nncrpyxnnn, xora peenxa npocxr npecrannrt nsopaxenne, re ]nrypt nnrannct t nnn enann
uro-nnyt, xnnxercx onee nn]opmarnnntm.
Hecmorpx na ro, uro npn nnrepnperannn pesyntraron Knnernuecxoro pncynxa cemtn yunrtnamrcx nce
ntmenepeuncnennte yponnn anannsa, nnrepnperannn xnnernuecxnx pncynxon ]oxycnpymrcx na ecrnnn nnn nnxennn, a ne na
nneprntx ]nrypax.
Cornacno P. Fepncy n C. Kay]many, anropam anno mon]nxannn, ecrnnx n oexrt, nsopaxennte na pncynxe,
saxnmuamr n cee +neprnm, cosnyunym onpeenenntm ornomennxm. 3neprnn nnn nonx nanpxxennx moryr orpaxart snoy,
sanncrt, copennonanne, crpemnenne x nnsxnm xonraxram n r. . (Hanpnmep, nrpa n mxu ronopnr o xonxypennnn, sanncrn; ropxmn
oront o npaxenom ornomennn, snoe.) Bor nexoropte xaparmepucmuru KPC u ux sua:euue (Fepne P. C, Kay]man C. X.,
2000):
Cmu.i
1. Orenenne. ern ntramrcx nsonnponart cex (n cnon uyncrna) or ocrantntx unenon cemtn uepes orenenne.
2. Houepxnnanne. Hponeennax nnnsy crpannnt nnnnx xapaxrepna nx ere ns neycrounntx ceme.
ecmeu
1. Mart:
roronxa: +ro ecrnne marepn nanonee uacro ncrpeuaercx na KPC n orpaxaer ]nrypy marepn, xoropax yonnernopxer
norpenocrn ere;
yopxa: +ro ecrnne onapyxnnaercx y xomnyntcnnntx marepe, xoropte ontme osaouent omom, uem nmtmn n
ome; yopxa npnpannnnaercx x npnemnemomy nnn xopomemy noneennm;
rnaxxa: otuno onapyxnnaercx y upesmepno nonneuenntx marepe, cnnmxom ycnnenno ntrammnxcx art peenxy
renno.
2. Oren:
omamnne ena: urenne rasert, onnara cueron, nrpt c ertmn xnnxmrcx uacrtmn ecrnnxmn nopmantntx ornon;
no nyrn na paory nnn no npemx paort: otuno onapyxnnaercx y ornon, xoroptx nocnpnnnmamr xax orcrpanenntx or
cemtn nnn npetnammnx sa ee npeenamn, ne nnrerpnponanntx n nee;
pesanne: raxne ecrnnx, xax nocrpnranne rasona, pyxa epenten, pesanne n r. ., onapyxnnamrcx y xecrxnx nnn
xacrpnpymmnx ornon (nnora marepe).
3. Conepnnuecrno. Otuno nsopaxaercx xax npnmenenne cnnt nnn xon]nnxr mexy unenamn cemtn, ro ecrt xax pocanne
mxua, noxa, camonera n r. n. Btcrynaer y cnntno xonxypnpymmnx nnn pennnntx ere.
3ro manax uacrt otuntx ecrnn, xoropte uacro nonropxmrcx n KPC.
nx onenxn nnyrpncementx ornomenn, nocnpnnnmaemtx peenxom, moxno ncnontsonart cneymmym rannny (uypmanon
H. A., Anatnn A. A., uypmanona H. B., 1999).
Tannna 6
Cnmnromoxomnnexct xnnernuecxoro pncynxa cemtn
Cnmnromoxomnnexc Cnmnrom Fann
Fnaronpnxrnax cemenax cnryannx
Omax exrentnocrt ncex unenon cemtn 0,2
Hpeonaanne nme na pncynxe 0,1
Hsopaxenne ncex unenon cemtn 0,2
Orcyrcrnne nsonnponanntx unenon cemtn 0,2
Orcyrcrnne mrpnxonxn 0,1
Xopomee xauecrno nnnn 0,1
Orcyrcrnne noxasarene npaxenocrn 0,2
Aexnarnoe pacnpeenenne nme na nncre 0,1
pyrne nosmoxnte npnsnaxn 0,1
Tpenoxnocrt
Brpnxonxa 0,1,2,3
Hnnnx ocnonannx non 0,1
Hnnnx na pncynxom 0,1
Hnnnx c cnntntm naxnmom 0,1
Crnpanne 0,1,2
4.1.5. Cnc1eunmn ceuennmn 1ec1 Iepnnra ( FAST)
annt recr paspaoran n pamxax cncremno cemeno repannn n ocnonan na crpyxrypno reopnn cemtn. On npecrannxer
coo mero penpesenrannn pecnonenramn (unenamn cemtn) crpyxrypt nx cementx ornomenn, xnmuentmn napamerpamn
xoropo ntcrynamr cnnouennocrt, nepapxnx, rnxocrt +rnx napamerpon, a raxxe rpannnt cemtn (noponee cm. pasen
Ocnonnte nonxrnx cemeno ncnxonornn).
Cncremnt cement recr Iepnnra ncnontsyercx nx narnocrnxn n nocrpoennx repanenrnuecxnx rnnores npn paore c
cemtxmn n nx orentntmn unenamn, a raxxe n nccneonarentcxnx nenxx. C ero nomomtm moryr trt nonyuent xonnuecrnennte n
xauecrnennte annte o nnnnnyantnom n rpynnonom nocnpnxrnn (onenxe) unenamn cemtn crpyxryp, perynnpymmnx nx
cemente ornomennx n pasnnuntx cnryannxx.
annax meronxa nnepnte na enopyccxo ntopxe tna ncnontsonana n ncceprannonnom nccneonannn O. B. Arexo,
nocnxmennom nsyuennm ocoennocre nocnpnxrnx cemeno crpyxrypt ertmn ns nenonntx ceme (Arexo O. B., 2004).
Onncanne meronxn
Marepnan meronxn cocronr ns ocxn, pasenenno na 81 xnapar (9x9), ]nryp, oosnauammnx nnna myxcxoro n xencxoro
nona, a raxxe nnnnnpnuecxnx noxon ntcoro 1,5; 3 n 4,5 cm. Ha ]nrypxax ycnonno nanecent rouxamn rnasa.
Paccroxnne mexy ]nrypxamn na ocxe orpaxaer crenent cnnouennocrn cemtn n orentntx ee nocncrem. Btcora ]nrypox,
perynnpyemax c nomomtm nnnnnpnuecxnx noxon, noxastnaer cemenym nepapxnm. Hanpannenne nsrnxa ]nryp xnnxercx
ononnnrentntm xauecrnenntm napamerpom, orpaxammnm nmanct nsanmoornomenn unenon cemtn (uepnnxon A. B., 2001).
nx ononnnrentnoro nccneonannx nsanmoornomenn n cemte n recre nmemrcx nnernte ]nrypxn rpex nneron, c nomomtm
xoroptx ncntryemt moxer nouepxnyrt pasnnny n noneennn n xapaxrepe pasntx unenon cemtn.
Cymecrnyer necxontxo napnanron cemenoro cncremnoro recra (CCT):
nnnnnyantnt; O rpynnono;
xomnnnponannt (nnauane npononrcx nnnnnyantno c xaxtm unenom cemtn, a sarem co ncemn unenamn cemtn
nmecre).
Btnonnenne recra ocrynno ncem unenam cemtn crapme 6 ner. Hponeenne recra c onnm ncntryemtm sannmaer n cpenem
20-30 mnnyr. Ocnonnte +rant nponeennx CCT:
1. Cop anamnecrnuecxnx anntx.
2. Hncrpyxnnx no ntnonnennm recra.
3. Hanmenne sa noneennem ncntryemoro(tx) npn ntnonnennn recra.
Hpeynennuennx nnnmannx x erxm 0,1
Hpeonaanne neme 0,1
nonte nnn npeptnncrte nnnnn 0,1
Houepxnnanne orentntx erane 0,1
pyrne nosmoxnte npnsnaxn 0,1
Kon]nnxrnocrt
Faptept mexy ]nrypamn 0,1
Crnpanne orentntx ]nryp 0,1,2
Orcyrcrnne orentntx uacre rena y nexoroptx ]nryp 0,2
Btenenne orentntx ]nryp 0,2
Hsonxnnx orentntx ]nryp 0,2
Heaexnarnax nennunna orentntx ]nryp 0,2
Hecoornercrnne nepantnoro onncannx n pncynxa 0,1
Hpeonaanne neme 0,1
Orcyrcrnne na pncynxe nexoroptx unenon cemtn 0,2
unen cemtn, croxmn cnnno 0,1
pyrne nosmoxnte npnsnaxn 0,1
uyncrno nenonnonennocrn n cemeno cnryannn
Anrop pncynxa nenponopnnonantno manentxn 0,2
Pacnonoxenne ]nryp na nnxne uacrn nncra 0,2
Hnnnx cnaax, npeptnncrax 0,1
Hsonxnnx anropa pncynxa or pyrnx unenon cemtn 0,2
Manentxax ]nrypa 0,1
Henonnxnax, no cpannennm c pyrnmn, ]nrypa anropa 0,1
Orcyrcrnne anropa 0,2
Anrop cronr cnnno 0,1
Bpaxenocrt n cemeno cnryannn
Ona ]nrypa na ono cropone nncra 0,2
Arpeccnnnax nosnnnx ]nrypt 0,1
3auepxnyrax ]nrypa 0,2
e]opmnponannax ]nrypa 0,2
Oparnt npo]nnt 0,1
Pyxn pacxnnyrt n cropont 0,1
Hantnt nnnnte, nouepxnyrte 0,1
pyrne nosmoxnte napnanrt 0,1
4. 3annct cementx penpesenrann.
5. Hnrepntm nocne xaxo penpesenrannn.
annte, nonyuennte n xoe ntnonnennx recra, sannctnamrcx +xcnepnmenraropom n cnennantnte nanxn, xya nnocxrcx n
neoxonmte xommenrapnn. Tecr nxnmuaer n cex rpn penpesenrannn:
penpesenrannx rnnnuno cemeno cnryannn;
penpesenrannx neantno cemeno cnryannn;
penpesenrannx xon]nnxrno cemeno cnryannn.
Bo npemx recrnponannx pecnonenr naxonrcx onn na onn c +xcnepnmenraropom.
Hnnnnyantnt recr
Tnnnunax penpesen1annn
Hnc1pyxnnn: Hpecrantre rnnnunte ornomennx n Bame cemte. Bnauane paccrantre ]nrypt na ocxe raxnm opasom, urot
noxasart, nacxontxo nnsxn unent Bame cemtn mexy coo. 3arem c nomomtm nnnnnpnuecxnx noxon orperynnpyre ntcory
]nryp n noxaxnre, xaxona nnacrt nnn nnnxnne, xoroptmn otuno onaaer xaxt unen cemtn.
Hsopaxennax pecnonenrom xon]nrypannx sannctnaercx +xcnepnmenraropom n recront nanx no nasnannem Tnnnunax
penpesenrannx.
Fnanx Tnnnunax penpesen1annn
m.H.O.
Hn1epntm, npononuoe nocne penpesen1annn 1nnnunon ceuennon cn1yannn
1. Hoxastnaer nn +ro nsopaxenne rnnnunym cnryannm? Ecnn a, ro xaxym?
2. Kax onro nsanmoornomennx cymecrnymr raxnm opasom (xnnxercx nn raxoe nonoxenne neme cranntntm)?
3. Kax nsmennnnct ceuac nsanmoornomennx no cpannennm c rem, xaxnmn onn tnn pantme (ornnunx)?
4. Kaxona npnunna roro, uro ornomennx crann raxnmn, xaxnmn Bt nx sect noxastnaere?
5. Kaxon xonraxr rnas mexy ]nrypamn nnn uro osnauaer nanpannenne nx nsrnxa?
6. Houemy Bt samennnn ]nrypy (]nrypt) na nnernym (nnernte)?
7. Kaxne nepconantnte xapaxrepncrnxn npecrannent nneramn, xoropte Bt ntpann?
8. o xaxo crenenn +rn xapaxrepncrnxn nnnxmr na cemente nsanmoornomennx?
Kouuen1apnn:
Heantnan penpesen1annn
Hnc1pyxnnn: Cemente ornomennx ne ncera neantnt. Hoxaxnre, xaxnmn Bt xorenn t nnert ornomennx n Bame cemte
nnn xaxnm opasom Bt t nsmennnn rnnnunte ornomennx n Bame cemte, c rem urot onn coornercrnonann t neantntm.
Bnauane paccrantre ]nrypt na ocxe, a sarem orperynnpyre nx ntcory.
Hsopaxennax pecnonenrom xon]nrypannx sannctnaercx +xcnepnmenraropom n recront nanx no nasnannem Heantnax
penpesenrannx.
Fnanx Heantnan penpesen1annn
m.H.O.
Hn1epntm, npononuoe nocne penpesen1annn neantnon ceuennon cn1yannn
1. Hoxastnaer nn +ra penpesenrannx cnryannm, xoropax nmena xora-ro mecro? Ecnn a, ro xaxona tna +ra cnryannx?
2. Kax uacro raxax cnryannx cnyuaercx (uacrora), xax onro ona nnrcx?
3. Kora noonax cnryannx nponsomna nnepnte n xora ona nmena mecro n nocnenn pas?
4. uro onxno nponsorn, urot rnnnunte ornomennx crann coornercrnonart raxnmn, xax Bt nx nnnre n neane?
5. Hacxontxo naxntm +ro tno t nx Bac n pyrnx unenon cemtn?
6. Kaxon xonraxr rnas mexy ]nrypamn n uro osnauaer nanpannenne nx nsrnxa?
7. Houemy Bt samennnn ]nrypy (]nrypt) na nnernym (nnernte)?
unrypa Oren Mart Pe. 1 Pe. 2 Pe.3 Pocrn. p. ]nr.
Bospacr
Hon
Pacnonoxenne
Btcora
Hner
unrypa Oren Mart Pe. 1 Pe. 2 Pe. 3 Pocrn. p. ]nr.
Bospacr
Hon
Pacnonoxenne
Btcora
Hner
8. Kaxne xapaxrepncrnxn nepeaer nner, xoropt Bt ntpann?
9. Kaxnm opasom +rn xapaxrepncrnxn nnnxmr na ornomennx n cemte? Kouuen1apnn:
Konqnnx1nan penpesen1annn
Hnc1pyxnnn: B xaxo cemte ecrt xaxne-ro xon]nnxrt. Hoymare o rom, xaxo xon]nnxr n Bame cemte xnnxercx nanonee
naxntm (ceptesntm). Hoxaxnre, xaxont ornomennx n Bame cemte no npemx xon]nnxra. Bnauane paccrantre ]nrypt na ocxe, a
sarem onpeennre nx ntcory.
Hsopaxennax pecnonenrom xon]nrypannx sannctnaercx +xcnepnmenraropom n recront nanx no nasnannem
Kon]nnxrnax penpesenrannx.
Fnanx Konqnnx1nan penpesen1annn
m.H.O.
Hn1epntm, npononuoe nocne penpesen1annn xonqnnx1non ceuennon cn1yannn
1. Kro nonneuen n +ror xon]nnxr (rnn xon]nnxra)?
2. Ho xaxomy nonoy +ror xon]nnxr (cnryannx)?
3. Kax uacro +ror xon]nnxr nponcxonr (uacrora) n xax onro on nnrcx?
4. Kora noonax cnryannx nponsomna nnepnte n xora +ro cnyunnoct n nocnenn pas?
5. Hacxontxo naxen +ror xon]nnxr nx Bac n pyrnx unenon Bame cemtn?
6. Kaxne ponn nrpamr pasnnunte unent cemtn n paspemennn +roro xon]nnxra?
7. Kaxon xonraxr rnas mexy ]nrypamn nnn uro osnauaer nanpannenne nx nsrnxa?
8. Houemy nt samennnn ]nrypy (]nrypt) na nnernym (nnernte)?
9. Kaxne nepconantnte xapaxrepncrnxn npecrannxmr nnera (nner), xoropte Bt ntpann?
10. o xaxo crenenn +rn xapaxrepncrnxn nnnxmr na cemente nsanmoornomennx?
Kouuen1apnn;
Ipynnono recr
Hpn rpynnonom napnanre ntnonnennx CCT ncm cemtm nnn orentntx ee unenon npocxr cenart paccranonxy ]nryp nmecre.
Hncrpyxnnn nx penpesenrann ocramrcx raxnmn xe, xax n n nnnnnyantnom napnanre, onaxo axnenr enaercx na rom, uro
unent cemtn onxnt paorart nce nmecre. Ornnuammnecx mnennx o ornomennxx n cemte cneyer ocynrt. Ecnn +ro
npecrannxercx nosmoxntm, neoxonmo ocrnut cornacnx n onpeenennn ome nosnnnn no penpesenrannn.
Bo npemx paort pecnonenron na conmecrno penpesenranne neoxonmo necrn nanmenne sa nsanmoornomennxmn
unenon cemtn mexy coo. Kpnrepnn nx nanmennx ntnpamrcx n coornercrnnn co cnennantntmn nenxmn nccneonannx.
Hponeypa nnrepntm, npononmax nocne nnrepaxrnnno penpesenrannn, ntnonnxercx raxnm xe opasom, xax n nx
nnnnnyantnoro recra.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Hocne nponeennx CCT aercx ero xauecrnennax n xonnuecrnennax onenxa.
Cnnouennocrt n nepapxnx n cemeno crpyxrype nmemr rpn yponnx: ntcoxn, cpenn, nnsxn. nx onenxn cnnouennocrn
cemtn ncnontsyercx ]opma n nne pemerxn 9x9 xnerox (cm. nanxn Cemente penpesenrannn). Onpeenenne yponnx annoro
napamerpa cemeno crpyxrypt ocnonano na ntxnnennn paccroxnnx mexy ]nrypamn, oosnauammnmn unenon cemtn. nx roro
urot paccmorpert, cymecrnyer nn n cemte mexnoxonennax xoannnnx (xpoccrenepannonnax xoannnnx, nnn enncrno unenon cemtn
pasntx noxonenn), cneyer cpannnrt cnnouennocrt n ponrentcxo nae co cnnouennocrtm nocncremt ponrent-peenox.
Mexnoxonennax xoannnnx narnocrnpyercx, ecnn ornomennx mexy ponrenxmn xapaxrepnsymrcx onee nnsxo cnnouennocrtm,
uem ona ns na ponrentpeenox.
Onpeenenne yponnx nepapxnn n cemeno crpyxrype ocnonano na onenxe pasnnnt n ntcore ]nryp, oosnauammnx unenon
cemtn. Onenxa nepapxnn nxnmuaer ne rontxo nosnnnm n nnacrt xaxoro unena cemtn no orentnocrn n pasnnny mexy nnmn, no
raxxe n xnaccn]nxannm xauecrna rpannn mexy noxonennxmn.
Conoxynnocrt ncex nsmepenn cnnouennocrn n nepapxnn aer nosmoxnocrt nonyunrt onncanne rnnon cementx crpyxryp.
Ha ocnone nsmepenn cnnouennocrn n nepapxnn ntenxmr mpu muna ce+euix cmpvrmvp:
canancnponannt yponent cnnouennocrn n nepapxnn cpenn;
cpenecanancnponannt cpenn yponent cnnouennocrn coueraercx c ntcoxnm nnn nnsxnm yponnem nepapxnn, nno
cpenn yponent nepapxnn coueraercx c ntcoxnm nnn nnsxnm yponnem cnnouennocrn;
necanancnponannt oa nsmepennx ormeuamrcx xpannm xonnuecrnom annon (ntcoxax nnn nnsxax cnnouennocrt n
nepapxnx).
Knaccn]nxannx crpyxryp ornomennx moxer trt ntnonnena xax na cemenom yponne, rax n na yponne pasnnuntx
nocncrem. annax rnnonornx nosnonxer nonyunrt npocrte onncannx cementx crpyxryp n pasnnny n nx nocnpnxrnn orentntmn
unenamn cemtn, a raxxe pasnnny mexy nnnnnyantntmn n rpynnontmn penpesenrannxmn.
unrypa Oren Mart Pe. 1 Pe. 2 Pe. 3 Pocrn. p. ]nr.
Bospacr
Hon
Pacnonoxenne
Btcora
Hner
Crpyxrypt cementx ornomenn onpeenxmrcx n ]opmnpymrcx no nnnxnnem nnnnnyantntx nennocre unenon cemtn n
ocoennocre xyntrypt roro omecrna, n xoropom annax cemtx npoxnnaer. Taxnm opasom, nmax nnrepnperannx onxna
npnnnmart no nnnmanne ocoennocrn onee mnpoxoro xonrexcra cymecrnonannx cemtn.
Baxnym nomomt npn nnrepnperannn cementx xoncrpyxron oxastnamr cnonrannte sameuannx pecnonenron n omen
nn]opmanne mexy pecnonenramn n +xcnepnmenraropom. Hpnnnexax nnnmanne x nexoroptm xapaxrepncrnxam penpesenrannn
nnn ocyxax pasnnunx mexy penpesenrannxmn, moxno nonyunrt naxnte annte nx ntnnxennx cncremntx rnnores. Kpome
roro, nonesno nanmenne sa nenepantntm noneennem pecnonenron. Bo npemx nponeennx recrnponannx naxno opamart
nnnmanne na nopxox, n xoropom paccrannxmrcx ]nrypt, n nanmte nsmenennx (sament), cenannte nocne paccranonxn. 3ro
moxer art nn]opmannm o rom, xro ns unenon cemtn xnnxercx nenrpantno ]nrypo nx pecnonenra nnn nacxontxo uerxo
onpeenent nosnnnn n cemte.
Hpn anannse cementx crpyxryp naxno paccmarpnnart xauecrnennte acnexrt, ocoenno no nsmepennxm nepapxnn.
Hanpnmep, pasnnunx no nnacrn nmemr nno cmtcn n ornomennxx ponrentpeenox, uem n cynpyxecxnx ornomennxx. B ro
npemx xax pasnnunx no nnacrntx nonnomounxx mexy ponrenem n ertmn amr nn]opmannm o crnne nocnnrannx, onn raxxe
moryr orpaxart nepannoe pacnpeenenne npnnnnern na yponne ere. Henecoopasno ntxnnrt onpeenennym manepy oxasannx
nnnxnnx (nanpnmep, uepes cnmnromarnuecxoe noneenne). 3ro moxer raxxe oxasartcx nonesntm npn nnrepnperannn nsmenenn n
nepapxnn.
4.2. H3YHEHHE CEMEHHOH HCTOPHH
4.2.1. Ienorpauua
Meronxa Ienorpamma ncnontsyercx nx anannsa xoa cemeno ncropnn, cran pasnnrnx cemtn, narrepnon
nsanmoornomenn, nepexoxmnx ns noxonennx n noxonenne, n cotrn, npemecrnymmnx xpnsncy cemtn n opamennm sa
ncnxonornuecxo nomomtm.
Ienorpamma npecrannxer coo ]opmy cemeno poocnonno, na xoropo sannctnaercx nn]opmannx o unenax cemtn xax
mnnnmym n rpex noxonennxx. B repanenrnuecxym npaxrnxy renorpamma nnepnte tna nneena Mmpp+em Foy+-nom n 1978 roy
(Bepman P., upeman H., 1997).
Meronxa nosnonxer nocpecrnom nocrpoennx narpammt, orpaxamme ncropnm pacmnpenno cemtn na nporxxennn rpex n
onee noxonenn, noxasart, xax opasnt noneennx n nnyrpncementx nsanmoornomenn nepeamrcx ns noxonennx n noxonenne;
xax cotrnx, noonte cmeprxm, onesnxm, xpynntm npo]eccnonantntm ycnexam, nepeesam na nonoe mecro xnrentcrna n p.
nnnxmr na conpemennte noneenuecxne opasnt, a raxxe na ornomennx no nnyrpncementx naax n rpeyrontnnxax. Ienorpamma
aer nosmoxnocrt ncnxorepanenry (nccneonarenm) n cemte nonyunrt nenocrnym xaprnny, paccmarpnnax nce ]enoment n cotrnx
cemeno xnsnn n nnrerpantno, neprnxantno nanpannenno nepcnexrnne.
Ienorpamma nmeer mnoro omero c rpannnonntmn noxoamn x copy anntx no ncropnn cemtn, no ee rnanno
ornnunrentno ocoennocrtm xnnxercx crpyxrypnponannocrt n cocrannenne xaprt anntx cemtn. Ho cpannennm c pyrnmn
]opmamn nccneonarentcxo sanncn, renorpamma nosnonxer nocroxnno nnocnrt oannennx n xoppexrnponxy npn xaxo ncrpeue
c cemte. Harnxnoe npecrannenne nsanmoornomenn ontmoro xonnuecrna unenon cemtn n xnmuentx cotrn cemeno
ncropnn oneruaer ncnxorepanenrnuecxym paory. Hpn nocrpoennn renorpammt npaxrnuecxn ncx cemenax nn]opmannx
npecrannxercx rpa]nuecxn, uro nosnonxer nccneonarenm (repanenry) tcrpo oxnarnrt cnoxnte cemente narrepnt.
Ienorpamma xnnxercx orartm ncrounnxom rnnores o rom, xax axryantnte nponemt cemtn moryr trt cnxsant c cementm
xonrexcrom n ncropne pasnnrnx. nx repanenrnuecxnx sannce renorpamma oecneunnaer xparxoe pesmme, nosnonxmmee
repanenry (xoncyntranry), ne snaxomomy co cnyuaem, tcrpo nocnpnnxrt ontmoe xonnuecrno nn]opmannn o cemte n nonyunrt
npecrannenne o ee norennnantntx nponemax.
B couerannn c renorpammo otuno ncnontsyercx cnncox naxntx cotrn cemeno ncropnn nnn meronxa Hnnnx
npemenn, n xoropo cotrnx pacnonoxent nont npemenno ocn. Meronxa onontno npocra: no ropnsonrann npouepunnaercx
nnnnx npemenn c ormerxo ner, mecxnen n axe ne, na ycmorpenne repanenra (xoncyntranra). Hponoxrcx neprnxantnte nnnnn,
na nnmn yxastnamrcx cotrnx xnsnennoro nnxna. Hanpnmep: Huro.a nomep. paoomv, Mapu u B.aou+up noreuu.uci,
Ome Cepee v+ep n r. . 3ra meronxa
nosnonxer npecrannrt rpyno conocrannmym nn]opmannm o cemeno ncropnn n onee yono rpa]nuecxo ]opme.
Ocoenno naxno +ra meronxa cranonnrcx npn pasmtmnennn repanenra (xoncyntranra) o rom, nouemy cemtx npnmna sa nomomtm
nmenno ceuac, a ne room pantme nnn nosxe. uro nsmennnoct n cemte? uro crano pyrnm no nnemnnx cnxsxx cemtn? uro
sacrannno cemtm ncxart nomomt n +ro ocooe npemx? B uem cocronr nycxono momenr xpnsnca? (uepnnxon A. B., 2001).
Onncanne ue1onxn
B nponecce cemenoro xoncyntrnponannx n ncnxorepannn cop nn]opmannn o cemeno ncropnn otuno npoxonr n xonrexcre
omero cemenoro nnrepntm, n repanenr ne moxer nrnopnponart nponemy, c xoropo npnmna cemtx. Ho+romy xoncrpynponanne
renorpammt onxno trt uacrtm onee mnpoxo saaun npncoennennx n nomomn cemte. Hponox nnrepntm, repanenr nnraercx
or npecrannenno nponemt x onee mnpoxomy cemenomy n connantnomy xonrexcry, or axryantno cemeno cnryannn x
ncropnuecxo xpononornn cementx cotrn, or nerxnx nonpocon x rpyntm, npononnpymmnm rpenory, or ouennntx ]axron x
cyxennxm o nsanmoornomennxx n sarem x nnpxynxpntm rnnoresam o cemenom ]ynxnnonnponannn.
Ienorpamma ntcrpannaercx, xax npannno, n npncyrcrnnn ncex unenon cemtn, cnocontx cnymart n nocnpnnnmart
nn]opmannm, n rom uncne n ere. Hpenonaraercx, uro unenam cemtn nnrepecnt cneennx o cnonx nnsxnx pocrnennnxax n
npaponrenxx.
B nponecce nocrpoennx renorpammt repanenr (xoncyntranr) conpaer cneymmym nn]opmannm (uepnnxon A. B., 2001):
1. Cocmae ce+iu: Kro xnner nmecre n xnaprnpe (ome)? B xaxnx onn pocrnenntx ornomennxx? Ftnn nn y cynpyron pyrne
paxn? Ecrt nn or nnx ern? Ie xnnyr ocrantnte unent cemtn?
2. e+oepaqu:ecrue oauuie: nmena, non, nospacr unenon cemtn, npoonxnrentnocrt paxa, po sanxrn n opasonanne
unenon cemtn n r. .
3. Hacmouee cocmouue npoo.e+i: Kro ns unenon cemtn snaer o nponeme? Kax xaxt ns nnx nnnr ee n xax pearnpyer
na nee? Hmeer nn xro-nnyt n cemte noonte nponemt?
4. Hcmopu paseumu npoo.e+i: Kora nponema nosnnxna? Kro ee samernn nepntm? Kro ymaer o ne xax o ceptesno
nponeme, a xro cxnonen ne npnanart e ocooro snauennx? Kaxne nontrxn pemenn tnn npenpnnxrt n xem?Opamanact nn
cemtx pantme x cnennanncram n tnn nn cnyuan rocnnrannsannn? uro nonoro noxnnnoct nnn ncuesno no nsanmoornomennxx n
cemte, no cpannennm c rem, xaxnmn onn tnn o xpnsnca? Cunramr nn unent cemtn, uro nponema nsmenxercx? B xaxom
nanpannennn? K nyumemy nnn x xymemy? uro cnyunrcx n cemte, ecnn xpnsnc yer npoonxartcx? Kax unent cemtn
npecrannxmr cee nsanmoornomennx n yymem?
5. Heoaeuue cooimu u us+eueuu e rusueuuo+ ur.e ce+iu: poxennx, cmeprn, paxn, pasnot, nepeest, nponemt c
paoro, onesnn unenon cemtn n r. .
6. Pearuu ce+iu ua earuie cooimu ce+euo ucmopuu: Kaxona tna peaxnnx cemtn, xora ponncx onpeenennt
peenox? B uecrt xoro on tn nasnan?
Kora n nouemy cemtx nepeexana n +ror ropo? Kro rxxenee ncero nepexnn cmeprt +roro unena cemtn? Kro nepenec nerue?
Kro oprannsontnan noxopont? Onenxa npomntx cnocoon aanrannn, ocoenno peoprannsann cemtn nocne norept n pyrnx
xpnrnuecxnx nepexoon, aer naxnte xnmun x nonnmannm cementx npannn, oxnann n narrepnon pearnponannx.
7. Pooume.icrue ce+iu rarooeo us cvnpveoe: Xnnt nn ponrenn? Ecnn ymepnn, ro xora n oruero? Ecnn xnnt, ro uem
sannmamrcx? Ha nencnn nnn paoramr? Pasneent nn onn? Ftnn nn y nnx pyrne paxn? Kora ponrenn ncrpernnnct? Kora onn
noxennnnct? Ecrt nn partx n cecrpt? Crapmne nnn mnamne n xaxona pasnnna n nospacre? uem sannmamrcx, cocroxr nn n paxe,
ecrt nn y nnx ern? Tepanenr moxer saanart* raxne xe nonpoct n npo ponrene orna n marepn. Hentm xnnxercx cop
nn]opmannn no xpane mepe o 3-4 noxonennxx, nxnmuax noxonenne nenrn]nnnponannoro nannenra. Baxno nn]opmanne
xnnxmrcx cneennx o npnemntx erxx, ntxntmax, aoprax, pano ymepmnx erxx.
8. pveue sua:u+ie o. ce+iu .mou: pystx, xonnern no paore, yunrenx, npaun n r. .
9. Ce+euie esau+oomuoueuu: Ecrt nn xaxne-nno unent cemtn, xoropte npepnann nsanmoornomennx pyr c pyrom?
Ecrt nn xro-nnyt, xro naxonrcx n ceptesnom xon]nnxre? Kaxne unent cemtn ouent nnsxn pyr pyry? Komy n cemte ror nnn
nno uenonex onepxer ontme ncero? Bce cynpyxecxne napt nmemr nexoropte rpynocrn n nnora xon]nnxrymr. Kaxne rnnt
necornacnx ecrt n name nape? V namnx ponrene? B paxax namnx parten n cecrep? Kax xaxt ns cynpyron nanr c xaxtm
peenxom? Tepanenr moxer saanart cnennantnte nnpxynxpnte nonpoct. Hanpnmep, on moxer cnpocnrt y myxa: Kax nt
ymaere, nacxontxo nnsxn tnn namn mart n crapmn par? n sarem nonnrepeconartcx, uro ymaer o +rom ero xena. Hnora
nonesno cnpamnnart, xax npncyrcrnymmne na ncrpeue nmn mornn t trt oxapaxrepnsonant pyrnmn unenamn cemtn: Kax oren
onncan t nac, xora nam tno rpnnanart ner, uro coornercrnyer nospacry namero ctna ceuac? Taxne nnpxynxpnte nonpoct
saamr nx roro, urot onapyxnrt pasnnunx no nsanmoornomennxx c pasntmn unenamn cemtn. Btxnnxx ornnuammeecx
nocnpnxrne y pasntx unenon cemtn, repanenr nonyrno nnonr nonym nn]opmannm n cncremy, ooramax ee nontmn
npecrannennxmn o camo cee.
10. Ce+euie po.u: Kro ns unenon cemtn nmnr npoxnnxrt saory o pyrnx? A xro nmnr, xora o nem mnoro saorxrcx?
Kro n cemte moxer cunrartcx nonentm uenonexom? Kro camt anropnrernt? Kro ns ere nanonee nocnymen? Komy
conyrcrnyer ycnex? Kro nocroxnno repnnr neyaun? Kro xaxercx renntm? Xonontm? ncrannnponanntm? Kro ontme ncex
oneer n cemte? Tepanenry naxno opamart nnnmanne na xpntxn n xnnuxn, xoropte unent cemtn amr pyr pyry: Cynepmart,
Xenesnax Hen, omamnn Tnpan n r. . Onn xnnxmrcx naxntmn xnmuamn x +monnonantntm narrepnam n cemeno cncreme.
11. Tpvouie o. ce+iu me+i: Hmeer nn xro-nnyt ns unenon name cemtn ceptesnte mennnncxne nnn ncnxnuecxne
nponemt? Hponemt, cnxsannte c ]nsnuecxnm nnn cexcyantntm nacnnnem? Vnorpenxmr nn napxornxn? Mnoro anxoronx?
Kora-nno tnn apecronant? 3a uro? Kaxon nx craryc ceuac? Ocyxenne +rnx rem moxer trt onesnenntm nx unenon
cemtn, n no+romy nonpoct cneyer saanart ocoenno raxrnuno n ocropoxno. Ecnn cemtx ntpaxaer cnntnoe conpornnnenne, ro
repanenr onxen orcrynnrt n nepnyrtcx x nnm nosnee.
B ro npemx xax ocnonnax nn]opmannx no renorpamme moxer trt copana sa nonuaca (es erantnoro onpoca no nponeme),
ncecroponnn cop cemeno ncropnn or necxontxnx unenon cemtn, xax n pamxax repannn, rax n n pamxax nayunoro nccneonannx,
moxer norpeonart necxontxnx ncrpeu. Tepanenr (nccneonarent) moxer npoenart raxym paory, npenapnrentno mornnnponan
na nee cemtm n saxnmunn c nnmn coornercrnymmn xonrpaxr. Fonee pacnpocrpanenntm xnnxercx nepnonauantnoe nonyuenne
ocnonno nn]opmannn o cemeno ncropnn n nosnpamenne x ne npemx or npemenn, xora n pasronope ncnntnaer ncropnuecxn
marepnan.
Bosmoxnt nnte cnocot paort c renorpammo. Tax, nanpnmep, ncnxorepanenr moxer npenoxnrt xaxomy uneny cemtn c
nomomtm ocnonntx oosnauenn, ncnontsyemtx nx nocrpoennx renorpammt, nsopasnrt rpa]nuecxn cnoe npecrannenne o
cemte, ro ecrt renorpamma moxer trt cocrannena camnmn unenamn cemtn (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M,
2003). Hepexo raxax renorpamma orpaxaer xapaxrepnte crpyxrypnte napymennx cemeno cncremt.
Ienorpamma cemtn: ocnonnte oosnauennx
Ha renorpamme pxom c remn unenamn cemtn, x xoroptm +ro ornocnrcx, moxer xoporxo nomeuartcx naxnax nn]opmannx,
nanpnmep: nmena, opasonanne, po sanxrn, ceptesnte saonenannx unenon cemtn, mecro xnrentcrna na nacroxmn momenr.
4.2.2. Ienoconnorpauua
Meronxa Ienoconnorpamma paspaorana n onncana A. A. Byrneneprep. Cnono Ienoconnorpamma nponcxonr or cnon
reneanornx n connomerpnx. Meronxa Ienoconnorpamma asnpyercx na meronxe Ienorpamma n raxxe ncnontsyercx nx
anannsa cemeno ncropnn, narrepnon nsanmoornomenn, nepexoxmnx ns noxonennx n noxonenne, n cotrn, npemecrnymmnx
romy nnn nnomy xpnsncy cemtn. Ee ornnune cocronr n ]oxycnponxe na meracncremnom yponne ]ynxnnonnponannx cemeno
cncremt. Hpn paore c anno meronxo ncnxorepanenr opamaer ocooe nnnmanne na cnryannm n connyme n ro npemx, xora n
cemte nponcxonnn re nnn nnte cotrnx. B xoe paort na reno-connorpammo ormeuamrcx raxne connantnte xaraxnnsmt, xax
nona, rono, cna nponsnocrna, nsmenenne nonnrnuecxoro crpox, ronennx na orentnte napot n nannonantnocrn n p. Hent
meronxn nonyuenne nonno n nenocrno xaprnnt ]ynxnnonnponannx cemtn na ncex yponnxx: nnnnnyantnom, mnxpo-,
maxpo- n meracncremnom.
Homnmo reneanornuecxo xaprnnt, ononnenno nepeunem naxntx xnsnenntx cotrn cemtn, renoconnorpamma,
asnpymmaxcx na connomerpnuecxo xonnennnn . Mopeno, orpaxaer raxxe connomerpnuecxne cnxsn, +monnonantnte
ornomennx, nsanmnte cnmnarnn n anrnnarnn unenon cemtn, uro nosnonxer rnyoxo npoanannsnponart maxpocncremnt yponent
]ynxnnonnponannx cemtn.
4.3. HAIHOCTHKA CYHPYECKHX B3AHMOOTHOmEHHH
Hpn nepexnnannn cemte xpnsnca cynpyxecxne ornomennx, rax xe xax n ornomennx n nntx nocncremax, ncntrtnamr
nenaronpnxrnoe nnnxnne co cropont pasnoopasntx crpeccopon. Fonee roro, na xpnsncnt nepno, n xoropom naxonrcx cemtx n
nenom, moxer naxnatnartcx xpnsnc cynpyxecxnx ornomenn, cnxsannt c nnamnuecxnmn nponeccamn, nporexammnmn nmenno
n cynpyxecxo nocncreme. Hanpnmep, xpnsnc cemtn, ntsnannt poxennem peenxa, moxer connacrt no npemenn c xpnsncom
cynpyxecxnx ornomenn 37 ner.
Heoxonmym nn]opmannm, nosnonxmmym art xnann]nnnponannym onenxy nsanmoornomenn cynpyron, ncnxonor-
xoncyntranr moxer nonyunrt ne rontxo nocpecrnom cnennantno oprannsonanno ecet n nponecce xoncyntrnponannx, no n c
nomomtm cranaprnsnponanntx narnocrnuecxnx nponeyp, nanpannenntx na nsyuenne pasnnuntx acnexron nsanmoornomenn
mexy naprnepamn n paxe.
Hpn narnocrnxe cynpyxecxnx ornomenn moryr pemartcx cneymmne saaun:
1. Hsyuenne ocoennocre omennx n cynpyxecxo nape: onpocnnx Omenne n cemte (R. E. Anemnna, H. . Iosman, E. M.
yoncxax) n p.
2. Hccneonanne +monnonantntx ornomenn n cynpyxecxo nape:
onpocnnx yonnernopennocrn paxom (B. B. Cronnn, I. H. Fyrenxo, T. H. Pomanona);
onpocnnx Bxananmnn n cnmnarnn(3. Pynn, mon]nxannx H. . Ios-mana n R. E. Anemnno);
onpocnnx Honnmanne, +monnonantnoe npnrxxenne, anropnrernocrt (H3A) (A. H. Bonxona, mon]nxannx B. H.
Cnenxono).
3. narnocrnxa cynpyxecxo conmecrnmocrn:
onpocnnx Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe (POH) (A. H. Bonxona);
onpocnnx Hsmepenne ycranonox n cemeno nape (R. E. Anemnna, H. . Iosman).
4. Hsyuenne ocoennocre xon]nnxrnoro nsanmoecrnnx cynpyron:
meronxa Xapaxrep nsanmoecrnnx cynpyron n xon]nnxrntx cnryannxx (R. E. Anemnna, H. . Iosman);
onpocnnx Peaxnnx cynpyron na xon]nnxr (A. C. Kouapxn, I. C. Koua-pxn, A. B. Knpnuyx).
5. Hccneonanne nepnenrnnntx nponeccon n cynpyxecxo nape:
meronxa Moe nnctmo o cynpyre (C. A. Fenopycon);
meronxa narnocrnxa mexnnunocrntx ornomenn (T. Hnpn, n aanrannn H. H. Counx).
B pamxax annoro nsannx mt npecrannxem meronxn, npenasnauennte nx narnocrnxn +monnonantntx ornomenn
mexy naprnepamn n paxe, cynpyxecxo conmecrnmocrn (n uacrnocrn, connantno-ncnxonornuecxo conmecrnmocrn), a raxxe
nepnenrnnntx nponeccon n cynpyxecxo nape.
4.3.1. Onpocnnx yonne1nopennoc1n paxou
Hasnauenne meronxn +xcnpecc-narnocrnxa crenenn yonnernopennocrnneyonnernopennocrn paxom y xaxoro ns
cynpyron, a raxxe connaennx nnn paccornaconannx nonyuenntx onenox. Anropamn anno meronxn xnnxmrcx B. B. Cronnn, T. H.
Pomanona n I. H. Fyrenxo (1984).
B ocnone onpocnnxa nexnr npecrannenne o yonnernopennocrn paxom xax o ocrarouno croxom +monnonantnom
xnnennn, saxnmuammem n cex, npexe ncero, uyncrno, oomennym +monnm, renepannsonannoe nepexnnanne, nexenn
pannonantnym onenxy ycnemnocrn paxa no rem nnn nntm napamerpam, xoropoe moxer npoxnnxrtcx xax nenocpecrnenno n
+monnxx, nosnnxammnx n pasnnuntx cnryannxx, rax n n pasnoopasntx mnennxx, onenxax, cpannennxx.
Hpenaraemt onpocnnx moxer trt ncnontsonan nese, re neoxonma +xcnpecc-narnocrnxa yonnernopennocrn paxom:
npn nponeennn nayunoro nccneonannx n onacrn ncnxonornn cemtn, npn ncnxonpo]nnaxrnuecxnx ocneonannxx, npn paore c
pasnoxmnmncx n sarcax n cyax, a raxxe n c]epe cemenoro xoncyntrnponannx n ncnxorepannn. Onpocnnx yonnernopennocrn
paxom moxno c ycnexom npnmenxrt nx narnocrnxn xpnsncnoro cocroxnnx cynpyxecxo nocncremt na nmom +rane
xnsnennoro nnxna cemtn.
Onncanne ue1onxn
Texcr meronxn cocronr ns 24 yrnepxenn (nepnonauantnt napnanr coepxan 29 yrnepxenn), xoropte moryr trt
cneent x mecrn cneymmnm rnnam:
1. Cpannenne cnoero paxa c pyrnmn paxamn.
2. Hpenonoxenne o onenxe cocrnennoro paxa co cropont.
3. Koncrarannx rex nnn nntx uyncrn n apec cynpyra n nacroxmem nnn npomnom.
4. Cocrnennax onenxa cynpyra no pxy napamerpon.
5. Vcranonxa na nsmenenne xapaxrepa cynpyra.
6. Mnenne, nosnrnnnoe nnn nerarnnnoe, ornocnrentno paxa noome.
Kaxomy yrnepxennm coornercrnymr rpn napnanra ornera: nepno, rpyno cxasart, nenepno (nnn nx cemanrnuecxne
ananorn). Vrnepxennx coepxar xax nonoxnrentnte, rax n orpnnarentnte xapaxrepncrnxn paxa n c]opmynnponant xax n
nosnrnnno, rax n n nerarnnno ]opme.
3anonnenne onpocnnxa sannmaer ne onee 10 mnnyr. Bonpoct ne xacamrcx nsnnmne nnrnmntx ]axron n noponocre.
Hnc1pyxnnn: Bnnmarentno unrare xaxoe yrnepxenne n ntnpare onn ns rpex npenaraemtx napnanron orneron.
Craparect nserart npomexyrountx orneron rnna "rpyno cxasart", "sarpynxmct ornernrt" n r. . Btnonnxre paory no
nosmoxnocrn tcrpo.
Texc1 onpocnnxa
1. Kora nmn xnnyr rax nnsxo, xax +ro nponcxonr n cemeno xnsnn, onn nensexno repxmr nsanmononnmanne n ocrpory
nocnpnxrnx pyroro uenonexa:
a) nepno;
) ne ynepen;
n) nenepno.
2. Bamn cynpyxecxne ornomennx npnnocxr Bam:
a) cxopee ecnoxocrno n crpaanne;
) sarpynxmct ornernrt;
n) cxopee paocrt n yonnernopenne.
3. Pocrnennnxn n pystx onennnamr Bam pax:
a) xax yanmncx;
) neuro cpenee;
n) xax neyanmncx.
4. Ecnn t Bt mornn, ro:
a) Bt t mnoroe nsmennnn n xapaxrepe Bamero cynpyra (Bame cynpyrn);
) rpyno cxasart;
n) Bt t ne crann nnuero menxrt.
5. Ona ns nponem conpemennoro paxa n rom, uro nce npneaercx, n rom uncne n cexcyantnte ornomennx:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
6. Kora Bt cpannnnaere Bamy cemenym xnsnt c cemeno xnsntm Bamnx pyse n snaxomtx, Bam xaxercx:
a) uro Bt necuacrnee pyrnx;
) rpyno cxasart;
n) Bt cuacrnnnee pyrnx.
7. Xnsnt es cemtn, es nnsxoro uenonexa cnnmxom oporax nena sa nonnym camocroxrentnocrt:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
8. Bt cunraere, uro es Bac xnsnt Bamero cynpyra (Bame cynpyrn) tna t nenonnonenno:
a) a, cunram;
) rpyno cxasart;
n) ner, ne cunram.
9. Fontmnncrno nme n xaxo-ro mepe omantnaercx n cnonx oxnannxx ornocnrentno paxa:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
10. Tontxo mnoxecrno pasnnuntx ocroxrentcrn memaer noymart Bam o pasnoe:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
11. Ecnn t nepnynoct npemx, xora Bt ncrynann n pax, ro Bamnm myxem (xeno) mor t crart:
a) xro yrono, no rontxo ne renepemnn(xx) cynpyr(a);
) rpyno cxasart;
n) nosmoxno, uro nmenno renepemnn(xx) cynpyr(a).
12. Bt ropnrect uro raxo uenonex, xax Bam(a) cynpyr(a), pxom c Bamn:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
13. K coxanennm, neocrarxn Bamero(e) cynpyra(n) uacro nepenemnnamr ero ocronncrna:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
14. Ocnonnte nomexn nx cuacrnnno cynpyxecxo xnsnn xpomrcx:
a) cxopee n xapaxrepe Bamero cynpyra ;
) rpyno cxasart;
n) cxopee n Bac camnx.
15. uyncrna, c xoroptmn Bt ncrynann n pax:
a) ycnnnnnct;
) rpyno cxasart;
n) ocnann.
16. Fpax npnrynnxer rnopuecxne nosmoxnocrn uenonexa:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
17. Moxno cxasart, uro Bam cynpyr(a)onaaer raxnmn ocronncrnamn, xoropte xomnencnpymr ero neocrarxn:
a) cornacen;
) neuro cpenee;
n) ner, ne cornacen.
18. K coxanennm, n Bamem paxe ne nce ocronr narononyuno c +monnonantno noepxxo pyr pyra:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
19. Bam xaxercx, uro Bam(a) cynpyr(a)uacro enaer rnynocrn, ronopnr nennona, neymecrno myrnr:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
20. Xnsnt n cemte, xax Bam xaxercx, ne sanncnr or Bame nonn: a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
21. Bamn cemente ornomennx ne nnecnn n xnsnt roro nopxxa n oprannsonannocrn, xoroptx Bt oxnann:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
22. He npant re, xro cunraer, uro nmenno n cemte uenonex mentme ncero moxer paccunrtnart na ynaxenne:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
23. Kax npannno, omecrno Bamero cynpyra(n) ocrannxer Bam yonontcrnne:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
24. Ho npane cxasart, n Bame cynpyxecxo xnsnn ner n ne tno nn onoro cnernoro momenra:
a) nepno;
) rpyno cxasart;
n) nenepno.
Hpnmeuanne. B napnanre onpocnnxa nx cynpyron, noanmnx saxnnenne o pasnoe, yrnepxennx N 3, 10, 12, 18, 23
]opmynnpymrcx n npomemem npemenn.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on:
Knmu: 1n, 2n, 3a, 4n, 5n, 6n, 7a, 8a, 9n, 10n, Hn, 12a, 13n, 14n, 15a, 1n, 17a, 18n, 19n, 20n, 21n, 22a, 23a, 24n.
Ecnn ntpannt ncntryemtm napnanr ornera (a nnn n) connaaer c npnneenntm n xnmue, ro nauncnxercx 2 anna; ecnn
orner npomexyrount () 1 ann; sa orner, ne connaammn c xnmuom, 0 annon. anee nocunrtnaercx cymmapnt ann
no ncem orneram. Bosmoxnt nanason recronoro anna or 0 o 48 annon. Btcoxn ann ronopnr o yonnernopennocrn
paxom.
Bcx oct cymmapntx annon recra pasnnaercx na 7 xareropn, opasyx cneymmym mxany onenox nsanmoornomenn:
016 annon aconmrno nenarononyunte, 1722 annon nenarononyunte, 2326 annon cxopee
nenarononyunte, 2728 annon nepexonte, 29-32 annon cxopee narononyunte, 3338 annon narononyunte, 39-48
annon aconmrno narononyunte ornomennx.
4.3.2. Onpocnnx Ponenme oanannn n npn1nsannn n paxe (POH)
Anropom meronxn xnnxercx A. H. Bonxona (Bonxona A. H., Tpanesnnxona T. M., 1985).
Meronxa nanpannena na nsyuenne npecrannenn cynpyron o snaunmocrn n cemeno xnsnn cexcyantntx ornomenn,
nnuno omnocrn myxa n xent, ponrentcxnx oxsannocre, npo]eccnonantntx nnrepecon xaxoro ns cynpyron, xosxcrnenno-
tronoro ocnyxnnannx, mopantno n +monnonantno noepxxn, nnemne npnnnexarentnocrn naprnepa. 3rn noxasarenn,
orpaxax ocnonnte ]ynxnnn cemtn, cocrannxmr mxany cementx nennocre (BCH). Kpome roro, +ra meronxa nosnonxer yrounnrt
npecrannennx cynpyron o xenaemom pacnpeenennn pone mexy myxem n xeno npn peannsannn cementx ]ynxnn,
oennenntx mxano ponentx oxnann n npnrxsann (BPOH). Pesyntrart anno meronxn cnnerentcrnymr o nepapxnn
cementx nennocre cynpyron, uro aer nosmoxnocrt cenart ntno o connantno-ncnxonornuecxo conmecrnmocrn cynpyron n
cemte.
narnocrnxa connantno-ncnxonornuecxo cynpyxecxo conmecrnmocrn, n rom uncne c ncnontsonannem onpocnnxa Ponente
oxnannx n npnrxsannx n paxe, npnoperaer ocoym axryantnocrt no npemx nmoro xpnsncnoro nepnoa, coepxannem
xoroporo xnnxercx ponenoe nepecrpyxrypnponanne cynpyxecxo napt.
Onncanne ue1onxn
Meronxa coepxnr no 36 yrnepxenn n xaxom napnanre (myxcxom n xencxom) n cocronr ns 7 mxan.
Cynpyram npenaraercx camocroxrentno osnaxomnrtcx c naopom yrnepxenn, coornercrnymmnx nx nony, n ntpasnrt cnoe
ornomenne x xaxomy yrnepxennm, ncnontsyx cneymmne napnanrt orneron: Honnocrtm cornacen, B omem +ro nepno,
3ro ne concem rax, 3ro nenepno.
Hnc1pyxnnn: Hepe Bamn px yrnepxenn, xoropte xacamrcx paxa, cemtn, ornomenn mexy myxem n xeno. Bnnmarentno
npounrare yrnepxennx rexcra n onennre crenent cnoero cornacnx nnn necornacnx c nnmn. Bam npenaraercx 4 napnanra ornera,
ntpaxammne ry nnn nnym crenent cornacnx nnn necornacnx c yrnepxennem, a nmenno: Honnocrtm cornacen, B omem +ro
nepno, 3ro ne concem rax, 3ro nenepno. Honpax napnanr ornera x xaxomy ns yrnepxenn, nocraparect xax moxno
rounee nepeart Bame nnunoe mnenne, a ne ro, uro npnnxro cpen Bamnx nnsxnx n pyse. Cnon ornert perncrpnpyre n
cnennantnom nanxe.
Texc1 onpocnnxa
(Xencxn napnanr)
1. Hacrpoenne n camouyncrnne uenonexa sanncnr or yonnernopennx ero cexcyantntx norpenocre.
2. Cuacrte n paxe sanncnr or cexcyantno rapmonnn cynpyron.
3. Cexcyantnte ornomennx rnannoe n ornomennxx myxa n xent.
4. Inannoe n paxe urot y myxa n xent tno mnoro omnx nnrepecon.
5. Myx +ro pyr, xoropt pasenxer mon nnrepect, mnennx, ynneuennx.
6. Myx +ro npexe ncero pyr, c xoroptm moxno noronopnrt o cnonx enax.
7. Camax rnannax saora myxa oecneunrt marepnantnt ocrarox n trono xom]opr cemtn.
8. Myx onxen sannmartcx omamnnm xosxcrnom napanne c xeno.
9. Myx onxen ymert ocnyxnrt cex, a ne xart, uro xena nostmer na cex nce saort o nem.
10. Myx onxen sannmartcx ertmn ne mentme, uem xena.
11. xorena t, urot mo myx nmnn ere.
12. O myxunne x cyxy no romy, xopomn nnn nnoxo on oren cnonm erxm.
13. Mne npanxrcx +neprnunte, enonte myxunnt.
14. ouent nenm myxunn, ceptesno ynneuenntx cnonm enom.
15. nx menx ouent naxno, xax onennnamr na paore enonte n npo]eccnonantnte xauecrna moero myxa.
16. Myx onxen ymert cosanart n cemte rennym, onepnrentnym armoc]epy.
17. nx menx rnannoe urot mo myx xopomo nonnman menx n npnnnman raxo, xaxax x ecrt.
18. Myx +ro npexe ncero pyr, xoropt nnnmarenen n saornnn x monm nepexnnannxm, nacrpoennm, cocroxnnm.
19. Mne npannrcx, xora mo myx xpacnno n mono oer.
20. Mne npanxrcx nnnte, pocnte myxunnt.
21. Myxunna onxen ntrnxert rax, urot na nero tno npnxrno cmorpert.
22. Camax rnannax saora xenmnnt urot nce n cemte tnn onxoxent.
23. ncera snam, uro nyxno xynnrt nx moe cemtn.
24. conpam nonesnte conert xosxxe: xax roronnrt nxycnte nma, xoncepnnponart onomn, ]pyxrt.
25. Inannym pont n nocnnrannn peenxa ncera nrpaer mart.
26. ne omct rpynocre, cnxsanntx c poxennem n nocnnrannem peenxa.
27. nmnm ere n c yonontcrnnem sannmamct c nnmn.
28. crpemnmct onrtcx cnoero mecra n xnsnn.
29. xouy crart xopomnm cnennanncrom cnoero ena.
30. ropxyct, xora mne nopyuamr rpynym n ornercrnennym paory.
31. Fnnsxne n pystx uacro opamamrcx xo mne sa conerom, nomomtm n noepxxo.
32. Oxpyxammne uacro onepxmr mne cnon et.
33. ncera ncxpenne n c uyncrnom cocrpaannx yremam n onexam nyxammnxcx n +rom nme.
34. Moe nacrpoenne no mnorom sanncnr or roro, xax x ntrnxxy.
35. nmnm xpacnnym oexy, nomy yxpamennx, nontsymct xocmernxo.
36. npnam ontmoe snauenne cnoemy nnemnemy nny.
Texc1 onpocnnxa
(Myxcxo napnanr)
1. Hacrpoenne n camouyncrnne uenonexa sanncnr or yonnernopennx ero cexcyantntx norpenocre.
2. Cuacrte n paxe sanncnr or cexcyantno rapmonnn cynpyron.
3. Cexcyantnte ornomennx rnannoe n ornomennxx myxa n xent.
4. Inannoe n paxe urot y myxa n xent tno mnoro omnx nnrepecon.
5. Xena +ro pyr, xoropt pasenxer mon nnrepect, mnennx, ynneuennx.
6. Xena +ro npexe ncero pyr, c xoroptm moxno noronopnrt o cnonx enax.
7. Camax rnannax saora xent urot n cemte tnn naxopmnent n yxoxent.
8. Xenmnna mnoroe repxer n monx rnasax, ecnn ona nnoxax xosxxa.
9. Xenmnna moxer ropnrtcx coo, ecnn ona xopomax xosxxa cnoero oma.
10. xoren t, urot mox xena nmnna ere n tna nm xopome mareptm.
11. Xenmnna, xoropax rxrornrcx marepnncrnom, nenonnonennax xenmnna.
12. nx menx rnannoe n xenmnne, urot ona tna xopome mareptm monm erxm.
13. Mne npanxrcx enonte n +neprnunte xenmnnt.
14. ouent nenm xenmnn, nceptes ynneuenntx cnonm enom.
15. nx menx ouent naxno, xax onennnamr na paore enonte n npo]eccnonantnte xauecrna moe xent.
16. Xena onxna, npexe ncero, cosanart n noepxnnart rennym, onepnrentnym armoc]epy.
17. nx menx rnannoe urot mox xena xopomo nonnmana menx n npnnnmana raxnm, xaxon x ecrt.
18. Xena +ro npexe ncero pyr, xoropt nnnmarenen n saornnn x monm nepexnnannxm, nacrpoennm, cocroxnnm.
19. Mne npannrcx, xora mox xena xpacnno n mono oera.
20. ouent nenm xenmnn, ymemmnx xpacnno oenartcx.
21. Xenmnna onxna ntrnxert rax, urot na nee opamann nnnmanne.
22. ncera snam, uro nao xynnrt nx namero oma.
23. nmnm sannmartcx omamnnmn enamn.
24. mory cenart pemonr n orenxy xnaprnpt, nounnnrt tronym rexnnxy.
25. ern nmxr nrpart co mno, oxorno omamrcx, nyr na pyxn.
26. ouent nmnm ere n ymem c nnmn sannmartcx.
27. npnnnman t axrnnnoe yuacrne n nocnnrannn cnoero peenxa, axe ecnn t mt c xeno pemnnn paccrartcx.
28. crpemnmct onrtcx cnoero mecra n xnsnn.
29. xouy crart xopomnm cnennanncrom cnoero ena.
30. ropxyct, xora mne nopyuamr rpynym n ornercrnennym paory.
31. Fnnsxne n pystx uacro opamamrcx xo mne sa conerom, nomomtm n noepxxo.
32. Oxpyxammne uacro onepxmr mne cnon et.
33. ncera ncxpenne n c uyncrnom cocrpaannx yremam n onexam nyxammnxcx n +rom nme.
34. Moe nacrpoenne no mnorom sanncnr or roro, xax x ntrnxxy.
35. crapamct nocnrt ry oexy, xoropax mne ner.
36. npnnpunno ornomyct x noxpom xocrmma, ]acony pyamxn, nnery rancryxa.
Bnanx nn pernc1pannn o1ne1on
ara__
u.H.O. Hon
Bospacr
Opasonanne____
Crax cynpyxecxo xnsnn.
Konnuecrno n nospacr ere
N Honnoc1tm cornacen B omeu +1o nepno 31o ne conceu 1ax 31o nenepno
1
2
3
4
5
Opaorxa n nnrepnperannx pesyntraron
Hocne ntnonnennx cynpyramn saannx ornert myxa n xent sanocxrcx n rannny Koncyntrannonnoe nccneonanne
cementx nennocre (cm. ran. 7).
Tannna 7
Koncyntrannonnoe nccneonanne cementx nennocre
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Bxana cementx nennocre N yrnepxennx Fann N yrnepxennx Fann Omn noxasarent (n annax)
Hnrnmno-cexcyantnax
1
2
3
7=
Hnunocrnax nenrn]nxannx c cynpyrom
4
5
6
9=
Xosxcrnenno-tronax
Oxnannx Hpnrxsannx
7 22
8 23
9 24
7= ?=
Ponrentcxo-nocnnrarentnax
10 25
11 26
Ornert na npenaraemte yrnepxennx cnnerentcrnymr o ntpaxennocrn y cynpyron cemn ocnonntx cementx nennocre.
Coornercrnenno, annt no xaxo mxane cementx nennocre cymmnpymrcx orentno. Ho nepntm nym mxanam +rn pesyntrart
xnnxmrcx nrorontmn n nepenocxrcx n nocnenn cronen rannnt. Hroronte annt ocrantntx nxrn mxan ntuncnxmrcx xax
nonycymma annon no nomxanam ponente oxnannx (ycranonxa myxa n xent na axrnnnoe ntnonnenne naprnepom cementx
oxsannocre) n ponente npnrxsannx (nnunax roronnocrt xaxoro ns naprnepon ntnonnxrt cemente ponn). Ornert
onennnamrcx cneymmnm opasom:
orner Honnocrtm cornacen 3 anna;
orner B omem +ro nepno 2 anna;
orner 3ro ne concem rax 1 ann;
orner 3ro nenepno 0 annon.
Taxnm opasom, mnnnmantnt cymmapnt ann no mxane cocrannxer 0 annon, maxcnmantnt nroront ann no mxane 9
annon. Bxana onenox nsanmoornomenn npecrannena rpemx xareropnxmn:
nnsxne onenxn no mxane 0-3 anna;
cpenne onenxn no mxane 4-6 anna;
ntcoxne onenxn no mxane 7-9 annon.
Xapaxrepncrnxa mxan cementx nennocre
1. Humu+uo-cercva.iua ura.a (yrnepxennx N 1-3) mxana snaunmocrn cexcyantntx ornomenn n cynpyxecrne.
Btcoxne onenxn no mxane osnauamr, uro cynpyr(a) cunraer cexcyantnym rapmonnm naxntm ycnonnem cynpyxecxoro cuacrtx,
ornomenne x cynpyre(y) cymecrnenno sanncnr or onenxn ee (ero) xax cexcyantnoro naprnepa. Hnsxne onenxn no mxane
nnrepnpernpymrcx xax neoonenxa cexcyantntx ornomenn n paxe.
2. Lra.a .u:uocmuo uoeumuqurauu c cvnpveo+(o) (yrnepxennx N 46) mxana, orpaxammax ycranonxy myxa
(xent) na nnunocrnym nenrn]nxannm c pauntm naprnepom: oxnanne omnocrn nnrepecon, norpenocre, nennocrntx
opnenrannn, cnocoon npemxnpenponoxennx. Hnsxne onenxn no mxane npenonaramr ycranonxy na nnunym anronomnm.
3. Xoscmeeuuo-oimoea ura.a nsmepxer ycranonxy cynpyron na peannsannm xosxcrnenno-trono ]ynxnnn cemtn. 3ra
mxana, xax n nce nocneymmne, nmeer ne nomxant: ponente oxnannx n ponente npnrxsannx. Homxana ponente
oxnannx (yrnepxennx N 7-9) onenxn paccmarpnnamrcx xax crenent oxnannx or naprnepa axrnnnoro pemennx trontx
nonpocon. uem ntme onenxn no mxane ponentx oxnann, rem ontme rpeonann npexnnxer myx (xena) x yuacrnm cynpyra n
oprannsannn tra, rem ontmee snauenne nmemr xosxcrnenno-tronte ymennx n nantxn naprnepa. Homxana ponente
npnrxsannx (yrnepxennx N 22-24) orpaxaer ycranonxn na cocrnennoe axrnnnoe yuacrne n neennn omamnero xosxcrna.
Omax onenxa no mxane paccmarpnnaercx xax onenxa myxem (xeno) snaunmocrn trono oprannsannn cemtn.
4. Pooume.icro-eocnumame.icra ura.a nosnonxer cynrt o ornomennn cynpyron x cnonm ponrentcxnm oxsannocrxm.
Homxana ponentx oxnann (yrnepxennx N 10-12) noxastnaer ntpaxennocrt ycranonxn cynpyra(n) na axrnnnym
ponrentcxym nosnnnm paunoro naprnepa. Homxana ponentx npnrxsann (yrnepxennx N 2527) cnnerentcrnyer o
opnenrannn myxa (xent) na cocrnennte oxsannocrn n nocnnrannn ere. Omax onenxa mxant paccmarpnnaercx xax noxasarent
snaunmocrn nx cynpyra(n) ponrentcxnx ]ynxnn. uem ntme onenxa mxant, rem ontmee snauenne npnaer myx (xena) ponn
orna (marepn), rem onee on (ona) cunraer ponrentcrno ocnonno nennocrtm, xonnenrpnpymme noxpyr cex xnsnt cemtn.
5. Lra.a coua.iuo armueuocmu orpaxaer ycranonxy na snaunmocrt nnemne connantno axrnnnocrn (npo]eccnonantno,
omecrnenno) nx cranntnocrn pauno-cementx ornomenn. Homxana ponente oxnannx (yrnepxennx N 1315)
nsmepxer crenent opnenrannn myxa (xent) na ro, uro paunt naprnep onxen nmert ceptesnte npo]eccnonantnte nnrepect,
nrpart axrnnnym omecrnennym pont. Homxana ponente npnrxsannx (yrnepxennx N 28 30) nnnmcrpnpyer ntpaxennocrt
cocrnenntx npo]eccnonantntx norpenocre cynpyra(n). Omax onenxa mxant noxastnaer snaunmocrt nnecementx nnrepecon
nx myxa (xent), xnnxmmnxcx ocnonntmn nennocrxmn n nponecce mexnnunocrnoro nsanmoecrnnx cynpyron.
6. J+ououa.iuo-ncuxomepaneemu:ecra ura.a ntpaxaer ycranonxy na snaunmocrt +monnonantno-ncnxorepanenrnuecxo
]ynxnnn paxa. Homxana ponente oxnannx (yrnepxennx N 16-17) nsmepxer crenent opnenrannn myxa (xent) na ro, uro
paunt naprnep nostmer na cex pont +monnonantnoro nnepa n cemte n nonpocax xoppexnnn ncnxonornuecxoro xnnmara n cemte,
oxasannx mopantno n +monnonantno noepxxn, cosannx ncnxorepanenrnuecxo armoc]ept. Homxana ponente
npnrxsannx (yrnepxennx N 31-33) orpaxaer crpemnenne myxa (xent) trt cementm ncnxorepanenrom. Omax onenxa
mxant paccmarpnnaercx xax noxasarent snaunmocrn nx cynpyra(n) nsanmno mopantno n +monnonantno noepxxn unenon
cemtn, opnenrannn na pax xax cpey, cnococrnymmym ncnxonornuecxo paspxxe n crannnsannn.
7. Lra.a eueuue npue.erame.iuocmu onennnaer crenent snaunmocrn nnemnero onnxa nx myxa (xent), ero coornercrnne
cranapram conpemenno mot. Homxana ponente oxnannx (yrnepxennx N 19-21) cnnerentcrnyere ntpaxennocrn
xenannx cynpyra(n) nmert nnemne npnnnexarentnoro naprnepa. Homxana ponente npnrxsannx (yrnepxennx N 3436)
nnnmcrpnpyer ycranonxy na cocrnennym npnnnexarentnocrt, crpemnenne mono n xpacnno oenartcx. Omax onenxa
12 27
7= ?=
Connantnax axrnnnocrt
13 28
14 29
15 30
7= 7=
3monnonantno-ncnxorepanenrnuecxax
16 31
17 32
18 33
?= ?=
Bnemnxx npnnnexarentnocrt
19 34
20 35
21 36
7= 9=
noxasarent opnenrannn cynpyra(n) na conpemennte opasnt nnemnero onnxa.
Ananns pesynt1a1on npenonaraer rpn +rana:
1. Aua.us uuoueuova.iuix norasame.e ura.i ce+euix euuocme, po.eeix oruoauu u npumsauu +vra (reui).
Hpononrcx na ocnonannn nocuera annon n rannne Koncyntrannonnoe nccneonanne cementx nennocre. Honyuennte n
pesyntrare nocuera annte xapaxrepnsymr:
npecrannenne myxa (xent) o nepapxnn cementx nennocre: uem ontme nennunna anna no mxane cementx
nennocre, rem snaunmee nx cy-npyra(n) annax cpea xnsneexrentnocrn cemtn;
opnenrannm xent (myxa) na axrnnnoe ponenoe noneenne paunoro naprnepa (ponente oxnannx) n na cocrnennym
axrnnnym pont n cemte no peannsannn cementx ]ynxnn (ponente npnrxsannx).
2. Cpaeuume.iui aua.us npeocmae.euu o ce+euix euuocmx u po.eeix vcmauoeor +vra u reui. Crenent
cornaconannocrn cementx nennocre cynpyron onennnaercx na ocnone anntx, npecrannenntx n rannne 8.
Tannna 8
Cornaconannocrt cementx nennocre cynpyron
Hpnmeuanne. BCHm n BCHx noxasarenn no mxanam cementx nennocre myxa n xent coornercrnenno, CCH
cornaconannocrt cementx nennocre cynpyron.
Cornaconannocrt cementx nennocre xapaxrepnsyercx pasnocrtm annon noxasarene mxant cementx nennocre myxa n
mxant cementx nennocre xent. uem mentme pasnocrt, rem ontme cornaconannocrt npecrannenn cynpyron o nanonee
snaunmtx c]epax xnsneexrentnocrn cemtn. Pasnocrt o 3 annon nosnonxer npenonoxnrt orcyrcrnne y cynpyron nponemntx
nsanmoornomenn, n ro npemx xax pacxoxenne onee 3 annon cnnerentcrnyer o ocrarouno ntcoxo crenenn xon]nnxrnocrn
ornomenn n nape.
3. Onpeoe.euue cmeneuu po.eeo aoereamuocmu cvnpvrecro napi e nmu cqepax +er.u:uocmuoeo esau+ooecmeu e
ce+ie (37 LCH). Anannsnpyx cnenn]nxy npecrannenn cynpyxecxo napt o snaunmocrn cementx nennocre, neoxonmo
ncxonrt ns roro, uro ycranonxn myxa n xent ornocnrentno naxnemnx c]ep xnsneexrentnocrn cemtn moryr nmert neantnt
xapaxrep, no ne coornercrnonart peantnomy ponenomy noneennm cynpyron. Aexnarnocrt ponenoro noneennx myxa n xent
sanncnr or coornercrnnx ponentx oxnann ponentm npnrxsannxm cynpyron. Ponenax aexnarnocrt myxa onennnaercx na ocnone
nocuera pasnocrn annon onenox ponentx npnrxsann xent n ponentx oxnann myxa; coornercrnenno, ponenax aexnarnocrt
xent yer panna pasnocrn annon, xapaxrepnsymmnx ponente npnrxsannx myxa n ponente oxnannx xent (cm. ran. 9). uem
mentme pasnocrt, rem ontme ponenax aexnarnocrt cynpyra(n), n, cneonarentno, opnenrannn xent (myxa) nannunoe
ntnonnenne onpeenenno ]ynxnnn coornercrnymr ycranonxam myxa (xent) na axrnnnym pont paunoro naprnepa n cemte.
