DO C T O R I S EC S TA “ …

D D I O NYS II
.

CA RT USIA NI

…
IN UN “ CORPUS DIGESTA

A D F ID E M E D l T I ON UM C O L O N IE N S I UM

C UR A E T L A BO R E

M O NA C H O R UM S A C R I O R D I NI S C A R T US I E NS IS
”
A V E NTE PO NT MA X . L E O NE

I
IN IV L BROS S ENTE NTIARUM

( Lb r
i e I l , Di s t . 1 2 - 44 )

T O R NA C I
T Y PIS C A R T U S E/E. S , M .
“

IDE PR A T IS

m n éccc m
 D . PE T R I L O M B A R D I E PI S C O PI PA R I S I E N S I S

I J B E R S E C UN D U S .

S E NT E NT I A R UM
DE R R E UM C R E A T K O NE A C HOM INI S LA PS U P R E CI PU E T R A C TA NS .

D I S T I NC T I O X II

A . Po st c o n s i de r a t i o n em ale a n ge li s ha b i lam , a g i l ur de a li a r a m r e ru m

c rea t i o n e , et p raec ip u e d e op era m s em d i e r um d i s ti n c ti o n e .

E C. a tu r e co d i ti o e d i c t a ffi i t Nu nc p t d li
de an geli c ae n a n n su c an . su eres e a arum

q q rer u m
uo ue t i ac p i p d
c rea p o n e, d i er u m di ti ti
reec ue e o erum sex s nc o n e,

no n u l la i n di p f n O um D
m e um i sap i e ti a
ro erre . g li n eus n n sua an e co s co n

didit spir i tu s a li a e t i am C ,
i t s i c ut t di t s u pra di t
reav ,
i pt Ge es i qu
o s en e a sc r ura n s, ae

dici t i pr i nc i p i o D e u m creasse c elu m id t an gelos e t t

,
n o id t t eri am
,
es , erram ,
es m e Gen . l.

q u a tu or l t dh
e em en o rum f e t i nformem q a G i d i c t a t x
a uc c o n us am t ,
uae raec s
'

es
'
o: c g e
"
h ec f u i t an t e
a di em D i d o m n em lemen t a di ti i t D e u s e t species p p i
. e n e c s nx , ro r as ho c

a t q u e di ti t i g li eb u s ec u n du m gen u s uu de di t q u e
s n c as s n u s r s i m u l ut s m a n on s ,

q ib d
u us am sanc t or u m Pa t r u m pl it d per i n t ervalla te por u m ac vo l u mina
acu ,
se m s ex

dier u m ut a li i s v i s u m
,
t f it es ,
o rm av .

B . Qu o d s a n cti tr a c l a l o r es v i den l u r s up e r h o c qu as i a d vers a tr a d i d i s s e,

a li i s d i c e n ti b a s o m n ia si m ul f a cl a i n m a ter i a et f o rm a , a li i s p e r i n t er
v a ll a t e m p o r um .

u a
Q id q m sanc t or u m Pa t r u q i ve ba D i a t q u e arca a
n am ue ll t m Hg ,
u r e n exc e en er u o, de

scr ut ati s u n t s u per hoc qu as i adversa ip i

,
id t A li i q u i dem t did t s cr s sse v en ur. ra erun ,
S a c ram li b .
p ,
.

omn i a s i m u l i ma t eri a e t forma f ui e crea t a q u o d A u gu s t i n u s v idetu r

,

n i ss s en s sse
l A ug de Ge
.
.

A li i vero hoc ma gi s p b t ac t ut pri u m ateri a u di s a t q u e n e s i ad i t t .

ro av erun ass eruerun ,
m m r lib n

u a tu or at q u e f i t enens crea t a
.

i f
n orm i q s, l t i ti
e em en o rum co m m x o n em c o n us on em
,

T . 22 .
 L IBE R Il S E NT E NT IA R UM . D IST . X II

vero per in tervalla dier u m i lla ma teria rer u m p li

sit ; po s tm o dum s ex ,
ex e o r o ra um

Gr g r genera sin t forma t a sec u nd u m species p p i Q u am t ti Gregori u s H iero

e o . ro r as . sen en am ,
Mo raI .

e t B eda li iq pl
lib .

d t ac p f t Q e t iam i pt rae erun ua? urae

Geneseos u nde pr ma h…
a ue u res co m m en an . s cr
"
Î
Î

L
'
d ,
t g t ma g s g wd t i us rex a n os m an av x c o m xo , i co n ruere e ur.
Beda , He
x ae m li b
. .

C p e r i n te r va ll a t em p o r i s d z tw s i n t
‘

. Q uo m o do r es c o rp o ra l es c o n .

ec u nd u m hanc i t q t diti
S di a t q u e od u m a ue ti i forma t io
ra o n em ,
or n em m erea on s

i q rer u m i pi i n s sic ut s u pra

ue t ns t I principio
c am us , it D eus m em o ra um es . n ereav

c l u m id t g li oe na tu ram d dh informem ut q ib d place t ; e t

,
es an e c am , se a uc ,
u us am

t id t f erram t i q u a tu or l t co n usa m q u am nom ine t e

m a er am ut e e m en o rum m e,
r A u u s t n u s t con t ra M h
Aug c . e
,
es
n es n c o n t a

g i d pp l la1 t M y q u a t erra n ter omn a

am e aeo s , 1 eo a e av 1 o s es , i i i
1.n . l2
l
.

t m in u s t speciosa e t i lla i i era t e t i

e em en a es p i t prop t er omni u m ,
n an s n co m os a

l t i ti E
e e m e n o rum d e t iam voca t b y
co m m x di o n em E t t enebr
. am em a s su m ,
c en s , ae

t s u per f i by i
e ran t q u ia co fu sa era t e t com m ix t a spec i e d i s t inc t
ae em a ss , e c., n ,
e

carens Eadem e t iam ma t eria i f i die t a t aq u a s u per q u am f b t S p i ri tu s

. n o rm s es ,
ere a ur

D om in i sic ut p f t f b i d i reb u s vo l u n t
su as ti
er er urfi i q u ia b
aj b
r eant h s ar e s, su ac e a om e

l t ti C t i quod f
v o un a d p fi i d rea o r s q i h t q u i sic ut D omin u s
o rm an um er e en um ue ne oav era

e t C di t p t fl i t ti e t
on f or t i raeera ut di ti g t per species varias
u an c o n usae m a er ae , s n uere

q u ando velle t e t sic ut velle t H ec id d i e t a t aq u a q u ia om ia q u e in t erra . a ee es ,

n a

t sive ani malia s i ve arbores l h b e t sim ilia ab h

n as c un ur, ,
i i pi t ve er ae ,
um o re nc un

formari a t q u e t ì i H i omnib u s b li voca t a t i lla i f i a t eria ut

nu r r . s v o ea u s es n orm s m ,
res

i gno t a ti b li i i t ne i p i ti i b
s v o ea u et s tan tu m N am i u no
n s n uare ur m er or us , n on un o . s

t a tu m ig i fi t n b l hoc esse p t t q u o d
s n care ur v o ea u o , t hom ines i u are ur eo n suev eran n

i llo b l i t llig S b hi er go v o ea u o i ib n eig i fi t ere . t a t eria i lla co fu sa

u s n om n us s n ca a es m n

e t i f i q u n u lla specie cerni ac t t i po t era i i d t

n o rm s, ae i ib i ib i li rac ar ,
es n om n us v s um

rer u q u inde f t m t prop t er i fiae it t p l

u urae eran q u i in u s ido ei
,
n rm a em arv u o rum ,
m n

A ug de Ge.s u n t i i ib i li p h d nv s Et t t t enebr e id
a com re t l u cis absen t ia N
en ere . un e eran a , es . on

ÎÎÎÀ ÎÈÎÈÎ enim t enebr aliq u i d s u n t d i psa l u c i s absen t ia sic ut silen t i m non li q
Î

i ae ,
se u a ua res

t d bi non t s i len ti u m di i t ; e t di t
es , se u s o n us li q es ,
t d i c ur nu as n o n a ua res es ,
se n

corpore b i t egu men tu m t udi t di i t ; sic ut e t i it n on t al iq u id

es ,
nu as c ur n an as n o n es ,

di i di i t l oc u s esse b i
se n an s t corp u s e t i
c ur it abse ti a corpor i s u n on es ,
n an as n .

D . Q uo s en s u t e n e b rae d i e a n tu r n on es s e a l i q u i d, et q u o m o alo
d i c a n tur ess e a l i q u i d .

tten de q u ia hic A u gus t in u s t b dici t

A esse al iq u id q ali b i t e ebr e
en e ras n on ,
uum n a

Da n . m . 7î . in ter tc rea uras

p t q u e b di t D om i u m U nde di i t B enedici t e l
o n an ur a en e c un n . c ur ,
ux

e t t enebr e D om ino Id q i d
a ,
t t b . d i versis modis ipi scilice t
eo ue sc en um es en e ras aec ,

vel pro lu cis abse t ia q li t s u pra pi t A u gu s t in u s j u x t a q u am

n ,
ua er p ti acce ,
aec e o n em

non s u n t liq u id ; l pro aere b

a t sive ve i Obsc u ra q li t t e t sec u nd u m
o sc ura o a er s ua a e,
 I. I B F.R Il D IS '

I
‘
. X II

hoc liq a cr a t a s u n t I deo ergo dici t t

ua res o . e n eb ras tun e fu i e s u per l
ss
‘

ac i c m ab y s s i ,

q u ia nond u m era t l u x q i esse t t p um s ,

c su e res s e t et s u pc rl um
'

nond u
l c rc tm ; s ed m

l u cis gra tia Op u s s uu m D e u s t t qu v en us uv era ,

ae po s lea in primo die forma t a t es .

E . D uo hi c c o n s i d e ra n da s un t q ua r e i l la m a ter i a c o n f us a , si t d i eta

i n f o rm i s ; e l u b i a d ess e p ro d i e r i t , q u a n tu m q u e i n a l t i tu d i n e a sc e n d er i t .

Deq u a re p i q t t d u o nobis di ti d
r us uam rac em us , t Pri m m q u are scu en a o c c urrun . u ,

i lla ma t eria con f u sa i f i di t q u ia omn i forma

,
n o rm s it c a urprop t er an c aruer ,
an

ali u d S ec u ndo u bi d esse p di i t e t q u an tu m i al tu m

.
,
a d it
ro A d il l u d
er ,
n as cen er . l lugo dc ,

ergo q u o d primo posi tu m t b i t p d t di i es i ll ,

primam t i
re v er res on en es , c m us am m a e r am

n on id di t ee fore in forme q u od ll
c am i for m h b i t q u ia
m ,
nu am om n n o m a a ue r ,
n on

al iq u i d p t ale i t po tes t q u o d ll h b t formam d ideo

cor o re um ex s s ere nu am a ea se n on

abs u rde in formem pp ll i posse di i a q u ia i confu sione e t p i ti q u a

e ar c m us , n erm x on e

dam b i t ond u m p l h
s u s s en s , n pt q e t di ti tu c p t f
ram aq pr
am ue
*
s n c am rece era o rm am ,
ua a e tam

Iem modo i Fac t a t ergo i lla ma teria i forma f i i an t e for am

c ern m us . es n c o n us o n s m

di p i ti
s os i I for a f i i pri u s omnia p li
on s . n m c o n us o n s t i lit si m u l t c o r o ra a m a er a er e

se el s u n t crea t a ; p t d i forma di p i ti i
m os m o dieb u s s u n t ordina ta
um n s os on s s ex .

Ecce b l t t q u o d primo in di sc u ss i one proposi tu m f u i t scilice t q u are ma t er i a

a so u um es ,

i lla di t i fca uri n o rm s.

F . H ic ad i al q u o d s e cu n do q ueere b a tu r , re sp o n d e i .

Nu nc q u o d sec u ndo p p b t
superest pli b i scil ice t i lla ma t eria
r0 o n e a ur ex care , u

su b ti t it e t q u an tu m in a lt i tu dine p
s er ,
ig b t A d q u o d nihi l t emere orr t e a ur . ass eren es ,

di ic m us q u o d i l la pri ma rer u m omni u mo les q u an do crea t a t ibidem d esse m , es , a

v i de tu r p di i b i n u nc for a t a
ro sse , u b i ti t E tq t m hoc l su t s sin . ra ue erreu m e em en um

un o loco d q medio b id
eo em ue ce t eri s trib u s i u na confu s i one p i ti
su s en s b n erm x s '
s u s i s to n s

i d
e s em
q circ u q u aq u e i mo do j d neb l e pp i i t b l t era t
ue m n c u us am u a o an s s a o vo u um ,
'
O ppro s s i s

ut pp a n posse t q u o d f u i t I lla vero t r i a i

'

arere n o u na p i ti confu sa circ u m

. n erm x on e

q q ua ue sus en se , eo us
p qu i a l tu m p i g b te q u
n o u sq u e n u nc i t
o rr corpore
e an ur, s um m as a:

n a tu r e p ti git ; e t s i c ut q ib d vide tu r u l t ra loc u m fi

a er n u us am ti t d b t ,
rm am en ex en e a ur

i l la mo les q u e i i nfer i or i par t e pi i

,
a n a t q u e g i era t i s u peri or i vero
s ss o r ro ss o r ,
n

rar ori ac l i a t q u e b tili

ev o r i t b t de q u a
su i i s u bs t an t i a p t t q u i d m
or ex s s e a rar o r u an a

f isse aq u as q u s u per fi
u aet esse di t T al i s f u i t u d i facies i p i n
rm am en um c un ur. m n n r

cip i o p i q ,
r us ip t formam
uam rec l di p i ti
ere ve s os on em .

G . O s t e n s o q u a ti s fui t m un d i f a c i es i n ip s o p ri m ord i o , i n c ip i t p r o se qu i
ap en n in s em d i e r um d i s ti n c t i o n e m .

Nu c p t ut di p
n su eres s o s iti o n em i llam q ualiter perfec t a i t o dine p s ,
r ro s equam ur. [ bid . c. 7 .

S ex d i eb u s sic ut doce t,
scri ptura G enes i s ,
di sti n x it D e u s e t i for as n m redegi t pro
 IST D ; Q . X II S UM M A UE S T . I UT R UM O M NI A C O R I’ O R A L IA S IN T S I M U L C RE A TA

pria c u ne t a q u e sim u l
s a m ate ri a li ter op u s s uu m die sex t e t i
f e cerat ; perfe ci tq ue e, s c

deinde die sep t im q i e re u ev i t ab i opere

om n id t cessavi t nevam s uo , t es ,
crea uram

facere S eni m dieb u s

. ex s ex rer u m genera di ti it i hilq pos t ea fec i t q d in
s nx ,
n ue uo

aliq u i ll e li e rum n on ee n n ea u r. t Op t t t amen pos t ea

e ra us es i t V it in Evan ,
s cu er as

gel i ai t Pa t er me u s p
e e era ur t u sq u e n u nc e t g oper r i ll u d,
e o e .

H . D e q u a tu o r m e di s d i e i n ae op e r a t i e n i s .

A lc ui n i n . u a tu or enim m edis ut ai t A l i s u per G i p t D e u s P i i

Q ,
c u n us en es m ,
e era ur . r m o, n
Ge n e s l n.

\ erb em ma d sponendo b d
e ma t er a nfer m q u a tu o l
i t de
. e c un e, in i i i r e em en o rum ,

E n t … …nihilo eam crean do ; u nde Q i i i t in e t ern u m i t om nia si m u l omnia scil ice t

,
u v v a ,
creav

clemen t a vel m a c rp ra t h t S m u l
,
e t T er t
m p e p d er u m
e m a em a er i c reav 1 . re , er o era sex i

varias di ti i t crea tu r s Q t s nxp i di li b i ib i nco gni t

e . uar o ex r m er a us se m n us n on a:

i t na tu ra d n t
e r un ur pi f t ne p t
e, se e ea s ae us re e rm an ur ere an .

S U MMA
A du n t ur videlice t an creat a sin t simul se u
,

un o et cedem ins tan t i quan t um ad ma t e

D I S T I NC T I O N I S D UO D E C I M /E riam e t formam b t ti l an etiam su s an a em ,

quan t um ad f accidentales Q i o rm as . ue c rca

OS TQUA M in p h b it i di t i ti i rae a s s nc en se i g i t qu estio an materia p

n er a it esse , e ss

b a secunda usque h locum de

us un c ,
seu stare nuda et utrum omniu m corpo ,

term i i t Ma gis t er de incorporeis spiri

n av , ra li um rerum sit u na ma t eria .

tua lib et p ti b t ti i tp t
us se ara s su s an s, u e e Quod au t em omnia simul creata sint ,

an gelis bonis e t li hic t t nunc m e s, rac are

p b t
re primo per illud Ecclesiastici
a ur

incipit de b t ti i t i li b
su s an
p s m a er a us , rze Q i i i t in etern u m
u v v i t omnia si
a , c reav E c c li xv m

de p i b sex dierum D quibus

.

mu ] S ecundo Deus est infinit poten

,

ser ti m e er us . e .
, a

primo d t i i t quantu m ad eorum cre

e er n
’

na ti aein a gendo simi li t er i f i i t sapienti ,

n n ae ae

a l i nem in h ipsa di ti ti ; secundo

e ,
ac s nc on e , in disponendo i fi it q q b it t i ,
n n ae uo ue en a s

quantum ad eorum di t i t i seu f s nc o n em er seu b l t i in

e n e v e en p l d se u p f i ae co m en e er

mam di t i ti immedia te q ti ;
, s nc 0n e se ue n i d
c en Ergo in ins tanti
e . t it c un c a c reav ,

tertio quoad eorum orna t um q i t d

, , u n a e di t i
s i t et
nx di it pl i t se u per
er n av , co m ev

cima di ti ti s C irca primum tan git

nc e n e. fecit i fi it quippe p t ti
: n n ae p t i t e en ae co m e

ipsum ti i exordium e t p nit so

c rea on s , e agere in instanti ; sic et infinit sapienti a ae

l i
e n n e res opiniones circa h ipsum seu oc , c o n ven i t in instanti dis t in guere T ertio .
,

circa i t ll t S ipt in qua corp

n e ec um cr urae e su p b li
e rs u i D eus omnia md i d
si t t in cen ,
u

ra li um rerum se u t t i universi ti o us c rea o eis sua p t t re pl d tq per

raase n e ur res en ea ue

ipsa d ib i t I nsuper circa h c qu e

e sc r ur . a
e a f tiec S d in hoc
e. i p t t i atque i
e om n o en a m

dam dubia t et l it m e ve se v . mensa sapien t ia j ac p f ti infini ta e us e r ec e

magis i t it ac l t si di t n n o es c re uce , ca ur e m

nia i l creasse di ti i e t
s m u n x s se e rn asse ,
PR I M A
, s
Q U ZE S T 1 0 quam si per intervalla dierum Q t . ua r o ,

Opus d t
c o rre s
p I t i E g super
on e s uo ac e r . r o

le q u ri t ur primo
ae , U t ru m om n i a p f
e r ect i i D ss m e
p t b t producere eo co m e e a

c o rpe ral i a s i n t s i m u l c rea t a . opus p f t di ti t ornatum ;

e r e c um , s n c um , n on

Et in hac q uaas t io n e m u lta c o m pre he n c onfus u m i f i l

p t , Unde t
n o rm e , n cem e um . c
 UT R UM O M NI A C O R PO R A L I A SIN I ' '
S IM … .

I ) e ut . xxxu, in De u teronomio hab t ur D i p t t A ( i q it) e dupli ia unt Q l d

c
'

er c c a n u ad Iid em c s . ur am

sunt p Quinto t optimum

,

p
E i st
e c ra . d , q or e p sun t de ub tantia fid l
es n am ue e r se s s e

quid i rebus u t D Diony iu p t t t

,

t D eu m unu m in entia t trinum

. vm .

n , . s s re …e s a u r. u e sse e ss c

Ergo Deus univer um i suo ordine ondi in p i e t h j s n di in quibus nu lli

c e rs e n s , u us m e

dit primum h q p i p t ti i li t lit pi i O ua dam vero p acci

, a e un e us m e r ec ss ce a cr e n ar . : er

mum pl t
as m as s e S t p n re ess d ns t t i quan tu m videli et in S cri
. ax e , e a re s e e an um , n c

creat s per in tervalla dierum p ti

e
pt t d t q uam fides p
, oe c um
pp i t ura ra un ur, rzn s u on

e e videtur e t I huli
ss apoeta S piri tu S anct di t t esse
s co n s o n an s i pt ; e c an c c e n sc r am

O vi di us ru m q ita di uzn t sicu t in Metam r

xe run qua» t sine p riculo p
, t ig e i ab e e e ss u n n o ra r

phosi I gi t e ur his qu i S i pt scire b lig t cr uras n on o an ur

t sunt hi t i li mul t a Et in his e t iam u

r rr
s or a
t t
a .

S ancti i t d diversa t S cri

A n te m a e et te as , e t q uo d o g i o m n i a c w lu m

r t tr
,
n e r um s e n s e run ,
U n us
Q ue m
e at

dixc re
to
r
o na u

ha o s ,
ae v ul t u s i n

u di s
l
B p t
i n di
di i
e s ta
e rb e ,
d exponentes
u e m o e s , c tc .
uram ve rs m e c .

g q
circa principiu m mundi al i
c

S i it q c a ue

S ep t imo non d , i t D eum lucis Opus pro

ec u quid d subs tan t iam fidei p t i t tp t a er ne , u e e

d uc e re t b en e eque a tenebris in mundum per

re s u m , n ti aD pi c re a en em eo c ee s sc ,

ch are erg in exordio didi t I ncidam nec t lit

e e c on tit i q d S ancti con ae e rn a e r e xs s se z uo

t
c rea uram O c t av . supra sec u nda dis e, di t t i s u n t Porr q
,
do ac cer er as s . e ue m e er

quae s t . I . tinc ti on e i d t n est q d substan t i e dine fac t us i t non p t t ad fidem nisi

u c um ,
uo a s , s ec a

i t i l
m m a e r a es separat e t corporales per accidens in quan t um in S ipt t radi
a rc s , cr ura

s u n t sim u l p d t ergo potins ro uc a

e t ur cujus it t S ancti salvan tes eam cer , v er a em ,

p ralia cune t a q
e magis ab i i
, uu m dem di i d p t Au gustinus
n v c em v e rs m o e ex o s ue run .

dis ten t i t i li e t t i li q u am t i vul t in ips

m m a er a a m a er a ti
a, i p i i pi e en m e c re a en s r nc o

un u m ma t eriale ab ali Non si Deus q d res per species s u as fuisse dis

e . e, uas am

di t
c a ur c e r e rap li di d i per t emporis
a co n C t i t in propria
sse atura t an gelos n c as n ,
u , cer

in tervalla p t t tat ri quod op u s cuj us p

, e er e a l ti e t l t e t pri ma reru m e ra c m es a e e m en a,

libe t diei p d i t in ipsi u s diei exordio individua ; alia vero in ti ib semina

re ux ,
ra en us

se u prim insta t i C er go non s t a t im I ibus t an t um t ani malia plantas et h

e n . ur , u , o

pos t i t primum t i it et pr se m ines qu omnia p t d in t i

n s an s co n n uav e a
e os m o um n a ur s

cutus est p s um ? N q id in primo propriis sunt distinct i ll opere quo post

e us u um u e o

momento l t est et p it ? assa u s i ill

re ausavdier u m Deus naturam se n ar u m o rum

I n t i es t sacra ipt Gene prius di t

co n rar u m sc r d i i t t D q u o ope
ura con am a m n s ra . e

se s cuj us i pt
e , j es t a u ctoritas
sc r re ait S alvator Pa t er meus usque mo
urae m a o r , J oa n n .

quam omnis i t ll t h u mani p pi n e e c us d p t et g oper r Vult i gitur Au

e rs ca o e e ra ur, e o e .
17.

citas sed in i lla ipt p ti i scr

g t i inurad i t i t ia errerum ss m e esse us n us s nc on e n on

d esc r i b it art ifex summus per intervalla tt d d

ur di t emporis sed na t u a en en um or n em ,

Ge n . sex dier u m creasse mundum ib il D atque d t i N t ur sicu t s n ssen s em . rae o c r n ae . a a , e n

P t e e rea
ra conveniens esse vide t ur a p di t t i q qu t lit , raece c an um s c ue e n a ura
a er

distanti in dis t ans et ab i mperfecto ad p i sunt prius facta t r o ra , c o m m e m o ran ur,

p f t
e r ec um procedere erg d fui t t terra prius quam ani m lia et aqua
e cen c c en s u a

re s prim imperfec t as p d i d i dé dis prius quam pisces i q de aliis O rdine

,
‘

e re uc , e n , s c ue .

ti gui a t que
n i I n hoc quoque l quoque d t i ut pa tet in d tib
o rn ar c a oe r n m o c en us

…
.
,

i i l
r ss m e e u c esc i t D eum d d , ac g eometria a o ran
q i enim
um partes fi
su
g ur e ua m v s a

p lib
er ierr m u m de necessi t ate natur e sine ordine temporis fi guram constituant
,
n en a , ,

sed liberal i ac libera ti omnia t a en geometria do et t it t i

e m an a en e, fie m c cen s u on em

p ro d iux s s e . ri p t h d li pos t li Et hoc re ra en o n e am n e am .

fui t exemplum Pl t i t di it prim a en s , u c ur e

Ad hoc Th in S crip t Per t inentia C oel e t mundi lt e t M y

o m as e d p pu i . a o ses ru e m e
 IN L I B R UM IST ; QU ST I II S E NT E NT I A II UM . D . X II E .

lum de mundi t i i f c re a di i i t A tiam deinde di t i t per formas

en e n e rm a n s , v s P ,
s nc a . ro

per partes q i l sunt I t Porro dueto q q epere j lib t diei in pri

ua s m u ac a . uo ue c u us e

Gre gorius ( Beda ) et al ii p t di instanti di t lit De u s p sequens

o n un or n em m o , s u e us

non quasi I t sed t i iqù

,

t emporis in rerum di t i ti t s nc e n e s e rv a um . a ssa us , u un c u e re

Et po itio ista communier t et li lt

s di t i t i i dies un u s specialis
es , e ra ru m . s nc on ae

quoad p fi i jus su er c em ti o esse proprius p d t

, c e n so n an er re s en e re .

videtur Prima vero est t i b ili t

. Q i autem vult aliam
ra on a o r, a
q i p i i u se u e n on e m ,

que a derisione i tid li S i pt n e di t quod

um p i t i Au gustini non dero
cr uram sa ce ex os o

cram ma gis d t d q d secundum

e en en s g t S i pt uo i t t i nec Iidei et a cr uraru m v er a ,

A g ti
u us uper G i libro p rimo q d ma gis d it Deum simul producere
n um s e n es m ,
uo ecu

valde est ob ervandum t scilicet S i pt

s ,p u pl t quam successive H
cr u e us c o m e um . a c

ra a f id lib sic p t quod ab Th

e ns e x o n an ur, in S cript q et infra clarins o m as e ua

i fid lib
n e i id
us n o n t I de is ta pi i t
rr ean ur. t e e n n 0 es c e n .

n ei amp l i mihi placet

us U t q tamen P .in prima par
ra t
uee S umm q t i e rro a , ua s e

potest teneri . ne sexagesima s x ta u bi q it utrum e , ua r ,

a rt . I.

Si q c secundum G g i omnia di in t rmitas materi p

ue re o r um ,
i t t emp re e a ra cesse r e

t
c un ur s m u i l creata per substan t iam ma j f ti t p t t pi e us e rm a on em , c o n a ur ra a c as e

t eri a , non per p i form s ec e mC i q u odammodo concordare D iver

a . on n e n es

fo rm it secundu m istam pi i
er in i q i e circa h sunt opiniones
n on e m ,
sa , n u en s , oc

rerum ti
c re a sol u m d b it mani S anc toru Au gustinus enim t enet quod
en e n o n e u m .

f t i D i potentia sed e t sapientia j

e s ar e ,
Basilius vero Ambrosius et C hryso e us , n on .
,

q ua re q i b t
u reu t q sun
a t priora ordine
ua t t quod sic E t q i s o m us se n se run . uam v s

natur prius i ti t
a , t ns S imiliter opiniones h id t
ue re n ur . t i par u m a v ean ur c o n ra r a ,

re s p d
on t quod
c ur h ordini sapienti oc tamen ab i i d i tt t q u oniama A n v ce m e run u

magis i b t q d in reru m p d
c o n ve n e a , C g ti
uo s mi t i t i t t materi pro ro u us n us o n e rm a em a…

e ti ne ab i p f ti ad p f t i
e m er e c en e ti omnis f e r ec ; i q en e m in termitas c are n a e rm a s c ue

p au al t i p m d t
ro c e q u emadmodum
e re ur, in ma t eri non p t i t tempere j forma a o u e us

o p t
e ra i naturali
en e i d S imilvi mo t i
e m us p . d q esse ac en em ra c e e re , uu m om n e

d dio d
c en q d D i perfecta sun t p
um , uo e t l sit a forma N potest dic i quod
e e ua e . ec

ra , non statim in exordio sed oppor t uno ateria habuit pri mo li q ,

formam m a uam

tempore N sicu t creatura . am habet et postea p n on t ei co m m u n e m , su e rv e n e run

esse ex se i t a nec p f ti , hinc ad form speciales divers quibus di ti t

e r ec on em a a s nc a

t
e s eu e ud d t um q l i t D e u s ut
u rum sit qu ia h esset incidere i n
ue , vo u oc e rre re m

creatura prius esset deinde tieret t iq

n on , phi 1 ph di ti ma an ue ru m 050 0 rum , ce n um

i mperfecta p t d q perfec ta , es m e um teriam primam esse corpus in actu t

ue .
, u

Unde et di or i didi t D eus rebus per

n em n ig aerem aquam vel liq d edi n em , , , a u0 m

intervalla dierum quan tu m ad ordinis um ; i q g , i e t fieri non esse t nisi s c ue e n e ra r

com pl t
e m en Il c dum .
p iti a lt i u t probat P
em um hi 1ex os ph libro de
e a e rar , 050 us

a Iab u l is p t satis di t it sicut G t i

o e aru m quia p d f
sse n , sub e n e ra on e , ra c e en s e rm a

patchit tamen quantum ad id q d in t ti li daret esse simpliciter seu esse uo s an a s

di t i p t
c s verum est illis
o e arum b t ti l , O p t t er g q d m teria
c on c or su s an a e. er e e uo a

dat Postremo q
. i t i li ma
, fuerit primo crea ta sub te is di ti t i
ua m v s m a e r a a nn s nc s,

gi distant ab i
s t i li b quam ma nec i f it j uam f ti
m m a er a us n e rm as e us s o rm a on em

t i li
er a ab i i
a saltem quantum ad p
n v ce m , i t t emp re ra c es se r e .

aliqu tamen quia materia p di t na

e, Ali i vero S ancti ipi t i t it t
ra ce ac c un
'

n e rm a em

tura compositum id i ut ord temporis materi non pr u t l dit

, c rc o e I a , e e xc u om nem er

ordini natur p d t pri us fac a

a c o rre s on d f
ea , it t atque decoremt m am ,
se o rm e s a em

sun t t i li quoad ma t eri

m a er a a b t nunc pp t in crea t ura corporea a su s an a a re n e m :
 UT II UM O M NI A C O R I O II A L IA
‘
SINT SIMUI . C II IÌ A I A
‘
' '

s ic q ue e pi n t m t ur quod i f i t ma t ri A l t n e rm
q as ecundum e fui t in
a e e m e n um ua s c es ,

p ra c e ss i t t emp re f t i e ipsius E
o rm at formi modo p tat N S anc t i hi in i
o n em . s un e. ec c

secundum h quan t um ad aliq id Au gu dunt tiq

oc
phi l
u
p h errore … an ue ru m o so o ru m

cum eis concorda t t quoad aliquid qu i p t in materia confusione …

,

ti
s n us , e o s ue ru n

di d t
s co r a t in fra pa tchi t E t quan t um
u q l di t di t i t i ex ua om n em e xc u s nc en em ra
, .
p
I i t tera Genesis ipi po t es t t riplex f
,

ac c ter h q d Anax goras p i t solum in

, er oc uo a esu

m si tas d t prop ter q d crea t ura

e ee ra , t ll t
uo di t i t atque i i t S d ce r e ec um s n c um m m x um e

t quippe
.

p li di b t
e ra s i f
cc i D
a ur n o rm an te p di ti ti i S ipt p ni t di
s. ee ra e us s nc 0n s cr ura e

to t i p i diaphan q d di i t c lum ti ti
c or o r e uo c lt i pli
ur Prim quidem
a ,
s nc en e m m u cem . e

pulchritud lucis unde di i t quod tene li e t t err

,

Gen . 1, 2. e c ur in q t dit distinctio c ee a ue e s e n ur

b ra e ran t s u per f i b y i T err q ac e m etiam secundum t i u t infra dice

a ss . a ue m a er am ,

que d t duplex pulchri t ud U quam t u r Unde ait I n principio

ee ra e . na i t D eus . c rea v Gen . t.

habe t ex h q d es t q i di p oc uo coelum et t
a u s S ecund
scee di t i t i er e rram . e, s nc e n em

b
I i de m . t a p pt re di i t
e rea T erra era t i c ur,i l t quan t um ad f n an s suas e e m e n o rum o rm as

seu i i ib i li ; quoniam corporal i

nv s s p b t t i l per h quod c on s i t t er e su s an a es , oc n om na

c ut i pp a are re n o n
p t t Alia quam h
e e ra ram . t aq u am Aerem ver e t i g non
a e . e n em

bet ex h quod es t h b i ac plan t is

oc er i t q u oniam
s di b quibus l que
er n em na , ru us e

n ata ; id di it q d era t vac u a vel ba tu r

ee c ur uo fuit tam if t , ig et , n on m an e s um n em

b
I i de m i n com
p i t sec
os u ndum
a, aliam t l t i aerem esse p i t t ran s a et aquamo c e r e ra, s c u e rram

id es t non d t S i q qu m q
,

j uxta LX X i Pla t o aerem i t ll i t ig if i

.

n em , ec o ra a . c ue e uam v s n e e xe r s n

p ra m i i t duas
s ss e t t videlice t cari
n a uras c rea as , per hoc q d d i i t S pi i t D i i uo c ur, r us om n

c lum e t t li ex
,

a i f e rramit t ,
n e rm quia e t iam aer spiritus di it ; ig
a em c ee c ur n em ve

p i
ress t per h quod dixi
oc t T enebr t ro i t ll it ig if i i per c lum quod
, a e ran n e exe r s n c ar a ,

super f i b y i prout aer sub c lo dixi t i gne esse ( quantum ad s t el las) na

ac e m a ss , a a

i l dit
nc u ; i f ur it t n e rm
q t err di C tur t it t libr de C ivi ta t e A gu st i
a em ue a , i
c er a ,
u re c a e u

d T erra era t i
e, i e t vac u a n an s n u s S d R abbi M y in aliis c u m Pla
. . e e ses

[ bid. l . P t ra d u m di it I n pri cipio cre t o e

e rea , c ur, d n dici t ig ig ifi i n c o n co r an s , n em s n car

avit D eus c lum et t a t rra ali t er ab per t b quia i n propria ph

e rram , e en e ras , s a ra n o n

A g ti u us e t ab aliis S anctis ipit

ne lucet C i ti t amen vide t ur quod
ac c ur . . e n ven e n us

A u gu s t inus enim nomine t err et aqu dic t m es t prius q u oniam S piri tu s Domini a a u ,

dicit ig if i i t i primam quam i n S ipt i non nisi p S piri t u S ancto

s n c ar m a e r am , cr ur s re

M y e r u di popu lo si gnificare q i it
se s it p ni qui q i di it super
ne u v , c o n s ue v e a u s c ur

n isi i ib
n om rerum eis t
n us Pro fe ri non p lit sed sic ut volun t as
n o arum . r , c o r e ra e r,

p t er quod sub multiplici similitudine ex t i f i i p f t ma t eri quam vul t ar c s su e r e r ur a

p i
r m i t eam ,
eam
n on tantum ter
v e c an s formare D distinctio tertia si gnifi . e m um

ram aut q a videatur mat eria pri a ca t ur secundum it q terra erat sub
uam , ne m s um ue

se und u m it t esse t erra vel aqua D aqua et aer q i est t b

c ve r a em bj.
, , u en e rarum su e

Habe t t amen i ili t di s m cum t erra in t um super aq u as per hoc q d di it

u n em , e , , uo c ur,

q u antum b i d t
su f rmis s e t ceu m aqua e T enebr
, t super f i b y i H , a e ran ac e m a ss .
—

; ac

in quan t um p t a es t formari f rmis di Thomas in S umma

a e .

versis S ecundum h er g di it t erra C oncorda t Petrus ; et addi t q lit se

. oc e c ur ua er

i i et vacua
n an s i i ib ili e t i
, se u nv scundum A g t i s i t llig d sit dis
n cem u us n um n e en a

posita quia a t eria per formam g i t i t i sex dierum quod infra p d t

m co n e sc nc e an e ur.

pro majori parte

,

tur Hin in se considera t a di it invisi

. o Ri h d , q q
c ur c ar us uo ue con

bilis seu i i e t j p t ti lit per c rda s A li q i i q it di

n an s , e us e en a as t m teriam e n u , n u , xe run e

formam pl t prop t er q d Pla t o ma fuisse

re e ur uot sub formis pl t i et c re a am com e s,

teriam dixit locum . quod omnia corpora sub l py a ca o em reo

Alii vero S ancti per t sua ti simul f t confusa Q

_

i t lli g t e rram n e un c rea on e ue ruu . ua

 IN LIBR UM II S E NT E NT I A R UM . D IST . X II ; QU ST I E .

opinio i ti b ili p
rra b t on a quia A ducis com p d re D h
a ur i q i t diver , re s on en s e oc , n u ,

dum liq corpora inter se f d a ua if i t i sunt S ancti A gu stinus c o n un t

un i s ca . u e en m

t ti sub formis
ur, m an e n pl t i
a dixit q d omnia simul fac t s u nt in f
com e s, m u uo a or

t di id t se in par tes multas S d

ue v un ma tque materia secundum genera et . e n on a

est p t d quod corpora l t i species sicut nunc sunt I dem vide t u r

u an um e e m e n ar a . a

q i t h b
un uam t se ad corpora
a a sentire
u e ru n D G g i q Ny
ca am as c en u s re o r us ue s se

l ti q d f es i t partes ill
a, uo distare nus dicentes q d de i g li p i b
ece r n o ru m , uo s n u s s ec e us

b i i per snarum p ti i t p
a n v ce m i li d ar perfecta sec u ndum spe
um n er o an m a um ue

iti A li s phant sia est quod tota i et

o n em . e ru m a primo ,
i t D eus ex c em s e xu m c reav ,

materia infra c lum empyreum fuit cre quibus alia p p g t Allis ver S
a re a are n ur. e an

t sub una f a a et quod de ill corpore ti sic ut Hi y G g i e t eorum

o rm a , e c s, e ro n m e, re or o ,

facta sint per intervalla sex dieru m q ib potins vis u m es t quod Deus
un o se uac us , ,

IGe n
q . in G
. enesi fac t
ua a t Q phan B primo n arran ur. i t f ua t i elemen c reav co n usam m a e r am

t sia i t i b ili es t q u ia secundum

a rra on a s torum et l t t atque ex illa per
ea m e e m e n a e rum ,

e t ornatum sec ndum spe

,

corpora l t i atque l ti f cta di ti t i e em e n a r a ca es a a s nc en e m u

t ex corpore i ll A li i p b b ili cies et genera res f

esse n un e e . re i t sicu t dh
a us e rm av a uc

di t quod D eus in primo instanti tem

c un ,
sunt E t t q t h li est quam . u rum ue c a e c um ,

p ris fecit corpora l ti et clemen t vis secunda ist positio m agis

e c ee es a a, t a c e n se n e

hypos t ses quoq u e p i a i li Ii t t

s Nihil minus
ec e rum p it i e t sententia
an m a um ,
e ra . e ex os e

b
I id q in G enesi fac
ua t l g t q u in t e t Au a gustini e p b
un ur b i li mihi videture N re a 0r . on

sex to die s u b s u is formis pl ti Quam enim pp t ra t io ig b i li q D us

.

co m e s. a are a ss na s, uum e

p i i vide e tu r sen
n on em t ire A u gus t in u s q l i b t t it b et in
su ua m e c rea uram c reav e r ve r o

per G i libro primo en e s m instan t i seu primo momento

. di i s ua c

E g a ut em q u od q
,

ti o ias quid in t t residu di i ÌIIÌ f i t

m e, uam v s m a o o e c ÙS e c ss e

teria li py i creata fuit s u b f rma ide di i q u od

c ee em re et c dem instanti
e e c m us un o e

comple ta materia tamen corporum ali cuneta didit et

, pl it Verum e t c on com ev . u

r u m non fui t creata sub f rma comple loq u i t ur A u gus t in u s q d i l fac t um

,

e , uo s m u

ta ; d partes i llins m lis con t ent s u b est sim u l pli i q i it id M y

se e a , eX ca r n e u v ee e ses

l py , creat f
c ae o e m t re ob formis p i t volumina sex dierum per q
a ue run su no e su , ua

i p l t i ill n co m corpor u m qu e pos tea t t

e s o rum t t a dis t inctio et are ur n a urarum c rea a rum

de par t ibus il lis s u nt fac ta per in tervalla orna tu s .

dierum Q opinio magis placere vi

se x . ua P t si q t S i omnia Deus ra e rea ua ra ur,

de t ur M gi t in littera e t H g i prima a s ro i t in nunc an hoc fui t nunc t

, u en i c reav , a e rn

par te de S ti q ai t I n f
a c ra m e n tatis vel i a u t temporis ; responden
s, ue o rm a , av ,

f i i prim c o n us o n st i li t omnia d u m q d i llud

e m a er a er f u it nunc t it ti cer , uo n on a e rn a s,

p ra simul e t semel crea ta sun t et i n f

e quoniam q idq id est in nunc t it ti , or u u a e rn a s,

ma di p iti i p t d per intervalla es t t

s os on s os m o um si es t in n u nc t it ti ut a e rn u m , a e rn a s

sex dierum ordinata Gregori u s q q su in mens u ra d q t sibi et . uo ue sicut in a a ua a n on

per i llud J b Ecce Behemo t h quem feci mens u ra excedente se Eadem ratione vi
,

J o b X L , I\O . e , .

tecum t t t q d sim u l tit it per detu r di d q d

, e s a ur uo e xs est i; cen um , uo n on n un c a v

substantiam a t eri simul pp it sed est n u nc quod es t principium tempo

m a , n on a a ru

per p i f rm I dem seq u i t ur Beda ris quo continue f l i t temp u s et c ujus

s ec e m e a .
, a u

e t doctores t ma gis
,

it c o m m un t fluxus f fi it temp u s Ab i llo q

e r, e c e n so n a e c . n am ue c e

I itter [l Ri h d a . D cuj us pi
a c c sun t na t ura an gelica c lum empy
ar us . e e a va , a

nione quid sen t iendum si t infra l i t reum materia p li prima et tem

,

c a resc .
, c o r e ra um

Alber t us ad dubi u m i t d p Albertus in S umma I dem in

,

Spr q P t
um m I II ra e re a H s u ,
us . ac .

utrum l ibro de IV C q i ultima parte ubi

. .

2! t
a . .
i b t p l
c o n ve n e t a c o r e ra e m c rea ura m oa ua v s ,

prim i massa confusa e t inf rmi p i t de eis in generali

,

e n d t e re e e rm na .
 UTRUM NI SIN I SIM …
OM A CO RPO R A L IA
' ‘

. C RÉA I A
' '

C oncorda t Ud l l a r c us ll A cr a t a in qu ibu univ r i

in S umma s ua , i t i t lut
e s e s co n s s e

b re quarto M t i i q i a e r am primo grita i li t an g los l l men t

, n u en s, s, sc ee e , cm es , c e e,

esse t ante omnia p ll seenu p f t q

c re a a m c e r e ra a i li prima indivi e r e c o ru m ue a n m a um

dum suas species t i t t comple ta c v r u es dua ac hominem primu m Alia vero q , as , . ua

scrunt con cordlt omnes doctores q

er ex i ti prin ipii f ll l l , uo t s s c s su
'

c e n c r c a usa n u r,

niam h expresse I git in Genesi q

oc e ur t animalia imperfecta , t plan t a
uo u dicit c s,

Ge n . I . se r i b it ur I n principio i t D eus t
c reav sse creata in po t ntia ca un e e e causaru m se

lum et t Nempe q
e rra m . id q d M y uu m i li quo po t p o tm cau
na um ua s ro c e s se ru n cx

ses prim e i t t
n om na
p t e rram t i i, t i de poten t
e s ea v e c e ia in t P p t
s s q d
s s ac u m . re er uo

[ b id 2
. . aquam e t b y a constat q d h
s su m , in Genesi di i t D us f i omne vir
uo oc n o c ur e ec ss e Gc n . u, e .

mine i t lligit t
n on n e p p l d i t
e rram g lt re a gri
r e puta c aml i t t
, u l
um , c a usa e r, an ua m or

q ua est l t
e e m e n um; sed t p h l per t
m e a in terraor ce t llt S i q i t
re urll ig i a c ua e r. c ue n e

ip sa m i t lligi t informem
n e t i q tur illud
m a e r am z Q i i l t i uam t i t u v v n a e rn u m , c reav E c c li xw u,
.

vocat t e rram prop t er i f i t t q

,
omnia simul
n e rm a em ,
ue .
I.

n iam in ter omnia clementa terra minus Ecce t ac t sunt d opinio es tq a ua n , es ue

habet f lit ti A q quoque appella t t

e rm a a s. ua m ll c rum esse con t rariam e s e n sum nu am a

ea m d em propter p t tl ad formam f id l V e en am t i ll q penit

, e t . e rum a m en a ua c re a u

quoniam aqua bene pti b i ll es t Abys ras per in tervalla dierum di t i t c nti
rec e s . s n c as , e

su m etiam voca t eam prop t er i d t i t aliquid q n d es t ad

e e rm g i
ne d uo m a n am n ecen

na b i li t ta em poten t i quoniam n u n t iam f id l sanct secu dum q u od per

s ua a e a , n

quam tam f rti l er e t p f t per formam i p S ipt

e e r ec e solum contra r tio sa m cr ura n on a

p fi it
er c ur, quin dh it in poten t ia ad nem p lt sed etiam lt idi l
a uc s ex on ur, a r c u o s um

alias f o rm as . t iq phil ph reno

e rro re m an ue rum e se e rum -

V e rum t i n h r u m p if i t i
am e n e vare videtur quod fides d i ib lli ap u d
s ec ca en e , er s s

S ancti di ti
sse n t Hieronymus enim G
un . infidele f f i it Q d secundum A gu ,
re s
- e c ur. uo u

gorius B eda ac alii multi t t i Genesis

, , ti , ex u valde d est al iter pone
s n um c av e n um c . xm I4 .

simplici ter i
,

b t n c um t t remus coram
e n e s , c e n e m n un f f di l
em c ntra ca c e o en c u um , e

Il C o r . x, 5 . nem i t l qu e se igit c n t ra scien le gem di i ; e t contra Evan gelium da

s c en am a er e v n am , fil a ti /
t . v u,

t iam D l t di t e ra nobis spiri t p ph t li remus sanc t um lb provocando eos

am u re e a c an us ,
G.

per M y Di t erg m teriam prim ad b l t d ; nec para t i

e se n . c un e e e omnio a ran um e ss e m us Pe t r .

esse t c re a am p i t sine
n on i
en f rmaus
p t i nos
om n dd rationem
e de ea
o s ce n
q re e re ua
IS.

su b t t i li ; sed m t eriam i ll
s an a i t lli
e in nobis t fide et spe I ncidit enim S cri
am n e es .

gun t cuneta simplicia l

,

t t it t
e e m en a
p secundum c on s l ll p u i t i in
ura , am ex os on em ,

entia hnn mundum o ib il tp t se n s vul ga t um apud imperitos phi l

em , u e e e rro re m o so

q u a t uor clemen ta nobis nota e t q u in t um phos E pi , qui ex uno confus mix t o c u ree s , e

corpus q d a Philosoph
, uo p t res in esse di
e n un c u t pr cedere S i quippe
a ur xe run e . c

q u in tu m l t e t quin t a essen t ia D di
e e m e n um t Anaxa goras Empedocles D em xe run , , e

n en ide q d i t in
e uo p it i
v en a it com e t L eucipp u s in tan t um q d O i
os en e m cr us ,
uo v

g e n e ra b i li sed
um quoniam, est de in t e g ri dins q q h me t r i i t uo ue un c e rro re m e cec n ,

ta te m u ndi ib i ll V t autemse n s s. di
e c an ur em cen s

nia h ma t eria per i ilit di

a c in s m
r
u
rr
n em ,

quan t um dh a t i poten t ia ad s u as
uc e ran n
r r
A n te m a e et te a s , et q uo d t e glt o m n ia ca lum ,

fi guras et q li t t l t t q naturales Q
ua a es v r u es ue
r
b
.
U n us e at

di x e re
t o to n at u a

c hao s ,
v ult u s i n e r

u di s i n di ge s ta q ue
e,

m o le s .

Hi ergo di ti g t t riplex op u s videlice t

ue m
s n uun ,

c rea ti i
en s , di t i t i i satque or at us
nc en s, Et hic n in philosophia satis est . e rro r re

Verum his omnibus lit sua b ti li t t p b t quia nec omnia so a su a e i ib i li

re a us , com m sc a

o b i t Au gustinus di
v a omnia seen sunt c en s p ni potest causa naturalis
’

u ,
n ec e c ur

dum dis t inc t s suas species simul esse ovens t i lla mixta ex confusione ad
,

e m m eve
 10 IN L I B R UM II
IST XII ; QU ST I S E NT E NT IA R UM . D . E .

d te e rm i t ess n u nc et non prius A se t ur catholica

n a um e es t i t i b ili nec , , n on rra on a s

q u um tamen omne illud q d i natura ti l contraria uo n ra on .

n on semper cedem mod t h b t cau N e es verum est quod p iti ill re

,
a ea ec e x es o a

sam di
s ua it t i quod i natura novat idi l
v e rs a s, eo t iq
n philosoph r c u o s um an ue rum e

nihil t i di t es nor et h est ratio rum

n a um ; nec incidit in
a c d ut e rro re m e um em ,

A i t t li octavo P
rs o e s by i Quod ve supra j p t lt partim Et nunc addo
s c o ru m . am a u .

ro p dl t sensus sit con tra rationem quod phil phi i lll imperiti Epicu rei di
ra c us , o so

pate t ex omnibus q supra de mundi l ua t t i esse t t rer u m sub n xe run m a e r am e am

ce p t ì d
on e l i c ntra
x m us ra t iones P hei l t t i q d p i t i illa f t t asse
e se s an am uo e x es o re u a ,

phi d t t mund i t it t I ll rendo res pri mo p d t s u b substantia

a s rue n e s a e rn a em . a ro uc as

t
e en m i rationes t i b ilit raq t
on aIl b formis p i f i i q
er ne i nondum
ue un us s ee c s, ua m v s

solvi ponendo , l mundi produ quantum ad ld t li sua di t i ti N

s uc cess va m ac c en a a s nc s. ec

c tl on e m S q . t e etiam corpora c le verum es t quod causa seu ra tio q t

uere ur , a ne uea

stia n onesse t lit i n a u ra pt lb lll er ig i c u r D eus

n c o rru ip t i t res
a. as s n ar om n o en s m ov

I nsuper multa p t in i lla Opinione ex i ll confus esse ad esse d t i t

o n un ur e e e e rm n a um

q ua t i ral ll habent
on s n t p t cur con tu i c ,
et
u e e,ante imo h j ratio est r n on u us

fusio illa p i t ab operante per sa

re ce s s e r jam tacta videlicet ut llib t di i suum , , cu e c p SA
'
.

t similiter
.

pi t l
en cuj us est ordinare potins a t que p
am , p d l lq e us c o rres on e re , un e u ne

distin guere ; et cur Deus pri u s i t na p generi suus dles C t

c reav q o e rum . e e re ru m ue

turas rerum et dedi t i suas natura que ti

,
…n on e s et bj t Ud l i i m e v e rum e ec o rum a rc se

les i t t ; cur etiam Deus q i lux est I tì et rationes n u nc tradit sunt a u t

v r u es u u o n es a ,

infra p t Nec ista rerum successi

, ,

n on st ti in principio I
a m it ; e t uc e m c reav o n e n ur .

quare D eus successive p d it univer va p d t i fuit inordinata q re uxe r natu ro uc o , uu m

sum quod eadem facilitate p t it to t um l sit ex i p f t i ad p f ti

, o u ra e m er e c en e er ec e ra

simu l producere I taque ex hi . t i l C gradatim ascendere S i ver s m e C reator altis

v s . e

Opinioni Au gustini consenti H Ud ] i e.liq l t creata

ac i a in tali s m us re u sse om n n o

riens . confu sione i di t f i t N ec ex is , n or n a um u s se .

C uj us die t a id t po t ins d t ta p i ti sequitur rationes A i t t li

v e n ur au en .e r ex es on e r s o e s

quam pi t prolata Nempe si expo solvi non p

sa e n er . q u ia et ista opin io dicit o ss o

sitio i ll S anc torum t i t aliquid ad

a con t ne i llud confusum ab t e t l c rea u m , a e rn a n

m a g n am fide l i d t i pertinens
n ec e n se variabil
am i D i voluntate i pli i ,
t i e s m c e m an a o

q i
u t urq d absolu
uo t e sit falsa quoniam ne f l l Unde j uxta A i t t li debi ux sse . r s o e s

fides christiana ll p r vera debilissima g

,

i d n ti d
re rs us ll i n ec e n a te a, m o e a r um e n a , n o n

cet t dlt aut ti t qu m it super sequi t ur m tum f isse ante primu m

, ra con ne ,
e s e u m e

naturalis radius S apienti increat Q d tum nec tempus ante exordium tempo a a . uo ,

si falsa i t it q q catholica es t ris S i autem sancti Patres di l t illud

co n s s , ne ua uam . . x sse n

A plim ut lt A l
us , a in S ipt i chaos f
n se m us , b terno fuisse aut ter
cr ur s co n us um , a a a

ac fide minimu m i i se u l llt

n co n v e n e n s fluitasse i id t phi1 ph n na er , nc e re n 05 0 0 rum

d ec en s , est impossibile absolute Et hoc et argumenta Phil phi c n t ra

. e rre res , e se e .

ipsum in i pt i super S en tentias et ll

sc r s aliqu id pp tl seu efficaci sor a eos a are n a a

b l frequenter alle gat Alber t us S i er go

,
ti t H b it
. t t lgi sufficiat re n ur. ac re v er e s se ,

sensus i lle S anctoru m i l ti l qu dif f i prosequi

n c e n ve n e n amesset d ifficile
n ae us us n on .

d e ce n tl i
am v e l dlt i p nc u ib i ll es t et, m I taque i hac t ardua fide l sacr
o ss s n am a

f l
a s us , n e q q catholicus I nsuper se
ua ua m teria q d est sine t emeraria as
.
,
m a , ue n um

cundum A g ti u us et all s S t n um ti t e ti d i
an c o s ,
p t l uni se r e n e , e c o n se n en um e na ve

q ua m v s i ea q f id l sunt sint supra

ua e p i t l i sine alterius d
, g t i S b e x os on e ro a on e . u

ratione m tamen sunt c ntra ratio j i i d q q est ratio t it ti di i

, n on e c en a uo ue a uc o r a v

nem S i ergo p iti illa S anc torum cen

. ex es o nec i t S apienti sens u s i na ,
n c re a ae ae rreve
 e urn um …
n um ce n re n m m . s m r sm Il . c n m rx

r u t er t di ti d Q i nim g lt A da n S ancti i b q tl m gi nti

o es scu cn us . u s e co ro v
r n n ac ua s on e a s sc e

sensum Domini ? Q omnia beatu t dl sun t th l gl ua l

s e t h t ration m eo o cam v am , ra cn cs e

ser ti l s s m us Au gu tinus in sua t s ad q fid l unt Q uidam vero int r

un e n o va ea ua e s .
, e

e t speciali p itl ex os i t E t quam

onc qu s p lp
se rva v . t Au gu tinus ma gis e ra c uus e s s ,
se

vis p itl sua b ti ll ti b lll q

ex os o su enti unt l phi l phl ponendo
o r ra ona 0 r ue s v am o so cam ,
ca

p t t
u e ur, a l l t amen a p i t i tex t se u q
es i d
o e xs at t i l plus
c consona ua Q v e n ur ra on . uu m

l
r e r, u tp t divin e e S i pt a f cr l que videatur t i b lll a summa pot n
ura c o n e rm e r. ra on a us e

N ec in t i T es tamento liq l d t tl omnia simu l produci

vc e r a u s ee o q a t mp , m e ra ue e e

rmn M i legis l i t i ta ut A gu ris i t j tl nullius vid atur ti lit tl

e sa c a n ve n ur u n e r ae e n s e u a s

s ti n us l sed
e x e s u ss e , po t ins scen t i sun t aut necessitatis d i t omnia sim u l di xe run
p ,

lit teram I n ten t io tamen A u gu stini tlti t ti t p d t Qu e p iti fui t mul

. e xs s nc e ro uc a . a e x es o

p i a, unde e t meri t o t e xc usa ur t um t i . b lli e t subtilis ra on a s .

B enique quod paulo an t e ex A lb t B V t quia ad hanc p iti

er o e rum am e n , es on em

p '
SA i d t
n uc m n est q d D uo et G videtur i t ll t S ipt di t hl e t
a m a s c e n us re n e e c us cr ura s ra ,

es t in t el
. ,

t
.

g orius N y Au us
ss e n u s
g in d t d l i
e c o n c e r an g qi , lt l s ec ur us m a s ue m er e r um ,

cendo omnia sim u l dis t inc te p d t l t nos t ru m

re uc a, n e n i S i pt e c um suppo om n n o cr ura

videtur t p t l q ce r um libr se nere quam ip aliqu modo di t h

ra s e r m uu m e , sam e s ra c

tam qu i
,

cundo capitulo pri mo D

, ,
ff i re ; hinc lii doctores
am asc e n us a r it a c o m m un e r,

met I n principio sicut lt S ipt ab p ,

a cr t quam qui cen t i sun t Au gu
ura , ra c e sse run s

a q i
u s terra l b t e t inornata
v e a a ur era t dl ti sic i t ll , t t s n um
p ,t n e e xe run c ex o s ue run

i q
v na j ue i proprium
uss o n e p i t orna S i p t s usc e sicut textus sonare cr vide t ur
uram , .

tu m , i
om n m e dl h b i et plantis pulchra
s er s H p iti q i minus ra t io
an c os on e m , ua m v s

e ff t ec a I n quibus ( ni fall r) verbis insi

. b ill
e pp t non est i ti
na b i l sus s a area , rra on a e

nuat D t
am asc e n u s , prim in sua t i
e rra m N q e i ratio n e re .
p i p l t am ua m v s n on e rc a

c rea ti fuisse quis p t et i

on e e e je r am g it t s cundum q d
n e rn a e us con ru a em e uo s ua

tam deinde D p ipi t fecundam

, ee ra c id
en e ti i i i t it .
p i pi t tamen
con s e ra en nn ur, e rc

P tra e rea B t prim hic scisci eam prou t sub lumine f id l pt l t

o n av e n u ra e e ca v a ur.

t atur utrum materia p li crea t a Est eni m h j successiv f t i i e t

,
c o r e ra um u us a e rm a on s

s i t in omnimoda possibilitate id est abs di t i t i i ratio quadruplex

,
s tp t li t
nc en s , u e e

que omni forma Et p d t D materia t ll moralis allegorica e t ana go gica

. re s en e e e ra s, , , .

con t l gi t l q l d pli i t
n o u prim
u c er L i tt li in h quod Deus non tan
e , s e c un e ra s, oc

dum quod i t lt in natura ; secundo tum facere intendit quantum potest sed
e xs s , ,

prou t id
co n s t ab anima Primo
e ra ur e t tantum communicare cre t ur quan
. m e a a

d materia nunquam est pr e t er locum e t

o tum potest i p Unde q
a p i t re c e re . uu m e ss

tempus nec potest i f i i t per b t i t di

,
n o rm s e xs s e re ab sque i t l dare vult
ea u n em m er s ,

p i ti
r va on emomnis f rm q e omne tamen q d eam
a , uum Sl q uo m e re a m ur. c u um

esse it a forma S ecundo m do potest D p it sta t im t i perficere l it

s . e e ss m a e r am , m a u

co n s id l i f
e rar i i
n o rm per p i ti t
s, s ve eam sub q d inf rmi tate im
r va o am e n ua a m e

nem form di t i t sive per p i ti p f t l q facere ut ex sua imper

a s nc a ,
r va o er ec en e ue ,

n em etiam omnis f rm quia materia f ti quasi ma t eria ad D eum l

e a ec en e t c am are

secundum ti esse n l est i f am i per

su t ip n o rm
p f i st Et h uidem lsa mi t er ce re . oc vo u

p e ss ib ili t t a emi d ; d
om n m e q sic per
am i um dierum diff
ue ut in ipsa
s e n ar u m e rre ,

co n s id te ra ur, ipsa f t capacitas o rm a rum p f tl numeri simul t d t per se u e r ec en e o s eu e re ur

possibilitas est l pro f rma H B na l ec t io universi S enarius quippe est nu

e e . ac e .

ventura . merus perfectus quonia constat ex , m em

Q i q
u i t secundo utrum materia i lla
ua r , ib suis partibus liq t i ita quod nec n us a uo s,

p ro d tuc a sit in t l i t t perfecta h

ac ua deficit nec
a e i t Par t es vero aliquot
, oc e xc res c . a

es t b formis di ti ti R p d t Q i di t q
su s nc s. es on e p t u li q t i dd t
c un ur, ua s um a a ue e s , re un
12 uv u s a … il S ENT E NTIA R UM . m sr. xn ; eua sr . I

t o t um . R atio moralis t in h h A di q form r m q erau l in parti

,
u oc om e n em ue e u ua

e ru di t a ur,
q d sicut ma t eria corporea p
uo bus j ita q d partes i ll er dis e us , uo a n on

se ip sa m t t i f
c xs a i t n o rm
q f rma s, t i g b t
un c ue ab i i secundum l
e n ue an u r n v ce m oca

tur dum divina b nitas j i f it t i de terminata nec i t p p ti lit in

e e us n o rm a , a re e r en a er

t i b lt formam ; sic anima formari

r u l j g b t ut ex eis n on lt
v cem t un e an ur re s u are

pote t p b it t nisi Deus per g

s er en a em ,
liq d mixtum pl t I de erat ibi
ra a ue co m e um . e

t iam suam i f d tn un d a C l etiam

e am i ti q
em . d u
p p ti i dm x e ua am , n en ro e r e n s , se ce n

numerus senarius tt t t q d tempus f i i ; et sicu t non erat ibi i t i pro

a e s a ur uo us 0 n s m x e

es t merendi per i t empus vit

u n ve rs m n p t i l l ita nec erat ibi g l i actio a er on a s, re u ar s ,

p ra s e n t i quatenus
s, p t d detur
os m oh i umj d pu gn t i ita ut
e m e c u us am a c o n us e , ca

mini q i quia u es, p it

n on ad per lida p g
e rv e n ur t cum f lgi di e t h id u n a re n r s, um a

f ti
ec e n em meriti u sque ad cu m sicels i q rec te posset materia
c e n sum m a s c ue

t i ne …gra t i
,

e finalis p t quam nulla ill h

a , os l Verum hic modus p a c ao s v o ca r . e

sequitur vesper ide dies septimus e e di ma gis poeticus quam phi l n on

phl
n en o so c us

ha b et ig t vespere in S ipt
as s n a um p t t cr quoniam ma gis sequitur ima
ura . re u a ur,

P o rre alle gorica ratio est quia t Au gu gi ti i f i t i ,

u quam ti q na en s c en em ra on em , uu m

sti us aperte t dit i prima illa mundi secundum istam p iti

m o s en , n
p t ele es on em o n an ur

e e us t lt t ì u en e
q per ua i est dis t in
s e n ar u m enta t i sic p d t naturali m m a e r am re uc a m

t
c a, t t o um spatium d mundi p ec urs us ter p d q d e ti i ra t ra c e e re uo n c ra en c e n so n a

s ntis secundum sex t t p ig t

e a a es nec S ipt ra s n a ur cr ura .

ut primus dies prim ta l i respondeat a a Id i est ll p iti t i b ili ,

e rce a a es e ra on a o r,

secundus secund i q d i p prout q d materia i ll p d t es t sub liq

a , s c ue e n ce s, uo a r0 uc a a ua

plane d pt t super G i A u gustinus f rma sed illa

a a a en es m erat f rma completa . e , n on e

An gogica ratio est t in i lla dierum nec dans m ateri esse pl t ide
,

a ,
u a co m e um e

di t i t i
s nc l t l llg t
on e n e g i t ia ur i per co sic
n f on s i t qui materia dh di n on o rm av , n a uc

f t l in an gelica natura b ea t ificata

ec o t t i f i ; nec pp t i t ,
u materi
c e re ur n o rm s a e um a

plane t dit Au gus t inus super G i adeo f i i b t quin dh ma teria ll

e s en e n es m n e a , a uc a am

ad litteram quasi per t t I de vocat formam pp t t ide ferma illa disposi o um . e a e e re e

ex esp i t i l
en e mll ad litteram
am quoniam tio erat ad f u lteriores Et quia ad o rm as

…
.
, ,

e x os
p i t l istam
on c quam alii , p t b t multas formasre materia
u a an illa i f i appc n o rm s

an a o g g l c amdicit ,
M y l g i l t
e se n l titum e e t i li
s a o re m t i h b b t ide
n quam nc na en e m a e a , e

t ndisse ad litt
e Nihil t amen asserendo
e ra m . vis i lla f h b b t in se diversas o rm a n o n a e a

dicit ibidem sed modo inqui sitori p

,
t tamen a teria in partibus suis
e re n a uras , m

cedere se t t t A tque t pa te t ex j
es a ur . diversis q d di i t t habuit i
u e us uam am v e rs a em m

in t entione potins l i t i t ll t
,
vo u p f t n e non ex ti b diversis
e c um ex e r e c am , ac us cem

S ipt
cr ura elicere ex q S ipt ue pl t i cr sed ma gis ex pp t itib
ura n on ii e s, a e us v ar s

posset a virls phi1 phi i i id l nec id commixta di it et confusa C ujus

050 e s rr er ,
ee c ur .

propter p fi i t ex t us posset llq l est exemplum in b y

su er c em a u s
q d act em r en e , uo u

philosophia i b t a f id l veritate ac habet unam formam et q d mass

m u us e ua m am a

s usce p t i t d
e n e re ar ari quemadmodum ipse carnis fi guram ; illa tamen dispositio t
, es

a liq uan d f e t t d t
ue ra agis l ad diversas
re ar a us m b f ig
, tl
n At m em ro ru m ura e n es.

quam quam i t ll t p i i p l cx t
,
n e e c um r nc i t d a em t p it simile q am en s u n on es en us , ue

ponere quem i b i habui t le gislator niam forma illa . era t tant ct alit n on a a u e

C o n se q tue n e r
q i t hi D octor
ua r ut rum tisc ut t f rma b y i nec in t nta
,
es e em r en s , a

m ateria illa p li creata it sub p pi q i t t ad d ti

c o r e ra um s f se
re n u a e e uc en e m e rm arum

aliqu form ru m di i t t R p d t q ti ut f rma b y i ad f rmati

e e v e rs a e. es on e : ue n um e em r en s e

Quidam di t quod materia i ll di t

xe run ,
b a Ferma e a
q O n em m em ro ru m . n am ue em

sit h propter t i t t
c ao s c o n rar e a e mlt i t b y i i t lt i i b i ll
m u atque per vi m
u r en s e xs s v s s,
15 II IN IST XII ; QU ST I I
L IBR UM S ENT E NT I A RUM . D . E .

manifest m est q d q e actus seu A pt uo in Genesi q videtur

uo ru m ao ura ,
ua ass e re re

tua li t t un t primi eoru m exitus de p c elum esse t in di q

a es s , o o c rea um m e o a ua re m

ten t i li t t sunt prim i Q u m er go c lum

a a e ipsi .
p e t aquas esse supra a v e ro n on o n un

e t t erra i prima sint

n ec essa r o t p t ex l u am i omnia l t esse b ill , u e e e , m e e em en a su a.

t rema inter p li cons tat q d prim i

c o r e ra B enique qu m c lum empyreum sit
a, uo , e a

sint eorum exitus seu p d ti Quar q i t i i re t rra quoque p ceteris

ec e n es . u e ss m u m , e ra

t l i est c lum et t
a ee n c e s o a n llo clemen t is quieta sit i quoad se t t
, a e rra m e , m e e am

p o s se a u t p t i i nisi a
e u s se c rear D Q d i i b
,
ili seq u itur quod ee .c lum uo om n no m m e s, a

sic probat r S l esset lux nisi solaris ex sua natura b ili l

e . n on sit in di , m e ss m um ,

n on e set lucere nisi ab i lla S i qu m non stantia q ll inter d i lla extrema id

s . c e a ua ue ,

sit esse primum per se et i d p d i est in di n de si ut lt S cri

en en s u m e o e e re m em , c a

si De s e ,
potest esse liq d esse li d pt
n on Fi t f i a t
uo i medio aqua a e ura a rm am e n u m n Gen G

massam seu m lem

. .

nisi ab ips S i i gitur imaginare C reat

e . c T t t i e re m . e am e en m e

rem in universo u t di tl i l q fuit inter c lum empyreum e t t er

ra an ss m am u ua a

ram sapien tes C h i t i

,

cem et ipsum esse universi ut l ti i

,
aac B ehr
s s m am , r s a n o ru m ao

ipsius di it t et i f lg t i in rum di
ra es a em c rc umt aquam u i i en by am xe run v o ca r s ve a ss um ,

omni b us et super omnia p a u t etiam liq d t ex an sa m S i pt

. a e an e e rram . cr ura

Verum p n un c t d est utrum d e rs c ru an i t eam um by , prop ter e m um n em na a ss u m [ b id

subit vel per partes c lum (q d est ci p f dit t et f i

.

e a uo i i t ro e n a em c o n us o n e m , n s n ua

tra c l u m empyreum ) et terra crea t a sint que totum f u isse aquam a terra u que ad
a , s

e t utrum li q ll sin t simul creata cum

a ua a c elum empyreum atque in di tant
a o , m e o a

i h
e s, es t eadem die vel h
oc pun aqu factum esse c lum quo d o ra se u p t a a , n un c e a

t
c e, e t q ac q t sint i lla I taq u e di f i
ua uo t D i gne ver e t aere g
. co rm a m e n u m . e e e

q uod si inter c lum illud et t a t i i b q eorum n ll m

e rram videtur n on n e ra en es ue , e e

e s se n t li q a intermedia corpora vacuum S crip t ur facere ti

ua q ,
i qui e m en on em , uam v s

esset E g c u m c elo ill et terra i l dam ex phll phl H b

. r o a e l
s m u e se s e ra e rum so m n a

t
c re a um es t liq d edium unum aut a uo t per S pi i t
m D omini aerem de v e run , r um

plura Et q uidam di t h esse qua t uor ig i quia in lin gua eorum p piritu
. c un oc s n ar , re s ,

clementa ; alii m teriam qua t uor elemen habe t ur vent s quasi vent m pi t
, e e , e o n are u r

torum f c o n usamtanquam massam indis P ph t esse aerem t

, q d e t in re e a m o um uo

ti t
n c am p ,
isu q partem
e r 0 re m ej s revo libr M ue t i p b t e e e eo re ru m m re a ur.

l ti
u en e c li esse l f t et i t
a D hac materia
c a e a c am i b i t hic doctor dif
e xs c c a am e sc r

ac b tili t t i g t esse ig
su a am , e fuse sequens p f i i litter dicendo
s c e n e ra e m n em , su er c e m a ,

elementa em c elo lunari tig ; se

r , a l ex aqua cons tare ac factos in di
ce n e um c ee e s m e o

e und m ver ejusdem materi par t em dl aq u ac

e e i in q i q
a sun t s u a , co n se rvar a u s ua

cunt d ee t
em c eli b tili t e t
m o u pra c l s quemadmod m pisces fac t i ex
a su a am ca a e , u

l f t
e ac am , i
n on t sed h id D q i i f i ib
e xs c c a am , t i em i p am a u s n er or us c e n se rv an e r n e s, re

i
re m an s sse , s c i q aerem p t ; t er
ue u t h in fra pl i ro c rea um
p i t T ene t ac e n us e x r m e n e r.

t ia a u tem mass i lli par t em b ej s quoque q d per in tervalla dier u m sint

m a us , e e uo

majorem a c el l g ti o m inus s u b fac ta e t in b t ti lib formis saltem

e e en a en e m , , su s an a us ,

t ili t
a am nec l f t id i ex ea fa q i b d di ti t
c a e ac am , c rc e u us a m , s n c a.

t
c am aq u am elementarem t ver e rram e

t
c re a am f isse ac u i i gr s re m an s sse n ca e

sitie in qua est aut di in f d ,

Q U
re s e
E STIO II sse un o

mundi istl s tanquam omnium f e ele a c em

t
m e n o ru m g t , q esse b t ili
e n era a m U p t
ue t d es t A n at i a
su e rum ne e r rac an um m er
a comm u ni massa S d i ti
,

se p aratl en e al e at t ud a . e s s v s a re n .

difficile es t salvare liq partem scri Videtur q d

re e am q u oniam esse uo n on , om ne
 NU
A N m a m m a V A LE A T I ti s rxn n DA

est a f e t ip a m teria t pura p A tque substantia a pax f

o rm a , . s a es e dlf f a c e rm a ru m , t

ten ti i se nil habens de

a, n t li t t rn p ac ua ti af a e. ; e e s e r e ss e n am o rm a n ec s se su

um quo t quid capax f f rma es e rm aru m , a e

Ad h p d t
o c res Il i en prim e Q uod est
e n r e us sed a D , e t iam le d l ti quam , ee m m e a us

li b te e Hic p t t prim o or c l d fal f rma i t q d ip e e xc u e rc f p e , a uo s a ru m e rm aru m re

sam i gi ti m a q
na d
en em de ma t e due
uo ru m l lo quodammodo am ma g is dici p i t l or e ss
'

i di
r a, ti ce n
q d ihi
um l si t nisi
uo po tnen t ia mati q d de materia quam crea e ua am

q ua d ide
am quan t um es
e t de se t i es t d i d prop t
, er debile
n on ct e n on ce n um

es t (quia q d solum es t i po ten t ia in po ten t iale esse t i q d i p

uo n , m a er a ,
ee om n n o es

quan t um h j di non es t) i t a q d in
u us m o i b i li t esse ej s simplici ter si t depen
,
uo s as e

se i natura in tant u m pp p q i t non dens a a forma re sed n p t

uai t i ; imo , e us e c e n rar e

en t i q u od si
, t f rma c area cadit i es t
e pt ib i li esse per se tanquam per
, m ex n s us ce s ,

n on Hic us .Plato in secundo T im l se creabile e t p p l habens i d i

nc a re r am eam n

d b ilit t
e esse materi tan gens it q d C reatore E t q
a em a i secundum comm
,
a , ue . uam v s e

mira q d et i ua a m p h i b i li
n com ra t ione nem re curs m
en s i t i t t i i atur e sic sit e ns u en s n a ,

in ter n ll m e t liq e e s u bs tan t iam p facta ma teria u t liq t i na tur

a uam e a ua ac en e a n on

sita pura videtur potentia Au gustinus q p i t. i spoliari f q i

ue p e ss om n n o e rm a , ue n am u

que d d i C f i ue ec m o t t t
o n e ss e n u m ra tl na t ur non est e s a ur p t i unius ac en e a c e rru o

Prope nihi l erat q d i f erat Prop ter sine g tl al terius ; tamen ti

uo n o rm e . e n e ra en e ac en e

q d Au gu stinus f t t
uo se q d q p C t i p li b i li es t ab omni f rma ut
a e er uan e ue u re a o r s s o a s e ,

tasse eam nihi l esse p nisi b f id q d f rm es t li q t

o s se su er na uo e a , re n ua ur s ua

ma S d b t enim ( lt) ratio vera t tu r nec ipsum

ua e a a t ab ill sed
, e a , c e n se rve ur e,

omnis f rm q l e a q reliquias
ua e sc um i llud d
ue t in nihilum i d q qem d ma ca a , ue
“

uo

nino si d t h ll
e ra pe re v e i
em teri ,
est in esse
re rs us o m n n o t D per se a , c o n se rve e us .

i f
n o rm e cogitarem E t po t i C iti s C N eni m minus p t est De u s esse ma
. n on e . e on e en s

enim essen on b q d c en se i teri conservare quam i p creare i

am uo om n n o a , sam m e

forma priva t r quam cogitarem q idd e , si t u in composi t sta am n on c o n se rv are , n ee e

in t er formam et nihil nec format m nec re t N min s p t est eam per se cre
, e . ec e e en s

nihi l sed i f , t prope nihil Unde

n o rm e e are q u am esse f rm in composit ei . , e a e

e t Avicenna quint M t phy i e M

e a communicare quia natura e t ori gine es
s c a s ua a

t eria i q it est q idd q d

, n u , u habet se ej s in act
am uo n on ti i composi t i p e u c rea on s ra

per se ll m do esse nec es t in ff t cedit esse f rm atque p it i q

u o e , e ec u i e a co m os ua m v s

temp re I simpliciter t enendum

,

nisi per formam Et q q ma teria . uan uam n on e . m e

i t si t prope nihil q d si t media inter

a , uo est quod t i divina p t li ,
ac en e su e rn a ura , m a

ens act p f t sub f rma et ens t eria potes t per se b i t uda absque
u e r ec um e n on su s s e re n

i forma m ul t pl us quam
, ,

ipsa t amen in sua natura es t liq id p t a u ro u id t i om n , e ac c en a,

loquit u r A gu D q magis sun t a per se b i

,

d d i
ue C f
ec m o i on e ss o n e m t u ua re m o a su s

stin s N es t (i q i ) corpus nec sten t e s u bs t antia quam t i q

e on n u en s ipsa m a e r a, uum

t amen sit subs t an t i pars t i li Et qui i t d

,

spec i e s color nec f rma nec spiritus e n on a e sse n a s. s u

de materia mul t magis g t

, ,

i
om n n o nihil sed aliq id fac t um et crea
, u g t ne an , e ne are n

tum a D N sol u m ateria es t aliq id h de acciden t e nisi pp it p t t

ee . ec m u oc , e es um a e re

aliud pr t er formam i e t iam in quan per fidem

a m e .

tu m es t aliquid boni est dif f ab,

Ad objec t m di d q d p dit
e re n s on e e ce n um , uo re c e

q uo d es t f rma Q e e ma t eria . ua per ali ex de t ec t philosophi

n on non de t erminan e a

quam p i s ti i
ec e m d per se n l r d, se t is de m n m e am di ex o m n em m o um e sse n , n on con

speci l p i t i a r va g i t i vix
o n em potest co t i t
ar t ej s ad t h l gi . it t rar e a e e ee e eam v er a em .

Q ia er go ma t eria non ita es t prope l

u Q d d enim lt super n d ue m a m e um a se c e n am

hil nec ita in potentia quin sit natura h b d d B tii commentator i phi
, ,
e em a am ee , n
16 u
I N n eue n s uurr
z s n xn e u.
; e
—
u m sr . xe va sr.

1050 phia et in theolo gi esse simpl ici t er A t um ad l d d e l ti ,; prius e xc u e n em c o rre a vum

et esse aliquid circa q q vero

ua m c um ad l d due i
re m lt t ori ginis
, e xe u e n um s m u a em ,

m u lt i pli i t c di er t Nempe in t he
c un ur .
q i l di t etiam i e lt t ua correlati nc u s m u a em

l gia q d aliq u id di i t es e h intel

e uo c ur s Materia autem est qu id absolut m
, oc v o ru m . e ,

li g nt theolo gi d
e i ti en em t l na qu m f l t p itl
e n e e x r n se ca realem et ab
e ac a com os en c m

ab esse primi principii quia videlicet lutam ; et es t natura vel ori gine prior se

p ar t i i
c p t divin
a esse i
e quan t um
, estn si f rma q u m si t receptiva fundamen
e t um, e

m i li t d q
u e d ua divini esse Q d
am que form P t . uo ve
q i d q i d D eus ab a . ra e rea , u u

ro res di i t aliquid esse u t h vel l t facit in t i mediante causa

c ur , om e s o u um c rea ur s

corpus di n t ei convenire denomina secunda po test facere sine ill per se S i

, e e , a .

tl en e intrinseca a na t ura essenti erg per formam dat esse materi potest
s ua a . e a ,

Hine i materia t t dit triplex esse h facere per se effective e t conservati

n a en ur , oc

u tp t e e esse simpliciter q d habet a ve R , uo quod Deus immediate . t

u rs us , e re a ,

D ee p t i
ar c i p t i a increation e esse i quan potest conservare immedia te d mate
, n se

tum est ej s ff t ; et esse al iquid du riam immediate creat per se

e e ec e s .

plex u n u q es t formar m capaci m ue I t d e lt i pli i t probat S cotus e t s u m u c er au

habet a sua nat u ra qua es t id

,

tas , q d
uo t i t t, B t ii q d esse es t a
c er a em oe uo om n e

q uo d est di ff
,
a f
e re n s ; al iudo rm a
q est f p i t de esse perfec to specifico
ue o rm a , e x o n

compositi f l i t et hoc habe t a vel q uod loq u i tu r de fac to

,

u c m e n um , de pos n on

q u ia q d f rma habe t ex natura sibili sec u ndum ip t ti D i Addi t

,

fo rm a , uo e om n o en am e .

s ua essenti per h q d p fi it ca q q q u od ma teria

a , oc uo er c est ens in p
uo ue n on e

p ac i t t
a em p t t i o en q materi
am uecomm tentla sic ut
a futurum
, q e d nunq u am fuit uo

i t materi ac toti composi t et tale sed est i potentia respect f rm e t esse

,

n ca a e n e e a

esse est illud q d ma t eria habet in ac t ; p f t i i S i q S co tu s in ist

uo e er e c er s . c ue e co n se n

per q d habet et i t ti
uo e xs s e n t l C ti t Henrico a q
am ac ua e m , it valde , ue c o m m un e r se u

ita q d quant u m est ex pt it di

uo frequen t er di tit
a u n e s ua ss e n .

natur nisi p t li t
a , su ern a ura t ; P
e r ee n se rve ur T homas et B t u t p t lt
o rre o n av e n ura , a u

d i es n e re esse b f rma est ei d i su e , supra dic t impossibile esse t i e s n e re , un m a e r am

esse simpliciter Unde phll phi respi . t e sellt sine forma i t A tt ac e a er e xs s e re . am en

i t
c e n es ad t l ma teri pt it di
n a ura e m dubium esse potest an i t llig t h de
a a u n em , n e an oc

sol u m di t quod ma t eria es t in p ten impossibilitate secu d u curs

,
c un e di n m em or n em

tia et , n onhabe t t llt esse nisi per que natur an de impossibilitate simpli
ac e a er a ,

formam H c Henricus Q i i t d ibi ci t e ita q d i pli t t di ti

. ae . u s u r, uo m ce c o n ra e en em .

dem co n s e
q t d l
ue n e r t sicut et in R i h d ver p d t Ma teria d
e c ara , c ar us e re s e n e e

q ua s t l ib
on S
us s ua umm a p. ll i t i p i po t est Prim p c re pure
e r ac c . e, re

Porr S cotus p d t R materia possibili t

e re s en e es t b i ll in t li t t g ,
ran s m u a ac ua a em e

ll composita es t ex d b
s q ee t D b
us , i l e t ua p t i b
se nil n e ra i q em ce rru em s c ue c e n

partes ej s e ti l
e sse n et semper aliq id t di ti
a es , i l dit q u ia ex hoc res
u ra e en em nc u ,

g e n e ran t l p s i t i t
ra e xs s g eni t sub f rma d i i t e pure p ib ieli q d csibi urll o ss s, uo ne us

c e rru m p d i en U n le. t ne c q d o est

e actus uo convenire potest
n on per q q ua m c u m ue

contradictio t i
,
esse sine f rma p t ti S ec ndo p t recipiente
m a e r am e o en am . u , re n a ura

q uac u m q ue ,b t sut i ll e t
s an accidental
a i formam q manet altera pars composi ua

quoniam absolut m di ti t e t prius t l et m teriam t lit

e s nc em , p t D eus fa e a er sum am

all absolut po tes t esse sine i ll absque cere potes t absque

e e, e i f rma Q i om n e . uam v s

c e n rat dl t i c ; sed materia es t quid ab

en e enim naturale esse materi si t esse sub a

l t
so u um di ti t s ac p i f rma q u a forma tamen Deus p t lit potest
n c um ,
r us e , s u e rn a ura er

c um q b
ue , s u t t i ll
s an et accidentali
a M j i p privare ill .esse a or t dare ei
s am esse per e , e

d le c ara ur t nam ide poult r ibi bsol u se u t pate t de accidente in S acramen t o

e e a , .
 QU ST III/E . AN OMNIUM C O R I O II A IJ UM
‘
SIT UNA M A I IIII IA
' ‘
‘

Et quia rcs p u ro p ib ili t os s t b i li A ni f rma s, b t t i li ; q d it m i p

ran s m u a s e su s an a uo e m os

in formam t t materi
c e n c re a a e s prou t sibil vide tur m t riam a sub f e a , e e e ss e o rm a

a cid nt li in t motiva
,

s um it ur p natura
re su c p t iv f rm q s e e e b at ti ll ua c e a s e su s an a e

remane t alte a pars compositi ; id quam j unt ta ta Nemp ut

r ee it C e us s c . e as s e r em

vis n en i t possibile p rq
s q p
e menta l r mat ria t t t p p
ua m c u m ue e e e s us c n a u r er o sse

t en t la …fieri lll naturam pure p ib i ide

,

am t llt esse sine f rma im

es s e c am ac e a er e ,

lem per se t amen per di i p t ti , pli v n am vide t ur o en am c a re .

possibile es t i p esse p t lit s am l sut i

e rn a u ra re r q d ip t ti er
’
ra e rea v e r us e ,
uo om n o en a

sine t lit t qu e es t f rma per h D i p t li t p it m t eriam per

a c ua a e a e , oc e su e rn a ura er ess e

quod Deus po test facere m teriam sine se creare t t per se nudam e , e c rea am cen

f rma l l c R i h d
e . a c ar us . servare I n quantum enim ma teria dit . re ce

C uj s e p re s i vide t ur
e us e obscura t im a en t e seu ni b il e in tantum t i t n on e, se r ur

p l i can s . S i enim t d i t i co n rai l d i t B et c habet aliquid

en e m de Opposi
nc u t hoc ,
es t de e,

m teriam pri m d
e e m e pt fieri pero sum t ll t q am q i si t actualit s
en a e ua ua m v s n on e

se videtur q d nec per di i

, uo p ten f ll comple ta t li t per se s u s
v n am e o rm a s ,
n a ura er

t iam possibile i t ip esse superna t t t b ili aut b i t

s sam tt e es t en a s s u s s en s , a am e n en

ra li t er sine t lit t qu e es t forma I n ti tas absolu ta incompleta p t li t

ac ua a e a .
, , su e rn a ura er

t
c rea ur s i q u ippe q d fieri , q i t
uo esse b il i in
ne se enec , t s u ccessiv na
c o n s e rva s , es a

n on valet I nsuper q es t illa res pure tur ; nec c n tra hoc D dl b j t i mi

. ua a e uran e ec e

p oss i b i li t s, t b i li in
ran s m u a t li t t ? li t t E t j uxta h
s ac ua a emip t ti D pos a . oc om n o en ee

A ut enim h es t f rma inchoa t oc e q sibile est t i conservare b f rma

e se u ua m a e r am su e

c um q ue i h t i
nc ej s eavel ap
e t itud e po ,acciden t ali sine b t e, t i ll su s an a .

ten t i lita di p i t i
as sad ip Propriis
es e ve s am .

sime autem l q d ma teria prima q o ue n e, , ua

est al t era pars compositi secundum ,

Q UE S T I O I II se

su m pt et b t
a ti ia considerata es t
s rac ss m e ,

pura poten t ia passiva per toti s t li e ac ua

tatis l i e xc us e n e m tp t id quod rema

, u e e Od q d es t A o i u e ua ren um n m n m

net abstracta ab ea per i t ll t omni n e p al i u e c um it u a at e i c or er m s n m r a,

f rma b t t i ll et acciden t ali Q ma id est i di t seu ejusdem

.
,

e su s an a ua ti l un v e c e e a ra on s.

est quid A liq i ver communi s q

.

t i
er a , s ec un d Phll ph um o se um , n on t A u e e ua run , n

nec quale nec quantum e t de illa mate iu pi i t u al i u t po a om n m s r m e c or r

ria t
v e rsa ur h di ff i lt ac P materia l i u i t u a at i a S d quia
cu as . e rro m s n m er . e se

i lla prim mod accep ta secundum R i perl s tam in ist secundo quam super
e e e , e

vel es t realiter idem cu m ma pri mum es t d l t q d in an gelis

,

c h d ar e m ,
ec ara um uo C f t X X l,
. .

e t anima si t ma t eria di t a
,

t eria sec u nd d e m op t vel cum

e su m f a, p erp i n on re re e ,
p 1 8 5.
.

m a su b t t i ll aut cum t t composit

s an a neq e i cum b corporels ; hinc
o o e u u n v e ce re us

per mod p lp est an

,

a li q i non es t in genere subs t an t i

e e a t d e ra c ue s c ru an um , em

se , nec reduc t ive S i au t em es t realiter ni u m p li it una ma teria

.
c o r e ra um s .

idem c u m ateria secundo m do acce m e

p t a non t t t in t lit t ; si
ran sm u a ur D ll t amen q
ac ua a em ti p li p tan e a a ua s en e au s er

non es t res pure gend seiend m q d Bonaven t ura circa

,

es t idem cum f o rm a , e, e uo

p e ss ib ili H
s. b i t
ac t acta relinquo
rev aliis
er hoc i b i t super tertia di t i ti C irca sc r s nc on e

p l i
e n us p q re sed e en a. hanc q t i sapien t es p i t ib vi ua s en e m sa en us

I nsuper D d uran it t a bas i t us rec d t a t ii Magni t i

m s as ac p f e n ur ce n rar . e en m ro un

opiniones cum suis ti l e t t ene t q d di in t heologi phll phi q clerici qui

m e v s, uo e e se a ue ,

i pli t
m ce t di t i
c o n ra m t eriam q
e e n em i ti e it t i i q i i t ua f em t n en us v e r a s n u s o res ue run ,

diversifica t i t Q id enim p
,

es t al tera pars composi t i esse absque , em t s un . e am e s ue run ,

T . 22 .
2
18 I N LIBR UM II
IST ; QU ST III
S E NT E NT IA II UM . D . X II E .

q d ma teria in pi i t li b
uo se t cerp ra A est in genere s u bs tanti pl p t i ip t
r ua us … e a , us ar e a

l ibus differt nec i t l ni i analogice de ratione per se t t i et independeu

, un a em s s an s

habet A lli p . t q d est

e s ue run per t i ; q d ver plus
,
uo un a di t ad s id t l uo e ac c e ac c en s

e sse n ti am S i autem qui

.
pi t naturam inde pl l g t ; hinc sub
s sa en er cen , us e en a ur

s id e re t id b i t q d
, v e q opinio
uo s t
u t raanti ee p i i t l per prius ac i
se a s r ua es v e r us

cundum diversa vias vera l q t R atio substanti pp ll t deinde corpora

s o e a ur . a a e an ur, se

n am
q ueh j div rs
u us p i t i ie fui a t d i p i
es p t
en s corpora in teriora e r o ra , e s re m e .

vers s d g e m o us c o di t i
n o sc e n
q i Potest
m a e r am q q aliter : dici
u a quod dum uo ue ,

materia d pli i u i b ili

c t e r sc t tp t per l q i s es ,
de it t materi l q i
u e e e u m ur un a e a , e u m ur

p i
r va t i et
o n em l g i C an a e
g i t i per amde ea. prout e ad n i p e stat ultima reso l u sam
°

p i
r va t i est
on e m prius removendo tio p i i p i t I de
om n em t i p l i i t p r nc a e rum . e r c er e ssu

formam d inde di p iti , e ad fs os l q i de ea secundum q d tres sunt

o n es o rm as , m es e u , uo

s ci q ue consid rare i p e ti mate B qui decent

sa m esse n aml ti facere ad prin re se u en em

ra i nudam quasi i t lligi b i l tn e b i pi em materiale Ad t i

en e ram . c um
q . m a er am n am ue

C g i t i vero per
e n e l gi est per
an a e e l lt naturalis qu i
am con id t genera
r so v , co n s e ra

s mi il em h b i t di a Pu habitud ma t i
n em . e rro et p t i e Ad eam en e m l lt c e rru en em . re so v

t eri a est per p t ti et h o en g

am i t i p h
, y i u niversalis
a c co qu in e i d t s c us , con s e ra om n e

est per materi p ti

a ce m ad f corpus mobile sive secundum sit m sive
a ra en e m er e

mam mediante po ten t ia Potentia q q secundum formam Ad eam

. uo ue l lt me . re so v

materi d pli it potest

a u c er p r i ad t p h y i
co m q u i a ar id t omn a Ets c us , con s e ra e ea s.

formam prim in quantum materia p e, q illb t h r m l lt secundum amplia

ra u e e e re s o v

bet ferm f l i t in ratione t i t i

a u c m e n um id ti
en i P hy i
s, e n em quip s ua c on s e ra en s . s c us

s ci q id
ue c o n s t eam e ra t phy i c ; a u t pe i f i qui g ti t circa g t i
m e a s us n e r e r, ne o a ur e n e ra e

sub ratione b ih et sic m e ids t eam nem et con s pti e ra id t t i c e rru en em , con s e ra m a e r am

nat ralisu . t est p i i pi g ti i et

u r ec um e n era en s c e rru

I taque id co n st t i
e ran e s pt i i
m a er am i q solum est in i f i i b
sec un en s s c ue n er o r us .

dum p i ti r va omnis f rm tam s u b Q q omnia illa sin t ad l i trans

on em e a ,
e um ee n v c em

t
s an t i li quam
a s i d t li di ac c t quod
en a mutabilia ide l dici t g b ili
s, xere n , e s o um e n e ra um

eadem est in pi i t li b e t p lib s r ua etus pt lb ili

c o r e ra d esse t i
us co rru um eam em m a e r am .

secundum ti S l enim ab omnibus

e ss e n am . Phy i autem uperior id t i p s c us s co n s e ra sa m

formis et ab omnibus id t i b sepa na turam t b ll sive ad si t m sive ad ac c en us m e a em e

ret r t q materia ll
e u ra ee i inter formam id tq
, ne a om n n o p i in , v e ue om n em ass o n e m

eas di it pp b it C id t ve i f i i b et p l i b per quam mu

v e rs as a a re . en s e ra n e s n er or us su er e r us,

re m teriam
e d se c un l gi um vide tahilla sun t ad sit m esse a p tib i lit t
an a e am e , ar a e

b i li c u j us p i i pl
,

l icet sub ratione potenti in quantum a ,

est materia ; aut
m o s, r nc um

p b t f l i
ra e t
u c m e n umf rm in ra t ione e at i t t c uj us bj t est ipsa en c o n rar e a e , su e c um

ti s, di t esse
xe run d secundum ana D ide
ea m em l lt ad t i omnis l cor e re so v m a er a m re

l gi
e am quia est ibi consimi lis habitud p li Hi secund u m ipsum est eadem
, e. e ra s. nc

Q ue m a d d m o enim materia p li
um materia in p lib c o r e ra um i i Perro c o r e ra us u n v e rs s .

s us ti ne t t dat suis formis

e i t atqu t phy i
e xs s e re id t naturam omnis
e m e a s c us c on s e ra

su b i t
s s e re , sic materia pi i t li Est creatur p ti substanti per se en s r ua um . a , a se r
r m a

etiam ibi ratio p ti ip ti i secundum tis in qua est considerare et actnm es

ar c a en s ,

p lus et minus N i n .
p i i t aml ib b sendi quem dat forma et t b ili t t per
s r ua us s e , , s a a em

stat f rm b t ti ll tantum ; i corpo se i t dl quam p t t id i inni

e a su s an a n e xs s e n , ra s a cu

rib s autem p l i b form b t

e su er er titur forma hoc est materia Q q
us , a su s an , . e um ee

t i ll et q
a t i t tiua n in p i b v ro per se esse i pi i t li b et corpora
a co r e r us e , n
:

s r ua us

i f i ib
n er or f rm b t ti ll t quan llb di t
us , e a su s an a e it t q l
us ca c o m m un a em , n on a u ve c a

t it ti e t
a t i t t i Et quia q d pure
c o n rar e a . ti i uo it t generis ac rei
o n em ,
m o c o m m un a em ,
 SIT
AN OMNIUM
T RI C O II I‘O II A IJ UM UN A M A E A

n on analogi tan t um ; ide p t t r cur A id ra t u t i

a e o t i
or c pluribus i
e s e e, s c , n on es n m e

rer ad prin ipi i i t t Und secundum sol l incr at divin e nti proprium
e c un a em . e e a a sse a

m e at phy i s c umi omnibus p nse tib t s d er i onpluribu u t us es e se e am em n u m e ro n s, Cf X IX ,

primo p t lt libro
, .

es t materi unitas
a . a u .