Anannsnpyx crenent cornaconannocrn cementx nennocre myxa n xent, neoxonmo axnenrnponart nnnmanne na rex
cementx nennocrxx, xoropte xapaxrepnsymrcx nanmentmnm connaennem, rax xax nx paccornaconanne xnnxercx ono ns npnunn
ponenoro necoornercrnnx n cynpyxecxo nape n, cneonarentno, xon]nnxrorenntm ]axropom, ecrannnsnpymmnm
mexnnunocrnte ornomennx n cemte.
Tannna 9
Ponenax aexnarnocrt cynpyxecxo napt
Hpnmeuanne. PAm ponenax aexnarnocrt myxa, PAx ponenax aexnarnocrt xent. Hm n Hx onenxn ponentx
npnrxsann myxa n xent coornercrnenno; Om n Ox onenxn ponentx oxnann myxa n xent.
Hpnuep
Oparnnmnecx sa ncnxonornuecxo nomomtm monote cynpyrn sanonnnnn onpocnnx Ponente oxnannx n npnrxsannx n paxe. Honyuennte n
pesyntrare annte npecrannent n nyx rannnax.
Cornaconannocrt cementx nennocre cynpyron
Cemente
nennocrn
Hnrnmno-
cexcyantnax
Hnunocrnax
nenrn]nxannx
Xosxcrnenno-
tronax
Ponrentcxo-
nocnnrarentcxax
Connantnax
axrnnnocrt
3monnonantno-
ncnxorepanenrnuecxax
Bnemnxx
npnnnexarentnocrt
BCHm
BCHx
CCH
Cemente nennocrn
Ponente ycranonxn Pam Ponente ycranonxn Pax
Hx Om Hx Om Hm Ox Hm Ox
Xosxcrnenno-tronax
Ponrentcxo-nocnnrarentcxax
Connantnax axrnnnocrt
3monnonantno-ncnxorepanenrnuecxax
Bnemnxx npnnnexarentnocrt
?PAm= ?PAx=
Hnnnnyantnte noxasarenn mxant cementx nennocre myxa n xent nosnonxmr cenart cneymmne ntnot.
nx anno cynpyxecxo napt xapaxrepna onpeenennax cornaconannocrt npecrannenn o cementx nennocrxx.
Cymecrnymmne pasnnunx n ycranonxax cynpyron na naxnemne c]ept xnsneexrentnocrn cemtn ne npentmamr onycrnmo
nopmt. Monote cynpyrn oomno cunramr nanonee snaunmo n cemeno xnsnn omnocrt nnrepecon, norpenocre,
npecrannenn, xnsnenntx nene myxa n xent. Moxno npenonoxnrt, uro monooxent opnenrnpymrcx na rax nastnaemt
cynpyxecxn rnn cemeno oprannsannn, n ocnone xoroporo nexnr nennocrno-opnenrannonnoe enncrno pauntx naprnepon.
Ho mnennm monotx cynpyron, n cemeno xnsnn raxxe naxnt
ponrentcxne oxsannocrn; nnnmarentnte,
saornnnte n rennte nsanmoornomennx;
npnnnexarentnt n mont nnemnn onnx (cocrnennt n paunoro naprnepa);
crpemnenne peannsonart npo]eccnonantnte nnrepect (uro n ontme crenenn ntpaxeno y monoo xenmnnt);
roronnocrt pemart tronte nponemt cemtn.
C rouxn spennx monooxenon, c]epa nnrnmno-cexcyantntx ornomenn menee snaunma n cemeno xnsnn. 3ro ocrarouno
xapaxrepno nx monotx cynpyron, rax xax nonnmanne cynpyramn nennocrn nnrnmntx ornomenn, xax npannno, ]opmnpyercx n
nponecce conmecrno xnsnn no mepe ocrnxennx ncnxocexcyantno conmecrnmocrn myxa n xent.
Ponenax aexnarnocrt cynpyxecxo napt
Crenent poneno aexnarnocrn myxa n pasnnuntx c]epax xnsneexrentnocrn cemtn ne onnaxona. Coornercrnne ponentx
oxnann myxa ponentm npnrxsannxm xent nanmaercx n npo]eccnonantno n ponrentcxo c]epax, n npecrannennn o
snaunmocrn nnemne npnnnexarentnocrn. Taxnm opasom, roronnocrt xent (Hx) ntnonnxrt marepnncxne oxsannocrn, necrn
omamnee xosxcrno, cnenrt sa cnonm nnemnnm nnom cornacyercx c ycranonxo myxa (Om) nmert npnnnexarentnym, mono
oerym xeny, ntnonnxmmym oxsannocrn marepn n xosxxn oma. Hanmentmax ponenax aexnarnocrt myxa nanmaercx n
ycranonxax na npo]eccnonantnte nnrepect n cosanne ncnxorepanenrnuecxo armoc]ept n cemte. Monoax xenmnna
crpemnrcx trt cnennanncrom cnoero ena.
Onaxo myx cunraer, uro npo]eccnonantnax sanxrocrt xent nosmoxna nnmt n nesnaunrentno crenenn. Xena ne xouer
part na cex ]ynxnnn ncnxonornuecxoro ncneruepa n cemte, uro ne coornercrnyer ponentm oxnannxm cynpyra. Hoxasarenn
poneno aexnarnocrn xent emoncrpnpymr coornercrnne oxnann xent n npnrxsann myxa n c]epe ero npo]eccnonantntx
nnrepecon, n opnenrannn na conmenne rpeonann conpemenno mot. Bmecre c rem oxnannx xent axrnnnoro pemennx
cynpyrom xosxcrnenno-trontx nonpocon, ntnonnennx ponrentcxnx oxsannocre, oxasannx xene mopantno n +monnonantno
noepxxn ne cornacymrcx c ponentmn npnrxsannxmn myxa.
3axnmuenne
1. nx monotx cynpyron xapaxrepna onpeenennax cornaconannocrt npecrannenn o naxnemnx cementx nennocrxx.
2. Myx n xena emoncrpnpymr rnnnunoe nx monotx cynpyron paccornaconanne npnrxsann n oxnann: xena
opnenrnpyercx na peannsannm cocrnenntx npo]eccnonantntx nnrepecon, oxnax or myxa axrnnnoro ntnonnennx xencxnx
]ynxnn n cemte, n ro npemx xax myx coxpanxer rpannnonnte npecrannennx o ponn xenmnnt n cemenom nsanmoecrnnn.
3. nx anno cynpyxecxo napt xapaxrepno necoornercrnne neantntx npecrannenn cynpyron o cementx nennocrxx
ponentm ycranonxam myxa n xent na nx peannsannm. Tax, monooxent, ntenxx snaunmocrt nx conmecrno xnsnn omnocrn
nnrepecon, norpenocre, nsrnxon n npecrannenn (nnunocrnax nenrn]nxannx), opnenrnpymrcx na nnnnnyantnt crnnt
mexnnunocrnoro nsanmoecrnnx n cemte, uro xnnxercx ceptesntm xon]nnxrorenntm ]axropom.
4.3.3- Onpocnnx H3A (nonnuanne, +uonnonantnoe npn1naenne, an1opn1e1noc1t)
Anropom meronxn xnnxercx A. H. Bonxona.
Onpocnnx npenasnauen nx onenxn crenenn nonnmannx, +monnonantno npnnnexarentnocrn n ynaxennx naprnepon n paxe.
Onncanne meronxn
Onpocnnx cocronr ns 45 yrnepxenn, xoropte xacamrcx nsanmoornomenn mexy naprnepamn n paxe. B rexcr onpocnnxa
sanoxent rpn mxant, oropaxennte n nasnannn meronxn: nonnmanne, +monnonantnoe npnrxxenne n anropnrernocrt (ynaxenne).
Kaxax mxana nxnmuaer no 15 nonpocon-yrnepxenn.
Cynpyram npenaraercx camocroxrentno osnaxomnrtcx c naopom yrnepxenn n ntpasnrt cnoe cornacne nnn necornacne c
xaxtm ns nnx.
Hncrpyxnnx: 3ect ant ntcxastnannx o Bamem nonnmannn cnoero cynpyra (cnoe cynpyrn). Ha +rn nonpoct moxno
ornernrt: a" (cornacen, +ro rax), Her" (ne cornacen, +ro ne rax) nnn ntpart orner He snam" (sarpynxmct cxasart). Btpan
orner, nocrantre ranouxy n coornercrnymmym rpa]y nanxa.
Texcr onpocnnxa
Cemente
nennocrn
Hnrnmno-
cexcyantnax
Hnunocrnax
nenrn]nxannx
Xosxcrnenno-
tronax
Ponrentcxo-
nocnnrarentcxax
Connantnax
axrnnnocrt
3monnonantno-
ncnxorepanenrnuecxax
Bnemnxx
npnnnexarentnocrt
BCHm 4 9 5 6,5 5 6,5 6
BCHx 3 9 6,5 8 8 6 7
ccn 1 0 1,5 1,5 3 0,5 1
Cemente nennocrn Ponente Hx ycranonxn Om Pam Hx Om Ponente Hm ycranonxn Ox Pax Hm Ox
Ponrentcxo-nocnnrarentcxax 6 8 7 8 1 0
3
5
7 8 4 3
3monnonantno-ncnxorepanenrnuecxax 4 3 9 5 5 7 4 8 8 1 4
Bnemnxx npnnnexarentnocrt 7 7 0 5 7 2
? PAm =11 ? PAx =14
1. nerxo unram ee (ero) mtcnn.
2. c rpyom yratnam ee (ero) nacrpoenne.
3. nonnmam ee (ero) es cnon.
4. Mne rpyno npecxasart, xax ona (on) yer necrn cex n ro nnn nno cnryannn.
5. xopomo snam ee (ero) nxyct n npnntuxn.
6. Mne rpyno npecxasart ee (ero) mnenne no romy nnn nnomy nonpocy.
7. snam, uero ona (on) xouer, x uemy crpemnrcx.
8. Mne xaxercx, x nnoxo ee (ero) nonnmam.
9. Ona (on) uacro ynnnxer menx nocrynxamn, xoroptx x or nee (nero) ne oxnan (a).
10. xopomo snam ee (ero) ocronncrna n neocrarxn.
11. Ee (ero) nnyrpennne nepexnnannx ocramrcx nx menx saraxo.
12. snam, na uro ona (on) cnocona (cnocoen), a na uro ner.
13. snam, uro nx nee (nero) naxno n xnsnn.
14. uacro ntxcnxercx, uro x nenepno ee (ero) nonxn.
15. Mne rpyno cxasart, uro ee (ero) moxer oropunrt nnn opaonart!
16. Ha menx narornopno ecrnyer npocro ee (ero) npncyrcrnne.
17. Mne npannrcx cnymart ee (ero) ronoc, cmorpert na ee (ero) nnno.
18. Menx paspaxamr ee (ero) manept.
19. V nee (nero) nenpnxrnoe nnno.
20. Mne npannrcx nanmart, xax ona (on) xonr, paoraer, cnnr.
21. Mne nenpnxrnt ee (ero) nonenyn, npnxocnonennx, nacxa.
22. Mne npannrcx ee (ero) cmex, yntxa.
23. rxxeno nepenomy pasnyxy c ne (nnm).
24. uro-ro n ee (ero) nnemnocrn mne xnno ne npannrcx.
25. uacro xpnrnxym ee (ero) ecrnnx n ntcxastnannx.
26. uacro ona (on) ntcxastnaer entnte n ymnte mtcnn.
27. Ee (ero) nsrnxt na mnorne nemn nenpnemnemt nx menx.
28. opoxy ee (ero) mnennem oo mne.
29. ropxyct rem, uro ona (on) mo pyr.
30. pexo cornamamct c ee (ero) mnennxmn n onenxamn.
31. Pxom c ne (nnm) x uyncrnym cex nerxo n pacxonanno.
32. B ee (ero) npncyrcrnnn y menx nonnmaercx nacrpoenne.
33. Pxom c ne (c nnm) x nerxo yromnxmct, paspaxamct, ntxoxy ns cex.
34. roron(a) ornoxnrt naxnte ena, nnmt t notrt c ne (c nnm) pxom.
35. uacro y menx noxnnxercx xenanne oroxnyrt or nee (nero).
36. uyncrnym cex nyume, xora ona (on) orcyrcrnyer.
37. naxoxy n ne (nem) mnoro nnuntx ocronncrn, sa xoropte x ee (ero) ynaxam xax uenonexa.
38. Cpen monx snaxomtx n nnsxnx ona (on) camt anropnrernt nx menx uenonex.
39. Kora mne rpyno uro-nnyt pemnrt, x uame ncero conerymct c ne (c nnm).
40. Ona (on) nerxo moxer menx nepeyenrt.
41. cunram, uro y nee (nero) xopomo paoraer ronona.
42. nnrepecymct remn xnnramn n ]nntmamn, xoropte nponsnenn na nee (nero) nneuarnenne.
43. Ona (on) nnrepecnt uenonex, x c ne (c nnm) ne cxyuam.
44. Hnora mne xaxercx, uro ona (on) neanexn uenonex.
45. B ne (n nem) ecrt raxne xauecrna, xoropte x xoren(a) t nnert y cex.
Bnanx onpocnnxa H3A
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
N a He snam Her N a He snam Her N a He snam Her
1 16 31
2 17 32
3 18 33
4 19 34
5 20 35
6 21 36
7 22 37
8 23 38
9 24 39
10 25 40
11 26 41
12 27 42
13 28 43
14 29 44
15 30 45
27 X? S?
Hocuer annon nponsnonrcx orentno no xaxo mxane n coornercrnnn c xnmuom:
2 anna npncnannaercx:
sa orner a (+) n nonpocax: 1, 3, 5, 7, 10, 12, 13, 16, 17, 20, 22, 23, 25, 26, 28, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37,39, 41, 42, 45;
sa orner Her (-) n nonpocax: 2, 4, 6, 8, 9, 11, 14, 15, 18, 19, 21, 24, 27, 29, 30, 38, 40, 43, 44.
1 ann npncnannaercx sa orner He snam (sarpynxmct cxasart);
0 annon sa orner, ne connaammn c xnmuom.
Cymma annon n npeenax ono mxant xnnxercx uncnono mepo nsmepxemoro napamerpa. Taxnm opasom, meronxa
nosnonxer nsmepnrt mepy nonnmannx, +monnonantno npnnnexarentnocrn n ynaxennx. Maxcnmantnoe snauenne no xaxo ns +rnx
mxan cocrannxer 30 annon.
1. Houu+auue (1-15 yrnepxenn): onenxa noanno mxane cnnerentcrnyer o nannunn y cyexra xaprnnt nnunocrn
naprnepa, cyexrnnnoro omymennx snannx ero nnnnnyantntx ocoennocre. Cyexr, ormeuammn y cex ntcoxoe nonnmanne
cynpyra, ne sarpynxercx n nnrepnperannn ero noneennx, mtcne, uyncrn n namepenn n nerxo moxer yunrtnart nx npn omennn
c nnm. Hnsxne onenxn no +ro mxane orpaxamr nenonnmanne orcyrcrnne xcno xaprnnt nnunocrn naprnepa, sarpynennx n
nnrepnperannn, oxcnennn ero mtcne, uyncrn, nocrynxon.
2. J+ououa.iuoe npumreuue (1630 yrnepxenn) onennnamrcx npnnnexarentnocrt naprnepa, xenanne omartcx,
nmert c nnm eno, repanenrnuecxoe
nosecrnne xonraxra na cyexra. Hentcoxne onenxn xapaxrepnsymr cnoxnocrn n omennn y naprnepon, uyncrno ycranocrn
pyr or pyra.
3. Aemopumemuocmi (veareuue) (3145 yrnepxenn) noxasarent roro, nacxontxo naprnep npnnnmaercx xax nnunocrt,
nacxontxo cyexr pasenxer ero mnponosspenne, nnrepect, mnennx n npnnnmaer nx xax +ranon. Heynaxenne npespenne x
naprnepy xax nnunocrn.
4.3.4. Onpocnnx mxana nmnn n cnuna1nn
Anropom meronxn xnnxercx 3nx Pynn, mon]nxannx ntnonnena H. . Iosmanom n R. E. Anemnno (1985).
Hent meronxn ntxcnnrt, uro npeonaaer no nsanmoornomennxx: nmont nnn cnmnarnx.
Hsnauantno mxant nmnn n cnmnarnn 3. Pynna npecrannxnn coo 2 naopa ntcxastnann, n xaxt ns xoroptx
nxonno 13 nynxron, sarem no mepe paort na cosannem meronxn xonnuecrno yrnepxenn tno ymentmeno o 9. Hpn
cocrannennn mxan onpocnnxa 3. Pynn ncxonn ns onpeenenntx reopernuecxnx npecrannenn o nnyrpenne crpyxrype
nsmepxemtx ]enomenon. B uacrnocrn, naxntmn nx nsmepennx npecrannxnnct rpn xomnonenra nmnn: npuesauuocmi, saooma n
cmeneui uumu+uocmu omuoueuu.
Bxana cnmnarnn perncrpnpyer: cmeneui veareuu, cmeneui eocxuueuu n cmeneui eocnpuuu+ae+oeo cxoocmea ooerma
oeuru c pecnouoeumo+.
Onncanne ue1onxn
B oxonuarentnt napnanr meronxn, aanrnponanno H. . Iosmanom n R. E. Anemnno, nxnmuent 14 nynxron. Bpemx
ntnonnennx meronxn 5-7 mnnyr.
Hnc1pyxnnn: Bamemy nnnmannm npecrannxmrcx cneymmne yrnepxennx, xoropte xacamrcx Bac n Bamero(e) cynpyra(n). K
xaxomy yrnepxennm neoxonmo noopart ror napnanr ornera, xoropt, no Bamemy mnennm, nanonee coornercrnyer
cnoxnnmnmcx ornomennxm c nnm (ne). Bapnanrt ornera cneymmne: "a, +ro rax"; "Bepoxrno, +ro rax"; "Bpx nn +ro rax"; "3ro
concem ne rax". Hocraparect orneuart xax moxno orxponenne. He saepxnnarect onro na oymtnannem xaxoro-nno
yrnepxennx. H nomnnre: ner npannntntx n nenpannntntx orneron.
Texcr ue1onxn
1. uyncrnym, uro mory onepnrt emy (e) aconmrno nce.
2. Kora mt nmecre, y nac ncera cxoxee nacrpoenne.
3. mory cxasart, uro on (ona) npnnanexnr rontxo mne.
4. On (ona) ouent ymnt uenonex.
5. nx nee (nero) x roron(a) aconmrno na nce.
6. B ontmnncrne cnyuaen on (ona) npannrcx nmxm nourn cpasy xe nocne snaxomcrna.
7. Kora mne nnoxo, ro xouercx noennrtcx rontxo c nnm (ne).
8. ymam, uro mt c nnm (ne) nnyrpenne noxoxn pyr na pyra.
9. uyncrnym cex n ornere sa ro, urot emy (e) tno xopomo.
10. Mne xorenoct t trt noxoxnm na nero (nee).
11. Mne npnxrno uyncrnonart, uro on (ona) onepxer mne ontme pyrnx.
12. On (ona) onn (ona) ns camtx oaxrentntx myxunn (xenmnn), xoroptx x snam.
13. Mne tno t ouent rxxeno, ecnn t npnmnoct xnrt es nero (nee).
14. ynepen(a), uro on (ona) xopomo xo mne ornocnrcx.
Opao1xa pesynt1a1on
K mxane nmnn ornocxrcx cneymmne yrnepxennx: 1,3,5,7,9, 11, 13. Bxana cnmnarnn npecrannena yrnepxennxmn sa uerntmn
nomepamn 2, 4, 6,8,10,12,14.
Ornert onennnamrcx cneymmnm opasom:
orner a 4 anna;
orner Bepoxrno, +ro rax 3 anna;
orner Bpx nn +ro rax 2 anna;
orner 3ro concem ne rax 1 ann.
Fannt, npncnoennte orneram na xaxoe ns yrnepxenn, cymmnpymrcx orentno no mxane nmnn n no mxane cnmnarnn.
Hroronte onenxn moryr naptnponart or 7o 28annon. Bosmoxen nocuer cymmapnoro anna no oenm mxanam,
xapaxrepnsymmnm omn yponent +monnonantntx ornomenn n nae (or 14o 56annon).
4.3.5. Me1o narnoc1nxn ueannunoc1nmx o1nomennn
Mero narnocrnxn mexnnunocrntx ornomenn (MO) npecrannxer coo mon]nnnponannt napnanr
nnrepnepconantno narnocrnxn T. Hnpn (mon]nnnponan n aanrnponan H. H. Counx).
Hent meronxn nccneonanne npecrannenn cyexra o cee n cnoem neantnom , npecrannenn o unenax cemtn.
Hcnontsonanne meronxn MO npn anannse cementx xpnsncon nosnonxer cenart ntno o npnrxsannxx ncntryemoro n c]epe
cemtn; ntxnnrt sont nepoxrntx xon]nnxron; nsyunrt ncnxonornuecxym conmecrnmocrt cynpyron n mexnnunocrnte ornomennx n
cemte (ntxnnenne npeonaammero rnna ornomenn n cemte). Coornecenne npecrannenn xaxoro ns cynpyron o cee aer
nosmoxnocrt ntxnnrt ncxaxennx n nocnpnxrnn n nponemt, cnxsannte co cxocrnom/pasnnunem n npoxnnennn crnne
mexnnunocrntx ornomenn.
Onncanne ue1onxn
Ocnontnaxct na rom, uro nnunocrt npoxnnxercx n noneennn, axryannsnponannom n nponecce nsanmoecrnnx c
oxpyxammnmn, amepnxancxn ncnxonor
T. Hnpn cncremarnsnponan +mnnpnuecxne nanmennx n nne 8 omnx nnn 16 onee pontx (ne onpananmnx cex na
npaxrnxe) napnanron mexnnunocrnoro nsanmoecrnnx. Coornercrnenno pasntm rnnam mexnnunocrnoro noneennx tn
paspaoran onpocnnx, npecrannxmmn coo naop ns 128 ocrarouno npocrtx xapaxrepncrnx-+nnreron (Counx H. H., 2003).
K xaxomy rnny ornocnrcx no 16 cyxenn. Meronxa nocrpoena rax, uro cyxennx, nanpannennte na ntxnnenne xaxoro-
nno rnna ornomenn, pacnonoxent ne nopx, a ocotm opasom: onn rpynnnpymrcx no 4 n nonropxmrcx uepes pannoe
xonnuecrno onpeenenn. Tax, x nepnomy rnny nsanmoornomenn ornocxrcx cyxennx sa nomepamn: 1-4, 33-36, 65-68, 97100.
Kaxt ocneyemt npn sanonnennn onpocnnxa ormeuaer nannune rex nnn nntx xauecrn y cex (npn neoxonmocrn
cynpyra, cnoero orna, cnoe marepn nnn pyroro unena cemtn), a raxxe ormeuaer, xaxnmn xauecrnamn on cam xoren t onaart n
xaxne on xoren t nnert y cnoero myxa (cnoe xent nnn pyroro unena cemtn).
Hnc1pyxnnn: Hepe Bamn onpocnnx, coepxamn pasnnunte xapaxrepncrnxn. Cneyer nnnmarentno npouecrt xaxym n
noymart, coornercrnyer nn ona Bamemy npecrannennm o cee. Ecnn a", ro n cnennantnom nanxe, npenasnauennom nx
perncrpannn Bamnx orneron, nepeuepxnnre xpecrom coornercrnymmym nopxxonomy nomepy xapaxrepncrnxn nn]py n cerxe
perncrpannonnoro nanxa. Ecnn ner", ro ne enare nnxaxnx nomerox na perncrpannonnom nanxe. Hocraparect npoxnnrt
maxcnmantnym nnnmarentnocrt n orxponennocrt, urot nsexart nonropnoro ocneonannx.
Hrax, Bt onxnt ornernrt na nonpoc: Kaxo Bt uenonex?" (ncntryemt ntnonnxer saanne).
A renept npn nomomn rex xe xapaxrepncrnx nonpoyre onennrt Bame neantnoe npecrannenne o cee, ro ecrt ornertre na
nonpoc: Kaxnm t x xoren trt?".
3arem ananornuntm opasom npenaraercx art onenxy myxy (xene) n ero (ee) neany, c rouxn spennx pecnonenra.
Texc1 onpocnnxa
1. Vmeer npannrtcx.
2. Hponsnonr nneuarnenne na oxpyxammnx.
3. Vmeer pacnopxxartcx, npnxastnart.
4. Vmeer nacroxrt na cnoem.
5. Onaaer uyncrnom ocronncrna.
6. Hesanncnmt.
7. Cnocoen cam nosaornrtcx o cee.
8. Moxer npoxnnrt espasnnune.
9. Cnocoen trt cypontm.
10. Crporn, no cnpanennnt.
11. Moxer trt ncxpennnm.
12. Kpnrnuen x pyrnm.
13. Hmnr nonnaxartcx.
14. uacro neuanen.
15. Cnocoen npoxnnxrt neonepne.
16. uacro pasouapontnaercx.
17. Cnocoen trt xpnrnuntm x cee.
18. Cnocoen npnsnart cnom nenpanory.
19. Oxorno nounnxercx.
20. Hoxnancrt.
21. Fnaroapnt.
22. Bocxnmammncx n cxnonnt x nopaxannm.
23. Vnaxnrentnt.
24. Hmymn oopennx.
25. Cnocont x corpynnuecrny, nsanmonomomn.
26. Crpemnrcx cpyxnrtcx c pyrnmn.
27. opoxenarentnt, pyxenmnt.
28. Bnnmarentnt n nacxont.
29. ennxarnt.
30. Oopxmmn.
31. Orstnunnt x npnstnam o nomomn.
32. Fecxoptcrnt.
33. Cnocoen ntstnart nocxnmenne.
34. Hontsyercx y pyrnx ynaxennem.
35. Onaaer rananrom pyxononrenx.
36. Hmnr ornercrnennocrt.
37. Vnepen n cee.
38. Camoynepen n nanopncr.
39. enonnrt, npaxrnunt.
40. Conepnnuammn.
41. Croxn n xpyro re nao.
42. Heymonnmt, no ecnpncrpacrnt.
43. Paspaxnrentnt.
44. Orxptrt n npxmonnnent.
45. He repnnr, urot nm xomanonann.
46. Cxenrnuen.
47. Ha nero rpyno nponsnecrn nneuarnenne.
48. Onunnt, menernntnt.
49. Herxo cmymaercx.
50. Heynepennt n cee.
51. Vcrynunnt.
52. Cxpomnt.
53. uacro npneraer x nomomn pyrnx.
54. Ouent nounraer anropnrert.
55. Oxorno npnnnmaer conert.
56. onepunn, crpemnrcx paonart pyrnx.
57. Bcera nmesen n opamennn.
58. opoxnr mnennem oxpyxammnx.
59. Omnrentnt n yxnnunnt.
60. opocepeunt.
61. opt, ncenxmmn ynepennocrt.
62. Hexnt n mxrxocepeunt.
63. Hmnr saornrtcx o pyrnx.
64. Bept.
65. Hmnr anart conert.
66. Hponsnonr nneuarnenne snaunrentnocrn.
67. Hauantcrnenno-nonennrentnt.
68. Bnacrnt.
69. Xnacrnnnt.
70. Hamennt, camoonontnt.
71. ymaer rontxo o cee.
72. Xnrpt.
73. Herepnnm x omnxam pyrnx.
74. Pacuernnnt.
75. Orxponennt.
76. uacro nepyxenmen.
77. Osnonen.
78. Xanomnx.
79. Pennnnt.
80. onro nomnnr ont.
81. Cxnonnt x camonuenannm.
82. 3acrenunnt.
83. Festnnnnarnnnt.
84. Kporxn.
85. 3anncnmt, necamocroxrentnt.
86. Hmnr nounnxrtcx.
87. Hpeocrannxer pyrnm npnnnmart pemennx.
88. Herxo nonaaer nnpocax.
89. Herxo noaercx nnnxnnm pyse.
90. Ioron onepnrtcx nmomy.
91. Fnaropacnonoxen xo ncem es pasopy.
92. Bcem cnmnarnsnpyer.
93. Hpomaer nce.
94. Hepenonnen upesmepntm couyncrnnem.
95. Bennxoymen n repnnm x neocrarxam.
96. Crpemnrcx nomout xaxomy.
97. Crpemxmncx x ycnexy.
98. Oxnaer nocxnmennx or xaxoro.
99. Pacnopxxaercx pyrnmn.
100. ecnornunt.
101. Ornocnrcx x oxpyxammnm c uyncrnom npenocxocrna.
102. Tmecnannt.
103. 3roncrnunt.
104. Xonont, uepcrnt.
105. snnrentnt, nacmemnnnt.
106. 3no, xecroxn.
107. uacro rnennnn.
108. Fecuyncrnennt, pannoymnt.
109. 3nonamxrnt.
HO. Hponnxnyr yxom npornnopeunx.
111. Vnpxmt.
112. Heonepunnt, noospnrentnt.
113. Poxn.
114. Crtnnnt.
115. Vcnyxnnnt.
116. Mxrxorent.
117. Hourn nnxomy ne nospaxaer.
118. Hanxsunnt.
119. Hmnr, urot ero onexann.
120. upesmepno onepunn.
121. Crpemnrcx cnncxart pacnonoxenne xaxoro.
122. Co ncemn cornamaercx.
123. Bcera co ncemn pyxenmen.
124. Bcex nmnr.
125. Cnnmxom cnncxonrenen x oxpyxammnm.
126. Crapaercx yremnrt xaxoro.
127. 3aornrcx o pyrnx n ymep cee.
128. Hoprnr nme upesmepno oporo.
Bnanx MO
(B sanncnmocrn or nene n saau oannxercx neoxonmoe xonnuecrno rannn n nanxe n yxastnaercx, xaxne npecrannennx
ntxnnxmrcx:
cee peantnom, cee
neantnom, o cynpyre n p.)
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Hocne roro xax ncntryemt onennr cex, cno neantnt opas, myxa (xeny) n ero (ee) nean n sanonnnr perncrpannonnt
nanx, nocunrtnamrcx annt no noctmn napnanram mexnnunocrnoro nsanmoecrnnx. nx +roro ncnontsyercx xnmu, c nomomtm
xoroporo ntenxmrcx noxn no 16 nomepon n xaxom, ]opmnpymmnx xaxt ns 8 oxranron:
I oxranr: xapaxrepncrnxn 14, 33-36, 65-68, 97-100;
II oxranr: xapaxrepncrnxn 5-8, 37-40, 69-72, 101-104;
III oxranr: xapaxrepncrnxn 9-12, 4144, 73-76, 105108;
IV oxranr: xapaxrepncrnxn 13-16, 45-48, 77-80, 109-112;
V oxranr: xapaxrepncrnxn 17-20, 49-52, 81-84, 113-116;
VI oxranr: xapaxrepncrnxn 21-24, 53-56, 85-88, 117-120;
VII oxranr: xapaxrepncrnxn 25-28, 57-60, 89-92, 121-124;
VIII oxranr: xapaxrepncrnxn 29-32, 61-64, 93-96, 125-128.
1 II III IV V VI VII VIII
1 5 9 13 17 21 25 29
2 6 10 14 18 22 26 30
3 7 11 15 19 23 27 31
4 8 12 16 20 24 28 32
33 37 41 45 49 52 57 61
34 38 42 46 50 54 58 62
35 39 43 47 51 55 59 63
36 40 44 48 52 56 60 64
65 69 73 77 81 85 89 93
66 70 74 78 82 86 90 94
67 71 75 79 83 87 91 95
68 72 76 80 84 88 92 96
97 101 105 109 113 117 121 125
98 102 106 110 114 118 122 126
99 103 107 111 115 119 123 127
100 104 108 112 116 120 124 128
Kaxt sauepxnyrt nomep coornercrnyer onomy anny. Ho xaxomy oxranry nocunrtnaercx xonnuecrno annon.
Maxcnmantnax onenxa no oxranry 16 annon, no ona pasenena na 4 crenenn ntpaxennocrn ornomenn:
Honyuennte annte (annt) nepenocxrcx na ncxorpammy (pnc. 5).
ncxorpamma ycnonnax cxema, paspaorannax T. Hnpn nx npecrannennx pesyntraron meronxn, nmemmax nn xpyra,
pasenennoro na cexropt (8 cexropon, re xaxt ns cexropon coornercrnyer onpeenennomy rnny nsanmoornomenn), na ocxx
xoroporo oosnauent: pyxenmnenpaxenocrt (arpeccnnnocrt) no ropnsonrann, omnnnponannenounnenne no neprnxann.
Konnuecrnennte noxasarenn no xaxomy ns oxranron or 0 o 16 orxnatnamrcx na coornercrnymme nomepy oxranra
xoopnnare, xaxax ns xoroptx pasmeuena yramn, paccroxnne mexy nnmn xparno uertpem: 0,4,8,12,16. Ha yponne,
coornercrnymmem nonyuenntm annam no xaxomy oxranry, npononrcx yra. Onpeenennax yro nnyrpennxx uacrt oxranra
samrpnxontnaercx. Hocne roro xax ormeuent nce nonyuennte npn ocneonannn pesyntrart n samrpnxonana nnyrpennxx,
nenrpantnax uacrt xpyra ncxo rpammt o yponnx, ouepuennoro yramn, nonyuaercx nexoe noone neepa. Maxcnmantno
samrpnxonannte oxranrt (ro ecrt re, no xoroptm annt oxasannct ntcoxnmn) coornercrnymr npeonaammemy crnnm noneennx
annoro nnnnna n mexnnunocrntx ornomennxx.
Xapaxrepncrnxn, ne ntxoxmne sa npeent 8 annon, cnocrnennt rapmonnuntm nnunocrxm. Hoxasarenn, npentmammne 8
annon, cnnerentcrnymr o axnenryannn cnocrn, ntxnnxemtx anntm oxranrom. Fannt, ocrnrmne yponnx 1416, ronopxr o
rpynocrxx connantno aanrannn.
Hnsxne noxasarenn no ncem oxranram (03 anna) moryr trt pesyntrarom cxptrnocrn n neorxponennocrn ncntryemoro.
Coornercrnenno, nonyuennte annte cneyer paccmarpnnart xax comnnrentnte n nnane nx ocronepnocrn (Counx H. H.,2003).
Xapaxrepncrnxa rnnon ornomennx x oxpyxammnm
1. Aemopumapui mun (e.acmui.uoupvmuu).
1316 nxraropcxn, nnacrnt, ecnornunt xapaxrep, rnn cnntno nnunocrn, xoropt nnnpyer no ncex rnnax
rpynnono exrentnocrn, ncex nacrannxer, noyuaer, ncera crpemnrcx nonarartcx na cnoe mnenne, ne ymeer npnnnmart conert
pyrnx. Oxpyxammne ormeuamr +ry nnacrnocrt, no npnsnamr ee.
9-12 omnnanrnt, +neprnunt, xomnerenrnt, anropnrernt nnep, ycnemnt n enax, nmnr anart conert, rpeyer x
cee ynaxennx.
0-8 ynepennt n cee uenonex, no ne oxsarentno nnep, ynopnt n nacrounnt.
2. Jeoucmu:ecru (uesaeucu+ioo+uuupvmuu).
1316 crpemnrcx trt na ncemn, no ononpemenno n cropone or ncex, camonnmnennt, pacuernnnt, nesanncnmt,
cexnmnnt. Tpynocrn nepexnatnaer na oxpyxammnx, no cam ornocnrcx x nnm necxontxo oruyxenno.
0-12 +roncrnuecxne ueprt, opnenrannx na cex, cxnonnocrt x conepnnuecrny.
9-12 camoynepennocrt.
0-8 ynepennocrt n cee.
3. Aepeccueui mun (np+o.uueuiaepeccueui).
13-16 xecrxn, npaxent no ornomennm x oxpyxammnm, pesxn; arpeccnnnocrt moxer oxonrt o anrnconnantnoro
noneennx.
9-12 rpeonarentnt, npxmonnnent, orxponennt, crporn n pesxn n onenxe pyrnx, nenpnmnpnmt, cxnonnt no
ncem onnnxrt oxpyxammnx, nacmemnnnt, nponnuecxn.
08 ynpxmt, ynopnt, nacrounnt, +neprnunt.
4. Hooospume.iui (ueooeep:ueicrenmu:ecru).
13-16 oruyxennt no ornomennm x npaxenomy mnpy, noospnrentnt, onunnt, cxnonnt x comnennm no ncem,
snonamxrnt, nocroxnno xanyercx na ncex (mnsonnt rnn xapaxrepa).
9-12 xpnrnunt, ncntrtnaer rpynocrn n nnrepnepconantntx xonraxrax ns-sa noospnrentnocrn n oxsnn nnoxoro
ornomennx, samxnyrt, cxenrnunt, pasouaponannt n nmxx, cxptrnt, cno nerarnnnsm npoxnnxer n nepantno arpeccnn.
08 xpnrnunt no ornomennm xo ncem connantntm xnnennxm n oxpyxammnm nmxm.
5. Hoo:uue+i mun (noropuisacmeu:uei).
13-16 noxopnt, cxnonnt x camoynnuroxennm, cnaonontnt, ycrynammn ncem n no ncem, ncera crannr cex na
nocnenee mecro, ocyxax cex; npnnnctnaer cee nnny, naccnnen, crpemnrcx narn onopy n xom-nno onee cnntnom.
9-12 sacrenunnt, xporxn, nerxo cmymaercx, cxnonen nounnxrtcx onee cnntnomy es yuera cnryannn.
0-8 cxpomnt, poxn, ycrynunnt, +monnonantno cepxannt, cnocont nounnxrtcx, ne nmeer cocrnennoro
mnennx, nocnymno n uecrno ntnonnxer cnon oxsannocrn.
6. 3aeucu+i (saeucu+inoc.vuui).
Hpn ymepenntx noxasarenxx norpenocrt n nomomn n onepnn co cropont oxpyxammnx, n nx npnsnannn. Hpn ntcoxnx
noxasarenxx cnepxon]opmnocrt, nonnax sanncnmocrt or mnennx oxpyxammnx.
7. pvre.moui (compvouu:amuuroueeuua.iui).
Btxnnxer crnnt mexnnunocrntx ornomenn, cnocrnennt nnnam, crpemxmnmcx x recnomy corpynnuecrny c pe]epenrno
rpynno, x pyxenmntm ornomennxm c oxpyxammnmn. Hstrounocrt crenenn ntpaxennocrn annoro crnnx npoxnnxercx
xomnpomnccntm noneennem, necepxannocrtm n nsnnxnnxx cnoero pyxenmnx no ornomennm x oxpyxammnm, crpemnennem
nouepxnyrt cnom npnuacrnocrt x nnrepecam ontmnncrna.
8. A.impvucmu:ecru (omeemcmeeuuiee.uroovuui).
3ror napnanr mexnnunocrnoro noneennx npoxnnxercx ntpaxenno roronnocrtm nomorart oxpyxammnm, pasnnrtm
uyncrnom ornercrnennocrn (o 8 annon). Btcoxne annt cnnerentcrnymr o mxrxocepeunocrn, cnepxoxsarentnocrn,
rnnepconnantnocrn ycranonox, nouepxnyrom antrpynsme. B +xcrpemantno ]opme xapaxrepna rnnepornercrnennocrt, crpemnenne
npnnecrn n xeprny cex n cnon nnrepect, nanxsunnocrt n cnoe nomomn.
Hepnte uertpe rnna mexnnunocrntx ornomenn 1, 2, 3 n 4 xapaxrepnsymrcx npeonaannem nexon]opmntx
renennn, ns nnx 3,4 orpaxamr cxnonnocrt x nsmnxrnnntm (xon]nnxrntm) npoxnnennxm, a 1 n 2 crpemnenne x
nesanncnmocrn mnennx, ynopcrno n orcrannannn cocrnenno rouxn spennx, renennnm x nnepcrny n omnnnponannm. pyrne
uertpe oxranra 5, 6, 7 n 8 amr npornnononoxnym xaprnny: nounnxemocrt, neynepennocrt n cee n xon]opmnocrt (5 n 6),
cxnonnocrt x xomnpomnccam, xonrpy+nrnocrt n ornercrnennocrt n xonraxrax c oxpyxammnmn (7 n 8).
Hnrepnperannx anntx MH n ocnonnom onxna opnenrnponartcx ne npeonaanne onnx noxasarene na pyrnmn, n n
mentme crenenn ne aconmrnte nennunnt.
uopmyna nx ntuncnennx nnexca omnnanrnocrn (nexrop V):
V =1-5+0,7[(2-8)-(6+4)]
uopmyna nx ntuncnennx nnexca opoxenarentnocrn (nexrop G):
G =7-3+0,7[(8+7)-(4+3)]
Pesyntrar, orxnonxmmncx or 1,0 xax n nonoxnrentnym, rax n n orpnnarentnym cropony, ntxnnxer npeonaammne
renennnn.
Ha ocnonannn pesyntraron ntnonnennx anno meronxn moxno nonyunrt narnxnoe npecrannenne o xon]nnxrntx sonax n
ntcrponrt repanenrnuecxne rnnorest o npnunnax sarpynenn n nape, coornecx npecrannennx cynpyron o cee n o naprnepe; o
peantnom n neantnom naprnepe, npecrannn nx n ono rannne.
Tannna. Cornaconannocrt crnne mexnnunocrntx ornomenn cynpyron
Hcnontsonanne meroa MO n c]epe cemenoro xoncyntrnponannx ocrarouno +]]exrnnno: nomnmo xoncrarannn
mexnnunocrnoro xon]nnxra, mero nosnonxer rnyxe nonxrt npnunnt ncnxonornuecxo neconmecrnmocrn, xoropte moryr
ranrtcx xax n pasntx xapaxrepax n noneenuecxnx narrepnax unenon cemtn, rax n n nannunn y xoro-ro ns nnx nnyrpnnnunocrno
nexonrpy+nrnocrn (nnyrpennero xon]nnxra). Kpome roro, narynym pont n raxnx cnryannxx moryr nrpart nepeantnte
npecrannennx o neane myxa, xent, ere nnn ponrene (CounxH. H.,2003).
4.3.6. Me1onxa Moe nnctuo o cynpyre
Meronxa Moe nnctmo o cynpyre, anropom xoropo xnnxercx C. A. Fenopycon (1998), npecrannxer coo napnanr
nsnecrnoro n ncnxonornn meroa Hesaxonuennte npenoxennx. Ona cxoncrpynponana c yuerom cnryannn cemenoro
xoncyntrnponannx.
annax meronxa nosnonxer cynpyram, oparnnmnmcx sa ncnxonornuecxo nomomtm, cncremarnsnponart nsanmnte
nperensnn, ont, onenxn pyr pyra. B pesyntrare uero, no mnennm anropa, nenecoopasno ncnontsonart ee na nepntx +ranax
xoncyntrnponannx. Coepxamaxcx n meronxe crpyxrypnponannax nn]opmannx moxer raxxe oxasartcx nenno nx xoncyntranra,
npeocrannxx nosmoxnocrt onennrt cnryannm n cenart ntno o nponeme oparnnmecx cynpyxecxo napt. Tax, nanpnmep, yxe
connaenne nnn nnsxn cmtcn nepnoro npenarammerocx onpeenennx camoro... nx menx uenonexa nosnonxer naexrtcx na
xopomn n, nosmoxno, tcrpt pesyntrar xoncyntrnponannx. H nanpornn, aconmrno pasnte onpeenennx c nepno crpoxn moryr
oosnaunrt npnunnt ]pycrpannn xax pesyntrara neconnaennx oxnann.
Ono ns saau npn paore c meronxo Moe nnctmo o cynpyre moxer trt ntxnnenne npecrannenn cynpyron pyr o
pyre, o cnoem paxe, a raxxe o ocnonntx rpynocrxx n nponemax cynpyxecrna. Hpounran nanx n sanonnnn ero, cynpyr cmoxer
nyume nonxrt, npecrannrt n, nosmoxno, nsmennrt cnoe ornomenne x cnoemy naprnepy, Hnctmo xoroporo on unraer.
Hpn cocrannennn rexcra meronxn anrop pyxonocrnonancx ocrnxennxmn napparnnno reopnn, cornacno xoropo xnsnt
xax orentnoro uenonexa, rax n cemtn moxno npecrannrt n nne paccxasanno ncropnn, x xoropo yyr npn-noxnmt
ynnnepcantnte npnnnnnt ncronxonannx (+xserest). Ecnn n momenr opamennx x cnennanncry +ra ncropnx moxer trt
nnrepnpernponana xax xyntmnnannx rparenn nnn pamt, ro nentm xoncyntranra yer nomout ee yuacrnnxam nepecxasart ee nx
cex n nnom nonecrnonarentnom xnmue.
Onncanne ue1onxn
Oxranr Crnnt mexnnunocrntx ornomenn
Hpecrannenne o cee Hpecrannenne o cynpyre
-peantnoe -neantnoe -peantnoe -neantnoe
I Bnacrnt-nnnpymmn
II Hesanncnmt-omnnnpymmn
III Hpxmonnnent-arpeccnnnt
IV Heonepunnt-cxenrnuecxn
V Hoxopnt-sacrenunnt
VI 3anncnmt-nocnymnt
VII Corpynnuammn-xon-nennnantnt
VIII Ornercrnennt-nennxoymnt
nym npnmemnm n cemenym xoncyntrannm cynpyram npenaraercx n monuannn sanonnnrt onnaxonte sapanee
nororonnennte nanxn c nponymenntmn cnonamn. Hx saaua ncrannrt nponymennte cnona. B cpenem npemx sanonnennx
cocrannxer oxono nonyuaca. Hocne +roro cynpyrn omennnamrcx Hnctmamn n unramr nx.
Hnctmo naunnaercx c axryannsannn npecrannenn o npemecrnymmem saxnmuennm paxa nepnoe. Bocnomnnannx
nosnonxmr nosnrnnno nacrponrtcx na antnemee ocyxenne cynpyxecxnx ornomenn. Meronxa noccranannnnaer n namxrn
nepnoe nneuarnenne o yymem cynpyre, xoropoe, nepoxrnee ncero, tno nonoxnrentntm, a raxxe npnnonr x neoxonmocrn
saymartcx o cncreme nnunocrntx nennocre n oxnann n +ror nepno. B antnemem npoxcnxercx ornomenne x pasnoopasntm
acnexram paxa: nenn, npemx, npononmoe nmecre, ornomenne x pocrnennnxam n np. Tax nnn nnaue, sanonnxmmemy cranaprnt
nanx npnxonrcx nocroxnno nosnpamartcx x cocrnennomy nocnpnxrnm nponcxoxmero, x crenenn peannsannn cnonx oxnann,
x ornercrnennocrn sa cno nnunt ntop.
Hocnenn nox meronxn nocnxmen onenxe ceronxmnero cocroxnnx cemeno xnsnn n nosmoxntx napnanron pasnnrnx
cotrn. Knmuentm cnonom sect xnnxercx ntxo. Ono nouepxnnaer, uro cemtx nepexnnaer xpnsnc n ononpemenno nmeer
pecypct nx ero npeoonennx. Ornercrnennocrt n +ro cnryannn enxr mexy coo oa cynpyra, cornacnnmnecx nanncart
Hnctma. Hx npecrannennx o cnocoax paspemennx cnoxnnmecx cnryannn moryr trt cxontmn nnn, naoopor, cnntno
pasnnuartcx. 3aaue ncnxonora xnnxercx nomomt n onenxe peanncrnunocrn npenaraemtx pemenn n noepxxa cynpyron n
noncxe nanonee aexnarnoro ntxoa ns cnoxnnmecx cnryannn.
Meronxa moxer trt ncnontsonana n cemenom xoncyntrnponannn n repannn. Cnennantntx nccneonann, nanpannenntx
na ee nannnsannm n cpannenne c yxe cymecrnymmnmn npnemamn cemeno narnocrnxn n cemenoro xoncyntrnponannx, ne
nponsnonnoct (Fenopycon C. A., 1998).
Fnanx Moe nnctuo o cynpyre
uro x mory paccxasart o camom....................................nx menx uenonexe, moem
naprnepe no paxy. Kora mt nosnaxomnnnct, nx menx pemammnm tno
..................................................................... a nx +roro uenonexa .............
.................................................Bnocnecrnnn oxasanoct, uro..............................
Ecnn nomyrnrt, ro ns xnnorntx, on (ona) nanomnnaer........................noromy, uro rnannoe n nem
(ne)....................................................., a no mne, no-moemy
Hamn ponrenn...............................................................................................
Bcrynax n +ror pax, ontme ncero mne xorenoct, urot y nac...............
nx +roro x......................................................................................................
Mne xaxercx, mo naprnep no paxy xoren....................................................
Mon oxnannx.................................................................................B nenom
nam pax ................................................................................................................
Hnora mt ..................................................................................... Tora x
Pennocrt no ornomennm x naprnepy n paxe x................................................
Mt nonnmaem pyr pyra.............uem pantme. Koneuno, mt nsmennnnct, o
cee mory cxasart, uro.............................................................................................
a uenonex, xoropt pxom co mno.......................................................................
Hnora x ymam, uro ecnn t nce cnoxnnoct nnaue, +ro tno t npocro.......................................Cornacnnmnct nanncart +ro
nnctmo, moxno npnsnart, xorx t nnyrpn cex, uro y menx ecrt nponemt. Hauart c cex: no-nepntx,
x.................................................................................., no-nroptx, y menx
................................................................................................................................)
n-rpertnx, mne .......................................................Cymecrnymr nemn, xoropte
x nocnpnnnmam xax nerarnnnte xauecrna y moero cemenoro naprnepa. Hanpnmep, mne conepmenno nentnocnmo,
xora......................................................
Bnpouem, x mory mnpnrtcx c rem, uro......................................................
Ha ero (ee) mecre, x nnxora t ne...........................................................
Hs nonoxnrentntx uepr moero naprnepa rpn rnannte nx menx +ro:
Paora nx moero naprnepa +ro............................................a npo cex x mory
cxasart, uro mox nent .........................................................................................
Hs pasnneuenn x npenounram...........................................................
n
sect
mo naprnep...............................................................................................
Ecnn n momenr cnatt pernnr naprnepa n monx rnasax cocrannxn 10 annon, ro n nocnenee npemx .....annon. Hamn
rpynocrn ontme ncero cnxsant
c..............................................c]epo. Hpnunna +roro n rom, uro uenonex, c xoroptm oxasanact cnxsana mox xnsnt, mor t
trt ................................
..................................................................... Hamn nsrnxt na cemenym xnsnt
npaxrnuecxn ............................................................................................
Kora mt nmecre, mt pexo..................................................................
pystx n pocrnennnxn nx nac +ro ncrounnx........................................
Ocraercx oannrt, uro n ornomennn ere............................
Mne xaxercx, uro nannyumnm ntxoom tno t
C .mooeim................ama:..................200.... eooa
Hocne roro xax oa cynpyra saxonuar cnon nnctma, cneyer nepno oymtnannx, noncx nono ]opmt noneennx. Hanonee
npannntno ncnxorepanenrnuecxo npaxrnxo n raxom cnyuae yer noepxanne noono xpearnnno nayst, sa ncxnmuennem
cnryann, xora y cynpyron ne nosnnxaer nonpocon, nanpannenntx na npoxcnenne rex nnn nntx nmancon nanncannoro pyrnm
naprnepom.
Ecnn cynpyrau npn sanonnennn nanxa nnctua ne xna1ae1 uec1a n onn nnmy1 ueay c1pox, c1apa1entno xouuen1npyn
cnom nosnnnm, 1o sauac1ym +1o cnne1entc1nye1 o sann1epeconannoc1n n rnyoxon peqnexcnnnon nonneuennoc1n. B 1o ae
npeun nexo1opme npenarammnecn x sanonnennm npoueay1xn Hnctua nnora oc1am1cn nyc1mun, u1o ae1 ocnonanne
npenonoan1t nannune nponeunmx son n 1on nnn nnon onac1n. B 1axou cnyuae pexouenye1cn ocyaenne
coo1ne1c1nymmnx 1eu.
4.4. HCCAEOBAHHE CEMLH, OHAKmEH PEBEHKA
Ocot nnrepec nx npaxrnuecxoro ncnxonora, oxastnammero ncnxonornuecxym nomomt cemte, moxer npecrannxrt
nccneonanne cemtn, oxnamme peenxa. Taxax cemtx naxonrcx n cnryannn nopmarnnnoro xpnsnca n cronr na nopore
nsmenenn, cnxsanntx c noxnnennem nonoro unena cemtn.
Oxnanne peenxa n nepement, nponcxoxmne n cnxsn c +rnm n cemte, ne moryr ne cxastnartcx na ncnxnuecxom cocroxnnn
monoo xenmnnt yyme marepn. Hocxontxy no npemx npenarantnoro nepnoa pasnnrnx peenox, no cyrn, npecrannxer
nmecre c renom marepn ennt oprannsm, ro ecrt xnner npaxrnuecxn ono xnsntm (onnm renom) c mareptm, ee
ncnxonornuecxoe nenarononyune no npemx epemennocrn, a raxxe cnntnte napymennx n nporexannn ]nsnonornuecxnx nponeccon
moryr oxasart nnnxnne, n nouac neoparnmoe, na peannsannm renernuecxoro norennnana peenxa n sarpynnrt ero nocneymmee
pasnnrne n nsanmoecrnne c oxpyxamme cpeo. Ho+romy ouent naxnoe snauenne npnoperaer narnocrnxa nosmoxntx
napymenn, cnxsanntx c ornomennem x ]axry epemennocrn n yymemy peenxy.
B pamxax annoro nsannx mt npecrannxem px meronx, xoropte moryr trt ncnontsonant nx narnocrnxn xapaxrepa
ornomennx yymnx ponrene x oxnaemomy peenxy:
Tecr ornomenn epemenno (TOF ()) (H. B. opxxon);
Meronxa Hnerono recr ornomenn (A. M. 3rxnn).
B ornnune or meronx nccneonannx crpyxrypt cemtn, onaammnx ynnnepcantnocrtm, annte narnocrnuecxne
nponeypt moryr trt ncnontsonant rontxo nx nccneonannx nponeccon, nporexammnx n cemtxx, xoropte naxoxrcx n cnryannn
onpeenennoro nopmarnnnoro xpnsnca, cnxsannoro c npnnxrnem cynpyramn ]axra noxnnennx n cemte nono nnunocrn n
ponrentcxnx pone.
4.4.1. Me1onxa Tec1 o1nomennn epeuennon (TOB ())
Tecr ornomenn epemenno npenasnauen nx onpeenennx rnna nepexnnannx epemennocrn y yyme marepn
(3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003).
Konnenryantntmn ocnonamn cosannx recra nocnyxnnn reopnx ncnxonornn ornomenn B. H. Mxcnmena (1960), uro
nosnonnno paccmarpnnart epemennocrt uepes npnsmy enncrna oprannsma n nnunocrn, a raxxe nonxrne recrannonno
omnnanrt. Ha ocnone yuennx A. A. Vxromcxoro o omnnanre H. A. Apmanc-xnm tna npenoxena reopnx o cymecrnonannn n
nepno ntnamnnannx peenxa recrannonno omnnanrt (or nar. gestatio epemennocrt, dominans rocnocrnymmn).
Honxrne recrannonnax omnnanra nanonee yauno orpaxaer ocoennocrn nporexannx ]nsnonornuecxnx n nepnno-ncnxnuecxnx
nponeccon n oprannsme epemenno xenmnnt. Ona oecneunnaer nanpannennocrt ncex peaxnn oprannsma na cosanne
onrnmantntx ycnonn nx pasnnrnx +mpnona, a sarem nnoa. 3ro nponcxonr nyrem ]opmnponannx no nnnxnnem ]axropon
nnemne n nnyrpenne cpet croxoro ouara nosyxennx n nenrpantno nepnno cncreme, onaammero nontmenno
uyncrnnrentnocrtm x paspaxnrenxm, nmemmnm ornomenne x epemennocrn n cnocontm oxastnart ropmosxmee nnnxnne na
pyrne nepnnte nenrpt (3emnnnep 3. I., opxxon H. B., Hnxontcxax H. M., 2003). .
Pasnnuamr ]nsnonornuecxn n ncnxonornuecxn xomnonenrt recrannonno omnnanrt, xoropte, coornercrnenno,
onpeenxmrcx nonornuecxnmn nnn ncnxnuecxnmn nsmenennxmn, nponcxoxmnmn n oprannsme xenmnnt, nanpannenntmn na
ntnamnnanne, poxenne n ntxaxnnanne peenxa. Hcnxonornuecxn xomnonenr recrannonno omnnanrt (HKI) ntstnaer
ocot nnrepec nepnnarantntx ncnxonoron n ncnxorepanenron. On npecrannxer coo conoxynnocrt mexannsmon ncnxnuecxo
camoperynxnnn, nxnmuammnxcx y xenmnnt npn nosnnxnonennn epemennocrn, nanpannenntx na coxpanenne recrannn n cosanne
ycnonn nx pasnnrnx yymero peenxa, ]opmnpymmnx ornomenne xenmnnt x cnoe epemennocrn, ee noneenuecxne
crepeornnt.
B pesyntrare nsyuennx anamnecrnuecxnx cneenn, xnnnnxo-ncnxonornuecxnx nanmenn sa epemenntmn xenmnnamn n
ece c nnmn H. B. opxxo-ntm tno nteneno nxrt rnnon HKI: onrnmantnt, rnnorecrornosnuecxn, +]opnuecxn,
rpenoxnt n enpeccnnnt.
Onmu+a.iui mun HKI ormeuaercx y xenmnn, xoropte ornocxrcx x cnoe epemennocrn ornercrnenno, no es nsnnmne
rpenorn. B +rnx cnyuaxx, xax npannno, cynpyxecxn xonon spent, ornomennx n cemte rapmonnunt, epemennocrt xenanna
oonmn cynpyramn. Fepemennax xenmnna npoonxaer necrn axrnnnt opas xnsnn, no cnoenpemenno ncraer na yuer n xencxym
xoncyntrannm, ntnonnxer pexomenannn npaue, cnenr sa cnonm sopontem, c yonontcrnnem n ycnemno sannmaercx na xypcax
opoono nororonxn. Onrnmantnt rnn cnococrnyer ]opmnponannm rapmonnuecxoro rnna cemenoro nocnnrannx peenxa.
Iunoeecmoeuosu:ecru mun HKI (or rpeu. hypo npncranxa, osnauammax cnaym ntpaxennocrt; nar. gestatio
epemennocrt; rpeu. gnosis snanne) nepexo ncrpeuaercx y xenmnn, ne saxonunnmnx yuey, ynneuenntx paoro. Cpen nnx
ncrpeuamrcx xax mnte cryenrxn, rax n xenmnnt, xoroptm cxopo ncnonnnrcx nnn yxe ncnonnnnoct 30 ner. Hepnte ne xenamr
part axaemnuecxn ornycx, npoonxamr canart +xsament, nocemart ncxorexn, sannmartcx cnoprom, xonrt n noxot.
Fepemennocrt y nnx uacro nesannannponannax. Xenmnnt nropo norpynnt, xax npannno, yxe nmemr npo]eccnm, ynneuent
paoro, nepexo sannmamr pyxonoxmne nocrt. Onn nnannpymr epemennocrt, rax xax cnpanennno onacamrcx, uro c nospacrom
nontmaercx pncx nosnnxnonennx ocnoxnenn. C pyro cropont, +rn xenmnnt ne cxnonnt menxrt xnsnennt crepeornn, y nnx
ne xnaraer npemenn ncrart na yuer n xencxym xoncyntrannm, nocemart npaue, ntnonnxrt nx nasnauennx.
Xenmnnt c rnnorecrornosnuecxnm rnnom HKI nepexo cxenrnuecxn ornocxrcx x xypcam opoono nororonxn,
npeneperamr sanxrnxmn. Vxo sa ertmn, xax npannno, nepeonepxercx pyrnm nnnam (aymxam, nxnxm), rax xax camn marepn
ouent sanxrt. Hepexo +ror rnn HKI raxxe ncrpeuaercx y mnoroerntx marepe. uame ncero emy conyrcrnymr raxne rnnt
cemenoro nocnnrannx, xax rnnonporexnnx, +monnonantnoe ornepxenne, nepasnnrocrt ponrentcxnx uyncrn.
Jqopu:ecru mun HKI, (or rpeu. e xopomo; phew nepenocnrt) ormeuaercx y xenmnn c ncrepnuecxnmn uepramn
nnunocrn, a raxxe y nnrentno neunnmnxcx or ecnnonx. Hepexo epemennocrt y nnx cranonnrcx cpecrnom mannnynnponannx,
cnocoom nsmenennx ornomenn c myxem, ocrnxennx mepxanrnntntx nene. Hpn +rom exnapnpyercx upesmepnax nmont x
yymemy peenxy, nosnnxammne neomorannx n rpynocrn npeynennunnamrcx. Xenmnnt nperennnosnt, rpeymr or
oxpyxammnx nontmennoro nnnmannx, ntnonnennx nmtx npnxore. Bpaun, xypct opoono nororonxn nocemamrcx, no
anexo ne xo ncem coneram nannenrxn npncnymnnamrcx n ne nce pexomenannn ntnonnxmr nnn enamr +ro ]opmantno.
3]opnuecxomy rnny HKI coornercrnyer pacmnpenne c]ept ponrentcxnx uyncrn x peenxy, nornopcrnymmax rnnepnporexnnx,
npenourenne ercxnx xauecrn. Hepexo ormeuaercx ntnecenne xon]nnxra mexy cynpyramn n c]epy nocnnrannx.
Tpeeorui mun 77A7^xapaxrepnsyercx ntcoxnm yponnem rpenorn y epemenno, uro nnnxer na ee comarnuecxoe cocroxnne.
Tpenora moxer trt nnonne onpananno n nonxrno (nannune ocrptx nnn xponnuecxnx saonenann, ncrapmonnunte
ornomennx n cemte, neyonnernopnrentnte marepnantno-tronte ycnonnx n r. n.). B nexoroptx cnyuaxx epemennax xenmnna
nno nepeonennnaer nmemmnecx nponemt, nno ne moxer oxcnnrt, c uem cnxsana rpenora, xoropym ona nocroxnno
ncntrtnaer. Hepexo rpenora conponoxaercx nnoxonpnunocrtm. Hontmennym rpenoxnocrt nerpyno ntxnnrt xax npauy
xencxo xoncyntrannn, rax n neymnm xypct opoono nororonxn, onaxo epemennte xenmnnt c +rnm rnnom HKI anexo
ne ncera nonyuamr aexnarnym onenxy n nomomt.
K coxanennm, nmenno nenpannntnte ecrnnx mennnncxnx paornnxon onontno uacro cnococrnymr nontmennm rpenorn
y xenmnn. B +rnx cnyuaxx nontmennt yponent rpenoxnocrn y epemenno xenmnnt onxen pacnennnartcx xax xrporennt, ro
ecrt cnxsannt c nenpannntntm oxasannem mennnncxo nomomn. Fontmnncrno epemenntx xenmnn c +rnm rnnom H KI
nyxamrcx n nomomn ncnxorepanenra. Cran marepxmn, onn ornnuamrcx nontmenno mopantno ornercrnennocrtm, ne ynepent n
cnonx cnnax n cnoconocrxx nocnnrtnart peenxa. Bocnnranne ere uame ncero nocnr xapaxrep omnnnpymme
rnnepnporexnnn. Pacnpocrpaneno n ntnecenne xon]nnxra mexy cynpyramn n c]epy nsanmoecrnnx c peenxom,
oycnonnnnammee npornnopeunnt rnn nocnnrannx.
enpeccueui mun AT`npoxnnxercx, npexe ncero, pesxo cnnxenntm ]onom nacrpoennx y epemenntx. Xenmnna,
meuranmax o peenxe, moxer yrnepxart, uro renept ne xouer ero, ne nepnr n cnom cnoconocrt ntnocnrt n ponrt soponoe nrx,
onrcx ymepert n poax. uacro y nee nosnnxamr mtcnn o cocrnennom ypocrne. Xenmnnt cunramr, uro epemennocrt
nsypoonana nx, oxrcx trt noxnnyrtmn myxem, uacro nnauyr. B nexoroptx cemtxx noonoe noneenne yyme marepn
moxer ecrnnrentno yxymnrt ee ornomennx c pocrnennnxamn, oxcnxmmnmn nce xanpnsamn, ne nonnmammnmn, uro
xenmnna nesopona. 3ro eme ontme ycyrynxer ee cocroxnne. B rxxentx cnyuaxx noxnnxmrcx cnepxnennte, a nnora n
peonte nnoxonpnuecxne nen, nen camoynnunxennx, onapyxnnamrcx cynnnantnte renennnn.
Innexonory, axymepy, ncnxonory ncem, xro omaercx c epemenno, ouent naxno cnoenpemenno ntxnnrt noonym
cnmnromarnxy n nanpannrt xenmnny na xoncyntrannm x ncnxorepanenry nnn ncnxnarpy, xoropt cmoxer onpeennrt
nenpornuecxn nnn ncnxornuecxn xapaxrep enpeccnn n nponecrn coornercrnymmn xypc neuennx. K coxanennm, enpeccnnnt
rnn HKI, xax n rpenoxnt, nepexo ]opmnpyercx y epemenno xenmnnt n cnxsn c neocropoxntmn ntcxastnannxmn,
nocrynxamn mennnncxoro nepconana, uro xnnxercx xrporenntm.
Orxnonennx n nponecce cemenoro nocnnrannx npn +rom rnne HKI ananornunt rem, uro pasnnnamrcx npn rpenoxnom rnne,
no ntpaxent n ontme crenenn. Bcrpeuamrcx raxxe +monnonantnoe ornepxenne, xecroxoe opamenne. Hpn +rom mart
ncntrtnaer uyncrno nnnt, ycyrynxmme ee cocroxnne.
Onpeenenne rnna HKI moxer cymecrnenno nomout pasopartcx n cnryannn, npn xoropo ntnamnnancx n ponncx
peenox, nonxrt, xax cxnatnannct ornomennx n cemte n cnxsn c ero poxennem, xaxnm opasom ]opmnponancx crnnt cemenoro
nocnnrannx. Tnn HKI orpaxaer, npexe ncero, nnunocrnte nsmenennx n peaxnnn xenmnnt, ro ecrt re nsmenennx, xoropte
nponsomnn n cncreme ee ornomenn.
Onncanne ue1onxn
Tecr coepxnr rpn noxa yrnepxenn, orpaxammnx ornomenne epemenno xenmnnt:
1. K cee epemenno (nox A).
2. K ]opmnpymmecx cncreme martnrx (nox F).
3. K romy, xax x ne ornocxrcx oxpyxammne (nox B).
B xaxom noxe ecrt rpn pasena, n xoroptx mxannpymrcx pasnnunte nonxrnx. Onn npecrannent nxrtm yrnepxennxmn,
orpaxammnmn nxrt pasnnuntx rnnon HKI. Hcntryemo npenaraercx ntpart onn ns nnx, nanonee coornercrnymmn ee
cocroxnnm.
Fnox A (ornomenne xenmnnt x cee epemenno) npecrannen cneymmnmn pasenamn:
1. Ornomenne x epemennocrn.
2. Ornomenne x opasy xnsnn no npemx epemennocrn.
3. Ornomenne no npemx epemennocrn x npecroxmnm poam.
Fnox F (ornomennx xenmnnt x ]opmnpymmecx cncreme martnrx) npecrannen cneymmnmn pasenamn:
1. Ornomenne x cee xax x marepn.
2. Ornomenne x cnoemy peenxy.
3. Ornomenne x ncxapmnnnannm peenxa rpytm.
Fnox B (ornomenne epemenno xenmnnt x romy, xax x ne ornocxrcx oxpyxammne) npecrannen cneymmnmn pasenamn:
1. Ornomenne xo mne epemenno myxa.
2. Ornomenne xo mne epemenno pocrnennnxon n nnsxnx.
3. Ornomenne xo mne epemenno nocroponnnx nme.
Hnc1pyxnnn: Hpocnm Bac ns nxrn yrnepxenn, npecrannenntx n noxax, ntpart ono, nanonee nonno orpaxammee Bame
cocroxnne.
A
1
1 Hnuro ne ocrannxer mne raxoro cuacrtx, xax cosnanne roro, uro x epemenna
2 ne ncntrtnam nnxaxnx ocotx +monn, cnxsanntx c rem, uro x epemenna
3 C rex nop xax x ysnana, uro epemenna, x naxoxyct n nepnnom nanpxxennn
4 B ocnonnom mne npnxrno cosnanart, uro x epemenna
5 ouent paccrpoena rem, uro epemenna
2
1 Fepemennocrt sacrannna menx nonnocrtm nsmennrt opas xnsnn
2 Fepemennocrt ne sacrannna menx cymecrnenno nsmennrt opas xnsnn, no x crana xoe n uem cex orpannunnart
3 Fepemennocrt x ne cunram nonoom nx roro, urot menxrt opas xnsnn
4 Fepemennocrt rax nsmennna opas moe xnsnn, uro ona crana npexpacno
5 Fepemennocrt sacrannna menx orxasartcx or mnornx nnanon, renept ne cyxeno ctrtcx mnornm monm naexam
1 crapamct noome ne ymart nn o epemennocrn, nn o npecroxmnx poax
F
B
Opaorxa pesyntraron
Hocne ntnonnennx saannx neoxonmo nepenecrn pesyntrart n rannny, ormernn coornercrnymmym yrnepxennm nn]py
(rannna 11).
Tannna 11 Pesyntrart ocneonannx TOF ()
3
2 nocroxnno ymam o poax, ouent nx omct
3 ymam, uro no npemx poon nce mory cenart npannntno n ne ncntrtnam ocooro crpaxa nepe nnmn
4
Kora x saymtnamct o npecroxmnx poax, nacrpoenne y menx yxymaercx, rax xax x nourn ne comnenamct n nx
nnoxom ncxoe
5 ymam o poax, xax o npecroxmem npasnnxe
1
1 comnenamct n rom, uro cmory cnpannxrtcx c oxsannocrxmn marepn
2 cunram, uro ne cmory crart xopome mareptm
3 ne saymtnamct o npecroxmem marepnncrne
4 ynepena, uro crany npexpacno mareptm
5 nonaram, uro ecnn nocrapamct, ro cmory crart xopome mareptm
2
1 uacro c yonontcrnnem npecrannxm cee peenxa, xoroporo ntnamnnam, pasronapnnam c nnm
2 nonnmam peenxa, xoroporo ntnamnnam, nocxnmamct nm n cunram, uro on snaer n nonnmaer nce, o uem x ymam
3 nocroxnno ecnoxomct o cocroxnnn sopontx peenxa, xoroporo ntnamnnam, crapamct ero nouyncrnonart
4 ne ymam o rom, xaxnm yer peenox, xoroporo ntnamnnam
5 uacro ymam o rom, uro peenox, xoroporo ntnamnnam, yer xaxnm-nnyt nenonnonenntm, n ouent omct +roro
3
1 ne ymam o rom, xax yy xopmnrt peenxa rpytm
2 c nocroprom npecrannxm cee, xax yy xopmnrt peenxa rpytm
3 ymam, uro yy xopmnrt peenxa rpytm
4 ecnoxomct o rom, uro y menx yyr nponemt c xopmnennem rpytm
5 nourn ynepena, uro npx nn cmory xopmnrt peenxa rpytm
1
1 Cunram, uro epemennocrt cenana menx eme npexpacne n rnasax orna moero peenxa
2 Mox epemennocrt nnxax ne nsmennna ornomennx xo mne orna moero peenxa
3 Hs-sa epemennocrn oren moero peenxa cran nnnmarentnee n rennee ornocnrtcx xo mne
4 Hs-sa epemennocrn x crana nexpacnno, n oren moero peenxa cran xononee ornocnrtcx xo mne
5 Fomct, uro nsmenennx, cnxsannte c epemennocrtm, moryr yxymnrt ornomenne xo mne orna moero peenxa
2
1 Fontmnncrno nnsxnx mne nme pasenxmr mom paocrt no nonoy epemennocrn, n mne xopomo c nnmn
2
He nce nnsxne mne nmn ocrarouno pat romy, uro x epemenna, ne nce nonnmamr, uro x renept nyxamct n
ocoom ornomennn
3 Fontmnncrno nnsxnx mne nme ne oopxmr ro, uro x epemenna, mon ornomennx c nnmn yxymnnnct
4 Menx mano nnrepecyer ornomenne x moe epemennocrn axe nnsxnx mne nme
5 Hexoropte nnsxne mne nmn ornocxrcx x moe epemennocrn neonosnauno, n +ro menx rpenoxnr
3
1 Mne ncera myunrentno crtno, xora oxpyxammne sameuamr uro x n nonoxennn
2 Mne nemnoro ne no cee, xora oxpyxammne sameuamr, uro x n nonoxennn
3 Mne npnxrno, xora oxpyxammne sameuamr, uro x n nonoxennn
4 Mne nannenart, sameuamr oxpyxammne nnn ner, uro x n nonoxennn
5 ne ncntrtnam ocoo nenonxocrn, ecnn oxpyxammne sameuamr, uro x n nonoxennn
Fnoxn Pasent O I 3 T
1
1 4 2 1 3 5
2 2 3 4 1 5
3 3 1 5 2 4
2
1 5 3 4 1 2
2 1 4 2 3 5
3 3 1 2 5 4
1 3 2 1 5 4
B nnxne crpoxe rannnt Bcero ntcrannxercx pesyntrar nocuera xonnuecrna ormeuenntx nn]p (annon, ne cymmt
nn]p!) n xaxom cronne. Cronen O orpaxaer yrnepxennx, xapaxrepnsymmne npenmymecrnenno onrnmantnt rnn HKI,
I rnnorecrornosnuecxn, 3 +]opnuecxn, T rpenoxnt, enpeccnnnt.