O mnium h ru m phil e p h c nsi

“

P t
o so hac d d i q it di tin
o rum e ra e rea ue ec m a ua r s

d t i vera est sed j dl

e ra e t differen t er
,
ti e t can l ti tque t t l . c o n e , u re m c ee es um a e rre s r um

Phy i s c us n am q dici t
ue n o n d esse p i t una ma
e am t eria quan
em t um ad c o r e ru m s es

m teriam nisi in p lib quoniam se Vide t ur q u od sic q i qu m di it

e co r e ra us , .
, u a e c ur,

n on p t i g
eri t ad
n id t i ma
ee n s t eri I i
e ra
p i p i i t Deus c elum e t t er
en em a n r nc o c reav o Ge n
secundum ej s d solum s c n ram ecundum expositores
.

ti
e c s se n am ,
se o e it ,
s c o m m un er

dum esse ; et absque dubio liq d esse nomine terr i t lligit ma teria i ib i a eo a n e ur v s

habe t ma teria in p lib q d in l ium omnium citra l empyreum e t

c o r e ra us , ee n on c ee u m

s pi i t li b
r ua t li q
us, e d in a pt lb i li b ue si tltit una habui t liq
c o rru formam
us, e xs , a ua m .

q d
uo in
n on i p t i b ilib
n c e rre M t p yh i E g l t i e t terres t ria ex una materia
us . e a s r o c ee e s a

ces d e m um tan t um secundum esse quoad esse ma t eri sun t p d t

n on Di
, a ro uc a .

sed e t secundum ti id
e sse n t ma d am q dq t i is t a potes t duplici
co n s e ra ce n um , uo ua s e

teriam ; q
… uu m
q i esse b t
ue o m n t ter i t lligi prim de i t t mat eri
a s rac o , n e n n e e, en a e a

sit reperire imo nec fin gere di i t t

,
secundum esse quod habui t an t e reru
, ve rs a em m

in materia ide dici t esse unam

, e ex ea p d ti ; secundo de om m it t ro uc on e m , en a e

bus per ti
e s se n Id i am dum hanc materi secundum esse s m post p
. e rc e a ee re

q ua s ti t
en e m t t t heolo gu s au t p t
rac a d ti rerum ex ea Prim d f it
, e r ra ec en em . e m o e u

eta t eam u t na tu ralis aut ut t phy i una quoniam una f t m les i ,

m e a s , ue ra e , un ea m

c us potest t i ipse ip omnium habens formam i

e en m ac c e re p l t Q uan t um n ce m e am .

m o d scien t iarum qu m ei d l t ver ad secund m q t i i istl s intel

es , e eserv an . e u ua s on s e

S i u t nat ralis di t non esse

u ,
d
ce ; C l t ll es t l ti t
e am t l em
q ee um , a a c ee e s um e rre s r u m ue

si u t t phy i di t d esse se materia tp t diversis for is

m e a s c us , ce eam em
pl t i ,
u e e m cem e s

c u ndum ti
e sse n secundum esse formata et
am ,
n on p t lb i li ac p i t i l sub .
,
c o rru s r va on

Et quoniam b ili i modo j dl t eta jeeta b una forma non au t em sub ll

no or u ea m su , a a

phy i quam inferiores scienti hinc q d non solum facit di it t in ma

s c us a ,
uo v e rs a em

qu i p t
e s ue run d in pi it lib
eam t eria sec u ndum esse quan t um ad t
em s r ua us ac u m

m t eri m al t ius elevat i mo etiam quan t um ad p t ti ad

,

c o r e ra
p li b q us ee e i a , o en am ae

m eli u s j di u t q carun i secund m di, t um di t Q di i t non es t in

uam v s u er n a am . ua ve rs as

versas id
co n s ti e ra t iq p t
e n es t mat eria prou t formis l t ib es t
u r ue e ue run e e m e n ar us

dicere verum H Bonaven t ura . ac b j t Nempe e t si ma t eria . b j t for se ec a . su ec a

I nsuper q it ibidem u t rum ma t eria m is i gnis e t i h b t ll d e t aliud

ua r , ae r s , a ea a u

s pi i t
r l l
ua e
um t p l i si t
c o r e ra esse t l tt um quoniam t b iq
n u m e ro ac ua e , a a m en u ro ue

un a . B p d t es en Posi t io phil ph
e b j t es t t t ti o so i atq u p iva
o rum su ec a ran s m u a en e r

e t phy i s c o rum i es t quod mat eria t i l e t p ib ili ad t q ide di

v ro rum , on , e ss s u rum ue , e

in q i b u usc e m
q i t it est una ume
ue c o n s s t t i ,
u nam habere sec u ndum n c e n e r m a e r am

ro secundum ti qu m secundum esse P in l t ib t i f i ib

e s se n am ,
e . e rro c ee e s us e n er o r us

se si t pura pot entia n llum h bens , p ibe es t i ta H B naven

a ac cor er us n on . a c e

t um ll
nu q am formam erg ll dis t ura C uj us p i p dit secundum
ue , e nu am . re s on s e re c e

ti ncti on e m Il c ibi Q reci t at ive in p i d t ej s pi i

. a . ua qua pin ra n u c am e e n on em , e e

d c qu m cert m sit t i q est t t primordialem lll

u e, e e m a e r am t i
ua una us e s am m a er a m

in uno non esse , d e am

q communi e t incompleta forma b t t i ll
em n um e ro ua su s an a

e xs si t lt in ll ; neque essentia unius es t

a e tan t um f uisse format cuj u s opposi am
-
Cf p 1 3 A
. . .

essentia lt i M t i vera e r us . i abs tum est t

a er a e om n n o e s en su m .

t rac t a e t secundum ti suam I bidem addit unum jux t a s u am positio

e ss e n am c e n.
 20 IN L I R B E .“ II S E NT E NT I A R UM . D IS I XII ; QU ST III
' '

. .E .

nem notabil Q d pli it i q i A t e ua ru c e r, n u en s, id est i

e c o r e ra
p li sit ig um un e n ea , un us

potest i t lligi unitas materi

n e t quan ti l a p d au t R i h d B leu t qui
ra o n s , re s en e c a r us e

t um d ej
a es ti ;
e ss e n t q d esse am dam q d ime c m do quo pl annul i
au ue a uo , e e ure s

i n co m
p l l e um t a p el t i t
co m ; I l
e i ex d i
e n e re m e um t lg
'

habere
ac a e ro c un ur u n e n eam

aut s e c un d sse i
um p el l comple n co m naturam id
e um t in b t t i li t t c nsi , es … su s an a a e e

t i ni p
e i
re x m u m ; aut secundum esse suum ll Q d p b t quoniam libr de m em . uo re an , e

complet m simpliciter Et j uxta h dis Mi b ili b sacr S ipt prim capi

e . oc ra us a cr ura , e

t i g it
n u urmateria quod q d est sub t l di it Ex inf rmi materia quam
,
ua am e e, c ur e

jeeta form b t ti ll tantum si ut in Deus prim ex nibil

a su s an a , c didi t t e e co n , c un c e rum

an gelis ; q d form ua am b t t i ll e t i ib i li
a su t i t ll t
s an a li ac i t ll t
v s um e n e e c ua um n e ec u

q uan t i t t ia sicut ,i l t lb n ca p ib ; es t i peci

us c o r e r s multiformes us di i it S d
c a re n em s e v s . e

q ua d am ferm b t t i ll q tit ti et m ihi videtur q d omnium hor m

a su s an a , ua n a uo u n on

t
c o n ra r e a i t t i t in l ,
u ti ; q d f
e em en B est materia s ig
ua am seu i er di t un e n ea un v o c e e a.

m a su b t ti ll q s an t it t i
a ,
t i t ti
uan M teriam enim
a , c o n rar e a p li sequitur exe c o r e ra um

et c e rru pt i i t in
en ,i tl q e tensio
m x s, aliorum Ma t eria q q
ua se c un ,
n on . uo ue se

dum se t ota p t i i
c e rru b i sunt Pri
en habete ad
n ox aformam sicut potentia
. passiva ad
m e m e d est eadem materia spirit u ali
o t D ifferenti autem p t t i ac u m su. a o en aru m

u m et p li ; secu do l ti
c o r e ra um muntur j uxta differentias ac t u m Unde
n ,
ca es um e .

et t t i e rres r u m seu i , p t i b il i et qu
n c e rre ma t eria j um li b t elementi si t in em c u us e

c o rru pt lb ili ; tertio mod

um corporum poten t ia ad formam j li b t elemen t i
e, c u us e ,

l t i
e e m e n ar u m ad l i t t bi
n v cem di i in eis esse t i
ran sm u a i c m us m a e r am e n ve c e .

l i m ; quarto corporum specie natura Q q materia g l

e , ae sit determi
e um ee an e e re m

s mi ili um . nata ad formam pi i t l et l propor s r ua e m e

P t e s rem e q i t de illa materia prim r

ua r ti t nec sit i po tentia ad formam e o n a a, n

diali quan t um ad tempus e t locum vide liq p l , est ig ma a uam c o r o ra e m , n on un e n ea

licet q d t ubi fuerit creata

u an o e Et teri p li . rerum Ad t i a ce r e ra um . a uc o r

quant u m ad tempus p d t q d ante t tem erg p t t di d q d ibi , re5 en e uo a e ra ac am ce n um , uo

o m n em diem quoad p i it t ordinis a cipit r i f i ateria tantum p r er a em c e n o rm s m n on re

natur ; sed quoad di d ti i seu illa de qua fecit Deus p li omnia

a or n em ura on s c o r e ra a

temporis di i d diver i , v ers m e t e infra empyreum l content sed etiam

s se n se run . c ee m n a,

Q uidam n am
q di ue t quod non fui
xe runt l g i,
i pro omni p t t i l i na t ura per
ar ss m e o en a

a li q ua mora in t er ti e t di t i ti f tib i li forma b t ti ll Hi

c re a on em s nc ec su s an a . nc s e c un

e nis i pti n ce ita quod stati ut pro dum Philosoph m prim de G ti

on em m e e e n e ra o

tan t u m est una materia q

,

d t est illa materia f t est et lux q

uc a , ae a i ll , ua n e, o ru m , ua

die m i t nec ulla fui t in t ermedia

c a e sav ,
t t ti habent d l i H
ran s m u a en e m a n v ce m . ac

morula A lli dien t quod i t t m ra R ichard s

. e , n e rera e e .

cui plus t
c e n so n a
p i t sententia
ex es D Q i
e rumiter m q i t an g l ma u t e e ua r , an e e re m

ria sit quam f rma corporum

,

q uam v s i d . his non

e sit certit u d omni t li e ac e a er e

m e d a . At ver quantum ad secundum q e q e R p d t P b b i li t

uo ru m c um u . es on e ro a er

dici potes t imo quoniam passio in

,

re s p en d t qe d p i uo d i l i i ll materia
r m er a s q da uo ,

fuit in l et habui t sit m p ti g

oco t ll t e li ,
b i ll
er es t q u am q
n en s e e c ua
q s no or ua c um ue

s u rsum usq u e d l empyreum ; h actio pure p li erg b ili es t

a . ca um a c o r e ra s e ne us

buit q q dif f ti in par t ibus suis p i i pl passivum s u bstanti i t ll

uo ue e re n am rnc um a n e e

secundum s u am b t ilit t atque gr s t li videlice t ej s materia quam prin

su a em e c ua s, e ,

sitiem se mipl p i t l
c n am e t iam se es i p l activ
e n es m j q cs u bs t antium e c u us c um ue a

alii petern t
,

cundum sursum et deorsum q uodammodo p re p li V t . e c o r o ra s. e ru m am e n e

H ac Bonaventura .
p i i q d si materia illa esset
e actuan ar ,
uo

P tra erc aad h an mat eria g l oc, lier q q an f rma corporali ip a

e e re m uac um ue e , cx s
 IN L IB R UM I I S E NTE NT I A R UM . D IST . X II ; QU ST IIIE .

prima corporu m i f i S q t
n e r e ru m A t li i . e pt lb i lit t i e t
e e re u r e ra
p t lb
s ili t
n c o rre a s c o rru a

e l iam quod materia l t

, posset tis Avi ebron p it omnium corporum
e e m e n o ru m , c es u

t
ac ua r i formis l ti corporum Hi unam t i lt d ad it t for
ca es um . nc m a e r am , a en en s un a em

positio ista C t t i p b b ili

em m en a or s mi re p a li S d si forma
or m a
p it t i
c o r o ra s. e co r o re a s

hi videtur e t Phil phi dietls plus conso esset

, ese f per se i p i t un a o rm a , cu se e rv e n re n

na Q . e am v s l au tem corporel l s secundum ll form quibus orpora di t i g

e a a a c s n uun

i t ti
n en en em l gi e in ti
c am p ib c un ctur habere t s co r er it t us
( q d di i t
, n ec es s a em uo c ur,

e xs at t univoc tamen secundum esse

o, quia forma illa i t b ilit materi cen m m u a er a

s id t
e ra a , n o n potes t in materia pt i i h t) et quantum ad lll
c e rru n a re re formam , am

billu m et i pt i b ili
n c e rre esse ti l omne corpus esset i
um ra on s
p t i b i l S i q n c e rre e . c ue

ejusdem q u ia non haben t se similiter in p t i i d t per c e rru t l of ac c e re re m e en em er

e s se n di po t entia qu m u num sit possibile, e marum q ti q non esset se ue n um ua c o rru

ad esse et ad non esse non li d B B pt i simpli iter sed secundum quid quia , a e . ac e c , ,

T homas in S cript e .
p i t i l b t t liq d
r va on ac se s e rn e re ur a uo ea s

At vero in prima parte q ti sexa tu ; quemadmodum tiq i id b t phi ,

ua s en e an … u s a cc e a

a rt . 2 .
g i es m a sexta C irca h i q it divers l phi qui p nchant bj t corpooc , n u , a o so s, e su e c um

f ue run t p i i
e hll
n o n es
p p h P l te se rum l i q
e re m d ens. ac t n t
a e i g t aerem
a uo e , n em , au ,

n am q ue et omnes ante A l t t l philo a u t aliquid

r s o e em tale S pp i t autem q d . u es o uo

sophi p t omnia corpora esse de

e s ue run ll f q sit i n corpore ne a
pt i
o rm a ua c e rru

natura qua t uor l t Q

e e m e n o rum q b i li . t substra ta g
e um ee ti
, l et
rem an ea e n e ra on c er

qua t uor elemen t in una e i t p t i i necessario sequitur q d non sit

c o m m un ce n ru on , uo

materia ut mutua g ti et
, e n e ra
p t i eadem e ma t eria
c e rru p t l b
o il i i p t i c o rru um n c e rre

in eis t dit q b t q d omnium b i li q corporum Materia enim

e s en , se ue a ur uo um ue . se c e n

corporum una i tit ma t eria Quod

co n s s dum id quod es t est in po t entia ad f
. eu , or

t em q ua d corpora
am sunt i p t ib i l i mam O
n ce rre p t t er g o quod a, ma t eria . d er e se c un um

Plato d ip i t non dit i i ma t eri

a sc r s co n se considerata sit in po t en t ia ad f
on a , , o rm as

sed l t t i primi tlf i i quem in pri omnium ill

v o un a ar c s, quorum est communis o rum

m o T im i i t d i t
a n ro p ib uc l t ib
co r er ma t eria Per unam au t em formam
us c ee e s us . fit n on

di cen e m t Na t ura vestra estis di l b i ll in actu nisi q u antum ad lll formam

ss o u a, am .

m ea autem volunta t e i di l b ili quia R emanet erg in poten t ia quantu m ad

n ss o u a, e em

voluntas mea j est nexu vestr Hanc m a or alias f e . N hoc l dit per
n es o rm as . ec e xc u ur

p os i t i on e m Aristoteles p b t per natu re hoc ro si a i l l sit p f t l , aliis vir

un a arum e r ec er ,

rales corporum motus Qu m enim corpus t llt eas i l d q u ia potentia quan

. e ua er nc u en s

l t h b t
c ee e s e a t ea l t
n a ura e m diver tum est de se habe t se indifferenter ad
m o um ,

su m a motu nat u ral i l t se p f t e t i p f t

e e m e n o rum , Un le sicut
e r e c um m e r e e um . c ,

q itu ur q d ej s natura sit ll a natura

uo e quando est s u b ferma imperfecta t in
a a , es

ill o rum Et sicut motus circ u laris qui D potentia ad formam p f t ; i t d

.
, e r e c am a em

propri u s es t c elestis corporis caret o es t sub forma perfecta remanet i poten

, con , n

t i t t
ra r e a e , m tus autem l t e sunt t i ad formam i p f t S i q m t
e e m e n o rum a m e r ec a m . c ue a e

l i
n v cem t i i ut motus sursum
c e n rar , t ria secund u m quod es t sub forma incorr e e

deorsum ; ita corpus l t es t absque pt ib ili corporis eri t dh in p t t l c ee e s e s ,

a uc e en a

t i t t corpora vero l
c e n rar e a e , t i h ad formam
e e m e n ar a pt lb i li corporis ; et dum
a c o rru s

bent t i t t ad l i
c e n ra r e a e m Q q a t eam
n v ce m . e um habet erit simul b forma
ee c u n on , su

g e n e ra t i et
e p t i
c e rrusint ex t o i i e t p i t i
c e n ra r H autems, est d i
r vapositio on e . ae s

seq u it u r q d corpus l t uo d c ee e s e
p t l b i li
se c uncorpori I mpossibile ergo t
um c o rru s s. es

suam na t uram sit i pt ib i l element

n c e rre q u od e,
p t lb i l i e t io p t lb i lic o rru s n c o rre s co r

ver e c o rru pt lb i li a. poris sit una mat eria .

Ver u m non obs tan te hac differentia na N tamen di d t t f i gi t Aver

on cen um es ,
u n
 AN OMNIUM M T RI
C O II I‘O II A L I UM23 s rr UNA A E A

r q d ip um orpu l
ee s , uo s c s ca t
es e s i t ma A pt lb ili v i t lli g i t lu m l ti
c o rru a e re n e so c tr e s a

teria c ll in potentia a , i t e xs s e n s ad b i t p n mp i g li
u , e c o r o re e e n an e s non e sse m a h

n on ad e t f rma j i t
es s e , e e us s s ub tantia riam li b i s
p b lt P t ti m v r a co m ro av er er u e e

separa ta q it i ut mo tor q i i
ua un ur c pi i i t lligi t p i t i u a A im e n enem n e os onem ve rro s ,

possibile t p es liq d e n c re a t q l qu i i libro d S b t l i or b i lli t

uo o n s a c u, u n n e u s an a s a
' '

rm a

ve l ipsu m t t i t actus t forma

e m n s l i l tib e
p ib , mat ve n ce e es us co r e r us non e sse e

h b t
a ea t seu formam S emo la rg riam q it par composi ti Prima ver
ac m n . e e ua s s . e

p er i t ll t
n e substan t ia i lla separata i o pinio t quam T homas et Il i h d
ec um , s es c a r us s e

corpus l t c ee e s e t habens formam n on es qu ut r cujus motiva tan gi t D d , e e ura n us ,

sequi t ur q d tot m sit ferma t actus qu t modo i d t unt Porro e unda

uo e e . ae c n uc a s . s c

O mne au t em tale est i t ll t i actu n e t opinio ipsius Avic b n quam Doua

ec u m n ,
es e o
r ,

seu qu id t llt i t ll t aut i t lli ven tura ma gis s qui vide t u

ac e a er n e ec um n e o r.

g ib il qeu od de corpore l t i dici B D d

c ee e s vero sequi t ur pri mam Nihilo n on u ran us .

potest qu m i t sensibile Hin materia m in u s bj i i t c ntra eam Il i (di )

, e s . o o c e u c cen s

corporis l t i non es t in poten t ia nisi Opinioni d b i apparen t Primum

c ee e s s . ue o v a re .
,

ad formam suam sive illa i t anima sive quia se undum rationem ej s qui t ur
, s , c e se

non H Thomas i S umma

. ac q d sicu t
n
p t
. lb il i e t i p t ib i uo c o rru um n c e rre

Pe t rus vero circa h t alioru m lium corporum non t eadem ma teria ita
ac n arra es ,

opinione tan gens s, motiva e t qua e aru m ip i ,pt ib i li ad l i ; n ee se ru m n c e rre um n v cem

li ter q lib t p b b i lit q u e t defendi sed

ua e re a er t t t materi
e prim q t corpora e run e a a , uo

d l e c aran s ; nec ad liq p i li t a mul ua m l t

s i quia
ec a materia unius
er corporis c ee e s a c ee

tum d li t nolens in his q infra cer l ti au t est i potentia ad f

ec na , ua alio es s n o rm as

t i t di
u n emsun t t i l q i
,
asse r e r e rum corporu m l t i au t
e u . S l es t c ee e s um , n on .

S i e t Alber t us
c p i t i Au gustini
ex esi n potentia
on em ad formas alior u m corporum ,

tan git ac aliorum de p ib sex dierum C qu m eas actu e er us h b t es t sub priva ,

e n on a ea ,

m agis tamen declinare videtur ad Au gu t i ne ; materia autem sub p i t i e e aru m r va o

s ti n um An vero si t una ma t eria in

. ne est pt i i p i ì pi sicut di
‘

em , c e rru en s r nc um ,

e lb s e
p i i t l
si b r ac ua p li b
us vel cun t i
c o r e ra q corpus l t
us , pt lb il s c ue ca es e c o rru e

salte in p lib m co r e ra ti non t

us c un c esse t quod g t Ma t eria vero est in
s, m o ve , n e an .

S um m . th . in ista di t i ti sed supra in pri ma potentia ad f

s nc on e , omnium quor m est ,
o rm as u

ubi i d it p itin ec Avicebro et Pla communis materia Ergo l t i corp

os on em n . c ee e s um e

t i
o n c e ru m sicu t p h b it est et q i rum ad l i non est liq communis
, ra a um , se u n v ce m a ua

t ur P lp t ti er a e t esse vere ateria sed erit ma t eria i j q

c o s ass e re n e s n o n m ,
u n us e u us ue

ac proprie t i in i t ll t lib m a e r am di ff a materia alteri us propria ratio

n e ec ua es e re n s

su b t t li
s an p tis neque in anima ra ne ; et pr ter t i
se ara s, pt lb i l i a m a er am c o rru um ,

ti on a li I t .
q q n ra
q t d uo i dis
ue , t in ua r a t tot prim
ec m a materi quo t l t i e run a a c ee e s a

eti ne t et r corpu l t
e ,
e e esse na corpora Q d i
s c ee es e n o n i valde videtur . uo n c o n ve n en s

tur l t l
a e e m e n ar s , n e c t i ejusdem sic q m a er a m l t i corpora diff t in n am ue c ee e s a e rre n

ra ti l esse in
on s ll ac l tic ee I dem t er se gen re S ecundum est quia i m
s e e m en s —
e .
,

f t t
a e ur Ud l i in S a r c us sua quart possibile est ea q di
um m a ,
sun t rati e ua v e rsaru m

ve um l i n e. num esse in g d propinquitatis q ll e ,

ra e a ua

P t ra e rea D d in decisione h j ad esse quemadmodu i mpossi b ile est

uran us u us ,
m

q ua s lt l u t rum omniu
, pt lb i li e t diversas species
m c o rru esse in di
um n um ero ru m

in c e rre pt i b i li sit ateria um d ib

m i t stantia qea e mll ad unum S ,
i er
sc rg ateria a ua . e m

notabilia q d D h i q i es t ua am e l ti oc , sit a lterius t i l a materia

n u en s , cee e s um ra on s

t riplex opinio quod i p un a , es t ll corporu m i f i s e rum su t in g d a a n e r e rum , n on n ra e

e t ll materia ; secunda q od eadem ; q ll Q q materia g b ili et

a a , u a ua . e um ee e n e ra um

t ertia q u od nec eadem nec ll P in

, , p t lb i li a a.sit pura poten er t ia ad esse c o rru um
94
… IN u s are suuruurm a ue . m sr. xe ; eua sr .

et ad omnia q q t
ua ipsum es A
c o n se t i t t i
ue n e r bj t i l imo forma co n rar e a se ec a n ca o

se impossibile est quod materia c le c li est q u odammodo omnis f

, a tp t a o rm a , u e e

s t i m sit potentia p ra ad esse quia in produ tiva omnium inferioru formar m

e e , c m e .

pura potentia non sunt gradus sicut nec Quod d … lt Ph ll , ph ea comm e m um a e se us , e

in p actu ; sed materia ill necessari

uro i in materia q p t ad l i
a e n c are ua e s s un n v ce m

erit actus aut ac tnm habens q t t i i t lli gi t de materia uo ru m ran s m u ar , n e ur n on

t
u ru m q est impossibile quia q
ue prima sed proxima Hi autem bj i i
,
e o c um , . s e c

que eorum da to q t q d ex ipsa tur quia ateria , se ue re u r uo

pt i t form , m s usce va es a

l lere t unum per se i q

,

et f o rm a n o n solum secundum id quod est vir , s c ue n on

c lum non esse t un u m per se nec u num t lit sed item ecundum id quod est
a ,
ua e r, s

simplici t er . t i lit ; ferma vero li non t e s se n a er c ae es es

Verum h solvi p t dicendo ad ac t i li t

e ss un omnis ferma ergo materia
,
se n a er

p i r m um quod corpora l ti omm stans sub forma c li dh omni alla

, ca es a c e a , a uc

i
n can t in ma t eria tamen sunt ad forma es t privata
,
n on .

l i
n v ce m t t b ili nec ma teria i
ran s m u a T ertia opinio est q u od in c lo
a, en t , a n on es

us proprie fertur priva ta forma alterius ma teria Ma teria quippe d pli it s mi . . u c er e

T ran sm u a t ti q fi t inter con t raria t Primo t est pars

e n am ue t i li comp ,
e r. e ess e n a s e

non inter similia C it autem ma siti i q Averroes cum suis q ib

. o m m un as s c ue se uac us

teri d f a a diversas ex qua p

o rm as lt n gat m teriam esse in l diec s q d re v e n o e ca o, e uo

quod p it t e ss t i ad i p ran s m u ares t ad c lum i t corpus i pl sas , l sim a s s m e x, n 0 n s o um

formas diversas sec u ndum diversos g p li l t t opposi t a i ti i d q ra d c a e m x on , sec un um uo

dus p i f i Qu m ergo corpora c le l t di t simplicia corpora d

s ec co s . e a e em e n a c u n ur , se

s t ia non diff t specie nec f rm e ran et i pli lt t opposita

, e p i
a t i i
ee ex s m c a e co m os on

ru m d numero
, se l s u nt ad l i so e , n e n t i li b p tib ex ferma e t ma
n v c em e ss en a us ar us, se u

tran s m u a t b ili Ad sec u ndum die t C t eria qua i pli lt t n llum corpus g
a. ne , s m c a e e e

a li q i quod in p ra potentia passiva es t

u ,
e b il et pt lb i l potest esse sim n e ra e c o rru e

dare gradus et in puro ac t u similiter su plex S ecundo

,
it materia t t . s um ur e es

ac t u sec u ndum q u od ac
,

mend act m p p ti b ilit ad passi

e n ro or bj t en a er su ec um ea s,

vam p t t i o en sicu t enim am materia est i d t i di t habere t i S i c en a c un ur m a e r am . c

p ra potentia i forma es t purus actus que di t i c lo esse t i vel

e , s e . c un n a m a e r am ,

Ma t eria q sic es t pura p t ti q d p t i ipsum c elum esse t i

n am ue o en a, uo e us o m a e r am s ua

nec est t habe t ac t m par tem l ; q t it ti di ph it t i et l u minosita

ac us, n ec n su uan a s, a an e a s

tamen t i t t ib i li sic for a ita tis B enique opinio ista f d t in b

ac u e xs a un s m . un a ur ac

est t q d est potentia ; nec habe t i gi ti

ac e s, ue n on Ea q a D preced nt m a na on e ua eo e ,

p t ti
o en par tem i t
am po ten t i uni quan to pl dis tan t ab ip t t composi
su , am e n a us se , an o

bilis es t Q d d ergo in t li ac t i
. ue m a m o um incid nt pli ; t q a min s o n em e am 0 re m e ue e ,

tu sic e t in h j
, di po t en t ia est dare D eo minorem Q
u us m e q l ti corpora . e um ee ca es a

gradus . min s disten t a C rea tore quam p t lb i e c o rru

S ecunda opinio es t q d omnium li , t minus composita

uo it q in eis
eo r a , e run a ue

ru p t i b ili e t i um p t ib i li es t eadem non erit di

n c e rre um j tl t ve rsa rum c o n uu c o n a uraru m ,

materia H t i ab aliis non ne gat r videlice t form e t t i d solum par

. oc e en m e , a m a er a ,
se

nisi quia inferiora sun t pt lb ili tium q tit ti c o rru P t secundu

a, n o n uan a va rum . ra e rea , m

a ll a.S d i t d non e b t t qu ia materia

s u C e s a t t , p ti ar gui t scire o m m e n a o re m , e e ra o se e

n on es t ph c o rre
pr p em s m facit formam t m c1 m mt t i m teriam nam
, m sr ,
ran s m u a o e

quantum p i ti l t t i t t i bj sicut p t i est t i i actu i motus

r va on e c o n rar e a su e e e ra o en s n , s e

t
c a, u t primo P hy i habetur Materia seu ts c o ru m t t i est t i in potentia ; p
. ra n sm u a o en s e

vero ll q ca i si t eadem cum materia

,
ua m v s t .ti quoque pi it m teriam quem en a re s c e ,

inferiorum non es t tamen p i ti l et d d ac tus formam Q ldq id erg

,
r va on a m o um . u u e
 IV SINT T NTUM Q Q AN A UA T UO II C O .E U.IZV A

habe t t i qu e t in pot ntia d A i t tl t i

m a e r am a es ll ; q dam e t l a r e a , e n ce c s
. u
ae n ec m o e

es e po tes t t t i d e o ad d tantum formi

,

s ,
ra n s m u a r t i t ti e ss t i n on n c c c o n ra r e a , se s, e n

e e t de
ss e , esse ad es S l i gitur
n on pi i tib O p t t aut m
se . l q d ce e s r e s. er e e n os, o ue n o

l m habere t m teriam talem po e t t ran

e e ecundum p itl , S anctorum f t i
ss . s s ex os o n es , a er

mut ri d e e ad n e se
a c ss tq nonon e se d s , t i
e sse ll t terr
ue c o r s ea m em m a e r am cm e a

opinion i
,

ru p t lb i l e. V t b i e ru m i nomin
am e n c li l t lllg t
u e l empy s e a n e a ur c ee u m

e bj i i tc quia c l …aut t ma teria tan reum j ux t S t b S l v ro p c lum

u r, a e es , a ra um . e er a

t um t forma tantum t compositu m i t llig t f i

, au , au t ac sidera t n e an ur rm a m e n um , es

ex utroque N po tes t dici q u od sit mate di ti g d Mat ria

. on q comm s n ue n um . e n am ue e

ria t t q u ia non esse t quid ac tu nec nis potest

an m n ,
l i qua si t formar m ad vo c a r , n e

f rma tantum quoniam forma per se actu l i t

e ,
t ti N sic t li t n v ce m ra n s m u a o . ec es ca e

sub i t ns est i t ll t ergo composi terr communis t i S i q Gre gorius

s s o ,
n e e c us a m a e r a. c ue

t um t ex u troque Iterum in omni q d B loqui t ur distin guendo lum et ca qu e

os .
,
uo , ca a

t
m o ve …u r, o p t t i g l i
or c t i ; si
. spectant ad ipsum a terra e t ab his q
m a n ar m a e r am ,
uae

militer in omni re corporal i sensibili Ad p d t ex ea S i vero di t ma t e . ro uc un u r . c a ur

h ac tamen ali i responden t quod divisio ria l qua t formar m distinc t io ante , , n es e

substan t i in t i formam et
a m a e r am quam plenarie di ti g t sic comm
, ce m s n uan e r, e

positum non est universalis sed l

, nis p t it esse materia c li q i , so u m e e ae a ue se e

in cer to genere rerum qu m an gel s y t,

l li l t e firmamen t i ac inferior m e n on cr s a n e e

sit ma teria nec f rma q es t actus ma, e l I nsuper dici potest quia qu m
ua c ee o ru m .
, e

teri neq u e composi t um ; simili t er omne di it I principio

a , i t D eus c ur, n c reav ca Ge n I.

mobile atque sensibile habe t t i l lum et t per c lum et t de

.

m a e r am a erram , a e rra m

t er modo p t t
e T ra b le ac o . si gnatur i f i ma t eria ex qua facta
am en e n on n o rm s ,

consenti opinioni ; e verum es t q d sun t c lum et terra Unde Au gustinus

n ec uo a .

omnis materia q est in poten t ia ad esse con t ra Manich s Primo materia facta
ua , ae

sit in poten t ia ad esse p ti dum est confusa e t i f i ex qua omnia f i

n on , ra ser m n o rm s,

es t ac t uat propria forma ej s pp tit

e t q sun t formata atque di t i t
e a e um e re n ua s nc a

sa ti t
an e H
. D d I n cuj u s verbis quam credo a G i chaos
ac uran us . l Si ra c s v o c ar . c

obscurum videtur quod lt corpora coele eni m i libro S apienti di it D Q i a , n a c ur eo u S ap . X I , IS .

stia ab l i specie non dif f

n v cem nec f i ti mundum de ma t eria informi Pro e rre , ee s .

formas eorum cuj us pp i t alibi es t quo liq i codices habent D ma t eria l e es um a u e n

t
e s e n s um Th .
q q e t R ichard s visa Hi
o m as uo ti i
ue di t D eus omnia e . n c re c s s m e c re ur

hoc i p b t et infra patchi t contrari m ex nihilo di di quia etsi omnia de

m re an ,
e . c on s se

P t ra e re a circa p h b it q t i materia i lla sunt facta ips tamen materia

ra a as ua s en es a

multa p u lchra di it Alexander q

,

de nihilo facta est H Alexander q i

sse ru , ua . a c u

sun t i d t et t enet quod in ce teris satis concordat nunc pp b t i

,

t
se n en t i li t a er n uc a , a ro a s.

non est comm u nis ma teria c eli e t t err D Att n u nc temporis in q omnia si
o a a m en ue

N on es t i q i una ma t eria comm u nis mul creata di t sec u ndum t q

,
n u en s, c un ur u ra m ue

c ee ol et t err Et q i omni u m
a . b i
uam v s
p t i sec u ndum d sen su ex es on e m , n on e um em

t
s an ti aru m sit unum genus in t i ll phi sum dicit fuisse n u nc i non t emporis ra on a a v .

tamen eadem est materia N

, ,

105 0 phi a, n e n . on

eni m c orre s
p d t materi ong q e i a en us, uam v s

di ca m us genus esse ad d materi m o

Q U ZE S T I O I V
um a ,

dif f ere n ti q ins tar form alias eadem

as ue a

esset a teri a pi it
m e t corporum D i
s r uu m .

s t i g lt
n e erg quod q d est mate
ur e, U it ua A i t ta tu
am qu tu ar ur, n s n n m a or
ria b j t su t l et
ec a t i t t i sicu t
m o e q aev
c o n rar e a i d li t g l, c oa u a, v e ce an e e s,
in clementis ; q d t l non c n t ra
ua am lu m o et pu , t ia e c oe m , em s , m a er .
26 tu LI R B ON S E NT E . T IA R C M .
'
m sr. xe ; oea sr . IV

Videt u r quod Primo quoniam l A fi guram rei generat in ipso prout lt

n on .
, o —

a a

cus est conserv tiv s locati t l

,

a e l phy i G e tie i p i i pl
c oa v us , di ’
or r us e n e ra on s r nc um

sicut et tempu rei temporali ; t p s it vel ab qui g i t aut ab eo i em us v c c ur ce en u n

est rei temporalis ergo q quis g i t est H Albertus Et

,

re
pt i
c o rre ve m ue en us . ac

locus est num sicut et concordat Ud l i

. .

e coa e a v e ru m a r c us .
q ,

tem p imo et m gi quam t p

us , a s B enique T homas Per op s ( lt) em us . ti e a c re a o
S undo tempus est mensura motus
ec , nis instituta es t tota natura quant u m ad ca

les l is ergo satis dat r i t lligi nomine esse suum i f

, e n e Unde q reduci n o rm e . ua no

c li nec ultra c l p ni t in numer m q t ad unum informe p i i pl q d

a , a m e e e : ue un r nc um eo

imo qu m c l u m mobile tp t firma es t materia faci nt numer m in p ib

,

e a , u e e , e e e er us

mentum secunda die si t factum tempus

, ti i S ubstantia autem et ac idens
, c re a on s. c

secunda die i pi t nec q n ce est

, d c oa t in e a vum t i q n on re uc un u r un a m m a e r am uo

an gelo
,

. niam ld ti pars materia t Hi ac c en s n o n es . nc

I n
pp i te essunt t it t Bed
um accidens quod est sicut extra mensurando
a uc o r a e s a ,

S trah l ac R b l a au . d i subs tanti t vi en om n an s , a co n n u m e ra ur,

d li t tempus S ubstantia q q spiri e ce . uo ue

Ad i t d p d t Albertus libro de t ualis et p li in m teriam unam non

s u re s en e c o r o ra s e

IV C eaq i N
ua v s z q ac
um e re s c o a d t qu m pi i t li
e a v e rum t ipsa re uc un ur, e s r ua a c arean

c i pi t p nes principia ti i e t coex materia S imil it er corpor u m l ti et

ur e c re a on s . cee es um

i t ti
s s en am d S
e o ru m t eni m q d
em inferior m non est
. en ma teria Id
ua am e un a . ee a n

creata ex ma teria corporea mutabili et gel s c lum et materia quatuor elemen ,

e , a

i ll o ru m p i ì pi r nc t t materia um Q tor u m inter

e xs a
q . ua t c oa e a va c e n n u m e ran ur.

dam vero ex materia i mmutabili per g Q q locus sit superficies corporis e e um ee

n e ra ti on e met pt i et herum I t i
c o rre on em t l loci in, ti i t lligi e can s , c rea e c re a on e n e

p i i pl
r nc es t l O u dam autem C t ur p li na tu r At vero id ti
um cm um . a c o r o ra s a . acc en em

creata sunt ex corporali materia e t q d denominan t il lud in q s u nt u t

n on ,
ua am ue ,

h a c ne q t esse
ue un principiata ex materia albedo p i t ; et i lla i t llig t cre ar e e m n e un u r

aut ex c elo ut g l Id tria ista sun t a ta i n

a , an e e s. ti
ee bj t i c rea on e su e c o ru m s ue re m ,
s

c oa q T
e a v a. empus q u oque q in t de hi qu primum
c oa esse
e a v um
q s s ae c o n se ue n

poult r eis secundum quod

e ,
it ex t t fi gura et q t it O u dam vero s um ur e r, u uan as . a

tenso om ne p mensura j
n i ro
q denominant illud in quo non s u nt t in
c u usc u m ee e

m e a t ti i ad q d
on s q esse videlice t b j t t locus N enim es t l cor
uo c um ee , se ec e , u . on o c us

pro mens u ra p g i i reru m in esse peri ro ress o n s ti t l in q est t i bj s co n n en s ue e n su e

per t i c re a Hine t p i llud

on e m . est cto sed corporis conten t i ; et tempus est
em us n on ,

in un o d t t sed
um djaxa t t ribus
,
n u mer u s omnium t
a ac e q ,
i anpri m o ue m ,
uam v s

g elo c
,
elo ama t eri, ; h b t q d p l i
a motus
a ein q est
ue t in u b j t
cem vide m o ue e su ec o ,

ce m p t i
a ra ad id
on em cu i d j t tp t D licet motus pri ami b
ace ili , per
u quem e e m o s, em

e t mensura e t accidens A tque ut accidens

,
nes mot s ali i
. t ut decimo e m e n s uran ur,

p i
r nc i pi t ex
a ur illi tq posterius illis
s , es M t p h y iue d i i t A tt alla ratio e a s ca c ur . am e n

secundum i t ll t non quoad esse et est de tempore e t de l

n e e c um , quoniam l oco o c us

d ura ti ; sed
en e m t mensura es t passio e t i li t est superficies corporis locan
, e ss e n a er

motus et dj t t a ac e P e lo t l ; tempus autem non est idem numero

c e a v um . o rre s

cus proprie non es t ni i ex t remitas corpo cum aliqu accidente in subs tantia funda
s e

ris li j et f t ad ip u m sicu t t L quoque to t m s u um pl

a c e e s, re e r e r s o . oce s e co m e m en

tc rm i ad t i t
n an s t pars ad t
e rm n a umt tit , in re ; r t io autem temporis
c e em se r ur a

t um S ecundum autem quod accipit r i n complet r t i anim

. e ti id e ac on e a n e m e ra n s

g e n e ra t i atque
on e natura habet influen ma g is habe
, t rationem t i i quam ee e x r n s ec ,

t iam q d principii super formam et loc u s t aliud q d q accidens Id

uam am au uo c um ue .
 QU ST V S UN UM E . AN EC D A UGUS I INUM S A L V E T UII
' ‘

S EX I) I ICII UM D IS T I NC I IO
' ‘
27

circo p i lli int r q ra s e coa motu t primu t

e a va a n n u m c ra S l au At em hi c s es … s m o uu m .

tur Q od e t fa tum pu to ad
. u c d t t ll motu primu llli m tu
rc m e ve n um em e s se a es s s, us o s

an t iq ue ru m
p h ll p h e se q i m nsura
e re m et t mpu qu
e rro re m ni m omnia u e e ss e s, o a

tem p d ius t t xe ru n pr ter Plat

:e e rn u m w t ,
prim i g a n ri d e m en ra n u r e su e e s , se c u n um

ncm icut o tavo di it I hy i

, s c Philo oph m O p t tq di r tatim a
c ur
’
s c o ru m . s e . or e ue ce e s

P t ra si di t omnia
e re a c un simu l fa principio fui
ur llqn on t ad mi s se a uc m m o m n

nus ecundum ucce ion …

,

t
c a, motus c l i pit dip cund i q m c ee se o, s c pt i ue s s ss e co n ce o

t empus is l d po t st i t lligi mensura

e n on e t ff t i
n e in m n t an g lica n um e a ec o n um e e e .

se u numerus motus primi b ili S d Motus autem in t mpor q lt i t lligi m o s . e s e e e ne u n e ,

per tempus ig i li t s nsecundum qu m nihil ll d si t t mpu quam num

'

c a ur a v u m ,
e a u e s, e

q uo s d am t I g, i aui i t
ar pro r u
ss m e s u m s p l i t po t eriorisur l t Q uod
m en r or s c s e m e e.

sura j c u us c u m
q i i i t a u t t si
uc s uc c e ss o n s , q t tempus m g is quam mo em ua ra u r, c e r a

pus primo t di t quod c rea um t B tu s inter

c a ur q t dicen
m e n se ra coa e a va a n n u m c re u r,

c rc a ti rerum qua post non esse p

on em , dum quod inter primo creata seu q , re coa ua

dl e rue t in es e P t s per l
. va p t t ea q habent g l
e s re m e c ee u m com u an ur ua e n e ra e m

i t lligi t
n e c lum e pyreum au t e t iam h b it di ad res Tempus autem habet
ur a m , a u ncm .

cry tallinu m t id
s quan t um ad na rationem communis mensur non mo l us
c s e re m n , a , ,

turam in formem h rum d C elum e qui solum ad e o ru m mobile . op t s uu m ce m ara ur.

n am q empyreum
ue in sua t i H ec Thomas in S umma Ex quibus paten t
m ex c rea on e a .

ultimum habuit complemen t m H Th objecta e . ac o .

mas in S cript e. C t Pt Universale i q i e n so n a e rus ,

n u en s,

Porro i prima parte q ti n g t , li t p i

ua s est p t i l i Id ea
e n e se xa e n a ura er r us ar c u a r . ee

art . sima sexta t t t C , es a ur it p q respec t aliar m rerum ra t ionem li

o m m un er e n un ua e e a

tur quatuor simul cre ta videlicet natura c j s u niversalis principi i habent primo a , e e ,

an gelica c lum empyre u m ma teria t

, a creata di t i quibus ce t era qu dam
, , em c un ur, n e

pus V . t e rum h dic t um non pr ce modo t i t Id q u a t uor p f t

am e n oc e c on n e n u r. ee ra a a

di t se cundum in tentionem A gustini A di t primo crea ta se u q

[

- u N . u c un ur coa e a va . am

g ustin s quippe
e p nit d pri ma creata e omnia sun t in materia sicut in sustinente
ue , ,

puta naturam g li et p l an e in a gelica a t ura sicut in continente et

c am ce r e ra e m n n

t i
m a e r am informem n lla ti facta re gente in l py t in continente
, e m en on e , cee e e m re o e ,

de l py E t h d
ca o em ree . t in tempore t i
a c ue , n a ura an t H Pt e n m e n s u ran e . ac e rus .

g li
e ac ca i f i materia
n o rm
p d s t for , ra ce en

m a ti on e m non d t i sed nat u ra et ura o n e,

sicut na t ura p d t f t i ra c e sic en

Q U ZE S T I O V
e rm a en em ,

etiam et t e t t empus S i q tempus

m o um . c ue

non pot st i llis e i t c e n n u m erar

q e c oa ea

vem P dit erg

. ro c e t i illa e e n u m e ra O q t q oit A u
sec e n n se e e n er ua r e r, n se c n

dum aliorum intentionem Sanctorum di du x po i t i A ug u t i i , m e s o n em s n

ce n ti q u od in t rmitas materi d t i
um e l tu x di u a di t i ti
e ra en e sa v e r se er m s nc o.

p ra c e ss i t f t i S
e rm ai q i lli on e md Videtur. quod c non uequoniam dies
us ex sua e ,

ra ti i necesse
on s t p llq d t es ra t ione dicit
e n e re a i tempora lem et
uo em s e c c e ss o n e m

pus aliter enim mensura d t i i illi temporis part em et t i t a e meri

_

ura en s us , co n ne m n ,

ac c i pi l t A t vero si motus firma

n o n v a e re . diem p q in spiritual i die de , v es e ra m ua ,

m enti non sta t im a principio c pi t t qua loquitur Au gustinus a l ,

i t un e ,
n on n v e n un u r

t empus q d p uo it f l t numeru ad litteram sed t ph i mystice et

ra c e s s , n on e s ,
m e a o r ce , ,

motus firmamenti sed j q ,pri per d p t t i

c e e sc um ue a a a e n em .

m i motus A idit t i t emp ri q d . cc e en m e uo

sit numerus mo t us firmamen t i in quan Ad hoc Al xander p d t L illa , e re s en e ex

28 IN n euen S E NTE N I IA R UM
' ‘

. m sr. xe ; QU ST v E .

fui t i di ti super i t ll t an geli A quantum ad t

rra a o n e ec um Q q D eus sit lux e rra m . uu m ue

c u m ad g co d
n esc e n vel in V b et plena in q n ll sunt tenebr g it i
em er o, ,
ue e a a , co n o

sic di t mane ; vel i p p l genere D i plena est lux ; creatura vero ex hoc
c e re e r n re r e , e

I t vero irra quod ex nihilo est t b p ib i li t t i

,

i q
s c ue vespere t v o c a re e r. s a en e ras o ss a s

ecundum opera i p f ti i q h b t id g i t i qua

,

di t l
a e n es di t i g s t n uun ur s m e r ec on s ue a e : ee c o n o

ta. l epere
e
q n am di t i t i l erat tri
ue creatura g i t tenebri est d i t
s nc on s co n e sc e r, s a m x a.

plex di tinctio una lucis a tenebris ; alla Potest autem g i d pli i t puta in
s co n o sc u c e r,

a q uare m superior …ab i f i ib ; t er Verbo secundum quod exit ab arte divi

e n e r or us

inferior …ab arida Et ita tria s nt na i q ej s g it i di it matutina ;

,

tl a e . e s c ue e co n o c ur

operata e t sec u ndum ea tres dies S imili quoniam sicut mane finis est t b en e ra ru m

ter in ornat rant tria puta ornatus c li et p i i pl …lucis sic creatura a V b

.
,

e o a r nc e er o

principl …lucis s mit qu m prius

, , ,

ornatus acris et aqu t ornatus terr a , e a . e e ,

e n on

Si q c ue sunt alii dles tres S eptimus autem B fuerit C g i t quoque prout est i
. . e n osc ur n

dies d t i t secundum
e e rm n a ur ti propria sua na t ura i t c o n s e rv a e t talis co
o e xs s e n s

nem rerum f t quia

ae aru m solum g it i di it vespertina ; quoniam sicu t
, n on n o c ur

o p t t producere sed etiam conservare

or c , p est terminus lucis et tendit i . v es e ra n

H a c Alexander . t sic creatura in se i t est n oc em , e xs s e n s ,

B enique de hi T homas di ff i s ac l terminus p ti i Verbi tanquam facta

us us c a e e ra en s

ri s loque s I lli ( lt) sex dies sec u ndum per Verbum et de se i t b t d

,

e e a , , n en e ra s en en s

A g ti
u us n um s u nt , dies simu l p un us d f t i i etc ( H autem superius dieta ra e ec en s, . ac

t t
se n a us sex rerum di ti ti ib se sunt ubi de g iti s nc on us , g l matu ,
co n o n e an e e re m

cundum quas t ; quemadmodum

n u m e ra ur tina ac vespertina t t t est ) rac a u m
°

unu m Verbum est quo omnia facta s nt R d p i t i subtilis

e e t ,b a e e m um ex es o on a

scilicet Fill s D i q e ei s pe l g t
, est d
ua m v s d dies et lux i
a e a ur
pi i t li b , um m o o n s r ua us

D ixi t D eus Et sicu t opera i lla

. l t C p p l t ph i
s a v an ur di t S d re r e, n on m e a o r ce , c an u r . e

in i i q t ib q ex i p i p
un v e rs s se ue n usquoniam a pl i q negat r i d susti
ua s s re er s ue e , ee

p g
a an t ur e p t i e ra na t ur ita
0n e ill i sex t cum a A, gustin omnia es e simul n e n es u e s

dies manen t in to t a successione temporis fac t a atq u e per species dis t inct di ere . e, c

Natura quippe an gelica i t ll t li est p n

q d dies de q u ibus hic agitur
e e c ua s , o s s e m us uo ,

e t lux es t ; e t si proprie lux est p t t ut i pi t pro i ll t ti lucis p

, o or c ac c un e r us ra en e ce r e

ej s ill t ti dies
e us ra o t An gelica au li ; ita t ame quod
v o c e ur. d dier u m at t en ra s n or e

tem natura in prima reru m conditione da t r secundum ordine …et di t i t i … co e s nc on e

g n i t i o n em caru … p i t i q lux in
ac ce eorum in
, qs c l ux i lla
ue p li f lg t ua c o r o ra s re e e .

t ll t
e e c us ej s rebus ti p
e t b t c re aI taque lux i ll tam pi it li qua
s ra s e n a a ur a, s r ea s m cor

in quantum g b t ; unde ipsa p li potest i t lligi Et si l t lllg t

co n e sc e an u r o ra s n e . n e a ur

co g n i t i orer u m di i t dies atquec ur p l i dies d i t i g t

s ec un secundum c o r o ra s, s n ue n ur

du m diversa genera ac ordine …cognito D diversa ill u mina ta non secundum tempus
,

rum dies illi di t i g t ac di t s n uun uri ll i ti i S i vero l t lllg t

or n a n ur : lux spi um na on s . n e a ur

e t in pri ma die l t lllg t formatio spi lt li non est per i fl ti lum inis
n e a ur r ua s, n ue n am

r i t li crea t ur
ua s ad Verb u m seu ad ej s ad res
a d sed per l u cis ful gore …ad e c re an as ,

i i t ti
m a on em ; i d di formatio cre
n sec o n res g
a e d P t pecies ce n o sce n as . ra e rea s rc

atur orpore quantum ad ej s parte …

a c a prim habent e se in arte di i q
e re m e s v n a, ua

superiore …q di it f i ua t c ; in ur est Verbum t rm am e n u m quod ig ifi t a e rn um s n ca ur

t er t ia die quantu …ad par t e …inferiorem

,

qu m di i t D ixit Deus Fiat id est V , e c u r, , , , er

videlice t terr et aqu ac acris sibi vi b g it in q er t t f i t S ecundo

a a um en u , ue a u e rc .

cini ; l quarta dl superior par s ili et hab nt esse i i t llig ti an gelica quod
n e s, c c e n n e en a :

fi rm a m e n u m t ornat r ; in quinta inferior ig ifi t qu m di it F t

e t T s n ca ur e c ur, a c um es . er

pars quoad aqua …et aerem ; in sexta tl esse habent in b q d ig ifi t

,
o re us z uo s n ca ur
30 IN u na … il S E NT E NT I A RUM . m sr. xe ; ee n sr . . vr

rea li ta te m illa …esse m a te ria …di c un t ma A t et altera p rs compositi

ra n s m uta t ie n i s , a

eria …in g d
,

t erminus A ll g i t quoque
,

t ra t it ti e p fi s ua en a s ro c e re , c re a ti i q on s ee . e av

quando g enerat
re s r quemadmodu m e opinio illa p id q d septimo Prim re se uo a

quanti l qu m t rminat r non q i lt

es, e e o ac u r Philosophi Aristoteles lt materia … a a n on

nova … li t t seu t it t ab ip a
,

esse quid nec quale nec q t Ad quod

,

re a a em en … a em s ua n u m

b …h
.

realit r ll e a d p fi i t i g d pro
am se re c n ra e S cotus p d t re s fals … en e ve r o oc e es

pri t it ti A lli dicentes materia … nec Aristotele …hoc di i ex inte

,

a en a s. n on se , x s se n

materia … t ione sed ar guendo ad parte …falsa …

,

di ff e rreaf di t ip
o rm a , c un s am ,
p re

u t est b h t rmino suo intrinseco

su oc e , es an t iq opinione V
ue ru m t ali ter . e ru m am e n

se compositum hoc ; et ut es t sub ll a e dici potest et melius q d scilicet Phil , uo e

t ermino i t i compositum al iud

n r n se co , e s s e . s phus ex intentione hoc di it N t
e xe r . am e

Q uibus b j i i t e quia sec u ndum Phi l

c ur, o so co m m un it verbu m i t d tanquam t er s u auc o

phum prim de G ti e in genera e n e ra on e , ritas lpi t p it

s usc atque concedi ur, e x o n er

t ione naturali semper aliquid pi c o rrum ter ad b ne sensum q d materia non es t

e , uo

tur e t aliquid generat r S d t accipit e . e un e quid quale nec quan t um quia in

n ec se

Philosoph s quod in g ti ex p e e n e ra on e e considerata et b t t i i pt a s rac ss m e s u m a, n o n

quod opposit … habet esse b t t i l determinat …f

,

po ito fit pp it
s e es um n on e su s an a e e er

maneat sed liq d commune t i q t er a uo u r ue male nec accidentale quantum nec qua
…
, ,

t
,

m i n e, q d vul
uo esse materia q non , ua le ; tame est nihil sed aliquid po
n on n ,

potest esse idem aliqu pp it c um it i e o os e ru m s v um

…
.
,

q i
u a unu p p i t e manet
es A t
e ru m t non
n on arbitr r d d q d ce m am e n e ce n ce en um , ue

all e . sic pt sit in actu aut aliquid ac sum a, ce s

C irca h i b i t S cotus prolixe et be

a c sc r t ale se u act s q i S cotus , d t e e , uam v s c on ce a

ne l di t ac ph i l
co n c u ph l probat quod hoc I mo es t
o so ce p pure et p it ,
. ce s re rs us en us

t t
o um compositu est f rma tantum ; C potentiale per toti s t li t ti exclusio
m n on e e a c ua a s

quod item ma teria non …t t nec transit nem p p i i i l q d de t atq u e u a ur re r ss m e e ue n o ac a

in f … nec fit forma sed s u b utro potentia

e rm a d quod Philosoph s ea sec un um e

que termino manet una et eadem et suc definit dicendo q d act s est principl …
, , ,

uo e e

di alter …
, ,

i
ce s s v e diversis b t t ac p f i i t for t su s a t di g di seu er c ur ra n s m u an , a en m o ven e

m is I mo opinio illa b i contraria videt u r i n quantum alterum potentia vero prin

. u e , ,

p re rs us i t i rrab i li et insana
on a isp i est t t dl mov. ud i t per c um … ran s m u an , a au

S cotus i t q tenet quod materia si t ali f i i di ab altero t altero S i et ni

a ue c en u . c a m

qua tit positiva realiter di t i t a for De u s

en as ip t et ts nc a
p gl i om n o en s a e rn us , su er or

ma atque quod materia e t f rma sun t pri i i et immens s vere ac s u btilis

e o s ss m us e .

mo diversa e t extrema extreme distantia sime di it actus purus tp t prim …

,

c ur u e e e

… m activ …p i ipl cujus

, ,

q uan q ex
ua m eis unum per se t l it ac s m n a ura er e e e r nc em ,

c on s tit t ua urex coordina ta naturali pro est ce tera i g t t mo un v e rse a e re , ran sm u a re ,

p rti ne qua po tentia p fl i e t t i vere perficere Et ex pp i t materia

e e er c a c uar e es e

habet p f …e t f
.
,

er e rm a i t ll prima sec u ndum considerata es t pura

o rm a n on n e e se

id p t ti id est passiv …i f i q prin

, ,

t
c ua li t t i i dig t per p t
s s us e n ar ti n e o en am o en a, e n m um ue

t materia …extra quam

,

es q i t natura i p i cuj us es
net t t i
e
gi p f i i c um ran s m u a r a er c

liter eparati … b i t O pinio d i null …ess

, , , ,

s su et
s s e re t l habens em e m m e ve r e e ac ua e ex

contraria diec s materia …non esse ali se Id i

.
,

e ti i di i t facta prope e rc e re c ss m e c ur

quid positivum d sic pura …p t ti

.
,

se nihil et medium inter non ens et o en am c e s.

dien t ea …esse quid p

, , ,

tanquam i n sit quid reale ( sicut

se n on Id i q i e rc e u e … u

res p d d nondum p d t ut An
ro uc e n a potentiale possibile nil positiv …
re e c a, re m , e

ti h l t
c r s es es t ens in potentia) satis es t reale valde modicum ttribu nt i Q i a e c u

…
, , .

re p bro t qu
a a, m ma t eria sit
e bj t ver f t t ea secundum su se esse quid
e c um e a e n ur
 L I R IIBE S E NT E N I IA R UM .
' ‘

D IST XIII.

a c t ua le , au t actnm nimi A qua p p l

on s in impli i t r f l it
ae t u s e u S d s re r e ac s c e u e s se e

lt … i d
.
,

m u e ib t Al iq i d m m l
c a s0r qu niam un ill mat ri a
. u o e o o rc c e s s us e e a n o n e ss e ,

l i sun t quod aliquid di i t t tam l p l t dl ppa '

cu l t t c ur c e s e no e as m e r e c us e m o c us , n o n a

l quod a b olut l q ll i l t ma t
,

se e t l d pli i t
ac ua e primo ab ac t ua
u c er d re s e o ue n o su
' '

c a e

lita l enti i q ma teria …prima … riam i ta d nominare t undum t

,

e ess a s c ue e , u se c se e ex

l qu id
,

po se di i quid t l in quan tum rec

s c di t
ac ua e , l t t l t e se c a ur o n s e n o e ve a c ua e a u

di t nihilo et di t t a non ent ; se undo actu si ut

a s a . l l ar gum ntum a di t e c ,
s : c n o n va c e e e

ab t lit t f li t tl seu form a secundum qu id ad dictum simpliciter

a c ua a e o rm a a s a , , .

DI STIN CTIO XIII

A . Q ua f u e ri t p r i m
e
a d i s t i n c t i o n i s op er a t i o .

a ut em di ti ti l p ti f it forma t io l u cis sic ut t dit scri ll g

R IMA s nc on s e era e u e s en e o, a.
.

…
,

pt G enes i s q ura commemora t a rer u m inf

,
rm i t a t euaearn ,
di p iti ÎÎÎÌÎZ3 e ,
s es e n em
' b

a l u ce i h i t b d D ixi t D e u s F i a t l
nc eav ; e t fac
su t a t l ; e t
en sd i i it ux es ux v s -
5 .

…
, ,

l u ce …a t enebri s pp ll i tq l u ce diem ,
e
a t t b e av t E t fac tu
ue m t ,
en e ras n e c em . es

vespere e t a e dies u n u s C g m u nd i orna tu s a l u ce pi t u nde ce t era q

m n ,
. en rue c ee ,
ua

o reanda t id t
eran ,
v eren ur .

B . Q u a li s f u er i t l uce i l l a , c o rp o r a l i s , an s p i n i tu a li s .

S i q ua ritur quali s illa lux i , co rpo rali s sc ce

i li t , an spi ri tuali s f u er t
i d responde

m us q u o a sanc t is
d Patri b us legi m us traditum D i i c t en m u u s t in u s q u ia l u x
i A g .
, A ug c
, c.

i lla
c orpo rali s v el spi ri tuali s i n telli gi po es t
t S i spi ri tuali s acc p t r a ge li ca a tu ra
i i e , . n n

i t lli gi t
n e q u pr i u i f i f u i t d pos t ea forma ta t q u m ad C rea t ore…
ur, ae s n o rm s ,
se es ,
e

conversa i i t t dh lt c uj u s i f i t ti
,
e car a e a ti s u peri u s i g i fi t
as t bi n erm a s crea o s n ca a es ,
u

dic tu m t I pr i nc i pio
es ,
n i t D e u s c el u m t t H i vero ej u sde
c reav forma t io o e . erram . c m Gen .

t dit
e s en q u m lt F i a t l ; e t fac ta t l H erg n gelica na tu ra pri u s
ur, e a ex es ux . ac e a

t enebr e t pos t ea l f u i t q u ia pri u s hab u i t i f i t t

a ux t i p f ti n e rm a em e m er ec e n em

; e t i t di i i t D e u s l u ce …a t enebris N
, ,

deinde f ti i p f ti
o rm a on s er e c o n em ut lt a v s . am a

A u gu s t in u s s u per G n i h j crea tu r i f i t e t i p f ti f u i t t q
e es m ,
u us pl a n e rm as m er ec e an e uam A ug o . e t.

f
°

e rm are urt i amore C dit i F rma t ver t q ua do conversa t d i

n en er s . e a e es ,
n es a n eem

m ut ab ile lu men Verb i S i vero p li f u i t l i lla q d ut iq u e probab i le t

. co r o ra s ux uo es

corp u s l i d …f u i sse i t lli git vel ut l u ci da n u bes q d

, ,

uc e n e d n i hi l o d de
ur, uo n on e ,
se

p j ra tlacen a t eri a formali t er fac tu

m t ut l esse t e t i l dl habere t ; m es ,
ux ,
v m uc en

c um q u a d i es pri a exor t a t q u i a a t e l u ce …nec dies f i t

m es l ice t n u ,
n ec n ex ,

t emp u s fu er i t .
 LI R BE I l S E NT E NT IA R UM . D IST XIII.

C . Q u o d l u ce i l l a f a c t a e s t u b i s o l a pp a r e t , q uae i n a q u i s lu c ere p a t e r e t .

Si a utem fac t a l illa q u m abyss u s omne …t err ltit di

u bi
q ua ri te r, es t ux ,
e a a u

nem t g e ere t d ici po tes t i

i llis par t ib u s fac t a q u as n u nc i ll t t solis di u rna
n us ra

Am b r
d
. le —
III X N . ec m ir …l u ce …i
q i p e Iu cere q u m e t iam n t a u s
p ti oss e ,
e n au arum e era 0ne

s pi s i ll t t q i i pro t nd … ersi m isso ore o leo aq u as sib i i ll u

a n us ren ur, u n e e m ,
ex ,

s t ran t q m u l t o i f
ua t i p i i pi q u am modo s u n t q u ia nond u m
rar o res uerun n r nc o ,

ll ge o. de con gre ga t f t i u no l a Fac t a ergo l i lla vice …e t loc u m solis t b t

uerun n oco . ux en e a

g t t noc t e …d
, ,

b t I b er g pr m u m l u ce …
S ac ra m . li b .

. c 9 q ua t m o u s uo c 1 rc um a 1 a a , q d 1 e1n ue i sc ern e a . i e i

…
, , ,

a pp i verisim
aru sse il e t b i l q u o t idian i
es ,
tu pp t ut code
so e c urs e c rc um v ec us a are ,

t ram i t e l i ux ac primo d c rc um c u rren s , descendens p …f t a o c c as um ,

v es era ace re ,

deinde revoca t a d er t m a u roram id t a , i ll t

e t ; e t i t di i it D e u s es m an e us rare a v s

e t pp ll it l u ce …di e t t enebr s t
,

l u ce …e t t
,

b e n e ras , a e av em ,
e n o c em .

D . Q u o d d i es d i ve rs i s m o d i s a c c i p i tu r .

no t an du m t q u o d d i es d i vers i s modis accipi t r i S ipt c i t r enim

H ic es ,
e n cr ura . e

dies l i lla q i l lo t rid u o t b i ll i b t e t di i t dies i ll i ti ipsa

ux ua en e ras um na a c ur um na e

accipi t r q …
,

acris D i i t e t iam dies spa t i u m i gl ti q u a tu or h

. c ur q li t v n e rarum , ua er e ue

di i t c Fac tu m t ve spere e t ma e d i es n u s Q d i t di ti g d
ur es t n ,
u . uo a s n uen um es

fac tu m t vespere p i e t pos t ea mane e t i t f u i t dies n u s pl t igl ti

es r us , ,
a u ex e us v n

q u a tu or h di es sc i l ice t na tu ral i s q i hab u i t

o rarum p d mane M ane ,
u v es eram se n on .

eni …di it finis p d ti e t i iti

, ,

c ur q ti
ra c e d i ei q u od t a u rora q nec
en s n um se uen s es ua

…
, ,

p l l
e n amu ce nec i t b habe t M a e
om n n oer g prim u s d i es
en e ras hab i t q u ia . n e n on u ,

nec dies p t q i t i die i i n i t io t

ra ces sera
q ui t e t p lp q u ia
se u en s erm n are ur, ee ra c ue ,

l u ce apparen t e s per t erra …pl ,

m ex atque p l u dies tlti t q u i ab en e s ra c arus exs n on

a u rora d a plena lu ce i h i t e t ane q ti die l cons u ma t s t U nde

se nc eav m s e uen s m e es .

B eda s u per Genesi … D

, ,

b t ut dies a l u ce i i p t et i
ec e a ane q ti dl l nc ere n m se uen s e

e t i l u ce …comple t a esse ig i fi
,

t d
en t ut p
ere D i a l u ce i h o era e nc t
e asse , n s n caren ur.

… q u or u m q u isq u e a
,

R llq i a ut em dies mane h b

e e t et v p a uerun mane es era s uo

incipiens u sq u e ad alteri u s dl i mane t d b t

,
e en e a ur.

E . D e n a t u r a l i o r d i n e c o m p u t a t i o n i s d i e ru m , et de i l l o

q ui p r o m y s t er i o i n tr o du c tus es t .

na tu ral is d di ti ti l dier u m ut di ti g t a t q u e p t t
H ic es t or e s nc on s ,
s n uan ur co m e en ur

ZÎ3
° '
d es a mane u sq u e d mane Pos t ea vero
i y t fac tu m t ut d es comp u
a . m s erre es ,
i

t t
e n ura ve per i p e t d
sj g t dies p
e d ti
n v es ti i …p t ti
eram a un a ur ra c e en n ec n ce u a en e ,

q u m j u x t a na tu rale … di
,

e p d dies q ti ti dj gi d b t q u ia
or n em ra ee en s se uen n ec a un e ea

homo a l u ce per p t it i t b i gnoran t i e t pecca tor u m deinde

ec c a um c e rre n en e ras a ,
 IST XIII LI R BE II D .

per C h i t a t enebris ad l … dllt U nde Apos tol s l l

rs m n l iq d t ene uce rc . e «
r: u n us a uan o

b ra u nc a utem l u x i D om in Prim u s i t q dies

,
n ab a u rora d a plena
n e. a ue n on ,
se

l u ce incipie s e t pos t p p nl ti,

occiden te l u ce excipi ns mane q ti
v es e ra m ,
au a m , o se ue n s

di i explo t s
c , t U nde B eda O cciden t e l u ce p l ti
e es . t pos t spa t i u m d i u rn l en gi au a m ,
e a

t di i i f i
u n s par tes b t fac tu m t vespere ic ut n u nc i t a to
n e r e rcs se li
eun e , es ,
s es c urs e s o s

f eri sole t Fac tu

i t a ut em mane eadem s u per t erra … d
. m es t t ll …diem , re ee n e , e a e

i h
nc t ; e t dies
e an e pl t t u n u s i gl ti q u a tu or h ex F i tq e us es illo t rid u o v n e rarum . u ue n e x

i
om n n o t enebrosa q p t crea t a sidera li q l u ce l i t ,
ua os a ua c a ru .

F . C ur so l f a c tus es t , s i Zu m i ll a s uf fic i e b a t .

ole t a ut em q u rl q u are fac tu s t l i l u x illa ad faciend u m di e m ffi

S a ,
es so ,
s su A ug dc
.
«

eic ha t A d q d dici po tes t q u oniam l i lla f t s u periores par t es i ll t b t e t

. uo , ux or e us ra a

inferior …s le …fier i p t b t ; vel p ti id q u ia fac t o

,
°

ad i ll i ti um na e n em e e e or e a e us ee ,

sole di i f lg a e t s t A pli i enim m u l t l u ce dl i t d i pos t ea q u am

,
c u er e e es . m or e ra av es

an t e S i a ut em q i t q u i d de l u ce i lla fac t m i t q u m mo do
. ua r e r, pp t; " u s ,
e n on a area ugo , d,

po t es t dici a ut de ea corp u s li forma t m a ut i ea par t e c l i esse i q u a so l l

,
so s e ,
n a n
S ac ra m . lib .

est q d i psa it
n on l d i t l u n i t a ut discer i
uo n l t s se ,
se s e es e , n no va ea .

"

G Q uo m. o do a c c i p i en du7n sit i l lud, D i àì i t D e u s

. an s on o

v o ei s i d D e us d i x er i t, a n a l i ter .

Pra terea i n v esti gan dum ix i t D e u s es t , qu o m e do ac ci pi en de m si t q uo d al t , D

ut r u m t p lit em l voei s i l lu d di i t an ll
e ra er, v e d A g ti s u per
s on o x er ,
a e m o o. . u us n us

G i
en es m t dit nec t p rali t nec sono
,
i D l t f u isse q u i a i
em era er, vec s .
eu m e eu u m . s Ae g o p e lt .
.

tem p li t
era e t t b i li t ; e t i p lit di t
er, m u a i D i c li gu a
er s c o r e ra er ca ur s o n u sse v o x e ,
ne
-
n

era t q u a l q t nec era t q u em p t t a u dire e t i t llig B ene ergo

o uere ur, o o r e re n e ere . v ox

D i ad
e a tu ra …Verbi per q u o d omnia fac t a u n t f t D i x i t ergo D e u s
n ,
—

s ,
re er ur.

F i at e t c
,
t p . l i
,
t n on sono voe i s d
em i V b sib i
e ra t id
er, n o nt ,
se n er o ce a ern o , e es ,

Verb u m g it i t p li t i q erat e t di p it ab t erno ut fi t i

en u n em e ra er, n ue s e su a -
ere n

t emp e e t pos t i
er ,
fac tu t n ee m es .

H . Q uo m o do a c c i p i en du m si t q u o d d i c i tur Pa ter op er a r i i n F i l i a,
n el p er F i l i u m , eel i n . S p i r i tu S a n c t o .

Hi c q u r i so le t
mo do ipi d i t q d di i t Pa ter p i i Fi l io
a , qu e ac c en em s uo c ur o erar n

ve l p F i li er l i S pi i tu S a c tum H en i m S i pt fre qu en t er nob i s pro

,
ve n r n e. ac cr ura

pe n i t ut O mn a sap i en t ia f i ti D om i e i i d es t i
I IIn F i li ; e t I p i i pi i d ec s n e n r nc o,

it D e u s c el u m e t t erra …
, , , ,
Ge n t , i
Fill e t l u d P q u em feci t t ul P
. .

t i i l H e bv l
e , c reav o er
z
‘

es n ; ,
e s ac a. .

S u per i ll u m q u oq u e Psal m l oc u m Verb D om n e e h fir m a t u n t e t c dici t

s . xxxu,

1 -
e i i e i s ,
.
,
A ug i n
. Ps .

A gus t i n u s q u o d Pa t er p t per V erb m s uu m e t S pi it S t Q

u ,
o era ur u r um an c u m . . uo
3 2 . S e rm . u,

T . 22 .
 IN IST XIII SUMM
“ D R UM I l S E NT E N I I A R UM
' ‘

. D . A

modo erge hoc ipi d t Pt ac c t a ut em q u ida …b re t ici q u o d Pa t er

en em es ? u av erun a ,

vel ut a u c tor e t ar ti fex Filio e t S piri tu S anc t o i rer u m p ti q u asi i t t n o e ra on e n s rum en o

di occ sione …s men t es

,

t t
u e re e r, ex p di ti verbis ra c s q u od vel ut b l ph
erran a e as e

m em a t q u e san doc t rin advers … bj i i t pia fides N

a a t it q i t lli g
e a c . on es a ue n e en

d u m i dee S i pt …freq u en t er com memorare P t

,
cr ura p i i F i lio l per a rem e e rar n ve

F i li t anq u am F i ll
em ,
posse t facere i i es p n on i t Pa t er d t s e n on e rrex s se ex eram ,

vel t anq u am liq d ins t r u en tu m f u eri t Pa t ris operan t is ; d p ti i llis verbis

a ue m se e us

Pa l rem i t lligi l i t n e F i lio e t S piri tu S anc t p i e t sine i ihi l facere

vo u c um e o erar , e s n .

I . C o n t ra h a n c e acp os i t i o n e m s urg i t h a re t i c u s .

S eddici t h ti H ra t io e posse t di i F lli i per P t l

S a ct …
a re c us p ae n x sse , um e erar a rem ve

in Pa t re e t S pi i t
,
c u m ut roq u e vel per t q q i F i ll c u m
r um n e u rum ue , u a es

Pa t re e t S pir i tu s S anc tu s c u m ut roq u e p t C l b it p d t ide e era ur. e re v er res en e ur, e

Pa tre … t
,

i l lu d d ic tu m esse e t i t d t i ,
t
n on a u c t ori t as N eni m
s u ,
e n e n s rare u r . on

Pa t er a F i li d F i ll a Pa t re p t e t S piri tu s S anc tu s ab ut roq u e I d q

e , se es e era ur, . eo ue

e t iam F i ll per S pi i t S anc t …I git p i q u ia c u m S p iri tu S anc t pera

es r um e e ur e erar ,
e e

tu r hoc i ps u m a F i lio h b t ut p t
,
a en e e era ur.

K . A l i a p ra d i c t o ru m ewp o s i t i o .

Po t es t
e t al i ter i ll u d ipi t di t Pa t er i F i l l l per F i li
acc p ui q u ia ca ur n e ve um e erar

v e u m gen l i omni u m Op ì fice … sic ut di i t Pa t er per e u m j dicare q u ia g i t

, ,

J oan n . e c ur u en u

…
, ,
29
j d
u i cem It e t per . S p t S
a a c t d t p i ri umPa t er 1 h n qu a e i c i ur e e rar1 , s 1 v e ,
s1 ve q us , i

ab ut roq u e p di t S p iri tu s S a c tu s fac t or omn i u m U nde J annes C hrysos t om u s

re c e n , . e

C hryse s t ln . i n p i ti
ex es Epis t ol d H b
on e i lt N ut h ti i it
a a
pi t
e ra o s s c a on a re c us n an er se s c a ur,

t anq u am h q d ns t r u men tu m Pa t r s t F l s ; neq u e per e u m Pa t er d c

He b r li b . l .
.

a ue t t
i i ex s 1 er1 i m i i

tu r f i t anq u am ipse facere

e c ss e , posse t ; d s i c ut di it Pa t er j u dicare per n on se c ur

F i l i q u ia j di g i t i e ti am di i t opera i per F i li m q u ia
em ,
u cem en u , s c cons t a t c ur i
-
e ,
eum

pi fi
e c em
g i S i eni m ca u sa ej s Pa t er
en u ss e . t sec u n du m q u o d Pa t er m u l t e es , e

amp li s eor u m ca u sa t q per F i l i m fac t a s u n t H de p prim di i

e es ua e . ac o ere a c

di t s u t
e a n .

A diei sec u nd Pri mo i gi t ur tan git unde a .

,

S UMMA distinc t io ista i pit e t quid f i t tp t n ce , u ,

u e e

D I S T I NC T I O N I S
l uc is forma tio Q
i d l
r
t hoc pos . uo c rca ec a a ,

se t ll g de dupl c luce d h t p in e i i i i , vr e ce s i

rituali ac corporali ; et q li tit i t , ua s e xs er

ES C RIP TO pere ti i p e d p li l
c re a i ll on su bi formata it A tq
ra c e en c o r o ra s ex a, ac s . ue

t i di ti t i s d ib it
nc hic p
on e, t melius i t llig
e sc r t er
q d con tenta e us e n e an ur ua am

di t i t i l quantu m ad opus prim diei

s nc on s in tex t G p i t quot m dis dies
a , e e n e seo s, e x on e

ct se
q t i di
ue nt i t i quantum s ad pnc i pi t
on e t q li t di t i g l dles e us a cc a e r, e ua er s n uan ur
 QU ST I /E . P O PUS
AN ER Q OI RI
D IS T IN C T IO N IS II
A I I UI D
. A D D I I UM S IT
' ‘
‘
E C R E A T IO N IS , ETC . ; )

ac n les t it m q n u di t P t r A unum primu m lt

ee e e ue s e s ca u r a e lt t a c ra n s non a e ra m n

…
, ,

o p e rar i p Fili er t i S p ia i t S ncto e ili n t w l r p o t t i a t i li b

. sc ce c um ,
e or e n e sse n a us

mundi p i ipll t ria p rimum qu d r nc s e s se ,

o

t lt lt t t p tec l ;as a e ra n s n o n a e ra u m , u e a m e

Q U ZE S I I O PR I M A
' ‘ secundum quod t lt lt t t ,
es a e ra n s a e ra u m , u

t i clemen t i gnis aer aqua ; tertium ra e,

…
, , ,

q u od est u ltim t m inim u m habens de o ,

e

l q e it
ua r e r primo A p o pu s lt di vir t u t e videlice t terra Primo er
, n er a e ran ,
.

di t i s ti nci al i q u i d
en s d di t u g p t i t di tin gau i primum ab m ultimo o e er u s

s it p i o er eat i o i ;
cr t i i q ui d
n s q d fac t …es t p
e s s c, lucis p d ti uo o er ro uc o n em ,

s i t i ll u d .
q f t l i t es t in l id t corpore ua on a er ca o, es

Et vide t ur i primis quod po t opus q d n l ti cilicet l t par t ici

s uo am c ee es s so o , e

fui t necessaria i ta distin B p ti i clementis ediis secundum …

, ,

c rea ti ion s n on s a ve n m a

quia t lt Apostol s q a D gi e t minus ul tim …vero l t

o a o ,
ua eo s : o e e m e n um ,

s nt ordinata sunt E g p d tl a quod t terra care t luce au t minimum

e ,
. r o ro c e en a es , ,

D eo per ti c rea in ipsa ti or habe t de ea S ec ndo p t it e se distin

on e m c rea on e o e er u s

…prim i a edio quod fac t um es t

, .

di ata s n t e t di ti t
e o S ec ndo sa
s n c a. ti o c on e m

… …
,

p i t
en i es
s t opus ordina t et distinc t die o d quando divis sunt e aqu in se c o n e, a a

prod u cere Q q t es t e S criptur D eus f i a p l ib f c to jam firma

e um e e, e, e r o res su er e r us , a

mento Ter t io fac t a t divisio …dii ab

.

in sapientia f it i ece r didit ea u n v erse , co n . es e

dis t incte et dis t inc t e. u ltimo quod fac t um es t tertio die quan
I n pp it s nt q h b t in li t d con gre gat sun t aqu in …locum
,

e es um o ua a e n ur o a a un o

t era e t pp it arida a aru

I taque distinc t io p t i …mundi fac ta

. .

ar e

Ad h ec Th a p d t
o m as re s Na t ura in non es t per t ti
en e ma t eriale …ab e x ra c e n em

e p i
er b sex
us dierum ita es t ins t i t u t t aliqu m ix t o u t p t b t quida …philo
a, o e ,
o a an

t
n a ura principia t condita i n se sub sophi sed per hoc formaliter quod diver
un e , ,

i t
s s e re n t e t ex eis p p g i ll p t
ro sis reb u s divers i t t colla t sun t
a ar a a o sse n a v r u es a

per m ut ua …ac t ionem e t passione …; id P t

.
,

in i t i di t i ti i b est q ee ra e rea s s s nc en us ua

tun e dat …est i esse i t t quoque dam di it q u ia qu m corpora l ti

o e s v r u es v e rs a s, e ca es a

ac t iv e t passiv quas Au gu stinus ra t io et superiora sin t ejusdem na t ur cu …

,

a a , n on a

nes seminales appellat quibus produce l ti i f i ib e t b h l con , e em en s n er o r us , e oc o co

re n urt ex eis ff t consequen t es Hin f ndi non l t ide prima distinc t io

e e c us . o o v a e an , e ,

quoad esse i p p i i pi se ru m a tten q es t primi elementi ab lti t

r nc o rum ua u m o, e se c e n

da q es t primi a medio es t tan t …se

,

di t r opus
u ti i quo s u bs t antia ele
c re a on s, ua o

m u ndi in esse p d t es t c nd … ll t i vir t u t …

, ,

t
m e n o rum ro di
uc a . o o co a o n em ve rsare m e

Vi t t r u um vero ac t ivar m e t p i D ad a gend …ac p t i d

e ass v arum
; t er t ia au t em o a en um

a liq ua moven t ad species d t i t u t dis t inc t io q es t medii elemen t i ab infi e e rm n a as , ua

vir tu s i i equi ; q d ad omne … mo q

,

sem n s ua am i l p t et l con ua co m m sce r e ssu n o co

u t fri id m etc
,

s p i
ec e m l i d ca g um S i q f di es t e sec u ndum . t q c in q uan
ue on u rum ue ,

per opus di t i t i l tt ib t sun t re t …clemen t is colla t sun t q lit t q

, , , ,

s nc on s a r u a o a ua a es ua

b us c rea ti i t t communes ad specie … sunt principia lt ti i ut calor fri

s v r u es a e ra on s,

omne …mov n tes ; per p autem orna g et illa q u e sun t principia m t us l

, ,

e e us us , a e e

t us c e ll t a as nt rebus i t t moventes ll u t gravi tas levi tas Hi in t er t io

o v r u es ca s, , . nc

ad species d t i t Porr distinc t io die menti fit de loco qu m di i t

e e rm n a as . e e e c u r,

aqu in l … …; non
,

non po tes t nisi t ipli it i i Qu m

r c C g g t e r v ar ar . e on re e n ur a oc o un o Gen . 9.

eni m motus lt t i i secundum quem ante S e i end m quoque quod op s dis

a e ra on s , . e e

fit g t i et e n e ra e pt i d t
c e rru in ti t i l i t d o, re o ca e r it it nc on s n e r um c o m m un er sum ur, _
 IN L IBR UM IST ; QU ST I
I l S E NT E NT IA R UM . D . X I II .E .

prout dicit di ti undum quam A ili quia per lu …omnia if t

s c re on e m se c s om , ce m an e s an

c um
q virtutis diff ti i q inclu t Quarta ratio addl potest quoniam
ue e re n am :s c ue e r.

di t in Und i litt ra di i t
,

…
p se rn a t u m . ein luce di s esse non val t id prima
n e c m s e e e . ee

S ex diebu Deus creatur s p pecies die

s fi ri p t b t imo in primo l
e er s eam e e or c a , n

di t i
s it Q
nx d q accipit r p p l sic stanti illi di i
ua n 0 ue e re r e, us c

t ja …p t lt
. .

u I l c T homas i S cript
a u . a I taque secundum ponentes inf rmita n e. e

I nsup r in S umma q t i
e g i t ma
ua s t eri f ti e n e s e xa c sej s p d cm a o rm a on em e ra ce e re

temper t dic nd … quod ma teria a

,

ma septima sup r hi pl i , e ib it s e n us sc r e, es e o

a rt . 4 . D p d ti
e ro oc
( qi i )
on e lucis estn duplex u en s principio fuit b b t t i li b formis so su s an a us

opinio Au gus tin .

q videtur q d creata p t d q fermata secundum
e n am ue uo , es m e um ue

n on fui t i M y
c o n ve n c n s
p t i l o di t i
se n q d ra ac identales inter
e rm s ss e co n o n es uas am c ,

s pi i t li
r ea umt d t i
c re a ura ro m
p qua pri mum locum
re lux oc b t i t At
on e m vero s o ne

… … illa …quida …di t fuis e lucida …

. .

Ge n I. Hi nc
q d i
uo i t I principio
c ur, i t B ln ce c re av u c un s

c l …et terra …per l …intel fac to sole in materia … dii t

.

D e us a o b q ca e nu em ua re

l i t spirituale … t … dh infor p j t Q uod non videtur q u ia scri

, ,

ex n a ura a uc ra ace n e m .

mem per terra …

,

p li creatur p
v e ro , c o r e rat G enesis d i b i t i
s t i t ti re a ura esc r ns u en em

informe …mat ria …Q q pi it li e e um q postmod m perseverant id

ee s r ua s ru m ua e ee

creatura sit dig i prius formata es t ; et dicend … est t aliquid factum

.

n o r, o n on , un e

j formatio desi gna t r qu m di i t

e us q d postea esse d i i t Hine l di
o e c t
ur, uo es er a u c un

Fiat l S i q formatio lucis primo die quod nubes i lla …anet e t soli j t
.
,

[ b id . 3 . ux. c ue , c o n un c a

facta de spirit ual i p it l

, Allis t q
ex on er i discerni non que t S d se
uce . es , uam v s e . e

a pp t q u od
a re
pi i t li creatur s r
p dea sd hoc i d t superfl
a u e perma
ro u co n m n v e re ur

ctio si t p t i ra erm Moyse non descri ssa nere Propter quod ali i di t q d c un uo ex

pta C ujus ratio secundum Basil i …est nube illa format …est p li q d
.
, ,

. o o c o r us so s uo

quia M y principi … facit narra stare non po test si l di t non esse

,

e se s o s ua so c a ur

ab exordio pertinente ad t p de natura elementari D icend …i gitur

,

ti i
on s em us . o ,

sensibi li u m rerum ide nat u ra an gelica sicut quarto pit l de D ivinis nomini e ca o o

p t
ra e rm i t ti t quia fuit ante creata C hry bus B D iony ius protestat r quod lux
ur, s o

autem ll …p nit ratione … i lla fuit l solis adh c i f i quan

.
.
,

t
so s o m o s a a e ex o n o rm s,

quoniam M y rud i pop lo l q b t e se s tu …ad hoc quod ja …era t substantia solis

o o ue a o r,

vir t ute …
,

non nisi p li capere valenti qui habens ill i tl

c o r e ra a um na va m c om m u

a nem ; pos t mod m vero dat a est ei virtus

,

etiam ad id l l t l f uit p i i o o a r am ro n ss m us , e

qua eos t h re ra l i t Q i si
c re v o u di t specialis et determinata ad particulares ef
u ao ss e n

esse b t t i occasione … fe t s S i q in p d ti l ucis istl s

.

s pi i t l
r ua e s so s an as , o e c ue ro uc on e e

qu m et pro dis t inct t l u x a tenebris quan t …ad

.

s um p i t
s ssen l dl d
c o en eas em , e e es o

clives f i t corpora adorare l ti

ue r n tria Prim quoad c ee e s d quod
a. . e, c a usa m , se e un om

P i ra m est au tem circa p l D i substantia solis fuit ca u sa l u minis in

ss a
'

c o r e ra e s n

reatur s in t rm itas multiplex U q … p lt t autem terr causa t b

,

c e e na uo e ac a e a en e rarm n

Alia S ec ndo quant …ad loc u m quia in

. .

di i t T erra era t i i et
…
[ bi d . :2 . c ur n an s v a c ua o o one

b
.
, ,

I i de m
q uo b d i
sut T enebr or t p t h a i ph i erat lumen in ll tenebr
e ran su er a em s aro a e a

i … b y i Id i autem primo b l t Tertio q u ant …ad t p quoni l

. .
,

c e a ss e rce a a a o em us am e

d … i ph i sec nd … …t …
.
,

es t i f it t bn e rm as per l cis produ

en e ra ro m h o co e em s aro o o un a e

c ti … primo quoniam lux est q lit

o ue poris parte …erat lumen d … ll …
ua as sec o n o a a

c eles t is ; hinc per l tenebr Hi scriptum est L …voca

, ,

primi corporis se u o o a nc uce Gen 5.

…fui t pri mo f … d S vit diem e t t b

. .

ce d m un os or an t us . e , en e ras n o c e m .

con d propter lucis

o, it t quia S i autem q
co m m un t q li t
a em l u x illa cau
,
ua ra ur, oa er

i n l inferior cu m p i lb corpo savit di m t t

uc e e su er o r p d t Ba ilius
os e e n oc e m res en e s

secundum B quod ine t p emissione …contra

,

rib s
,

e i t T ti
c o m m un c e n . cr o, a s m o o, er
38 II IN L IBR L M
'

IST XIII ; Q I
S E NT E NT I A RUM . D . U.£ S T .

minus t t i f i llt l b r ns d l t A diminu ta sed perfecta prou t compe

ex e na cr e a o . e c ara n on , ,

q ua li t l er illa ux i t diem et
c a usav t tebat i ad quem d
n oc em i b t ; nec opor us o er na a ur

sicut p it … t V idetur quoque sen tebat liq t

,

ex os e es . t ti fieri circa a uam ra n sm u a en em

tir quod d nube illa ful genti factus sit eam ad hoc ut ad il lum usum seu t
e c ac u m

sol de qua re infra t t b it es et idonea tp t ad

ra c a ur ti s u e e c o n se rva on em

Porro Al xander l ode …( i q i t) l d l t i

. ,

e e c q n rerum u ; sed e ad lt
ec ara i on em ue u er o

co in q nunc est l fac ta est l i lla ; rem

ue se ut scilicet es et causa genera
ex us u m ,
s

sells non vide t ur nisi au t j t i i e t in

,

e t f ti
ac o pt i i i
m a or f i ib on s c e rru en s n e r or us c e m

c oa d t i lucis illi
un a o aut ej divisio per pe lchat t ex ea luminaria fl rent V er u m
us , es e o .

luminaria q unt planet Mov a q ua s si lux i lla erat p f ti luce li ergo

a —
oo er ec or so s,

que hi doctor q ti lc ua slt i t l fuit t i li ad lll D i i quod

o n c u as m u as, n e n on m a er a s am c m us

concernente de quibus si considerem s hanc l …quoad …

.

l lg t len t
am t ex e s s, o uc e s uo

su erG enesi … sa t is videtur i d t B usum et sole …quoadn uc u m … ff t cir s uo e e c um

p .
, ,

I tem respondendo ad i t d an l i lla s u i pt videlice t ff t lucis illi

ux c um sc r o e ec u us

…
,

adh c p o t
e rm an eaDi it ( ) l t quod lux
c que
ur l a se i l di t sol sic f f t i lli e nc u , e ec us us

illa divi a t ita quod de una ipsius parte lucis erat conservare et d l ; solis ve
s es e c a rare

es t g ti …cor
,

fac t us est l de ll luna ex all e t ll

se a a p p i ff t a a a re re r us e e c us e n e ra on e

sin g l stell V …t q it i
, ,

o a a . ero pti
un e q facere Nempe quod l
ua r e r, n re on e m ue . se c on

q ue si t u erat an t e diem an in superiori serva t t d l t pit a luce ista Unde

, e ec ara , a c ce .

ve l inferiori quam sol se u ll stel l Di sec u ndum hanc

a a p a .t i b ili com ara o n em no er

i
c m us quod ex ista luce facta sunt l u mi est f f t h j lucis q u am solis et ipsa e e c us u us ,

n aria N tamen p t t in p on o or e l u x quam l S i autem ca e n e re id t sol se c on s e re ur

natura …gravis aut levis quia lux de

. .

secundum quod in se i l di t f f t na nc u e e c um

tura sua t divisiva seu diffusiva l i lli lucis et …hoc ll … p ddit

es su . us , eu a e se e ra ,

N am di ff di t se
on di q nisi b t ulum i t p f ti est sol et t i li est lux
un ue o s a c- a e r ec or , m a er a s

h b t Et q
a ea . i in partibus ej s non
ua m v s ista p t i lli e H Alexander C res ec u us , ac . u

erat ponere gravi s e t levi s tt e fuit j us verba reci tative non assertorie tan go
e , a am e n , .

in eis ponere simplicius i q sim N in multis dissonant a p di t i atque m n us oe am ra c s

pl e x, s e c u n d quod plus aut minus elon

um
q t ib I n h tamen d b ili
se ue n us . oc c o m m en a a

g b
a t a ur ab i f i i b n sicu t in elemen esse id t quia f
er o r us , t se litter v e n u r, c o n e rm a n a

tis Unde secundum hoc plus videtur esse l ibri Geneseos q vide t ur p t d ua ra en e re

de natura i …pli it ti et p pi i t t i omnia p li ti

.
,

s c a s e rs c ac l ti
a s prima c o r o ra a, e am c ee e s a, e x

in S aturno qui est planeta superior N i lla confusa et informi ma teria esse p
,
. ec re

inde q it
ce n s e quod ci t i s
o er t d t e prout de hoc infra di f f i disse
m o ve re ur uc a , us o s

quod c o n se
q esse t si planet move ret r Hoc item pensand …quod in his
ue n s a e o

doctor hic s mit luce …p corporali b

.
, ,

re n t ur m o u t proprio pr ter a s uarum m e o re so

tu … ph s a raru mt p i t quida …philo D stantia lucida

, u e su p q li t t sicut et , n on re ua a e,

s phus S d non est sic imo ph

e . e littera s a ra rum .

mot t
u m o v e n ur : id non citi s ee t Ex p h b it i i t it quid p s dis
e m o ve n ur ra a s n n o e sc e o

quam ph Quod a utem S at u rnus tar t i ti l p dd t operi ti i id

,

s a ra nc on s su e ra a c rea o n s, v e

… licet
.

dior p hi b t quia non p f i it

er e ur, er esse b t tl l sed ac identale
c c urs o n on so s an a e, c

s m ante igl t i t hoc non in nec formas b t ti l sed q li t t

,

ee v n e c e an n o s , su s an a es , ua a es .

t lllgit
e quia g i i sit corporis nec Nempe per op u s ti i principia …
ur ro s s o r s c re a on s un

d i sensibilis di ti t sunt quant …ad

,

q i
u a t d lar aut or i i si t motre m s ipsi ss o r o s nc a o

us ; d quoniam
se jus spatium d ib it es e pri mum q uod t per formas b
m a esc r s , es se

p t
e r ran se un d quam aliie ide plus ig i t t
, t i l S
e d d i ex
p t i t p s di s an a es. e a ve n re e er u e o s

t emporis tl ti i u t di t i g t tiam ec n uc en s, s n ue re n ur e s o

ins per quod lux illa fac ta t d … gere t pati sec nd …divers s
.

c i m us u es o a e , o o o
 QU ST UTRUM LUX OR PUS
. E . Il S IT C

i t t
v r u es b coll ta Und t i i to A l d d m li qu r ta dl ? A t q
re us e s. e e n s c u: o s a ea e so s a e u uo

p ro c c s s u f ci t e p ordina t … modo visa e os t lux illa C reatori b e i es en e, s

a tque di ti t s n c umtotu in prim l p , n on m ti j pl lt i lll

e ll
n e rm a n e n a e us n o n ac u :e c

st anti
. ti
c re a i p g d on s q i p
c ra e nG i ll l e, Q i di p t t l
ua m v s i ta …p o u e m us . u s u a onem s ro

ex par te i p t ti sed ll pro equi t ur quam dimi llo quoniam

etiam i a comm …
t uc r it h oc om n o en a s ua , xc s

suc es ive pl d b
, ,

c s co m en e o d t
c a use s
p i tl t a B
n e o c e ru m ex os on c e e

q ua s t .
p ra c e d ti d i
en t i t i expre s ncas quod
on e da S trabo R b ac M gl t di ti t
ss u an o a s ro sse n

t increat S apien t i nos N mo t iva j

, , .

e a g b t q a con rue a l d t i
, ua verbis ec e us c o n c u un m o cx

in prim naturali l it infor Alexandri i d ti facili ter q t l

,

e s uo e
p e rc vo u n uc s ue u n se

mare i t ti n s ru c li ut p l ti
on e e t vi C l …quoque empyreum in exordio
m o ra au a m a e

mundi simu l code …instanti creat … t

, .

su c ssive t d
c e p f
s u eam usi ro c e re .
o es

P t e s re m e G i ll l prima par te libri t di t i t E t sicu t primu m hominem

u e m us , e s n c um

de Universo di i t Pos t h lt S l ex t ra paradis …plasmat …Deus t t

.

s se ru ac a cr o o ran s u

lit in paradis … l i sic s le …ex

,

Gen . 3 .
pt u ra D ixit vero D eus Fiat lux id es t , , o ce e rr m e , e

luce illa b i q forma t …se u luce …

,

om n ip t t i o en b s uo p ve r o plt ut f i t ra c e e re e c um ue o

lux ; e t fac ta es t l Et quoniam lux po illa …ad locum solis p t i t p gl i

,

e x. o u su er o r e so s
te t i t lllgl pi it li e t p li spi C rea tor f i lli ac velocissime t f
s n e s r ua s c o r o ra s, ac m e ran s e rre.

ri t uale …fieri luce … fui t nisi sole … , n on

i t llig t i
n e atque j us t i t i oriri b t
en a a so s an

t iis p t i D ies quoque ex tali i llustra

se ara s.
Q U ZE S T 1 0 I I
tione p d fui t i ll i t i ear m
ro ce en s , um na e o

p l
ra c a ra . Q u m enim verb e … C t i o rea o r s

spirituale si t splendor l ex lumino em Ecundo q it U t u l ux i t

c an s ua r e r, r m S
sitate i lli s e t di ti ej s sit g t i
e , c o o pu
e e n e ra e c r s.
Verbi ejusdem id or t s ej usdem veri , ee Vide t ur quod sic q i S ipt veri ta
o , u a cr ura

s p i i t r liuaq u solis
s es t d ie t i ej s foris in t is vide
c t ur
o hoc expresse
e i t lli m sm o are , n e

sonans i ll t t i et i ll i ti b t us ra o gendo per l u ce …lll

um na e primo die p d
su s an am ro u

t iar m di ti verb …illud e t viden t l id … corpus sicut p it …p

,

o au en em o c am uc e ex os e
’
36 B , e tc .

…
, , .

tl um p l i i
ra c ar s s m am lll l u ce H es t am S d Au gustinus . libro de
a c L i . ec o n o,

autem i ll i t i dies est in to ta il la an bero arb i trio protes t at r quod l in ter

um na e o ex

…
,

g li
e c o rum i t ll t n e re g ione e c e um corpora primum . loc t it ergo es t o se r ur

Porr si de orporal i luce illud ipi corp s p lp

e c Phi losoph s quoqu e
a cc a u ra c uu m . e

t i ti
o r, c o n v e n e n i t lligi t de py i f t t quod l ux est species i gnis ergo
us n e ur em re a e ur, ,

c ae li pl d s en q i de lucida q d
o re , uam v s i gnis est g ipsius et p di t d
ua am en us ra ca e r e

nube quida …i t ll i t illud cuj us ipsa ; nec dubium qui n i gnis i t t b

n e e xe r n e xs s a so

re v o u l ti di
on e m t f t in q i au t stantia corporea erg et lux
c un a c am a u s T er t io , e .
,

super aquas Q d incredibi le valde est B S D ionysius uo d p i t l de D ivinis sec o n o ca o o

loqui t ur D u r …lum inari …

. .
,

qu em ll videatur t ili t
ne a n bis aut re o i ib
as o n om n us e o e

vo ul t i i i lli en s ondum i t tlb h l i

us , n j g t
e xs s e n p us t Ergo
o em n a c o n un un ur a c s e aran u r.

m inibus au t j ti quibus l cere t au t substanti sunt qu m id ti de sub

um e n s, o a , e ac c en a

horas di t i g t A pli quid fac t um j t uno non i grent in ll d Quarto

s n ue re m us , ec e m a u

est postea d hac l ? S l enim an t e li p p i t t corpor …conveni n t luci vi

. .
,

e uc e so s re r e a es e e ,

p ro d t iuc d
on em t t es t tanquam
e s ru c a su d li t b i i f i i e t e ce re ve r e ra r m e ve r c o n r c ar

…
, , ,

p er f l vel
ua , si co rp u s solis ex ea
'

forma ex f i t i calore V id c o n r ca on e cau sare e m us

t …est sequun t ur multa q

.

o id t q radios solis ad corpora solida

ua v e n ur n am ue re

…deors u de
,

absurda Ub i enim f b i t esset cor

. a b
r c a um i e t eos a v er e rar , s o rse m

pus solls ex illa ? S i eni m b i lux i lla es t scendere suaque f i t i e t i t

'

o co n r c a on e n e rs e

fac ta q lit t f i p t it per medios eti ne causare calore …

,

,
ua er ran s e rr e u e .
40 IN n e uen s euruuru n re . m sr . xm ; oua sr.

I n pp it e t q es um es ,
uo d le x potest adesse A Qu i insuper s c i s c i t at o r, u trum lux sit
et abesse pr ter b j a su e c t l c o rro pt ie n e m : forma s ub s tan t ialls rei lucid R p d t a . es on e
‘

ergo t accidens Id
es . e e asse ri t… D amascen s e In huj us so lu t io n e sapientes pi tib sa en us

q u od lux t q lit es ua as . c o n tradi c un t . A li qu i enim di t quod est c un ,

for a et q li t i d t li q d m ua as a c c en a s, ue m a m o

Ad h Bonaventura responde i Quidam dum sapientia seu i tl q pi it li

oc se c e a, oa s r ua s

verba Au gustini penetrantes di n on t lux est et q lit anim S d q u ia S cri xe run ua as a e

luce …esse corpus t liq d p esse pt inter c teras f

.
,
/

e a ue corporales I
c o r us ura o o rm as o

pura …l …ita quod in ipso nihil ad ce … d t et

,

uce th li l t t t co m m e n a , ca o c ra c a e re s ,

mix t um est de t b it t materi t t S D ionysius quarto pit l de D ivinis

,

en e ro s a e a , u o . ca o o

corpus solare S d quia p b t est l e i ib et A gustinus in pluribus lo

re a um ne n om n us , u

la …substantiam esse pura …f rma …ni i i atque phil phi prin ipaliter tt i
.

e s c s, o so c a r

D eum qu i solus est purus t e t ferma B b t l i principat …operandi in a c us ue n uc o

'

cer

; hinc ali i di t quod lux es t

,

sine om ni d i ti t i li proprie
a m x p ib
o n e m a er a s or us c un

es t ull … b t ti ll corpor …forma secund u m

,

t tis atque materi l

a a c aru m n e su s an a s e

corpus es e pura … f … p t i cuj u s ajorem e t m inore …p ti ip ti

, ,

s e rm a ra se r m m ar c a o

qu m nul l …corpus
,

e o t t i nem corpora habent i ac dig i se u

carea e x en s o n e , v e r us n us

q ua f d t un super corporale
a ur … ma t eri i di g i esse in g enere t l U n le no n n us en um c

t c l …
.

a … nde corpus sine ma t eria esse q it b ili i

: o p empyre u
ne u ss m um co r us , o a o m

… po t es t con es t maxime l i ; infim …vero t

.
,

S l er go lux dicit f e rm a ,
n on um n e s um o , o

i t
s s e re corpus sed ali qui d corporis I mo t erra maxime t p
, ; intermedia ve .
, es e ac um

si l esse t corpus qu m lucis si t se ex

ux , sec u ndum quod magis au t minus sun t
e re ,

se m l t iplicare q t q u od liq d nobilia plus a u t minus de l uce partici

o , se ue re ur a uo ,

corpus posse t ltipli se i p sine pant Porr quod omnia corpora naturam
m o c are s um . e,

a pp i
os t i all nde
on e materi quod
e est C p t i i p t l ucis plane
a t d t q u ia ar c an e s en un

omni impossibile crea tu r q … non vix es t corpus p quin per m u lta …

, ,

a ,
uo e ac u m

educa t r isi sola tio n t i

c rea e t p li t i
on e p i t fieri lum i e rs e n e m e on e m ess

dicend … quod sicu t h s m t d …de cinere fit vitrum e t

.

Hi nc o et um o r ne o e e

caler … t d pli it primo pro ut de terra carbunculus

, , ,

su un ur u c er

is t a opinio est lt …proba

.
,

di c un t p p i t t re q lit t corpora
r e a es s e u Ut q ua a es ra ue m u o

l is substanti sicut q adi i t

,
humor bilis Pro qu r … ue m c d t i dico quod
ur, . e o c o n co r an a

aqu calor i gnis ;

,

a ,
d t i t lux d pli i t
se c o n i pi potes t Prim
o, o n om pro
n an u c e r a cc . e,

s u bstantiam sub h j di p p i t t f rma q dat esse p i lucid et a u us m e r0 re a e e ua cor or e,

se u f rma ut q … i t A u gus t in u s qua corpus luminos …principaliter est

e ,
uo as se r o

quod h e t hum u s sunt clement e t ac t iv m tanq u am a primo moven t e e t

um o r e, e , re

p yh is ci di t q d calor
c un es t subs t antia
uo g lan t e S d pro f lg qui est circa e . ec o n o, u o re

q uad am sub t ilis i lux abstrac t ive corpus

s c l i et sequi t ur i t ac um n e s um e xs s e n

cipi potes t p q lit t seu f rma acci t ia …lucis in tal i a teria e t est sensus
,

re ua a e e m

objec t m p ti i q ins t rument …

,

den t ali corporis l u minosi per quam , co r e o e ra on s ue o

pus h b t lucere e t agere ;

a c d i pi et i ta es t q lit id t li Per quam
s ec o n e a cc ua as ac c en a s.

potest q uasi concre tive pro subs tantia I di ti ti …s lvi p t object q o s nc on e e e ss un a. ua

minosa i q , s c it in divisione q u a fl t ad part e … t q

ue s um ur H Bona ee u ra m ue . ac

di i t
c ur, quod tres sun t species i gnis sci li ventura ,
.

ce t carbo fiamma e t l ,
Et ita frequenter Q i id t q d omnis forma sub
ux. uo c rc a v e ur, uo

loquitur Au gus t inus Per quod pa te t ad t. t i ll p t materi cu i dat esse et ao s an a s re s ec u a

t it t
c o r a e s so u l ti N et sic loqu itur quan
e . am t ti it t lti pli q o rn a um , ac v a em m e ce m ue co m

do ai t L ux t sun t corpora b tili e ae r pl i potest t ph i l ux voc ri su o ra . e x on e m , m e a o r ce e .

[l a c Bonaven tura Univoco tamen ac p p l

. ll forma re r e, ne a
 LUX U I R UM
' '

l s vr ce n res ’i

su b t t i ll
s an t l
a q u m lux g t A ac tio u nivoca qua lu id …i ll l t U
s es e x, e a u ea u r, c e em na . n

m jus e t m inu
a i pi t s t rc ci t t d si lum n in acr
a t ac id n
c o n ra r e a e m p t t e e e es c e s, e er c

…
,

que h b t seu pp i ti
a ea ep i t l es quod principl
oe c m i ll i t i i
r va in corpor va m , e um na on s e

a tq ue bj t
o si t visus Q d si lux
ec m n lucido accidens it quemadmodum e t iam
. uo os s

sc t forma l id uc b t t i ll
e rum tan to C ommen t ator probat quod alor
su s an a s, t c n on es

u n um q d qu0 esset b
ue i li quanto luci forma
ne b t t i ll ip ius i gnis quoniam
us , su s an a s s ,

di us quod falli t in mul tis Alla multa in p ib l f ti

. t accid ns cor er us c a c ac s es e .

b i p
u e t bj
e sse n p O |Ci eQ uidam d
m 1 0mi t q d lux addi t u ltra xe run uo n on

… d id ti i psa coloris i t lu
.
,

I linc T homas D iffer n t ( i q i t) h l e n u a c c o o re , se ev en a s

quatuor lux lumen rad ius splendor L men se u lux Quam p i ti e t iam i m . ux . os on em

proba t Avicenna lpi d omn

, , , ,

t
e en m i di i t secundum quod t in
c ur es d co r , ac c en o es m o es

pore aliqu l u cido ac t a q ll i llu qu ibus i t lligi potest S i b i lit quo

e o ue a a n e en s er

l ; lumen au t em se B que hoc fals … pp

.
,

m i t
n an o r, t in e so o t in t il i q e a a re n oc o c s, ue

d … quod es t recep t m in corpore …color in noc t e d …l ux

,

co n o e lt t ro occ u a ur e

diaphan illumina to R adius vero di it

e pp t ; e t q d color vide t ur in cdie ur a are ua n o

i t i secund u m directa …linea …ad

. ,

ill um na e lux videtur S d ver u est quod per n on e m

l ucid …corpus Id lu e …videtur color quoniam faci t colo

.
,

e bi q est ee e c um ue ra c

…esse visibile …ac t

. ,

di us , est lumen t l gi t
n o n e c o n v e rso Ncen lli di n re e en n o

…
.
,

n am
q lumen
ue esse l d ex di e t quod lux
em o non habet essera firm e
o ro m t co n o

ex direc t a t …in t sed i t tl l S ic t

,

so li reflexione q
s i , uam v s n on ra e n a u ra , n en en a e . e

e p p esi t i propter
en e, li q d corpus inter aenim specieseo coloris in aere non habet
jacens S d splendor es t ex f l ti
e esse natur le sed spirituale ( unde e t per re ec on e a

radii ad llq d corpus t ers …e t p llt parte …species lb dl l e t i

. ,

a uo d e e um eam em a e n s u

sicu t ad aqua …sive ar gent …

,

g di l d f t ) ita in t entio corporis

o re n s e e re n ur

B enique circa natura …lucis ac luminis C l ucidi in aere

.
,

ll t t lumen Et h re c a, es . ac

m u ltiplex fui t opinio U quod lux es t opinio valde p b b i li es t Primo q i

. n a, re a s .
, u a

corpus quod est subs tan t ia s lls ex q

, qu m l u men de t esse spiri t uale colori
e , ue e ,

flu n t q d corpora parva Q opinio multo pl videtur q u od ipsum esse h

e ua am . ua us a

es t a phll phl p b t S q t bea t spirituale S ec u do quoniam q li t

e se s re ro a a. e ue re ur . n , ua as

enim quod i ll i t i esset mot s l li um na ell habens esse na t rale i mmedia t e sup o o ca s ne a u

corpor …a l f l ti
,

e so e tq mo posita organo visus potest id i ; l umen

uen um ess e ue v er

hic successiv s qui sensu …la tere autem ocul …tan gens videtur V
, ,

tus e , tn on o ,
. e rum a

posset per spa t i u m maximum ab orien t e men hoc non vide tu r , i f i ver u m om n ar e ,

scilicet i n i d t e t a sole ad nos q u ia per i llud quod habe t esse i t ti i

occ en em n en on s

I terum q t d corpora in code … t t …non sequitur t

.
,

se ue re ur, ue t t i nisi se an o ran s m u a o

simul loco consis t ere q …t o t m spa c nd …anim ac t ionem t i n id d

,

,
uo u o o a , e v en o

ti u m i ll i t si t aere plen u m ac l e t di d Per i ll i t i

um n a um , vero o au en o . um na en em se n

mine Quidam autem di t quod lumen ib i lit cernim s t c un t ti fieri na s er o ran s m u a e n es

i n acris poris quod ridic l … t l per lldit t ex radiis solis

.
,

re c i pi t ur o e ura e s ca a em .

rep ta tu r I nsuper q t quod sol Hine alli quibus

e . se ue re ur, ti d videtur ,
c o n se n en um ,

tal l deflux i o t m e t tandem defi di t quod lux est forma id t li

n o e re ur, c un acc en a s,

cere t p p t
re rs us co n s um Al li d i t habens esse
us .t … in natura e t sicut
c un ,
ra e

quod lumen recep t m in corpore di ph calor est q lit i gnis ac t iva sic lux qua
e a a ua as ,

no est accidens qu m post esse comple li t as c t iva es t li a t que in lii es t se

e a so s, a s

manenti c nd …q d magis cum s le communi

,

t um adveniat et d t b re c e a re us o o uo e

bus sed in corpore lucido l u x sit forma ca t Hi Avicenna tes ta t r quod ll n nc o ne a

b t t i ll aut i psum l i d …corpus

.
,

actio es t a p i b
,

su s an a s, uc p i ib
e in in co r e r us s u er or us

ferl ra nisi per l …sicut et i gnis agi t

.