Ecnn n pesyntrare recrnponannx napano 79 annon, coornercrnymmnx onomy ns rnnon HKI, on moxer cunrartcx
onpeenxmmnm.
Ecnn nn no xaxomy rnny HKI npeonaannx annon ne nanmaercx, nerpyno onpeennrt, xaxne nocncremt HKI y
xenmnnt nyxamrcx n xoppexnnn. nx narnxnocrn moxno nocrponrt npo]nnt HKI n nne rncrorpammt. Ho neprnxann
ormeuamrcx nspannte annt, a no ropnsonrann rnnt HKIT (pnc. 6).
Hpnuep
Tecr ornomenn epemenno tn sanonnen yyme mareptm. Pesyntrart ocneonannx tnn sanecent n
coornercrnymmym rannny.
Kax nnno ns rannnt n pnc. , nanontmee uncno ntpanntx yrnepxenn npnnanexar nepno rpa]e. Ha ocnonannn
+roro ]axra rnn HKI onpeenxercx xax npenmymecrnenno onrnmantnt.
Tecr nosnonxer ne rontxo onpeennrt rnn HKI no npeonaannm ntpanntx yrnepxenn, no n nponsnecrn xauecrnennt
ananns, ntxnnrt re ornomennx, xoropte nyxamrcx n xoppexnnn.
Hpnuep
V pyro xenmnnt, oparnnmecx sa ncnxonornuecxo nomomtm, tno ntxnneno +]opnuecxoe ornomenne x cnoe
epemennocrn n rpenoxnoe ornomenne x cee marepn. Honyuennte n pesyntrare npnmenennx recra annte npnneent n
rannne:
Hsyunn yrnepxennx, ntpannte ncntryemo, nerpyno ycranonnrt, uro y xenmnnt ormeuaercx +]opnuecxoe ornomenne
3
2 1 4 2 5 3
3 5 4 3 2 1
Bcero
x cnoe epemennocrn, onrnmncrnuecxoe ornomenne x yymemy peenxy, oxpyxammnm ee nocroponnnm n nnsxnm nmxm, n ro
npemx xax nontmennax rpenora cnxsana c npecroxmnmn oxsannocrxmn marepn.
Ha ocnone pesyntraron nccneonannx epemennym moxno ornecrn x ono ns rpex rpynn, rpeymmnx pasnnuno raxrnxn
nponeennx opoono nororonxn n, npn neoxonmocrn, oxasannx ncnxonornuecxo nomomn.
Hepnax rpynna nxnmuaer n cex npaxrnuecxn sopontx epemenntx xenmnn, naxoxmnxcx n cocroxnnn ncnxonornuecxoro
xom]opra, nmemmnx onrnmantnt rnn HKI.
Bropax rpynna moxer trt nasnana rpynno pncxa. B nee cneyer nxnmuart xenmnn, nmemmnx +]opnuecxn,
rnnorecrornosnuecxn, nnora rpenoxnt rnnt HKI. V nnx ormeuaercx nontmennax nepoxrnocrt pasnnrnx nepnno-ncnxnuecxnx
napymenn, comarnuecxnx saonenann nnn oocrpennx xponnuecxnx paccrpocrn.
Tpertx rpynna cocronr ns xenmnn, raxxe nmemmnx rnnorecrornosnuecxn n rpenoxnt rnnt HKI, onaxo ntpaxennocrt
nx xnnnnuecxnx npoxnnenn onee snaunrentna, uem y npecrannrentnnn nropo rpynnt. Kpome roro, cma cneyer nxnmuart
ncex xenmnn, xapaxrepnsymmnxcx enpeccnnntm rnnom HKI. Mnorne epemennte xenmnnt ns +ro rpynnt onapyxnnamr
nepnno-ncnxnuecxne paccrpocrna pasnnuno crenenn rxxecrn n nyxamrcx n nnnnnyantnom nanmennn n neuennn y
ncnxorepanenra nnn ncnxnarpa.
Taxnm opasom, recr nosnonxer ntxnnxrt nepnno-ncnxnuecxne napymennx y epemenntx xenmnn yxe na pannnx +ranax
pasnnrnx peenxa, cnxstnart nx c ocoennocrxmn cementx ornomenn n opnenrnponart ncnxonoron na oxasanne
coornercrnymme nomomn. Pesyntrart, nonyuennte npn ncnontsonannn meronxn, moryr trt saecrnonant nenocpecrnenno
npn oxasannn ncnxonornuecxo nomomn, nanpnmep, n xauecrne rem ncnxorepanenrnuecxo ecet. Taxnm opasom, naroapx
ocneonannm xoppexnnx ntxnnenntx orxnonenn moxer ocymecrnnxrtcx onee nenenanpannenno.
Hpocrora ncnontsonannx recra aer nosmoxnocrt nnepennx ero n npaxrnxy paort xencxnx xoncyntrann, npnmenennx
axymepamn-rnnexonoramn, repanenramn. Hpn ntxnnennn ntpaxenntx napymenn y epemenntx xenmnn nm moxer trt
pexomenonano opamenne sa nomomtm x ncnxonory nnn x ncnxorepanenry. Pexomenyercx npononrt recrnponanne no nropom n
rpertem rpnmecrpax epemennocrn. Cnoenpemenno n aexnarno oxasannax nomomt ne rontxo ynyumaer cnryannm n cemte, reuenne
epemennocrn n poon, no n xnnxercx npo]nnaxrnxo neocrarxa rpynoro monoxa, nocnepoontx nenpornuecxnx n ncnxnuecxnx
paccrpocrn.
Tecr moxer trt ncnontsonan raxxe c nentm onpeenennx +]]exrnnnocrn oxasannx ncnxonornuecxo nomomn n xypcon
opoono nororonxn: n raxom cnyuae on npononrcx o nauana xypca nno ncrpeu c ncnxonorom n nocne ero sanepmennx.
Hsmenennx pesyntraron recrnponannx moxno ncnontsonart nx onenxn +]]exrnnnocrn anno paort. Hpn +rom ne
pexomenyercx npononrt recrnponanne uame onoro pasa n mecxn.
4.4.2. Me1onxa Hne1onon 1ec1 o1nomennn
Anropom meronxn Hnerono recr ornomenn xnnxercx A. M. 3rxnn.
Hnerono recr ornomenn (HTO) npecrannxer coo xomnaxrnym nenepantnym narnocrnuecxym nponeypy,
meronuecxo ocnono xoropo xnnxercx nneroacconnarnnnt +xcnepnmenr. Fasontm xnnxercx npenonoxenne, uro n nnerontx
acconnannxx moryr orpaxartcx ocoennocrn snaunmtx ornomenn nnunocrn.
Meronxa npenasnauena nx ntxnnennx ornomennx xaxoro ns cynpyron x epemennocrn n yymemy peenxy, a raxxe
nsyuennx +monnonantnoro xomnonenra ornomenn unenon cemtn x pasnnuntm ]enomenam cementx ornomenn (pyrne unent
cemtn, cotrnx n r. n.).
Hnerono recr ornomenn moxno ncnontsonart n paore c ertmn, nopocrxamn n nspocntmn.
Onncanne ue1onxn
B xauecrne crnmyntnoro marepnana ncnontsymrcx nocemt nnerontx xaprouex pasmepom 5x3 cm, npecrannxmmnx xonnm
cranaprntx nnerontx xaprouex ns noctmnnneronoro recra M. Hmmepa. Onn npexnnxmrcx ncntryemomy npn ecrecrnennom
ocnemennn na enom ]one. Haop nxnmuaer xaprouxn cneymmnx nneron: remno-cnnn, cnne-senent, opanxeno-xpacnt,
xenrt, ]noneront, xopnunent, uepnt n cept.
Tecrnponanne npononrcx n nnnnnyantnom nopxxe. Hcntryemomy npenaraercx ntpart ns pasnoxenntx nepe nnm
xaprouex nner, noxoxmn x npenoxennomy ncnxonorom nonxrnm, ne coornocx ero c npecrannennxmn o oexe nnn c uem-
nno pyrnm. Heoxonmo ncxonrt rontxo ns roro, nacxontxo annomy nonxrnm noxonr +ror nner.
3arem nnera panxnpymrcx ncntryemtm n nopxxe npenourennx, naunnax c camoro xpacnnoro, npnxrnoro nx rnas n
saxanunnax camtm nexpacnntm, nenpnxrntm. C +ro nentm ncnxonor npenaraer ncntryemomy ntpart ns npenoxenntx
noctmn nneron camt npnnnexarentnt. Btpannt nner ynpaercx, n nponeypa ntopa ocymecrnnxercx cnona o rex nop, noxa
xaprouxn ne saxonuarcx.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Hnrepnperannx pesyntraron ocnontnaercx na conocrannennn nneron, acconnnpyemtx c xaxtm ns npenaraemtx nonxrn
(]enomenon), c nx mecrom n pacxnaxe no npenourennm:
1-e n 2-e mecra n pacxnae no npenourennm acconnarnnnoro nnera cnmnonnsnpymr nonoxnrentnoe ornomenne x
nsyuaemomy ]axry;
3-e n 4-e mecra nosnrnnnoe ornomenne,
5-e n 6-e mecra nerpantnoe ornomenne,
7-e n 8-e mecra nerarnnnoe ornomenne (anrnnarnx, nenpnxsnt, ornepxenne).
Taxnm opasom, ecnn c yymnm peenxom acconnnpymrcx nnera, sannmammne nepnte mecra n pacxnaxe no npenourennm,
snaunr, x nemy ncntryemt ornocnrcx nonoxnrentno, +monnonantno npnnnmaer ero. Ecnn, naoopor, c nnm acconnnpymrcx nnera,
sannmammne nocnenne mecra n pacxnaxe no npenourennm, ro ornomenne x yymemy peenxy, nepoxrnee ncero, nerarnnnoe.
4.5. HAIHOCTHKA ETCKO-POHTEALCKHX OTHOmEHHH
Hcxox ns nonnmannx cemtn xax cncremt, xax nonx nsanmonnnxnn, moxno yrnepxart, uro nmte nsmenennx,
nponcxoxmne n ]ynxnnonnponannn cemtn, yyr oxastnart nnnxnne na cymecrnonanne ncex ee unenon n, npexe ncero, na
pasnnrne peenxa. ern ocrpo pearnpymr na nmte nsmenennx n cemte. Onn ocoenno censnrnnnt x onenxe co cropont nspocntx,
nx nosnnnn no ornomennm x nnm, x cocroxnnxm marepn n orna n otuno tcrpo pearnpymr na nsmenennx crepeornnon
noncenenno xnsnn. Kax npannno, npn nepexnnannn cemte xpnsnca pasnnrnx, xax nopmarnnnoro, rax n nenopmarnnnoro, camtmn
yxsnnmtmn unenamn cemtn oxastnamrcx nmenno ern.
Hanonee ocrpo ern nepexnnamr napymenne xonraxra c ponrenxmn n pesyntrare nnrentntx ornyuex onoro ns nnx nnn
nx oonx, orcyrcrnnx renna n saort co cropont ponrene, pasnoa, orxasa or peenxa, a raxxe npn nannunn ntpaxennoro
nnyrpncemenoro xon]nnxra, nnnxmmero na xapaxrep ercxo-ponrentcxnx ornomenn n np. Taxnm opasom, nosnrnnnoe
omenne c ponrenxmn naxnemn ]axrop nopmantnoro ncnxonornuecxoro pasnnrnx peenxa.
Hccneonanne ercxo-ponrentcxnx ornomenn cnnnrcx x pemennm nyx ocnonntx saau, n coornercrnnn c xoroptmn
ocymecrnnxercx ntop meronx (Mapxoncxax H. M., 2002):
1. Hccneonanne mexnnunocrntx ornomenn n cncreme ponrentpeenox c rouxn spennx ponrenx.
Baxneme c]epo exrentnocrn cemenoro ncnxonora xnnxercx paora c ponrenxmn, no nspocnte, naxoxmnecx pxom c
peenxom, onpeenxmr ]opmnponanne ynnxantno nx xaxoro peenxa connantno cnryannn pasnnrnx. Hsyuax mexnnunocrnte
ornomennx n cncreme ponrent-peenox c rouxn spennx ponrene, cement ncnxonor-npaxrnx opamaer nnnmanne na
ocoennocrn cemenoro nocnnrannx: ornomenne ponrene x peenxy n xnsnn n cemte, ponrentcxne ycranonxn n peaxnnn,
napymennx nocnnrarentnoro nponecca n cemte, npnunnt orxnonenn n cemenom nocnnrannn, rnnt nocnnrannx, yponent
ponrentcxo xomnerenrnocrn.
3rn acnexrt nsanmoornomenn ponrene n ere nccneymrcx c nomomtm cneymmnx meronx:
meronxa nsmepennx ponrentcxnx ycranonox n peaxnn (PART) ( E. Be]ep, P. Fenn; n aanrannn T. H. Hemeper);
onpocnnx Ananns cementx nsanmoornomenn (ACB) (B. B. Rcrnnxnc, 3. I. 3emnnnep);
recr-onpocnnx ponrentcxoro ornomennx (OPO) (A. . Bapra, B. B. Cronnn);
onpocnnx Bsanmoecrnne ponrent-peenox (napnanr nx nspocntx) (H. M. Mapxoncxax).
2. Hccneonanne mexnnunocrntx ornomenn n cncreme ponrentpeenox rnasamn peenxa:
npoexrnnnt rpa]nuecxn recr Pncynox cemtn;
npoexrnnnax meronxa P. Xnnx;
onpocnnx Bsanmoecrnne ponrentpeenox (napnanr nx ere) (H. M. Mapxoncxax);
onpocnnx Ponrene onennnamr ern mon]nxannx onpocnnxa Ananns cementx ornomenn (ACB), ntnonnennax
H. A. uypmanontm n A. A. Anatnntm.
4.5.1. Onpocnnx Ananns ceuennmx nsanuoo1nomennn (ACB)
Onpocnnx nx ponrene Ananns cementx nsanmoornomenn (ACB) (3-emnnnep 3. I., Rcrnnxnc B. B., 2000)
cymecrnyer n nyx napnanrax ercxom n nopocrxonom.
Meronxa npenasnauena nx nsyuennx ontra ponrene n nocnnrannn peenxa (nopocrxa) n noncxa omnox n
ponrentcxom nocnnrannn. Ona nosnonxer narnocrnponart nc]ynxnnn n cncreme nsanmnoro nnnxnnx unenon cemtn, napymennx n
crpyxrypno-ponenom acnexre xnsneexrentnocrn cemtn n n mexannsme ee nnrerpannn.
Onncanne ue1onxn
Onpocnnx ACB nxnmuaer 130 yrnepxenn, xacammnxcx nocnnrannx ere. B nero sanoxent 20 mxan. Hepnte H mxan
orpaxamr ocnonnte crnnn cemenoro nocnnrannx; 12,13, 17 n 18-x mxant nosnonxmr nonyunrt npecrannenne o crpyxrypno-
ponenom acnexre xnsneexrentnocrn cemtn, 14-x n 15-x mxant emoncrpnpymr ocoennocrn ]ynxnnonnponannx cncremt
nsanmntx nnnxnn, 16, 19-x n 20-x mxant paory mexannsmon cemeno nnrerpannn. Hnxe npnneeno onncanne mxan n rom
nopxxe, n xaxom onn pacnonoxent n onpocnnxe.
Xapax1epnc1nxa mxan onpocnnxa
1. Innepnpo1exnnn (I+). Hpn rnnepnporexnnn ponrenn yenxmr nopocrxy xpane mnoro cnn, npemenn, nnnmannx:
nocnnranne xnnxercx nenrpantntm enom n xnsnn ponrene. Tnnnunte ntcxastnannx raxnx ponrene orpaxamr ro naxnoe
mecro, xoropoe nopocrox sannmaer n nx xnsnn, n coepxar nonnte onacenn npecrannennx o rom, uro nponsoer, ecnn ne
orart emy nce cnon cnnt n npemx. 3rn rnnnunte ntcxastnannx ncnontsonant npn paspaorxe coornercrnymme mxant.
2. Innonpo1exnnn (I-) cnryannx, npn xoropo peenox oxastnaercx na nepn]epnn nnnmannx ponrene, o nero pyxn
ne oxoxr, ponrenm ne o nero. Hopocrox uacro ntnaaer ns nny. 3a nero epyrcx nnmt npemx or npemenn, xora cnyuaercx
uro-ro ceptesnoe. Bonpoct anno mxant orpaxamr rnnnunte ntcxastnannx raxnx ponrene.
3rn ne mxant onpeenxmr vpoeeui npomeruu, ro ecrt peut ner o rom, cxontxo cnn, nnnmannx, npemenn yenxmr ponrenn
nocnnrannm peenxa. Taxnm opasom, sect paccmarpnnamrcx na yponnx nporexnnn: upesmepnax (rnnepnporexnnx) n
neocrarounax (rnnonporexnnx).
3. Ho1nopc1nonanne (Y+). O nornopcrnonannn ronopxr n rom cnyuae, xora ponrenn crpemxrcx x maxcnmantnomy n
nexpnrnuecxomy yonnernopennm nmtx norpenocre peenxa. Onn anymr ero. Hmoe ero xenanne nx nnx saxon.
Oxcnxx neoxonmocrt raxoro nocnnrannx, ponrenn npnnoxr aprymenrt, xnnxmmnecx rnnnuno pannonannsanne:
cnaocrt peenxa, ero ncxnmunrentnocrt, xenanne art emy ro, uero n cnoe npemx tn nnmen cam ponrent, ro, uro nopocrox
pacrer onn, es orna n r. n.
4. Hrnopnponanne no1penoc1en nopoc1xa (V-). annt crnnt nocnnrannx npornnononoxen nornopcrnonannm n
xapaxrepnsyercx neocrarountm crpemnennem ponrenx x yonnernopennm norpenocre peenxa. uame crpaamr npn +rom
yxonnte norpenocrn, ocoenno norpenocrn n +monnonantnom xonraxre, omennn c ponrenxmn, n nx nmnn. Onnctnaemt
crnnt npoxnnxercx n onpeenenntx ntcxastnannxx ponrene, xocnenno orpaxammnx nx nexenanne omartcx c ertmn, n
npenourennn ere, nnuero ne rpeymmnx or ponrene.
3rn ne mxant nsmepxmr cmeneui vooe.emeopeuu nompeouocme peoeura, ro ecrt ro, n xaxo mepe exrentnocrt ponrene
nanenena na yonnernopenne norpenocre nopocrxa, xax marepnantno-trontx (n nnrannn, oexe, npemerax pasnneuenn),
rax n yxonntx (npexe ncero n omennn c ponrenxmn, n nx nmnn n nnnmannn). annax uepra cemenoro nocnnrannx
npnnnnnnantno ornnuaercx or yponnx nporexnnn, nocxontxy xapaxrepnsyer ne mepy sanxrocrn ponrene nocnnrannem peenxa, a
crenent yonnernopennx ero norpenocre. Tax nastnaemoe cnaprancxoe nocnnranne npnmep ntcoxoro yponnx nporexnnn
(ponrent mnoro sannmaercx nocnnrannem, yenxer emy ontmoe nnnmanne) n nmecre c rem nnsxoro yonnernopennx norpenocre
peenxa.
5. Hpesuepnoc1t 1peonannn (onsannoc1en) (T+). Hmenno +ro xauecrno nexnr n ocnone rnna nenpannntnoro nocnnrannx
nontmennax mopantnax ornercrnennocrt. Tpeonannx x peenxy n +rom cnyuae ouent nennxn, nenomepnt, ne coornercrnymr ero
nosmoxnocrxm, ne rontxo ne coecrnymr pasnnrnm ero nnunocrn, a, nanpornn, cranxr ero no yrposy. B onom cnyuae na peenxa
nepexnatnaercx onee nnn menee snaunrentnax uacrt oxsannocre ponrene (neenne xosxcrna, yxo sa manonernnmn ertmn).
Taxne ponrenn, xax npannno, ocosnamr, uro peenox ouent sarpyxen, no ne nnxr upesmepnocrn narpysxn. Onn ynepent x romy
xe, uro +roro rpeymr ocroxrentcrna, n xoroptx cemtx naxonrcx n annt momenr. B pyrom or peenxa oxnamr
snaunrentntx n ne coornercrnymmnx ero cnoconocrxm ycnexon n yuee nnn pyrnx npecrnxntx sanxrnxx (xyoxecrnennax
camoexrentnocrt, cnopr n r. n.). Taxne ponrenn nouepxnnamr n ecee c ncnxonorom re ycnonnx, xoropte npnnaramr nx
oprannsannn ero ycnexon.
6. Heoc1a1ounoc1t onsannoc1en nopoc1xa (T-). B +rom cnyuae peenox nmeer mnnnmantnoe xonnuecrno oxsannocre n
cemte. annax ocoennocrt nocnnrannx npoxnnxercx n ntcxastnannxx ponrene o rom, uro rpyno npnnneut peenxa x xaxomy-
nnyt eny no omy.
3rn ne mxant amr npecrannennx o rpeonannxx-oxsannocrxx peenxa, ro ecrt rex saannxx, xoropte on ntnonnxer
(yuea, yxo sa coo, yuacrne n oprannsannn tra, nomomt pyrnm unenam cemtn).
7. Hpesuepnoc1t 1peonannn-sanpe1on (ounnnponanne) (3+). B +rom cnyuae peenxy nce nentsx. Emy npexnnxercx
orpomnoe xonnuecrno rpeonann, orpannunnammnx ero cnooy n camocroxrentnocrt. V crennuntx nopocrxon raxoe nocnnranne
]opcnpyer peaxnnm +mancnnannn, y menee crennuntx npononnpyer pasnnrne uepr cencnrnnno n rpenoxno-mnnrentno
(ncnxacrennuecxo) axnenryann. Tnnnunte ntcxastnannx ponrene orpaxamr nx crpax nepe nmtm npoxnnennem
camocroxrentnocrn peenxa. 3ror crpax npoxnnxercx n pesxom npeynennuennn nocnecrnn, xoropte moryr nmert mecro axe npn
nesnaunrentnom napymennn sanpera, a raxxe n crpemnennn noannrt camocroxrentnocrt mtcnn nopocrxa.
8. Heoc1a1ounoc1t 1peonannn-sanpe1on x peenxy (3-). Ponrenn rax nnn nnaue rpancnnpymr peenxy, uro emy nce
moxno. axe ecnn cymecrnymr xaxne-ro sanpert, peenox nx nerxo napymaer, snax, uro c nero nnxro ne cnpocnr. On cam
onpeenxer npemx nosnpamennx omo neuepom, xpyr pyse, nonpoc o xypennn n ynorpenennn anxoronx. On nn sa uro ne
orunrtnaercx nepe ponrenxmn. Ponrenn npn +rom ne xorxr nnn ne moryr ycranonnrt xaxne-nno pamxn n ero noneennn.
annoe nocnnranne crnmynnpyer pasnnrne rnneprnmnoro rnna xapaxrepa y nopocrxa, ocoenno neycrounnoro rnna.
3rn ne mxant yxastnamr na ro, uro peenxy nentsx enart. Onn onpeenxmr, npexe ncero, cmeneui ca+ocmome.iuocmu
peoeura, nosmoxnocrt camomy ntnpart cnoco noneennx.
9. Hpesuepnoc1t canxnnn (aec1oxnn c1nnt nocnn1annn) (C+). nx +rnx ponrene xapaxrepna npnnepxennocrt x crpornm
naxasannxm, upesmepnax peaxnnx axe na nesnaunrentnte napymennx. Tnnnunte ntcxastnannx +rnx ponrene orpaxamr nx
yexennx n nonesnocrn nx ere maxcnmantno crporocrn.
10. Mnnnuantnoc1t canxnnn (C-). Ponrenn cxnonnt oxonrtcx es naxasann nnn npnmenxrt nx xpane pexo. Onn
ynonamr na noompennx, comnenamrcx n pesyntrarnnnocrn nmtx naxasann.
3rn ne mxant amr npecrannenne o cmpoeocmu uarasauu, npnmenxemtx x peenxy ponrenxmn sa nentnonnenne
cementx rpeonann.
11. Heyc1onunnoc1t c1nnn nocnn1annn (H). Onenxn no +ro mxane nosnonxmr ronopnrt o nocroxnno pesxo cmene crnnx
nocnnrannx, npnemon nocnnrannx. Onn cnnerentcrnymr o mapaxantxx ponrene: or ouent crpororo crnnx x nnepantnomy n,
naoopor, or snaunrentnoro nnnmannx x peenxy x +monnonantnomy ornepxennm. Hpn +rom ponrenn, xax npannno, npnsnamr
snaunrentnte xoneannx n nocnnrannn nopocrxa, onaxo neoonennnamr pasmax (uacrory +rnx xoneann).
Bosmoxno ontmoe xonnuecrno couerann nepeuncnenntx crnne cemenoro nocnnrannx. Onaxo ocoenno naxnoe
snauenne nmemr ycrounnte couerannx, ]opmnpymmne cneymmne rnnt nenpannntnoro nocnnrannx.
Homeopcmevmua eunepnpomeru (I+, V+, T-, 3-, C-). Peenox naxonrcx n nenrpe nnnmannx cemtn, xoropax crpemnrcx x
maxcnmantnomy yonnernopennm ero norpenocre. 3ror rnn nocnnrannx coecrnyer pasnnrnm emoncrparnnntx (ncreponntx)
n rnneprnmntx uepr xapaxrepa y peenxa.
o+uuupvmua eunepnpomeru (I+, Vc, Tc, 3+, Cc). Peenox raxxe naxonrcx n nenrpe nnnmannx ponrene, xoropte
oramr emy mnoro cnn n npemenn, no n ro xe npemx nnmamr ero camocroxrentnocrn, cranx mnorouncnennte orpannuennx n
sanpert. V rnneprnmntx nopocrxon raxoe nocnnranne ycnnnnaer peaxnnm +mancnnannn. Hpn rpenoxno-mnnrentno
(ncnxacrennuecxo), cencnrnnno, acrenonenpornuecxo axnenryannxx xapaxrepa omnnnpymmax rnnepnporexnnx ycnnnnaer
acrennuecxne ueprt.
J+ououa.iuoe omeepreuue (I-, V-, Tc, 3c, Cc) saxnmuaer n cee coueranne nonnxenno nporexnnn n nrnopnponanne
norpenocre peenxa n nepexo npoxnnxercx n xecrxom opamennn c nnm. B xpanem napnanre +ro nocnnranne
Tannna narnocrnxa rnnon cemenoro nocnnrannx no rnny 3onymxn.
Hpn raxom nocnnrannn ycnnnnamrcx ueprt +nnnenronno axnenryannn xapaxrepa, a y nopocrxon c +monnonantno-
nanntno, cencnrnnno n acrenonenpornuecxo axnenryannxmn xapaxrepa moryr ]opmnponartcx nponecct exomnencannn n
nenpornuecxne paccrpocrna.
Tnn nocnnrannx
Btpaxennocrt uepr nocnnrarentnoro nponecca
Vponent
nporexnnn
Honnora yonnernopennx
norpenocre
Crenent npexnnennx
rpeonann
Crenent
sanperon
Crporocrt
canxnn
H (I+,I-) V T 3 C
Hornopcrnymmax
rnnepnporexnnx
+ + - - -
omnnnpymmax
rnnepnporexnnx
+ + +
Hontmennax mopantnax
ornercrnennocrt
+ - +
3monnonantnoe ornepxenne - -
Xecroxoe opamenne - - +
Hpnmeuanne. 3nax + osnauaer upesmepnym ntpaxennocrt coornercrnymme ueprt nocnnrannx, - neocrarounym
ntpaxennocrt, +-* osnauaer, uro npn annom rnne nocnnrannx nosmoxna xax upesmepnocrt anno ueprt, rax n ee
neocrarounocrt nnn nentpaxennocrt.
Hoeiueuua +opa.iua omeemcmeeuuocmi (H-, V-, T+) opasyercx couerannem ntcoxnx rpeonann x peenxy n
ononpemenno c +rnm nonnxennem nnnmannx x nemy co cropont ponrene, mentme saoro o nem. 3ror rnn nocnnrannx
crnmynnpyer pasnnrne uepr rpenoxno-mnnrentno (ncnxacrennuecxo) axnenryannn xapaxrepa.
Iunonpomeru (eunoonera, oesuaosopuocmi (H-, V-, T-, 3-). Peenox npecrannen cam cee, ponrenn ne nnrepecymrcx nm n
ne xonrponnpyer ero. Taxoe nocnnranne ocoenno nenaronpnxrno npn axnenryannxx rnneprnmnoro, neycrounnoro n
xon]opmnoro rnnon.
12. Pacmnpenne c]ept ponrentcxnx uyncrn (PPu). Otuno +ror ]enomen nanmaercx npn raxnx napymennxx nocnnrannx,
xax nornopcrnymmax nnn omnnnpymmax rnnepnporexnnx. annt ncrounnx napymennx nocnnrannx nosnnxaer uame ncero rora,
xora n cnny xaxnx-nno npnunn cynpyxecxne ornomennx mexy ponrenxmn oxastnamrcx napymenntmn: ner onoro ns cynpyron
(cmeprt, pasno) nno ornomennx c naprnepom no paxy ne yonnernopxmr ponrenx, nrpammero ocnonnym pont n nocnnrannn
(+monnonantnax xononocrt, necoornercrnne xapaxrepon). Hepexo npn +rom mart (pexe oren), camn roro ne ocosnanax, xorxr,
urot peenox, a nosxe nopocrox cran nx nnx uem-ro ontmnm, nexenn npocro peenxom. Ponrenn xorxr, urot on
yonnernopxn xorx t uacrt norpenocre, xoropte n otuno cemte onxnt trt yonnernopent n nponecce cynpyxecxnx
ornomenn (nsanmnax ncxnmunrentnax npnnxsannocrt, uacrnuno +pornuecxne norpenocrn). Ornomennx c peenxom, a nosnee c
nopocrxom, cranonxrcx ncxnmunrentntmn, naxntmn nx ponrenx. Mart nepexo orxastnaercx or nonropnoro samyxecrna,
crpemxct orart ctny nce uyncrna, ncm nmont. B ercrne crnmynnpyercx +pornuecxoe ornomenne x ponrenxm (pennocrt,
ercxax nnmnennocrt). Kora peenox ocrnraer nopocrxonoro nospacra, y ponrenx nosnnxaer crpax nepe napacramme
camocroxrentnocrtm nopocrxa, n pesyntrare uero noxnnxercx crpemnenne yepxart ero c nomomtm nornopcrnymme nnn
omnnnpymme rnnepnporexnnn. Crpemnenne onoro ns ponrene x pacmnpennm c]ept ponrentcxnx uyncrn sa cuer nxnmuennx
+pornuecxnx norpenocre n ornomennx c peenxom, xax npannno, nm ne ocosnaercx. 3ra ncnxonornuecxax ycranonxa npoxnnxercx
xocnenno, nanpnmep, n ntcxastnannxx o rom, uro e (marepn) nnxro ne nyxen, xpome ctna, n n xapaxrepnom npornnonocrannennn
neannsnponanntx ornomenn c ctnom ne yonnernopxmmnm ornomennxm c myxem. Hnora raxne marepn ocosnamr cnom
pennocrt x nopyram ctna, xorx uame onn npoxnnxmr ee n nne mnorouncnenntx npnnpox x nnm.
13. Hpenourenne n nopocrxe ercxnx xauecrn (HK). 3ror nn napymennx nocnnrannx oycnonnen nornopcrnymme
rnnepnporexnne. V ponrene noxnnxercx crpemnenne nrnopnponart nspocnenne ere, crnmynnponart y nnx ercxne xauecrna
(ercxym nmnyntcnnnocrt, nenocpecrnennocrt, nrpnnocrt). nx raxnx ponrene peenox nce eme manentxn. Hepexo onn
orxptro npnsnamr, uro manentxne ern nm noome npanxrcx ontme, uro co crapmnmn yxe ne rax nnrepecno. Crpax nnn
nexenanne nspocnennx peenxa moryr trt cnxsant c ocoennocrxmn norpa]nn camoro ponrenx (nanpnmep, on nmen mnamero
para nnn cecrpy, n na nnx n cnoe npemx nepexnmunnact nmont ero ponrene, n cnxsn c uem cno crapmn nospacr
nocnpnnnmancx nm xax necuacrte). Paccmarpnnax peenxa xax eme manentxoro, ponrenn cnnxamr yponent rpeonann x nemy,
cosanax nornopcrnymmym rnnepnporexnnm n crnmynnpyx pasnnrne ncnxnuecxoro nn]anrnnnsma.
14. Bocnnrarentnax neynepennocrt ponrene (BH). Hanmaercx uame ncero npn raxnx napymennxx nocnnrannx, xax
nornopcrnymmax rnnepnporexnnx nnn nonnxennt yponent rpeonann. Bocnnrarentnym neynepennocrt ponrenx moxno tno
t nasnart cnatm mecrom nnunocrn ponrenx. B +rom cnyuae nponcxonr nepepacnpeenenne nnacrn n cemte mexy peenxom
n ponrenem. Ponrent ner na nonoy y nopocrxa, ycrynaer axe n nonpocax, n xoroptx, no ero cocrnennomy mnennm,
ycrynart nentsx. 3ro nponcxonr noromy, uro peenox cymen narn x +romy ponrenm noxo, namynan ero cnaoe mecro n
onnaercx nx cex cnryannn mnnnmym rpeonann maxcnmym npan. Tnnnunax cnryannx n raxo cemte oxn,
ynepennt n cee peenox, cmeno cranxmn rpeonannx, n nepemnrentnt, nnnxmn cex no ncex neyauax c peenxom ponrent.
B onnx cnyuaxx cnaoe mecro oycnonneno ncnxacrennuecxnmn uepramn xapaxrepa ponrenx. B pyrnx cymecrnennym pont
n ]opmnponannn crnnx cemenoro nocnnrannx mornn ctrpart ornomennx ponrenx c ero cocrnenntmn ponrenxmn. B
onpeenenntx ycnonnxx ern, nocnnrannte rpeonarentntmn, +ronenrpnuntmn ponrenxmn, cran nspocntmn, nnxr n cnonx erxx
rex xe rpeonarentntx, +ronenrpnuntx cymecrn, ncntrtnamr no ornomennm x nnm ro xe uyncrno neonnarnoro onra, xaxoe
ncntrtnann panee no ornomennm x cocrnenntm ponrenxm. Xapaxrepnt npnsnax raxnx ponrene omnnnponanne n nx
ntcxastnannxx pennnx c npnsnannem macct omnox, conepmenntx n nocnnrannn. Heynepenno uyncrnymmne cex n ponn
nocnnrarenx ponrenn oxrcx ynpxmcrna, conpornnnennx cnonx ere n naxoxr onontno mnoro nonoon ycrynnrt nm.
15. monn y1pa1m peenxa (mY). uame ncero noxnrcx n ocnony rocnocrnymme nnn omnnnpymme rnnepnporexnnn.
Cnaoe mecro nontmennax neynepennocrt ponrene, oxsnt omnnrtcx, npeynennuennoe npecrannenne o xpynxocrn
peenxa, ero onesnennocrn. Kax npannno, noonoe ornomenne oycnonneno ncropne poxennx peenxa (ero onro xann,
opamennx x npauam-rnnexonoram nnuero ne anann, ponncx xpynxnm n onesnenntmn, c ontmnm rpyom yanoct ntxonrt n r.
n.). pyro ncrounnx nepenecennte rxxente saonenannx peenxa, ocoenno ecnn onn tnn nnrentntmn. Ornomenne
ponrenx x peenxy n +rom cnyuae ]opmnpyercx no nosecrnnem naxonnennoro crpaxa yrpart peenxa. 3ror crpax sacrannxer
onnx ponrene rpenoxno npncnymnnartcx x xaxomy noxenannm nopocrxa n cnemnrt c ero ntnonnennem (nornopcrnymmax
rnnepnporexnnx), pyrnx menouno onexart ero (omnnnpymmax rnnepnporexnnx). Tnnnunte ntcxastnannx raxnx ponrene
orpaxamr nx nnoxonpnuecxym oxsnt sa peenxa: onn nnxr y nero mnoxecrno onesnenntx npoxnnenn. V ponrene cnexn
nocnomnnannx o npomntx, axe oranenntx no npemenn nepexnnannxx no nonoy sopontx peenxa.
16. Hepasnn1oc1t pon1entcxnx uync1n (HPH) npenxrcrnyer nnrerpannn cemtn n nexnr n ocnone raxnx rnnon napymennx
nocnnrannx, xax rnnepnporexnnx, +monnonantnoe ornepxenne, nontmennax mopantnax ornercrnennocrt, xecroxoe opamenne.
Bocnnranne xnnxercx aexnarntm nnmt rora, xora ponrenxmn nnxyr ocrarouno cnntnte mornnt: uyncrno onra, cnmnarnx,
nmont x peenxy, norpenocrt peannsonart cex n erxx, npoonxnrt cex. Cnaocrt, nepasnnrocrt ponrentcxnx uyncrn
nepexo ncrpeuaercx y ponrene nopocrxon c orxnonennxmn xapaxrepa. B ro xe npemx +ro xnnenne ouent pexo nmn ocosnaercx,
a eme pexe npnsnaercx xax raxonoe. Bnemne ono npoxnnxercx n nexenannn nmert eno c nopocrxom, n nnoxo nepenocnmocrn ero
omecrna, n nonepxnocrnocrn nnrepeca x ero enam. Hepasnnrocrt ponrentcxnx uyncrn moxer trt oycnonnena ornepxennem
camoro ponrenx n ercrne ero ponrenxmn, rem, uro on cam n cnoe npemx ne ncntran ponrentcxoro renna. pyro npnunno
moryr trt ocoennocrn xapaxrepa ponrenx, nanpnmep, ntpaxennax mnsonnocrt.
3ameueno, uro ponrentcxne uyncrna snaunrentno cnaee pasnnrt y ouent monotx ponrene, nmex renennnm ycnnnnartcx
c nospacrom. Hpn ocrarouno naronpnxrntx ycnonnxx xnsnn cemtn HPu onpeenxer crnnt nocnnrannx no rnny rnnonporexnnn
nnn +monnonantnoro ornepxennx. Hpn rpyntx, nanpxxenntx ycnonnxx xnsnn na nopocrxa uacro nepexnatnaercx
snaunrentnax uacrt ponrentcxnx oxsannocre (nontmennax mopantnax ornercrnennocrt) nno n apec peenxa nosnnxaer
Innonporexnnx - - - -
paspaxnrentno-npaxenoe ornomenne. Tnnnunte ntcxastnannx raxnx ponrene coepxar xanot na yromnrentnocrt
ponrentcxnx oxsannocre, coxanenne, uro +rn oxsannocrn orptnamr or uero-ro onee naxnoro n nnrepecnoro. nx xenmnn c
nepasnnrtm ponrentcxnm uyncrnom onontno uacro xapaxrepnt +mancnnannonnte ycrpemnennx n xenanne nmtm nyrem
ycrponrt cnom xnsnt.
17. Hpoexnnn na peenxa coc1nennmx neaena1entnmx xauec1n (HHK). B ontmnncrne cnyuaen cocrannxer ocnony
+monnonantnoro ornepxennx, xecroxoro opamennx. Hpnunno raxoro nocnnrannx nopocrxa xnnxercx ro, uro n peenxe ponrent
nnnr re ueprt, nannune xoroptx on omymaer, no ne npnsnaer n camom cee. 3ro moryr trt arpeccnnnocrt, cxnonnocrt x nenn,
rxra x anxoronm, pasnnunte nporecrnte peaxnnn, necepxannocrt n p. Bex opty c raxnmn xe ncrnnntmn nnn mnnmtmn
xauecrnamn y peenxa, ponrent (uame oren) nsnnexaer ns +roro +monnonantnym ntroy nx cex: opta c nexenanntm
xauecrnom xoro-ro pyroro nomoraer emy nepnrt, uro y nero camoro +roro xauecrna ner. 3rn ponrenn mnoro n oxorno ronopxr o
cnoe nenpnmnpnmo n nocroxnno opte c orpnnarentntmn xauecrnamn n cnaocrxmn peenxa, o mepax naxasannx, x xoroptm
onn n cnxsn c +rnm npneramr. B ntcxastnannxx ponrene cxnosnr ynepennocrt n rom, uro nopocrox nencnpannm, nepexo onn
nonnt nnxnnsnropcxnx nnronann c xapaxrepntm crpemnennem n nmom nocrynxe nnert npoxnnenne ypntx xauecrn nopocrxa,
c xoroptmn ponrent opercx.
18. Bmnecenne xonqnnx1a ueay cynpyraun n cqepy nocnn1annn (BK). Kax npannno, xnnxercx nepnonpnunno rnna
nocnnrannx, coennxmmero n cee nornopcrnymmym rnnepnporexnnm onoro ponrenx c ornepxennem nno omnnnpymme
rnnepnporexnne pyroro. Kon]nnxrnocrt no nsanmoornomennxx cynpyron nepexoe xnnenne axe n ornocnrentno cranntntx
cemtxx. Ho nnmt n pxe ceme nocnnranne npenpamaercx n none nrnt xon]nnxrymmnx ponrene. 3ect onn nonyuamr
nosmoxnocrt onee orxptro ntpaxart neonontcrno pyr pyrom, pyxonocrnyxct saoro o nare peenxa. Hpn +rom mnennx
ponrene uame ncero tnamr namerpantno npornnononoxntmn: onn nacrannaer na nectma crporom nocnnrannn c
nontmenntmn rpeonannxmn, sanperamn n canxnnxmn, pyro xe ponrent cxnonen xanert peenxa, nrn y nero na nonoy.
Xapaxrepnoe npoxnnenne raxo nrnt ntpaxenne neonontcrna nocnnrarentntmn meroamn pyroro cynpyra. Hpn +rom
nerxo onapyxnnaercx, uro xaxoro nnrepecyer ne crontxo ro, xax nocnnrtnart nopocrxa, cxontxo ro, xro npan n nocnnrarentntx
cnopax. Bxana BK orpaxaer rnnnunte ntcxastnannx crporo cropont. 3ro cnxsano c rem, uro nmenno crporax cropona, xax
npannno, xnnxercx nnnnnaropom opamennx x npauy nno ncnxonory.
19. Hpenou1enne uyacxnx xauec1n (HMK).
20. Hpenou1enne aencxnx xauec1n (HK).
3rn ne mxant nosnonxmr onapyxnrt cnnr n ycranonxax ponrenx no ornomennm x nopocrxy n sanncnmocrn or ero nona.
Hpenourenne myxcxnx nnn xencxnx xauecrn n peenxe oycnonnnnaer ]opmnponanne raxnx rnnon nocnnrannx, xax
nornopcrnymmax rnnepnporexnnx nnn +monnonantnoe ornepxenne. Hepexo ornomenne ponrenx x peenxy sanncnr ne or
ecrnnrentntx ocoennocre peenxa, a nnmt rex uepr, xoropte ponrent npnnnctnaer ero nony, ro ecrt noome myxunnam
nnn noome xenmnnam. Tax, npn nannunn npenourennx xencxnx xauecrn nanmaercx neocosnannoe nenpnxrne n nopocrxe
arpnyron myxcxoro nona. B +rnx cnyuaxx rnnnunt crepeornnnte orpnnarentnte ntcxastnannx o myxunnax noome:
Fontmnncrno myxunn rpyt, neonpxrnt. Onn nerxo noamrcx xnnorntm noyxennxm, onn arpeccnnnt n
upesmepno cexcyantnt, cxnonnt x anxoronnsmy. Hmo xe uenonex n myxunna, n xenmnna onxen crpemnrtcx x
npornnononoxntm xauecrnam: trt nexntm, ennxarntm, onpxrntm, cepxanntm n uyncrnax. Hmenno raxne xauecrna ponrent
c HXK n nnnr n xenmnnax. Hpnmepom npoxnnennx HXK moxer cnyxnrt oren, nnxmn maccy neocrarxon y ctna n cunrammn,
uro raxont nce ero cnepcrnnxn. B ro xe npemx +ror oren es yma or ouepn, nnnr n ne onn ocronncrna. Ho nnnxnnem HXK
n annom cnyuae n ornomennn nopocrxa myxcxoro nona ]opmnpyercx rnn nocnnrannx +monnonantnoe ornepxenne. Bosmoxen n
npornnononoxnt nepexoc c ntpaxenno anrn]nmnnncrcxo ycranonxo, npenepexennem x marepn peenxa, ero cecrpam. B
+rom cnyuae no ornomennm x camomy peenxy ]opmnpyercx crnnt nocnnrannx nornopcrnymmax rnnepnporexnnx.
narnoc1nuecxan nponeypa
Hepe sanonnennem onpocnnxa neoxonmo cosart onepnrentnym armoc]epy mexy ncnxonorom n ponrenem. Ponrent
onxen trt sannrepeconan n npannnocrn cocrnenntx orneron.
Hcntryemt nonyuaer rexcr onpocnnxa n nanx perncrpannn orneron. Hcnxonor saunrtnaer nncrpyxnnm, yexaercx, uro
ponrenn ee npannntno nonxnn. Hocne roro xax ncntryemte npncrynnnn x sanonnennm anxert, nncrpyxrnponanne n noxcnennx ne
onycxamrcx.
Hnc1pyxnnn: Vnaxaemt ponrent! Hpenaraemt Bam onpocnnx coepxnr yrnepxennx o nocnnrannn ere. Vrnepxennx
nponymeponant. Taxne xe nomepa ecrt n Fnanxe nx orneron".
unrare no ouepen yrnepxennx onpocnnxa. Ecnn Bt n omem cornacnt c nnmn, ro n Fnanxe nx orneron" onenre
xpyxxom nomep ornera. Ecnn Bt n omem ne cornacnt sauepxnnre ror xe nomep. Ecnn ouent rpyno ntpart, ro nocrantre na
nomepe nonpocnrentnt snax. Craparect, urot raxnx orneron tno ne ontme nxrn.
B onpocnnxe ner nenpannntntx" nnn npannntntx" yrnepxenn. Orneuare rax, xax Bt camn ymaere. 3rnm Bt
nomoxere ncnxonory n paore c Bamn.
Ha yrnepxennx, nomepa xoroptx ntenent n onpocnnxe, ornt moryr ne orneuart.
Texc1 onpocnnxa
(nx ponrene ere n nospacre 3-10 ner)
1. Bce, uro x enam, x enam pan moero ctna (ouepn).
2. V menx uacro ne xnaraer npemenn nosannmartcx c ctnom (oueptm) noomartcx, nonrpart.
3. Mne npnxonrcx paspemart moemy peenxy raxne nemn, xoropte ne paspemamr mnorne pyrne ponrenn.
4. He nmnm, xora ctn (out) npnxonr xo mne c nonpocamn. Hyume, urot oraancx (oraanact) cam(a).
5. Ham peenox nmeer ontme oxsannocre yxo sa coo, noepxanne nopxxa uem ontmnncrno ere ero
nospacra.
6. Moero peenxa ouent rpyno sacrannrt cenart uro-nnyt, uro on ne nmnr.
7. Bcera nyume, ecnn ern ne ymamr o rom, npannntno nn nocrynamr nx ponrenn.
8. Mo ctn (out) nerxo napymamr sanpert.
9. Ecnn xouemt, urot rno(x) ctn (out) cran(a) uenonexom, ne ocrannx esnaxasanntm nn onoro ero (ee) nnoxoro
nocrynxa.
10. Ecnn rontxo nosmoxno, x crapamct ne naxastnart ctna (out).
11. Kora x n xopomem nacrpoennn, x nepexo npomam cnoemy ctny (ouepn) ro, sa uro n pyroe npemx naxasan(a) t.
12. nmnm cnoero ctna (out) ontme, uem nmnm (nmnna) cynpyra.
13. Mnamne ern mne npanxrcx ontme, uem crapmne.
14. Ecnn mo ctn (out) noonry ynpxmnrcx nnn snnrcx, y menx tnaer uyncrno, uro x nocrynnn(a) no ornomennm x nemy
(ne) nenpannntno.
15. V nac onro ne tno peenxa, xorx mt ero ouent xann.
16. Omenne c ertmn, n omem-ro, yromnrentnoe eno.
17. V moero ctna (ouepn) ecrt nexoropte xauecrna, xoropte ntnoxr menx ns cex.
18. Bocnnranne moero ctna (ouepn) mno t ropaso nyume, ecnn t mo myx (mox xena) ne meman(a) t mne.
19. Fontmnncrno myxunn nerxomtcnennee, uem xenmnnt.
20. Fontmnncrno xenmnn nerxomtcnennee, uem myxunnt.
21. Mo ctn (out) nx menx camoe rnannoe n xnsnn.
22. uacro tnaer, uro x ne snam, uro enaer n annt momenr mo peenox.
23. Ecnn nrpymxa peenxy npannrcx, x xynnm ee, cxontxo t ona nn cronna.
24. Mo ctn (out) nenonxrnnn(a). Herue camomy na pasa cenart, uem 1 pas oxcnnrt emy (e).
25. Moemy ctny (ouepn) nepexo npnxonrcx (nnn npnxonnoct pantme) npocmarpnnart sa mnamnm parom (cecrpo).
26. Hepexo tnaer rax: x necxontxo pas nanomnnam ctny (ouepn) o neoxonmocrn cenart uro-nnyt, a norom nnmny n
cenam cam(a).
27. Ponrenn nn n xoem cnyuae ne onxnt onycxart, urot ern nomeuann nx cnaocrn n neocrarxn.
28. Mo ctn (out) cam(a) pemaer, c xem emy (e) nrpart.
29. ern onxnt ne rontxo nmnrt cnonx ponrene, no n oxrtcx nx.
30. ouent pexo pyram ctna (out).
31. B name crporocrn x ctny (ouepn) tnamr ontmne xoneannx. Hnora mt ouent crporn, a nnora nce paspemaem.
32. Mt c peenxom nonnmaem pyr pyra nyume, uem mt c cynpyrom.
33. Menx oropuaer ro, uro mo ctn (out) tcrpo cranonnrcx nspocntm(o).
34. Ecnn peenox ynpxmnrcx, noromy uro nnoxo cex uyncrnyer, ro nyume nce cenart rax, xax on xouer.
35. Mo peenox pacrer cnatm n onesnenntm.
36. Ecnn t y menx ne tno ere, x t onncx (onnact) n xnsnn ropaso ontmero.
37. V moero ctna (ouepn) ecrt cnaocrn, xoropte ne ncnpannxmrcx, xorx ynopno c nnmn opmct.
38. Hepexo tnaer, uro, xora x naxastnam moero ctna (out), mo myx (xena) ryr xe naunnaer ynpexart menx n nsnnmne
crporocrn n yremart ero (ee).
39. Myxunnt onee cxnonnt x cynpyxecxo nsmene, uem xenmnnt.
40. Xenmnnt onee cxnonnt x cynpyxecxo nsmene, uem myxunnt.
41. 3aort o ctne (ouepn) sannmamr ontmym uacrt moero npemenn.
42. Mne mnoro pas npnmnoct nponycxart ponrentcxne copannx.
43. crpemnmct x romy, urot mo peenox tn oecneuen nyume, uem pyrne ern.
44. Ecnn notrt n omecrne moero ctna (ouepn), moxno cnntno ycrart.
45. Mne uacro npnxonnoct anart ctny (ouepn) rpynte nx ero (ee) nospacra nopyuennx.
46. Mo peenox nnxora ne ynpaer sa coo nrpymxn.
47. Inannoe, uemy ponrenn onxnt nayunrt cnonx ere, +ro cnymartcx.
48. Mo peenox cam pemaer, cxontxo, uero n xora emy ecrt.
49. uem crpoxe ponrenn x peenxy, rem nyume nx nero.
50. Ho xapaxrepy x mxrxn uenonex.
51. Ecnn moemy ctny (ouepn) uro-ro or menx nyxno, on (ona) crapaercx ntpart momenr, xora x n xopomem nacrpoennn.
52. Kora x ymam o rom, uro xora-nnyt mo ctn (out) ntpacrer n x yy emy (e) ne nyxna, y menx noprnrcx
nacrpoenne.
53. uem crapme ern, rem rpynee nmert c nnmn eno.
54. uame ncero ynpxmcrno peenxa tnaer ntsnano rem, uro ponrenn ne ymemr x nemy noorn.
55. nocroxnno nepexnnam sa soponte ctna (ouepn).
56. Ecnn t y menx ne tno ere, moe soponte tno t ropaso nyume.
57. Hexoropte ouent naxnte neocrarxn moero ctna (ouepn) ynopno ne ncuesamr, necmorpx na nce mept.
58. Mo ctn (out) neonmnnnaer moero myxa (xeny).
59. Myxunna xyxe nonnmaer uyncrna pyroro uenonexa, uem xenmnna.
60. Xenmnna xyxe nonnmaer uyncrna pyroro uenonexa, uem myxunna.
61. Pan moero ctna (ouepn) mne or mnororo n xnsnn npnmnoct n npnxonrcx orxastnartcx.
62. Ponrenn, xoropte cnnmxom mnoro cyerxrcx noxpyr cnonx ere, ntstnamr y menx paspaxenne.
63. rpauy na moero ctna (out) snaunrentno ontme ener, uem na cex.
64. He nmnm, xora ctn (out) uro-ro npocnr. cam(a) nyume snam, uero emy (e) nao.
65. V moero ctna (ouepn) ercrno onee rpynoe, uem y ontmnncrna ero (ee) ronapnme.
66. oma mo ctn (out) enaer rontxo ro, uro emy (e) xouercx, a ne ro, uro nao.
67. ern onxnt ynaxart ponrene ontme, uem ncex pyrnx nme.
68. Ecnn mo peenox ne cnnr, xora emy nonoxeno, x ne nacrannam.
69. crpoxe ornomyct x cnoemy ctny (ouepn), uem pyrne ponrenn x cnonm erxm.
70. Or naxasann mano npoxy.
71. unent name cemtn neonnaxono crporn c ctnom (oueptm). Onn anymr, pyrne, naoopor, ouent crporn.
72. Mne t xorenoct, urot mo ctn (out) ne nmnn(a) nnxoro, xpome menx.
73. Mne npanxrcx manentxne ern, no+romy x ne xoren(a) t, urot mo ctn (mox out) cnnmxom tcrpo nspocnen(a).
74. uacro x ne snam, xax npannntno nocrynnrt c monm ctnom (oueptm).
75. B cnxsn c nnoxnm sopontem ctna (ouepn) nam npnxonrcx emy (e) mnoroe nosnonxrt.
76. Bocnnranne ere rxxent n nenaroapnt rpy. Hm oraemt nce, a nsamen n ne nonyuaemt nnuero.
77. C monm ctnom (oueptm) mano nomoraer opoe cnono. Enncrnennoe, uro na nero (nee) ecrnyer, +ro nocroxnnte
crporne naxasannx.
78. Mo myx (xena) crapaercx nacrponrt ctna (out) npornn menx.
79. Myxunnt uame, uem xenmnnt, ecrnymr espaccyno, ne oyman nocnecrnn.
80. Xenmnnt uame, uem myxunnt, ecrnymr espaccyno, ne oyman nocnecrnn.
81. nce npemx ymam o moem ctne (ouepn), o ero (ee) enax, soponte n r. .
82. Tax nonenoct, uro o peenxe x ncnomnnam, ecnn on uro-nnyt narnopnn nnn c nnm uro-nnyt cnyunnoct.
83. Mo ctn (out) ymeer onrtcx or menx roro, uero xouer.
84. Mne ontme npanxrcx rnxne n cnoxonte ern.
85. Crapamct xax moxno pantme npnyunrt peenxa nomorart no omy.
86. V moero ctna (ouepn) mano oxsannocre no omy.
87. axe ecnn ern ynepent, uro ponrenn ne npant, onn onxnt enart rax, xax ronopxr ponrenn.
88. B name cemte rax npnnxro, uro peenox enaer uro xouer.
89. Ftnamr cnyuan, xora nyumee naxasanne pement.
90. Mnorne neocrarxn n noneennn moero peenxa npoyr camn coo c nospacrom.
91. Kora nam ctn (out) uro-ro narnopnr, mt epemcx sa nero (nee). Ecnn nce rnxo, onxrt ocrannxem ero (ee) n noxoe.
92. Ecnn t mo ctn ne tn monm ctnom, a x t tna nomonoxe, ro nanepnxxa nnmnnact t n nero.
93. Mne nnrepecnee ronopnrt c manentxnmn ertmn, uem c ontmnmn.
94. B neocrarxax moero ctna (ouepn) nnnonar(a) x cam(a), noromy uro ne ymen(a) ero (ee) nocnnrtnart.
95. Tontxo naroapx namnm orpomntm ycnnnxm ctn (out) ocrancx(nact) xnrt.
96. Hepexo sannym rem, xro xnner es ere.
97. Ecnn npeocrannrt moemy ctny (ouepn) cnooy, on (ona) nemenenno ncnontsyer ee no npe cee nnn oxpyxammnm.
98. Hepexo tnaer, uro ecnn x ronopm cnoemy ctny (ouepn) ono, ro mo myx (xena) cnennantno ronopnr naoopor.
99. Myxunnt uame, uem xenmnnt, ymamr rontxo o cee. 100. Xenmnnt uame, uem myxunnt, ymamr rontxo o cee.
101. rpauy na ctna (out) ontme cnn n npemenn, uem na cex.
102. onontno mano snam o enax ctna (ouepn).
103. Xenanne moero ctna (ouepn) nx menx saxon.
104. Mo ctn ouent nmnr cnart co mno.
105. V moero ctna (ouepn) nnoxo xenyox.
106. Ponrenn nyxnt peenxy, nnmt noxa on ne ntpoc. Horom on nce pexe ncnomnnaer o nnx.
107. Pan moero ctna (ouepn) x nomen t (nomna t) na nmym xeprny.
108. Moemy ctny (ouepn) nyxno yenxrt snaunrentno ontme npemenn, uem x mory.
109. Mo ctn (out) ymeer trt raxnm mnntm, uro x emy nce npomam.
110. Mne t xorenoct, urot ctn xennncx nonosxe, nocne 30 ner.
111. Pyxn n norn moero ctna (ouepn) uacro tnamr ouent xonontmn.
112. Fontmnncrno ere manentxne +roncrt. Onn concem ne ymamr o soponte n uyncrnax cnonx ponrene.
113. Ecnn ne oranart moemy ctny (ouepn) nce npemx n cnnt, ro nce moxer nnoxo xonunrtcx.
114. Kora nce narononyuno, x mentme nnrepecymct enamn ctna (ouepn).
115. Mne ouent rpyno cxasart cnoemy peenxy: Her.
116. Menx oropuaer, uro mo ctn (out) nce mentme nyxaercx no mne.
117. 3oponte moero ctna (ouepn) xyxe, uem soponte ontmnncrna pyrnx ere.
118. Mnorne ern ncntrtnamr cnnmxom mano naroapnocrn no ornomennm x ponrenxm.
119. Mo ctn (out) ne moxer oxonrtcx es moe nocroxnno nomomn.
120. Fontmym uacrt cnoero cnoonoro npemenn ctn (out) npononr nne oma n xcnxx, n ercxom cay, y pocrnennnxon.
121. V moero ctna (ouepn) nnonne xnaraer npemenn na nrpt n pasnneuennx.
122. Kpome moero ctna, mne ontme nnxro na cnere ne nyxen.
123. V moero ctna (ouepn) npeptnncrt n ecnoxont con.
124. Hepexo x ymam, uro cnnmxom pano xennncx (ntmna samyx).
125. Bcemy, uro mo ctn (out) ymemr x nacroxmemy npemenn, on(a) nayunn-cx(nact) rontxo naroapx moe nocroxnno
nomomn.
126. enamn ctna (ouepn) n ocnonnom sannmaercx mo myx (xena).
127. ne mory ncnomnnrt, xora n nocnenn pas orxasan(a) cnoemy peenxy n noxynxe xaxo-nnyt nemn (mopoxenoe,
xon]ert, nencn-xona n r. .).
128. Mo ctn ronopnn mne: Btpacry, xenmct na ree, mama.
129. Mo ctn (out) uacro oneer.
130. Cemtx ne nomoraer mne, a ocnoxnxer mom xnsnt.
Texc1 onpocnnxa
(nx ponrene nopocrxon n nospacre or 11 o 21 roa)
1. Bce, uro x enam, x enam pan moero ctna (ouepn).
2. V menx uacro ne xnaraer npemenn nosannmartcx c ctnom (oueptm) uem-nnyt nnrepecntm, xya-nnyt norn nmecre,
noronopnrt noontme o uem-nnyt nnrepecnom.
3. Mne npnxonrcx paspemart moemy peenxy raxne nemn, xoroptx ne paspemamr mnorne pyrne ponrenn.
4. He nmnm, xora ctn (out) npnxonr xo mne c nonpocamn. Hyume, urot oraancx (oraanact) cam (cama).
5. Ham ctn (out) nmeer oma ontme oxsannocre, uem ontmnncrno ero (ee) ronapnme (nopyr).
6. Moero ctna (out) ouent rpyno sacrannrt uro-nnyt enart no omy.
7. Bcera nyume, ecnn ern ne ymamr na rem, npannntnt nn nsrnxt ponrene.
8. Mo ctn (out) nosnpamaercx neuepom rora, xora xouer.
9. Ecnn xouemt, urot rno ctn (out) cran(a) uenonexom, ne ocrannx esnaxasanntm nn onoro ero (ee) nnoxoro nocrynxa.
10. Ecnn rontxo nosmoxno, crapamct ne naxastnart ctna (out).
11. Kora x n xopomem nacrpoennn, nepexo npomam cnoemy ctny (ouepn) ro, sa uro n pyroe npemx naxasana t.
12. nmnm cnoero ctna (out) ontme, uem nmnm (nmnna) cynpyra.
13. Manentxne ern mne npanxrcx ontme, uem ontmne.
14. Ecnn mo ctn (out) noonry ynpxmnrcx nnn snnrcx, y menx tnaer uyncrno, uro x nocrynnn(a) nenpannntno no
ornomennm x nemy (x ne).
15. V nac onro ne tno peenxa, xorx mt ero ouent xann.
16. Omenne c ertmn, n omem-ro, ouent yromnrentnoe eno.
17. V moero ctna (ouepn) ecrt nexoropte xauecrna, xoropte ntnoxr menx ns cex.
18. Bocnnranne moero ctna (ouepn) mno t ropaso nyume, ecnn t mo myx (mox xena) ne meman(a) t mne.
19. Fontmnncrno myxunn nerxomtcnennee, uem xenmnnt.
20. Fontmnncrno xenmnn nerxomtcnennee, uem myxunnt.
21. Mo ctn (out) nx menx camoe rnannoe n xnsnn.
22. uacro tnaer, uro x ne snam, re nponaaer mo ctn (out).
23. Crapamct xynnrt cnoemy ctny (ouepn) raxym oexy, xaxym on (ona) cam(a) xouer, axe ecnn ona oporax.
24. Mo ctn (out) nenonxrnnn(a). Herue camomy na pasa cenart, uem pas oxcnnrt emy (e).
25. Moemy ctny (ouepn) nepexo npnxonrcx (nnn npnxonnoct pantme) npncmarpnnart sa mnamnm parom (cecrpo).
26. Hepexo tnaer rax: nanomnnam, nanomnnam ctny (ouepn) o neoxonmocrn cenart uro-nno, a norom nnmny n
cenam cama (cam).
27. Ponrenn nn n xoem cnyuae ne onxnt onycxart, urot ern nomeuann nx cnaocrn n neocrarxn.
28. Mo ctn (out) cam(a) pemaer, c xem emy (e) pyxnrt.
29. ern onxnt ne rontxo nmnrt cnonx ponrene, no n oxrtcx nx.
30. ouent pexo pyram ctna (out).
31. B name crporocrn x ctny (ouepn) tnamr ontmne xoneannx. Hnora mt ouent crporn, a nnora nce paspemaem.
32. Mt c ctnom nonnmaem pyr pyra nyume, uem ctn c myxem.
33. Menx oropuaer ro, uro mo ctn (out) tcrpo cranonnrcx nspocntm(o).
34. Ecnn peenox ynpxmnrcx, noromy uro nnoxo cex uyncrnyer, ro nyume ncero cenart rax, xax on xouer.
35. Mo peenox poc cnatm n onesnenntm.
36. Ecnn t y menx ne tno ere, x t onncx (onnact) n xnsnn ropaso ontmero.
37. V moero ctna (ouepn) ecrt cnaocrn, xoropte ne npoxoxr, xorx x ynopno c nnmn opmct.
38. Hepexo tnaer, uro, xora x naxastnam moero ctna (out), mo myx (xena) ryr xe naunnaer ynpexart menx n nsnnmne
crporocrn n yremart ero (ee).
39. Myxunnt onee cxnonnt x cynpyxecxo nsmene, uem xenmnnt.
40. Xenmnnt onee cxnonnt x cynpyxecxo nsmene, uem myxunnt.
41. 3aort o ctne (ouepn) sannmamr nanontmym uacrt moero npemenn.
42. Mne mnoro pas npnxonnoct nponycxart ponrentcxne copannx.
43. Crapamct xynnrt emy (e) nce ro, uro on(a) xouer, axe ecnn +ro cronr oporo.
44. Ecnn onro trt n omecrne moero ctna (ouepn), moxno cnntno ycrart.
45. Mne mnoro pas npnxonnoct nopyuart moemy ctny (ouepn) naxnte n rpynte ena.
46. 3a moero ctna (out) nentsx nopyunrtcx n ceptesnom ene.
47. Inannoe, uemy ponrenn onxnt nayunrt cnonx ere, +ro cnymartcx.
48. Mo ctn (out) cam(a) pemaer, xypnrt emy (e) nnn ner.
49. uem crpoxe ponrenn x peenxy, rem nyume nx nero.
50. Ho xapaxrepy x mxrxn uenonex.
51. Ecnn moemy ctny (ouepn) uero-ro or menx nyxno, on(a) crapaercx ntpart momenr, xora x n xopomem nacrpoennn.
52. Kora x ymam o rom, uro xora-nnyt mo ctn (out) ntpacrer n x yy emy (e) ne nyxna, y menx noprnrcx
nacrpoenne.
53. uem crapme ern, rem rpynee nmert c nnmn eno.
54. uame ncero ynpxmcrno peenxa tnaer ntsnano rem, uro ponrenn ne ymemr npannntno x nemy noorn.
55. nocroxnno nepexnnam sa soponte ctna (ouepn).
56. Ecnn t y menx ne tno ere, moe soponte tno t ropaso nyume.
57. Hexoropte ouent naxnte neocrarxn moero ctna (ouepn) ynopno ntnonsamr, necmorpx na nce mept.
58. Mo ctn (out) neonmnnnaer moero myxa (xeny).
59. Myxunna xyxe nonnmaer uyncrna pyroro uenonexa, uem xenmnna.
60. Xenmnna xyxe nonnmaer uyncrna pyroro uenonexa, uem myxunna.
61. Pan moero ctna (ouepn) mne or mnororo n xnsnn npnmnoct orxasartcx.
62. Ftnano, uro x ne ysnanan(a) o sameuannn nnn noxe n nennnxe noromy, uro ne nocmorpen(a) n nennnx.
63. rpauy na cnoero ctna (out) snaunrentno ontme ener, uem na cex.
64. He nmnm, xora ctn (out) uro-ro npocnr. cama nyume snam, uro emy (e) nyxno.
65. V moero ctna (ouepn) onee rpynoe ercrno, uem y ontmnncrna ero ronapnme.
66. oma mo ctn (out) enaer rontxo ro, emy (e) xouercx, a ne ro, uro nao.
67. ern onxnt ynaxart ponrene ontme, uem ncex pyrnx nme.
68. Mo ctn (out) cam(a) pemaer, na uro emy (e) rparnrt cnon entrn.
69. crpoxe ornomyct x cnoemy ctny (ouepn), uem pyrne ponrenn x cnonm.
70. Or naxasann mano npoxy.
71. unent name cemtn neonnaxono crporn c ctnom (oueptm). Onn anymr pyrne, naoopor, ouent crporn.
72. Mne t xorenoct, urot mo ctn (out) ne nmnn(a) nnxoro, xpome menx.
73. Kora mo ctn (out) tn(a) manentxn(o), on(a) mne npannncx(nact) ontme, uem renept.
74. uacro x ne snam, xax npannntno nocrynnrt c monm ctnom (oueptm).
75. B cnxsn c nnoxnm sopontem ctna (ouepn) nam npnxonnoct n ercrne mnoroe nosnonxrt emy (e).
76. Bocnnranne ere rxxent n nenaroapnt rpy. Hm oraemt nce, nsamen ne nonyuaemt nnuero.
77. Moemy ctny (ouepn) mano nomoraer opoe cnono. Enncrnennoe, uro na nero ecrnyer, +ro nocroxnnte crporne
naxasannx.
78. Mo myx (xena) crapaercx nacrponrt ctna (out) npornn menx.
79. Myxunnt uame, uem xenmnnt, ecrnymr espaccyno, ne oyman nocnecrnn.
80. Xenmnnt uame, uem myxunnt, ecrnymr espaccyno, ne oyman nocnecrnn.
81. nce npemx ymam o moem ctne (ouepn), o ero (ee) enax, soponte n r. .
82. Hepexo npnxonrcx (npnxonnoct) nonnctnart nennnx sa necxontxo neent cpasy.
83. Mo ctn (out) ymeer onrtcx or menx roro, uero xouer.
84. Mne ontme npanxrcx rnxne n cnoxonte ern.
85. Mo ctn (out) mnoro nomoraer mne (oma nnn na paore).
86. V moero ctna (ouepn) mano oxsannocre no omy.
87. axe ecnn ern ynepent, uro ponrenn ne npant, onn onxnt enart rax, xax ronopxr ponrenn.
88. Btxox ns omy, mo ctn (out) pexo ronopnr, xya ner.
89. Ftnamr cnyuan, xora nyumee naxasanne +ro pement.
90. Mnorne neocrarxn n noneennn ctna (ouepn) npomnn camn coo c nospacrom.
91. Kora nam ctn (out) uro-ro narnopnr, mt epemcx sa nero (nee). Ecnn nce rnxo, onxrt ocrannxem ero (ee) n noxoe.
92. Ecnn t mo ctn ne tn monm ctnom, a x tna t monoxe, x nanepnxxa n nero nnmnnact t.
93. Mne nnrepecnee ronopnrt c manentxnmn ertmn, uem c ontmnmn.
94. B neocrarxax moero ctna (ouepn) nnnonar(a) x cam(a), noromy uro ne ymen(a) ero (ee) nocnnrtnart.
95. Tontxo naroapx namnm orpomntm ycnnnxm ctn (out) ocrancx(nact) xnn(a).
96. Hepexo sannym rem, xro xnner es ere.
97. Ecnn npeocrannrt moemy ctny (ouepn) cnooy, on(a) nemenenno ncnontsyer +ro no npe cee nnn oxpyxammnm.
98. Hepexo tnaer, uro ecnn x ronopm cnoemy ctny (ouepn) ono, ro myx (xena) cnennantno ronopnr naoopor.
99. Myxunnt uame, uem xenmnnt, ymamr rontxo o cee.
100. Xenmnnt uame, uem myxunnt, ymamr rontxo o cee.
101. rpauy na ctna (out) ontme cnn n npemenn, uem na cex.
102. onontno mano snam o enax moero ctna (ouepn).
103. Xenanne moero ctna (ouepn) nx menx saxon.
104. Kora mo ctn tn manentxn, on ouent nmnn cnart co mno.
105. V moero ctna (ouepn) nnoxo xenyox.
106. Ponrenn nyxnt peenxy, nnmt noxa on ne ntpoc. Horom on nce pexe ncnomnnaer o nnx.
107. Pan moero ctna (ouepn) x nomen t (nomna t) na nmym xeprny.
108. Moemy ctny (ouepn) nao yenxrt snaunrentno ontme npemenn, uem x mory.
109. Mo ctn (out) ymeer trt raxnm(o) mnntm(o), uro x emy (e) nce npomam.
110. Mne t xorenoct, urot ctn xennncx nonosxe nocne 30 ner.
111. Pyxn n norn moero ctna (ouepn) uacro tnamr ouent xonontmn.
112. Fontmnncrno ere manentxne +roncrt. Onn concem ne ymamr o soponte n uyncrnax cnonx ponrene.
113. Ecnn ne oranart moemy ctny (ouepn) nce npemx n cnnt, ro nce moxer nnoxo xonunrtcx.
114. Kora nce narononyuno, x mentme nnrepecymct enamn ctna (ouepn).
115. Mne ouent rpyno cxasart cnoemy peenxy: Her.
116. Menx oropuaer, uro mo ctn (out) nce menee nyxaercx no mne.
117. 3oponte moero ctna (ouepn) xyxe, uem soponte ontmnncrna nopocrxon.