Quod stare non vale t Ill i t i enim est . um na o e uce ,

 IN IST XIII ; QU ST I I
L IB R UM II S E NT E NT I A R UM . D . E .

m diante calor [ d lux t lumen dif cam clarita

e e.
'
n o j pos t q u am an te
e A s m a or .

f e re nt sicut cal r in lld t l f t

e P t quod lumen in aer h b t esse
ca o e c a e ac o . ra e re a , e a ea

Q e um
q l … sit primum lt
e e ca e naturale intentionale hinc const t
a e ra n s , o m n on a

in i f i ib p f i it per q i d i t aere …si ut color pari

, ,

i
n s a lt ti e ra o n er or us er c ur u a en e m ne . c e

i t t
v r u em luminis sive it l ti s c n t et quoniam habet reale … f f t s a te ra o e o em e ec u m

d …e e naturale sive secundum sen

, ,

o ss l f i d
. bj t H T h o mas i c a e ac e n o so ec um . ac n

s um ; t ex h e hab t lux quod oc ti S umma e ce nc s

…
.

cor e r
p i b g ust i f t
e n e ra C olori Don eh ib i t Bonaventura C irca h
con er . e o c sc r oc

bus q q esse spirituale l git ec n f

uo ue t quatuor pi i ar U quod l
o r, s o ue run e n o n es . n a, o

d …q d in
o uo edio et organo i pi t m et rad i us in medio est p et re c e n ur. m en c o r us ,

N am t ipsum lumen virtu te …habet piri

e fl a sole si ut rivus font N l …s ue n s c e e. ec se

t ual m ; et secundum A g t i
a l t amen it
u us quia inferius tt hit
n um ,
um e n c o n su m ur, a ra

in om n i ens est medium sed prim e t B sibi vapores

s o quibus d p dit re
,
e cx e er om

immediate in i (q lit t qu ippe visi t t Quod S eneca

v so ua a es i videtur s a u ra ur. s e n s ss e .

biles priores sunt ce teris prout secundum Quod est contra phll phi q p e se am ua cer e

esse …formale in i f i ib consi

, ,

s uo l t i docet i
n er or
p t lb ili esse
us ra ca es a n co rre a

quod cu …
.

s t t
en p ibcor or d u s , s e e un S d opinio es t quod lumen et r dius
um c ce ec o n a , a

l sti conveni nt corpore t patet

e e d sunt corpus ita a sole g di sicut
u s ec o n e e re en s ra

de G ti ) ; … radice absque radicis i t i

,

de Anima et , d se c o n o e n e ra on e os m n o ra on e .

aliorum vero s nsuu m di t lb quali S i q e l di m e t continue lumen

an us c ue so c e re e r ra

t t ib
a usaliis I l c Thomas i n S cript di q
. a i tt Q d p b t quia e . um ue em e re . uo re r0 a ur,

H a c eadem cum liq t l ddi t i si l b a t

uan u a p t t lumen a et ra on e so o se ure u r, e e r e re

seu p t i id t i i pl t i
e us ev en ib i t di …de nov
or ex i an a T ertia opinio ima
o n e sc r o e c rear .
—

in prima parte q t i sexa gesima sep gi t quod lumen et radius in di

ua s en e n a ur, m e o

addi t ad pr b nd … corpus est et quant …ad forma …sit a

,

tl m a. Ub i t aliqu e e e e e o

…ad materia …a C reatore

,

quod l um en
p d a luce seu lumi
ro c e sole et
en s q t , uan o .

art . 2 nari vel sole non sit corpus O mne ( l C ontra q d es t quod D nunquam creat n uo e us

) corpus habet mot … aturale … materi …sine f rma

.
,

q i u en s o Hi nquar t et e e nc a

i t …ltl t
.

d t e e rm na o autem i ll i ti i vera es t positio quod lumen et radius i t

e us um na on s s

…parte …nec ma gis sec n qu lit s H B

.
,

es t ad om n e t o e e a c o n ave n ura

d … i l …qu m secundu m
. .
,

o c rc o o t it dl e C oncordat Petrus Q i etiam tan git pi rec u u O

nem N ergo est mot s l li corporis nione …di t i q d lumen i d l

.

on o oca s c en um uo n es n e u

si lumen est corpus ergo ter ov …f l it a sole non habens esse

.
,

a li j c u us .R urs us , ,
n o u ,

du m aer b t b t lumen corr mpe fixu m sed in flux continu Ad quod al

e en e ra ur, o o e

ret r e t ej s materia ll … i p t for legat r quod loquitur Au gustinus L

.
,

e e a a ac c e re o um e n

… quod
,

m e pp t isi
n onquis d i tanon habetarep t i n nisi ad l cis i ca e rm an e n am o ii

etiam tenebr s esse corpus N vide t ur D f l t i Verum t super primum osten f

,

e ec ue n am u
p C l X IX ,
. .

ex qua a teria quotidie g t t ntum est rep tatur quod lumen

. .

tì ò t
m i e n e re u r a se m v er o s e
. .

…
,

c o r us ,
p totum h i ph i p l em R i idem
s ad
a r o tempus re t a I
en s. n u m e ro c o n se rv a ur o c t s.

dic l …q q est dicere quod ad sela … ce seu lucido q

o o uo ue ti i fl ti ua c o n se rva o n ue n a

i absentia …
,

lum i n ar s p t orpus pp ll t c o rro m tamen i t

a ur c aliquid a e a ur, n o n n c e s san e r

tam grande S i vero di t . corr … p dd lu mini conservato sed est

c a ur n o n e su e ra en s ,

pi sed simu l cum sole accedere recedere permanens habi t ud caus d f f t

, , , e a e e e c um .

i
c rc u m f i quid p t i t dici d h
e rr q u od A pli
o er his d Albertus Anti S
c oc m us c o n c o r an s

ad i t p it ln er os
,

li j corpori ad q i i ( i q it) philo oph s D … l

on e m a c u us
p r q s u ss m us n u s e c oer
2“
um m
a t
.

.
th .

c and la …tota domus b

e t N dici t qui e undum A i t t l de omni
o se u re u r? ec us , s c r s o e em

potest q d lumen g g t t refl at bus ur …g i t dixit quod lux e t lum n

,

uo co n re c ur c o c e e ss .
, e

e d d l
c an quoniam non pp t circa sunt corpor p
e am ,
a sole seu lucid in
a a rc e arv e , e
 UTRUM SIT OR PUS L UX C

corpus p pi dia phan m d f l A i gni p t t

e rs c uu m se u f lt
e mit lu …
e u s ra ac a , c o n o rm er so ce tO D
p - . .

entia ; q q ubiqu j g t partibu pro i gn prout l p p i lu et mat ria ;

u um ue e un an ur s e, e ro r e c e

per picui ff i lt p pi
s e t cllt pro arbon vero t f l
ur e rs c uu m ac e a pr u t i er c e e am m a , o n

lumino …A tque ut exto de N t lib mat ria lucen t aliena t p rbo

,

se s a ura us e s es u er ca

i t t Avic nna ratione … … i ni mat ria ic a

.

rc c a p
ei t h l t ll lg t g
ac c e i ex oc ne n e a ur s n e s c

quod id b t lumen t i de loco ad terre tri p f l i gni i

,

v e a re n s re lpi t s er em m em ac c e ur s n

locum di …quoque de c ndente …a aeri l ld

,

ra o Ad t r t ium q d
s e e m m e . e ,
uo ce n

j un t io t p ti illa i t llig d sun t

,

c orpore lumino i g di per f t se , n re e n e s ra m c e se ara o n e en a

e t refle ti a orpore solido ; q q ta secundum i t l lu

,

c c uum i i ue q n en s on c m re m ss o n e m uc

lia sint p li rerum dixit lume minis

c o r e ra um lt ipli t l aut bt t l lumi n , m u ce s su ra c s

et luce … consis tere corpus quod jam quorum radii i f i di t

,

ib n ar us , n con us c un ur

satis es t p b t l l c Alber t us re ro prop t er luminari …di ti ti

a um . a . Ad e s nc on em .

Q i etiam u t t t q d l e t B quartum
c e n e s a ur, quod ac t us illl
uo conveni nt
ux lumi e

lumen sunt form intentionales et ratio l p simi li t udine …q d non pro

,

a n er ua m am ,

l
n a es. I ntentional s quia secundum e se prie D i it e q radius d d s e t c ur n a m ue es c en e re

i quoniam principl …i ll
.
,

intentionale t in diaphan medi

se rvan ur e i ti e . m e ve r ,
e um na e

Et i ll di t pi it l form non nis est supra nos Ex i t t i etiam

a c u n ur s r ua es a ,
. n e rse c on e

quod sin t spiritus secundum subs tantiam di solis equi t ur l si ut , ra o ro m n on s ea o r c

sed quia secundum esse i t ti l q d ex corporum f i ti ; sed concur n en on a e, ue co n r c a on e

est e se spiri tuale i t t in

s t ib radiis multis ad …punctum
e xs s un se n so ec re n us un o ,

medi t dicit C ommen tator super sec n p t t lumen ltipli i ex q mul t i

,

e, u o o or e m u ce r ue

d …de Anima
o V t circa h pli t et calor in quan t …lumen ex
. e ru m am en oc c a ur ,
o

ver or i videtur posi t io S T h m nisi i hoc quod est qu lit s pri mi lt t i h . e a , ni e e e e ran s, a

t llig t
e quod quodammodo haben t mo b t ad lt t i
a ur j p ti se e a e ra on em uv are , ra se r m

d … pi i t li i t t i
o s r li q ua si t C c nd …q li t t
n en on a s q maxime et sim
ue e ss e, s c u o o ua a em ua

p ra t t est
ac um li q i non t t q,
d pali i to es ut activa videli et
s are alor qui
uo per c er ,
c c ,

ipse hic i b it Albertus R sc r i q i hoc virtuti primi lt t i maxime est

e v e re , n u e n s, a e ran s

lux e t lumen s nt form corpore q o f i D iq

a ut i t Avicenna
a ,
ua c o n o rm s. —

en ue, asse r ,

di t d t
s en in corpore secundum corpo lux et lumen sunt in genere q lit ti e t
un ur ua a s,

ris mensuras e t s n t magn in agno e t in tertia specie ej s quoniam sens i infe

o a m e e

verba Alber t i run t passione …; nec tamen p t t quod

, , ,

parv in p a C irca q arve . ua o or e

dicend …quod inter i b ll q lit t h b t contrari …quia illi s nt cor

o ,
se n s es ua a es a ee n o ,
us o

l ux pi i t li is r ua p t tanquam
ss m a poris q li t
n un c u t quod a ur,es t a t i i elon ue a es c o n rar s

minime cum t i et p it t parti g t … Hoc quoqu pensand … quia u t

m a er a e e r o re a e a e . e o ,

c ip an s; tt aliqu m do corpor a dl di i D ionysius f

a am en e e es t lumen solis r
e v n us assu s
'

,
De C a lc s t .

c it ur, quia corporali i t subjec t e t i in diversis p ib di i d n es 0, n cor er us v e rs m e c se c un

hi e
de
.

Bwin
c . xm ;

eo per accidens est extensa per di i D dum i p et capa ita

.

di p i t i m en s o se ru m s es e n em c n om . c . 1v .

ne … bj tl su ec . t em ipit Hi q d i ll i t re c ur . nc ua am um n an ur

in superficie t an t um t p ; q d u o aca ua am

usque in prof nd …sicut diaphan q

,

Ex his p tet ad b j t pro par te sol e e ec a o o o ,

e ua

tio Ad primum t i et secundum es t tamen lumen e en m ti t quoniam i m n on re n en

dicend …q d in illa et i ili b

.
,

o ,
uo
p f t i llud suscipi
cen s m n t propter quod
us a o i l e r ec e e ,

t i t t ib
c or a it lux pro corpore l luminante b t t cess t in eis lumen ;
us su m ur o su ra c o , e

c id o, quemadmodum tenebra ali go aliqu autem p f t i se u i pi t illud

c e er ec us s u s c un ec

freque ter accipit r p l seu corpore ti t sic u t car b un ulus H Th

n e ro oco re n en ,
c . ac o m as .

o b t j uxta quem modum C

s e ura o , C oncordat D d per omnia Q i ta
om m en u ran us u

tat r sec ndo de Anima na t urale … lo men i arguit L umina in di sunt

.

e ,
o , ce s c m e o

rem probat esse corpus D ivisio quoque dis t inc t ut B Dionysius . d p i t l e, . se c o n o ca o o

 IN IST XIII ; QU ST I I
L I B R UM I l S E NTE NT I A R UM . D . E .

d D ivinis
e i ib lt Q uod per
n om n p A eat r educi de potentia
us a d tanquam ex e- e m e o

l… t p b t
.

r en a N am corpus p
re a ur. lu ex materia p t b it t teri quod sit res e ac u m e or e e …

duas pro vera q …omnis forma d t de p

,

m i ib
n ar d b os
pp i t ue us e es um , , uo e oc a e

d cit umbras quod f i t nisi

e t tentla materi sit res vera S l autem di
n on e re e ss e n a

qu m m b ra non i t nisi pri catur produci l …ab efficiente per

, , .

lem i d na ue , e o s so o

vatio luminis R a d b luminari q l …nescio diffusione …seu ul t ipl i

,

. o rs us , ue us ua e m

bus quor u m l i tran eunt per unu m t i em na l cis a corpore luminos in me

s ca on e m o e

fe ra m e n fl t duo f lg in p ric le op di q d est l …in potentia pti

, ee o o re s e um , uo so o re ce

posito quod e se t nisi i f i n on sva t aliqu modo posse t dici

,
n o ram esse
ne , onc e n on

in q j g
ue c o n u n t subjective un ur, t res vera N tamen video quin adh c illo m an e re n . ec o

e sse n t i lit a distinc t I t m p lp ratio modo esset res vera q

er e. e ra c realiter produ
ue , ue m

co r lume negat r esse corpus est q

n o catur nec sit dare medium inter eoet eo s

B nihil Un le dicend … quod potes t dici

, ,

n am S m ]
i i i t it cum aere d q
o co n s s , oe ue . c o ,

corpor q t simul esse S d p b t in tentio p t eorum q permanent

e ne ue un e re a ur re s ec u ua

obste t Ferr … q i gni causa eorum b t t quibus habet debi

.

quod h oc n on . o n am ue su rac a ,

tur non in superficie tantum sed etiam in l ius esse et res vera comparatione non , ,

p f
ro o n d I taqueo in ferro i gnito s nt fer t i H H l q i de modo pro
o en um —
a c
*

e n r eus, u

et i gnis et t amen ferr …i gni t … d t i i

. .

rm n , d t i i luminis non pro

o o uc e n s se u e uc on s

non p t locu m majorem quam solu m

o ccu a sequi tu r loco p ll g t ra a e a o

ferr …
.

o . Porro R i h d t hanc q ti c ar us m ove ua s e

Et respondendum ad p i q d d nem U trum r m uml u men educa ,

t r deue potentiaua , o

u mbr non sun t in eadem edii parte medii Videt u r quod sic quia lias vide
a m ,
.
, e

sed i n diversis id i non argu n t plu ret r c rc o i id est ex aliqu fieri

e e c rear , n on e .

ra li t t a em luminis i n eadem parte medii Hu go quoque libro de S ti O pus ,

ac ra m e n s ,

sed in diversis Ad secundum quod l umi i q it ti i et lti pli t i i et n u c rea on s m o ca on s,

na diversa l code …f i
.
, ,

e j g ih i l
o ram t i i li
n e co n D possibile unest Sun d an n a o n s , so eo . e

tur e t u num sunt lumen tt

, radii et si lumen a d it
am e n p t t quod per n on e uc ur, o or c

f lg
o u ltra proceden tes di t i g t
o res lt i pli t i i
gg t
s n Ad h R i
uun ur, m u ca on em n a ur. oc

n on prop ter di t i ti … p t i s nc chard s p d t M lt

on e se ara et g en em e re s en e z u o rum m a n e rum

ve l uminis in f i i t ti o ramsed p ne i est q d lux p d i t lumen i

e xs s e n s, res on s e uo ro uc n

quia non potest ad d parte … lt

,

edio
ea m em ip de potentia medii d o re m , n on s um e o

pr cedere utri u sque a tio l i i imo cendo sed m ltiplicando se i p A lli

e c um n ar s , o sam .
,

p dl
re c e t ad partes diversas propter corp u s quibus ti di t quod l p d c o n se n o, c un ux ro u

in q ue t t f e xs a t iq luminari cit lumen ipsum educendo de potentia

e ra m e n , u r ue ,

res
p t al terius et alterius i t
ec u i t p materi ; et q s q
es crea t ura simili
n er o a ua c u m ue

sit m Ad t er t ium quod in ferro i gnito tudine …s u a …p d

e .
,
in di d it ro o c en s m e o, e uc

non est i gnis i t i qu i es t nisi D de potentia materi eam aliter enim pro
n r n se c u s , n on a

in m teria rara sed est i bi disposi t io ad d t

a de aliqu e c e re ur n o n e

forma …i gnis nondum ultima et perfecta

.
,

I t d Rl h d tenet sobrie non immo . s u c ar us ,

[l D ac d C ujus h l u ltimo ver

uran us . dera t e Porr quan t um capere queo ista
o e . e ,

bo bj i i potest quod ù dictum t de opinio pandi t h

o c n nc i i b illi t t es ne um an m ec a em

triplici i lla specie i gnis q lit p it es di a … dit t in geni i S i enim lux non
,

, ua er e ss c ro a e in , .

se i ma teria p p l et aliena
n re p
re d i t lumen diff ndendo e t m u ltipl i ro uc o

… i d se ip
.

ando ergo c sc o com uu c an o sa m

nec c lor i gnis calore … cujus opposi t …

,

P t ra d i t d Utrum l ux sit res

e re a a s u , ve a e

re , re s p d t Ilen i t eertio Q dl i b
e n r c ust p i t i doce t Et q uo d lux posset e o e x er en a . uo m o e

T t h j
e e u us
q t i i d i ffi l
ua st i t en sex tam i t t co et que
as e r l i t d ur n s an an ee a ve o c er e uce re

modo g ti i lumini Quod si di l

e n e ra . 0n s de ta …i s. b i li b t q um en n n u m e ra us am ue
 IN IST XIII ; QU ST II
L I B R UM I I S E NT E NT I A R UM . D . E .

e ssentia seu D i natura evident r multi A re potest quod d luc l q i l

e e -
ce c e e u v a e m us

…
.
,

Prim quant ad id a quo

,

p l i ci t e r ue
q t i quod
m o n s ra v lux lumen d p ll lt , ,
e c e r. e, o

quod est manifestare

,

radiu plendor i ll i t i manif tati

s, s um na l p it
e, es 0, n o m en m on o r, ,

ma gis j uxt i llud Apostoli O mne quod manife

,

claritas multo i i ti
v er o s , em n en us , a E p hes v
stat r lumen est et J annes
, .

proprie ac
,

I 3.
q ue D t p t i eo e p i i tse a ra s li d s r ual t Q i o n e e a u

libus qua …t p lib compet nt i mo facit i t t venit d l … t mani

.
,
,
J oan n .

ver a e m uc e ‘
, em o ra us e : , e , o i l .

h ac omnia et q d q eoru
un um m i n re
ue f t t ee opera j S i q l in p l es e n ur e us . c ue u m en s

b us m a e r a t i li b et ib ilib non s nt it lib potissime p it in quibus

os se n s us o , r ua us re er ur,

nec est nisi b b t i i t t i seu ima go omnia l et id ti sunt S d

e um ra a m a o c ara ev en a ec o n o,

l u is et radii pi i t li Hine C hristus se quant …ad id cu i nomen i p it et

.

c s r ua s. o m on ur

ipsum et D lt t ac pi it li in toto sic j uxta usum l q t i lux in corpo

e e em s r ua a o ue n um

…
,

e v an g ll e secundum
o Joanne nomine l l ib m g is est V t q o spiri ra es a . e rum am e n ue

cis potissime p p ii i ac verissime B t ll ac divina ex re r ss m e natura et in sua ua a s ua

essen t ia ab i f l ti materi …
, ,

imo et frequentissime d ig i t D iq es n av en ue, o nm a cu en a a 0

hoc i p esse de men te divini et i ll i nique i ti et …acula sunt ma gis im

.
,

s um um m x en e

na ti i i Di
ss m y i i in
en p ll g s t tracta t munia
ra e e i ac
a e i t i nomen
e ac ,
e o ver o s em n en us

ratio lucis conveni nt eis quod et mu lti

,

clar et copiose t dl N
e D eus p
o s en . on n e re e

p ri i i
ss m e a pp ll t veritas e sapientia
a ur san affirmant ,
doctores ,
.

c t it as , quorum q d q p t i
un u m i ue ee a ss m e

di i t
c ur l umen ? S i et pi it li dona g c s A plir ua q it
a An Pa t er omnia p
,
ra m us ua r e r, o e

ti a, sapien t ia scientia et i t t ,
ti i re t r per Fili m e t qual i di ti pr la
v r u e s , re c ss e e , e on e , e

me lumina p t
n un c u Et q i lux
an ur tione . seu verbo D eus
uam v s omnia fecit , .

prout de ea contracte in comm u ni l

n es Videtur q u od Pater feci t omnia per
e n on

q ue n di l q i e u m ur d i t sensibilis
u se , Fili m q u oniam
ca ur is q i facit e t per quem e u

qu lit s sic u t et sapientia di it qu lit s C facit non s u nt factor que i di t

e e ,
c ur e e , , a m m e a us ,

s p i i
r t li
ua ib i ls, m ninus l q d
e de nec fac t or
o unus ue net idem e ; sed Paterce et Fi
i t
n c o n rac e t in sua it t mu lto ll s s u nt omni u m t
c o m m un a e, unus idem e c rea ura rum , ,

em i n en ti pi it lib
us s r it q
ua d et i di t creator
us c o n v en ,
ergo un s
ue m a m m e a us n on o ee

modum sapientia potissime it D rum operat r per ll c o n ven eo , o a em .

j ux ta il lud Apos tol i S ll sapienti D D hac materia scriptu m es t super pri

e eo e

honor e t gloria A tt sapientia pro u t mu m Id i nunc b l d

. am e n . e rce re v an um .

c o m m un it de ea l q ier tanquam de e I ta qu e Th
u m ur, Op i i q i t quis o m as e rar ,
n u ,

f rma accidentali D non

e it eo d pli i t di i t
c o n ve n per ll Prim per u c er c ur a em e,

virtute …seu auctoritate …i lli i q

. .
,

At vero T homas pp b d p it i a ro an o os o n em us , s c ue

sec nda … infirmare videtur opinione … b lli operat r per regem id est per
o a v us o

…q u paulo an te t est A ugusti potestate …re gis ib i

, ,

s ue , a sec u us i q im s co m m s sa m , ua

num di t omnia sim u l distincte pro

c en em di t i est operi quam i t sua ; e t m e a or v r us

duc i a a t que per l u ce …i t llig d esse sic nec Pater operat r per Fili m nec n e en um o e

an gelica … creatura … Q
, ,

p it i t
. t
ua i mo ambo una et indivisibili ope
ex es o, o e c o n ra ,

ip se m e t T homas f t t l it t li sed
a e ur, n o n t virtute A ll m do sic u t per p
e ra s, ran ur . e e , e e

s p i ri t l i
ua et mystic
s est si lux e t dies
e rantem ut rex per b lli C ujus distin a v um

non proprie sed transump t ive seu me ta t i i is t a est ratio quia q … p ti

.
, ,
"

c on s uo e e ra o

…
, ,

p h i
o r ce in p i i t li bs ac divinis
r ua sit
us medium inter operante et
conoperatum ,

s si tit D . ergo di it
um p iti illac ur li t i mportata per p p i ti
e x es o c a us a as ra os on em

li tt e ra li et tamen lux t ph i in b p potest f i ad p ti …

s, m e a o r ce en e, e r, re e rr o e ra on e

s p i ri t l
uai b p i t
us l i t en t ur,di secundum quod exit ab operante et sic
n ve n u r c o n ra

c ti e te p g re ti qo dn en P t a ua quis operat r per illum cujus virt u te t

am . e s re m e , o es

u rt iq uep i t i i es ti f on
pi sa dl s ac e re
p Potest quoqu f i ad pera
co en s O e ra n s . e re e rr e
 IST XI V LI R BE Il D .

ti en em secundum quod termina t r ad p A t t Pa tr qua …a P l na n d o o e u e cm e e, a m sc e o

ra ot … i q o p r t r qui p illud
s c ue pi t I h T homa i S ript
e a o s er ac c e re s n c a

quod t ab op ran t ordinat …ad pera

. .

es e I n up r P tru lt D i D i mul tipli

e o e s e e s a v e re e

t um ut causa j I l in d si gnat r t cit r mi l r Q d d

e us . c e i …in o au c o e se o . ue m a m o um cu no

rit in op rant p t j p qu m bis d i

as e e re s t t li q d
ec u e es t l t ri er e v e re ne e a o an e ac u m o e e

opera t r in q o t li t r pec t ue b l t es liq d interi re … x l

c a usa as es o re m a so u u m a ua n e o e o

operati Quod l i git d pli i t Primo ri ri j t i t d in teriore …ad

, ,

con u u c e r. e con uuc u m n c r um

ordina t …( t nim v rb …
.
, ,

dum id quod di t ab operante ut or t i n a ur ceu c x e r o re m o es e e o

se , s c nd … ll …operat r virtu te …a
e o o a pt
a b i gi t verb …
o co n ce um ve r m n m a na om o

pr la t …) sic d i D i q d q no
, ,

virtute operantis quam tamen ab ipso rc e o c e re e uan o ue

i pi t i n quan t …es t otu …ab operan te min t t

,

c o t m tantum sine p e ac u m a ern u m , re s e

vel per imperium sicut servi ; vel mo t u t ad crea t ur s ut Fill generare ; li

,
c u e , um e

corporali s icut l e t imilia inani

, quand vero t
sec ur s t p s t 0 ac um a e rn u m ce m re s ec u

m a et Un le secundum Philosoph m oc t a
c t li ad crea t a u t generare F i ll t e e c ua um a

servus t organ …anima que i illo disponere

.
, ,

vo E thi c o ro m , es t ; q o n co n c a n o n n un uam

tum et organa sun t servi inanimati Et sic a utem t

,
t temporal i j . ac u m a e rn u m con uu

Pater operat r per Fili m quod ta t

n on o t Fili m generare et in illo res e c um , o e

men b re t ici a b t A ll mod quan ip

ass e re producere Primo modo non it
an . e e, sas . sum ur

do eadem virtute operat r q u am tamen h ic S i enim t t i

o creatura l c n o n c on n o a n u

ab operante ipi t is per quem agi t sic l … ff t vel respectum ; sed

.
,

re c d o e e c um se c o n e

que Pa ter per Fi li m oper t r N Fi ll ac t er t io modo po tes t hic ipi q u ia sic

e e o am es ac c

est ca u sa opera tor … et eadem i

.
,

t t ff t
e act a ut habi t u
un a v r c on n o a e e c um u .

DISTIN CTIO XIV

A . D e op e r e s ec un dce d i c i , qu a f a c tu m es t fi rm a m e n tu m .

q u oq u e D e u s F ia t fir amen t …in di q
I X IT e t di id t aq u as m o m e o a uare m ,
v a Gen . 6, 7 .

ab q u i s D i i itq aq u as q
e . tv s b firma e t o ab hi q
ue t ua eran su m n ,
s ua eran

s u per firmamen t … S ei en d m t q u o d illi c eli d i b i t hi o . ti e es us a es cr er c crea e, Be da, He

s ic ut lt B d s u per G i i q fi u n t s i dera i s u ppos i t s u n t aq u i

a e a en es m ,
n ue xa s ,
cu a a n
xae m llb . .

aere e t i t erra e t p p i t ll de q u i b u s di i t Q i t egi s q u i s s per i ora

n ,
su er es ae a a ,
c ur u e u Ps . cm , 3.

j
e us I. di
n m e er g o firmamen a t … t sc i li ce t i d l q u od de qou i s fac tuesm ,
s ereum cee um ,
e

esse cred i po t es t C y t lll eni lap i s i a gna t fi i t e t p pi i t

. r s e n us m ,
cu m es rm as ers cu as ,

de q u is fac tu s t S i q u em vero
e es t q . d aq u a tu ra fl u i d e t i i m ov e ,
u em o e a n a n m a

l ab i les s u per c e l …
, p i t consis t ere de D
a o scrip tu m esse
o ss n i it Q i l i ga t ,
ee m em n er u J ob xxw , 8.

aq u as i n u b i b u s s u is Q i e i m i nfra c el …l i ga t aq u as d temp u s p i b
n . u n a o a va er us

n u b i u m re t en t as po t es t e ti am s u pe c el i ph
, p li t it t d r a s a ram n on va e ra en u a e, se

gl acial i lldi t t aq u as s spendere ne I b

se a e, t Q l a ut em e t d q u i d co di t
o a an ur. ua es a n a

s i n t i pse nov i t q i didit E cce s t ens

,
u co n t hi verb i s q u od c e l …fac tu m i t
. e o re es s ,
a o s ,

scil i ce t il l u d i q s u n t fi si dera id t q u o d di t aerem ; e t de q u a ma t eria

n ue xa ,
es ,
ex c e ,
 L I BE R l l S E NT ENT IA R UM .
‘

D l S I . X IV
'

scilice t de aq ui s ; et q uales sin t aq u e q u a e s upe r

a ill ud c l …s n t scilice tae o o ,
ot glac i es
s o l i da tze .

B . A l i i p u ta n i caelu m i ll u d ess e i g n ece n a tu rae q u i b us c o n s e n t i t A ug us t i n us .

Q u idam vero c el …q u o d di t
a i spa t ia i g
o na tu rae di t
ex c e t aer s n ea
e c un as s eren es

…
,

…
,

su p er aere … p … i g e esse
o ro q u i d i i t esse
n c el de q u o i
, g ne sidera e t c ur a o

A ug de ce l u m inaria fac t a esse j t t Q u ib u s A u gu s t in u s consen t ire vide tu r U t r u m vero

c o n ec an . .

ti c el …q u od id …
.

nom ine fi rm am en di t aerem an ipse aer h ic i t lli g t

a o ex c e n e a o r, e
Ib id "7 “ °

A u gu s t in u s q i t s lv i t M a gis t amen approbare vide tu r c el …ill u d hic

om r n ec a .
,

a o

ill u d c el …s n t dici t
, ,

acc i pi q u o d spa t ia i di t A q u as a ut em q u a
aer s excep . e s u er a o o ,

va p o ralit t rah i e
ert l i i i s spendi g t ti
ev ss m sic ut aer i
s s t e b i
o l h l ti o s no o so s ex a a on e

t err e aq u as p li t t rahi t e t per s u b t iles i ut ias s u spend i t e t pos t p l

a va o ra er m n c o r u en

t i u s gl b t pl i lit f di t S i ergo po t es t aq u a s i c ut vide …s ad t an t as

, ,

lb i d n 8 co n o a as ov a er re un . o

…
. . .
, ,

m in ut ias pervenire t f t p ,
li t o s pe aere
era o r v a o ra
q i t li t l i er o
‘
a u s n a ura er ev o re m

c l ……i ti ib g tti e t l i i b
,

co r n o n d … e t iam s u per i ll u d l i
c re a os ev o s ae o nu or os o s ev o r os

emanare p i b S d q q va or d i b i si t i b i esse
os ? e uo o o m o d b it … o n ,
n on u a us .

C . Q uae si t figu ra fi rm a m en ti .

l b id , n , go . Q o aeri e ti am sole t c uj u s fig i t c el u m S d S piri tu s S a c tu s q

, i urae s a . e n ,
uam v s

a u c t ores os t r i i i t per d i cere l i t nis i q u od pros i t sal ut i Q i t

e t iam i s t e t … t c el u m S i … t i q i t q …
lb i d . n. 23 .
n s c ver n ,
eos no o . o ze r o r

s an o v ea o r a d t fi . ove ur, n o on uo o o es rm am en

si dera i … t ? S d firmamen t …dic i po t es t

, ,

? S i s t a t q …d i e fi
,

tum ,
uo o o n a xa c rco eo n e o

v e l t erm in … q
,

non prop t er t ti d prop t er fi

i

s a it t
o n em se i t g rm a em o a uaro m n ran s res

sibilem S i a ut em s t a t nihi l i mped i t …overi e t i

,

.
,
i s i dera c rcum re .

D . Q u a re l a c ui l S c r ip tur a de op ere s e c uu dce d i e i , q u o d i n a l i i s d i wi l .

Pos t sole t q u are hic

h a c quaeri t dic tu m sic ut i alior u m d i er u m ope n on es n

rib s V i di t D e u s q u o d esse t bon m S acra en t … li q d hic com menda t r I d

, ,

Hg u o, de o o . m o a oo o . ea

eni …f t i t dic tu m q u od t amen sic ut i ali is fac t … t q u ia binari s

S ac ra … . li b .

n
o r ass s n o n es o es o

principi … lt i t ti t e t si gn …d i vi s i o is
, ,

o a er a s es o n .

E D e op ere t erl i aa d i c i , q u a n do a q a c o n greg a lce s un t i n u n um

u lo cum
e
. .

g S eq u i tu r
ix i t D C g g t D q i …loc u m e t pp t arida
eus on re en ur a o ze n un o ,
a area .

T ti di i op u s i n …loc …C g g t s n t eni …
,

Be da , uc e r ae tc g g ti q es co n re a o a uaro m un o o . on re a a
e o
xac m li b “ ' '

omnes aq u c lo in feriores i ae ……t i

ae t l q u e p t it bid o aq u as n un a a r ce m ,
o ux a rae er o o

clara lu ce l t t in p aere l i f lg t t pp t t erra q u e per t a

o s rav e ra uro c ar o r o ea e a area a 00 0

l t b t ; e t q u …q i li …
, ,

osa era t fi t arida e t g …i ib ap t a R ode …eni …die

,

a e a a u s ,
ere er n os .
 U BE R I l S E N I E NT IA R UM .
' '

D IST . X IV

pra to l itt erra b b … i t lig q f i f t S i a ut em q

ar a v rcn c m t u bi
nom oe ac c n s ro c o m . uaera n r,

co n g g t sin t
re a ze aq u q t t t t spa t i ue
am sq u
o a3e ad c el …
a m u p t i t fi ri t
ex c ran u a o a o o u

t erra b id su s p r tes p b t b i fl t t aq u as ip t Po tes t

e n s , c o n ca v as a rae e re ,
o o c uan c s re e e rc .

e t iam credi pri marias aq u as i fu isse q u a sic ut neb u la t g t t er s d rar o res : c ere n m se

…
, ,

…
,

co n g g ti re a esse pi t
on e e t id faci le in s posse redi
s sa as , g i loc u m Q u q
eau e un o . o

m l t a cons t t esse maria e t ll i i n …t amen loc …dici t aq u as g g t

o a om n a, un o o con re a as ,

prop t er ti ti con vel g g tin ua omni u m q

o n em q u e in t erris s n t
con re a o n em a ua ro m a o

q u ia t fl …
co n c a i e t maria ma gno mar i j g t I d q q …di i t aq u as
o na un o n o r. eo ue uo x er

c on g g t i
re a as … loc u m deinde
n dici
un o t p l li t C g g t i q pro ura er on re a on es a uaro m

…
, ,

p t l
er m ot i fi d sin s car … q u
os ib u s omnib u s
o ma gno mar
o i pri ,
cipi t ex n o es .

F . D e op ere q ua r ta; d i c i , qu a n do fa c la s un t l um i n a r i a .

S eq u i tu r ix i t
Fian t lu m inar i a in firmamen t o c el i e t dividan t diem ac
D D eus , a ,
m a M . .

d ti t ri d u o di p i t t u niversi t a t is h j m ndi machina , e t iiiî ii i f

t
n o c em I p . n rze ce en s os a es u us o s .n

par t ib u s s u is di t ib t Forma t a eni …l u ce prima die q u

.

c î i
i ill t
' '

s r o a. t d , e o n v ers a
a o s rare ,
oo

seq u n t es dies a tt rib ut i s n t s u pre e t i fi par t i m ndi firmamen t o sc i lice t

e o m ae n m a
e o

d die firmamen t …d
, ,

ac r i t err
,
e t aq u e Nae a . am p e pa s u m t T er ti a
s ec o n a o eso er x n es .

vero q …lib i n t ra recep t ac u la

a uaro m o ll ti t erra t revela t a a tq u e
os s ua co ec s, es aer

t
s eren a o s . Q u a tu or ergo m u ndi l t i ll i s dieb u s i l ocis dis t inc t s n t et e em en a su s e o

ordina t a T r i b u s a ut em q tib d i eb u s orna t a s u n t i l la q u a tu or l t Q u ar t a

. se uen us e em en a . lb id c. 2 5.

i …die orna t … t firmamen t …sole e t l

.

en o e t t lli Q u in t a aer i l tili b

es o un a s e s. n vo a us ,

e t aq u e i pi i b ornamen t a p t S ex t a pi t t erra j u me t a t ept i li a e t

a n sc us ac ce ero n . ac c e n e r

bes t ias ; pos t q u e omnia fac tu s t homo d t erra e t i t er a

a t amen d t erra … es a n r n on a

prop t er t erra … d d c l …e t prop t er c elu m

,

n ec ,
se a ae o a .

G A n te. a li a d e ar n a tu cael i a g i tu r , s i cut p r i us f a c tu m es l .

u ia er go c el …ce t eri s l
Q ti spec i e p
a o t t p i q ali i s fac t … t
e e m en s
*
raes a ,
r us ue o es , A ug de Ge
.

1deo a t e h r a tu r q u ar t o d q u o fi t d q u e deo fac t a s n t t per

n a a a m i e, on s1 era a 1 o ,
o
n e s i ad li ti .

ea i ll t t i nfer i or pars ne esse t h b i t ti b t enebrosa I fi i t ti q ho i n u m

us re o r ,
a an os . n rm a ue m

p i
ro v so m t ut i est so l e ,p ti t hom i nes
c rco m eo n e di i t i q v i c i ss i tu dine a ren ur c n oc s ue ,

prop t er d i di i gil di q o rm it t
en ; e t idv e t iam
an i d ue n eces s rema a em ea n e n ox n eco ra

n ere t d l ac id i b
,
se un a l t ho i nes q u ib u s i noc t e operan di
s er o s c on s o aren o r m n n e c es

s i t as i b t e t q u i a q u eda
n co m ereani mali a s u n t q u l u ce…ferre p
,
a m t Q u od ae n on o sso n .

a ut em b dit E t s i n t i si gna e t t e pora e t dies e t annos q

su or n d i pi d m ,
ue m o e acc en om Ib id . n . 28 .

si t qu e sole t It
e n …d c tu m v de tu r q u as q u ar t o d
. a em p i t t empora i 1 re c ae 1 ss en
Gen . l &…

…pri u s t r i d u …s i ne t empore
, , ,

q uo fu er i t I d q t empora q u e fi t per
o n on . eo ue a un A ug o p.

spa t a …
.

s1 d era , n o n d t d
i ae e q ht t debem s p
oraro m se vm s s1 u m em n a oa a 1s o ac m ere
t. . 27 .

q u i a t ali a …tib id i … S n t eni …

,

fi t sic ut di es e t ann i q u os u s i t a t e
o us s ero m un , n ov us . o

i s i gna seren i t a t i s e t t
n p t ti e t i tem pora q ia per ea d i s tin gu i m s q u a tu or
em es a s, n ,
u . o

T . 22 . 4
 00 … s ; o
Si
“
. xo
'

uo n a e r. sr
. . UT R UM F IR M A M E NT L M
'
SIT F TUM AC DE A QU A , ETC .

t empora anni scilice t ver aestatem au to m n um ,

h i em em . Vel ,
s un t in si gna e t i n

…h
, , ,

t empora id t i di ti ti
,
es n s nc on e q u ia p i q fi
o rarum t r us uam eren ,
o rde t empor u m
n u lli s n o tab atur i n di c i is , vel meridiana hora l q li b t hora H ,
ve ua e . ze c q u ar t a die
fac t a s u n t .

S UMMA
A e t nec grave nec leve quod probat quo ,

niam t lit p t i t ei
n a ura li mot s er c o m e a as o

D I S T I NC T I O N I S Q U A R T /E D E C l M /E qua … l t i simili ter ali s l

e e m en alia s, o o c us ,

ite …fi gura saltem pro parte , .

ES C RIPTO pri mo opere di st i n c t io n i s

pra
e ce de n t i descri dis t i n c t io n e , h ic irca h c ib it Alexander C lum
C a
e s er oe

b nt r duo alia opera di ti t i i vide

o o s nc on s, quod di it f i t videtur ess
c ur rm am e n um , e

licet p d t i firmamenti in medio aqua

r0 oc o ex eadem informi ma teria de qua di i t c ur

ro m et g g ti inferiorum q
c on re a o a uaro m in Genesi S piritus Domini f b t e rc a ur s o

in loc …unum Et circa h c qu estiones per aquas ; non tamen ex eadem materia
,

o ae a

i mo sicut di fl t c el …crystal
.

t
m o v e n ur i text Prima est cuj us fi g
n o o p p i
re ra er a o

d an …
.
,

rae sit c elum ; a t ; ter se c o n a, o v ea o r l inum a firmamento et aqua inferiores e

tia in d ipti h …non addi B

cor e sc r on e e ro con gregat in …l …dif f t a fir a: un o oco e ro n

m mento sic difl t propri …t i

,

to r,Vidit Deus quod esset bonum sicu t in ,

e , e ro n ae a e r ae

d i pt i
e sc r p alior
on e eu m dier u m ero m s in go lo rum i sto rum
q u ida …di
. .

t quod fri gi Prze terea xe run

du …et h …id per hanc ratione …con

,

o um

Q U ZE S T 1 0 PR I M A
tinet l c l … ti t ig i gnis o ce um z ae o con ne n em ,

aquam Ergo aqua similiter cir ae re m aer

d b it tota …terra …ex omni

.
,

d co m are e u

l qu erit u r p i
e a Ut u fi a parte quod fieri q i it propter anima
r m a, r m rm ne u v

tu
m en id t l … t el l a
m lia t rr Hi aqua …l i p t it alibi
es c ae o s e ae nc e e va r o or u

posset terra …tota … id

.
, ,

tu msi t f , tu d e aq u t a
ac t i m d a, e n v e re o c rc o m a re ee

in m e di o q u a u it t ì t tu
a l t r s nt p f im s t
c on s i b iq o m e e v a ae o su er rm a m e n um ue

ja …i t d t C haben t t …fri gidi et b midi

. ,

D qua tamen q
e ti uaes on e n ro oc a n a ura o

Ali i di t quod l …sunt ibi sec n

.

s nt mul ta videli et quod corpora c ele

o c o c un so o o

stia et l t i sin t ej usdem a teri d …natura …h …idi t ti I n aqua na …

, ,

e e m e n ar a m ca o o a s.

ac natura Et q u od ita si t scrip t ur G que s nt h idit atque f igidit H

: .
, e e o um as r as . u

qua allegat r in littera et ipse idit autem con t inuativa f l ib i li q

n es e o s , e o ,
m as ox s ue

Ma gister in text sancti quoque doctores i t it quoniam terra qu

o , sicca es t , c on s s , , a
e ,

Au gustinus Basilius Ambrosius Beda et ,

ti it t sine a qua non habet Pro
, , co n nu a em .

alii multi expresse t t t ; sed e t multa pt medici di t quod h idit gl e s an ur ere a c un , um as u

loca S ipt cr i ut il lud in Ps l t inum es t

urae c an o n c ae b N au t em sunt e m em ro rum on

… …
.

I ’s c …3 m a, Q i te gis q i superiora j ; et
u p a c el aqu
u s in quan t f l i b il e us su er a o a
e, o ux es

t eni …deorsum Er go ma
. . .

Ps c xev 1 u, rurs us ,Aqu q super l s sun t l ae s nt f l

ua: coe o ao o o e re n

t ibi sec nd …na t ura …

. .
,
4, 5 .

dent nomen D omini ; in hy q u oque ti ti

m no n cn o o
-
co n n ua o

P uero ro m Benedicite aqu e omnes q u D nis S iq id ba c p p i t continuativa a a

e u em a re r e as

est in aqua E t i q …in

.
, ,

super l sunt Dom ino

c ae o s b ili no er en m uo c ce

I n pposit …s nt rationes Phil phi lis sit t

. .
,

a o o
p l t i et i f i e se n a ura su ere ae e s um n er o

prim C li e t di b i i i t i i b
a oe m un… p t i t ea j gi Id aqua t
u v ar s ra on us ro e er u c on o n ea es

probat c el …esse al teri u s natur qua … i b i sec nd …hanc j ti e t con

.
, ,

a o a
e o o con o n c vam

clementa tp t alien … t i t t t i ti na t ura …

,
u e e o c o n rar e a e , n ua v am .
 uran o F I I\ MA M E NT UM s rr m arc o nr: A QU A , m a . Sl

Ali i di t quod sun t ibi secundum A un t upra f i

c un , t q li t l
s s rm a m e n u m ua a cs con

a t uram perspi ui P pi
,

n c vero t traria
e rs c uo m nt a ip a es l i t in ls co r s non
'

ac c ca o

quod habet liq di p iti …ad

.
, ,

a ua m s t llato q i illi inf ri ri quod liq

os on e re s e a u s s e o a ua

luce …p to t um Veru m h pars d t in lo …d t

,

c i pi d en um er j . a e us ee a co a m n a o ro m

q li t t
ua a es sun t ordina t quia nil i di rgo a , in quis illi p i n or e n ee e s su re m s.

na t m est a summa S apien t ia U ergo Quoniam i t q S an ti super hoc nil

o . na a ue c

harum q lit t alia t t b ili ;

ua a um e xs a certi d li i t opinando dico quod
no o r cer e n e ro n ca

… … l …crys t allinum seu q

, ,

tum q es
oe t quod sec nd nobilissimao o es t ex luce
o a ue o m

…q lit t ibi
,

s ua ua a em i t t h vero sicu t ex complemento e t ex p pi it t

co n s s un ae c e rs cu a e

Aqua enim cu …terra et t anquam ex di p i ti

,

es t p e rspi i t cu as . t i li V s os on e m a er a . e ru m

aere ac c elo stellato et i gnea i tamen Au gus t inus in libro de C ivi tate D i
a c o n ve n e n e

t iam habet C l …au tem s tella t …et f t t S i t h id est in cerebro et

. a o o a e ur cu um um ,

ig n en m b i li
no s u n t terra t aere Aqua anet i bi q
o ra e i sit superius sic hum i m ua m v s

…cu …c lo s tellat o dum esse super firmament …ni l probi

.
,

d em o a i t in dia co n ven o

ph an ei t t E g aqua secundum hanc qua

a e. r o bet Basilius quoque p it quod Deus ex re s s

est super l … P t per di p it ibi aquas ad t …p d fer

.
,

li t t
a em ca o ra e rea , s e su e eran um

solis calore …I n cujus etiam

.

s p i cui t non
as es t pura q li t quando ti i
ua as v en ss m u m

… si gn …S a t urn u s di it fri gidus esse S d

.

m i t
s ce u r
q li t t i b
ua con at rari us h b t i o a en o c ur e

quod q dd est cal id …

.

bus u t cum h id gravi e t calido sicc um a d t d a a ve r e n um oo am o

t c lid …solis ; q
.
,

Ergo li b i est q lit pura quia ex

,

a co ua as l ti ar sa va dd v um u a o oo am

s u mm sapien t i D i si aliquid des t ructiv

,

di t i
na on e a a e H ec A l d C j p o a exan er o os o

i mpur …sit li b i idem pur …es t ali sitio g t q ti

, .

o a co o tp t quid i e n e ra ua s o n es , u e e, n

bi I i f i ib autem q lit ista i … t llig t per l uce …ex qua tanquam ex

,

n n er o r us ua as e a ur

est cu …fri gido complemen to fact …dicit c l …crystal

.

pura est I n aqua q n am ue o a o

e t h id in i gne cu … lidi t t ; in c lo C linum ; quid ite …per di ph it t ex

.

um a, ca a e a a an e a em

quoque stellato …q d di ll it t qua sicut material i di p iti opinat r

co ua am
'

o rm a e: s os on e o

quia hoc l …in orbe e t t lli diversi id f t p ti q … l …crys tal

ca o s e s ac um ra ser m uo ca o

…ode t t di p it q …s t ell a si t l inum non si t lucid …l sensibili sicut

,

e xs a s os um , uo o uc e ,

pars d i su i orbis Ergo l

en s o r h j s sol li q i non tiere t nox in terra S anc t i
. o c us o o ,
a o o .

perspicu i secundum quod p t est q uoq u e q i ll g t in littera

ura n a ura i u a e an o r s e n s sse

es t supra l …stella t …e t infra empy id t quod aqu i ll sint h id

, ,

ca o o v en ur a a um a

reum I n py quippe esse non vale t q

,

em reo i fl u id sicu t y t ll q : uam v s n o n a cr s a us , ua

quia empyreum da t iv …est luminis ; dia est g l ti i aq u a

.
,

o con e a ss m a

phan …vero est luminis pt i

.

o er P t
rece B onaventura I n hac ( i q i t)
vo m ra erea n u

g super c l …s t ella t …s
o a o t aq u is t o
q t i
on prop t er d ai it a t .
p i t
ua s i en e v e rs a em os on o m

It em super i llud B Pe t ri E l t d b ilit t q ti e m en a vix dici pot es t

e a em oe ra o n um

ele a liq u id cert …; sed ex diversis responsi

.
, , ,

calore l t so v e n ur, asse r i t Glossa D uo o

m en t a videlice t aq u a e t i gnis b ib elici po t es t q d

a so m e n j t li
on us ua am c o n e c ura s

tu r ; l …au t em e t t erra in eli u s … p i sobria inter fide …e t ra t ione …

, ,

ca o m co re s on s e ,

m u a t b t C l
un ur ergo cryst allinum non i d quasi media via Quidam enim
a um n ce en s

habe t aquas …p d it t f igidit t via …ac ra t ione …sapienti m ndan se

. .

eu on e ro s a e, r a e a o a

au t h idit t quoniam i gnis ille f l quentes di

um a e, t quod s pra f i
con a … xe run o rm a en

… …
,

g rat i i
on s non tt i g ta usque n ad e l i l t u non s n t aqu
ca o corporales e t S i o a , er

lud Talis vero eri t t i duorum ele

re n o v a
p t o l q i de p i i t li b q i
uras au t e u s r ua us a u s,

… t lligi aere … p
.

t
m e n o ru m q ua b ret quodan e omnes nomine
un firmamen t i i n e su e

…
,

q ua li t t contrari
a es h b t o ceden t in
a i e n es , Q uod ex verbis li i t Au g
r o re m us t ini . e c un

p nam d t
a am n a o ro m S i di t quod dis t t i d i C f i c a ur di tier S nt
o ec m o o n ess o n u m c en s o

aqu q sup r firmament …s nt

.

posi t io divina p b it ab qu is i llis q se a ra i ll e ua a a ua e o o ,

 IN IST XI V ; QU ST I Il S E NT E NT IA R UM . D . E .

i… …t l o r a es et ab omni
p t i se A ru … in his i c o rru d est ne
on e de om n n o c av e n um

cre t a i t i aliquid t i t di li t t n cer s ce r u na e r a ss e ra u r

melius quippe t pi b ig qua …te

.

Ali i litter i i t t di t quod a nn en c s , c un su es c am e re ,

per c lum stellat …sit l … q na

a o i definire
ca o H Bonaventura
a ue a m e rar e . ac .

tur quod divina dispo itio p i t ibi ad I uj us p iti videtur obscurum

a s e su n c os on e

theris rder m ita quod quod dicit super l …stellat … usi

, ,

re r f ig d
e ran um a a e ca o o ca

veras aquas non tamen elementares

,

D eus in m ndi ti t t i
o magis atte
co n s t u on e n s e ro

dit fini tili t t qua …form qualita nec ejusdem atur

, ,

s u a em illis t Ex quo
a n a e um , e c.

q i appare l quod i ll et ist non sint

,

t em Hi si ut in minori mundo id li
nc c v e se u a a

cet homine p it cerebrum s rs …ad aqu i

. ,
,

esu Et si aqu ill sunt ex na o o a u n v o ce . a a

tura non
,

t em p d
e ran cordis um l i supra i p t
c a o re mi b il i d t
s c j n c o rru es , v e n u r e us

l …stellat …l i t q o… l
,

ca o o ;
o c avdem natur a i t i
ue ex t sua corr
ca nm a c um s s n a ura o

et ibi aqu ill q i a t et a t t t

u e s c un B pt ib ilib H i di t
,
quoque e t f igidit
s u s e n an ur us . um as r as

so li dit t ut tan git Beda vel

ae ,
b tili id t naturales p p i t t aqu t
,
s ua s u v en u r re r e a es a ,
u

tate aut divina virtute sic ordinante S d cal r i gnis e a

quia r dend …est pi ti i …

. .
,

c e o sa B enique en p i Th m
ss m u m videtur satis un re s on s e e a

di tifi corpora mundi optim ordine consonare responsioni Bonaventur dem

ar cem e a

collocasse nec l …considerasse finis p to q u od T homas dicit aquas illas non

,

, so o es

u t i li t t a em sed t p f ti i dig it t e er ecse vere au t veras aq u as S i q id ai t

on s n a em c e u em

…aqu element … C irca h varia di t sunt Ambrosius

.
, ,

non pp t quod a are v e ro a o ac e a

supra firmamen t …l
.

it o q in libro de S pirit S t id t
o cave r . n am ue o an c o , v e ur

Hi nc tertia positio est quod supra fir dicere q u od per aquas q super c los ua a

mamen t …non s n t aqu ver et q

, ,

o o sunt i t lligit S piritus S anctus S d hoc

a a a ueo ,
n e ur . e

elemento i il in specie ac t
c on s m es ad g gi non ad litt l p ti t n a ura , an a o cam era e m er ne

d ob similitudine …proprietatis in dia

,

se p iti Ali i di t aquas ill esse ex os on em . c un , es

p h an e i t t t aqu ; sunt e t iam fri de natura elemen t i qu d apud nos est et

a e v o c an ur a a ,

gid a effective S i q nomen aqu tri eas ti i ibidem virtute divina Quod
c ue a c on n er

… t A g t i di d I b p ib
. .

pli i t
c er it s umin d ipti prim ur e sc r on e a re ove u us n us , ce n o n er us

i t it ti i
ns u mundi Primo pro inform i sex dierum qu ibus natura institu ta est
on s .
, ,

Ge n materia ut ibi S piritus Domini f b t

, q it quid D eus facere p it sua e re a ur n on ua r ur e ss

s u per aquas S ec ndo pro t t p virtute sed quid rerum p ti t natura et

.

. o , n a ura ran s a , a a ur ,

I b i /1 6 renti et luminis retentiva t ibi Fiat fir quid eis i t Au gustinus quoq u e in
u c o n v en a

mamen t …in medio aqua …Tertio pro q i d li …tan git modum i t llig
.
. . ,

o m u re n o, a a n e en

do per firmament …aerem super que …

.
, ,

[ b id 9 ipso aqu elemento ut ibi C g ga on re en o

t u r aq u in loc …
, ,

Et sic supra vapores aqu

. .

a o u n um d t S d hoc non vi a ascen un e

l …ver
. .

s id e re u m ca s n t aqu non ta detur concordare S ipt

o a o a
q , stellas cr ura ,
ua

m en elementares nec ej u sdem natur it p it in firmamento ; nisi forte a as s e r os as

cu …illis quant …ad firmament …di i d

,

pt ib ilit t
o c o rru t q a em o vers m o e so m a ur, ue m

nec q u ant …ad g i t t ig b i lit t

, ,

o rav d d a em R abbi M y dicit qui etiam

, no a em ,
a m o um e se s ,

g ro s s i t i autem t f ib i li t t Aqua
ran s us
p i t i hanc inn
a em u it . ao ex os on em .

tem q p d nos es t habe t di ph it

ua a u Meli u s t amen i t lligit de firmamen to
a an e a n e ur

non sol …quia receptiva sed etia quod est l … id

,

tem , o ,p q u od s u nt m ca o s e re um , su ra

quoniam re t entiva q u odammodo est lum i aqu non de natura aqu q apud a a ua n os

nis ut p i ti docet N …si metal est sed de natura quint essenti haben
,

eX e r en a a a a

l …p simi litudine …cu …aqua q apud nos

.
, , ,

o t
o n a urin fundo vasis in t b i t en e r s, su es ua

perfusa aqua liquida id b it sub luce est Propter quod nomen aqu S crip t ur , v e ur . a e

re tenta ab aqua S i q pr hari di t eis tt ib it occ u lta per nota sensibilia

c ue e c un ur a r u

… if t Q similitud a ttendi
.
,

ru b i i q i per se non l
n , u t de nocte V uce a . e an e s an s . ua e ne
 IN IST XI V ; QU ST I
L I B R L M I I S E NT E NT IA R UM .
'

D . E .

f i e r o re s c lo motu diurno
l oper t r p
a s A seu q quod S ancti ibi esse di t
a e o er a ue o m c un

ill … l i i t t g ti i ; que … Et di i
.
, ,

o co n nu a cm quod materia h j c li est

e n e ra on s c m us u us a

d d l … id
a m o um per mot … i atque b ili illi s i f i pri
ca o s e re u m o ra r o r no er a n o rm s

qui est secundum odia …operat r di di li ma teri

z co pars D ispositio au tem o m or a s a

ad f rma … ratione cuj us dis

.

it t g ve rs t i i ta em p t i i
e n e rap t i li
on s e c o rru on s er m a er a s e

c ess … t
,

a c p o diversas
e virtu
recc s s um p i t et pt t esse super f i
, er on or a a ur rm am e n

t ll Il c Thomas in S umma tum est p pi i t

e s s te a ru m . a if i per totum .
, e rs cu as u n o rm s ,

I dem Pe tru Aqu ( i q i ) i ll fri sicut aqua p totum perspicua est t

s a n u en s a er , c

g id sunt formalit
a r sed eff n on ctive sicut y t l l e Forma vero p quam ad e cr s a us er

et posi t nt supra firma loc …super firmament …d terminat r

.
, ,

i t li t s c o v r ua e r, a so o o e o

t …ad t m en o
p d i i f iem i b a D
e ra n est lum … i i t n i f i per hanc
n er or us eo , o n os as u n o rm s

ffe tu m d i corporum superiorum

a c ar o r s q est b ili firmamento atque se n am ue no er

I de autem aqu di t non quia de B c ndu …ordine …natur super illud lo

.
,

e a c u n ur, a a

aqua fact nt elem ntari d de parte t H c Albertus a sa e se ca a . ae

l …i llud non potest

.
,

l i i prim ma teri q i t lligit

c ar o r a V a t t t igi ua n e ur e ru m u e ca o

nomine aqu Nempe q …firmamen t … di i luminos …l i it t p ptib ili

, , ,

a . uo o c o um n os a e e rc e

ex duplici natura compositum sit id li oculo p li li q i i d i t exclu v e c o r o ra a o o n es n en e r

cet perspicua et l uminosa et an t e omne deret nocte …a terra Et q

, ,

, i Albertus . uam v s

difforme sit uniforme p t t s per fir p t t respondeat modo in S umma i e or e a ra ac o n

t … esse … l …totaliter hi l minus libro de C q i cens ri

, ,

m am en o un a ca o e oa ua v s o

p p i li d q
e rs to t aliter
c uu m l i a u p i tae Q l … non h b t um t … n esum s z a um ca a a ea m o o n ec

id est l …crystallinu m seu q

, , ,

ca a et p t ti nec q lit l l t a ue o m non o en as , ua a es e e m e n o rum

l …empyreum H c Petrus
, ,

ca o potest esse de l tae t e e m e n o ru m n a ura .

…
. .

Ri h d p t c i t
ar us t hi p i i
ra c rea At vero Dre c d T ha hic csequens b n o uran us em a

nes p f t ad nulla …d li ; et ad C S upra luna …ait non es t loc u s g t i

ra a as , ec n an s , , e n e ra o

dit quod Au gus t in u s t ti d i C nis et p i i Unde Philosoph s lo

er t o ec m o on co rra on s a

quod super b …l non est

.
,

f i id b t
e ss o n o m i aquas q
v e q it
a ur se n s sse ua u ur, er e un a

super c los s n t esse pi it l se u an a o ,

al m S i autem supra l …stellat …
s r ua e s ,
‘

m a . ca a o

g elos t id i in libro
san c o s R t t t i c rc o t aqu elementares esset ibi
e rac ala o e sse n a , c us

num hoc t re v o c a g t i i et pt i i Si t i e n e ra on s c o rra on s e en m

At vero Albertus pos t m lta … g

. .

aqu t inter duas ph

a l t
ar o m e n a ess e n s a ras c a es es ,

t ti t i t t i S i pt
a on e m , ratione … p t per t … l ti corp oru m
auc o r a cr ura o s s en m o o ca es um
'

S p r q bj i i
um m . th .
p
sa d t f i d l i t
c en s , res N obis ( di
en l f i
e i e t e f i i u ltra quam
er
g it ca e er rare er co n ru
2“ a
cens ) ti b ili videtur quod p form aqu ; i q eis
t . .

ra on a us , pt i aliquid su ra a a s c ue c o rru s

u t aer a u t i gnis quod ibi

52 .
d d i di t i t i
ue lt Ma gister his
ec m a s ncg on et a e n e ra re ur,

C] .verbis Tria clementa p …i t i conf fieri q i t Non ergo sunt ibi aqu ver
p 3 F.
. er x on e a ne u . a a .

sa circ mquaq u e suspensa u q in al D H D d eo a s oe ac uran us .

t …p quousque nunc … V
, ,

ig b t a o rr e an o r, t h ratio non i it su e rum am e n a c eo n v n c

mitas corpore natur p ti gi t ; e t sicut N …multi di t quod nona ph sit

.

a a er n a c un s a ra

q i b d videtur
u u l t ra
us a m loc u m firma mobi le primum Et q i p t deci uam v s on a o r

menti t d b t …oles illa q in in ma ph

.
,

ex c n e a ur b ili dici posset quod aqua ua s a ra m o s,

…locata sic
,

f i i parte pi i er o r erat et g i in inter eam t t s ss o r p h ro ss o r, e o c avam s a ra

s u periori vero parte i atque b ti esse t di p it q d tali motu lt i

,

ra r o r su s 05 a, u0 a e ra r n o n

lior de qua i i subs tantia p t t qui posse t quemadmodum nec oc tava ph

rar o r u an s a ra

da …fuisse aquas q firmament … a nona sed simul i

,

p ua s o ra l t o c rc u m vo ve re n o r.

esse di t Hanc Opinione …sequ ntes

,

c un u r D iq circa p h b it A ti i d i e en ue ra a a n s o o re n s s

aquas super firmament … sse

.
,

di i c m us ll ib i t q i i t d ti o e m o a c o n sc r ua n n ro oc s con

propter c l …crystallinum ti t Et sequitur text …ac M y

,

ti i ce r ss m e , a o n c n ur. o o se n
 SIT QU
U I ll l ll l
' ‘

F III MA M IIN I UM °
' ‘

I A C I UM D F. A
’
' ‘

A , ET C .

m gis qua …A i t t l pon ndo i t A b t … t pi qu d pini illa Av r

a r s o e em , e u cr a o es . ce o sc , o o o e

va ll dierum c t
e p t i i p roi
o us t t rr n
c re a a A i t t l
on si quoqu " ra c e s s e xs a e o e , rs o e e ee n
4-
t
H A.
t X X I.p.
..

si se Opus di ti ti i opu quoqu dis t raria

s s nc on s, s e

I n u p r lt S cotu S nd …theolo go
.

ti nc ti i opu ornatus e t d prima illa

on s s , a s e a s ec o o s

in form i ma teria facta sse l ti p n da t i c lo materia quoniam

e ca es a eo r e ca es n a ,

p e ra . chaos quod p nut t t igi q ad ea a s s e us ue ca

…
,

A t vero S t q i t hic c e us p l mpyreum

ua r era t materia ,
omniu an m cor c o r us o e ,

l t si t simplex
c ee es e t i l cujus q p li
c ss e n t t a. n h l py ; ua o ra um e o n e n o ru m so c ae o e m re o

s iti responsione i d i t tr …i p i imo p t ibi ma teria ec nd …se

n uc , o o n cor or o n c rc o r s o a ,

b ns l t ib
ca sit materia Ad quod re c t quan tum t se ej u dem ti l
es us es ex s ra on s,

l …quan t um
.

sp ndendo i i t t h
e orbes l t
n se r i q
e oc , an t materia
ca es es s c ue ca o es cx

sint nima t i Quantum ad prim …testa sua

,

a p t i b i l esset S d h oj dicti eo rru e e u us

tur Ali ter videtur hic respondendum se contrari …ja … p i t i t Quid vero
. .
, ,

o su ra nno a p 2 l B.
’

c nd …philosoph s et ali ter secundum de i ti

. .

o o e ,
l S t l q t an m a on e ca o ru m c e us o ua ur,

theolo gos S ecundum intentionem q

. infra p d t n am ue an e ur.

Phil phi qu m omnis potentia passiva

e se , a P t de his ib it diffuse G ill l e s re m e sc r u e

m ateri sit potentia t di ti i t di mus prima par t e l ibri de Universo se

a c o n ra c on s , u ,

c it ur nono M t phy i e t q d q e a q e
s cat ipse fi d li t M y sanctum
uo c um ex ue ue n s e er o se n

sempitern …si t i …t i ta divina i pi ti loc t um magis qua …

, ,

a q n ec e ss ar o e ne ua ns ra on e a

l … Aris t otele …
, ,

quam i po t entia t di ti i
n c o n ra d t
c humana ra t io
on s, ca o con e m n a um ,

quoque secundum ipsum Phil ph i t ne i multis d pt D l

o so b in um s n ec e om e c ara o ,

sempiternum seq u itur quod sec u ndum q i firmamen t …fac t um esse in me

, u en s, o

ipsum nihil si t in c lo i t in po dio q a a t que dividere aq u as ab

e xs s e n s a uarum

…
, ,

ten ti a t di t ico n rai a t que per c on s ,

q i t p t b y illa q i pl co n se a u s, u e e a ss um ua m e

q uen s nec habens materia … qua … si C vit tota … i t t c li py i c o n cav a em a em re us

h b a t f
e re li t o rm a p t i b il t q que
e r eo rruad t erra … Faet … q u ippe
e e sse loca t … e t uem o a

i gnis Da t o enim quod non esse t ordina t …es t firmamen t …h in medio

.
, , ,

a d d
m o am o o oc

li q d a gens ex t ra quod posse t ips … corporum

.

a uo t id est in medio o e x re m o ru m

corr mpere quia non haberet con t rari … m ndi p t i n medio spa t i quod est
, ,

o o o u a a

hoc t ll t quin intra habere t princi in t er c l …empyreum e t terra … et hoc

, , ,

n on o e re a o

piu … pti i q u o res pot est esse e t edium fuit q

c o rro on s, Q uod si quis di t m a uaru m ca

non esse ut i gnis Et in hoc vide t ur Aver aquas i llas supra firmamen t … p
.

, . o su e rv a

roes in libro de S u bstantia orbis melius c u e esse p d b quod sicu t in mundo res on e o

habere intentione …Phi l phi qua …ali i is to inferior i non s n t p

, ,

e se aqu o su e rvac ua a

ponen tes in c lo ma teria … H S t

,

a ex quibus facti sun t pisces qui e t conser . ae c e us .

,

C i bj i i p
o o t d c Primum quod van t ur in q i sic nec
e ss un ue . pt nec a u s c on s um a

is ta p i vide t ur incidere ar t iculu … p

,

re s on s e sun t aqu superiores ex qui su e rv a c ua a ,

P i i
ar s e n s e m d t quo p hib t bus format i sun t c li ; quos e t verisimile
am n a um ro e or a

Aliter dicend …est se est

,

s ci p d i
re s on er i in q i illis sicut ex i p i o c o n se rv ar a u s s s

c nd …Aris totele …seu naturale …ra t io sunt generati B enique co cordan t h

,

o o n a c

nem t ali ter secundum S i pt …seu Opinioni di t i c los esse ex quis

.

e cr ura c en um a e

fide …vel th l gi t dit i ear … h

,

ee e quo il lis per g l t i

ea m ra on em con e a on em n ve em e n

niam talis p i s nat ac si sint d res on s eti i et b d t i

e fortissima …i ua s s m am o u ra on c m a

veritates sibi i i con t rari qu m ta star y t lli Unde et y t lli sub

n v ce m a , a cr s a . cr s a n ac

m en verum t vero nec li q i d

c o n so n e s t anti eos esse sunt opinati sed lon ge , a u ve a ,

nisi falsum ; e t q idq id b i li i a t que b t ili i quam crystal

.

r it t i
a t i t
co n rar e ur u u no or s su or s

t h l gi
eo o it t i
ca p g t fals … est
v er a lus t errestris
re o na o

absolute S ec nd …est quia s u pra p

.
,

. o o V t hoc p ti di it quo
, ro e rum am en e us c ur,
 IN L IBR UM II
IST XI V ; QU ST
S E NT E NT I A B UM . D . E . I

nia …color y t lli sec nd …v u l gi A t i ib ac quasi dil

cr s a n us o o i gnis q ex on us uv n s ua

Opinione … pp t in eis color quoq u e tribus …p t put V lcano

,

a are , ti b m on us e ra on a o

vel j uxta i llud E tna C him ra quod

, ,

sa pp hi re us h y i t h i ac n a us , est m inus a n on con

in E d S ubter D …I srael erat qua i t t …q aquas super c los con

,

xo o eo s ra n a ura ua m a

ep s l pidi pphi i i q i l …quan i t N dici potest quod ibi f

,

o a s sa r n uas ca a s s e re . t ec ue run

do seren m est I mpossibile autem videtur p i t propter diluvi …t futur …

,

a re os a o un e o

inde d d t I …
.
,

ut vere cryst llin substanti sit ali et ut aqua pl i

a a a
'

uv aru m e sc e n a

ex … possibile eni …est aqua …inde descende

.

quod l ca per g l t i
o rum eon e a on e m e

dio q a uarum C g l i enim non vide t ur

on e ar re quod l … i sit lid ; eo ca o om n n o so om

infra mi lle annos posset i terra …

.
,

aqua nisi ex h ti f igidi t ti ; ne

, ve e m en a r a s n ec n

que con gelatio aliud es t quam f igidit ti p ti g t in li b d P f dit t r a s er n e re , a ro

'

e ro o n a e ea

excess s Q lit autem con gelat …f is lorum t est N dicend …est

,

o . ua er o a e s e n s um . ec o

set medium i llud q a uarum t ib B quod sint ibi vel ti in thesauris eo quod
re m a n en us a

i pt …sit Ponens in thesauris abyss s

, ,

extremis in t p t i em e ran natur p a s ua a ra sc r a e

… … N …et sim ili modo in l ibro Job fertur

, .

se r ti m q superiores
uo partes omni a a

a q uaru m prius g l t
con et b id
c e n u r, supe N q i d i
o g t h i i um aut u n re ss u s e s e sau ro s n v s , J ob xxx v m

d p i t i A t que in
,

rior pars aqu prius d b i t g l i ? th a e u g c on di i e ar e sau ro s ran n s a s ex s ?

A pli
m crystal lina subs tantia pl est P l Q i p d i t ventos de thesa u ris P
us , us sa m o u ro oc s . c xxxw ,

t errestris quam q S uabstantia

ue a quippe
. i ; q … tamen ven t i non sin t nisi su s uo
7 °

cr s a
y t lli i o m n um
q g oe non est
e m m arumdum flant ,
.

nisi i i l i h ti
c n s, c a o r s ve l t
e m en se u Id
a reso u usdico quod aqu q p c los ea , a ua su er a

liq f t ue ac us , et p t d os m o g l t um sunt non s nt ibi in forma q

co n e a us q u a uaru m ua

…i t i circa nos sunt sed ex eis regio illa q

,

nam per t i ti con r aut on em c om nu 0 ua

I de …est c lo py i …t git sic es t facta

,

nem l t
re so v un ur in i c n e re m . a em reo c rc o e ur, ,

sentiendum de vitro R si substantia ut sit am na et l b i atque per

o rs us , a sa u r s, em

ne … d …apta habita t io gl ifi di

.

ca l o ru m esset crys tallina quasi i n co m m o a or c an s

…
,

p a rab ili t per d i

on esset
e ro s o r qua t o t h i i b i q i a t l
omi t t i n o s, e o n ve n e n s ue m m or a a

terra quare nec super ig nec super ac i p ib i lit ti vit eorum sicut q u i
n em m as s a a

aere …stare posset Adh c q i gnis b d forsan videt u r Nempe q …h

, ,

o ua m us am . uo o

i…
.
,

p l t
ea i t t
c o n cav c li
a em l i q a m ines in
un ar s u sq i q hic sunt vivere
ue ne a u s ua

d stahlt conti gu …t anto queant necesse es t regione …superior …

,

ad aera q ue m o e o a

i g i c l …lun si crystallina es t j
,

sic esse u t
,

n a a a q di p i t e us a
q i it uaru m s os am re u r

s u bs t an t ia ? Itaque propter simili tu dine … l b i t i

,

t li t t i et i
,

pt i i
sa u r as m m or a a s n c o rru on s

a
pp i t
ari i et
on s i p i
v s ust t ac pro
arv futur a em post t i t a res urrec on e m m o r uo ru m .

vide t ur ut re io
,

p t er s a t b il i t t et
a em li d i t t so b t C a em i ti su q s an o n v en en
g us n am ue

ti a l
ca o rum dic t um es t l … y t lli illa si t habitatio hominu glorificando
ca o cr s a m

Es t quippe y t ll diff i illi ad D rum q u am substan t ia c l i py i t

,

n om cr s a us c m a a em re u

Forma q u ida …f i t pi t qu m l …
. , ,

li q f i d
ue ac e n a tque
um d s ec an om o rs an o n an u r, a ca o

quam di …illud aqua empyre u m ob sua … lidit t pi ti i

.

ergo l ca o ro m m e o so a em s ra on

et uare si
,

rum in sua p i t materia

s usc e di t i t p i t i s i q t
nc a na d i Q res ra on ne uea e s e rv re .

e t ele pi b i t t pi b it in i lla vita h

,

t u ra es t a formi s l t e e m e n o ru m s ra ur e res ra or a

nec a calore neque b it ti illa infra l …empyreum sola

,

t t
m e n a o ro m id ee a o ca a

vide t ur conveniens gl if i di bomini

,

f i gidi t t
r t t p
a e e xs a ib ili ass s. or c an s

P t ra e re a , m i …cur q u ida … i
ro t b u s D iq p l h i t d ac Splendor c l i
m ran o r en ue u c r a o a

pi i qua …
.

esse super c los aquas h j a di qu m u us m epy i m gis di gna est a em re a co n s c

au t h t ig esse sub calcari I q …c l …i llud sit tectu m

, ,

na ll us m i t re u r o rrc a n em . m a uo a o

a q iu s, imo b terra
so sicut pp t ex l toti a s m undi non
a re i t u t o b i t h a , c o n ven su s a

cis t li… b l pedibus sed ut p i t

,

n a ura n t ex in nda
a n eo ru m b i t ti
, e o an um , su e re m n ea
 QU ST II /E . O LUM AN C E S I E LL A T UM S IIU F IR M A M E N I UM S IT
' ‘
‘
57
' '

D I]
‘
NA T UR A E I.IÈ ME NT O IK UM

eor u m pitib Ergo aqu i ll jam

ca us A Ad h T homas p d t C ir a h
a a ve r oc re s en e c oc

l ja …
.

sa s unt in corpus t l q dixi ; t fuit d iv r a phi l ph

a e, ua e o pinio O mn
au e s 030 o ru m es

d …homines gl if i an t Ari to tele …di l …

.

t
v e r e n ur, t a di f q or ca n ue t n am ue e s xe run ca o

ri t glorificati e t t f t i lt … s d t quatuor l t
.

a ,
ra n s e re n ur n a o .
Q d
es e e n a ura e e m e n o ru m . uo

ll ae G i ll l u e m us . Ari totele primo i p b i t di n s s m ro av , oo s ea

Q i i h i i t i t videtur e t sin gula

u n s n r c a us lum se in gravi ta t t l vi ta t lii q es s e e c e e a s oe

i
r s O
p i i i di
n on s , d c lo l
cen t ex aqua
o a t s i i
'

ut pate t primo C li Et propter

ac o s eo n rar s , a

i lla p i di lit ondita et tamen dis efficacia … ti

.

r m or a er c , j s pos teriores phi ra o n um a o ,

tine l esse na t ur e ab clementis seu aqua 1 phi

a a t i Unde nunc 08 0 c o n se n se n m c em

i nferiori E t mul ta superius tac ta con t ra nes Op n one … 3 equun t ur Expo itores
.

. i i e os s . s

h oc o b j i i que n t Q uod vero

c a bj gi t d quoque S i pt diver ifi ati sunt
su un c cr ura s c se

c lo q quod erit habita t io hominu m c nd …quod di

.
,

a a ue o ,
phil ph o a v e rs o ru m o so o ru m

gl ifi t
or c a o ru m vide t ur dissonare a com d t i i in philosophia eruditi f
, t
oc r n s ue run .

muni do t rina S anc t orum di t i quod Basilius

c , cen
q t Au gus t inus e t pl
um n am ue e ure s

in ipso c lo py a em b t Verum S anc torum sequuntur in phi l phi i qu

re o m o ra u n ur. o s0 c s ae

ad quart …S t ti es t reser ad fide … spec tan t pi i Pl t i

,

h oc o e n en aru m n on e n o n es a on s :

…
,

van d m n A pp t quoque quod a re it t id p t l de natura

s e n ser quatuor
c ee o n un ca o

quod c l …empyreum l q aque l t

.
,

a o ca um Porro B D ionysi us fere u bi

ue e e m e n o ru m

…de quo loquitur pl d b t luce per que A i t t l sequitur ut patet dili gen
. .

o s en e un r s o e em

…ait t er i pi i t i libros ipsius Hine quarto

, ,

ce pt ib i li vis t i i Quod d
o ex er or . em o ,
ns c en .

versas aut t d esse aquas illas in pit l de D ivinis i i b

v e r en as itca o o n om n us sec ern ca

corpus quod eri t habi t atio gl if i t l ti corpora ab in terior …

or ca o ru mna t ura u t p es a a a

dubi …habe t q lit facta sit aut fiet tet in auctoritate j p ll g t cu i

, ,

a ua er e us ra a e a a

v e rs e i illa an per p t i et
co rro p l i consenon em t i H T homas in
ex Su si p t e. a c cr a

one …p i i form b t t i li E t multa C I nsuper in prima parte q ti sexa

.
,

r or s a su s an a s .
,
ua s en e

circa h i q i d oc n u ren t L oq u itur g

a o cc urrun i oc tava C onsiderando i q it su es m a n u art 3.

tamen t non quasi sec nd …propri p f i i ten s litteram G i p t quis

.
, ,

can e , o o er c e o en es s, o sse

am , sed aliorum pi i eet forsan non i gi t i …concipere sim ile …imagi

n on em ,
m a na on e

audens p i ex eviden t er q u od sentit

r m e re ti i t iq phil ph na di on an ue ru m o so o rum

aqua …esse p q dd i
,

quia revera illa opinio est inepta ali ti n ec cen um c o r us oo am n

quod c l …nimis di gn …es t t in fini t … t omnium corporum alioru m

,

a o a a co a e

; quod corpus immens …pos

, ,

d tie t
n e an ur qu i D b t if i p f t eo ea p i ì pi ce e r ruo n ur. r nc um o

se t i p liq i nomine b y i q … aec ere a u s a ss uo

t super facie …
,

di it quod tenebr c ur a e ran Gen

…
.

Q U ZE S T I O I I b y i D i b t quoque quod l asen ss . ce an , ca o

sibile quod id ti t intra v em o s, n on c on ne se

D omnia li sed est infinit …corpus

l … t l
p c o r e ra a, o

Ecundo q it A ua r ur, n ca s pra et ex t ra l …Et j uxta

l t … u fi
o s e
t …it d
q a uarum o ca o

hoc di t quod firmament …di i dit

.

a o se rm am e n o s e c e re ur o v

n at u a r l . t
e em enu or m inter aquas superiores et inferiores S d
. e

Quod sic vide t ur ex lit t era Genesis et

.

, quia h opinio t i b i lit reproba t r ac ra on a er o

ex verbis Magistri in t t i auctori tat e non es t S ipt sic i t llig d Id i

, ,

e x u, m o cr ura n e en a. e rc e

eorum quos allega t .

dicend … quod M y rudi populo lo o e se s

I n pp it videtur a u c t oritas magn i q a t que eorum i …b i llit t i onde

,

e es um uen s , ec a c

D i y ii quarto
on s , p i t l l ibri de D ivinis
ca o o d i lla t a tum propos it eis q s ce n en s , n a ua

C li e t sidera i anifes t e apparen t Aer autem non

,

n om i ibn ffi
us a ti rm an s a i n se n so m

et invariabile …habent b ita aperte b om nibus p i pit sensu ut

.

ge n e ra b il em so a erc or ,

t
s an ti am .
aqua et t erra Ut tamen it t capac i . v e r a em
58 IN II IST ; QU ST L I B R UM S E NT E NT IA R UM . D . X IV E . Il

bus p i t dat locum i t llig di A luna non s u nt i gne natur i gitur nec
ex r m e re n e cn a a

l …in q
,

ea m d ig ifi
em ipsu m quasi qu
s n ca n s luminaria ista consist nt a a ca a ue a

… l f i t atque d i t terra
, .

co n n e xa m dicendo Ten br t super S l d e a e ran o em o c a e ac es c c a

fa ie … b y i Per quod d t i t lligi

, ,

c a ss . i f igid t aer t aqua humectant a ur n e l er go ,

su n r a , e so

p er f i aqu esse liq d corpu dia non est natur e terr nec q neque
ac e m a a uo s a ea a ue a

phanum quod est b j t …luci t t a ri T ertio ex parte i t i i elemen su ec a s e e e a m x on s

Ampli s Emp docl s dixit t …E l t enim habent contrarias

, .
,

ne b ra ro m o e e o ro e m en a

s ell t … l … lemen tis esse com q li t t C ontraria vero nunquam couve

. .
,

t a o ca o ex c ua a es.

po itum non tamen dissolubile se quia ni nt ad aliquid unum

s , t it d es a co n s ue n um

in i e s est lis sed amicitia t t

n on imo a se di ff gi t nisi per aliquid b li
… an m n u uu su

t firmamen t … t … super
.
, ,

Alii di xe run esse d natur t oi t t i li e a m a o c o n ra r e a e m con c en

l t
e e m e n o ru m quasi ex clementis com t Ergo est orpus q intum non habens
n on or c u

positum sed quasi simplex l t ut contrari … Quarto ex par te l ti i

.
, ,

e e m e n um o s a va on s

Plato qu i dixit corpus l t element … l t U …element …

.
, , ,

ca es e es t o e e m e n o ru m no o n on

l … per se
.
,

i gnis i t Quidam p e xs s e re t l ti d p ti s e s ue run pt i ca a sa va v um se a o c o rru v um

alt e riu ; et tamen unum element …

.
,

n on e sse dc natura l t d esse e e m e n o ru m se s o re

qu int …corpus ut Aristo t eles

,

o H ui t p i ab li u t pa t et in l p y ac n se ara r a a, e e s

dra in q u a d …obturat r foramen

.
,

T homas in S mma C i b j i i potest quod o . u o c , ,

a o so

Plato p hib it s tel las esse de i gnis natu peri s ne aer p it intrare aqua non
er o a , e ss ,

ra i p q orbes de aqua t e t infra descendi t per i f i foramina ergo hoc

, so s ue , u n e r o re

p t
a e b i t . es t ex i f l t i corporis superioris H n ue n a . ac

I dem Petrus Pla to i q i in Ti Ri h d C oncorda t Ud l i

n u en s, m ao c ar us . a r c us .

Albertus quoq u e Fi … t ait S p r q

,

a sse ru i t quod ph , i gnis est c lum s a ra a , r am en o m , , um m . l li .

q i non habens altius quo d t re m dis Primo a f i it t a t

d b di i t
. .

u asc e n a uo us c ur e rm a e

in i l …
.
, ,

natur t lit i
53 .

vo v l it ur c rc o o .
p t ib i l i q i a n a u ra er n co rru s, uo n

C oncordat quoque R i h d A li q i am tota na t ura est a t ii aliena c ar us u s ua co n rar s

t c l …i gne
,

( di ) p
c en s esse na e t a t i
e s ue run a ti o e t passione i a co n rar o ru m ac on e m

tura imo ipsum ig in ph sua munis unde see nd …Phi l ph non nem s a ra o o e se um

quin ta … t … i pit peregrinas impressiones S i q to

, , ,

non ponentes liq a ua m n a ura re c c ue

corporea … i pli
.

C uj us pi i i vi
s m tum orpus quod di it quinta essentia
ce m . e n on s c c ur ,

detur Martian u s fuisse di quod mun a luna supra di i t f i , c en s t atque , c ur rm am e n um ,

d os constat ex qua t uor clementis instar in decem p h dit c lis videlicet co m re en ur a ,

s p h l
g b t
a ra ; Plato e t iam i T o i a os p h i septem pl t et c lo snt el i m a o, s ar s an e aru m a

et Au gustinus decimo de T i i t t b i vi l … fixar m

,

l q crystallin et
rn a e, o ara a ca o ue e,

de t ur bj i Opinione …p t i quin c lo py S d di it f i
,

a c e re o n en um a em re o . ec o n o c ur rm am e n

t … orpus uper qua t uor element

o c S d
s t …a f i i t t s t and i ac di t i g di in e. e o rm a e s n ue n

ist d t con t ra Aristotele …e t C ommen ta D ter aquas i q

a es l … l …stellat … s c ue s o o ca o o

torem contra Avicenna …ac A lg l firmament … t I taque sol et luna az e e m o v o c a ur.

plane t
,

c t quod majus est contra rationem Quod li iq t in firmamento primo a ue a s un

primo prob t r per mot s t …Quod modo accept j uxta ill u d Genesis Fecit
.
,

a o o n a ura e, Ge n t ti ,

libet quippe element …hab t propri … D eus d luminaria e t p it i firma

. .

o e a ue e su ca n

t … et neque possibile t mento c l i ; i t …q Fiant luminaria i

,

m e a t re c a m , es a e ue , n [ bid . I I» .

unum corpus habere duos mot s na t ura firmamen to c l i o a .

l
es C l autem t lit
a um t P t n a ura l sec u ndum Au gusti
e r m o v e ur m e ra e rea ca om

t u circ lari S d per natura …c le

.
,

o ec o n non t de t aqu deorsu m

o, a n um es n a ura a

sti …cor porum E p i ti docet quod f l ib ili d es t ex aqua q propt r

.
,

a x er en a ox s, se ua e

…p it ti in substantia et p pi
.

S aturnus i f igid t luna h t t i gnis

n r t a , o m ec a , n a ura ur a s , e rs

vero l f i t t i t Ergo S at u rn u s e t
c a e ac e i t t i in di p i t i
s ec a . materiali ac lumi cu a s s os on e ,
 O L UM ST LL TUM
AN C E E N TUR
A S R U F I II M A M II NT IJ M S IT ‘
D I.
“
A A E LE M IÈ NT O II UM

n os i t t i in p f d …sui p
a s ro o n p s di A ni i d b i l l c Al b er tu in S umma
o , er e o s s a u . a s .

ti nc ti i sita
on s t super d est P t Bonav ntu a diffu
eu e s , u ib i t i
ex ea ra e rea e r se s e r c r

f t
o rm a re n ur c a l ti sicut t dictum Ifit es a, h di in primi phil oph
es
‘
a a e, ee n s s os es c o m

illa aqua null … t l t

.

o es i m nit r p i quod orp ra l ti

e e m e n um , n ce n ca o o os u sse , c o ca es a

sun t h id et f igid
um um j t r i non sin t l
um t i na t ur ;
eo n un c a t ver n e em en a r s a san c o s o

elementi pl i co m d confusa t e x o n e , se doc tores voce t n i ontrari …

n em e os se n s s se c o .

n cs ali q lit t N
a ua a t ria illa ad Quos tamen on ordat dicendo quod S
a es . ec m e c c an

forma …c li t de terminata nisi p i t t ti corpora illa di

,

a es t l t i natu
ur a e c xe run e e m e n ar s

propter similitudine …in l it t dia

,

substan t i e t p pi i t l luminosita
a e rs cu a e ac ra e ar a e,

t e N c l …est ig
. ec ae o q i Plat h
n en m
p i t t f l,
t ib q ib
ua m v s
q d e an e a e, c
'

cc us ue u us am ,
n on

et Democritus hoc di t Est tamen propter i t t

xe ru n t specific C v e r a em n a ura a —

on

partibus sci forme …

. .

compo itum ex s t i lib e s se n a d ti

us tan git A lb t di c o n c o r an am e r us ,

t q
,

licet ex forma et materia et resolubil i A i t t l lt quod antiqui di e n c en s z r s o e es a xe run

l …i g
.
,

eas d em l ti
re s o u ti i non reali P
o n e ra on s, esse E t hoc t ipse sub . er ca o n en m .
, o

O pus qui ppe di ti t i i divin materia j git quoniam omne corpus i fl

s nc on s a un n a m m an s

c li determina ta est ad …f
,

a i aut i f l s ua t i fl ti
o rm am activa , s c n am m a u m n am m a on e

u t t alia q
e D eus ua it V t seu passiva au t t raque ig
c re a v e ru m b t am e n a n em v o ca an

l …esse simplex
. .
,

Aristoteles it as se r ca V id t q a omne corpus l t suo l , e n es ue ca es e a

quia non constat ex t ii neq u e ex mine esse i nf l e o n ra r s , aut i fl t am m an s n a m m a um

b t i gne …esse Et hic non est

,

clementis . asse re an a .

S d b j i i po t est q u oniam P
e o c t l i gnis qui est l t sed qu i es t l o e m a us e e m e n um a

in Alm ges t i et A lb … i n I t d t men au t lux H Albertus

, ,

a , o a sar n ro oc o . ae .

i
r o s uo , divid nt s t ellas t di t li q
a V , t e si ea q Ma gister in t ex
c un a uas e rum am e n , ua

esse graves t S t uJovem et M a o rn u mt ib it p t pa tchi t quod con ar o c o n sc r e n s e n ur,

tem ; q d vero leves u t luna …M

, ,

uas am d ti is t a non sit nisi ad hominem er e o r an a

sive ad aerem qu m cer t …si t Pla tone …

, ,

i
c ur u m V , ; g i i
e n c re m t rav s s m as a u e m
q ,
ua ,
a o

sunt in c l o s tellato Gravia vero e t levia e t Pl t i

a . t iq i quoque i a o n c o s an u o re s se n s sse ,

ex t ii constant et clementis Macro quod corpora l t i sin t vere l t

co n rar s ca es a e em en a

quoque …sic incipit phil phi ris na t ur ; a t que hoc ip A g t i

.

bi us s ua o s0 a s um u us n um ,

am Mundus ex quatuor onstat l ti B i li c Bedam D e e m en li q s, as um , , am a s c e n um , a os ue

ii d
s em q totis
ue I de loqui t ur M . t i m p ll g t i t S T homas vere
ar an o s . ra a e a os s en s s s e , o .

Et respondendum quod grave e t leve et plane , t e t infra ex verbis clare e n arra ,

di c un t d pli i t
ur u tp t a c t e t ab bit S A b ii
er, u e e n a u ra . m ro s .

t
ac a . A natura ut q ex t i i sunt ua Porro Alexander C lum i q it stella f
'

c o n rar s a n u C p 50 A
'

composita Ab t ut velox et tard m t …videtur ex eadem esse informi mate

, , , . . .

. ac a , a ,
a

pro ut sex t o Phy i dic it Philosoph s ria de qua di i t Genesis p i S piritus

s c o rum - a c ur r m a Gen

Velox di idit tempus tard …autem ma D D omini f b t super aquas ; tamen

.

v , o e rc a ur n on

gn i t u d i n emVelox quippe in t empore par ex eadem ma t eria propria imo sicu t dif
transit spa t ium m lt …tard …autem f t c l crys tallinum a firmamento et
.

ve o o o or a a-m

tempore magno spatium parv …S i aqu inferiores di f f t a firmamen to

, ,

in a . c a e ra n

que s tell di t veloces e t tard atque ita dif f t p p i h

,

a c u n ur i g l
a e ra n r0 r a arum s n u o ru m

tardissim S i q tarda et l i ex con materi

a . c ue Q ve oc a
p i brevis es t et a . ua res on s e

trar i i composi t a non sunt A t vero Macro

s sa t is Obscura sed ex p t ti j verbis
.
, ra ac s e us

bi s t t fuit Pl t i
o o us id i Plato l i i t it
a on c o s c rc o e ar us n n o esc

…sequens hoc dixi t Aristoteles vero

.

ne P t P i i i l ibro de Univer ra e rea ar s e n 5 s

i p b i t i lla … pi i
.

P i p t ti
er a e c us m ro av prima par te G ti i q it nove … e n on em , se , e n e ra o, n u

t i probans quod ma
,

n e cessar ii g s ar um e n sl ex quis est facta id est ex ca o ro m e m a

teria corporis l ti non est in po t en t ia t eria q erat inter l …empyreum e t

, ,

ca es s ua ca o
60 IN II IST XI V ; QU ST II
L I B B UM S E NTE NT I A B UBL D . E .

t erra …A li q i q u id factum es et de aqua A Joanne …D amascen …et li

o u s l i t a o a as ures ,
p
illa N enim per t …locale …t rans e gisse ita quod omnes hi
.

? on m o o t scri s e n s e ru n

…non fuerit p
,

t ad alium locum q
,

l t
a e es t e t fassi sunt corporauo l t i ele se run ca es a

; Opinione …quoque
,

tun e a li lo us Q q impos ibile fu

as c . u um t i e e oet s m e n ar s ss n a ura

erit cam i in loco in q nunc i ll quod sint lti i p i i et quint

re m an s s se ue am a or s s ec c a

s u nt li … q …totum h nc l e senti
,

ca n e ve uo inten t ione redarguisse prout a a s a cx

c li hi occupent con ta t …per ex p ll g t i t dit N t B A …

, , ,

cam a s ca ra a e a s es e n ur am e

transisse in g t i … brosiu in
.
, .

c o rro
pt i on e m fat r Il e n e ra D on e s s uo o e xae m e ro n e na

ca l o ro m Quod fieri i inst nti n qui

. t et q li t t substanti c li quid
n a o ura ua a e a a

vit alias eadem t i simul et semel enumerem q di p t ti ib suis m a cr a ea ua s u a on us

sub pluribus b t t i lib formis ste l is phi l phi tsu s an a ust q …quida …as o so e xue run , uo

se t Hine aliter facta est g ti c li t illud ex quatuor clementis compo

e n e ra e a se ran

alii quinta …q d natura …

.

primi puta py i et t, em c lo B it re , c e e ro ru m a s um , uam am

ro m E g autem in tendo hic litteram M y

o novi corporis ad t it t i j in o con s u on em e us

sis plana …defendere Habet aut q

.

d t atque
—
fi g t th em esse ua uc an con n an a e re um

a qua p l i p i t g ti corpus cu i neque i gnis d…i t sit ne

.
,

s ti on e m ar e n ce er e n e ra e a x us

verisimile quod l … que aer nec aqua nec terra q u ia h j

, , ,

ca l o ro m E tq s ue ca o u us

…crea t … di clementa proprium haben t t …

.
, ,

quod v can t p l
,

a p i a an a m r m a a m e m o o

…? S d non is t a opinio pro

, ,

fuerit id est in prima parte di i deinde u sum et c c o rso e

l …fixar m t ll
, ,

ca o quasi in parte ph ti p t it b i sententi q uam e t

a s e aru m e ca o u o v are a

sec nda tertio c l …S aturni et ita do C hris t us in Evan gelio pp b it qua di

,

o a a a ro av

ad l …l un Quod etiam i t I nitio t Domine terra …f ndasti P

, ,

i t
n e c v e n a ur ca a a c ur, a, o s. C l

et epera mau u …t
.
, ,

videtur q i re d dig i t t i et nobi

u re re o r e n a sun t c li ; ipsi
s a uarum a
27 .

li t t i
a l
s ca I dem enim est d c lo p ib t e t sicut ti t vetera
o ro m . or e a er un , ve s m en um

rum in di gnita te e t nobilitate et in it scent Nil i gitur g t qui ad defendeu s o a un

seu ltit di i p it i et secundum Al d c li p p t it t quin t …corpus

.
,

a u n s os on e, om a er e u a em , o

in velocitate e t t uni u s
’
p t
e ra gi t i
om e am t di t t t h i t d t q id ar a e. a e re um n ro uc un o um v ean

quoque vide t ur quod i t t membri parte …dissimile …ceteris labem

, ,

Q ib d
o os am , v r u es

et p ti o e ra lt i o n es a l inferi p i ma gis f f
o rum ca Ho ro m Ambrosius It e cor or a e rre ac a

et Au gustinus libro de T i it t Q id …
. .

r ib us i fl n t c lis A liq i t amen p t i

uu n a u e us r n a e a a

… … …
.

e p i n an t quod ur, omnes c li isti sin t si pr ter h eta h aere et a om o u o re m

qu inta …nescio qua …i d t es

,

mul formati eo quod Deus propria virtu ig ,

n em , n a c un

te per se f b i t est eos S i q nomi sentiam

a r ca u s c ue

ne firmamenti hor … l Argu menta d …Phil phi

. .

con geries a ca o ro m vi em o e se n on

dent r magni ig i q … t l t
,

desi gnat r H G ill l o Q i de his

ac u e m us u a v or s, ua e e e m en a

ib it prolixe et inquisitorie ma gis qua …

. .

sc r , p i q ib t li t i t sur su e r o ra , o us n a ura e r c o n ve n

assertorie atque diversas tan gi t opiniones D s u m

,
i t li t t deor . m ov er , n a ura e r m o ve an ur

P t e s re m e , omnibus jam p t t i rite sum i g ti i t ra ac quibus per s a e n e ra on e m x o ru m :

pro posse p ti sec ri s re r text … mp ti e n sa s, a et respect u m ad universa

a e o co ara on em

Geneseos ac t q i doc t ores

san c o s et le … nat u ra …
se e t propter
u ti c o n se rva o ue m

ipsa …canonic S ipt defendere ve boni universi

, ,

a cr ura it i deorsum c o n v en m o ve r

C er t … es t au t em
, ,

r it t
a em o ll t i sicu t et aqu liq d e xc e i t na t ura en o a a uan o c o n ven

doctores tam L atinos qua … liter

. ,

res t
s an c o s , i sursum e t iam u ltra p t i m o ve r , ar cu

Gr cea Hi s, y A g
e ro n t i A
m um larem t u p p us i t tn um ad m s ua n a ura re r e a em va

…
, ,

b i
ro s u m G g i p t
re i o r um
q l i t d D
o s e r o rc s i q posset defendi
ue u c uu m ev an om en ue

l …sic e se
.
, , ,

t os videlicet B d S t b Haban m c am ,
ra t ump t, t a , ca o s co n e m e ra um , se u n a o ras

e t inter Gr c s Basili et p p i t t l t
,

Al i c u n um A lb i n um a sic esse con

e re r e a es e e m e n o rum

Gre gori …Ny

,

um ,Ch y t r so s o m o m t, p t in c li l tib q corpo

o sse n u m , em e ra as a s ca e s us ue
 IN L I B II UM IST XI V ; Q
II III
S E NT E NT IA R UM . D . UA-
IS T .

clar …S i autem
a p t i est luminis A mot s ito i fl
re ce vo m b il et i fl ; o c n am m a e n am m an s

… l …
.
,

se
p a ra b i li t te r, e sl erium
ca Aer o quip inferior
n autem par. cris d i it s a c ur c a o

pe p t
ra s e n e l min illus t rat r quo b
a e i in q est t o i nobi noti
su ae r um ue n a ura a e r s s

c n tque i nostr …p
, , ,

t
rac o t bt o b t en e Quod tamen
ra n r. i t i usum
se o a n o ro v e n e n s

d …B b in d di idit S i enim I taque c l … p b ti i T rinitatis

.

o a an u m ,
ue v o r. a o su e r ea ss m a

ac c i pi aer in re gione seu parte sua i di i t

t ur t ph i ipsa elsitud ma n c ur m e a or ce c e

f i i
er or t
v o c a ur proprie l … i j t t i divin
ca a C l …quoque qua …
ac r u m es a s a a o

c l i come vis ex natura sua habet parte …superio

. , .
,

M ul l /
t m u, j ux ta illud Ma tth i V l a o uc rc s a

…et inferiorem
.

d e run t illud ; tque i llud Da i li Bene an e s tamen in duplex re n on

li Domino S i c el …di idi t quoniam alterabile non

,

di i t
c e, omnes l v o uc re s ca a o v ur,

v ro sumat r aer sec nd …parte …sua … est sed in t q su i parte unius ma

.
,

e a o a u ra ue

superiore …i f l b i l …ex motu astro

,

n am m a net di p i ti i atque natur I c l i

e s os on s a . m a a

ro m i i it l q
v c n a c i gnis sic R b ae vocat B sep tem pl t
,
a sub c lo i l d t
an us an e aru m a nc u u n ur

i llud th a e re u mquia ut ait Philosoph s s tellato quia in hoc omnes ia t , c o n v e n un

p i
r m a M t e e o re ru m antiqui omne ,
corp u s cu m fixar m p h t l l quod h a s a ra s e a ru m , a

simplex i f l n et i f l
a m m an s b i l vo bent di ff it t in partibus quod
n am m a e o rm a em , eo

caver nt th o a H
e ra . Albertus a c li q pars eorum est lucida u t stella a ua

At vero Thomas G l …i q i t dici et al t era pars di ph ut liq par

.
, ,

a a n u a an a , re ua

potest aut l …ab liq p p i t t tes orbis Porro q …triplex di ti g it

,

so o a ua re r e a e ca . uo s n u ur

lesti aut a p p i t t pariter et atura c lum i t lligit secundum Gloss m

,
re re a e n . a , n e ur, e

N atura
,

n am
q corporis
ue l t i est t triplex ca
genus esi i i s t i pl hi u v s on s , r e xv e e ra r

separat …sit a
,

a p t i a
c o rro t que contra chiaon e Vel d i i t triplex c lum quod na c ur a

riis p p i t t vero j p ip at tura … habet l t ; i q tertiu m

.
,

; re r e a es e us ra c ue ca es e m s c ue

ten d t un u r in alti t udine sit s et par t icipa l … a i t i t empyreum H c T homas ca o co n s s a

e

l … in S i pt
.

tione l i t ti S i i gitur i t
c ar a s. n om n e ur c a o cr a.

a natura atque c lesti p p i t t sic est P t in prima p t q t i sexa

a re r e a e, ra e rea ar e, ua s on e

triplex l … quorum …est if

ca a g i un a t p d d ad i t d t
un or es m a o c ava, re s on en o s a u rum

me t immobile puta empyreum ; sec n si t t t … … l …an pl

,

e o D an o un a ca o ures e art .

d …uniforme ac mobile ut l …cry

,

o hoc i q it vide t ur q d esse diversi

ca o n u ua am

tas inter Basi li …atque C h y t

, , ,

s at lli nom ; tertium difforme et mobile ut o r so s o m u m

l …stellat … S i vero di t
, .

ca o o a pro C hryso tomus c a ur q dicit non esse nisi s n am ue

…
.

p i
r e at t i b i
usp i l s st i b tan
ca t um es sic unum us l Q uod vero p l li t dici ca o ura er

erit quadruplex l …S t t i d
.
,

ca o . t L d t eum c l i
an e en m l est pro
ue o r, au a e , a ca o ro m

clemen ta q simul l i t t partici pt p p i t t lin gu H b

ua c ar a e m in qua er re r e a em a e ra a
4.

pant lucis e t alti t udine …sit s videl icet consuet …es t ut l …pl lit t
, ,

a ,
o ca o ura er an

aer e t i gnis in quorum ut roque dis t in tum ig i fi t sicu t e t in Latino q s n c e ur, ua

g ui t ur pars superior quan t … ad D da … nomina o sin g lari numero c o n ve t P o ea re n or

xum ph i psi u s pars quoque inferior ro Basilius q q eu …D

.

s a ra se ue n s ue am as c en us ,

quant …ad
, ,

o Pars ergo superior pl

c o n c av u m esse c los t t t Ver u m ist a ure s a e s an a r.

l … i gnis di it vocalis est p ti s qua … li

.

i gnis di it c ur c a ig o q i n ea m uo n am v e rs as a o rea s.

ibi p i i est pr m ia … na C hrysostomus quippe … l …nomi

, ,

ur ss m us e s e rvan s un a ca o

nat totum quod est super aqua …et t

,

t uram ; par autem j inferior di it s e us c ur er

l …olympi u m a monte O lymp in M

,

ca o ,
ram S d quia in corpore ist o mult sun t
e a . e a

cedonia si to qu i ultra n bes p igit di t i t i

o Ba ilius o rr i t pl ur esse s nc o n es , s as s e r o res

…pars acris di it l … vero vocat l …aeri

.
,

S uperior d em o l D c ur c a o ca os . a m asc e n us ca o

a th e re a m b j o i fl e us t i nex um totum spatium quod est ab q i

am m a on e m a u s os

i gnis p pi q it t quia u t di it primo que d b …lun Poni t quoque l …

, ,

re n u a e, c ur a er e a . ca o

C li e t mundi
a ther est corpus l i id
, a et tertium u sq u e quod pt
ve oc s s e re u m , ra us 2
Il C o r . xo ,
 QUOT SIN I ' ‘
C OII L I
—

est Pa ulus ( C e le re . u t supra ) I l c T homas A d r quoniam

. a e e, si f lu xib ile s et se is s i b ile s

in S umma t pt ib il id l id di
e s se n c o rru es v e re n or ee

a cun t quod illa t i t m tu …

. ,

A t v ro Petru e C h n i t di i t
s a u u c ur eo n ra r e as u o e s s e.

celando I l inc c l …
, ,

val t
,

ae o quod h v o c a m us , ti ti ph
a n on e c um co n n ua one s a ra ru m

be t virtute …universale … ti di t S unt ergo ph

. .

co n l t
n en int r conti
e s a ra ca es es e se

ce anl di h nc mundu …inferiore …Aut er

a g continu ; t d f i pl n t ua n on a e e e re r s a e a

…
. , ,

g o hab t virtute e i pt i b i l et i cujus

n c o rru circumf r ntia
em t int r
s c e e es e c o n v e xu m

…
,

re
p p l di
re i t c lc ; urau t a pt ib i
m ol t concav h
c o rru
p t ig em cum parte
e o s a ra con uus

l … ipsum ambien t e et …i lla q

, ,

i q
s c uei gnis t aer di t e t ph
c un ur ca o e s a ra , eu ua

t
u ru m q d p li
ue i t tup t secundum
c e r, u par o eb i t ab ipso ; e t p i y l cujus cen
am ur e c c us ,

p I) t …sui
e uperiore …e t inferiore …( u t pa t …et circ u mfer ntia t inter
s ro e es co n ve xu m

e t concav …deferentis con t i gu s cum

.

Pe t rus
.

t lt) H
u . ac . o , o

B partibus deferentis ; t plane t a cuj us e , ee n

I ns u per R ichard s p d ad i t d trum e t circumferen t ia est in ter

o re s on en s s u c o n v e xum

t concav … pi y li con t i gu s epicycl

,

Ut rum omnia luminaria l ti tp t ca es a, u e e c o e c c o e

q u od j ux ta is ta …
.
,

sidera t planet posita sint i uno

c a S i a ut em bj i i t
n co r o c a ur,

pore con t inuo Ad ista …( i t) q ti …

,

p i i
as se r ex f i t i ua s ol t i e or n on em , c o n r ca on e ca es a

nem di t c un lli quod imo dicentes

n o un u bi m i n t t se u
o s ua m o o so n us c ausa re ur

l u minar non aliud esse quam parte … melodia ; di d …q d quida …hoc con
, ,

e ca cen o , uo

li i qua con grega t a es t l m u l ta q i cesser n t dicentes aures nos t ras ab exor

n ux , uo n o ,

am c lum in par t ibus q luminaria ap dio ti i t ti i t a pl i s nit i llo t a

a ua na v a s re er a a a

p e l l t
an ur, ma g is p t i e t retentiv
rece … nobis
vo m discerni non l t sicua t ii dis va ea a rar

es t l i i Q ib consentire videt u r Phi cernere q t inter voce …at que silen

,

um n s. u us ne ue un

le se ph di us , stella …e sse d i
c en s tiu m propter di p it i … e n s o re m t di i s os one co n s ue u n s

su i orbis parte …D i t quoque q u od dis

. c un a u di t us eor m et impressione …ex s ni t
,
u a a

tinc ti bi
o orinter se non es t prop ter
om ll S d hoc Philosoph s m ad eo ro m e a sec o n o

…formar m in specie diver C li p t t idi l

.

di t i t i
s nc on e a A li i di t q a d re u a r c u o s um . c un , uo

sarum q u emadmodum di t i g t in i bi est s n harmoni non tamen tam

uun ur so n us a

…agnus t ad nos t ras p

, ,

ter se clementa nec ex di t i ti sc o n n ua i t aures Ad

on e u e rv e n a

sed ex di it t ot um quod ll g t illud Job C ent …c l i

.
,

su p fi i
e r c e ru m , v e rs a e m o , a e an em o a J …
o b xx

non corpus subtile et ad dormire q u is t ? Verum ista

.

q ua di t i t sc o n n ua f i p i i ac e e n o
“

motu …habile ut manifeste i d , in nulla es t et male p it ipt v e m us , ex on sc r ura m

aqua q u ando secundum varias sui partes quia i pt i lla i t lligit de concent
,
sc r o ra n e ur o

m o ve o r t ad p it i diversas N enim S anctorum in lo py pos t R

os o n es . on ca em re o e s urre

re
p g tu na p t lit
c o r us n a ura esse f l ib il t i er s mend ti ux pro cont e nto
e c on e m a e co n n en s

et una … j parte …ab alia dividi posse Vel concen t us ille es t p p t i mot um
, , .

e us re or o o

ac d posse t i i nec tamen j l t i …corporum B Ri h d

‘

e n uo c on n u ar e us ca es a ac c ar us .

mat eria… t li t posse sua forma pri Q id …p t

.
,

n a ura er q sequitur T homas a a ra e rea , uo s

vari Et t ale …dedi t D eus natura … p i de Argentina p t pt d i orbes c or o r o n un se em ec m

c los videlicet empyreum decima …

.
,

quin t o se u a

prim …mobile i t
.
, ,

Alii di t q d corpus l t sit soli ph

c un oo ca q es e s a ram uam a n om n an

d …neque …script …sit l …crys t allinum f i

, , ,

a i ib i l q s e ss e, uo a t : sep
ca o , rm a m en um ,

J o b xxxv u, C li
a lidi i i sun t quasi
so ss m fusi Phi tem orbes pl t a re tria in t erstitia i gnis
. an e arum ,

t
,

1 8.
le se ph q u oque
us d C li probat
se c o n et triao in erstitia
a acris , .

q u od stella non t ab una parte A pli Bonaven t ura aliter a pr iud

m o ve o r m us a a

orbis ad aliam quoniam l …scindere ti videtur sentire S ec nd …

, ca o c s o o com m u

tor quod habe t pro inconvenienti H nem (di ) p iti l q oe ti in ce n s os on e m o uen um

i te …m lti t i b ilit vide tu r defe u hac materia ta … t li q u a …ma

.

o ra on a er a , n a ura um
 IN II IST XI V ; QU ST III
L I BB UM S E NT E NT I A II UM . D . E .

th em a ti luminaria i b ib
c o ru m ,
l A quod unu … n alli gat r i p b ilit aliud
or us co o n se ara er,

l t
o c a n ur diver is Q distinc t io erbium s . ua S t ll q fix di t immediate , n on . e a ue a c un ur

se undum qui melius i t llig t

c cos po i t in ph octava uj us motu mo
n e un , n on s a s a ra ,
c

venit di t i ti formar m qu mad ventur ; plane t vero i i f i i b orbi

ex s nc on e a e a n n e r or us

modum di t i g t aer et aqua ; nec bus sunt q i … t li motu id i

,

s n uo n u r , u o v e u ur a a c reo

ex di t i t i sc o n n ua
p f i i i i t d i
o n e su d p t
er i nostro
c e errare id t
s cu d con s a s ec u v e n ur, um

l pis a lapide ; sed a di it t tra via …superioris orbis i d t H

,

t i g it
n u ur a v e rs a e n ce un .
—

ac

mot um q non t llit ti i t t a Bonaventura

o ua e c on uu a em

corpore b ti li h b i liq ad motu … t C o tra ujus Opinione …p ti ob

.
,

su a ue o n c ra se r m

manifeste patet in aqua quando sec n j i it quod inviolabi li auctoritate S cri o c ur,

d …varias sui partes

,

o t ad positio pt canonic m o ve o r l i lidi i i sunt qua u ra a ca so ss m

fusi prop ter quod …et idem

,

nes diversas atque i aere I taque si n S e c un a re u na

dum ista …Opinione …di d …l i i l …in diversis partibus su is non vide

.
,

c en o ,
um n ar a ca a

c li posita esse in pluribus b ib tamen t ur sic posse

a or i t ii
us, t ib m o v er c o n ra r s m o us

in corpore uno quod S ipt ,

i t instar aqu e t acris seu
cr u ra i i li
n om sub
na a con s m um

Ge n H firm am e n u mt di Fiant lum inaria in t ili

ce n s lli di i i b ili corporum um m o um ae v s um .

Et de hoc i f i plus t g t
. .
,

firmamento l i ca . n er o s an e ur.

V rum his bj i i potes t Primo nume

e o c A pli S t circa h i b it S p m us ce us a c sc r u

…
.
,

rus i a p ib
co r e r ej usdem natur proce
us ponend est quod nulla astella habe t o

dit ex divisione continu i ; sed orbes plane proprium mo t u …locale … ita quod mo
,

tarum sun t septem ergo sun t discontinui veat r mo t u li q u am motu orbis in q o a a ua

impossibile est duo corpora est S i eni …locum t t recedendo a

.

S d
ec o n o, m u are

…
.

q ua t
m o v e n ur diversis d i p t i q parte orbiss inaraqua locat r
s liue
q ino o a am ue

tib s secundum …totum esse conti t raud a u t nihil ei

,

a s uo d t et sic va e s uc c e e re

…esse t ; au t aliquid ei
, ,

nua orbes autem pl t secundum an e aru m , d t et cao s uc c e e re

astronom s motu directe con sic corpus l t esset

,

e t , m o v e n ur f t ib il et ca es e rare ac e

trar o i mot i f i o t i aut ultim ph

rm a m e n condensabile ; aut posset scindi receden te a s a

T ertio si omnia luminaria posita

,

ra que corpore scindente r rs s ti i ; o a c on n ua r

sunt in corpore uno continuo ergo omnia vel si eu t r …i t

.
, ,

d t p n o s o ru m c on c e a a r, e or

tet quod stel la t semper sit sim u l cu …

,

s nt sidera fixa e t nul la erratica

o m e a

D icend …ad prim u m quod nu merus

.
,

o li corpore movent e H est inten t io

,
a a . ac

i lle c e n s ur
g i t ex d ivisione continui quo P h il p hi d C li Hi seq u itur
,
e se s ec o n o a . nc

corpora ej usdem natur in quod q s t ell non sun t que

,

t
n u m e ra n ur q a ua c u m ue a a

g enere t i en ; non autem

um est verum de distantes non s u nt in e dem c lo q u o , a a

corpora in gene niam alia e t alia distantia diversis tempo

,

numero quo t n um e ran ur

re mobi li … imo ad h nc suffici t sola i b non potest esse per t …propri

a a r us m o o

distinc t io mot um Ad sec nd …di um stel l sed tantu m per t …c li in

o o o a m o o a

cend …q u od verum est hoc in p i q ipsa es t Et si s tella a s t ella di t t

.
,

o co r o r ue s a

ergo l …h j
.
,

bus lidi non in raris atq u e b ti li b

so s, di ff it su t
us o rm e r, ca a u us m o ve o r

qu m manifest h b t i t ti in aqua dif f i t a c lo alterius ergo sunt c l i

a a a ea n s an am o rm er a a

et aer u t qu m d venti t i i flan t diversi M t au t em sep t em stell

e, a ue c o n rar . o ve n ur a se u

simul in aere unus de s u per alter de sub plane t diff i t i ta quod non semper
, , a o rm e r,

te r. Si q c l
ue c a distinc t io magis at ten cque dis tant a t lli f i i (q fix di
o ro m a s e s x s ua a

ditur secundum di i t t …p p i t t c nt r q u oniam semper sunt in ter

v e rs a e ro r e a um a a se

i t …ac
,

et mo t um quam secundum discontinui

o que distantes atque d a ea m em s o

tate corp orum Ad tertium quod non fi gura …servantes) i d

, ,

m .
,
p t omni ee res ec u

sequitur quoniam in corpore e dem con um t ll fixar m a

p t t nis i s e arum a n on o or e

u n u m ponere l …Neque liq sep

,

t en t a p t di
e ss un i d ll i ita
ve rs m e c co o car , ca o . re ua
 QUOT SIN I O L I ' ’
C E
o l '

t em semper in ter que di tant I l e A t rr q d q pl di ta l ut probat

se a s . a e a uan o
'

ue us s

q l i di tantia pl
, ,

d ue d i a na uo t s i ll l i Alm g ti t pp d
a uc aru m n
’
o c m aum n a es u a a rc t e

t er se t a et lli fi i s e
pp s l Mart quia dum
x s, su t i
o n an t
ur s e e, es au e , a no
g pp n a re

co nd … id ti
o con s t e ra onem t b i li t parv q ti t ti r pe t quan
as ro n o m o ro m . a er a ua n a s, es c o

Po ibile enim t de locis pl t

ss es per tit ti quam vide tur habere d
a n e aru m t i a s om es n

instrumen ta til i i de quorum ee r

'

c ar pp i t au gi
, Proba t r quoque de luna un o a os o s. o

in Alm ge ti di tinc t io quoniam ip a t sole i t ti b que

,

t t t It l
rac a
’
o c m a us a s s s e e xs s e n us a

E t i bj i prope auda … t capu t Draconis eclipsis

,

ne q i t pi t l
o n a, ca d o o se c o n o . s o c e

emper q lit dura t d quando

,

i t
c a u r, quod radius i li f gi t pro v s ua s ra n ur n on s “
ua er , se

pter di m e dio rm nit t ergo non que di ti liq d minus quod e se

v e rs a em ,
u us , a ua n o s

cer t ifica t d vero lo o stell dico quod

a c po tes t nisi quia luna q d q pl
a n on ua n o ue us

ll … t if i b i t d loco t el l vi ibili ; minus i t t umbra …terr

, ,

sa e cc r ca e q d q s a s ua n o ue n ra a

et si stell secundu m locum caru …visi ita quod ubi t ransi t diame ter l un di ti
,

a a u us

bile … q lit di tent ergo t secundu m … t u mbra quoniam ibi t diameter

,

a ua er s c o ra ur es

u mbr lon gior quam alibi j uxta c n …

, ,

locum verum quoniam loca i ib ili , v s a m m c a e a .

et t ne p p ti b ilit habent se ad S i etiam u l t ra g t ista l ti at

o ro or ena er ne a re u r c e va o

loca …vera nunc e t t au t altem que d p i solis ac lun neque ex par

eam un e , s e re s s o a

non ita i …p p t i b i lit ut p i t esse t unius neque ex parte alterius posset

,

r0 or on a er e ss e

tanta distantia l visibi li … ine ali

o co rum ig i diversa q o ti t umbr S …
s ass n ar
'

uan as a e

E t illa di per t i umbra que in lt …porri

.

qua distan t ia l o c o ru m v e re ru m . e en m a a o

stantia d propositum suffici t

a g t i b i q esse t q tit t i qua e rc ur, ue uan a s a

Ad minus ergo pr t er l …stell t … li ; semper quoque l quando q lit

.

a ca a a o s un a a ua er

sunt sep t em orbes pl t C oncedo esset prope c n … que esse t juxta et

an e a ro m e a a

quoque c l …superius c lo t ll t q i prope umbra …Itaque ex his t al iis

.
,

a a a s e a o, u a . e con

uni u s corporis tan t um es t p p i C i d t i ib P

un o s t l i pp t re eleva r us s e ra on us o em a su o n a ur

mot s Mo t us au t em diurn s
o es t mo t io e t d p i ja …p t t
o n on e re ss o ra a c a .

t us p p i c l i s t ella t i qu m c l … Porro primas duas differen t ias scilice t

.

re r us a a a o

s tellat …
, ,

o t li mo t u ut ex con
m o v e a ur a l git di i e t l t it di i posset quis for
a , on u n s a u n s,

s id e rati ib on es t proba t um N enim san salvare att ribuendo plane t u nu m

us on a

…
.
,

q ua c um q stellaue fixa semper que d i t t l per i t pa l h j c li s a ca o ex um o o rum u us a

ab i b ilib polis neque etiam se … sicu t Alpe t ragius nisus es t salvare in suo
,

m m o us

per i t emporibus q li b que di t t libel lo de Q lit t l t i …mo t um

,

n a ua us a s a ua a e ca es a o

a pitib Arie t is et L ibr Ergo o t s qu i ponens p l c li s t ellati i p l

ca os a . m o e os a e x re e os

is t e diurn u s es t p p i li j al terius c li i et per

re r us a cu o s q circa p l a n an ,
c o n se ue n s e os

corporis superioris N enim t illos immobiles d i b

on i l
m o ve o r par esc r e re c rc o o s

l …p p i motu alteri u s nisi vos p ni t c l …oc tav …super p l

.

a li q d uo ca a re ro e a o o e os

illud al ter … i t t superi u s

, ,

a e xs s a suos sed non con t rario mo t u i mo m o ve r

de eo in quo non omnes tui prim i c li sed ad d par t e …e t

.
,

C o n se
q t ue n e r, a e am em

concordan t dubi …es t

, ,

i iq
a pla quod p l au u n c u t i c li minus ff i i t oe e o s o c av a e c en e r

net sufficia t …c l m i q suffi quam l …

,

a un a a i pit i f l
u tis c ill ue re c n uen am am ca o

i t ponere tantum nove …c los T riplex … id p l i lle non complet i

, ,
"

c a a n on o ee e os c r

…
.

quippe in t ib pl t m o us
pp t dif c lum
an e ara m d punctus a li q i in care lo nono o a a u s a

una in lati t udine q u ia non se … circ l …complet ; e t quod p l c l i in

,

fe re n ti a ,
o a e os a

per planeta ab i b ilib polis que f i i defici t a pl ti voca t i nter

m m o us a e r or s com e on e ,

di t t ; sec nda in lo gi t udine quia diversi

s a o n i i prima … qua …sec u nd m c s o n em u e um

t odiac …t ertia supplet mo t s c li inferioris s u per p l …

, , ,

non q lit p
a ua er erc urruu z o o a o o

in l t i et d p i q i idem i llum I n l au t em octavo p f t sup

e e va on e e ress o n e, uo n am ca o er e c e

plane t a i t d plus p pi q t cen t ro p le t quant …ad l git di

.

n e r um re n ua sed q u an o on u n em ,

T . 22 . 5
 66 IN IST XI V ; QU ST
L I B II I M Il S E NT IZNT IA II UM
'
‘
. D . E . I II

t …ad l t i t udine …n c
u a rio t diff A di tur nulli plane t ad …mo t … f
e e ssa es … e a sua o so

nam p l xi t p l … quoniam f i
,

re n li a, e os e o o l A i pi t g bi c e re u n u m ea um ee a ur c r o , v e r

mo t fa tu uper p l …c li inf riori gra t ia l …S a u i si pou i r

.

os c s s o o a e s, ca o l m n a e c ce n

i compleat mot …h j l i i tri …m ndo q … l … t

, ,

q ua m v s o u us c a c r sit co o uo ca a oc a vm n

ca p l …superiore …quan t …ad lon gi oncen tric … mundo l …

,

o o o t c o , m o v e a ur ca o

tamen non po test es e v r s S aturni di t er go aux h j li

,

t di
u n em s e a s o c ce u us ca

tell mo in l in opposi t au gis S d aux h j intra

,

i l
c rc o o s a li j c u us s a la ca o e e u us n o n

… …
.

f i i sed
er or , p h ; quia s a rar dit ad vit l stellat
n on quia
e d orpora ca o o . ue c

punctum d a quo mot s i pit

e um cm t simul sed tantum tti g b t p
o n ce . e sse n ,
a n e a e

It per di
a it t ve rs
p l a emq d posi
o o ru m t um au g is er
uo rum
g o si minu est
am distans s

ca l ab lii t per i t i i
o ro m a s, c pri a cen t ro terr qua …
n e rc s o n e m non tti g t a a u x, a n e

ma … t ppl ti e su j e et p0n e mi l i t super

e us , facie … on s ava … c
ec a l i stellati
er t c c a , c

in q ib d t lli per hoc quod

u us am s e s B ita erit i b i vacu u m N ergo potest vita
n on . on

s it t
uan ur in medio c li sui it it da ri i a i , n de scissione t simulei
ur n c on ven e n s au

re f d t ad l d differentias tate corporum vel vacuo nisi attribuendo

on am e n a sa van m n , ,

l git di i et l t i t di i in
on u n s a t ib u pla ad minus llib t planet tres c los t
n s m o us cu e a a er

t
n e aru m
; et hoc non ponendo liq d ram i d t quorum d a uo t i c rc o m an e s , ue e x re m

l …i f i i contra motu …
,

ca o n e r o s m ov er h b t superficies u ltimas ca t i a e an c o n c e n r cas ,

li superioris ut talis sed ponendo l … tp t p i ca at q u e i f i

o u e e sa e r us c o n v e xam n er o s

parte …ad
, ,

superius i ad m over d eam ; h b

em t quoque i ll d su co n c av a m a ean a ua

quam i f i tt n er o s, a i ff i it
am e n p fi im alias duas puta s u perius conca
n us e c ac e r, er c es ,

quoniam na t urale est quod i t recepta vam i f i q v r us t i , n e r us ue c o n v e xa m , ecce n r cas

in liq i b ad i i
a u us di t i n v cemff i mundo ; e t inter i llas duas superficie sit
or na s, e ca s

cius recipia t ur in p i i ib H do tertiu orbis q i di t deferens con

ro x m or us . ac s , u c a ur ,

t i
c rna satis vide t ur t lib consonare n a ura t i illis d b
us p fi i b d f c e n r c us ua us s u er c e us e e

principiis si per …p t salvari ca t ib

o ssen t i autem terr ita quod
em re n us, e c ce n r c us a

nia pp ti sec u ndum lon gitudine … t d …i ll i d

,

a are n a l t ad q c q a ue re v o v e n e s uam c u m ue

la t itudine … f it o rs
q per an … parte
n am … ue t non s quitur
ca m o vean u r, e v ac u

p o s se n t salvari t ti et t g d t i um semper enim pi i pars uniu est

s a on es re ro ra a o s ss 0r s

nes p i
ro c ess o n e s
q pl t sicut e t contra parte …minus pi
ue an e arum alterius et s s s am

…
, , ,

ipse itit salvare in q ib d polis

n ur u S imiliter q li t
us am q . e c o n ve rso . ,
ua erc u m ue o

S d di ff
e ti t ti
e re n amtp t d p er am veat r deferens inter i t duos revolve u
u e e e re s o s os

impossibile es t sal tes superiore … t inferiorem ex ti

,

i i et l
s on s ti i
e e va on s , , e , m o on e

vare ponendo omnes c los esse concentri j non sequitur vac u um nec s issi
a e us e e,

exit l … quoniam superficies amb sun t

, ,

cos quia t ne si planeta a n on ca a t i a ec c en r

suum sed t t … parte … j et illa an a p f i i b

e us , in t ra quas t i t ca su er c e us c on n e n ur

…
,

pars c li q lit a ua
q e rc umt se atque
ue m o v ea ur, t i q stella fixa in m o v e a ur s c ue

per que di t t a centro pro eo quod parte u na h j deferentis q d q eri t

a s a u us u an o ue

totum i ll u d l …est m u ndo concen t ri in au ge quando videlice t pars in q u a es t

, ,

ca a

cum e t i d b i q stella f u erit se … directe p p i t parti pi i i infe

, ,

, ee u c um ue ,
su e r on or s ss o r

per que l b it et que d p i t

a e e va ur, i i a l ti eac pp it parti mi
r m e ur r o r s rev o v e n s, su on ur

per respec t um ad l …suum Et q u a … nus pi superioris ca o l ti quia s ssa re v o ve n s

vis non esse t necessari …propter d

.

t ne maxime di t b it a cen t ro terr B ri t

a uas a s a a .

primas differen t ias ponere t i et autem stella i n pp it au gis quando il

e c c en r co s o os e ,

epicycl s secund u m Pt l
e , li q la pars orbis deferen t is ubi ipsa fixa est
o e m a um a os ue ,

t
as ro n o m o s , tamen prop ter dif f ti p p i t t i i
e re n parti superio
am su er on or e n o ss m a

t ti
e r am necessari …es t o ris l ti e t pp it pi i i rev o v e n s, su on ur s ss ss m a

ad proposit …conclu p rti superioris l ti quia tu ne m i

.

Q uo pp i t
su es a, o a re v o ve n s
 O l i /E S T . |V A N co uro uA A N I MA I A
' ‘

s m r. A | : .
n e v rm urm A rue ro ns \ N I MA IH S
'
tì 7

n im a dis ta b i t a c n tro t rr
e e a . Is t i us ima A priu illo quod t p aliud iv
se , e s t s es er s e

gi n a t io patc t pre s s i us i n
ex g fi ura p er a id ns rg i g n r mo b ili …
cc e e o n e e e o

… …t
.

Pra te rea q uo l\l c rc u ri us ha b e a t de

‘

ac primu m mo b il t p
o o rum e es e r se

cujus t … t…
, ,

fe re n s , t
c e n ro t m o ve o r, e non m o t ita n t a motor p p i
e m o ve o r e re r e

circa t erra …sicut c en tr …lun d ex

,

o a se in trin eco t j t pu ta b anima li t

s e eo n un e o , a

una par t e d ib d irc l …parvum

, , .

eser en o c o o h oc Phi l ph octavo l hy i e se us

’
s c e ro m non

l … ff i
,

u t pat t i Alma g ti di ti ti
e n es xta ,
s nc one se , so o t d tiam probat S imilit r
a rm a se e . e

sequitur quod orbis d f ren t is si t

,

e e non in l ibr d C lo t mundo d f di t h

o e a e e en oc

supremo vi
,

t i
c o n c e n r c us l t ib re vo ve n us , ipsum I libro quoqu d C lo t esta t r
. n e e a o

d li t e t infimo id t ibi ad minus

,

e ce ee e s quod differ nti loci nt d e a , s u rs u m e o rs u m

qua t uor orbes l t et q uin

, ,

p e n are re v o ve n e s , dex t rorsum sunt i c lo q tamen n a ua

t …d f
,

o t
e e re n e m I n u per pr ter i t
. s , a s o s, diff ren t i secundum
e d
a non nisi
, ea m em ,

o p t
or c t epicy l s p n re q i c e sunt
e a u n on i rebus
n i ti i t t I nsuper
an m a d s c o n s s un or e

orbe t rra … i d t sed parvi

.
,

s e c rc o m an e s , or rerum hoc videtur ig sicut i libro ex e re , n

bes situati i determinata parte rbiu mn e d C c i proba t r ubi per animas nobi
a us s o

terra …; et hoc quia ma

,

i
c rc u m d ti an um , les anim , l i t llig t a ca o ro m n e a n u r.

jor est l t i stell q d q quam

e e va o a ua n o ue

alias q l t i esse non pos et ex

ua e e va o Ad hoc T homas p d t C irca hoc s re s en e

50 0 1 deferente S t t i quoque e t a t gc m ul tiplex i t i t opinio Q id … t i

re ro ra con s s a a e en m

dati f ili l t per pi y l …Ve di t quod sicu t mot s aliorum simpli

. .

e ac us sa va n ur e c c o c un o

rum q idq id sit de pi y li saltem c l i i …corporum es t a t i se u na t ura

. ,

u u e c c s, a c a n a ur s

mobiles i d t terra … t vi libus formis eorum i ta e t ot s c le

c rc o m an e s e ra n , m o a

Q uod non vide t ur q oniam omnis

,

gin t i quinque videlice t igi t i tres plane ti v n s um u

l …oc t av …et
.
, ,

tar m e t pr ter h
a a oc ca mo t s ab aliqu est mo tore l t vero
a o o e a m o o

l … … S crip t r au t em accipi t C simplici …corporum q

.

ca o n an o u e i f rma na a ua m v s e

firmamen t …pro toto c lo in t er empy t li sit principi …mo t s non t amen

.
,

o a ura s o o

reum e t l t C l …quoq u e non po est mo tor ; sed

,

e em en a a o t i li mo tor es t g e sse n a s e

…e t id t li
.

t est cedere stell sic ut aer e t i gnis rebus era s q u od dedit f

a n a e rm a , ac c en a s

per eos m tis q u oniam corpus nat ral i mo tor es t

e p hi b ut octavo
u re m o v e n s ro en s ,

t er i n co rru
p t i b il es t t e, li t indivi i P
n a urahy i proba t r q
er q q s s c o rum o ua ne ua ua m

bi le si p it i en ur p t i b i l t
n c o rruam sec n c les t i ep t t p i P t mo o a com e un c or o r ra e re a

d …partes quam secund m totum u t naturalis es t ad una …parte …t an t um

.
,

o t u os

l … id po tes t esse mot s ali e t quie t e p f i i t na t urali tq cor

, ,

ca o ee n o n o er c ur , es ue

c uj us in c lo non moto per agens na tu poris ex t ra na t urale b i i t t i q

a u e xs s e n s ua

rale H S t ac c e us . omnia a c lesti corpore s n t aliena a o

Ex p h b iti i t it quan ta si t pi Hi al ii di t quod p t t l t i …

. .

ra a s n n o e sc e nc c un o or c ca es a

varie tas in is ta mat eria q ci t ra D corpor u m mo t u …esse ab aliqu i t ll t

, ,

i
n o n um ua e n e ec u

e t vol u n ta t e d non immedia t e a D

,

ce r ti t diu esse
n em t c en se ur , se eo

hoc enim divin sapien t i non g it a a c on ru

ordini q u ia j ff t per di …de , e us e e c us m e a

Q U ZE S T I O I V
i t ad u ltima u t B D ionysi u s pro v en un ,
.

t esta t r Gre gorius quoque quar to D ialo go o

rum f t t quod corporale …crea t ura …

.

a e ur,

U t qar o it A
ua r o po a
ur, l n D eus per spiri t uale … d i i t t
c r r ca te a m n s ra ,
m o ve

ti a i
s a t i t a
n m a a s n o a ac git Id i probabile es t q u od al i
, c m ve n re . e rce ,

tu r a p p ii ro ir b uss an m a quis i t ll t . t i t proxim s mo n e e c us c rea us s a

Videt u r quod sic quia secundum Phi tor c li , a .

lo so p h i
um omni
, ngenere id quod est per Porro p hi l p hi p t diversos o s0 e s ue run m o
68 IN LI RB E .“ I l S E NT E NT I A II UM . D IST XI V ; QU ST I V
. E .

t o ro s diversis atque
m o t ib us motu …ab al i
m o b i lib us A n at o … e sl tale … s us c i
pe re
c o rre s
p d on e re Unde secundum
nu quo i t ll t non habens nat
e o ru m ra … h n e e c u, u a

mer …p b
.

o t t p
ro ave run t nume j c di motuie s ue runp g t Natura quip o sm o re u n an e m

…i t llig ti me tin …Ut iq pe non t t …de forma sed etiam de

.

ro n e en arum rc a . r ue an o ,

t am n orbi ig e t duos motor

as s materia di it Verum t in li b ro de S b
n av e ru n es c ur a u

… j t
.

un a con quem di uuc u m t ani stan tia orbis ait Averro s corpus l t
xe run e ca es e

…
, ,

mam orbi lt s
p t a quem
c rm n q sit
se in generabile
ara m n et i p
,
t i b i l uo n c o rru c,

di xe run t i t llig ti C uj u
n e
p i
en t i i am i .di g t anima ve get
s tiva M otor
os quo on s n on n e a .

ratio fuit quia i t llig ti s cundum n e que c li non accipit g iti

en a e a rebu eo s a co n 0n e m s,

habet formas universales q non con sed habet scientia …quasi a tiva … id i
,

, ua c c r

i
v e n un t ad hoc ut immediate di ig t i i dig t anima sensitiva Hi r an n co n on n e nc se

mot s l t i et c nd …philo oph s non di i t univoc

.

diversis ti ib
re n o va on us o ca es s, o o s e c ur o

in his q d t p mot …c lo anima c li et anima hominis

,

ua e uc un ur er o H a a ac

…
.

ro m id i p t t
c rcohabere motore
o or e in T homas i S i pt n cr a .

q ue sint form particulares diri gentes ina I nsuper in prima parte S umm q a ,
ua

mot et I c di t esse animam orbis sti ne eptua gesima C irca han ( i t)

o m a c un e s c asse r art . 3.

autem po itio parti …h ti es t q t i

, .

H a c s apud phil ph diversa fuit

a re ca ua s en em os 0 0s

et parti …potes t th li
,

ti i Phi
ca opinio Anaxa goras
o ce s us q ut
n er t . d . n am ue , o c a vo e

le se h
p i q affirman t quod res se cimo de C ivitate D i i t t Au gustinus
n am ue e re c a

c nd …ordine …exeun t et
, ,

o a t a fac t us t apud Athenienses quoniam

ca usan ur es rc us

i ta quod a prima causa immediate dixi t sole …esse lapide …ardente … ne

,

D eo ,

p d t sit i t llig t i prima et ab i lla

ro uc a n e
gans utique ipsum esse D …seu al iquid
en a eo

sit anima orbis primi et ipsa substan t ia animat …Platonici vero p

,

t cor o . e s ue run

orbis et pro t t forma seu anima illa pora l ti animata C f it apud

an o ca es a . o n o rm er

v oc ar i potest motor proxim s i orbis C doctores fidei fuit de hoc diversa opinio
a so ,
.

quia dat sibi esse sicut causa sua pr por O ig quippe l ti corpora ss r it e r en c s ca es a e o a

l ionata S d hoc fides nos t ra non pati tu r

e animata Quod Il i y q u oque sensis e ro n m us

l …D e i t creatore … Id
. .
,

q ua so o m o se videtur p
asse r illud Ecclesiast ee ex on en s a

circuit …p git
.
,

an gelos qui proxime moven t c los poss L t universa p a , a u s ran s er o er E co le .

mus eorum mo tores vocare formas spiritus Basi lius vero e t D n on li am a s c e n u s

au t animas quia ab an gelis bro sec ndo di t contrari …Au gusti

.
, ,

su b t ti l s an a es o c un o

t c li mo t u …t t … non esse
.
,

re c i pi un a nus autem hoc li q it sub d bio super

an o re n u u

Genesi …
.
,

Porro in hoc ti i po test u t di so s n er d tq

, in Enchiridio ubi cam us se c o n o, a ue ,

an gelos superiores qui formas habent uni lt quod si l ti corpora anima ta sunt
, a , ca es a ,

ve rsa li esse motores remotos ac se ad i t t pertinent g l

o re s , eor m so c e a e m an e o rum u

Paratos an elos a ut em inferiores I i h anim , ‘a a a .

bent formas magis partic u lares p i D Porro t i hac pi i , i t t ve

ro x m o s a n e n on um v ar e a c

esse motores Propter quod . it A i ritas liq li t i t t asser id dv cen a ua er n n o esc a ,

c on s e ra n m n

na quod i t llig ti apud philosoph s est quod nio anim e t corporis non est
n e en a e o a

i…
,

sun t qui in le ge t an geli superio pr op ter corp u s d animam

v o c an ur se n on cu

res ; anim vero rbium di t inferi forma est prop ter ma t eria … d
,

a e c un ur t e , se eco n ra .

res qui di t an geli i i t i i

, c un ur Natura autem t virtus an
m n s er d p h . e n ua e re en

P t si q t an mot s c li si t ditur ex j p ti qu e es t qu dam

ra e rea ua ra ur, o a e us e e ra 0 n e, a e

naturalis dicend …quia ( u t p i C li o d i finis C orpus vero necessa

r m a a m e o au m a

i … t ad li q
.

di sse ru i t C ommentator ) mo t s c li di i t o anim p ti

a c ur r a es a ua m a e era on em

naturalis non quia prin ipi … j ac li quoniam p t i i lla mediante corpore

,

c o e us e e ra o

vu …sit forma liq naturalis sed quo …es t p t i ani

,

a ua t A li q d e xerc e ur. ua em o e e ra o

nia …corpus l t es t talis natur q u od m q u

,

ca cs e t corpore mediante ; a a , a n o n e xe rce ur

 IN IST XI V ; QU ST I V
L I B II UM II S E NT E NT I A R I M
'

. D . E .

n on potest forma … l ti corporis sic A t d quod secundum d t i Phi

ca es s s ra n m n o c r n am

t ac t iv …principi … i i …forma
,

u a l
o phi nec sse sit dicere i t ll t
s c cu os0 e n e ec um

est p i ipi mot s l li in quant … ( i t ll ti principi …) sec nd …

,

r nc m n o oc a s, o seu n e ec vn m o o o

alieni p i d
c o r o r se c un sua …forma …d m n …substan t iam niri al ieni p i t e s ua u cor o r o

be tur liq i locus in que … t

a u s forma … Probat q Phil ph
m ove o r e x in . n am ue e se us

vi s ua form t d t i i n illum locum libr e Phy i

a en en s quod in t ib et s c o ru m m o or us

tis impossibile slt i infinit …proce

,

quem quia dat g di i t ess mo

e n e ran s , c ur e m e n o

tor ; quemadmodum i gni ex sua forma dere nde l di t quod devenire opor a con c u

i t es e s rs … C p i au t em li q d prim …mot …quod vel

,

c o n ve n s o o t t ad o r or ca e a uo a o

les t i secundum sua …forma …non m gis

.
,

t ab i b i li t t se ipsum ;a m o ve o r m m o , au m ov e

d b t
e e ur unu m b i quam li d Pi ipi u atque de his d b a cipit secundum
a u r nc um ua us c

ergo mot s l ti non est sola natura videlicet quod prim …mobile
.
,

o ca es s t se a m o ve

sed liq d per pp h i …i t ll i p

,

a uo a re hac ratione quia quod est per se

en s o n e n e e su m ,

semper t prius eo quod es t per aliud

,

t
c ua li t agen
er s. es .

Il oc idem proba t ibidem per alia mul ta D i d t dit quod movens se ip um de . e n e es en s ,

V e rum t ea q
am e n ib it de h re in necessitate in d di idit par tes qua
ua sc r ac uas v nr ,

li b ris p ll g ti non id t ad invi

ra a e a s, una est movens et alia est t Ergo
v e n ur m e a.

cem consonare Nempe ( ut p t it) in S cri prim …se ipsum movens ex t lib par a n a a ns

…
.
,

p t e testa t r h t i o esse dicere

a re quod ca t ib d b p i t et omne tale est us ua us ce m on ur,

corpora l ti vere sin t animata S d in anima t … C l …ergo secundum Ari

,

ca es a e o a o

af t t l vere est animat …Hi sec n

. .
,

S umma contra gentiles libro d se c o n o, s 0 e cm o nc o

firma i H quod dict u m est de anima do de C lo dicit expresse quod l …

, .
,

oc a , ca a

tione c li non di i quasi asserendo est i t et quod propter hoc opor

a ,
x m us an m a um ,

secundum fidei d t i ad quam nihi l t t in eo ponere differentias p iti i

o c r n am c os on s,

… …
,

p er t i t
ne sive sic sive aliter di t l i nde non l quoad d etiam
c a ur sec
. nd so o n o s , se o a

Au gus t inus in libro Enchiridion loquitur se ipsum I nquiram s ergo qua anima o

quidem cert …h b t r …ad l …sit animat …secundum A i t t

.

N ec h oc a a eo o a ca o a . r s o e

eam d em tp t
, g l u e e i t t an lis p i ti
e o ru m Probat autem d d i
, soc e a e m os on e m . ue ec m o

p er t i t
n e an sol e t l na e t sidera t u D M t p h y i quod in t c li es t al i
can c a . e e a s ca , m o o a

his vero q fidei sunt non licet ambi quid considerare quod
ua t i im m o ve om n n o

t …P
,

g ere . t t aliquid quod t m o nm , e m o ve m o o or

I nsuper in prima par te S umm asse ro quod

.

t i i t
a t ,
m ov e om n n o m m o nm m o ve

ruit inter eos qu i di t corpora l ti sicu t desiderabile ab eo quod

,

c un ca t O
es a m o ve o r. s

animata et inter ali ter ti t nulla … tendit quoque quod non sicu t desiderabile
,

se n en es ,

an t modica …di f f ti esse quia se desiderio

e re n am
pi ti quod est desi con c u sc e n a

c nd … t q anima c l i non posse t deri … iti

,

o o o ro s ue a sed sicut desiderat … o se n s vm n o

it i D desiderio i t l l t li Er go c l …quod
,

nisi i t ll t li consistere non

n e e c ua s , se n s n e ec ua . a o

va ; t li q anima non po t est p i u ni

a s oe t ab i llo es t d id c o r or a tq ue in m o ve o r , es e ra n s

ri n i si ut mo tor ut forma b t ti t llig nobili ri modo quam homo u t

n on su s an e en s a

prob t ibidem C l … ergo secundum

,

alis Ex quibus ibi l di t quod etiam

,

. co n c u , a . a o

secundum philosoph s corpora l t i A i t t l compositum est ex anima i

,

e ca es a r s 0 e cm , n

di t
c un u r a q i animata ut
u vo ceplant ac t ll t li t corpore Il
, item i i t a e e c ua e . oc n s n ua

animalia Verum his videtur concor

.
—

d de Anima di n on Q ib d sec o n o c en s o os am

dare quod in S umma contra gentiles libro i t i t ll ti

,

t i t ll t ut h n cs n e ec vn m e n e e c us , o

se ndo pit l pt g i di i t minibus t si aliquid al t r …h j di

co ca o o se ua e s m o , ss e ru e e o u us m e

… opinione … t ac tiv …aut hom ine h

, ,

Quia ( i q i n ) Averroes
u en s sua b ili t es a o n o ra us , u

maxime i tit onfirmare p verba et p t l …C onstat d …quod c l

n ur c er e e ca o em o a m o

d … t ti
.

t t mon secundum A i t t l non habe t animam

,

e o n s ra A i t t li
o n es rs o e s, re s a r s 0 e cm ,
 A N C O II I O II A ’
C OE L E S T I A A NIM T SIN I
A A
' ‘

, AC A I‘IIQ I‘II IIS A N I MA B I IS 7I

s e n s i t i va m , q o ia hab ret e o rga n o rum d iv r A r n t e e … vid li t

i n q u i re m la , e ce au int … s eo

s i ta te m quod n o n c o n ve n it s im
pli c i cor p h
re viator
c n s o re s an es , e t utrum in t s

d i gnand …
.

p ri Ad q
o . uo d es o s ub j u n g i t , co n li t i in gratia
'

rm a , an e tia q m un ua m

quod q u ibus d numero a pt ib ili c o rru d om id i t pe c ca vm u n t E t si non q ‘

ue m o e ac c

… in t inf riori
.
,

i n est i t ll t n e i i t omne ali

ec us , p
ns m s a atur qua o hoc , q uo s e s n a m

t enti a z u t dare t i t llig quod al iqu l

n e e re it p e it t
n an g li i quibus D
e , p n e us re er ra v a em . J ob IV

haben t videlice sicu t ct ce eri E t i t em an in t i

,

c o rru
p t ib i l i i ta ll t t n e ec um , l di
, s n vo c a n

ca l ti
es acorpora q non haben t alia S fi ua s an e

anim Id i non dici po t s t P t Pe trus Q id …( i q i t) di

.
,

p t ti
o en as a c rc o e ra e rea a a n u xe

run t quod l …qu m sit prim …

.

quod i t ll t n e ti ec us t p b i
co n n n e ur co r e r us , ca o a o m a

ca l tib
es per phan tasmata ; sed dicere bile
us t immediate a prima cau a ,
m o ve o r s ,

e p t
or e b i t secundum P hi l p l quod quoniam mot
e se s i f i
m m i t id es t sine fine o n n us ,

secundum sua …subs tan tiam es t a vir tu t e infini t a secundum Phil

, , ,

i t ll t
n e e c us ,
o so

i t
u n a ur p i c le t i ut forma H
cor or a ph s octavo Phy i Veru m posi t io
. ac u rn s c o ru m .

T homas i bidem . ista i t quia mot s c l i n on c o n v en ,

o a n on

C eterum q u od ait P l t i non po t infini t s

a on co s imo b i t nec t li es o c e s sa a e rn a

sicu t t f i t V i t quoque prim caus q …

, ,

suisse ani mas uniri p i b c or e r us n 1 s 1 er u . r us a a uo

motores videtur pati i t t i quia Por si t infini t a es t vir t u t i j

,
n s an am , q mo , c u us c u m oe

phy i r n s, Avicebron Plo t inus Macrobius toris ac moti i p p t i b ili i d

, , , m ro o r on a s ee

Apuleius imo e t P l inter Pl t i ro c n s ,posset movere spati i p p t i b ilit a o n c os a m ro o r on a er

t ma t eria …esse p … b i i
,

s mmi di
o ,
xe run Ali i p t quod move
u ra re v o r . e s ue run ,

p t
o en t i am e t non id est non aliquid
ea s , t ab anima dicen t es corpora l t i or , ca es a

t
a c ua e ,l id q esse ti i a forma sub anima ta e t animas eorum
eo ue so r r ut , m o v e re ea,

t i li Ver u m est t amen quod animam i t llig t ii in p d t i

.

t
s an a . i il t ,
as s m e n ur n e en s ro uc on e

ra t ionalem di t p i
xe run i t i i S i inferio
c o r or rum S d h
a on r posi t io . t t erro . e ac e xs a

quidem i e dem p b t pl formas nea quoniam corpora l ti non s n t

a a on e an n res ca es a o

sal tem quida …eorum Por animata q …non sin t corpora or ganica
,

su b t ti l
s an a es , uo

…
. .
,

p yh i
r us quippe Aristo t ele e t P i p t t i I t lli g t i quoque non
er sunt a e caus in n e en a a

cos in m ul t is est t I n hoc autem f i

a s se c u u s . Ali i di t quod t e r o rum c un m ov e o r

onsen ti quod secundum Aris to t ele …e t a forma propria inclinan te q es t causa

.
,

c a, ua

Pla tone …p ip q eorum sequaces mot s j ad locum sn m q

,

ra c uo s ue d o e us o ue m a m o

d …
, ,

ca l t i corpora vere s u nt animata quam

es a id ti aliorum Unde libro de a ac c en um

vis secundum sacratissim nos t r fidei T i it t ai t Boe t ius H b t q mot …

.
,

a a rn a e a e ue o

it t
v e r a em videatur q pl i i ali t er forma ma t eri uam ur m j t
s S d quoniam a con u uc a . e

sen t iendum Et q i secundu m A ua m v s mobile p t t esse t materia ve

o e or e e a s ac a ,

…
.

g ost i n um super G i de hoc non si

en e s mt non est t comp let hinc alii re e o s ac a o

aliquid asserend …nisi p p t ti D di t quod null …corpus

,
'

o e rs e c a c er t
us f c un ,
o m ov e o r su

veritate i t amen seu i peri fi i t a forma sua sed

se c u r u s m n us t ag c en e r m ove o r e

c los …re r sentire quod non sin t ani

, ,

o o a t suo tanquam ab t i li motore n e ran e essen a

mat a qua …quod animata i t t p

, ,

et a t p hib
e xs s an tanquam a mo ra re m o ve n e ro en s

se r ti m qu m S ancti a it di t t ore accidental i Verum t al i motore non

c o m m un er can

reat i dig t l …Prop ter qu d di t quod

.

duas rat ionales i t ll t l se o n e e c ua es c o n e ca a o c un

ras D …creasse tp t an gel …e t h

.
,

en u e e t b i t lli g t i
a ad re gimen i o m ove o r a n e en a n

per t …c l i di i it de
,

mine Quod etiam Gregorius Bernard s f i

m o e r o ru m m o o a v n us

git creatura …cor

.
, ,

B eda lt iq
m o alii exclusive i t ll i
ue p tata quoniam D n e e x sse o e u s re

vide tur Quod si corpora l t i vere p l … mediante spiri t uali d …

, ,

a ca es a o ra e s ec o n o

anima t a di t i t a quod orbes et stel Gre gori …H Petrus

.
,

c an ur, o . ac .

l sint i t ll t li natur
a n e e c ua m lta occur s I nsuper R ichard s absolute p d t
a ,
o o res en e ,
 IN QU ST I V
LI UB I N
‘
I I S E NT E NT IA II IJ M . D IST . X IV ; E .

quod corpora l t i sunt anima ta A ma … q sunt mot s et locus Hi nihil

ca es a n on ,
ua o . nc

dicendo Q i Aristoteles et Avi enna ua m v sin loco i t t a natura c s uo e xs s e n s m ove o r

sed q i i t ibidem C l …autem move

,

t l t i corpora e se nima ta
s e n s e run ca es a s a u esc . a o

( Aristoteles quippe d de C lo t t in loco suo non g a

s ec o n o natura a c or er e s ua

st tur l p unt viva p ti …ani a sa s d a causa superiori q e i t llig t i

e ra 0n e se ua n e en a

male …h b t i Avicenna quoque nono est activa Null … t i movens produ

, ,

a cn a. o e en m

ait est animal it diversa per ordine …ar t is et sapienti

.

M t phy i e a C l s ca s ua a m o c a

ordinata d …nisi i t llig ti [l ine

, ,

D b di ) ; t etiam R abbi M y
eo o e en s e e s es a un o n e en a

t i t llig t i … esse
.
,

C li di sunt animalia ti li sic Peripatetici di

a , c en s , ra on a a, xe ru n n e en a

ut pp h C a t i ; ad quod item
re e n so re s activam formis pl rea o r s quas pli t per e n am ex ca

quida … ll g t i llud Baruch S tell de t …su i orbis in i f i i b

, ,

Bar uc h a e an q mo a m o o n er or us ua
3 3, 35
der ut lumen in t dii suis ; vocat vet B rs s quia id b t quod i t llig
.

o c us o s a o o v e an n e en

ec nd …se non potest esse li j

.
,

t et di t Ad
sn n ; ct l xe run t B ti , s um us uxc run a s o a a co o s

i cum j di t t
c in hoc tamen i ti corporis actus seu f
uc u n a e t motor j s s e rm a , c c o n uu

q i d ac non est Q
u esc e n i etiam um ct s ci quod t di . t omnes sec t
uam v s o m o ve ,
xe run a

Au gustinus hoc i t d sub d b l dere phi1 ph n er um quod hic motor c l i est o o 050 0 rn m a

t amen dicend …quod anima e t quod c l i

,

liq i t i d b i t t u , n u an e r t immediate o , , a m o v e a ur

animata non sunt N enim habent ve ab i b et mediate ab i t llig t i i on an m a us , n e en s

g t t i … t sensitiva … animam N
.

e a va an ita quod Plat o it in primo T im i quod ec a a

p s nt habere animam tan t u …i t ll C reator ad i …it t i pulcherrimi …

.
,

a sa n e e a on em un

ti quoniam null …corpus po test di h typi i t ti in ipso mundu …

c va m o arc e e xs s e n s ,

i f i anima i t ll t i
n o rm ar nisi h b t p l h n e
p d i t S d q u m perfecto
ec va , a en e u c ra m ro nx . e a

vim g t di et if i di Op t i ve e an i t ll t sen s d non posse t et

c an . nisi e ra on es n e ec us eesse , n on

q i t ll t ln am non exercet per cor anim posse t i t ll t accedere dedit

ue n e ec ua es a n e e c us ,

pus nisi di t ib i i b ,
iti i
m e ei animam rationalem et i t ll t l
an ns v r os se n s v s n e e c ua e m

q i b d A u ctorit
u s er
us am
g o B aruch meta. i p q p ai t in d i q t qua sa m ue es u m e o, ua e n us a

P p
s . c xmh i es
3.t s menda or cesicut e t illud M are a lem l t i habere t in circuit ad cir re a on e m o

in exercendo vires ad o …
,

vidit e t fu git P t si corpora l t i

,

f
ra ti
e rea , ca es a c um e re n am

ne …parte …mundi C i tamen animali

.
,

t animata e s se n t veneranda et i v , e sse n o e . u

J ob canda Q u,
xxa t Job vir sanctus ait S i C rea t or nec manus dedit nec pedes nec
o o c o n ra

vidi sole …q …f lg t et l na …ince alas q ia ni l erat extra ips u m ad quod

.
, ,
$€ G- 2 8 .
uo a e re a u

s u …manu m
,

dentem clare et l t , i d b t aut i dig

o s c u a us t I taque Ari m o ver e e re n e re .

meam ; q est i i q it maxima e t ne t t l Avicenna Averroes

ua n u as suis s o e es , co m se

… … … …
, , ,

g ati contra D ealtissi I tem po q enib di t proxim m o c li uac n s, xe run o a o

nere corpora l ti anima ta est ar t i tore …animam esse et illa …

.
,

ca es a i ab , , m o v er

cul s Parisiis n i t a domino i t llig ti q est di t i mot s ani

e xc o m m un c a us n e en a, oa or na r x o

S t ph P i i i episcopo H
e an e Ri ar s e n sad fine …a C reatore di p it . ac m a s os nm .

h d c a r us . Verum h omnia contrari sun t Pa t rum ac a

S p r q I nsuper de his ib i t Albertus Quod t diti i ac fidei N e t Damascen s ait

th sc r ra on am o

l …a natura
um m .

i non vale t libro pi t l sexto Nullus a u

. .

t
a . .

ca o d
m o ve r n , co n se c o n o , ca o o

t omnes phil p i Epicurei tem c los animat s i ti t inanimati

53 .

di t di co r er h c un o so a e ex s m e

et S toici Peripatetici ob … hanc sunt enim et i ac i b il Et di t S un a n se n s es c un an

ra t ionem quoniam omnis … ti q d omnes tales q i c los et l i

.
,

i pli s m ce m , o c ,
uo u a m n na

t u s na t uralis l li t a generan t e vel ria anim ta d t sunt pa t ris diaboli et

o ca s, es a c re un

… i pso sunt l di ti Di end … t

, ,

prohib ns t t probat P
o hi l re m o v e n e , u o so eu m a e c c o es

ph s C ujus causa …C om men ta tor assi ergo sicut ibidem loquitur Damascen s
.

o o

…
.
, ,

g na t dicendo Q uant , g dat de quod universa divina

o j i facta sun
e n e ran s t us s o n e

forma tan t u da t d q
,
tib for t firmata l t t q D i c t j con
m c c o n se ue n us c , vo u n a e m ue e e us
 A N C O B I O II A ‘
C O ELE S T IA A N I MA I A
' ‘

SINT , AC M O V E A NT UII A I‘II O I‘II I IS A NIM A B US

s ili o m pro A mobili mediat o hin upr m … d …

i n c o n c us s ib i li f o n da m e n to s 0 r c s e o en o

tita t A b i quoque i
s un . m Il
r0 s us quod t t lla tum undum i p um n s uo e xa es s e , sec s , m o

em ren l i b ro primo IÌ i q it qu i vet in igi ti quatu r b oris E t i qui ita

e Ù
O n u v n o s s

prof nd … rtis ac sapi nti D i vult di er cav t ne p prim …mot

.
, , ,

o o a e a e co m c e, ea er o o

p re h en d q e re ne d i p t t i
ue o , i t
non l l ig t D um
m e uj u i t ps ua o re m n e a e , c s v r us n c e ro

nom li b t i commi tt
ram c n d omnia i s f i it d ficit compara ta ad i di
e , se n c n ee e m m e a

…
, ,

j
e us re
p i l t
os i potestate
a a si quod t m o d i t mobil d t infini
s cta o m e a u m ve e , se es

volunt j f ndament …si t u niverso ad quodlib t Per prim …ergo mo tor …

,

as e us o o e o e

i t llig t vir t u t e …cr ata …a D

.

rum Id illos suis li q ee t re n ua m us eo n e n i fl n e a e eo , n u

mobil i prim q virtu te …sua …

.

tion ib qu i t i di p t ti ib se
us , m u o s s u a on us xa m e, ua

rc ef ll t Nobis vero satis es t ad salute … mo t iva … t di t i mobile quodlib t pro

un . ex en n e

n on di p t t i s u a con troversia d p
o n um p ti b ili t ibi j t ,
Il c
se ra o r en a er s c o n uuc um . a

ce p t o rum veritas ; g t ti i as B Alber t us i S umma

n e c ar o m e n a on s n .
'

t ti
u a , se d fides mentis u t i po Ampli s libro d C q i t t t
, s e rv a m u s o , a oa ua v s , ra c a u

tius C reatori quam crea tu r Hi di i de C lo mul t a super his ib i t varias

a . nc c m us a ,
sc r ,

quod omnia ista t j ac dis alle gando t i t t A i t t li A i

m o ve n ur o ss u a uc o r a es r s o e s, v ce n

p os i t i on e divina e t quod Deus omnium A i ad probandum corpora na v e rro s , ca

…mo t or est Et sicut Deus di p it l ti esse animata S d quoniam cer t …

, ,

h e ro s esu es a e o

S ocrate …ac p f t
. .

sapientia ita s ua , t ad prepag ti est Pl t m o vea u r imo a a on em ra a as ,

one …g ti i e t
, ,

e n e ra
pt i i in feri
on s P ip t ti co rro Pl t i q on s it er a e co s a on cos ue c o m m un er

orum q …di stat hic

, ua d u d ita i t it t
m un i llas di itt A I
o s, o uc e s e n s s se , a u c o r a es m o .

i pl b i t
m e numerus l t
ur t le gat t R abbi M y in sec nda colla
e ec o rum m o v e a ur e o se n o

) in locis suis mo t ore …h b t i

,

(i q
n ua m tione D ucis t di t C li a en a, n e u ro rn m cen e m a

non natura … nec animam sed virtu te … s nt animalia t i li pp h

,

, ,
o ra on a a, a re e n s o re s

divini imperii cui b di t omne quod in que C t i Et hoc verum esse probat ro e rea o r s . o

etiam per lege …( id es t per S i pt ve

,

t
n a ura es t er n ras

quida …t emporis t i di teris T es t amen t i

.

V erum t am e n legis Mosaic ) N ec n as r se n a

c n t quod an gel i sunt i t llig ti D sol …sun t corpora t t i gnis et aqua

.

o , n e en a eo o m e a, u

d i t
e s e rv e n e s in t ph Q uod ac terra ; sed s n t sicut di
m o o s a rarum t philo o xe run

ort …habet a R abbi Moyse I d S d sophi animalia b di ti C reatori e t lau

.
,
‘

a . n a o. e o e en a

hoc dictum ex i p it ì venit quoniam dant ipsum e t t t ei cantic …gran

, ,

m er a can an o

omnis qu i i t q lit phil phi i t lli de t la de …sublime … P t Avi

, ,

se ua er oso n e , e n . ra e rea

g ti
en as p t i t quod an gel i non
e s ue run cenna sexto de N t lib e t in libro suo
, se a u ra us ,

sun t i t llig t i N ex li et ad al iud de C l e t mundo expresse dicit quod

n e en a am a a a o

l …ha b et anima …et ph t i

.
,

c re an n r t et lt ipli t i t llig t i et
m u c an n r n e cui en a ca o an as a m ,

an gel i O mnes t i an geli a D imme b dit universa materia mundi inferioris

. e en m eo o e

diate creati sunt et ad ministeria vir t uti s D quemadmodum corpus i li b dit i

,

, an m a s o e an

d i t i i
a s s rc s i i t t i iac m ultiplican
m n s ra r c s Et sicut corpus i li immuta m a s ua . an m a s

to r. I t llig t i vero secundum phil

n e en a t secundum i gi ti d l t b ili
, o so nr m a na o n es e ec a um

phos non immedia te

,
t a D ; sed t i ti
c rean n r rerum pp h ab ani eo se u r s um , a re e n sas

prima i t llig t i i di t a D est ma i li i t a materia l t

n e en a m m e a a i eo , an m a s, e em e n o rum m

sec nda a prima e t tertia a

o d sic , mu t at r ad i gi ti m t ris c li
se c o n a, o m a na o n es e e a .

que d i p usque ad d i
e n ce s Prop t er quod f i t q d q terr
ec m am . un uan o ue a m e

Adh c tamen est

o opinio quam tan t us atque s issur in terra Adh c autem
un a , c a . o

git A n ava lp t seu Alpetragius in Astro S Hieronymus super i llud E l i t L

e ras . c c e s as a , u E co le . 6.

logia sua quod omnia l ti corpora s t rans universa in circuit p git spiritus ca es a o er

cuj us t t t I psum sole …S alomon pi it …

, ,

m o ve a ur t ab uno motore p i r m a, es a ur s r o

virtu s fortior est in immedia to qua …in i i t eo quod animal si t et pi t e t n om n av ,

s re
74 IN m an n u S ENTE NT IA B UM . m sr. xw ; oua sr . xv

v igea t , ac orbes suo pl t

c om e s A I nsuper in commentario suo super l i
ex ca c o rs o

perte f fi b …de C ansis etiam multa hinc ib it

.

S d his b i t Damascen
e o v a o s, a a r ro , ser

mans c los non esse nimate

a a primo i t rationes propter quas P
s. re c an s c

Di i c m us ergo cum S t i l animas i p t t i i ac S toici di

an c s, ca 05 t motu … li r a c c xe run ca

non habere nec animalia e se Et si vel e se ab anima ; et addit Epicurei au tem s s

lemus philo oph s ad idem cum S anctis qu i principi …mot s p b t fi guras et

.
,

s e o o on e an

r du r di
e ce e , quod q d i t lli vacuum soli di
c e re m us ua am t motu … c li per
n e xe run a

natura …esse atque principi … j esse

,

g en t i ia b i bn orsunt d usi t D … e se rv e n e s eo , o e us

in t ib erbium t i t llig t i i ll
m o us , e t di t t
n e t en ex quibus c lm
a a ro un a e s a o m o ru m a o

di c un urt anim erbium non i cu m esse compositum

a ,
u n v oc e b t Avi enna ve ass e re an . c

i t llig t ii ( id
n e en t s i b es i t ll t an m aro et Al ga l j e utor e t ante Al
us n e ec u z e e us s c , eo s

a lib ) hominum
ns quia non g di t ph b i t inter Gr ces Alexander et e re un o r o ra us , e a

i actnm i t llig di per b t

n n e en ti a B P phy i di a s rac t l … on e m i ab or r us , xe run ca o m o ve r

ph t a n as m a t ib nec us ,
p t ad or anima imagina t iva t elec t iva aliter enim
co m aran ur e :

ratione …hanc qua anima s cundum

,

bes d
s e c un m n t determinat e eo s , n o n m o v e re ur e

di i t
c d l hi
ur e n forma corporis
e ec a se u ab h it in i llu m e t de i llo i al ium or oc s o n

ab li illo in prim …Nempe

, ,

ganici phy i i potentia vitam h bs c ti I n ac a en s. rurs u s a a a .

t ll t
e ec us eni … lli corporis est ac t us no us i pi h differentias sit s p t i l i t co n c e s a ar c u ar er

quod ista sit sen tentia e t intentio et de terminate i ma ginativ …est e t l

.

D iqen ue a e e

… …
,

p h i l o so
p h pa t et
o ru mex di , t i eorum Ait t i Hanc
c ds Opinione Hermes. c v um . em o

quippe R abbi M y de se s ll t i T risme gistus S ocrates Plato t t q

sec o n a co a seon e , , , o a ue

D ucis t n e u ro rn m Nul lus cito dicit quod t St i d f dit ac multi P i p t c a o co ru m e en er a e

l …h b t animam sed pp h di t
,

ca o a ea ti C ontra quam disputan t Averroes

a re eu c o rum

labore i t ll t Auditor aute p ac Babbi M y …ltiq ali i phil

.
,

h oc n e e c us m u e ses, u ue o so

A b … q u oniam anima per

.

t t quod hoc lon ge sit a scientia id es t C ph

a o rn m ra a

…et l t i
,

a vera notitia quando di t in cor i gi t i

as c e n movens est m a na on e e ec on em

…di i quod l …habet determinata ad …in quod p

, ,

j
e us , q uo c m us ca o i un o , e rv e n e n s

animam quasi anima illa sit sicut anima q i it nec lt p g dit Quod mo u esc u ra ro re n r.

…mot s
, ,

hominis au t asini S d non est ra t ione hac tori non

. e i t c li cuj us q c on ve n a , uo o

dict u m Est autem ra t io j quod mo t s sit j git e us , if i potins ab i t llig o n e r un o rm s, n e en

ip ius l li t di t quia in ipso est tia it qua …ab anima tali E t q

.

s oca s e s en i er uam v s

principi …a quo
.

o t sine d b i e t i t llig t i secundum esse suum sit se

m o ve o r u a, n e en a

i lla virtus prima di it anima E d c urparata tamen per lumen …b i aut am em s uo u e

senten t ia …di t Averroes e t Avicenna i lli i fl

.
,

c un ff i i t immediata mobi li , n uxu m , e c ur

et pene omnes phil phi S i q non t et j t Et l u men illud oso c ue

p t ines co n uu c a ac c e nm

c lo est specific …esse c li q d pro

. .

con tradictio inter S t atque phil an c o s o so a , o a uo

phos de i t i c l r nisi nomine D pria p i t t p pti ac

an m a on e a e m o , pt i ur a e e rc e v um s usce vm n

solo S anc t i q abhorrent nomen ani est luminis h j H c idem

. n am ue u us . ae .

m a circa l ca f ti
o ro m ne o rm a Q tamen recitative ma is ib it quam
on em , co ua g
sc r

gant r f t i c los animalia esse ; bene

a a er a assertive p ti ista in commentario ra s e r m

qu e suo super libr …de C ansis conten ta D

,

tamen d
co n ce t quod i t lligun ti n e en a a o c

an gel i … t c los Antiqu i nique i verbis j p h b i ti liq

.
,

dam seu o v ean a n e us ra a s a ua

vero phi l phi D … t an gelos di b t Obscura Prim …est

.

osO en e ti i id t ce an co n n er v e n ur . o

animas mundi Unde quarto de C ivitat quod in S umma te tat r omnes phil
,

. e s o o so

D i loqui tur Au gustinu

e l l i soli dvertis s phos E pi et S l ì ac P ip t t i
a c u re o s o
… co s er a e c os

se id t quid sit Deu qui did t

v e n ur s, di l dicere l …a natura move
c rc e run eo n c o r er ca o

animam mot ac r tion … ri non pos I commentario au t m super

,

eum e ss e o a e un se . n e

d …g b
a o tc rn an e mIl c Alber t us . l ibr …de C ansis sicut jam p t lt
a . t o , a u ,
n arra
 OR PORAN C NIM T SINT A C OE L E S T I A P A A 73
A , AC M O V E A N I UII
' ‘

A I‘II O II I I S A N I MA B US

quod sol i Epicurei di t l …a na A t l pud

xe run : c a
q philo oph o t c o a es ua a s es v o c a n ur

t ura i
m o ve r S ec nd … t quia i
. i t llig t io in S ipt i n g li
o es , n n e en a , cr ur s a e no ncu

S umma ff i t quod omnes ec t

a rm a phi p ntur undum q d p n i llumina s a e sec uo e es

…
,

t i n v
,

lo s0 ph d i
o ru m t l xe run i ab d i ti g
ca t o I t llig ti
m o ve r e es s n uo n m u n e en a e ro

anima t c los immediatee a r

i ab ani mov nt c lo non aut m D u f f ctive m o ve r e a s, e e s e e

mabus t mediate b i t llig ti i S d t immediat N f fi i mo t r et

,

e a n e en s. e e e ec e c c ns o eo n

so j t pote t habere natura … t p p i

.
,

in p f t lt commentario quod
ra a o a n on un c us s e re re

l …Epi urei tates prim caus u t in libro D ucis

,

o d Averroes q u oque e t
c se a a n eu

l … proba t r q …prima causa si t

, ,

R abbi M y e t s e s a sse run i t ca o m o ve r n on ro rn m o , uo

ab anima sed ab i t llig t i ; e t quod esse p i t separatum cuju p p i t n e en a en us ,

s re r e as

c lo immediata t es t ip t ti et a tio j
,

i t llig t i
n e ff i it
en a e c ur a ti N c om n o en a, c e us c re a o ec

…
.

j
c o n uuc at per lumen a se c lo i f l motor talis pot t habere a ratione n ulti
u xu m . es

T am e n quod Averroes et R abbi M y mi finis quoniam omne quod t est

e ses m o ve ,

di t de anima
c un id t in tendere de prop ter id ad quod
v e n ur t sicu t prop t er m o ve

anima imaginativa q uam probabile t in operis fine …Finis vero ultim s t pro
, ,

, es . a es

c lo
a esse I linc quoque quod ait pt se ip
n on . t omnia alia prop ter ip um er s um , e s .

Alber t us concordando philosophes S Movens quoque non est p f t neque an e r e c um

etis quod l …di ti t voce

, ,

, so o re f fi i
ss e n per se ip um
an l gi i boni
, n on , su c en s s s uas ar r

n on videtur posse salvari quia t e t iam t a tes ali t er mo t s set p fl ; sed n o es su er un s

f t t
a e ur Alber t us phi1 phi p ip i po prima causa per se ipsa …ad hoc
, 050 ra c u em

sue nt i t llig t i i q
ro n e en l nino perfec ta es t Hi Phi losoph s hac
a s an m as ue c a o ro m nc a

re liter pp it lit q dis t in gui ; S anc t i via p d p nit prima …c usa …ante
.

a su os a e r ue ro c e en s , e a

vero di t i xe run di t l m m emoto prima …i t llig t i …l ibro de Principio

a os c a o ro m n e en a

res an gelos i t lli g t i se n esse e t eos niversita t is atque in libro de Natura de

n e en as u

per simi li t udine …q d animas

, ,

orum et libro de R gi i domin r m

ua m am non , e m ne a a .

cupari … K ursus q u od Albertus p b t C onsen t i t e t Plato qui i T i

, re pr te ro a n m ao a r

verba di t i quod i t llig t i sunt deos q i rbium s nt motores p nit pa

ce n um n e en a u e o e

an geli non vide t ur apte pr lat … quia trem deorum qui deos illos et t o t um uni
,

e o

revera sic es t e t ex verbis Alberti hoc vers … didit sine o t S i ergo de

, ,

o c on m u c

sequi t ur q …di t omne …i t ll t

.
,

uo i t llig t i i l q i
ca i q p
n eh i l p hi
ec ua n e en s e u m u r, s c ue o so

se u ra t ionalem creatura …esse homi t rac t an t hanc q t i

,

lem i t llig t i ua s on e m an n e en a

an gel … E t persuasio qua id i ps sint an geli V i t tamen in h

,

nem se o o . a . a r an u r oc.

re p b t non i veritate sed f l i t t f

ro a , n N Avicenna et R abbi M y ac I saac
, a s a e on am e ses

dat r falsa quippe i mo h t i

o t di t i t llig t i
, esse quas lex divina
a re ca es c un n e en as ,

phil ph
o so illa opinio quod una i an gelos vocat Alii di t pp it quo
o rum , a . c un e es um ,

t lli g t i
e en i t aliam Eadem quoque
a c reav niam ea q i t llig t ii d ib t phi
. ua n e en s a sc r nn

subs tan t ia diversis t i ib g l et D l phi ra on i t an gelis ; distin tio

us an e os o se , n on c o n v en n n c

i t l lig t i
n e en i t tq
a n om t ex verbis n a n r, a
q q secundum i ll i
ne n t i e t alia oo oe um na o n es ,

p t it T h m
a u Avicenna etiam dixit hoc mul t a q teste S criptur an gelis com
e a , . ua , e,

P t quod dici t l men ab i t lli p t t nec ad i t llig ti pertinent

e s re m e u n e e un ,
n e en as .

g ti
en c lo i f l
a a i t n
p i f i
uxu m I nt r h au t em nos
e xs s e re f i i t asseri
s ec e a c rm er

…esse li
,

co videtur idonee dictum ;

ca n on vel i t llig ti non esse in rerum m us , n e en as

quoniam esse specific …rei est esse … natura vel ipsos an gelos esse Opp it
,

a s uo os nm

forma quod quippe fidei t t con t rari … null …

.
, ,

su b t ti l
s an b t t i li
a e, su s an a sv e e xs a o o

i t llig t i non p d it nec i di di t

n e en a enim esse i t ll t l na t ura …pr eter
ro nx n ca n e e c ua e m a

an g lica …e t h
,

la, sed ip t om n tantum C reator

o en s pandit C hristus e um an am

apud L uca …di

.
,

Hi quoque Ud l i in S umma
nc a r c us li id est di s ua , ce n s m a e re m

l ibro quarto f t t S ubs tanti i t ll vina … pi ti habere de em drach

, ,

, a e ur a n e e sa en am , c
 76 I N m an c u S E NT E NT IA R UM . m sr. x1 v ; oc a sr . |V

mas q decima olim perdita per A C an is b tili t i t ti l id pa t et D

uaru m s su cr n ue n uc e e

Verbu m incarnat …reperta t P t

.
, , ,

o nique quod Ud l i re t r t de A lp t
es ra e rea a r c us o e ra

ecret …astronomi sibi

.

Pl lo e m a us in Alma ges t i dici t i t llig gi t quod n e en o, u s a a

tia s movere c los d ola …D i

n on a it l tse t Albertus in S i
s c a s s c ru re v e a u m , e c .
, er

quod t mul ti mathem tic pi s c ndi de A lph b i

,

l
v o u n ta e mt e t N a a o e o , o ra o n arra . ec

ru m affirmant p i lit v ro A lp t s ec a pote t dici quod fui t idem binomi s quia

er e e ra s o

( ut ambo
,

giu i s S cientia n t a tronomi s e e rc o ru m ib t ) A lph

s bi it a c o n sc r un o ra us s e n s

…
,

q ua sibi i t l t
asse r D i i t enim omnes
reve a a l . i
c ab an ima ima g inativa t ca o m ove r e

c los immediate
a i virtute divina et m o ve r electiv immediate virtute divina ut ,
e , n on ,

quod di i d v e rs m e t h est pro Alpe t ra gius

c m o v e n n r, oc .

p ter dis tanti g radus a primo

a quoniam At vero D d b i probat quod mo uran us c ,

omnis primi met ris virtus m jor est in t c li non potest esse anima q si t
e a or a ua

mo b ili immediato ; id illud l i B forma

ee b t t i li i f v e o c us m o m teria … su s an a s n o rm a n s a

vet r Hanc quoque p it causam quod quia q …idem secundum idem q t

o esu uo ne ue a

esse movens et mot … p t t ip a …

.
,

stell vide tur sta tes sive retrograd

a a a a o o or c s re m

… …
. ,

E pi y l c v roc os t i e
q i t e
e c c e n r co s
g t t ex se dividere i
ue n e a v parte m e a n m o ve n

motu …pl t contra primi …b i li te …a t que in parte … t … ut di it

,

an e aru m o s m e a c ur

t … Quod t amen i
,

m o o ti b i li t di Phy i rra octavo Et aut pars q

on a er s c o ro m ua m a

t …esse hinc consta t quod in inferiori

. .

e a veret esset anima et pars qu e

, t , a m o v e re ur,

bus i ti id s omne mobile ovens esset materia ; aut pars una quantitativa
s v e m us m

se ipsum esse p f t per mo tore … compo ita ex forma et m teria

,

e r e c um t s a m o ve re

alia …par te …quanti t tiva …ad imperiu m

,

sibi j t u t pa te t in i lib
c o n uu c u m an m a os a

quod prim … obile anim sicut in i lib Primum non

,

i
u n ve rs s i id i c rc o a m a an m a os

cuj us mot s est primus mot um e t causa valet dici quia materia sec nd …se non
.
,

o o o a

omnis mot s non si t per liq d movens C potest habere ratione … b ili q …se
, ,

o a uo m o s, ua

c nd …se d …
,

sibi j t p f t c o n uu c u m t t e r e c um i t quanta nec

sc o a c ua um o o n on s sec o n a

Porro nobis vi se sit bj t …

, , ,

i i
n co n ve n e n s t i es om n no t quod p ip su ec a e a s ac a , ra c ue

ad motu …locale …N forma

.

detur ti d
c o n se n p b b i li i opinioni
en um q i it
ro a or re u r ur ec

spect materi potest habere ratione …

.

c los
_

P ip t ti
er a e di ti
co rum , i
ce n um a m o ve r e
r o a

ab i t llig ti i tan t um prout Aristoteles

n e en s ti quoniam forma e t a gens m o ve n s, n on

i i d t in idem sec nd …n u mer …

, ,

R abbi M y atq e Averroes di t S t e s es u c un . an co n c un o o o .

enim i t llig t i tres ti n e en a d H D

ra d o n es , se c n n om ac uran us .

quas diversa sortita t nomina E t i C uj us dieta i d t

es esse con t ra illud en m v e n ur

secundum natura …sua …in se i t llig

.

th ti t commune Form n e est g en an en cn m c a a e

sua … re et movere materi vero

,

ti a cs t ; et secundum p p t i re o r on e m i ac pa , a m o ve r

ad mobile anima di i t ; propter ele t i R

, c ur q ac i materia secundum . o rsu s , uam v s

va ti on em sui supra id quod t ac t us cor es e b t t i i non sit quanta tamen es s a s rac on s

poris pp ll t in libro de C ansis anima secundu m esse …reale quod habet in

,

, a e a ur ,
s ua ,

nobilis Est q id ani ma nobi lis prin anima nunquam t nuda neque a quan
e u em es

i pi …et causa mot s cir ularis ad for

.
, ,

c o t it t
o t lit separata Q
c i etiam a e a c ua er ua m v s

ma …i t llig t i
.

n e I l c Ud l i
en a . forma e t gens non i id t in idem
a a r c us . a eo n c an

V t
e ru m j uxta p h b i t potins t umero respect ej usdem bene tamen re
am e n ra a a es n o ,

t nendum quod secundu m A i t t l

e , p t di forma t i reru m
r s 0 e cm , s ec u v e rs o ru m e en m

C t t
o m m e n a o re m t libri de C a uc o re m p it est ff ti e t radical an co m os aru m c ec v um e

principi …respect q
,

sis Babbi M y
,
ae i li b t orbi c lesti
o se n , cu e d ff t
a o o uo ru m am e ec u

deputati sunt d peciales motore vide ue s p ti anima t i li Ampli s s, um ,

ra s e r m ra on a s. o ,

l icet i t llig t i t anima nobili r aliter cx hac per uasione D dl q t

n e en a e s, e s ura n se ue re u r

p e rso n ali t q d i t i t i
e r ue q d libr s… de nc quod nec animalia uo … , t se ipsa se u
a o v e re n ,
78 I N m an c u sen rn s ru n uu . m sr . xw ; ec . s sr. iv

de n t ur, prima et nobilissima est ergo A di i nec esse animat …formaliter quia c o

a spiri tuali natura primo p f l it quare aut ss t i t ll t i anima t t …(

,

re ox ,
e e n e ec va an o n on

n ec corpus t es piritu d mediu enim p

n ec s s, se t ibi animam ni i int l
m e s ue run , s e

in ter V rum ex h e a. e p i t i o rm n l t i os ) i
on e q sel i t ll t
ec esset
va m s c ue sa us n e e c us

…
,

q ui t ur, n o n e s in l
s e t i b ca es quant us v e ro s quod non m eest intelli g ibile ; nam
o

t … F t homines h j
o .
p i i i u us non con tat l …e e formalit r quant …
e n on s, s ca a ss e o

l …indi gent ensu quoniam nec sen

. .

so o s Vel pr ter animam q t de essentia a ua es

c li est ips …c l …aliquid per se per

,

ib d d etiam indi gent p na

‘

s us c re t un , se a . a , o a a

C o n seq t G
ue n e r i l l l in u d
e m us , f t i b i l per animam
sec o n a i qec erit ibi pas e s c ue

parte libri ejusdem ib i t mu lt …pro siva potentia atque potentia contradictio

,

sc r o

esset perpetu …et i

,

lixe d i b e an m a l us c a non quidem i o ro m n s , n ec

pt i b il a n c o rru e .

di t
re c o probando eas non esse p d Unde sive P hi l
o n en plas , sive C ommentator e se m s

sed non posse poni eo modo et b tale …B p nat l …formaliter animat …anima e e ca a a

fine …quo eas p t phi l e s ue ru n

p h i t q sit per se de essentia c li vide t ur
O$0 ,
u ua a ,

p t
e e, quod anim i ll c los a a t ob a s t atim recedere
m o v e re n a prima p i t i qua os on e,

s it ua … ti
re n o v a atque ut i t llig
0n e m i t i t ll t
n e enseparatum lli q
ass e r n e e c um no us ue

corporis ac t m nec esse corpore …S d

, ,

tiis i il t quasi ip i t llig

a ss m are n ur, sas n e en n o e

tias et i il t i earn …s mme finali q idq id sit de Averroe non imp u tem s
, .

ass m a o n es o u u , o

t rque pp t t Quod ltipli i t hoc A i t t li nec verba j

o a e e re n . m u c er
g t id r s o e , e us co on

re
p rob t e
a t ( ni f l l ) p b
a t i or j
re sibi
r0 imponi
a o n e s e us quoniam b i q penit u c um ue

l d t contra mente …philo animam c li po t es t p i quant …ad

,

p ara m c on c u un a ex o n o

illa …conditione …qua anima di it mo

,

so ph o ru m qui utiq u e g t et scri

co n o v e run c ur

…
,

p se run t D eum altis im esse omnium trix corporis

s o qua di it forma ; et n on c ur

…ultimate ac s mm finale … j
,

c a us a o illa anima es t i t llig ti propria m trix

e , e us n e en a a

que g it i co n e t i il ti
o n em a ss m i C orbis ei a on e m j t ut propria m trix Avi
un , co n uu c a a .

versis i t llig t ii et i b
n e en s b i li b
an m a cenna tamen plane di t i g it inter in tel
us n o us s n u

esse fine …suprem …ac f ti i

o i lig t i …et animam i ll
e rve n ss m e a Verum n u lla
en a am

t ordine …
.

f t t
ec a n m Ni hil minus p o e s ue run t t necessitas lt i t di i tant
e xs a m o u n s a

ad i t i …
. .

proportionalem inter i t llig ti e t ani n e P t

en as q t ra e re a
'

n an u m an m a on e ca

mas nobiles i t a q u od prima et s u mma l i secundum theologos videtur d b i …

, , , u n

anima nobi lis scilicet anima primi mo esse quoniam Au gustinus in Enchiridio
, ,

bilis p i lit s ec a t t ad i t lli de hoc loq u i t ur dubitative Primo q u oq u e

e r c o n v e r e re n r n e

… …
.
,

g en t i a prima quatenus di i g t e t R t t
r t ie re n r b i tan git quod li b i d i
e rac a on u m u a co

…
,

p erfi t
ce re n r ab ea i mmediate t t a i t m ,
und a u esse
am e n animal x addit Hoc , n on

D eo principaliter ac media te hoc est me assero es e falsum nec affirm con t ra s e

dia te i t llig t i prima a qua etiam i … quia de nullo horn …auctoritate …

, ,

n n e en a r o

… … …
, ,

p t
u av e run t prima nobile animam esse D h b S i pt Et super
a eoG enesi cr n raru m

crea ta …C f it di t sec nd … vide tu r dicere l …habere animam

.

o n o rm er xe run o a ca o

animam nobile …ad i t llig ti …con quod dici t non t t t tanq u am fal
.

n e en a re ra c a um

ver t i d … i q
se c o n a descendendo de s u m S d li G
s c ue videlice t Dama e a as ra c o s ,

p usque ad ul t ima …F t t
.
,

in ce s quoque a e ur i t c los non esse animat s

sc e n us , asse r a e

q d secundum Aristotele …
. .

G ill l
u e m us , uo e t Ad q u od ratio p it quoniam anima en ur,

j
e us sequaces anim nobiles et i
a t l li i lla fr u s t ra i
n e t p i illi ex quo un rc ur c o r o r

…
, ,

g en t i realiter
a di t i g t s sicutn e t B
uu n ur, non habet o nec per q se n s o , c o n se ue n s

t
n a v e n ura t t t es a ur quod t his li q c o n so n a ex corpore i llo p f t i e ac a uam er ec on m

q ua dixi . quirlt V t hoc non videtur . e rum am e n eo n

P t ra S co tu s Videtur ( i q i t) quod
e rea grue dictum q u od scilice t forma
n u it , un ur

c lum secundum philosoph s non po tes t materi qua t en u s ab ea p f ti

a ,
e , ac a e r ec on em
 Q UJE S
'

I. v
‘
un u m L UM I NA R IA MO V E A NI UR [ N am n uus s m
' ‘
s m arm u s rn aruus

c i pia t , s e d m gi t t i…p f ti a s u A ti
m a or M th ti i
e r ec one m
p ti i t ra s . a em a c qui pp e, e ss m e a

c o m m u u ce i t ; imo po t i im ut t tum t nd nt
ss e, pp ti
o i wl ex u t illae e es a are n a r re a c os,

e si compo i t um it p f t
s Ad qu d qu ant alv r imu l
s e r e c um ìl o it t t e . s a e s c um uu
'

o rm a e e

…
.

re s p 0ml l em q d l umrma li q uoa ma p '

rpe
a t ui t ata mo t
ua u l t i i
p y l at e e s c u: e s s, e c c os

quo
,

teria p f ti er ec tit on em li q i anima so r q ur at i o p u t pl t ue e c ce n r c o s o s ue run , a ue as

bea ta p i frus tra i t I taque b

co r o r q m
u n rc ur. l ibu propri i i i
ra pi y li ; ue a s s m o ve r n e c c s

v it erdico si c l i un t animati h
m n on i q s alva motus i f it t quando ac s c ue s un o rm a e,

t i gi t plane ta …
, ,

es l
… di t
c re non ratione conclusum
um q d p i i liq l ue c o n n e r m a uam o

quoniam nulla est conditio in p i ll l i secundum mo t u …plane t…i pi

, ,

co r o re a e e var n a

tam perfec t if t apparens anima

a, m an cyclo a tque pi y li in eccen t ric e t
es a , e c c a, ac

ti on i corporis repu gnare H c S cotus cen t rici circa centr u m proprium qu d t

. r
a .
, a es

At vero Henricus circa l Q dlib t ex t ra cen tru m mundi Porro positio na t u urc uo e o

…
.

q 6 t ti d i
er o ec m oq i t u trum an gelus
uze r l i ut A i t t li e t C o t t ira um r s o e s o m m en a o r s ,

… t nisi suo
. . ,

est quod pl t
,

veat corpus i di ti per l t t m m e a us v o un a e m an e a

e n on o ve n ur

an per i t ll t Ad quod p d t rum b i t clavus fixus in r ta

,

n e ec u m re s t on e : or um m o u, u a

t … t
.

Q ue m a d d m o in nobis
um primum prin quia u d i t p illud e les e scindi , c un , c o r us

c i pi um …otus et ti i est i t ll t ac po test P t quoque idem esse cen

on s n e ec us n on . o n un

a ppetibile p t
re secund u m ver t rum corpor u m superiorum et inferiorum
rae s e n an s , a ,

voluntas d t i e e rm i t i iq mot
n an s , tp t centru m mund i e t h propter
n er or ue u u a e ac

sua li ti i i p
; vo on s i ib ip i
m p
eran s v r f t bi
us t
s s m a di t t qui cir e r e c am or um ro un a em ,

tivis tertium vero sun t vires motiva l it t i ta quod u nus alium

} m a c u ar e r m o v e n n r,

tu … p t i q non ite … cu … hoc ma

, ,

a e ra on em t t ue e xse b i t t P
ue n es, an t uam su n ra o n un
q q
… j ac minore …velocitate …in tib
.

principium i di t e t p i m m e a um ro x m um o a re m m o us

vens et a gens ; i i t i t in a gelis E t

s a e xs s bi et ex hoc habere mod t g
n . or um , a re ro ra

ita ut per principium primum t per C d t i m do p g i m o ve quia q a on es , a ro re ss o n es u um

per volun t a t e …vero ut per unus plane t a alium mul t um p di t sua

,

i t ll t
n e ec um raac e

principium di t t q au tem per velocita t e alter re t rocedere vide tu r Qu

,

m e a um , an uam , . ae

principium i di t m m e t vi sua a um omnia id t m o ve ti i consona valde

m a v e n ur ra on

tiva i q i ……di t i
,

s c ue t per e q a i positio
us m o v e th ti va uam v s m a em a c arum s ec un

l t t
un a e m qua …per i t ll t H c Hen d j udicium sensuum i ti t n e ec um a
e um v e r o r aes m e ur,

quia secund u m i lla …p iti

.
,

i
r c us . sens u s os on em

circa mo tu … l t i ;
,

Ver u m specialis est dif f i lt an in f ll t cu as , n on a un ur c oe e s um n an

an gelis se u i t llig tii vis illa motiva tamen sequitur h

n e en s i esse quoniam ac ve r us ,

sit realiter a volunta t e di t i t E t si non falsum frequen ter est via i i di

s n c a. n v en en ve

an gel s sua volun t a te ff t … rum Nihilo minus na t uralis phi 1 ph

,

v id t
e re ur u e ec u . 050 us

prod u cere ad qu e doctor is t e hic non vide t ur t i b ili dicere Ha c B na

a ra on a us . e a

…xxl d t sed de hoc supra aliq id rec lo D ventura

p lo . re s p on e , u a .

q u d Pla t
,
'
4 BS A .
t t V t d
.

ac um g e rum am en a n o s cen um a a

in Ti …… it etiam stellas firmament i

.
,

a asse r

…over s e ut avis … t i aere 1 e a, i av e ur n

u … …
,

Q U ZE S T l O V
et pisces in aqua q a opinione se

cut u s es t Ptolem eus a .

I nsuper Ri h d Lu minaria (ai t) q u e c ar us a

Mpli qu eri tu r hic U t u l i sun t in ph oc tava q u e di t stel

us a , r m um s aera , a c u n ur

i
n ar a s e u pl t ae a tu l fi
an e propri is t ib
m av e n r t as xa
e, m o us n o n m o v e a ur,

in bibu
or ui tib u p
s s p ii
s m o sed tantu m motu ph s ro r qu e proprio
s. s aerae, a

R p d t Bonaventura
es on e D hoc con mo t u … t ab occiden t e i orien t e …
e av e ur n

t r versia est inter naturales e t th

a in centu …annis m a gradu ; per mo t u …
em a un a
80 I N m an um n se xre urm n um . m sr. x1v ; aux sr . v

vero nom ph … t …q diurno A de luna p p i t i di

e s ze rae o v e ur S t ll er ex er en am cen s e aa

ab orien te i occident …Q ilib t au tem

,

n e t u motu rotundo quod le n on m o v e n ur c a

planeta pr ter t …su … pl

.

, a
e m o u qui rum est quoniam involuta s ue rze , t it , re s co n ve r ur

es t ba i t i o r en e id t n ct pr ter atque
occ en em l il Fa ies autem luna est a
e re v o v ur c 3

motu …p p i pl
.
.
,

ra i lli
r a: qu i est ab eadem apud nos et semper nobis pp it
s t ze rze us , a os a.

occiden te in orientem … t etiam , H c R i h d Verum modo

av e u r m a a
e c ar us . co m m u

tu deferentis Q ilib t item planeta pr e u e i opinio est quod pl t sun t t ll a n s an e ze s e ze

ter sole …ultra …otus p di t … t

.
, ,

ti rze et non f i c os o v e ur e rra c ae, xee

…
.
,

p er motu i
p y li su i
e S lc vero
c sol H i D
. d
a us Q q ait
( ) Ari nc uran us uan ua m

inter planetas pi y l t carens N est t t l di t secundo l i quod pl t

e c c o es ec s o e es ca a n e ze

de … t solo
.
,

p t
u an d quod
um i
p y l t f
e t c c us ran s e ra ur bi motu ve o v e an ur s ua ru m or um ,

una parte deferentis ad aliam S d sicut rius tamen di t astronom i ponentes . e c un ,

tota ph s t motu i l i circa ipsos

ze ra m o v c ur i i
c rc u arpi y li atque t i m ove r n e c c s e c ce n r

suu m c ntrum et deferens circa suum cis Quod de

e t i i pate t quoniam ec c e n r c s

centrum ; sic pi y l … t motu cir stella qu … t sol u m motu ph

.
,

e c c us o v e ur a
e o v e ur s ze rae,

culari circa centrum suum quod habet non potest q d q ma gis q d q , uan o ue , uan o ue

in ter et
c o n v e xu m deferentis m inus terr appropinquare ; quoniam
c o n cav u m . ee om

Porro an liq i planeta a u s t circa nes ph i t

m o v ea ur t t i plane s erae e xs s un
a c o n ce n r c a
e,

centrum proprium satis dit de sole t a u tem c re t empore pl u s propinquant

ur a
e un a

ad terra …qua … li sicut per astrologica

,

quod non D li q i quinque i t . e re u s n c e r um a a,

est mihi A tt es t t quod n u ll u s patet experimen ta Hi

am e n ce r u m t i sun t astro n c c aac

de una pi y li parte ad aliam logi ponere motu …pl t

. , .

t f t
ra n s e r ur e c c i n i li , a n e a rum c rc u s

sicu t i
n ee e
p y l de u na
c par
c us t e d f t i i quorum una pars maxime e e re n e c c en r c s , re

tis ad aliam D l una vero multis videtur … t a terra ut a u x seu l t i ; altera

e o v e ur e eva o

probabile quod motu p p i i l it vero magis dit ad terra …S imili ter pa

.
,

,
ro r o c rc u ar er ac c e .

m o vea urt circa centrum suum q od h tet de pi y li quoniam i planc t m ve , u a e c c s: s a

e a

be t inter et
c o n cav um pi y li ; t solum motu ph
c o n ve xum e
q c
ph c ren ur s a rarum ,
uum s ae

quoniam macula l un e nunquam pp t a pl t t ab occidente in

a are rze an e arum m o v e an ur

nobis modo pp it i t a u t pars i lla ma a os o, i t t si plane ta liq noc t e esset o r en em , un c a ua

l
c u ze qua pp t superius pp t in ex di ti li j s t el la f i
e a are a area
q ti rec one a c u us s xax
, se ue n

qu d et se undo l i videtur velle nocte p d t ipsa …versus oriente …

,

f i
e r us a c raec e e re

Phil ph os0 Et si proprio mot u

us mo cuj s pp it s pe in q ib d pla n on u a as um a u us am

Ergo pr ter mo tu … ph
.

t
v e re ur per pi y l macula i lla trans netis id
e c c um v em us . ae s ze

…
,

p t
an e re ur. E t q motus s lu ue circa cen p t t
m ein eis ponere motu retro raru m a or e

trum suum ad par te …contraria …mo t us g d ti i quod fit in pi y li i quibus ra a on s e c c s, n

e p icy li c tal i p p t i quod

r0 quan t um
0r o n e , planeta t t g d t t i i vel di es re ro ra us , s a o uar us

per motu … pi y li illa …acula t p rectus Ve c c t non di idit ph ran s o e ru m am e n v ur s e ra

a

tantum per mo tu …lun e propri pl t P it eni … t i

.

t
n e re u r, a i an e a
e. on ur ec c e n r c us c rc u

u m ad t i t p i p b ib t c o n rar um lus inter duas superficies ph

ran s on ro e ur. i s a rae e xs

Verum Aris to teles fui t simpliciter con t ra stens cujus …di t ma gis di t un a e e as acc e

ad superficie … ph
,

i
r ae po i i i t p
n on s, t quod planetu a e, a; altera
n on s aerae c o n c avam

; et … t
,

t
m o ve n u r nisi mo t u ph s uarum ad s hic circulus i
aerarum c o n ve xa m o ve ur n

ac mot diurno qu i est i ph i infe fra ph

u n
q s si t ph er s
a t ig ; s ze ra m uu m s ze rze c o n uus

suprem S i et mo t u j … t planeta t nquam

, ,

i ib
r or ex mo t u ph
us s ze rze a . c e us o v e ur , a

quippe ait secundo C li R emanet ut di pars j oe i t planeta i q h e u s e xs s e n s n uam a

camus quod circuli tantu …

, ,

t e t bens t i sine pi y l t est l

m o v e n u r, e c ce n r c u m e c c a, u so .

stel la q i t sun t t d et in i li S i vero h b t pi y l cu m eccentrico

,

3
—

u e ze ro un a
e c rc u s a ea e c c um ,

fi xaa. E d q
o libro
em i ti t
ue hoc probare t n pi y url p t i in un e e c c us o n e ur m o ve r e c cen
 urn uu [ UM INA IH A m o vm urrn I N o m n n us s m s m arron
. s rno rn n s 81

tri o c pe r modum q uo pa n itur m o ve ri c c Ai n

q ua humor t y t lli
e s t a lb u i n o us
g r … cr s a

c e n tri c us quia pi y l
in ts
phaera e c c us es n us ,
q uum it aliu olor i b i
o xs e r ur n e c s c s

… o urri t tal m videl i t cry tallinu m t

,

s p h i corpus
:a r c um infra eccentric a co n cc e ce s c

ten t …e t non continuu m id po t st in ibi colore … fi git R adiu m

, ,

a ea e a q ue u m s c on n

eccen t ri o proprium mo t u …habere cujus

.
,

c , v ro i l
o t pate t in libro e d m
v s ua e m , u a e ,

e i
p yc l i pars
c es t plane t l i e D d a —
m u ra n us . dici t ess p q d na tu rali gili t t i
o c o r us , uo a a e n

ln cuj us verbis vide t ur obscurum quod e dem fere momento modo t in orien
a es

dici t pl t …esse pi y li part … quia

,

an e a e c c e te, modo i occiden te Veru m hanc pi

n . a

i
s o n on posse t p i ab eo au t gred i se ara r ,
a i
n on e m i i ti multa sequuntur
n c o n ve n e n a .

i llum q i t d , videa t ur p in
uu m s u n on o ss a Primum es t quod i i fi t extra m it , v s a ere

t lligi nisi d par t e in t e grali

e a . t endo non in t us
, i pi d Aliud quod s us c en o .
,

u num corp s aliud p t t ac p t u e n e ra re e r ran s

Quaeri t de m c lum um R ic hardus ll tru m , oe iret t li t sine al terius l esione

n a ura er a .

sit a nobis vi ibile in parte non s tella ta s Alii ergo di t quod i txe run vide s cu n on

mus aere …purum nec puru …ig

.
,

Videtur quod quoniam Avicen a n on ,

n , n em ,

sex to N t li l q i t C p simplex
a ura um o u ur : o r us prop ter eorum i t t i id ra r a e m , s a n on v e m us

t l
ran s uc e n s es t visibile S d l n on . e cm um aliquid de quinta essen t ia nisi s tellas
in par t e s tella ta est orpus simplex
n on c quoniam quanto corpora sun t s periora u ,

t l quia per medium ph

ran s u c e n s , s e ra rum
a tan to sunt b ili ; e t q u o b ili eo
no o ra no o ra ,

i pso ru m plan e taru m s te llae fi xae v i de n t ur. et rariora lgi tu r quod id . es t quod v e m us

K urs u s ibidem asseri t Avicenna Visibile dam confusum lt quan t um ad ap res u an s

…
,

ex sua na t ura p hib t id i id quod ro e v er re

p are n t i visus nostri ex ere i gne e t
a a ,

tro se es t P rs au tem c eli. a s t ellata a n on c elo sicu t si ip

a plura corpora
ac e e re m us

non p hib t id i qu d pos t se es t R u r

,

ro e v er a quorum quodl ibe t esse t tam ten u e quod

sus si par te … li non s tella ta … id
.

cce v ere n eu t rum eorum ff i t per se term i su ce re

nare v i sum nos t ru m a

,

m us in die id quoque eam in no

, v e re m u s t i ; sed plura re m o s

cte Q i gi tu r ill ud q u od vu lgu s

. uum it asse r simul f fi su t si ita di
c e ren t qu d , or n are n ur a

esse c l m oe u id , q li tn on in v eam us ae ua er u num esse t an te aliud agna dis tan t ia in , m

die e t noc t e sequitur id non esse l ,

eoe um . ter ea i t t T e xs s e n e t i vis u s a . un e e e n m re

i terum i gnis q , i in sua ph sit

ua m v s s aara motis d pi i j di t ea esse u n u m
a s c en s, u care

lum i non t amen a nobis vide t ur ob

n o s us , sensibile nec pp h d t in t er ea di
, a re en e re

s u i it t sed c elum q
rar a em q ele o uac u m ue s ti ti
nc o n em
pp tq , sibi q dd
a arere ue uo am

mento i b t i li
rar us su i t it u sv e co n s s . confusum ex illis t si b j i t vi u o c e re n ur

I n con t rari m es t quod galaxia a nobis

a , sui pl parietes it i
ure s ante ali m v re , un us u

vide t ur in q t amen sunt partes pluri d lumen participantes S d sive

,

,
ua di i
v e rs m o e . e

m ze s t ellat e L una quoque videtur a

n on a . v id ea m us ,sicu t dicit is t a pi i sive non a n o,

solum in par t e in qua a ggrega cons tat quod q u dam falsa ti t

,

n obis n on ae con n ean ur

tu m es t l u men sed ite …in alia Ergo a ,

. in ea S l quippe es t b i li in ter pla e
. o no or n

simili pars orbis non s t ellata es t nobis

, t
as, e t t amen super ipsum s u n t Mars J , u

v i s ib i li s . piter et S a t urnus Pars q uoq u e li s t ella t . c ae a

Ad i t d p d t G i ll l de C
s u res on e u e m us on non es t inoris b ilit t i eo lumine suo
m no a s ,

chis in libro s u o de N t lib q ti a ura us ua

es quod t it a sole l ; e t tamen es t
sor ur s ec u so

ad duce …N
, ,

on ib us S upra o rm an n o ru m d i
e n s o r,prop t er quod b d t i a sole a un an us

l una …nec tu nec alius p t stellas al i , ,

r& e r su sc i pit lumen ti t N on est i gi t ur ae re ne .

qu id vidit N est ibi b t l q u o re

. ec o s ac u um ver u m in par t ib u s q i t ti quod u n ae e ssen a
e,

p t i
ere u t ; sed defici
a ur t e t d f i i d spis e c en o quan t o sun t obili res tanto sunt rario m a ,

sat r radius i li qu m ad s u periora

u v sua s, a res S b tilit
. u q l ti
as corpo
n am ue c ee es um

di igit
r Q autem transit per l
ur. uu m oc u um , rum non tt dit penes majorem e t a en ur

6
 IN l l S E NT E NT IA R UM . D IST . X IV ; Q STUE .

minore … it t sicu t b tilit l A rar a em ,

it t p it suc lum crystallinum as e e n e c e ss a e an ur a .

m en t r m q a a i, b t i li i ua m v sinter Prima est ex par te motus quia ab

su s s m um , un a

illa videlicet c lum empyreum d t motore i pli i non nisi unus potest i
, a , c re a ur s m c e xs

i i
rar ss m u m eo quod disposi tio tali
,
t r motus ; multi aute sunt motus i s con s e e m n

g i t loco corporum gl i ti t
ru ; sed c elo stellato non erg est obile pri
ar c a aru m a a m

a tt endi t pene majorem et minore …vir mum Multi quoque t ultum difform s
ur s e m e

sunt …otus in ph i pl t
.

t t u em ub tanti q virtu in liq

s s a ua s id a ua s a rs an e aru m ea

parte d i i est major qua …in alia nulla earn …potest consistere mobile pri
en s or

parte magis rara S i q di i aurum mum Aut ergo universum non est …
. c ue c m us . ca

su b t ili plumbo q
us i plumbum sit pl t
ua m v sin ordine ti et t e um m o ve n um m a o rum ,

aut p d est lum liq d uni

,

i
ra r u s i l corpora B t
s a a t i gne ea o ru m e run on en um ca a uo

su b ili t non tamen t rara

o ra , forme super l stellatum quod
am . e oe u m , un a

Ali i di t quod illud quod homo judi motu i pli i

c un ,
t a primo motore s m c m o v e a ur .

cat se vider in parte li non stellata a S ecunda est quia q

c ae sit corpus uu m

…circulare quod p ti ip t b i t t
, ,

aliquid simile sit l i i t in parte c o or e xs s e n s un u ar c a on a em

c lia n onstellata in c l v crystallin primi t i sine mo t u u t c lum em

, a a a a . m o or s , a

Q uod quidem t ex naturali luce py ; et aliud quod mult s '

causa ur re u m eam er a
p
ipsius li et lumine quod i pit a sole p ti i p t motus q i it mobile me
c ae , re c ar c a re u r ur

ac t lli S iq id pars illa

s e s. u est den di inter ista extrema quod primi mo
em n on um ,

s i t t i t ant
a s quod in ea p i t gg g i toris b it t p ti ip t mo t
a , o ss a re ar on a em ar c e u un a .

l umen i t in parte t ll t p pt quam Tertia it ex di ti Pl t i in T i

s cu s e a a, r0 er s um ur c s a an s m ao

a gg g t i
re a o n emposs u mus vider in di ti C reator i l
n on li in i a c en s c rc u um c ae c rc u

parte s tellata simile illud colori quod vi l duos fl it puta p l et p l os re ex a a n es a n es.

stel C ì rculu …quoq u e planes di i it in i

, ,

demus in parte octav ph a s a ra n on v s c rc u

lata c l v crystallin I lla quoque pars C l septem Q q duo sint motus i

a a a a . os . uu m ue n

c ae li i qua id
n simile illud colori genere de p f ti p i ipi
v e m us natu er e c on e r nc o rum

est qu d t q h b t proprium …
, ,

non es t tant i t ti t purus aer p

a rar a s u u ra , a u e r ue a ea o

rus
q i gnis Unde magis potest esse in bile Et quia i c elo stellat sunt motus
ue n a a

ea liq li gg g t i l u minis qua …in primi qu i sunt planes ; il lud non potest
. .

a ua s a re a o

aere pur se u p u ro i gne Id i pars c l i esse mobile proprium illi …otus q u i vo

, ,

a . c rc o a us

non stel lata l crystallinum magis catur aplanes Op t t ergo de necessi tate
, ca um v e ,
. or e

valet terminare visum q u am purus aer quod illi mo t ui mobile proprium p t

,

o n a ur

ante c elum stellat … sicut e t ipse motus

,

vel pur u s i gnis [l Ri h d ac e ar us . o a

prior est secund u m natura …quam …otus

.

planes Est enim motus aplanes super p . o

los d i t s u per circulos que distantes m un e a

Q U ZE S T I O V I ,

ab q i ti li ad t pi ti l et a u n oc a ra c um as va e m ,

ad t pi hi l Mo t us vero planes ra cum e m a em .

Mpli q it
us C u et q ua ua r e
ur,es t s u per polos circuli q i ti li qu i
r : n a u n oc a s,

e s i t at
c s p o at u lu
e y ndi i t circulus declivis e t super circ u los
r e oe m cr c ur

que distan t e ab q i t i li ad parte …

,

t ll i u
s a n u aq u u
m , p a se ti e m r se r m a s a u n oc a

q uu m q ui d as t i di a t
am t q Et mobile i lli prim motu i pro
ro n o m c n u ra m ue . a

c oe lu t el l t u
m s u b i b u pl
a m p i e p tm t uniforme consist re quod
or s a r um O or e e ,

ne ta u r ad i fm i u p du t i c lum di i crystallinum a q i
n er o r m ro c a c m us , ua n ca

an em u s ul l i q u q u
c ere , lis omnibus i f i i b est motus di
n on n o e n er or us ur

th eo l og i t a ph o c av a l m qui mot u s aplanes v catur quia Phi

s a r m c oe e n us , a

s te m p i u ,
r m b i le i m t m ol ph secundo M t phy i t dit pro
n om n an . o sa us e a s ca ra

52 ,
par
Ad hoc Alber tu s Quadr u plici ( i q i t) re gula quod q idq id es t in pluribus n u , u u
 ou.r sr v n
. . A N a res rm rrnr. n un co uvn um urn n m :s m u n .m m

sec u ndum ra t ione …unam t in pri A P t , Bonaventura hic

es un a i it t ra e re a sc sc a n r,

m a quod t cau a t es s Quarta utru m

c e e ro ru m i t alieni orbi ab qu
. t lli c o n ve n a s e s e s

es t ex par te fini N mpe q u m in inf ri s. e i h a t it p d li q d

e a m o ve r , oc es , an s onen um a uo

r ib us s i t di …it in fi gura di ff i t
ve rs as l mobil tellatum tp t uni
, o rm as em um e non s , u e e

quoque g ti i t lt ti i alio f e n e ra on s e a i omnibu par t ibu u i E t

e ra on s , o rm e n s s s s. re

ru m
q ue t ad
m o uu m h ,
d unt p d ac P
c a usan d t ( ait) a li q d
s s on en s on en um es a uo

orb s ac c li difforme in par t ibu e t in

e o ‘
l
s i carens di i t t lumina
s cm um m ov e r ve rs a e

i …
,

mo t u Est item in i f i i b
. if it
n er or ac t ll us u n t hoc t c lum cry
o rm as r n s e a ru m c es o:

in e ss e s pecifico e t i esse generico O por t lli E t i p n t ph i l p h i pau s a n um s e rve n e run oso

t t er go quod sit c l … liq

. .

e d uniformeoa a ci ad j s g i ti
a uo quia p a a co n on em c o r o re um

vir tut e …ad in la tet sensum quida …tamen p

,

i fl
n ue n s ti c o n se rva on em t e rve n e run

i prou t quida …
,

specie e t in genere e t hoc p t t uni di

,

tq ipsum a or e xe run ue m o ve r ,

forme esse in partibus et in mo t u E t hoc as t ronomi probare conati sun t C ommuni . .

non pote t esse nisi quod pp ll

s cry ter vero ad j s t iti p
a e am n s t tra a a no am e rve n e run

t lli
s a n um quoniam nul lum aliud est i t t
, catholici i ll t ti S ipt un c a o re s , us ra on e cr ura

forme post empyreum D iq mul t dj t i q illud esse aperte d l t

en ue a a u ua e c ara

i mot u … j seu quie te …non

.
, ,

diff o rm it t sunt in c lo videlice t dex q

a es a ,
uam v s e us ex

trm n e t sini trum ante e t etro nam ad pli t D oc t res vero t h l gi p t t

s t ca o eo o a o n un e

ustrum esse est ante t ad aquilone … proban t ipsum

.
,

a , e i p ti i per m o ve r , a ss m e ox

retro S imili t er est ibi sursu m e t deorsum f ti universi ex qua etiam distinctio ec on e

et depressione …in au g
. , ,

per l ti e e va on em q l i pi t etc u t e n u m e rus ue c oe o ru m ac c ur, .