118. Mnorne ern ncntrtnamr cnnmxom mano naroapnocrn no ornomennm x ponrenxm.
119. Mo ctn (out) ne moxer oxonrtcx es nocroxnno nomomn.
120. Fontmym uacrt cnoero cnoonoro npemenn ctn (out) npononr nne oma.
121. V moero ctna (ouepn) ouent mano npemenn na pasnneuennx.
122. Kpome moero ctna (ouepn), mne ontme nnxro na cnere ne nyxen.
123. V moero ctna (ouepn) npeptnncrt n ecnoxont con.
124. Hepexo ymam, uro x cnnmxom pano xennncx (ntmna samyx).
125. Bce, uero onncx mo ctn (out) x nacroxmemy momenry (n yuee, paore nnn pyrom), on(a) onncx(nact) rontxo
naroapx moe nocroxnno nomomn.
126. enamn ctna (ouepn) n ocnonnom sannmaercx myx (xena).
127. Konunn ypoxn (nnn npnx c paort), mo ctn (out) sannmaercx rem, uro emy (e) npannrcx.
128. Kora x nnxy nnn npecrannxm ctna c enymxo, y menx noprnrcx nacrpoenne.
129. Mo ctn (out) uacro oneer.
130. Cemtx ne nomoraer, a ocnoxnxer mom xnsnt.
Fnanx nx orneron 3 (*)
1 21 41 61 81 I+ 7
2 22 42 62 82 I 8
3 23 43 63 83 V+ 8
4 24 44 64 84 V 4
5 25 45 65 85 T+ 4
6 26 46 66 86 T 4
7 27 47 67 87 3+ 4
8 28 48 68 88 3 3
9 29 49 69 89 C+ 4
10 30 50 70 90 C 4
11 31 51 71 91 H 5
12 32 52 72 92 PPu 6
13 33 53 73 93 HK 4
14 34 54 74 94 BH 5
u.H.O. ______________________________________________________________________
uamnnnx n nmx ctna (ouepn)___________________________________________________
Cxontxo emy (e) ner___________________________________________________________
Kro sanonnxn (oren, mart, pyro nocnnrarent)_____________________________________
* +ra uacrt nanxa ncntryemtm ne noxastnaercx
Opao1xa pesynt1a1on
Ha nanxe perncrpannn orneron nomepa orneron, ornocxmnxcx x ono mxane, pacnonoxent n ono crpoxe (ncxnmuenne
cocrannxmr 6 mxan, nouepxnyrtx n perncrpannonnom nanxe). 3ro aer nosmoxnocrt tcrporo nocuera annon no xaxo
mxane nyrem cymmnponannx nonoxnrentntx orneron. 3a xaxt nonoxnrentnt orner aercx 1 ann. Cnpana n nanxe
perncrpannn orneron yxasano coxpamennoe nasnanne mxant n narnocrnuecxoe snauenne. Ecnn uncno annon onpeenenno mxane
ocrnraer nnn npentmaer narnocrnuecxoe snauenne, ro y ocneyemoro ponrenx npncyrcrnyer annt rnn orxnonennx n
nocnnrannn.
Ecnn nasnanne mxan nouepxnyrt, ro x pesyntrary neoxonmo npnannrt uncno annon no ononnnrentno mxane, xoropax
naxonrcx n nnxne uacrn nanxa n oosnauena remn xe yxnamn.
Hpn nannunn orxnonenn no necxontxnm mxanam neoxonmo oparnrtcx x coornercrnymme rannne (cm. ran. 12) nx
ycranonnennx rnna nenpannntnoro cemenoro nocnnrannx.
4.5.2. Onpocnnx Pon1enen onennnam1 e1n (PO)
annax meronxa npecrannxer coo mon]nxannm onpocnnxa Ananns cemenoro nocnnrannx (ACB), xoropax tna
ntnonnena H. A. uypmanontm n A. A. Anatnntm (uypmanon H. A., Anatnn A. A., uypmanona H. B., 1999).
Onpocnnx Ponrene onennnamr ern npenasnauen nx nsyuennx npecrannenn peenxa o crnne cemenoro nocnnrannx.
Ha ocnonannn nonyuenntx anntx moxno npenonoxnrt, n uem cocroxr npnunnt nosnnxmnx n nacroxmn momenr n cemte
nponem. Kpome roro, snaxomcrno c pesyntraramn orneron cnonx ere uacro ycnnnnaer mornnannm ponrene x nsmenennxm n
cementx ornomennxx, ntstnaer xenanne nonxrt peenxa.
Onncanne ue1onxn
Onpocnnx coepxnr 120 yrnepxenn, xoropte nosnonxmr nonyunrt nn]opmannm no 18 mxanam. Hasnannx n oosnauennx
mxan n nenxx yocrna conocrannennx c meronxo ACB coxpanent. B anno meronxe orcyrcrnymr ne nocnenne mxant
onpocnnxa ACB.
Hponeypt nponeennx meronxn, opaorxn n nnrepnperannn nonyuenntx pesyntraron ananornunt raxontm n meronxe
Ananns cementx nsanmoornomenn (ACB), onn tnn onncant ntme.
Hnc1pyxnnn: Hpenaraemt onpocnnx coepxnr mnenne ere o nsanmoornomennxx c ponrenxmn. unrare no ouepen
yrnepxennx onpocnnxa. Ecnn Bt cornacnt c nnmn, ro na nanxe orneron sauepxnnre nomep, nm coornercrnymmn. Ecnn Bt ne
cornacnt, ne enare nnxaxnx nomerox.
B onpocnnxe ner "nenpannntntx" nnn "npannntntx" yrnepxenn. Orneuare rax, xax Bt camn ymaere.
Texc1 ue1onxn
1. Mon ponrenn cunramr: nce, uro onn enamr, onn enamr pan menx.
2. V monx ponrene uacro ne xnaraer npemenn nosannmartcx co mno uem-nnyt nnrepecntm: xya-nnyt norn nmecre,
noronopnrt o xaxnx-nnyt nponemax.
3. Mon ponrenn uacro paspemamr mne raxne nemn, xoroptx ne paspemamr mnorne pyrne ponrenn.
4. Mon ponrenn ne nmxr, xora x opamamct x nnm c nonpocamn, ronopxr: oraacx cam.
5. nmem oma ropaso ontme oxsannocre, uem ontmnncrno monx ronapnme.
6. Menx axe mon ponrenn ne moryr sacrannrt uro-nnyt cenart no omy.
7. Mon ponrenn cunramr, uro mne nyume ne saymtnartcx na npannntnocrtm nx nsrnxon.
8. Otuno x nosnpamamct omo rora, xora saxouy.
9. Mon ponrenn ne ocrannxmr esnaxasanntm nn onoro moero nnoxoro nocrynxa, cunramr, uro rontxo rora x crany
uenonexom.
15 35 55 75 95 uV 6
16 36 56 76 96 HPu 7
17 37 57 77 97 HHK 4
18 38 58 78 98 BK 4
19 39 59 79 99 HXK 4
20 40 60 80 100 HMK 4
101 107 113 119 125 I+
102 108 114 120 126 I
103 109 115 121 127 V+
104 110 116 122 128 PPu
105 111 117 123 129 uV
106 112 118 124 130 HPu
10. Ho nosmoxnocrn ponrenn crapamrcx menx ne naxastnart.
11. Kora mon ponrenn n xopomem nacrpoennn, onn nepexo npomamr mne ro, sa uro n pyroe npemx naxasann t.
12. Ponrenn nmxr menx ontme, uem pyr pyra.
13. Mne xaxercx, uro pantme, xora x tn manentxn, ponrenn nmnnn menx ontme, uem ceuac.
14. Kora x noonry ynpxmnmct nnn snmct, ponrenn uacro nonnmamr, uro nocrynnnn no ornomennm xo mne nenpannntno.
15. V monx ponrene onro ne tno ere, n moero noxnnennx ouent xann.
16. Or cnonx ponrene x uacro cntmy, uro nocnnranne ere ouent yromnrentnoe eno.
17. noospenam, uro y menx ecrt xaxne-ro xauecrna, xoropte ntnoxr ponrene ns cex.
18. Mon ponrenn uacro xon]nnxrymr ns-sa pasnnunx no nsrnxax na moe nocnnranne.
19. Mon ponrenn ronopxr, uro x nx nnx camoe rnannoe n xnsnn.
20. Mon ponrenn mano nnrepecymrcx, re x nponaam.
21. Ponrenn crapamrcx noxynart mne raxym oexy, xaxym x cam ntepy, axe ecnn ona oporax.
22. Mon ponrenn cunramr menx nenonxrnnntm, ronopxr: Herue camomy na pasa cenart, uem onn pas oxcnnrt ree.
23. Mne nepexo npnxonnoct (nnn npnxonrcx) npncmarpnnart sa monm mnamnm parom (cecrpo).
24. Mon ponrenn npenounramr uro-ro cenart camn, uem cnxstnartcx co mno.
25. Mon ponrenn ouent snxrcx, xora x nomeuam nx cnaocrn n neocrarxn.
26. cam (es yuacrnx ponrene) pemam, c xem mne pyxnrt.
27. Mon ponrenn cunramr, uro ern onxnt ne rontxo nmnrt nx, no n oxrtcx.
28. Ponrenn menx pyramr ouent pexo.
29. B cnoe crporocrn no ornomennm xo mne y ponrene nosnnxamr ontmne xoneannx. Hnora onn ouent crporn, a
nnora nce paspemamr.
30. Mt c mamo nonnmaem pyr pyra nyume, uem c ornom.
31. Monx ponrene oropuaer, uro x cnnmxom tcrpo cran nspocntm.
32. Ecnn x ynpxmnmct, ro ponrenn enamr rax, xax x xouy.
33. Mon ponrenn cunramr menx cnatm n onesnenntm.
34. Mon ponrenn (nnn onn ns nnx) cunramr, uro, ecnn t y nnx ne tno ere, onn t onnnct ropaso ontmero n
xnsnn.
35. V menx ecrt nexoropte cnaocrn, c xoroptmn ynopno opmrcx mon ponrenn.
36. Hepexo tnaer, xora menx naxastnaer onn ns ponrene, pyro ynpexaer ero n nsnnmne crporocrn n naunnaer
yremart menx.
37. Mon ponrenn uacro ronopxr, uro saort oo mne sannmamr nanontmym uacrt nx npemenn.
38. Mon ponrenn pexo nocemamr ponrentcxne copannx.
39. Mon ponrenn crapamrcx xynnrt mne nce, uro x saxouy, axe ecnn +ro cronr oporo.
40. Or monx ponrene uacro moxno ycntmart, uro onn cnntno ycramr or omennx co mno.
41. Mon ponrenn uacro nopyuamr mne naxnte n rpynte ena.
42. Mon ponrenn cunramr, uro na menx nentsx nonoxnrtcx n ceptesnom ene.
43. Mon ponrenn cunramr, uro rnannoe, uemy ponrenn onxnt nayunrt cnonx ere, +ro cnymartcx.
44. cam pemam, xypnrt mne nnn ner.
45. Mon ponrenn cunramr, uro uem crpoxe onn ornocxrcx xo mne, rem nyume nx menx.
46. Mon ponrenn ouent mxrxne nmn.
47. Ecnn mne uro-ro nyxno or ponrene, ro x crapamct ntpart momenr, xora onn n xopomem nacrpoennn.
48. Mon ponrenn uacro ronopxr, uro xora x ntpacry, ro onn mne yyr ne nyxnt.
49. Mon ponrenn cunramr, uro uem ern crapme, rem rpynee nmert c nnmn eno.
50. uacro moe ynpxmcrno ecrt pesyntrar nenpannntnoro ornomennx ponrene xo mne.
51. Mon ponrenn nocroxnno nepexnnamr sa moe soponte.
52. Mon ponrenn cunramr, uro, ecnn t y nnx ne tno ere, nx soponte tno t ropaso nyume.
53. Mon ponrenn cunramr, uro, necmorpx na nce nx ycnnnx, nexoropte mon neocrarxn ocramrcx es nsmenenn.
54. Mo oren cunraer, uro x ero neonmnnnam.
55. Mon ponrenn cunramr, uro pan menx nm or mnororo n xnsnn npnmnoct orxasartcx.
56. Ftnaer, uro ponrenn ne snamr o monx onenxax n noneennn, noromy uro pexo sarnxtnamr n mo nennnx.
57. Mon ponrenn rparxr na cex snaunrentno ontme ener, uem na menx.
58. Mon ponrenn ne nmxr, xora x uro-ro npomy. Ionopxr, uro nyume snamr, uro mne nao.
59. Mon ponrenn cunramr, uro y menx tno onee rpynoe ercrno, uem y ontmnncrna ere.
60. Otuno x enam oma rontxo ro, uro mne xouercx, a ne ro, uro xorxr ponrenn.
61. Mon ponrenn cunramr, uro x onxen ynaxart nx ontme, uem ncex pyrnx nme.
62. cam pemam, na uro mne rparnrt cnon entrn.
63. Mon ponrenn crpoxe ornocxrcx xo mne, uem pyrne ponrenn x cnonm erxm.
64. Mon ponrenn cunramr, uro or naxasann mano npoxy.
65. unent name cemtn neonnaxono crporn co mno. Onn anymr, pyrne, naoopor, ouent crporn.
66. Mon ponrenn uacro ronopxr, uro nm t xorenoct, urot x ne nmnn nnxoro, xpome nnx.
67. Mon ponrenn uacro ronopxr, uro, xora x tn manentxn, npannncx nm ontme, uem renept.
68. uacro x nonnmam, uro ponrenn sarpynxmrcx n ntope pemenn, xax nocrynnrt co mno.
69. Mon ponrenn mnoroe nosnonxmr mne ns-sa moero cnaoro sopontx.
70. uacro cntmy or ponrene, uro nocnnranne ere rxxent n nenaroapnt rpy, uro onn oramr mne nce, a
nsamen ne nonyuamr nnuero.
71. Mon ponrenn cunramr, uro x ne nonnmam optx cnon n enncrnennoe, uro na menx ecrnyer, +ro crporne
nocroxnnte naxasannx.
72. Mox mart cunraer, uro oren nacrpannaer menx npornn nee.
73. Mon ponrenn ronopxr, uro nce npemx ymamr rontxo oo mne, monx enax, soponte n r. .
74. Mon ponrenn pexo sarnxtnamr n mo nennnx.
75. ncera ymem onrtcx or ponrene roro, uero mne xouercx.
76. Mon ponrenn ronopxr, uro nm ontme npannrcx, xora x ney cex rnxo n cnoxono.
77. crapamct no ncem nomout ponrenxm.
78. Mon ponrenn cunramr, uro ecnn axe x ynepen, uro onn ne npant, ro onxen enart rax, xax ronopxr onn.
79. V menx mano oxsannocre no omy.
80. Btxox ns oma, x pexo ronopm ponrenxm, xya ny.
81. Mon ponrenn cunramr, uro tnamr cnyuan, xora nyumee naxasanne +ro pement.
82. Mon ponrenn ronopxr, uro mnorne neocrarxn npoyr camn coo c nospacrom.
83. Mon ponrenn epyrcx sa menx nnmt rora, xora x uro-ro narnopm. Ecnn nce rnxo, onn ocrannxmr menx n noxoe.
84. uacro cntmy or marepn (orna), uro ecnn t x ne tn nx peenxom, a ona (on) tna (tn) t nomonoxe, ro nanepnxxa n
menx nnmnnact t.
85. Mon ponrenn ronopxr, uro, xora x tn manentxnm, co mno tno nnrepecnee ronopnrt, uem ceuac.
86. Mon ponrenn cunramr, uro n monx neocrarxax nnnonart onn camn, noromy uro neymeno menx nocnnrtnann.
87. Mon ponrenn ronopxr, uro mox xnsnt n soponte cronnn nm orpomntx ycnnn.
88. Mon ponrenn cunramr, uro, ecnn t y nnx ne tno ere, onn xnnn t nyume.
89. Mon ponrenn cunramr, uro ecnn onn npeocranxr mne cnooy, ro x nemenenno ncnontsym +ro no npe cee n
oxpyxammnm.
90. Hepexo tnaer, uro ecnn mart ronopnr mne ono, ro oren ronopnr pyroe, n naoopor.
91. Mon ponrenn ronopxr, uro rparxr na menx ontme cnn n npemenn, uem na cex.
92. Mon ponrenn mano snamr o monx enax.
93. Mon xenannx saxon nx monx ponrene.
94. Kora x tn manentxn, ro ouent nmnn cnart c ponrenxmn (nnn c onnm ns nnx).
95. Mon ponrenn cunramr, uro y menx nnoxo xenyox.
96. Mon ponrenn ronopxr, uro onn nyxnt mne, nnmt noxa x ne ntpoc, a norom x nce pexe yy ncnomnnart o nnx.
97. Hnora mne xaxercx, uro pan menx ponrenn nomnn t na nmym xeprny.
98. Mon ponrenn cunramr, uro mne nyxno yenxrt snaunrentno ontme npemenn, uem onn moryr.
99. Kora x nacxon c ponrenxmn, onn mne nce npomamr.
100. Mon ponrenn xorenn t, urot x osanencx cemte xax moxno nosxe nocne 30 ner.
101. Monx ponrene ecnoxonr, uro mon pyxn n norn uacro tnamr ouent xonontmn.
102. Mon ponrenn ronopxr, uro x manentxn +roncr n concem ne ymam o nx soponte n uyncrnax n r. .
103. Mon ponrenn cunramr, uro, ecnn t onn ne oranann mne nce npemx n cnnt, x t nnoxo xonunn.
104. Kora y menx nce narononyuno, ponrenn mentme nnrepecymrcx monmn enamn.
105. Monm ponrenxm rpyno cxasart mne ner.
106. Mon ponrenn oropuent, uro x nce mentme n nnx nyxamct.
107. Mon ponrenn cunramr, uro moe soponte xyxe, uem y ontmnncrna monx cnepcrnnxon.
108. Mon ponrenn cunramr, uro x ncntrtnam no ornomennm x nnm cnnmxom mano naroapnocrn.
109. Mon ponrenn cunramr, uro x ne mory oxonrtcx es nx nocroxnno nomomn.
110. Fontmym uacrt cnoero cnoonoro npemenn x nponoxy nne oma.
111. Otuno y menx ouent mnoro npemenn nx pasnneuenn.
112. uacro cntmy or ponrene, uro, xpome menx, nm ontme nnxro na cnere ne nyxen.
113. Monx ponrene nonnyer mo ecnoxont n npeptnncrt con.
114. Hepexo x cntmy or ponrene coxanenne, uro onn cnnmxom pano noxennnnct.
115. Mon ponrenn cunramr, uro ncero, uero x onncx x nacroxmemy momenry (n yuee, paore nnn pyrom), x onncx
rontxo naroapx nx nocroxnno nomomn.
116. Monmn enamn n cemte n ocnonnom sannmaercx xro-ro onn ns ponrene.
117. Konunn ypoxn, x otuno sannmamct rem, uro mne npannrcx.
118. Kora x ny na cnnanne, y monx ponrene noprnrcx nacrpoenne.
119. Mon ponrenn oecnoxoent rem, uro x uacro onem.
120. Mon ponrenn ne nomoramr, a ocnoxnxmr mom xnsnt.
Fnanx orneron x onpocnnxy PO
1 19 37 55 73 I+ 6
2 20 38 56 74 I- 7
3 21 39 57 75 V+ 5
4 22 40 58 76 V- 4
5 23 41 59 77 T+ 4
6 24 42 60 78 T- 4
7 25 43 61 79 3+ 4
8 26 44 62 80 3- 3
9 27 45 63 81 C+ 4
10 28 46 64 82 C- 4
11 29 47 65 83 H 5
12 30 48 66 84 PPu 7
13 31 49 67 85 HK 4
14 32 50 68 86 BH 3
15 33 51 69 87 uV 7
16 34 52 70 88 HPu 7
17 35 53 71 89 HHK 4
18 36 54 72 90 BK 4
O cee coomnre:
uamnnnx, nmx ________________________________________________________
Bospacr _____________________________________________________________
Ie yunrect __________________________________________________________
Kon-no n nospacr parten n cecrep ______________________________________
4.5.3. Onpocnnx Hsuepenne pon1entcxnx yc1anonox n peaxnnn (PARI)
Anropamn onpocnnxa PARI (parental attitude research instrument) xnnxmrcx E. Be]ep n K . Fenn. Hepnnunax anpoannx
meronxn na pyccxoxstuno ntopxe tna nponeena xannarom ncnxonornuecxnx nayx T. B. Hemeper n 1980 roy. B
antnemem paora no anpoannn n aanrannn meronxn x ycnonnxm pyccxoxstuno xyntrypt nenact T. B. Apxnpeeno
(Apxnpeena T. B., 2002).
Onpocnnx Hsmepenne ponrentcxnx ycranonox n peaxnn npenasnauen nx nsyuennx ornomennx ponrene (npexe
ncero, marepe) x erxm noome, a raxxe x pasnnuntm croponam cemeno xnsnn (cemeno ponn). Meronxa nosnonxer onennrt
cnenn]nxy nnyrpncementx ornomenn, ocoennocrn oprannsannn cemeno xnsnn.
Onncanne ue1onxn
Onpocnnx Hsmepenne ponrentcxnx ycranonox n peaxnn cocronr ns 115 cyxenn, xacammnxcx cemeno xnsnn n
nocnnrannx ere. B meronxy sanoxent 23 mxant (npnsnaxa), xacammnecx pasnnuntx cropon ornomennx ponrene x peenxy n
xnsnn n cemte. Kaxax mxana nxnmuaer n cex 5 yrnepxenn, xoropte pacnonoxent n onpeenenno nocneonarentnocrn:
cyxennx, npnnanexamne ono n ro xe mxane, nonropxmrcx uepes xaxte 23 nynxra. Hanpnmep, mxana N1
Bepannsannx (npeocrannenne peenxy nosmoxnocrn ntcxasartcx) nxnmuaer n cex yrnepxennx sa cneymmnmn nomepamn: 1,
24, 47, 70, 93 n r. . (cm. nanx). Orneuammn onxen ntpasnrt cnoe ornomenne x nnm n nne nonnoro nnn uacrnunoro cornacnx
nnn necornacnx.
mxanm (npnsnaxn) onpocnnxa
1. Bepannsannx (npeocrannenne peenxy nosmoxnocrn ntcxasartcx).
2. upesmepnax saora (oeperanne peenxa or rpynocre).
3. 3anncnmocrt or cemtn (orpannuenne marepn pontm xosxxn oma).
4. Hoannenne nonn peenxa.
5. Xeprnennocrt ponrene.
6. Onacenne onert (crpax npnunnnrt peenxy npe).
7. Cynpyxecxne xon]nnxrt.
8. Crporocrt ponrene.
9. Paspaxnrentnocrt ponrene
10. Hcxnmuenne nnecementx nnnxnn (sanncnmocrt peenxa or marepn).
11. Cnepxanropnrer ponrene (noompenne sanncnmocrn peenxa or ponrene).
12. Hoannenne arpeccnnnocrn peenxa.
13. Heyonnernopennocrt pontm xosxxn (myuennuecrno ponrene).
14. Haprnepcxne ornomennx (panencrno ponrene n peenxa).
15. Hoompenne axrnnnocrn peenxa.
16. Vxnonenne or xon]nnxra (nseranne omennx c peenxom).
17. Fesyuacrnocrt myxa (nennnmarentnocrt myxa x xene).
18. Hoannenne cexcyantnocrn peenxa.
19. omnnnponanne marepn.
20. Hanxsunnocrt ponrene, nmemarentcrno n mnp peenxa.
21. Tonapnmecxne ornomennx mexy ponrenxmn n ertmn.
22. Crpemnenne ycxopnrt pasnnrne peenxa.
23. Hecamocroxrentnocrt marepn (neoxonmocrt nocroponne nomomn n nocnnrannn peenxa).
Taxnm opasom, 8 mxan-npnsnaxon onnctnamr ornomenne x cemeno ponn, 115 xacamrcx ercxo-ponrentcxnx
ornomenn, nopasenxxct na 3 rpynnt:
(1) onrnmantnt +monnonantnt xonraxr, (2) nsnnmnxx +monnonantnax ncrannnx c peenxom, (3) nsnnmnxx xonnenrpannx
na peenxe.
1. O1nomenne x ceuennon ponn onnctnaercx c nomomtm 8 npnsnaxon (nx nomepa n onpocnom nncre 3, 5, 7, 11, 13,17, 19, 23):
sanncnmocrt or cemtn (orpannuenne marepn pontm xosxxn oma); xeprnennocrt ponrene; cynpyxecxne xon]nnxrt;
cnepxanropnrer ponrene (noompenne sanncnmocrn peenxa or ponrene); neyonnernopennocrt pontm xosxxn
(myuennuecrno ponrene); esyuacrnocrt myxa (nennnmarentnocrt myxa x xene); omnnnponanne marepn;
necamocroxrentnocrt marepn (neoxonmocrt nocroponne nomomn n nocnnrannn peenxa).
91 97 103 109 115 I+
92 98 104 110 116 I-
93 99 105 111 117 V+
94 100 106 112 118 PPu
95 101 107 113 119 uV
96 102 108 114 120 HPu
2. O1nomenne pon1enen x peenxy:
. onrnmantnt +monnonantnt xonraxr onpeenxercx n coornercrnnn c ntpaxennocrtm 4 npnsnaxon (nx nomepa no onpocnomy
nncry 1, 14,15, 21): nepannsannx (npeocrannenne peenxy nosmoxnocrn ntcxasartcx); naprnepcxne ornomennx (panencrno
ponrene n peenxa); noompenne axrnnnocrn peenxa; ronapnmecxne ornomennx mexy ponrenxmn n ertmn;
nsnnmnxx +monnonantnax ncrannnx c peenxom nxnmuaer n cex 3 npnsnaxa (nx nomepa no onpocnomy nncry 8, 9, 16):
crporocrt ponrene; paspaxnrentnocrt ponrene; yxnonenne or xon]nnxra (nseranne omennx c peenxom);
nsnnmnxx xonnenrpannx na peenxe onnctnaercx 8 npnsnaxamn (nx nomepa no onpocnomy nncry 2, 4, 6, 10, 12, 18, 20,
22): upesmepnax saora (oeperanne peenxa or rpynocre); noannenne nonn peenxa; onacenne onert (crpax npnunnnrt
peenxy npe); ncxnmuenne nnecementx nnnxnn (sanncnmocrt peenxa or marepn); noannenne arpeccnnnocrn peenxa;
noannenne cexcyantnocrn peenxa; nanxsunnocrt ponrene, nmemarentcrno n mnp peenxa; crpemnenne ycxopnrt pasnnrne
peenxa.
nx onenxn yrnepxenn onpocnnxa ponrenxm npeocrannxercx cnennantnt nanx. Fnanx nx orneron cocrannen raxnm
opasom, urot nynxrt xaxo mxant onpocnnxa naxonnnct na ono crpoxe, nanpnmep: crpoxa nanxa nxnmuaer nomepa 1, 24,
47, 70, 93, xoropte xnnxmrcx nynxramn nepno mxant onpocnnxa Bepannsannx (npeocrannenne peenxy nosmoxnocrn
ntcxasartcx).
Hnc1pyxnnn: Hpournre yrnepxennx, annte nnxe, n onennre xaxoe ns nnx cneymmnm opasom:
A ecnn c anntm nonoxennem nt cornacnt nonnocrtm;
a ecnn c anntm nonoxennem nt cxopee cornacnt, uem ne cornacnt;
ecnn c anntm nonoxennem nt cxopee ne cornacnt, uem cornacnt;
F ecnn c anntm nonoxennem nt nonnocrtm ne cornacnt.
3ect ner npannntntx nnn nenpannntntx orneron. Bt orneuaere cornacno cnoemy mnennm. Ouent naxno, urot Bt
ornernnn na nce nonpoct. Mnorne yrnepxennx yyr xasartcx noxoxnmn, no nce onn neoxonmt, urot ynonnrt cnate
pasnnunx no nsrnxax na nocnnranne ere.
He oymtnare orner onro, orneuare tcrpo, craparect art nepnt orner, xoropt npner Bam n ronony.
Texc1 onpocnnxa
1. Ecnn ern cunramr cnon nsrnxt npannntntmn, onn moryr ne cornamartcx co nsrnxamn ponrene.
2. Xopomax mart onxna oeperart cnonx ere axe or manentxnx rpynocre n on.
3. nx xopome marepn om n cemtx camoe naxnoe n xnsnn.
4. Hexoropte ern nacrontxo nnoxn, uro pan nx xe nara nyxno nayunrt nx oxrtcx nspocntx.
5. ern onxnt oranart cee oruer n rom, uro ponrenn enamr nx nnx ouent mnoro.
6. Manentxoro peenxa ncera cneyer xpenxo epxart no npemx mtrtx, urot on ne ynan.
7. Hmn, xoropte ymamr, uro n xopome cemte ne moxer trt neopasymenn, ne snamr xnsnn.
8. Peenox, xora nonspocneer, yer naroapnrt ponrene sa crporoe nocnnranne.
9. Hpetnanne c peenxom nent ent moxer onecrn o nepnnoro ncromennx.
10. Hyume, ecnn peenox ne saymtnaercx na rem, npannntnt nn nsrnxt ero ponrene.
11. Ponrenn onxnt nocnnrtnart n erxx nonnoe onepne x cee.
12. Peenxa cneyer yunrt nserart pax, nesanncnmo or ocroxrentcrn.
13. Camoe nnoxoe nx marepn, sannmammecx xosxcrnom, uyncrno, uro e nenerxo ocnoonrtcx or cnonx oxsannocre.
14. Ponrenxm nerue npncnoconrtcx x erxm, uem naoopor.
15. Peenox onxen nayunrtcx n xnsnn mnornm nyxntm nemam, n no+romy emy nentsx paspemart repxrt nennoe npemx.
16. Ecnn onn pas cornacnrtcx c rem, uro peenox cxennuan, on yer +ro enart nocroxnno.
17. Ecnn t ornt ne memann n nocnnrannn ere, marepn t nyume cnpannxnnct c ertmn.
18. B npncyrcrnnn peenxa ne nao pasronapnnart o nonpocax nona.
19. Ecnn t mart ne pyxononna omom, myxem n ertmn, nce nponcxonno t menee oprannsonanno.
20. Mart onxna enart nce, urot snart, o uem ymamr ern.
21. Ecnn t ponrenn ontme nnrepeconannct enamn cnonx ere, ern tnn t nyume n cuacrnnnee.
22. Fontmnncrno ere onxnt camocroxrentno cnpannxrtcx c ]nsnonornuecxnmn nyxamn yxe c 15 mecxnen.
23. Camoe rpynoe nx monoo marepn ocranartcx ono n nepnte rot nocnnrannx peenxa.
24. Hao cnococrnonart romy, urot ern ntcxastnann cnoe mnenne o xnsnn n cemte, axe ecnn onn cunramr, uro xnsnt n
cemte nenpannntnax.
25. Mart onxna enart nce, urot yepeut cnoero peenxa or pasouaponann, xoropte necer xnsnt.
26. Xenmnnt, xoropte neyr essaornym xnsnt, ne ouent xopomne marepn.
27. Hao oxsarentno ncxopenxrt y ere npoxnnennx poxammecx exnnocrn.
28. Mart onxna xeprnonart cnonm cuacrtem pan cuacrtx peenxa.
29. Bce monote marepn oxrcx cnoe neontrnocrn n opamennn c peenxom.
30. Cynpyrn onxnt npemx or npemenn pyrartcx, urot oxasart cnon npana.
31. Crporax ncnnnnnna no ornomennm x peenxy pasnnnaer n nem cnntnt xapaxrep.
32. Marepn uacro nacrontxo tnamr samyuent npncyrcrnnem cnonx ere, uro nm xaxercx, yro onn ne moryr c nnmn trt
nn mnnyrt ontme.
33. Ponrenn ne onxnt npecranart nepe ertmn n nnoxom cnere.
34. Peenox onxen ynaxart cnonx ponrene ontme pyrnx.
35. Peenox onxen ncera opamartcx sa nomomtm x ponrenxm nnn yunrenxm, nmecro roro urot paspemart cnon
neopasymennx n paxe.
36. Hocroxnnoe npetnanne c ertmn yexaer mart n rom, uro ee nocnnrarentnte nosmoxnocrn mentme ymenn n
cnoconocre (morna t, no...).
37. Ponrenn cnonmn nocrynxamn onxnt sanoenart pacnonoxenne ere.
38. ern, xoropte ne npoymr cnonx cnn n ocrnxennn ycnexon, onxnt snart, uro norom n xnsnn moryr ncrpernrtcx c
neyauamn.
39. Ponrenn, xoropte pasronapnnamr c peenxom o ero nponemax, onxnt snart, uro nyume peenxa ocrannrt n noxoe n ne
nnnxart n ero ena.
40. Myxtx, ecnn ne xorxr trt +roncramn, onxnt npnnnmart yuacrne n cemeno xnsnn.
41. Hentsx onycxart, urot enouxn n mantunxn nnenn pyr pyra rontmn.
42. Ecnn xena ocrarouno nororonnena x camocroxrentnomy pemennm nponem, ro +ro nyume n nx ere, n nx myxa.
43. V peenxa ne onxno trt ran or cnonx ponrene.
44. Ecnn y nac npnnxro, uro ern paccxastnamr nam anexort, a nt nm, ro mnorne nonpoct moxno pemnrt cnoxono n es
xon]nnxron.
45. Ecnn pano nayunrt peenxa xonrt, +ro narornopno nnnxer na ero pasnnrne.
46. Hexopomo, xora mart ona npeoonenaer nce rpynocrn, cnxsannte c yxoom sa peenxom n ero nocnnrannem.
47. V peenxa onxnt trt cnon nsrnxt n nosmoxnocrt nx cnoono ntcxastnart.
48. Hao epeut peenxa or rxxeno paort.
49. Xenmnna onxna ntnpart mexy omamnnm xosxcrnom n pasnneuennxmn.
50. Vmnt oren onxen nayunrt peenxa ynaxart nauantcrno.
51. Ouent mano xenmnn nonyuaer naroapnocrt ere sa rpy, sarpauennt na nx nocnnranne.
52. Ecnn peenox nonan n ey, n nmom cnyuae mart ncera uyncrnyer cex
nnnonaro.
53. V monotx cynpyron, necmorpx na cnny uyncrn, ncera ecrt pasnornacnx, xoropte ntstnamr paspaxenne.
54. ern, xoroptm nnymnnn ynaxenne x nopmam noneennx, cranonxrcx xopomnmn, ycrounntmn n ynaxaemtmn nmtmn.
55. Pexo tnaer, urot mart, xoropax nent ent sannmaercx c peenxom, cymena trt nacxono n cnoxono.
56. ern ne onxnt nne oma yunrtcx romy, uro npornnopeunr nsrnxam nx ponrene.
57. ern onxnt snart, uro ner nme onee myptx, uem nx ponrenn
58. Her onpanannx peenxy, xoropt ter pyroro peenxa.
59. Monote marepn crpaamr no nonoy cnoero saxnmuennx oma ontme, uem no xaxo-nnyt pyro npnunne.
60. 3acrannxrt ere orxastnartcx n npncnocannnartcx nnoxo mero nocnnrannx.
61. Ponrenn onxnt nayunrt ere naxonrt cee sanxrne n ne repxrt cnoonoro npemenn.
62. ern myuamr cnonx ponrene menxnmn nponemamn, ecnn c camoro nauana x +romy npnntxnyr.
63. Kora mart nnoxo ntnonnxer cnon oxsannocrn no ornomennm x erxm, +ro, noxany, snaunr, uro oren ne ntnonnxer
cnonx oxsannocre no coepxannm cemtn.
64. ercxne nrpt c cexcyantntm coepxannem moryr npnnecrn ere x cexcyantntm npecrynnennxm.
65. Hnannponart onxna rontxo mart, rax xax rontxo ona snaer, xax nonoxeno necrn xosxcrno. , 66. Bnnmarentnax mart
onxna snart, o uem ymaer ee peenox.
67. Ponrenn, xoropte ntcnymnnamr c oopennem orxponennte ntcxastnannx ere o nx nepexnnannxx na cnnannxx,
ronapnmecxnx ncrpeuax, rannax n r. n., nomoramr nm n onee tcrpom connantnom pasnnrnn.
68. uem tcrpee cnaeer cnxst ere c cemte, rem tcrpee ern nayuarcx paspemart cnon nponemt.
69. Vmnax mart enaer nce nosmoxnoe, urot peenox o n nocne poxennx naxonncx n xopomnx ycnonnxx.
70. ern onxnt npnnnmart yuacrne n pemennn naxntx cementx nonpocon.
71. Ponrenn onxnt snart, xax nyxno nocrynart, urot nx ern ne nonann n rpynte cnryannn.
72. Cnnmxom mnoro xenmnn satnaer o rom, uro nx nanexamnm mecrom xnnxercx om.
73. ern nyxamrcx n marepnncxo saore, xoropo nm nnora ne xnaraer.
74. ern onxnt trt onee saornnnt n naroapnt cnoe marepn sa rpy, nnoxennt n nnx.
75. Fontmnncrno marepe onacamrcx myunrt peenxa, anax emy menxne nopyuennx.
76. B cemeno xnsnn cymecrnyer mnoro nonpocon, xoropte nentsx pemnrt nyrem cnoxonoro ocyxennx.
77. Fontmnncrno ere onxnt nocnnrtnartcx onee crporo, uem +ro nponcxonr na camom ene.
78. Bocnnranne ere +ro rxxenax nepnnax paora.
79. ern ne onxnt comnenartcx n cnocoe mtmnennx nx ponrene.
80. Fontme ncex pyrnx ern onxnt ynaxart ponrene.
81. He nao cnococrnonart romy, urot ern sannmannct oxcom n opto, rax xax +ro moxer npnnecrn x ceptesntm
napymennxm rena n pyrnm nponemam.
82. Ono ns nnoxnx xnnenn saxnmuaercx n rom, uro y marepn, xax npannno, ner cnoonoro npemenn nx nmnmtx sanxrn.
83. Ponrenn onxnt cunrart ere pannonpanntmn no ornomennm x cee no ncex nonpocax xnsnn.
84. Kora peenox enaer ro, uro oxsan, on naxonrcx na npannntnom nyrn n yer cuacrnnn.
85. Hao ocrannrt peenxa, xoropomy rpycrno, n noxoe n ne sannmartcx nm.
86. Camoe ontmoe xenanne nmo marepn trt nonxro myxem.
87. Onnm ns camtx cnoxntx momenron n nocnnrannn ere xnnxmrcx cexcyantnte nponemt.
88. Ecnn mart pyxononr omom n saornrcx oo ncem, ncx cemtx uyncrnyer cex xopomo.
89. Tax xax peenox uacrt marepn, ona nmeer npano snart nce o ero xnsnn.
90. ern, xoroptm paspemaercx myrnrt n cmexrtcx nmecre c ponrenxmn, nerue npnnnmamr nx conert.
91. Ponrenn onxnt npnnoxnrt nce ycnnnx, urot xax moxno pantme nayunrt peenxa cnpannxrtcx c ]nsnonornuecxnmn
nyxamn.
92. Fontmnncrno xenmnn nyxamrcx n ontmem xonnuecrne npemenn nx ortxa nocne poxennx peenxa, uem nm aercx
na camom ene.
93. V peenxa onxna trt ynepennocrt n rom, uro ero ne naxaxyr, ecnn on onepnr ponrenxm cnon nponemt.
94. Peenxa ne nyxno npnyuart x rxxeno paore oma, urot on ne norepxn oxory x nmo paore.
95. nx xopome marepn ocrarouno omennx c cocrnenno cemte.
96. Hopo ponrenn ntnyxent nocrynart npornn nonn peenxa.
97. Marepn xeprnymr ncem pan nara cocrnenntx ere.
98. Camax rnannax saora marepn narononyune n esonacnocrt peenxa.
99. Ecrecrnenno, uro noe nme c npornnononoxntmn nsrnxamn n cynpyxecrne ccopxrcx.
100. Bocnnranne ere n crporo ncnnnnnne enaer nx onee cuacrnnntmn.
101. Ecrecrnenno, uro mart cxonr c yma, ecnn y nee ern +roncrt n ouent rpeonarentnte.
102. Peenox nnxora ne onxen cnymart xpnrnuecxne sameuannx o cnonx ponrenxx.
103. Hepnax oxsannocrt ere onepne no ornomennm x ponrenxm.
104. Ponrenn, xax npannno, npenounramr cnoxontx ere pauynam.
105. Monoax mart uyncrnyer cex necuacrno, noromy uro snaer, uro mnorne nemn, xoropte e xorenoct t nmert, nx nee
neocrynnt.
106. Her nnxaxnx ocnonann, urot y ponrene tno ontme npan n npnnnnern, uem y ere.
107. uem pantme peenox nomer, uro ner cmtcna repxrt npemx, rem nyume nx nero.
108. ern enamr nce nosmoxnoe, urot sannrepeconart ponrene cnonmn nponemamn.
109. Hemnorne myxunnt nonnmamr, uro marepn nx peenxa roxe nyxna paocrt n xnsnn.
110. C peenxom uro-ro ne n nopxxe, ecnn on mnoro paccnpamnnaer o cexcyantntx nonpocax.
111. Btxox samyx, xenmnna onxna oranart cee oruer n rom, uro yer ntnyxena pyxononrt cementmn enamn.
112. Oxsannocrtm marepn xnnxercx snanne rantx mtcne peenxa.
113. Ecnn nxnmuart peenxa n omamnne paort, on cranonnrcx onee cnxsan c ponrenxmn n nerue onepxer nm cnon
nponemt.
114. Hao xax moxno pantme npexparnrt xopmnrt peenxa rpytm n ns yrtnouxn (npnyunrt peenxa camocroxrentno
nnrartcx).
115. Hentsx rpeonart or marepn cnnmxom ontmoro uyncrna ornercrnennocrn no ornomennm x erxm.
Bnanx
u.H.O. _
Bospacr.
,Opasonanne
Crax cemeno xnsnn ____
Konnuecrno n nospacr ere
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Hocne roro xax ponrenn ornerxr na nonpoct recra, cneyer nocunrart omee xonnuecrno annon no xaxo mxane
(npnsnaxy). Ornert ncntryemtx onennnamrcx cneymmnm opasom:
orner A 4 anna;
orner a 3 anna;
orner 2 anna;
orner F 1 ann.
Honyuennax cymma onpeenxer ntpaxennocrt npnsnaxa. Maxcnmantnoe snauenne no xaxomy ns npnsnaxon cocrannxer 20
annon, mnnnmantnoe 5.
Cneymmnm marom xnnxercx onenxa ntpaxennocrn npnsnaxon ponrentcxoro nocnnrannx. nx +roro neoxonmo cpannnrt
nonyuennt ann no xaxo mxane c recrontmn nopmamn, npecrannenntmn n rannnax 13 n 14. Tecronte nopmt npnneent n
crenontx onenxax. Ecnn ctpo ann no anno mxane nonaaer n 1, 2 nnn 3 crent, ro +ro ronopnr o nnsxo ntpaxennocrn
npnsnaxa, ecnn n 4, 5, 6, 7 +ro cnnerentcrnyer o ymepenno ntpaxennocrn annoro npnsnaxa n nponecce nocnnrannx. Fann,
xoropt nonaaer n 8, 9nnn 10crent, orpaxaer ntcoxym ntpaxennocrt npnsnaxa.
N Bapnanrt N Bapnanrt N Bapnanrt N Bapnanrt N Bapnanrt
1 A a F 24 A a F 47 A a F 70 A a F 93 A a F
2 A a F 25 A a F 48 A a F 71 A a F 94 A a F
3 A a F 26 A a F 49 A a F 72 A a F 95 A a F
4 A a F 27 A a F 50 A a F 73 A a F 96 A a F
5 A a F 28 A a F 51 A a F 74 A a F 97 A a F
6 A a F 29 A a F 52 A a F 75 A a F 98 A a F
7 A a F 30 A a F 53 A a F 76 A a F 99 A a F
8 A a F 31 A a F 54 A a F 77 A a F 100 A a F
9 A a F 32 A a F 55 A a F 78 A a F 101 A a F
10 A a F 33 A a F 56 A a F 79 A a F 102 A a F
11 A a F 34 A a F 57 A a F 80 A a F 103 A a F
12 A a F 35 A a F 58 A a F 81 A a F 104 A a F
13 A a F 36 A a F 59 A a F 82 A a F 105 A a F
14 A a F 37 A a F 60 A a F 83 A a F 106 A a F
15 A a F 38 A a F 61 A a F 84 A a F 107 A a F
16 A a F 39 A a F 62 A a F 85 A a F 108 A a F
17 A a F 40 A a F 63 A a F 86 A a F 109 A a F
18 A a F 41 A a F 64 A a F 87 A a F 110 A a F
19 A a F 42 A a F 65 A a F 88 A a F 111 A a F
20 A a F 43 A a F 66 A a F 89 A a F 112 A a F
21 A a F 44 A a F 67 A a F 90 A a F 113 A a F
22 A a F 45 A a F 68 A a F 91 A a F 114 A a F
23 A a F 46 A a F 69 A a F 92 A a F 115 A a F
Ha ocnonannn nonyuenntx onenox onpeenxercx npeonaammn rnn ponrentcxoro nocnnrannx (ApxnpeenaT. B., 2002).
Tax, moxno ronopnrt o ntpaxennocrn raxoro rnna ponrentcxoro nocnnrannx, xax euneponera, ecnn ponrenn nonyuamr
npenmymecrnenno ntcoxne annt no cneymmnm mxanam:
2. upesmepnax saora (oeperanne peenxa or rpynocre).
10. Hcxnmuenne nnecementx nnnxnn (sanncnmocrt peenxa or marepn).
12. Hoannenne arpeccnnnocrn peenxa. 18. Hoannenne cexcyantnocrn peenxa.
20. Hanxsunnocrt ponrene, nmemarentcrno n mnp peenxa.
Ponrenn n ontme mepe cxnonnt x oe+orpamu:ecro+v eocnumauum cnonx ere, ecnn nanpamr npenmymecrnenno
ntcoxne nnn cpenne annt no cneymmnm mxanam:
1. Bepannsannx (npeocrannenne peenxy nosmoxnocrn ntcxasartcx).
14. Haprnepcxne ornomennx (panencrno ponrene n peenxa).
15. Hoompenne axrnnnocrn peenxa.
21. Tonapnmecxne ornomennx mexy ponrenxmn n ertmn.
Cxnonnocrt ponrene x aemopumapuocmu n nocnnrannn moxer trt orpaxena n npenmymecrnenno ntcoxnx annax no
mxanam: 4. Hoannenne nonn peenxa.
7. Cynpyxecxne xon]nnxrt.
8. Crporocrt ponrene.
9. Paspaxnrentnocrt ponrene
13. Heyonnernopennocrt pontm xosxxn (myuennuecrno ponrene).
Fontmo nnrepec npecrannxer raxxe nox mxan, nanpannenntx na ntxnnenne ornomenn ponrene x cemeno ponn. Ero
moxno pasennrt na rpynnt, xapaxrepnsymmne orentnte acnexrt ornomenn:
xosxcrnenno-tronte, oprannsannx tra cemtn (mxant 3, 13, 19, 23);
cynpyxecxne, cnxsannte c mopantno, +monnonantno noepxxo, oprannsanne ocyra, cosannem cpet nx pasnnrnx
nnunocrn, cocrnenno n naprnepa (mxana 7, 17);
ornomennx, oecneunnammne nocnnranne ere, nearornuecxne (n meronxe mxant 5, 11).
Btcoxne onenxn no mxane 3 cnnerentcrnymr o npnopnrere cemtn n cemenoro opasa xnsnn. Oparnoe moxno cxasart o
mxane 13: nx nnn, nmemmnx ntcoxne onenxn no +ro mxane, xapaxrepna sanncnmocrt or cemtn, nnsxax cornaconannocrt n
pacnpeenennn pone n oxsannocre. O nnsxom yponne nn-rerpnponannocrn cemtn cnnerentcrnymr ntcoxne onenxn no mxanam
17,19, 23.
Hecmorpx na ro, uro ercxo-ponrentcxne ornomennx xnnxmrcx ocnonntm npemerom anannsa n anno meronxe, ananns
pesyntraron no mxanam noxa Ornomenne x cemeno ponn cnococrnyer onee rounomy nonnmannm ncnxonorom cnenn]nxn
cementx ornomenn.
Tannna 13 Tecronte nopmt onpocnnxa PARI (marepn)
Btopxa 169 uenonex
Tannna Tecronte nopmt onpocnnxa PARI (ornt)
C1+nonme onenxn
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 5-12 13 14 15-16 17 18 19 20 20 20
2 5 6-7 8 9-10 11-12 13-14 15-16 17-18 19 20
3 5-8 9 10 11-12 13-14 15-16 17-18 19 20 20
4 5-10 11 12 13 14 15-16 17 18-19 20 20
5 5-9 10-11 12 13-14 15 16-17 18 19 20 20
6 5-10 11 12-13 14 15-16 17 18 19 20 20
7 5-9 10-11 12 13-14 15 16-17 18 19 20 20
8 5-6 7 8-9 10-11 12-13 14-15 16-17 18-19 20 20
9 5-7 8 9 10 11-12 13-14 15 16 17-19 20
10 5-10 11 12 13-14 15 16-17 18 19 20 20
11 5-8 9 10 11-12 13 14-15 16-17 18 19 20
12 5-7 8-9 10-11 12-13 14 15-16 17-18 19 20 20
13 5-6 7 8-9 10 11 12-13 14-15 16 17-18 19-20
14 5-10 11 12 13-14 14 16 17 18 19 20
1I 5-11 12-13 14-15 16 17 18 19 20 20 20
16 5-7 8-9 10-11 12 13 14-15 16-17 18 19 20
17 5-10 11-12 13 14-15 16-17 18 19 20 20 20
18 5-9 10 11 12-13 14-15 16-17 18-19 20 20 20
19 5-7 8 9-10 11 12 13-14 15-16 17-18 20 20
20 5-7 8-11 12-13 14 15-16 17-18 19 20 20 20
21 5-15 16 17 18 19 19 20 20 20 20
22 5-10 11 3 13-14 15 16-17 18 19 20 20
23 5-10 11 12 13-14 15-16 17 18 19 20 20
Btopxa 94uenonexa
4.5.4. Onpocnnx Bsanuoenc1nne pon1ent-peenox
Meronxa, anropom xoropo xnnxercx H. M. Mapxoncxax (1999), npenasnauena nx narnocrnxn ocoennocre
nsanmoecrnnx ponrene n ere. Onpocnnx nosnonxer ntxcnnrt ne rontxo onenxy cnoxnnmecx n cemte cnryannn co cropont
ponrene, no n c]opmnponart npecrannenne o rom, xaxono nnenne nsanmoecrnnx c pyro cropont c nosnnnn ere.
Onncanne ue1onxn
Onpocnnx Bsanmoecrnne ponrent-peenox coepxnr ne ]opmt: nx ponrene n nx ere, nocrpoennte sepxantno.
Hmeercx na napnanra onpocnnxa: napnanr nx nopocrxon n nx ponrene; napnanr nx ponrene omxontnnxon n mnamnx
mxontnnxon.
Coornercrnenno, onpocnnx nmeer rpn naopa yrnepxenn: onn nx ere n na nx nspocntx, no 60 nonpocon n xaxom.
Bce rpn ]opmt onpocnnxa npomnn nponepxy na nannnocrt n naexnocrt.
Texcr onpocnnxa nxnmuaer 10 mxan-xpnrepnen nx onenxn nsanmoecrnnx ponrene c ertmn. Ha xaxym mxany napnanra
onpocnnxa nx nopocrxon npnxonrcx pannoe xonnuecrno nonpocon, xpome nyx mxan, xoropte ontmnncrnom nccneonarene
cunramrcx asontmn n ercxo-ponrentcxnx ornomennxx. 3ro mxant Anronomnxxonrpont n Ornepxennenpnnxrne n
nnx nomno no 10 yrnepxenn, n ocrantntx mxanax coepxnrcx no 5 yrnepxenn.
Bspocnt napnanr onpocnnxa nx ponrene nopocrxon raxxe nxnmuaer 60 nonpocon n nmeer ananornunym ercxomy
napnanry crpyxrypy.
Hpn sanonnennn onpocnnxa ponrenxm n erxm npenaraercx onennrt crenent cornacnx c xaxtm yrnepxennem no 5-
anntno cncreme:
1 ann Conepmenno ne cornacen, +ro yrnepxenne concem ne noxonr;
5 annon Conepmenno cornacen, +ro yrnepxenne aconmrno noxonr.
Xapaxrepncrnxa mxan onpocnnxa +Bsanmoecrnne ponrent-peenox (BPP)
mxana 1: He1peona1entnoc1t-1peona1entnoc1t pon1enn. annte no +ro mxane emoncrpnpymr yponent
rpeonarentnocrn ponrenx, xoropt npoxnnxercx no nsanmoecrnnn ponrenx c peenxom. uem ntme noxasannx no +ro mxane,
rem onee rpeonarenen ponrent, rem ontme on oxnaer or peenxa ntcoxoro yponnx ornercrnennocrn.
mxana 2: Mnrxoc1t-c1poroc1t pon1enn. Ho pesyntraram +ro mxant moxno cynrt o cyponocrn, crporocrn mep,
npnmenxemtx x peenxy, o xecrxocrn npannn, ycranannnnaemtx no nsanmoornomennxx mexy ponrenxmn n ertmn, o crenenn
npnnyxennx ere x uemy-nno.
mxana 3: An1onounoc1t-xon1pont no o1nomennm x peenxy. uem ntme noxasarenn no +ro mxane, rem onee ntpaxeno
xonrponnpymmee noneenne no ornomennm x peenxy. Btcoxn xonrpont moxer npoxnnxrtcx n menouno onexe, nanxsunnocrn,
orpannunrentnocrn; nnsxn xonrpont moxer npnnonrt x nonno anronomnn peenxa, nceosnonennocrn, xoropax moxer trt
C1+nonme onenxn
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 5-11 12-13 14 15-16 17 18 19 20 20 20
2 5-7 8 9 4 11-12 13-14 15-16 17-18 19-20 20
3 5-8 9-10 11-12 13 14-15 16 17-18 19 20 20
4 5-9 10 11-12 13 14 15-16 17 18 19 20
5 5-11 12 13 14 15-16 17 18-19 19-19 20 20
6 5-10 11-12 13 14 15-16 17 18 19 20 20
7 5-9 10 11-12 13 14-15 16 17 18-19 20 20
8 5-6 7-8 9-10 11 12-13 14-16 17 18-19 20 20
9 5-7 8 9-10 11 12-13 14-15 16 17 19 20
10 5-10 11-12 13 14 15 16 17 18-19 20 20
11 5-8 9 10 11-12 13-14 15-16 17 18-19 20 20
12 5-8 9 10 11 12-14 15-16 17 18 19-20 20
13 5-7 8 9 10-11 12 13-14 14-16 17-18 19 20
14 5-11 12 13 14 15 16 17 18-19 18-19 20
15 5-12 13 14 15-16 17 18 19 20 20 20
16 5-9 10 11 12 13-14 15 16 17 18-19 20
17 5-10 11 12 13-14 15 16-17 18-19 20 20 20
18 5-8 9-10 11-12 13 14-15 16-17 18 19 20 20
19 5-7 8 9-10 11 12-13 14-15 16-17 18 19 20
20 5-9 10 11-12 13-14 15 16-17 18 19 20 20
21 5-14 15 16 17-18 19 19 20 20 20 20
22 5-8 9-12 13 13 14-15 16 17-18 19 20 20
23 5-12 13-14 15 16 17 18 19 20 20 20
cnecrnnem nno espasnnunoro ornomennx x peenxy, nno nmonannx. Bosmoxno raxxe, uro nnsxn xonrpont cnxsan c
npoxnnennem onepnx x peenxy nnn crpemnennem ponrene npnnnrt emy camocroxrentnocrt.
mxana 4: 3uonnonantnan nc1annnn +uonnonantnan nnsoc1t peenxa x pon1enm. Cneyer oparnrt cnennantnoe
nnnmanne, uro +ra mxana orpaxaer npecrannenne ponrenx o nnsocrn x nemy peenxa. Taxax rpaxronxa +ro mxant ntsnana
sepxantno ]opmo onpocnnxa, no xoropo ern onennnamr cnom nnsocrt x ponrenxm, cnoe xenanne ennrtcx camtm
coxponenntm n naxntm c nnmn. Cpannnnax annte ponrene n peenxa, moxno cynrt o rounocrn npecrannenn ponrene, o
nepeonenxe nnn neoonenxe nnsocrn x nnm peenxa.
mxana 5: O1nepaenne-npnnn1ne peenxa pon1eneu. 3ra mxana orpaxaer asonoe ornomenne ponrenx x peenxy, npnnxrne
nnn ornepxenne ero nnunocrntx xauecrn n noneenuecxnx npoxnnenn. Hpnnxrne peenxa xax nnunocrn xnnxercx naxntm
ycnonnem ero naronpnxrnoro pasnnrnx, aexnarno camoonenxn. Honeenne ponrene moxer nocnpnnnmartcx peenxom xax
npnnnmammee nnn orneprammee.
mxana 6: O1cy1c1nne co1pynnuec1na co1pynnuec1no. Hannune corpynnuecrna mexy ponrenxmn n ertmn xax nentsx
nyume orpaxaer xapaxrep nsanmoecrnnx. Corpynnuecrno xnnxercx cnecrnnem nxnmuennocrn peenxa no nsanmoecrnne,
npnsnannx ero npan n ocronncrn. Ono orpaxaer panencrno n naprnepcrno n ornomennxx ponrene n ere. Orcyrcrnne raxonoro
moxer trt pesyntrarom napymenntx ornomenn, anropnrapnoro, espasnnunoro nnn nonycrnrentcxoro crnnx nocnnrannx.
mxana 7: Hecornacne-cornacne ueay peenxou n pon1eneu. 3ra mxana onnctnaer xapaxrep nsanmoecrnnx mexy
ponrenem n peenxom, orpaxax uacrory n crenent cornacnx mexy nnmn n pasnnuntx xnsnenntx cnryannxx. Hcnontsyx ne
]opmt onpocnnxa: ercxym n nspocnym, moxno onennrt crenent cornacnx ne rontxo no +ro mxane, no n no ncem ocrantntm
mxanam, rax xax pacxoxennx mexy nnmn roxe nosnonxmr cynrt o pasnnunxx no nsrnxax peenxa n ponrenx na
nocnnrarentnym cnryannm n cemte.
mxana 8: Henocneona1entnoc1t-nocneona1entnoc1t ponrenx. Hocneonarentnocrt ponrenx xnnxercx naxntm
napamerpom nsanmoecrnnx, n +ro mxane orpaxaercx, nacxontxo nocneonarenen n nocroxnen ponrent n cnonx rpeonannxx,
ornomennn x peenxy, npnmenennn naxasann n noompenn n r. . Henocneonarentnocrt ponrenx moxer trt cnecrnnem
+monnonantno neypannonemennocrn, nocnnrarentno neynepennocrn, orneprammero ornomennx x peenxy n r. n.
mxana 9: An1opn1e1noc1t pon1enn. Pesyntrart +ro mxant orpaxamr camoonenxy ponrenx n c]epe ero nnnxnnx na
peenxa, nacxontxo ero mnennx, nocrynxn, ecrnnx xnnxmrcx anropnrerntmn nx peenxa, xaxona nx cnna nnnxnnx. Cpannenne c
anntmn peenxa nosnonxer cynrt o crenenn pacxoxennx onenox ponrentcxoro anropnrera. Kora ern amr ntcoxym onenxy
anropnrernocrn ponrenx, ro uame ncero +ro osnauaer ntpaxennoe nonoxnrentnoe ornomenne x ponrenm n nenom, no+romy
noxasarenn no +ro mxane ouent naxnt nx narnocrnxn nosnrnnnocrnnerarnnnocrn ornomenn peenxa x ponrenm, xax n
noxasarenn no cneymme 10- mxane.
mxana 10: Yonne1nopennoc1t o1nomennnun peenxa c pon1eneu. Ha ocnonannn nonyuenntx anntx moxno cynrt o
ome crenenn yonnernopennocrn ornomennxmn mexy ponrenxmn n ertmn, xax c ro, rax n c pyro cropont. Hnsxax crenent
yonnernopennocrn moxer cnnerentcrnonart o napymennxx n crpyxrype ercxo-ponrentcxnx ornomenn, nosmoxntx
xon]nnxrax nnn o oecnoxoennocrn cnoxnnmecx cemeno cnryanne.
B napnanre onpocuura o. pooume.e oouro.iuuroe u +.aouux uro.iuuroepx yrnepxenn, xoropte oxasannct
neaexnarntmn nx ere +roro nospacra, tnn nsmenent. Kpome roro, nmecro mxan Hecornacne-cornacne n Anropnrernocrt
ponrenx (7-x n 9-x mxant) tnn nneent ne nonte mxant:
mxana 7: Tpenoanoc1t sa peenxa.
mxana 9: Bocnn1a1entnan xonqpon1annn n ceute.
Mnorne anropt opamamr nnnmanne na ponrentcxym rpenoxnocrt sa peenxa xax na naxnt ]axrop nx nonnmannx
nosnnxnonennx nenpornuecxnx peaxnn y ere. A. H. 3axapon (1988) ntenxer raxxe n xauecrne ueprt narorennoro rnna
nocnnrannx nnsxym cnnouennocrt n pasnornacnx unenon cemtn no nonpocam nocnnrannx, uro moxer npnnonrt x nocnnrarentno
xon]ponrannn nnyrpn cemtn. Kpome roro, samena 7- n 9- mxan ntsnana orcyrcrnnem napannentno ]opmt nx ere, rax xax n
+rom nospacre erxm ocrarouno rpyno orneuart na nonpoct, cnxsannte c nx ornomennem x ponrenxm, a es cpannennx c
ercxnmn anntmn mxant cornacnx n anropnrernocrn yrpaunnamr cnom narnocrnuecxym nennocrt.
Onpocnnx Bsanuoenc1nne pon1ent-peenox (BPP)
Hopocrxont napnanr
Hnc1pyxnnn: Ormertre crenent cornacnx co cneymmnmn yrnepxennxmn no 5-anntno cncreme. Onennre yrnepxennx
orentno nx xaxoro ponrenx n nanxe orneron: no yxno M nx marepn, no yxno O nx orna.
5 necomnenno, a (ouent cnntnoe cornacne);
4 n omem, a;
3 n a, n ner;
2 cxopee ner, uem a;
1 ner (aconmrnoe necornacne).
1. Ecnn yx on(a) uero-ro rpeyer or menx, ro oxsarentno otercx +roro.
2. On(a) ncera naxastnaer menx sa mon nnoxne nocrynxn.
3. pexo ronopm emy (e), xya ny n xora nepnyct.
4. On(a) cunraer menx nnonne camocroxrentntm uenonexom.
5. Mory paccxasart emy (e) oo ncem, uro co mno nponcxonr.
6. On(a) ymaer, uro x nnuero ne otmct n xnsnn.
7. On(a) uame sameuaer no mne neocrarxn, uem ocronncrna.
8. On(a) uacro nopyuaer mne naxnte n rpynte ena.
9. Ham rpyno ocrnut nsanmnoro cornacnx.
10. Hnora on(a) moxer paspemnrt ro, uro eme nuepa sanpeman(a).
11. ncera yunrtnam ero (ee) rouxy spennx.
12. t xoren(a), urot mon yymne ern ornocnnnct xo mne rax xe, xax x nemy (x ne).
13. pexo enam c nepnoro pasa ro, o uem on(a) menx npocnr.
14. On(a) menx pexo pyraer.
15. On(a) crapaercx xonrponnponart nce mon ecrnnx n nocrynxn.
16. On(a) cunraer, uro rnannoe +ro cnymartcx ero (ee).
17. Ecnn y menx cnyuaercx necuacrte, n nepnym ouepet x enmct c nnm (c ne).
18. On(a) ne pasenxer monx ynneuenn.
19. On(a) ne cunraer menx raxnm ymntm n cnocontm, xax emy (e) xorenoct t.
20. On(a) moxer npnsnart cnom nenpanory n nsnnnnrtcx nepeo mno.
21. On(a) uacro ner y menx na nonoy.
22. Hnxora ne cxaxemt nanepnxxa, xax on(a) ornecercx x monm cnonam.
23. Mory cxasart, uro on(a) nx menx anropnrernt uenonex.
24. Mne npanxrcx namn c ne (c nnm) ornomennx.
25. oma on(a) aer mne ontme oxsannocre, uem n cemtxx ontmnncrna monx pyse.
26. Ftnaer, uro npnmenxer xo mne ]nsnuecxne naxasannx.
27. axe ecnn x ne xouy, mne npnxonrcx nocrynart rax, xax xenaer on(a).
28. Cunraer, uro on(a) nyume snaer, uro mne nyxno.
29. On(a) ncera mne couyncrnyer.
30. Mne xaxercx, on(a) menx nonnmaer.
31. On(a) xorena t no mne mnoroe nsmennrt.
32. Hpn npnnxrnn cementx pemenn on(a) ncera yunrtnaer moe mnenne.
33. On(a) ncera cornamaercx c monmn nexmn n npenoxennxmn.
34. Hnxora ne snaemt, uro or nero (nee) oxnart.
35. On(a) xnnxercx nx menx +ranonom n npnmepom no ncem.
36. cunram, uro on(a) npannntno nocnnrtnaer menx.
37. On(a) npexnnxer xo mne mnoro rpeonann.
38. Ho xapaxrepy on(a) mxrxn uenonex.
39. Otuno on(a) mne nosnonxer nosnpamartcx omo, xora x saxouy.
40. On(a) crpemnrcx orpanrt menx or rpynocre n nenpnxrnocre xnsnn.
41. On(a) ne onycxaer, urot x nomeuan ero (ee) cnaocrn n neocrarxn.
42. uyncrnym, uro emy (e) npannrcx mo xapaxrep.
43. On(a) uacro xpnrnxyer menx no menouam.
44. On(a) ncera c roronnocrtm menx ntcnymnnaer.
45. Mt pacxonmcx c nnm (c ne) no ouent mnornm nonpocam.
46. On(a) naxastnaer menx sa raxne nocrynxn, xaxne conepmaer cam(a).
47. pasenxm ontmnncrno ero (ee) nsrnxon.
48. ycram or noncenennoro omennx c nnm (c ne).
49. On(a) uacro sacrannxer menx enart ro, uro mne ne xouercx.
50. On(a) npomaer mne ro, sa uro pyrne naxasann t.
51. On(a) xouer snart oo mne nce:
uem x ymam, xax ornomyct x cnonm pystxm n r. n.
52. ne conerymct c nnm (c ne), c xem mne pyxnrt.
53. Mory cxasart, uro on(a) camt nnsxn mne uenonex.
54. On(a) nce npemx ntcxastnaer neonontcrno mno.
55. ymam, on(a) npnnercrnyer moe noneenne.
56. On(a) npnnnmaer yuacrne n enax, xoropte npnymtnam x.
57. Mt no-pasnomy c nnm (c ne) npecrannxem mom yymym xnsnt.
58. Onnaxonte mon nocrynxn moryr ntsnart y nero (nee) ro ynpexn, ro noxnany.
59. Mne xorenoct t trt noxoxnm na nero (nee).
60. xouy, urot on(a) ncera ornocnncx (nac t) xo mne rax xe, xax ceuac.
Perncrpannonnt nanx u.H.O.__Bospacr_____Knacc
N M O N M O N M O N M O N M O
1 13 25 37 49
2 14 26 38 50
3 15 27 39 51
4 16 28 40 52
5 17 29 41 53
6 18 30 42 54
7 19 31 43 55
8 20 32 44 56
9 21 33 45 57
10 22 34 46 58
Onpocnnx Bsanuoenc1nne pon1ent-peenox (BPP)
Bapnanr nx ponrene nopocrxon
Hncrpyxnnx: Ormertre crenent cornacnx co cneymmnmn yrnepxennxmn no 5-anntno cncreme. Onennre yrnepxennx
orentno nx xaxoro peenxa n nanxe orneron.
5 necomnenno, a (ouent cnntnoe cornacne);
4 n omem, a;
3 n a, n ner;
2 cxopee ner, uem a;
1 ner (aconmrnoe necornacne).
1. Ecnn yx x uero-ro rpeym or nero (nee), ro oxsarentno otmct +roro.
2. ncera naxastnam ero (ee) sa nnoxne nocrynxn.
3. On(a) pexo ronopnr mne, xya ner n xora nepnercx.
4. cunram ero (ee) nnonne camocroxrentntm uenonexom.
5. Ctn (out) moxer paccxasart mne oo ncem, uro c nnm (ne) nponcxonr.
6. ymam, uro on(a) nnuero ne otercx n xnsnn.
7. ronopm emy (e) uame o ero (ee) neocrarxax, uem o ocronncrnax.
8. uacro nopyuam emy (e) naxnte n rpynte ena.
9. Ham rpyno ocrnut nsanmnoro cornacnx.
10. Ftnaer, uro paspemam emy (e) ro, uro eme nuepa sanpeman(a).
11. Ctn (out) ncera yunrtnaer mom rouxy spennx.
12. t xoren(a), urot on(a) ornocnncx(nact) x cnonm erxm rax xe, xax x x nemy (x ne).
13. On(a) pexo enaer c nepnoro pasa ro, o uem x npomy.
14. ero (ee) ouent pexo pyram.
15. crapamct xonrponnponart nce ero (ee) ecrnnx n nocrynxn.
16. Cunram, uro nx nero (nee) rnannoe +ro cnymartcx menx.
17. Ecnn y nero (nee) cnyuaercx necuacrte, n nepnym ouepet on(a) ennrcx co mno.
18. ne pasenxm ero (ee) ynneuenn.
19. ne cunram ero (ee) raxnm ymntm n cnocontm, xax mne xorenoct t.
20. Mory npnsnart cnom nenpanory n nsnnnnrtcx nepe nnm (ne).
21. uacro ny y nero (nee) na nonoy.
22. Mne rpyno tnaer npecxasart cnoe noneenne no ornomennm x nemy (ne).
23. ymam, uro x nx nero (nee) anropnrernt uenonex.
24. Mne npanxrcx namn c ne (c nnm) ornomennx.
25. oma y nero (nee) ontme oxsannocre, uem y ontmnncrna ero (ee) pyse.
26. Hpnxonrcx npnmenxrt x nemy (x ne) ]nsnuecxne naxasannx.
27. Emy (e) npnxonrcx nocrynart rax, xax x ronopm, axe ecnn on(a) ne xouer.
28. ymam, x nyume snam, uro emy (e) nyxno.
29. ncera couyncrnym cnoemy peenxy.
30. Mne xaxercx, x ero (ee) nonnmam.
31. xoren(a) t n nem (ne) mnoroe nsmennrt.
32. Hpn npnnxrnn cementx pemenn ncera yunrtnam ero (ee) mnenne.
33. ncera cornamamct c ero (ee) nexmn n npenoxennxmn.
34. Moe noneenne uacro tnaer nx nero (nee) neoxnanntm.
35. xnnxmct nx nero (nee) +ranonom n npnmepom no ncem.
36. Cunram, uro n nenom npannntno nocnnrtnam cnoero ctna (out).
37. npexnnxm x nemy (x ne) mnoro rpeonann.
38. Ho xapaxrepy x mxrxn uenonex.
39. nosnonxm emy (e) nosnpamartcx omo, xora on(a) xouer.
40. crpemnmct orpanrt ero (ee) or rpynocre n nenpnxrnocre xnsnn.
41. ne onycxam, urot on(a) nomeuan(a) mon cnaocrn n neocrarxn.
42. Mne npannrcx ero (ee) xapaxrep.
43. uacro xpnrnxym ero (ee) no menouam.
44. Bcera c roronnocrtm ero (ee) ntcnymnnam.
45. Mt pacxonmcx c nnm (c ne) no ouent mnornm nonpocam.
46. naxastnam ero (ee) sa raxne nocrynxn, xoropte conepmam cama.
47. On(a) pasenxer ontmnncrno monx nsrnxon.
48. ycram or noncenennoro omennx c ne (c nnm).