,

seu in pp i t au gis pl t a os o et i supra in T homa Alber to aliis

an e aru m , Et q n , ae . ua s t 3 .

circuli deferentis se b i t in is t concordant theologi

.

asce n s u d e s ce n s u ve , rev e r, a n ee

cundum quod virtus unius plane t p

,

pus est i i q et supra inde

a ra a m m o rar uum

vale t super vir t u t e …al t erius atque t t …si t

,

C t ,
se c un ra c a u .

dum quod unus di t i pi y l e t

asc e n n e c c o

al ter descendi t et u nus di igit e t al ter ,

r ur

stat vel t dit prou t ai t A lb

re ro c e
Q U ZE S T I O V I I
u m asa r,

quod si sol dit super M as c e n i et e rc ur u m

l una …et dj t a Marte faci t l gi t

a uv a ur on u

dine …serenitat is et i it ti ; si
, ,

t s ce U it a quoq u e A o pu t t i a
s e c o n ra ar ur , n s er
fue r i t ig b it hs naidi t t e t pl i lon
um a em di i e i t d uv as ì b at u e con v n en er e sc r r.
t
,

g as . H Albertus
ac in S umma r quod Primo
. quoniam er n on .
,

I n cuj us verbis vide t ur obscurum quod tia die separata es t aqua a terra ; sed
ait ab motore p i e t i pli i
un a aer e t i gnis l … t s u n t p t t i
r m a s m c n on e e en a ra s an o ra

posse esse nisi mo tu …u n u m q u od sive q u a …aq u a e t t erra er go eorum dis t i c t io

,

de D vero sive de i t llig t i i t lli D d b it d ig i S ec u ndo l t b

eo n e en a n e e u es n ar .
, e em e n a a

g a tu r i t t i pa
n s an t i tu r nec
am j uva t si e t exordio t i i h b t p p i sua c rea on s a ue run ro r as

t
,

i ll u d phil ph o so q d o ru m pari t er e di t
uo ru m i t formas b t t i l t pro
am s n c as su s an a es, u

a ll g t
e e ur, Ab i pli i non pun a di t
s m b b ili c t enet pi i e t s u pra t rac e a ar a n o, o s e n s um 33 0 ,

immediate nisi unum I i t ll t li est erg a principio f . m a n e t di t i

ec ua t ab s a ue run s nc a
3GA
'

,
38 D
'

subs tantia p t i i Deus p gl i a ss m e i i e t iam loco e t si t u quia dans for

su er o r o s us , n v c em

ma …dat consequentia eam T er t i na

, ,

i t simul plura i t lligit ita e t plura ope

s cu n e a,

re simul q it ta …in creando qua … t rale es t l i superius ll i e t

.
,

e xse u ur u e v o ra co o car ,

in movendo ac p f i i d Et hoc e t iam in at rale est ea sub g i ib it i

er c en o . n u rav o r us s uar .

ipse Albertus super primum t s tatur S Qu m ergo aqua sit l i terra i t a u a ev o r nna u

… …
.
,

C f p 53 B, p i
e r us quoque ex T h a es t t t quod a rale f i t ea de superficie
ae um terr ad locum
,
u a

t decem mobi les redi gere b i Q uar t o t res u l t imi

. .

6 1 D.
a li q i p
u o n un l c oe o s . ass o re m .
,
 I N “ DR UM Il S E N I E NT I A R UM
'

QU ST "
‘
. D lST . X lV ; E . Il

dies pertinent ad ornatum ergo in A t hoc Ad tertium , quanto l t un a es . e e m e n um

i ll o ru m deh i rd ib i q lit terra plan

a es c r t subtilins tanto maj us sicut aer major
ua er es

pro est aqua e t aqua qua …terra id aer

, ,

tas p d it et herbas q
ro ux h , uu m a ru m , ea

du ti ad ornatum p t i t Qu into
a a er pl t i t
n ea ista duo diq ph i com ec ur un ue s a r c am

fi gura … a quo deficit aqua ter

.
, ,

scriptum est in Genesi quod post t rans pl co m en s

ram tota …
,

g i
re s s o n e m
p i r m o ru m
p t l t i g
are n u m o c u us p i i c n en s , n o n a e r e n s , c rc u

III 18 est Dominus homini pri S pinas et lum pl sed a pl ti ph

a co m en s, co m e on e s a ra

deficiens Et hoc es t propter

.
,

t ib l
r u os
g i b i
e rm t tibi
na Er g o terr na . a i g t i . ex en am

s ce n ti a tert ia die sed postea oriri finis b quem creata est aqua et terra u t
n on ,
o ,

ca p t
e run . in terra l t esse habitatio i li v a ea an m a um

l n
pp a i t as est um i p t G enesis p i
sc r t iura g t i q pl t re s T ra n um , e n e ra o ue an aru m . er

p i
r m a. ver quasi minima in centro concl
ra a u

ditur B enique corpora inferiora pr ter .

, a

Ad h c Thomas p d t O pus distin proprios motus sequun tu r quodammodo

ae re s on e

motu …superiorum ; et quo p infe

,

eti nis tt di t in h quod p i b

a a en ur ac , co r o r us c o r us

q ua sunt l … t collat sunt i t t rius t t p f ti tanto plus

e e en a, a v r u es e xs a e r ec us , c o n se

i
un v e rsa li t ad ff t na t urales m ven q i t de mot u superioris Qu d patet ex
er e ec us a u ur . a

t es ; j di sunt q li t t
e u us m a ac t iv e t h quod in p i b
ua a es a l tib orbis
oc , c or or us ca e s us

passiv l t a e em en o rum q dat s u n t i llis i nferior pr ter proprium m tum re t i

ua a a a

t er t ia die quibus ab i i p p i t t ne t motu …orbis s u perioris C f i t

, , ,

n v ee m ro re a e . o n o rm er

et sit p t eo quod inter q lit t

u se aran ur, l t ex mot ua l ti
a es corporum
e em en a u c ee e s um

elementares gravitas et levitas ti aliq u id c on

q t de mo t i l i
n ean e o n se uun ur u c rc u ar ,

tur q sun t principia mo tu s elemento pr t er mo t us proprios naturales quod

, ua a

rum d propria loca ac naturalis q i ti evidenter appar t in maris f l qu i se

a u e s a re uxu ,

ip so rum in i llis q u emadmod u m li d

, q it motu …lun N tamen hoc fi t
ca um u ur a . ec

et f igid sunt principia lt ti i violenter quia ( ut

r um a e ra on s. i t C omment tor asse r a

talis vir t tis di t super q u ar tu …de C lo et undo) mot u s

,

Hin ex o ll t i
co a on e u c un ur a m

aqu tertia die in u n u m locum con gre quib u s clementa sequuntur impressiones
a

gat a l ti corporum non sunt violenti c ee e s um

sit secundum ordine …corporum

.
, ,

Ad primum er go di d q u od i gnis q c en um uum

e t aer sun t l t magis l t ti i d naturale …quod inferiora impressione …

,

e em e n a a en a ea

M y o ses rudi p p l l q d eis expres s u perior u m q t atque per modum

a u o o ue n s , e se uan u r

se n on dixit Aer quoque e t i gnis q u an h ex corpor u m impressione l t i un c c ee e s um

tu …ad sua …ab i i et ab aliis distin

.
,

n v ce m ti l t ad i ti
m o v en um e em en a com m x o n em

m do dan t ur per aq u e aqua b i g dit terra …u t i t ad gene

,

c ti o n em li q a ua a a su n re ur s

…i t lligi quemadmodum se ra t ione … i li apta et i li

, ,

di t i t i
s nc one n e , m n e ra um an m a um

c re ti per i f t i
o ra m an li q
es to ra re
p D ac pl t n ; et
uun ur i d in locum propri
ra» au arum ex n e

d t ib
en i t llig d
us n e Ad sec u ndum u m na t ural i mot u é tit j uxta i ll u d
en a .
, r ve r ur,

quod sicut l e t f ig non s u n t form Ecclesiast l loc u m unde exe u nt fl mi

c a ar r us a a n a

su b t ti l
s an l t
a e s e e m e n o ru mi ta nec gravi na , t t A pli clemen ta u bi se ,
reve r un ur. m us ,

tas et levitas I de sicut forma subs t an t ia a ti g t ab i i lt t ut si t

c on n un n v ce m a e ra n ur,

l is i l ti non est principium altera quida …mot u s j t i i inter ea ; et

.
,

n e em en s co n uu c on s

ti on s i nisi median t e f ig et calore itar i d

o re in mari t, l d ex d ex n e c a usa ur sa se a a

nec q i ti nisi mediante gravitate a u t le

u e s i ti p i terrestris sim u l cum m x on e va or s

i aqua forma …sub

,

vi t a te id q ea uam v s adustione radi i solaris et hoc p i p ra c ue

t
s an ti l hab u i t ex opere ti i non prope terra …e t in superficie maris l
a em c re a on s , . n

tamen ex hoc g g b t in proprium profundo t i pelagi es t aqua dulcis

eon re a a ur e en m

di t i ti i fact u m
,

lo c um d per p
, se o us sut patet ex verbis Phil phi libro d Ani
nc on s o s0 a
 IST X V LI R BE Il S E NTE NT IA R L M
’
. D .

red d t ; ad locum unde exeunt flumina A dus in q

un a tempor solent b b appa , ,
ua e ar a

t t t i t erum fluan t D icit etiam

re v e r un ur u rere i t et li gna p mis on u s ta H c . v ren e s , a . a
e

Beda quod verno tempore factus

, t mun Albertus es .

D I STIN CTIO XV

cr e a vi t D eus ex a q u i s v o l a t i l i a e t n a ta t z l z a .
‘ ‘ '

A . De ap e re q u i n ta d i e z , q u a n d o

IX IT e t iam D e u s P d t aq u rep t ile anim i ti e t vo la t i le s u per

ro uc an a a v ven s,

t erra …e t c O p u s q u in t di i t forma tio pi i e t av i u m q u ib u s d

,
. a c es sc um ,
ua

clemen t a t e t de ea dem ma t eri a i d t de q i p i sces e t aves

o rn an ur , es a u s,

c reav i t , v o a l ti li levans i aaera e t t ti li i tt

n gu r gi t i ,
na a a rem en s .

op er e s ex tce d z e z , q u a n d o c rea ta t a n i m a li a e t r ep t i l i a t erm

‘ ‘

B . De s un e.

eq u i tu r D i x i t D e u s P d t t erra ani mam i t j u me t a e t rep t ilia e t

S ,
ro uca v v en em ,
n

bes t ias t err sec u n du m s pec i es s u as t S t die i op u s d ib i t q u m t erra

a , ,
e e. ex ae es c r ur, a

s u is i li b an m a i di i t us am ar c ur.

C Utrum p o s t p e cc a tu m a n i m a l z a n om ia f a c ta f u er i n t p r op t e r
'

. ven en o s a , (m

p er z u t, p r i us f a c ta
‘

p ec c a t u m n o c ere c a i n n ox i a .

A ug de Ge
. u r i sole t de i et p
Q a i i i i ti b ut r u m pos t p t hom i
v en en as s ern c o s s an m an us , ec c a um

ÈÌ i d i di t crea t a s i n t an p ti crea t a i nnoxia p t ib nocere p i t

{ Î ÌÎ JÎÉ
Ì Î
È ,
n s a v n c am , o us ,
ecca ar us eee er n .

S ane di i po t es t q u o d crea t a nih il hom i n i

c i t i
, p t p i n o cu s s en ,
s n on ec casse un en

dor u m q i ti et t d n am l proband
ue v l p fi i d
arum vir tut is erren orum ,
ve a ve er c en a

ca u sa ocere p t F nt er go crea t a i nno ia

ca d prop t er p
erun t
. fac t a uerun x ,
se ecca um

su t ia n n ax .

D . Utru m m i n u ta a n i m a li a tun e c r e a ta f u er i n t .

lb id . n . 22 . e t iam i ti i tib q u es t io t utr u m i prim is condi t io

D e quib usdam m nu s an m an us a es , n

n ib crea t a s i t an reb u s
us np ti p,
os t ea or t
exa s i n t Pl q eni m de h mi
c o rru s . era ue u

dor u m corpor u m i ti i l h l ti ib vt err sive de d ib gig t ;

s, ve ex a a on us a ,
ca a v er us n un ur

q d
ua e t iam
am d pt i l i g e t h
e c o rrub e t f tan ee t D e u s a u c t or
n o rum er arum ru e uum

Ibid . n. 2 3. omni u m t Po t es t a ut em dici q u od ea q de p ib

es . i li ,
ax ime ua c o r or us an m a um ,
m

t
m or u o rum t c u m i lib crea t a non f i t nisi p t ti li t e t
,
n asc un ur, an m a us uer n o en a er m a

t i li t ; ea vero q
er a er ex t erra vel q i ua t vel i q t erra germ i ex a u s n as c u n ur, ex e s ua

na te or t a s u n t tu ne crea ta fu isse
n ,
incon gr u e d ici po t es t ,
n on .
 LI RBE li D IST X V .

E . Q u a re p o s t om n ia [ ac tu s es t ho m o.

O mnib u s a utem ti a t q u e di p i ti
c rea novi si me fac tu s t homo t an q u a
s s os …… s, s es , m il

domin u s t possessor q u i t omnib u p f d era t U n le seq u i tu r V idi t D e u s

a ,
e s ra e re n as . c

q u od esse t bon u m e t ai t F i ,
hominem d i ma ginem e tc S d t q
,
ac am us de a ,
. e an e ua m

hominis ti t t c rea on e q u od p b i t t tigi

rac e m us , pl i su t ra l i re v er e m us , en us v e rs an es , e ar us

f i
ao am us . I hac eni m rer u m di ti ti ca t holic i t t t dissen t ire ( ut p
n s nc on e rac a o res so ra di s t . xa n.

di i x m us ) i i t ali is di tib
n v en a n ur, t a t q u e di ti t sec u nd u m species
c en us res c rea as s n c as

s u as per i n t ervalla d ier u m Q u or u m sen t en t i q u ia l i ttera Genesis ma gis ins r

s ex . a a

vire v i de tu r a t q u e ca t hol ica E cclesia ma gis pp b t id h t

,
t di d cu i a ro a ,
ea ac en us s u osa a

m as, q d ex i lla
uo m a o i ma t eria pri u s i f
co m m a n it fac t a pos t ea p li ,
n o rm er ,
c o r o ra um

rer u m genera per dier u m vol u mina di ti ti …sin t forma t a A li i a ut em vide tu r

sex s nc . s

per i n t ervalla te por …fac t a sin t d i m u l i t forma t a ad esse prod i

,

q u od n on m a ,
se s a

er n i t Q u od A u gu s t in u s s u per G
. i pl u rib u s modis iti t t d
en es m di ,
n ur e s en ere, cen s A ug c . e

clemen t a q u a tu or i t forma t a sic ut modo apparen t ab i ni t io ti ti e t c el …iiÎ i é i

a , exs ss e , a o ,
s a l 't i

s id ib er orna t …fu isse ; q d vero

us a formali t er d t i li t t fac t a
ua am n on se m a er a er un e

fu isse q pos t p t emporis access …for al i t er di ti t s u n t ut herb arbores

,

,
ua er o m s nc a , a ,

e t for t e animal i a O m ia erg i i pso t empor i s i i ti o fac t a esse di t d q d

. n a n n c un ,
se ua am

formal i t er e t sec u n du m spec i es q u as habere cern i m s ut ajores u nd i par t es o ,

m m ,

q ua d am vero t i l i t
m a er a t an tu S d uterdi t M y l
m q . r u d i ac car al i
e ,
cun ,
o ses o u en s n

p p o l
u o, l t io cu i odon su m t m
p i t d D l q em a sim i l i
erav hom in i s q u i per e eo o uen s

oras t empor …opera p fi i t q u m i pse im u l

, ,

m a s ua er c p f it U d A gu a s sua a era ecer . n e u

di v i si … f t D e u m i lla opera f i
,

s ti n us Id i q it M y
ea , n u ,
o s es q u ia re er p t it ec ss e , n on a u l b i d li b
. . i,

s i m u l ab hom i ne d i ci q u o d a D si u l p t i t fieri I tem P t i t d i videre S cri eo m o u . o u

29 °

p t ura l q o di t
u en em p or i b u s q u d D e u s operand i,
t emporib a u s non di i it I l li q i hi v s . u s

t i t ti b
au c or a e t al i i s h j
us di i h t di
u us m o t q u a tu or l n t a t q u e c e li
a ren es , cun e e m en a a

l u inaria i t for a t a s i u l esse e t h b i i l los dies q u os S ipt com e

m a m m a u s se , sex cr ura m

mora t rer u m genera id t di ti ti

s ex appellan t q s i m u l tae t e s u n t
es s nc o n es , ua a

…
, ,

…
, ,

p ar t i forma li t er par t i ,
lit causa er .

F . Q u om o do i n te l l i gen dum si t D eum r e q ui e vi ss e a b o m n i op er e s u o .

Jam de sep t i die i eq u i e ali q u id m a eloq u i p t t S cri pt … t q u ia

r n os a or e . a es ,
Be da He xa
,

co m pl i t D
ev e u s di sep t i mo p u s s u me e t q i i t die sep t i mo aba u niverso o p ere È è î iilfè
u ,
re u ev
°

q u od p t t R q a rara . di i te D e u s di sep t imo

u1 ev rs se q u as i p d lass u s ;
c ur e n on o eran o

q i i t q u ia nova …crea tu ra …facere cessavi t R eq u iescere

,

se d ab u n i verso pere a re u ev , .

en i m cessare di i t U n de i A p lyp i di i t N h h h t req u ie di ti

c ur. n o ca s c ur on a a an m ,
een a , Ap oc m s . .

S anc tu s S a c tu s S anc tu s ; id
,
n t dicere
, b t R q i i ergo D e u s d i ci ÌÉÉÎÎ È ÎÎ
es , n o n c essa an . e u ev ss e

q u i a cessav i t a f i di g i b crea tu r q u ia u l t ra nova non didi t

I
ta r, ac en s en er us a co n .

U s qu e u c t amen ut Veri t as in Eva geli o ai t o pera t r Pa t er c u m F i li scil i ce t

n n ,
n ,
o a,
 LI R II IST X V BE S E NT ENT IA R L M .
'

D .

d i i t ti d gener …q tu nc ins t i tut a s u n t C t i enim ‘

a m n s ra o n em eo rum em o ua . rea o r s

J oan n . V , vir tu s ca u sa b i t di t omn i crea tu r Q u od ergo di i t Pa t er me s u sq u e

, su s s en es a . c ur, a

modo opera t r e t g oper r i ll u d u n i vers crea tu r con t in u a … d i i t ti

o e o a a a a m n s ra o

crea tu ra … l t eri u s non f t

,

nem t di t D i erg sep t imo q i i t t

os en . e a re u ev ,
u n o v am a ac ere

c uj u s ma t er i a vel i ili t d non p it ; d u sq u e n u nc opera t r ut q u o d

s m u o ra cesser se o ,

c on di di t c n t iner e t g ber ar
,
a t a o n a n o n ces s a .

G Q ua l i te r
. a c c ip i e n dum sit q u o d d i c i tu r D e u s com p l ess e ap us s uu m s ep t i m o

r e q u i e ve r z t
’

d i e , q uu m tun e ab om n i op ere s u o .

S ed q ua ri tur, q u modo sep t i mo die di t D e u s co plesse p u s s u q …

e c a ur m a um ,
uo

ab omni opere i l lo die q i it nec li q d gen u s …rer u m f it Alia

re u ev er ,
a uo n ov a ec er .

tran s a l ti habe t C
o it D die sex t o opera
o n s u m m av q u e nih il q ti i eus s ua a ua s on s

ff t q u ia ani fes t a s u n t q in eo f t t ; e t omn i u m ti eo die

'

a er m ua ac a s un co n s um m a o

…ai t V idi t D e u s
,

Ge n . 31 . perfec t a t sic ut S i pt
es ,
t di t q cr ura e s ent q f t et ,
uo c un c a ua ec era ,

A ug E u . a ran t valde b O mnia q u idem t li t bona ran t ihi lq i i na tu ra i tii

on a . n a ura er a ,
n ue n su v

h b ti E t s u n t bona q
a en a . di di t D e u s e t iam i g l S i m u l vero u n i versa valde
ua c on ,
s n o a.

wi d bon a q u ia om ib u s ex i ti t u n i versi t a ti s d…
n i b ili p l h i t d i q u a e t iam
con s s a ra s u c r u o, n

i ll u d q u o d l …di i t bene ordina t …e t loco

m a a c posi tu m i ti com
ur, a s uo ,
em n en us

m n da t bo a ut a gis pl
a n ,
t e t l d b i li m sin t d acean
p t al i s S ex tau a o ra m n com aran ur m . a

Beda , O p. erg die fac t a t om i u m oper m

a es ti n Id p i ori tu r q u es t io
a co n sum m a o. ea ra m ssa a ,

que m o d di t e D e u s die sep t i mo p

c a ur s uu m co p lesse q u od H ebraica veri tas o us m

habe t ; i q t ame nihi l

n ua …creasse di i t N is i for t e di t die sep t i o
n n ov a c ur . ca ur m

co m pl i p u s s uu m q u ia i ps u m b di i t e t
ev sse a tifi
,
it sic ut bj i it S cri en e x san c c av , su c

Ge n 3 pt ura : B di i t die i sep t imo e t

en e x ti fi i t i l lu m O p u s enim t b di ti e t
s an c cav . es en e c o

s i c ut S alomon a li q u i d oper i s fec i t q u m t e p l …d di i t

. .
,

Illl i eg . v an san c ti fi ti ca o, a m o e cav .

H e t s a uc t z fi ca t z a sep t i m ce di et
’ ‘

. Q uae s it b e n ed i c t i o .

Beda, m a .
…a utem diem e t b di i e t ti fi
I llo di i t q u ia y ti p ce t er i s
en e x ss e s an c c asse c ur, m s ca ra

E n d .
…b di ti et
en e ti fi ti
c on ee u m d i t U nde i lege di it M emen t o sanc t i
s an c ca on e an av . n c ur

ficare diem sabba t i E t i nde t q u o d n u merando dies u sq u e ad sep t im …proced i

. es ,
o

e t sep t em esse dies q u or u m omne t emp u s gi tu r

q u …li i t ab i llis dies oc t av u s e t
.

; di i
m us c m us p ti t i ,
re e on e a n on

a as s e t i de ce t eris ; d q u ia in d ieb u s m an us , s c se s ex

rer u m ge era di ti t s u n t e t i sep t imo li ce t

n s f u eri t
nc a gen u s rer u m n n on n o va m

q u asi q u ida …nov u s s t tu s

, ,

i ti t t fu i t t ame i
ns u um ,
ti fi ti
n i n
p co et a san c ca an s a erum

q i t i rei pi fi i
u e Po t es t e t iam i
on s p i i ll u d C
o pl i t D e u s die sep t imo
c s. s a ex on : om ev

p u s s uu m i d t comple t …e t
a , t v id it
es ,
a c o n s um m a um .
 D IST X V SUMM
. A ; Q UJ E S T . I DE F IN E C O E I.E S T IUM C O It I‘O II UM , E T C . 89

a u t m quod li i fl A t A rga i ta r e , cm non n uun

S UMMA i f i ib i t i Primo quia Opini n n er o r us s s. ,

ex o e

D I S T I NC T I O N I S Q U I NT E I E C IIII /E
di ti quod orpora l ti ha b nt c en um c co *
es n e

in inf rior i ta i fl / I
t i unt mul e e s n a xu m , se e a s

ti rrores i h ti p it t ut e ,
m o a re ca rav a es,

E S C R II T I S p i b ’
ti i e t dier quod omnia p
us c rea i t ne e sita te
on s e tiam ro vc n a n c s , e

ti ti s i nunc d
nc ib i t
o n s, Opu ac t u hum ni prou t G ill l Parisien
e sc r ar s or s a ,
u e m us

na tus et prim orna tu s c li quarto di sis libro d Fide e t le gibus volumin q

a a , c a ,
a uo

per et s ; deinde orna t us acris t aqu

n a que de Universo d l t ergo vitanda c a e c ara

…
,

est talis positio tanquam fomen t erro

,

quin to die comple t s ; q t a c o n se ue n e r e x a

p i i tr m ornatu terr
ur sex t o die s ff t rum
a D i q ut i t l eD amascen
e c us .s ait . en ue v e a r, a

libro ep imo r ci per

,

M t quoque circa h
o ve q t i t ac d p i t
ua s l t
o n es , G e s e c un o , ca u o s : a

qu dam b ae oi t vid lice

s c a ra t qua
ex B ont i t et olis ac l t … as ro rum s o ru m e s un a or a
p
pos t omnia fac t us t homo ; quomodo e t ccas …a tque concur m i t omnia
,

re es a a sa , a an

i t llig d n e sit D n q i i ab dispensari q circa nos s n t ; nos au tem

en um am re u e v sse ua a

omni Opere suo ; quomodo etiam di i t di i quoniam si gna fi n t ex ip i i c ur c m us , a s s s e

D e us pl i co m
p …
ev s se sex t o seuo i
ust t i e t h
s uo … idi t t i e t f i g id i t ti e t c a s u a s r a s ea

septimo die ; et q li t t q verifi lidi t ti It q N ( i q it) di iua er u rum ue a s. em ae os n u c m us ,

cet r u tp l quod sex to die et i t quod quoniam non sunt cau a li j

a a a, em s a c o o s e o rum

… pl i t seu con qu e fi n t nec c rru

, ,

se pti mo di p e, 0 us s uo com g ev ti i a a n ee e n e ra on s , a

s m …avit ; quid etiam sit b di ti aut pt i i ; si gna vero sunt imbrium trans
,

a en e c o on s

t i fi t i sep t im
sa n e ca di i o a t ti
c i q
. acris Vide tu r etiam Dama m u a on s ae .

h p i l i t p t li contra s c e n us a c s ec a er ro u sse

Aristo t ele … t O p t t h nc a sse re n em or e a

Q U E S T I O PR I M A mundu …esse conti gu …l ti ib supe o a on us

i ut tota ipsius vir t us inde g b r o ru m o cr

si gn …di t i g it
,

Od q it op i D
ua r fi ur o r m a, t P t e ne c n n e ur. ra e rea , a s n u ur

t i t ut i o i s
s l ti u n p con
c ee es t ra causam ; sed m i n li tt era
c or i mo o in G e

esi scrip t …es t S in t in si gna ergo

,

u r mt p i li t e ut u
s ec a o be er r m r s n , a , Ge n .

l te
ca i fl ua t i f i
es s n ib u i n corpora i lla l ti ac luminaria sun t si
n er or s s c a es a

ti et q u
s, fi t u p du a t i
os e
‘

ee g s ca u s inferiorum
ro c n I nsuper
n n a, n on a , .
,

i ; p ti i
e s a ss m e
a lu i i
v e ro q t n e t i i bm i li pur
n ar a que na ua m c e r us n var a s a

li i d
c ae ,t t ll a t q u e pl
es s e t at li sit l ti corporu m d
an e a ,
u ra s c ee e s um or e, m o

i t s n u i f
ca i usa ti a i
n er o r li t c u rsus vi gor influx s si ipsa sun t
m e m na o s, o

… caus inferiorum omnia i n i f i ib

, , , ,

at i n u et
on um i te i o m or m , n r ra a , n er or us

q a tu
ue huc am
u necessario id t quemadmodum T l
m an o r m . a cc un , u

Et ecce h ec q ti multa i l dit q D lius dixit N et ff t

a ua s e nc u p t
, ua t cau . am e e c um o o r e re

per par t es su t p q d E t p i n ro se uen p p ti a. i A pli r m a, causa sa s ua r0 0r o n ar . m us ,

quid e t q lit orbes seu li infl uan t ua er b ili est c ae f f t ; sed inferiora no er sua e ec u
XXI i t i ac l t i S uperius vero osten p t i creatura humana l t ib
,

to m .
, m x s e e m en s. ra s e r m c ee e s us
,
p 60 D
est quod ultima nec li q i p tissi
'
. et s.
sum , n ee
p ib t t p a t ti
ua a c or o r us e xs a n ra s an o ra, a

t llig t ie nec anima nobilis nec liq i me si illa di t inani ma t a quod j uxta
en a, a u s can ur

p h b i t ma gis conson …videtur di t i

,

orbis l t is ca it aut di t i it elemen

es c reav s nx ra a a a c s

t a ut quida…p t
, t phi1 p h i
o ave run
p S anc t orum Viva 030 q non i ra t ib . n am ue v ve n us

Avicenna e t Alg l
,

ti se r m t u lti cons t t esse b i li

az e a sseren es Adh c in D a no o ra . o eu

ma …i t llig t i …p id t ph
, ,

n e en a t ra s i habetur quod sol et l na ac

e n em s a ra e ro n o m o u D eal

corpora in m inis t eri … t i

,

ac t iv r m e t passiv r m p d i i
a a a a l ti , ro ux sse , m o ca es a o e un a s

creasse l t e e m en a .
g en t ibus sun t creata Jeremias quoque .
 IN IST X V ; QU ST I
L I BR UM Il S E NTE NT I A R UM . D . E .

J et :
- m ì . 3. A si g is ( i q it)
a n li t u t c li
quo A s nt fa ta quarta die t i t fuit distinctio
a no e m e ue re , a c e a

nia …l ges p p l die …e t noc te …ante p d t i …

,

e
( puta g t ili
o o o rm n i i t en um s n er ro uc on e

g na illa t i i ) van unt Ex qui b us i

m en t um Ad quod A gustinus in libro con
a s . s to ru m . u

i i n s n ua r i videtur quod li t l non tra M i b

, p d t S i dictum est
c a us a a em an c a um re s on e c

h bent in i f i ib i t i nisi prout i D ividant i t diem t t si di

,

a n er o r us s s n n er c n oc em ac

catur S i inter se dividant die …et no

,

I G nesi I gi t I t in t ( i q i t) in si gna
’

C an .
, Il , e e ur s n u c
15 .

e t mpora t anno et illuminent terra … t

te e s, t dies d ib t s li l n c em a a sc r a ar a n ox a a

ontrari …est auctoritas S D i y i i atque id ib ceteris q duo jam

.
, ,

I n c o . on s ,
s er us ua

quar t o capit lo d D ivinis i ib p o a t divisa sed nondum p t b t quid

n om n us ra e ran a e a

per diem quid p nocte … pp t b

,

t t e s an ti R adius li g
s ti i i ib i so s e n e ra on v s er a are re o

li …corporum ad vita …
,

a f t co n e r minibus ea m a .

I super q
,

ve t au get
, t i t ac p fi i t Au gus t inus
, nu r er i sol pl
c t q c t ri n , uam v s an e a oe a a

quoqu libro d C ivitate D i f t t N B di t posita in si gna sunt tamen et

e a e a e ur on c an ur ,

absurd r di potest afflatus q d si alia si gna i c lo ut sunt d d i si

e c e uas am n a , uo ec m

d e re o s ad solas corporum differentias g odia i qu i si gnifer pp ll t Et va na z c , a e a u r.

l re I d m p b i ltipli it potest ar pr ter i lla secundum philosoph s sunt

e . e ro ar m u c er a , a ,

g um en ti P t l s i in Alm ges t i et li b i t
o em a si gna q g t ad austrum e t si gna
a a , e ua vcr o n ,

ipsius A lb in I t d t i majori q
a m asa r n ro
g t ad q il
uc o r o Id ad ,
ua v e r un a u on e m . ea ve r

A lb t g i A lf g i et alioru m imo e t
a e n ,
ra an t end m quod
,
n ia si gna q sun t i ,
a , a m ua n

ch i ti rs h il
an o ra m
p p b c elo
050 aut s u n t si gna
O ru m p i i.
p l i q sunt a ,
r nc a a ua

in odiaco vel g ti ad aus t rum vel z , ver en a ,

C irca h loquitur Alexander R p

ac ad q i l ; et omnia d t i t per es on a u on e m e e rm n an ur

d ri potest vel j uxta opinione …di ti

e stellas et t ima gines ex pl i ce n um v o can u r ur u m

sidera habere proprium t …quam

,

t ll j m o oti Di t aute re s e arum c o n un c on e . c un ur m

si gna quoniam liq pr he t ig i fi

,

c i t t Au gustinus ; vel si fixa sunt in

a b er a a ua m a a s n

suo u t ait Philosoph s distin guend …est t i

,

circa inferiora S imi li t er quin

,

habent ig i fi t …
, a o ca on em .

inter fixa Est e t nim q dd fixum ori q plane t liq

,

a uo am ue a a ua m s n ca

est ; est et aliud nem secundum differentia …su i mot s

.
,

an s ex i llo cu i i f i n x um o se u

fi x um q d, factum uo es t in illo cui i f i gi t d p t p h inferiora P i ip n ar a s ec a s su er a c . r nc a

et quod ornat Primo modo b b et arbo liter vero sol e t luna sun t i si g a I de
. ar a n n . a

res i f i s nt t ; see ndo mod side alia habet t l ti Fiant sidera in fir
n xa o e rra o a ran s a o

ra i fi sunt c lo et ornant i llud Primus

n xa a t li ; t per h ec i t llig t m a m e n o cae a a n e an ur

vero actus l u cis notat r q …di it

.

h omnia I n nostra
o ua t l ti h c ur : ac v e ra ran s a on c a

t super t erra … R f l t i t eni … bet r Fiant lu minaria Quod etiam est i

.
,

b
I id l ? . . L u ee an . e ec ur u . Ge n . ti .

radius lucis ex i t t i terr corporis commune q i ma gis p i f i t d

,

re s s an a a , uam v s s ec ce a

ve terrestris Et q i l t s uper sole et luna S t e t iam in si gna

uam v s o c ean quia an n on

aqua …e t aerem non tamen S ipt hoc D de ecessitat p d t semper q idq id

. .
,

, cr ura n o ro uc un u u

ax p i
r m i t quoniam virtus in suo u ltimo in i f i ib p t sed quia f n er or us o aran ur, re

determ inat r et in i llo alia dantur i t lli quen t r atque i pluribus S i q c nc r

o ,
n e a n . c ue a a

[ b ui IO g i . Porro sol di i t p di i
c in lumi urdan t ur D ra e ss e t quod d i
c t ph i am as c e n us a c un

n eti non l phi quonia D loquitur

.

quo t diem
.

no c a o sa t l , e . un a a o so m am as c e n us

quod luceat semper in no te sed quia do d ausa simpliciter phil phi vero d c , a c , os 0 a

m i ti na do se uti in die t noct pene causa propinqua Ac tu m vero ti li

ura o c e s . a ra on a s

d uo luminaria ista quoad ffectus p ani m non sunt causa dire ta a certa ra s e r a c , n ee

tim p t ; tt e n s a ur ip a nox soli i gna V

a am e n t s qu m luminaria f ax s s . e rum am e n a a

re e c u at r C ontra id vero quod ia t i t t i

c sso a s o i ere lii q c a an n u a on em n a a s o e co r

f rtur in Gene i D ividant int r die … t p ribus per b e tiam faci nt lt t i

.

”m l 1 4 e s e e a , oe a a e ra o

Anima a u tem
,

quia luminaria ista nem i

. .

t
n oc e m bj i it
, o c ur p ib t i a cor or us n os r s .
 om s c oe 1.as rwa
n n n o n co o srrruru c o nro n ua , e ra. t) !

i n c li n ata r corporis in A ad alva l …di it t m t …

ad s e q ue n do m su i s ro a ve rs a em a ro x eo :

c li tina t ex h
onem quuntur i h l ti pi b t q d nima ta tit
, e oc se n o es om , a na an ur uo a e xs e

m ine di p iti squar m cau a t ani ri t i t quod

os o n es a t div r i m tih
s es o , a m o ve re n u r e s s a as

ma quam tamen
, t n c e qui ab nimab s in tar i li m ndan
n on es e e ss so a a s an m a um a o

impressione in corpore f t imo per s q orpora illa

a c as , l t i quantu m ra m ua m c ca es a,

liber …arbitri … t domina sui t

,

o o l es t t fi gura non plus ac us . es . e x s ua n a u ra e , m o

Gc n . S i d c en t item circa i llud S in t i

um es t ab ori nt in id t quam ,
n v e re n ur e e occ en em ,

die t t empora quod jam p

s e t ni i es et inclina t io t ira c e sse ra n e c o n v e rso , s s m o or s

dies t t mpora q d sed non ran t quo sic au t aliter

,

e e ua am ,
t Q io m o ve re n u r. uo c rca

luminaria q ita manifes t di ua t sequi t ur D a di endo quod i

s ce rn e re n a m as c e n u m , c n

dies priores t n ne T p vero pos anima ti i a o em ib il q e ra con i tant n sc n s es ue s s

s n t dici ver stas t … t hiems I n p i d ti d …verbi Alexandri

. .
,

a a au o n as e ra n ue s em o s

t … olis di i i S …
, , ,

q ua p er m o o t s ti t q A ti i d
s c e rn u n o r, n ec co n n en or ua n s o 0 re n s s n u

prius i t di a b t S imilit r
s c e rn e l ti ma sua libro sec ndo ib i t d p
an ur. e so s ,
o ,
sc r a a e rc

t i m ti l t bie ale q i ti q
o a s va e e quart di i
nn , a u n oc am ae a c .

vernale ct t l D annis etiam con

ao a m n a e . At vero T homas C irca hanc q ti
e : ua s enem

t t quod annus solaris e t ann s l i ( i t) …ltipl fuit error Q ida …eni …

s a o un ar s as se r a ex a

t … secundum motu …solis et l an t iqui aturales

. .

er i t n an or cognoscentes ali a n n on

quia si luna condi ta f i t quam esse subs tantia …pr ter corpora ea
,

na S d bj i it
e a c ur, a a

cu … l
.
,

annus l i non ti t q nobilissima t t in rebu c rpo

so e , c a r un ar s c on ne ua e xs an s, a

tot dies quot annus solaris qu i ti t ralia esse di t prop ter quod na t u
co n ne xe run

l …se u phy i scientia …di

,

dies tr entos gi t quinque cum qua

ec s e xa n a t ra e s ca m xe run

d ran e ?
t Unde p t t in anno bisex
co m pri ma …
u an ur esse i t i u t quarto M sc en aro m , e

tili t recc ti gi t sex Porro ann s lu t phy i di it I l inc corpora l t i

a se xa n a . o a s ca c ur. ca es a

naris t i t dies t recentos q i q gi t C deos

co n ne b t q t animata di
u n ua t ;n a v o ca an , ua e xe run

quatuor Di d quod sol factus fuit i p q animam p esse p t b t

. c en um ,
sa m ue c o r us o a an ,

in q t die mundi ; luna ver condi t a ut fert u r prim d Anima Unde l t i

uar a a a a ca es a

t prima …
.

fui t perfecta seu pl quemadmodum corpora an a , habere influen se n s e run

a it D d c it eni …eam pl … tia …in inferiora ex s non aliunde ex

am a s ce n us a o an a e,

in l i fieri Et secundum A g t i
am ne quo errore id l l t i es t secu t a Veru m u us n um o o a ra

l …per S ipt
. .

perfecta es t c ndita tp t a p f t i i ista opinio

a , u a e e r ec dss n on so o cr uras , s a

m a C di t on p d t Q o ra q luna fa t per philosoph s reproba t r qui quas

ro uc a . uum ue e a o ,

t si t pl na sol vero quarto die

c a a , p t it d ess i t ll t l b t t i convi , o or u am a n e e c ua es s u s an as

ut ti ip t cum sole d i die

an c are ur r nt Alia est opinio q un ec m d phi aa a . uo rum am

bus t sic esset quasi q t d i e t l ph

u di ti
uar a ec m a , orpora l t i o s0 ara m c en um c ca es a

sse ac virtute …agen

, ,

vel u t in pp it i solis et inde p

a os al iu de
on e pi roc e n s us c e s se a

dente tempore idit quod annus l i D di tt ac c ess inferiorum a D p un ar s , a am en a eo ro c e

e xc e d b t e ab anno solari u t d t it d
a ur di t i b i llis p i b N e t a s ru e re m e an ns co r o r us am

ateria … l t
.
,

[ b id I o D a m asce n us . D i d quod sequit u r Et e n e dici t Avicenna a m e e m e n o rum

s t ellas p i t ta …d f i i quam d substan t ia li

. .

ex on ur a x s i t hoc t os a c ae c aa sar e a

a D sec nd … di …
, ,

e rra ti i t lli
c s quas di it p i i t d t
s e s, t c ur as o sse n en a c an c a ao o o or ne

firmamento c li prout firmament …in p a i videlicet animas di t ib o race ss s se , m e an us

li …di t ib
,

l di t orbes pl
c u t inferiores H ec i t llig t ii
an e a rum
p .
—

pi a n e en s , c o r o ra a e an us S

Alexander . i t lib p t ib i li d i t ib in r ua us , eo rru a m e an us

Q i etiam q
u i t hic an luminaria mo ua r
pt ib i lib Quod errone …est atque c o rru us o

proprio t an t tantum contrari …fidei q ponit solum D …

, .

v ean t ur m o u, m a a a ua ea

…odo su i orb is quod p …omnium creatore … Ali

,

t ti i materi e rs c ru a on as a rara —

… pi i est quod null … i

.

t l g
ro o li q i t Et addit quod li q i
o ra m re n a . a u a ru a n o ,
a om n n o
92 IN m an um S E NTE NT IA R UM . m sr. xv ; ou e sr . .

e ff ec tu …in i n fe ri o ri b us A al t er …nisi p impressione …f t in

c o rpo ri b us ha a er ac a m

b ent quod
t p it contra
es …t
en dio) ; di end … qu d actio j lib t
us se n s o e m e c o a c u us e

i t …h b
, ,

contra t it t S anctorum a uc o r a e s g i ti prius i pit i a en t s s o a en s, re c ur n

dicend …qu d ( ut ait A i edio q …i n ter ino ; non tamen op r

.

Id i c rc o o a v ce n m ua m a

na ) duplex es t agens p t d ivin …et na t t quod recipiatur in ut roque e dem

,

, a a a e a m a

t ur le A gens di i
a s ili et Deus est d sed prou t dispositio igit utriusque
v nm n c c a, ex .

…
.
, ,

a g ns
e per se i pli i l i s m A g ens C ujus
c exemplum
e an a poni t C ommentator
on e Phy
naturale t …t t ma teria …S i q
.

ran s u a i oc t vo d pis e qu i t p f it
. c ue c a s co ru m a , a c s u e ac

l t i corpora caus s nt g
es a ti aet manu m absque h quod t p f i t rete
a e n e ra o n um ac s u e ac a

…
,

c o rru
p t i in quant
o n um mot
,
s eorum quod to p f t i i c pax o est et ta s u e ac on s a n on ,

est causa omnium inferiorum m tatio liq odo lt t a pisce S i a m en a ao m a e ra u r c

num S d qu m mot s omnis it t et i t t superior … t ll

.

e a o s ac or
ac us v r u es a s e aru m

…
.

m o ve n t i et moti s p t t in t o B b i
or c prius i p i
m o o t in i f i ib
m a n e ra ac o rec u n ur n er or us

virtu te … mediis in clementis ac m ix

,

ti i t t
m o ve n q m bilis
s, v r u em b i b q ue a or us , a am

hinc ex mobili quod t corpus habe t t is q as i d ff t h b t ,

uam v s n o n eas em e e c us a ea n

virt ute …mov udi corpora inferiora ad dis t b iq

, ,

a H T homas i n S i pt u ro ue . a c cr a .

p i
os t i corpor
on es les ; et ex vir t u t e moto
a I nsuper in prima parte S q om m a ua

s t iene centesima decima quinta Qu …

,

ris qui est subs tan t ia pi i t li q s r ua s, ua o arl . 3.

cumque sit il la habe t virtu te …ad formas omnis ( i q it) lti t d ab it t pro
,

,
n u m u u o un a e

su b t ti l
s an Mane t au t em vir t us spiri
a es. d t ; quod a ut em immobile es t ce a , un a m a

tualis t i in mot c li sicu t virtus d se habe t ; quod vero

m o or s u a t mul a m o v e o r,

considerand … est in tota

,

m o ve n t i i n instrumen t o
s i q form t if it s c ue a o rm er o

naturales de scend nt a formis q sine a t quod omnis mot s ab immobil i ua n a ura , o

t i sunt ut t t t
m a er a Boetius libro d
, e s a ur es t p d Hi q u an t o liq sun t a ro c e en s. nc a ua

T i it t
r n et C omment tor decimo Meta i b ili tanto plus caus sunt mobi
a e, a m m o o ra , a

physic quemadmodum f
a t if i i li rum Porro inter p li p
a rm a ar c a a c o r o ra a c o r o ra, c a

…ab artifice
.
,

l ti sun t ma gis immobi lia quoniam non

_

to ro . es a ,

Verum si b j i i t quod omnia c l nisi t local i

o c a u r, t ld mot s cor oa a m o u m o v e n ur. eo o

stia corpora haben t lumen ergo omnia p …inferiorum q i multiformes ii , a ra ,

u v ar

l f
c a a a c e ra, non i f igid h b t di q consis t nt d t in c elestis
n r are a e re n ue a re uc un ur o

cend … quod lux quantu m es t de se corporis m t …tanq u am in causa …

,

o , , a a .

semper est ff ti caloris etiam lux l e ec va S i vero b j i i t , quod in i f i ib a o c a ur, n er o r us

na .Propter quod l ibro d A i li b ai t i i t agens et patiens ut lid a n m a us n v e n a n ur , ca um

Philosoph s quod t pleniluni i sunt et f igid et i gnis ac t pp q ad

a n o c es r um s o a, ua

…l cis q
, ,

ca lidi S d pr t er
are s . et a
e lt ti
n a ura ff i i t o ergo lt, ua a e ra on em su c un n on a ra

c an c ti l t ib
s c ee es p ib es t c mm us c o r o r q i it i fl us ti li D i d a quod a re u r ur n ue n a c ae c en um

nis q lib t s t ella determina ta …habe t D principia activa in i f i ib

.
,

ua e p ib n e r or us c o r o r us

…
,

i t t
v r u em q ,
t specie
c o n se j
ue n e m i i t nisi q li t t activ
e us , ax ele n on n v e n a n ur ua a es a

qua lux j et mot i f igid t seu b ment r m q se habent u t materiales

e us os n r a a a a ua

t et pr ter commune … mo t u … di p it i
,

m ec a t t i s ea a ad formas b t ti l s os o n es su s an a es c or

diurn …q ilib t orbis habe t proprium por …n t li ; materia t …

,

o u e n a ura um au o n on

t …
m o o P t si q t q lit suffici t ad agend … i d i
ra e rea ua ra ur,
p t
ua t su er a c re o a ar a

virtus et i f l ti superior … l
.

n ue n a per h j di di p it i ma teriales p a ca o ro m a a sm o s os o n es a

ad inferiora ista p ti g t q …medios nere activ …principi … Und Plat ni

er n a ua a o a a

i… …t t (qu m eni m ovens ci p

.
,

orbes n on u e a t species separa t as secundum m as ue ro n

e t mot … quemadmodum gen et pas quar m p t i ip ti

,

o a inferiora corpora
s a ar c a on em

… p t t liq modo sse simul

,

so a or e a a ua formas t i t b t ti l q u pe , n on sor re n u r s u s an a es ae o

provenire actio in si t io es t vera qu m spe cies ill es

,

po tes t ab t un o e x re m e n on , a a
 IN IST X V ; QU ST I
L I B RUM Il S E NT E NT IA II UM . D . E .

parte …i t ll ti Universit tis et nim A al iud facit i

n e ec v am t iti devenire i q
a a n no am s c ue

ut p corpora b ili et sacrament …p p i di i t si gnum S

.

igi t d ex ar e , er no o ra o ra r e c ur e

…
.

p t i o te n
g t am inferiora V reid an c ndo
ar di i t si g n au a .communi e m us o c ur o c s s,

quoque clemen ta alvari in ui locis per s p p i i sli q s ff ctum n on ra re n n ue n s a uam a e

corporis in ea pro t non d n cessitate i ll …i d

,

l ti i fl ca es ti s n ue n am ,
e a e a n uc e n s

p t i q or t elementi
on e h j
ua es t illi s
… i q lum inaria c l i u us aut i n si g na a s c ue a s un cx

l ti S iq i d
sa va diversa l t i …in sit di ti i in j ti vel p
va . u em ca es a o ra a on s c o n uuc on e ra

…p p t i in locis diversis est aut al ia di t i

_

fl ti ue n am r0 0r o ti pp i t i i ,
ven on e , ra a on e o os o n s,

ra t io quare i di t clemen t a s c puta quadrati tri goni vel sext i lis d p

ar n an ur se a s e

nd …loca t …q dq cona t ig ff t …q …non d neces

,

co a a o u r un a uo oe c us , s n an s e ec u ua a

sse in proprio loco H etiam ratio sitate i d it Hi i C til gi loquitur

,

t ur e ac n uc nc n en o o

t … t
. .

t n on di t qu d b i i f i
an o es en b Pt l S apien
a homo d i b it
c n er o s a o e m a us s om na ur

beant q d ff t sed etiam quod B a tris Di i tq Ilal i in commentario S i

uas am e e c us , s . c ue

h b t ff ta e an specie differentes D eni stell scintillant ad l h li atque

e ec us . a m e an c o am

que a diversis formis b t t i lib ema quart nas sapiens medicus corpora dis su s an a us a ,

nant di t i t i t t per quas p d p nat ad an guinem et quartan

s nc a v r u es , iro u a s , a n on a

t d iversi f f t Q q
c u n ur l ti
e d t
e c us . Und M uu m h l l b in libro d
ue ca es a o ce n ur. a as c aa a a

corpora dif f t specie per i f l ti S pb e ran t S apiens ( i q i t) homo cir n ue n as a ra m a a n u

l …j uvat
,

b t t i li su s an formar m quas
a um s u aru m l t i t ad f a t co a c a es em s cu ru e u m

i … t … suis radiis l …
, ,

i tt m un i
c i cau
n j t terra t i etum ì t i
n os s , C uv a ur ara on e se na on e . au

ant f f t diversos in specie i inferi sam q u oque quod non p ss n t ess caus
s e e c us n a a a a

oribus i ti Propter qu d R abbi M y s s. d necessita t e p d a t ffect m as o ses a ro uce n es a u ,

dixit I i a pi tib dictum non ig t Pt l n v e n es sa en in Q d ip tit di

us s na o e m a us ua r ar o, ce n s

planta …i f i q non V i t t t
,

esse liq a ua m ac l mina

n er o s deveni
ua r u e s as ro ru m a n an

h b t stella …in c elo q a ea p t i t eam unt ad corpora inferiora nisi p aliud

a ua e rc u , er

et dici t i C resce H R i h d a atque per accidens per ali u d quia per

. a c c ar us . ,

C t Petr u s o n so n a D uplex ( i q i ) est media clementa ; per accidens quia non n u en s ,

agens videlicet principale et i t , gu t in nos nisi informando l i

n s ru m e n
q t t a a ua a es

tale A gens principale es t Deus respe t a ti as t passivas l t q i c a c v a e e m en o ru m ua s c

omnium t i tam superior …quam informat corpora ipsa i t t Id

.
,

en um ,
a a m m u an . ea

inferiorum A gens instrumentale est non s nt caus nec si gna eorum q c oe a a ua c a

l …
.

p ta f fres t ec u
p l i e i d t sub
e c uum libero arbitrio
c o r e rahominis quoniam
um a on

feri r m I taque in omni genere mo t s liber …arbitri … i t t virtute

,

a a o o o n on m m u a ur

…
.

p t t esse
a l i
ar aq d movens non a t c
uo lesti neque virtute elementari d
m o o ne a a

et liq d movens t …atque liq d

, , ,

a uo it t m o o i sicut Aristoteles Gre gorius a uo c ess a e m o

t …
, ,

m o o movens Hi in lt t i n on Ny et D nc t t at e ra l ibe on e sse n us am as c e n us e s an ur,

i nferioru devenire p t t ad liq d D …arbi t ri …est de his q i n nobis

.

m a ar a a uo ra o ua

principi … lt non lt t u tp s u n t id est in nos t ra po t e t ate e t quorum

o a e ran s , a e ra um a s

l …Vir t us autem g di hoc per

, , ,

t a ca a nos ipsi causa a en Et d b i A i t t so m o s a s rs o e

tria comple t r videlicet per virtute … les p l b i

. .
,

a dat exemplum l q a c e rr m u m o ue n s

…
, ,

q t
c o n se to t a ue n e m
p i ex qua di d ii qs per
ec e m si g n u m , per a s0 m n s ua , n on ca a

versi di t llv e rsarum ff t na sam t t i n nobis D icit enim quod

s e aru m e e c us e xs an

di …i f i
.
, ,

t l per
s c un u r, a i rasic u t consilia g
o n er o s e m
q i multis i t ss u m m a n o ru m u n en

atque p mot …suum H Petrus

,

er o dunt t b h q propria sunt sin gu ae e o oc ua

S p r q A pli circa h latur Albertus S i l … i

. .
,

p t intendere
'

um m tb . m us ac q t o ro c rc a m s ec e ne ue un

…
,

nu m Primo enim s pe a
.

t
g
a . .

lt i pli i t m u i t c er s um t t puri t i h i i b q i a u an ur r va s om n o s, u

ecund u m A g ti… si gn …est quod i g l

.
,
58 .

s u us nn propria gis l t atten

a s n u o ru m m a va ea

pr t er specie …quam i g i t
,

a ib dere ; i fi t ut si gna q ex i p ti n er se n s us , s a ua ns ec o
 DE F IN E C O EI E S I II IM C O R I‘O It UM ,
.
' '

E t tî
’ '

nib s fi n ta a as tro ro m e t… i m pri m un t a r in A lu id c a

( da p re
p rie ta te
q lumini nm n ue s

…
.
,

so p f ll t quod a proximi
n n s , sa e o t an t eo s es , ex m o o ]
re v c r u* ra ti q di m an r ue ra a ra

di nd … q u d
,

au is i corpora nos tra g t ih m t n c u ar

c s n a en as o a a s e t l
ce o . o s e

t ar
… quibu t lt t d alia di l m v n t p
ex s e …a e ra n a r a s s a o e er radio t p p p t i s e . er ro or o

it arn …q
,

p i ti os Id i fr qu n t r d ipi t
o n es c rc o e e t e t ec un n em s as e ua c a us a ur e x m o u .

talia i gna ac so …nia ni i sin t vi i n E t q

.

s i dc rati n lumini i t al
s s 0 e.s … ua m v s o e s s c o

d ivinis a ce re …b ln r tam n quoniam l

,

ive s l l ti ib
o rac a a re v e a on os illud c a ea e , e um e n

pt [l a. Alber tu in S mma ac s t ej usdem o t in omnibu t l . n o n es n a u ra s s e

I dem libro d C q i ubi t addi t lis a oa p p t i

ua v s ,sit t una in omni e , n ec re or o as es

d a li t t l l ti b q
c a us a t ll
a e a tempore mot s id i stell non faci nt
' '

ec as ae s e a rum o , c rc a a a

O u dam t ll di t si c t alid
a s a a semper i i f i i b idem
c un u r c a e c a , n n e r or us .

t ul; q so d sicc t fri gid t Sua am C irca h a qu ri potest quar sint plu
c a , u a ac a , a

t urn s ; q
… d o fri gid e t h id i t B res stell quam quatuor qu m tamen ac
ua am a um a , s cu a a

e t h id q u em i pi t q lit t t ll
,

l ; qu edam
an a li d a ca ae um secundum a , c an or ua a es s e a ru m

d a d m a Jupiter Quod q lit

m n complexiones q lit t l t
. ua Et
er v e rum ua a um e e m e n o rum .

rr sit triplex d t
A ve o es . , p i libro d S b
a ur re s respondendum quod stell movent ele
on s e a u , a

stan t ia orbis Prima quod q lit t ist men ta ad g ti e t .

, pt i
ua re a es a e n e ra on es e o rru an e s

q i a t in t lli et l
u vo ce s un ti i t ; e t sicut est mul t iplex g
s e s e e m en ti ita s, s c a ru m e n e ra e,

d i ph a et quod i ll q sun t in ele necesse est ltipli …esse t I l inc

an u m a ua m o ca m o um

entis sequuntur ac t ionem et passione … multa sunt

, .

m , ti q sun t stell e t . m o ven a ua a

Ver u m ista l t i non vide t ur idonea

,

so o lt ipli i t
o movent secundum j m u c er c o n un

quia si l e t fri g s q i c a ar ssent in ti n s et p o ti

a li q
u v o ce a respec t s a a a ra ve n o n as a os ue a

t lli e t l ti f fi t in inferi t ll in se e t in i gi i b
s e s e e m en s, e e e re n
p it i a s e aru m m a n us ac s a s

ib r i t i calore …e t f i gidit t
us s s al t eri us c li u t dicit A lb r libro Judici r m
a em a , u m asar a a .

ti ra i Alia es t q u d s t ell
on s habent has A pli a p h is ai t i S um ma Pto …
a m us s u er n

l …effective nec eis ff i i p r q S am th

.
,

in Quadripar t it a t que A lb
. .

q li t t
t
ua a es so o l , a c e m a us a um asar
a . .

t un ur N sequitur si causent eas in i I t d t i suo t t t quod fixa

. ec , n n ro uc o r o e s an ur,

i f i ib n er o r quod h b t eas in se quo rum ph

us , a t ll
e an habe t movere t er s a ra s e arum

niam non p t t q u od lt o aliud

or c ram e t con t en t a in p pt i d d a eran s sa e a, ro er n uc e n am

d ean li q um q li t t a di p uam t m ltitudine …fi gurar m g b ili et

ua a em s on a ar o a e n e ra um
se undum d I d eni …quod pt ib i li …q
,

c eam t
em . sunt in terra S pb m o ve e o rru a ua a ra

vero S t i propter f igid e t sicc …

.

l lit
o ca l f i t ; non tamen d neces
e r, c a e ac a a a rn r um a

si t ate p t t quod sit lid C li d

,

o or c
q d i t in S aturno (secundum f p
ca um a um ua om n an ur C
sensu …p h b it ) quorum t q
.

q oque i t d i g i f i t nec p t t
. .

u n e r um n r ea , a ar a ra a um u ru m ue

quod sit ni grum Ter t ia sol ut io es t quod parit p t ti

,

t ti habe t in omn i o en am re e n vam

sic u t in t locali it ad …
.
, ,

m o o
generabili et v an
pt i b ili movere ad con
ur un a m a c o rru

vens im mobile ita in t lt t i i i t t i e t t t i , m o o

p i i ac fi gu a e ra on s s s en am re e n o n em s ec e

secundum q lit t primas ne esse es t ua a es S pb autem Jovis prop t er lid c ra a ra ca um

venire ad … lt
.
, ,

non alterabile e t h id quod dominat r in eo sicu t

un a a e ran s um um o

secundum q lit t d ; et tamen

ua in si gno ex ordine divin sapienti
a es e as em , a a om

q li t t
ua prim sunt
a es p p i t t quas a nia di p t i habet movere lid et
re r e a es s o n en s ca um

haben t clementa a t lli t ib non h id s e q sunt principia generati

s m o ve n us um um ua

lt a b i li b
e ra secundum has q lit t us onis in omni pl i t P phua a es co m ex o n a o o rro s a

quemadmodum mot s primus est propri ra Martis propter lid et sic …q

.

o ca um ca ua

etas primi m bilis qua …habet a prim

,

a t in si ut in si gno habet move a s un ca c

t … i llu m i mmo
, ,

t m o are d s e c un um re lid m o u ti quod pt i ca um us v um , c o n su m v um

bili S i au t em b j i i t quia videtur est p f l

_

. o i p di t i
c a ur,
g ti su er uarum m e en um e n era o

qu d omnes sin t calid qu m omnes sin t nem S d ph

a a , li p pt a lumen quod . e s a ra so s, ro er
96 I N L IBR UM Il IST X V ; QU ST
S E NT E NT I A RUM . D . E . I

a b un d t i a d
n ea, ac c e t ad generati A corpus soli ma gis
e n s m ov e l t s c an c u ca um se u ca m

one …et d , rc c e t ad
e n s m o ve pt i pre s … t in substantia et l i quam
c o rro on e m . s o es am n e,

S pb a ra vero Veneris propter f igid t alia pars b i id Sph r per t l r um e or s ea a

e a a e m a

quod est in i t di … t non divid nt ips …divisi

,

h um id t emperat
um a ,
ca s cu o m a a , a a

in si gno habet movere h id comple one um um p t i i sed divisione sit s et c o rro on s, a

p i t i i prop ter quod nulla …i d

,

i
x on a e , l quod est quasi semen g ti e n e ra o os t on s , n uc un

nis t g ti in i f i ib S pb
e au m en n er or pt i us B Albertus in S umma
a ra co rro on em —

a c

…M i i propter …lt i pli

. .

d em o e rc a r , j D h u e t iam ces e us i b i t libro d C q e oc sc r a oa ua

mot s valde difformes h b t movere h vis A lp t dixit quod ph con

o ,
a e o n av a e ras , s a ra

midum f l ib il p t i ox e, i ra se r ad t i g t se Averroes a u tem pi t est

m ac r um …n un a n a us

diversas fi guras et formas Hoc enim ne quod a l superius tot …est …con
.
, ,

un a o un a

cessari …est propter spiri t us di

.

o ti C t i di s c o rre n t quod ph n o um . e er c un ,
s a ra n on

tes in g t i i f i ib e n e ra s d b
n er o r t B ti g
us , t se et quod
a ve en es p ejusdem
can n un ,
c o r us

ad d iversas p ti O e ra p t t i
o n es , t vir naturo en es t inter
as eas
e divisibi le q u idem a ,

t t
u es quia ( t o t Galenus
as se run t Avi a ph i non tamen t e t b il s in a r s, ran s m u a e

c an n a ) spiritus h i l
ve est virtutis
c a um At alia … forma … D h dic
. t um est s pra . e oc o . p 63 8
. et s .

vero ph lun q u m sit infima

s a ra a a t m ove

elementare q …ad hoc quod

, ,

h um id um a ue o D iq jam i d ti Bonaventura con en ue n uc s

m ov ea u r t ad i ti …g b i li e tm x on e d ten e ra ff i l u minaria diversos h

um cor a , a rm an s a

c on ti n uati t
o n em I taque qu l i bere ff t et i fl t i varias i i
erre n o ra m a e ec us n ue n as n a

… f i ib secund u m qu d ipsa in ter se

.

be t inferiorum ph s t ad
a rarum m ove un a er o r us , a

in speciali e t ad hoc … t it s t el specific di ti g t et juxta speci un a so r ur a s n uun ur, a

la …sive planeta …a p id t i D i tq
,

ro v rum en a die ,
it t
a diversas sorti ta
ue s uarum v e rs a em

ad i llud p l
c om d adj
en u vant um i t t s n t i t t causales
v r u es U nd qu ma luna v r u es a a

omnium superior … ph quo i ex i dit sibi virtute … dj t i lum i

.

a s a raru m ,
a n a ca a u or o

am g l it verum est in omni natura nis d p t h b t p b m r m

re u ar e r a s e c um a ea su er o a a

quod sicu t superiora i t t ib suis in hinc per i fl ti sua …h id

,

v r u us n ue n am um um ao

formant inferiora i inferiora t i g t g t atque ad j p s a re s r n ti

un e t e us ra se n am e xc res c un

ad …atque de terminant superiora

, ,

un a et quasi t t ac fflu nt maria ; ad a s uan a a

absen t ia …vero ipsius in i … …

.

P t ra e re a si q t an ph ua ra ur, s a ra c oe s no s ua re

lestes se i i immediate t i g t n v c am t t ac reflu nt H Bonaventura

c on n an : ve r a n ur a . ac .

dicend … quod ad h ni l potes t v ri s

o oc D d quoque Aliq i ( i q it) di
a a uran us u n u

c l … sit viv ns
,

res
p on d i q
er u am quod etiam responde t q d q i c un , uo uam v s a o n on a ,

runt phi l phi tp t quod ph os 0 u a e, quoniam tamen s a ra c oe t a subst ntia vi m ove o r a

se ti g t sed u na lt … vent id est i t llig ti potest vir t ute

,

l t
as e s n o n c on n un m u a a, n e en a,

super alia … lt t e t in medi car … i lli liq d viv ns producere S d b

,

e xa a ur, a a us a uo a . e oe

es t corpus spiritu ale sicu t in q D vide t ur quia vel hoc esse t per
ae r, ua o m n on m a

…ac spis tu …aut per liq virtute …ab i t lli

,

nes t
m o ve n ur. E t hoc t as ra ra a uam n e

per t …
,

sa m non it t e t i pi ti unius g t i c elo i fl

rar a e ns ssa on e N en a a n uxam . on m o o ,

ele quoniam mo t s l li potes t esse ra

,

ra ti on si cum i t t e t i pi
rar a e ti ns ssa on e o o ca s n on

ment r m quoniam i lla q est in ele t io aliquid operandi ; nec p virtute …

a a ua er

mentis ex ti e t passione pri ar m c elo i fl

ac on e quia vel esset immediate
m a a n a xam ,

ab vel mediate
,

e ff i itc ur
q li t t
ua i
a um d i non i t i
c rc o f l i t lli e
co n v e n
g t i n uxa n e n a, n on

agit i …
,

n isi t t b i li e t
ran s m u a p t ib i li i
c o rru
p ; i mmediate quia i t
c o r or l l ig t i ,
n e en a n an

i lla vero q in c lesti es t corpore con media te per formam ; nec motu mediante
ua a

quia per t …locale …q li est mo

, ,

i t it i
s s solo sit u p iti q parti
n os on e ue am m o o ua s

…
,

p ro p i q ni i
a orseu d i t t i i sicu t expres
s an tus
or c , li nihil q i i t Hine dicend a , ac u r ur. o

u u t
,

se id v em as ( t loqui a tu r Avicenna ) quod quod sic t in semine q od non es viv ns a ,

 I N L IBIK L M IST X V ; QU ST I
'

II S E NT E NT IA R UM . D . E .

l un a ab occiden te sub terra …usque ad A fieri in i t ll t ex i pti t di et inha n e ec u ne u ne

an g l u um medi t i f l i t mare in quar

a n oc b ili t t
s, a pt i b i li tp t p tenti in a a s us c e s, u a e a a

t orient li
a a p t erra sa … illi quart
er oppo t l l t i seu incapacitate ipsius q
a e ec va , ua

si t m i qua est t ne l na et i t jam i ptit d i t i ex parte materi seu

a n o a a ne u o n cs c a

bis in i lla die f i t fluxu i illa quarta et corporis sic u t in tibia cla u dicante vitiu m
s n , ,

i d aliis
s a a . l di t i i es t ex i di p it i ma t
c au ca an s n s os on e a

D e hac materia ib it S cotus diff i

scr ex progressiva t motiva virtute u ra n on e

Juxta exempla h ponend …esset as

.
,

se p q d q li t
, ro se ue n l t i corpora
o ua er ca es a a c, o

agu t et i mprim nt in mix ta i mperfecta t

a a i si ver ssent eorum pi i ro n o m s, a a e n o n es ,

( ut sun t i … p i qre ss o n e s
g t in t q ua … S t e n e ran ur d d pui i t ua a urn us , s ec un um eos, a s c a

aere pro u t hoc in libro M t

, ple virtute …anim i t ll ti e earo ru m tamen ex a n e ec vam ,

nius d t ) in cetera quoque p t t p t corporis i p dit h j di p

e o ce ur ra ac a , ar e m e ur u us m o o e

imo et in homines q u ant …ad parte … ratio S aturni et t q t in aliud seu

,

o re 0 r a e a r

non tamen quoad parte …i in contrari … Nempe qu m secundum

,

c o r o rea m
p n o a

…necessitando sed inclinando eos S aturnus i t d t diri gere et i ll i

.
, ,

t ll t i
e ec va n en a um

nare virtute …i t ll ti …humana …ad

, ,

pi '
9 0 D .9 3 indirecte ut t t est ,
ac um . n e ec va

I nsuper prima parte libri d Universo i t llig d recta u t ilia sal ubria etiam
.

in f n e , e tc .
, a , n e en um , , ,

di p t
s u an s G i ll l uadversus qui cir i t d usque ad p ph ti pl d
e m us c os n er um ro e a s en 0 re m

ac sider …erra i p dit tamen h in tentio p ti q

,

ca ff t pl t
e e c us an e arum a m e ur ac o e ra o ue

v e run t C irca f f t i q i t pl
e t
e c us , S aturni ex corporis di p i t i
n u ,
an e arum ; e t qu m s os on e a

a t q u e t ll s e fi arum li q i xa rum t ex i ll i ti S aturni (j ux ta eorum pi

a u e rrave run um na on e o

erroribus i pii ac b l ph i dicendo nione …) d b t i t ll t esse s tu dio

m s as em s, e e re n e ec us

q d
uas am eorum esse l l et infor s u s circa
m a e vo os i t i salutares f f i i t cir sc en as , e c ur

t natos ac causas it i
a , li h j v ca alias curios s i t di tq f dib
o rum sa c u u us , a ,
n en ue rau us , ae

videlice t h i idi om f t c frau i t d

o rum , l
ur o rum h li , ddi t quem
n e r um m e an c o c us re ur,

di um ,
t ti
c on e n b ll on um t consi , d e d in i corporeo m u l t iplex con
o ru m , a a m o um v so

m ilium S i q p i lit diff c ue s e c a t i t it d er

p t i non
a m av e run ipsa vi natural i s s ec e o, ax

S aturn …et Mar t e … quod

.

o d d t in visiva sed ex organi q lit t accidenti

re un a ua a e

injuriam a q na t ura … esse b u sque diversis C f it dicend …

,

C t i
re a o r s uo o n o rm er o

ac virt u te …sortiti s u n t Und q t eis sse t d J

.
, , ,

. a se qui qu m sec u ndum

ue re ur a a av a, a

ip um sse l l qui scienter ac eos i t d t et i fl t super animas b

s a m a e v o um n en a n oa o

min …fide …se u f id li t t l ti

, ,

s p t tales
en e i t illos Q uod si dix
c re ave r . a o e a em , c e m en am ,

i t mala h j
r n di non provenire a S
u us m e
j t i t i b i g i t t d t i a man
us am en n a em ,
m o es am ,

t rno t Mart per se nec naturali inten

,

u e a t di tamen a parte materi s ua o n em a se u

t ione nec vol ntaria constat eos malos corporis i p dit h p ti j s ita
,

, o , m e ur ac e e ra o a a ,

non sse Quod enim per accidens es t non quod anim s hominis fit i
a .
, male a re m s s us ,

di rec at d i t nec nat u rales

en o m na f t D f l ib ili dissolut s
, t certe
au e r d li ac ex s, a , au c ru e s

p p i t t
ra r e a es id Mars e t S aturnus non
ea dur s S i e t d Mar t dicere habent qui a . c a a ,

t
e xs an t malevoli ; sicut nec lux solis di qu m sec u ndum eos i t d t g if i a ,
n en a m a n c en

c en d est mala ob b
a quod alieni i i tiam f ac h i ib j t q
v su in c o n e rre om n us , us am ne

est nociva nec i gnis t …al s q u ia i dig ti as con t ra vana f eda et vi lia
o a na o n em a

t rd … b it templ …D i aut hom i ib i l minus ex parte corporis inclin tio

, , ,

a a cam ur o e n e a

nem t U d q u i tt ib t S aturno h j di bona ex i f l ti Martis ( ut

san e u m . n e a r uo n u us m e n uen a

vim dj di i t ll t humanum
a o van n e di
e c um t) impressa in q li t t , e t actiones
na c un , ua a es

q q ua uam d b t S at u rno d e ea ib vergit con t rarias velut si q i i t d

a sc r e re e o r u s n en en s

ru
p t i abusion
o n es , s fra u des t i e ab , i g ne i p , l f
ve rsu t i as i pi t re c e re ca e ac o n am , s us c a

i li t i
nc na
q0 n es p mendacia
ue atq u e
rav as , t i D Venere quoq u e i dicere
us 0 n em . e s a

p j e r ur a i i t ll t n e ; sed ma is
e c us
g h i habent q qu m j uxta
a c om n a eos i t d t i , ua a , n en a v m
 : raw: c o o s rrra n o m s c on m srwa c a n ro n ua , o re
nr .

ge nerativa …p t t adj uvar

ra s are a u … tam n A t d Demo rito f t Phil ph Q e o e c re e r o s0 us ua m

materi dispositio q d q t dit … q omn i t t orporal

.

a uan o ue e x e n ca ue orpo es v r u e s c es e x c re

in d t t d luxuria …i t l b i l
e e s an am d p d t
n o e ra d t
em in i t te en en cs, re uc un u r v r u es c ee

que prostituta …libidine …Mer uriu l ti orpo um tanquam i cau as

ac c s es um c r n s ,
se

item qu m ecundum
a s i t d t j eos , q b t n en quod corpora l ti di t
a u ue a ar ca es a re c a

vare atque diri gere vir tu te … in terpreta li t t …h b

,

t s per nimas rati

c a us a a e a e re n a a

tiva …in homine l q ti q confer nales et per e o ue n am ae

q super opera t i
a c o n se ue n s

ar … I l inc p nchan t quod q li

, ,

re , dispositio tamen ma t ri facit ut e a n on on cs c a e ua s

…
.
,

eloq u en t ia sed l q i t et hi t i i
. o uac as q i q est
s r o n ca d di p i t i
u n us u s ne s e c un um s os on e

g arru li t i
as rc c pi t P
an ur. i f i t ard qua ex n t ivitate
e rm er a se
q it ex i
m
'

a eo n s e u ur m

le haben t sentire q u i q secundum pressione l ti corporum talis ei

ua m c ee e s um

di gnitate …e t vim alio finis pp t bon u s i q diversific n

, ,

eo s , e m i ti
n en am ,
a are a , s c ue a

ru m g i
rc t i v am t i bc on r t ex i p
aat it d i B tur homin u m elec t iones
ne u ne h li un a oc , a a

Ver …is t a pi i a
, ,

tamen corporis i pi t uperbia am aliud lig t rec an ur s , e en e . a a n o

b i ti e t violenta pp
o a i al iorum P t re s s o p hi1 p hi sa t is es t reproba t qui pro
as re 050 s e,

… d l na es t eis
.

o, a a i i lit sentien baver nt i t ll t

co n s m er esse p t ti o n e e c um n on o en am

d om quod bona sit e t ex sua na t ura bene g i

, ,
l ti quoque i n nostra
o r aa cam , a ec o n es

i t d t animab s h
n en a a i q u m an s , i consis tere pot estate alias homo nec p
ua m v s cx oe

p ra f t a a radice contin gat pposit … S ai nam g loriam

a t
c Und t S n ec m are re u r a a an

ti errore … ist … t anquam h …

. .

que evidenter stat bonitas absque i f n a c ti o a re ca

m a ti on e maliti in septem pl t i N d
a an e t s. ec a m n av e run .

loqu r hic nisi d i t tib

e a v r u t li b us Alii i t ll t a sens di ti g t
n a ura ns n e ec um o s n uan es ,

ac
q i
u s i t i et
s, i t i i v eis s
p p i t i o H in
os hoc s.quod ad corpus ac non d p d t nec e en e

t … …corporali organo expl t di

,

G i ll l
u e m us, q i p u ll g t loco t in libro
ra a e a o a ac a s ua a

ulla …corporale …vir t u t e …h

,

d Fide e t le gibus d his multa i d i t

a , a t n uc , xe run n a

quorum liq infra t g t a ua an bere

e n u r. li t t super i t ll t h c a a sa a em n e e c um u

manum sed ipsum i ab t i om n n o e x r n se c a

humana …
,

Nunc pl i e n us p t d
ersc ru an an l esse id q l t i
um , c ee e , eo ue e e c o n em ax c ee

stia corpora ffi i t i h b t in libe l ti b

e c en am a ean dependere p ib nisi es us n on cor or us

ro …arbitri … p i q anim vires per accidens i quant …videlice t ex

o su e r o re s ue a .
,
n o

Ad quod Thomas p d t Qu m di p it i corporis quam impressio re s on e a s os on e ca

propria p t i rei q t j s natu l t i li q it liq modo inclina t r ani

e e ra o se o a ur a a es s re n u a uo o

ra …i llud t an t um po test esse causa ope ma ad q d …corporales ff ti

,

se uan o a ec on es ,

d …quo p
,

ra ti on s i rei quod aliqu modo est causa p e i corporales ra

er m o o ass o n as

na t ur Id i qu m ac t us ex l iber t i …inclinan t e t q d q d d t
,

s ua a . c rc o a on e uan o ue e uc u n .

ta t e arbi t ri i procedentes ex h quod vo V , oc t quoniam p t animas

e ru m am e n , e sue run

l t i i sun t a t q u e in nos t ra po t es t a t e
o n ar di t i b i t lli g t i i a D m e r ari dian ns n e en s eo a a

…
, ,

ra
p p i re no i t n en t ur humaniac us non t mo t ores rbi u m causare o t s f xe run e m o a

p ss n t in liq causa …di t reduci f t i q

,

a a a uam re c a l t t i human Und A i ec o n as ue v o un a s a. a v

q ua ipsius anim ausa a c si t Id se n on in fine M t phy i

ee ff i
c an n a t e a s ca s ua a rm a

nd …diversas p it i quod varie t as oper … l t ti d it

.

d ca u sa e t
,

co o os on es a o v o un a s re uc ur

p ro d t
uc i on e a m n1 t i a li ra on a t t
s, i causa …
c o n se c u ain p t i a u niformes
n eon c e on es

sunt vari pi i a e d
n o n es li t t a m t r … l ti N tamen p
c a usa a e ao a e a t ca es um . ec e s ue run

t u um h u m an o rum t olli liber t at em arbitrii qu m i mpressio a

Q id … phi sensu …et

.
,

a a qn am phil ue o so recipia t ur secundum modum ipi t i rec en s.

i t ll t
n e e c um idem esse di t in tan xe run S d h ,
quoque pi i est ontra f i e ac a n o c

tu m quod sicut ex t t ti ran sm u a corporis d q t t t animas ra t ionales solo

on e em ,
ua e s a ur

t t t
ran s m u a ur se n s us , i t et i t ll t a p D
n e im ediate
e c us , i ro eo m c re ar .
 IN IST X V ; QU ST I
I l S E N I E NT IA R UM
' ‘
. D . E .

Id i c rc o nec corpus l t anima A sti …corpor … i p ti git ad

c ee e s e , n e c a a m n us er n ve

a aj s neque i t llig ti d D omni l t t q

, n e en a, se e us t proxima causa ac t u m un a e m , ua es a

p t
o en s e s t d i t et
re c a per causa l t ise l quam ad i t ll t H
e ec o m m an o ru m , n e e c um . a c

n si human Nihilo a. i exteriores l iberi T homas in S umma

m n us .

arbitri i t a c us c a u sa li t t i corporum a bj i i Q i ad ista probanda m u ltas ac for t es

su c u

o ntur l t i ca es um d sem mquod in corpo inscrit rationes in S

um contra gen t iles m n m a

d … libro t rtio Primo quoniam orde divin

, ,

rali e xsec u ti i t t
o n e c o n s s un ,
n a n se c o n o e .
, a c a p. SI .

quod a volunta te t lib ro arbitrio impe p id t i hab t t inf riora ac p

an e ro v en a e ,
u e eo r o

ra n ta r,
q mot s inferiorum d
un m o ralia p pi it li ac dig i
re uc an t ur g t er s r ua a n o ra re an ar

in mo t s superior …tanquam in cau as sed i t ll t

o a t et voluntas sunt spi
s . n e e c us n as e r

P t e s re m e , si bj i i t quod ex conside rituales p t ti tq

o c a ur ti p ib o en a a ue c un e s co r o r us

I t … nil git ultra specie …

,

ratione pl i cem medici multa p

e x o n um dig i ra n o rc s . a a sn

t m rib s hominum B … ergo nec

,

di c un t d ti b
a ac us e a a p li et mobilia
a i m c o r e ra a

(quod fieri non l t nisi homines etiam

v a e re primer que n t di t i n pi i t li ac a a re c a s r ua a

quant …ad parte …i t ll ti …seque immobi lia q l unt i t ll t et

,

o n e ec va ua as s n e ec us vo

rent r corporale …sua …di p iti

,

a ); lun tsas Ros on e m

q t li t et neces urs us , ua n a u ra er

dicend …quod plurim i sequuntur anim sario fi nt h t in pluribus id t

.

o , a a , ac a a cc un ,

p i
ass o n e s et corporis di p i ti non ta qu m na t ura sit determ inata ad
s os o n e s, a o n um , n ec

men ex necessitate i d talia p ss n t deficit nisi t in p i ib sec u nd u m ea a a a au c o r us ,

p ra sc r i i non t i t di
c er li t u sed j Phil ph ; elec t iones vero homin u m
na e r, con e asa um

t
c ura li t ertant u m A t t sec u ndum Au pro majori e t maxima parte sunt d i
am e n ev an

non est t es Fals …est ergo q u od dixit Homerus

.

g tius n um d super G
se c o n o i en es m a

lt … T alis es t i t ll t
.
,

t tum t alib s p
o a ti ti
ra n un ib a on us m u in di i b i i b q
o n e e c us s om n us ue

intendere q u m plerumque as t rologi vera t rrenis q u ale …i dies i d i t pater d

, a a , n n uc e

an n a n ti t non tam ex si g is
en l ti b oru m atque i
a ca es id es t sol vel p ti
us , v ro rum e us

Jupiter quem s u mm …esse Deum d ice

, ,

quam ex d m num a a lti i t i t i b

o ccu s ns nc us .
, a

H ao T homas in S i pt cr a ban t intelli gentes per ipsum totum

.
, c ce

At vero i prima par te S umm q

n l secundum A g ti a , ua libro d C ivi
um , u us n um a

a rt . 4. sti ne centesima decima quinta C orpora tate D i H ibi C oncordat Pe t r s

e e . ac . o .

( i q i t)
n u l t i in corpora quidem di
ca es a, t It Ri h d Q i loquit r d cometa
re c a em c ar us . u u a

i p i
m r m un t e t per se ; in vires a ut em ani Di t liq i quod t nec est stella c un a u , co m e a

m a q ua s u nt p f t i
e r ec g o n es o r an o rum li neq u e t li t generat r sed j us
n on c ae n a ura er o

sione divina nec nat u rale …habet si gni

, , ,

di rec a ,t sed per accidens imprim n t q a oo

Ali i vero via …phil pb i

,

niam vires i ll a suis t ib i p di t f i t i

a ac us m e u n ur ca o n em .
, o sa c am

ex i di p iti
n s os li
o n e c o r e ra
p g magis seq u entes di t q u od cometa si t
um o r an o ru m c un

…
, ,

q ua superior corporum
a i f l t ii di impressio sicca et calida generata in
n ue n s , sa

rect s bj i i t I t ll t etiam et D p i i acris parte prope i g ex vapore

a o c u n ur. n e ec us vo er o r n em

l untas per accidens et indirecte l t sicc e t calido ; et glob u s p i i lli

, c ee e s es a va or s us

impressiones aliq u modo e ipi t in d t

s us c appar t corpus stell ; partes
un a un a us , a a

quant …aliquid ab i f i i b atque or vero ipsius p i di ti t circa

,

o n er or us va or s sco n n ua a

g i i
an c s i ibv r s m n t in tib
us o o di gl b in l gi qac us pr tens in s is o um , on n uum e a , a

i
v e rs m o d tamen quoniam i t ll t
e , d t it t i b
n e gl b
e c us j at sun t qua
e x re m a us o o c o n uuc ae,

necessita t e accipit ab i f i i b i i b n er or si coma ipsius Et us v r d us hanc positio . sec un um

a pp h re i i ;
en s v s d turbata i ma ginativa
un e nem cometa ig t et t non per se , s na c ao sa ,

va l co gitativa aut memora t iva necessario d per accidens t li t t p se i m or a a em ro ve n e n

ac t io i t ll t Voluntas aut … te … i fi it tib

, ,

t b t
ur a ur n e e c us . li di
o et i i ax n rm a us ca s s c c s.

non ex necessi t ate sequi t ur i li t i V h nc quippe di t p t q i i t

na e n em e e m en s s em era a ue s c c as

sensi t ivi pp tit Hi impressio l

a e us . nc onsue ta est p ic ee et it i g
c ra v e n re e c on c o m ar e
1 02 IN IST X V ; QU ST I
L I B R UM II S E NT E NT I A R UM . D . E .

co b in le g illa pl i … b d b t A pt q astrologi t t t q d in pri

ac a ur m o a un a an . u oe c o n e s an ur, oo

S nt t alia propria S aturni ( ut di

a e t) vi ma fa ie si gu i Virginis it in terra c un c or ar

delic t avaritia per t inacia d iti quibus i g munda p ella i

a , ,
ur al t corpore v r a , a m m ac o a a ,

v i t ii gen illa semper no citur laboras e

s s de ora v lt ve n sta habitu modesta
s s c o a o

le ge …S
. ,
, ,

P o rro attribu nt Ve crine prolixa p

a rrac e n o ru m f in gremio
a ,
ue ro m o ven s

neri cuj us die t bora tit i t promul ga i terra H b S i et nim ib i t in

, e e xs n e ra a . c a sc r ar

t a prop ter quod diem Veneris hab nt majori I t d t i A lb M i ll ie n ro uc o r o um as ar aa r s

et venereis i …d ti i
.

l
so e n n e m , dd t quod si Jupiter m a e ra j gi t l n ss m e a on c o n un ur a a ,

sunt intenti D le ge vero C h i ti . e erit ex b lex lun q u ltima erit rs an o ru m ac a ,

ua ,

quemadmodum circulus lun ultim

,

q ua sola est lex i t t i h t t i ac v er a s, o n es a t s a es a s,

sa n c t it t i ff t
a s, equod sit lex solis et et h erit lex
an ur pt i i et f eda q ac c o rru on s a ua

qu d regimen j re gn …sit li p i l b i t omnes alias l eges et etiam l ge …

, ,

a e us a so s ra v o a ,
e

p t e rea diem solis q i t dies dominica B b i t

u i es ad tempus L una q ( ut c r s an a m . n am ue

et menda i
, ,

habent f ti ; et suprem p id es v um di t) ig t os ti ra s en s c un s na n e c ro m an am c

in h le ge scilicet Papa ede …habet in … i d i lex l n erit ma gica et men

ac s o c rc a a a

civitate solis videlicet Boma q fi gura … d sa ; ver …non di d b it quoniam

, ,

ua e a a ura

habet L i q i in c lo domicili …sol is l na mutat r l i t f ig ti et luce

, , ,

e an s , a a o a o v e oc er o ra an a

est i p q civitas f ndata est in L eonis sua S t t t autem ( ut di t) ab liq

sa ue o . a a e ur c un a ua

agno poten te impio qui aliis p l

,

ascens se u t a ar u m ae ra v a e

At vero quida …di t le ge …C hri bi t E ti tq as t ronomi ta … t

.

xe ru n s m an ue v e e re s

esse lege …M ii quia M

.

s ti an o rum quam oderni quod h eri t lex Ant i

e rc u r er m ac

le ge …
, ,

c ur us i ( secundu m astronom s ) respectum chris t i qui u ltimo e i v en e n s , co rru

d …
,

habet ad d it t ad oracula p ph t pt i i i d t i f t b itq

a a em re e a on s n uc e n a ua ue m on o

per m gica …arte …et per

, ,

rum e t ad d lit t atque t i c re u a em a ra mendacia

on e m a s ua

maxime d … i j git Jupi t er Und G P t

.
, ,

a a c o n un ur
q i q d jam. d i t a ra e rea , ua m v s ua am e a

e t lex Mercurialis p ce teris diff i ili id ra t pro laude evan gelic le gis so c or v e an ur a

es t ad credend … et hoc propter mot s o nare p ti s tamen sun t pro eversione

, o , a o

M e rc o r ii lt i pli m u ad g d dif j s si p pi it
c e s, eo n o s c en id tum N a o , e rs cac er c o n s e re n ur. am

f i il
c es ,e t b j s i i t in epicycl e t t in l ibro d Fide e t le gibus ait G ill l
o a o c rc u us e a a a e

eccen t rico et q t q i s u nt di ff i ili mus Vera fides doce t stellas et planetas

a uan a , u c o

res ac i b ili omnibus t ib pla divin lt i b dit ess ac legi divin

m ra o re s m o us a cu u su as a a ,

t
n e arum u t pa t e t ex di ti Pt l i et
, c O b dis t enim sol et l
o em a ,
n o n e c o n v e rs o . e e run a

p l i
e n us A lb t g i A lf a e
g i I d n si na aeipsi Josue cultori
ra an D i stando i ea b i e m m o J o s ue l3

gnat super le ge …q
.
, , x, .

difficiles habet ar les i c elo spati i di i et

ua nisi n a a u n us c n on

propter cult …D i ac ministeri …l gis

,

ti l
c u os , lt q o cc u veritates j as di
ue c u usm o o e o e

est lex chris t iana I nsuper di t quod divin Ergo cultus D i fides t lex su
. c un , a . e , e ,

Mercurius est si gnificator i pt e t D perieres e t f ti s n t id ib ac pla

sc r n ra , o r o re s o s er us

p f ro o n dit ti scienti a in libris pro f undis netis et D i cultores faci n t i llis potenti
s a , , e a a

et f dit t i ; et ig t quod hristiana res I dem patet ex re t rocessione solis ad

a c un a s s na c . lV R eg . xx,

lex tam th ti i S i pt i t q p i t t i E echi t i

au en c s cr ur s am ti ue I sai ro n s an am z a e n vo c a on e m a .
Il .

f undis i t i i ac potestate eloq u enti

sc e n s I nsuper c el i e t stell se u planet t a , a a a an

d f d t
e en quod t b i t semper in b
e ur, s a scienter ac vol ntarie h p t aut re o ra o a c o ara n ur,

suo quousque lex u ltima q erit lex lu

, t li t , Si p i ua modo gravis ime n a u ra er . r m a
“

, s

na ,
lex A ti b i ti lex n c pt i i rs et peccant in Deum inducendo sectas per
, ca rru on s ,

i t b ili t t i
ns a eam ad tempus p t b t diti i et peccata p t t R
a s, er o r e mali . on s ra ac a . o rs us ,

Di c un t item quod ista t lex p ph t

, tia ista aut est eis innata a u t acquisita si
es re e a ,

nas ituri ( c nati ) d virgin t dix innata t li t mali sunt et a rca l i

n un c a a, a a n a ura er a a

i ta …sortit i t ; i acqu isi

, , ,

runt astrologi Omn s quippe C h ld i E gy

. . e li t i a a ne m a am s so n s
 DE F IN E C OE L E S T IUM C O II I‘O II IÎ M , E T C .

ta e rga a b i n go n i ta b o n i tata mu ta t i nt A Pleiad rion I taque fi gura di po

sa es e t O . se u s

sitio qua i lib r naturali in eri

,

e t d c ccp ti e o ro m
q ue anim p a t li t
e c c av e ru n . co r es s e s, s

D i in q tan q uam litt

,

S i vero p r t lit
a a n a u ra g t ili t
er a pt an ib ,
se rv er us m an os e , ua c ra s

a p t
e ra n a r e t i l i quam
v creatur
as liber i p t I g i ba i l fecit luminariase u s c r uras c es cm

tate g d t a tqu i C reatore …redun li ut in t ( icu t M y prot stat r) in i

au e n es e -
a ,
s s o se s e o s Gc n

dat p i t eorum q opus t c t t mpora I bi ergo p

.

rav as ,
om n it g n a ura s nat t e . rc ra s c n a n or

Opus primi pif i i Ampli s si virtu f t non q

e c s . a , q d tu u ra li t ua c u m ue , se n a u ra er

t es l ti cm es p
am corporales
c o r o rm n i fieri possibili Il inc h j c on s di si g is e. cx u us m e a

s t unt imprimere q t in i t ll t ne ue u n p t n e t p g t i
e c um astronomi
n on d e ue run ro n os eare a

e t l t t sicu t es t d … t t S i leg C hris t i t d p t lib veri

,

v o un a e m ,
e o n s ra a m . a , au a su e rn a ura us

ver s nt pi i t l sequi tur quod scien t tib fidei

a o s r ua es , S i vero b j i i t a
q d as . o c a ur, uo

ter e t vol ntari a gu t p f t

o a ff t
a d h j
ra a o s e di mul t a p di ec us t infid
a u us m e ra xe run a

cujus pposi t …p t i ta o a u . B les t Hermes T risme gis t us d Verbo

, u a

[l ac et alia multa g t dominus ar o m e n a terno t S ibylla d C hrist t doce t L a a , a a a, u

Pe trus ex G i ll l i d i t Nihilo min u s t t i et libro d C ivi ta t e D i i t t

u a m a n ac . c an us , a e re c a

f t t
a e ur quod plane t disposi t ive non a Au gustin u s ; dico quod isti seu alii eis ao

…
, ,

t i
a c o r e , a ere g p ss nt d le
a g a e t a i
a il astronom i sive
c o n s ue
p hi l p h i
con s m non es as0

per as t ronomia …vel

,

t di
u n um i t ti
m m u a tq ad q d
on em a h b ne t h ua am a ue run ac na

l … i ti
,

eoru m q D eus t lit fieri p ua a e rn a t er sed f i t

raeo r ura eS eri s c en am , o rs an ax

di n av i t Q uod etiam. t di t i th
c o n so n a pt i quas l g c t au t per
s ca o l ti ur s e erun , re v e a on e m

li c o ru m d t o c o ra m
p ll g t i ra a e a
p p h t i s. quam nec a S t neque
ro e eam , a urn o

Hi ncp f tra a us Pe t r s ff i t O omnes aa c elo u

rm a t f b l t astronomi sed a solo a a u an ur

leges t s c t quan t …ad ea q in eis D

, ,

a a a ,
o di provenire
ua ea c re m us .

p ure naturalia sun t seu t li t fi nt n a uraVerum ad er f i at i proposi t i c on rm a o n em

C adh c u na …facio ra t ionem q

, ,

as t ronomic p t t t i a o es a t ll ti i , c on s e a on se u t anquam o , ua

di p i t i i
s as onl ti c ee e sb li q lit
su pos Achilles es t for t ior N am ig
e sse a ua er fi gu . s n em u s

s u nt q u ia sec u ndum Phil ph orbis ram li seu t ll ti e se nm

q sec n c ae co n s e a on em ua o

is t e inferior infra ph …lun con t i d …A lb

, , ,

s a ra a li, as t ronom s si gna o um asar a asv e e ,

g uo s es t e t b j t su l t i i
ec usb s u perio a vi t
on super us le g e C hristi fu t ura t qu un e am

rum id est l t i corpor u m u t t t a ab eis an similis

c ee es um , a t ll t i li q d , c on s e a o a uan o

u t
,

j
e us virt s inde g bern r Q
u uod verum a op . i t an non S i di t quod sic er
ra c e sse r ,
. can ,

est de b i q naturalia sunt t lit

s ua g t une similis p ph t ex vir gin
n a ura er e a t us re e a a n ,

que p d t non d his q pure libe similis quoque lex atque

ra ce an a ua i il fidei co n s m es

q u oniam simile …
,

re i l m rac o o se v e fi nt Verbi gra t ia C hri veritat es p

a t ra c e sseru n

a t ivita t e optim fuit naturalis causa …similis seq u i t ur f f t sicut et

.
,

s t us a
,

s ua n a e e c us,

co m p l i i
ex o n s .N est er g o
on fidei disso simile si g n … simile i g t Q od o s n a um . u c on

nom i ti
m a ra i es t on quod sub D sequens nullus
c o n so n u m , dit f id li et nim co n ce e um a

fueri t nat u s a fid s t t quod h lex sicu t et le gisla

,

bona c l i a t ll t i
c on s e a on e ,
e em a ac ,

qua pl i i com bonitas tu lit toris nos t ri M t sit incorrupta nec pri
e x o n s s ua na ra er a e r,

… …
,

p ò t int dependere S i e t de.

p
c t i simile co n c e visa est nec
on e habere sequen
m a ,

j
e us in utero Vir g inis est di d quan t cenP si di
um t q d nunquam em si m ilis o rro c an uo

t …ad na tu rale …
.
, ,

u p p ti ra ateri ara t ll t i p
on em m it q afu tu ra sit c
con s e a o ra ce ss ne ne a a

ac fomen t m Q d d t in gene simi lis causa in c elo t simile si gn …

, ,

a . ue m a m o um a a au o

Gen . v a, l rali diluvio per t t c li q t u ne unde q i l t t alis even t s seu similis

c a arac as a , ua se u va ea o

apert fuisse l g t G ill l i t lli provenire ff t ; sequitur qu d ipsi alii

a e un ur, u e m us n e e ec us a

g i t partes c eli q a g enerativ ua sunt plu auc t ores

a astronom i non p t ve t h a e ue run a

i
v arum e t i d ti i q n un a on s q u alia b a uaru m
p i t i as t ronomi p d e re ex er en am a ra ec es

s nt si gna aquatica C ancer Piscis stell

a , … , et per
, a
q s aro nec s uaru m , co n se ue n s
 1 03 IN IST X V ; QU ST I
Il S E NT E NT IA R UM . D . E .

na tural … cientia …quod h j di

e s A l u us m e i tb ti sed ti
c on sa m a b lt ar m e cam e am su a er

esset aliqu modo si gn …pro nata …ei i ti utp l musica …Pro

,

s et ll t i a a e a sc en am a a .

au t causa ff i i h j le gis p t i quippe sic i ti b ili t ab omni

,

g n os ti c an s e c en s u us ar e rra on a s, e s

aut sect futur quare nec tale …es

a a t i aliena g qi se apta l
c o n sa n ant ì b a m a s ue uc us

ea …futura …ex h j inferni qua …m tih s atque

,

di t ll t i
u us m e h di
c an s e a on e o rre n s , a a

t
n a ura li t p erg ra co p t n o sc e ret In t ib
e ue run c li in quibus d lcissima
. c o n ce n as a , o

s per si similis t ll ti nunquam p

a , con s e a musi a ( secundum phi1 ph
o ra testi
c 050 o ru m

c e ss i t neque q t se q a e a r, e o n set quod monia ) p i t resonare et D i gloriam

ue n s e s an ur e

m ot s o se al ti re vo u l t i p
o n as enarrare Und Pythagoras summa …i b i
ca es e s m ro . a

p t i
or on a b il i es b i l
n c o m m en so ra
q con ti
es se f t h t andiss per
ue c o n so n an am a a a ar a, ca

i t t ita q u od
s s an , l …nunquam revolvi ca o j us d l di opifex mundi nexu … i u ce n em an

tur p t li t un c ua p i
e r se n ad d vers fabric
ra c se eam d em credit r modera a a m on an a a

t t … cujus
s ao pposit …videtur s ppo ri D iq T ulli u s sexto d R epublica
a o o . en ue a

nere comm u nis t opinio

as ro n o m o rum arrat s mnium S i pi i b i di it quod
. m a c o n s, n c ur

H c Petr s p f t
a
e o ra a us i pl b t aures j can t us d l i m e qu i a e us u c so n us

l t i … rbium
.

I n cuj us verbis videtur obscurum quod puls et mo t u ff i i t a e c ur c a es a e .

ait quod ex quo C hristus optim fuit Qu od p a Macrobius alle gat Plate ex o n en s

…
,

nem qu i in libro suo R epublica

,

com p l i i sub
e x an s , bona t ll t i sit can s e d
a on e d , a a

natus a qua pl i i c om bonitas po d ph

e x o n s s ua l ti l b i lit t lo
a s a ra ru m c oe e s um vo u a e

t it t li t dependere ; simili t er con q t ai t ph motu …nume

,

a n a u ra er ue re ur, s a rarum

ce p t i j
o a as in V i g i q t r ad
n a, nat u ra ris
uan um i i h i b i I nsuper theolo i
m us c s e x
g g ar en

ove …
.

le …p p t i ra ara a teri ac fomen t m tili p u ta poet di

on e m m a a . t esse um , a , xe run n

C on t ra q b itua b j i i potest quod

rev er o musas l t videlice t t ph
c ca es es , ac a s a raru m

sacra t issim … p C hris t i

,

a co r u s ip t t i music s cantus seu

om n o en q con a so n as , u n am ue

virtu te S piritus S ancti ex p i i i san ti

ur ss m maxima …ex illis omnibus
s s o n an am re

c ti i ss m a Vir ginis g i i b format … lt t R san u n us ad hoc propositum al

o ,
su an e m . o rs us ,

i
o r a n z a um
g t p l i t
co m est in i
ex o n a u m le ga t H i d M acrobiusn super S mnium es 0 um a

su S ipi i …lt q dici t d musica i lla

,

t
s an ti i quo m irabilissimo p
z n q ro rs us ue c on s, u a ue a

p t
e rn a ura li p n lla
e causa
are crea a t a p l t i l d c oo quod e i d omnis
c ee e s ani con e a an s ee

ma in h vita … i i pit s nis quia

,

rata effective c us t r j ux t a qu d a a o it a asse r ac us c s c a ur e

…d f t me
, ,

A u gu s t inus I n his q sunt super natu in corpus descendens ua see n e er

…t t ra t io operis est p tentia f i t i

,

ra , o a a oriam music cujus in c elo conscia fuit

ac e n s. m a a .

P t Boe t i u s t t t quod
ra e re a c o n e s a ur, n on

A pli m idem Pe t ru s in cod …t t t frustra a Platone sit dic t um mundi ani

us , a rac a u

l t i …corporum
,

i q i it An mo t s
n u r o ca es mam m u sica
a t i esse compactam c o n san aa a

qu d i te …d b it i non q t quin anim

,

sin t i i n v c am b il t propor
c o m m en sa ra es a a u ar uea a

Ad cuj us q it i parte … t D t ac corporis s ta t us i d quedam

,

ti on a b il es . ua s u ra m n o s ra e s em

que lt ra t iones i d i t quas tamen modo p p ti ib videat ur esse com

m n as n uc ra 0r on us

l …p b b il esse non dem n p it quibus …d l ti as t ronomi

,

f t t
a e ur so o ro a as e as us o a a o n es ca

I nn u it quoque q ti …illa … p l t Adh c Boe t ius musica …p

,

t ti
s ra v as . ua s en e ca o an a r. o o

…… prim …v cans
,

d a ce ti et p p ti li t t s i t t i
e n s ura 0n e ro or on a a e o d r n am a a m un an a m

mo t n …d pli i t posse intel d qua dicit quod in his p pi i d est

, ,

l ti
c ee es um a u c er a e rs c en a

li gi p i an etiam parian t sensibile … q in c elo aut l t

r m a, compagine
ua a e e m e n o rum

so n o …seu dib il harmonia … sec n an em t t p … varieta

o l e ì an t U nd
em o ra v su n ur. a

do an l …intel li gibile … so o ti bj gi t N
c o n so n a n pot st ab h am su l ti v r t i
un : on e a c c ee es e

ener n t uod autem facian ine ratus At

,

g a Q di b i l t
an
g em d l ti i d b i t m a a a on s or e a s s e re .

… i arguit P p t i i ti b i li v ro Il
.

so n o s a ra ar o rra pater phil ph

on a s e N e rm e s , o so o ru m on

t …
,

seu i t
n c o m m e n s u ra a e xc u l di t li i it i q i t in hominum
e co a s n o n m m er o , n u , ca o m a
 IN IST X V ; QU ST I I
I.IBR UM Il S E NT E NT IA R UM . D . E .

m u l tiplex secundum quod , di t ad A ex aqua pensat eorum propria comple

a cc e ur , a

u num vel ll Verbi gratia pl i

a aru m . i p p ti , ad
co m
pl i
ex o x on e er com ara on e m co m ex o

debita p i human t pl i tem nem communi generi debitam Et sec n

cor o r a es com ex o o

…
.

pe ra t i i ;
ss m aat l am u multi sunt g rada s d h pisces di t p d ti ex aqua a o oc c un ur ro uc ,

temp ramenti s cundum q di quoad id quod in aqua est gressins ; aves

'

e
q id
e uo s u am

b li i quida … h l i i vero quant …ad id quod in aqua b ti

,

c un u rt l m e an c o c c a er c o su

propter p pi q i t t …ad t i
, , ,

e ct .
, re n lius est Auctoritas vero Phi l phi
u a e e rm n os . e se ex

co m pl i i p i i human
ex 0 n s s vel in
ec e p i d C l adducta d l
a i t lligi
ca r m a a ee o , a oco n e

lore aut f ig i ta tamen quod es t ali t ur naturali qu i est t i mot s et i

r o re , erm nos o n

quis gradus caloris vel fri goris q …

, ,

q t li t p q i ua it i q
n on ue n a ura e r co r us u es c s c ue

tran s ce n di t humana p l i locus

co m avi … est
ex o . aer quoniam non i o n on , n

D ico i gi tu r quod l q d d ele ere sed i terra q i

o ue n e t ; aer vero est
a a n u e sc un

li B locus caru …quant …ad motu …anima

, ,

m en o t p d ira t in corpore
om n an e i an m a s o

quant …ad pl i o com q t lem

ex o n e m cuj us principi
c o n se… est g ravi
ue n e m t as e t ,
o n on

ipsum genus p t t quod clement infe levitas B T homas in S ipt Ex qu i

, o or c e .
—

a c cr a .

riera et grossi ra sec u ndu m q tit t e bus ad objec t patet l t i p i exec uan a em a so o o, r m a

e xc e d t clementa
an b t ili q tamen pto ad quod dicend …quod aqua et terra
su o ra , ua , o

e xc e d t virtu t e in
un i t i secundum cal i m di x t s principia productiva material i c un ur

d um et h id in q u ibus vita
um um , i ter non ff i i t co n s , e c e n e r.

sti t q sun t q lit t principales i gnis P t in prima parte S umm q

ua ua a es ra e rea a ua

et acris Nempe q …corpora i li

,

. ua sti ne septua gesima prima e t an m a d

um e s ec o n a

d b
e ean t esse aliis t p ti quaten u s Operi ( i q it) di ti t i i
em e ra o ra , p d t n u s nc on s c o rres on e

a t i i ma gis remota e t p q lit per ordine … p s t Hi sicu t inter

co n rar s . er a ua a e o o rn a us . nc

tem co mpl i i assimila t a na t ur corpo

ex 0n s tres dies d p t t di ti t i i media a e u a as s nc on , ,

ris l ti
c te e s ti t
s , so r
p f t i an a rsimi C q est sec nda d p t t di ti ti i
er ec on em ua o , e u a ar s nc an

lia re m virtuti q t l ua p t t medii corporis scilicet aqu ; ita in ter

m o ve c ce o s o or c , a

clementa i f i q sunt min u s ac t iva tres dies

n e r o ra , aa t i d p t t media q , o rn a u e u a as , , ua

eo quod h b t plus de materia et minus est q u inta d p t t

a ean t i jusdem ele e u a ur o rn a u e

secundum q t it t excede men t i p p d ti …avi …pisci …

,

d f
a e rm a , ua n a em ar ro uc on e o a

re , u t virtu t is defectum ppl t quanti que ex aqua S ex ta a utem die q es t ter so ea .

,
ua

tatis V
e xc e s s us t .
pl i in
e ru m tia di s ornatus
am e n co m p d terti di i
ex o a , co rres on en s a c

qua salvat r i li natura multas h di t i t i i decorata est terra per ma

o an m a s a s nc on s,

bet di it t ; atque secundum quod t i l …p d ti …j … t

,

v e rs a es ex ea er a e ro uc on e u an o ra m

…ex t rem …vel alterum Per j … t au t e e t pecora i t llig

.

ac c e di t ad un a a ,
u en a m n e un

di i t
c urin d i i hoc t il lud ele tur b t domestica ; per bestias animalia
co om n ar au ru a

t …
,

m en o ut i leones ; per reptilia vero sa v e , a rs

I gnis d …secundum virtu t …domi D d ig t animalia non h b ti pedes

.
,

am n e es n an ur a en a

natur in corpore sensi t ivo eo q u od l quibus lev nt r a terra vel h b t i t c a ar a a a a en a am

instrument …si t anim ; non tamen p breves quod modic levant r sicut I
, ,

o a a a a a , a

t t esse quod i gnis dom in t r secundum

cs cert et formic Alia inter h
a o haben t a a a c se

…ma
.

q ua n tit t a em t i q i i gnis q
m a er a , edio m do q p q d p di de i
u a ua m a , ua er ua ra e a s

xime si t ac t iv s alia a , t elemen g t Vel

c o n s u m e re q d p di p i it quasi n an u r. ,
ua ra e a ra m s

ta I taque in p ib i li
co r o r t er g us et alia b j it u t species sunt
an m a um e n us, su un x

ra p d i t simpliciter quant …ad enim q d q d p di reptilia u t

.

ra om n a ur o ua am ua ra e a ,

q uan tit t a em quoniam aqua ti t par lacert cen noa a .

tes, ita t o it i
n o n c o m m un sed i t i I n d ipti
on e m quoque p d ti i
”
,
m x esc r on e ro oc on s

oaem ff i i t P
e c an animalia p eteris plan tar m nulla
o rro ti fi t d vit quia
ra c a m en o a a,

vi ta …h b t d d g
. ,

h b
a en ti plu d qua di t constare i p f ti i
a s e a , c u n ur m e r ec s s m am a en , sc c e
 QUINT S XT DE OPE R IB US 1 07 E ET E E D I E R UM

n e ra ti don e t t quia um d
a xa han A t p t t g
,
s e c un di
um it c co n e m c ra a e o r an o ru m ve rs as , n o n

t t
an m n in ip i t vita Porro inter ani pote t in
s s es . l c n i t re l t d s un a so o o s s e e e m e n o , sc

malia , it
co n n n a np f ti un t terr i
er e r ec p i ti quatuor l t
o ra s e n co m os o ue e e m e n o ru m co n

s tria ib et pi ib propt r j
av as sc i t
us , p p t i t
e Id i
m a e re m p t i t ve n e n e r ro o r o n a a. c rc o e er u

di t i t i
s nc … …b on e id
m e nimalia omne corpus i ti e quatuor l
ro rm n ee a an m a s ess ex e e

terres tria l animam vo c a i …t d pi m ntis compositum T rra quipp p i

v ve n e m se e e e ra e x

…
.
,

sc e s n o m i t rep t ile anim na i ti Q g i t quia p

a v ve n t i t p s. lid e
oo m se a r, e er u c o r us so a s

lt … b t ili
.

que inter animalia is ta p f ti i g Aqua autem qe r ec it

ss m a s ra ua m s m u a su or

dus vit i t t in homine i d

a e xs s a vitam t p t t eam q ad minima j , ea e rra , e n e ra us ue e us ,

hominis non dicit M y produci a t erra e t facit i o s es ti ti ac parti m n ca c on n oa on e m a

aut aqua sed a D Q i e t iam

eo . h i A v ro q
ua m v s si t utroque co aes o n e m . er e m nn

animalia vide tur h i ib in illo elemen to b tili p t t u sque

,

q ua d am a om n us sa o r, e n e ra ca

u t ilia quia , di t t i gnorant ad minima u triusque f i tq u t rius q u e

e o rm n c o m m o a es , , ac ue

non tamen superflua nt qu m d t

so i t f ti
a S d et i gnis
a r e re e x e n s o n em a ra ra a c on em . e

rum et i it ti i t g it …pl t tanquam b ti li illis p t t omnia i lla

,

o n ve rs a s n e r as c o ea ur su or , e n e ra

ex i p i s s, m ult q vires habent et util i u sque ad minima

as ue d e t lt ti eo ru m em , a era o

t tes q
a lat nt nos Q d d ergo nem faci t l t
ua e . ue m a m o i q um generat r a e m e n o ra m s c ue o

f tu s es et qui ti f i i in grediens offi ex i p i corpu mixtum S i au t em ob

a a s ar c s s s s .

cinam ea instrumenta p t t superflua j i i t quoniam clemen ta t li t sun t

,

, re u a re c a ur n a ura er

quorum causam us u m e t t ili t t in locis diversis ergo si ita i t h

u a em na m scan n r, ac

eri t per i l ti non per atura …

, ,

i t ita t lt i i i s nt qu i
s c re s a ss m t a c rea uras v o en am n

…
,

q uas amd j di t i ui t f
can t t a dicend
n an qu
er d q ac as , i t sin t
au in l o a ua m v s ac a e

principio …alas pl t q i earn …uti cis diversi tt

,

as m a as , u a in p ten t ia simu l s, a am en a

lit tes vires e t p p i t t i gnorant p

o ra sunt ita quod
r e a es q d q eorum est rein un um ue ue

t s per Ge esi …libro p i

, ,

Au gu s t in u s C p tentia ad alia t ria Vel respondendum

,

u a n r m a a

i sec nd …se t t a di ti t
.
,

t
c o n ra M i h an c ip i t H Th
a o s c o n se r quod q s .
—

ac o uam v s o a a , s nc a

mas i S u mma a . sint locis tamen secundum liq sui , a uas

P t ra e rea Petrus circa h q it t ria par t es j t s n t S iq id in t erra ac ua r .

, c on un c a o . u em

Primum es t an anim b t , sin t pro sunt alia tria N terra aq u a et aer ali
a ru o ro m . am ,

duet ex ib il ; secund u m an corpora cubi se t i g t ; i gnis q u oque genera

a n e , co n n un

ip so ru m const nt ex quat uor lementis ; t i n terra di tib

a c l t ib radiis or m e an n s c ee e s us .

tertium q l t in eorum pr do
, ua e em en a P t duplex t q a t it l a ra e rea as u n as e e m en

m i t p ib
n e n ur c o r o r Primum h us re torum videlicet li atque virtu t is ; et
. arum , m e s

s e rve ad q ti infra dilig t dis j uxta hoc p d i t i duplex est I ta

ua s en e m e n er ,
ra om n an a .

cu ti d
en videlicet an ra t iones seminales que clementa passiva scilicet terra et
am , ,

se u i h ti
nc ea formar m in ma teria sin t aqua p d i t in i lib quan
o n as a , ra om n an ur an m a us

p n nd Alia d
e a a d p d t Ad q ue c e n D t it t e li en q en clementa plus de oo a e m e s ua m a

rum prim … p d t Ani ma sensitiva t eria h b t Alia vero d activa q

. .

a re s on e a en . ue , ua

est f rma et motor corporis su i for a plus d f

a seu specie habent et de m ,
a e rm a ,

s e c un d ssentiam
um a ; motor sec n ateria m in u s tp t i gnis et aer p
s ua m o m u a e ra

d …p t t i I n quant …forma qu m d i t secundum q tit t virt u

, , ,

o o en as . o a om n an or uan a em

si t nobilis valde forma q i it ma teria … tis Aliter

,

,
re u r
q b i non p t . n am ue o se rv ar as sa

per multas formas di p it et cont m p p ti debita et q lit in corpore s os am a re or o a ua as

p t
e ra a m Und p : igit f r a …p tenti
a ra e x i li quoniam si passiva clementa
e re a a an m a s

ve e a
g t t i f va p l
o rm am i i formam co m ut roque m do p d ie x 0 n s, t non e ra om n are n ur, as

Porro in quan t … t
,

q ua m i ti i x o n s. sent corpora ipsa idonea ad i pi d o m o o r, s usc en um

q ua …per d iversas t vires q i itm o v ea

p t i …t q anim sicut ,
re u r o e ra on es o us oe a , n ec

o r an o rum
g di i t t C ve rs pl i v ro a em corpora i li Q d si activa utroque
. om ex a a m n e ra a. ua
1 08 IN L IBR UM II IST X V ; QU ST
S ENT E NT I A R UM . D . E . Il

modo p d i ra om t n are n n r, i i A chard s et Petrus ll g t Phil ph …

prop ter n m am a a e an e se nm

et pau
,

su p b
e ra d
an t i an t iam i g t i
ac v a enl ibro d M rte
s et vita d i t Vita con a a c en e m

c it t a em passivi i t ti alia d ele i tit in cal ido di ff i lt i f igid b ili at

res s e n s, ue s s cu ar n r a ,

men ta c o rro m
p t H
e re n Petrus
. que i h id di f fi lt d i b i li ita
ac a um a cu ar as c c a

I dem pro parte Ri h d et addit quod quod vita di t in h id aeri quan

,

c ar us , … ra c a ur um a a,

d t e e rm i t est gradus ultra que … i t tu …ad p d i ti sicut in princi

n a as v r us ra om n an am ,

l
e e m e n o ru mt activ r m non potest x c pio magis passivo ; et in lid
a a e e i ca o
‘
aer a ae

dere virtute … l t passiv r m i gne tanquam in t li i p i i pi

e e m e n o ru m a a a, ac ua or r nc o

salva p p ti necessaria in p ib
ra 0 r on e nde constat quod ad a tiones vit ani
co r o r us a , c a

i
an m a li umad p ti vit et sensus ma tis plus f t virtus i gni et acris
o e ra o n es a , c on e r s ,

et ad i t ti
co n s s e n corporis bonam ; de quam terr et aqu H R ichard s
am a a . ac a .

te rm i t n a us quoque est gradus u ltra quem I nsuper Albertus Q i t i q i t quo S ua r u r, n u

n on po tes t virtus l t passiv r m modo uno die tp t q u into p d t

e e m e n o ru m a a
p rt q u e e ro uc aa ur
,

2°
um m

a
.

.
t h.
.

ex eder virtute … l t
, ,

c a activ ornamen ta aqu t i q tamen sint

e e m e n o ru m e a e ae r s , o um
6 0.

ra m ad h quod corpus si t pt vitam d clementa propter quod videtur q u od

oc a am ue

animale …P t
, ,

rec ip e re li q i di
. ra t
e re a a d b diebus ari d b b t quemad
u ca n , ua us am e e an ,

quod grave et leve q t rari ta modum l et terra D i d quod

eo n se uu n u r c ee um . c en um ,

tem e t d it t q sunt in composito q

en s a em , ua i sin t d clementa i t
ua m v s ue , c o n ve n un

ratione t i Q q mot s naturalis tamen in hoc secundum Pl t

m a er a . uu m ue o quod , a on e m ,

sit in g b ilib e n e ra pt ib i l
us c orru ib q sunt edia inter sensibilis mundi extr
us ue c o r m a

p ribus p natura…l it t i et g it ti ma q sun t c l …et terra id i dis

a er ev a s rav a s, ua oa a c rc e

ornatus habent c el …et terra per

,

affirman t qu d corpora mix t a a t ti t m o v e n ur n c as a o

secundum ig ti elementi p d i dies duos ; ad d vero diem p t i t

ex en am ra om ea m em er n e

nantis in eis secundum materia … S d ornatus medii tam aqu quam acris Ali . e , a .

contra hoc est quod non semper d i G ter quippe t ait Plato p t t pl
, en s o s ,
u , o o r e re n re s

corp u s est gravins qu m plumbu m sit ra esse p p ti a t i ad extremum ro o r o n es e x re m

e t tamen est g i eo I te qua …per media d quod esse non va

, ,

rius f e rro , ra v u s . ue

rum q ,
i corpora mixta
uam v s t l t Hi quia d b mediis illis tanq u am
m o v ean ur e . nc ua us

ratione materi tt a ,
amovent se ratio
am e n j g t i lla extrema i d un a die un un ur , e e un a

ne f rm ergo p d i ti elementi ornata sunt

e a ra om na o

d … materia …
.

s ec o n a videtur ratio S d q i t quomodo d

n on ma ec o n o ua r ur, a un a

quod mixt …h j
,

o di secundum exi
u usm e teriali principio product s nt ornamenta o a

g en t i am elementi i lli s se v t a Hi i lla

m oduorum l
ea t nc
q e e m e n o ru m uum o rn a m e n

t … j
.
,

appar t q u od auctoritas Phil phi p i

a e se lib t elementi videatur deber
r m a o c u us e e

…
,

d a C l a di
a ti Mo t us
c en s, p i t pco m principio materiali
os arum habere ra
p sua ro

corporum s nt di i o ve rs t ti
v e ru m pri …element …R p d d
am e n m a e a o es on en am sec u n

eorum es t per t …corporis i pli i D d …A g t i i l ibro contra M i h

.
, ,

m e a s m c s a u us n um n an c a

vincentis s u per ipsum i t llig d sit os quod i d n e en est di t P d t

a ea n o n c m n ro a ca n

d vic t oria quant …ad p d t i … aqu

.
, , ,

a o i ra rep t ilia t aer l tili sed utrum

om n an a a c vo a a,

… …
,

q uan t i t t ia s li in
m e quants, i t i in que o ex q i
m produc
x t e t quo a u s o n a rra u r,

qua est talis p d i t i di p i t ad nia …q idq id est q

ra om aa o, s 0n sive l b i lit u u a ua ru m a er

t l … forma … i t i
a e m pl t i x co m
q d e sivvam p b i l i t
ua t t
an t as u m e va o ra er e n ua um o

mixt …ad i l tum tamen natur h id d p t t Et

, , ,

d t e e rm i t ad
n a ur d m o ve n um o a um a e u a ur

la …parte …ad quam element …ibi p

.

intendito quod in libro d S

ra ass e re re a an sa

dominans quant …ad l … o t

m a e et sens t dicit Phi l ph quod scilicet
m o ve re u r a a e se us ,

per …forma …[l B i h d est element …h midi quasi pi it

,

sua . ac c ar us . ae r o a s r ua

Q i i ultimo isto di t videtur a Th

u n e a li q d es t incorporabile in generati
e s, ae n on

ma ac Pe tr recedere I dem quoqu R i

a . i li et t iti e o n e an m a
; q am nu r o n e e o ru m a ua
1 10 IN IST X V ; QU ST
L I BR UM II S E NT E NT IA R UM . D . E . Il

Aer autem qui t b t ili t rra in , es A terr no elemento plus g it ; iq id

su or e con e con ru s u em

tupla p p t i adh c i ti i
r0 0r on e, p p ototum orpus i t i q d maxime
n m a s se ro er c an m an s, uo

fan d t S d i gnis qui

a . e t i atqu sub,
t es t rra tacta t i t Anima enim
ra r o r e es ex e , s an a n ur.

l ili ar in m illesima p p t i b t i li t t cui t i di vis est qu m corpor a

ra 0 r o n e , su a e se n en a e n on

pene tra l u que ad intima i q fit sit p corpus s u btilins vi gor … gi t

,

s ua s s c ue er e a ta
t …in
, ,

usqu ad intima lt t i pl
e i ti q
a e ra ti o di i h t quippe
an a m x o ue sen en nc oa m o o om

perfecta quoniam i i b ili perfect sunt nib s ib per i gnis b t ilit t U

,
m sc a a a se n s os su a em . n

alterata . d const t quod ad h quod corpus sit a a , oc

D iq en non est p t d quod Deus pt ad sentiendum necesse sit elemen

ue u an um a am ,

in exordio di p m an i li com torum ac

c o r o ra a n m a t iv r m et passiv r m
um esse p a a a a ra

ponendo fecit clementa diversis ph dominium mutu …Q d d eni m

,

ax s a o ue m a m o um

artifex liq i i d terra …cum aqua

.
,

ris conc rr re Hoc o q

e non
.
p t n am ue o or e a u s m sc e n o

b t quoniam terra et aqua non sunt pura B f f i i t lutum et ex illo

a t it i t t t ; e c c on s u s a uam

quoque sun t t in ita d …aqueus liquor terr i t fi t

, ,

clemen ta ; in un a c a e ra a a m sc e ur,

p tentia et eo fieri que n t ali si adsi t humor qui d …per natura …coagulat r
,

a ex a a, a o

fit corpus organic … D pli it quoque

, ,

virtus lt a et activa sine t t i

eran s m u a on e a u c er

locali et i l t t i Hin d …fit

.
,

v o en a po test i t lligi ista commixtio quia aut

on e. o a ca m n e

non faci t ita quod aqu p …

,

m i ti
x o l t
e em en o rum t n a u ra i t ti f l ib ili a ra e xs s e n ux ce

i gne …
,

d
a e re m v a d sed i gu m i t t erra aut
esc e n e re , t a m s eea u r ec o n ra

aut …q u i in terra es t vel per ac t io

.
,

a e re B q d di t fac t a ex aqua urs us , ua am c un ur

… li j genera t r g t i faci t con non q d plus h b t d aqua quant …

,

ne a co o s o a en s, uo a ean a o

venire ad i li t it t i
an m a q u od ad subs t antiam quam d t
s c on s u on em q a e rra , ua m

fit per t …non per i l ti Q

,

n a ura omne corp u s i t i ad su i

v o en am t it
uu m an m an s co n s u

enim natura secundum Phil ph se … tione …atque substantiam ipi t plus d

.
,

,
e se nm , rec a a

per desider t quod li est t i C t erra a m e quod ipsa aliis lidit t sta
us , m a er a , ea so a em

q ua s o b forma est elementari appetit es b ili t t q pr heat ,; sed i d li q di a em ae a ea a ua

se sub f rma i ti ; e t q est sub forma

a m x t uafacta ex aqua quia in eis p t i c un u r e us

qua …in aliis natura q d i t

,

m i ti i
x pi t esse sub forma
on s, c a pl i c om ex a uaa om n a ur.

onis id qu m ex diversis clementis fit Q uod dico

ea a quan t … ad p d i n on o ra om

…
,

m i ti
x e, a
pp t i t natur e pl t
ns vio i aq li t t
comi activ sive passiv
e ur, sed n n ua a s a a

H ec Bonavent u ra quant …ad liq

,

lentia non i f t n e r ur. a f it t atu . o a uam c o n o rm a em n

V t
e ru m Averroes et alii quidam
am e n per quam illa q ex q i product , ra ,
ua a u s o

di c un t in p d ti roi t uc clementa s u nt magis d l t t esse in q Q

on e m x o rum , e ec an ur a ua . uum

superiora i pli i ac ma gis activa de que humor aqueus duplex sit u nus in ra
s m c o ra

scendere t l q motu … i t esse na t ione hum ris f l t ti alter i ratione

, ,

a em ae a an e uc uan s, n

l … per respectum ad natura …univer ide aqua secund u

,

tura e p i h l t i ; va or s e x a an s a m

salem non quoad natura …p ti l …D ra t ione …humeris est principi …natati ar c o are o

I nsuper ib it Bonaven t ura C orpus l i u m et secundum ratione … p i prin

.
,

sc r va or s

m ixt …idone …non esse t ad … ipi … l tili

,

o o B Bonaven t ura
se n so c o vo a am . ac

nisi p d i t in t erra q …ta

.
,

ra om n are u r I n cuj us verbis videtur obsc u rum q u od

co uo

sit sensu u m primus in q terra … ait q d cx q i p d t d ib i

,

t
c us ua ua am a u s ro uc a es c r

… …
, ,

p ra d iom i p t t quant
n ar oad or cl propter f o i t t natur qua
m e e ma g is c o n o rm a em a

quod idone …sit ad sen d l t t esse in q i Quod q

.
,

S imi liter ad h oc a i e ec an ur a u s. ua m v s

sum p t t i n p d i i i gu m d pi ib pro maxima parte eorum ve

o or c co ra om n ar a a sc us

quoad sua … i t t puta calore … l r u m sit d ib t amen pro maxima par

,

v r u em , c a ar , a av as

enim e t spirit u s sunt ins t rumenta iti te i t ti patitur qu m plurim aves se n s n s an am a a

virtutis Propter quod super Genesi … p ti i d l t t volare in aere t

,

va . a ss m e e e c an ur , au

l ibro tert io loq u itur A u gu stinus Tactus in terra q u iescere ac t i i nu r r .

 QU ST E .
‘

I l l : urn uu rm uu uu m aa ron uu o uo .rrus w III s urro: nco rm r n us c n u ran

“

At vero Alexander circa h loquitur A …l … t terra … t … tit a c e a e non an a so r ur o r

copios t in t r cet ra i i t t Qu m t … secundu m liq sui par t …

,

e, e e e s c sc a ur a na a a ua m e n ec

qua et orn tum cur uperiore … inf rior … quia b i

,

a h b t
ae r a e an so m a a s n ec e e o u

b t i li t t …non p
, ,

n on tiam i gnis ? R
e qu m d sint m iam j o rs us , a ua n t ib i e us su a e as s a

acris re gione superior non habe t

s, car habit re viv re aut t i i animalia ali or u , e nu r r

t
n a um sicut inferior ? Di d quod no q mu lto utique minu id p t q cen um , ua : s as s e n o am

mine qu i t lligi t aer qui in sua i uperiori acri par t e au t in ree O lym
,

a a n e ur , n s s a

t
e x re m it t h idi t t
a e habet qum pi B urs natura i gnis es t d t
a em a uasa m as, es rue re c a r

unde liq d r ra t Hi Au gustinus li pus d t ti b i l alien … id i

.
,

a uan o a . nc es ruc e a c rco n on

bro c ntra Manich es di i t S cian t p s n t ibi durare corpora aliena R t t

e a sse ru a sa cs a

omnes quos h moven t h nc aere … ergo quod ipsa lux in u troque c l est
.

ac , a na , a a

b l s e t h id in q aves volan t orna tu s corporis sui ff i i u t sicu t

a a m a m n m n ue su c en s ,

a d ti i i h i ib q u i h dili gen c el … q crys tallinum null …

, ,

oc ss m s om n us , ac a o a ue u m se a a

ter inquir n t d p t i l cum q i habe t orna t …corpore …pr ter sua …

a e o ar so a re a u s. a a a

c el …em
,

C o n c re s c i t enim e t pi g i f fi it h p pi i t t
n u s e l i c ur ex a e rs cu a em um n o sa m n ec a o

… …
,

l ti i b
a on t quasi
us
p a i b maris e t p y va pr ter
or as l u ce i t a nec cor re um a s ua

li … haben t
,

t err a ac d ipso h a
pi g i t quo pora ista in
um o re n genere
uesc s uo a a

t ipsos avi …p ornat …qua …luce … H ec Alexander

,

d am m o d o, u i t portare o e ss o . a .

l t
vo a o s. Id i per e tes serenas e t iam
c rco C i b j i i p ss t quod secundum Avi
ae u o c a a ,

r rat cuj us roris g tt mane in b rbis

a a
i
a g i l t i in propria
a
p h c e n n am n s e em e n ar s s a

c el … li q i
,

i i
n v en a n t N empe ur. Macedoni q u i ra non l cet
m an s
q a a , n ec a ue u m a o a o o

O ly p m v catur tan t lti t di i sse n u nquam hic fi t nox Ad quod f rsan

us a , a a u n s a e re . a

fert u r t in j s , a i nec t quis di t quod non l t ad extra sicu t

a a c ac um ne v e n us ce , uc e a ,

san ti t a ur, nec n bes se llig t q u ia ex nec empyreum c lum ut fer t ur

o co an a

cedi t al t itudine s u a t o t um h nc aere …

, , .

h um id in q volitant
um uald i nec aves . c rco

aves ibi volare di t Qu d ab eis fer c un ur. Q U ZE a

S T I O I I I

t u r p t q u i per i g l annos sole

t i …
e x er n m s n a os

ban t ( i q u orum if i i
n e se o causa) N ps ac r q i t Ut u
c o ru m el su er ua r u r, r m r a e
memora t i t i cacumen ascendere no
m en s ta o tu u , ia t m en ra m rn a s s c n ar
t asque liq in p lvere ib litt
a uas o a d i at da
sc r i b at u
e re e ras , e or n e sc r r.
quas integras anno li i t quod a Videtur q u od
a n v e n e rn n q i homo est di g is n on u a a

fieri non l t si t …a ut pl i simu … i li lt … i t

,

v a e re , v an a uv a m ergo an m a um sa a m x o rum ,

loc u s ille pat r t r D iq aer q i ibi ante animalia alia d b it fieri S ec n

a a a . en ue u e u . o

erat eos non i pi b t qui ran t ibidem do orna t us

, ns ra a ap d debe t rei orna , c o rras on are

nec p t t ibi durare nisi p gi h t ; sed in t er l t ornata p i t

,

o e ran s on as u a e em e n a ra e m ne

m tas ib ppli
ao n ar t u nde
us a rassi aer ergo homo d b it dici ornatus
c aren a e e u sen

pi it …d ornamen t …acris e t non terr T er t io

,

rem e t pi i s ss o re m t Hi s r o uee ren o a

… …
.
. , ,

q q uo uei di nt se nulla
cav e rn n ave ali i t i li animalia magis i t in rra on a a c o n v an un

quando ibi idi P tv si qu ra vic m quam rationale et i t i li

s sa. ra ere a , a a rra on a a ar

t ur cur communis i lla avi …pi i q

,

g animalia i o t i l i g radientia
s c um super
ue o rra on a a

er ig ma gis
e, i aq u quam acris ex terra … et na tan t ia in q i e t l t i
n om ne a a u s, v o an a

; dicend … quod aqua ma gis

,

p i t
r m a ur o in aere p t i d b t sim u l formari e us e o e ra n

… quam homo e t t bru t a terr

, , ,

es t ordina t a ad i ti g ti
an m an um e n e ra on e Quar c a e ra a .

quam aer q i in aere m ltuam v s fiant to nullus vide t ur d o t

a in t er pro o r e se rva n s

…q t ri … l t
, ,

impressiones prop t er d ti as c e n s u t a uarum . oc on e m o rn a u um a e e m e n o rum

Ad aliud respondendum qu d q i q u ia nec d dig it t i a uam v s i i or e n a s , n e c s uc c e s s o n s

i gnis p ti t ad media …nat ura …in t er

,

er n ea t g ti i an en era on s .
 1 12 IN IST X V ; QU ST III
L I BR UM II S E NT E NT I A R UM . D . E .

C irca h A ti i dac i in S umma A ordinant ecundum

n s o 0 re n s s j et min re … s m a e re m a
'

sn a, libro ib i t d
sc r Hom et ani p ti ip ti
se c o n o ipsius ess i t quod t erra
e ar e a on e m a, a

malia terr ex e dem elemento puta ex in principio facta est in qua omnia t
a a e ran

terra s u nt facta atque ad terr orna t … confusa

, ,

, , i t q a lementa it quod a com m x a na c a

pro duct sunt I lan autem i p ss nt ab i

,

o i ti a p c o n ve n en i am se a rar a a n v cem

l … element …i gnis
. .

n on es t invenire in i li b gre an P t m a q i t
us s o o s e s re m e na r ur, c ur o

s i b i li b et t tilib ac l t ili b Vel non est ornatum S i di t quod nihil in

us na a us vo a us ca ur

si placet r rrer ad generale …illa … eo vivere p t fals …est h quoniam

. .

eco a as sa a oc

quod t t …in se salamandra i it in i gne et ex i gne I de

,

Au gu tini l ti
s so u on em , an o v v . a

nario id est numero sex dierm feci t dic quod causa h j est quia si ssent a u us a

opera sua volens p …suor … ibi nimalia liq i n ll serviren t b

, , , ,

D aus ,
o e ra a a a ua , nu a o

p f
er e c t i t
on e m d i d e s enhominem e tere minibus nec eaetiam i bi p s nt ggi i e t , a sa n

i
a n m an t i terr a t it i t die nolens
a un a c o n s d cari N salamandra ex i gne illo l
u a a ec e a

s nari m dierum numer … d ld m n tari tam puro et i pli i gig it e t

.
,

a a o e xce e re . eo a s m c n ur

quoq u e hoc git quatenus b a ,

t it Quod autem quatuor animalia
o m a ce rn e n s nu r u r. ,

se factum e dem tempore et ex e dem scilicet talpa h l h l salaman

a a , c am a e o n , a ec ,

elemento b t ii t err
cam f gi li t t
es dra constare di t ex i gne i t llig
s a ra a em c un u r n e an

d …est secund u m
, , ,

s ua c on dit i i p t et se ma gis h
on s e n sa re , p b d ti at u a su e ra a n an am

m i li t
a re . que dominium H A ti i d i . ac n s o 0 re n s s .

S i vero quis d b i t t c u r in p ib u I dem Alexander qui et alias pl h ic

e e er us , n re s

quint di i b di t i es t dj t
a c en e c o t q ti a ex A g ti s per G
a n c a, n o n m o ve ua s e n es u us ne a e

in p i b e er t us dierum dic quod n sim videlicet d p d ti min tis

c e e ro rum ,
a , a ro uc on e o

b en e di t i D i factac o die i t llig d i

e un a b ti ,
et i
n e d qui
en a s m aro m es arum n o c v arum a

es tf t ceteris diebus
ac a bus p t quoniam sa t is communia e r ran se o ,

… cur d i li b
.

Q aa r it d ar em o , s u n t e t p t t p h b i t Nempe in f
a an m a us co m e en er ra a a. C p.1 07 B.
quod facta s u nt secundum genus i et i g li multiplex v lde e t
.

di i t
c ur i u n v e rs s s n u s a

sn m nec d homine dic tu m es t R p

o ,
a ma gna i i t t ilit et q d . es on n ven ur a as , ua am con

d d en om quod genus dici t ibi ltit di dita s u n t ad terrorem q d ad xer m o u ua am a

…atque ll t i
, ,

ne coi di i d ec s u b it t i
on e m n q d
v ad
uo ro m i f ti c a on e m , ua am n o rm a on e m

et po q d ad sola t ium q d ad u sum

,

specie vel p i ,
sub g
s e c aru m e n e re , ua am , ua am .

ni t vim g ti secundum q u d ipsa S l b it enim d

e n e ra vam , timere i f li
a a u r er ecam ur n arn a a

es t s u bven t iv p i i ne pereat p pro i lla tormenta f it t q d m num si

e S ec e er e ro c a es ue a a

…
, , ,

sic ve et
,

p g a a t i on e m i di id n v uo ro mq d b t
s uo rai h ib ilit t ua rum am es aru m o rr a em

re non es t factus homo secundum g d lit t rite p et ex i ib i

e n us , c ru e a em e n s e m us , v s

q u m un u s l p i pl t sit qu i Iib ad i i ib ili i f …

a sa us r m a as m a us , us nv s a n or am ur.

et si in primo t t i t t
s a o m an s sse
p i i P t B onaventura I n p d t i
, c e rru en ra e rea ro uc on e

su b dit non f isset

as a D ( i q i t) sensibilium d u plex tt di t or n u a en ur

e t iam d ordine sex dierum d unus secundum di ti ti …di i

.

Q it
aa r ar a e s nc on e c

…sit t ifi i lit tt d d sec n die li sec nd …ordine …eorum q

,

t
a ro ar c a er a en en us o a as o o ua

d … p
,

o e dig it t
e ru m an t lit e dem die p d t sun t Prim u s d at
n a em ,
n a ura er a ro uc a . or e

secundum rerum ssen t ias ac t Q i t dit secundum ig ti finis tque a n a uras. u en ur ex en am a

dam b i t t di …in p ib assi

ar ran a r o r ne a t eri Et quia l tili a tque t tili
e er us m a vo a a na a a

…
.

g n an d umvel secundum ratione prin ex aqua p d t sunt prout aqua ro uc a ca m

vel secundum ra t ione …

, ,

c i pii sive caus a i est ad b m r m a t que vaporem m nn s o a a

loci aut f ndamenti C l … q em ad orna t …natur perspicu ;

, ,

o . tqa a n am ue su n ue a a a

py re um l est o c us
g l ; terra an i d S i
e o rum pt i t ea fac t a die
v e ra , ea cr ura as se r un a

causa et principi … ac locus e t funda Q q g ib ili non l … t i

.

o . u um ue re ss a, so o ra on a

m en n m t es t his q s u n t fac ta ex ea Ahi lia sed e t i ti li ad ornament …

ua .
, rra on a a, o
 IN LI R B E“ . Il S E NT E NT IA R UM . IST X V ; QU ST
D . E . IV

q u i e v i t , i ps a m q ue di e m s e pt i m o …A D us p ti s
e , it a o co n v e n san c t i fi c at io quam
s an c t i fi c av i t , q u i a i n i pso q u i e v i t . di c i q u i e t i s .

I n hac q ua s t i e ne tria
ta n un tu r
g Pri .

mum est an eus die s ptimo sua opera Ad h

D p d t Albertus S enari u s S a c re s on
p r q
,e e , um m th .

i t ; secundum an ex t ab qui p f t est num ru est 2° a t

un e ar ec us
. .

c o n sa m m a v ,
e s, c a usa c o n

non nece itati quod in ipso

67 .

p o t
era i ad on e xtra ce avit ct d e h g ti ss ue a c rue n a ss s,

d p d t T t i … t de
,

c on e en en p
. t i i di
or i fecia t et ples i t Deus opera se sua D i m c com ev . e D ea l xxxo

enim perfecta s n t p D i it quoque

, .
,

4
t if i ti
.

s an c ca on c . o a e ra . c ur

Q uoad d prima g i t quod non D q i i id est cessasse a suis

ue , ar u ur . a us u c v ss e , , Ge n . 2 .

Primo quoniam alia habet t l t i quod p ib q p t i t O uies

, ran s a q ut o, e er us ua a rav . n am ue ,

die sexto pl i t vel co m it p ev quinto di it Pb y i co n s um m av p i t i mot s e e c ur s c o ru m , r va o o

rasua S d quoniam C hristus ait est mot s vero di i qu i est in D

. ec o n o, o v n us , ee

J oan n . v Pat r meus usque modo operat r t g

, e l d effective atque i creatura
o , a e o so u n n n o o , n
17 .

po e ro r. T ertio quoniam D eus i d i ,formaliter p p t cessavit R equie n es , o e re e rac o .

t
n e n e r c o n se rva t g b t ct d i i t t vit i gitur D opere cons u mma t sec n
u e rn a a m n s ra e us , e o

creata imo q idq id g t ca u s creat d …genera e t p i Nihil minus usque

,

u u a un a a o s ec es . o

d
se c o n
p i i p li
a , a git ca u sa prima et modo operat r p p g d successive ex
r nc a us o , re a an o

increata juxta ill d in libro d C i

, uillis g i b d i i t ti et guber
a aus s : en e r us a m n s ra o n em

C ausa prima plus i f l i t quam q ti

n t ti
u m u ndi N di it re ua c um na a n am o us . ec c ur

que ca u sa secunda Qu ar to D e u s p q i i quasi l b . i t in ,

d ; d a e u e v s se a o rav e r c rean o se

rando non t ergo cessando ab quoniam q de D di t per effe

m ov e o r ua eo c un ur,

p e are non q i it Opposita quippe h u e sc t . i t llig t hi et req u i s i lla a c um n e a n u r, nc a

bent fieri circa idem Quinto quod per ffec t um ipi t quia videlice t cre n on a ac c ur,

operat r per t … habet actionem in l …an gelica …ct humana …fecit

.
,

o m e a a o ra re

t …q
,

sao a ffect t a di fit sed C quiescere in se ipso tanq u am in ultimo

n on an o uam a , ,

q di
uam durat ff t in esse ut Avi omnium fine
a e e c us ,
.

cenna t t t De u s a utem non agit per

es a ur. Porro ti f i t i di i pt i i et be san c ca o c se m

t …imo t b i li atq u e i
m e a b ili per
s a sdi ti j s non f t aliquid operi
m m o s ne c o a o ue run s

mov ri et solo i … a quo Deus cessavit Et ni cessavit ab

,

se v e ran s dat t co n c a a a m

perio m u nd … it ergo i
.
,

o t
c reav p ti i et di t i t i i atque n c e ssan e r e are c rea on s s nc on s er

p d i t esse mundi quemadmodum f

ro ac natus q p ti b t ad mundi consti an s ua er n e an

riv …ex fonte

, ,

a t S ex t l t ti
m an an em ex q u ibus est postea p p g ti
. a , s a us u o n em ,
ro a a a

Deus j t if i t d us q ca
g rati imp , rti facta
an a ad m uendi p t i ga b a ,
a erm a n en am o c rn a

t u r et munera glori l git ; et ra t i t i

, q a per t inens S d b di ti ad
e ar nr en em ue . e en e c o

nales animas i
a b il crea t quo operis p t t
n n um e ra ties a qua s ec a c o n s um m a o n em

j u x ta ill ud Q i f i it si gilla t i … nunquam f i d est a u t

,

Ps . xxxa , t i di e, u nx d e r an um ce ssan nm .

15 .

corda eor u m S pt i Phi 1 ph sep D Hoc es t q u od loquitur Au gustinus p

. e m o, 05 0 us su er

ti d i
m o d A i
ec m o lib loquitur quod i llud Genesis C pl itq D us die sep b i
a n m a us om ev ue a I de m

quotidie apparent nov q d animal i timo p u s … q u ia ipsum ep s bene

.
, ,

a ua am 0 s ua o

u m species in hi q ex p t f ti gi dixit et t ifi it Op quippe s ua u re ac l on e s an c c av . us n on n u

g n unt ergo nec a novis rerum d

ur lum es t b di ti et ti fi t i Aliquid c on en en e c o s an c ca o

enim operis fecit S alomon qu m templ …

.

dis p i b D eus sep t imo die q i i t

s ec e us u ev a o III R eg

Ul t ra vide t ur q u od septim …
vm

diem non d di i t Modus d … tifi t i

.
.
,

1 e t. s eq .
“

, o e cav . em o san c ca o

t i fi
san c i t Primo quoniam omni di
cav . nis i lli s non f it nisi quod Deus indicavit
, c a u

v acand es t D
um sep t imo die tan eo , ti li creatur
n an quod n u lla cordis q i ra on a a ,
u es

tum R . ti fi t i
o rs u s , i t it in t
san c t i fi t i esset in his q fecit ad
ca o con s s a san c ca o ua

t
ac a i ti q
e xe rc i t t non in ti mundi d i i t ti
o ue v r u um ,sed in ipso D o o a m n s ra on em , eo

et q u iete erg diebus q u ibus p ra t s est d t t q u o solo f d es t I nq u i

e a a o um axa ,
ra e n um .
 AN C R TO "S PTIMOEA OP R E D IE S UA E A C O NS UM À I A V I I , E T C
' '

. I IS

a la m e nim est co r no t rum d ad A p ib

s , u t p t hit
o uc e e er us s e x di rum
e e xs t i te ri t , a c

ip u m p Et h tat r i ip o Alia p
.

s i t e rv e n a f ti oc i na t quam hab t o fin

n s er ec o re es , e ex e,

i l, 2. modo l q di q o di i t
ue n lt q i i t
, q om n t p f ti cultima t li q p f
ur a a ev ua es er e c o a s oe er e

ab omni Opere id t tio mundi

s uo ,
p t
e s :, i t di i ptimo
a ve rs us in q se u c co m e c se , ua

e an ab p r q i i t i
c ss s e ip o i li D u ab p ib omnibu q i it i
e e u ev n se s m e s e er us s re u ev n se

homini nihi l e fin …d id rio ipso icut i fin

,

co n s ss e e es e s n e.

ra m ni i ipsum Id s p tim die mane

s V rum ali S t que d r r s
ee e o s e as an c o s se a e, o sa

fine …
.

habe t , n on p I llu trati di t i

s e a v esg i t p f t i duplex U
e ra m . est pers 0 s n u ur er e c o . na

nim qua i llustrat r ti li creatura l ctio prima quam habet res

e o ra ona s d e se c un um

… h q p f ti mundi
,

a D quo f i t vita b a ta t q
eo ru ur, e e es ua non s se s u a a c ue e r ec o co m

quam habchit fine …

,

q t d t pleta fuit ,
sexto
nce die un quoniam uam nulla pars en e ,

ad o c c as u m [l Alber t us. mundi p t d addita es t q in pri

ac . os m o um ua

ll i i fine libri d C
nc n q i Q i mis sex diebus a oa aliqu modo p
ua v s u c n on e ra c es

s ee re , i q it t ab opere c ssare d
n u , es b seri t Alia t p f ti e d q es t
ua us . as er ec o sec o n a, ua

m dis puta ex parte op ri t parte p ti rei u t fert ur sec ndo d Anima

e ,
e s, c ex e e ra o , o a

ff i i ti Ex part op ris quoniam post

e c en s c t talis p f ti mundi fui t septimo di
e e e r ec o a,

…nil fecit [Deus ] cuj us principia quia ex t cessante p ti qua Deus

.
,

ao n o v o un e e e ra 0n e

aturalia secundum forma …vel materia … nat ra …i t i t i t i pit p ti pr pa

,

n u ns u n ce e e ra o e

t simi litudine …in sex diebus non p

,

au g t i i toto in universo sec u ndum quod ra a en s ,

i t Ex parte quoque ff i i t i quia

c e s se r n ex t i jam dit i ali p d t ; e c en s, n a ur s c on s a ro uc un ur

in sex diebus natura …in suis principiis qua … p ti …Deus in rebus omni
.

o e ra on e

D eus per se ipsum i t i t i t P t vero bus u sque nunc facit Hine i t i t q

ns u . e s ea . n n o esc ua

non per se l sed cum na t ura res na liter senarius

sa us , it p i b prim c o n ve n e er us a

t l
ura es p p g it ro At vero b b t
a av i t i t t i i S enarius quippe numerus sa a um ns u o n s. ra

D i quie t e …de
.

san c t if i est care , t tione parti m

san c am e perfectus es t quia a s uarum ,

t
m o n s rare , o t sci licet homo libros le gens ex omnibus suis partibus liq ti gg a uo s a re

di t in D
sc a per t pl t i eo e t gatis git
c o n em id i p a f t i
o n em senarii c e n s ur c rca er e c o

amore …q u iescere nec pera D i pro D g i t illi mundi p f t i i q

e e con eo con ru e r ec on ua

quant …ad
,

dili gere instar eorum q i t i f ,

i t i t in t t li t t u p ti
c rea o r s ra n n s s o a a e ar um o

t a r. H idem ibidem
ac esse prim u Et sicut partes aliquo t
. m . a se

Hi T homas di
nc i t S i t Ma gister i i ordinate a t que con t inue sibi s cc
s se ru cu n ar a a

in littera ait in hoc nostra t l t i dis d t sine alterius numeri i t p it i ran s a o on n er os on e,

Au gustinus quia videlicet …d tria ; i in p d t i

,

co r a d t ab ea qua t it u ur ,
un a , ue , s a ro uc

in no tra t l ti s ran s a ti d i one par t i m universi d

o n c c on sum m a t t ut
o a sc r a o r e se rva us as

bit r di i septim in alia sex t Ut q pos t p d t i …prim par t is statim

,

o c a , a . ra ue ro uc on e a

au t em es t vera sive i t lligàt ù septim u s narr t r p d t i partis

,
n e r d i q a o ro uc o s ec o n a , s c ue

dies q i sex li successione t emporis D d i p usque ad t

se u a as , e n ce s se x am .

o t alii S anc t i vol nt ; sive secund u m A u a Ex p i d t i pa t et solu t io ad t ria pri ra n uc s

g ust i n ump t septem

,
d ies
o n an urdies u nus ma Ad quartu … dicend … quod D . o , eo

rebus pt pli it p se em t t puta co non d ib it q i pp it mo tu i au t

c er ra se n a us , a sc r ur
°

u es a os a

g i
n t i ano gelica L qu nd eni m secundum
. a labori sicu
a t a
p i t es t ; nec D eus di , ex os nm

A g ti u us dis t i g d es t duplex rei it cessare ab p ti

n um ,
-
n ue n a nisi ra t ione c ur o era on e ,

p f
er ec t i U to t li t
. t i qua
na habet res
o a ff t a q t
s, i D eus quippe
m non a git e e c us s e uen s.

ex h q d ex omnibus partib u s suis liq p t i media intrinseca l ex

ac uo a ua o e ra on e va

esse n t i lib ai tegrata est e t t alis per t i

us n
q non sit sua essentia quo r n s eca ua

f tiec mundi
o p t i t sext diei quia nia …suum ll es t suum f
com e a t … va e a c e re , e s ua

… N t amen ab t
,

post prim s sex dies nulla creatura a ll es t m on va e su o asse . ec a e rn a

d es t addita q
a non aliqu modo in p t i sequitur ff t nisi
, ua e e e ra 0n e e ec us sec un
1 16 IN L I B R UM I l S E NT E NT IA R UM . D IST X V ; QU ST I V
. E .

da …d t e e rm i n a t io n e m s ua l i b e rri m a vo - A s ic
q ue omnis ti ab c essa o o pe rat io n e di
lun ta t i s hinc di it i i p p i l i t q i c ur nc e re at h ig i f i t i
e ra r , ve c ur u es e ac s n ca o a prima
ab p ti cessare
a e ra an e parte ff t t it
ex S d quoniam nil l b e t
e c us . i ra n s a m ur . e a o ra n

Ad quin tum q uod icu t i di t i solis si ex h quod a p f i propri di

,

s rra a o oc er e c t o n e a

semper et i d i t t causa i ll i s tat nat r u t patet in t ib i l ti

,

n es n c n e r e s um a a m o us v o e n s,

i et l ce …p d i t in aere quam
,

na ti on s, a hinc res in i llo quiescere p hib t in

ro uc er e ur

diu aer manet i lh i t ; i Deus se … q nn n a asff i i ti s c invenit S i q volun tas ue s u c en am . c ue

per i f l it rebus e
n a aliud et aliud q i i t in ultimo fine ; et h q i t i
ss e non u e sc … ac u e s

sed …et id N tamen res di t

,

un a em ig if i t i t
ec it a d I taque
c u n ur s n ca o ran sa m ur s ec o n a

non quoad prima … t

. .

s mper fieri aut

e i sive institui apud
c a usar q i it D u es c o n v e n ea au

nos sed quando p i sortit sunt

t un e d … ig ifi ti
r m a sed quant …
a se c o n a s n ca on em o

ess Id di i t quod De u s c ssat creare ad t ti et ad quart …

, ,

a. ea c ur a t er am a v e rn m am en

et facere mundum Ad t quod B non i quasi ab p ti d f i i t q . se x um , s a o e ra on e e c a ,

uu m

D eus nil a git in creatura qu d in p i b p ti sit sua essentia ; sed ratione

a e er us s ua e e ra o

sex dier u m p n oni t di i d ff t

ra c e sse r h di i t
, quoniam p t i
ve rs m o e e ec us oc c ur, a e ra an e

tamen O u dam . a
q f t in operi t hoc facit t liq i f f t t
n am ue ue run a e rn a a a u s e e c us am

bus dierum t in principiis materiali p lit it Q i quoque l t t i di

se x a ara er s u es v o un a s

et t i i et secundum sim ilitudine … vin in fine ipi po t es t d pli it Pri

—

b os ac v s, a ac c u c er.

s
p i
ec ei t ea q g
, a t ex sibi si
ua absolute sec u ndum qu d in se ips
e n eran o r m a , a e

m i li b in natura ; q d vero si ut in
us f fi i t i
ua am invenit i q q i D i c su c en am s c ue u es e

principiis ti i t i lib sed non se t ac v s m a er a est S ec ndo per l ti

us , ad a e rn a o re a on e m

c nd …similitudine … p i i u t anima
.

o o t s secundum quod creatura

ec e , c rea uram ,
co m

l ia ex p t f ti genita q d sicu t place t D nec i quasi D eus ea indi

u re ac on e ua am eo s a

ex principiis di p tib non ti i t geat ; sed ill ad se di

s o n an us , ac in se ipso
v s, e am er n an s ,

secundum simili t udine … p i i t ani f fi i ti s habet I l c idem

ec e u su c en am a

…e t b di ti
. .
,

ma ti li ; q d t i p tentia obe
ra on a s ua am D a t if i ti
n a d e san c ca on e em o en e c

di t i li d
en a t t ut q
um mirac lose et one septim di i b j git D iei septim
axa ,
ua o a c su un a

su p t
e rn a urali t fi n t Ad pti
er a d . tt i b t videl icet
se m am ti , ue a r u o n ur, c o n s um m a a

q d ill
uo n v species p d t ex p
a a a et q i pi fi i Quantum ad
ro uc un ur e e ru m u es e c s.

virtute l ti q tenet loc u m virtutis p i …d b t di i septim b di ti

,

cee es , ua r m a , e e ur c a en e c o :

formativ in i li b ex p t f ti a an m a quia secundum G g i b di ti D i

us u re ac on e re o r um en e c o a

est colla t io d n r …ipsi u s et multipli

,

g i t i e t ex putrescente materia
en s id ea e a o ,

species i ll f t p d t
a in operi ca t io
ue run ro d uc a M lti pli t i autem cre e o ru m em u ca o

sex dier u m in s u is principiis scilice t aturar m p pp i t duplice … rer u m

.

b as a ra su on

… …
,

in mat eria e t in ti ib i li b
ra
p f
on t i us U sem q u a u nivers
na per
us , e r ec on em na o

q u emadmod u m alia q per p ti … f ctum est ex omnibus i

.
, ,

ua e e ra t i li b
0n e a ,
s a s e sse n a us

p d ro t
uc un ur na tu r (Ad alia p d b i D par t ib u s constans ; unde Philosoph s quar
a . re s en e a

t u r infra ) H T homas ac to M t loquitur U q dq e eo re rum n um uo ue

…
. .

Q i d u q i t i
a re D i i n
u e sep t imo
on edie p f t e es t q u ando potes t al t er fa er ec a m , a

su bj gi t
un O uies proprie pp it cere tale quale ipsum est Aliam qua uni
a on ur m e

vers …p f t es t ex ordine
.
,

tui Et q u oniam mo t s i p ti ib o n o e ra on ad
us a e r e c um s uo

fine … quoniam ltipli ti creat ra

.

t i
n as r s t laborem secundum Philo
c ao sa , m o ca a u

s0 p h um hinc q i labori q q u es oppo rum per g t i

uo t endit
ue ad h ut e n e ra on e m
'

oc

ni tu r Atq u e ex h is ig if i ti i b dua divin …esse pro posse p ti ip t a t q u e

,

. s n ca on us a ar c an

bus q i ti t u e pt
s, sun t ali d
ran su m perpetu nt in p st ris ut
a a d d G ua . a a e , sec o n o a e

N am quia p ti i b o t i
e ra mot s
on ti us it
n os r s O i q q crea
o n e ra on e asse r ur. m n s uo ue

a dj un g i t venit u r, in … ut omnis p tu r u sa p t i naturalis ad fine … li

e q e a e e ra o a uam

ra t io mo t us di t q i i p p i ;
ca ur, di t uam v s hinc b di ti septim di i
m ro ra or n a ur en e c o a c
1 18 IN L I R B E .“ IST X V ; QU ST V
I I S E NT E NT I A R L M .
'

D . E .

ne t a liq li t ua er secundum r mis m b A i ti

e hanc naturale …medi i ad
se sa -
e o n ve n e n am

t
s an ti
am ; quia d Phil ph
s ec un ex tr ma q non est ex trem r m ad i
um e se um e ua a a a

quin to M t phy i element … t

,

e a s ca vic m di t ex t ema o es ex q l i t t a , c a n ur r se u ua a es

eorum e a qu in med o nec

,

q ua ce m p i t
on res ur t manet in re e er g o t i s se e m an e ra

subs tan tia elem nti …anet in i t q quod extrem …sit i extr m
, ,

e di i t m x o, aam c ur a n e e .

v si re m i s sa.S d contra h e arguit ip D i o er go quod in m ixto di

ac se , t man c c a n ur a

propter naturale …
,

quoni m q t quod forma i t i

a se ue re u r, form l t m x re a e e m e n o ru m

a d i t enti in
ve n re t ergo esset f
ac a i ti form i t i cum elemen or eo n v e n e n am a m x

ma id t li I tem nulli ferm com ti seu l i eorum q

ac c en a s. a i ti s
'

o rm s , ua c o n v aa e n a

p tit int ndi t itl i ni i accid ntali ; non t i elementi ad al iud D iq

,

e e e re m s e es u n us . en ue

subs tantia q non n am ue i pi t ma gis ct Aristoteles lt quod f rma gen r ti seu

s usc vo a e a

m i n us ergo i form el mentares r mit

s a e i t i es t t li et p f ti forma
e m x , ac ua or e r ec or

te re n ur, t accidentales i t t B el menti i t quod forma

c o n s s e re n . lemen t i infe a , a e

D ico er go ad q ti ne gando rior p t ti li q

ua s en em i t i t id elemen o en a o r ue c o n s s : ea

…
,

t
u ram q ueopinione videlicet quod l ta d i t i t li t e e in mixto c un ur v r ua e r m an e ra ,

menta non manent in mixto secundu m quemadmodum i p f t i e t inferiora

,

m e r ec o ra

substantiam ire m tss a m

p i t t di a t a i
n a us p i ib es in qui c u n ur m an e ra n su er or us ,

bus non nisi i t lit manen t Id i

,

C ommentator eque secundum b t

n su s an v r ua er c rc o

…
.

Aris toteles di i t quod clement

,

t iam n on i
re m t loquitur Avicenna
ss a m u q . ua x s se . e

enim est p d pl li t sine ne manent in mixto dj it S l t enim

,

N on on e n a ura as ,
a cc a va o r

c e ss it t S d nihil
a e . e g pi t ce b t i t eor u m D ico ergo quod clementa
e n are su s an v r us .
,

ti l l
a e s e e m e n o ru m t formas in mixto quia manent in mixto secundum b t t i n on su s an

nec p t i eo quod p t i i ti non am nec p t t dicere quod plus

e e ra o, e e ra o m x t a ar a m an c an

i mixto quam ve ge t ativ … t sensitiv …

,

es t ej usdem p i i c u m li q s ec e p ti a ua o e ra on e n o e o

el menti ; nec q lit i ti tp t fri i i t ll ti

e ua as m x ,
u a e n n e ec va .

g idi tas carnis quoniam, i lla non t fri Q d er go g es b i t mixtum ? D i uo m o e e n e ra ur

g idi tas t err aut

a aqu P t forma
a q d non
ra e rea , t necesse quatuor l c o, t uo es e am an a

individu conc rrere ad esse i ti q … liq d

.

l
e e m e n ar s t i est nata constituer a o m x ua a ua n o

…per se b i t in substanti g factum si t mixt …ex

,

o su s s en s a l e t j t o un a e e m e n o , ux a

nere ergo si ibi t quatuor f rm

m an e n illud Genesis Produc n t aqu reptile e a e a , Ge n

t ibi qua etc D ico tamen quod si

.

su b t ti l
s an l t
a es e e m e n o ru m e ra n t c o n e urran n un

tuor individua ; imo et quin t … t it quam generat r mix t …per actiones

.
, , ,

o co n s u o o ao

tum forma i ti li I nsuper m x on a … t rum se mutuo

.
, un a p t i N
c q u c o rru m cn um . am am

idem b i t non habe t pl formas ut rum in instanti quo gig i t mixtum

su s s en s n res n ur

quar m es t sint in illo

,

s
p ifi
ec c as , p ti
ra se r m a i clementa corrupta an
un a n o n om n a

ab alia quod tamen seque

,

p f
er ec t i b ili s t li q S i omnia sin t corrupt m an can a ua a

si clemen t a sec nd …suas f D er go mixt …generat r ex non ente S i

.
,

t
re ur, o o o rm as o o .

su b t ti l
s an a es m an e re n t in mixto aliquid manet ergo non .
p t se in , c o rrum un

Q uo m o d er go manent clemen t a in mix

e vic m in g ti
. i ti ; t quoque a e n e ra on e m x un e

to ? D ico quod in omni genere e t in qua g t mixtum nisi ex unico i l n on e n e rare ur

libet re est invenire di … ti i j

, ,

m e l I taque qu d
o ra i t i di i t
on s e as lt t e . a m x e c ur a e ra o ru m

dem c u m extremi t decim M t phy i s, o i i t llig d

e e a es t de unione in
s ca o n o, n e en um un a

di i t
c ur .
Q i autem
ua m v s di di t f fect com …uni in q i t lit salva
m e um c a ur a a , ue v r ua er

compo i t um ex extremis t b
s al t virtus i p
, a ru ar c xUnd dico quod i or s o ru m . a , n

bedine atque ig di ; tamen p i ti m ix to non nt ver q lit t elemen

n re ne co m os o sa a ua a es

i ll non est ni i q
a d s ua i ti t
am sed similes eis N … l i gnis
c o n ve n e n a, o rm n a c a ar

quoniam nullu p nit quin q lit t me g t i gu m ; cal r hominis carne …

.
,

s e ua a es e n e ra a a .

sin t simplice form [ l ine propt I l S t

,

di a s a . er a c c e us .
 LI R BE IST
II D . XV I

C ir a cuju p i t i
c s os uffi it tan g r A p i i li ;
on em s c fo m il l
e e, ar s t i an m a s nee r a a e ss e n s

q aod i psa t manif

es t con t raria omnibus
es o i t i i ma t ri i dim n n e s a s m a er s, n ec e a s ne e

jam p ll g ti th l gi sim iliter Pla i i b ct sic d orpora

ra a e a s eo o s, s on t i l us , ue c es s e n s m u .

t ni ac A i t t li atque
a rs o e , q ib R
e o rm n se form ill ig t di i
uac us o rs o s a a ex e re n m en s e n es

P i p t ti i ac Pl t i i qui rerum na
er a e c s a o n c s, diver as Form quoque b t ti l s a su s an a es n o n

t ras t a …dilig t scru tati sunt Multis

.

o en e r i pi t ma gis e t minus I l c R i h d
. rc c un . a c a r us .

quoq u e p i ti cons ta t mixta cx l

ex er m e n s Q i u t riusque h j a c pi i i tan git t u u us e n on s e

m en t is vere esse composita in q etiam s lvi t motiva d l ua q li t a t raqu e c ara n s ua er a e

N ec ra t io S coti p it defendi nec ad ulla …d li

, ,

se n s i b ili t er l t
re so v un u r. e ss ec n an s .

c us t r ig i q …cons t t Prima …caru …videtur q i Albertus ; se

,

a li j co o s a a o v or s, uo a se u

clementa in g ti i t
e n e ra on e c nda …T homas quam reput
m x o ru m n on o i , a v e r e rc m ,

p iten us i hil i imo ad m in u s m t e

an n ar , et ti b ili i b g a t i f l it
ra on a or us a r u m e n s a c am .

rai lit remanere ; t i vero numera t r B I nsuper q it Ri h d

er m a er a o anim bru ua r c ar us, a n a

numero form a b t t i li
s ua su s an t …sin t ex tens Q i duas i t t
a s. ara a uoc rca rec a

…
.

P t ra de hac q t i
e re a g i tua sl i i
en e m a
p i s radi t
asi quod i N
e n o n es un a ce n um s c. am

sc r ib i t R i h d c A li q i ( i q i
ar us ) di o t n par tes an guill e t aliorum q
u en s c un , d a uo ru m am

quod in p ib c or or i li et mix to b t
us an m a um divis ab i i manen t vi
ru aru m a n v ce m ,

ro m sin t for b t ti l
m a suelemen to ven t es ac ti t quod esse non pos
s an a es se n an e s

ru m secundum suas ssentias incompletas a t nisi anima earn …divisione corporis. se ,

Q ua opinio m u ltas pro se habe t t i t di id t ; nec dividi p t nisi esset auc o r a v e re o r ass a

t es A i t e t nim Damascen s ter t io libro ex t ensa lt … per accidens t i

,

. a a , sa a e x en s o n e

quod necesse es t dicere hom inem esse materi ; d i t q q d p tentia ma a e uc ar uo ue a a

composit u m ad minus ex quinque na t teri Alii di t quod non est extensa u a . c un , ,

ris i d est ex q u a t uor clemen t is t ani ma sed est in q lib t par t e corporis t t
, a . ua e o a

Phil ph quoque libro d G

e se us ti C quia u t eis appar t aliter
a e n ara on e p t a ,
n on assa m a

et pt i
co rro proba t omnia mix t a esse vere corp u s secundum pp it par t es
on e , o os as

composi t a ex q u at uor l t i quia e e m en p i t i s,i neq u e s n t ir

n ec t t o t a inosq li b ton s, a a ua e

sine aqua partes t err si b i b t etc parte corporis H R ichard s Verum

a ca a re n ac a

elemen tares se tamen liq i t enent edia …via …dicen

. . .
,

A h i di t quod form
c un , a a u m ,

cund m s u as ssen t ias nullo sin t modo in t es quod anim p f t

u a br t r m a e r ec o rum o a a

mixto quia qu m q lib t pars i t i sin t i di i ib il e t to t in t o to ac t o t

a ua e m x n v s es , a , a

si t mixta secundum Phil ph p i in qu libet par t e ; t

e se um r m a ut l o ce e ro rum an n u o

…et
, ,

d G a ti
e n e ra p t
on e , ot quod form
o r e re i ll i ili
a a p f t modo ex
so ra c on s m um , ra a o

a ssen t sim u l in q lib t par t e ma t eri cor tens sun t

ua e a a .

D I STIN CTIO XVI

A . D e hom i n i s c r e a ti on e . Ub i c o u s i d er a u du m e s t, quare c r e a tus s i t ho m o , et

q u a l i te r si t i n s t i tu tu s q uae d u e s up r a tr a c t a t u s un t; et qu a l i s f a c tu s , et

q u a l i ter l ap s us ; p e s tr e m o d o s i t r ep a r a tu s q u ce d i s o u t z e u d a s un t .
'

e quom

IS ex ca rsi s ,hom i n i s ti
q ua s o pra da c rea on e pra m i s i m us e ff ec tui m anci cf , di st .

pare a t q u e or di n e p l anar n u nc vi den g

” E.
i pi a x a s us c m as. U b i ha c c o n s i deran da hu o . de

t sc i l i ce t q u are
a r, t it homo t c rea a s s ,
a quali ter i ns ti tut s e t a , quali s at
sac ram “b ° °

q u omo do fac tu s ; dein de q li t it laps s ; p t ua er s u e s rem e q ua lit e t per q

er ua sit repa
 LI R
BE I l S E NT E NT IA R UM . D IST X V I .

ra tn s . H arum e t sec ndo p it i d t ca u sa … ti i h u man e t

a ut em pri m a o as a, as c rea on s a

C f dì st
. . t, D mod u m i ti t ti i s u peri u s pro mod u lo t f lt ti t t i
ns u on s , Id q n o s ra a co a s rac av m us . eo ue
e t a.

g … 36 _ s u p t t
eres q h l qou omodo fac tu
ua s v e s t d t I G en s l g t I s1 i s c u i am us . n a 1 e | or : ae1 am us

hominem ad i ma gine …e t si mili tu dine …nos t ra … I n q u od dici t F i

, ,

A a g dc u na . ee a c am us ,

… …
,

… … agm …e t
.

n e s i ad h t t .

ep t t
era i o persona r t d t ; hoc vero q u od d t Ad
o s an 1 ur 1 c1 m a

simil i tu dine …nos t ra …u na e t q li s u bs tan t ia t ri …persona …… t t E

,

a ua s a m o n s ra ur. x

persona enim P t ris hoc di i t ad F i li … t S piri t …S t

,

a c ur ut q u ida … a e o an c a m , n on ,

p t u ant an g elis,
q u ia D i e t g l non t t eadem
a i m an g o vel i
e o rum ili t d es un a a a s m u o.

B . Q uo d i m ago e t s i m i l i tu d e h i c a d i vers i s a c c ip i t u r va r i e a q u i b us d a m
i n c re a ta , e t a b a l i i s c re a t a e t i n c r ea t a , c e i e ss en t i a T r i n i t a t i s , c e l F i l i us ,

ve l S p i r i t us S a n c tu s .

I ma go a ut em e t sim il i tu d in h loco vel i ncrea t a i t lligi t id t T rini t a t is e oc n e ur, es

esse t ia ad q u am fac tu s t homo ; l crea t a i q u a fac tu s t h

n as e t ipsa ve ,
n as om o ,

enim i gi …q D e u s t i t ll i vide tu r
,

hom ini concrea t a I t . n crea am m a ne ua es n e ex s se

ll B eda q u m dic i t non sse …i ma gi e …D i t g l

,

Bada . e a d t ri …perso
a un a n e a an e o rum se a

… e t id p i non an gel is fi t i b i sermo I p p i t amen i g di i t

, , ,

n aro ea ers o n s , . m r0 ra m a e c ur,

q u ia ima ge rela t iv d ali u d di i t c uj u s si mili tu dine …geri t e t ad q d p

a a c ur uo ra ra s en

fac t a t sic ut i g C i q ipsi u s sim ili tu dine …p f b t

,

t d an am es m a o a s ar s , ua ra ere a ,

ip q q u oda mo do p
sa m ue t b t I p p i a ut em i a go di i t
m reid ad q u o d
ra s en a a . m r0 ra m c ur

ali u d fi t sic ut exemp lu m propri di it q d i t a liq u e t exemplar a c ur, uo su m ur ex e, ex

a liq u id F en i t r tamen e t li q d ab u sive al t er …p alt ero It a e t

,

quo it s um ur . a a uan o a re .

i propri
m n us i pi tu i g essen t ia T rini t a t i s
a acc i t amen rnomi i gi i i
m a o ,
s aa na m a n s n

hoc loco i t lli gi t n e ur.

C . Op i n i o eo ru m q u i p u ta e e r un t F i l i u m p e r i m a g i n em
et si m i li tu d i n e m h i c a cc i p i .

F i li u s vero propri i a go Pa t ris di i t i t p in t t t d T i it t

a m c ur, s c u so ra ra c a u a rn a e

A ug da T ri di i U d f
x m us . t nonn u l l i q i i t di ti
n a uerun t ut i a gine …i n h loco i
u a s n x erun ,
m ac n

t lli g
e t F ili m hom i em vero non i …gi
eren a ,
d ad i ma gine …fac tu m di
n t a n em ,
se c eren
°

q u s f llit Apos t o l s di
e re a V ir q u idem t i ago t gloria D i H aec
o ,
c en s q es m a e . n am ue

i ma go id t h q …di i t fieri d i ma ginem

es om o , ua q u asi d F i li …di i t
c ur a n on a a c ur

fieri li q i di t A d i ma gine … t … Q …d enim t

, ,

,
a o o n an ce re ur dice n os ra . ua o o n o s ra n i

re t q …Fil i u s sol i u s Pa t ris ima go i t ? F

ua t a ut em e t alii p pi i h s a erun ars cac a s ac

… …
,

p t …S anc t …in t el
,

t t t
rac an es , q i per i m gine Fi uli m e t per sim ili
a tu dine S i i a ,
r o a

li g t q i sim ili tu d
aren t Pa t ris e t l i li i E t id
u pl
e es li t p t t dici t ’
. ee ura er u av erun n os ra n i

i d referen t es ad si mi li tu dine …t an tu m
,

d i ma gine …vero
,

b i t llig d ess a so n e en um a

H om inem ver e t i ma gine …esse

,

m ea m . t ad i ma gine …e t simili tu dine …f c tu m

e ,
e a

esse t did t t i gi …i gi i sse t i …ilit di i

ra erun ,
a m a ne m a n s a e s a n s.
 LI R BE IST X V I SUMM ; IST X V II
Il S E NTENT IA R IIM . D . A D .

A corporal i et mortali h est de homine oc

S UM M A
… .
,

D quo a gitur hi quando et q lit t e c, ua er e

D I S T I NC T I O N IS S E X T E D E C l M E
quo fine i t institut s et c ndit s ; spe s a a a

i li t vero quomodo ad imagine …et /

c a er

simi litudine … p b ti i T rinitatis

,

su e r ea ss m a

di st . u-x1 . O MP L E T IS p t ti ib d sub f
e r rac t a t sit Veru m omnia q hic d
on us a o rm a us . ua a

t t ii
s an i t ll t li b
s n e
p ti d
e c ua ista t g t materia p h b it sunt t
as se a ra s, a an un ur , ra a a , e

di s t xa e t s . su b t i i quoque
s tan s
p lib tam c le diffuse p it circa exordium primi li
c o r e ra us a ex os a

qua … l t ib atque i ti
.

st ib us e e m e n ar bri id p li it t d it l t
us m x s ea ro x a em ev an s , e c o re m

nunc t rac tatus i d i t d substantia par ad locu m i llum

n uc ur a i tt et nunc epti … re m o, s to X IX ,

… gg di "
.

tim spiri t uali t i t ll t li p ti qe n e d i

ec ua di t i t i
, ar m ae m am ec m am s nc on e a re or .
' m a s'

DI STIN CTIO XVI I

A . D e c re a t i o n e a n i m a , u tru m d e a li q u e f a ot a sii c el n on , et q u a n do f a c ta ,

et qua m gr a t i a m h a b ue r i i i n c r e a ti o n e .

ori gine anim pl u ra q u r i solen t scilice t u de crea t a f u eri t e t q u a do

I C da a a ,
n ,
n ,

e t q u a …gra t iam h b i t in ti S i t hom inis forma t io sec u nd u m

a uer crea on e. cu

corp u s d ib i t q …di i t F … it D e u s hom inem de limo t ;

es c r a r, uo c ur, or av erra

i t ej u sdem sec u n du m animam fac tu ra d

a i b it q u m b dit E t i pi i t i n esc r a r, a su o r, ns ra v

facie… j spirac u lu m vi t C orp u s eni m d li mo t

e us a . f … it D i i a erra or av eus , c u an

ma …i pi it V l sec u nd u m al ia …l i tt eram fl i t vel ffi i t

ns rav . a q u od fa u ,
av ,
su av n on

c ib us filsu it l m nib s corpor is corp s f

av er ve o a i t ; spir i tu s i D eu s
a u o rm av er en m

…
,

Be da , E c es t ,
li
n ee ti
n eam en b s p it
m em N ergo
ro ru m lit p t m s D
com os us . on c arn a er a a a en
m m hb '

corpor is i b f rmasse p
a m an os e lf ib inspirasse ani mam d p t i s hom i
c o r us , v e au c us se a o

nem de l i mo t sec u n du m corp u s f

erra it j b d volendo id t l it e t e rm av u en o, ,
es ,
vo u

verbo j
su o i t ut i t a fi
uss t ; e t i pi it i facie … j s spirac u l u m vi t i d t
ere ns rav n a a a ,
es ,

s u bs t an t ia …anim in q u a i t a it d ma t er i a li q
v v ere corporal i vel spir i
,
c reav ,
n on a a ua

tu ali d d nibil
,
se a e.

B . Op i n i o q uo ru m d a m h ce re t i c o r um , q u i p u i a ve r un t an i m am e ss e

d e s ub s ta n t i a D e i .

A ug a p . ai l . Putav arun t enim q u ida …b re t ici s u bs tan t ia animam creasse

a D en …d a s ua ,
3 '

verbis S ipt p ti i t i h t
cr ura er di i t
n ac arI pi n i t vel i lll i t
a ren es , q u ib u s c ur ns rav n su av

fia t … ittit S i ergo q u m
,

e t c Q u m fla t i q i t vel pi t h
. a ,
n d
u un ,
s ra om o, a se o am . c a

di i t
c D e u s Hasse vel spirasse spirac u l u m in facie …hom inis
ur Spiri t …hom i ,
ax se o

Ib ud n 5 n si i i em i t l ligi t
s ss e id t d n e s u bs t an t ia Q i h di t non c pi n i
ur, es a s ua . u oc cun o o

t ropica l ti dic tu sse lll i t l fl i t ; id t fi a t …ho inis scil ice t

. . .
,

oca en e m a , su av va av es ,
o m ,
 LI R II IST X V II BE S E N I E NT IA R UM .
' ‘

D .

animam feci t F i rc enim t fia t …facere ; t fia t …facere t ani m m f cer

. a , es o e o ,
es a a e.

per I aia … O …fia t … g feci N s n t ergo di di q i

,

U nd D ai om n us s m na o e o . on a au en u

p t t
u anan … sse p r t e …D S
n ua h esse t anec h h d p
a
j
m . | en o n oc ,
n ce se a a a ec i |
tn l n l.X X .

p ss t
a a ad l …f nd … l p t d c p th
,
n ee m a a m b u vel d t um a o va a ac n um am a ,
n ec a s e e rm s

m ut ari F la tu s ergo q u o ho inem i i t fac tu s t a D

. d D nec d m an m av ,
es eo , n o n a eo , c

ali q a t eria d d ib il
ua m ,
se a n e.

C . Q u a n do f a c t a si t a n im a, an ex tr a c o rp us , a ut in c o rp o r e .

S edutr u m i corpore vel ex t ra corp u s e t iam in t er doc t os scr u p losa q ti

n ,
o ua s e | In go S um ,

…
,

es t A u gu s t in u s enim
.
p Genesi t di t animam c u m an gel is sine corpore f u isse
su er ra ,

t
c rea am pos t ea vero ad corp u s
,
i neq u e co p u lsa t i p i d ac c ess sse m es n c e r o rar ,
se A ug dc g ,
,

t
n a ura li t ill u d l it i d t i crea t a f i t t v lle t sic ut na tu rale obis t ll
er vo u ,
as , s a a o a ,
n es va e

vivere ; ale a ut em ll v i vere

m na tu r d l t ti t pervers A l i i vero
va e ,
n on a ,
se v o un a s es a .
35 :

di ca nt ni mam prim i hom inis in corpore f u isse t i t exponen t es verba illa

a crea am ,
a

i t in facie … j s spirac u l u m vi t t anima …i corpore

,

I pi
ns rav id a a it q a ,
es , n c rea v , ua Gc n . 7 .

t o tu m corp u s i t ; fac i e …t men p i li t an m are p i t q u ia h pars ib a s ec a er ex res s , ac sen s us

orna t a t ad i t d s u periora S d q idq i d d a ima prim i hom inis ti t

es n uen a . e u u a n as m e ur,

d al s
a a ti i c er ti d t q u od in corpore
ss m a sen t C reando eni m i f dit
en om es c rean n r. n un

d d crea t D icend … t e t iam ani mam i lla …

,

eas D eu s et i f ,
n an en o i sse crea . o es n on s c a A ug . o p c it.
.

t …ut p esse t p f t j t l j t . 37 .

u ra s m a a em s u on us l ve m as t .

D . I n q u a aet a te D eus h o m i n em f e c er i t .

le t e t iam q u ri ut r u m D e u s hom inem p t i viri l i t a t e f i t per H g

Sa a ,
re an e n a e cer ,
an u o, le c .

fi i d et
c en t to a gendo i t n u nc forma t i a t r i s t ero A u gu s t i u s s u per
a a es u ,
s cu n m u . n

Genes i …dici t q u od A dam in viril i e t a t e con t in u o fac tu s t e t h sec u nd u m a es oc A ug m a

t sec u nd u m vo lu n t a t e …e t p t t i
, . .

s u periores i nferiores ca u sas id

,
n on D i ,
es o en am e ,

q u am na t r g ib u a lli g i t q lit e t v i rga M y i conversa t i dra

en er us n o n a av , ua er o s s es n

oe n m N t alia co t ra t …fi t nis i nobis q i b u s al i t er na tu r

a . ec n n a ura an , ,
u a c ursus

i
nna u t it ; D a ut em na tu ra t q u d fac i t N ergo con t ra di p i ti … …
eo es a . on s os on e s ua Ihi d n 26

i …i n pri ma
. . .

i ll u d feci t D u s Era t a t . condi t io e i ho i em poss

cu r craa urarn m n ,
s a m n a
*
c aus a a m

fieri d se i b i era t necesse ut i fi

n on t hoc e im era t i cond i t ione crea s c ere n n on n

tu r a d i benep lac i t o C t i c uj u s vo lu n t as necess i t as t H eni …

sa n rea o r s , es . oc n ec es

sario futu r … t q u od lt e t p i t M lt vero d …

,

o es i nferiores ca u sas futu ra

vo ra s c . u a s ec o n a

s u n t s d i p i ti D i f utu ra
,
e n s n t S i a ut em i b i al i t er fut ra s u n t p t i s
ra s c en a e n on u . u ,
a o

f utu ra s n t s i c ut ib i s u n t b i p i t i lle q i non po t es t fal l i S i er g fac tu s t

a u ra s c u . e a es

A dam i nferiores ca u sas q u i a non era t i rer u m ca u s i s

°

d
n e n s ec a n om i li b ,
n sem na us

a t i ta fi t d sec u nd u m s u periores ca u sas non

e re ,
se t t … p t q i in ,
c en ra n a ura o eran es , u a

rer u m ca u sis t lib era t ut i t p t fieri n a ura us a ass a .

 LI R I I
BE S E NTE NT IA R UM . D IST X V II
.

E . Q uo d h o m o em i r a p a ra d i s um c r e a ta s , i n p a ra d i s o s i t p o s i i us

ei q ua r e i ta f a c tum sii .

S
Ilugo .S um om inem a ut em i ta forma t …tu li t D e u s t S i pt doce t e t p i t i para
H o ,
o cr ura , o so n
m a e ul .

l pt t
vo o q u em pl t t a pr c p o H verb s aper t e M y … t
a 1s, a n av era in i i . is i o s es sm o a

q u od homo ex t ra parad s … t p t d
,

8 parad so t pos t s Q u od deo

i o c rea o s , os m o um i si 1 o . i

fac t …di i t q u ia non era t in eo p …

,

o c ur, vel t na tu r e d gra t i hoc er an so rus , u n on a ,

se ae

ass ig t I t lli gi t
n are o r. a ut em paradis s l li e t p li i q u o homo l t
n e or o o ca s c o r o ra s, n o ca o s

A ug de Ge. es t T res eni m generales de paradiso sen t en t i

. sunt eor u m q i p lit ae un a u co r e ra er

t t an t … h eor u m q t an tu m ; t er t a eor u m q ut roq u e

n e s i a d li l t .

t ll g
in e i l i vo o n p t hto a a ui s 1 r1 ua er 1 ui

modo p radis … ipi t T ti a o ihi p i acere f t

acc un t ho o in corpora l i para
. er am m a eo r, o m

diso i t posi t s q i ab i llo pr i ncipio pl t t

s o ,
u i pi po t es t q u o t erra … an a us acc , o m n em ,

Be da . i i o re m o s a ti q i e t herbas e t li gna prod u cere j i t Q i e t s i p

u s, ti Ecclesi l o ss . u raesen s ae v e

t ene t d l tt eram t amen t ll g d t esse loc … …

xa e m , li b n. .

o o rae f t ty p om ,
a i in e i en um es o a oen i S S i

m u …f t i b i b ma gn u m e t a gno fon t e f d Q u o d di i
ruc o o s s ar o r us , ,
m e co n um . c m us ,

a p i ip i
r nc an t iq u a t l ti d i c i t d i t
o, U n le
ran s a l t i orien t ali
o a o r en em . c vo on n

par t e esse parad i s …lo go i t j t spa t io l aris l t err e a gi i b

, ,

o n n er ac en e ve m ve a re on os

q u as i l t hom ines secre tu e t in alt o s i t … u sq u e ad lu nare …circ l …

, ,

n c o un m ,
o , o o

p t i
er n g t ; n d
en eme q dil i i
o i ll p n ec t a o ze uv uc erv en erun .

F . D e l i g u i s p a r a d i s i , i n t er q uae e r a n t l i gn u m v i tae e t l i gn u m
s c i en i i ce b o n i e t an a l i .

In hoc a ut em paradiso t l i gna divers i generis i n t er q u

eran …era t q u o d ae o n o

voca t … t l i gn u m v i t alt er …vero l i gn … i ti b on i e t al i L i gn u

,

Beda, l bid . o es ae , o o s c en ae m . m

a ut em v i t e dic tu m t sic ut doce t B eda e t S t rab s q u ia di i it

a es , pi t hanc o , v n os acce

vi … t q i o j u fr u c t
ex e us d t p j s t abi l i sani t a t e e t perpe tu a sol i
o co m e ere c o r us e us

nec lla i fi it t l t ti i …b illi t t in d t i vel i

, ,

di t a t e f t
i rm are ur, o n rm a e ve ae a s ec a e e er us n

o c c as um l b t L i g u m a ut em scien t i e boni e t al i non a t hoc nomen

a ere o r. n z m n a ura

A ug . o p c a. ac c e p i t d,
ab occas
se i one i pos t ea t Arbor eni …re i lla era t mala ; d
s e co ae. n on se

i ti bon i e t
s c en ae al i i d di t t q u ia pos t p hi b iti
m ee e a es era t i illa t g i
,
ro o n em n ran s res s o

futu ra q u a hom o p i d di t q u i d esse t i t er b di ti bon …e t in he

,
ex er en o s cere n o e en a o c

di ti
en …al u m N ergo de fr u c t q u i
ae . on t inde posi tu m t ill u d nomen
o n ascere o r es

sec ut a C o gnovi t eni …homo p i q

,

se d de re t g iran s ress o n e m . t g t hoc r us uam an ere

l i g u m bon …e t … al u m ; d bon u …per pr u den t ia …e t p i ti mal …vero

,

n o se ex er en am o

per pr u den t ia …t an t …Q u od e t iam per p i ti novi t u s u rpa t o lig

,

lb id n 33 o . ti t ex er en am n e ve o

q u ia per p i ti mal i di di i t q u id it in t er bo u … b di ti e t mal …

. . .
,

ex e r en am c s n o e en a: o

ino b di ti e enS i vero prim i paren t es obedien t es

ae . t nec con t ra p pt es s en ,
raec e um

p e cc ass en t ; non ideo t amen i di t l i g n u m i mti boni

n us e t mali q u ia
c e re u rhoc s c en ae ,
'

ex je us t ac t id o t i a ccp t A
ere l i g no ,
ersg o homo
us u r are o r.
p hib i t t q u od ro us es ,
1 26 II IN L I BR UM IST X V II ; QU ST I
S E NT E NT IA R UM . D . E .

crea t sint simul t extra corpus an si A d sub tantiam ; t quod i t ll t

a: e ,
con om s e n e e c us

gill t i a mt in e
p ib cor orEt cir a hoc ali
us a. ns sit qu dam c substantia separata in g
e a
e ,

qu i q ua
e run t an in ti h i ib
co n c sit t llig t i q ultima ita se habens ad
s om n us e en aro m oe

vel saltem un s i t ll t …possibile …quo i t lligi…

, ,

anima i t ll t i
un a n e ec va , o n e ec u n e o s,

numero i t ll t E t de his liq s nt si ut i t llig t i » superiores ad anima

n e e c us a ua o c n e en a s

quoque ponend …est b i S d hoc secundum fide …s sti

.

di cen d S p i li t
a ec a er o or om e o

…motiv …q T homas probat i neri non po test S i enim t probat Ansel

. .

o no o uo an n

…non esse in sua natura materiale … mus p ti

.
,

hominis D per an
,

m a re ara on e m e us

…anima sit corporis forma gel …fieri l i t ne p it hominis e t

.
,

Nempe q uo o no o ar as

…
, ,

o p or ct t t vel
u t ota sua essentia sit forma an g el i in g loria t ll t du g l o e re ur, an e os

corporis l pars ve ti S i tota

so a
e homini fieret causa salutis ; similiter si
esse n aa

essentia est corporis forma i p i p t anima nostra sec nd … t

.
,

s ua m o ss o n e re o r o o n a ura

essen B le … p t i …dependere ab i t llig

,

bile est quod materia sit pars so a

e e e ra 0n e n e en

ti ae quod eni …i n se t p pote tia tia q d seu an gelo non posset ratio es u ra n , ua a m ,

non potest esse forma aut t li j abiliter t i i quod anima futura si t

ac us a co o s h s us n er

Porro si secundum parte …substanti

.

an gelis equal is in gloria quoniam u ltima e s ua

a e a

forma est corporis sec nd …qua …par o i o j q p f ti est in comple un use u us ue er ec o

te …ipsa est in act et non sec nd … mento se u completivo sua p ti i

,

o o o 3 e e ra en s

alia …qu est materia sua seq u untur in id i p t t i pl il phi di t u ltima …

,

a
e c rco rae ac i 0 50 c un

… quod un s et hominis f li it t esse u nione … …in

,

c on ve n en i ti d a oo un o o e c a em en

ide …numero actus est di quida …docto

,

f t llig t i i lla a gente I de

v e rsarum . o rm a e en a e

videlice t t i pii li res ca t holici p f t Opinione …corri gen

.

t i
m a e r am m m a e r a: s e aa s rae a am

et parti …sequen t es p t ips …

, ,

et p li ; aliud quod in p t t i i è
c o r o ra s t e en m on es e s ue run o

D …esse i t ll t … g t
, ,

u nius generis est un s actus p fi i o er c en s q u ia per eo n e ec u a en em

…
,

nostra ad ipsum anima

,

materia q n am p li
ue et i
c o r o ra
p i t li pp li t
s i s r ua s a ca on em

non p t e se unius t i i H ec Th nostra beata est quod confirmant per i l

e ss un s ra on s. a e

mas in S cripto lud Joannis Erat l vera qu i ll …i ux a

e o J oan n

I nsuper de h An sit ide …numero nat etc

. .

oc , , .

i t ll t i
n e ec principium
vn m ipse intel D i t ll t quoque possibili fuit magna
seo e n e ec u

au t anima t i li in i i di i t inter phil ph Aristotele …

,

l t
e c us ra on a s u n v e rs s v e rs as o so os

h om i ib n ib i t S ec nd …ph i 1
us , s c r p h o sequenteso Q uidam eni …
050 di t i05t l l xe run n e e

triplex di ti g it i t ll t videlicet t possibile …in diversis h i ib es

.

s n u ur n e e c us , c um om n us

i t ll t
n e ec us p ib i l i i
o ss t ll t a g
s,ens et
n ese divers ec us … li q i vero … d in … o a u eu em o

R or …autem q i p
, ,

i t ll t
n e e c us in habitu I t ll t p ib i li n e ib e c us o ss t esse
s n us o u e s ue run

est qui est in potentia ad recipiendum in divers …in diversis sun t tres opiniones
. .

o , .

formas I t ll t agens q i U quod i t ll t p ib i li non sit

,

t lligib i l
e es . n e e c us , u n a, n e ec us o ss s

i t lligib ili in po t en t ia facit i t lligi b i li

n e a nisi p p ti in natura h u mana ad reci
n e a rae ara o

t
ae u, quemadmodum lumen faci t colores pi d impressione …i t ll t a gen en om n e ec us

act i ib i l I t ll t in habit u
u v s e s. n e ec us tis e t hanc esse virtute …corporale … se o co n

f …li humana … qu
,

or a t ab eis q u ando i t ll t
s v o c a ur q t pl i n e e c us se ue n e m com ex on e m ai

… fuit opinio Alexandri d ipsa A i t t li

,

p o ssi b i l i ja sperfectus es t specie i t ll i S n e . e r s o e

g i b ili t o l t p
v a ea i nulla
o quippe
e rar vir quoque p g t secundum quem intel re u na ,

isi per l t p ib i li receptiv s est p i

,

tus passiva habet p t i e e ra 0 n em ,

n ec us o ss s o s ec e ro m

f t specie sui b j t i
ec a i t visus non
o ec i t lligi b i li
s cu q p p t i i ll ne n e om uaro m raa ara o a

coloris ipi t specie … q q es t receptiva q …eni …si t

, ,

videt t q an e ua m re c a . ua uam uo

B enique in hoc pene omnes concordan t p l i nisi p li t i p i t

c o r o ra s, n on c o r e ra er re c ,

p hi l o sop hi pos t A i t t l quod

r s 0 e cmintel non p i i t ,
li t e t b t t P t se s r oa er a s ra c e . ra3 e rea

le tu s agens e t p ib i li diff t
o o ss q t
s quod i t ll t p ib ili
e run se ue re ur, n e e c us o ss s n on
 AN A NIM PRIM I A I IÙ M I NIS
'

\ Iì ll lì
°
S II
' '

I2 7
'

e s t se v i s c o gn e s c i t i va quoniam nulla v is , A i n te lle c t us in ha itu b t unu e s t : l ‘ tt t l l 1 l l S

'

e s

c x e le m e n te rm n co m m i xt io n e c a us a ta , c e in m u n ihn s , t ct qua i es
p it s co m os ns ex

g n e s c i t i va ; alias
c o n s is t i t c le …t en a age i n te lle c tu a g nt atque po i b ili ita qu d
e e ss o

peci … u n
,

r n t lt
e u ra s A hi erg di
e s o i t ll t
i. —
e xe n e e c us a g n t quasi forma i llin
e s es s,

run t quod i t ll t p ib ili ni l aliud t pn e ec us oss ti ti s i t ll t p ib i c e r co n n oa onem n e e c us ess

t quam vis ima gi a t iva secundum quod tiam in nobi i t ll t

,

es n li ,
ti t s ce n noa nr e s n e e c us

na a t est ut in ca int f rma qu st uer nt agen i q i t ll t gens t d sub

e : a
e o s s c ue n e e c us a es e

i t ll t
n c cc mi act n t l e pi i fuit tantia i t ll t speculativi qui etiam
o e im o n e s n e ce o s

A …
,

ve p t Q
e eu e f l t aquia secundum
a sa e s p t i t ll t in habitu per quem n un c o a ur n e ec us

i t lligi … Et h j s i gn …i d
.
,

Phil ph ese t ertio de Anima phantasma

um ,
t n e n s. o o s o n uc n n ,

ta qu e t i ima ginativa haben t ad quoniam actio i t ll t q in nostra

a s un n se n e e c us ua;

sicut color s ad vis …[ l ine t potestate p ti t ad i t ll t …i

,

i t ll t
n e ec u m e o es er ne n e ec u n

… …
.
,

O p t
er e t t phano ta ma t a t si t ll B habitu Q o ve a n g a ph t n e t i b e abs . uo er e a n as m a us

t
c um possi bi le …q u emadmodum color vi t h species si t in nos t ra potestate ra e re

…Und apti t ud qu t i i t ll t
,

p t t quod i t ll t agens si t u t f
,

so c e ae e s n n e ec u e er e n e e c us er

ma i t ll t i habi tu Ad h dem …
. .

possibil i ad i t llig d n e t similis apti

en um es n e ec us n . an c o

i d t i s n t quia ex dem n
,

t di i q
u n est in pa t iente in potentia t p iti
o zc ,
o os on em n oe o , e

t
ac o a lit p ert i t ; aptitud
a a ur ver qu e es t t t i Ae i t t li edi t haberi
a quod s ra en e rs o e s c un

i n ima ginativa est sicut ap t itud g ti i t ll t p ib ili si t unus in omnibus e a en s n e ec us e ss s

in potentia t si t a gens in act I p i q … sit h aliquid nec virt u s in

, ,

o o. m o ss uo n on oc

bile autem est ide …esse movens et

,

corpore id q tern s l t ll t q m e eo ue & o n e ee o m ue

t … a gens e t pa t iens E g impossibile que a gen te …di t etern u m e t q u od i …

.
,

o r o c un a

es t q d vir t us imagina t iva si t i t ll t possibile sit ff t …esse

.
, ,

uo n e pt i b i l
e c us e ec u c o rru em

…
,

p o ssi b i li l s. ex h e q t q d
oc sein si g ens et
ue re ur i pi si t
uo t ernum Hi a re c en s a
e . no

t ll t
e ee o s p i b ili esset i t
oss organica C p
s t q
v r us d species i t ll t t e s ue run uo n e ec ae ae e rn ae

B enique see nd …i t
.
,

o pi i o in t el sint et ide non ti git q u od i t ll t

s as e n on es , e co n n n e e c us

… …
, ,

l t
e c us p i b il i
e ss h ine
s corr
eo mpe q e d q i t lli g t e t q o d q uan o ue n e a , uan o ue n on

t
re o r q q uu m in h i ib ue si t i t llig t per hoc q d fian t in
om n us n on n e a , uo e e n e vze

distinctio seu differentia i t ll t isi i t lligi b i l species sed ex j t i n e e c us n n e es , e o n un c en e

ipsius i t ll t p ib ili q i agens i t ll t g ti

n e ec us e ss s, ue n am possibili sec n n e ec us a en s eum o

est unus sequitur q d i llud quod rema d …quod in nobis con t inua t r per sua …
,

uo o o

i mpressione …
,

net de i t ll t ex h i ib n e ec u i i om n us un v e rs s

p t morte …esset unum numero intel Verum h Opinione … p b t etiam

.

os , ,
an c re ro a

l t
ec us videl icet gens quod es t valde h C ommenta tor quoniam q t quod
a a
e se ue re ur

re ti eo m quoniam t ll t t i b t i … f r … reru m t li q u i t llig

o e re ur re r u o e e ae n a ura um ae n e un

…
,

r it e ru m p i mor es t e Id i es t tertia t t
c rc oab t erno sine materia e t o r, e s se n ae

t i i t ll t …p ex t ra anima … ex q species ill

.

e pi i Avicenn
n e di ae, cen s n e ec u es ue a
e n on

sibi lem in diversis esse divers …atque p t in i t ll t possibili tanquam

,

o e n un ur n e ec u

in essen t ia i … t i li f nda t …
,

an ae ra on a f rma ipsius ; quoniam f rma i t ll t

s a o n ee e e n e ec us

i neque corr mpi c u …corpore

,

g en e rar o
p ib ili p i t ab eis i t ll t agens e ss s en ur n e ec us

sed …eo i i p S i q quan t …ad S q t etiam q …prima p f ti

.
,

en nc e re . c ue o e ue re ur uo e r ec o

possibi le … hominis sit see nd …i t ll t p ssi

,

i t ll t
n e e c um t fidei sed e e n se n a o o n e ec um e

circa i t ll t …agen te … t …aliis bilem e t ultima sec nd …i t ll t

,

n e ec u erra eu o o n e ec um

At vero eorum qui p t i t ll t … in habi t u quod h

. ,

e n un n e di ff
ec u t ab om e n on e rre

possibile …esse …in h mine neque secundum prima …p f

,

ti h
un o i i c un e s om n e er e

b us , est duplex opinio U Th …i t ii e t ti . na neque secund u m u ltima … sic

e s c on em ,

T heophrasti t C ommen t atoro i i p it que esse t esse et una p ti

e s m en un um e era o em

nium homin u m I de ipse t enet alia …

,

t er t io de Anima Di t enim q d e t iam

. xe run , uo . e
 1 28 IN L I B R UM IST X V II ; QU ST IIl S E N I E NT I A IK UM
' ‘
. D . E .

via … quod scilic t t i t ll t a gens A div rsa j t i Et h homin s

e am n e ec us e c o n un c on e ex oc e

in haben t divers …esse ;

.

quam p ib i li sit t o ss ac
s, a: e rn us qu n us i t q u od o un o s ue se

omnibus species vero i t lligi b il non alter ig t quia n e d …una …spe es n o ra s ec o n o

sint tern ; et quod i t ll t gen non cie …i t ll t … j git

, ,

es a n e ec us a i sec n s n e ec a c o n un ur o n o

se h b t ad possibile … t forma i llins d …qua …

a ea o j gi t alteri Ex hac o n o n co n u n ur

sed si u t artifex ad materia …; t species quoque opinione sequitur q d nulla ani

, .

c e uo

…ar m di it manet post mort em

,

i t ll t
n e b t
ec a: a t a ph t s rac aet ib i t an as m a us, s n o ve rs as

sicut forma i t ll t p i b ili ex qui V …ista ratio t di t

.

n e e c us o ss s, lt ipli i t e ro es en ur m u c er

b us d b oo ff i it i t ll t
us e c in habitu frivola quia ( ut dictum t) p i qu est
ur n e ec us . es s ec e s a
e

Atque per hanc p iti evadere niti forma i t ll t p ib i li

os on em est ead m n e e c us e ss s, n on e

t ur omnia i …p ib ili q u o ss ti g t numero in ph t t et i S b j t d

a ae ce n n un an asm a e n u e c o , se

Th …e i ti s o. est similitud i llins ; nde sequitur quod e o

Prim quidem t dit non esse neces i t ll t n ll modo nobis j git

e e s en n e e c us o e c o n un ur,

sari … si i t ll t a gens est t

o , n e e c us et id per ipsum i t llig … S
ae e rn o s ee n on n e e re us . e

et ipi
re c ternum videlice t i t ll t c ndo quia j ti i t ll t cu m
en s ae n e ec us o c o n un c o n e e c us

i b i li q d f … sint t specie i t ll t est per p ti …in

, ,

p o ss s, uo or tp t
ae e, u
ze e rn a e e n e e c a, e e ra 0n e

species i t lligi b il Q d d eni … t ll t per t inens ad p f t i

n e es. ue m a m o um e e c us e r ec on em s e c un

species i ib ili habet duplex bj t

v s s dam I mpossibi le ergo est quod mediante
so e c um

…in q habe t esse spiri tu ale scilice t t li j t i

, .
,

un o ue q i t homini per a eo n un c on e ac u ra ur

i … et aliud in q
,

v so ,
habe t esse mate f t i ue prima e t esse b t t i l S i ec o s ua su s an a e. c

riale t corpus coloratum ; i species in q u e q u m hom ex tali j ti si t

u s e o e c o n un c on e

… habens i t ll t ut di t hom
,

t lligib i li habe t duplex

e s bj t so ec um ,
un o n e ec u m , c un e n on

in q habet esse ma t eriale p ut a phan esse t hom in specie determina t a per hoc
,

ue e

tas …a e t ali u d in q habe t esse imma quod habe t i t ll t q u oniam medi …

,

ue n e ec u m o

teriale t p t i t ll t possibile … e t C i t d videlice t species i t ll t conj n

,

o o e n e e c um s u n e ec a , o

per mod …
, ,

sec ndum hoc esse e t iam species i ll

u , gi t t iq t ae n o n ur u r ue c x re m o ru m o ae

sun t g b il e n e ra pt i b i l S d is
e s n e e eo rru id ti quod es t contra Phi l ph
es . e c en s e se um oc

ta p i nulla videtur S i t enim non tavo M t phy i

,

re s on s e . cu t quod anima e a s ca as se re n e m ,

est eadem n u mero species q u e est in p j git , p i null a mediante a c o n un ur c o r o r e , n ee

riete et q est in oculo ita non est o ze etiam median t e scientia t dixit Ly
,
ea , o co

dem numer species qu e est in imagi phr n Tertio q u ia p t i non gredi

e a e e e ra o a

eni …
.
, ,

na ti on e , et i t ll t n e ec u . t u r ab b j t sed a po t en t ia e ec o , n on

S ec o n d t s tendere q d ex hac visibile videt sed i S i ergo i t ll

o c o n a ur e ,
uo , v s us . n e e

p osi t i on e non sequi t ur quod omnium h t j gi t nobis nisi per h o c us n on co n un ur oc

m inum sit …esse e t p t i o no se quod species i t ll t aliqu modo habet

e e ra o un a , n e ec a e

c nd …qua …omnes sin t q lit fa

o o bj t i nobis sequitur quod hi h
a
e oa er su ec um n c o

cien t s D ici t q quod q …species

,

o n am ue , non i t llig t sed i t ll t separa

uo m e n e a n e ec us

i t ll t se h b t ad i t ll t …possi
.
,

n e ec a a ea t i t llig t ea qua ipse ima ginat r Alia

n e ec u os n e a e o

bile …quodammodo i t forma ad mate

.

s cu lt absurda ex Opinione i ll sequuntur m u a a

ria … ita quod ex eis ffi i t q u dam i llis erroribus di cu …

.

Hi
e ti c ur e nc re m o s co

medo unum complet … j ti j s Avicenna i t ll t possibile …in cor

, ,

o , c o n un c o a o , n e ec um

ad nos est per id q d est formale in di t pore i i p quidem esse sed cum cor
uo e a nc e re

… e t in diversis divers …
,

j
c o n un c t i p t per
on e , specie u a i t ll pore non d f i n e e e ee re , o

e tam cuj us unu … bj t …dici t esse esse m ltiplicat …secundum divisio

,
su ec a , ae o o

phan tasma q u od est in nobis ; aliud in tel nem t i in diversis i di id i sic u t m a e r ae n v u s,

l t …possibile …Q
ec u q in diversis alias formas b t ti l Et p dd
uu m ue su s an a es. su e ra o,

diversa t t phantasmata diversis h i t ll t q u oque agen t e …in diversis

.

e xs e n o n e ec um

minib u s j gi t i t ll t p i b i li esse divers …N q q eni …videtur

,

c on un ur n e ec us o ss s o . e ua uam
 IN LI R B E“ . II S E NT E N I I \ RUM
'

.
—
. D IST X V II ; QU ST I
. E .

vero est sine corpore id i

n on i ti di t
c rc e et que …
opor A c ve f …l i t qer g a e r ue e re ur,

t t corpus esse homini p t …

e l t ll t d s i t ar e p ti i constat si in h
. n e ec n s en e m na a er ss m e , o

ergo quo S ocra tes i t lligit est liq mine n e sit formaliter et item intrinsec a ua n on o

principi …( tp t anima
,

pars S ti i t quod i t ll t aliqu i t ll ti

o c ra s, a n e e c us e n e ec vn m o u e e

modo it un
p i S
o r cor ort i Hanc vero vere i t l
o c ral t i seu
s po t entia i t ll t i n e ec va n e ec va

u nione …C ommentator tertio de Anima i ……t i li et inorganica a qua actio

.

a er a s

di i t fieri per pe ie …i t lligib i l qu e i t ll ti qua i ……t i li et abstracta

, , ,

c s c n e em : n e ec va a er a a

et b t t i t llig t i …
,

habet dupl x bj e videlicet intel

so i
e c t um li t u n v e rsa er a s ra c e n e un o r,

possibile …et phantasma ; i q

,

l t
e c um t g di t ac p fl t) q d h s c ue m an e n e r e re a ur ro oa uo o

per pecie …intelli gibile …continuat r at mo q q vere i t llig t i t i

,

s o ne ua uam n e a m m a er a

que j git i t ll t p ib i li cor l ia abstracta et separata i lit sine

con un ur n e e c us o ss s , un ve rs a er

p or i h j sive
u us illins Verum h c i materia et d it i ib ac pp
ae d ion oii con on os a en c s

cujus contrari … p i in nobi

.

n on sufficit d hoc quod actio i t ll ta j n e e c us e us o ex e r m ur s.

sit actio S t i Nempe secundum Phi Id opinio illa A

o c ra s. i f u it f i t i i et ee ve rre s c c om

l
e se ph tertio de Anima ita se haben t error t lti i
um , Et sicut super tertium s a s s m us .

phantasmata ad i t ll t i t colores n ede Anima ib i t E gidius ipse Averroes

e c um s cu sc r

ad i … Q d d erg species adh c i non p t it Opinione …sua …

,

v so ue m a m o um e o v v en s, o u

color … t in vis ita species phan defendere sed sic au t simil i mod dicere
.

o s un o , , e

tas m a um t in i t ll t possibili S d ex in p b li i di p t t i i b
n e ec u . it V i i
e u c s s u a on us co n s uev z r

h oc quod colores sun t in p i t quorum fra t res hanc p i ti ar e e , tanquam p b os on em re a

sunt in i actio vis u s non bilem non d … t b il p

,

s mi i li t di u n es v so , Pr e o n s ra em on e ae

non eni …paries vi t erca omnibus

.
,

a t t ib i t
r u p i ti
ur ar e id ti l i i ,
c on s e ra s, c ar ss m u m

det sed videtur Ex hoc ergo quod species es t quod Averroes ex aliis i erroribus
, . su s ,

ph t a n asm a um t sunt in i t ll t possibi i p fidii quas relinquere l it inci

n e ec u m e er s no o

i t ist …errore …
,

] i non sequit u r quod S t i quo sun t C dit gi t i t e t f i

e c ra e s , n e xc e av nx o

phantasma t a i t llig t sed quod ipse se u Fui t i…primo de lege M h ti qua …

, , .