49. Mne npnxonrcx sacrannxrt ero (ee) enart ro, uro on (ona) ne xouer.
50. npomam emy (e) ro, sa uro pyrne naxasann t.
51. Mne t xorenoct snart o nem (o ne) nce, o uem on(a) ymaer, xax ornocnrcx x cnonm pystxm n r. .
52. On(a) ne coneryercx co mno, c xem emy (e) pyxnrt.
53. ymam, uro nx nero (nee) x camt nnsxn uenonex.
54. npnnercrnym ero (ee) noneenne.
55. uacro ntcxastnam cnoe neonontcrno nm (e).
56. Hpnnnmam yuacrne n enax, xoropte npnymtnaer on(a).
57. Mt no-pasnomy npecrannxem c nnm (c ne) ero (ee) yymym xnsnt.
58. Ftnaer, uro ynpexam n xnanm ero (ee), n cymnocrn, sa ono n ro xe.
59. ymam, emy (e) xorenoct t noxonrt na menx.
11 23 35 47 59
12 24 36 48 60
60. xouy, urot on(a) ncera ornocnncx(nact) xo mne raxxe, xax ceuac.
Onpocnnx Bsanuoenc1nne pon1ent-peenox (BPP)
Bapnanr nx ponrene omxontnnxon n mnamnx mxontnnxon
Hnc1pyxnnn: Ormertre crenent cornacnx co cneymmnmn yrnepxennxmn no 5-anntno cncreme. Onennre yrnepxennx
orentno nx xaxoro peenxa n nanxe orneron.
5 necomnenno, a (ouent cnntnoe cornacne);
4 n omem, a;
3- a, n ner;
2 cxopee ner, uem a;
1 ner (aconmrnoe necornacne).
1. Ecnn yx x uero-ro rpeym or nero (nee), ro oxsarentno otmct +roro.
2. ncera naxastnam ero (ee) sa nnoxne nocrynxn.
3. On(a) cam(a) otuno pemaer, xaxym oexy naert.
4. Moero peenxa cmeno moxno ocrannrt es npncmorpa.
5. Ctn (out) moxer paccxasart mne oo ncem, uro c nnm (c ne) nponcxonr.
6. ymam, uro on(a) nnuero ne otercx n xnsnn.
7. uame ronopm emy (e) o rom, uro mne n nem (n ne) ne npannrcx, uem npannrcx.
8. uacro mt conmecrno cnpannxemcx c omamne paoro.
9. nocroxnno ecnoxomct sa soponte peenxa.
10. uyncrnym, uro nenocneonarenen(ntna) n cnonx rpeonannxx.
11. B name cemte uacro tnamr xon]nnxrt.
12. t xoren(a), urot on(a) nocnnrtnan(a) cnonx ere rax xe, xax x ero (ee).
13. On(a) pexo enaer c nepnoro pasa ro, o uem x npomy.
14. ero (ee) ouent pexo pyram.
15. crapamct xonrponnponart nce ero (ee) ecrnnx n nocrynxn
16. Cunram, uro nx nero (nee) rnannoe +ro cnymartcx menx.
17. Ecnn y nero (nee) cnyuaercx necuacrte, n nepnym ouepet on(a) ennrcx co mno.
18. ne pasenxm ero (ee) ynneuenn.
19. ne cunram ero (ee) raxnm ymntm n cnocontm, xax mne xorenoct t.
20. Mory npnsnart cnom nenpanory n nsnnnnrtcx nepe nnm (ne).
21. uacro ymam, uro c monm peenxom moxer cnyunrtcx uro-ro yxacnoe.
22. Mne rpyno tnaer npecxasart cnoe noneenne no ornomennm x nemy (ne).
23. Bocnnranne moero peenxa tno t ropaso nyume, ecnn t pyrne unent cemtn ne memann.
24. Mne npanxrcx namn c ne (c nnm) ornomennx.
25. oma y nero (y nee) ontme oxsannocre, uem y ontmnncrna ero (ee) pyse.
26. Hpnxonrcx npnmenxrt x nemy (x ne) ]nsnuecxne naxasannx.
27. Emy (e) npnxonrcx nocrynart rax, xax x ronopm, axe ecnn on(a) ne xouer.
28. ymam, x nyume ero (ee) snam, uro emy (e) nyxno.
29. ncera couyncrnym cnoemy peenxy.
30. Mne xaxercx, x ero (ee) nonnmam.
31. t xoren(a) n nem (ne) mnoroe nsmennrt
32. Hpn npnnxrnn cementx pemenn ncera yunrtnam ero (ee) mnenne.
33. ymam, uro x rpenoxnax mama (rpenoxnt nana).
34. Moe noneenne uacro tnaer nx nero (nee) neoxnanntm.
35. Ftnaer, uro, xora x naxastnam peenxa, mo myx (xena, aymxa n r. n.) naunnaer ynpexart menx n nsnnmne
crporocrn.
36. Cunram, uro n nenom npannntno nocnnrtnam cnoero ctna (out).
37. npexnnxm x nemy (x ne) mnoro rpeonann.
38. Ho xapaxrepy x mxrxn uenonex.
39. nosnonxm emy (e) rynxrt onomy (ono) no nope oma.
40. crpemnmct orpanrt ero (ee) or rpynocre n nenpnxrnocre xnsnn.
41. ne onycxam, urot on (ona) nomeuan(a) mon cnaocrn n neocrarxn.
42. Mne npannrcx ero (ee) xapaxrep.
43. uacro xpnrnxym ero (ee) no menouam.
44. Bcera c roronnocrtm ero (ee) ntcnymnnam.
45. Cunram, uro mo onr orpanrt ero (ee) or ncxxnx onacnocre.
46. naxastnam ero (ee) sa raxne nocrynxn, xoropte conepmam cama.
47. Ftnaer, x nenontno nacrpannam peenxa npornn pyrnx unenon cemtn.
48. ycram or noncenennoro omennx c nnm (c ne).
49. Mne npnxonrcx sacrannxrt ero (ee) enart ro, uro on (ona) ne xouer.
50. npomam emy (e) ro, sa uro pyrne naxasann t.
51. Mne t xorenoct snart o nem (o ne) nce:
uem on(a) ymaer, xax ornocnrcx x cnonm pystxm n r. .
52. On(a) cam(a) ntnpaer, uem sannmartcx oma n cnoonoe npemx.
53. ymam, uro nx nero (nee) x camt nnsxn uenonex.
54. npnnercrnym ero (ee) noneenne.
55. uacro ntcxastnam cnoe neonontcrno nm (em).
56. Hpnnnmam yuacrne n enax, xoropte npnymtnaer on(a).
57. uacro ymam, uro xro-ro moxer onert ero (ee).
58. Ftnaer, uro ynpexam n xnanm ero (ee), n cymnocrn, sa ono n ro xe.
59. Cnyuaercx, uro, ecnn x ronopm emy (e) ono, ro myx (xena, aymxa n r. n.) cnennantno ronopnr naoopor.
60. Mne xaxercx, mon ornomennx c peenxom nyume, uem n cemtxx ontmnncrna monx snaxomtx.
Pernc1pannonnmn nanx
m.H.O.__Bospacr______Opasonanne
u.H. peenxa______Bospacr peenxa__
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Bce rpn ]opmt onpocnnxa (ercxax n nspocnte) opaartnamrcx no cxono cxeme. Hocunrtnaercx omee xonnuecrno
annon no xaxo mxane, npn +rom yunrtnaercx npxmte +ro nnn oparnte yrnepxennx. Oparnte yrnepxennx nepenoxrcx n
annt cneymmnm opasom:
ornert 12 3 4 5
annt 5 4 3 2 1
B nanxax-xnmuax oparnte nonpoct oosnauent snesouxamn. Hocxontxy mxant 3 n 5 coepxar no 10 yrnepxenn, a ne
no nxrt, xax n ocrantntx, ro apn]mernuecxax cymma annon no +rnm mxanam ennrcx na na. Cymmapnax onenxa npocrannxercx n
nocnenem cronne perncrpannonnoro nanxa. Kaxax crpoxa nanxa nx orneron npnnanexnr ono mxane (cm. ran. 15,16).
Knmu x onpocnnxy BPP nx nopocrxon n nx ponrene
Tannna 15
Hanpnmep, x mxane 1 ornocxrcx yrnepxennx: 1, 13, 25, 37, 49; x mxane 10: 12, 24, 36, 48, 60; x mxane 3: 3, 4, 15, 16, 27, 28,
39, 40, 51, 52 n r. .
mxanm onpocnnxa BPP nn nopoc1xon n nx pon1enen
1. Herpeonarentnocrtrpeonarentnocrt.
2. Mxrxocrtcrporocrt.
3. Anronomnocrtxonrpont.
4. 3monnonantnax ncrannnxnnsocrt.
5. Ornepxennenpnnxrne.
6. Orcyrcrnne corpynnuecrna corpynnuecrno.
7. Hecornacne-cornacne.
8. Henocneonarentnocrt-nocneonarentnocrt.
N Fannt N Fannt N Fannt N Fannt N Fannt
1 13 25 37 49
2 14 26 38 50
3 1I 27 39 51
4 16 28 40 52
5 1/ 29 41 53
6 18 30 42 54
7 19 31 43 55
8 20 32 44 56
9 21 33 45 57
10 22 34 46 58
11 23 35 47 59
12 24 36 48 60
Fannt Fannt Fannt Fannt Fannt Cymma no mxane N
1 13 *** 25 37 49 1.
2 14 *** 26 38 *** 50 *** 2.
3 *** 15 27 39 *** 51 3.
4 *** 16 28 40 52 *** /2
5 17 29 41 *** 53 4.
6 *** 18 *** 30 42 54 *** 5.
7 *** 19 *** 31 *** 43 *** 55 /2
8 20 32 44 56 6.
9 *** 21 33 45 57 *** 7.
10 *** 22 *** 34 *** 46 *** 58 *** 8.
11 23 35 47 59 9.
12 24 36 48 *** 60 10.
9. Anropnrernocrt ponrenx.
10. Vonnernopennocrt ornomennxmn c peenxom (c ponrenem).
Tannna Knmu x onpocnnxy BPP nx ponrene n mnamnx mxontnnxon
mxanm onpocnnxa BPP nn pon1enen omxontnnxon n unamnx mxontnnxon
1. Herpeonarentnocrtrpeonarentnocrt.
2. Mxrxocrtcrporocrt.
3. Anronomnocrtxonrpont.
4. 3monnonantnax ncrannnx-nnsocrt.
5. Ornepxennenpnnxrne.
6. Orcyrcrnne corpynnuecrna corpynnuecrno.
7. Tpenoxnocrt sa peenxa.
8. Henocneonarentnocrtnocneonarentnocrt.
9. Bocnnrarentnax xon]ponrannx n cemte.
10. Vonnernopennocrt ornomennxmn c peenxom.
nx nnrepnperannn anntx onpocnnxa BPP n coornercrnnn c xapaxrepncrnxo mxan, npecrannenno ntme, moxno
nontsonartcx pesyntraramn nponenrnntno cranaprnsannn, noxasanntmn n rannnax 17, 18 n 19.
Tannna
Hponenrnntnax cranaprnsannx onpocnnxa BPP na ntopxe crapmexnaccnnxon (100 uen.)
Tannna 18
Hponenrnntnax cranaprnsannx onpocnnxa BPP na ntopxe ponrene omxontnnxon n mnamnx mxontnnxon (280 uen.)
N Fannt N Fannt N Fannt N Fannt N Fannt Cymma no mxane N...
1 13 *** 25 37 49 1
2 14 *** 26 38 *** 50 *** 2
3 *** 15 27 39 *** 51
3
/2
4 *** 16 28 40 52 ***
5 17 29 41 *** 53 4
6 *** 18 *** 30 42 54 ***
5
/2
7 *** 19 *** 31 *** 43 *** 55
8 20 32 44 56 6
9 *** 21 33 45 57 *** 7
10 *** 22 *** 34 *** 46 *** 58 *** 8
11 23 35 47 59 9
12 24 36 48 *** 60 10
Hponenrnnt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 7 5 10 10 11 9 7 9 9 7
20 10 6 11 11 19 11 10 11 11 11
30 11 8 13 12 14 12 11 11 12 13
40 12 9 14 12 15 13 12 12 13 15
50 13 10 15 14 16 14 13 13 15 17
60 14 12 15,5 16 18 15 14 14 16 17
70 16 13 16,5 17 19 16 15 15 18 18
80 17 14 18 19 20 18 17 16 19 20
90 18 15 19 20 21 19 18 17 22 21
100 22 18 22 24 21 24 24 21 24 25
Hponenrnnt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 11 7 10,5 14 12 15 11 10 5 13
20 12 9 12,5 16 14 17 13 12 6 15
30 13 10 13 18 15 17 15 15 8 16
40 14 11 14 19 16 18 16 16 9 17
50 14 12 14,5 20 16,5 20 18 17 9 18
60 15 13 15,5 20 17,5 20 19 19 10 19
4.5.5. Me1onxa narnoc1nxn pon1entcxoro o1nomennn
Anropamn meronxn xnnxmrcx A. . Bapra n B. B. Cronnn (1989).
Tecr-onpocnnx ponrentcxoro ornomennx (OPO) npecrannxer coo ncnxonarnocrnuecxn nncrpymenr, opnenrnponannt
na ntxnnenne ponrentcxoro ornomennx y nnn, opamammnxcx sa ncnxonornuecxo nomomtm no nonpocam nocnnrannx ere n
omennx c nnmn.
Pooume.icroe omuoueuue nonnmaercx xax cncrema pasnoopasntx uyncrn no ornomennm x peenxy, noneenuecxnx
crepeornnon, npaxrnxyemtx n omennn c nnm, ocoennocre nocnpnxrnx n nonnmannx xapaxrepa n nnunocrn peenxa, ero
nocrynxon.
Onncanne meronxn
Onpocnnx cocronr ns 5 mxan:
1. Hpnnxrneornepxenne. Bxana orpaxaer nnrerpantnoe +monnonantnoe ornomenne x peenxy. Coepxanne onoro
nonmca mxant: ponrenm npannrcx peenox raxnm, xaxo on ecrt; ponrent ynaxaer nnnnnyantnocrt peenxa, cnmnarnsnpyer
emy; ponrent crpemnrcx npononrt mnoro npemenn nmecre c peenxom, oopxer ero nnrepect n nnant. Ha pyrom nonmce mxant
ponrent nocnpnnnmaer cnoero peenxa nnoxnm, nenpncnoconenntm, neyaunnntm; emy xaxercx, uro peenox ne otercx
ycnexa n xnsnn ns-sa nnsxnx cnoconocre, neontmoro yma, ypntx naxnonnocre. Ho ontme uacrn ponrent ncntrtnaer x
peenxy snocrt, ocay, paspaxenne, ony; on ne onepxer peenxy n ne ynaxaer ero.
2. Koonepannx connantno xenarentnt opas ponrentcxoro ornomennx. Coepxarentno +ra mxana pacxptnaercx rax:
ponrent sannrepeconan n enax n nnanax peenxa, crapaercx no ncem nomout peenxy, couyncrnyer emy. Ponrent ntcoxo
onennnaer nnrennexryantnte n rnopuecxne cnoconocrn peenxa, ncntrtnaer uyncrno ropocrn sa nero. On noompxer nnnnnarnny
n camocroxrentnocrt peenxa, crapaercx trt c nnm na panntx. Ponrent onepxer peenxy, crapaercx ncrart na ero rouxy spennx
n cnopntx nonpocax.
3. Cnmnos mxana orpaxaer mexnnunocrnym ncrannnm n omennn c peenxom. Hpn ntcoxnx annax no +ro mxane
moxno cunrart, uro ponrent crpemnrcx x cnmnornuecxnm ornomennxm c peenxom. Coepxarentno +ra renennnx onnctnaercx
rax: ponrent omymaer cex c peenxom enntm nentm, xouer no nosmoxnocrn yonnernopnrt nce norpenocrn peenxa, orpanrt
ero or rpynocre n nenpnxrnocre xnsnn. Ponrent nocroxnno omymaer rpenory sa peenxa, peenox emy xaxercx manentxnm n
essamnrntm. Tpenora ponrenx nontmaercx, xora peenox naunnaer anronomnsnponartcx n cnny ocroxrentcrn, rax xax no
cnoe none ponrent ne npeocrannxer peenxy camocroxrentnocrn nnxora.
4. Anropnrapnax rnnepconnannsannx orpaxaer ]opmy n nanpannenne xonrponx sa noneennem peenxa. Hpn ntcoxom
anne no +ro mxane n ponrentcxom ornomennn annoro ponrenx oruernnno npocmarpnnaercx anropnrapnsm. Ponrent rpeyer
or peenxa esoronopounoro nocnymannx n ncnnnnnnt. On crapaercx nanxsart peenxy no ncem cnom nonm, ne n cocroxnnn
ncrart na ero rouxy spennx. 3a npoxnnennx cnoenonnx peenxa cypono naxastnamr. Ponrent npncrantno cnenr sa connantntmn
ocrnxennxmn peenxa, ero nnnnnyantntmn ocoennocrxmn, npnntuxamn, mtcnxmn, uyncrnamn.
5. Manentxnn neyaunnx orpaxaer ocoennocrn nocnpnxrnx n nonnmannx peenxa ponrenem. Hpn ntcoxnx
snauennxx no +ro mxane n ponrentcxom ornomennn nmemrcx crpemnennx nn]anrnnnsnponart peenxa, npnnncart emy nnunym n
connantnym necocroxrentnocrt. Ponrent nnnr peenxa mnamnm no cpannennm c peantntm nospacrom. Hnrepect, ynneuennx,
mtcnn n uyncrna peenxa xaxyrcx ponrenm ercxnmn, neceptesntmn. Peenox npecrannxercx nenpncnoconenntm,
neycnemntm, orxptrtm nx ypntx nnnxnn. Ponrent ne onepxer cnoemy peenxy, ocayer na ero neycnemnocrt n
neymenocrt. B cnxsn c +rnm ponrent crapaercx orpanrt peenxa or rpynocre xnsnn n crporo xonrponnponart ero ecrnnx.
Texc1 onpocnnxa
Hnc1pyxnnn: Btpasnre cnoe cornacne nnn necornacne c npnneenntmn nnxe yrnepxennxmn c nomomtm orneron a" nnn
,ner".
1. ncera couyncrnym cnoemy peenxy.
2. cunram cnonm onrom snart nce, uro ymaer mo peenox.
3. ynaxam cnoero peenxa.
4. Mne xaxercx, uro noneenne moero peenxa snaunrentno orxnonxercx or nopmt.
70 16 14 16 21 18 21 20 20 12 20
80 17 15 17 22 19 22 21 21 14 21
90 18 17 18 23 19,5 23 23 22 17 22
100 23 25 21 25 21,5 25 25 25 25 25
Tannna 19
Hponenrnntnax cranaprnsannx onpocnnxa BPP na ntopxe ponrene crapmexnaccnnxon (70 uen.)
Hponenrnnn 1 2 3 4 5 7 8 9 10
10 11 5 12,5 15 12,5 13 12 12 13 14
20 13 7 14 16 13,5 14 13 14 14 17
30 14 8 14,5 16 14 16 13 15 15 18
40 15 8 15,5 18 14,5 18 14 16 15 19
50 15 10 16,5 19 15 19 15 17 16 20
60 16 12 17 20 15,5 20 16 19 17 21
70 16 12 18 20 16 20 16 19 18 22
80 17 14 18 21 17 21 17 20 19 23
90 18 15 20 22 18 22 19 22 20 24
100 19 18 22,5 24 19,5 23 25 24 23 25
5. Hyxno noontme epxart peenxa n cropone or peantntx xnsnenntx nponem, ecnn onn ero rpanmnpymr.
6. ncntrtnam x peenxy uyncrno pacnonoxennx.
7. Xopomne ponrenn orpaxamr peenxa or rpynocre xnsnn.
8. Mo peenox uacro nenpnxren mne.
9. ncera crapamct nomout cnoemy peenxy.
10. Ftnamr cnyuan, xora nsenarentcxoe ornomenne x peenxy npnnocnr emy ontmym nontsy.
11. ncntrtnam ocay no ornomennm x cnoemy peenxy.
12. Mo peenox nnuero ne otercx n xnsnn.
13. Mne xaxercx, uro ern noremamrcx na monm peenxom.
14. Mo peenox uacro conepmaer raxne nocrynxn, xoropte, xpome npespennx, nnuero ne croxr.
15. nx cnoero nospacra mo peenox nemnoxxo nespent.
16. Mo peenox neer cex nnoxo cnennantno, urot ocanrt mne.
17. Mo peenox nnnrtnaer n cex nce ypnoe, xax ryxa".
18. Moero peenxa rpyno nayunrt xopomnm manepam npn ncem crapannn.
19. Peenxa cneyer epxart n xecrxnx pamxax, rora ns nero ntpacrer nopxount uenonex.
20. nmnm, xora pystx moero peenxa npnxoxr x nam n om.
21. npnnnmam yuacrne n cnoem peenxe.
22. K moemy peenxy nnnner" nce ypnoe.
23. Mo peenox ne otercx ycnexa n xnsnn.
24. Kora n xomnannn snaxomtx ronopxr o erxx, mne nemnoro crtno, uro mo peenox ne raxo ymnt n cnocont, xax
mne t xorenoct.
25. xanem cnoero peenxa.
26. Kora x cpannnnam cnoero peenxa co cnepcrnnxamn, onn xaxyrcx mne nspocnee n no noneennm, n no cyxennxm.
27. c yonontcrnnem nponoxy c peenxom nce cnoe cnoonoe npemx.
28. uacro xanem o rom, uro mo peenox pacrer n nspocneer, n c nexnocrtm ncnomnnam ero manentxnm.
29. uacro nonnm cex na npaxenom ornomennn x peenxy.
30. meuram o rom, urot mo peenox ocrnr ncero roro, uro mne ne yanoct n xnsnn.
31. Ponrenn onxnt npncnocannnartcx x peenxy, a ne rontxo rpeonart +roro or nero.
32. crapamct ntnonnxrt nce npoctt moero peenxa.
33. Hpn npnnxrnn cementx pemenn cneyer yunrtnart mnenne peenxa.
34. ouent nnrepecymct xnsntm cnoero peenxa.
35. B xon]nnxre c peenxom x uacro mory npnsnart, uro on no-cnoemy npan.
36. ern pano ysnamr, uro ponrenn moryr omnartcx.
37. ncera cunramct c peenxom.
38. ncntrtnam x peenxy pyxecxne uyncrna.
39. Ocnonnax npnunna xanpnson moero peenxa +ronsm, ynpxmcrno n nent.
40. Henosmoxno nopmantno oroxnyrt, ecnn npononrt ornycx c peenxom.
41. Camoe rnannoe, urot y peenxa tno cnoxonoe n essaornoe ercrno.
42. Hnora mne xaxercx, uro mo peenox ne cnocoen nn na uro xopomee.
43. pasenxm ynneuennx cnoero peenxa.
44. Mo peenox moxer ntnecrn ns cex xoro yrono.
45. nonnmam oropuennx cnoero peenxa.
46. Mo peenox uacro paspaxaer menx.
47. Bocnnranne peenxa cnnomnax nepnorpenxa.
48. Crporax ncnnnnnna n ercrne pasnnnaer cnntnt xapaxrep.
49. ne onepxm cnoemy peenxy.
50. 3a crporoe nocnnranne ern naroapxr norom.
51. Hnora mne xaxercx, uro nenannxy cnoero peenxa.
52. B moem peenxe ontme neocrarxon, uem ocronncrn.
53. pasenxm nnrepect cnoero peenxa.
54. Mo peenox ne n cocroxnnn uro-nno enart camocroxrentno, a ecnn n cenaer, ro oxsarentno ne rax.
55. Mo peenox ntpacrer nenpncnoconenntm x xnsnn.
56. Mo peenox npannrcx mne raxnm, xaxo on ecrt.
57. rmarentno cnexy sa cocroxnnem sopontx moero peenxa.
58. Hepexo x nocxnmamct cnonm peenxom.
59. Peenox ne onxen nmert cexperon or ponrene.
60. nentcoxoro mnennx o cnoconocrxx moero peenxa n ne cxptnam +roro or nero.
61. Ouent xenarentno, urot peenox pyxnn c remn ertmn, xoropte npanxrcx ero ponrenxm.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Hpn nocuere recrontx annon n coornercrnnn c xnmuom no ncem mxanam yunrtnaercx orner nepno.
Knmu x onpocnnxy
1. Hpnnn1ne-o1nepaenne: nomepa yrnepxenn 3,4, 8, 10, 12, 14, 15, 16, 18, 20, 24, 26, 27, 29, 37, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 46,
47, 49, 52, 53, 55, 56, 60.
2. Koonepannn: nomepa yrnepxenn 6, 9, 21, 25, 31, 34, 35, 36.
3. Cnunos: nomepa yrnepxenn 1, 5, 7, 28, 32, 41, 58.
4. An1opn1apnan rnnepconnannsannx: nomepa yrnepxenn 2, 19, 30, 48, 50, 57, 59.
5. Manentxnn neyaunnx: nomepa yrnepxenn 9, 11, 13, 17, 22, 28, 54, 61.
Btcoxn recront ann no coornercrnymmnm mxanam nnrepnpernpyercx xax:
1. Ornepxenne.
2. Connantnax xenarentnocrt.
3. Cnmnos.
4. Innepconnannsannx.
5. Hn]anrnnnsannx (nnnannnsannx).
Tecronte nopmt npnnoxrcx n nne rannn nponenrnntntx panron recrontx annon no coornercrnymmnm mxanam (cm. ran.
20.1-20.5).
Tannna 20.1
Bxana 1: Hpnnxrne-ornepxenne
Tannna 20.2
Tannna 20.3
Bxana 3: Cnmnos
Tannna 20.4 Bxana 4: Anropnrapnax rnnepconnannsannx
4.5.6. Tec1 narnoc1nxa +uonnonantnmx o1nomennn n ceute
Anropt meronxn E. Fene n . Anronn (Fene E., 1999).
Meronxa npenasnauena nx nsyuennx +monnonantntx ornomenn peenxa c cemte, n n nepnym ouepet nx onpeenennx
nosnnnn peenxa n cemte. Tecr nosnonxer xauecrnenno n xonnuecrnenno onennrt uyncrna, xoropte peenox ncntrtnaer x unenam
cnoe cemtn, n ro, xax on nocnpnnnmaer nx ornomenne x cee. Btxnnxmrcx raxxe rnnt ncnxonornuecxnx samnr, ncnontsyemte
peenxom.
Onncanne ue1onxn
Meronxa nmeer ne ]opmt:
1. nx ere 4-6 (8) ner.
2. nx ere 6 (8)10 ner n nopocrxon.
Bapuaum o. +a.euirux oeme coepxnr cneymmne ornomennx:
nonoxnrentnte uyncrna, xoropte ncxoxr or peenxa n nepexnnamrcx peenxom xax ncxoxmne or pyrnx;
orpnnarentnte uyncrna, xoropte ncxoxr or peenxa n nepexnnamrcx nm xax ncxoxmne or pyrnx;
sanncnmocrt or pyrnx.
Bapuaum o. cmapuux oeme nanpannen na nccneonanne cneymmnx ornomenn:
nyx nnon nonoxnrentnoro ornomennx: cnaoro n cnntnoro; cnate uyncrna cnxsant c pyxecxnm oopennem n
npnnxrnem, cnntnte c cexcyannsnponanntmn nepexnnannxmn, ornocxmnmncx x nnrnmnomy ncnxnuecxomy xonraxry n
mannnynxnnn;
nyx nnon orpnnarentnoro ornomennx: cnaoro n cnntnoro; cnate cnxsant c nepyxecrnennocrtm n neoopennem,
cnntnte ntpaxamr nenanncrt n npaxenocrt;
ponrentcxoro noraxannx, ntpaxammerocx ntcxastnannxmn rnna: 3roro unena cemtn mama cnnmxom anyer;
ponrentcxo cnepxonexn, npecrannenno n ntcxastnannxx rnna: Mama ecnoxonrcx, uro +ror uenonex moxer
Ctpo ann 0 1 2 3 4 5 6 7 8
Hponenrnntnt panr 0 0 0 0 0 0 0,63 3,79 12,02
Ctpo ann 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Hponenrnntnt panr 31 53,79 68,35 77,21 84,17 88,60 90,50 92,40 93,67
Ctpo ann 18 19 20 21 22 23 24 25 26
Hponenrnntnt panr 94,3 95,5 97,46 98,1 98,73 98,73 99,36 100 100
Ctpo ann 27 28 29 30 31 32
Hponenrnntnt panr 100 100 100 100 100 100
Bxana 2: Koonepannx)
Ctpo ann 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Hponenrnntnt panr 1,57 3,46 5,67 7,88 9,77 12,29 19,22 31,19 48,82 80,93
Ctpo ann 0 1 2 3 4 5 6 7
Hponenrnntnt panr 4,72 19,53 39,06 57,96 74.97 86,63 92,93 96,65
Ctpo ann 0 1 2 3 4 5 6
Hponenrnntnt panr 4.41 13,86 32,13 53,87 69,30 83,79 95,76
Tannna 20.5 Bxana 5: Manentxn neyaunnx
Ctpo ann 0 1 2 3 4 5 6 7
Hponenrnntnt panr 14,55 45,57 70,25 84,19 3,04 96,83 99,37 100
npocrynrtcx.
Bce +rn nynxrt, xpome nynxron, xacammnxcx cnepxonexn n noraxannx, orpaxamr na nanpannennx n nepexnnannn uyncrn:
ncxoxr nn uyncrna or peenxa n nanpannxmrcx pyrnm nmxm nnn peenox omymaer cex oexrom uyncrn pyrnx. Hpnmepom
nepno xareropnn yer nmnm npnxnmartcx x +romy uneny cemtn, a npnmepom nropo 3ror uenonex nmnr xpenxo
onnmart menx.
Hponeypa recrnponannx ne ntstnaer y peenxa sarpynenn n sannmaer ne onee 25 mnnyr. Meronxa npocra n opaorxe.
Tecmoei +amepua. meronxn npnsnan art xonxpernoe npecrannenne o cemte peenxa. On cocronr ns 20 qnryp,
nsopaxammnx nme pasnnuntx nospacron, ]opm n pasmepon, ocrarouno crepeornnntx, urot noccosart pasnnuntx unenon
cemtn peenxa, n nmecre c rem ocrarouno nycmtcnenntx, urot npecrannrt cnenn]nuecxym cemtm. Hpncyrcrnymr ]nrypt or
eymex n aymex o nonopoxenntx ere, uro aer peenxy nosmoxnocrt cosart ns nnx cno cement xpyr. Kpome
npecrannrene cemtn, n recr nxnmuent pyrne naxnte ]nrypt. nx rex nonpocon, xoropte ne coornercrnymr nn onomy uneny
cemtn, npenasnauena ]nrypa rocnonna Hnxro. Kaxax ]nrypa cnaxena xopoouxo nanoone nouronoro xmnuxa c mentm.
Kaxt nonpoc recra nanncan na orentno manentxo xaprouxe. Peenxy ronopnrcx, uro xaprouxn coepxar nocnannx n
ero saaua nonoxnrt xaprouxy n xmnuex ro ]nrypt, xoropo ona coornercrnyer ontme ncero. Tecronax cnryannx cranonnrcx,
raxnm opasom, nrpono cnryanne, n xoropo saaua recronoro marepnana nororonnrt cyexra x npecroxmemy
+monnonantnomy pearnponannm.
Peenox cnnr n yono nose neanexo or ]nryp, npecrannxmmnx ero cemtm. On ntpan nx ns ncero naopa. On n
+xcnepnmenrarop nnxr n nnx cemtm peenxa. K nnm opamamrcx xax x unenam cemtn, n +ra nnnmsnx coxpanxercx n reuenne nce
recrono cnryannn. 3aaua peenxa nounnxrtcx manenpam recra. Ero ne npocxr npoanannsnponart cnoxnt xomnnexc uyncrn,
ncntrtnaemtx nm x cemte. Mnorne ern oxasannct t ne cnocontmn cenart +ro. Or peenxa oxnaercx, uro on ntpasnr cex n
ntope +monnonantno nosnnnn, xoropax yer copana ns pasnnuntx ncrounnxon, ocrarountx nx roro, urot nonxrt ocnony
ornomenn peenxa. Bonpoc, raxnm opasom, ]nxcnponan. Ho ero mecro xecrxo ne onpeeneno: nosnonxercx orart nonpoc
rocnonny Hnxro. Fonee roro, uyncrna, pomennte n ]nrypy, nemenenno ncuesamr ns nonx spennx, ne ocrannxx
onnnxmmero cnea. Taxnm opasom, y peenxa orcyrcrnyer spnmoe nanomnnanne pacnpeenennx ero nmnn nnn nenanncrn n,
cneonarentno, uyncrno nnnt ne memaer cnooe camontpaxennx.
Bonpoct recra mopua nn uanentxnx e1en
(... mecro nx nmenn peenxa)
Honoan1entnme uync1na, ncxonmne o1 peenxa
1.... ymaer, uro rt xopomn. Kro xopomn?
2. ... nmnr rex. Koro nmnr ...?
3. ... npannrcx nrpart n rnoe xponarn. B ute xponarn npannrcx nrpart ...? 4.... nmnr nenonart rex. Kro nmnr nenonart ...?
5.... nmnr cnert y rex na xonenxx. V xoro nmnr cnert ...?
6.... npannrcx trt rnonm mantmom. ue mantm ...?
7.... nmnr nrpart c roo. C xem nmnr nrpart ...?
8.... npannrcx rynxrt c roo. Kro onxen part... na nporynxn?
O1pnna1entnme uync1na, ncxonmne o1 peenxa
10. ... ymaer, uro rt nenocnymnt. Kro nenocnymnt?
11. ... ne nmnr rex. Koro ne nmnr ...?
12. ... ymaer, uro rt nnoxo. Kro nnoxo?
13. ... xorenoct t ormnenart rex. Koro xorenoct t ormnenart...?
14. ... xouer, urot rt ymen. Koro xorenoct t npornart ...?
15. ... nenannnr rex. Koro nenannnr ...?
16. ... ymaer, uro rt raxn. Kro raxn?
17. Tt snnmt... Kro snnr ...?
Honoan1entnme uync1na, nonyuaeume peenxou
20. Tt nmnmt nrpart c .... Kro nmnr nrpart c ...?
21. Tt nmnmt nenonart .... Kro nmnr nenonart ...?
22. Tt yntaemtcx... Kro yntaercx ...?
23. Tt aemt nouyncrnonart ... cex cuacrnnntm. Kro enaer cuacrnnntm ...?
24. Tt nmnmt onnmart?.. Kro nmnr onnmart ...?
25. Tt nmnmt ... . Kro nmnr ...?
26. Tt mnnt c ... . Kro mnn c ...?
27. Tt ymaemt, uro... mnnt(ax) mantunx (enouxa). Kro ymaer, uro ... mnnt(ax) mantunx (enouxa)?
O1pnna1entnme uync1na, nonyuaeume peenxou
30. Tt mnenaemt .... Kro mnenaer ...?
31. Tt enaemt .... rpycrntm. Kro enaer ... rpycrntm?
32. Tt pannmt ... . Kro pannr...?
33. Tt ononmt .... o cnes. Kro ononr... o cnes?
Bonpoct recra mopua nn c1apmnx e1en
Heanme uync1na, ncxonmne o1 peenxa
0. 3ror unen cemtn ouent xopomn.
1. 3ror unen cemtn ouent necent.
2. 3ror unen cemtn ncera nomoraer pyrnm.
3. 3ror unen cemtn nmeer nennxonennte nosmoxnocrn.
4. 3ror unen cemtn nnxora ne noneer rex.
5. 3ror unen cemtn mnoro myrnr.
6. 3ror unen cemtn sacnyxnnaer xopomero noapxa.
7. 3ror unen cemtn xopomn cnoprcmen.
8. C +rnm unenom cemtn xopomo nrpart.
9. 3ror unen cemtn ouent opt.
Cnntnme nonoan1entnme c cexcyantnmu o11enxou uync1na, ncxonmne o1 peenxa
10. Mne npannrcx npnxnmartcx x +romy uneny cemtn.
11. nmnm, xora menx nenyer +ror unen cemtn.
12. Hnora mne xouercx, urot x cnan n ono xponarn c +rnm unenom cemtn.
13. Mne xorenoct t, urot +ror uenonex tn nosne menx ncera.
14. Mne t xorenoct, urot +ror uenonex saornncx oo mne ontme, uem o xom-nno pyrom.
15. xoren(a) t, urot mo yymn cynpyr nanomnnan +roro unena cemtn.
16. Mne npannrcx, xora +ror unen cemtn mexouer menx.
17. Mne npannrcx onnmart +roro unena cemtn.
Cname o1pnna1entnme uync1na, ncxonmne o1 peenxa
20. 3ror unen cemtn nnora cnnmxom cyernrcx.
21. 3ror unen cemtn nnora npnnpaercx.
22. 3ror uenonex nnora noprnr uyxne saant.
23. 3ror unen cemtn nnora ncntntunn.
24. 3ror unen cemtn tnaer n nnoxom nacrpoennn.
25. 3ror unen cemtn npemenamn cnnmxom mnoro xanyercx.
26. 3ror unen cemtn nnora ocaxaer es ncxxoro nonoa.
27. 3ror unen cemtn nnxora ne yonnernopen.
28. 3ror uenonex ne ouent repnennn.
29. 3ror unen cemtn nnora cnnmxom son.
Cnntnme o1pnna1entnme (npaaenme) uync1na, ncxonmne o1 peenxa
30. Hnora mne xouercx ynrt +roro unena cemtn.
31. Hnora y menx nosnnxaer xenanne, urot +ror uenonex ynpancx npout.
32. Hnora x nenannxy +roro unena cemtn.
33. Hnora x npecrannxm cex tmmnm +roro unena cemtn.
34. Hnora x ymam, uro tn t cuacrnnne, ecnn t +roro uenonexa ne tno n cemte.
35. Hnora x uyncrnym, uro ctr +rnm uenonexom no ropno.
36. Bpemenamn x xouy cenart uro-ro rontxo nx roro, urot ocanrt +romy uenonexy.
37. 3ror unen cemtn moxer cnntno pasosnnrt menx.
Heanme uync1na, nonyuaeume peenxou
40. 3ror unen cemtn op xo mne.
41. 3ror unen cemtn ouent raxrnuen co mno.
42. 3ror unen cemtn ouent menx nmnr.
43. 3ror unen cemtn ouent nnnmarenen xo mne.
44. 3ror unen cemtn roron nomout mne.
45. 3ror unen cemtn nmnr saannxrtcx co mno.
46. 3ror unen cemtn ecrnnrentno nonnmaer menx.
47. 3ror unen cemtn ncera ntcnymaer menx.
Cnntnme nonoan1entnme, c cexcyantnmu o11enxou uync1na, nonyuaeume peenxou
50. 3ror unen cemtn nmnr anonart menx.
51. 3ror unen cemtn nmnr xpenxo onnmart menx.
52. 3ror unen cemtn nmnr npnxnmart menx x cee.
53. 3ror unen cemtn nmnr nomorart mne mtrtcx.
54. 3ror unen cemtn nmnr nomexorart menx.
55. 3ror unen cemtn nmnr trt co mno n nocrenn.
56. 3ror unen cemtn xouer ncera trt co mno.
57. 3ror unen cemtn saornrcx ontme oo mne, uem o xom-nno pyrom.
Cname o1pnna1entnme uync1na, nonyuaeume peenxou
60. 3ror unen cemtn nnora cmorpnr na menx neoopnrentno.
61. 3ror unen cemtn nmnr nopasnnrt menx.
62. 3ror unen cemtn nnora pyraer menx.
63. 3ror unen cemtn ne cornamaercx co mno, xora mne xorenoct t roro.
64. 3ror unen cemtn ne ncera cornamaercx nomout mne, xora y menx rpynocrn.
65. 3ror unen cemtn nnora nopunr na menx.
66. 3ror unen cemtn nnora son co mno.
67. 3ror unen cemtn cnnmxom sanxr, urot y nero ocrananoct na menx npemx.
Cnntnme o1pnna1entnme (npaaenme) uync1na, nonyuaeume peenxou
70. 3ror unen cemtn uacro ter menx.
71. 3ror unen cemtn cnnmxom uacro naxastnaer menx.
72. 3ror unen cemtn aer mne nouyncrnonart cex rnyntm.
73. 3ror unen cemtn sacrannxer menx oxrtcx.
74. 3ror unen cemtn neoopnrenen xo mne.
75. 3ror unen cemtn sacrannxer menx uyncrnonart cex necuacrntm.
76. 3ror unen cemtn ncera neononen mno.
77. 3ror unen cemtn neocrarouno nmnr menx.
Ma1epnncxan cnepxonexa
80. Mama ecnoxonrcx, uro +ror unen cemtn moxer npocrynrtcx.
81. Mama ecnoxonrcx, uro +ror unen cemtn moxer saonert.
82. Mama ecnoxonrcx, urot +ror unen cemtn ne nonan no mamnny.
83. Mama ecnoxonrcx, uro +ror unen cemtn moxer yapnrtcx n uro-ro cee nonpenrt.
84. Mama ecnoxonrcx, uro c +rnm uenonexom moxer uro-nnyt cnyunrtcx.
85. Mama onrcx paspemnrt +romy uneny cemtn cnnmxom mnoro pesnnrtcx.
86. Mama onrcx paspemnrt nrpart +romy uneny cemtn c osopntmn ertmn.
87. Mama ecnoxonrcx, uro +ror unen cemtn ouent mano ecr.
O1noncxoe cnepxno1axanne
90. O +rom unene cemtn nana uacro nonycry nonnyercx.
91. 3romy uneny cemtn nana yenxer cnnmxom mnoro nnnmannx.
92. 3roro unena cemtn nana cnnmxom anyer.
93. C +rnm unenom cemtn nana npononr cnnmxom mnoro npemenn.
94. 3roro unena cemtn nana nmnr ontme ncex.
Ma1epnncxoe cnepxno1axanne
95. O +rom unene cemtn mama uacro nonycry nonnyercx.
96. 3romy uneny cemtn mama yenxer cnnmxom mnoro nnnmannx.
97. 3roro unena cemtn mama cnnmxom anyer.
98. C +rnm unenom cemtn mama npononr cnnmxom mnoro npemenn.
99. 3roro unena cemtn mama nmnr ontme ncex.
narnocrnuecxax nponeypa
nx nponeennx meronxn ncnxonory neoxonmo ycranonnrt xonraxr c peenxom.
B xomnare, n xoropo npoxonr recrnponanne, onxnt naxonrtcx cron nx sanncn pesyntraron recrnponannx n cron, na
xoropt nomemaercx 21 ]nrypa recra. Bce ]nrypt onxnt trt nocrannent nepe peenxom n pacnpeenent n cneymmem
nopxxe no rpynnam 4 xenmnnt, 4 myxunnt, 5 enouex, 5 mantunxon, crapnx n rpyno peenox, Hnxro.
Bmncnenne coc1ana ceutn peenxa
nx ntxcnennx cocrana cemtn ncnxonor saaer peenxy cneymmne nonpoct: Paccxaxn mne o nmxx, xoropte xnnyr c
roo n ome; Paccxaxn mne, xro nxonr n rnom cemtm. 3aaua cocronr n rom, urot ntxcnnrt xonnennnm cemtn peenxa.
Ornert ncntryemoro perncrpnpymrcx.
nx nnrepnperannn pesyntraron recra neoxonmo nmert cneennx o cocrane cemtn ncntryemoro: nonnax nnn nenonnax
cemtx (ecnn nenonnax, ro no xaxo npnunne: no npnunne cmeprn onoro ns ponrene nnn n pesyntrare pasnoa). Moxer cnyunrtcx
rax, uro mart peenxa ymepna, oren xennncx cnona, n peenox ronopnr, uro y nero ne mamt. B +rom cnyuae nx onee ronxoro
nonnmannx nepexnnann peenxa xenarentno oenx mam nxnmunrt n recr. Baxntmn moryr oxasartcx cneennx o rom, ne
orcyrcrnyer nn npemenno onn ns ponrene, n c xem peenox xnner ceuac, ecrt nn y nero partx n cecrpt (xaxon nx nospacr).
Ecnn peenox ne snaer, cxontxo nm ner, recrnpymmn moxer saart cneymmne nonpoct: On ontme, uem rt?, Kro crapme:
Herx nnn Anx?, Herx xonr n mxony nnn on xonr na paory?. Ornert na noonte nonpoct nomoryr ntxnnrt
xpononornuecxn nopxox poxennx n npnnnsnrentno onpeennrt nospacr parten n cecrep.
Hnora cnyuaercx rax, uro peenox xouer nxnmunrt n cnncox coaxy, xanapexy nnn pyrnx nmnmnen cemtn. Tecr ne
paccunran na uerneponornx nnn nepnartx unenon cemtn. Ho mnennm cosarene recra, nsanmoornomennx c nmtmn ornnuamrcx or
nsanmoornomenn c xnnorntmn, axe xora onn xacamrcx peenxa. Cmemenne +rnx nyx nnon ornomenn (nannune onnaxontx
nynxron nx oonx) moxer cenart nexcno xonnennnm nnrepnepconantntx ornomenn n cemte, ymentmnrt ee cnenn]nuecxoe
snauenne n nnecrn nenpecxasyemocrt n pesyntrart.
Yc1anonnenne ceuennoro xpyra peenxa
Hocne roro xax ycranonnen cocran cemtn, ncnxonor npenaraer peenxy nonrpart: Mt ceuac c roo ctrpaem n raxym
nrpy. Tt nnnmt nce ]nrypt, xoropte ram croxr? Mt npnrnopnmcx, yro nexoropte ns nnx unent rnoe cemtn.
3arem ncnxonor nononr peenxa nonnxe x ]nrypam, yxastnax na uertpe xencxne ]nrypt, n cnpamnnaer: Kar mi
ov+aeui, rara us uux oi.a oi ca+o .v:ue +a+o? On aer peenxy cenart ntop n yxasart na ntpannym ]nrypy, sarem
npocnr nocrannrt ee na cron. Horom yxastnaer na myxcxne ]nrypt n cnpamnnaer: A menepi craru +ue, rarvm us uux .v:ue
eceeo coe.ami nano ? Btpannax ]nrypa crannrcx peenxom na ror xe cron. 3arem +xcnepnmenrarop yxastnaer na ]nrypt
mantunxon n enouex (n sanncnmocrn or nona ncntryemoro) n cnpamnnaer: Karo us uux meoe xome.oci oi oimi ca+o+v(o) ?
n ]nrypa nepenocnrcx na cron. Tax npoonxaercx o rex nop, noxa peenox ne nocrannr na cron ]nrypt nx xaxoro unena
cemtn. Ecnn peenox xouer ntnonnnrt necxontxo ntopon, emy paspemaercx +ro cenart. On raxxe moxer nxnmunrt satrtx
parten, cecrep, aymxy. Kora cement xpyr cocrannen, ncnxonor moxer cxasart: Tenepi v uac ece :.eui ce+iu e coope, uo e
uaue uepe ovoem eue ooua quevpa. On ntnnmaer ]nrypy Hnxro, crannr nosne unenon cemtn n ronopnr: H+ omoeo :e.oeera
,Hurmo ". Ou more ovoem uepami. Ce:ac meoe paccrarv, :mo ou ovoem oe.ami.
3arem peenox ycaxnnaercx sa cron c ]nrypamn, pacnonoxenntmn na yonom paccroxnnn or nero. Ecnn on xouer
pasmecrnrt ]nrypt n onpeenennom nopxxe, emy paspemaercx +ro cenart. Hccneonarent xnaer nonpoct recra xyuxo nepe
coo n opamaercx x peenxy (nncrpyxnnx): Buouui, soeci +uoeo rapmo:er c uanucauui+u ua uux noc.auu+u. B npo:umam
meoe, :mo ua uux crasauo, a mi no.oruui rarovm rapmo:rv r mo quevpe, r romopo oua nooxooum oo.iue eceeo. Ec.u
noc.auue ua rapmo:re uuro+v ue nooxooum, mi omoaeui eeo :e.oeerv, romopoeo soevm Hurmo ". Houmuo, :mo u+em e euov?
Bos+oruo, meoe noraremc, :mo noc.auue nooxooum uecro.iru+ .mo+. Toeoa craru oo omo+ u oa +ue omv rapmo:rv. A
menepi euu+auue! B noemopm: ec.u rapmo:ra nooxooum oouo+v :e.oeerv oo.iue eceeo, mi r.aoeui omv rapmo:rv r omo
quevpe, ec.u rapmo:ra ue nooxooum uuro+v, mi oaeui ee quevpe Hurmo", ec.u rapmo:ra nooxooum uecro.iru+ .mo+, mi
oaeui ee +ue.
Hcnxonor nepexonr x recrnponannm, saunrtnax rexcr na xaprouxax n nepeanax nx peenxy ony sa pyro. Ecnn nonpoc
recra noxonr necxontxnm unenam cemtn, recrnpymmn sannctnaer, xro +rn nmn, n orxnatnaer xaprouxy n cropony. Bonpoct
saunrtnamrcx peenxy n cnyuanom nopxxe. Onaxo nocneonarentnocrt npexnnennx nonpocon nce npemx cneyer epxart no
xonrponem. Hauano onxno trt ocropoxntm, urot art peenxy nosmoxnocrt npnntxnyrt x +romy saannm, nsexart
noxnnennx rpenoxnocrn n ne ntsnart conpornnnennx. ne nepnte xaprouxn moryr ntpaxart nexnte nonoxnrentnte uyncrna,
cneymmne nocemt nonpocon cmect cnatx nonoxnrentntx n orpnnarentntx uyncrn. Ocrarox nonpocon, sa ncxnmuennem nyx
nocnennx, moxer trt npounran xax yrono, npn ycnonnn roro, uro nopx ne yyr onro nrn nonpoct ns ono rpynnt,
urot ne cosart ycranonxy y peenxa. Ecnn ntnano rpn nonpoca, ntpaxammnx onnaxont nn uyncrn, ro nccneonarenm
cneyer noopart uerneprt nonpoc rax, urot on nenpemenno tn pyroro nna. On onxen noopart ne nocnenne xaprouxn
c nonpocamn nonoxnrentnoro xapaxrepa, urot peenox ne ymen c orronocxom arpeccnn n cepne.
Xecrxnx npannn ornocnrentno roro, xax pemnrt, npononrt nn c peenxom ]opmy nx manentxnx ere nnn ]opmy nx
crapmnx ere, xnnxercx nn peenox ocrarouno nspocntm n coopasnrentntm, urot cnpannxrtcx c onee cnoxntm naopom
nonpocon, ner. B reuenne roro npemenn, noxa peenox paccxastnaer, ns xaxnx unenon cocronr ero cemtx, n ntnpaer ]nrypt nx
cnoero cemenoro xpyra, cranonnrcx nonxren yponent ero pasnnrnx, n +ro aer nosmoxnocrt nccneonarenm ntpart ]opmy
recrnponannx. Hnnnx rpannnt npoxonr re-ro mexy mecrtm n nocemtm roamn. Manentxne ern nnora, omnaxct, oramr
xaprouxn ]nrype, npecrannxmme nx camnx, noromy uro nm rpyno nonxrt, uro xaprouxn onxnt trt orant pyro ]nrype.
Ho+romy xenarentno npocnrt manentxnx ere orneuart na nonpoct, xoropte crannr nropax uacrt nynxra, rpomxo, ncnyx, urot
recrnpymmn snan, xaxo ]nrype nanpannxercx xaprouxa. Peenox nopocrxonoro nospacra moxer noxenart unrart nonpoct cam.
Ecnn xaxercx, uro peenox xenaer unrart nonpoct camocroxrentno n x +romy ner nnxaxnx npenxrcrnn, ro moxno npexparnrt
urenne nocne nepntx uertpex nonpocon n cnpocnrt peenxa, ne xouer nn on npounrart ocrantnte nocnannx cam. Ecnn peenox
orneuaer yrnepnrentno, nccneonarent oraer emy nauxy xaprouex n npenaraer unrart npo cex nnn ncnyx, xax saxouercx.
Oqopunenne n opao1xa pesynt1a1on
Hccneonarent ormeuaer n cnennantnom nanxe, xomy oxasanoct apeconano xaxoe yrnepxenne. Ecnn peenox cnocoen
npnnxrt n +rom yuacrne, ro ero moxno nonpocnrt nomout saunrart ncnyx nomepa nonpocon. Homomt ncnxonory ycnoxonr peenxa
n acr emy nouyncrnonart cnom snaunmocrt.
Opaorxa cocronr n sanncn nomepon yrnepxenn n coornercrnymmnx xnerouxax n cymmnponannn xonnuecrna nonpocon,
xoropte tnn npncnoent romy nnn nnomy uenonexy n npeenax xaxo rpynnt nonpocon. 3ro noxaxer, cxontxo uyncrn ns xaxo
rpynnt nanpannxercx peenxom onpeenennomy uneny cemtn.
Hn1epnpe1annn pesynt1a1on
1. O1nocn1entnan ncnxonornuecxax snaunuoc1t pasnnunmx unenon ceutn. Oxnaemoe pacnpeenenne ntcxastnann
(rnnorernuecxoe) npecranneno na pncynxe 7.
Bnanx nn pernc1pannn o1ne1on
m. H. peenxa__Bospacr
N Mama Hana Fpar... ... Hnxro
1
2
3
4
5
6
45
95
96
Cymma ncex ntcxastnann, apeconanntx onomy uenonexy, orpaxaer crenent nonneuennocrn n ornomennx c nnm.
Coornercrnenno, npn anannse narpammt, nonyuenno npn opaorxe orneron peenxa, cneyer oparnrt nnnmanne, ne cmemeno
nn pacnpeenenne uyncrn or ponrene x pyrnm unenam cemtn. Taxxe neoxonmo ormernrt, ner nn npeynennuenno peaxnnn
nonoxnrentno nnn orpnnarentno n apec onoro ns ponrene (n ncnxoanannrnuecxnx repmnnax: ne yxastnamr nn
pesyntrart recra na nperennrantnt nnn nepaspemennt +nnon xomnnexc).
2. 3ronen1pnuecxne o1ne1m. 3ronenrpnuecxne ornert coepxar na +nemenra: nmont x cee n nenanncrt x cee. Oa onn,
onaxo, yxastnamr na upesmepnym sanxrocrt coo. Ocnontnaxct na xnnnnuecxom ontre, moxno oxnart ntcoxn yponent
nmnn x cee y npnnnnernponanntx ere nnn ere, upesmepno nymnx na nonoy y cnonx xenann; n ntcoxn yponent
nenanncrn x cee y ornepraemtx n nenannnmtx ere nnn ere c uyncrnom nenonnonennocrn, nnnt n crta.
3. Aunnanen1noc1t. Ornomennx mexy nonoxnrentntmn n orpnnarentntmn ncxoxmnmn uyncrnamn n nonoxnrentntmn n
orpnnarentntmn nonyuaemtmn uyncrnamn moryr cocrannrt amnnanenrnym nponopnnm. B nponecce anannsa pesyntraron
nonpoct, xoropte orpaxamr nonyuaemte peenxom uyncrna n nonpoct, xapaxrepnsymmne ncxoxmne uyncrna, paccmarpnnamrcx
nesanncnmo pyr or pyra. Heoxonmo npnnxrt, uro amnnanenrnocrt n ornomennn unena cemtn cymecrnyer, ecnn uncno
nanpannenntx n ero apec nonoxnrentntx nynxron npentmaer uncno orpnnarentntx ne onee uem n na pasa nnn ecnn xonnuecrno
orpnnarentntx nynxron, nanpannenntx uneny cemtn, ne npenocxonr xonnuecrno nonoxnrentntx onee uem n na pasa.
4. Hync1na, ncxonmne o1 peenxa n nonyuaeume nu. Hcxoouue :vecmea +ro re uyncrna, ncrounnxom xoroptx xnnxercx
peenox, nmenno onn enamr ero nmxmnm, amnnanenrntm nnn nenannxmnm. Kax npannno, moxno oxnart uro +rn uyncrna
yyr cnxsant c noneennem peenxa. Cepxannt peenox, xoropt ne cnocoen ntpasnrt cnon uyncrna n peantno xnsnenno
cnryannn moxer oxasartcx cnocontm cenart +ro n recrono cnryannn, no on moxer raxxe trt cepxanntm n oenx cnryannxx.
Btpaxennte peenxom uyncrna sanncxr or ero xnsnennoro ontra n cncremt ncnxonornuecxo samnrt. annte o no.v:ae+ix
:vecmeax cranxr nccneonarenx nepe nymx peantnocrxmn ocneyemoro - peantnocrtm ecrnnrentntx +monn,
nanpannenntx na peenxa, n ero ncnxnuecxo peantnocrtm nocnpnnxrtx +monn - nocnpnxrne npn +rom oycnonneno rem, n
xaxnx +monnxx n npoxnnennxx uyncrn on nyxaercx n ror nnn nno momenr. 3monnn, xoropte ern nanpannxmr pyrnm, recno
coornocxrcx c uyncrnamn, xoropte, xax onn nonaramr, nanpannxmrcx nm camnm: n ontmnncrne cnyuaen nonyuaemte peenxom
uyncrna ynnnrentno coornercrnymr uyncrnam, ncxoxmnm or nero, xax ecnn t on onaan nnyrpenne ocunrtnamme
cncremo, xoropax anana na ntxo ponno crontxo, cxontxo nonyuaer na nxo.
5. 3amnrt. Tecronax cnryannx nmeer renennnm axryannsnponart cncremy samnrt peenxa. 3ro otunte cnocot
samnrt, nnonsmenennte orpannuennxmn, naxnatnaemtmn recrontm marepnanom. Pesyntrart recra moryr onapyxnrt
cneymmne samnrnte mexannsmt:
1. Omras. Peenox oraer ontmnncrno nonoxnrentntx n orpnnarentntx nynxron ]nrype Hnxro.
2. Hoea.usau. Peenox oraer npenmymecrnennoe xonnuecrno nonpocon nonoxnrentnoro xapaxrepa unenam cemtn, n ro
npemx xax ontmnncrno orpnnarentntx apecyer ]nrype Hnxro.
3. C+eueuue. Peenox oraer ontmnncrno nynxron nepn]epnuecxnm unenam cemtn.
4. Ocvuecme.euue re.auu, peepeccu. 3rn samnrt moryr trt ntxnnent, ecnn peenox nanpannxer na cex ontmnncrno
nonpocon, ntpaxammnx cnepxnoxponnrentcrnennte, cnepxnoraxammne uyncrna.
Pesyntrart, nonyuennte npn nponeennn recra n xnnnnxe, nomornn onapyxnrt cneymmne nnt samnr:
npoeru: peenox npeynennuenno n nepeantno npnnnctnaer pyrnm nonoxnrentnte nnn orpnnarentnte uyncrna n n ro
xe npemx orpnnaer nx y cex;
pearu qop+upoeauu: peenox nomenxer cnon ornert npornnononoxntmn n nenxx cxptrt cnnmxom xpxne
nonoxnrentnte nnn orpnnarentnte uyncrna.
Ecnn nporoxon noxastnaer upesmepnoe npoxnnenne cnntntx nonoxnrentntx nnn orpnnarentntx uyncrn, +ro moxer
cnnerentcrnonart o neocrarxe samnmennocrn.
Hexoropte recronte cnnpomt
1. Heannsnpymman.1enennnn. Cymecrnyer rpynna ere, nmemmnx ]onn, necnoxontx, poxnx, naccnnntx, saropmoxenntx,
pnrnntx, xomnyntcnnntx n r. ., utn nnyrpennne crpaxn n ecrpyxrnnnte renennnn npn npoennponannn nx na nnxamee
oxpyxenne enamr ero, n camom ene, yxacntm mecrom. pyrnm, ne menee snaunmtm mexannsmom noannennx crpaxon xnnxercx
npnmnrnnnoe orpnnanne, npn ncnontsonannn xoroporo onacnocrt oronnraercx, npexpamaer cymecrnonart.
Hpnuep
B rannne npecrannent pesyntrart ocneonannx ere c neannsnpymme renennne
97
98
99
Hyxno nouepxnyrt, uro raxne peaxnnn npeynennuenne nonoxnrentntx uyncrn n orpnnanne nerarnnntx uyncrn
npecrannxmr coo xpanee ntpaxenne neannsnpymme renennnn.
2. Hapanonantnme cnnpoum. Inannoe nx ornnune or cnnpoma orpnnannx npncyrcrnne y peenxa ncxoxmnx or nero
orpnnarentntx +monn, cnxsanntx c ouent neontmo npaxenocrtm. Hpn +rom nepexnnanne nonyuaemtx orpnnarentntx
uyncrn aconmrno ne coornercrnyer ecrnnrentnocrn, no onenxe nesanncnmtx +xcnepron.
Hpnuep
Hpn ocneonannn nyx ere, y xoroptx rnnorernuecxn npenonarannct ncnxornuecxne napymennx, tnn nonyuent
cneymmne annte, cnnerentcrnymmne o npoexnnn cocrnenntx uyncrn.
ern tnn onncant xax noospnrentnte n ncera oxnann camoro xymero. V onoro ns nnx nmencx crpax trt
noxnmenntm. B oonx cnyuaxx ponrenn onnctnannct xax nenpornxn, no nnnmarentno ornocnnmnecx x erxm. Hn ona cemtx ne
naxastnana ere.
3. 3ronenrpnsm. Bapnanr camoarpeccnn. Orpnnarentnax ycranonxa no ornomennm x cee tna onapyxena y ere,
nepexnnammnx cnntnte uyncrna cocrnenno nnoxocrn. Onn nnsxn x rpynne, nastnaemo orpnnammne. Otuno +ro ern,
ne xenammne nnuero, crpaammne or cnoe ooconennocrn, ncntrtnammne uyncrno arpeccnn x cee.
Hpnuep
4. 3ronenrpnsm. 3pornuecxn napnanr. Cnntno ntpaxennym nonoxnrentnym ycranonxy n ornomennn cex moxno
onapyxnrt y ere, xoroptm ncera noraxamr, onn nontsymrcx npnnnnernxmn, nx nocroxnno noompxmr. Taxnx ere n xnnnnxe
nastnamr cnepxsamnmenntmn, n ro npemx xax n napoe onn onee nsnecrnt xax anonnn. 3rn cnyuan nmemr ontmym
uacrory pacnpocrpanennx, uem napnanr camoarpeccnn.
Hpnuep
. A., mnamax ns uertpex ere n enncrnennax enouxa n cemte. Pasnnna n nospacre mexy ne n npetymnm peenxom
cocrannxer 10 ner. Ona ocrarouno onnoxa, npeocrannena cama cee, cnonm nnanam n meurannxm. Hpnmepno sa 7 mecxnen o
opamennx n xnnnnxy ona npyr noxanonanact na onn, nmemmne xapaxrep xonnx, n na onyxont nnnsy xnnora. Tmarentnoe
nccneonanne nnuero ne noxasano. Ftno ntcxasano npenonoxenne, uro onyxont tna oycnonnena yepxannem n naxannnnannem
npoyxron ntenennx. Ftn nocrannen narnos: ]ynxnnonantnoe paccrpocrno. enouxa tna nanpannena na ncnxonornuecxoe
nccneonanne
Cnyua
Hcxoxmne
nonoxnrentnte
Hcxoxmne
orpnnarentnte
Honyuaemte
nonoxnrentnte
Honyuaemte
orpnnarentnte
A. H., mantunx 11 ner.
Cnntnt crpax cmeprn cnoe n
ponrene, oxsnt mxont, nnmn, nounte
xommapt
39 0 22 0
C. K., enouxa 11 ner.
Cnntnt crpax cmeprn n myuenn.
Foxsnt mxont, sanncnmocrt or marepn
38 0 24 0
. H., enouxa 12 ner.
Cnntnt crpax trt orpannenno,
oxsnt ocranartcx ono, oxsnt mxont,
nounte xommapt
30 0 28 0
H. H., enouxa 9 ner.
Pnrnnocrt, mannaxantnocrt, cncrema
]on, nounte crpaxn
39 0 26 0
Peenox Hcxoxmne nonoxnrentnte Hcxoxmne orpnnarentnte Honyuaemte nonoxnrentnte Honyuaemte orpnnarentnte
A.M. 8 2 0 16 6
H.H. 12 1 0 18 5
Cnyua Craryc
Ocoennocrn
cemeno cnryannn
Ocoennocrn
camoarpeccnn
Honoxnr,
uyncrna x cee
Orpnnar.
uyncrna x cee
Marepnncxax
cnepxonexa
H. X.,
mantunx 8
ner
Crapmn ns
nonx mantunxon
Onexammax mart
Fter cex, ntptnaer
nonoct, xenanne cmeprn
0 8 0
H. .,
enouxa 14
ner
Crapmax ns nyx
enouex
Mart, pocnnmax
cemtm, ner orna
Btptnaer nonoct,
xycaer norrn
0 9 0
Cnyua Craryc
Hornopcrno xenannxm
peenxa
Ocoennocrn
ayro+pornsma
Honoxnrentnte
uyncrna x cee
Orpnnarentnte
uyncrna x cee
Marepnncxax
cnepxonexa
. Ftno sameueno, uro ona xonr noono epemenno xenmnne c pyxamn, cnoxenntmn na xnnore. Ftn onapyxen
ncnxocomarnuecxn ]on.
Oxasanoct, uro mart enouxn neunnact or paccrpocrna nnmenapennx nenpornuecxoro xapaxrepa 15 ner nasa, a y orna
neanno orxptnact xsna xenyxa. Ee rpenoxnax, osaouennax mart nmena renennnm nornopcrnonart xenannxm ouepn, ocoenno
cnxsanntm c nnme. B pesyntrare +roro enouxa nmena npnuynnnt nxyc n ropnnact cnonm uyncrnnrentntm xenyxom.
Pesyntrart recra narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte npnneent n rannne.
Ho pesyntraram rannnt moxno cenart ntno o rom, uro enouxa ontme nonneuena n ornomennx c nepn]epnuecxnmn
unenamn cemtn, ro ecrt c peenxom xent para. Ftno onapyxeno, uro noxnnenne cnmnromon y enouxn connano c poxennem
peenxa, xoropt cran xnrt n cocene c ee cnantne xomnare. 3a necxontxo mecxnen o poxennx mantma enouxa crana
ecnoxono, nauan paccnpamnnart mart o nporexannn epemennocrn n poax. Ee onn nnepnte nosnnxnn n nepno nononnne
noun, npnmepno n re nn, xora xena para onxna tna ponrt. Kora na onom ns repanenrnuecxnx ceancon enouxy cnpocnnn o
rpex ee xenannxx, ro nepntm tno xenanne nmert ere n orcyrcrnne samyxecrna: ona ne xorena t trt noono marepn,
xoropax uyncrnonana cex necuacrno c nocnemntm n nepexntm ornom. Bmecre c rem enouxa onro naxonnact no
nneuarnennem poon: n ecee c ncnxonorom ona ormeuana, uro ymaer, uro +ro ouent ontno, uro cntmana cront poxennnt.
Hocne necxontxnx ceancon repannn ee mtcnn n ]anrasnn yneryunnnct, ncuesnn n nexoropte cnmnromt. Ftn nocrannen narnos:
ncrepnuecxax ncenoepemennocrt.
4.6. HAIHOCTHKA 3MOHHOHAALHOIO COCTORHHR HAEHOB CEMLH
4.6.1. Onpocnnx Ananns ceuennon 1penorn
( ACT)
Anropamn meronxn xnnxmrcx 3. I. 3emnnnep n B. Rcrnnxnc (2000).
Hent meronxn nsyuenne omero ]ona nepexnnann nnnnna, cnxsannoro c ero nosnnne n cemte, c rem, xax on
nocnpnnnmaer cex n cemte.
Ho ce+euo mpeeoeo nonnmamrcx cocroxnnx rpenorn y onoro nnn necxontxnx unenon cemtn, nepexo nnoxo
ocosnanaemte n rpyno noxannsyemte. Xapaxrepntm npnsnaxom annoro rnna rpenorn xnnxercx nannune comnenn, crpaxon,
onacenn, xacammnxcx, npexe ncero, cemtn sopontx ee unenon, nx ornyuex n nosnnx nosnpamenn, crtuex n xon]nnxron.
Tpenora +ra otuno ne pacnpocrpanxercx na nnecemente c]ept nponsnocrnennym exrentnocrt, pocrnennte, cocecxne
ornomennx n r. n. B ocnone cemeno rpenorn, xax npannno, nexnr nnoxo ocosnanaemax neynepennocrt nnnnna n xaxom-ro
ouent nx nero naxnom acnexre cemeno xnsnn. 3ro moxer trt neynepennocrt n uyncrnax pyroro cynpyra, n cee. Hepexo
noonte nepexnnannx, npornnopeuamne npecrannennxm o cee, ntrecnxmrcx, uro moxer npoxnnrtcx n cementx ornomennxx n
nne rpenorn.
Baxntmn cocrannxmmnmn cemeno rpenorn xnnxmrcx raxxe omymennx ecnomomnocrn n necnoconocrn nmemartcx n
xo cotrn n cemte, nanpannrt ero n nyxnoe pycno. Hnnnn c cemeno-oycnonnenno rpenoro ne omymaer cex snaunmtm
ecrnymmnm nnnom n cemte, n nesanncnmocrn or roro, xaxym nosnnnm on n ne sannmaer n nacxontxo axrnnnym pont nrpaer n
ecrnnrentnocrn (3emnnnep 3. I., Rcrnnxnc B., 2000).
Onncanne ue1onxn
unenam cemtn npenaraercx camocroxrentno sanonnnrt onpocnnx.
Hncrpyxnnx: Hpenaraemt Bam onpocnnx coepxnr yrnepxennx o Bamem camouyncrnnn oma, n cemte. Vrnepxennx
nponymeponant. Taxne xe nomepa ecrt n nanxe, npnnarammemcx x meronxe.
unrare no ouepen yrnepxennx onpocnnxa. Ecnn Bt n omem cornacnt c nnmn, ro na nanxe onenre xpyxxom nomep
H. H.,
enouxa
8 ner
Fnnsnen Kymnp nx marepn
Cocanne ontmoro
nantna, pacxaunnanne,
macrypannx,
xontpxnne n nocy
14 3 5
X. K.,
enouxa
8 ner
Enncrnennt
peenox n cemte
Hsanonana oonmn
ponrenxmn
Cocanne nantna,
oxopcrno
cnaocrxmn,
xontpxnne n nocy,
macrypannx
14 2 2
B. C,
enouxa
9 ner
Crapmax ns
rponx ere
Hoxponnrentcrno
orna, noraxamr
oxopcrny cnaocrxmn
Anunocrt, xanocrt
macrypannx
8 3 0
unent cemtn
Hcxoxmne
nonoxnrentnte
Hcxoxmne
orpnnarentnte
Honyuaemte
nonoxnrentnte
Honyuaemte
orpnnarentnte
Crenent
nonneuennocrn
Hana 0 5 0 4 9
Mama 5 0 2 0 7
Hepnt par 2 0 2 2 6
Bropo par 0 3 1 3 7
Tpern par 2 2 0 2 6
Xena para 1 0 2 0 3
Peenox xent
para
8 0 7 0 15
yrnepxennx. Ecnn Bt n nenom ne cornacnt sauepxnnre +ror xe nomep. Ecnn ouent rpyno ntpart, ro nocrantre na nomepe
nonpocnrentnt snax. Craparect, urot raxnx orneron tno ne ontme rpex. Homnnre, Bt xapaxrepnsyere cnoe camouyncrnne n
cemte.
B onpocnnxe ner "npannntntx" n "nenpannntntx" yrnepxenn. Orneuare rax, xax uyncrnyere.
Texcr onpocnnxa
1. 3nam, uro unent moe cemtn uacro tnamr neonontnt mnom.
2. uyncrnym, uro, xax t x nn nocrynnn(a), nce panno yer ne rax.
3. mnororo ne ycnenam cenart.
4. Tax nonyuaercx, uro nmenno x uame ncero oxastnamct nnnonar(a) no ncem, uro cnyuaercx n name cemte.
5. uacro uyncrnym cex ecnomomntm (ecnomomno).
6. oma mne uacro npnxonrcx nepnnnuart.
7. Kora nonaam omo, uyncrnym cex neyxnmxnm (neyxnmxe) n nenonxnm (nenonxo).
8. Hexoropte unent cemtn cunramr menx ecronxontm (ecronxono).
9. Kora x oma, nce npemx ns-sa uero-nnyt nepexnnam.
10. uacro uyncrnym na cee xpnrnuecxne nsrnxt unenon moe cemtn.
11. Hy omo n c rpenoro ymam, uro eme cnyunnoct n moe orcyrcrnne.
12. oma y menx nocroxnno omymenne, uro nao eme ouent mnoro cenart.