, n e a ,
cu a em e ,

j phantasma t a i t llig t
e us t andem propter m lta vana et frivola ibi
n e a n ur. o

art . 2. I nsuper quod i t ll ti principi … con t en ta liq it Fides quoque C hristia

, n e ec vn m o re o .

se u vis i t ll ti p ib i li multiplice norum propter multa i

n e ec va o ss s p h i b ili n com re en s a

tur ltipli ti corpor u m h

m u ca on e et p t li in inclusa sibi di pli um an o ro m su e rn a ura a ca s

S i eni …j uxta P
, ,

t
e s en di t ur l t i senten cuit ; similiter lex M y i Unde lege na
a on s o s s.

tiam homo sit tantu …i t ll t Petr s t u ral i l i t esse t t Hi incidit

.

, n e e c us , o vo u con en o s. nc

et J annes e t homo nec distin

e sse n un us lt p enormes i t l b i l q
, m u os re rs us n o e ra es oe

g t
ue re n ur nisi per id quod est ex t ra es errores t b t t f ndamenta sacra ,
o su ve r e re o

sentiam u triusque S imili t er si j u xta do t i i l gis fidei h i t i N g i t ss m ae e ae c rs an ae. e av

… … …
.
,

t i
c r n am A i t t li i t ll t
r s o e
p t eni
s, n e
p id t i
ec us D i futur j udi
e n a ur ro v en a e o

po tentia i … q es t hom i D i p inferni i …… t lit t q

,

pars se o an ze , ua:, c om oen as er a a em ue

i…
, ,

nis forma I mpossibile q u ippe es t pluri an a

e

quoque j errore …
.

esse una …nume

.

u m numero di v e rs o ru m C entra p t t e ac o m
ra e us

ro f …sicu t impossibile est quod si t de it t i t ll t p ib i li in

e rm a un a e n e e c us o ss s co n

e t is h i ib feci t ] Egidi s speciale …

,

unum esse eorum H e e t multa az ce n om n o s, o

t t …p l h
.

similia i t d i t T homas ibidem

n ro uc t t planum ; T homas rac a u u c ro m e

Ex quibus id ti i claret error etiam magis difficile …et prof nd …I n

.
_

ev en ss m e ,
o o .

imo insania atque f t it A i in hoc a u

p in
as S mma on
ve rro s, t ra g entiles libro su er o c ,

quod dixit d n u mero i t ll t

eam em d per diversa capit la t n e t t sub
e c um s ec o n o, o rac a

esse in ti h
c un e i ib Q …t i
s om t ili t
n f us d t li t
uo ac diffuse d istae en m c r, un a m en a er c

actus i t llig di sit t i ……

.

n e en id ma teria tp t quomodo i t ll t li
a c us an e n s , u e e n e e c ua s os cap. 68 , etc .

…
,

est , t i li t
e sse n a in a quo eli sentia
er an e n s anima i t ll ti p i t cor
ee se u n e ec va e ss
 AN A NIM A P RIMI I IO M I NI S VR E E s rr c n e .vm 1 31

pori i i t b t ti li i f on r u t A qsu bj l
s an E rg in ip a na t ura ani
a s n o rm a n s e ue su ee e. o s o ne

intrin ca f rma Anima i … ti li se e tali p t ntia t tal en bj t ra Q … ona s es l s o e e e so e c um uo

f rmar … p f
. .
.

inf rioru l li
e m n a n ra
q pot ntia
nm l l l
e qu
e t p er e ne e nn a enns e s se ee rze

ti t g dc i l di t in
o n es e i l q uod
ra t
ns ti nc ui t i li b li i se , a t li s an o r, n n ua e r a o r, su m e r an (

i p a l i … t v g tativa sen itiva t

s e a es vini r
e e ntia a q f l it i l b i lit s e se e e s se ue u n so u e r,

d …lo um
.

ntia i … it
,

con li Ni hil minu quan

o c equitur quod ip a
m o va . o s s s esse en m s

tu …ad vires uas i t ll t l p s pur simplex i ……t i li

n e e c ua e s s o d ri
re m as , a, ,
a er a s, cx se e

t s parata a orpor es eid est eid m v n ff l

c e, et p d i t i l
e n on a s, e ue n s ro n cc n s m m a e r a c s,

…
,

immer a b lig t sed i s

g i
n ec o i divinas t i g i vires t ac t i nes
a a, n o r a n c as e n e r an c as e o

…t i l q vir hab ns t action s qu … p t t homini spe ifica diffe

a er a es oe es e , e e co m c un ex c

i p divinas I h ibi copiose

n ce r o re a s ac t i sua atque cx . re t i li sua p f re n a , e ss e n a er e

p b t ro an o r. ti intrin ca li q i t it t c on e se a o o con s ue rc o r

Hi concordant scripta Pe t ri R i h di et B in specie

s ex p p i quiddi ta t iva et
, c ar n on re r a,

Il i b li ac t ti li t
an n a s, p h intrin eca p f ti ; quod lli compe
s en e n a e r co m re en s e r ec one n u

d ut r i i ti o o n s tit rei neque in l neque i terra

s. , c oa o , n .

S p r q At ver de hac re ib it Albertus l

th e P t sc rnul la vis organica es t fl i m o rze e rea , re ex

t …
um m

prolixe D i t ( i q i t) Ara b es qu i va super propriu m actnm nec di ad

. .

ì “
a t
xc ro n u
. .

o . n , re en s

dam sicut Averroe quod unus numero se dit i comple ta quod P l in

77 .

s, re en e re c n s

sit in omnibus i b h E l … t t ì sua th l gi e t auctor

,

i t ll t n e ec us an m a us o e en a on e eo o c a,

manis et in ti h i ib Q i error libri de C ansis b t ili i proban t N

c un e s om n us u su ss m e em

in t t …i l i t quod lt habui t p quod f l t i t atque

.
, , .

an o n va u , m o t it
os ple e re ec ur c o n ver ur

defensores et es t valde p i l con ad se e t super se ipsum secundum e r c u e s us ne

tra que …dispu tavi in curia

, ,

quodlibe t sui j git si b i nec po tes t . co n un ur ,

Ib P nit quoque Albertus t igi t rationes in ipso it li distan t ia p i i O mne

i de m e r n a s oa s re er r

pro h opinione vanissima qua …licet C q q organic …et ma t eriale es t i in

. .

ac , m uo ue o n

qu edam id t A lb t subtiles e t f a v ean ur fini t um divisibile nec po t es t h

er o t er oc ac a

t es nulla tamen car … quan tu m capere t …

,

, p l i o p t ,
i i E p i co m e r ae e r ran s r . x e r m u r an e

q lli i g i
uae , u est P nit i t em
os v Alber i n nobis
or s quod i
. t l le t n ster refle ti ,
n e e c us e c

t t igi t sex rationes magis idoneas tur ac redit ad se dit i comple ta

us r n a re en e

contra insania …i ll q
,

potissima di t i i d g am , uaro m d et intuendo se sc u e1 e, co n e s cen o

est quam etia in commen tario suo p ipsum e t proprios t in t en t iones ac m su er ac u s ,

libr …de C ansis i d it H

,

o di studia n oc om e , c en s ,

specie … t it p f ti hac essen

.

so r ur Ampli s ex errore i llo pes t ifero q i

er ec on e o , se u

tial i et q iddit t i q est esse rationale t ur quod anima humana t li sit in

u a v a, uae m or a s

per qua …potes t [procedere] in ac t us e t ex s tar i

,

ergo nulla pos t

,

b t li an m arum ru a om

it i ti i ex
e rc g i t i
a ra … t i li
o n s, hanc vi t
co am esnt merces en e se u t i b
a er at i om re r u o m e

e t sensibi lium rerum ad di i e t i … it ac d it Quod di i

v n o ru m ju r o ru m e m er e ru m v n ae

con t em tit i i ff b ilit deroga t pr eser t im q …

.

t i li ac b t t i i
m a er a om a s rac ss m o ro m s a
e ne a er a uo

…
,

p l t i p f i
a i d on em et m u l t a p ro i dc en jo, t e t vir tu osos ac con t e re rs u s v e a m us o s os

i p li atque
n c o r o ra b t i li intuendo abs a
p l t i sufrequenter pa l oppri mi in vi t a a vo s us

que reflexione ad formas ib il p pr sen t i quam impi s imo

se n s i t d es oc a ae ,
e , n e r um

p di i q maen t eri H j
c as di a
ueut em i di a p i
en . i ac tyrannis quod mu l
u us m o c e ss m s

actio seu t pl t i q …sit actio p t is q uoque phi1 phi I gitc o n em a o uo t igi u 030 s e ur c o n ss e .

ra divina e t circa universalia universa Q q e t iam tes t e Philosoph homo

, , uu m ue , e,

li t er ll t potes t subjec t ive con templativ s th i e t heroic s si t

v ers an s , n u a e n us o eo r c us o

consistere in liq po tentia organica ne … ti i D

, ,

a ua q erit quod , a an ss m o s eo , c o n se ue n s

que i g corporal i imo necessario j ti i D s mme lib li bonus

n o r an o us ss m us e us , o e ra s,

i h t ac i n t i mma t eriali indivisibili

a re n eset amoros s null …p nit s dig o , o a o c on n um
 IN IST X V I I ; QU ST I
L IBII L M
'

Il D . .E .

ex hi b t p ea i irzc m arissimis q d A lis est di p it i i

um su s c t t d i t ll uo s os 0n s , n on o a , se n e e

etiam sapienti …C t i i di ib ili t de t t t enim forte impossibile est H

re a o r s n c er c us , o am . oc

rogat C enim t i b it homini rationem est d icere quod

or r u moventes p c a usaa raace

ni i ut ea n i a l r et …di lig t conside dunt g t ; forma autem est simu l

.
,

s o so n a e n e ra um

…eo quia non prius habet esse h

, ,

re t colat
, t , q C t
v e n e re ur u e ? Q d rea o re m uo en om o

si f it bene et meri torie

ecer l san s quam it j S d si liq f c o n v e rse ur, o , s an as e us . e a ua er

dig n us est laude et felicitate ; si non uti ma remanet sine eo cujus est forma de
et p…
, ,

que d t
e m e re ur ip habet hoc q
… n as d re c est hic in t phy i
e re . ua re n um m e a s ca.

Di p t ti s u a autem Alberti b i l ti Q i
on em t d q d di d S i ani
re v a uo c rca n o an um uo c en o,

…
,

error
,

t d
s u en s, di i tt p m t i qe, ma
raz s e rtalis est non
m i t q od
uo sit talis ne asse r u

jam omnibus i t que quod post hominis mortem … t

, ,

ille t p i am ess m o s nno e rc an ea ,

scat et pi i i a d t ib
, ee o s ss m e th li q i oc or t quod non po s ca d t pp e uam v s ass e ra raace a , so 0

cis sit destruct s o . sito tamen quod sit ferma b t t i li q su s an a s ue

I nsuper Henricus de h q ti t t i ac Ex quo id est Aristo

ua s en e ac us m a e r a
e ev en s

Mihi ( ait ) non videtur mir …quod homi t ele …

.

q u od in hemine sit n on as se re re
q
Quodli b n x o

nes dubitant quid de his d b videlicet f rma liq q u mane t eo corrupto R ur

,

H
oe us , e a ua
. .

ae .

an i t ll t sit idem numero i d iver sus id est ipsum non

n e e c us n in ev en s asse re re ,

i et t r …i t ll t sit forma et actus t ll t esse f rma …et actnm materia

,

s s, o o n e e c us e e c um e :

t cert …
.

corporis Aristoteles it I mo ( ut ar Hine se n se r nec id pos n o n es o ev e n s , an o

…
.
,

b it ro r ) p i t Aristoteles
se m e p his se crit i t ll t su pl pl ier l u nicum n e e c us n re s ur u m , ve

per in dubi fuit nec q e pro certo i g l

, un Si uam q i t q u od non s n u o rum . n am ue se n s sse

aut pp it quasi principio hab u it quod esse t actus e t forma t i necessario

so os o , m a er a
e,

i t ll t
n e in omnibus un u s sit neq u e dicere h b i t quod sit unic s omnium
ec us , a u s se o

quod in diversis divers s neque quod es hominum i t ll t ex illo videlice t f o ,

n e e c us , on

set forma b t ti li q su t
s an corporis C damento q d i d b i t t p i t b
a s ue ac us ,
uo n u an e r es u , so ea

neque q d non sed in t er t q h dem specie non lt ipli i individ u a i

uo u rum ue o m o c ar u

ro …f l t mod pro u na modo p si per materia … E t i si

uc uan s , e i t re c o n rar o , s e n s s se

alia parte pp ti p t lit S d… quod i t ll t sit ac t us et f rma mate

.
,

a a ren a ro u ec o n n n e e c us e

quod quida … p it ta …Gr

.

j
ex os i
e rum necesse dicere h b i t q od sin g
e us , ae r ae , a u sse u o

corum q u a …A b p rat eum in om lorum , e x o n unt sin g li i t ll t ex alio e sse n o n e e c us ,

omnibus di t i suis pro una parte et alii

c s f d t quo p it formas i , s uo on am e n o e su e xs

pro al ia Nempe qui d b it f l t t non t t in mat eria pl if i i pl i fi ti

. u an s uc ua , s en es , ur c ar ur ca

tanta profer t pro parte i forte ma un a t i , P t

cu si Aristo teles en e m a e r ae. rae e rea ,

g i s a dh t quin
a3re et alia q u edam pro alia i t i t ll ta seu animam intel ass e ru ss e n e e c um

ex di pr po lectiva …esse corporis f …

,

parte l q t Hi o ua ur. nc n on no s ie e rm a c o n c e ss s

sonare pro set infinita … i

,

si ti ib
en q o s, d id tua m e o v e n ur t li lti t di an m aro m a um m o u

una parte modo pro alia nec ex di ti … t lit i t t ac p t c s ne ac o a e r e xs s e n e m se ara a m

mundu …ab terno fuisse

, , ,

ex os
p i t ipsius
e ru m sed ex f d t,i eo q u od i t un am e n s s en s a
e ,

j ( de quibus omnibus constat q u od de nec i t ll t

e us corr mpi posse N autem n e ec um o on

concessi t m lti tu dine …act infini ta …in

.
,

j
e us inten t ione f t) inquirendum est ue run o o

quid s u per his it aut saltem cui se n se r

p ,t ib rebus sed bene in suc e rm an e n os ,

parti magis it c o n se n s c r i i . ubi n u nquam simu l est infinita c ess v s ,

B enique d d i M t phy i
ue ait in t U d
ec m o e a t t q d Aris t oteles nun
s c a. ac u . n e con s a ,
ue

C a usze moventes sun t qu e p d t H q u am i natural i pl i l phi a

'

raece un i t ani ae n i O $0 a assc ru

autem sun t simul sicut si h est san s ma …separabile …esse corporis forma …
.
,

om o o ,
.

s an it et hom s nt simul S i autem al i S i enim h ibi assertive di i t q

as e o . oc x sse , ne ua

quid remanet in p t posterius quam i M t phy i s u a in qua pp i t

e s re m e se o ,
n e a s ca , su on

q ua re n d est d umh S i enim animae t determinata

oc. in naturali ph il p hi hoc a o s0 a,
1 33 IN IST X V II ; QU ST I I
L IBR L M I l
'

S E NTE NT IA II L M .
'

D . E .

sime sanctus Do tor affirmant Ah i de A t alia anima i t quod in homine n u lla

c -
e a

Aristotele …in diffic ltate sit alia forma b t ti li quam anima

.
, ,

m om f t t a e n ur o su s an a s,

hac f l t ut pro b at H nricus et h

o c o as s e , ti li e o ra on a s.

…quida … ti t t Henric s p f
,

rn se n un V idetur q od non immediate suo cor

u o rae a u

tus A lii vero pp s t quod non plus ad

a a re pori i t q …in ter ipsa …et p un a o r, uo c o r us

una …quam ad alia …d li

.

i t parte … sit t
,

grandi di t t i
ec n ave r tq ( t divin am s s an a, a oe o os

V rum quoniam pars illa ad qua …

.

D ionysiu docet ) a distanti in distans

e

c nd …H i
o o m gis divertit est in i t nisi per m dium
en r c o m , a
,

,
se f
r ur
s

e .
n on C c .

lo s t hie
.
az

. e.

verita te t aperte i ti b ili et ab

! .

am rra on a s

surda quod j pp i t cadit sub de

, e us e C irca ha c m lta
es um i it t Alb rtus e o sc sc a or e .

t ti
m e n s ra ( t Henricus quoque f t t
en e o Primo an anima t i li p i t t S p r q a e u r, , ra on a s cor or e xs e um m . t h.

et Albertus T homas /E gidius ac alii ph i b i li Et ait re orius a t.

d S i G
.

, , p t t g i un s. res on e cu

rimi t t t ) c o n es an quod Aristoteles Ny

or , rc o r in libro de Homine pi t l s se n us s uo , ca o o

magis i t in hoc quod i t ll t

c o n se n s tertio di ff i lt q ti i i ti Plato
, n e e c us , co as uaes on s s us

pe ss ib il i sit vere s poten t ia anima ipsa p li t dicere quod homo

) , non t n em ce m u , es

que anima ti li i t ll t i sit h ra on a s p it n ex anima et corpore sed es t

e ec va o co m os us ,

m inis ferma ac i t li N et hoc anima corpore t Et ra t io sua fuit

m m or a s. am u en s

in …quod
.

Aristoteles in q ib d al s i di t i Q u us am q i ii t su s c s, o m c um o e un un ur un o n eo

videlicet in libro de S ti t tr m i t e c re es t dis tan t a formis qu i

s s e c re e rum o un o ro m

unu …est in se ipso

, ,

i libro quoque de Vi t a e t morte se u M

n bus q dq , or un u m ue ue

t et pomo atque in q i b
e , d suis epi quia si u di t
us am t a formis i llis per n on s are n

stelis i pi i t
se n s sse P t
co n s i c o r. i t sed
e s re m e , t un o n e m , n on un re n ur, m a n e re n

q uam v s i G i ll l in libro suo de Univer di t i t ; quod autem aliqu d distin

u e m us s nc a e ue

so ita ut f actu m est scripsit alibi tam en t

, t et , j g t in … ,
e a re m an ean co n u n an ur un o ,

et si bene record r in li b r suo d D ivina illa d non tant simul S i ergo j gi

e , e a ue s . c o n un

h t i
r e e r c a, id es t de ti f t Arist tur ani ma p i jam incipit a sua di
o ra e n e , re e r 0 co r o r ,

telem p t li et ro u ss e N te in stare natura ipsa unione S d hoc t

exo rasse un c . e es

veni causa e fac me tibi acce falsum q ia sic sim ul f d t et

c a usa rum u con on e re n o r,

At vero f d t …i llud de … neutr …

, ,

pt um . on am en o t quod er t P t un o re m a n e re a . rae e rea

di t it t Aristoteles i it f
ae e rn a e, anima t i li es t hypostasis et h ali
sc v ae as s us ra on a s oc
'

esse d t ti d t pi quid ; simi liter corpus organic … ergo

…in T pi i di t problema de mundi ex eis potest constitui unum
es t n on e m e n s ra vo m , se e c um , o

uo e c s ca n on
q .

t
aa e rn i t t esse pro t q a e par t e proba b ile
o ra Et respondendum quod absque dubi
oe .
, e

Bonaventura q q aliis verbis i t t anima ti li et q

uo ue q alia
rec ania ra on a s ua c u m ue

p i d t
rae n et q duc a , t iq uas i m ma tam ex ordine ti i quam
am an ue rum , c re a on s ex e r

peritas f t pi i ; q lit etiam dine

re e r e n o n es na t ur ua ib i li est
er p i d so ae ae , u n s cor or a

Averroes tres i t ll t di ti it in ani n e e c us …animat … tit d ; et p s nx un o o con s ue n um e e

ma tp t ff i i t recipiente …et pas rationes vit qu e sibi

u e e e c en e m ti l s nt et a
e a e sse n a es o

si …Verum de h j
, ,

vo . di vanis fri naturale

u o sc em o non vale t nisi in cor s , e xe rc e re

ve li q erroribus satis dict u m videtur pore t per corp u s pr ter i t ll t l

s oe e , ae n e ec ua es

quos et G ill l plenarie i p b t solas quas exerce t p se quia ecundum

,

u e m us m ro a . er s

i llas t eparata Porro Plato it es s . e rra v

p t ndo q u od n u lla d diversa i t o e ue u n re n ur

QU E STIO I I /
i n …ni i per mod … i ti vel f un o s o m x con o

si ubi t q ib ili lt t aliud u ru m ue o n om a e ra

Quod non est ver … nisi in

.
,

U l t i q i
n e re s a A n i a u re re , n an m p i
rab o , co r e r us

ti li u i tu
on a s u n p i q li t t
a r c t iva ac pas ivas h b tib ;
s o c or or ua a es a s s a en ns

im m e d i at id t ab que i l di
e, es in hi vero q s
j g t
n e rm e ibi ad com
an s o ze c o n un un ur s
 AN A NIM A
'

R A I IO NA IJ S
‘ '

UNIA I UR S I O
' '

C O R I O R I I M ME D I A I E
‘ ' ‘

m n n ic a n du m una in ac t io n e a n t pa ion A
n i b iliu m p i ss i e, s us c e pt i hi lc s i t se s s e c e rn i n s

n on est o nio talis d t , se materia tam n p … t Il q

u ru m q mnt
ue o e nc , ea e r se n e . an c m

di t i t
s nc om Si q .
j g c t ue i t l l t on i t ig
n n ur se quia quod l t g
n e e c us as s e r n em es a xa or :

e t app t i te anima quoque t corpu t na ad n i b ilium

o s, e pt i l t
s, e se s rc c e enem c o o r es

i ta di tan t videlice t ordine

,

n on s naturali qui i gnis hab t p p i t t co m m u s, e re r e a em

vi t… t passioni S imiliter q …dicit quod medi …

, .

i ti i i
n ca on s p ibn e er us c uo o cx

imo in p p ti con grua c t i … parte i … t ph t ti piri t u qu i

,

b os re o r on c en m es a n as cos s s,

media t a se haben t nisi quod anima est , g i t i b i li t t i t i t llig co n rn se n s a n on es n e en

sicut p i ip sicu t ob j d de spirit q i est pi i t li b t

,

r nc t an s ,
p c c o r us s e um o u s r ua s so s an

t
c um . B enique nec p nec anima tia t anima vel pars j
c o r us d d spiri t c e us , s e e o

est perf cta hypos tasis sed homo tit qu i d f t

e ib il formas ab g i
con s u e er se n s es o r an s

ex eis C orpus i … sec nd …Philo sensuum q …probat Avicenna esse cor

,

tos . cu , o o ue

se pl i o in sec ndo de Anima est tanquam B p

o quia in omnibu g i poten o re o m s e r an s

materia e t h… non est hypostasis sed tiar m nim …sensi t iv …i t i i b e t ex

, ,

, c ,
o e n c r or os

p f
e r ec t i b i l i e
p f t m ; anima autem
e r ec o m t i ib nihil i pit nisi sub corporal i er or os rec ur

ibi es t sicu t f rma qu …etiam fi gura

,

o t di i t c ur e in eque in vi gilia Nil n ee se m n o , n

i pi t potenti … anim … it i
, , , .

n o n e xs s i t i t hypostasis sed p f t i per q uippe e r ec o re c un s en s va

o

id t ac t us ma t eri …qu …per nisi sensibile aut cum sensibili sensibi

,

f t i b i li
ec s, es ,

ip sa m p f i iter c Hi Gre gorius ait Ny

ur nc le t sensus exteriores ; sensibili t s u e um o

quod per se c nti … stima t iva qu … pp h dit conveniens

.
,

quod t i
,

s e n us , co n n en s e a re en

e t nociv … sicut ovis videns l p … p

,

n en s est semper est i p

, ; n c o r o re um cen o u o a

vero quod i dig t continen t ia ne p h dit u t i i i

,

ten t om n e et i ac re en n m co m n o c v um

semper corpore … t ; c nti fu git ; videns cane … …ti t amic …e t

,

di l t
sso v a ur, o es e s m a o

autem et t t sunt ad ips … dit Hic quoque spiritus in

,

n en s
j
c o n en o m t , c o n un c a , o ac c e .

et un u m t it
co n s t Anima autem conti G libro de S pi it
o un et anima pp ll t vi r o a e a ur

net corp u s cujus si gn …est secundum g i g

.

o et p p i t t i gnis t it
, or n eo s, re r e a em so r ur,

Phi l ph e se in fine prim i de A i q

um ut Aris t o t eles loquitur quoniam con gre
n m a, oo

m a …an ma g di t i e re
p pi t g t h …g
e n e , c o r us t di g g t h te xs
g ra ,
a o o en ea e s re a e e re e n ea ,

m arc esc it di , l it sso v o r. q u od i gni est proprium Hic l t e t pene . a xa

I nsuper ad hoc an anima j g t , trat r gana media sens um et d f t

e o n un a ur e ae u e er

p i i mmedia t e p d t Alber t us
,

cor or in e t ab eis in ani am formas sensibi

res en e ca m

D uplex es t medium U …in se lt

,

les S i q
no d mediu m quod faci t
a e ran s c ue s um e n o

…
. .

i
un e n s q ocex t rema sicu t est medi , in sibi ex t rema g anima p i
o con rue re , co r o r

mix t o e t pl i
com t N t ali medio
ex en a o . it per medium non aliter Anima
ec un or

insuper quant …ad … t i est

.
,

i
u n o n ur t corpus et anima nam q i uam v s o s ua es se n am

…ipsa si t
, ,

corpus a i sit q lit t ib alterabile tota in corpore

su s ua a us t t q ,
s uo o o, uo

anima tamen a i p p i t t ib nulla i di i ib ili et t t in q lib t corporis

su s ro re a us n v s s, o a ua e

tenus lt t Al iud est di …con par t u t Aris toteles Au gus t inus Grego
a e ra o r. m e o e,

t i…faciens extrema
, ,

g ru e n , g sibi i q Ny c on t t t ; nihilo
rue re i r us oe sse n u s es e n ur m n us

ad i i n v c em T l q medium necesse es t secundum partes

a e ue poten t iales est i n s uas

…quod facit g
.
,

esse dupl x e onu d t i t i par t ibus corporis in quibus

con rue re e e rm na s

unum extremum aliud q d faci t

,

p ti uosuas ex rcet N pl sunt con o e ra o n es e ec n re s

al t eru m E t t ale medium t fer anim … b t t i l form …in homine

.
,

ru e re o so s an a esv e
g .
,

tur in libr de S pirit et anima ex par t e sed anima t i li inferiores i t lit

,

e o ra on a s v r ua er

H… Albertus
,

carnis est l it
s e n so a i lla qu e es t as ti tn on a con ne c

pars anim …sensibilis sed i lla qu …est I nsuper Thomas in prima parte q …
. .

, ,
u

quam anima i f l it p i sti n septua gesima sexta Plato i q it

organico quatenus t anquam instrumen t … p it diversas esse ani …
sen s ib ili t as n u c or o r e e ,
n u ,
a rt . 3 .

, as in corpore o e su
1 36 IN L IBR UM IST X V II ; QU ST II
II S E NT E NT IA R UM . D . E .

un o , etiam g i seu b j ti di l i A du …h …form … habent ad i i

o r an s su ec s s n n on n v ee m

t
c a s, q ibo diversa osvit … Opera d i b b t ord i ne … l quod
a ibi
sc r sit p …e di t
a i in se ve r ca o

vi …nutritiva …esse in h p
, ,

di cen s d medo di e di per se si una ani

at c , c o n co n o ce n

… … t p … b l
,

cu pi sc i t i in vam d g i t i
cor e , in arum
co ad
n o scalia i
va m t co n s s a r am u a

cerebro Q d Aristo teles p b t libr [ t q au tem h …manifeste est fal

.

uo re ro a e ro m oe e ro

de Anima quant …ad illas i …parte sum quoniam animal per se p …

.

o en m di ts r ca o r

seu vires qu … p i g i in suis de homine non per accidens ; homo vero

, ,

co r o re s o r an s ,

t l
u on or e p ib hoc
er quod in
us , e x anima p i t in d fi i t i i li sed
n on en ur e n on e an m a s,

libus qu …decisa i t in q lib t parte v v un iw uaO p t t erg e d esse f e co e rso . or e e e am em er

divers … p ti anim … …per quam res t homo et nimal

,

i i
n v e n o n ur t e e ra e n es , m a es a

sicut sentire atque pp t quod a li q i h

e e re non e set ver id quod t n on a o o om o s e es

esset si diversa principia p t i animal T rtio patet h quoniam

e e ra en n m e oc , un a

anim …tanquam per divers …B p t i anim …q …fuerit intensa im

.
,

ti e ss e n am e e ra o uo

p di t alia … quod non sset nisi princi

, ,

e sse n t diversis corporis p rtibus distribu a e e

pi … t i esset per se …
,

ta. S d de i t ll t sub dubi videtur

e n e ec u e re o ac en um un o

tr …sit p t ab aliis ani I nsuper q …anima i t ll ti uni

.

li qn ue re , o o se ara us uo n e ec va a rt . I

…partibus ratione tantum an etiam atur p i ut forma b t t i li

.
,

m ,
c or o r su s an a s, n on

lo co . potest in homine poni alia forma b t su s an

Perro opinio Pl t i posset tique a en s t i li quam anima quoniam forma sub

u so s a s

ti n eri si ani ma
,
i t p i sol … u t
u n re ur c o r o r t t i li da t esse simpl iciter e t penit in
o s an a s

motor ( non ut forma) ut p i t Pla t N l specie forma vero id t li dat esse esu e u ac c en a s

l …
.
, ,

o n am
q i i
ue q i videtur
n c o n v en e n s secundum se quid u
; e t q id q i d d i t enti u u a ve n

si ide …mobile a t i b
,

t
m e or di in t es t accidentale H c T homas i
o s m o vea ur ac a , ae n

versis p … t i secundum p ti
.

r se r m S umma o e ra o n es .

Verum in h re aliter sentit R ichard s

,

diversas S i vero p nam s animam e o co r ac o

pori uniri t f rma …impossibile est pl u Quidam i q i di t in homine

.

u e n u en s , c un n on

differen tes i esse alia …forma … b t ti l quam

, ,

res animas per ti esse n am n so s an a em

nec completa …
,

uno corpore esse Prim quoniam animal animam i t ll ti e, n e ec vam n ec

…res h i
.
,

non esset simpliciter q un u m pl t uo nec in aliqu composito uno a n com e am e

beat esse per f rma … et ab code …res esse forma … b t ti l nisi … di

, ,

e so s an a em un a

esse j lib t b t ti…in indi

,

habet q u od sit e t quod si t una Hine

on s t c e n es c u us e su s an

qu …d i t a formis diversis non visibil i consis t ere et forma …substantia

.

en e m n an ur

sunt …simpliciter t homo lb S le …qu …fui t d t de po t entia materi …

, ,

ono o a us e e uc a

c ndo h pate t ex do p … in adven t i …i t ll ti …corr mpi ;

.
, ,

o oc di t i i m e r ca on s. o en m n e ec v o

Q …eni m a diversis formis

o t d t q anima i t ll t i alia …
so m o n u r, rc c e en e ue n e ec va ,

p …
r d i t
c an u r de i i vel per acci
n v eem forma … specifica … i materia … intro n

dens d form …non s u t ad i iom D d i; n q q n v ee m id t i p i ib

er uc n ova uo ue acc en a r or os

dina t…; si autem f …su t ad i i similia in cade …

,

o rm n i materia
n v ee m c a o sar

ordina t…erit p …
, .

di t i per se in sec nr ca o S d con t ra h quod di t esse cuj us o e oc c un

libe t b t t i…in indivisibili consistere

, ,

do modo di di per se quia b j t cen su ec um so s an

… s n t omnia arg men t a di t i elemen

,

p eni t urin d f i i t i p edi tni i t

en e r ca s cu so o o ce n um

… d …formas suas
,

p f
er i ic es p b l est
raeamad colore u a Si ta in mixto . m an e rc sec o n o

ergo di t quod corpus p f i i t

c a ur b t ti l su E p i er t lit
c a um e t iam su s an a es . x e r m en a er co n

est colora t um i t sec u ndus modus p … stat , er d plan ta … in r i par t e e am em un a so

di t i i p
ca on s se Unde si al ia forma sit a ori in alia vivere et tamen p t j
er m ar es e us

qua di i t animal t qua di i t homo manen t ti … quod non esset nisi

.
, ,

c ur e a c ur co n no

sequitur quod …i t
, , ,

ono p it li q
s e ro m forma b t t i li
n en e ss t tri
a ua su s an a s m an e re u

p …
r d i i
car d ltero nisi e
p a acciden i q communi
er parti A t ers,
g o in s planta ue s . u
1 38 IN II L I B B UMIST X V II ; QU ST II S E NT E NT IA R IJ M . D . E .

dem spiritus vitalis ex at in t P…A pori in quant … p est sed t e m or e r s o c o r us an

t er a si i lli spiritus … t q
, .

sint t
,

c re d incomplete atque per q

an e re n uo m d om m o o ua m am

H… opinio sic probat r

,

t
n a u ra li t operantes nunquam p t d ti
er o s se n re oc on em c o

determinare materia …ad id ti vio Per a tnm g

.
,

ac c ti d it
en li qa f c e n e ra n s e uc or a ua or
l nt r i t d t sicut unt cicatrices et ma de potentia materi …nec
e e n ro uc a , s
p ì t c e rro m or
t amen in corpore t i t i in advent i t ll ti sicut probatum
,

id v e m us m o r uo c c a r o n e ec v ae,

c es i il
co n s m sicut in corpore vivo B est ergo in h …i es t forma ita d t
es e o ne e uc a
stat erge quod recedente anima i t ll t i ad i … ti li
.

,
pt i
n e dispo
ec en m ra on a s s o sce on em
va remanent in corpore aliqu id ti sitiva I tem nisi sic esset
, e ac c en t a n on m an e re n

eadem numero t eadem q tit

.
,

o in corpore liq uan i d t i eadem nume as , ea a ua a c c en a

post anim … p ti … cujus eppo

,

d em q oefi gura . ro se ara on e

Alii di t q d in h i c un , uo est al ia i est t om ue n o n P… t aliter filius s tum o s e n s um . r e re a

forma quam i t ll t i ; nihilo minus ea n e ec va li non haberet esse g i t pa ca rn a s en um

e g red i t manent liq

en e , id t i atre materiaua ac c
q in genita est anima
en a ea n am ue

dem n mero qu …i t prius propter

,

o vero reat r
n e ran H ec R ichard s qui d
, c o . a o a

materi quia t loquitur Avi ista ma t eria ib it diffuse et pro hac sua
,

un it ta em a: o sc r

cenna p i l ibro Pb y i qu cense opinione varia i d it motiva par t i …phi

,

r m o s c o ru m ae n oc

par t i …th l gi qu …e t infra

,

q t
o o n ur ex par t e t i li q d l
m a er a
e, a phi .
uan o m a 050 ca , eo o c a,

nen t post formam t l cicatrices t g t

, o v u n e ru m an e n ur .

et ig d E thi pi post mor t em Pro h

n re o 0 s At vero eidem f Opinioni Henricus ac av e n s

dem …opinione es t quod ait C

. .

o d d i Q dli b t S i ex conditione
om m en ue ec m o uo e o

tator libro de S ubstantia orbis quod di ( i q i t) na t ur …human …est quod forma n u

i t… d t forma …
, ,

i
m e n s on es i t n e rm
p na
p it ti q q
raec e un d sit media ad c o r o re a s uo ue m e o

so b t ti l
s an in materia et s nt co…
a em ter hoc t anima humana i t materi … o o u n a ur

n …ipsi t i
,

Verum his quoque ad hominis

m a e r ae. ti t t i fi it tenco con s u o n em rm er

secundum Phil ph pri (sicut e t alias s …

,

o b j i it
c
q i
o r, u a pi s d l i) q d sicut
e se um n e c arav uo

m e Pb y i materia cu m forma est anima h

s co ru m non posset esse forma m n an a co r

omnium id ti causa ergo nu ll … poris asini ( in q l

,

ac c en um est corpus esse o ue c aru m

accidens potes t esse in materia nisi me corpus ab liq forma d t de po t entia a ua e uc a

sic impossibile es t sola …ani

,

diante forma li q b t t i li Er go si
a ua s u s an a

post p t i …anim …remanent acci mam esse forma … t i…i homine

.

se a ra on e m a or n .

dentia liq eadem numero in materia N empe si homo C hristus Jesus (sicu t et
a ua

corporis p t t ibidem o or e li q al ii ) esse t corpus a substantia anim …rati

m an e ra a ua m

forma … b t t i l i …
,

so s an
p l t a emqu li et t
n co m b t t i t i
e am panis f i t in on a s, ran sso s an a o e re

simu l cu …anima i t ll t i fuit in illa corpus C hristi necessari f i t in sub

,

n e ec va e e re

anim … ti li N enim dic i

,

materia t ti s an am ra on a s. on

Hine mihi videtur di end … quod in D posset quod f i t t

.

c o ,
b t ti t i in , e re ran ss o s an a o

Adam simu l anima j s t i li fuit animam sec u ndum quod dat esse p
co m a o ra on a , eo r o

aliqu forma b t ti li incompleta e t i t ti i quod tamen

e su s an a s fi t in ani re a s, s e n on e re

ita in quolibet alio h …i qu …f rma mam rationalem quoniam non dat esse
,

o ne e

e d it
oc de po tentia t i ex qua et
ur i t t i nisi per
m a c r ae ,
p …substantiam c o r o re a s s ua ,

m ateria ti t it con s compositum i nec p t esse p it ti quod dat

u ur u n u m n se a ran ur c o r o re a s

com pl t quod
e om li q i b ieum i anima et esse
a u li t t i ac i t ll t
us s u s a ec se n s o a a s n e ec u

qu …similiter anima p …t t nisi

, ,

d t li b
en a di p i t i i b
us s i 05 pl ti est on li t t ios n co m e s a a s, r s a

m teria proxima et immediata ad i pi ec nd …rationem ; neque in id quod est

,

a re c s o o

end m animam i t ll t i
o N illud a cidens substan t i sed sol …in id quod
n e ec va m ec c ae, o

composi t um habet plene ratione …sub vera est substantia rei naturalis fit trans
.

stanti …in quant …substan t ia est nec

,

o b t ti t i ill Hi q i , q di t
cor su s an a o a . nc u cn m o e c o n ce
 NIM AN A SUO OR PO …
A R A T IO NA I. IS UN IA T UR C I MM E D I A I E
' °

q d
uo t
es impo ibil fi ri
ss t b et A e orr mpi
ran ss o aut d ins an d
n em c o es e ro as s e se e as

i n ub t ntiam t…… ti d …num ro p rman r

, ,

t i ti a on em s s a an ra on a li q i fru tra c e e e e a o o s

li s, e t simul quod ela nima ti

s li sit a p … i ra t Et si
ona d t
s t q u id
r i c e ss ss e n e s ro n n n r, n

in suis i p a infu ione i … t i li

.

f rma hominis
e t di t i co n ra c on em imm s s en m ra on a s se n e

di te po t ip a …p d i t in mat ria p …
,

i pli t verbis
m ca I h e Henricus Q i r u ar a s s ro oc e r

…
. .

g um en a t t i i
on em ta prolixe spro equi tur fatas a ciden t al s sd i p i t i li c e s os o n es, n eam e n

qu …tamen p m gna par te ad quartu … ta

,

ro a pl i t er gana ? N enim co m ex o n e m e on

…
,

p t
er i tne libr o . a g ens na t urale potes t i lla in instanti p r0

I nsuper Iertio Q dlib l l d hanc d oo cui

e o , s e vc n p toi t uccessive p i
n c c re , co m e s e e rar

q t ti q …
u tsi o n em t r … h o g o t hom i
om o p mot … S i
e n e re vero di t illa na t urali
er o c an ur

nem ait S e nd …Phi l ph quinto ter

. .
.
,

co o e se i t i t produci ab anima rati

um c o n co m ar e

per se termini g ti i onal i infusa ergo t sine p …

,

Phy i s c o ru m , e n e ra on s p t i ,
e r a ra m e n s

t
e c o ri u
'

pt i i di t i gon s t pen es e B tot mediis p t t produ i ab anima

s n uun ur es s o e ra n c se o

t
e n one se ; id i lli
s ee it p p i g c o n ve n it i re d re l stremo dicere
e co n com ar eam em .
’
e ,

no rari t orr mpi cui

e c o i t sse p t
, quod in homine seu j
c o n ve n e , t d f
u a t um e n o e o n c o n on

omposi to et non parti in suo t t e t qua

c t li q o o id ti eadem numero m an c an a ua ac c en a

puta fi gura cicatrix color alia q …

, ,

si per ccidens Toti a q composito n am ue ae u

sse per n t ur lis g ti ac dam vide t ur i con t ra sensu …et

.
, ,

acq i it u r ur e a a a en s , om n n o ex

p ti l i g
ar c u ar s ti p
e n e ra n ti q s o
p i ti c ra ac ration m N a gens nat
on em uo m e r en am e ec o

tamen sen tia materi …i g b i li in rale posse t talia in d f t in ins t an t i

.
,

es n e n e ra s e onc o

c o rro pt ib ili q sdi t ue Si ergo ali ni producere Et q

c a ur. c i hoc posset non ta
e . uam v s ,

composit q i i t esse per a gens ali men id g t quoniam forma b t

e ac u r ur a e re so s an

quod q …i ipsu m a gens non p i t

ua v s t i li in d f t e ss d sotalia id a s e o n c o s ue c e en s , ac c en

per essentia … p t i secund u m talia non q i i t in a teria sua nec ei

,

co m e n en om re u r m

se ipsa …producendo in esse quoad amb C d i t in aliqu q …per talia non

,

e e s e rv re n e, uo

s u bstantiam sed l …quant …ad p t i d frus t ra ibi de nov pr d

,

ro m , so o o e e re o r ee e e o

esse t l quod haben t in composito

ac ua e t Hi dimensiones i t i t e e re n ur. nc n e rm n a as

… …
.

Hi nc sicu t homo p ì t per a

c e rro mg ens t i or t ma g is co vas senma t e o co e rn as se u

na t urale sic generat r per a gens tale non ri …qu …nu nquam nec t emp re nec in
o
'

ta …proprie t animalia stanti d t ab

, , ,

tamen i
om n n o o i quantitate Q nu a ur om n . uu m

t
ee e ra quoniam homo g ita que b j i it q d id ti
e n eran s n o n mi grant e c ur, oo ac c en a n on

e x rat h i t animam i t ll t i …de po tentia de b j t i n b j t q d i t em …

n e ec va su ec e su ec um uo co

t i
m a er a
e, sicu t i n ce teris animal gìg positio prima es t ante n e n s. d … respon s ec o n a

N ec sol … i homo g t hom inem deo q d materia nunquam stat d a

o s e e n e ra uo nu a

sed p t t quod liq …forma … d t forma b t ti li t quod forma alti r su

, ,

e er e a ua e o ca so s an a e e

de po ten t ia t i aliter n ull …esse p

,

m a e r ae i ac p i ib formis
o de rv e n e n s r or os s uece en s ,

f a c e re t aut t in generat
c a u sare nec al i ip i t li t e, potestative i l dit in sas v r ua e r ae nc u

quod esse ei p t t H… Henric u s raes are se tq i p c i loc …e t ac t m es ue se ru m v ce m o n

ita quod b j t ……
. .
, ,

I nter has opiniones re r Th pp el co m e m a,

q i l
so en s , su ec a u va e n

Alber t E gidio Petro lt i q aliis ter est idem i et ma t eria ra t ione

'

e, , m u s ue , m e , co

quod in h mine seu q e q compo j us i t i d t i illa eadem ane t

uo c u m oe n so n ac c en a m

est nisi una forma b t t i li Q … per mortem anima t i li

, .

sito n on su s an a s, uo v e ro ra on a s

i t probat m es t V sicu t ait e dit anima ti li esse d i t it r

u t e ru m
"
I 30 C , D . s c u am e n r ce seo ra on a s es s fo m a so b

Alber t us inter animam et materia …es t forma

.

quan t …ad hoc supple t

, , ,
s ta n ti a lì s
d s u ec e en s , o

medium o gruenti …N puto in ipsa i

c n ec loc … et act m for ……p i i v cem o n r or s ,

i … ti infusione p … d t quod p …
,

en m ra li on a s f t r i d t i ad tempus
ce en e s r a a ac c en a c on

di p i t i
s os on es accidentales f ig ti or servat in esse I lla quoque forma potest in
, o ra o n em ,
.

g i ti
an z a on em q lifi t i,
ua pl i
ca instanti educi quoniam in materia mo
on em , com ex o ,
 IN II L IBR UM IST X V II ; QU ST III
S ENT E NI IA R UM .
' '

D . E .

i ti p …
r en s p r t i manet
ara f f io i ad j A h su p l i
c en s ib i t hic D octor dicendo
e us oc e n us sc r

Ii …
,

e d ti uc en e m ni i b it t n go quod de h fuit triplex opinio U q

c n on s re v er a oc na oo

… …
.
.
,

p r b l
en s g t
e i occ
en ione p t t
as i d p h il h
e rs c ru a
p di t
o i quod
ro m am o se o ro m c en um

nis majoris Porro quod argut … t a anim …rationales simu l sint condi t… t in
,

C f p l 37 A o es e

quo forma p … d …
. . ,
,
. .

r ce p t facili
e n s c o rro m t lli a ur,
p ib celloc t quam s e l s ce m ar os u m o

ter solvi vid tur dicendo quod b t ti t … pp b t Ma robius p S i

e so rac 0 o a ro a c su er e m n um

i su …ca s …ad j
,

c o n s e rva ti on s oS i pi i S d vere positio ista m gi est

e us c o rru c on s e a s

…
.

p t i on em f f i i
su est qu
c en s t i i quam dic
c o n se rva tu m t h t
e i Alia
so m n u m au en c um

M i h…
.
,

t ne i b t hit dum comple t o mini fuit opinio h ti

o c su ra ur, qui e re
e co ro m an c o ru m

in …
,

t i
s e r o s uo , a d i t forma ultimate intenta
ve n di t nimas simul t : l t
xerun a c rea a s e o, e

qua inf sa superflua esset i i t t i ibi ad su ggestione …dei t b

u n e xs s e n a
p en e ra ro m ec

ipsius form …p i i
,

r o r s. casse atque b hoc in corpora tanquam in , o

esse d T ertia es t C t hc arc e re s e m e rsas . a o

li positio q u od anim …inf ndendo co ro m ,

o

Q UE S T I O I I I
t et creando i f d t S i enim
c rean n r, n un o n n r.

i … ante corpora sim u l creat…f en m t ue run ,

aut h b t usum ti i aut Si a ue run ra on s , n on .

Od q … it t U b i et q u id i p di i t ? Q d q … ig i
A d… non
o u rq o r co n se ue n er, n on , m e v uo uo as s n ar

q u a do n e ta it a i
cr a s l t sequitur quod usum h b
n m a i t
…c t u
v a ea , a ue r n

a c a i n m e e ro r mti .i erg m rner nt vel d ra on s e a o e m e rue

Ad q d Bonaventura p d t Quam r nt Quorum t q est centra illud

uo re s en e o . u rum ue

vis egre gi s doctor Au gustinus dubitasse Apostoli A t q

o ben i a ut mali q u id n e o am R om i x, l l.

videatur quando anima Ad …fueri t condita quam gi t e t c H… idem

.

, e sse n , . c .

quia t q pars videtur de hoc p b b i

o ra oe T homas quoque Q uidam i q i t philo
ro a , n u ,

l iter posse d f di ; p p b b i li i tamen sophi di

e en ro ro a or t animas ex t ra corpora esse xe run

ac i i tenend …est quod p d t crea t s quia di

v er o r o ,
ro t animas
uc a i i e ,
xe run on r cer

fuit in orpore non ante corporis f rma p ib u t t navi et hominem ve

c ,
e or us n au a m ,

ti o n em Q . i enim videatur sa t is ratio

ua m v s ti t Quod Aristoteles p b s d m en o. re ro an s , e

na b i li t posse dici quod D p d it cet animam habere ad corpus suum i

er , eus ro uxe r , cu

ani mam ante corporis i f ti u t dat esse b t t i l p i fi

so o rm a o n em tam su s an a e s ec c um es

t ea …non dependere a corpore

, ,

t
e s en d e re ti l h b it di t aliud corpusse n a em a u n em o

conf r informare atque perficere q t Il …

, ,

ac sine corpore p b i t o sse su s s e re , e ne uea . e

m it ta em quoque habere cu m an gelis at T homas in S cript e

beatitudine … ordinari ;
, .

q u e d ill a o rum Porro in S umma q ti g i , uaes on e n o n a es

m o lto t amen ti b ili es t ut di t ra on a ma f t Au gustinus septimo super C

us c a ur re e r c art . 4

in corpore facta t …quia i t nesi …dici t quod anima Ad …ante corpus

, .

o p i un o r c or or ,

u t naturalis p f t i cui t li t ap
er e c o, an gelis est crea t a quoniam opinat r
n a ura er co m o

pe t i t p l i in t t …u t p si t ei q d corp u s Ad …i n p ib sex dierum

c0 u ar an o een a uo e er us

esse sine illo ; t …quia j git cor non fui t produc t …in ac t u sed l …se
,

o co n un ur o so o

d …rationes a u sales ; quod non po

,

pori t mo tor mobili sine quo

u i ne
,
m e re r co n o c

Gc n 7 quit t d ao i Hine in Genesi I gi t

e m e re r t est de anima dici quoniam nec ex liq
e ur a ua

Ad …f
n, .
,

D eus primo deinde materia corporali au t spiritual i p

. .

p c o r us e rm as se , i raec xs

eidem vit…spiracul u m inspirasse Il … s t en t e fui t facta . ex aliqu p t i t vir

c , n ec e o u

Bonaventura . t u t e crea t a produci Hine pp t quod . a are ,

Ex quibus elicit r quod et t o ip t i p ib

ce e ro rum dierum sit creata sam e n e er u s se x

i … in i p ib sin t t…non
,

en m su s co r er us an gelis et postea propria voluntate

c rc a , co m ,

simul sed igi ll ti jux ta illud P l i si t inclina ta ad corpus d i i t d

s a m sa m a m n s ran um

Q i f i it si gilla t i …corda eorum Unde de

.
,

S d hoc l es t A gustinus non asse

,

u nx .t e o c u us u
1 52 IN IST X V II ; QU ST
L IB R UM I I S E NT E N I I A R UM
' ‘

. D . E . IV

i
v xe r n i t q d q t
uan op i
ue q A q cu … eis in his tantis i i i nde
ra n sc o r o rar oo ue m se r s o

usqu pi … t purg t …
,

e ex at e e t in i i gnorantia i i
u ru rs u s as ce n t multo s se e s n ax m a, e

dant ad ompar s stella id t i

c e j qua …in
s, es i b
an m aru m
j t i nec m a or an m a u s c o n un c s,

numero pares l li enim phi l phi nt pro s t in illi lla vera feli itas d cujus
ose es e s o c e

… ti li ani r tione s nt …
. . .

b t G i ll l
a u t
e m u s , n a ura ra on a terna om it a o se c ur as ac s e c n ra

ma …… ig t qu …non l … …
n o rav e ro n tern î t s so o e

sunt i t ll t li sed etiam ensitiv…ac Hanc di p t t i

.

n e e c ua s, s pro equitur Guil s u a on e m s

v geta t i …natur ita quod natural est l l prolixe Hine quoqu ut in libro
e v ae , e e m us . e,

i
e s on r i i p ib cor o r ea perficere ; ideo de C ivitate D i recita l Au gu tinus Por
us a e e s

que innaturale violent … i

,

ao i t it phy i o Pl t i in hac re a Platone

e s co n s s r us a on c o s

ex tra corpora produci ac d ti i Porr si i t et j s Opinione …in re i ta se

e n er e re c e ss a o s

… …
.

par …
,

in t lli sunt scientia c nd

,

s e p ib
s co m l
ar t us A
o cag t i it o o u us n um n en o c o rre x

t vita …il B di
, ,

fuit eis connata ergo i animas i t a p ib se

,

sc v e ro n ce n s v r ue sas c o r or us

la …multo b ili ne atque f li i o re m p t q qe c o re mde ce ter facere la es a ra as ne ua ua m e

se quam immergi p i b t it…h p ad corpora nec ff i i eis sed fu gere

,
cor or us , c v ii su m , a c

er o
,

jo s su b di i ii Nm serg d s d ton ea Verum i t d prosequi ma gis p t t

e s c en e run s u s ec a

sine earn …deme ad q t … Patet i t q ex p …

. .

in corpora sp n te e n ec di t i uar o a ue r c s,

ritis inde in ea d t …sunt cujus tamen quod omnis ti li anima creat r im

.
,

e ro s ra on a s o

e pp i tes d i um t p h i l xe run
p hi p … f t i media t e a D Q q solu i t ll t
o so r a . eo . uum ue s n e e c us

Q uod si f t t eas propter

a e an ur deme di it esse ab ex t ra per i t ll t is ua c ur n e ec um n

rita p ib tanquam alli ga t lligit i t ll t li essentia non sela

,

c or or us ib c arc e r us e ur n e ec ua s

tas id t sen t ire de i b quod j po t entia

,

, v en ur an m a us e us

theologi di t de an gelis malis I rra

.

c un

n u lla …
.

ti on a b i l quoque videtur
e as se re re

anima …in corpore i t t quantum e xs s e n e m

Q U ZE S T I O I V
libet p f i i t p … contemplati
ro c en e m u re

vam abstracta …e t l t posse remi

, ,

e e va am

q …
, ,

nisei se fuisse in compari s t ella siderea Mpli it ae hic D f ti us u r ur e o rm a on e

mansione q …tamen in veritate ex fide
, uo p i h i i p i i qu c or or s om n s r m a o
ac t i i relatione i mo e t p i ti
,

ce r s s m a , t x q ui b u f
ex tu
e r en it a e e s o rm a m s .

multiform i multorum animas

n e s c am o s D i it autem in Genesi F i t D eus c ur e rm av

C h i t i f id li
r s fuisse abstractas a corpo hominem de limo terr… Unde pp t
e um a are

re , sive per pt sive per mor tem sive q d a D immedia t e sit p i llud
ra um uo ee c o r us

a ut lie format … et ex limo terr… t i lit

, ,

per imaginariam b d t i su uc on e m a o , m a er a er

na ti on e m
p p h t i re qu i tamen e c am i , p t re s us c s um um .

t ati morte au t ad se ipsos d t i remi C ontra primum re uc g it O mne a gens ar u ur

eor u m q u …in t ali p t i D p d i t simile sibi Prop ter q d ff t

, ,

i
n sce b t an ur se ara on e ro uc uo e ec us

participa t su … … i ilit
.

se u rapt vel b t ti con t emplati f

o a s rac en e t o v o ca ur e c ao s s m u

e run t P… t adh c i b ili irra do Hi in E l … t t i sua th l gi

r e rea o m ra os nc e en a en e eo o ca ,

fari q d anim … th
. .

ti on a b i li q us t uc c en se ur, t i i
uo octavo Proclus effa e o re m a e v ee s m o

m iserias vit …p … ti semel imo fre tur O mne p d

,

r se n s similia a d s ipsum : ro uc e n s , o

que ter ac pluribus annis expert …

,

u nte di i ili b ti t it S q t q , e xe un a ss m a su s o . e ue n e oo

tes de corpore d t ad sidera que th

ae re en n es t ibi testat r O i pro eo re m a e o m n s

… …
, ,

p re rs us b li i o t omnium
v s ce re n ur h per similitudine o rn d ad c e s s us sec o n e ru m

malor … lp b i li atque p… li in prima f fi it Q …ergo D glorio us

a cu a um na um e c ur. uo e us s

tan t …quod p t liq t temporum in et d d sit i

,

o os a uan a p b il i t simpl i a e ran o s, n co m a ra er

ll d l t ib i i spirit u s e t corpus humanum in

ad u nione … …
te rva a rurs us t pe e c are n ur co r o r us , c ss m us ,

e t ff i a t c e re n ur b i ter omnia corpora magis composit u m vi

con e rn u m ,
 OR PORIS DE PRIM I
F O II MA I IO N E
' ‘

C I IO M I N IS

detur s mm diat a D forma t …A arni uppl m nt …i orpor i i q d

n on e se i e e eo o c s s e e o n c e v r uo

inter primum t ultim … t lo o co t…i ip o

.
,

S c nd e o e, o it o b an g li es c s n s s uc c e s s , a e s os

distan t ia maxima ; d a distan t i in d i se d id i i ut homin m i p u m se c rc cr m s c n ec e s

tan non i t n qu p ti gi t ni i per d p lv r t rr…D upl x quoqu t u a

,

s s ur e e er n ur s e o e e e e e es ca s

b qua …d
.

medium t divin Dionysiu l q it i t corpu imm dia t l rma

'

u s o u m e ec o s e e o
r rg ultim … t ul t ime fa tum inter
os
I do
c s t . hi e . e.
e e
.

o c ri a D Prim quoniam Adam tiam

c c re eo . a, e se
l“ .

t a a, t immedia t a D
n on es l li undum corpu t aliqu modo D i ima
e eo .
' ‘
cr o, c s es e c

ff t e ec us ti g con p n en s , t i fi g N sicut
c o r o re o s D c impli it r n au a r t e. am e us s c e c s es

m us , n o nvide t r imm dia te a p i u t principi …omnium rerum sic Ada …

e su e rs m c o

… …
,

p l i i i i
c ss m 0 o m n
p t t i q D po en d t ; secundum
ue p eo ro fuit principi
uc o s co r us s uo o

orpus au tem humanum ex

c t t omnium su i generis orporu m S ec nd
s ua n a u ra e s c o e,

…
.

res p ti g
re rs us c o n p lin i f i
e n s , c o r o ra
q D sit Alpha s,et O n
g p i
rm a. i p i uo e us m e a, r nc um A po c . i ,

I nsup r probat r quod e sit forma e t finis universorum l i t u t homo se

o n on vo u

t … l im terr quia ex quatuor l c nd m t q i parte …a null alio

, ,

o cx e a: , c e o o u ra m ue s o e

mentis format …ac m ix t … t t cons ta t o ti t o esse q u a tenus se t t

es , u i t se r re ur , o um s c re

ex di ti c S ec ndo
s. p humanu m D d t i t a q e t iam secund u m
o c o r us eo a s r e um ue

fertur ad …lif …
, ,

e q lit t
o rm e m p ti i corpus tanta b
oa a em
p i t e ss o n a su sc e .

esse d t
m e re ergo aliquid de natura
ae u m Ad secundum p d t quod an geli re s on e

t per m inis t eri … …edu

,

c el stis corporis ei d i t es t T
o e a non p t
m x om . er e ue run o s uo

ti anima hominis per i t ll t l

e, cere seu formare corpus humanu m nec
n e ec ua e m so

a …p ti i t cu …na t ura coele

,

or e n e m c o n ve n ad h f it eorum po ten t ia ordina ta S i oc u

stis m t ris erg et corpus humanum autem bj i i t quod non l …an gel i
.

e e e o c a ur so o

l ti corpore i t in natura b ni sed e t iam an gel i mali p t for

qui …
co m cee e s c o n ven e e ss un

… ti… eadem quippe t habi mare atque assumere corpora in effi gie
,

e sse n es

t do mobili …ac t
o o Quar t o in
m e o rum humana dicend …quod corpora illa
.
, o , n on

semine t riplex es t cal r tp t clemen ta s n t vere sed i ili t di i corpora na

e , u e e o , s m u n ar e

ris seu ig et c elestis at que vitalis t ralia e t h u mana ; i mo sunt tif i i li

n eo s , o o ar c a a

et ita in human corpore est quid c eles t is corpora O pera autem nat ur…an gel i facere
,

e o

natur…N ali t er id t l … t inter

.

ec v e n ur e e
q t nisi applicando ac t iva e t passi
en a ne ue un

se ta …contraria ad t anta … p p
,

va in quibus etiam ffec t um accelerare

co m ro er a

et …
, ,

ti o n em q li t t p ua conciliari a em valen t e t o sse

p d i N li q causa na ex e re . ec a ua

I n pp i t h … est p …ll g t t li inferior p t t p Ad …f rma

.

e es um e ro r a e a a ura s e era c o r us e

S i pt cr et item q u od corpus l t re et in tu s foris g t organi

ura , c ee e s e ae con rue n e r

ele are H… Alexander Ad qu …ex aliis

,

i pt
n co rro i b il es t et i e i i b i l n com m sc e z . c .

men t is d t ib pl i patchi t p i ee or us en us res on s e

I tem q …it an corpus Ad …fuit com

. .

u r

C i rca materia …h nc Alexander m l t a D positum ex qua t uor clementis R p d t

,

a o es on e

pri mo an corpus Ad …in t t S i t ait Avicebron in libro Fontis vi

.

i it t
s c sc a ur s a o cu

innocenti …si t factum a D ; sec ndo an t …corp s humanum inter omnia orpo
,

eo o , ,
o c

fieri seu formari p t t ab an gelo ; tertio ra e era p it i i est N ut di it , co m os ss m u m . am , c ur

an a t n a ural ti c ee e s ibi quanto subs t antia liq es t a materia a ua

Ad prim … p d t q uod corpus pri magis i

.
,

a re s on e i t an t o pl i p ti m m un s , ur u m e e ra o

m i hominis dit et f rma t …f u i t num es t ff ti Anima ergo i t ll ti

,

c on um e o e ec va n e ec va,

a D non ab an gelo neq u e ab alia crea q …maxime i

.

eo , i si t a t i pl uo m m un s m a er a, o

tura Unde A u gustinus super Genesi …ad i

,

p ti est productiva i d r m arum o e ra o n um

litteram protesta t r F rmare seu …

.

o difi eo plurib u s i dig t g i a t que poten

e n e o r an s

care costa …in li q m u in t t … t iis propter quod corpus j p t i t

e re m ,
us ue an o ,
e us e er u

non p t it nisi Deus u t nec illud quidem esse

o o , p i t i i e t h t g com es ss m o m e ero en e um .
1 55 IN ro mea ii s es res n xn un . m sr . xv n oo … sr . iv

V e rum ta m corpus i llud factum spe A stis corporis in

en
p i t i corporis co m es en em

c ai li t p h
er ib t d er limo t
e ur err … Primo a humani descendit i q corporum , , o m n um oe

quia se undum Ph il ph terra in ipso i t

c e se um quia nihi l eorum q i t m x o ru m eo n se u ur

magi b d t Habet et nim plus de ma forma … b t ti l …nisi per corporis

,

s a un a a su s an a e

c lestis i t t eo q d corpus c …
.

teria t minus d specie mo t s

e a q o n am ue li oe v r u em uo

sequitur p … t i elementi natura … est primum

, ,

d i r om n an s lt cuj us virt u te omnes . a e ra n s ,

S ec ndo quia secundum A g t i

o h lt ti u us g l t tque ad fines pro
n um ,
u a e ra o n e s re u an ur a

mus et humor id est terra e t aqua p pri s p d t

,

a e e r uc o n ur.

Nihilo minus quida …di

, ,

tiere sunt ad p t i d aer et i gnis ad

s a en om t aliquid d c un a

a gendum Fieri au tem dicit ra t ione …pas n tura corporis …l ti

,

. t i li t ve a e es s e s se n a er

s i b i li sid i ex t di it h fa i i corporis
c rc e e rra c ur p i t i
om o humani n re n com es en em

T ertia ratio est ut homo ma gis humi quasi clementa quod

,

t
c us . ili t c on c an s as se run

liet se sciens se ex elemento ist vilissimo e se luce …quam corpus esse affirmant
,

e s , .
,

factum Quarto quoniam t tria l Verum ista opinio falso i itit fun
c a e ra e e nn ur

H… Alex …esse corpus ( quod

.
,

menta p i t in t re e r un ur d t di
e rra . d l c am e n o , ce n o uc e

ande n p b t est supra) quo remote veri q re ro a um di s t

hic q …i t an in … tatem haberet quodammodo N tamen

, . xm

At vero Th
, ,

2 .

u co
.

o m as r ec

adh c corpus coelestis natur…esset d

, .

p os i t i corporis
on e h u mani si t aliquid d a o a

natura … l t i R p d t Aliquid d
e es es en corporis h u man i
e
p i t i a quia ve na com os on e,

…
.

nire i n
p i t i
co m alterius
es en emt i g i t t l t i lux non est forma sub
con n ura e es s se o

d pli i t
u Primo secundu essen t ia …
c er. t t i li corporis humani sed aliqu mode
m so s an a s e

per mod …principii t i li a ut causa j s videlice t dispositive V i t li

, ,

um o m a er a s a o r ua s

nihi l d it d na t d …adven t s l ti corporum ad

, , .

f o rm a li i q s s c ue a ve n a u em o o c ee e s um

ra l ti corporum in p iti
c ee as um i li t i
co m sufficit l t
es en em con c a on e m e e m e n o rum

… Thomas in S cript
.

corporum h q i
u m an o ro m plura cor , C H ue n a m c e .

p e ra convenire in t i t t i corporis
c on s I u quibus videtur obscurum q u od ait
on e m n

unius t i gi t nisi t i pli i t pri null … i t forma … q i b

,

n on co n n r c er o m x o rum c o n se u so

nisi per corporis …

,

m e, per i pli s m gg g t i
ce m qua m re t ti l a on e m l t i vir
a s an a em c as s

ex l pi dib fit acerv s ; sec n t t q …anima t i li i di t

,

a d m o d um a us o o u em uo ra on a s m m e a a

qu … t in ordine a D cre t r Et si ad hoc p d t

,

d o, per p it i com es e n em es ee a o res on ea ur,

…
.

c t co llig t i p a t i on e d t i
ar um t quod q e e rm non cre t r nec
n a aru m i f d t uo a o n un a ur

p i ad cuj us p …
,

o t ex saxis e t li guis fit domus ; t ertio per n isi di p it p s os o co r o r r ara

sicut ex clementis fi t mix t ione …e t g i t i

, ,

com m i ti x on em dispositive con o r an z a on e m

tum S d null h …mod r …potest …

,

e e o rn i t ac operat r corpus
e n l ste id c urr o e a ee

pars corporis oelestis in compo aliqu modo causa t anim … ti li

.
,

a li q ua c e es ra on a s

s it i on em corporis venire human i quia in bj i i t contra h q d ip t vir o c ur oc , uo om n o en s

primis d b m dis p t t una …par D t us D i per se i mmediate ac repentine dis

uo us e o or c e

t ium ess di ti t secundum it …ab p it corpus Ad …ad infu sione … i …

a s n c am s o esu en m

alia ; non a utem p i in corpore h su … l t i corpore re e r m us p t u

; con , c ee es n o n eee e ra n e

m an e aliquid corporis c elestis it di f it bj i i posset d corpore C hris t i o , s o o rm er o c a

s ti t
n c um ab l ti I tertio au t em et i ta in p primi hominis nullo
e em e n s. n c o r o re

m o d e e
p t t l t t
er e i a e ra
p t ion em modo f i t
co m al iquid d nat ra orbis
en e n om u s se a u c oe

esse q … i t i sit i ib ili altera l ti

uo m x e m sc om es s.

Porro in prima parte S mm …q …ti

,

torum i ut primo d G t i h
o n o, a e n c ra on e a o , u s o

betur ; natura vero coelestis corporis in nonagesima prima sanctus Doctor dif na ,
art . 1.

a lt ara b i li esse c us t r Alios a edo venit f i

a o . ib i t d his E t nim ad id utr u m
m us o s s c r a . a

alteri u s per ef hominis prim i corpus sit factum de limo

,

aliquid in p i ti com es en e m

f c t um su …virt u tis i q
a t l
s c t rr … p d ue n a u ra c ee e Q …( i q i t) D a , re s on en s uo n u e us
 IST X V II ; QU ST I V
IN L I B R I M |
‘
I S E NT E NT IA R UM . D . E .

p r… i t creatura
e xs s e n s h l t A i l quod
oc facere
homo g va ea i posset ex m un ca o s , e n e re r

sec ndo quan t …ad p t ti tantu … p l f t i E t ite …contra phil ph i

o o o en am u re ac 0n e s o se

passivam t ili t materia p … i

.
,

o … sc ee D icit et nim C
cx t t
r Phy i
e xs am a o m m e n a o r, s c o rum

sten t i fieri p it a D i q se nd … octavo quia si possibile esset quod homo

.
,

ess … eo s c ue co o

orpus humanum p … titit g

.

A g ti
u us n um c t ex non semin homo i g r e xs e n e ra re ur e, s c e

i n p i b sex dierum secundum rationes nit di t hom …

,

e er us q i quoniam os c e re u r e u v o ce

causales Hoc quoque i d quod diversificata t i p i diversifica s c an om m a er a ro x m a ,

animalia perfect qu …g ex se tur l forma Il … R ichard s

.
,

t a e n e ra n ur a c o

P…
. .

mine q t g ne i olue un l t i cor e n e ra r s g d

e c ee e s quod Avicenna
s r tc rea e o n osc e n um

poris p t t t t Avicenna fi i t imo dixit generale diluvi … t li fieri

, ,

e as a a, o con nx o n a u ra te r
ex igi t etiam vir t us p ti l i g ti posse et post illud peci s rerum natu
ur ar e o ar s a e n s, s e

i modo p …
,

ut probat Phi l ph R q i i t e tiam lit e se us e u r ur f t Quod est ra e r rc n o v ar r a o.

… t phi l phi Und

.

locus t p t ad t lium g ti
em ara us B contra S i pt
e e n e ra on em cr ura e … o se am a

in locis execs Averroes Avicenna …i id dicit tales

. .

Und secundum A lb
a u m as ar, rr en s,

sive lidi t f igidi hom ines non gi pi i

ca s au r s p bj i i d ab homine e n on e s re rs u s a c en as

g n un t H…
ur T homas c vol nte p h i l p hi … opera … dar a o se a.

I nsuper q …it R ichard s an q lit t

. .

D hoc u ltimo pl i
e i b i t Ri h e n us sc r c ar u r o ua a es

dus dicendo Quidam p b t corpus elementares in corpore Ad …f

,

on e an t ad ue run

per in p t l … redact… Et re
,

h u manum poss g
corporis q i t i i t mus gig… p d Qu idam i q it di
i d t a e n e re r q li t t
a e rra o n c a em ua a em

ti …
.

flue n a u n s eu t quod s on en s n u xe run

d d … …
, , ,

tor absq u e conc rs p ti l i g t i o o l q ar c u ar s a e n

q l i t t q p i s n on o ue n e a ua a e u aran

…
,

univoci q i, i ti ener
ua m v s c o n v e n en
g t r ti ; alias non f i us t in corpore ill
a o u sse e m u

i n matrice C uj us pi i i . t it it Avi t e actio e t passio e t per

n on s e xs q nec ua , c o n se ue n s

cenna u t i t t C ommentator super octare c a

pt i ib i V t q idq id sit c o n s um o c e ro m am e n u u

…Phy i … …
.
,

vo Hi quippe di
s c o ro m t q d C d q li t t q li t t
xe run fals uo videtur a ua a um ua a e, o

humanum ante i …i t ll ti … quod si q lit t in aliqu corpore

.
,

c o r us
p en m n e ec v t ua a es e e sse n

i f i non si t nisi q dd com sec nd …… q li t t … q ip t i…non

positum ex materia et formis quatuor ele poss …i i agere ac p ti A g nam
n us o n e m , uo am o o ua a em o ara n ,

a n v ee m a . en s

t
m e n o rum i p l t i i t t i b
n co m in que
e d b il i
s, e xs s en q i i
os t a ea for t iori e us , uam v s v n c a o r

dem parte t i…in aliqu p p ti m a or

g ente t t eli q re t or o n c t t i …a a am e n a ua m ra n sm u a on e

determinata per qu m ff i i t dispo facit in agente p …

,

e su d
c e n ar i t si agen t ia r om n an e ,

nitur ad i …i t ll t i … pt i
,

en m n e illa in materia
ec v s o sc e i t N am omne
on em . c o m m un ce n .

Ad q l ua e m c u m
q autem l t ue h j di a gens p t i t e e m e n o ru m in a gendo ra u usm e a or

in materia sufficit influen t ione li j inferioris t q …i gnis

,

p p ti
re or o n e m a cu o s o uo

tia corporis quinti Q … i…per in agit in terra …p tit ab eadem quoniam uo cu a or

t err … i gnis ex p t su …materi …es t inferior

.
, ,

flue n ti j s p it d
am a o t i e ss a m a er e ar e

educi forma j li b t elementi in c u us D forma terr …ide t materi i gnis est i

va as e n

riis g dib eis pp t quod i q feri r forma terr …Hine ponendo formas
, ,

ra us , a ere c u c um ue e

p p t i i form rum l
ro or o n t i cor duorum l t
e e e m e n ar u m t i gnis e t aqu …in e e m e n o ru m o

respondeat c elestis i f l ti aliqu tan p t li …

, ,

o n
q li t t
ue n a adh c i gnis ratione
e, onc a ua a e, o

quam ff i i causa p p ti i illins

so c en s …ma teri …p t t b aqua I taqu
re or o n s su a ere u r e e

I lla …quoque i f l ti di t r gnasse q li t t in corpore Ad …f

. .

n ue n am c un a t in ua a es ue run m e

quando p Ad …format …fuit co r us xima … q li t t p o

p t i i p comp
n on ua a c re or o n s er e

ubique sed super locu m t rr…d qua rationem ad naturales actus nim … j s
,

e a e a o

corpus j s format … t Verum opi sic quod b ili

, ,

a o o es
p l i i po ne us c o m e x o n ar n on

nio ista h… ti es t tp t contr i llud t it ; non tamen tuer nt in …

.

ra ca u e e e q li t t o o ua e a

t i… imo secundum q
,

Ge n o, 7. Genesis F i t D eu homin m d li
e rm av
q ip s e a d ac u a ran uo s e m

mo terr…Es t quoque articulus i lle exe m i nul lo mixto vivo in tal i …

.
,

q ip e ti n o e ran a
 RIMI
D E F O R M A I IO NE C
' ‘

1 47 OR PORIS I IO M IN IS P

e ss e q t N mp q …vi la l t p A t t in illi ip a p l h i t di orn …

ue n n e e uo s o er c a ur s s u c r n ne c

uju ig … t d Q q n u in f i p …i p
.

ca li d um t h id
e um um c s s no es em . uu m ue se s s ac e r c m

vi g an t alia animalia ha b nt fa i …p
,

quod orpora mortua lli i t

c i e
' '

c u u ur m e x s c e e c e ro

ca l fri gida p t t in orpo vivo p … nam ad t r …qua i d i b …q …

,

c e or e c re r e ra s a c o u rc n

alido t h du … t p id …l i b i d vi t ; h mo
, , ,

sc r ti human plu
m d e, s es se e c e u c ro v e um s c e o o

…id quam d i e. t I ig id e li q i
s c co v ro v lt …hab t r t … t p
c
'

r o a o o e o o e c ea o n e r sc o

e t ad actu i t l Il… R i pr r t im p i …qui t t b

,

inc pt um s se s v a c s. c so s , a
e se er v so , e xs a su

c h d e r us . t i li t pl t di t diff rentias r rum or a n re s e s e n e e

I l i consonant cripta Thom …in prima omni p t lib re sensibilia …

,

s s l t va ea cx ar e e c

…
, ,

p t
ar e , q t i u nona s
g e ima
0 ucp i d i l t is et t rrena co
r m a, g noscere quatenus ce n es a e cx

tis Tactus qu i f ndament … t ensuum omnibus intelli gibile … llig t i t t

,

a rt . 3 o o as s co a ve r a e m

aliorum p f ti est i h …i qua … S ec ndo t in t riores vires liberius

. .
,

, er ec or n o ue o ,
u e s uas

in aliqu li animali Id i p t it h
e e o c rc o e t p ti dum cerebrum i
er u o c xe rc c a n e e ra oo es, n

mine …t p ti i
.

habere comple q quodammodo p f i i t non es t

,

em e ra s s m am ue er c un ur,

i
x on em inter i …li i an Pr… eedit d pressum sed p omnes partes cor
a e u n ve rse e su er

quoque homo animalia cetera quant …ad poris el va t …T er t io quia si homo p

.
,

o e o ro

u tili t s mannu … d
.
,

vir s ensitivas in teriores sed quoad li

e s habere t t t
, e n am s a o ra m , e e

quo s nsus exteriores h

s e q ib d divers p om e e u d t Q uarto
us am e o e re c xe rce n a c e ssare

deficit S iq id inter on…ia quoniam si habere t pr nam statura …

.
,

an m ai lib us . u em e se u

animalia pejorem habet lf t N ib o t t

ac um l pedum t i ece s m an o s o e re o r o co an e r o ro m

sari …enim fuit quod homo inter anima p t t quod p t i b … i q

.
,

o o o r e re ca e re c o o re , s c ue

lia omnia respec t e t compara t ione corpo habere t os oblon gum et labia dura ac
o

ris su i habere t cerebrum maxi mum t … grossa li g q dura … ne ab ext

, ,

o n uam ue a

…
, ,

u t in eo liberius p fi t p t ier i i b
ce re n ur o I d t ut in liis i
e ra li b o r or us e re ur, a an m a us

n es sensuum i t i qu …necessari …C pa tet ; talis au tem disposi t io i …p di t

n e r o ro m e ra em

t … t
,

sunt ad i t ll t p t i nino l q l I t quoque disposi t io sta

cerebri calore …t …p t cor t …human …maxime di t t a plantis
n e e c us o e ra on em , o u o ue am . s e

f igidi t
r es e e ra re nr s a .

dis q è p t t in homine b d ad N homo habet i superius tp t ca

u m e or e a o u are , am so u e e

t…statur …M g it d
, ,

h oc quod sit e rac put versus superius mundi et inferius e n u o

autem cerebri ob sua …h idit t es t i versus i f i mundi id pt i

, ,

um a em so n er o s ee e m e

impedi ment …olfactus q i i i t t re di p it est secundum di p iti …t o

o u s cc e am s os us s os on e

… …
,

q u r i i t G . f i es t
o n o rmra t io quod qu
s dam t ius mundi Porro plan t habent superius .

animalia sunt i ti i t b t ili i

v s us a c u su i versus i f i m u ndi quia radices
er s a su or s n er o s ,

audi t us qu m homo propter i p di e in eis sunt ori p p ti l ; i f i a u m e m en r0 0 r o n a as n er o s

t …sens uu m b …in homine quod t sui haben t versus s u perius m undi

,

o o rn em

… S d br ut a se haben t medio modo

.

necesse est in homine eq i ex c on s u su e su

co m p l i i …
ex 0 n s
q li t t U nd e t ua
q … D p
a e. i eni m i a li es t pars q u … acci
u e r us an m a s

dam animalia s n t homine l i ; cui pi t alimen t um ; inferi u s a ut em es t pars

o v e oc o ra

e xc e ll t i … l it t i
en v e oc
p g t … qu li
a t s qu
s re … i tt i t s u perflu …
u na H … T
e ho a e am o . c m s

co m p l i i
ex 0 n s in S umma
P…
.

t Pe t rus D uple
.

P t t t
e s re m e , s a ura recta i t homi i d ti co n ven r n uc s co n so n a x

ni Primo quoniam sensus da t i s n t h es t di … qu li t s p ti componen

o o cen s , e e ar um

mini non l …ad vit …necessaria pro t i … una p d i alia j t iti…C uj u

.
, ,

so o o on er s , us s

c r nda u t i lib ce teris sed e t iam exemplum es t in modico

o e an m a os e t mul t o e uro

pl u mbo quia modic … …secundum

, ,

ad p fi i d in g iti i t ll t
ro c en um co o oo e n e e c ua o e uro

… t animalia non dele … … …

,

l i Unde q uo ca e ra q li t t j t i t i q i l t m l t o plum ua a em os u va e o

bo non secundum …
.

t
c an ur t in ib ilib nisi per l t i
sen s us re a q li t t p d i
on em ua a em on er s,

ad ib at que venere sol s homo dele qu …est … qu lit s … t i…Et h…

,

c os e, o q ip e e u aran c
1 48 IN II L IBR UM IST X V I I ; QU ST I V
S E NT E NT IA R UM . D . E .

in human corpore sse q i it q i A ti corporum O rdo quoque ad p

e a ne u v u a s um . aram ,

secundum q tit t solius li pu ta d g l quemadmodum eni m

,
'

n ec ua n a em m e s, e an e om

eo quod nimia esset p … d i ti ele fa ta fuit creat r ti li i p li

r om n en a c o e ra on a s, n c o r o re s,

t
m e n o ru m ti ac qu …plus hab nt d i
vo ro m t li in c … lo sic d c it fieri crea
e a m m or a s a o

specie id t forma seu virtute in minori turam rationalem p l mor tale …

, ,

es , , c o r o ra e m ,

materi ; nec secundum q ti t t solius in terra ut ista ad i llins

,

e uan a em i ti , c o n soc a on em

virtutis quia non esset vi toria qualita p g d t t C reator c ip t b ro re e re ur, e om n o en s a

super passivas rgo nec t q ll d t 0 d item d Deum

,

tum t i ac ve rum e o ra o e co au are o r. r o e

m ix ut homo su … di ti i et p iti i
, ,

a l ti
te ra o , nec mot s naturalis o ,
n ec c on on s co m os on s

t i ; nec secundum q
e t it t li t
uan f g ili t t a em ac i lit t m e id s e ra a em v a am co n s e ran s , s uo

que virtutis simul quoniam l ment qu … se magis bj i t dit i e t ill per c e e so c e rc c on or ,

uc

ascendere
,

p l us habent d materi minus

a habent d h e, ili t t j g i t i t t a um a em u ar n e ra ur,

specie t t E q li t vero j titi… d per

e e c o n ra . ua as g ti d j t
us d… … on a a rro an am e e c us on

est …
,

qu lit s p p ti i i
e e re p
or on s t i g i t n co m ara o a n o sc ur.

na unius ad alterum i q ad for I nsuper quid m di

o m n um oe t quod nat ra e xe run u

… ; t h… in corpore Ad …
, ,

m e s ua m a c fuit coelestis venit in p it i humani co m es en e m

Ex qua … … … …
.

q li t t f i
oab t l t
a a t i qu edam corporis
a a t
e raelement o quia di t o o xe run c

e d c o n se rva ti corporis pertinens non lum esse natur…i gnis ; quod i …p b t

on em ro a um di s t

est supra Alii di t quod natura …

, m v,

ad ipsius H j di quip
.

q- 2
c o rro pt i on em u us m o ] c un c e
.

pe …
. .
,

qu lit s in t riplici g d
e e t t s t is in ra p i
o t i se ohumani corporis
s a o com es en e m

considerat r Primo o . impossibili t te veni t non u t l t sed u t mediu m

, co m a e e m e n um ,

e d c o rro pt i sic erit in gloria S li gamen t um clemen t colli gans a t que con
on e m . a e

cundo cum necessi tate ad pt i ili ut q i i t di gni tas diti i h

c o rro on e m c an s , re u r co n on s n

sic est in p … ti miseria T er t io cu … man …S d contr hoc est q d p

,

r se n e e uo co r o re

pt ib ili sunt natur …ne

. .
, ,

possibilit te ad t q a sic fui t in C l ti i

u rum ue c oe e s a n c e rro s

paradiso tempore innocenti … H… Pe que a i locis q t s cari sive de

,

. c su s o e un a

trus C uj u s p i ex Bonaven t ra re s on s e scendere C t i di t quod veni t per u so m e ar c un

pta id t t hoc compendiose pl ti i f l ti et virtute … quod j ux ta p …

. .
,

v a ur, e com ec n ue n am r

tur q u od Bonaven tu ra prolix prosequi t ur h bita verificat r Quod vero Phi l a a o o so

corporis Ad … ph s ait in i hominis l t …ess

. .

Porro circa p iti com es en em o sem ne c ee e s e a

C orpus Ad …fui t
,

sc r i b i t Bonaventura l i t llig d est non q u od in c a o re m n e en um

elementari exi gente hoc con …

,

d a t
n a ura l tib p ib calor sit sed quia c es us cor or us

…in
, ,

g ru e n t i ordinis q
a t i suis p
ua ab ip i causa t r in i f i ib sec n
c un e s e e s s o n er o r us o

rib s o t sapientia C
c o n se rv a t i Exi d … pt p p ti re a o r s .
q v let ad o a em re or o n em ue e

vit… H…Bonaventura
,

g b t
e a n am
q h d
ue hominis
oc in se
or e ti c o n se rva on em c

ad creatura …inferiorem ad crea t ura … D iq scripta Alberti concordant p …

. .
,

en ue r

… et ad omniu m C rea tore …N em D h b it i Q i e t iam q …it hic an anima S

,

q l ua am a s. u u r

pe q …homo rea tu s fueri t u t ap tu s ti li sit i pr q t h.

.
, , um m

B p d t Pe
.

uo a t li ra on a s m m or a s. es on e 2° a t . .

m ulta co gnoscere d u plici g i ti da ip t ti i q i di b t anim … corpore co n on e , r a e c u ce an e e

77.

tum est i corp u s diversa organa div r separabile … sse ac pos t mortem
,

a a a m an e ra ,

vires habens et quoniam fui t d … ig i

,

sas q ue t li t t i h j s induce eca s na m m or a a s o o

condit s in liber tate tib ili liberi arbi bant q u…omnia sex to d N t lib col
o v er a a ura us

i dat … ligi t Avicenna Primu m est quod omnis

,

t rii qua p t it o u i ac d m e re r e m e re r o

mor tale Id … q i b t d virtus organica organo destructo destru i

.
, , ,

es t c o r us
p a re u re a or e

hominis d i f i qu …facta
.

e n e r o re , t ut tur ; i t ll t vero non d b ilit t nequee ra n n e ec us e e ur

homini d i t ad necessaria vi t…et d t i t organo q i destructo aut d

ese rv re n es ro or o ov s a

ad p f t scienti … i d fac t us t b ili t t p i f i it t aut

ro e c u m ee t t as a o er n rm a em se n ec o e m

homo t l t
c x n a ura e e m e n o rum … l ergo nat u ra i t ll t li non t organica
,
n on e a n e e c ua s es
1 50 I N L IB R L M II S E NT E NT IA RI M .
' '

D IST X V II ; QU ST V
. E .

erit id t si anim non h b t h j

, es , A e a e u us c c

modi t non erit p b i li quia i

ac u m , se e ra
Q UE S T I O V
s s c

nihil p b it nisi in orpore A

o e ra ur c . m

plin Pla to hoc probat sic Anima

q u…
s, os

se n ti l similitudin …habet d int l

a em U…e it dem …A e e d p r ur o , n aa a a

l ig t i … i
en a t l rgo t ipsa t
m m or a em ad i o te t i l gu t u
e es i t r s erres r e n r s n

Plato in T im …
.
,

im m or a t li Hi s. o i d it
nc ad l i t t o pe n li toc i v e re e ram c r ra er n

s … n m um
p i f i lO q t adcem i t lli t l loi g d a
ue n e m n e a en
…
.

… V id tur quod non quoniam eus

,

g nti
a pl
es t i ac b
an ei b p id
s t or us r s en c s D p e , r

It erum videlicet inf riorum s mente … vidit genu hu manum tali r gione f e e s e e re

tque in terra miseri …

, ,

e o
g f i ac e m b i t d vo ; t s uc i d ig ra am hve s ru m au hn n um a ac a
q ,

er o frustra
, .

t m
e i
e xse
q p erit u ita t id quod
er vobi b it t u g i t i t i s t h a uru m ns u sse u

simile p p i t i atque j ustitia …cole B j di locum S i di t quod primi

,

e rs c xe r s, us c e m o . c a ur,

re et i t t marc id t i ratio parentes

ve r a em e es t ib i d
an m as t nun Enoch m a n s e run em , e c

… et Elias sunt ibi quia propter

, , ,

l
n a e s , re c i pi t i ad vos post a p s t i se bj i it
ara on e o c ur

… …
,

co r o re
p Hine q S ocrates id uod ta p non p t it
occ end c us it auc o s e er u n ee a o con

ti t i re gione …tam grande … qu …toti

.

ess t veneno et Plato ac ali i socii sui f l

e e s u ,

eneri human
,

r nt
a l b t
c e n so a eos S ocrates di a ur g ff i t ce n s S d su e c ss e e. ec o n o,

nim … q philosoph fertur in littera ex verbis B d…et S t b i

, ,

Nolit f l a a re e n am ue e e ra

quod p ti git usque d b … gl

,

rum mori non p t ; imo per corporis e s s un er n e er e seu o

mortem ib i … ad deos et ad optim s bum l …Quod videtur i mpo sibil quia

us e un s e,

sic p t t i gne …elementarem t t

.
,

V iros illos Hine I saac I sraelita philo

. e n e rara , e s a

sephus in l ibro D fi i ti f t t d t in medio j s nec aptus f i t aut

…
e n on um a e ur, uo re a o u sse
q …

i … … …
,

en m p t i post morte
e c ca r c e s deprimen t h b it t i i human p t i quoasse a a on r se r m

tur s u b b tristi et er e t ibi in ma gno niam ( ut in hi t ii i t Magister) in c c

arun s or s a e o

i gne ; i …vero b merit… t i asc ndere

,

en m en e t i O ly pi q i b
e run t n m en m en s m ne u an e

psalmodia et laud ac t pl ti cum phi l phi ob b t ilit t …acris ibi nisi

e c on e m a 0n e o se su a e

H… Albert u s
,

D eo . c .
p gii h idi ad nar s ppli i t i per s on s um s a a c s,

Ex quibus i it q u od e t iam j ux quas

co n v n c ur, i tt h t aerem ; at c ras s o ra m a ra e ren

ta A i t t li mente … p b i non l t tamen mons ille

r s o a s ro ar p t i
v a eat media … n on er ran s

animam esse i …… t l si nulla …habet acri r gione … T ertio homo primus

,

or a em s a

…
.
,

fuit mente spirituali e t ornat s

,

in corpore actionem in qua i dig t p di t n on n ea r us u

ministerio organic … scien t ia nec morti bj t

, ,

c o m m un c a i ti on e s e u ergo su ec o s n on

… …
,

p t
o en t i se u reflexione ad phantasma i d i g i t b ib cien t i boni et m li
n u ar o r us s e

…nulla res l t ess p pro ac vit…; i nec i

,

q uo v a ea e ax d
e rs compet m e a co m e e re e

pri …p ti i E t si di t quod sepa bat q …de corpore j s nihil d p d

e e ra en s c a ur, uo a o e er e

rata h b t li …mod m i t llig di sic r t r ;

.
,

a ea e o u tin e au tem fit ad restaurati

en a o c o m es o

ut t li … d
,

e e o di hoc
m o t petitio
um e s se n d p di t i Ergo f as t t ibi
on em e er rus ra e ran

…
.

p i i pi i q i hoc r s t t p b
rnc , u a d q d arbores
a e cu f ro t ib
en i
um d ,
quibu
oe i ruc us s u s , a s n

p it
e ss p se i et maner corpore resolu
arar l ittera Quarto Damascen s libro sec n
a .
, o o

to Quod autem Albertus f t S ecr do t t t quod f de quo habetur i re e r e e s a ur, o us n

libr …Ph… Genesi Fons

.

tam i morten p i co m o s u ss e d b t d terra fuit O

o a s c an e a a cc Gc n n 6

quonia anu Oceanus autem i …ambit et

, , .

donis vid tur dic t um b

, .

e o s e ura
-
m s. o n v e rs a

Pla to libr …i ll … p i t q circuit t …Ergo p paradis …in t l

,

o o i t co m o su ua m v s e e rra er o e

ibi et alibi i d t S ocra te …sub sua per lig d es t t t mund s non determi
.
,

n o ca en os o us o

sona di p t t q u ia S ocrate …maxim ata pars t … Q ì t fl i quatuor

,

s u an e m a n c rr —
u n o, um na

qu …ex paradi o m nare

.
,

di lig b t u t in libro d C ivitate D i

e e i a e rc ct ali b i s e n e rre n u r,

ori gine …habere p i t t his tori

,

t t Au gustinus
a . re e r u n ur, u e
 R ISO
AN EA QU E .
‘

DE PA AD L l ì GUN I UII
‘
' ‘

SIN I ' ‘

A lì lîil

g raphi ib t er go fal a
sc rt fabulo a t
un A s e I i gnum i ti b oni s es A t v o ar b er o r se n sc e n zn

i ta de paradiso hi toria Und t O ri g

s s . a vi tu t au ali qua
e e e e t mali t vo c a u r n o n r e c s ,

n es to tum quod de paradiso dicit S cri i i ti au r p t it l conf r s sc e n am c sa e o ue r ve e

p t p i i t li t
ura , s i t r l i tt
ua l i te
‘
d
as se r a t
n on v nt quia
e ra er re , s e c o n sec u o e e o ex eso

p d ex o n e n u om ip ius p i t li t i t i t quid i s ex er m en a er n no u n

l pp i t o t S Oript r …
os a u ctori
um t as
es t i t interc b di o t i… bonu … t int r in o rs o e en e e

b… li t i…
.

malum l t li t t q o en —
m m or a a em uo

Ad h… p d t Alber t us T res sunt q homo i primo habui t t t cx tribus

.

S"p rum m th . c re s on e ue n s a o

qu … ausa t
. . .

2
d paradiso p i t i
a t.. (1 .
e U p os t i Primo
o n es . t i
n a, ex lp on eo um ex c are n a co a: , c es

… v
79.
totu p li t mquod de paradi
c o r o ra o ait
e r, ti d illud Apostol i sP m or s , se c u n om : e r un o 1 10 m t2 .

to t um spiri t u hominem pecca t …i t i t i mundum

.
,

S i pt ; alia di
cr ti
ura c en um o n ra v n

ali ter tantum e e i t llig d ; t er t ia et per pe cat …mors S d ex gratia

, ,

ss n e en um c o ec o n o,

quod utroque modo it ipi d quod innocenti …qu …ab Anselmo

.
,

s ac c en om t ori , v o c a ur

i j udicat r B rs d triplici para gi li j usti t ia tanq u am ex conservant

ve r o s o o o s, e na s e.

li gni vit …sicu t ex dispo

. ,

di o f it ti i S i pt i videlicet de T ertio
s m en o n cr ur s , , e x eso

paradiso d li i b t e p i i t
c aru m nen t e ct di p i
c a o ru m t i contrarias
s r o um remo ,
s os o n es

juxta illud Apostol i S cio homin m i ven te lli t t i d i de C ivi tate D i

Il C o r an, e n nc er o ec m o e

rap t us t i paradis … loquitur A u gus t inus A pit Adam alio

.

C hristo quonia
2, 4 .

m es n o ccc

con t ra d f
,

Gen
D i I tem de paradiso terrestri corporal i

t
…p
. o.8. o
e .

j t illud Genesis Plan

t a u tem D ominus D eus paradi
av e ra
e rso n a ro … ,
ti
ux a
l ig

… t t t e t i fi i t t Et quoniam
f ti
…a u tem li gni vi t…contra
so
rum

v e us a e m
on em ,
n o ru m

es o
re ec

n rm
o n em

a em .
e e

l pt t i a principio in quo p
vo o a s it h i t li t illa non f u i t omnimoda sed
os u o m m or a as

dependens ideo cibis i dig it H…Al

, ,

… minem Est item paradis s hominum gl

L oc XX o o n u c

qui non ponit in numer … bertus in S umma

. .
.
, ,
43.
ifi t r c a o ru m o

P…
.
,

cum primo paradiso E t q i paradi C t i libro de Hom ine circa f i

uam v s r e re a n

… pl i super his ib
.
,

terres t ris lt i esse d t

so s a on t e or c re a ur m Para ne e n us sc r en s

propter quod aqu …dil ii non dis s ( i q it) t erres t ris est prout Beda
,

O ly p m o, uv o n u ,

d t ad e ve n e ro n nihi lo m inus pti i t esta t r a nos t ra h b i t t i distans e t

e um a ss o a a on e

mus fuit e t est h b it t i i human … quo secret s lon go maris ac t err…tract E t

, ,

a a on o a.

nia fonte …habe t ig t m i … sine p … j di i credo quod si t in orien t e

r an e m o n v e rsa r u c o

superficie …paradisi g i locis ac mo ultra …

,

q i
co n ti l ru s versus meridiem E t u n oc a em

et f igidit t t em sicu t in Almagesti loquitur Pt l … de

.
,

dis ex cuj us h ,
um o re r a e o em o s,

p t illico aer
e ra o r t apt u s sit p i t i i h b
u i t t ib ultra q i
re s t i lra an al i
on a an us ae u n oc a em

human …Hi quod paradis s p ti g qui ibi sin t …t i t i

, ,

nc o habere poss
er n e re s m a on e m o

usque ad ph… lun …vi

,

p h ib t er e ur non i ti quia ex t i regi

s ra m ,
m us , s c en am ,
n os r s

detur i t llig d non de corporali ex n e en um ib nemo ibi p i t Q idam vero on us e rv e n u

t ensione t l t i sed i it ti par D phi 1 phi di t quod sub i l …

.

e e e va on e , m a ve qui 0 30 c un c rc o o

i t a quod p p i t t lun …ac

,

t i ip t i c a on e , t i li si t q r0 dd r e a es mare l i i ob n oc a uo am sa s s s m u m

orbis s u i p t i ip t per hoc quod est locus solis corrosione …non

,

ar c a b i l a no c o m m ea e

q i ti i u et li t t i e t i
s, m m or a
pt i i bis D iq secundus f l i de paradi
a s n co rru on s . en ue uv us

non eni m sunt ibi tempes tates et pere so g di qu i Genesis d di it e re en s , s ec o n o c ur Gen 1 3.

…
o,

rin impressiones Hoc t amen dico sine Gehou et a S anctis Nilus in /E gyp t o per
.

g
p … t i… li i quonia
.

i t tempore t erra …i ll
, ,

j di i r t u c o se n e n in d t
m e or s, m c urre n s , e erm na o am

q ib d libris tiq i i i i i t sine pl ii i d t sole i t t i n G

u us am an u ss m s n ve n ur uv s n un a e xs s e n e an

quod gloriosus T homas apostol s fui t i l cro dum apud nos est sols t itium …stiva o

l ius sen t enti auctor qu …B d…ac S t rabo le l ll q t empore sol es t

,

ae e ti i o ue rem o ss m us

quod scilic t par dis s sua al a partibus idi i ultra …q i t i l

.

d ib it a scr ur, e a o m er an s u n oc a em

t i t di t d t usque ad ph…
u ne en a l un … i t tib Q q s ram t i solis i . e xs s e n us . uu m ue re m o o n
 IN LIBR C M II S E NT E NT IA R UM . D lS T . X V II ; Q IS T . V
UA-

duca t hie m em in q u a m o lti e lev an t o r in q d A E pi phan i us C ypri e pisc o pus , ua am

h …
,

o o re s n ec t ill tempore epistol ab

c o n s o m u n ur, e translata S impli e Hie ro n y m o
u ltra … tempus mult …est citer ergo es t
.

q i ti l u n oc a em d d o
q d sit locus c e n ce en um ue

q i …
,

A quibus ilus ultra quem t esse sub

,

p l i
uv o s u m p l ii N p uv s l i ti c o r o re o s , a u s m an

… …
.

q i t i
u n oc l i a em accipit i d
ve n e n s , t i q i t i li ad orientemn un quoniam
a o locu m o n oc a

in E gypt ; nec alia causa illum quida …phil phi i t tempera

,

n cm q a uarum e o se a un

…t ma gis debe t i i
.

i n un d t i i Nili q
a on s , uo un eesse atque i d Ni lus f l i ss m um , ex n e uv us

ret diminui pote t ti b ilit assi gna paradisi venire videtur N probabile re
, s ra on a er . ec

ri E t quoniam Nilu es t f l i paradisi p tat r alia animalia ill p t i s u v us o o uc o u sse ve

…
.
, ,

e p t t
or e pa radis esse in locoo d nire nisi aut vir t ute
eo divinaem . t quando , ,
u

S i vero b j i i t quod t similiter adducta sunt ad Adam t id t quid

o c a ur, un e o v e re Ge n n,

t ea ( nisi forte per interiore …re

,

alia flumina paradisi t p t T i gris e t Eu u e e v o c a re

… t …
,

p h t d
ra es , b t illo
e temp e re n
r e in ndar B p t t i e id factum
o i t) au e,d r sen a 0n em s m e

dicend …secundum S t quod f l i nis p t i ut patet de serpen t e N

,

o an c o s , um e e ra 0n e, . ec

na illa f l t con t inuo flux ut Nilus p t it locus i lle g i nisi per revela
n on uun o o o a n es c

quia valet adiri i …

,

sed i t d di id t in partes et ab t i
n e r um v on ur di i on em v n am , n on ,

b
s e r e n urt sub terra ac de u q d p d i t ib o e t ib
uo ru m q u is au t i t p
am e en us m o n us , e n em e

t i …mole expressa parti …sive t

, ,

m en o rie acris in edio it ti Posit s q q o m s ua s. o uo ue

t i … di ib
, ,

t li t
a in ill
er o rum ori fuit h
m en o in paradiso ut t di t ipse
ra c us om e e us o re

ntur N i l u s autem continuo fl i t flux paradis … sibi ( ne peccando …i tt t

,

o o o o a e re

de u l t ra …
.
,

q i t i l f l
u n oc per [ Ethia em eum et p ue n s t ) q d in t t i e e rare ur n on uo s a o n

…
, ,

opiam i q in
v en e n sE gy p t oe N t i i nocenti g ricultura
um f i et necessaria ac
ss a u s se

m u m d …est e t per ig di /Ethi laboriosa t modo sed d l t b ili ex

.
,

em o n re n em o e ec a s eo n

divin …pr vide ti …et p

, ,

O p um p b t ipsi
ro f E t hi
an ur p h b i t id t i 0 es a a re s era on e e n ex e

versus …
,

q i t i l j ux
u n ec t a t i d
a em i t i na t uralis virtutis Vel ut Deus c u
o rr am z o r en a

… q u …sola p hib t t it …habi t di t hominem ibi sine cuj u s cus todia

.

na ro e ran s o s o re

in nos t ro h b i t b i li ul t ra …
, ,

tan ti um qui a est tutus ; et p t eum spiri

a n em o e e rare ur,

n ec ti l a em . t li t ad pre tectum lend Fons quo oa er oe e .

I nsuper D com di da m as c e n o
q d que paradisi ex
ce n O ceanoum habet, uo t sicut e r um ,

pulchritud a t que e it paradisi ex et flumina cetera hinc primum exordium

a m een as

cedit i t ll t omnis form …apud nos qua tu or flumin …paradisi t t O cea

n e ec u m a e xs a

i t t i i t a q d vere et di gne corre

e xs s e n s, uo nus proxima vero eorum ig est f ns er e e

p … H… T homas in S cript
,

s p d b t p l h i t di i hominis ad D i
on e a u c r u f t
n e r a us . e e

im gine …condi t i in t t illo tam gra t i P rro in prima par te q …ti cen te
.

a s a o e , u s en e

o so N enim fui t i ti li anima sima

ec rra d
on a P dium i q i t in orien sec o n a ara s us , n u art . I.

i ad bre e …h r
.
,

l iu m habita t io q uam v s te i t credit r si t us qu ia in no

v e o c on ven en er o

t err…loco est posit s O riens

, ,

l am f t ibi adducta dum Adam eis D b i li i

ue run ,
ss m o o .

i mpos u it nomina Habi ta t io q u ippe dicit a utem est dex t ra li quoniam inde i c ee n

era …continua …e t
.
,

m t ibi bruta ad i pi t mot s u t patet

e ran d C eli d t c o sec o n o o ex e

m dic …( ut I gi t de serpente) ad vir

, ,

e o e ur vero b ili est sinistra Fuit autem ra no er a rt . 2.

t tis aut sapien t i … i ti H… primus homo i

.

o e xe rc um . t li ti p i b i li
ct m m or a s c n ce rro s:

Alber t us Q i e t per alia si gna probat pa non q d corpus j in se i

u
p t i b ili uo e us n c e rro

di …esse si t uat …in loco p … tatem h b i t sed quoniam i t anim …

.

ra so f t o r a o. a ue r n e ra

vis p … di corp u s
,

C t T homas dicendo O ig a
o n so n a r e n es
pt i r s e rva n s uum c o rru

dixit paradis …non esse locu m corpora

,

o e t mor t e videlice t igi li j usti en e or na s

lem sed omnia qu …de par diso di t

,

, tia etc C orpus ver humanum corr mpi

a c un ur, , . e o

a ll g i e de paradiso spiritual i debere i potest a principio interiori et t i i Ab

or ce n ex er o r

t lligi Q uod tanquam errone … p b t

.

e . interiori p o
p t
re i ro h a idi ,
e r co n su m on em um ra
 IST X V II ; Q
IN L IBB L M
'

II S ENT E NT IA R L M
'

. D . UJ E S T . V

li i p sot ts i mi n us
p i sicut A medium
e era i t e t i t i i
n c o r o ra r t s mm … i n e rs om ae r s , e o o n

b i t t nec tamen ph…

.

i gnis in p minus f rti ler git qua …i t ti i j

,

an n o e a n e rs t um e us s u n ra s

ram lun … tti git P te p …

,

lig A lt i p ne i t p it
.
j q i
e ra , m e rm x a u r as e us , t i ist u a a n . o r e rea n e

u que ad locum illum terreni vapores

s t i t di sine l ti haberi aut n on ce r u n em re ve a en e

d b t T ertia altitud
a sc e n e
j an quia . vel vix
, p e e us , os n on o ss e .

q d locum illum radii a t erra

ue a re Nihilo minus B t i ilin on o n av e n ura ce n s m a

fl t b t Q ec e i it q an paradis sit
ur. ib i t di t i B i h di t Petri
ua m v s a ue ddi tq os sc r c s c ar e a ue

na et circ lo …
,

b torrid so
q i e t i l i
z e U niversitas l i g o paradisi p
u n ec h a n o ru m co m re en

tamen habet i d t calore … ditur diff t ii tribus secundum q d

,

n on m m e e ra um e re n s uo

quia i t p t i illa caloris est in parte ad triplice … hominis ti lit t ordina

,

n em e ran a u a em

a ris inferiori c in sup riori Q d ve bantur Aut enim di b t d

n on e uo er na a n ur a cem

ro paradis s di i t p t i g usque ad modum corpori ut li gna f t i f qu …

. .
,

o c ur er n e re s, ruc e ra ,

gl b …t …per hy p b l o o dictum est ad orporis t t ti

uo er e en alimenta p … c s us e n a en em r

ad denotand …inconsueta …alt itudin … b b t ; aut ad

, ,

o d i t li e e an com m e om a n m e: , o

j sicut de ig ti b in mari
e us , g n av… scien t i …
an b ni e
ust mali q d ordina se u nu e uo

b di t i…
, ,

P de fl ti b maris fertur in P l As bat r ad p b t i

s . c w, uc us hominis ;
sa m o o re a e n em e e en

d t usque ad cen un l et d d t aut ad t ilit t c ee e s , j ti ut li gnu m

e sc e n un u a em c o n un c

vit …q d t lit ad vit …h …per

,

u que ad abyss s P t s
q i e . e s re m e , ua m v s ,
uo co n u um an

aqua dil i i p i t usque uv ad para n on

p t t i e rve n V de his li g i d sunt e oa en e m e ru m n s ue

dis …tamen i gnis f l g ti i p ti t t …d nominata ob

.

o co n a ra en s pi i t l er n an um e e s uo s s r ua e s

d…
,

P r g t ibi Et si i t t
C f Il et e quia . Petri ac speciales ff t p pt ques Deus ea
n s e ur, sec o n e ec us, r0 er

tertio i t Glossa d t i gnis ille t i t i t in medio paradisi u num jux t a

. .