13. Hepexo uyncrnym cex nnmnnm (nnmne) oma.
14. oma y menx raxoe nonoxenne, uro npocro onycxamrcx pyxn.
15. oma mne nocroxnno npnxonrcx cepxnnartcx.
16. Mne xaxercx, ecnn t x npyr ncues (ncuesna), ro nnxro t +roro ne samernn.
17. Hemt omo, ymaemt, uro yemt enart ono, no, xax npannno, npnxonrcx enart concem pyroe.
18. Kax noymam o cnonx cementx enax, naunnam nonnonartcx.
19. Hexoroptm unenam moe cemtn tnaer neyono ns-sa menx nepe pystxmn n snaxomtmn.
20. uacro tnaer rax: xouy cenart xopomo, no oxastnaercx, ntmno nnoxo.
21. Mne mnoroe y nac ne npannrcx, no x +roro crapamct ne noxastnart.
Opaorxa n nnrepnperannx pesyntraron
3a xaxoe cornacne c yrnepxennem nauncnxercx 1 ann. Cymma annon nocunrtnaercx orentno no xaxo ns rpex mxan:
1. Cymxana B nnna (cemenax nnna unena cemtn) neaexnarnoe omy
menne nnnnnom ornercrnennocrn sa nce orpnnarentnoe, uro nponcxonr n cemte. K mxane ornocxrcx cneymmne yrnepxennx:
1,4,7,10, 13,16, 19. Hannune cemeno nnnt narnocrnpyercx npn nxrn cornacnxx.
2. Cymxana T rpenoxnocrt (cemenax rpenoxnocrt unena cemtn) omymenne, uro cnryannx n cemte ne sanncnr or
cocrnenntx ycnnn ocneyemoro.
K mxane ornocxrcx yrnepxennx: 2, 5, 8, 11, 14, 17, 20. Cemenax rpenoxnocrt narnocrnpyercx npn nxrn cornacnxx.
3. Cymxana H nanpxxennocrt (cemenax nanpxxennocrt) omymenne, uro ntnonnenne cementx oxsannocre
npecrannxer coo nenocnntnym saauy nx nnnnna. K mxane ornocxrcx yrnepxennx: 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21. Ha nnune
cemeno nanpxxennocrn narnocrnpyercx npn nxrn cornacnxx.
Hocne nocuera annon no orentntm mxanam ntuncnxercx cymma annon no oomenno mxane (nnna +rpenoxnocrt +
nanpxxennocrt), na ocnonannn uero enaercx ntno o yponne ome cemeno rpenoxnocrn.
4.6.2. mxana onpeenennn yponnn enpeccnn
Bxana onpeenennx yponnx enpeccnn cosana B. 3ynrom. B annom nsannn npnnonrcx napnanr meronxn n aanrannn T.
H. Fanamono (epmano-naH. F., 2002).
Hasnauenne meronxn narnocrnxa cnnxennoro nacrpoennx (cyenpeccnn) n enpeccnnnoro cocroxnnx.
Onncanne ue1onxn
Bxana nxnmuaer n cex 20 yrnepxenn, xapaxrepnsymmnx npoxnnenne cnnxennoro nacrpoennx. Hcntryemomy
npenaraercx ornernrt na nonpoct, sanonnxx nnxenpnneennt nanx nporoxona.
Hnc1pyxnnn: Hpounrare xaxoe ns npnneenntx nnxe npenoxenn n sauepxnnre coornercrnymmym nn]py cnpana n
sanncnmocrn or roro, xax nt cex uyncrnyere n nocnenee npemx.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Vponent enpeccnn paccunrtnaercx no ]opmyne:
V =H +O, re H cymma annon no npxmtm ntcxastnannxm: 1, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 13, 15, 19; O cymma annon no
oparntm ntcxastnannxm: 2, 5,6,11,12, 14,16, 17, 18,20.
Hpn nocuere annon no npxmtm ntcxastnannxm sauepxnyrax nn]pa coornercrnyer xonnuecrny annon (1 1 ann, 2 2
anna n r. .). B oparntxntcxastnannxx nn]pe 1coornercrnyer 4anna, nn]pe 23anna, nn]pe 3-2anna n nn]pe 41
ann.
Hoxasarent V xonenercx n npeenax or 20 o 80 annon. Ero snauenne menee 50 annon yxastnaer na orcyrcrnne
enpeccnnnoro cocroxnnx. Ecnn nennunna V cocrannxer or 51 o 59 annon, ro enaercx ntno o nerxo enpeccnn
cnryannonnoro nnn nenpornuecxoro xapaxrepa. Hpn noxasarene or 60 o 69 annon narnocrnpyercx cyenpeccnnnoe cocroxnne,
nnn macxnponannax enpeccnx. Hcrnnnoe enpeccnnnoe cocroxnne narnocrnpyercx npn V onee uem 70 annon.
Fnanx
4.6.3. Me1onxa onpeenennn yponnn enpeccnn
Hasnauenne meronxn, anropom xoropo xnnxercx B. A. Xmypon, cocronr n narnocrnxe enpeccnnnoro cocroxnnx (rnanntm
opasom, rocxnnno nnn menanxonnuecxo enpeccnn) n onpeenennn rxxecrn enpeccnnnoro cocroxnnx na annt momenr
(epmanona H. F., 2002).
Onncanne ue1onxn
Meronxa cocronr ns 44 yrnepxenn, xapaxrepnsymmnx npoxnnenne enpeccnnnoro cocroxnnx. Hcntryemomy npenaraercx
ornernrt na nepeuent nonpocon, ntpan onn ns npenoxenntx napnanron orneron.
Hnc1pyxnnn: Bnnmarentno npounrare xaxym rpynny yrnepxenn n ntepnre noxoxmn napnanr ornera 0,1,2 nnn 3.
Bnanx
Cyxenne
Hnxora nnn
nspexa
Hnora uacro
Hourn ncera nnn
nocroxnno
1. uyncrnym noannennocrt 1 2 3 4
2. Vrpom x uyncrnym cex nyume ncero 1 2 3 4
3. V menx tnamr nepnot nnaua nnn nnsocrn x cnesam 1 2 3 4
4. V menx nnoxo nouno con 1 2 3 4
5. Annernr y menx ne xyxe otunoro 1 2 3 4
6. Mne npnxrno cmorpert na npnnnexarentntx npecrannrene pyroro
nona, pasronapnnart c nnmn, naxonrtcx pxom
1 2 3 4
7. sameuam, uro repxm nec 1 2 3 4
8. Menx ecnoxoxr sanopt 1 2 3 4
9. Cepne tercx tcrpee, uem otuno 1 2 3 4
10. ycram es ncxxnx npnunn 1 2 3 4
11. mtcnm rax xe xcno, xax ncera 1 2 3 4
12. Mne nerxo enart ro, uro x ymem 1 2 3 4
13. uyncrnym ecnoxocrno n ne mory ycnert na mecre 1 2 3 4
14. V menx ecrt naext na yymee 1 2 3 4
15. onee paspaxnrenen, uem otuno 1 2 3 4
16. Mne nerxo npnnnmart pemennx 1 2 3 4
17. uyncrnym, uro nonesen n neoxonm 1 2 3 4
18. xnny ocrarouno nonno xnsntm 1 2 3 4
19. uyncrnym, uro pyrnm nmxm craner nyume, ecnn x ympy 1 2 3 4
20. Menx o cnx nop payer ro, uro paonano ncera 1 2 3 4
1 0 Moe nacrpoenne ceuac ne onee noannennoe (neuantnoe), uem otuno.
1 Hoxany, ono onee noannennoe (neuantnoe), uem otuno.
2 a, ono onee noannennoe (neuantnoe), uem otuno.
3 Moe nacrpoenne namnoro onee noannennoe (neuantnoe), uem otuno.
2 0 uyncrnym, uro y menx ner rocxnnnoro (rpaypnoro) nacrpoennx.
1 V menx nnora tnaer raxoe nacrpoenne.
2 V menx uacro tnaer raxoe nacrpoenne.
3 Taxoe nacrpoenne tnaer y menx nocroxnno.
3 0 ne uyncrnym cex rax, yro x ocrancx(nact) es uero-ro ouent naxnoro nx menx.
1 V menx nnora tnaer raxoe uyncrno.
2 V menx uacro tnaer raxoe uyncrno.
3 nocroxnno uyncrnym cex rax, yro x ocrancx(nact) es uero-ro ouent naxnoro nx menx.
4 0 V menx ne tnaer uyncrna, yro mox xnsnt samna n rynnx.
1 V menx nnora tnaer raxoe uyncrno.
2 V menx uacro tnaer raxoe uyncrno.
3 uacro uyncrnym cex rax, yro mox xnsnt samna n rynnx.
5 0 V menx ne tnaer uyncrna, yro x cocrapnncx(nact).
1 V menx nnora tnaer raxoe uyncrno.
2 V menx uacro tnaer raxoe uyncrno.
3 nocroxnno uyncrnym, yro x cocrapnncx(nact).
6 0 V menx ne tnaer cocroxnn, xora na yme rxxeno.
1 V menx nnora tnaer raxoe cocroxnne.
2 V menx uacro tnaer raxoe cocroxnne.
3 nocroxnno naxoxyct n raxom cocroxnnn.
7 0 cnoxoen sa cnoe yymee, xax otuno.
1 Hoxany, yymee ecnoxonr menx necxontxo ontme, uem otuno.
2 Fyymee ecnoxonr menx snaunrentno ontme, uem otuno.
3 Fyymee ecnoxonr menx namnoro ontme, uem otuno.
8 0 B cnoem npomnom x nnxy nnoxoro ne ontme, uem otuno.
1 B cnoem npomnom x nnxy nnoxoro necxontxo ontme, uem otuno
2 B cnoem npomnom x nnxy nnoxoro snaunrentno ontme, uem otuno
3 B cnoem npomnom x nnxy namnoro ontme nnoxoro, uem otuno
9 0 Haex na nyumee y menx ne mentme, uem otuno.
1 Taxnx naexy menx necxontxo mentme, uem otuno.
2 Taxnx naexy menx snaunrentno mentme, uem otuno.
3 Haex na nyumee y menx namnoro mentme, uem otuno.
10 0 oxsnnn(a) ne onee otunoro.
1 oxsnnn(a) necxontxo onee otunoro.
2 oxsnnn(a) snaunrentno onee otunoro.
3 oxsnnn(a) namnoro onee otunoro.
11 0 Xopomee menx payer, xax n npexe.
1 uyncrnym, uro ono payer menx necxontxo mentme npexnero.
2 Ono payer menx snaunrentno mentme npexnero.
3 uyncrnym, uro ono payer menx namnoro mentme npexnero.
12 0 V menx ner uyncrna, uro mox xnsnt eccmtcnenna.
1 V menx nnora tnaer raxoe uyncrno.
2 V menx uacro tnaer raxoe uyncrno.
3 nocroxnno uyncrnym cex rax, yro mox xnsnt eccmtcnenna.
13 0 onunn(a) ne ontme, uem otuno.
1 Hoxany, x necxontxo onee onunn(a), uem otuno.
2 onunn(a) snaunrentno ontme, uem otuno.
3 onunn(a) namnoro ontme, uem otuno.
14 0 nonyuam yonontcrnne or npnxrnoro, xax n pantme.
1 nonyuam raxoro yonontcrnnx necxontxo mentme, uem pantme.
2 nonyuam raxoro yonontcrnnx snaunrentno mentme, uem pantme.
3 ne nonyuam renept yonontcrnne or npnxrnoro.
15 0 Otuno x ne uyncrnym nnnt, ecnn ner na +ro npnunnt.
1 Hnora x uyncrnym cex rax, yro n uem-ro x nnnonar(a).
2 uacro uyncrnym cex rax, yro n uem-ro x nnnonar(a).
3 nocroxnno uyncrnym cex rax, yro n uem-ro x nnnonar(a).
16 0 Ecnn uro-ro y menx ne rax, x nnnm cex ne ontme otunoro.
1 nnnm cex sa +ro necxontxo ontme otunoro.
2 nnnm cex sa +ro snaunrentno ontme otunoro.
3 Ecnn uro-ro y menx ne rax, x nnnm cex namnoro ontme otunoro.
17 0 Otuno y menx ne tnaer nenanncrn x cee.
1 Hnora tnaer, uro x nenannxy cex.
2 uacro tnaer rax, uro x cex nenannxy.
3 nocroxnno uyncrnym, uro nenannxy cex.
18 0 V menx ne tnaer uyncrna, yro x norpxs(na) n rpexax.
1 V menx nnora renept tnaer +ro uyncrno.
2 V menx uacro tnaer renept +ro uyncrno.
3 3ro uyncrno y menx renept ne npoxonr.
19 0 nnnm cex sa npocrynxn pyrnx ne ontme otunoro.
1 nnnm cex sa nnx necxontxo ontme otunoro.
2 nnnm cex sa nnx snaunrentno ontme otunoro.
3 3a npocrynxn pyrnx x nnnm cex namnoro ontme otunoro.
20 0 Cocroxnnx, xora nce xaxercx eccmtcnenntm, y menx otuno ne tnaer.
1 Hnora y menx tnaer raxoe cocroxnne.
2 V menx uacro tnaer renept raxoe cocroxnne.
3 3ro cocroxnne y menx renept ne npoxonr.
21 0 uyncrna, uro x sacnyxnn(a) xapy, y menx ne tnaer.
1 Tenept nnora tnaer.
2 Ono uacro tnaer y menx.
3 3ro uyncrno y menx renept npaxrnuecxn ne npoxonr.
22 0 nnxy n cee ne mentme xopomero, uem npexe.
1 nnxy n cee necxontxo mentme xopomero, uem npexe.
2 nnxy n cee snaunrentno mentme xopomero, uem npexe.
3 nnxy n cee namnoro mentme xopomero, uem npexe.
23 0 Otuno x ymam, uro no mne nnoxoro ne ontme, uem y pyrnx.
1 Hnora x ymam, uro no mne nnoxoro ontme, uem y pyrnx.
2 uacro rax ymam.
3 nocroxnno ymam, uro nnoxoro no mne ontme, uem y pyrnx.
24 0 Xenannx ymepert y menx ne tnaer.
1 3ro xenanne y menx nnora tnaer.
2 3ro xenanne y menx tnaer renept uacro.
3 3ro renept nocroxnnoe moe xenanne.
25 0 ne nnauy.
1 nnora nnauy.
2 nnauy uacro.
3 xouy nnaxart, no cnes y menx yxe ner.
26 0 ne uyncrnym, uro x paspaxnrenen(na).
1 paspaxnrenen(na) necxontxo ontme otunoro.
2 paspaxnrenen(na) snaunrentno ontme otunoro.
3 paspaxnrenen(na) namnoro ontme otunoro.
27 0 V menx ne tnaer cocroxnn, xora x ne uyncrnym cnonx +monn.
1 Hnora y menx tnaer raxoe cocroxnne.
2 V menx uacro tnaer raxoe cocroxnne.
3 3ro cocroxnne y menx renept ne npoxonr.
28 0 Mox ymcrnennax axrnnnocrt nnxax ne nsmennnact.
1 uyncrnym renept xaxym-ro nexcnocrt n cnonx mtcnxx.
2 uyncrnym renept, uro x cnntno orynen(a) (n ronone mano mtcne).
3 concem nn o uem renept ne ymam (ronona nycrax).
29 0 ne norepxn(a) nnrepec x pyrnm nmxm.
1 uyncrnym, uro npexnn nnrepec x nmxm necxontxo ymentmnncx.
2 uyncrnym, uro mo nnrepec x nmxm namnoro ymentmnncx.
3 V menx concem nponan nnrepec x nmxm (x nnxoro ne xouy nnert).
30 0 npnnnmam pemennx, xax n otuno.
1 Mne rpynee npnnnmart pemennx, uem otuno.
2 Mne namnoro rpynee npnnnmart pemennx, uem otuno.
3 yxe ne mory cam(a) npnnxrt nnxaxnx pemenn.
31 0 ne menee npnnnexarenen(na), uem otuno.
1 Hoxany, x necxontxo menee npnnnexarenen(na), uem otuno.
2 snaunrentno menee npnnnexarenen(na), uem otuno.
3 uyncrnym, uro x ntrnxxy npocro esopasno.
32 0 mory paorart, xax n otuno.
1 Mne necxontxo rpynee paorart, uem otuno.
2 Mne snaunrentno rpynee paorart, uem otuno.
3 concem ne mory renept paorart (nce nannrcx ns pyx).
33 0 cnnm ne xyxe, uem otuno.
1 cnnm necxontxo xyxe, uem otuno.
e cnnm snaunrentno xyxe, uem otuno.
3 Tenept x nourn concem ne cnnm.
34 0 ycram ne ontme, uem otuno.
1 ycram necxontxo ontme, uem otuno.
2 ycram snaunrentno ontme, uem otuno.
3 V menx yxe ner nnxaxnx cnn uro-ro enart.
35 0 Mo annernr ne xyxe otunoro.
1 Mo annernr necxontxo xyxe otunoro.
2 Mo annernr snaunrentno xyxe otunoro.
3 Annernra y menx renept concem ner.
36 0 Mo nec ocraercx nensmenntm.
1 nemnoro noxyen(a) n nocnenee npemx.
2 samerno noxyen(a) n nocnenee npemx.
3 B nocnenee npemx x ouent noxyen(a).
37 0 opoxy cnonm sopontem, xax n otuno.
1 opoxy cnonm sopontem mentme, uem otuno.
2 opoxy cnonm sopontem snaunrentno mentme, uem otuno.
3 concem ne opoxy renept cnonm sopontem.
38 0 nnrepecymct cexcom, xax n npexe.
1 necxontxo mentme nnrepecymct cexcom, uem npexe.
2 nnrepecymct cexcom snaunrentno mentme, uem npexe.
3 nonnocrtm norepxn(a) nnrepec x cexcy.
39 0 ne uyncrnym, uro moe xax-ro nsmennnoct.
1 Tenept x uyncrnym, uro moe necxontxo nsmennnoct.
2 Tenept x uyncrnym, uro moe snaunrentno nsmennnoct.
3 Moe rax nsmennnoct, uro renept x ne ysnam cam(a) cex.
40 0 uyncrnym ont, xax n otuno.
1 uyncrnym ont cnntnee, uem otuno.
2 uyncrnym ont cnaee, uem otuno.
3 H nourn ne uyncrnym renept onn.
41 0
Hexoropte paccrpocrna (cyxocrt no pry, cepnenenne, sanopt, yymte)
y menx tnamr ne uame, uem otuno.
1 3rn paccrpocrna tnamr y menx necxontxo uame otunoro.
2 Hexoropte ns +rnx paccrpocrn tnamr y menx snaunrentno uame otunoro.
3 3rn paccrpocrna tnamr y menx namnoro uame otuno! o.
42 0 Vrpom moe nacrpoenne otuno ne xyxe, uem x noun.
1 Vrpom ono y menx necxontxo xyxe, uem x noun.
2 Vrpom ono y menx snaunrentno xyxe, uem x noun.
3 Vrpom moe nacrpoenne namnoro xyxe, uem x noun.
43 0 V menx ne tnaer cnaon nacrpoennx necno (ocentm).
1 Taxoe onaxt co mno tno.
2 Co mno raxoe tno na nnn rpn pasa.
3 Co mno tno raxoe mnoro pas.
44 0 Hnoxoe nacrpoenne y menx tnaer, no +ro nnrcx neonro.
1 Hoannennoe nacrpoenne y menx moxer nnrtcx no neene, o mecxna.
2 Hoannennoe nacrpoenne y menx moxer nnrtcx mecxnamn.
3 Hoannennoe nacrpoenne y menx moxer nnrtcx o roa n ontme.
Opao1xa n nn1epnpe1annn pesynt1a1on
Homep ntpannoro ornera coornercrnyer xonnuecrny annon. Fannt cymmnpymrcx. Honyuennt pesyntrar conocrannxercx c
nopmarnnntmn anntmn:
19 annon enpeccnx orcyrcrnyer nno nesnaunrentna;
1024 anna enpeccnx mnnnmantna;
2544 annon nerxax enpeccnx;
4567 annon ymepennax enpeccnx;
6887 annon ntpaxennax enpeccnx;
88 n onee annon rnyoxax enpeccnx.
Inana 5.
TEXHHKH CEMEHHOH TEPAHHH
5.1. HOHRTHE O HPOHECCYAALHO-TEXHHHECKHX HAPAMETPAX CEMEHHOH TEPAHHH
3naunrentnoe xonnuecrno rexnnx n rexnnuecxnx npnemon, ncnontsyemtx n nacroxmee npemx n conpemenno cemeno
repannn, tno nosanmcrnonano ns ome ncnxorepannn. Onaxo nomnmo +roro tnn paspaorant n opnrnnantnte cemeno-
opnenrnponannte rexnnxn, ocnonannte na reopernuecxnx paspaorxax n pamxax ncnxonornn n ncnxorepannn cemtn.
Texnnxa cemeno repannn npecrannxer coo cnennantno oprannsonannym repanenrom cncremnym nponeypy,
nxnmuammym xomnnexc npnemon, npenncann, ecrnn, ocymecrnnxemtx repanenrom n ornomennn cemtn n pamxax
repanenrnuecxoro nponecca. Paspaorannax n pamxax onpeenennoro meroa (nanpannennx, mxont) ncnxorepannn, rexnnxa
npecneyer onpeenennym nent n nanpannena na pemenne ono nnn necxontxnx repanenrnuecxnx saau.
Kaxoe nanpannenne enaer axnenr na rex nnn nntx cnocoax paort c cemte, na cnennantntx rexnnuecxnx npnemax,
xoropte nnora xnnxmrcx cnoeopasno nnsnrno xaprouxo annoro noxoa. K raxnm nnsnrntm xaprouxam ornocxrcx,
nanpnmep, napaoxcantnte npenncannx crparernuecxnx cementx repanenron, nocnomnnannx repanenron anepnancxoro
nanpannennx.
Fontmnncrno ns npecrannenntx n annom noconn rexnnx moryr trt ncnontsonant n n repanenrnuecxnx, n n
narnocrnuecxnx nenxx nx nonyuennx nn]opmannn o cemeno cncreme, o cnocoax ee aanrannn x xpnsncno cnryannn, ee
ocnonntx crpyxrypntx ocoennocrxx n napymennxx, xapaxrepe cemenoro nsanmoecrnnx. Btop n ncnontsonanne ro nnn nno
rexnnxn npn paore c cemte onpeenxercx cneymmnmn ]axropamn:
ocoennocrn nponemno cnryannn cemtn, oparnnmecx sa ncnxonornuecxo nomomtm (+ran xnsnennoro nnxna, na
xoropom naxonrcx cemtx; cnenn]nxa nepexnnaemoro cemte xpnsnca n p.);
ocoennocrn cemtn xax cncremt (cocran cemtn; crenent nc]ynxnnn cemeno cncremt; yponent pasnnrnx
xommynnxarnnntx nantxon unenon cemtn, connoxyntrypnte ocoennocrn n p.);
ocoennocrn repanenrnuecxo cnryannn (npocrpancrnenno-npemenno xonrnnyym nponecca ncnxorepannn; xomnosnnnx
ncnxorepanenrnuecxo xomant n p.);
ymecrnocrt ncnontsonannx rexnnxn na annom +rane paort c cemte;
npenourennx repanenra, ocnonannte na ero nnunocrntx ocoennocrxx (annt rexnnuecxn npnem onxen oprannuno
couerartcx c nnnnnyantntm repanenrnuecxnm crnnem ncnxorepanenra).
Tannna. Hponeccyantno-rexnnuecxax moent cemeno ncnxorepannn
3ran cemeno
ncnxorepannn
Texnnxn n rexnnuecxne npnemt, ncnontsyemte n cemeno repannn
Omne rexnnxn Texnnxn cemeno repannn
1. Vcranonnenne xonraxra c
cemte
Texnnxn ycranonnennx xonraxra.
Texnnuecxne npnemt neennx
ecet
Texnnxn npncoennennx x cemeno cncreme
2. Cop nn]opmannn o
nponemno cnryannn n
ocoennocrxx nsanmoornomenn
unenon nc]ynxnnonantno
cemtn
Texnnuecxne npnemt neennx ecet
(rexnnxn cnymannx: nocranonxa
nonpocon, ntxcnenne,
nepe]pasnponanne, yrounenne,
orpaxenne n ntxcnenne uyncrn,
nnrepnperannx, oomenne n p.)
Hnpxynxpnoe nnrepntm. Hpocnexnnanne nnpxynxpntx
nocneonarentnocre. Texnnxn, ncnontsyemte nx
narnocrnxn cemenno cncremt (onpeenenne rnna
crpyxrypntx napymenn n nc]ynxnnonantntx
narrepnon cemenoro nsanmoecrnnx):
connomerpnuecxne rexnnxn, rexnnxn, ocnonannte na
ncnontsonannn noopaxennx
3. Btnnxenne n nponepxa
repanenrnuecxnx rnnores
Texnnuecxne npnemt neennx ecet
(rexnnxn cnymannx: nocranonxa
nonpocon, ntxcnenne,
nepe]pasnponanne, yrounenne,
orpaxenne n ntxcnenne uyncrn,
nnrepnperannx, oomenne n p.)
Connomerpnuecxne rexnnxn.
Texnnxn, ocnonannte na ncnontsonannn
noopaxennx
4. Hcnxorepanenrnuecxoe
nmemarentcrno
Kon]ponrannx. Hpxmte npexrnnt.
Hnrepnperannn.
Crpyxrypnte nmemarentcrna.
Texnnxn, ocnonannte na ncnontsonannn
noopaxennx.
Hapaoxcantnte rexnnxn. Honeenuecxne
rexnnxn
5. 3anepmenne ncnxorepannn
Texnnuecxne npnemt neennx ecet
(oomenne, pesmmnponanne n p.)
Connomerpnuecxne rexnnxn, rexnnxn, ocnonannte na
ncnontsonannn noopaxennx, npenasnauennte nx
narnocrnxn nponsomemnx n cemte nsmenenn n
Cymecrnyer px necnenn]nuecxnx rexnnx, xoropte moryr ncnontsonartcx na pasntx +ranax xax cemenoro
xoncyntrnponannx, rax n ncnxorepannn. Omne (necnenn]nuecxne) rexnnxn ocnyxnnamr cam nponecc repannn, cnococrnyx
noepxannm xonraxra c cemte, ocrnxennm nsanmononnmannx, nepeaue nn]opmannn cemte n r. n. Texnnxn cemeno repannn
nanpannent na ocrnxenne nsmenenn n cemeno cncreme na nmom ns yponne ee ]ynxnnonnponannx:
nnnnnyantnom nsmenennx nacrynamr na yponne noneennx orentntx unenon cemtn;
mnxpocncremnom, npenonarammem nsmenennx crpyxrypt nyxneapno cemtn n cnocoon nsanmoecrnnx ee unenon;
maxpocncremnom xauecrnennte nsmenennx xacamrcx nsanmoornomenn unenon pacmnpenno cemtn;
meracncremnom, pesyntrarom nsmenennx xoroporo cranonnrcx nontmenne crenenn +]]exrnnnocrn nsanmoecrnnx cemtn
c connantntmn nncrnryramn.
B rannne 21 npecrannena nponeccyantno-rexnnuecxax moent, orpaxammax nenecoopasnocrt npnmenennx omnx
(necnenn]nuecxnx) n cnenn]nuecxnx rexnnx na onpeenenntx +ranax repanenrnuecxoro nponecca n cemeno ncnxorepannn.
3rant nponecca cemeno repannn mt paccmarpnnaem xax nsanmocnxsannte n nsanmosamenxemte moynn (sa ncxnmuennem
nepnoro n nocnenero +ranon). Tax, n nponecce ncnxorepannn narnocrnxa cementx ornomenn neorennma or repanenrnuecxoro
nmemarentcrna. Kpome roro, +rant narnocrnxn n xoppexnnn ne xnnxmrcx crporo ]nxcnponanntmn. Tepanenry npnxonrcx
neonoxparno n xoe paort c cemte orcnexnnart nsmenennx, nponcxoxmne n ]ynxnnonnponannn cemtn, xoppexrnpyx cnom
paory n onpeenxx nanpannenne antnemnx nnrepnennn.
5.2. OBmHE TEXHHKH KOHCYALTHPOBAHHR H HCHXOTEPAHHH
Ocnonnte nncrpymenrt ncnxonora n ncnxorepanenra, nesanncnmo or npnnanexnocrn x ro nnn nno
ncnxorepanenrnuecxo mxone, - +ro nantxn nanmennx sa xnnenrom (cemte), npoxnnennx nnnmannx n nnrepeca, rexnnxn
cnymannx n nosecrnnx. 3rnmn nncrpymenramn cnyxar nepantnte n nenepantnte ]opmt xommynnxannn. Hcnontsyemte n
cemeno ncnxorepannn rexnnxn (rexnnxn cnymannx n nosecrnnx) ananornunt ncnontsyemtm n nnnnnyantnom
ncnxonornuecxom xoncyntrnponannn n ncnxorepannn (Anemnna R. E., 1994; Ann A. E. c coanr, 1999; Koumnac P., 1999, n p.).
Tax, nanpnmep, ce.ermueuoe euu+auue npn paore c cemte npoxnnxercx n rom, uro ncnxorepanenr nsnparentno opamaer
nnnmanne nnn ntopouno nrnopnpyer nexoropte nsanmoecrnnx n ntcxastnannx unenon cemtn. B neane ncnxorepanenr onxen
cnenrt sa ncemn npoxnnennxmn cemtn, anannsnponart nx nsanmoecrnnx, orcnexnnart renecnte npoxnnennx. Tax xax cemtx
cnoxnt oexr nx nanmennx n nosecrnnx, c ne uacro paoraer xomana ncnxorepanenron.
Otuno ncnxorepanenr axrnnno ncnontsyer n nepantnte, n nenepantnte cpecrna omennx c cemte. K nomomn cnon
repanenr n ontme mepe npneraer c nentm nepeaun nn]opmannn, n ro npemx xax nenepantnt xanan npnmenxercx nm nx
ntpaxennx noepxxn, emoncrpannn nnnmannx, nnrepeca, conepexnnannx.
B cnom ouepet, nepantnte n nenepantnte npoxnnennx unenon cemtn n n ocoennocrn coornecenne roro, uro unent cemtn
paccxastnamr o cee n o nponemno cnryannn, c ntpaxennem nx nnn, xecramn, xapaxrepom nos, pasmemennem n npocrpancrne,
cnyxar ncrounnxom naxno nn]opmannn, xoropax moxer trt ncnontsonana ncnxorepanenrom n paore c nnmn.
C camoro nauana repannn naxno nomnnrt o rom, uro cemtx oparnnact sa nomomtm, n na nepnom +rane paort naxno
ycranonnenne xonraxra, a ne emoncrpannx rexnnuecxnx npnemon.
Ecnn ncnxonor xouer, urot ero xnnenrt uyncrnonann cex ymrno, on onxen conmart sonoroe npannno epxart
nyxnym ncrannnm. Hyume ncero art unenam cemtn nosmoxnocrt camocroxrentno ntpart yonoe nx nnx paccroxnne.
Anannsnpyx cnoe nepnoe nneuarnenne o cemte, ncnxonor moxer saart cee cneymmne nonpoct:
Kax ornocnrentno pyr pyra cenn unent cemtn? Kaxont npenapnrentnte rnnorest o crpyxrype cemtn?
Ha xaxom paccroxnnn or repanenra cenn pasnte unent cemtn? Kro nnxe ncex, xro antme?
Hsmenxmr nn unent cemtn ncrannnm na nporxxennn ceccnn?
Ecnn xro-nno ns unenon cemtn uacro menxer ncrannnm no npemx ceccnn, nyxno oparnrt na +ro ero nnnmanne n ntxcnnrt,
ocosnaer nn on cnoe nenepantnoe noneenne, a raxxe ornomenne ocrantntx unenon cemtn x ero noneennm.
Hnxe npecrannen xparxn osop omnx rexnnx (mnxporexnnx) n rexnnuecxnx npnemon xoncyntrnponannx n ncnxorepannn,
ncnontsyemtx npn paore c cemte.
5.2.1. Texnnxn n nnm cnymannn
Hantxn cnymannx nomoramr ntxnnrt nonte ]axrt, nonxrt noneenne, mtcnn n uyncrna xnnenra. K nx uncny ornocxrcx
ymenne rpamorno ]opmynnponart nonpoct, mnnnmnsannx orneron, nenmemarentcrno, ntxcnenne, noneenne nroron n p.,
nopasymenammne ncnontsonanne onpeenennoro pxa rexnnx.
Hocrpoenne xonraxra c cemte npn nomomn nonpocon
Hantx ]opmynnponannx nonpocon sannmaer ono ns rnanntx mecr cpen npo]eccnonantno naxntx nantxon cemenoro
ncnxonora. Bonpoci xnnxmrcx naxnemnm +nemenrom ecet n ocnonntm cpecrnom nonyuennx nn]opmannn or xnnenra.
Hcnxonor n xoe xoncyntrannn saaer xnnenry pasnnunte nonpoct, nanpannennte na ocrnxenne onpeenenntx nene.
Tannna 22 Henenoe nasnauenne nonpocon
onpeenennx +]]exrnnntx cnocoon ncnontsonannx
nnyrpennnx pecypcon cemtn
Hent nonpoca Bn nonpoca Hpnmept
Honyuenne nn]opmannn
Ananns cnryannn n npnunn ee
nosnnxnonennx;xonxpernsannx; ntxnnenne
npecrannenn unenon cemtn o npnunnax nosnnxmnx
nc]ynxnn
Kora +ro cnyunnoct?
Kax Bt ymaere, nouemy +ro
nponcxonr?
uro, na nam nsrnx, npnneno x...?
Crnmynnponanne cemtn
na onee nopont
paccxas
Hoyxenne xnnenron nnnmcrpnponart cno paccxas
npnmepamn
Bt moxere paccxasart o xaxo-nnyt
xonxperno cnryannn?
Hponepxa Btxnnenne saxonomepnocre n ]ynxnnonnponannn
Hpannntno nn x nonxna, uro xaxt pas,
xora oren nosnpamaercx ns noesxn, ctn
O1xpm1me nonpocm otuno naunnamrcx co cnon uro, xax, nouemy, mornn t, a ecnn. Onn rpeymr pasnepnyroro
ornera or unenon cemtn, rax xax na nnx rpyno ornernrt a nnn ner. Orxptrte nonpoct amr nosmoxnocrt nonyunrt naxnym
nn]opmannm o cyrn cementx sarpynenn. Hanpnmep, orxptrt nonpoc: He paccxaxere nn nt, uero oxnaere or cemeno
ncnxorepannn? nosnonxer unenam cemtn c]opmynnponart es orpannuenn cno orner.
Hcnontsyx orxptrte nonpoct, cement repanenr moxer yxcnnrt cneymmee:
omym xaprnny cemeno nc]ynxnnn;
ocnonnte ]axrt;
+monnonantnoe ornomenne unenon cemtn x +rnm ]axram.
Ha crann copa nn]opmannn neoxonmo ntxcnnrt, xax cama cemtx nonnmaer n oxcnxer cnon nponemt, a raxxe
nonyunrt cneennx, xapaxrepnsymmne ocoennocrn nsanmoecrnnx n cemte n uyncrna ornocnrentno nponemno cnryannn. Te xe
nonpoct moxno ncnontsonart na crann ntnnxennx n nponepxn repanenrnuecxnx rnnores.
Cemenomy ncnxorepanenry neoxonmo coxpanxrt uyncrno raxra n mept npn paccnpamnnannn unenon cemtn. Bonpoc
nouemy ocoenno rpenoxnr n ntstnaer y xnnenra xenanne samnrnrtcx. B uacrnocrn, +ror nonpoc axrnnnsnpyer samnrnt
mexannsm pannonannsannn: otuno uenonex yxe oymtnan annym nponemy n ntcrpannan nx cex cncremy oxcnenn.
3axpm1me nonpocm otuno nxnmuamr n cex uacrnny nn. Onn coepxar n cee ]opmynnponxy ornera nnn ee napnanrt. Ha nnx
moxno ornernrt a nnn ner. 3axptrte nonpoct ncnontsymrcx nx copa nn]opmannn, a raxxe nx roro, urot ntxcnnrt
erann, cxonnenrpnponart nnnmanne, cysnrt onacrt cyxenn. 3axptrt nonpoc, xax npannno, memaer unenam cemtn yxnonnrtcx
or remt pasronopa. Ho npn uacrom ncnontsonannn saxptrte nonpoct raxxe moryr ntsnart rpenory.
Hpn ntope ro nnn nno ]opmynnponxn nonpoca neoxonmo yunrtnart onpeenennte orpannuennx. Hanpnmep, saxptrte
nonpoct cosamr onacnocrt cymecrnennoro cyxennx xpyra nosmoxntx orneron. 3ro ocoenno naxno yunrtnart npn paore c
nerxo nnymaemtmn unenamn cemtn, c manentxnmn ertmn. Bmecre c rem ncnontsonanne saxptrtx nonpocon nnora moxer crart
nonesntm npnemom, xoropt nomoraer uneny cemtn ntpasnrt connantno ne oopxemte ycranonxn. Kora antrepnarnnnte ornert
amrcx pxononoxno, cama ]opma nonpoca moxer nnymnrt xnnenry, uro onn oa xnnxmrcx n panno crenenn connantno
npnemnemtmn, nanpnmep: Onn ponrenn cunramr, uro nyxno naxastnart ere, pyrne uro ne nyxno. A xax ymaere Bt?
He saanax cemte nonpocon, nn]opmannm o ne moxno nonyunrt npn nomomn raxnx rexnnx, xax mnnnmantnoe
noxpennenne, noepxxa, nepecxas, orpaxenne uyncrn.
Mnnnuantnoe noxpennenne (unnnunsannn o1ne1on, nenuema1entc1no) mnxporexnnxa, npecrannxmmax coo
ncnontsonanne ncnxorepanenrom rex mnnnmantntx cpecrn omennx, xoropte nosnonxmr noepxnnart nanor c cemte.
Pennnxn ncnxorepanenra amr nosmoxnocrt unenam cemtn ntcxastnartcx es npnnyxennx, orxptro n cnoono. K nx uncny
moxno ornecrn ntcxastnannx rnna: nonnmam, Hpoonxare, +ro nnrepecno, Paccxaxnre nonoponee.
3rn pennnxn cnococrnymr pasnnrnm n yrnynennm nsanmoecrnnx c cemte. Onn cnnmamr nanpxxennocrt y unenon
cemtn, nomoramr ncnxonory ntpasnrt sannrepeconannocrt, nonnmanne nnn oopenne.
Hon1op (noepaxa) +ro npxmoe nonropenne cxasannoro xnnenrom nno xoporxne xommenrapnn (ny-ny, rax, yry). 3ror
npnem oneruaer ecey n noepxnnaer rnannoe ee reuenne, oecneunnaer nanmenee nanxsunnoe nmemarentcrno ncnxonora n mnp
xnnenra. Honrop nnn noepxxa xnnxercx npxmtm cnocoom npoemoncrpnponart unenam cemtn, uro ncnxorepanenr nx cnymaer n
cntmnr.
Hepeqpasnponanne (napaqpas) ]opmynnponanne mtcnn xnnenra pyrnmn cnonamn. Hepe]pasnponanne ncera xnnxercx
onpeenenntm pncxom nx ncnxorepanenra, rax xax nnxora nentsx trt ynepenntm, uro nonnmaemt pyroro uenonexa npannntno.
Hentm nepe]pasnponannx xnnxercx nponepxa roro, nacxontxo rouno ncnxorepanenr nonnmaer roro nnn nnoro unena cemtn.
Cymecrnymr cranaprnte ntcxastnannx, c xoroptx uacro naunnaercx nepe]pasnponanne: Kax x nonxn..., Bt cunraere..., Ho
Bamemy mnennm..., pyrnmn cnonamn, Bt ymaere..., Ecnn x npannntno nonxn, Bt ronopnre o... n p.
Hpn nepe]pasnponannn ocnonnoe nnnmanne yenxercx nexm, mtcnxm, cmtcny cxasannoro, a ne uyncrnam n +monnxm
xnnenra. Baxno, urot ncnxorepanenr ymen ntpaxart mtcnn unenon cemtn cnonmn cnonamn. Hepe]pasnponanne nosnonxer nnecrn
cnoenpemennte xoppexrnnt n coomennx unenon cemtn n rex cnyuaxx, xora ncnxorepanenr nx nenpannntno nonxn.
Hepecxas +ro cxaroe nsnoxenne ocnonntx cnon n mtcne unenon cemtn. B nem nepeaercx oexrnnnoe coepxanne peun
xnnenra, nepe]opmynnponannoe ncnxorepanenrom, npnuem oxsarentno onxnt ncnontsonartcx camte naxnte cnona n ooport.
Hepecxas nomoraer ncnxorepanenry cnecrn noenno pasnte momenrt ecet. Texnnxa nepecxasa uacro necer n repanenrnuecxn
+]]exr, nocxontxy cemtx moxer eme pas ycntmart xnmuente mtcnn n ]past, nanpannennte na npoxcnenne cymnocrn nx
nponem. Hepecxas, no cyrn, xnnxercx ncnontsonannem rexnnxn nepe]pasnponannx nx ontmnx oemon nn]opmannn.
O1paaenne uync1n. 3ra rexnnxa cxona c nepecxasom, no nepecxas opamaercx x ]axram, a orpaxenne uyncrn x +monnxm,
cnxsanntm c +rnmn ]axramn. Baxno, urot ncnxorepanenr ymen ormeuart nx cex +monnonantnte cocroxnnx, uyncrna n
nepexnnannx unenon cemtn.
repanenrnuecxnx rnnores cemeno cncremt naunnaer nnoxo cex necrn n mxone?
Btxnnenne uyncrn
unenon cemtn
Honyuenne nn]opmannn o xapaxrepe +monnonantntx
nepexnnann unenon cemtn
uro nt uyncrnonann n +ror momenr?
Bt paccrpannaerect, xora Bam myx
npnxonr omo n cocroxnnn ontxnennx?
Btxnnenne
nnyrpncementx
pecypcon
Btxnnenne cnntntx cropon cemtn, ee cnoconocre
peoprannsontnartcx
Bcnomnnre, tnn nn n Bame cemte cnoxnte
cnryannn? Kax cemtx cnpannnact c nnmn?
Hpnem orpaxennx uyncrn moxno pasnrt na uacrn: nponsnecrn nmx xnnenra (+ro nepconannsnpyer orpaxenne) n coomnrt
cnon npenonoxennx o ero uyncrnax sect moryr trt ncnontsonant npenoxennx-mramnt: Hpnna, Bt, xaxercx, uyncrnyere
crt. uacro oannxercx xonrexcr annoro nepexnnannx: Iannna, xora Bam myx ronopnr o rom, uro Bt nnoxax xosxxa,
noxoxe, Bt uyncrnyere ony, Hnan, mne xaxercx, nt snnrect, xora Bama xena coomaer, uro Bt ne nomoraere e c
omamnnmn enamn. uncroe orpaxenne uyncrn ne nxnmuaer xonrexcra nepexnnannx.
Bmncnenne (nponcnenne, y1ounenne) mnxporexnnxa, nomorammax cenart coomenne xnnenra onee nonxrntm nx
ncnxorepanenra. Hcnxonor opamaercx x uneny cemtn c nonpocom nnn npocto yrounnrt ro, uro on cxasan. Moxno ncnontsonart
cneymmne xnmuente ]past:
He nonropnre nn Bt eme pas?
ne nonnmam, uro Bt nmeere n nny.
Oxcnnre, noxanycra, eme pas.
O Mne ne concem xcno, o uem Bt ronopnre. H He oxcnnre nn Bt +ro noponee?
nx yrounennx coomennx moxno nontsonartcx saxptrtmn nonpocamn, nanpnmep: Bt onennct?, Bt t xorenn
nsmennrt cnryannm?, 3ro nce, uro Bt xornre cxasart? Hpn +rom neoxonmo nomnnrt o orpannuennxx, cnxsanntx c
ncnontsonannem saxptrtx nonpocon, xoropte nnora axrnnnsnpymr samnrt xnnenra
1
. Fonee npenournrentnt orxptrte
nonpoct nno ntcxastnannx rnna: ne concem Bac nonxn n p. B +rom cnyuae ncnxonor ne nnocnr cnonx
1
Bcnomnnm xnaccnuecxn nonpoc: Hepecrann nn Bt nrt cnom xeny? B rom cnyuae, xora ncnxonor saaer nonpoc raxoro
rnna, rpeymmn ornera a nnn ner, nmo orner xnnenra yer nenepntm n norpeyer ononnnrentntx pasxcnenn.
Ho+romy nyxno ouent ocropoxno ncnontsonart saxptrte nonpoct, necymne onenxy nnn nnrepnperannm.
nnrepnperann, coxpanxer nerpantnocrt x coomennm n oxnaer ero onee rouno nepeaun.
Ocosnanne snauennn (cumcna) cnxsano c nsyuennem roro, uro snaunr ocyxaemax cnryannx nx xnnenra. Hpn ocosnannn cmtcna
anannsnpymrcx rnyoxne, nocnynte snauennx cnon. Knnenr nonropno nnrepnpernpyer cnon nepexnnannx. Ocosnanne cmtcna
ner pxom c nnrepnperannxmn, xoropte ornocxrcx x mnxporexnnxam nosecrnnx. Hnrepnperannx aer xnnenry antrepnarnnnte
nocrpoennx, npn nomomn xoroptx on roxe cmoxer paccmorpert +ry nponemy. Hpn ocosnannn cmtcna xnnenr cnocoen cam narn
nonym nnrepnperannm nnn cmtcn nmenmnx mecro n npomnom cnryann.
Pesmue (noneenne n1oron) nosnonxer ncnxonory notroxnrt ocnonnte mtcnn n uyncrna xnnenra. Pesmme mnxporexnnxa, c
nomomtm xoropo moxno coennnrt n cmtcnonoe enncrno nen xnnenra, ]axrt ns ero xnsnn, ncntrtnaemte uyncrna, cmtcn
nponemno cnryannn. Hcnxorepanenr anannsnpyer nce cxasannoe o +roro nm camnm n unenamn cemtn, a sarem npecrannxer
cemte n saxonuenno ]opme ocnonnte momenrt, xacammnecx coepxannx nonnnora mexy nnmn. Pesmme aer ncnxonory
nosmoxnocrt nponepnrt rounocrt nocnpnxrnx coomenn unenon cemtn. Hocrpoenne pesmme nxnmuaer n cex ynopxouenne
cnoxnoro coepxannx ntcxastnann ncex unenon cemtn. Pesmme otuno ]opmynnpyercx ncnxorepanenrom cnonmn cnonamn,
onaxo npn +rom moryr ncnontsonartcx cranaprnte ncrynnrentnte cnona, nanpnmep:
To, o uem Bt mne paccxasann, cnnerentcrnyer o ...
Kax x nonxn ns Bamero paccxasa...
Inanntmn nynxramn Bame cemeno ncropnn xnnxmrcx...
Pesmme nonesno ncnontsonart n xonne repanenrnuecxo ceccnn, xora nyxno xparxo nonecrn nrorn ncemy, o uem ronopnnn
unent cemtn.
moxyc-ananns naxnax mnxporexnnxa cnymannx. Hpn ]oxyc-anannse ncnxorepanenr orpaxaer rnannym remy nsanmoecrnnx c
cemte. Bosmoxnt cneymmne nanpannennx ntopa ]oxyca npn paore c cemte:
1. uoxyc na orentnom unene cemtn (nnunocrnte opamennx, anennnponanne x mtcnxm n uyncrnam, xenannxm xnnenra
ornocnrentno cex).
2. uoxyc na cemte n nenom.
3. uoxyc na cemeno nponeme.
4. uoxycnponanne na ncnxorepanenre. Konnenrpannx nnnmannx na cee nonesna xax npnem camopacxptrnx nnn oparno
cnxsn, nomoraer pasnnrt y unenon cemtn uyncrno onepnx.
5. uoxycnponanne na omnocrn: mt ]oxyc: uero mt ocrnrnn sa ceronxmnmm ncrpeuy?, Mne npannrcx, xax
ceronx Bt nsanmoecrnyere.
6. Kyntrypno-xonrexcrnt ]oxyc: 3ro rpenoxnr mnorne cemtn c ertmn-nopocrxamn, Taxne sarpynennx ncntrtnamr
mnorne cemtn na annom +rane cnoe xnsnn. (B ocnone nponem cemtn uacro nexar peantnte ncropnn nx nsanmoecrnnx c
connantntmn nncrnryramn ercxnmn caamn, mxonamn, mennnncxnmn yupexennxmn n p.)
Ha ocnone ntmenepeuncnenntx mnxporexnnx ntenxmr necxontxo euooe c.vuauu.
Hepeqnexcnnnoe cnymanne (naccnnnoe cnymanne, npnnnnn uonuannn) +ro
camt ocnonno nn cnymannx. On cocronr n ymennn ncnxorepanenra monuart, ocranaxct nnnmarentntm n ne nmemnnaxct
npn +rom n paccxas nnn exrentnocrt unenon cemtn. Haccnnntm +ror nponecc moxno nasnart nnmt ycnonno, rax xax on rpeyer
orpomnoro nnnmannx or ncnxorepanenra. Vcnonntm nonxrnem raxxe xnnxercx n nepe]nexcnnnocrt, noromy uro npn +rom
ncnxorepanenr ocraercx n xonraxre c coo, cnonmn uyncrnamn, npoonxaer ntcrpannart repanenrnuecxne rnnorest nno
oymtnart antnemym crparernm paort c cemte.
Cymecrnymr pasnnunte napnanrt nepe]nexcnnnoro cnymannx. Hepnt npenonaraer ncxnmuenne nmtx ecrnn co
cropont ncnxorepanenra: xnnxon ronono, yry-cnymannx, noepxxn. B pyrom napnanre n xoe nepe]nexcnnnoro cnymannx
ncnxorepanenr moxer ntpaxart nonnmanne, oopenne, noepxxy, ncnontsonart mnxporexnnxy mnnnmantnoro noxpennennx.
Hepe]nexcnnnoe cnymanne xnnxercx nesamennmtm nncrpymenrom n rex cnryannxx, xora:
ncnxorepanenry neoxonmo cocrannrt npecrannenne o cemeno crpyxrype, nsanmoecrnnn mexy unenamn cemtn,
cementx ponxx n cemeno nepapxnn;
unent cemtn naxoxrcx n cocroxnnn cnntnoro +monnonantnoro nosyxennx;
unenam cemtn rpyno uerxo c]opmynnponart cymecrnymmne n ne nponemt;
unenam cemtn neoxonmo ntronopnrtcx n onn noxa ne roront ntcnymnnart xommenrapnn, nonpoct n sameuannx;
unent cemtn nepexnnamr rope nnn yrpary n ncntrtnamr raxne uyncrna, xax rnen, pasouaponanne, crpax, ony.
Peqnexcnnnoe (ax1nnnoe) cnymanne ncnontsyercx ncnxonorom nx roro, urot onee rouno nonxrt cyrt ntcxastnann unenon
cemtn. Fontmnncrno cnon namero xstxa xnnxmrcx mnorosnauntmn, mnorne nmemr cnnonnmt. 3ro cosaer onpeenennte
rpynocrn nonnmannx, rax xax ono n ro xe cnono moxer no-pasnomy nocnpnnnmartcx ronopxmnm n cnymammnm. Taxnm opasom,
ncnxonory neoxonmo pacxonponart, pacmn]ponart coomenne xnnenra.
Hanpnmep, xena coomaer ncnxorepanenry: Mo myx rpyo opamaercx co mno. Ipyo opamaercx ntpaxenne,
xoropoe moxer nmert camte pasnnunte snauennx: ne nomoraer xene n omamnnx enax, nrnopnpyer npoctt n cnonecnte
opamennx, xpnunr na xeny, nsnnaer ee n p. nx roro urot nonxrt xnnenrxy, ncnxorepanenry neoxonmo yrounnrt, uro ona
nopasymenaer no +rnmn cnonamn. C +ro nentm nm moxer trt ncnontsonan yrounxmmn nonpoc: uro nmenno Bt nmeere n
nny, ronopx o rom, uro Bam myx rpyo opamaercx c Bamn?
Hcnxorepanenr noepxnnaer unenon cemtn n nx cnoconocrn npoanannsnponart, paccmorpert cnryannm c pasntx cropon n
npnnxrt noxoxmee nx nnx pemenne, no npn +rom cam ne aer coneron n ne npenaraer, uro nmenno nm cneyer cenart n rex nnn
nntx cnryannxx. Hent pe]nexcnnnoro cnymannx cocronr n xax moxno onee rounom ocosnannn roro, uro ronopnr onpeenennt
unen cemtn nno nonxrt cyrt cemenoro nocnannx. Hpenonaraercx, uro mtcnn n uyncrna unenon cemtn n nponecce paccxasa n
ntcnymnnannx ocrantntx yuacrnnxon ncnxorepannn moryr rax nsmenxrtcx, uro cemtx naunnaer ocosnanart n paspemart cnon
nponemt, nepexnnart nncart, camocroxrentno naxonrt ornert na cocrnennte nonpoct, npeoonenart cnon nnyrpennne
npornnopeunx.
Hpn pe]nexcnnnom cnymannn ncnxorepanenr ncnontsyer n ocnonnom nantxn npoxcnennx, noepxxn, nepe]pasnponannx,
orpaxennx uyncrn, pesmme.
3una1nuecxoe cnymanne nxnmuaer cnoconocrt pearnponart na pyroro uenonexa (xnnenra) nosnnxnonennem +mnarnn. J+namu
+ro nocrnxenne +monnonantnoro cocroxnnx pyroro uenonexa n ]opme conepexnnannx, nonnmanne n npnnxrne roro
coepxannx, xoropoe on ntraercx nocrnut n ocosnart.
3mnarnx xapaxrepnsyercx nepexnnannem ocooro ornomennx x pyromy uenonexy. Ocnonnoe npannno +mnarnuecxoro
cnymannx ne couyncrnne, a coneperueauue, ro ecrt cosanne +monnonantnoro pesonanca nepexnnannxm xnnenra. Hent
+mnarnuecxoro cnymannx cocronr n xax moxno onee rounom nonnmannn uyncrn pyroro uenonexa. Hpn +rom ncnxorepanenr ne
narnocrnpyer n ne onennnaer xnnenra, rax xax ocnonnax nent +mnarnuecxoro cnymannx (no K. Pox-epcy) naxonrtcx n mnpe
uyncrn pyroro uenonexa, a ne nanxstnart emy cocrnennte uyncrna.
3mnarnuecxoe cnymanne nxnmuaer n cex nonnmanne ncnxonorom uyncrn xnnenra n nepeauy +roro nonnmannx xnnenry. B
+mnarnuecxom cnymannn npnmenxmrcx re xe npnemt, uro n n pe]nexcnnnom: noepxxa, nepantnoe cneonanne, yrounenne,
nepe]pasnponanne, pesmme.
5.2.2. Texnnxn nosenc1nnn
Homnmo mnxporexnnx cnymannx, cymecrnymr rexnnxn nosecrnnx na xnnenra n cemtm.
Texnnxn nosenc1nnn +ro npnemt axrnnnoro nonneuennx ncnxorepanenra n nponecc paspemennx axryantntx xnsnenntx
nponem xnnenra (cemtn). Bce reopnn xoncyntrnponannx n ncnxorepannn asnpymrcx na rom, uro ncnxonor ntcrynaer xax arenr
nsmenenn n nnunocrnoro pocra xnnenron. Vxe cnonm npncyrcrnnem cement ncnxorepanenr oxastnaer nnnxnne na cemtm. B
rom cnyuae, xora ncnxorepanenr ncnontsyer cnennantnte npnemt nosecrnnx, nsmenennx moryr nponsorn tcrpee n
+]]exrnnnee.
Texnnxn nosecrnnx recno cnxsant c rexnnxamn cnymannx. Hpn oxasannn nosecrnnx na cemtm (xax n npn ntcnymnnannn
cemtn) ncnxorepanenr noepxnnaer nnsyantnt xonraxr, ncnontsyer nenepantnte cnrnant (xnnaer ronono, xecrnxynnpyer,
nsmenxer npocrpancrnennoe pacnonoxenne n p.). Texnnxn nosecrnnx (nnnxnnx) otuno nopasenxmr na cepnm mnxporexnnx
xommynnxarnnno npaxrnxn, raxnx, nanpnmep, xax: npexrnna, xon]ponrannx, nnrepnperannx n camopacxptrne (Ann A. E., Ann
M. F., Cam+n-aynnnrH., 1999).
Onnaert rexnnxamn nosecrnnx ropaso cnoxnee, uem rexnnxamn ntcnymnnannx. nx +roro neoxonmo pyxonocrno
ontrnoro cynepnnsopa. Texnnxn nosecrnnx onee +]]exrnnnt npn ocrarouno pexom ncnontsonannn n pasymnom couerannn c
meroamn ntcnymnnannx.
Hn1epnpe1annn xnnxercx ocnonntm nncrpymenrom ncnxoanannsa n mnpoxo ncnontsyercx no ncex nanpannennxx ncnxorepannn.
Cornacno P. P. Ipnncony, nnrepnpernponart osnauaer enart eccosnarentnt ]enomen cosnarentntm... Hyrem nnrepnperannn
mt ntxonm sa pamxn roro, uro noaercx npxmomy nanmennm, n npnaem snauenne n xaysantnocrt ncnxonornuecxomy
]enomeny (Ipnncon P. P., 2003, c. 57).
Ornpanno rouxo nx nnrepnperannn xnnxercx ncnxonornuecxax reopnx, na xoropo ocnontnaer cnom paory
ncnxorepanenr. Hnrepnperannx ncnontsyercx neuacro, rax xax otuno xnnxercx ntsonom rouxe spennx cemtn na nponemy.
Ionopx o nnrepnperannn, xouercx oparnrtcx x cranme xnaccnuecxo ]pase . Bnnnnxorra: ...x enam nnrepnperannm,
npecneyx ne nenn. Bo-nepntx, urot noxasart nannenry, uro x opcrnym. Bo-nroptx, urot noxasart nannenry, uro x mory
omnartcx (nnr. no: Max-Bnntxme H., 1998, c. 238).
O cnoxnocrn n xoppexrnocrn npn ncnontsonannn nnrepnperann nncan P. Mennnnrep: ncnxorepanenram ne nomemano t
nanomnnrt o rom, uro onn onxnt ntcrynart ne n ponn opaxynon, nonmennxon, nnnrnncron, cneonarene, sannmammnxcx
,ncronxonannem" cnonnenn, no nnmt n ponn nanmarene, cnymarene n nnora xommenraropon ( Menninger, 1958) (nnr.
no: Cannepx., +p K., Xonep A., 1995, c. 132).
npexrnna camax cnntnax ns rexnnx nosecrnnx. Hpn ncnontsonannn npexrnnt ncnxonor ronopnr xnnenry, xaxoe
ecrnne emy cneyer npenpnnxrt. B pamxax pasntx reopn ncnontsymrcx pasnoopasnte nnt npexrnn, nanpnmep:
cnoonte acconnannn: Bcnomnnre n paccxaxnre, c xaxnmn momenramn ns Bamero ercrna acconnnpyercx +ro
uyncrno...;
remrantrmero paort c nycrtm crynom: Hpecrantre, uro Bama mart cnnr n +rom xpecne. Cxaxnre e nce, uro ymaere
n uyncrnyere. Tenept nepecxtre n +ro xpecno n ornertre cee or ee nmenn;
]anrasnponanne: Hpecrantre, uro Bt nepnynnct n npomnoe, n cnoe ercrno... Hepe namn enouxa 5-6 ner. 3ra
enouxa Bt... Hoonre x ne nonnxe... Hocmorpnre, no uro ona oera, xax ntrnxnr... Bt moxere cnpocnrt ee o uem-ro
naxnom...;
napaoxcantnax nncrpyxnnx: npnmep paort c cemte, re xena ncnxoco-marnsnpyercx ns-sa noannenno snocrn; e yxe
yannnn xenunt nystpt, uacrt mnronnno xenest, no ona npenounraer paspymartcx n ne ronopnrt myxy o cnoe snocrn n
one. Xene: B cneymmn pas, xora ncntraere snocrt x myxy, ne ntrarect noannrt ee. Haoopor, ycnntre cnom snocrt,
paccxaxnre o ne oxpyxammnm, myxy... Xenarentno, urot Bt ncntrtnann n ent ne mentme rpex npncrynon snocrn. Myxy:
Kora xena cxaxer Bam o rom, uro snnrcx na Bac, nonaroapnre ee n sannarnre e 10 onnapon. Homnnre, uro ona c+xonomnna
+rn entrn nx Bac n cemtn;
penaxcannx: 3axpore rnasa... Houyncrnyre cnoe reno... Paccnatre mtmnt nnna...;
noxenanne: xoren t, urot Bt cenann cneymmee...;
omamnee saanne: B reuenne neenn nce unent cemtn onxnt xaxt neuep conpartcx nmecre na xyxne n no 10 mnnyr
ronopnrt o cnonx uyncrnax n nepexnnannxx ornocnrentno pyr pyra, K cneymme name ncrpeue sanonnnre +ror onpocnnx n
p.
Hcnxonor moxer anart yxasannx xnnenram, npenarax onpeenennte nsmenennx n noneennn (rpennponxa noneenuecxnx
nantxon), xstxonte sament (onxen na xouy n ne xouy), nonnexax nx no nsanmoecrnne (nsmenenne npocrpancrnennoro
nonoxennx unenon cemtn, ntnonnenne conmecrntx saann). Heoxonmo nomnnrt, uro ncnontsonanne npexrnn nosmoxno
rontxo nocne ycranonnennx xonraxra ncnxonora c cemte.
Konqpon1annn. Tepmnn xon]ponrannx nmeer na cmtcna: (1) croxrt nanpornn, cmorpert n nnno n (2) npaxeno
npornnocroxrt, trt n onnosnnnn. nx ncnxonora ocnonntm xnnxercx nepnoe snauenne repmnna, rax xax xon]ponrannx ne
xnnxercx arpeccnnntm nropxennem n npocrpancrno xnnenra (cemtn) n ne onxna necrn x nanpxxennm ornomenn.
Hpn xon]ponrannn ncnxonor opamaer nnnmanne xnnenra na re ]axrt n ero paccxase, xoropte xnnxmrcx npornnopeunntmn,
nexcntmn, neaexnarntmn. Baxntmn nx nonnmannx xon]ponrannn xnnxmrcx nonxrnx paccornaconanne nnn
nnxonrpy+nrnocrt, orpaxammne cneymmne momenrt n noneennn: xnnenr aer nonte coomennx no npemx nnrepntm (a,
no); emoncrpnpyer npornnononoxnte nno npornnopeuamne pyr pyry uyncrna n mtcnn. Hcnxonor yxastnaer xnnenry na +rn
nonte coomennx n rem camtm crannr xnnenra nepe nnnom ]axron. Hent xoncyntrnponannx nenrn]nxannx n
xon]ponrannx rnanntx npornnopeun xnnenra.
3amernn npornnopeunx n paccxase xnnenra, ncnxonor moxer ncnontsonart cneymmn manon: C ono cropont,
Btymaere (uyncrnyere, nocrynaere)..., no c pyro cropont, Btymaere (uyncrnyere, nocrynaere...). Koncyntranr raxxe
nonnmaer nonpoc o nosmoxnom snauennn annoro noneennx xnnenra nx ero xnsnn n nacroxmn momenr. Tem camtm
ncnontsyercx nosmoxnocrt nx xnnenra nocmorpert na nemn c nno rouxn spennx, ycranonnrt xapaxrep cnxsn mexy pasntmn
remamn n cnoem paccxase. Baxno ormeuart peaxnnm xnnenra na xon]ponrannm: cnocoen nn on ncntrtnart +mnarnm x ncnxonory,
n uem orpaxaercx ero nonnmanne +ro npornnopeunno cnryannn. Kon]ponrannx mero, rpeymmn raxra n repnennx.
3aaua xon]ponrannn nomomt xnnenry n pacxptrnn ncrnnntx namepenn nnn nene ero noneennx. annt
rexnnuecxn npnem moxno pasennrt na na +rana.
Ha nepnom +rane repanenry nyxno nonyunrt onncanne necxontxnx xpnsncntx nnn xon]nnxrntx cnryann. Baxno nonyunrt
maxcnmantno noponym cnryannm, xro ns unenon cemtn xax cex nen, uro ronopnn n enan, xax na +ro orpearnponann ocrantnte
unent cemtn n r. .
Ha nropom +rane saaua ncnxonora ntxcnnrt y xnnenra nenn ero noneennx. Iemrantrrepanenrt yyr axnenrnponart
nnnmanne na neyonnernopenntx norpenocrxx xnnenra, anepnannt anannsnponart nenn (nanpnmep, nnnmanne, nnacrt, mecrt,
cnmynnponannax necnoconocrt), ro ecrt n sanncnmocrn or reopernuecxo opnenrannn ncnxorepanenra yer ncnontsonana ra nnn
nnax cncrema xoopnnar. Tepanenr moxer ncnontsonart yrounxmmn nonpoc, nanpnmep: ennc, y rex ecrt xaxne-nnyt
npenonoxennx, nouemy no ncex onncanntx cnryannxx rt nen cex noontm opasom? Ecnn xnnenr orneuaer: ne snam,
repanenr moxer coomnrt xnnenry cnom nepcnm. Hyume, ecnn +ra nepcnx yer nsnoxena n ]opme nonpocon, nanpnmep:
Bosmoxno nn, uro... nnn Hnrepecno, moxer nn trt rax, uro.... Btxnnenne neocosnanaemtx, cxptrtx npnunn noneennx
nponsnonr cnntnoe nosecrnne na xnnenra, onaxo moxer axrnnnsnponart ero samnrt, no+romy ncnontsonanne nonpocnrentno
]opmt nosnonxer xoncyntranry orxasartcx or rnnorest, ecnn ona ntstnaer cnntnoe conpornnnenne.
Hpnuep
Ha xoncyntrannm npnmna cemtx mart, oren n ctn 11 ner. Mart cena n xpecno, norom nonxnact n nocanna n xpecno ctna, a cama cena na cryn
pxom. Oren cen c pyro cropont, raxxe npnnnnyn cryn x xpecny. 3axan peenxa, ponrenn nauann paccxastnart o nponemax, xoropte saxnmuannct n
necamocroxrentnocrn, nn]anrnntnocrn, ecneunocrn mantunxa, xoropax ntnyxana npononrt mart mnoro npemenn c peenxom n ne anana nosmoxnocrn
paorart. Hcnxorepanenr ncnontsonan rexnnxy xon]ponrannn: Bt ronopnre, uro xornre nnert cnoero ctna onee camocroxrentntm n nesanncnmtm. B ro
xe npemx Bt xonrponnpyere nce ero ecrnnx, yxastnaere emy, xya cecrt, n sa 35 mnnyr name ncrpeun ne ann emy cxasart nn cnona. Bosmoxno nn, uro na
camom ene Bt xornre, urot Bam ctn n antme ocranancx sanncnmtm or Bac?
Kon]ponrannx noepxnnaer ananc mexy meroamn nanmennx n nosecrnnx. Ona cranonnrcx onee +]]exrnnno,
xora npenonocnrcx n nne cnoxnoro nepecxasa nnn pe]nexcnn uyncrn. urot xnnenr ne nouyncrnonan cex onnnxemtm, nyume
nsnarart npenonoxennx n nne rnnores, ocrannxmmnx npocrpancrno nx nnunocrnoro pocra nocnenero. Hpn +rom cneyer
nomnnrt, uro neoxonmo ntcrpannart rmarentnt ananc xon]ponrannn c onpeenenntm xonnuecrnom rennoro,
nonoxnrentnoro ornomennx n ynaxennx x xnnenry.
Cauopacxpm1ne +ro rexnnxa nosecrnnx, ocnonannax na rom, uro ncnxonor ennrcx nnuntm ontrom n nepexnnannxmn nno
pasenxer uyncrna xnnenra. Ona cnxsana c rexnnxo oparno cnxsn n crponrcx na -ntcxastnannxx ncnxonora.
Tpannnonnt ncnxoananns ne ncnontsyer rexnnxy camopacxptrnx, rax xax npn +rom ncnxonor cranonnrcx npospauntm.
B ro xe npemx omensnecrntm xnnxercx ]axr, uro xnnenrt nnora cnxr, xoxr, ronopxr n axe ymamr rax xe, xax nx repanenrt.
Hmnrannonnoe noneenne, ocymecrnnxemoe nyrem nenrn]nxannn c ncnxonorom, naxnemn repanenrnuecxn ]axrop.
Hent annoro rexnnuecxoro npnema npoemoncrpnponart, xax n noontx cnryannxx nenn cex pyrne nmn. B rpynte,
xpnsncnte momenrt xnsnn uenonex cxnonen ncxart xonxpernte npnmept nx nopaxannx. Bosmoxnocrt npnmepnrt x cee
xycouex ontra ncnxonora nosnonxer xnnenry ntxcnnrt, noxonr nnn ne noxonr emy raxo cnoco, narrepn noneennx.
3xcnepnmenrnponanne c nontmn moenxmn noneennx ynennunnaer uncno crenene cnoot xnnenra.
Hpn camopacxptrnn ncnxorepanenry neoxonmo nserart noyuenn. Knnenry npenaraercx peantnt cnyua ns xnsnn
ncnxonora c conyrcrnymmnmn emy neyauamn, rnynocrtm, nenocneonarentnocrtm, xoneannxmn ncem rem, uepes uro npoxonr
xnno, ne xnnxnt uenonex. Hpnmep ncnxonora ne onxen coepxart onosnauntx mopantntx onenox, ne onxen cnonrtcx x
nsnoxennm omensnecrntx reopernuecxnx nonoxenn nnn trt nnnmcrpanne ns yuennxa. V xnnenra onxna trt
nosmoxnocrt cenart cocrnennte ntnot ns paccxasa ncnxonora.
Texnnxa camopacxptrnx nosnonxer oannrt n nponecc xoncyntrnponannx na naxntx repanenrnuecxn ]axropa. Hepnt ns
nnx ncenenne naext n xnnenra. Knnenr sauacrym ncntrtnaer oneruenne, xora ysnaer, uro xasanmaxcx esnaexno
cnryannx ycnemno pemena pyrnm uenonexom. Bropo ]axrop ynnnepcantnocrt nepexnnann. Kora repanenr ennrcx cnonmn
uyncrnamn, xnnenr cranonnrcx cnnerenem roro, uro noonte cnryannn tnamr n xnsnn pyrnx nme, uro ocrantnte roxe
crpaamr, pennymr, conepmamr nontrxn cynnnon, nsmenxmr, ]anrasnpymr na raynponannte remt, omymamr onnouecrno n
ecnomomnocrt.
Camopacxptrne +ro ncera pncx nx ncnxonora. nx roro, urot camopacxptrne tno ycnemntm, nyxno conmenne
nexoroptx ycnonn. Bo-nepntx, xopomn repanenrnuecxn xonraxr c xnnenrom; no-nroptx, nocnpnxrne xnnenrom ncnxonora xax
xomnerenrnoro uenonexa; n-rpertnx, +xnnnanenrnocrt paccxasa ncnxonora cnryannn xnnenra, ro ecrt ocrarounoe xonnuecrno
cxontx +nemenron mexy ono n pyro nponemo. Hocnenee rexnnxa onxna trt ymecrno. B +rom cnyuae xnnenr
moxer ncnontsonart nonyuennym nn]opmannm xax moent nx nopaxannx. Hecmorpx na nce cnoxnocrn anno rexnnxn, ee
aexnarnoe ncnontsonanne neer x oneruennm cocroxnnx xnnenra, ynennuennm crenenn onepnx x ncnxorepanenry, x coxpamennm
ncrannnn.
Pasnnunte cncremt ncnxorepannn n xoncyntrnponannx ncnontsymr nepeuncnennte mnxporexnnxn n pasntx nponopnnxx.
Knann]nxannx ncnxorepanenra cxnatnaercx ns nonnmannx ome crpyxrypno moenn xoncyntrnponannx n xomnerenrnocrn n
mnxporexnnxax, a raxxe ymennx npnmenxrt nce cnon snannx n nantxn c yuerom nnnnnyantntx n xyntrypntx ocoennocre
cemtn.
B saxnmuenne ormernm, uro ycnemnocrt ncnxorepannn ocrnraercx mnoxecrnennocrtm n xanpono-crnneno
necnenn]nunocrtm xstxon xoncyntrarnnnoro nsanmoecrnnx.
5.3. TEXHHKH CEMEHHOH TEPAHHH
Texnnxa ceuennon 1epannn xomnnexc npnemon n npenncann, nocpecrnom xoroptx ocymecrnnxercx nsmenenne cemeno
cncremt c nentm ynyumennx ee uynxnnonnponannx.
B conpemenno ncnxonornuecxo nnreparype moxno ncrpernrt pasnnunte cncremt xnaccn]nxannn rexnnx, ncnontsyemtx n
cemeno ncnxorepannn. Hanonee pacnpocrpanenntm xpnrepnem nx cosannx xnaccn]nxannn xnnxercx nenenoe nasnauenne
rexnnxn.
P. Bepman, H. upeman ntenxmr cneymmne rpynnt rexnnx (Bepman P., upeman H., 1997):
1. Connomerpnuecxne rexnnxn.
2. Crpyxrypnte nmemarentcrna.
3. Honeenuecxne rexnnxn.
4. Texnnxn, ocnonannte na ncnontsonannn noopaxennx (aprrexnnxn, acconnarnnnte +xcnepnmenrt, ncnxopamarnuecxne
rexnnxn n p.).
5. Hapaoxcantnte rexnnxn.
Mt cunraem nenecoopasntm ononnnrt annym xnaccn]nxannm eme ono rpynno rexnnuecxnx npnemon rexnnxn
oprannsannn ecet n cemeno repannn.
5.3.1. Connoue1pnuecxne 1exnnxn
Connomerpnuecxne rexnnxn npecrannxmr coo nanonee ocrynnt cnoco nccneonannx n pexoncrpyxnnn
nc]ynxnnonantno cemeno crpyxrypt n nponecce ncnxorepannn cemtn.
C nomomtm rexnnx anno rpynnt moxno nonyunrt aexnarnym nn]opmannm o ]ynxnnonnponannn cemtn na ncex uertpex
yponnxx (or nnnnnyantnoro o meracncremnoro). Connomerpnuecxne rexnnxn npeocrannxmr ncnxonory orart marepnan o
ocoennocrxx nnyrpncemenoro nsanmoecrnnx, ponentx acnexrax cemeno crpyxrypt, rpannn, nepapxnn, nnsocrn mexy
unenamn cemtn, nannunn/orcyrcrnnn pasnoopasntx napymenn crpyxrypt, raxnx, nanpnmep, xax mexnoxonennte xoannnnn n
antxnct, a raxxe nosnonxmr emy cynrt o nonoxennn xaxoro uenonexa n cemeno cncreme. Taxnm opasom, annte merot, xax
npannno, ntcrynamr n n xauecrne rexnnx, n n xauecrne narnocrnuecxnx nponeyp.
Ocnonnte nen cosannx connomerpnuecxnx rexnnx tnn nosanmcrnonant xnnnnuecxnmn ncnxonoramn n ncnxorepanenramn
y . Mopeno n ero nocneonarene. Texnnxn anno rpynnt onaamr pxom npenmymecrn, ammnx cemenomy ncnxonory
1
ontmoe xonnuecrno nosmoxnocre n nponecce paort c cemte:
1. Connomerpnuecxne rexnnxn cnococrnymr ocnanennm conpornnnennx cemtn nsmenennxm n nnnxnnm, xoropoe moxer
trt oxasano na ee ]ynxnnonnponanne n nponecce repannn:
ynoxr repanenrnuecxn nponecc or nnrennexryannsannn n ocrporo +monnonantnoro pearnponannx unenon cemtn no
nonoy cnoxnnmecx cnryannn n cemte x nx peantnomy nsanmoecrnnm. 3ro cnococrnyer ynennue
1
Cnona ncnxonor n
ncnxorepanenr ncnontsymrcx namn xax cnnonnmnunte.
nnm axrnnnocrn, nontmennm cnonrannocrn unenon cemtn n ymentmennm conpornnnennx (Bepman P., upeman H., 1997);
npecrannxmr coo nponeypy, xoropax moxer oxasartcx neoxnanno nx xnnenron n ne coornercrnonart nx oxnannxm
no nonoy roro, xax npoxonr ncrpeua c ncnxorepanenrom. Taxo +nemenr nonnsnt moxer cymecrnenno cnnsnrt conpornnnenne
repanenrnuecxomy nponeccy y orentntx unenon cemtn nno cemtn n nenom;
xnnxmrcx nnrepecntmn nx unenon cemtn n, necomnenno, npnnnexamr nx nnnmanne x camomy nponeccy ncnxorepannn.
2. Connomerpnuecxne rexnnxn nomoramr moennponart cotrnx npomnoro, nacroxmero n yymero n cnryannn sect n
ceuac, uro aer nosmoxnocrt unenam cemtn nsmennrt n nponecce moennponannx nonnmanne cnoxnnmecx cnryannn, a raxxe
cnoe noneenne, npnoperax nonte cnocot nsanmoecrnnx n xonrexcre cemtn.
3. Connomerpnuecxne rexnnxn nosnonxmr npoxnnrtcx eccosnarentntm acnexram nsanmoornomenn n mexnnunocrnom
nsanmoecrnnn n nponecce repannn, uro enaer nx ocrynntmn nx ocosnanannx n nocneymme xoppexnnn.
4. Connomerpnuecxne rexnnxn onapyxnnamr n xpxo npecrannxmr ocoennocrn poneno crpyxrypt cemtn ponenoe
noneenne unenon cemtn n ero napymennx. Kpome roro, onn amr nosmoxnocrt xnnenram ynnert ocoennocrn nnyrpncemenoro
nsanmoecrnnx, araxxe nonyunrt oparnym cnxst no nonoy roro, xax nocnpnnnmaercx nx noneenne pyrnmn unenamn cemtn n
xaxono nx ornomenne x anntm ]opmam noneennx.
5. Connomerpnuecxne rexnnxn xnnxmrcx cnoeopasno ]opmo meraxommy-nnxannn: uneny cemtn tnaer nerue noxasart
cyrt xon]nnxra, nexenn paccxasart o nem. Hpn +rom coomennx o ocoennocrxx cnoxnnmecx n cemte cnryannn ]opmynnpymrcx,
ntpaxamrcx n npnnnmamrcx unenamn cemtn es npenapnrentntx ocyxenn. Kora xon]nnxr narnxno n cnmnonnuecxn
npecrannen, onapyxnnamrcx nosmoxnocrn nx ocyxennx ornomennx unenon cemtn x cnoxnnmecx cnryannn n antneme
xoppexnnn nnyrpncemenoro nsanmoecrnnx.
6. Connomerpnuecxne rexnnxn amr ncnxorepanenry nosmoxnocrt npxmoro nmemarentcrna n cemenym cncremy
(3emnnnep 3. I., pe., 2002).
7. Connomerpnuecxne rexnnxn ]oxycnpymr nnnmanne na connantno cncreme n nponecce connantnoro nsanmoecrnnx
(Bepman P., upeman H., 1997). uyncrno nsonxnnn n onnouecrna, nosnnxammee y nenrn]nnnponannoro nannenra, y roro, xro,
no mnennm cemtn, onen, nonepraercx ntsony no mepe ocosnannx unenamn cemtn cnoero nxnaa n ]ynxnnonnponanne cemtn n
nosnnxnonenne cemeno nc]ynxnnn.
B annom yuenom noconn npecrannent cneymmne connomerpnuecxne rexnnxn, xoropte moryr trt ncnontsonant npn
oxasannn ncnxonornuecxo nomomn cemte n cnryannn xpnsnca: Cemenax cxyntnrypa; Cemenax xopeorpa]nx; Cemenoe
npocrpancrno n Conomennax amnx.
Ceuennan cxyntn1ypa
Hent: nsmenenne crpyxrypt n ]ynxnnonnponannx cemtn. annax rexnnxa mnpoxo ncnontsyercx cementmn ncnxorepanenramn n
xax mero narnocrnxn cemeno cncremt. B uacrnocrn, nponeenne rexnnxn Cemenax cxyntnrypa nosnonxer onpeennrt
mecro nnnnna no nnyrpncemeno cncreme nsanmoornomenn, onennrt crenent ncnxonornuecxo nnsocrn mexy unenamn
cemtn, ntxnnrt nannune crpyxrypntx nc]ynxnn (xoannnnn, antxnct, napymennx nepapxnn), onpeennrt ocnonnte sont
xon]nnxra.
Cyrt anno rexnnxn saxnmuaercx n rom, uro npocrpancrnennoe pacnonoxenne nme (unenon cemtn) n oexron xax
pesyntrar nponecca cxyntnrypnponannx yxastnaer na ocnonnte ocoennocrn crpyxrypt cemtn n nnyrpncementx
nsanmoornomenn c rouxn spennx apxnrexropa (unena cemtn, cosammero cxyntnrypy cemtn). Taxnm opasom, xaxt unen
cemtn cosaer npocrpancrnennym penpesenrannm cemeno cncremt xnno noprper cemtn, pacnonarax n npocrpancrne cnonx
pocrnennnxon cornacno cocrnenntm npecrannennxm o cnoxnnmecx n ne cnryannn.
Hecomnenntm ocronncrnom rexnnxn Cemenax cxyntnrypa xnnxercx ee nenepantnt xapaxrep, uro nosnonxer cnnsnrt
yponent conpornnnennx n yrn or nsnnmne nnrennexryannsannn n nsanmntx onnnenn n ocyxennn nponemno cnryannn n
nponecce repannn.
Hponeypa nponeennn
nx ncnontsonannx rexnnxn Cemenax cxyntnrypa neoxonmo conmenne cneymmnx ycnonn:
npncyrcrnne unenon cemtn. Ho nexoroptm anntm, mnnnmantnoe xonnuecrno uenonex, neoxonmoe nx nponeennx
rexnnxn, 3-4 uenonexa (Bepman P., upeman H., 1997);
nerxo nepennrammaxcx meent (nanpnmep, cryntx);
nannune npemeron, xoropte moryr oosnauart orcyrcrnymmnx na npneme unenon cemtn;
ocrarouno npocropnoe nomemenne, nosnonxmmee xnnenry cosart cxyntnrypy, nanonee aexnarno orpaxammym ero
mnenne o nnyrpncemeno cnryannn.
31anm nponeennn 1exnnxn
1. Cosoauue crv.inmvpi ce+iu, omparamue ocooeuuocmu pea.iuo cumvauu e ce+euo cucme+e. Bnauane ncnxonor
mornnnpyer ncex yuacrnnxon ncnxorepannn na ntnonnenne npecroxmero saannx, oxcnxx, uro +ro nosnonnr nm n nonno mepe
npouyncrnonart, uro snaunr trt unenom nx cemtn n cnoxnnmecx nponemno cnryannn. anee ncnxorepanenr npenaraer
xaxomy uneny cemtn ntcrynnrt n ponn cxyntnropa n, opamaxct c pyrnmn unenamn cemtn rax, xax yro onn cenant ns rnnnt,
nsopasnrt nx n nne xnno cxyntnrypt raxnm opasom, urot nx nost n pacnonoxenne n npocrpancrne orpaxann ecrnnx n
uyncrna no ornomennm pyr x pyry.
Hnc1pyxnnn: Hpecrantre cee, uro Bt cxyntnrop. Honpoyre ceuac sect cosart cxyntnrypnoe nsopaxenne cnoe cemtn.
Hpn +rom Bt moxere opamartcx c unenamn cemtn rax, xax yro onn cenant ns rnnnt: Bt moxere nomecrnrt nx xya yrono n
xax yrono, npnart nnnam Bamnx pontx nmoe ntpaxenne. Onaxo naxno, urot cxyntnrypa, xoropax y Bac nonyunrcx,
orpaxana t ry cnryannm, xoropax cnoxnnact na ceronxmnn ent n Bame cemte.
Ecnn unen cemtn, npncrynnnmn x cosannm cxyntnrypt, ncntrtnaer sarpynennx, repanenr moxer nomout emy, ncnontsyx
nanoxmne nonpoct: (peenxy) Bor y rex mama. Ie ona yer naxonrtcx? Fyer nn ona cnert nnn croxrt? Kax ona epxnr
pyxn? Kya ona cmorpnr? Kaxoe y nee npn +rom nnno? Ie yer pacnonarartcx oren? Kax on cronr (cnnr...)? Kacaercx nn on
rnoe mamt? Kya on cmorpnr?... A ceuac nomecrn menx na ro mecro, re yemt pacnonarartcx rt cam. onxen nn x cnert nnn
croxrt? Kaxono ntpaxenne moero nnna? (Bepman P., upeman H., 1997).
Baxnne npoonxaercx o rex nop, noxa cxyntnrop ne yer yonnernopen pesyntrarom. Baxno, urot pyrne unent cemtn
nosnonnnn emy cnoono opamartcx c coo xax c marepnanom, yunrtnax ro, uro nm raxxe nyxno yer ntcrynart n ponn
cxyntnropa. B pesyntrare xaxt unen cemtn onxen nsnaxrt cnom cxyntnrypy cemeno peantnocrn, orpaxammym
+monnonantnym cnryannm n cemte na annt momenr.
2. Jman oocvroeuu crv.inmvpi. Hocne sanepmennx cxyntnrypt cemtn nacrynaer cneymmax ]asa paort ocyxenne
nonyuenntx pesyntraron, uro npenonaraer nonyuenne orneron na cneymmne nonpoct repanenra:
cxyntnropy: Hpnymare nasnanne namemy nponsneennm;
xaxomy uneny cemtn: Kax Bt uyncrnyere cex na +rom mecre cpen Bamnx pocrnennnxon?;
nce cemte: Vnnnna nn nac annax cxyntnrypa? uro n ne nac ocoenno ynnnno?;
xaxomy uneny cemtn: 3nann nn Bt pantme, uro cxyntnrop nocnpnnnmaer Bac rax, xax on +ro nsopasnn?;
nce cemte: Cornacnt nn nt c rem, uro nama cemtx nmenno raxax, xax +ro nsopaxeno n cxyntnrype?;
cxyntnropy nnn cemte: uro t nt xorenn nsmennrt n xnsnn name cemtn?
B nponecce nocrpoennx n ocyxennx cxyntnryp repanenr ]nxcnpyer n cnennantntx nanxax npocrpancrnennoe
pacnonoxenne unenon cemtn n nanpannennx nx nsrnxon, opamax nnnmanne na ncrannnm mexy ]nrypamn n xaxo cxyntnrype.
Ha ocnonannn cenanntx nanmenn, yunrtnax ocoennocrn ncex cosanntx cxyntnryp, na annom +rane moxno onee nnn
menee aexnarno onennrt crenent +monnonantno nnsocrn (cnnouennocrn) mexy unenamn cemtn, xoropax npecrannena sect
xax ncrannnx mexy ]nrypamn cxyntnrypt, onpeennrt nannune mexnoxonenntx xoannnn n antxncon mexy unenamn cemtn,
ntxnnrt ayrcaepon cemeno cncremt, ocnonnte xon]nnxrt.
3. Cosoauue crv.inmvpi ce+iu, omparamue npeocmae.euu r.ueuma oo uoea.iuo ce+ie. Hocne roro xax xaxt unen
cemtn cosacr peantnym cemenym cxyntnrypy, orpaxammym cnryannm n cemte n annt momenr, nx moxno nonpocnrt no
ouepen cosart cxyntnrypy neantno cemtn n nx nonnmannn.
Hponecc naxnnx n nonyuennte n pesyntrare cxyntnrypt nomoramr xnnenram ocosnart cnon nosnnnn n cemte, n ro xe npemx
npeocrannxx ynnxantnym nosmoxnocrt cosart ennt nx ncex unenon opas neantno cemtn.
Pexouenannn no ncnontsonannm: annax rexnnxa moxer trt ncnontsonana n paore c orentntmn nocncremamn cemtn
(cynpyxecxo, ercxo-ponrent-cxo, cnnnnrono), c nyxneapno cemte n nonnom cocrane, a raxxe c xepno cemte c
npnnneuennem unenon pacmnpenno cemtn. Texnnxa Cemenax cxyntnrypa c ycnexom moxer npnmenxrtcx n npn
nnnnnyantno paore, ]oxycom xoropo xnnxmrcx cemente nponemt xnnenra.
Texnnxa Cemenax cxyntnrypa +]]exrnnnoe cpecrno narnocrnxn n nnrepnennnn n cnyuaxx paort c cemtxmn,
cxnonntmn x mannnynnponannm, a raxxe n cnyuaxx c neocrarountm yponnem pasnnrnx xommynnxarnnntx nantxon unenon cemtn,
sarpynxmmnm nponecc ocyxennx nponemno cnryannn na npneme y ncnxonora.
Ceuennan xopeorpaqnn
Hent: nsmenenne nsanmoornomenn n nyxneapno cemte, onapyxenne nsanmocnxsn cnmnroma nenrn]nnnponannoro nannenra n
ocnonntx narrepnon nsanmoornomenn n cemte; ntxnnenne nnpxynxpntx nocneonarentnocre cemenoro nsanmoecrnnx c
nocneymmnm npeptnannem nc]ynxnnonantnoro nnxnnuecxoro noneennx.
Hc1opnuecxan cnpanxa: rexnnxa Cemenax xopeorpa]nx npecrannxer coo mon]nnnponannt napnanr rexnnxn Cemenax
cxyntnrypa. Hoonax mon]nxannx tna npenoxena . Kanropom, u. Fann n u. Fann (Focroncxn nncrnryr cemtn), a raxxe H.
H+nn (Hncrnryr cemtn Axxepmana) (Bepman P., upeman H., 1997). Onaxo n ro npemx xax pesyntrarom cemenoro
cxyntnrypnponannx xnnxercx cnoeopasnt cpes crpyxrypt cemeno cncremt (crarnuecxax xaprnna), rexnnxa Cemenax
xopeorpa]nx nanenena na onncanne nnamnuecxnx acnexron ]ynxnnonnponannx cemtn.
Hponeypa nponeennn
Hcnxorepanenr npocnr xnnenra pasmecrnrt n npocrpancrne ncex npncyrcrnymmnx na npneme unenon cemtn raxnm opasom,
urot nonyuennax xaprnna, nnn cnena, orpaxana xapaxrep nnyrpncementx ornomenn n xonrexcre xaxoro-nno cotrnx nnn
nponemt, a sarem +ry cneny pastrpart.
31anm nponeennn 1exnnxn
1. Hsoopareuue armva.iuo cumvauu e ce+ie u ee pasiepieauue. Hnc1pyxnnn: Pasmecrnre unenon cnoe cemtn n annom
npocrpancrne rax, urot +ro nannyumnm opasom emoncrpnponano nponemy cemtn. 3arem nce nmecre nonpoyre oxnnnrt cneny
n nponrpart ee es cnon.
2. Hsoopareuue uoea.iuo cumvauu e ce+ie u ee pasiepieauue. Hocne roro xax cnena npetymero +rana pastrpana,
unenam cemtn npenaraercx nsopasnrt neantnym cnryannm no nsanmoornomennxx, raxym, xaxo ona nnnrcx n annt momenr.
Heantnax cnryannx raxxe pastrptnaercx cemte. Hpn +rom repanenr paoraer c xaxnm-ro onnm unenom cemtn, opamaxct x
nemy c npocto nsopasnrt ero peantnym n neantnym nosnnnn n cemeno cncreme.
3. Hsoopareuue u pasiepieauue ceu npeooo.euu npoo.e+uo cumvauu. Hcnxorepanenr moxer nonpocnrt unenon cemtn
necxontxo pas nonropnrt cnent, orpaxammne nc]ynxnnonantnte nnyrpncemente noneenuecxne opasnt, a raxxe re cnent,
xoropte nsopaxamr nx npeoonenne. Hpnuem on coneryer nm ecrnonart npn xaxom ouepenom yne c ncenospacramme
+neprne, ntraxct cenart cnryannm, c nx rouxn spennx, nce nyume n nyume.
4. Oocvroeuue. Kora nce cnent yyr nponrpant, naunnaercx ocyxenne. nx roro urot onee uerxo nenrn]nnnponart
nponemy cemtn, ncnxorepanenr moxer nonpocnrt xaxoro unena cemtn xparxo c]opmynnponart nx cex n pyrnx ro, uro
cocrannxer cyrt axryantnoro cocroxnnx n nonoxennx n cemte. 3arem n nopxxe ouepen +ro enamr nce unent cemtn. Bonpoc
saaercx ncera onn n ror xe: Kaxono trt n +rom nonoxennn n cemte, xaxne uyncrna nosnnxamr y Bac no ornomennm x pyrnm
unenam cemtn?
Pexouenannn no ncnontsonannm: annax rexnnxa npecrannxer coo onontno rnxn nncrpymenr: ona moxer trt nsmenena
n sanncnmocrn or xonxperntx narrepnon nsanmoecrnnx, cymecrnymmnx n anno cemeno cncreme.
Ceuennoe npoc1panc1no
Hent: narnocrnxa nnyrpncementx ornomenn, nponeenne nnrepnennnn c nomomtm ocyxennx nosmoxntx nyre
conmecrnoro n nnnnnyantnoro ncnontsonannx npocrpancrna. Texnnxa Cemenoe npocrpancrnoraxxe moxer trt
ncnontsonana nx ntxnnennx ocoennocre ponenoro noneennx n mn]ornopuecrna n ponrentcxnx cemtxx cynpyron, cxptrtx
npannn nsanmoecrnnx n anno cemte, a raxxe nx npoxcnennx xoneuntx nene repanenrnuecxoro nponecca.
Hc1opnuecxan cnpanxa: nepnonauantno rexnnxa Cemenoe npocrpancrno, paspaorannax Konnepcmnrom n 1980 roy (Bepman
P., upeman H., 1997), ncnontsonanact n pamxax oyuammnx repanenrnuecxnx nporpamm c nentm nontmennx npo]eccnonantno
xomnerennnn naunnammnx repanenron. Ona nosnonxna yymnm cnennanncram n onacrn cemeno repannn ocosnart ocoennocrn
ncnxonornuecxo cnryannn n cnoe cocrnenno cemte n xapaxrep ee ]ynxnnonnponannx. B antnemem rexnnxa crana
ncnontsonartcx cementmn repanenramn n paore c peantntmn cemtxmn.
Heoxonmte ua1epnanm: ontmo nncr ymarn, ]nomacrept nnn xapanamn.
Hponeypa nponeennn
Cymecrnymr pasnnunte napnanrt nponeennx anno rexnnxn: 1. Ome u +ami pucvmm n.au ux pooume.icrux oo+oe, a
oemu e omo epe+ c.vuamm u uao.moamm sa paoomo pooume.e.
Ponrenxm npenaraercx cneymmax nnc1pyxnnn: Hapncyre nnan-cxemy oma (xnaprnpt), n xoropom nt xnnn nmecre co
cnonmn ponrenxmn, oropaxax nce nmemmnecx n nem xomnart n nomemennx. Ecnn nt necxontxo pas menxnn mecro xnrentcrna,
nepeesxax ns onoro oma n pyro, ro napncyre nnan roro oma, xoropt nam nanonee sanomnnncx. Bo npemx pnconannx
ncnxonor nocrenenno nnonr nx n cnryannm, saanax cneymmne nonpoct:
Pncyx, ormeuare, c xaxnm nacrpoennem acconnnpyercx y Bac ra nnn nnax xomnara.
Hontrarect ncnomnnrt omnnnpymmne sanaxn snyxn, nnera n nme n +ro xomnare.
Ftna nn n Bamem ome xomnara, cnennantno npenasnauennax nx ncrpeun ncex unenon cemtn?
Kora unent Bame pacmnpenno cemtn saxonnn x nam, n xaxo xomnare Bt ncrpeuannct?
Ftnn nn n ome (xnaprnpe) xomnart, n xoropte Bam tno sanpemeno saxonrt?
Ftno nn y Bac xaxoe-ro ocoennoe mecro n ome (xnaprnpe)?
Hontrarect xax moxno xcnee ncnomnnrt, xax n Bamem ponrentcxom ome pemannct nonpoct nnsocrn n oranennocrn.
Kax tn pacnonoxen Bam ponrentcxn om no ornomennm x pyrnm omam n +rom xnaprane, ntenxncx on uem-nnyt
nnn ner? (Kax tna pacnonoxena Bama xnaprnpa: n xaxom ome, na xaxom +raxe, xya ntxonnn oxna?)
Bcnomnnre xaxoe-ro rnnnunoe cotrne, nponcxonnmee n namem ponrentcxom ome (xnaprnpe).
Bcnomnnre rnnnunte cnona, ]past, ntcxastnannx, xoropte nponsnocnnnct unenamn name cemtn.
Bonpoct repanenra nanpannent na ntxnnenne ocoennocre nsanmoornomenn mexy unenamn ponrentcxnx ceme oonx
cynpyron, a raxxe nopm n npannn, xoropte oxasannct nosanmcrnonanntmn ns ponrentcxnx ceme oonx cynpyron.
Hcnontsonanne annoro napnanra nosnonxer oosnaunrt rpannnt mexy noxonennxmn n cemte n rpannnt mexy
pasnnuntmn cementmn nocncremamn. Conmecrnax exrentnocrt ponrene nouepxnnaer ynnxantnocrt nx nonoxennx n
cemeno cncreme, rora xax erxm ornonrcx pont oyuammnxcx nanmarene. Hcropnx cemtn n nsnoxennn ponrene,
onnctnammnx xnsnt n cnonx ponrentcxnx cemtxx, nnocnr cno snaunmt nxna n ]opmnponanne uyncrna conpnuacrnocrn x
xyntrypnomy nacnenm anno cemtn n cnococrnyer cnnouennm ee unenon.
2. emu pucvmm n.au oo+a (reapmupi), e romopo+ ouu e uacmouu +o+eum ruevm c pooume.+u, a ome u +ami npu
omo+ npucvmcmevmm e ra:ecmee uao.moame.e. B annom napnanre nponeennx rexnnxn ncnxonor ntenxer n noepxnnaer
cnnnnronym nocncremy.
3. Bce :.eui ce+iu pucvmm n.au oo+a, e romopo+ ce:ac ruevm. Hcnxonor nonyuaer nosmoxnocrt ocrarouno rnyoxo
nsyunrt axryantnte nponemt n xon]nnxrt n cemte, a raxxe nmnnnnnrno npncyrcrnymmne nnyrpn cemeno cncremt cpecrna
nx npeoonennx. Ocoenno nonesen annt napnanr rexnnxn npn paore c cemtxmn, n xoroptx pasmtrt nnyrpennne n/nnn
nnemnne rpannnt. Fesonacnoe ntpaxenne cemte pasnnuntx rouex spennx n uyncrn na nponcxoxmee nosnonxer npoxcnxrt
nnyrpncemente rpannnt.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa Cemenoe npocrpancrno moxer ncnontsonartcx n paore xax c orentntmn
cemtxmn, rax n n cemeno-rpynnono ncnxorepannn, a raxxe n paore c ponrentcxnmn rpynnamn. B sanncnmocrn or nene rpynnt,
nnnmanne moxer ]oxycnponartcx na axryantntx cementx xon]nnxrax nno na ncropnn cemtn. Meronxa ne moxer trt
nxnmuena n paory c manentxnmn ertmn.
Conouennan amnn
Hent: nanmenne sect n renept sa nsanmoecrnnem unenon cemtn; ycranonnenne nepapxnn, nnepcrna, xoannnn n cemte;
ntxnnenne nsonnponanntx unenon cemtn; nsyuenne xapaxrepa nsanmno noepxxn, ymennx oronapnnartcx n pyrnx
nnamnuecxnx cnocrn cemeno cncremt.
Hc1opnuecxan cnpanxa: annax rexnnxa ncnontsonanact n rpynnono repannn, noxa n 1984 roy ona ne tna aanrnponana H.
Hexmanom nx paort c cemeno cncremo.
Heoxonume ua1epnanm: conomxa nx xoxrene, cxoru. B name npaxrnxe xopomo sapexomenonan cex naop ns cxorua n
nncron ymarn ]opmara A3 (nnn raser), xoropte moryr trt cnepnyrt n rpyouxn nnn ncnontsonartcx pyrnm cnocoom, xoropt
npnymtnaer cemtx. Moryr trt npenoxent n pyrne marepnant, nanpnmep, npyrtx pasnomannoro nennxa, nycrte xopoxn n p.
Hponeypa nponeennn
Knnenron npocxr nsxrt neoxonmte marepnant n nmecre nocrponrt amnm (nno om).
Hnc1pyxnnn: Bam neoxonmo ns +rnx conomnnox (raser, npyrnxon, nncron ymarn) nocrponrt amnm (om). Hpn nocrpoennn
amnn (oma) nontrarect conmecrno ocrnut onpeenenntx nene. Bama amnx (om) onxna trt opnrnnantno no ]opme,
xpacnno, xopomo cxoncrpynponanno. Ona onxna croxrt es noepxxn n trt ocrarouno npouno n onroneuno, urot ee
moxno tno nepenocnrt c mecra na mecro. Bam cneyer ynoxnrtcx n 10-15mnnyr. anee aercx pexomenannx: nepnte 5mnnyr
crponrt amnm, ne ronopx pyr pyry nn cnona. 3ro rpeonanne moxer ynennunrt ]pycrpannm n nosnonnrt oorn nexoropte
aptept, ntxnnrt pasnnunte yponnn nsanmoecrnnx n cemte.
Honanman sa nponcxoxmnm n reuenne 8-15 mnn, ncnxonor moxer nmemartcx n nponecc: anart conert, oxcnxrt
nponcxoxmee, npncoennxrtcx x xaxo-ro ns nocncrem n p.
Ecnn cemtx ontmax, ona moxer trt pasnra na norpynnt, xaxax ns xoroptx crponr cnom amnm. 3ror cnoco
ncnontsyercx nx roro, urot nouepxnyrt nnn nsmennrt cymecrnymmne crpyxrypnte rpannnt, a raxxe npenoxnrt nno cnoco
nsanmoornomenn n paore c cementmn rpeyrontnnxamn.
Hpnmepom napaoxcantno nnrepnennnn moxer cnyxnrt paspemenne pyxononrt xoncrpynponannem nnn crponrentcrnom
amnn nsonnponannomy uneny cemtn, nenrn]nnnponannomy nannenry nnn manentxomy peenxy.
Hocne roro xax amnx nocrpoena, ncnxonor ocyxaer c unenamn cemtn, uro nponcxonno no npemx crponrentcrna. Hpn +rom
anannsnpyercx pont xaxoro n conmecrno exrentnocrn n noneenne ncex unenon cemtn n pamxax nocrannenno saaun. 3arem
moxno nonpocnrt unenon cemtn sanono nocrponrt amnm, ncnontsyx pesyntrart nponeennoro ocyxennx. B nexoroptx cnyuaxx
moxno oyunrt unenon cemtn meronxam conmecrno paort n cnocoam oxasannx nsanmonomomn.
Pexouenannn no ncnontsonannm: annax rexnnxa moxer trt nxnmuena n paory c cemte xax narnocrnuecxn, rax n
repanenrnuecxn nncrpymenrapn. Peannsyx narnocrnuecxne nenn, ncnxonor nanmaer sa cnocoamn nsanmoecrnnx npn
ntnonnennn cemte conmecrntx ecrnn no nocrpoennm amnn (oma). B +ro cnryannn unent cemtn neyr cex rax xe, xax n n
otuno xnsnn. Texnnxa nosnonxer ntxnnrt nepapxnm, antxnct n rpeyrontnnxn, nnyrpncemente rpannnt n p. B rex cnyuaxx,
xora repanenr nnepxercx n cemenym cncremy npn nomomn npenncann n yxasann, +ra rexnnxa ncnontsyercx n xauecrne
nncrpymenra repanenrnuecxnx nnrepnennn, nosnonxmmero nsmennrt cymecrnymmee pannonecne.
5.3.2.C1pyx1ypnme 1exnnxn
Crpyxrypnte rexnnxn rpynna rexnnx, nentm ncnontsonannx xoroptx xnnxercx peoprannsannx cemeno cncremt,
cosanne npocrpancrna nx ee crpyxrypntx nsmenenn sa cuer npeocrannennx unenam cemtn nosmoxnocre nx anponponannx
nontx pone n nomomn n ycranonnennn n noepxannn aexnarntx rpannn mexy nocncremamn.
nx ]acnnnrannn nponecca cemeno peoprannsannn ncnxonor na npemx moxer npncoennxrtcx x cemte, nomorax e
ocymecrnnrt crpyxrypnte nepecrpoxn. Hpn +rom emy ne cneyer ncrynart n xoannnnm c orentntmn unenamn cemtn. Kpome roro,
on onxen cnenrt sa rem, urot ne oxasartcx nornomenntm em.
Crpyxrypnte rexnnxn moxno ncnontsonart nx pemennx cneymmnx saau:
Cosoauue oeureuu. B rom cnyuae, xora unent cemtn omymamr sacrpenanne n nx xnsneexrentnocrn, crpyxrypnte
nepecrpoxn, nnnnnnponannte ncnxonorom, moryr npnnecrn x nsmenennxm n cemeno cnryannn. 3ro noompxer unenon cemtn x
antnemnm nnxennxm n noncxy nontx ]opm nsanmoecrnnx n ]ynxnnonnponannx nx cemeno cncremt. Hanpnmep,
ocnooxenne peenxa or ponn nponemnoro unena cemtn moxer cosart npocrpancrno nx nonoro nsanmoecrnnx cynpyron n
crnmynnponart nx nnxenne x npnnxrnm na cex ornercrnennocrn sa pemenne cynpyxecxnx nponem.
Hepepacnpeoe.euue e.acmu. Hpncoennxxct x pasnnuntm nocncremam, ncnxonor moxer nomout noccranonnrt (ntcrponrt)
aexnarnym cemenym nepapxnm, ynennunrt snaunmocrt onoro unena (nocncremt) cemtn nx pyroro (pyro) nnn ycnnnrt ero
npanonym c]epy. Hanpnmep, ncnxonor moxer noepxnnart ere n nx norpenocrn n ontme nesanncnmocrn nnn nx ponrene
n ycranonnennn pxa cementx npannn.
Hs+eueuue nepcnermue. Anponpyx nonte ponn, unent cemtn nonyuamr nont ontr n pacmnpxmr nanason noneenuecxnx
peaxnn. 3ro nontmaer rnxocrt cemeno cncremt, crnmynnpyer unenon cemtn x ntpaorxe pyrnx cementx npannn n noncxy
nontx cmtcnon nponcxoxmero, nosnonxer pennrepnpernponart npomnt cement ontr n narn n nem pecypct nx pemennx
axryantntx rpynocre.
Paspvueuue roa.uu. Hanaxnnax napymennym xommynnxannm mexy onnmn unenamn cemtn, ncnxonor cnococrnyer
paspymennm nc]ynxnnonantnoro antxnca mexy pyrnmn. Kax npannno, peut ner o cnryannxx, xora onn ponrent ncrynaer n
xoannnnm c peenxom npornn pyroro ponrenx.
4op+upoeauue a.iucoe. Paora ncnxonora moxer trt nanpannena na ycnnenne cnnouennocrn n cnnxenne xon]ponrannn
mexy unenamn cemtn n pamxax orentntx cementx nocncrem, uro nosnonxer onrnmnsnponart nx conmecrnym exrentnocrt.
Hpnmepom raxo paort moxer cnyxnrt nomomt monotm cynpyram n pacnpeenennn cementx pone n oxsannocre nnn
noepxxa ponrene n ocrnxennn nmn cornamennx no nonoy ponrentcxnx nosnnn.
Hpocueuue euvmpeuuux epauu ce+iu. Hcnxonor moxer nomout unenam cemtn npoxcnnrt xapaxrep nnyrpennnx rpannn cemtn
n ocoennocrn ]ynxnnonnponannx ee unenon n pamxax orentntx nocncrem. B raxom cnyuae ero paora yer nanpannena na
ycnnenne nnyrpennnx rpannn, ocrnxenne cornacnx no nonoy roro, xro n xaxnm opasom nxnmuen n annym nocncremy, xro sa
uro orneuaer, nnn na ocnanenne cnnmxom xecrxnx rpannn n noepxxy conmecrntx ecrnn.
Hu:uocmui pocm u ca+onosuauue :.euoe ce+iu. Hsmenxx cnoe mecro n cncreme nnyrpncementx nsanmoecrnn,
anponpyx nonte ponn, unent cemtn nonyuamr nosmoxnocrt npnopecrn nont ontr n pacmnpnrt cnon ]ynxnnonantnte
nosmoxnocrn.
Peuumepnpemau c+ic.a uaxoroeuu e onpeoe.euuo nosuuu. Hcnxonor moxer nomout unenam cemtn ynnert pasnte
cropont sannmaemo nmn cemeno nosnnnn (ponn), ormernrt ee nonoxnrentnte n orpnnarentnte xomnonenrt. Btxnnenne
nanexrnuecxo npnpot cementx pone n nsanmoornomenn nosnonxer unenam cemtn nsmennrt ornomenne x cnoxnnmecx n
cemte cnryannn, narn n ne nonoxnrentnt cmtcn n pecypct nx npeoonennx xpnsnca. Hanpnmep, pont crapmero peenxa, c
ono cropont, uacro conpxxena c ontmo ]ynxnnonantno sarpyxennocrtm, c pyro aer nosmoxnocrt pasnnrnx
nnepcxnx xauecrn, camocroxrentnocrn n nesanncnmocrn.
Hs+eueuue ce+euo cucme+i nvme+ paoomi c oouu+ us ee :.euoe. Cornacno reopnn M. Foy+na, nsmenenne onoro unena
cemtn npnnonr x romy, uro ncx cncrema onxna x +romy npncnoconrtcx. Taxnm opasom, noepxnnax nsmenenne nonoxennx
onoro ns unenon cemtn, ncnxonor moxer cnococrnonart nsmenennm cemeno cncremt n nenom.
Ceuennmn pn1yan
Hent: crpyxrypnax nepecrpoxa cemtn nyrem nsmenennx npannn ee cymecrnonannx n napymennx ycrounntx cnocoon
nsanmoecrnnx ee unenon (onpeenenne nnyrpncementx rpannn, ynennuenne nesanncnmocrn unenon cemtn, xoppexrnponxa
omennx, ocnanenne mexnoxonenntx xoannnn, ycnnenne antxncon n onom noxonennn).
Hc1opnuecxan cnpanxa: annt napnanr rexnnxn paspaoran ncnxorepanenramn mnnancxo mxont cemeno repannn M.
Centnnnn Hanannonn, H. Focxono, . uexxnn, x. Hpara (1977-1978).
Hponeypa nponeennn
Ce+eui pumva. +ro cncrema ecrnn, conmecrno ntpaoranntx unenamn cemtn, onpeenxmmax n crporo
nocneonarentnocrn nx noneenne n ocotx nx cemtn cnryannxx. Pnryant cnyxar nx perynnponannx ]ynxnnonnponannx cemtn,
xoopnnnpyx noneenne xaxoro nx ocymecrnnennx ome nenn, rem camtm cnococrnyx nontmennm nnyrpncemeno
cnnouennocrn. Hpnmepamn cementx pnryanon moryr trt conmecrnte cemente sanrpaxn, no npemx xoroptx unent cemtn moryr
noxenart pyr pyry cuacrnnnoro nx, paccxasart cnon cnt, noennrtcx nnanamn na rexymn ent; noxopont n rpaypnte
nepemonnn; nn poxennx; cnatt; roonmnnt; oxonuanne nncrnryra n pyrne snaunmte nx anno cemtn cotrnx, nororonxa
n npasnonanne xoroptx ocymecrnnxercx nce cemte.
Texnnxa Cement pnryan npenonaraer cosanne ncnxonorom cnoeopasnoro pnryana, xoropt npennctnaercx cemte
es xaxnx-nno oxcnenn. Hpn +rom nx unenon cemtn crporo onpeenxmrcx xonxpernte ecrnnx, nx nocneonarentnocrt,
npemx n mecro ntnonnennx.
annax rexnnxa napaoxcantntm opasom ncnontsyer pnrnnte cropont cemeno crpyxrypt nx nosnrnnntx nsmenenn n
cnococrnyer nosnnxnonennm nontx xoncrpyxrnnntx ]opm cemenoro nsanmoecrnnx. Pnryan ]ynxnnonnpyer na yponne
meraxommynnxann n noromy ntstnaer mentme conpornnnenn, uem npxmax nnrepnperannx cnmnroma. C nomomtm anno
rexnnxn ncnxonor, cneyx sa cemte, moxer nocrenenno nsmenxrt xauecrno cementx ornomenn.
nx roro urot noopart noxoxmn nx cemtn pnryan, ncnxonory cneyer ntxnnrt mn]t, noepxnnammne ee
cymecrnonanne n neoxonmte nx ee coxpanennx, n xopomo npecrannxrt cee ocoennocrn ]ynxnnonnponannx anno
cemeno cncremt. C +ro nentm on onxen nopono nccneonart ncropnm cemtn n necxontxnx noxonennxx, nsyunrt
ocoennocrn ee nnamnxn. Hnmt nocne +roro moxno npncrynart x paspaorxe cemenoro pnryana, cnoconoro nsmennrt
cymecrnymmym cncremy nocpecrnom nneennx nontx nopm n npannn. Ecnn cemtx cornamaercx ecrnonart n coornercrnnn c
npenncanntm pnryanom n npnnnmaer nonte npannna, ro cosaercx Bosmoxnocrt nx nsmenenn n ]ynxnnonnponannn nce
cemeno cncremt.
A.eopum+ npu+eueuu mexuuru Ce+eui pumva.
1. Ananns cemeno ncropnn, ntxnnenne ocoennocre ]ynxnnonnponannx anno cemtn n cosanne nx nee pnryana.
2. Honyuenne or unenon cemtn rneporo sanepennx n rom, uro onn yyr cneonart romy npenncannm, xoropoe nm
conpaercx art ncnxonor.
3. Hoponoe oxcnenne npenncannx (ono moxer trt npecranneno nx xaxoro unena cemtn n nnctmennom nne).
uacrtm pnryana moxer trt urenne nonyuennoro npenncannx onnm ns unenon cemtn ncem ocrantntm n xaxom-ro
onpeenennom mecre n n onpeenennoe npemx.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa Cement pnryan ocoenno +]]exrnnna n paore:
c pnrnntmn cemtxmn;
c monotmn cemtxmn;
c cemtxmn, nmemmnmn nocnrenx ncnxnuecxo naronornn;
c cemtxmn c neocrarountm yponnem nnyrpenne oprannsannn;
c cemtxmn, re nmemrcx npnemnte ern;
c cemtxmn, nepexnnammnmn yrpary (cmeprt onoro ns unenon cemtn).
5.3.3. Honeenuecxne 1exnnxn
Honeenuecxne rexnnxn ncnxorepanenrnuecxne nnrepnennnn, ocnonannte na ncnontsonannn saann, nanpannenntx na
]opmnponannn y unenon cemtn nontx, onee xoncrpyxrnnntx cnocoon noneennx.
Teopernxo-meroonornuecxo ocnono anntx rexnnx xnnxercx (Bepman P., upeman H., 1997):
1. Fnxennopnsm n reopnx connantnoro nayuennx.
2. Teopnn xornnrnnno ncnxonornn.
3. Teopnn connantnoro omena, paccmarpnnammne uenoneuecxoe noneenne xax ecrnnx nnnnnon, nanpannennte pyr na
pyra nx ocrnxennx ome nenn.
4. Teopnn omennx, xoropte npnamr ocooe snauenne nepantno xommynnxannn, cnymannm, pasnnunoro poa
ocyxennxm n neperonopam, a raxxe nenepantntm ]opmam nsanmoornomenn.
5. Teopnn pemennx nponem.
Hcnontsonanne anntx rexnnx ocnonano na npecrannennn o nosmoxnocrn nsannennx or nexenarentntx ]opm noneennx n
ero nsmenennx meroom nayuennx. Fontmnncrno noneenuecxnx rexnnx npecrannxmr coo cnennantnte merot, nanpannennte
na cnnxenne xon]nnxrnocrn n crnmynnponanne nsan-monoxpennxemtx nnyrpncementx nsanmoecrnn uepes npenncannte
ncnxorepanenrom saannx, xoropte ntnonnxmrcx unenamn cemtn nenocpecrnenno na ceccnn nnn n omamnnx ycnonnxx (cncrema
omamnnx saann).
Texnnxn anno rpynnt ncnontsymrcx n paore c cemtxmn, cnocontmn cneonart npenncannxm. Kpome roro, n cnny
opnenrannn anntx rexnnx na ecrnnx, onn noxoxr cemtxm, unent xoroptx ncntrtnamr rpynocrn n ntpaxennn n
nepannsannn cnonx uyncrn n +monn.
Pon1entcxnn ceunnap
Hent: nsmenenne ornomennx ponrene x nenxm, saauam n cpecrnam nocnnrannx; oyuenne nantxam nepnennnn cementx
ornomenn n nnrepaxnn; nsmenenne npecrannenn o peenxe; pacmnpenne nanasona nocnnrarentntx npnemon; nonyuenne
nono nn]opmannn o cemte n ercxo-ponrentcxnx ornomennxx. Hc1opnuecxan cnpanxa: rexnnxa Ponrentcxn cemnnap
npenoxena A. C. Cnnnaxoncxo nx nsmenennx c]ept cosnannx n camocosnannx ponrene, a raxxe peantntx cnocoon
nsanmoecrnnx n cemte (Cnnnaxoncxax A. C, 1988).
Hponeypa nponeennn
Texnnxa Ponrentcxn cemnnap npononrcx n ]opme rpynnontx sanxrn, na xoroptx npncyrcrnymr onn nnn oa
ponrenx. B paore ncnontsymrcx cneymmne npnemt:
nexnnx;
rpynnonax ncxyccnx;
nnnorepannx;
anonnmnte rpynte cnryannn.
Heru. Temt nexnn onxnt coornercrnonart norpenocrxm n nnrepecam yuacrnnxon cemnnapa. Ho+romy neoxonmo
copart npenapnrentnym nn]opmannm o oxnannxx yuacrnnxon, xapaxrepe nx nponem n sarpynenn (nanpnmep, na
npenapnrentno ncrpeue nno na nepno ncrpeue no npemx ntxcnennx nene npnxoa na cemnnap).
Bosmoxnte remt nexnn:
uaxropt cynpyxecxoro narononyunx.
Conpemennte nponemt nocnnrannx ere.
Peenox ns nenonno cemtn.
Merot nocnnrannx ere n cemte.
Kax nmnrt peenxa.
3anncnmocrn y ere (xomntmrepnax n renennsnonnax sanncnmocrt, Hnrepner-sanncnmocrt; anxorontnax, napxornuecxax n
nnmenax sanncnmocrn n p.).
Inanntm n nsnoxennn yxasanntx rem xnnxercx npocrora, +monnonantnocrt n nsnoxennn, nannune xnntx, xcntx npnmepon,
opamennx x aynropnn.
Ipvnnoea oucrvccu. Ho mnennm A. C. Cnnnaxoncxo, no npemx rpynnono ncxyccnn nenecoopasno oprannsonart
remarnuecxym ncxyccnm n ncxyccnm no rnny anannsa xonxperntx cnyuaen. Temarnuecxax ncxyccnx npenonaraer omen
mnenn no remam nexnn. Temt ncxyccn nroporo rnna crpoxrcx no remam, npenoxenntm camnmn ponrenxmn.
ncxyccnx moxer trt oprannsonana c nentm ntpaorxn y yuacrnnxon rpynnt onrnmantnoro noxoa x ro nnn nno
xnsnenno cnryannn, nonnmannm ee ncnxonornuecxoro cmtcna. Mexy rem rnannte saaun rpynnono ncxyccnn saxnmuamrcx n
nontmennn yponnx mornnannn n nonneuennocrn yuacrnnxon rpynnt n ocyxenne npenoxenntx nponem; pasnnrne
xpearnnnocrn npn pemennn cnoxntx, necranaprntx cnryann; ncnontsonanne nocnnrarentntx n repanenrnuecxnx pecypcon
rpynnt.
Buo.uomepanu. Ponrenxm nx omamnero npourennx npenaraercx cnennantno noopannt cnncox xnnr. B ocnonnom
ncnontsymrcx xnnrn nayuno-nonynxpnoro xapaxrepa, nocnxmennte nponemam cemeno xnsnn n nocnnrannx. Beymn cemnnapa
moxer npeocrannrt noopxy crare n xnnr n +nexrponnom napnanre nnn na ymaxntx nocnrenxx. Bo npemx nocneymmnx
ncrpeu ocyxamrcx ocnonnte nen npounranntx crare n xnnr. Ponrenn moryr nsnoxnrt cocrnennym rouxy spennx na
npenoxennte nx ocyxennx remt n nponemt, noennrtcx cnonm ontrom.
Auouu+uie mpvouie cumvauu. annt npnem ncnontsyercx nx axrnnnsannn rpynnono ncxyccnn, nontmennx
mornnannn yuacrnnxon x paspemennm rnnnuntx nponemntx cnryann nontmn cnocoamn, x peannsannn rnopuecxoro noxoa n
nocnnrannn ere.
Hcnxonor npenaraer ocynrt raxne cnryannn nsanmoecrnnx ponrene c ertmn, xora nocnnrarentnte npnemt ne
npnnoxr x ycnexy. Hoop cnryann nx ocyxennx n anannsa onxen ocymecrnnxrtcx c yuerom sanpocon yuacrnnxon.
anee xaxt ns ponrene onxen npenoxnrt cno napnanr paspemennx cnryannn, onnpaxct na nnunt ontr, a raxxe
oxcnnrt, nouemy repon npnneennoro npnmepa ne ocrnrnn ycnexa n ycranonnennn xonraxra co cnonm peenxom. Hocne roro xax
nce ntcxasannct, npenoxennax cnryannx anannsnpyercx n oomaercx ncnxonorom.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxy pexomenyercx ncnontsonart n rpynne, cocroxme ns 812 uenonex. B rom cnyuae,
ecnn ponrenn neonoxparno n esycnemno ntrannct nsmennrt cymecrnymmym n cemte cnryannm, rpynnonax paora nomoxer
saecrnonart ononnnrentnte pecypct naroapx ecrnnm raxnx repanenrnuecxnx ]axropon rpynnt, xax antrpynsm, ncenenne
naext, nn]opmnponanne, ynnnepcantnocrt nepexnnann n p. Vuacrne n cemnnape nosnonxer ponrenxm onapyxnrt
cocrnennte nocnnrarentnte nosmoxnocrn, pacmnpnrt nanason ncnontsyemtx cpecrn n meroon, nonyunrt noepxxy or
rpynnt, nocmorpert na pasnnunte cnoxnte cnryannn co cropont, ntpaorart nonte nyrn n cnocot paspemennx cementx
xon]nnxron.
Konc1pyx1nnnmn cnop
Hent: noccranonnenne xananon xommynnxannn n paspemenne cynpyxecxnx xon]nnxron. Texnnxa npeocrannxer cynpyram
nosmoxnocrt orxptro n nerpanmarnuno pyr nx pyra omennnartcx nn]opmanne o nmemmnxcx rpynocrxx no
nsanmoornomennxx, ocosnanaemtx n noannxemtx uyncrnax n xenannxx, npornnopeunxx n ncnonnennn cementx ]ynxnn.
Hc1opnuecxan cnpanxa: rexnnxa Koncrpyxrnnnt cnop npecrannxer coo mon]nxannm rexnnxn uecrnax opta (I. P.
Fax n H. Vnen), ntnonnennym C Kparoxnnnom.
I. P. Fax n H. Vnen cunrann, uro napymenne xommynnxann mexy cynpyramn neer x ncxaxennxm n yrpare nepeanaemo
nn]opmannn, uro nopoxaer nnyrpnnnunocrnoe n mexnnunocrnoe nanpxxenne, sarpynxer yonnernopenne norpenocre n
nsanmntx oxnann. Taxoe cocroxnne npnnonr x noxnnennm arpeccnnntx, orpnnarentntx +monn, nnrentnoe noannenne
xoroptx (no nmx coxpanennx cemenoro mn]a) npnnonr x pesxomy ynennuennm monoronntx n crepeornnntx ]opm
nsanmoecrnnx, xoropte eme ontme ]pycrpnpymr unenon cemtn. Bcnecrnne +roro nocnenne uacro ncnontsymr neyaunte
]opmt cnxrnx nanpxxennx n nne xon]nnxron co nsanmntmn ocxopnennxmn n onamn. Ho+romy c nentm onrnmnsannn
cynpyxecxnx ornomenn anropamn tna npenoxena rexnnxa uecrnax opta. Hpannna ee nponeennx, meronxa oyuennx
cynpyron, a raxxe onenxa +]]exrnnnocrn ntnonnennx rexnnxn ocymecrnnxercx no 12 napamerpam. B antnemem xonnuecrno
napamerpon onenxn +]]exrnnnocrn tno coxpameno C. Kparoxnnnom (3emnnnep 3. I., pe., 2002).
Hponeypa nponeennn
1. Hpeoeapume.iua nooeomoera cvnpveoe. Texnnxa moxer ncnontsonartcx cynpyramn nx npeoonennx cnonx pasnornacn
rontxo nocne npoxoxennx cnennantno nororonxn n rpynne cynpyxecxnx nap, cocroxme ns 812uenonex (cynpyram
neoxonmo nocernrt ne menee 68 sanxrn npoonxnrentnocrtm 2 uaca xaxoe). B rpynnax cynpyxecxnx nap oyuenne
xoncrpyxrnnnomy cnopy ocymecrnnxercx c nomomtm cnenapntx paspaorox, xoropte cocrannent no rnny nesaxonuenntx
npenoxenn. Myx n xena nonyuamr onncanne cnryannn n xonryp ponn. Hocne roro xax onn nenrn]nnnponannct c
npenncanntmn nm ponxmn, onn naunnamr nsanmoecrnne. Hanonee axryantntmn remamn nx rpynn xoncrpyxrnnnoro cnopa
xnnxmrcx remt nocnnrannx ere, pennocrn, pacnpeenennx oxsannocre n cemte, omnnnponannxnounnennx n p.
2. Hpaeu.o +ecma u epe+euu. Koncrpyxrnnnt cnop neoxonmo npononrt n orentno xomnare npn orcyrcrnnn
+monnonantno sannrepeconanntx cnnerene (ere, pocrnennnxon, pyse, nnsxnx n r. .). B ent nponeennx
xoncrpyxrnnnoro cnopa ne cneyer nnannponart npnem rocre, nocemenne rearpa, pyse n pyrne meponpnxrnx, rax xax
nocnecrnnx cnopa moryr trt nenpecxasyemt: on moxer rpanc]opmnponartcx n ncnxorpanmnpymmn noennox cynpyron.
3. Hpaeu.o +o+euma npoeeoeuu roucmpvrmueuoeo cnopa. Cornacno +romy npannny, xoncrpyxrnnnt cnop onxen trt
maxcnmantno npnnnxen no npemenn x axryantno xon]nnxrno cnryannn.
4. Hpaeu.o onoeeueuu napmuepa. Hnnnnarop cnopa onxen sapanee coomnrt naprnepy o cnoem namepennn cnopnrt n o
npemere pasronopa.
5. Hpaeu.o roucmpvrmueuoeo eixooa us cnopa. Ocnonno nentm cnopa onxen trt noncx nosmoxnocre conmecrntmn
ycnnnxmn pemnrt nponemy, a ne crpemnenne naxasart naprnepa.
C. Kparoxnnn ntenxer rpn ]ast xoncrpyxrnnnoro cnopa, xaxax ns xoroptx npononrcx no onpeenenntm npannnam:
Bnonax ]asa: npannno a snart, uro xouemt cnopnrt, n nasonn npemer cnopa.
Cpenxx ]asa: npannno Cxaxn, uro ymaemt o noneennn naprnepa, orpearnpy n xpnrnxy.
unnantnax ]asa: npannno Hpnsna cnon omnxn n nan nonoxnrentnoe n naprnepe.
Omax npoonxnrentnocrt xoncrpyxrnnnoro cnopa ne onxna npentmart 10-15 mnnyr, a ]nnantno ]ast 1,5-2 mnn. Ecnn
cynpyrn npoonxamr xpnrnxonart pyr pyra, ncnxonor aer xomany saxanunnart cnop n ntnonnnrt rpeonannx ]nnantno ]ast
(oxonuarentno cnop sanepmaercx pyxonoxarnem, oxrnxmn nnn nonenyem).
Ho oxonuannn xoncrpyxrnnnoro cnopa no onpeenenntm xpnrepnxm n nosnnnxm onennnamrcx ero crnnt n pesyntrart. I. P.
Fax n H. Vnen onennnann crnnt cnopa no 9 xpnrepnxm, a pesyntrart no 12 nosnnnxm. C. Kparoxnnn coxparnn uncno nosnnn
onenxn crnnx n pesyntrara cnopa o 4 no xaxomy napamerpy.
Hpn onenxe crnnx cnopa yuacrnnxn nonyuamr +1 nnn -1 ann no xaxo nosnnnn. Ha naprnepon sanonnxercx omn
nanx onenxn crnnx cnopa (npn cnntno ntpaxennocrn xon]nnxra nanx sanonnxercx na xaxoro yuacrnnxa). Cynpyxecxax napa
moxer napart maxcnmantnoe xonnuecrno annon +4 nnn mnnnmantnoe -4. Ha xaxom ceance rpynnono repannn
cynpyxecxne napt nmemr nosmoxnocrt ysnart ocoennocrn crnnx cnoero cnopa n ero pesyntrarnnnocrt.
Tannna. Crnnt cnopa
Taxxe sanonnxercx nanx Pesyntrar cnopa. Ho xaxo nosnnnn nauncnxercx +1 nno -1 ann. Onenxn, nonyuennte sa
crnnt n pesyntrar cnopa, cymmnpymrcx. B pesyntrare maxcnmantnax cymma nx napt cocrannxer +8 annon, a mnnnmantnax
8. Hapannte annt xnnxmrcx ]axropom noxpennennx onpeenenntx narrepnon cynpyxecxoro nsanmoecrnnx.
nx xoncrpyxrnnnoro cnopa xapaxrepntm xnnxercx peannsm, xonxpernocrt, orxptrocrt, uecrnocrt, ornercrnennocrt, mmop,
axnenryannx nnnmannx yuacrnnxon na neoxonmocrn conmennx cneymmnx npannn uecrno nrpt:
Btcxastnannx naprnepon no cnopy onxnt orpaxart uyncrna n cnryannn sect n renept.
O Vuacrnnxn onxnt nosepxnnartcx or oomenn rnna: Tt nnxora ne cnymaemt.
Tannna Pesyntrar cnopa
Hapamerpt Crnnt cnopa
+Crnnt
cnopa
1. Konxpernocrt
B cnope nmeercx npemer, nanaenne nnn
samnra cnonrcx x xonxpernomy noneennm
sect n renept
Oomenne: noneenne nastnaercx
rnnnuntm (rt ncera...), cctnxa na cotrnx,
npomemne nnn ne nmemmne ornomennx x eny
2.
Bonneuennocrt
Oa ynneuent,nanocxr n nonyuamr cnntnte
yapt
Onn ns yuacrnnxon ne saecrnonan, naxonrcx n
cropone or cnopa, ocxopnxercx, npexpamaer cnop
npexenpemenno n r.
3.
Kommynnxannx
cnax, orxptrax, xaxt ronopnr sa cex,
ymaer ro, uro ronopnr. Ero moxno nonxrt n
ornernrt emy. Xopomax oparnax cnxst
Cnnmxom uacroe nonropenne cnonx onoon n
nennnmanne x onoam pyroro. Cxptrte npnsnaxn
nenonnmannx, namexn, nexcnocrn, mym
4. uecrnax
opta
He onycxamrcx yapt nnxe noxca, n
npnnnmaercx no nnnmanne, cxontxo moxer
ntnecrn naprnep
Aprymenrt ne ornocxrcx x npemery cnopa, no
nanenent n uyncrnnrentnoe mecro
Hocuer ouxon Omn cuer
Hapamerpt Pesyntrar cnopa + ... Pesyntrar cnopa
1.
Hn]opmarnnnocrt
Haprnept uro-ro ysnann nnn nonyunnn, nayunnnct uemy-
ro nonomy
He ysnann nnuero nonoro
2. Orpearnponanne
Hcuesna nanpxxennocrt, ymentmnnact snonocrt,
ntxcnent nperensnn
Hanpxxenne ne ncuesno, a ocranoct nnn
ycnnnnoct
3. Cnnxenne
Cnop npnnen x nsanmononnmannm n cnnxennm
naprnepon. Ecrt omymenne, uro +ro nx xacaercx, uro rax n
onxno trt. Coxpanxmr cnoe ocronncrno
Haprnept onee oranent, uem npexe.
Omymenne, uro onn ne nonxrt nnn
cnntno onxent
4. Vnyumenne
Vcrpanent nponemt, pacmnpenne cnryannn, onpanannx,
nsnnnennx, nnant na yymee
Hnuero ne pemeno, naprnep ne crapaercx
nnuero ncnpannrt nnn ocrannxer +ro
pyromy n ne xouer ero npocrnrt
Vuacrnnxn onxnt nosepxnnartcx or ynomnnannx o npomntx onax, or aprymenron, nanpannenntx na cnaoe mecro
naprnepa: nec, ocoennocrn ]nrypt, nnemnocrn, e]exr peun n p.
Heoxonmo nosepxnnartcx or xpnrnxn pocrnennnxon: Tt raxax xe rnynax, xax n rnox mart, Tt raxo xe poxnx, xax
n rno oren.
B cnope neoxonmo nontsonartcx onncarentntm esonenountm xstxom.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa Koncrpyxrnnnt cnop moxer npnmenxrtcx npn paore c cynpyxecxnmn napamn,
xapaxrepnsymmnmncx ntcoxnm yponnem xon]nnxrnocrn, neymennem oronapnnartcx n xoncrpyxrnnno opamartcx c arpeccne,
xoropax moxer nosnnxart no ornomennm x naprnepy.
Texnnxa coecrnyer pocry xyntrypt ntpaxennx arpeccnn y cynpyron, uro n nocneymmem moxer crart moentm noneennx
nx ncex ocrantntx unenon cemtn. Ocoenno +]]exrnnntm oxastnaercx ee npnmenenne npn nannunn y onoro ns unenon cemtn
nppannonantnoro crpaxa nepe ntpaxennem arpeccnn co cropont pyrnx: raxne unent cemtn cxnonnt ycrynart ntpaxennm
a]eccnn axe rora, xora uyncrnymr, uro nonnocrtm npant. Oyuenne rexnnxe Koncrpyxrnnnoro cnopa n raxom cnyuae
oecneunnaer ycrounnocrt n cnryannxx, cnxsanntx c ntpaxennem arpeccnn, ]opmnpyx ymenne n noontx ycnonnxx naxonrt
npnemnemym nnnnm noneennx.
Cynpyaecxan xonqepennnn n Ceuennmn cone1
Hent: npeocrannenne unenam cemtn nosmoxnocrn cnoono omartcx mexy coo; oyuenne xoncrpyxrnnntm cnocoam
nsanmoecrnnx n paspemennx xon]nnxrntx cnryann; noncx nontx pecypcon nx ynyumennx ]ynxnnonnponannx cemtn.
Hc1opnuecxan cnpanxa: nepnonauantno rexnnxa npenoxena repanenramn anepnancxoro nanpannennx. B antnemem nex
cemenoro conera tna nonynxpnsonana pexycom n ero xonneramn (Bepman P., upeman H., 1997).
Hponeypa nponeennn
Texnnxn Cynpyxecxax xon]epennnx n Cement coner ncnontsymrcx nx ynyumennx xauecrna nnyrpncementx
nsanmoornomenn. Onn npecrannxmr coo perynxpno npononmte ncrpeun ncnxonora c cynpyramn nnn ncemn unenamn cemtn, n
pamxax xoroptx cosamrcx ycnonnx nx ynyumennx cementx nnrepaxnn.
A.eopum+ npoeeoeuue mexuuru Cvnpvrecra rouqepeuu nx onrnmnsannn nnyrpncemenoro omennx cynpyram moxer
trt npenoxena nosmoxnocrt perynxpntx ncrpeu mexy nnmn n ncnxonorom. Hpn +rom npemx, mecro n uacrora ncrpeu ocoo
oronapnnamrcx. Bpemx, orneennoe nx xon]epennnn, cynpyrn onxnt nonnocrtm nocnxrnrt pyr pyry, ncxnmunn xaxne-nno
nocroponnne nmemarentcrna. Ecnn +ra nex npnnnmaercx, naprnept oronapnnamrcx o ncrpeuax, ntnpamr nanonee yonte nx
oonx uact nx nx nponeennx n snaxomxrcx co cnncxom npannn, xoropt paspaartnaercx ncnxonorom c yuerom nnnnnyantntx
ocoennocre anno cynpyxecxo napt n xapaxrepa ee nponem.
Cnncox npannn moxer trt npecrannen cneymmnmn rpeonannxmn:
1. Cynpyrn ncrpeuamrcx n ycnonnennoe npemx n n ycnonnennom mecre xax mnnnmym onn pas n neenm.
2. Onn naprnep ronopnr n reuenne xaxoro-ro ]nxcnponannoro npemenn (npnmepno nonuaca) na nmym remy. pyro
naprnep onxen n +ro npemx nnnmarentno cnymart, ne nepennart n ne enart uero-nno, uro morno t napymnrt nponecc
omennx. Hepnt naprnep moxer ronopnrt ponno crontxo, cxontxo emy orneeno npemenn. Ecnn on saxanunnaer pantme, ro
ocranmeecx y nero npemx cynpyrn monuar.
3. Bropo naprnep xparxo (n reuenne 3 mnnyr) paccxastnaer o rom, uro on ycntman n mononore nepnoro n xax on ero nonxn.
Hpn +rom sanpemaercx ocyxenne n xpnrnxa. Hentm annoro nponecca xnnxercx aexnarnoe nocnpnxrne cnon ronopxmero n
npnsnanne ero npana na cocrnennym nosnnnm.
4. anee nropo naprnep ronopnr n reuenne orneennoro emy npemenn (pannoro romy, uro tno orneeno nx cynpyra,
ntcrynanmero nepntm), a nepnt ero nnnmarentno cnymaer.
5. Hocne roro xax nropo naprnep saxonunr cno mononor, nepnt n reuenne 3 mnnyr onxen pesmmnponart ycntmannoe n
nornepnrt, uro on aexnarno nocnpnnxn nosnnnm pyroro, a raxxe ro, uro ona, panno xax n ero cocrnennax, nmeer npano na
cymecrnonanne.
6. Ocyxenne cneyer saxonunrt n crporo onpeenennoe npemx.
7. Bonpoct, ocyxaemte na xon]epennnn, ne onxnt nonnmartcx n ocyxartcx nnnort o cneymme ncrpeun.
8. B nauane cneymme ncrpeun cynpyrn paccxastnamr o rom, uro c nnmn nponsomno n npomexyrox mexy ncrpeuamn n xax
onn x +romy ornocxrcx. Hcnxonor n coornercrnnn c axryantno cnryanne xoppexrnpyer npannna nponeennx nocneymme
xon]epennnn n eme pas nonropxer saanne.
3aaua anno rexnnxn cenart omenne mexy naprnepamn onee orxptrtm, nontcnrt cnnouennocrt cemtn, ocnanrt
opty sa nnacrt n cosart ycnonnx nx oyuennxxoncrpyxrnnntm cnocoam pemennx cementx nponem.
A.eopum+ npoeeoeuu mexuuru Ce+eui coeem
Ceuennmn cone1
npecrannxer coo pacmnpennt napnanr rexnnxn Cemenax xon]epennnx.
Kax n n npetyme rexnnxe, ncnxonor snaxomnr unenon cemtn c npannnamn nponeennx cemenoro conera:
1. Cemtx conpaercx n ycnonnennoe npemx, yonoe nx ncex unenon cemtn, n n ycnonnennom mecre xax mnnnmym onn pas n
neenm.
2. Coner npenonaraer yuacrne ncex unenon cemtn, onaxo npncyrcrnne na nem oponontnoe. Bmecre c rem ror, xro ne
yuacrnonan n cemenom conere, onxen cornacnrtcx c ycnonnem cneonart rem pemennxm, xoropte yyr na nem npnnxrt.
Hanonee nenecoopasno, urot nce unent cemtn npncyrcrnonann na ncrpeue.
3. Bce unent cemtn onxnt crporo cneonart pemennxm, npnnxrtm na conere. Ecnn xe onn xem-ro napymamrcx, ro raxo
nnnnenr onxen ocyxartcx na nocneymmnx ncrpeuax.
Hocuer ouxon Omn cuer
4. Kaxt unen cemtn (xax ponrenn, rax n ern) nmeer npano npenoxnrt nonpoct nx ocyxennx.
5. Cnncox nonpocon moxer nxnmuart nce, uro nmeer ornomenne x cemenomy ]ynxnnonnponannm.
6. Ha cemenom conere sanpemaercx ocyxart nnunocrn n nx noneenne. 3ro npemx n npocrpancrno npenasnaueno nx
ocyxennx nponem n cnocoon nx pemennx.
Ha cneymmnx sanxrnxx unent cemtn enxrcx c ncnxonorom ontrom nponeennx conera n ocyxamr ero. annax rexnnxa
nomoraer cemte nayunrtcx oronapnnartcx n npnnnmart conmecrnte pemennx n nponecce ocyxennx cementx nponem. Ontr,
nonyuennt unenamn cemtn n pesyntrare npnmenennx anno rexnnxn, cnococrnyer npo]nnaxrnxe cementx xon]nnxron n
nontmaer cnnouennocrt cemtn.
Cemenax xon]epennnx nnn cement coner moryr nasnauartcx ncnxonorom n xauecrne omamnero saannx nx unenon
cemtn. Bnocnecrnnn onn moryr crart pnryanamn anno cemtn.
Pexouenannn no ncnontsonannm: Texnnxn Cemenax xon]epennnx n Cement coner moryr npnmenxrtcx npn paore c
ntcoxoxon]nnxrntmn cemtxmn, c cemtxmn, nepexnnammnmn nopmarnnnte xpnsnct, ocoenno oycnonnennte nspocnennem
ere, a raxxe c cemtxmn, n xoroptx orcyrcrnymr nantxn xommynnxannn n conmecrnoro npnnxrnx pemenn. B nocnenem cnyuae
nepe ncnxonorom cronr ononnnrentnax saaua oyunrt unenon cemtn +nemenrapntm nantxam xommynnnnponannx.
na cnnmxe?; Kaxne uyncrna ntstnano y nac naxoxenne n xpyry cemtn n +ror ent?; Kro enan +rorcnnmox?; uro
nponcxonno nocne roro, xax tn cenan +ror cnnmox?; Paccxaxnre, noxanycra, o +rom mecre; Houemy nmn oert nmenno
rax, a ne nnaue?;
noneenne unenon cemtn no npemx ocyxennx ]ororpa]n: ocrantnte unent cemtn cnoxont nnn nosyxent,
npoxnnxmr espasnnune nno nnrepec, ceptesnt onn nnn myrxr n r. .
Hocne roro xax unen cemtn saxonunn npexnnenne ntpanntx nm ]ororpa]n, pyrnx unenon cemtn npocxr saanart
nonpoct n paccxastnart o cnonx nanmennxx no npemx noxasa, uro nomoraer orxptrt nonte nepcnexrnnt nnyrpncemenoro
noneennx. Hpocmorp ]ororpa]n moxer npoonxartcx n reuenne necxontxnx ncrpeu.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa Cemente ]ororpa]nn moxer trt ncnontsonana npn paore c cemte,
nepexnnamme xax nopmarnnnte, rax n nenopmarnnnte xpnsnct nx noncxa pecypcon cemtn, a raxxe anannsa ee crpyxrypntx
napamerpon (nepapxnn, nnsocrn, ponentx nosnnn n p.). Ona nosnonxer ntcrpannart n nponepxrt repanenrnuecxne rnnorest o
npnunnax nosnnxnonennx nc]ynxnnn n cemte.
Me1aqopa
Hent: onpeenenne n npopaorxa nponem n cnmnonnuecxo ]opme, sauacrym onee esonacno nx cemtn; onncanne pasnnuntx
napamerpon cemeno cncremt npn nomomn cnmnonon n mera]op; ocymecrnnenne repanenrnuecxnx nnrepnennn n nenpexrnnno
]opme; ]acnnnrannx camonosnannx n camononnmannx y unenon cemtn; nsmenenne nnyrpncementx nsanmoornomenn.
Hc1opnuecxan cnpanxa: rexnnuecxne npnemt, n ocnone xoroptx nexnr ncnontsonanne mera]op n cnmnonon, nanonee
nocneonarentno paspaartnannct mxono crparernuecxo cemeno repannn (x. Xenn, M. 3pnxcon, H. Bannannx n p.).
Hponeypa nponeennn
Hocne snaxomcrna c cemte n ntxnnennx ee axryantntx rpynocre ncnxonor ntnpaer n xauecrne remt nx ocyxennx
cnryannm, nn exrentnocrn, ncropnm, mn], xoropte t orpaxann cemente nponemt, no n mera]opnuecxo ]opme.
Hanpnmep, ecnn nponemo xnnxercx nocnnranne ere, ro n xauecrne mera]opt moxer ntcrynart opas yxoa sa caom, re
nponecc nocnnrannx ynoonxercx nponeccy ntpamnnannx n yxaxnnannx sa pacrennxmn. B cynpyxecxo nape c cexcyantntmn
nponemamn mera]opo moxer cnyxnrt conmecrnt npnem nnmn. Cemte c nocroxnntmn xon]nnxramn moxno npenoxnrt
ocynrt neenne neperonopon mexy nymx npaxymmnmn croponamn.
Hpn ncnontsonannn anno rexnnxn ncnxonory neoxonmo n reuenne nexoroporo npemenn ntcrpannart nanor c cemte,
ocranaxct n pamxax npenoxenno mera]opt. nx +roro saamrcx yrounxmmne n npoxcnxmmne nonpoct. Hanpnmep, cynpyxecxo
nape, n xoropo xena ne moxer ronopnrt myxy o cnonx uyncrnax, moxer trt npenoxena cxasxa I. X. Anepcena Pycanouxa,
rnannax reponnx xoropo tna nemo. Hcnxonor moxer saanart cneymmne nonpoct: uro cnyunrcx c Pycanouxo, ecnn ona ne
nayunrcx coomart Hpnnny o cnonx uyncrnax?, uro nepexnnaer Pycanouxa, xora Hpnnn ee ne nonnmaer?, Kro xnnxercx
Betmo, sapanme ee ronoc?, Kax ona moxer nepnyrt nosmoxnocrt nopmantno ronopnrt?, Kaxym nomomt moxer oxasart
Hpnnn, snax o sarpynennxx Pycanouxn? n p.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxy nenecoopasno ncnontsonart n rex cnyuaxx, xora no xaxnm-ro npnunnam
nenosmoxno paorart c nponemo nanpxmym (cnntnoe conpornnnenne cemtn; nnrnmnocrt ocyxaemo remt; neonoxparnte n
esycnemnte nontrxn pemart nponemy n r. .). Hpn ntope mera]opt naxno yunrtnart connoxyntrypnte ocoennocrn cemtn n
npnnxrne em mera]opt n xauecrne +xpana nx npoexnnn nx xnsnenno ncropnn.
3anepmenne npenoaennn
Hent: nsmenenne nsrnxa unenon cemtn na cemente ocroxrentcrna, xoropte npnnoxr x noxnnennm nerarnnntx nepexnnann;
ocosnanne nmn cocrnenntx nponem n cnxsanntx c nnmn uyncrn; onpeenenne oxnann n npnrxsann no ornomennm pyr x
pyry.
Hponeypa nponeennn
Crnmyntnt marepnan rexnnxn npecrannxer coo px nesaxonuenntx npenoxenn, xoropte ncnxonor saunrtnaer
unenam cemtn. Hocnennm npenaraercx nx sanepmnrt.
Hpocnymnnanne cex n pyrnx nomoraer unenam cemtn nyume nonxrt pyr pyra, ynnert peantnte rpynocrn no
nnyrpncementx nsanmoornomennxx, ocymecrnnrt xoppexnnm cocrnenntx oxnann n npnrxsann. uacro c nomomtm anno
rexnnxn yaercx ntxnnrt panee ne ocosnanaemte nponemt unenon cemtn n onpeennrt ]oxyc antneme repanenrnuecxo
paort.
Hnc1pyxnnn: Ceuac nt ycntmnre px nesaxonuenntx npenoxenn. Konen npenoxennx nt onxnt npnymart camn. Hpn
+rom moxno ronopnrt nce, uro npnxonr nam n ronony. Hoxanycra, ytre xax moxno onee cnoontmn. Hpn +rom n nponecce
ntnonnennx saannx sanpemaercx ocyxart ntcxastnannx pyr pyra. Ecnn y nac ner nonpocon, anare naunem.
Bos+oruie eapuaumi uesarou:euuix npeo.oreuu
onxen...
xouy...
ontme ncero omct...
Ocoenno mne npannrcx, xora nmn, oxpyxammne menx...
Mne ouent rpyno satrt, no x...
uero mne nnora no-nacroxmemy xouercx, rax +ro...
Kora x cepnr, x...
ntpaxam nmont rem, uro...
Mox snaunmocrt cocronr n rom, uro...
Hsmenenne n moem nonoxennn upenaro rem, uro...
Ocoenno menx paspaxaer ro, uro...
Mne ocoenno npnxrno, xora menx...
Mox meura...
Menx ecnoxonr...
mor(na) t trt ouent cuacrnnntm(o), ecnn t...
Ecnn t x napancx cmenocrn, x t...
Ecnn t nt menx snann, ro nt t...
Mox mart onxna...
Mo oren onxen...
Mox xena...
Mo myx...
oma...
uenonex, xoroporo x nmnm, onxen...
nx menx camoe nyumee npemx, xora...
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa 3anepmenne npenoxenn npnmenxercx n paore c ertmn n nspocntmn, xax n
nnnnnyantnom, rax n n cynpyxecxom n cemenom xoncyntrnponannn n repannn.
Cpannenne nennoc1en
Hent: nomomt unenam cemtn n cornaconannn nx xnsnenntx nennocre n mornnon noneennx, npoxcnenne opason nocnpnxrnx
pyr pyra n oprannsannx +]]exrnnnoro cemenoro omennx.
Hc1opnuecxan cnpanxa: anropom annoro napnanra rexnnxn Cpannenne nennocre xnnxercx X. uno ( Floyd H., 1982).
Hponeypa nponeennn
annax rexnnxa npononrcx npn yuacrnn xax mnnnmym nonx unenon cemtn. Kaxomy uneny cemtn aercx nnnnnyantnoe
omamnee saanne.
Hnc1pyxnnn: Hoymare, xaxne nennocrn xnnxmrcx nanonee snaunmtmn nx Bac n nx Bamero naprnepa (pyroro unena cemtn)
n cocrantre nx cnncxn. Onn cnncox - Bamn cocrnennte nennocrn, pyro - nennocrn naprnepa c Bame rouxn spennx. Hennocrn
neoxonmo pacnonoxnrt n nopxxe nx naxnocrn. Bxnmuare n Bamn cnncxn nce, uro cunraere snaunmtm, ne cymecrnyer nnxaxnx
orpannuenn no nx coepxannm.
unent cemtn ne onxnt mexy coo ocyxart cocrannennte cnncxn. Ha cneymme ncrpeue ncnxonor npocnr nx
npounrart nororonnennte cnncxn ncnyx n sarem cpannnrt nx. B ]oxyce ocyxennx n anannsa moryr oxasartcx cneymmne
nonpoct:
npornnopeunx mexy cnncxamn n nnyrpn xaxoro cnncxa;
aexnarnocrt npecrannenn unenon cemtn o nennocrxx pyr pyra;
pasnnunx n cxocrna n coepxannn cnncxon; O nsanmoononnxemocrt unenon cemtn n p.
Baxntm momenrom paort xnnxercx omen nneuarnennxmn, xoropte nosnnxnn y unenon cemtn npn snaxomcrne co cnncxamn
pyr pyra.
Hpnuep
Ha npneme y ncnxonora cynpyramn tnn cocrannent na cneymmnx cnncxa:
Cnncox myxa
Mon nennocrn Hennocrn xent (c rouxn spennx myxa)
Cemtx Vopxa
Paora - Cemtx
Cexc pystx
Cnncox xent
Conocrannenne anntx cnncxon ano nosmoxnocrt ocyxennx c ncnxonorom-xoncyntranrom cneymmnx rem:
naxnocrt cemtn nx myxa n npecrannenne o +rom y xent;
npncyrcrnne nennocre, nastnaemtx onnm ns naprnepon, n orcyrcrnne +rnx xe nennocre n cnncxe pyroro (nanpnmep,
yopxa, pasnneuennx n noxynxn ne ynomnnamrcx xeno, no ynomnnamrcx myxem n xauecrne nennocre xent);
nannune omnx nnrepecon: cemtx, opasonanne, nyremecrnnx, cexc, paora;
cocrnennte nennocrn naprnepa n xax onn coornocxrcx c onenxo n nocnpnxrnem nm nennocre pyroro.
Texnnxa Cpannenne nennocre nosnonxer ntxnnrt nennocrn, nnnxmmne na nnyrpncemente nsanmoornomennx, n
ycnonnxx xoncrpyxrnnnoro ocyxennx. Ananns neconnaenn nennocrntx opnenrannn aer nosmoxnocrt unenam cemtn ynnert,
n uem nx cxocrna, pasnnunx n nsanmoononnxemocrt.
Pexouenannn no ncnontsonannm: rexnnxa Cpannenne nennocre ncnontsyercx na nepntx +ranax paort c cemte, ecnn ee
unent xanymrcx na orcyrcrnne nnrepeca x romy, uro nponcxonr n cemte, nenonnmanne pyr pyra, nosnnxnonenne omymennx, uro
nx ncnontsymr, nenosmoxnocrt oronopnrtcx n npnnxrnn naxntx pemenn.
5.3.5. Hapaoxcantnme 1exnnxn
Hapaoxc npecrannxer coo npornnopeune, cneymmee sa npannntntm ntnoom ns nenocpecrnenno cornacymmnxcx pyr
c pyrom npenoctnox. Hcnontsonanne xnnennx napaoxca npn oxasannn ncnxonornuecxo nomomn uenonexy nmeer ocrarouno
nnnnym ncropnm. Vxe c nauana XX nexa ncnxorepanenrt nauann paspaartnart napaoxcantnte rexnnxn c nentm oxasannx
nomomn xnnenram n npeoonennx xecrxnx noneenuecxnx narrepnon.
B pamxax ncnxonornuecxo nomomn cemte napaoxcantnte rexnnxn nnepnte tnn axrnnno ncnontsonant crparernuecxnmn
cementmn repanenramn, xoropte orranxnnannct or reopnn nono cnxsn I. Fercona, x. Xenn, K. Maanec, H. H+nn, M.
Centnnnn Hanannonn n pyrne. Ocnonntm nx nxnaom n ncnontsonanne napaoxca n cemeno repannn xnnxercx coennenne
npecrannenn o cnmnrome xax cnocoe noepxannx romeocrasa cemeno cncremt c napaoxcantno nnrepnennne (Bepman P.,
upeman H., 1997).
Hapaoxcantnte rexnnxn, xax npannno, npnmenxmrcx n paore c cemtxmn, xoropte emoncrpnpymr conpornnnenne
nsmenennxm. Cyrt napaoxcantntx rexnnx cemeno ncnxorepannn saxnmuaercx n rom, urot npenoxnrt cepnm panxantntx
nepeonpeenenn cnoxnnmnxcx narrepnon nsanmoecrnnx, neymnx x xpnsncy nocnpnxrnx xnnenron, urot rem camtm n nrore
crnmynnponart noneenuecxne nsmenennx unenon cemtn. B pesyntrare cemtx oxastnaercx ne n cocroxnnn nocnpnnnmart cnoe
noneenne rax xe, xax n pantme, n npoonxart ]ynxnnonnponart na ocnone rex xe cnmnromarnuecxnx noneenuecxnx narrepnon.
H. H+nn onnctnaer rpn ocnonntx +rana napaoxcantno rexnnxn:
1. Hepeonpeoe.euue. Hpn nepeonpeenennn cnmnromarnuecxomy noneennm nenrn]nnnponannoro nannenra n noneennm
xaxoro uenna cemtn npnaercx pyroe snauenne, cornacno xoropomy ono cnococrnyer coxpanennm cemtn n ee cranntnomy
cymecrnonannm. Hanpnmep, mart, xoropym onnnxmr n cnapnnnocrn n upesmepnom xonrpone, npecrannxercx ncnxorepanenrom xax
ouent saornnnax n neespasnnunax x cyte ere.
2. Hpeonucauue. Kpome nepeonpeenennx nponemt, unenam cemtn aercx npenncanne npoonxart necrn cex, xax pantme,
noromy uro cemtx nyxaercx n coxpanennn craptx opasnon noneennx. Orxptroe n cosnarentnoe nponrptnanne nnxna, nexamero
n ocnone ]ynxnnonnponannx cncremt, cnococrnyer romy, uro cemtx repxer cnom cnny cosanart cnmnrom.
3. Oepauu:euue. Kora n cemte naunnamrcx nsmenennx, repanenr npeynpexaer ee unenon o onacnocrn nerarnnntx
nocnecrnn, xoropte onn moryr ntsnart, ro ecrt repanenr sannmaer napaoxcantnym nosnnnm, neoxorno npnnnmax nce
nsmenennx n cemte.
K napaoxcantntm rexnnxam ornocxrcx pe]pemnnr (nsmenenne nerarnnntx cmtcnon na nosnrnnnte), napaoxcantnoe
nnctmo, xonramnnannx cynnnantntx ]anrasn (K. Bnraxep), npenncannoe esecrnne, napn c nopocrxom n p.
Hapaoxcantnte rexnnxn no cnoe crpyxrype n nponeennm xnnxmrcx ocrarouno cnoxntmn n rpeymr or ncnxonora
cnennantno nororonxn n ontra paort.
5.3.6. Texnnxn oprannsannn ecem n ceuennon 1epannn
Texnnxn oprannsannn ecet n cemeno repannn, npecrannennte n +rom pasene raxxe, xax n omne (necnenn]nuecxne
nx cemeno repannn) rexnnxn, oecneunnamr peannsannm raxrnuecxnx saau repannn, cpen xoroptx: noepxanne xonraxra c
Fer rpycno Paora
Hyremecrnnx 3oponoe nnranne
pystx Pasnneuennx
urenne Cexc
Hosnanne nonoro Hoxynxn
Mon nennocrn Hennocrn myxa (c rouxn spennx xent)
3oponte Hpo]eccnonantnax camopeannsannx
Cemtx 3oponte
Opasonanne Opasonanne
Hyremecrnnx Cemtx
Cexc Knnrn
Paora Cexc
Kpacora Hyremecrnnx
Xopomax ea Cnopr
cemte, ocrnxenne nsanmononnmannx, nonyuenne nn]opmannn o ocoennocrxx cemenoro ]ynxnnonnponannx, oprannsannx
oparno cnxsn nx unenon cemtn. Onaxo onn onaamr onpeenenno cnenn]nxo n cnxsn c ocoennocrxmn nponecca cemeno
repannn.
Texnnxa npocneannannn nocneona1entnoc1en nsanuoenc1nnn
Hent: onapyxenne nc]ynxnnonantnoro narrepna nsanmoecrnnx n cemte, nmemmero nnxnnuecxn xapaxrep.
Hc1opnuecxan cnpanxa: rexnnxa npocnexnnannx ( tracking) tna npenoxena C. Mnnyxnntm n 1974 roy (uepnnxon A. B., 2001).
Hponeypa nponeennn:
Texnnxa npocnexnnannx nocneonarentnocre nsanmoecrnnx +ro cnennantnax rexnnxa repanenrnuecxoro nnrepntm,
xoropax n nanonee npocro ]opme npecrannxer coo saananne npoxcnxmmnx nonpocon, nanpannenntx na ntxnnenne
nocneonarentnocrn noneennx unenon cemtn. Hpn +rom repanenr ne pocaer ntson cemte: ne onponepraer ro, uro emy coomaercx,
n ne nanxstnaer cocrnennoe mnenne o cnryannn n cemte n nenom, ntpaxax sannrepeconannocrt n nponcxoxmem.
Kpome omnx rexnnuecxnx npnemon oprannsannn ecet, raxnx xax nonropenne, noepxxa, nocranonxa nonpocon c nentm
ntxcnennx coepxannx, nepe]pasnponanne, yrounenne, ntxcnenne uyncrn, cement repanenr, npocnexnnax nnpxynxpnym
nocneonarentnocrt, ncnontsyer onpeenennym raxrnxy paccnpamnnannx. On moxer saanart cneymmne nonpoct:
Kro nepntm cenan uro-nno n +ro cnryannn?
uro sarem enaer(mr) pyro(ne)?
uro rora cenaer nepnt?
uro na +ro ornernr pyro?
uro n +ro npemx enamr pyrne unent cemtn, noxa +ro nponcxonr?
Taxnm opasom, cemenoro repanenra npn npocnexnnannn nnpxynxpntx nocneonarentnocre nnrepecyer ne ro, nouemy uro-
nno nponcxonr, a n ontme crenenn xax +ro nponcxonr n xaxont nocnecrnnx +roro noneennx?. Hoonax raxrnxa
paccnpamnnannx axryantna o rex nop, noxa nnpxynxpnax nocneonarentnocrt ne oxaxercx noccranonnenno nonnocrtm. B
pesyntrare repanenr nonyuaer nonnym xaprnny roro, xax unent cemtn, emoncrpnpyx onpeenennoe noneenne, noepxnnamr
nonropxmmncx narrepn nsanmoecrnnx, na xoropt cemtx xanyercx xax na cnmnrom (uepnnxon A. B., 2001).
Ha ocnonannn nonyuenno n pesyntrare npocnexnnannx nn]opmannn repanenr ]opmynnpyer rnnorest o cemenom
]ynxnnonnponannn n oprannsyer oparnym cnxst nx unenon cemtn, nosnrnnno nepeonpeenxx noneenne xaxoro ns nnx.
Hoonax oprannsannx oparno cnxsn cnococrnyer cosannm armoc]ept corpynnuecrna n moxer xnnrtcx crnmynom nx unenon
cemtn x antnemnm nsmenennxm.
Hnpxynnpnoe nn1epntm
Hent: npocnexnnanne xommynnxann; nonyuenne onee rouno, no cpannennm c rpannnonntm onpocom, nn]opmannn o
ocoennocrxx nsanmoecrnnx n cemte.
Hnpxynxpnoe nnrepntm ocoax rexnnxa nocranonxn nonpocon n oprannsannn ecet, enammax axnenr na onapyxennn
pasnnun mexy unenamn cemtn.
Hc1opnuecxan cnpanxa: annax rexnnxa tna nsoperena repanenramn mnnancxo mxont M. Centnnnn Hanannonn, H.
Focxono, . uexxnn, x. Hpara. Hocrpoenne nnrepntm noxpyr onapyxennx pasnnun xnnxercx onnm ns nanonee necrxmnx
nxnaon mnnancxo mxont n yconepmencrnonanne rexnnxn cemeno repannn.
Hponeypa nponeennn
Hnpxynxpnoe nnrepntm npenonaraer ncnontsonanne ocooro rnna nonpocon uprv.puix. B ornnune or npxmtx
nonpocon, nnpxynxpnte amr onee cymecrnennym nn]opmannm o nnyrpncemenom nsanmoecrnnn, xax ncnxorepanenry, rax n
cemte.
Btenxmr cneymmne nnt nnpxynxpntx nonpocon:
1. Bonpoci, eie.muue pas.u:u. Hanpnmep: Kro ns nac n ontme crenenn necuacren? nnn Kro ns nac n ontme
crenenn paccrpannaercx n +ro cnryannn?. nx cpannennx: opamenne x unenam cemtn nnxercx nn mama necuacrno?
npecrannxer coo nnnent nonpoc, nopasymenammn onocnoxnt orner. Cemenomy repanenry onee nonesno snart ne ro,
uro xro-ro (nanpnmep, oren) xnnxercx ouent nexntm n nmxmnm, a ro, ecrt nn pasnnna n ero npnnxsannocrn x xene n ouepn.
nx ntxnnennx pasnnun cement repanenr moxer nonpocnrt onoro ns unenon cemtn onncart xapaxrep ornomenn mexy
nymx pyrnmn, nanpnmep, mareptm n ctnom. Taxne rpnanuecxne nonpoct cnococrnymr nonyuennm onee rouno nn]opmannn
o narrepnax nsanmoecrnnx n cnnmamr nponemy conpornnnennx: xax npannno, nerue paccxasart o ornomennxx nyx pyrnx, uem
oxapaxrepnsonart cocrnennte ornomennx c xaxnm-nno unenom cemtn n ero npncyrcrnnn. Taxnm opasom, opnenrnpyx nnrepntm
c cemte noxpyr pasnnun, repanenr nsnnexaer onee penenanrnte annte (uepnnxon A. B., 2001). B nponecce nnrepntm
ntxnnxmrcx cneymmne rnnt pasnnun:
pasnnunx mexy nnnnnyantnocrxmn (nanpnmep: Kro snnrcx ontme ncex?);
pasnnunx no nsanmoornomennxx (B uem pasnnna mexy rem, xax mama omaercx c oueptm, n rem, xax ona oxonrcx c
ctnom?)
pasnnunx no npemenn (Kax ona omanact c nnm n npomnom roy, n cpannennn c rem, xax +ro nponcxonr ceuac?).
Hpn nocranonxe noonoro nna nonpocon axrnnno ncnontsymrcx xareropnn, npoxcnxmmne pasnnunx: ontme/mentme,
nnxe/antme, uame/pexe, xyxe/nyume: A xro ns unenon cemtn nyume nonnmaer mamy?; uame nn oren tnaer oma, xora
Henx nopyer? n r. .
Hnpxynxpnte nonpoct nosnonxmr raxxe nonyunrt nn]opmannm, xoropax, n cnom ouepet, npnnonr x nonnmannm
nnpxynxpntx nocneonarentnocre. 3aanax noonte nonpoct, xoncyntranr, xax npannno, samenxer cnono uyncrnonart cnonom
enart n, xpome roro, apecyer nx ne camnm yuacrnnxam cotrn, a xomy-ro rpertemy: uro cenaer Hnan, xora, npnx omo,
ynnnr, uro xena paccrpoena?
2. Bonpoci, ucno.isvmuue coc.aeame.iuoe uar.oueuue ec.u oi. Hanpnmep: Ecnn t oren tn sect, ro uro t on
ornernn na +ror nonpoc?; Kro ontme ncero nocrpaan t, ecnn t ctn yexan yunrtcx n pyro ropo?. pyro nonpoc: Ecnn
t mt ne ronopnnn o nponeme rnoero para, o uem t nam cronno sect eme noronopnrt? ncxptnaer pyrne naxnte remt n
cemte, nomnmo nponemt nenrn]nnnponannoro nannenra.
3. Bonpoc, :umamuu +ic.u: xoro-ro ns cemtn cnpamnnamr, uro, no ero mnennm, pyro unen cemtn ymaer o +ro
nponeme.
Bo npemx nnpxynxpnoro nnrepntm repanenr rmarentno orcnexnnaer nenepantnte peaxnnn unenon cemtn na ror nnn nno
nonpoc, uro cnococrnyer onee rnyoxomy nonnmannm nponeccon, nporexammnx n cemte.
IAOCCAPHH
Inxoc1t cnoconocrt cemeno cncremt aanrnponartcx x nsmenennxm cnryannn n crpeccam. Hecanancnponannte no
napamerpy rnxocrn cemente cncremt xapaxrepnsymrcx pnrnnocrtm nno xaornunocrtm.
Ipannnm ceutn repmnn, ncnontsyemt nx onncannx nsanmoornomenn mexy cemte n connantntm oxpyxennem (nnemnne
rpannnt), a raxxe mexy pasnnuntmn nocncremamn nnyrpn cemtn (nnyrpennne rpannnt). Ho crenenn nponnnaemocrn rpannnt
tnamr xecrxne, pasmtrte n xcnte (ocrarouno nponnnaemte).
Hen1nqnxannn ncnxonornuecxn nponecc camooroxecrnnennx, ]opmnponannx nenrnunocrn.
Hepapxnn xapaxrepncrnxa ornomenn omnnnponannx-nounnennx n cemte. annt repmnn nxnmuaer n cex pasnnunte
acnexrt cementx ornomenn: anropnrernocrt, omnnnponanne, crenent nnnxnnx onoro unena cemtn na pyrnx, nnacrt
npnnnmart pemenne. Honxrne nepapxnn ncnontsyercx raxxe npn nsyuennn nsmenenn n crpyxrype pone n npannn nnyrpn cemtn.
Hepapxnx moxer trt nnsxo, ymepenno n ntcoxo. Onrnmantnt napnanr cymecrnonanne ananca mexy nepapxne n
nnsocrtm.
Me1axouuynnxannn nponecct conmecrnoro ocyxennx n ocmtcnennx roro, uro nponcxonr mexy unenamn cemtn.
Meraxommynnxannx cranonnrcx nosmoxno nnmt nocne roro, xax xaxt ntcxaxer cno nsrnx na nponemy.
Henopua1nnnmn xpnsnc ceutn xpnsnc cemeno cncremt, nosnnxnonenne xoroporo norennnantno nosmoxno na nmom +rane
xnsnennoro nnxna cemtn. Henopmarnnnte xpnsnct ntstnamrcx xaxnm-nno cotrnem, xoropoe moxno onpeennrt xax
xpnsncnoe, n ne xnnxmrcx rnnnuntmn nx onpeenennoro +rana xnsnennoro nnxna cemtn.
Hopua1nnnme qnnt1pm conoxynnocrt nopm, npannn, ycranonox, ponentx nosnnn, npecrannenn, xapaxrepntx nx anno
cemtn.
Hyxneapnan ceutn cemtx, cocroxmax ns nyx noxonenn (ern n ponrenn).
Ha11epnm nsanuoenc1nnn ntrexammne ns pone ycrounnte xommynnxarnnnte crepeornnt: ccopt, ntcmennanne, ont,
ynnxenne, noepxxa, samnra n r. .
Hononan pont moent connantnoro noneennx, cnenn]nuecxn naop rpeonann n oxnann, npexnnxemtx omecrnom x
nnnam myxcxoro nnn xencxoro nona.
Hononan nen1nunoc1t enncrno camocosnannx n noneennx nnnnna, ornocxmero cex x romy nnn nnomy nony n
opnenrnpymmerocx na rpeonannx coornercrnymme nonono ponn.
Pacmnpennan ceutn cemtx, nxnmuammax n cex rpn n onee noxonenn.
Cexcyantnan pont/nen1nunoc1t cnenn]nuecxne acnexrt nonono ponn/ nenrnunocrn, ornocxmnecx x rennrantno-
+pornuecxo c]epe n noneennm.
Ceuennan nc1opnn, nnn ceuennan +nonmnnn, napamerp, nosnonxmmn ntxnnrt naxannnnaemte or noxonennx x noxonennm
nc]ynxnnonantnte narrepnt, npnnoxmne x naronornn unenon cemtn. Onapyxnnaercx nocpecrnom ntxnnennx cementx
mn]on, npeann, ncropn. Bonnomaercx n cementx cnenapnxx ycrounntx narrepnax mnxponnamnxn n crpyxrypno
oprannsannn cemtn, nonropxmmnxcx ns noxonennx n noxonenne.
Ceuennan nerena ncxaxammax peantnte ]axrt cemeno ncropnn nnrepnperannx orentntx cotrn, nosnonxmmax
noepxnnart cement mn] o cemenom narononyunn n ntnonnxmmax samnrnym ]ynxnnm. Cemenax nerena moxer
ornocnrtcx x nnnnnyantnomy, mnxpo- nnn maxpocncremnomy yponnm ncnxonornuecxoro ]ynxnnonnponannx cemtn. B ornnune or
cemenoro mn]a, cemenax nerena ocosnaercx xax nenpana, ncxaxenne nn]opmannn (nanpnmep, nerena o coxptrnn
cynpyxecxo nenepnocrn, nerena o ecrecrnenno cmeprn cynnnenra n p.). Co npemenem cemenax nerena moxer crart uacrtm
cemenoro mn]a.
Ceuennmn unq +ro mnoro]ynxnnonantnt cement ]enomen, ]opmnpymmncx na maxpocncremnom n npoxnnxmmncx na
mnxpocncremnom yponne n nne conoxynnocrn npecrannenn unenon anno cemtn o ne camo. nx oosnauennx annoro
nonxrnx ncnontsymrcx n raxne repmnnt, xax opas cemtn, opas mt", neponannx, yexennx, cemenoe xpeo,
cornaconannte oxnannx, nannnax cemenax ncnxonornx. uynxnnx cemenoro mn]a saxnmuaercx n coxptrnn or cosnannx
ornepraemo nn]opmannn o cemte n nenom n o ee unenax. Ceuennme nopum n npannna +ro re ocnonannx, na xoroptx crponrcx
xnsnt cemtn. B orcyrcrnne npannn n nopm n cemte nanmaercx xaoc, xoropt npecrannxer ceptesnym onacnocrt nx
ncnxnuecxoro sopontx. Hpannna nosnonxmr unenam cemtn opnenrnponartcx n peantnocrn n npnamr ycrounnocrt cemte n nenom.
Ceuennme ponn ycrounnte ]ynxnnn cemeno cncremt, saxpennennte sa xaxtm ns ee unenon. Ponenax crpyxrypa cemtn
npennctnaer unenam cemtn, uro, xax, xora n n xaxo nocneonarentnocrn onn onxnt enart, ncrynax pyr c pyrom n
ornomennx. B nonxrne pont nxnmuamrcx xenannx, nenn, yexennx, uyncrna, connantnte ycranonxn, nennocrn n ecrnnx,
xoropte oxnamrcx nnn npnnnctnamrcx uenonexy.
Ceuennme nennoc1n xnnax (orxptro oopxemax n xyntrnnnpyemax n xpyry cemtn) nnn nexnnax xapaxrepnax nx cemtn
conoxynnocrt npecrannenn, xoropax nnnxer na ntop cementx nene, cnocoon oprannsannn xnsneexrentnocrn n
nsanmoecrnnx n r. n.
Ceuennmn narnos onnctnaer napymennx n xnsneexrentnocrn cemtn, cnococrnymmne nosnnxnonennm n coxpanennm
rpynocre ee ]ynxnnonnponannx, ntpaxammnxcx n noxnnennn nnnnnyantntx nc]ynxnn y onoro nnn necxontxnx unenon
cemtn nno npenxrcrnymmnx nopmarnnnomy npoxoxennm cemte cran ee xnsnennoro nnxna n nepexnnannm nenopmarnnntx
xpnsncon. Cement narnos nosnonxer onpeennrt xapaxrep napymenn cemenoro ]ynxnnonnponannx n nnannponart
nanpannennx ncnxonornuecxo nomomn cemte.
Ceuennmn xpnsnc cocroxnne cemeno cncremt, xapaxrepnsymmeecx napymennem romeocrarnuecxnx nponeccon, npnnoxmnx
x ]pycrpannn npnntuntx cnocoon ]ynxnnonnponannx cemtn n nenosmoxnocrn cnpannrtcx c nono cnryanne, ncnontsyx crapte
moenn noneennx.
Ceutn manax connantnax rpynna, cocroxmax ns nme, cnxsanntx ysamn pocrna n/nnn cynpyxecrna. Hpecrannxer coo
nnamnuecxym cncremy, ]ynxnnonnponanne xoropo onpeenxercx ecrnnem nyx saxonon: saxona romeocra-sa n saxona
rerepocrasa. Cornacno saxony romeocrasa, xaxax cemtx crpemnrcx coxpannrt cnoe nonoxenne, ocrartcx n anno rouxe pasnnrnx.
Cornacno saxony rerepocrasa, xaxax cemenax cncrema onxna nporn cno xnsnennt nnxn: nexym nocneonarentnocrt cment
cran. Cemtx ntnonnxer px ]ynxnn, nanonee naxntmn ns xoroptx xnnxmrcx: ]ynxnnx yxonnoro (xyntrypnoro) omennx,
+monnonantnax, cexcyantno-+pornuecxax, ]ynxnnx nepnnunoro connantnoro xonrponx, penpoyxrnnnax, nocnnrarentnax,
xosxcrnenno-tronax.
Cnc1eua +ro xomnnexc oexron, a raxxe nsanmoornomennx mexy oexramn n nx arpnyramn (onpeenennxmn). B xauecrne
oexron cemeno cncremt, xnnxmmnxcx ee cocranntmn uacrxmn, ntcrynamr nocncremt (cynpyxecxax, ercxo-ponrentcxax,
cnnnnronax n nnnnnyantnax), n ro npemx xax arpnyrt npecrannxmr coo cnocrna nocncrem.
Cnnouennoc1t (cnxst, xoresnx, +monnonantnax nnsocrt, +monnonantnax ncrannnx) ncnxonornuecxoe paccroxnne mexy
unenamn cemtn. Hpnmennrentno x cementm cncremam +ro nonxrne ncnontsyercx nx onncannx crenenn, o xoropo unent cemtn
nnxr cex xax cnxsannoe nenoe.
C1nnt +uonnonantnon xouuynnxannn cnoco xommynnxannn n cemte, xapaxrepnsymmncx onpeenenntm coornomennem
nosnrnnntx n nerarnnntx +monn, xpnrnxn n noxnant n apec pyr pyra, nxnmuax raxxe nannune nnn orcyrcrnne sanpera na
orxptroe ntpaxenne uyncrn.
C1pyx1ypa ceutn conoxynnocrt +nemenron n nsanmocnxse mexy nnmn. B xauecrne crpyxrypntx +nemenron cemtn xax
cncremt ntenxmr cynpyxecxym, ponrentcxym, cnnnnronym n nnnnnyantnte nocncremt, npecrannxmmne coo
noxantnte, n]]epennnponannte conoxynnocrn cementx pone, xoropte nosnonxmr cemte ntnonnxrt onpeenennte ]ynxnnn n
oecneunnart ee xnsneexrentnocrt. Crpyxrypa cemtn npecrannxer coo cnoeopasnym ronorpa]nm cemtn,
xnasnnpocrpancrnennt cpes cemeno cncremt. Btenxmr cneymmne napamerpt cemeno crpyxrypt: cnnouennocrt,
nepapxnx, rnxocrt, nnemnne n nnyrpennne rpannnt, ponenax crpyxrypa cemtn.
Tay oexr sanpera nx ocymecrnnennx c nnm rex nnn nntx ecrnn. Tema cnenn]nuecxax, necymax +monnonantnym
narpysxy nponema, noxpyr xoropo ]opmnpyercx nepnonuecxn nonropxmmncx n cemte xon]nnxr (3. I. 3emnnnep).
Tpannnn n pn1yanm nonropxmmnecx ysaxonennte ecrnnx, nmemmne cnmnonnuecxn cmtcn. 3ro ouent naxnt ]axrop
crannnsannn cncremt, onopnte +nemenrt, yxpennxmmne cemtm n peynnpymmne rpenory ee unenon.
Tpnanrynnnnn npnnneuenne rpertero nx nontrox paspemennx xon]nnxra mexy yuacrnnxamn ocnonno nat.
Tpeyrontnnxn, ornomennx rpnanrynxnnn +ro nmte nsanmoornomennx c rpemx xananamn cnxsn.
Yponent qynxnnonnponannn ceutn ennnna anannsa ncnxonornuecxoro ]ynxnnonnponannx cemeno cncremt, orpaxammax
cnoxnocrt n mnoroopasne cnxse ee +nemenron. Pasnnuamr cneymmne yponnn: nnnnnyantnt, mnxpo-, maxpo- n
meracncremnt.
Hnxnm pasnn1nn (+1anm) ona ns camtx naxntx xapaxrepncrnx maxponnamnxn, neoxonmax nx aexnarno nocranonxn
saau n paore c cemte. Kaxt nnxn xapaxrepnsyercx cnonmn nenxmn n saauamn. Hensexnte rpynocrn, cnxsannte c
nepexoom x-nonomy nnxny, norpenocrt cemtn coxpannrt npnntunt crnnt nsanmoornomenn npononnpymr conpornnnenne
cemeno cncremt neoxonmtm nsmenennxm.
Hnpxynnponanne nnqopuannn cnoco nepeaun nn]opmannn n cemte, xoropt moxer trt +]]exrnnntm nno
nc]ynxnnonantntm. B nepnom cnyuae nn]opmannx ocrynna, orxptra, npecrannena n xcno n nonno ]opme. Bo nropom ona
npornnopeunna (rnnnunt npnmep: nonax cnxst), ]parmenrapna, uacrnuno nnn nonnocrtm coxptra (nannune cementx
cexperon).
3uonnonantnmn paspmn nexoppexrnt cnoco cenapannn, nx xoroporo xapaxrepno npexpamenne xonraxron mexy peenxom
n ponrenxmn.
CHHCOK AHTEPATYPL
1. Aerceumieea M. B. Cemtx n onesnt. Crpyxrypa, ]ynxnnn n nnamnxa cemtn, onesnt n cemte n pont cemenoro npaua. M., 1994.
2. Aeero O. B. Connantnax nepnennnx cementx ornomenn y ere ns nenonntx ceme: ncc.... xan. ncnxon. nayx. Mn., 2004.
3. Aeu A. E., Aeu M. B., Ca+ou-avuuue H. Hcnxonornuecxoe xoncyntrnponanne n ncnxorepannx. Merot, reopnn n rexnnxn: npaxrnuecxoe pyxonocrno.
M., 1999.
4. A.a+asu A. M. Mero ecet n ncnxonornn. M.: Cmtcn, 1999.
5. A.aoiuuA.A., O.uqupoeu:H. H. Hcnontsonanne rpennnrontx ncnxorexnonorn n paore ncnxonora c ponrenxmn // Hcnxonor roa. Mn., 2001. C. 125-129.
6. A.ercauopoe A. A. Conpemennax ncnxorepannx: Kypc nexnn. CH.: Axaemnuecxn npoexr 1997.
7. A.euuua P. E. Vonnernopennocrt paxom n mexnnunocrnoe nocnpnxrne n cynpyxecxnx napax c pasnnuntm craxem cemeno xnsnn. Anrope]. ncc...
xan. ncnxon. nayx. M., 1985.
8. A.euuua P. E., Ios+au H. B.,vooecra E. M. Connantno-ncnxonornuecxne merot nccneonannx cynpyxecxnx ornomenn. M., 1991.
9. A.euuua P. E. Hnnnnyantnoe n cemenoe ncnxonornuecxoe xoncyntrnponanne. M., 1994.
10. A.euuua P. E. Hnxn pasnnrnx cemtn: nccneonannx n nponemt // Becrnnx Mocxoncxoro ynnnepcnrera. Cep. 14. Hcnxonornx. 1987. N 2.
11. A+opv+oea A. I., Hocmoea.oea H. H. Cemenax narnocrnxa n nonpoct npo]nnaxrnxn cynnnantnoro noneennx // Hponemt npo]nnaxrnxn n
peannnrannn n cynnnonorn: C nayu rp. M., 1984. C. 62-77.
12. Auopeeea T. B. Cemenax ncnxonornx. CH., 2004.
13. Auiqepoea H. H. Hnunocrt n rpyntx xnsnenntx ycnonnxx: nepeocmtcnenne, npeopasonanne cnryann n ncnxonornuecxax samnra //
Hcnxonornuecxn xypnan. 1994 T. 15 N 1 C. 3-18.
14. Apxupeeea T. B. Meronxa nsmepennx ponrentcxnx ycranonox n peaxnn // Bonpoct ncnxonornn. 2002. N 5. C. 144-153.
15. Berep K. I. Teopnx cementx cncrem M. Foy+na// Bonpoct ncnxonornn. 1991. N 6.
16. Bemcou I. 3xonornx pasyma. M., 2000.
17. Be.opvcoe C. A. Meronxa Moe nnctmo o cynpyre n ee ncnxorepanenrnuecxoe ncnontsonanne // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. 1998. N 3.
C. 32-35.
18. Beue E. ercxn recr narnocrnxa +monnonantntx ornomenn n cemte // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. 1999. N 2. C. 14-41.
19. Bepu J. Hrpt, n xoropte nrpamr nmn. Hmn, xoropte nrpamr n nrpt. H., 1992.
20. Bepue P. C, Kavq+au C. X. Knnernuecxn pncynox cemtn: nneenne n nonnmanne ere uepes xnnernuecxne pncynxn. M., 2000.
21. Booa.ee A. A., Cmo.uu B. B. O saauax nayunoro ncnxonornuecxoro oecneuennx cnyxt cemtn // Cemtx n ]opmnponanne nnunocrn. M., 1981.
22. Booa.ee A. A., Ooosoe H. #., Cmo.uu B. B. O cnyxe cemtn // Hcnxonornuecxn xypnan 1981 T. 2. N 4.
23. Bopucoecra O. B. Hcnontsonanne cncremno cemeno ncnxorepannn n xoppexnnonno paore c ertmn c ocoennocrxmn pasnnrnx // Cemenax
ncnxonornx n cemenax repannx. 1998. N 3. C. 44-47.
24. Bovou M. Teopnx cementx cncrem. M., 2005.
25. Bpavu r., Kpucmeuceu . Teopnx n npaxrnxa cemeno ncnxorepannn CH., 2001.
26. Bvp+eucra I. B., 3axapoea E. H., Kapaoauoea O. A. n p. Bospacrno-ncnxonornuecxn noxo n xoncyntrnponannn ere n nopocrxon. M., 2002.
27. Bvp+eucra I. B., Kapaoauoea O. A., Huoepe A. I. Bospacrno-ncnxonornuecxoe xoncyntrnponanne. Hponemt ncnxnuecxoro pasnnrnx ere. M., 1990.
28. Bapea A. B., paoruua T.C. Cncremnax cemenax ncnxorepannx. CH., 2001.
29. Bapea A. B, Tnnt n crpyxrypa ponrentcxoro ornomennx. Anrope]. ncc. ... xan. ncnxon. nayx. M., 1987.
30. Beueep A. H. Hcnxonornuecxne pncynounte recrt: Hnnmcrpnponannoe pyxonocrno. M., 2003.
31. Bumarep K. Honnounte pasmtmnennx cemenoro repanenra. M., 1998.
32. Bumarep K., Ba+oeppu B. Tannt c cemte. M., 1997.
33. Bo.roea A. H. Connantno-ncnxonornuecxne ]axropt cynpyxecxo conmecrnmocrn. Anrope]. ncc.... xan. ncnxon. nayx. H., 1979.
34. Bo.roea A. H., Tpanesuuroea T. M. Meronuecxne npnemt narnocrnxn cynpyxecxnx ornomenn // Bonpoct ncnxonornn. 1985. N 5.
35. Iaepu.oea H. B. Hapymennx ]ynxnn cemtn xax oexr connonornuecxoro nccneonannx // Cemtx xax oexr ]nnoco]cxoro n connonornuecxoro
nccneonannx. H., 1994.
36. Ios+au H. B. Hcnxonornx +monnonantntx ornomenn. M., 1987.
37. Ios+au H. B., A.euuua P. E. Connantno-ncnxonornuecxne nccneonannx cemtn: nponemt n nepcnexrnnt // Becrnnx Mocxoncxoro ynnnepcnrera. 1985.
Cep. 14. Hcnxonornx. N 4.
38. Io.oo C. H. Cranntnocrt cemtn: connonornuecxn n emorpa]nuecxn acnexrt. H., 1984.
39. Ipuucou P. P. Texnnxa n npaxrnxa ncnxoanannsa. M., 2003.
40. Ipmuea.io B. B., Maraou I. B. Koncyntrnponanne cemtn. M., 2004.
41. Ivseee I. I. Omax ncnxonornuecxax moent noneennx cemtn n nponecce xoncyntrnponannx // Conpemennte nccneonannx no nponemam yueno n
rpyono exrentnocrn anomantntx ere: Tes. oxn. / Ho pe. H. T. Bnacenxo n p. M.: AHH CCCP, 1990. C. 380-381.
42. eme B. Xnsnt nocne norepn. M., 1999.
43. ep+auoea H. B. narnocrnxa +monnonantno-npancrnennoro pasnnrnx. CH., 2002.
44. re+c M. Fpax n nmont. M., 1993.
45. roucou CM. Hcnxorepannx xapaxrepa. M., 2001.
46. o.imo 4. Ha cropone peenxa/ Hep. c ]p. CH., 1997.
47. o+opoecruA., Be.euma T. Kpnsnc cemtn // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. 2005. N3.
48. vxuoecru C. B. Hcnxonornuecxoe conponoxenne nopocrxon n xpnsncntx cnryannxx. Kypran, 2003.
49. 3axapoe A. H. Henpost y ere n nopocrxon. H., 1988.
50. 3e.uucra C. P., TaueeaA. H. WIPPF-onpocnnxnx nccneonannx nnunocrntx ocoennocre, crparern noneennx n xon]nnxre n moene nx
nopaxannx // Hpnxnanax ncnxonornx. 2000. N 1. C. 64-76.
51. Hsapo K. Hcnxonornx +monn. CH., 1999.
52. H+e.uucru K. Cexconornx n cexconaronornx. M., 1986.
53. Ka.+iroea E. C. Hcnxonornuecxne nponemt nepntx ner cynpyxecxo xnsnn // Bonpoct ncnxonornn. 1983. N 3.
54. Kamau I. H., Cooor B.r. Knnnnuecxax ncnxnarpnx. B 2 r. M., 1994.
55. Kanpuo 4. Mnoroopasne cexcyantnoro noneennx. M., 1995.
56. Ke+nuucru A. Menanxonnx. CH., 2002.
57. Ke+nuucru A. uenonex n nenpos. M., 1997.
58. Kou H. C. Bneenne n cexconornm. M., 1988.
59. Kou H. C. Peenox n omecrno. M., 1980.
60. Kopo.euro H. H., +umpueea H. B. Connonnamnuecxax ncnxnarpnx. M., 2000.
61. Ko:apu I. C, Ko:apu A. C. Hcnxorepannx cexcyantntx paccrpocrn n cynpyxecxnx xon]nnxron. M., 1994.
62. Ko:muac P. Ocnont ncnxonornuecxoro xoncyntrnponannx. M.: Axaemnuecxn npoexr, 1999.
63. Kpae I. Hcnxonornx pasnnrnx. CH.: Hnrep, 2000.
64. Kpamoxeu. C. Hcnxorepannx cemeno-cexcyantntx ncrapmonn. M., 1991.
65. Kmo.ep-Pocc J. O cmeprn n ymnpannn. Knen, 2001.
66. Heeroeu: B. H., 3vciroea O. J. Meronxa narnocrnxn cynpyxecxnx ornomenn // Bonpoct ncnxonornn. 1987. N 4.
67. Hu:roA. E. Hcnxonarnn n axnenryannn xapaxrepa y nopocrxon. H., 1983.
68. Hoceea B. K. Pncyem cemtm. M., 1995. Cepnx Hcnxonornuecxax nomomt n xoncyntrnponanne. Btn. 1.
69. Hoceea B. K., Hvuiroe A. H. Hcnxocexcyantnoe pasnnrne peenxa. M., 1995.
70. Hvuuu H. H. Bnnxnne cemtn na ]opmnponanne orxnonxmmerocx nonoponenoro noneennx peenxa. Anrope]. ncc. ... xan. ncnxon. nayx. H., 1987.
71. Maoauec K. Crparernuecxax cemenax repannx. M., 1999.
72. Mapa+u P. 4. Cemtx n ymcrnenno orcrant peenox. ncc... xan. me. nayx. M., 1976.
73. Mar-Bu.i+e H. Hcnxoanannrnuecxax narnocrnxa: Honnmanne crpyxrypt nnunocrn n xnnnnuecxom nponecce. M.: Knacc, 1998.
74. Maproecra H. M. Onpocnnx nx nsyuennx nsanmoecrnnx ponrene c ertmn // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. 1999. N 2. C. 94108.
75. Maproecra H. M. Tpennnr nsanmoecrnnx ponrene c ertmn. CH., 2002.
76. Macmepe V., roucou B., Xo.ooui P. Macrepe n xoncon o nmnn n cexce. B 2 r. CH., 1991.
77. Meoeeocra E. H. Mt rnasamn ere. 3xcnpecc-narnocrnxa nnunocrntx ocoennocre mnamnx mxontnnxon: Hocone nx npaxr. ncnxonoron,
nearoron, connantntx paornnxon Mn., 1997.
78. Muuvxuu C, 4uu+au U. Texnnxn cemeno repannn. M., 1998.
79. Meep B. K, Muuuua T. M. Cemenax ncnxorepannx: Pyxonocrno no ncnxorepannn. H.: Mennnna, 1979.
80. Mcuuee B. H. Hnunocrt n nenpost. H., 1960.
81. Haeamuc I. Cemtx n ncnxonornuecxo xoncyntrannn. M., 1999.
82. Haeamuc I. A. Ontr ncnxonornuecxoro xoncyntrnponannx cynpyxecxnx xon]nnxron // Hcnxonornuecxn xypnan. 1983. T. 4. N 3.
83. Hapmoea-Bo:aeep C. K., Hec+euoea M. H., Ma.poea H. B., Mvxopmoea E. A. Peenox n xapycenn pasnoa. M., 1998.
84. Huro.e M., Leap P. Cemenax repannx. Konnennnn n merot. M., 2004.
85. Ooosoe H. H. Cemeno-paunte n pocrnennte ornomennx // Hcnxonornx mexnnunocrntx ornomenn. Knen, 1990.
86. Ooosoe H. H., Ooosoea A. H. narnocrnxa cynpyxecxnx sarpynenn // Hcnxonornuecxn xypnan. 1982. T. 3. N 2.
87. Oovxoea H. 4. ercxax ncnxonornx: reopnn, ]axrt, nponemt. M., 1995.
88. Omax ncnxonarnocrnxa / Ho pe. A. A. Foanena, B. B. Cronnna. M., 1987.
89. Oe:apoea P. B. Hcnxonornuecxoe conponoxenne ponrentcrna. M., 2003.
90. Oe:apoea P. B. Hcnxonornuecxoe conponoxenne cemtn n cemenoro nocnnrannx. Kypran, 2002.
91. O.euur P. H. Hccneonanne yponne conmecrnmocrn n monoo cemte // Hcnxonornuecxn xypnan. 1986. T. 7. N 2.
92. O.uqupoeu: H. H., Be.euma T. 4., 3aero (3uureeu:-Kvse+ruua) T. A. Omne npnnnnnt, nnt n nanpannennx oxasannx ncnxoornuecxo nomomn cemte n
xpnsncnt nepno // Xenmnna. Opasonanne. emoxparnx. Marepnant 7-o mexyn. Mexncnnnnnn, nayuno-npaxr. xon]. Mn.: XH 3nnnna, 2005. C. 184-
93. O.uqupoeu: H. H., 3aero (3uureeu:-Kvse+ruua) T. A., Be.euma T. 4. Hcnxonornuecxax nomomt cemte c ertmn nopocrxonoro nospacra //
Hcnxonornuecxoe soponte n xonrexcre pasnnrnx nnunocrn. Mar. 2-x mexynapono nayuno-npaxr. xon]. Fpecr: Hs-no FpIV, 2005 C. 206-209.
94. O.uqupoeu: H. H., 3uureeu:-Kvse+ruua T. A., Be.euma T. 4. Cemente xpnsnct: ]enomenonornx, narnocrnxa, ncnxonornuecxax nomomt. Mocxna;
Onnncx, 2005.
95. O.uqupoeu: H. H. Hnnnnyantnoe ncnxonornuecxoe xoncyntrnponanne: Teopnx n npaxrnxa. Mn., 2005.
96. Ocunoea A. A. Omax ncnxoxoppexnnx. M., 2002.
97. Ocnont ncnxonarnocrnxn / Ho pe. A. A. Foanena, B. B. Cronnna. M., 1987.
98. Ovocxoopu. H. ercxax n nopocrxonax ncnxnarpnx. (Hpnnoxenne x xypnany Connantnax n xnnnnuecxax ncnxnarpnx.) M., 1993.
99. Heseuruau H. Hosnrnnnax cemenax ncnxorepannx. M., 1994.
100. Hepea+euuur H. A., Iou:apoea C. C, Broe:vr M. H. Hpeoonenne ncnxonornuecxnx rpanm. Mn., 1999.
101. Hepea+euuur H. A. Kpnsncnax ncnxonornx. Mn., 2004.
102. Home+ruua O. 4. Hcnxonornx cexcyantnocrn. M., 1993.
103. Hpaxrnxym no +xcnepnmenrantno n npnxnano ncnxonornn. H., 1990.
104. Hpaxrnuecxax ncnxonarnocrnxa. Meronxn n recrt: Vuenoe nocone. Camapa, 1998.
105. Hcnxonornuecxne recrt / Ho. pe. A. A. Kapennna: B 2 r. M., 2000. T. 2.
106. Hcnxonornx cementx ornomenn c ocnonamn cemenoro xoncyntrnponannx. M., 2002.
107. Hcnxonornx cemtn: Xpecromarnx/ Peaxrop-cocrannrent . . Paropocxn. Camapa, 2002.
108. Hoor C. Cynpyxecxax xnsnt: nyrt x rapmonnn. M., 1995.
109. Honn H. Cemenax repannx n ee napaoxct. M., 1998.
110. Paouax xnnra mxontnoro ncnxonora / Ho pe. H. B. yponnno. M., 1991.
111. Pe+u+uom X. Hopocrxont n mnomecxn nospacr. M., 1994.
112. Pu:apocou P. Cnna cementx ys. Pyxonocrno no ncnxorepannn n nomomt cemte. CH., 1994.
113. Po+auoea E. C, Home+ruua O. 4. Ipa]nuecxne merot n ncnxonornuecxo narnocrnxe. M., 1991.
114. Pioaroea H. A., Te.uueea H. B., Ma.ixuua H. A. Hcnxoconnantnax paora c xenmnnamn n cemtxmn, xymnmn peenxa. Hcxon, 2002.
115. Ca+ou P. Onn x onomy. Fecet c cosarenxmn cemeno repannn. M., 1996.
116. Ca+ovruua H. B. Cnmnornuecxne acnexrt ornomenn mexy mareptm n peenxom // Bonpoct ncnxonornn. 2000. N 3.
117. Cauo.ep r., op K., Xo.oep A. Hannenr n ncnxoanannrnx: ocnont ncnxoanannrnuecxoro nponecca. M., 1995.
118. Camup B. Hcnxorepannx cemtn. CH., 1999.
119. Ce+aeo M. M. Koncyntrnponanne cemtn nponemnoro peenxa // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. M., 1998. N 1.
120. Cemenax ncnxorepannx: Xpecromarnx / Ho pe. 3. I. 3emnnnepa, H. B. Anexcanpono, Rcrnnxnca B. CH.: Hnrep, 2000.
121. Cemtx n ncnxonornuecxo xoncyntrannn. Ontr n nponemt ncnxonornuecxoro xoncyntrnponannx / Ho pe A. A. Foanena, B. B. Cronnna. M., 1989.
122. Cncremnax cemenax ncnxorepannx / Ho. pe. 3. I. 3emnnnepa. CH., 2002.
123. asauavA. M. 3rtxa i naxanonx cxmenara xtnnx: Hpaxr. Mn., 1994.
124. Cruuuep P., K.uusr. Cemtx n xax n ne ynenert / Hep. c anrn. M., 1995.
125. C.enroea B. H. Honoponenax n]]epennnannx pauno-cementx opnenrannn crapmexnaccnnxon: ncc. ... xan. ncnxon. nayx. Mn., 1990.
126. C.enroea B. H., 3aero (3uureeu:-Kvse+ruua) T. A, Hpaxrnxym no ncnxonornuecxo narnocrnxe cementx ornomenn. Mn., 2003.
127. Coo:ur H. H. narnocrnxa nnnnnyantno-rnnonornuecxnx cnocrn n mexnnunocrntx ornomenn: Hpaxrnuecxoe pyxonocrno. CH., 2003.
128. Coo:ur H. . narnocrnxa mexnnunocrntx ornomenn. M., 1990.
129. Coro.oea E. T. Bnnxnne na camoonenxy napymenn +monnonantntx xonraxron mexy ponrenxmn n peenxom n ]opmnponanne anomann nnunocrn. M.,
1981.
130. Coro.oea E. T. Hcnxorepannx: reopnx n npaxrnxa. M., 2002.
131. Cnuearoecra A. C. Hpo]nnaxrnxa ercxnx nenposon. Komnnexcnax ncnxonornuecxax xoppexnnx. M., 1988.
132. Cnuearoecra A. C, Uepuuroe A. B., Mcuuroea C. H., Tenepur P. 4. Moenn connantno-ncnxonornuecxnx rpennnron nx oecneuennx +]]exrnnnoro
xonraxra n paore c cemte //
Hponemt cemtn n cemeno nonnrnxn. Btn. 3. M.: HHH cemtn, Mnnncrepcrno connantno samnrt nacenennx Pu, 1993. C. 142-159.
133. Cmapoeu: 3. Cyenax cexconornx. M., 1991.
134. Cmapueuoav+ I. B. Cexcyantnax n cemenax ncnxorepannx. M., 2003.
135. Cmo.uu B. B., Po+auoea T. H., Bvmeuro I. H. Onpocnnx yonnernopennocrn paxom // Becrnnx Mocxoncxoro Vnnnepcnrera. Cep. 14. Hcnxonornx. 1984.
N 2. C. 5460.
136. Cmo.uuB. B. Hcnxonornuecxne ocnont cemeno repannn// Bonpoct ncnxonornn. 1982.N 4.
137. Cmo.uu B. B. Cemtx xax oexr ncnxonornuecxo narnocrnxn n nenpaueno ncnxorepannn // Cemtx n ]opmnponanne nnunocrn. M., 1981.
138. Ciceuro B. A. Vcrounnocrt paxa. M., 1981.
139. Tacou P., Tacou 4. Hcnxoanannrnuecxne reopnn pasnnrnx. Exarepnnypr, 1998.
140. Tum J. uaxropt pncxa, ntstnammne pacropxenne paxa// Connantno-emorpa]nuecxne nccneonannx cemtn n pecnynnxax Conercxo Hpnanrnxn.
Pnra, 1980.
141. Tv.uua H. B. Cemtx n omecrno: or xon]nnxra x rapmonnn. M., 1994.
142. 4ueoop I. ern pasneenntx ponrene: mexy rpanmo n naexo. M., 1995.
143. 4u.unnoea I. I. Hcnxonornx marepnncrna. M., 2002.
144. 4peo A. Teopnx n npaxrnxa ercxoro ncnxoanannsa. M., 1999.
145. 4peo A. Hopma n naronornx ercxoro pasnnrnx. M., 1990.
146. 4peo 3. Torem n ray // n ono. Tnnncn, 1991. T. 1.
147. 4vp+auoe H. A., A.aoiuu A. A., 4vp+auoea H. B. Hcnxonornuecxax paora c ertmn, nnmenntmn ponrentcxoro noneunrentcrna: Kn. nx ncnxonoron.
Mn., 1999.
148. Xa.-Jeepc A., Xae. 4., Omm P., Pmeep V. Fasncnoe pyxonocrno no ncnxorepannn. CH., 2002.
149. Xeuu r. Heotuanax ncnxorepannx. Hcnxorepanenrnuecxne rexnnxn Mnnrona 3pnx-cona. CH., 1995.
150. Xen.uueep B. Hopxxn nmnn. M., 2003.
151. Xepcoucru B. I., eopr C. B. Hcnxonornx n ncnxonpo]nnaxrnxa cementx xon]nnxron. Knen, 1991.
152. Xo.+oeopoea A. B. Hayunte ocnonannx n npaxrnuecxne saaun cemeno ncnxorepannn // Mocxoncxn ncnxorepanenrnuecxn xypnan. 2002. N 1. C. 93-
119.
153. Xo+eumavcrac T. Hcnontsonanne ercxoro pncynxa nx nccneonannx nnyrpncementx ornomenn // Bonpoct ncnxonornn. 1986. N 1.
154. Hnerono recr ornomenn: Meronuecxne pexomenannn / Cocr. E. u. Faxnn, H. M. 3r-xnn. H., 1985.
155. Uepuuroe A. B. Cncremnax cemenax repannx: Hnrerparnnnax moent narnocrnxn. M., 2001.
156. UvroH. B. Fpaxn n pasnot. M., 1985.
157. Lep+au P., 4peo+au H. Crpyxrypnponannte rexnnxn cemeno n cynpyxecxo repannn: Pyxonocrno. M., 1997.
158. Luu O. A. Cemtx n npocrpancrne npeopasonannx // Cemenax ncnxonornx n cemenax repannx. M., 1998. N 3.
159. LueoepH. B. Hcnxonornx cementx ornomenn: Kypc nexnn. M., 2000.
160. Lvmeuoepeep A. Cnnpom npexon. M., 2001.
161. Joe+u..ep J. I. Ocoennocrn cemeno ncnxorepannn n nopocrxono ncnxnarpnuecxo xnnnnxe // Hcnxorepannx npn nenposax n ncnxnuecxnx
saonenannxx. H., 1993.
162. Joe+u..ep J. I., ooproe H. B., Huro.icra H. M. Cement narnos n cemenax ncnxorepannx: Vuenoe nocone nx npaue n ncnxonoron. CH.,
2003.
163. Joe+u..ep J. I., Pcmuruc B. B. Hcnxonornx n ncnxorepannx cemtn. CH., 2000.
164. B.o+ H. Kora Hnnme nnaxan // Hcnxorepanenrnuecxne ncropnn. M., 2002.
165. B.o+ H. 3xsncrennnantnax ncnxorepannx. M., 1999.
166. Acker/nan N. The strength of family therapy. Selected papers of Natan Ackerman. New York: Brunner/Mazel, 1959.
167. Brown G. ., Monck E. et al. Influence of family life on the course of schizophrenic illness // British J ournal of Prevention and Social Medicine. 1962. Vol. 16.
P. 55-68.
168. FinkelhorD. The sexual abuse of children. Current Research Reviewed // Psychiatric annals. 1987. Vol. 17. P. 233-241.
169. FinkelhorD. Sexually victimized children. New York: Free Press, 1979.
170. Floyd H. H. Values assessment-comparison (VAC): A family therapy Technique. Family Therapy, 1982. IX (3). 280-288.
171. Hill R. Family development in the generations. Cambridge, MA: Schenkman. 1970.
172. Nazara-Aga I. Les manipulateurs et l'amour. Les Editions le PHomme, 2002.
173. Menninger R. Theory of Psychoanalytic Technique. New York: Basic Books, 1958.
174. Russell D., Finkelhor D. The gender gap among perpetrators of child sexual abuse // D. Russel (Ed.) Sexual exploitation: Rape, child sexual abuse and
workplace harassment. Beverly Hills, CA: Sage, 1984.
175. Selvini-Palazzoli M., Boscolo L, Ceccin G., Prata G. Paradox and Counter Paradox. New York: J ason Aronson, 1978.
176. Stroeve M. et al. Broken hearts and broken bonds: Love and and death in histrorical perspective. American Psychologist. October 1992. 47 (10). 1205-1212.
177. Thorman G. Incestuous families. Springfield, IL: Charles Thomas, 1983.
178. Walsh F. The timing of symptoms and critical events in the family life cycle // H. Liddle (Ed.) Clinical implication of family life cycle. Rockville, Maryland:
Aspen Publications, 1983.
179. WeinbergS. Incest behavior. Secaucus. New York: Citadel Press, 1976.
Hpnnoaenne 1.
Kap1a nn copa anaunesa n ocneonannn peenxa
Hpnnoaenne 2.
AHKETA AR POHTEAEH
urot y nac tno ontme npemenn nx nnuno ecet, mt npocnm Bac ornernrt na cneymmne nonpoct. Ormertre,
noxanycra, re yrnepxennx, xoropte, xax Bam xaxercx, ornocxrcx x Bamemy peenxy. Ecnn Bt ne moxere nnn ne xornre
orneuart na xaxne-ro nonpoct, ro npocro ocrantre coornercrnymmym rpa]y nesanonnenno. Bt moxere trt ynepent, uro ncx
nn]opmannx yer opaartnartcx xon]nennnantno. Ecnn y Bac nosnnxnyr xaxne-ro sameuannx, nnecnre nx n rpa]y
Hoxcnennx.
Hpnnoaenne 3.
Kap1a npneua ceutn
Ceuac nnn npexe Bt sameuann y peenxa ... Hannune cnmnroma Hoxcnennx
Hapymennx nnrannx, onn n xnnore, pnora
Hnmnn nnn neocrarount nec
3anopt,nonoct
Heepxanne xana nnn nexenanne xonrt n ryaner
Heepxanne moun noutm nnn/n nem
Cnepxntcoxax nnrarentnax axrnnnocrt, nenocennnocrt
Henonxocrt, uacro pannr cex
Ipnmacnnuante, noeprnnanne n nsparnnanne nnna
Pacxaunnanne rynonnmem, nnxennx ronono
uacrte rononnte onn
Henmecrno nnn onnaxonoe ncnontsonanne oenx pyx
Heocrarounoe spenne nnn cnyx
Peuente nponemt
Omopoxn, napymenne xponoopamennx
uacrte noxpacnennx
Hontmennax uyncrnnrentnocrt xoxn
Cexcyantnte nponemt nnn neotunte ocoennocrn
Cnntnoe xenanne cocart
Kycanne norre, nteprnnanne saycennen, ntxontpnnanne
Xenanne npemeron, saxpyunnanne nonoc
Cxpexeranne syamn
Ocooe xenanne cnart, nontmennax norpenocrt n ortxe
Hapymennx cna, xommapnte cnonnennx
uacroe xenanne cnart c ponrenxmn
Crpax remnort, cnnr rontxo co cnerom
Ceuac nnn npexe Bt sameuann y peenxa ... Hannune cnmnroma Hoxcnennx
B nenom, nyrnnnt, ocote crpaxn
Hontmennax uyncrnnrentnocrt x mymy
Hontmennax uyncrnnrentnocrt x sanaxam, ornpamennx
Ouent uyncrnnrentnt x rpxsn, axxyparnt
Ouent oprannsonannt, ncnnnnnnnponannt
Koneannx nacrpoennx, mnoro nnauer
He xouer ontme xnrt
3amxnyrocrt, cxynocrt cnon, poocrt
Her pyse,nsonnponannocrt
He moxer sa cex nocroxrt
ypaunrcx, xouer trt n nenrpe nnnmannx
uacro paspaxen, nmer ccopt
Xouer xomanonart pyrnmn
Omantnaer, noentnaer nonncn
Ouent neoprannsonannt, nenynxryantnt
Crpemnrcx yexart ns oma, poxxnnuecrno
Bce nomaer n paspymaer
Xouer nce nmert, orpomnte sanpoct
Ornnmaer nemn y pyrnx, nopyer
Bce pasaer, rpanxnpnr
Mano nnrepecon, ner xon
Hpnnoaenne 4.
HCHXOAOIHHECKHE PEKOMEHAHHH AKRM, HEPEHBmHM YTPATY BAH3KOIO
HEAOBEKA
He nm1an1ect nsera1t onesnennmx nepeannannn.
He cepxnnare cnes. To, uro nponsomno, nacroxmee rope. Ero neoxonmo npouyncrnonart, nepexnrt.
Hepeannanne ropn uoae1 m1t nn1entnmu nponeccou. an1e cee npeun.
V xaxoro uenonexa cno cnoco nepexnnannx yrpart nnsxoro, cpoxn ropenannx nnnnnyantnt.
He saumxan1ect n cee, opa1n1ect sa nouomtm x nmnu, o1 xo1opmx nm uoae1e nonyun1t noepaxy.
3ro moxer trt unen name cemtn, pyr, cnxmennnx, ncnxonor. Hanre xoro-ro, c xem nt moxere noronopnrt o namnx
uyncrnax n nepexnnannxx.
Honpoyn1e nonn1t, ueu nau uory1 nouout pyrne nmn, n coomn1e nu o +1ou.
uacro nmn, xenammne nomout, npocro ne npecrannxmr, uro onn moryr nx nac cenart. Hocxaxnre, xax onn moryr nam
nomout. ennrect c nnmn cnonmn nocnomnnannxmn. He ecnoxorect o rom, uro cxaxere uro-ro ne rax, npocro ronopnre or
ncero cepna.
Hcnontsyn1e nsnec1nme nau cnocom connaannn co c1pecconmun cn1yannnun.
Cnymare mystxy, nnmnre nennnx, rynxre, nmnre nonoe xon, sannmarect ]nsnuecxnmn ynpaxnennxmn, craparect
oecneunrt cee nonnonennt con, cnenre sa nnrannem, npnnnmare nnramnnt. Fytre ocoenno ocropoxnt npn ynorpenennn
nexapcrn n anxoronx. 3ro cosaer nnmt npemennoe oneruenne, no ne nsannxer nac or onn yrpart.
Ecnn nau ne yae1cn cauoc1on1entno npeoone1t xpnsncnym cn1yannm, opa1n1ect sa npoqeccnonantnon nouomtm.
Bam neoxonma npo]eccnonantnax nomomt n rom cnyuae, ecnn cnycrx ro nocne cmeprn nnsxoro uenonexa nt:
ncntrtnaere cnntnt rnen, ony;
ne xornre omartcx c pyrnmn nmtmn;
ymaere, uro nnxora ne cmnpnrect c norepe;
naxonrect n cnntno enpeccnn, conponoxammecx ecconnnne, nanpxxennem, ynpexamn n cno apec n
camonuenannem;
ormeuaere noxnnenne onesne ncnxocomarnuecxoro xapaxrepa (xsnennt xonnr, penmarnuecxn aprpnr, acrma n p.);
onapyxnnaere nosnnxnonenne cnmnromon, or xoroptx crpaan ymepmn;
ormeuaere cnnxenne uyncrnnrentnocrn, samopoxennocrt+monn;
Haccnnnt, necamocroxrentnt
Hnoxne ycnexn n yuee nnn n paore
Hporynnnaer mxony, ne yuacrnyer n paore
Cnepxuecronmnnt, ne moxer nponrptnart
Pennocrt n conepnnuecrno c partxmn n cecrpamn
pyrne ocoennocrn
nepexnnaere nsmenenne ornomennx x pystxm n pocrnennnxam;
paspaxnrentnocrt, nexenanne naoeart, nseraere connantno axrnnnocrn;
crpemnrect x yennennm;
ymaere o cynnne, noccoennennn c ymepmnm, o xenannn co ncem noxonunrt.
Hpnnoaenne 5.
KPHTEPHH MAHHHYARTOPA
1
1. On onnnxer pyrnx or nmenn cemtn, pyse, nmonnnxa, npo]eccnonantnoro xonnexrnna.
2. On yxnonxercx or ornercrnennocrn nnn nepexnatnaer ee na pyrnx.
3. On ne coomaer xcno cnon npoctt, xenannx, uyncrna n mnennx.
4. On ouent uacro orneuaer pacnntnuaro, rymanno.
5. On menxer cnon mnennx, ycranonxn, uyncrna no ornomennm x nmxm nnn cnryannxm.
6. On cctnaercx na nornuecxn pasym, urot onpanart cnon npoctt.
7. On sacrannxer pyrnx cunrart, uro onn onxnt trt npenocxont, uro onn nnxora ne onxnt menxrt cnoe mnenne, uro
onn onxnt nce snart n orneuart nemenenno na npoctt n nonpoct.
8. On crannr no comnenne xauecrno, xomnerennnm, nnunocrt pyrnx: on xpnrnxyer, oecnennnaer n cynr pyrnx.
9. On sacrannxer pyrnx coomart ero nocnannx.
10. On ceer ccopt n cosaer noospennx, pasenxer, urot emy tno nyume napcrnonart.
11. On ymeer sannmart nosnnnm xeprnt, urot ero xanenn.
12. Ecnn on uem-ro ynneuen, on ne snaer npoct.
13. On ncnontsyer mopantnte npnnnnnt pyrnx, urot yonnernopnrt cnon norpenocrn.
14. On yrpoxaer n cxptro manepe nnn ncnontsyer orxptrt manrax.
15. On ynepenno menxer remy nanora.
16. On nseraer nnn yxnonxercx or ece n copann.
17. On ronopnr pyrnm o nx nenexecrne n sacrannxer nx nepnrt n ero npenocxocrno.
18. On nxer.
19. On nmnr noyuart pyrnx.
20. On +ronenrpnuen.
21. On moxer trt pennnntm.
22. On ne ntnocnr xpnrnxn n orpnnaer ouennnoe.
23. On ne eper no nnnmanne npana, norpenocrn n xenannx pyrnx.
24. On uacro ncnontsyer nocnenn momenr, urot npnxastnart nnn sacrannxrt ecrnonart pyrnx.
25. Ero peut xaxercx nornuecxo n cnxsanno, onaxo ero ycranonxn coornercrnymr npornnononoxno nosnnnn.
26. On ntcrnr, urot nam nonpannrtcx, enaer noapxn, npyr neoxnanno npoxnnxer o nac saory.
27. On ntstnaer y pyrnx uyncrno neomorannx nnn necnoot.
28. On upesntuano +]]exrnnen n peannsannn cocrnenntx nene, no sa cuer pyrnx nme.
29. On sacrannxer nac enart nemn, xoropte mt t npx nn enann no cocrnenno none.
30. On nocroxnno xnnxercx oexrom nx pasronopon, axe xora on orcyrcrnyer.
1
Nazara-Aga I. les manipulateurs et l'amor. Les Edition le l' Homme, 2002.
H. H. Onn]nponnu, T. A. 3nnxennu-Kysemxnna, T. u. Benenra
Hcnxonornx cementx xpnsncon
Hsarentcrno: Peut, 2006 r.
Tnept nepenner, 260 crp.
ISBN 5-9268-0416-7
Tnpax: 2500 +xs.
uopmar: 70x100/16

S-ar putea să vă placă și