Lr
7
I I I, .

A as se r sc e n e co n s u

quantum aqu …dil ii

,

t ; di aliud quatenus ex
a
y
d uv asc e n h e run ip t un e om o c on c e re

cend …q d i gnis i lle duplice …habchit affect u m

,

o , uo i ex ali affectum t i i am e r s , e m er s

ff t videli et p g ti i et inneva i q quasi pp it j uxta posi ta elu

e e c um c ur a en s s c ue , e es a se

i Et quant …ad ff t
, ,

ti en s p g ti o t l i e et h e c um b ti d h
ur a e c esce re n e ar us , om e a s n en o a

d t quan t um aqu …dil i i ; sed

.

nis ,
a sce n e t refici ffi i t ex altero uv o n e , m e re re ur su c e n er .

quoad i ti i ff t magis aseen I taque Deus p i t hominem i p di

n n e va en s e e c um , e su n ara so ,

de t H ec Petrus a t esset faci litas p i di d p t i o e rv e n e n a a r am

C uj us positio quan t …ad h

. . .
,

q d di atque t D eus t d t homini b o oc uo u es en e re en e ve

i t paradis … t ranscendere medium inter l ti suam c u i l …amoenum locum

,

c o eo am , a

titi i videtur multis incerta I mo

s um ae r s ,
p i t et ita h b i t li t i i . a rav ,
a ac u ex er e r s am m

di t q pl quod
c un p t i gi t
uam nitas
o re s , p d t i t i ib
n on er n d li ii os c o rre s on e re n er or os e c s

que ad medium in terstitium i Q d in quas habet anima qu …templ …es t D i ae r s . ue o e

parte prima S umm …q …t i centesima et q l habuit anima hominis primi

, ,

u s en e ua e s

videtur sen t ire dicendo P… ex t a paradis … di di t h m i

, .

d Th se c o n a, o m as t , : r e re a r o co n e

Quidam di
a rt . t q d paradis s p t i g c un nem quatenus h ma gis tt d t b
uo o er n e om e a en e re e

bat usque ad glob …lunarem id es t f i i …C se in l …t

, ,

o t i d , os ne c o rea o r s , om oc o am

que d interstitium acris medium in q a del iciosum vidit aliunde dd t Et ue a uc o m

pluvi …quia d mi q …hominis p … g

.
,

g t venti e n e ra n ur i D eus
ae e uam v s c as u r ce ne

i … p … …
,

n op ti su
p t i
e r e vatt i vi t tt
o ra en es in p r di se rl i t ut
m a r a am e n eo ara so e eav

l un …S d secundum h locu ille h inde j t melius i t q … t

, ,

b it u ur e oc s om e e ec us , s c re u e

non esse t conveniens h b it ti i human … quanta b

.

a i i t et quanta mala incur

a en o n a am s

quoniam ibi est in temperies maxima t rit peccando H… B

, ,

t e c o n av e n ura

Alexander de hi p …l i i
. .
,

quia es t i b i t p t P
…
ae r n o n con e m e ra us c o m e rro s r c ar ss m e

p l i human … icut
ex o aer inferior terr … ib i,t ; ets univer a ja … i t d t i j sc r s n ro uc a , n e us

a gis i i m V t R ichard
v e n us . i pt i ti
e ru m i id t am e n S ib i t au t em os sc r s con n er v e n ur. cr

ait cum Petro quod paradis s t di t ,

modes te nec de i ti asser torie l q i o ra n s ce n ,
n cer s e u
 AN EA R ISO T RR STRIQ U/E DE SIN I
PA AD E EI533 L E GUN I IJ R
' ' ' ‘
A l) L I I T IÈ R A M I NT E LL IGE N D A
' ‘ ’

tur T e tat r tamen prim …homin m fa A l …t a p …i d t i S

s o o di ti t
e
’
r e re a r n uc s c e t us ss e n

t …in gro Damasceno de t rra r hra t

.

c u a D altitudine ( i q i ) paradi i di t e o r e n u en s s c un

inde t l t in paradi … quatenu no ……lli quod p ti git u qu ad gl b …

,

ra n s a q so s er n s e o o

vi a terra x t ra paradis …ip …paradi lunar …Quoad lon gitudin …v ro di

, ,

s e o so e e e c un t
…sibi ip i ac p t i dilig ti cust ad ori n t … nam alia t l
, .
,

so s i p um
os er s en us o s e ss e e e ra n s a

diret t n on
g d i d D i p
ran s … p t tio
re haben t l 0 di q e … p l t ‘
i t eeD u um e
’
ara s us ue an av e s

ad orien te…Quant …ad l tit di

, , ,

ae t t beneficio li pidi
an o ognit g m us c die, ra o a u nem

c n t ips …ess sub …q i t i li t qu d

. ,

tior esset D eo o o e o n oe a e o

Al xander Ex probabil i posi locus …

.
,

Addi tq oe e q i t i li t maxim h b i t b i o n oc a s es e a a

t ion aliorum p it
e S ript r … e x os ori tur li q i sol v lo i ime ibi p t i t
e rum c o s, uo n a m e c ss e r ra n s

dubium b i itus sit paradis s E timan t id p i ibi fa i t

o s o . . s ee a uc o re s c

n am
q quod sit
ue in t i ( id t l si ratio tt
se e d t vide
on e t ur concludere es ma oco a en a u r,

divisionis ) oriental i duorum ma ium puta gi pp i t qu ia q …mot s r ,

t s o os um uo o c ause

O ceani t Mediterranei Ait quippe I sid

e l major et fortior mo t s majorem o ca o re m o

calore … b i t R p i
. ,

rus d d i libro E ty l gi
ue ec m o O ac f ti m o 0 a ro m : c ea o r o re m ea u sa es on s o

num Gr… ci e t L a t ini di t i l …

.

quoque i lla i sec un … valet sed est fal i

c rc o o am n n on s

b i t … b …t err …Mare vero Ma gnu

,

en e er e con t entiva I de d ad A i m e re c u rre n um v ce n

ex O ceano f l i t et in na …primo C i et ad Pt l … l i
.

es t quod ab occas o u an o n s , o em um

ph… …
,

m eridie vergit ac deinde tendi t ad sep bro de D i p iti

m ,
s os on e s r .

t t i
eu r en e m quoniam cetera maria i Q uan t um ad hoc quod di t esse ad n , c un

compara t ione i lli min ra sunt l ll d orientem di quod in q us , e q i t o co uo c u m oe s o

quia per sit po tes t i t lligi esse ad oriente …Q i

.
,

etiam t mare M di t es e e rran e u m n e u

media …terra … q ad oriente …dif f

, .
,

us libet enim punct s in terra potest intel

ue on o

ditur D i t ergo quod paradis s sit in li gi esse ad oriente …in comparatione ad

,

c un o

i …i ll puta i n g l C e …
.
,

se c ti on e m ar o lum vel respec t di

o ru m it an o o o ve rso ru m s uu m

oriental i terr…h b i t b ili Ex quo it po terr…p …

, ,

a a t q s respect duor u m polo s o r e r ua m o

nt quod paradis s si t i circ lo …

.
,

oo , qui rum qui sun t i mmobiles [ nde per esse i

o n o .
I n

n oc t i li Quod ita p
a d t C irculus orien t e non habe tu r liq d t i ti
e rs ua e ur. a ua e e rm na e

… … … … …
.
,

q i
u n ec t i li di i di t ph
a s l t v i n terr p
s i in qua
ram paradis s
c ee e s e i t t r c sa o e xs s a

…
.

d ue qualia qui secundum q lib t i N po t est paradis s attin gere usque

ua m e su ec o

parte ……
,

q li t di t t a p l utroque
ua er ad mediu m in terstitium i quoniam lo
s a e o ae r s ,

hinc circulus is t e di idi t ph… in d cus f igidi i ibi es t perpetue sec n v s ra m ue r ss m us o

… …S i ergo mare d …Phil ph C uj us causa posi t iva

,

qualia super j t e us cen ro o ese um

Mediterrane … transit in oriente … per

. .

o est f igidit nubiu m ; causa vero priva r as

media …terra …transi t sub circ lo … qu i t iva est duplex ti videlice to ti c aren a, c are n a

caloris generati per reflexione … di

,

n oc t i li in illa par t e in qua ver git in ori

a ra o ro m

ente …N teste I sidoro q am i mare a terra atque ti caloris causati a

uam v s c are n a

flu sole direc t e Q …ergo paradis s sit lo

.
, , ,

Ma gnum quod t M di t v o c a ur e e rran e um uo o

h b it t i i human …conveniens se
, .
,

ens ab Oceano a parte li q d e c ca s us , a uan o c us a a on

transea t per meridiem in pt t i

,

q it quod non p t i git tam alte nisi

se en r on e m u ur er n

nihilo minus secando terra …per medium p t lo us h j

, ,

di id t li t e n a ur c u us m e ac c en a er

t ransit in oriente …Unde dicit I sidorus I n

,

t p t u t sunt l sub pol t i : em e ra us , o ca e a rc co ,

parte orien tali secando terra …in edio secundum M ti

.

in Mundi d ipt i m ar an u m e sc r

terr…t ransi t in Occan u m Mediu m autem one t Plini … d N t li N

,

e o se c o n o a ura um ec
terr …est sub circ lo …
.

vale t arg men t …de dil vio quia aqu …

, , .

q i t i li S i q o u n oe a . c ue o o u

pa tet quod a gulus orientalis juxta sc ti dil i i i d

,

n t i l tp t o uv n un a v e run m ra c o o se, u o e as
e nem p … t t r t sub circ lo an t e di
ac am , es d t ad p i d p t Q o ee n en es un en um e c ca o re s u um

quare et paradis s H ec Alexander ergo in paradiso non f i t p t

.

t
e e, o . a . ue r n e eca o re s ,
1 56 IN II L IBR UM IST X V I I ; QU ST S E NT E NT IA R UM . D . E . V

n on d b b t ill
e e an ascendere Quod au A si rectos videlicet omnibus temporibus
uc

tem di t sub … t ardore … i i

.
,

c un
q i t i l i esse re g io aliis
u o oc a et forte i c a o sa n m um n

… p t
, , ,

ne te m e ra am videtur verum f l
, n on t aerem q i i f l t et mo am m a u n a m m a us

quia dum hiems est f igidi i no b i t forsan in Genesi r ss m a t es t gladius s, us , v o c a us Ge n I II , 23

.

] ab eis nisi per grad s

.

n on t
re m e v e u r s e flammeus et t ili S d f l i i lla o v e rsa s. e re ex o

v igi t i q t
n et t
ua o o r : t eis propin non p t i git usque ad altitudine …paradi
un e es er n

q i u or quam nobis in maxima … state i si terrestris Ver u m i t d q ib d non , n . s u u us am

qua di t t a nobis per grad s igi t i quin place t imo di t impossibile esse quod
s a o v n , c un

que Ergo plus habent de calore in f supra medium cris interstitium in q or a ue

in fortissima est locus p p t …f igidit ti sit habita

.

t issim e hi quam
e m e, n os er e o r a s,

… s t te
a bilis locus q …s cundum hi t i g uo e s or o ra

est in tan phos aer super monte …Oly p … b

.
,

D ico g q d paradis s
er o, uo o n on m o o

t altitudine nec sub …

,

q i t i li sed in suam it t inept s sit pi ti i h '

a u n oc a rar a em o re s ra on u

re gione t emperata ; nec necessari …est man … quanto magis in paradiso si alti r
, ,

o e

quod sit ad oriente … et si ibi est t amen esset O ly p ? Hi di t quod locus

,

m o nc c un

est … temperata H… S cotus

, ,

q oe t p t cpro h b it t i humana solum em e ra us a a on e

es t p terra …sub interstiti acris me

. .

C ujus positio nullius t ig i c e n se ur v or s, su er e

u t p t tot sanc t is
e e th ti i q d t i
au di
en et ipse paradis s sub …
c s ue
q i
ee or ti o, o n on o n oc a

bus contraria C uj us etiam persuasiones l i Q d vero aqua d it s u uo n on as c e n er

solut…sun t in di t i Petri B i h di ac per p di …

. .

c s , q c dar t p ara sum , uo as c e n e re su er

aliorum N formal iter arguit N

ec montes ltieres c dem di t fac t um m i am eo n a e c un

illud quod alii di t h b i t t i …

. .
,

tra c un l t ut supra S d i t d vi
a a on e rac o o s e , e c . , e s u n on

sub … t i li esse t emperata …q

, .

q i o n 00 a i detur ti b ilit dictum quoniam uo n ra on a er n on

am sol velocissime ibi p t it sic ar est ad mirac l … e r ran s ,d b i veri o o re c urre n um , o

g t
o m en a ur t Quan t mo t s es t major et C tas potest salvari aturali ra t ione e t curs
e o n o

fortior tan to majorem e t f ti i d it t N

o r o re m autem ti b ilit est n oc re r 1 m un c ra on a er os

calore … Quod concedend …es t ceteris t

.
,

o
q li t super medium i t titi en sum ua er n e rs

acris l t esse h b i t b ili l p …

.
, ,

paribus E p i t i vero pandit quod

x er en a om v a ea a a s o c us , r

…contraria non ll t
.
,

mot s q to uan o m c u m
q fortis e t magn s oe ti q o se r m uo co o c e n ur

i mmediate Q …ergo medium il lud in

,

tanto i m l f i t q u anto
n us c a e ac di t cele re ce uo

i …f igidi t t i
.
,

ri s ; et tanto plus i l i t quanto diu t titi si t

o n ca e s c , non e rs om e xc e ss v r a s,

ti s i
o t
m m e ra o r. I nsuper positio alia non est probabile q d inters t itium superius uo

dicit paradis …esse in medio in t ers t iti proxim …sibi sit

o i … li di t t i e o e xc e ss v ca a s.

acris id i ex h quod medium ill u d H… D d

,

c rco oc c uran us .

proba t r f igidi i
o r esse non i p
ss m um C ujus verba , sunt i t llig d j uxta m ro n on n e en a

ba t ur positio illa q d i pli i i p it ima uo ru m am s m c om m e r am

Hine D d contra opinione …hanc D gi t i …

.

uran us p t t i paradis terre na en e m o an um o

loquitur Q …it b i sit paradis s t er strem esse quasi b t …au gu s t …au t

,

u r or u o or o o

t i
res r s . Di d
c en quod sub … um q i t i li h b i t ti …p u n ec
q …sit regio a a a on e auco ro m uo

sed in t elevato super commune … l grandis se u terra l t i i p t t i h

, , ,

m en e a a ss m a , ro o us u

t it di
u ne… t i ubi m on aqu …di l i i mani generis i h b it ti
um n ec ff i i uv in n a a on e su c en s

ille tempera innocenti … t t

,

atti ger nt Est au tem l

o . oc us s a o .

to s n on ex t li
n a ura c ti sed ex i t et Ampli s P i i i p i libro de U i
m a s, s o o ar s e n s s r m o n

altitudine l i B fl i enim di oc e ex over o I i pi ( i q it) l q i d p radiso

ra o ro m s nc am n u e u c a

solis in locis pl i i lli li t i q … terrestri quem D …plan tasse ad ori n

.

an s us c m a s uo eo e [ bid o, 8

puta i te …seu ab initio M y scripsit S unt

, . .

s i t ad an gulos rec t os q d q uan o ue , n o se s

p net L ibr atq u e Arietis qu …t g t quoque de narrationes historiograph

.

o e a: an un ce e

…
,

q i
u n ec t i l a em
q d q ad
,
uan g l quao ue ac testimonia an
p io os t t qui ro m , e x e r m e n a e rum ,
 LI RIST X V III
BE Il S E NT E NT IA R UM . D .

m ilit di u t
n em
q re an
g em t
ua mprincipe …A t Au g ustinuse in libro de C ivita t e D i a us e

omnis terr…et omnium qu … unt in

, ,

Beda et alii fide di gui testati sunt quod in

s ea ,

t i t i t ante eum quasi re gia … ulam …locis oriri atque er mpere re

,

co n s u certis terr e o

b a t …et omnium p i t Propter quod etiam quida …in

,

o m n in o in qua eo n v e rsan s , e
"
a e r un ur.

di i t
v em d t vitam E t hic
ue e re t paradi credul i ipt G
es fi t fa b u sc r ura m e ue se o s c am

la … p t t Verum sicut p …t t
. .

so s divin ib
o s , m anD i in Eden planta os e re u arun r ae o m

…
.
,

to s,
p ro m
pt i lt
ua r u m t i i univers
e xs u est primus
a on s et ig i li t i p est , or na s o r us so ru m

ac g dii Eden enim voluptas interpreta in paradi o ex f t in

eu t i t q i s on e c o s ea ur e n e , u

ex O ceano trahit ori gin …D

.

to r. l oriente
o t omni terra
es l i e xc e s e r, d e ec urre o o ao

…per t rra … li b i in
.
,

tem
p i i
e re t ss m e ,purissimo ac t i i l e n o ss m o gi i b ab e e , a co v o ra n us

aere i f lg pl ti f l idi semper

e rc um u e n s, an bs t eret t sub terr
s it q s o r e n ur c urru n e, e rum ue

t
c o m a us , ac bono odore plen s replet s p t e t h I t i t perfid s Nilus
o o e ro m un oc a u e

lumine p l h i t di i univers …Alia mul B vero continuo flux sine h j

.
,

u e r u n s . di b o u us m e e

ta su b li i inde di
m a i t Damascen s sse ru p t i c rrere i t t itao quod . nu lli so r on e o rec e ur,

Porro de q i b d f l ii paradisi b b i in terra h b it b ili i it j

u us a m ov s e ig a a n ven ur e us e r e .

D ISTIN CTIO XVIII

A . De f orm a ti o n e m u l i er i s .

co s ta code …q u oq u e paradiso li
N m u erem f e rm e u s de s u bs t an t ia viri sic ut
av i t D
“

pos t pian t a t …paradis …h

,

o o om i n em q in eo posi tu m e t pos t i
ue ani ,
u n v ers e

alia d e u m d t
m a i q uc a , su s ue n o m i ib
n usdesi gna t a b tit S crip tu r l ,
su n ec e m

m isi t D eus s e
p in A dam Q e rem . uum q u e e bd io rmt tu li t ss e…de ces t is j e t un a e us ,

…in li
,

fe rm av it ca m u e re m .

B . Q u a re o i ra m p r i us , e t p o s te a d e c i r o m u l i er e m c r ea v i t ,

n on s i m u l u t ru m q ue .

H ica ttende d … t q u are n o it i

es l i …e t
,
li i t an gel s
n on creav s m u v ro m o erem ,
s cu e ,

se d pri u s vir u m deinde li,

de viro I d scilice t ut u n u m esse t generis h
m u ere m . ee , u

man i principi u m q u a t en u s i hoc e t s u perbia diabol i f d t e t hom inis

,
n c o n un ere ur,

hum i lit D i si mil i tu dine

as e b li t Di b l q u ippe al i u d a D principi …
su m are o r. a e us ee o

esse pi
c o n cu t Id q era ut j s u perbia t d t hoc h
. eo ue , in m u ere
e us re un ere o r, om e o

a ccep qit d uodi b l perverse rapere l i t d b ti

a e us non p t it E t per hoc vo u , se o n ere o u .

i ma go D i i h mine pp
e n e i t q u ia sic ut D e u s omnib u s reb u s
a a ru i ti t principi …
, ex s s o

c reati i
on s , i ta h omnib u s h i ib principi …g ti i I de e t iam ex
om o om n us o en e ra on s . e

u no hem i ne omnes esse l i t D e u s ut d g vo u t ab esse omnes , um co n o sce ren se un e ,

se q u as i un um t am aren .
 LI RBE Il D IST X V III
.

C . Q u o re « l e l a t e r e vi ri , n on do a l i a c o rp o r i s p a r te f o rm a ta s i t .

Q uo …a utem hi de ca u sis f s q u l ibe t p t corpori

ac to s i t m u lier de v i re , n e n dc o ar e s

viri d de la t ere j f rma ta t t t d t q u ia in consor t i u m

,
se e us e es ,
b to e s en erc o r c rea a ur

dil ti eci ; ne for t e i f i

oo s t de capi t e vi ri fac t a viro ad d
s u ss e i ti id t ,
om na o ue m v e re ur

p … f
r d a
ereo
; ut i de
a pe d ib u s ad
s i t t bj i i d Q u ia i
, g i tu r viro nec
s e rv u cm su c en a.

dom ina nec ancilla p b t d socia nec de capi t e

ara a ur, s e de pedib u s d d la t ere ,
n ec ,
se c

f uerat prod u cend ut j u x t a p d o, g t q u am de

se la t ere
e n en pt am co o o s cere s uo s um am

didi c is s e t .

D . Q u o r e d o r m i en t i , et n o n v i g i la n ti c o s t a s u b tr a c t a s i t .

Non sine ca u sa dorm ien t i q u oq u e viro p ti q u am vi gila ti de t rae t t cos t a e us n e es e

ll …i
, ,

de q u a m u lier in dj t i g ati i viro

u o r um t forma t a d ut
en era on s es se nu a n co

e t divin …s i m u l po ten t i …p s mirabile t d t

,

i
s en s ss e p enam o t t m o us rare ur, e o o s en ere o r,

q u …hom inis d i ti la t s p i t nec e u m t amen a q u i e t e p i

o rm en s o a eru it it I so o r s exc av n

e t iam opere sacramen t …C hris ti e t E l i …fi gu ra t … t q u ia s i c ut m u lier

.
,

q ue o cc es o es

de la t ere v i ri d i ti forma t a t it E cclesia

orm en s ti q u …de lat ere
es ,
a ex s ac ram en s,

C hri s t i i d i ti p fl
n c ro c e o rm t scil i ce t sa gu i e e t aq u a q u ib u s
en s re uxerun di i ,
n n ,
re m m ur

a poenis a t q u e b l i
,
a lpi a u m or co s.

E . Q u o d d e i ll a c os t a s i n e e x tr i n s ec o a d d i ta m e n t o f a c to f u i t m u li er p er D e i

p o t en t i a m , s i cu t q u i n q u e p a n es i n s e m u l tip l i c a t i s un t .

ole t e t ia q u …
S ri ut r u m d i l la cos t a ine dj ti rei t i
m ,
e fac t a i ts a ec on e ex r n s ec ae s Id S um
. m a

m u l i er Q u od q ib d non pl i t C e t er u m i ad p fi i d
. u us am ac u .
p li i s er c en um co r us m u er s

D t i
eus ex r n secu m g t i ddid
au m en u n ai t aj u s i l l u d esse t q u am i psa cos t a I deo
s se ,
m .

q u e p ti d i l lo a ddi t o q u am de i psa cos t a u l ier fac t a d b t d i ci de q

o us e m e ere uo

b t ti … par t es R t t er go ut de s la i psi u s cos t …

,

pl ures acc e pi t s se s u s an . es a s u bs t an t ia e

s i ne omn i t i ad di t amen t o p di i
ex r n sec o p t ti i er ti p m l ti pl i ca t a
v n am o en am n s em e sa o ,

m u li i er s co r us
p fac tu m di t sane m i rac lo q u o pos t ea de q i q p ib
c a ur ee o ,
u n oe an os

J es u l ti b
c ee es di t i en e lt i pli ti
c on e m u q u inq u e m i l li hom i u m sa ti a t s u n t I ll d
ca s, e n e . u

e t iam i i p t t q u o d q … g l
sc r e er e ,
m i n i s t eri o f t i t li i f
uo an e o rum t… ae a s m u er s o rm a

n o n es t i t amen t i b
e s d r ti n i po t en t i a A n ge li enim
o en a crea o ll
s p t creare . nu am e ssun A ug de C c

na tu ra… ergo nec formare cos t a …i nec carnis s u pp lemen t …i l …HÎ ÎÎTÉ
.

Î '
li n m u erem o n o co

cos t…
, , , ,

q u o d nih i l g t ut a l iq u i d ere t r d non id

n on a an t s u n t s i c utc o se ee crea o res

nec g i l…sege tu m l b
, ,

a r co S o l s D e u s id
ve ar o ro m t T r i i t as
. t crea t or Fac t a
o ,
es n ,
es .

es t er go fem i a a D n e t iam i c s t a m i ni stra t a i t per a g los

eo , s e s n e .
 LI R BE Il D IST X V III
.

F . Utru m s e c un dum sup e r i o r e s a n s ec u n dum i n f e r i o r es c a usa s i t a i ll a f a c to

s i t m u l i e r, id es t, a n r a t i o s em i n a li s i d h a b e r e t u t i t a fie r e t, an t a n tum
u t i ta fi eri p o sse t, s e d u t s i c f i e re t, i n D eo t a n t u m e s s e t c a u sa .

[ lo go S u m …it an ra t io q u a …D prim is p ib
S ed q u r ur, i t id habere t ut eus e er us c o n c reav ,

… …
,

È Ì ÎÎ .
Î sec . nd ip
. saÎ
i ili ola t ere f i o fieri necesse fore t an h t an tu m ut fier i
ex v r em n am , oc
3 °

posse t A d q u od i d t omni u m rer u m

. i D s c en ab … terno esse U t
um es ,
cause s n eo .

eni m homo i fi t l eq uu s e t h j di in D i po t en t ia e t di p i ti
s c e re ve ab u us m e e s os on e

e terno fu i t E t h …di t pri mord i ales … q u ia i t ali …non p …d t d

, , ,

a . c un ur cao s s as r ce un se

i t… alias q u …s u n t … … i t divina po t en t ia dispo

,

s Q , q c ao s c aus arum . uum ue o n u s ,

si t io sive vol u n t as e t id u na omni u m principal is ca u sa tamen prop t er ffec tu s

,
ee
*

, a

Î Îgf diversos pl li t dici t A u gu s t in u s

de g ,, pri mordiales omni u m rer u m i D
ura er cause s n eo

sim ili tu dine … ti fi i i c uj u s di p iti

,

esse i d n uc en s t q u a tis f utu ra it ar c s, n s os on e es s

j q rei f t … ca u sa p … i t I
, ,

arca It a e t i D i n ee un u seu us t i vero q u a ue u ur r c ess n crea o r s

…s u n t ut ai t A u gu s ti n u s q u ia i it D e u s
. .
,

d rer u m d ro m o ni u m am se n on m c ao s , ,
n seru

sem inales ra t iones reb u s sec u n du m q u as li al ii s p i t ut de hoc sem ine a a ex ro ven un

di E t h …q u oq u e di
,

t a te gran u m de hac b t a tis f t e t h j ar e re t rue us , u usm e . c un ur

pr i mordiales ca u s …e t si adeo proprie q u i a haben t an t e ca u a ……

,

t n on se s ern am

q u …proprie e t i prima t I ll…vero d

,

pri m …q u …
,

li t li q
un v ers a di t er es . e res a uas c un ur ,

scil ice t i p i t I de e t iam pr i mordia l es di

ex e s t
ro ven un q u ia i pri ma rer u m . e c un ur, n

condi t ione reb u s a D i i t…s n t e t s i c ut crea t r ……t b il s u n t i t a e t h … eo ns o o u a es

…m ut ar i p t ; q u…
,

c ao s a ut em i i mm ut abi li D ca u sa t m utar i
e s s un po t es t n eo es , n on .

G D i sti n c ti o
. c a us a r u m e t r e ru m p e r u t i l i s , s c i l i c et q u o d q uaeda m i n D eo

et in c r e a tu r i s , q uae d a m i n D eo t a n tu m s un t .

Hg
r u e , ub i O mni u m er go rer u m sunt d q d cao s …i
…e t i D s u n t n D eo se uaro m am c ao s n eo

…
,
s up a .
et i t i q d
n c rea o r s , ver i D t
uaro man tu m s u n t am
; e t i tt r …rer u m e c ao s… n eo e o cao s

di t b di t…i
c un ur a s co n D q u ia i t t i divi a di p i ti n t hoc
eo , t ill u d a es n n s os o n e, o ve

fia t q d t in seminal i crea t r …ra t ione E t i ll q u idem q u …sec u d u

uo n on es o . a n m

ca u sa …sem inale …fi t di t fier i q u ia i t c u rs u s na tu r…hem i

,

t li t un c un ur n a ura er a

…q u or u m …t a tu m t i D H…
,

t it ; li vero p …
,

A ug o p. ib i
n us t
nno u t a a r er n a ura cao s n s un n eo . c

a ut em d ici t A u gu s t in u s esse i ll q u …per gra t iam fi t t ad ea ig i fi d

.
,
n ° 3a '

a on ve s n can a n on

t I n t er q u … li i fac tu ram de c s t a vir i p

,

t li t
n a ura d i b iti t fi er s e m ra er un . it m u er s e en ,

i t di a Ut li i t fieri necesse fore t

ce n s m u eremi reb u s dit a d i ,
n on n co n om se n

r D b dit era t O i crea t r …

,
"
“
n at u a: eo a s c o n um habe t na tu rales leges S p b ne
. m n s o c urs us . u er o

na tu rale …c u rs …C rea t or habe t ap u d posse de om nib u s facere ali u d q u am

o se

N um - xv "eor u m na tu rali s ra t io habe t ut scilice t v i r ga ar i da repen t e fl orea t f

.
, t gi gna t ,
rue um ,

e t i j t t t h femm t t par a t ut as a l q t et h j
8 .

Ge n xxn 2 n uv en u e s er1 s d
e 1 n s en ec u e 1 m o ua ur, u usm e i

ut hi e t iam h… fier i p
. . .
,

D edi t a ut em ut i n a tu rali mo tu
N um xxu, .

es .
t i n a ur s , t ex s c o s sen ,
n on n
 I N “ D R UM I l S E NT E NT I \ R UM . . D IST X V III ; QU ST
. E . I

A hanc t
c t um o po rtc t m ul t i pli c a t io n em au

…
,

Q U E S T I O PR I M A
sec nd q ti t t t ntum attendi auo t o uan a em a

cundum t i… ti S i primo
,

se m a or e sse n am .

modo i p t t ut eadem materia nume s c e or e

l q … ro qu …primo t t it sub di
,

e it u primo U t
r or l ru m ex s o a i ib s e m en s on os

t …t f
,

parvi p t d m jores dimensiones

,

…
c os te i i f r o rm a o t e ac u m s, os m o um e

…
v

s it c or u i s r m l i i m u p i t et hoc est
er s . fi i q t
re c e di er ra re er uar o
p p ,

Videtur quod Primo quoniam

n on it Phy i ; i q ce corpus li ic ur s oo ru m s c ue m u er s

sta i ll non ti b t tota …su b stantiam per f ti esset format … quod

.
,

a co n ue a rare ac on e m o

corporis li i i lli ergo aliquid ma est i m possibile

m u er s us if t quoniam i '

m an es o , s e

t eriale est additum i S cd in pri p

eco n li i f i
o, t i aere S i au
c o r us m u er s u ss e rar us .

tti g t mate
.

ma r rum i tit t i Deus

e ns u o ue q d q t un um lt ipli t i ue tiue em m u ca o e s se n am a n e

p ro d uxi t prout su … i b t natur

c o n ve n e ri … q … a ni l aliud sit a
e, lt ipli i quam uo m u car

…
, ,

A g ti
u us n e su
p Genesi er protestante I n aliquid quod prius non fuit fieri p t t o or c

…
.
, ,

reru m ic rea t o n e n o n
q i t quid D eus u aliquid
r ornunc esse sub forma corporis m u
sua om n ip t t i facer p t i t sed quid
o en a e li i q d prius sub form cost …
o u non fuit
e r s, uo e

rerum natura t i i t seu git Femi Quod necessar i es t t per conversione …

.
,

s us nu e xe e ve

na …vero ex cost viri produci non est alterius corporis in p

.

e li i cujus c o r us m u er s,

naturale T ertio c sta i lla ad viri i materia sub forma corporis li i per
,

e n m u er s

…
.

maneat aut per hoc quod aliquid

,

t g it t
e r a em p t i i t er er o
nu
g ea i tt i b t su ra t i , m a or

t
c a, m nsit t e t e t imperfec t s E t sit de novo
run c a us t
o e t hoc esset per c rea um

… … … ateri …de novo crea

.

q u i t
r in
ur, q b ue em costa ill re
o ru m d d i ti e a on e n ov m

s ur eg t Q uarto in ceteris i li b t … t aliunde

an m a accept … os S i quoque p au c e

…
. ,

num potest
,

p f
e r ec t i primas individua l e t fe lt ipli
as c u us t i i p i P t i m o ca o ac c o us

…ina s nt simu l p d t …ex C tamen videtur factum per ddit i …

.
,

o ro uc a , n o n un o a on e m e

ergo in human specie ceteris no teri …p … i t ti q …omnia si mul

,

e li o e r e xs s e n s, uo

b ili i sic fieri d b it

or , Q uint in costa
e u . esse creata tt …in materia S ancti com
e, se e ,

i lla non p t it alia forma b t t i li i m niter t d t V

e u su s an a s t n p o mu ra an . e rum a m e n c o r us

duci nisi priori b t t ergo costa i ll li i non di i t factum ex i tto adjecto

so a a a er s c ur

corrupta fuit t q ex ea m u lier for quia dj t i llud non venit in t i …

, ,

an e uam a ec u m m a er a

m r tur
e a . li i ni i per costa …viri q m u d er s s ue m a m o

I n pp it est S criptur
e es um dum menstru u m di i t materia embry
e. c ur

nis q i p t t ex ibise pi t ua m v s e er ca c e c ce s

Ad hoc T homas p d t S d … corp u s b y i au geri ; ita et aq u a me

,

re s on e ec o n o em r en s

C t h li
e o dubium non es t quin mulier de diante vino in san guinem C hristi trans
c os

costa viri sit faet q i Jud …

e, i m lta substantiat r q
ua m v s i esset major quanti
o o ua m v s

circa hoc f b l t N enim magis i D tas aqu …d

,

a u e n ur . on d virt u te vini f t i i
m , um m o o o r or s

possibi le est O i p t ti li m n o en ex posse t b b i m u e re m a so r e r

costa viri formari quam i …de timo

.
,

Et per hoc patet ad primum solutio

v ro

terr …produci q … t u q secundum Ad secundum dicend … quod instituti

.
,

uo u r m ue o 0

natura …impossibi le p t t M d
, ,

re t
u e o r. li rerum d pli it potest con
o um ve n a ura um u c er

ro quo id factum est di i d diversi id i primo quant …ad modum fi v e rs m o e s e rar o

qu ant …ad p p i t t
, ,

assi gnant Magister enim in text et Hu go endi ;

. o d s ec o n o, o re r e a es

de S V i t di t ex c sta viri corpu

c o re , c un e q t res instit tas Modus a u tem
s e o n se ue n e s u

li i esse forma t …sine ddi t i

. .

m u er s o ti fi ndi i principio mundi naturalis esse

a on e a o n

cuj s seu nov … t i… t i Quod non p t it q … p … i t ali

o m a or c rea one . o u , uo n on r c esse r n

intelli gibile videtur S i t i per qua p ì ipi naturalia q

n on e en m actiones r nc a uo ru m

t i …di
.

m u lt ipli t i ca on em m a or t hoc f et p i can ffi t ad a ff t nat u as s o n e s s u ce re n e e c us

 UI R UM E X
' ‘
SO L OST V IRI
A C A OR PUS F O R MA T t El
'

1 63
‘
F A C I UM
' ‘

Slt
' ‘

C l‘R I M/E M UL IE R IS

ra li t erp d dro id i
o ee u o s p t i t p A a C
c re o hri to o mi t
or u xordium U nd er A p t s so e e os o

… …
.

di i v n am
p t
su t virtute
e rn a u ra e m prima I S a ram nt … h m g n t; g us c e o oc a o es e o [ fp /
ws v
on t itui t quod au l …di o i C hri t t i E le ia
.

p i i pi in
,

:Il
t i
.

r nc o n a ur s c s u eo r e c n s o e n cc s

…
.
,

p os homini t t
s
'

t rra orpus
o rm a re u r e x l ie t d c f t t E d o uve n e n c r em o ac o es va c m l . 3.

co ta Ad …Primo ad ig iti d qu d
,

m u li i er s ex co ta i q de alii S d p s s c ue s e r0 s s o
'

ca n um o

con equen t na t ur s in ti t utas in t r i …et li

. .
,

d bet se o ia
,

p i t t
r e a es s es e s e v ro m u e re m e es s c

n on unt mira lo d i b d… t quod li j ti atqu quod mu li r

s co a sc r en u d s con un c o, e e non e

…
,

a
q u uper s l mirac em lo e
os con i tan t b t o viro s d i i nequ s sab t. i e om n ar ,
e eo c o n e m n

Ad tertium quod aliquid di it e e i d t f c t de capi t aut pedibus

ur ss ee n on es ae a e

de p f ti alteriu d pli it Primo viri S ec ndo propt r acramen t … q i

,

e r ec one s u c er .
, . o , e s o u a

quia q i it ad sse individu i i q de latere C hristi d i ti in

re u r ur e s c ue flu o rm en s c ro c e

co ta ill
s fui t de p f ti integri
a n on e r ec t sacramen t a
on e videlice t san guis e t xe run ,
J oa n n . xi x,

t t q
a e viri S d quia igit ad B aqua quibus Ecclesia est formata Fui t
ue eco n o, ex or

…
.
a rt . 4
.
,

prout emen di quoque corpus immediate for

.

c o n se rva ti pon e mi i s ec e sE D v e eo

superfl …respect individui q d ma t …Na t uralis quippe g ti cuj us

,

c itur uo o uo o e n e ra e

tamen neces ari …est ad

.
,

s o ti libe t p i i est ex de terminata materi

c o n s e rva on e m s ec e e.

s
p ec ei i et ita cos t a t i t i t de p f t i
e xs M ateria vero ex qua
er ec homo t on e li t g n a ura er e

A d…in quant …principi …generis h

, o to t semen humanum nec ex alia u n e ra o r, es ,

mani Hi cos ta i lla nc g t i E q po

re s u r e t est t n i t li
va, t g uo m i Veru m m a e r a n a ura er e n e rar

sol s D eus qui est i t it t nat r…po

. .

sit de personal i i t g it t corporis j n e r a e e us . o ns o or o

tes t p … ordine …naturale …res ip

,

Porro q u od reserv t r t di t ad e o e or t n a ur eo n r er sas

se rve ti p i i non
o n em s l …sine do
ec e producere id sicut ipse sol s p t it
so o ee o o u

i …de timo terr …formare ita et mu

,

lore sed etiam d l t ti co m i e ee a o n e re s c n v ro

ditur id sine ff li ti Ad …cos t a i ll li de cos t a Ad …Atque u t nono super

, ,

ee e c on e a e re m

…
.

se p b t
ara e ur ab eo V t dici potest q u
e od G G enesi loqui tu r Au g ustinus quod mini
divina virtute hoc idit q u od dolore … t i …an geli D
.
, ,

a cc h ib t in forma s er o eo e x ue run

non it
se n s Ad q u ar t u …satis respon t ione li i i gnot …est nobis H… m u er s, o c

det u r in littera H…T homas in S crip t T homas in S mma

. .

c e. o

P… in prima parte q …t i no
—

Unde super Joanne …

. .

r t e rea , u s on e it Au gu sti as s e r

g i
n a es m a sec nda C onveniens i q it fui t nus q d D eus misi t p
o n u in Adam oo so o re m

for e t t uli t …de costis j non id ne

, , , ,

in prima rerum i t it t i li
ns u o n e, m u e re m un a e us , ee

mari ex viro magis qua …in i lib ipse Adam in b t t i cos t…d t t
an m a us a s rac on e o ere

al iis Primo u t in hoc qu …

.

.
, dam di gnitas Quis enim sic dormi t u t ei non igil ti ,
ev an

prim homini e t quatenus sicut ossa ll t ? An i d Adam non sen

se rv are ur, e ve an ur ee

D eus est pri cipi …t t i n u niversi sic si t quoniam D eus l it ? Pt it ergo e t

o o us av o s e u

primus homo esse t principi …t t i g vi gilan t i sine ipsius dolore avellere S d

,

o o us e e

in Adam ad p …
.

neris humani S d ut li . ec o n t an ide misi t p

o, m u e re m f ig e se o re m , r u

quam ex se pt magis di tig t e t rand m quod sicu t de costa d i ti

su m am e re o o rm en s

ei fidelius dh… t Ter t io q u ia ( t oc formata es t femina i t a de la tere C hris t i

,

a re re .
, o ,

t avo di it E thi c ur ) in genere human

co ru m jam d i t i in cr ce e t E o rm en s o e m an aren c

vir e t uxor i t non c o n v e n un l …ad g tesi … so o t q ib f t e Eccle

e s ac ram en a , o us o rm a ur

n e ran d sed etiam in t

um cur… i Unus eni …mi li t u I t j lancea
re ev e m en s a. m a us e us J o an n xnx,

domestic …ac mutu …p i i i in q u i p it e t c

, .

34.
ro v s o n s , a e ru

bus qu …
.

dam apti u s f i t per li I nsuper Pe t rus Q i ( ait) sapien t ia

,

un m u e re m ,
ua m v s

in quibus tamen vir caput es t li i D i pp t in p d t i

m u omnium
er s e a area ro uc on e re

id i c rco ex viro tanqua ex suo principio rum m ll t i t amen declara t r in e xc e en us o con

es t formata Quarta est ratio sacramen t a tit t i

,

. ti li t His u on e ra on a om c rea ure ru m . nc

li Fi g
s. t enim per hoc quod Ecclesia q
ura ur , i sexus h i ib et b tii si t uam v s om n us es s
 I N L IBR t IST X V III ; QU ST I I I S E NT E N I IA R UM .
' ‘

D . E .

c o m m um s h i ib t amen t di A lib
om n E ty l gi
us capit lo decimo
es -
ro m o o arum o

nim … ti li Id D fe it homini igi t i quatuor cos t s

,

g i b
n or o i ti em n en am e ra on a s. e us c v n e

diff rente …esse d

,

ee con
g b t rue a tanquam totidem radios i i l d
e m o um se m c rc o a re s , e

f ti
o rm a i eorum Nempe in sex
on s h sp na dorsi contra se i i proced ntes o u i n v eem e

Q …q
.

m an e , e x s up ddi t r tion e rat tripl ici ad viscerum

a a ie t
es m un m e n o m . u n ue m o

ter ddi l a p t i ia comdiff ren ia a re una li r f

0n s d fuit ede vir t p i t opor e o rm a n o e sa e n e r,

ad D … f f i i t ;
,

eo e d d genu
c en em t it quod ex ea viri p t f
sec o n a, e t in s o ar e e rm are ur

humanum ex se p d d ; tertia ad qua p t i i ro o ce n t dj t ii virtus et ratio

um e ss m a e s a u or

et …
,

se i i sci licet viri ad li

n v ee m , q ti t t i Hoc autem est I tm u e re m quia in ue a s. a us ,

Prim est quoniam sol s h latere dextro est i t ex qua t ot

e c o n v e rso . e o o v r us es m o s,

mo inter animalia est D i ima go ad quod et in sinistro est i t per quam gy

,

e v r us re ra

i i d
n s n uan l i t D eus quod sicut ab
um , vo u tio fit virtutis motiv …in d t ut ex e rum ,

ipso est ti niversorum ita ex pri iterum

e m an a o u t S d ratio est quia m ovea ec o n a

…
.
,

cor nulla orporis membra re

,

mo homine esset t p i h
c o n c o ro m ro c e s s o q li t o c oa er

minu m S d est quoniam individua pi it nisi d later S itus t i cordis

e co n a s c ue e. e en m

… … …
.

est in sinistro ventric l au t em majo

,

p s i i
ec e h non lu m an f d t so o ; c o n oc e ran ur o o

f… dere natur…sed et i i t i… id i rem apert …p igit in dex t r … i d i

am c c rc o o o rr o c rc o

in parte …dexteri lateris magis

,

ut omnes j i amicitia ltig t m e or co a re n o r, v o f ft t e xs u a

I i t D eus
u t omnes ex o
p d t spirit … et lono qua …
ro c e in sinistr
e re n … o c a o re m o

homine T ertia t quia in homine l Hi partes later … i i i

.
,

es fso o t nc o v c n us re e run ur

se ad quam lia embra Id q …mu

.
,

sexus virilis atque f i i t em n e us m sc e n ur ce r e m ee uo

d …matrimonii le gem i d i
.

co n o legem lier f t sit non t bj i i d ncillari c rc o ac o o su c en a a

ma t rimonii exprimi d i t in i p for t er sed t dilig d i lit i n …

ec o s o rum diti o en a so c a er
'

ca

I n q lege p i ip li t r gimi tione … domus qu … i t it in pueris

,

ti
m a o ue . ue r nc a as e , co n s s

nis est in viro i d m ulier es t formata atque familia ; id potissime f t est de

ee ee ac o

ex eo S d penes t q es t … e qu lit s latere viri Et format …est corpus j

u ru m ue e e o e us

q u ant …ad t conju ga in ins tanti divina vir t u te quod a D dum

. .

b li g t i i
o a on s, o a c um eo

I em id m u lier fac t a es t de la tere viri ; taxat fieri p t it An gel i tamen ministra

ee o u

et quia a viro f i it t … ti t f t cesta …ad forman

.

rm t a e hi b tq
so r ur, ec a v e ro n ex ue run ue

est de i lli I
e s se i i t quoq u e D om i
us . d …illud ex ea N
m m s autem p d t o . on ro u c un

nus p se t
o rem pl t i i in Adam
c on em ut f f t anisi semina rerum ltig d e t
on s e ec um co en o

… dhib d quod i t t
, ,

eum p t lit su di t de h
e rn a ura e r e ru re fieri q i t
e ro a en o n s an an ee ne u

qua …per natura …

,

ig if i ti
s n ca quoniam on e , it i sen q i fia t l i
e xe rc um uam v s v e e c us

Si p … q …t
.

suum a t pl ti impedit hominem c on e m a on e t cur D pro . r e re a u ra o r, e us ce

Gen Hi ad se revers s
nc dixit H nunc sta ppl i t c rnem et non p ti os
o m ex oc su ev e e us se u

etc H… Pe t r s t … ; dicend …q d pera D i d in

.
, ,

e s, c o c os a o uo e e e

I dem R ichard s t addit I n j gi D t ti …sun t f t

. .
,

o c co n u Hi di o s ruc on e u uro ru m nc xe

g …est sacrament m id est sacr … runt antiqui quod m ulier ex

.
,

m a no u pl i o com ex o n e

si gn … i i i …cum D e t huma m ttis ac fra gilis facta est ex

, ,

o un o n s e n m eo , viri u t e e ss e

i t t i cum Verbo … terno E l i…quo disciplina …

, ,

n a s i t se a viro debere cc e s ip sc a aec e re

continenti …ac vir tu t is C aro a u tem S p

,

que C hristo
e um Di t etiam Petr u s
. c un . ti

R ichard s et ali i quid m quod sec u nd m pl ta est et non os t vir i t se a

,
,

o e u e o sc a

corpus Ev …factum est de sola mu liere debere ip

, , ,

q du0 s am lli ti ad a ec e re e m o o n em

costa Ad … p t lit m ltiplicata pi t t

,

su e rn a ura i t ti q
er o l ti d e a em , se ve r a s ue re axa on em e

virt ute divina sicu t de pane fit corpus , j g tanquam ad i f i i P con u em ,

n rm us v as c u I e t r. o u, 7 .

C hristi lum V t caro i ll ppl t es t e ru m am e n a su e a

S i fi gura e t fortitudine cost …qu …
.

…
.

um m .

q
th .
Ait i t em Alber t us C osta os d est in viro o ro n

non habens d ll I de dici t I sidor u s t usum cost… pi t in viscer u m d f

, , ,
2 “
part.. .

80 . m e u am . e e acc e e en
1 66 IN L I B R UM IST X V III ; QU ST I I
II S E NT E NT IA R UM . D . E .

ab omni forma b t t i li t quantitate A t t i l accidens Q …it ergo q u id

su s an a e s an a ve o r ur

quant … realiter i t ratio seminali N enim vi

.
,

nulla erit differ ntia inter e e as o s s. on

ad so scep t i g i t
on em d i i m at parvi n deturu esse
n s substantia e Aut enim esset ipsa .

t ti
a s, f ti i
rare ac t d i t ti
on s e id i materia quod nul lus d ittit ; aut for
en s a s c rc o a m

… qua tis magnitudo t d it potest u tri e en s quod non pp t q …forma sub

as m e a are , uo

q ue induci H e D d er uran t t i l i
us non i p i t ma g is et i
s an N a s re c a m n us ec

Q … it t i commemoro Et si rite in t i sunt pl form …substantia

. .
.

o rec a vo m a er a o re s

…
.

p t
e n se n u r, po itio S T hom s ti . b ili l form
ra rum on e l t it t i or A es , g i
n ee e a a o n e xa o r ea

esse videtur Q i tamen evidenter non ne est p d t Aristotele probat

u … o n en a, o s

…
. .

g at quin divina t p t e ti id su fieri V

e rn a ura t super G enesi nono as
e ru m am e n

l t potestate
v a ea serit Au gustinus O i is te i t ti m n s us a s

sim s natur…cursus q d naturales

.

o uas a m

B habe t le ges quibus p g di t Unde p ro re ur . a

' ‘
p t quod rationes seminales sin t natura arc
Q U ZE S I I O I I
les leges t ita id t esse accidentales , c v e n ur

di p i t i et p p i t t S d contra s os on es re r e a es . e

Ecundo q …it A o i u u ur, ri m h j videtur ex eo quod

n m n m re su u us ru rsus

…
r o

u u fi u t a u t g n t u per G i loquitur Au gustinus quod et

e n e ra n r,
‘
te rt i e de

d…
r q m e n es m ,

i t p
s n o n en i t i n at i m a er a r supra di ti t i septima t i t I s o n es s nc on e eo n n e ur
T ri n i tat e
di s t v o , K
t quippe ac p i di lit i i
.

s em i l
n a es . igi li t e or na er r m or a er n in f ne.

Q i
uo c rca tt m o t di
a o cc urrun ti d q d l t
sc u ent t a, jam ua am t e e m e n o rum e x ure co n c a

v ì d li t q i d sin t h j
e ce : u di r tiones se u us m e reata s u nt atque a
p t i ppc t i t t i ,
acc e s e o r un a

m i ln a es , e t utrum sin t idem quod rationes bus p d t Talis autem textur videtur ro e un e

pri non aliud esse qu m i p … t rerum es

.

causales radicales t aturales c n se o e s m e

an senti …i h t…ac ipsi materi …radica

, ,

m or di l t exemplares ; et
a es au ro rsu m nc oe

rationes seminales sint ips …i h ti t…

, ,

liter nc eaI terum quarto super

o n es c o n c rea

form rum h est an form …na tu rales Genesi …di it Au gustinus O mnia h…
,

e oc s se r c

t …et
,

t
,

g e n e rab i li sint in
um ma eria i h ex i llis i i
nct i t i
ea i b quas t nquam ns s ra on us a

…i li t in mundo p it p di t
,

quid sit i h ti illa nc ea forma sic in

e se u se na er s ars ro e run

p …i p
.
,

c h t ea a H ec est
. a un e diffi E g t i
r c ue rum ti et ratio seminalis sunt r o ra o c ausa s

cu lt t a um in phil phi in qua e t iam o se a, idem in re D iq libro de T i it t m a . en ue r n a e

g n i t heolo g i di i d t i
v e rs m o t i d Au e
g ustin
se n u s f un t t O mnium quippe
ee a e ur re

im m o rar i p t t p o t ti
or c i i te rs c ru a rum qu … p li t i ib i lit q
on s o ru m . c o r e ra er v s e r ue ne

Videtur quod rationes seminales non t occulta qu dam semina in sc un o r, ae cor

sint in materia t t d…R atio i …di poreis mundi h j clementis la tent I pse
s a uen cu u us .

cit quid spirituale materia vero corpore q C rea t or universorum creator

n am ue t es

i t t i est f ndament … res i i i b i li semin m q i q … q

,

a s o S d o . ec o n o, nv s um o u a u c um ue

d pli i t
u c e t i n d b habet esse vide na cendo ad tr s p d t oculos ex
er oo us , s o es e ro e un ,

licet i i t ll t et i p p i subsisten
n n e ec u, n re lt i i llis
r a i ib s m nt pro gredi
o cc u s se m n us o o

tia i t t i
, e xs s en natura ; e t esse in i n endi primordia ac debit… g it di i
a se o ,
m a n u n s

t ll t
e ec u ,es t ratio rei ergo ra t iones semi incrementa et f ig sive form ru m ,
uraro m e

n a esl non in ma t eria sed in mente sunt di t i t i Ex quibus elicit r q d s nc o n es o uo ra

d… ti nes ist…seminales sunt ori gina tes e t

.
,

co lt o c an T er t io materia est pura , e

po tentia secundum se pt quod d causales rerum radices e t qu si i di

sum a c , e m m e

poten tia passiva ipi t I n pura au t em ati ac proprii q id ff t ac emana

ac c ur . u em e e c us

potentia non t ratio seminalis orum t i nes id li es e p l i tque sim

e ea um e xe m a r um a

qu …ti t ex q … men sit t i

ou ca, uo pseli i t p i d i l i
ae v um t i mentis
c er r m or a om ra o n um

principi … Quarto omne o . t sub,

divin …; t id t reali t er esse form …
en s es e v e n ur
 A N O MNt SIN I P ! R RUM
E M T RI Q UE F IUN I
'

I 07
‘

,
' ‘
O NEND E IN A E A R A I IO NE S
' ‘

S E M I N A I.E S

in materia i h t…q …aliud nihi l in A di ti ti … tit a tqu ad …lnc ea , uo s nc one so r ur, e s uo o

t i vid atur po e
m a or a ig i i e t t
ss t
as s Quar to modo di
n ar m o n ec em u e ac u m m o ve o r. —

fin gi quod si t omnium h …na c ntium

,

t ration i l e ro q D u indi s e c u n ur e s se m n a es , ua s e s

cau a i t intrinseca di ti fon tana t dit natur… t imilibu i i li l t

,

s a , ra ca s, e ,
u cx s s s m a v a ea

quasi t t i c o e e m e u ar s . p q di i t G i t t rra h ro c rea re , uu m x : c rm ne e er Gc n I l.

bam i t ; t q …dixi t h i i b
.

v re n e m e uo om n us

Ad h… d t Alber t us Q uemad ac j t i C i t t lt i l i i i b
p r q modum ait Glos a Genesis primo uper i t t lì ti q is t… n t aliqu modo
S um t lu. c re s on e p um e n s re s c c e m u ca m n I id 2 ° 2 8
m .
p . .

a t . .

s s e c a on cs oe so e

I …l l principio i t D eus c t … t
.

efficiente i vir t ut primi principii

3 t.
Geo 1. o c re av os o e s n e n ce

quatuor m dis opera t r Pri sunt primordiales ni i quoad ea qu … i

.

t erra …D
.
, ,

e us e o s or

i Verbo … terno i q omnia …

.
,

m e, n t n t ur ex eis n ue cr o .

an t e has t res rationes vi

,

li t p d f i i t s nt di p i t et p
na u V t e rum am e n
‘
er ree c a o , s os o t ,

vi a S d in materia t forma j uxta B d li t an te rationes radicales e t distin

s ec o n o, e e ce

ac seminales i t omni natur…

.

i llud E clesia tici Q i i i t in …t

,

E cc h xv uu, c s ti u v v e rn u m c va s n so n

…
.
, ,
I.
i t omnia simul I t i
c reav i p ib t ra t iones
. b
' ‘
d
er o,i t i l secundum
n e er us c rc a o e en a c s,

di rum novas creatur s di ti it Q

se x e qu s ( u t Au gu s t inus t esta t r) nihil j t i
e s nx . ua r a o us us,

t ex p i di lib i ib non i nihi l t i b ili quam t omnis creat

na tu r…et na t…ne perc nt
o, r m er a u s se m n us n co ra on a us , u o

guit … i t o r un ur s u o b di t C reat ori in omni quod ipse e re o e a

… pi p
s t se u f
us re ta ran urSi l i t Q …ra t iones q re o rm a n i b di ur c v e ue r u ua m v s o e en

q u atuor sun t rationes causale qu …sub t i ti t sint in creatura

. .

lit s, tamen a er , causa er

i d dif f
e s tiiem p i t B t i
e re n sunt in C rea tore quoniam l C reatore
s ex r m u n ur. a on e s so o

q qu …sun t in Verbo …
n am ue terno simpl i causante d d t in t D iq e u c un o r ac um en ue

p … f t …ra t iones reali t er coincidere pos

.
,

citer primordiales e t exemplares t voc an u r, r a

in quibus omnia … t lit p … l t sunt sed diff t ratione formali e t

e rn a er r uxe run , , e ro n ,

in quib u s p d fi it est quid q d respec t di e e

ra n um nomin ti t uan o, o v e rs o ru m e sor un o r

ad esse p i t unum divers S d ad ea qu …mirac lose e t

, ,

b i et q li t o ua er e rv e n a e e o su

quodque Ill… t i ab …
.
,

terno sunt et p t lit f i t non sun t proprie in

. e en m , e rn a o ra er un ,

in illis primo es t D e u s q idq i d in materia rationes seminales sed b di

o rs u s u u e e en

… …ac glori …natu t i l S unt it q ra t iones simpliciter pri

,

p ib natur
e er e t g t ius ra a es. a ue

lit au t p t lit operat r D

ra er su e rn a ura di l et ideales qu …sun t in Verbo
er o e m or a es

see ndo modo ib it Au gustinus super …

.
,

o terno Et sunt rationes ori ginales primi

sc r

illud Geneseos Et omne virg l t um agri t i dit…m undo S unt quoque ra t iones
.
,

Ge n . u, 5 u os n

qu …sunt in creat ura prou t

. .
,

t q an e i t in terra I t lligit
uam
'

o r re ur b di t i l n e ur o e en a c s,

… …
,

terra li t p d i
c a usa h b et
er Ii secundum ro ra t ione
ux sse debiti ad C
e r am rea t ore
g id t virtu t e …p d di acce
n um es f t S un t i t em ra t iones radicales se
ro uc e n rc e r ur.

c nd …quas l t t omnia di
, , ,

pi i qua t anquam in radi e fac t a ran t

sse, n c o o o e e m en a a ra ce n

qu …per tempora t futur Fecit ergo D t in t i ib i t te ran l

e. t or ra on us v r u u m e e m e n o rum

E t su t rationes na t urales qu …e principio

.

D eus t q
ee t secundum forma
an e uam e sse n n

b ili t t a teri …qu … q t cr t intrinseco quod es t natura f i t p ll

a em m c o n se ue n e r eo ac o n u u

d E t is t … rationes quas lare consimile S n t p …

, , ,

ti f
e xsec o ve e rm an a. t ra t iones se o r e rea

t i…
.

D eus sic i didi t qua t uor elemen

n i l m a or secundum quas ex similibus in m n a es

torum secundum A g t i radicales specie et forma p d t similia S un t

u us n um ro uc un ur

quoniam ali …scilicet rationes e t iam rationes causales secundum q u as

.
, ,

t v oc an ur,

tam ex causa p t li qu …D eus est

, ,

seminales di t in eis nec ra t ca n ur v o can ur su e rn a ura ,

primordiales simpliciter sed secundum qu m i f i ib et t lib causi ,

e ex n er o r us n a ura us s

quid tp t quoad rationes seminales se u e e ti b i li t p d t causata ra on a er r0 c e un

quentes T er t i …su t ra t iones di t i t i P…

.
,

t p n ib i li t t seu h b i ti t t s nc r e rea e ss a es a a es

…et orna t iv …per qu s

.

v q d q rerum
, id i q e t dun ump l i i t Pri ue ue eo n s e rar ue un u c er .
1 68 II IST X V III ; QU ST
IN L IBR L M
'

S ENT E NT IA R UM . D . E . Il

mo penes prima …radice …p ib ilit ti A g ti univoca sive in g ti

, e ss a s e n e ra on e , e n e ra on e

o b di t i
e en d quam i iq rei q i
ze , se c un um sive in g t i per putre un c u oe ae u v o ca , e n e ra on e

e re a t… i t u t ex ea fiat sed ut ex f ti
n es n on lt t i vero causales s nt sim ac on e m a o n es o .

fieri p it q idq id Deus l it S i pli et sunt in materi quoad ea qu …

.
, ,

ca e ss u u v e ue r c c es , e

que possibilitas t … d consuet …cur ad alique …fine … t i i d t de

.

e e o ra on s e u c un u r

so …natur…qu m ad i l i principio i ll p ti intrinseca i li t natu

e m rac o a, n a, o e ra on e sc ee

di ti i inserta est m teri …naturali

,

c on on s rali aut t i ut t seu volun t t e

e e x r n s ec a , ar e a

divina C a …aut m simplici ter s nt ma

.
,

Pot st etiam
e id i secu dum poten con s e rar n . os e ,
o

tiam ad t t t virtu t d t i t i li causa f li ff i i et finalis

ac u m re a am e e uce n s er a s o rm a s, e c en s

qu …virtus sec n A gustinus tamen i t d penit

.
, ,

p t ti
o en ad t am ac um o u n e r um un um

d …causales rationes
o … ff i i t i i t pro li et i t h… esse in
ca o s e c en s s e ro m e o, ass e r c

de term inat r Et sic quod consueto curs o t seu i dit et concreata materi … o so r a n a

natur…fit materi … t li t i i t B D iq in commentario super libr …

.

,
n a u ra es ns om . en ue suo o

Quod au t em m irac lose fit in di p i t i de C i hinc inde i i t f

o ,
na s os on e a us s , n s n ua o rm as

ac i p t t i D i b dit est D i t l d ib i l esse in materia i h

om n o en a e a sco n um s ura e s c uc es nc ea

…
.

p o sui t t i ab terno
e en m in Verbo sibi tas et habere ibi esse formale formabile ce ,

a terno quid ex quo et quando aliquid quod est quasi esse conf u sum i
,

e p l n com e

contra quam disposi t io t … i d t i t quemadmodum

, , , ,

t li
a um f t a c e re o se o n e e rm n a um

nem ut dicit Au gustinus i l u nqu …fe species seu differen t i …habent in genere
,

n e

cit aut f i t I taque poten t i …seu i t t esse formale formabile i di ti t ut

, ,

ac e v r u es n s n c um

vel rationes ad i t non s u nt t i… rationale et irra t ionale in animali

.
,

m rac u a m a or

i di t…nisi per b di t i l
.

n p t t i P o t e Ud l ien in his Alber to con

a em o en am rae e re a , a r c us

omnes po tenti …sive sin t se senti ns m lta de his ib i t in S u mma

.

P t e s re m e , o o scr

c nd …rationes seminales sive sec n sua li b quarto satis Obsc u re e t prolixe

,

o o o ro

d …rationes ca u sales ad causa …qu … C t

, , ,

o t de his ; q u od tamen plane et bre su ra e an s

p er naturam est sive secundum rationes i t exprimi p t i t I taque verbis s… pe v er o u s se

creat r …ad C t
, .

b di t i t ab i t t i l i t q lit forma al iter h

exordio ti i si mu l sun t i i t…mate bet esse in lumine prim …ca s …in qua
o e en a es o re a o re m , re era s e vo v , ua er a

c rea on s ns o

ri …a C rea tore Et q i potenti …il ] … per esse idea te uam v sl t ; et i n I i ib re uc e om n os

sint genere u na divers …tamen sun t spe i t llig ti qu …per

.

rbi u m n e en aru m s uo ru m e

cie potenti … q p … ti p i
, ,

n ammot s formas d t ; e t in t i in
ue , r se r m a ss vac , o e uc un m a er a

d t e e rm i t per actus t
n an ur d d qua recept est Penit autem i h ti , o s ec o n o e a . nc ea e n em

Anima di i t C f i t po tentia obe form rum sicut Alber tu s

c ur. o n o rm e r, formas e , , e sse re n s

di t i li est
en e et pl s Porr semen i n materia inchoat s et esse ibi in peten
un e ure s e e

… t i li ad tia h b it li formali et in habitu q d

.
,

se habe t et in ra t ione
disposi t…atque in ratione
c ao s m a er a s a ua uo am

… formabili Qu … dam ( i q i t) form …s u nt

,

t
ac um c ao s n u

ff i i t i et in ratione form … per virt D …a tque principia ut omnes form …

.

e c en s, u c ao s

tem formativa …qu …es t in ea H…A I naturales qu …de potentia d t ma

,

c e uc un ur

Et I …habent triplex esse videlicet

.
,

bertus i n S mma o t i e r ae l

Porr in lib de C … q …i t esse p i ti i q …sint in materia p

. .
,

e t t de
ro e u v s, rac a u r va en s, uo o

Ma t eria brevit r de his li q,

tan gi t qu … tenti confusa h b it li S d habent
o a ua ,
e a ua . ec o n o .

infra p t t tan gi I n lib quoque esse j d fieri ut dum t i t

e e ruu ro c u us am s un n m o o

de H i circa fine … S ec nd …Au gu e gress s potenti … i q habent ratio

.
,

om n c, o o o s c ue

s ti n um i q it t i i ni t u differentia nem principii T ertio habent esse quiet …

ra n v e n un or o

…semi et p f t i t i mot s t ita

.
, ,

secundum ti i d ti t ra on em v e ce c ao s e r e c um n e rm ne o e

…simpli sunt …esse composi t i Hine sec n

,

l
n a es , rationes causales e t ca o s c ao s o

…seminales proprie refe d …Pl t

, .

c iter Et c ao s t i t ransumptiv di o a on em m a er a e

run t ur ad na t ura … i t sive i ma ter quoniam p … pit in

.
,

it se m n an em , n c ur , r c o n ce se
 IN II L I B R UM IST X V III ; QU ST II
S E NTE NT I A R UM . D . E .

po tes t te est D i aliquid posse t i d A complet … hinc nec i valent in ac

a e c re a s a e e x re

dere b t h et mut re V su ra e re t tum ni i i t a gens exterius quod forma …

a e ru m am e n s s

in d b differt p t i C t i ab incompleta … it t ad gendum quat e

.
, ,

oo os e e ra o re a o r s e xc e a ,

o p ti
e ra creati tifi i Primo ex p t nus p t
on e ar c s. t i i g ar e t i Alias 00 0 e re u r e x e r o r a en n on

t i…q i q …artifex materia …non esset g

.
,

m a er z u a uo ti aturalis sed violenta e n e ra e n

…
,

p ro d t sed
uca ex p j t materia r ope quia
a ee n e t ter t io di i t E t hi violen u c ur c o ro m

non f t t i…p t ti reci t …est cujus principi …es t ab extr non

, ,

t
re u r, con er m a or o en am o o a,

p i di
en formas quas materi … i f l i t ; verum c o nferente vim passo H i gitur i t t
n u . as v r u es

D eus omniu m a u ctor

,
t t li t
,
et formas incompletas
n en s e um co n u p t rationes n un c u an

rebus i t t naturales ac f imo seminales quoniam sunt secundum esse

,

v r u es o rm as ,

etiam p t t i recipiendi id quod ipse incomple t …in ma teria si u t virt u s f

,

o en am o , c or

in materia facere lt S d ex parte mativa in semine S d hoc non videtur

vo ec o n o, e

form … quoniam form …quas ar t ifex in B verum N q i form …d

. .

t de am uam v s e uc an ur

poten t ia materi …illa t amen po tentia non

.

t dro i t non p d
uc ,
t similes sibi Nro uc u n . am ,

t ct s p t
e o non p ll l t in tectum est activa sed passiva d t t Quemad
o resc e n s u u a um axa

sed in plantam F …autem naturales modum t i t C ommen tator ait Phy

, , .

. o rm e en m , o

producere sibi similes q t hinc pro i ue un oc t avo in t local i p t t s c o ru m m o o e or e

… …
,

p i t
re a et i i haben t
se m e t n s semin les al iud esse movens e t aliud a t simi m o o

…
, , ,

p e ss un t i F v o ear i t q . rerum o rm prou t liter a in ue t l t t i i ut d corp u s m o o a e ra on s om

in ar te divina et i t i t t pri t
n c ree a c o n s s un t li t cor es t s nans et li
,
san e ur, n a ura er e , a a

m or di l t ; poten t ia vero i di t
a e s v o can ur embra t Hi sicut p sim
n a m san a a. nc c o r o re

rebus ad recipiendum quod divina dispo p tici non di i a se i p i mo t sec n e c m us s s e o

nit vol untas omina t r q ib d ra d …locum quoniam i gnis dividi q it

n o e u us a m o ne u

ti nes b di t i l ex quibus i t ma in movens et t …; sic quoque non po

, ,

e o e en a c s, n es m o o

t ri … t ex ea fieri que t quod l it C t es t esse alter t …ex se quasi liq p

o u e v e ue r a o a ua o

D e u s I ps …
,

autem i t t i n ateria po tenti v r u es i t m in materia aliqu modo e e xs s e n s e

i t …per quas aturales f i in ipsa …agat materia …i qua est ipsa …

.
,

s ,
t ff t
n un e e c us , ra n ,

t i nes seminales di t Verum quid in educendo in t Ut q vero con

e c un ur. a c um rum ue

re sin t ra t iones h …seminales diversis t i git in i t i q u ia sunt t sec n

.

e n an m a s, m e a o

d …locum ex se e t etiam al t erata Id

,

di i
ve rs m o d ig t e ass n e u r. o , .

Quidam q affirmant quod form circo in aliis rebus s u mi non potest ti

n am ue , e ra o

s
p i
ec e i non i p i t in materia
re c nisi
ur me seminalis sicut in i ti N tame an m a s. ec n

diante generis form in t t …u t sit alia sequ itur si in materi est po t entia t ntu m
,

e, an o , e a

numero forma per quam i gnis est i gnis et passiv quod non sit g t i naturalis e, e n e ra e

per qu m es t corpus S i q forma …i l quia materia dj t ad g ti …

,

e c ue co a o va e n e ra on e

la …generale …e t i … non a gendo sed in quant …est h b iti ad

.

pl t t i
n co m e am ra on e o a s

seminale …appellant quia per tale …for reci piendum h j q u…

, ,

di ac t ionem u us m e

m e …generale …i t m t eri …inclinatio habili tas pp tit mat eri …nominat r et

n es e a e os o

ad formas p i fi Quod esse non po i h ti form …N enim code …modo

,

s ec cas nc ea e on

t est q …supra probatum sit pt for omnes mo t s di t naturales ut se

. .

p 1 30 0, D . uo u ras o c un ur

mas substantia tes in code …simul esse

.
, ,

d P hy i e t primo C el i loquitur
co n o s c o rum o

n on p o s se . C ommenta t or ; sed quid m propter princi e

Hine li i di t quod q …omnes f

a c un p i … uo t i in t us i t ut mot s er o ac v um e xs s e n s , o

…( secundum Phi l ph ) de potentia loca tis g i ac l i ; quid m pro

,

m e se um ra v u m ev o m e

m a ort i…d t e p t t in
uc an ur, 0 t i ipsasor e
pt principi …passivum quod est se
m a er a er o

… …
,

p r i t
e xs s e re f secundum o rm as q d c nd p t t i ab
ua m a genteam to li na o o en am n a ura

i h ti
nc ea ; et quia
en em sunt in e se ta …i t educi sicut in g ti
n on s n ac um e n e ra on e

suo perfec to haben t virtute … g di e t lt ti i pli i corporum li d

,

,
n en . a en a e ra on e s m c om . n e.
 ANOMNIUM R RUM Q E SINT P IN M T RI R TION S
UE F IUN I ,
' '

171
O N E NI L E A E A A E S E M INA I. E S

e t na tura in ma t ria … forma …dividi A v t r Prin ipi aut m a iva t pa iva

e oc e o . c o e ct e ss

tur lli con edo qu d in ma t ria ulla g

uc c o ti i i e ti un t mina
n e ue ra ou s v ve u om s se cx

…
,

I
.

ui u d Au u i
,

p l
o en t i ac t
a iva t d tantu es pa iva
se ; q b i t i g t ss g t s v ve n a e n e ra n u r. ee s

o …u s i t t activ t pa iva
,

a tque quod ratione minale di t s se s c un u r n us c v r u es as e ss s,

i t t
v r u es t i …comple t…in
ac v t cum qu … un t prin ipi g n a u ra ti i t mo s c o e n e ra on s e

propriis p i i t l t fri g e t for t … t li rerum rationes i t

as s v s , u co or e o s, o u n o o ra um n om na

seminales Il… i t t primo

,

ma i gnis t virtus solis D i t q

e c un u r ue se id v r u es cen s c ra n

prop ter i …p f t es e tur t sun t in D se undum rationes

. .

m i ln a es , n on e r e e um s ,
u eo c

quod h b t sed quia i di id i rerum ide tes ; sec ndo ut sunt in clementis
a e an n v o s a o

tt t…
,

opera sex mundi in quibus simul prin i pio mundi

,

primo ti
c rea s t p ce a sun er e c

dierum q ua tenus ex eis tanquam ex qui produc t… t u t in i lib cau i ;

,

,
s un ,
u n v e rse os s s

b sdam i ib p d
o se m n t us t mul ro ac deinde t ti
uce re n ur e d temporum suc e r o , se c un um

t i pli t
c are n ur re s naturales i p d t in h planta e t
c e ss o n e s ro uc un u r, ac

t i …in
.
,

Ili h j
oc di i t t
u us m e i hoc animali tanquam in p t i l ib
v r u es o c v no n ar c u ar us

rationes non quod sin t i causis ; quar to su t in i ib qu …ex

,

tu ra di t
c un ur n n se m n us

e t plan t is p d t qu …
.

m teria per d …i t ti i sed qui

a m o o i
n en lib on s, o an m a us ro uc un ur,

ab ar te p d t divina et ro uc un ur t in d p t
m on ed l i particulares e n uo co m aran ur a e os

eis d di ti i t ll t di i i i t ff t icu t primordiales ca s … d pri

,

o r e ec re c o n e e c us v n s cu e ec us s o e

produ tos H… in S umma

,

in re t iti i t ar
'

t di
c a a m on e ti ti f i i in recff t o ar c s m os e ec us c c

fine …de terminat … R ti P…

. .

o etiam t o in S o n es con t ra gentiles ti r e rea um m a

seminales di t ma teri …i dit…non bro sec ndo capi t lo quadra gesimo tertio
.
,

c un ur n , o , o

quod p i t t in materia an t e d p b t q d prima form rum p d t i et uo ro uc o

t u …form … pl t…
rere xs s an a ve n ro a e

…
,

co m
q i pertinentese ad i d uas t i in a t eria sit nisi a D n uc e m n on eo

t i…vel ad ratione … j
.
,

e ss e n ti am m o or Prim quod fit ad hoc f it t

e us , e, n em om n e u

sit q …fieri si t via ad esse S i ergo

, ,

secundu m quod t materia sed per es m e uo c

d …quo etiam f … …comple t …in mate

.
, ,

o or i iq creato i t fieri sicu t sibi un c u oe c on ve n

t …non
,

ria esse di t S b
c un ur. ti ib quo u it esse Esse
ra on us it
c o n v en au o c on ven

t … form …tan t um nec t i…t an t um sed

.

que i li b p h d t us un o r

t i …quam passiv …
se m na com re en o m a or

qu …per composito ma teria

, ,

i t t
v r u es ac v q non est nisi n am ue

a gentia naturalia p rfiei p t sicu t e t i po t en t ia forma vero est qua aliquid

o e s s un n ,

in g t i e n e ra i ti semen
o n e an m a t t no es t S ti ergo composi t i est proprie esse
s ex en o o us

m ine non l …di it sperma sed etiam et fieri non t i…p … forma …N
.

so o c ur t m a or r er on

ergo es t aliud agens creans ma teria …

.
, ,

menstruum H ec T homas in S cript a e. se

I nsuper in prima parte q …t i cen la … et aliud formam i d

.

, u s on e ,
n uc e n s .

art . 2 t i
es m a decima quinta D i ti Ampli s prima form rum i d ti non
en om na on es , o e n uc e

po test esse ab al iqu agente per mot …

.
,

ait fieri t a p f ti i
c o n s ue v e run t er e c or u e o

i enim mo t s ad forma …est

, ,

fertur d de Anima I n tota au t em D t antum O

seco n o m n s o

ex f rma de t ermina t a in f …d t i
. .

natura corpore p f t i sunt p

t …
e e r ec o ra co r o re e o rm e e e rm

viva hinc nomen natur…t l t est Q ran s a u m

q materia esse non l
na a t uum ue v a ea

sine omni forma p … pp it liq

.

a i ti b d om es res na t rales N
e t nomen a t ur …t quin t o Metaphysic … form in ma t ria S d
v ven us e n u . am ,
r su on ur a ua

n u a gens ad for e e e om n e

… l … t i l p t t esse agens
.

di it
c ur,primo i p it fuit ad si gnifi m os um m e so o m a er a e m o or e

… … … … …
,

can d um
g t i
e n e ra i t i on e qu na p v ven t Q
om , enim form ma t eriaer m o o . uo

t i it pp ll t Q a ur. i t i gene
uum l sin t per se b i t t d e ru m
ue v v e n

ex j t principio u t p … esse sit in esse t i…non p

v as a e q a es n o n su s s en es , se o

re n o rt c o n un c o , om o t pro m a or e ss u n

ex arbore proles ex t , q t d i in
m e re , c o n se esse nisi vel per ue n e r t i to
uc ,
c rea on e m

trac u m t es t nomen natur ad omne prin tius co positi vel per t ae t ti m ran s m u a en e m

i pi …mo t s quod est in t i … d t tem vel tale …forma …I

,

c o o quod mo co m a or e o . m
1 72 IN II IST X V III ; QU ST I I
L I B R UM S E NT E NT I A R UM . D . E .

possibile es t i gitur quod p i i d ti A s u a … t i S q t enim q u od r m a n uc e e sse n am e ue re ur

form rum in materia sit ab aliqu creante g ti i ti esset per l …deci

.

e e e n e ra e an m a s so o

forma …tantum sed est b qu i est cre i , sicut in i li b

e eo l i ex s on em , an m a u s an n u e s s

ator t ti compositi
o us fi t d N dici potest ut liq i ono un ue ec a u

mot s d forma …est n atura di t quod q

. .
,

A plim us , o a i principio d i i c un ua m v s e ec s o

li ter posterior otu locali q …si t actus nis i i

,

m , sit i actu in semine

uo se m n s n on … an m a

m gi imperfecti Pos terior autem in en propter d f i i ti

a s . e
g est ta e c en am o r an o rum ,

t ib us , ordine natural i t a p f men ibi virtu t e t primo esse ibi animam

ca usan ur er e e

e t i ib
or Motus er go ad forma …causat r
o s. plant…i n actu quoniam g i t i o o r an z a on e m

mot secundum locum Primus vero mo m inore … q i i t ; deinde d virtu

,

e o . re u r e am em

tus secund u m locum est mot s c lestis t em fieri animam sensitiv m g i t i o oe e o r an z a o

i ergo mot s ad forma …

.
, ,

O m n s fi t mediante ne suf f i cienti p t i q lt i S

o e rac o , s c ue u er us . e

motu …l ti Ea i gitur qu …non p t B q t enim quod liq virtus eadem

e es . e ss u n ue re ur a ua

fieri mediante otu l t i non p m t cee e s nunc esse t anima ve getativa pos t
, e ss un n u m e ro , ,

fieri ab g t non valen t e agere nisi per modum sensitiva e t c i q form b

a en e s c ue e so

t …Per autem l t …non t t i li contin u e magis ac gi p fi

.
, ,

m o o t m o um c ee e s e s an a s m a s er

… …
.

p e s s un t produci lt form ib il
m u t . E t q t lt
sen s i quod es ,non c e re ur. … se ue re ur u e r us

nisi di t ib principi is d t i ti simul sed successive d t forma

m e an us e e rm na s e o c e re ur

quemadmodum i li q … b t ti li de poten t ia in t ; t l
,

su pp i t
os i s, an m a e u su s an a s ac u m e o

dam non t i ut nisi ex semine Ergo prima t quod g t i esset mot s t i

o re e n era e o con n uus ,

sicu t lt t i qu …omnia sun t ab surda

.

i t i t t i harum form rum ad qu rum

ns u o e o a e ra o

…non suffici t mot s c elestis in phil phi Hi vir t us qu …di it

,

p d ti
ro uc on e o o o se a. no c ur

sine p … i t t i i ili form rum in formativa e t …semine d idit non

r e xs s e n a s m um e , eu ec ur,

specie p t t quod si t a solo crean t e

o or c es t i nec in process g t i i fit an m a , o e n e ra on s

I tem sic u t idem est mot s loca tis toti anima ; sed q …ipsa f d t in pi i t
, .

o uo un e ur s r o

terr…et gleb …it

,

os t partis u t t t i
o , o us
p li t in p p i b j t cuj uso c o r o ra , o re ro su ec o ,

spiri t us semen tanquam

,

m u a t ti g o t i i est eadem
e n e ra t t i on s et t t t io us es c o n en v um

partis S d partes g b i li e t corr q dd p

e e n e ra um operat r formatio o oo am s u m es o m o

… …
.
,

p t ib ili umh g te ro q i t nem corporis

e n e ran ur, ac prout g it ex vir t ute
u re n e s nim a e

in t a formis q u …s u nt in ma patris cui tt ib it g t i t princi

,

fo rm as ec u a r u ur e n era e o

t eria non a u tem a formis ex t ra ma t eria … p li generanti non ex virtute seu vi ani
,

…p t t g … pt i ti p tq anim ei in
, ,

i t t ib
’

e xs s e n o s, uo e er ca e n e ran s os co n c e e em os uam e
q m

…
,

se simile genera t o u t probat Phil ph es t N enim p t g i g

e se i t se ipsum
us on co n ce n n

septimo Metaphysic …Neq u e ergo totalis sed generat r a p t H… ibi

, . ,

o o ro . c .

ac q i i
u s t i form rumo in materia ep o t es t fie Et de his alibi multa i b i t Q uia c o n sc r

ri per t …ab liq a substan tia sepa si forma b t t i li realiter esset in

m o o a u s u s an a s m e

ra t d p t t hoc fieri t median t e D t eria inchoat

e, se e or e ip
ve t ma gis et min u s e , re c e re

…
,

a en e
g t corporeo vel a ca u sa cre n t e q u et p f i t p l t i ut
o q l i t t e t c er ce re ur au a m ua a es ,

agi t sine mo tu Hi Genesis primo q … Ampli s Pe t rus Q …it i q i t qua

.
, ,

nc uo o u r ur, n u

…in principio c elum li t er di ti g t ra t iones primordiales

. ,

M y o se s di i t D x sse eo o s n ue n ur ,

et terra …creasse b didi t quomodo ipse rationes causales ra t iones naturales et

su , ,

omnia in propriis formis di ti it Alias rationes seminales Di d Nihil fit

,

s nx c en om —

cujus t …t git i causa non p … d t

.

…rationes ad idem probandum i

.

d em o n or o e m a r ce a

secundum Platone … C a u sa au tem ratio

,

d i t sanct u s D octor ibidem

oc . .

At vero in eadem S libro sec n pp ll t C ausa vero t est general is et

um m a , o a e a ur. au .

do pit t t g i non di i t indetermina ta respect di

ca u o oc o es m o e sse r effe o v e rso ru m

et um t specialis et determinata S i g
,

D ici non po t est quod in semine a suo o au . e

principio si t anima secundum comple ta …

,

li et i d t i t t er go est primi n e ra s n e e rm n a a, a u
 174 II IN L I BR UM IST X V III ; QU ST II
S E NT ENT I A R UM . D . E .

itl am Un le P
. hi l c ph sex todecimo d A D i d i q i it an ratio seminalis si t
ese us e e n e n u r

de formativa virtute f
,

A in m a lib l q us , o ue n s universalis vel p t i l i prout o rm a

supra de h d …opiniones sunt t c t…

ar c o ar s ,

m em b ro ru mquam i t esse in embry

,
as se r … oc o a

one, dicit quod sermo di ti quod illud qu rum t q dicit esse g c en s et o u ra m ue m a n o ru m

quod operat r p ìot p t

c e rro m
q fe valde probabile … S d ut supra proba
o r, os uam . e

cerit omnia membra est f l N est tum est opinio di t i quod sit forma , a sus . ec , cen um

i t llig d
n e en quod virtus illa sit in semi universalis s tare
um valet [ Inde et B n on o
ne ut in b j t quoniam n u lla vir t us ma gis d ti t ad li …
, .

su ec o t n av e n ura ec na o o

Porro qu …hic dicit de i h ti f

,

naturalis i t in t i mediante
.

form b t t i li i t quod sit connatura marum consona …his qu …supra distin

e xs s e n s m a er a nc ea on e er
e su s an a a

eti ne septim q …t i quinta ex S cri

, ,

ti composito ag it per se ad
,

s pt i c o rro on e m e o, u s on e

form …S d vis i ll subjec t ive est in pt j p l t sunt Apertissim quippe

, ,

i lli us . e e e e us re a o . o

s p i i tr corporeo
o incluso in semine Hine B p nit h i h t i in t t … ut e an c nc ea en em an o

forma … d t …et completa …

.

si spirit s ille non mane

,

u p t c o rru m f t t
e re ur, a e a ur e uc a

ret i semine ra t io seminalis … d d…et i h t…esse t

,

n f o rm e uce n nc ea c oe e

po t est dici mentale …seu

.

S i vero t it
s u m a ur c o m m un er, b t ti l nec dif c o n su s an a em

etiam de principio p re p t t i li trans ferre reali ter quant …ad q iddit t

,

u o en a o u a em

mutabili in forma … d i b it per na t sed q u oad esse complet …et i

,
,

e uc em u
p l o n com e

ram de po ten t ia t i… i q in nat ura t quemadmodu m diff t ros e t gl

m a or zs c ue om , e ra n o e
unius elementi est ra t io seminalis ad for b u s j i q ex forma i h t sit e us s c ue nc ea a
m e …alterius elementi atque in clementis forma complet u t ty ex dic t b e, o c o n su

ad ea qu … t lit p d t ex eis t ti lit t sicut ex globo fi t rosa

,

n a ura er ro uc un ur s an a a em

Et secundum b sens u … li q d lo H… quoque opinio etiam est Alberti

.
, .

on e a uan o c

A u u stinus de ratione seminal i tam expresse e t evidenter non

,

q u i t ur g q i . ua m v s

C o m m un it etiam ipi potes t pro i C dic t h e

er ac c n o ac .

fl ue n t i recepta in ma t eria unius elementi

a Ampli s super his i b Alexander o sc r en s

ab li e t item pro q d p ib i li t t verba t A gu stini diffuse

,

o o, ua am e ss a c c o m m e m o ra u

o b di t i ti qu …
e en e es t in materia ad hoc ut Aliquid ( i q i ) di i t esse in lio se
,
n u en s c ur o

D e u s de et ex ea f i t q idq id vo t
ce ec a i li t duplici mod Primo
u u o um na er e co m m

eri t H… R ichard s
.

niter e t sic ratio seminalis t quid

t T hom …
c o v o c a ur,

quoad q u id i dit es t crea t r…a C reatore

. .
,

C uj u s posi t io c o n so n a n um o

i h ti
nc ea form r u m d pt quod ra ab exordio u t de ill fieri que t i q
e n em e em o a e s c ue
tione …seminale … it esse p p i vim corpus E …fuit in costa Ad …secundum
, ,

asse r re re v

activam pure potentiale … passi ratione … i l S ec ndo proprie et

n on seu se m n a em o

…principi …
.
,

sic ratio seminalis pp ll t nat u ra insi

,

vo o a e a ur

P…
.

rt Bonaven tu ra de his
e rea , i b it t a rei q simile a simili scr nat u rali ue c urs o

prolixe sed q u … ib i t t t i lit pro D p d it t plan ta de planta gran …

, ,

, sc r se n e n a er ro uc ur, o o

maxim par te sun t i t d t I taq u e in ter de grano

,

o n ro uc a

… I nsuper q …it ut r u m vita in plantis e t

. .

t
ce e ro ib i t C onsta t ( di
scr ) ratione ce n s u r

seminale …esse p t t i ac t iva …mat ri … b ti si t immedia te D Q i re

,

o en am o ru s e eo . uo c rc a

i di t I tem cons tat p t t i hanc ac t i it t varias pi i de p d ti for

form…
n em o en am c a e n on es ro uc on e

va …esse …ex ea fiat mar u m de ori gine i

.

ti de p rti
…
e sse n q am uo an m aru m a

… … …
,

t
,

fe rm o e p t i natur
e ra qu 0ne non p d i t i p t i ib i t T andem
ro men uce suam c a on us V

p…
.

aliquid ex nihilo Hi ti b i li t poni h ili t p i n c ra on a er f ti pi i i b um er ex r m en s, r a s e n on us

i ti est essen t ia form …

.

t r q u d ti
o e ra o se m na s p b t i qu rum nihilo minus vire re a s, o un a

d…
,

su b t t i li
s an d a dif f
s e ab i lla se detur
uc e n e ren s si bene i t llig t bj v e ro , n e a ur, su un

c nd …esse complet …e t i git Aliter videtur insipienti … …

,

o o pl t o n ce m e um dicen
, m e

sive secund u m esse in poten t ia et in ac tu d u m videlicet q u od l t i a C rea tore .

, e em en s
 OMNIUM R RUM Q
AN E SINT P I N M T RI R TION S
UE F I UNT , 1 73
O NE N D .E A E A A E S E M I NA I.E S

i di t
n a t q es da …n tura li na t ura A t in animali vir tu quoqu simpl x indi
u
ar a o o o e …
,
s e e

fit o r p ri g i ti t
,

e lementari tp t simplex ct i p u e e. t l ti n c o r o rc o , o e em en s, c o s o r an z a o, c

ut p it e principi … b t ti…sim i …s n itiv … ve g tativ …

,

e ss ss o o su s an p d t i
en m e s ac e ro uc o.

p li i
c s U ude P h il ph l ib d
e se Anim U
us ude Au g u tinus
ro Aa i ti … a oi … … s n m a n rr non

nt per se i t t b t t i… d
.

Iib us , omnia ista i f i di it virtu te n e r o re c so e xs s e n e s so s an ,

se

en m i … s e pl e s Au gu tinus vero ra t io
an a. s carn ip a t carnis i it t na cum e s a v vac a c

n es se m i l ait indit s mundo sive par

n a cs e t s e un ur.

tib us a o j s quibu d est g ids m un Q os d d au tem C reator ab initio

rav us , ue m a m o um

ex quibus pp t i t t accep ta p d t rerum

,

o o r un a e it p li
ro e unb t t i c reav c o r e ra um su s an a ru m

plant…e t i li an m a t t … secundum p i ipi iti t element ; ita in elemen

e , n on an o r nc a, s c ce o

c o r o re ,
p sed quodammodo d ani t is p li b
s ee o n i t
m n i p li i sub c o r e ra us c reav s m c om

m as . [l i t t i de T i i t t loquitur Au
ne cr o r n t ti a e qu …dependen t a corpore ele s an o ru m

…
, ,

g us t i n us Aliud t ex intimo est s mmo t sive p i i pi a quo dam E t sicu t

m en o rnc o .

cardine d atque d i i corpor elemen

,

c a usaru m cen e rc l ti g a m t n e ax e e m e n s e n e ra n ur,

str re o t
c re a ura m quod solius est C reato t tame sun t generata sed crea ta ; o n n on

sic i …i t i t haben t p i ipi

, ,

i ; ti d juxta distribut s ab itt vires

r s a u e o en m rra o n a es r nc o

… unde i lla principi non

,

a liq ua m p t
o i f
e ra i on e admove g
o r n s ec us t t e n e ran u r, am e n o

re , ut t tt
un e v e i t i exeat quod
un c , s c o u sunt generata sed reata Et iterum sicu t
s c, c

qu …f i t l ti sunt cor
.
, ,

t
c re a ur. s a l t quippe igi ti t ac primoror p ne er co r o re un ax e e m e n s,

di li t
a in q d t extur l t
er ua a m p t ib iti
e element t
e e m e n o ru m in qu …resol ru a, o am e n

eo n c a t jam creata sun t sed p t i p t i p t i

ac c eb ili ; sic s i e … ve g et
v un ur, n c o rru a en m o

sensibilium sun t
,

p t
e r un i t t i b a p d t
us N i ro t t
e un b ili am t s cu m e res p t ib il um a c o rru es

…
.

g ravid sunt f t ib sic mund

e s causis
us , semin tamen e rum o i p t i b ili s nt e o n c o rru a o

nascentium qu …i n se u na t ur…
.

d tm on Q o n oni autem i t t
c rean o r ua m v s v r u es

simplices clementis impress …modo p …

,

nisi a summa ill essentia a r

P…
.

r t virtus primi orbis inferiorum tac t o dici t t p l quoniam in

araa va aan e o r o ra c s ,

rbium coopera t r it…e t p d ti

,

q ua e o p ib
v t i
ro p
uc lib r di
c or or us se u n a ur s c o r e ra us e

on i i V ven ti Hin sec ndo d C …

um o l et can tu r ; t
o sunt simplices quoniam
a o am e n

d sec nd … v t re …t l t i
.
,

m on o, o o o a corporea c ren t t t ta ti p li
ran s a on e m ,
o m o e a ax c o r o ra

assar it quod primus Orbis t principi po t es t fieri spiri t uale sci lice t forma
ur as s ao

… t virtus t causa in it j lib t corporali mol …

,

o a a i non autem
v a c u us e an m e , ax a

vivi plus quam alii orbes ; e t p natura … h b t I lla … r go na t ura …incorpora t … er a en e . a a

lucis su …quam ubique di ff dit vi ta … t i pli dico ess principi … q

,

on a s m ce m a o ax ue

t mot …opera t r in omnib u s in q u ibus

,

e o o est i p q d t i h j di s um uo es an m aru m u us m e

H…
,

as t vita t mo t s loca tis S d hoc solum

a o t potest i ll vir t us subs t an t ia fieri
e a o —

d …di p
. .

potes t ess p a er m o t i a t queo Alexander s o n en s .

eoe p t
e re ni d js seo e t i q i quod
uvan D Q i
s, d his loqui t r in t rica t t pi
uo n am u a u a a e na

tibet corpus sive … l t sive liud a vir c t ive

as e , facile i t it verbis j s
a n ec n n o asc ax a o

tute corporis quin t i i na t ura …i p an velit concedere quod form …sin t sub
, , , ,

in t i i h t…ut p ni t
n n co r o

ream non tt i git Id i non po t est a n . c rc o t t i lit as se s an a er m a er a nc ea e

sicut quo fiat substan t ia pi it li

ax B onavent u ra vel p t t i lit
s r ua t an tu m M l
s , n ec o en a ar u

sicut a quo q …si t i dig i i ll Ex t quoque

.
,

uo n n us t circa a.
pi i o o c c o rraren e n o n am

his i gi t ur par t ibus mundi qu …pl …sun t hanc i q i d e t bj i i d S d q u ia

,

an n u re n a o c en a. e

virtute i …secundum Phil ph

en m tam modest t sobri h…d p p it ad
e se um , se u a a a c a ro m s

secundum Au gusti aliorum scripta es t p d d

,

ra ti on ib i li b
us se m na us roca an um

Adh c t …d ist ma teria Doc tor so

.

n u m pp t it t accepta sicut dum

, o o r un a e , o au o a o

c on ft t virtus prim i orbis inferiorum

uun t i quar t Q dli b t ib i t diffus en n s e uo e o sc r a

q ua e rbium t virt u s generat iva in pl t H…( i q i ) quinq u e haben t per

, a an a c n u en s se er
1 76 IN II IST X V III ; QU ST I I
L I BR UM S E NT E NT I A R UM . D . E .

dine …in cod … mat ri po tentia sub A f t p …Et id quo f t est ra t io

a e e, or as s o con er

prin ipi …intra

, .

ratio seminalis t s men M t i eminalis

,

j t
e e um e a t l a er a s ac n a ura e c o

substantiam absolu t m Q …ergo t i eminalis sit principi …

.
, , .

n om i t q ne d ua m am e uo ra o s o

in quant …materia p sen t i m sua … g ti i naturali vel t net se par

,

o e r as a e n e ra on s s, a ax

differt qu l ibet f o atque qu libet t mat ri …t n t um aut p t form …

o e rm o , o o e o a ax ar e

forma ti tq f ndament … t ntum aut c rt ex p t utriusque Et

,

di p i t i
s os one , es ue o o a , a a ar e .

omnium pt i Poten
s o s ce t ia v ro nomi
vo m
q i l iq i att d t nominis uam v s a u n on a an e n as

nat ssen t iam mat ri …s u b q d

.

a a p i g if i t i sicut p t t di t quod
uo am res e s n ca 0 n am o or c c an

ctu ad f sub i di ff p ti t ad materi …solum t nihi l

,

i pi d
o rm as s us c en as , n e er n ea e u

t i ad prout non es t in t aliud sit ratio seminalis quam potentia

,

re n a o m n es, m o o

d tt … habilitas in mat ria d form …aut

,

ne q uein t t ti ran s m u a on e e o o eo rum , sa o e e e

i ac t u sub liq nec quod p t i t ad t q i l t il

,

ne
q ue n d a ua e o rum em er n ea u rum ue s m u o n

in al i aliud sit q u am vis p t ti… t i …in

,

u t di p it ad t
,

s os o t ti ran s m u a en e m o en ac v no

quam forma …determinat … i q p t lib b cu m suis p i i ; t e s c ue e o ra o s re us ess v s am e n

ten t i dicit respect m in essentia mat ri … si ad na t ura …rei ig i f i t…t t

a u a d s n ca a en am us ,

f ndat …S b j t v ro pp ll t ips pl appar t nobis quod solum p ti t

o o o ac u m a a e a ur o an e a e r n ea

materia in quant …est a tu sub t li for ad form …natura … Q …enim form …

.

o c a uo

qu … t i p t i…
.
,

m e : m a er ap t i illi proprium si t g
e r c o rro on em
p t i us omne a e re , m a or a

unica t e t immediat trans quod h b t ratione … g t i ad natura …

,

t ti
ran s m u a on e a a e a en s,

mutari po test in li …forma … quod p ti t qu … t forma T l vero t ratio o o er ne as e e as

t … t non
.

c er o as p convenire m t seminalis Es t quippe ratio seminalis p

se m er e a o

ri …Nempe t vis activa duc ns ad p i …

.
,

i t C ommentator aqua
o asse r t ti an a se u a s ec e

non t materi ac ti nisi prius mut t r seu f rma …id in q

.
, ,

es e a t ut ver a o dici e ue as a

in vin … E t j ux t a hoc di ti g it Philo que t t

, ,

o s d
n u i ll u d sec nd i Phy e n a ure , s ac un om o

… …
.

50 p h us duplice mat ri p t t i p i a N atura est

o en quo pam ll ,l u
p ll s co ru m o o en s u u

t p pi q
a re se u i di t et remo lat ; t t in
n uam m m a a am secundum quod verba a es co ,

ta …seu m diat m R t i aute seminalis resonant Au gustini tertio d T i it t t

,

a o . a o m a r n a e, a

sec u ndum quod d consenti a p ae G i tertio

o m n es su er e n es m

Verum q …ti i h j s est diff i lt

.

u n t t aliquid in t i aliud ab j s
as m a e r a, a o u s on s o o co as ,

essen t ia quod i li t atque d t i t quid per ratione …h seminale …sit i

,

nc na e e rm na an c n

materia …in t
,

t ti ad t
ran s m u a t llig d q ib d
en e m di ac um t ib quod e en um u us am c en us

form …S men v ro propri pp ll t sub si t aliquid form …in t i i t na

,

. a a a a e a ur m a e r a e xs s e n s

j t
e c um quod est t i habens in se t li
m a er a,t per t i in g enerabi le tura er c rea o n em a

ratione …seminale …per li j form … i pt ib il per natura … sic ut et ipsa

,

i ta q d non nisi b substan t ia mat ri … g ti sit cre

a co os n c o rro e ,

d t e arm i ti na e n am uo so a na e n e ra e e

in mat t io t ne
,

illa forma habet ra t io i ll a pt i sit

e ssa ihi l ti a Et di , a c e rru o an n a o .

i
r o, q u emadmodum sperma es t hominis t quod sit q i dd in po t en t ia ad con ,
u am

s men
a recipiendum p f ti p gens g e r ec on e m er a e

Es t itaqu q …t i t …rationes se
.

a u s o , o ro d ipsu m per t t ti n e ran s , a o c en s ran s m u a o

i l t t qu … sint i h nem ad t ita quod ra t io seminalis

t i nes form rum i n t i t per ssen sit essen t ia form …imperfec t…cui p
n a es e er c a e n are nc ea a c um
m p p ,

e e m a er a a a er

t iam aliq u id form …g d…N g t i

e n a ran… q i i t pl
e c e ssa t en e ra on e ac u r ur c o m e m e n um

…
,

as t i
en m p eas si f t
e n are aliquid t ,
in t
a aam urEt ad hanc s u a positio a e sse ae u.

t
n a ura lit g ier et non an arar
p violenti ,
dd t t applican
er t omnia verba n am a uc u n a

em ne
q per ue t i sed pc rea nat A u gustini
on em d , t i i b er i lib o t t i a ra on us se m na us , c r o

re m i t ex
s cu t i Si q nil
m a er a. conf d T i i t tn am t nono super G
ue ai i a r n a e, a e n es m n

ra t p … t actio i t t
,

ass o es g ti quibus t
v o an a, n o n nunq u am i i t ra tio e n e ra e am e n n ve n u n

seminale …voc ri forma … t f ……

,

na tu ralis I g ti ergo aliq u id con

. n e n e ra on e n am e ou or
 IN L I R B E“ . IST X V III ; QU ST II
tl D . E .

in ratione … se m i l …
l it
na e id A ad hoc t ex i d t in ffectum
re s o v ur, em no o c s e uc an ur a

realiter c o rru m
p t te re ur e t q … et f …eorum qu …p t ti li t
m an e re uo ao t o rm o en a ar s un

forma i lla sit realiter idem cu …forma in i p i

,

i ib V u t i t llig s s se m n us . e rum n c as m a

inchoat e ratione seminali It q

seu d p i b ili t t ib
. a t
ue s a
p t i b i li t t iba ess a us a rac e a us ra

cundum A g ti u us rationes seminales rum

n um ,
t t d considera c rea aro m e c rean aro m ,

p p re i re n un c u
p t i t t in
a n ur v r u es semini in qu libet p i quoniam verbi o s ac arm n

bus i t t seu in his qu …loco s nt gratia species leonin non es t

axs s e n e s ,
pti
semin m H… Henricus C uj us positio bilis p f ti i human …sive sit essen
o , e so s ce

o c e r ac on s

est quod p … seminale …ratione … i t i li sive ccidental is siv pi i t li

. .

t r er n a s, o a s r ua s,

hi l d essentia form …ant j s d t i

, ,

a a a op li e N q q uc e rgo int tti

se u c o r o ra s e ua o am a a

…
.

nem s ao p d t
roi uc in materia
on e g quod p i b i li t t seu ptib i lit t
c on as e ss a es re c a a es

ti t
ne or ; t
n on crea t r quia ad j s r rum pt t sive dif i t sibi influen
am e n o a o e a en m e e an

… …
,

p rod uct i on e
p pp irt su materi cum
on B t i
ur d d t a datore p f ti
e es e s can an as ar ac en o m

v i formativa t aliis ausis a di cau

c quin p ti ipse per i
s ac uo s t sapientia … e us n c re a am

saliter ti b
c o n c o rre n ; t ip os ompo a i fl it
s um p c
q d q s uamt aptat n u su e r un u m ue ue , a

s it um p p i generat r
re ra t i R a t io atque p …t it it i lli quod sibi
o ax m a e r a i t r s u c o n ve n a

quoque sem i nalis t t i principi … d su …i fl t ii l git t i B rs s scri

.

as ac v um o a n ue n s ar a s. —
o o

P…
.

t
r G ill l
c re a u d i t i hinc inde
e m us a bit ibidem C tor s a sole non ipi t
s s e a re c un

a li q ua tan git S iq id prima p t de [corpor ] sed p ti solis j t u t

. u em ar e
'

e , o e ra on e uv an ur,

Ge n Universo p , ex illud Geneseos T

o n en s quod in po tentia habent d t in , e rra , e uc an ac

au tem erat i anis e t va ua D sunt ( i tum S i et i

.

o c uo a l aut humo
n c se m n a n on c a o re

i …ple
.

quit) pl i t di i genera U
en u n s . re ipi t g t b ili a u t i li
n a an rec un va a a um an m a um

n it d
u o as t in t erior et ex i lla f i t b formas i ll uu qax u imprimere ll t
a e s n am ue nu a e

t i…
,

ren
g t
an arai q emadmodum
o n um , vides
u nus p t c lor t humor ; sed sem in m e s s un o a o

ex interna q d pl nitudine exuberar p t ti lit dj t l atque h mo

ua am a a e au a es e o v a ur c a o re o

a t quasi t aruc are

g ti an ara
g t b i re e t
o n as i p di ve t te all t qu … formas m e m en o o un ur

multorum Pl it d h j di p hib t exir in ff t …

,

Ii um i
an m a li q um ue . an u o u us m e ro e re n a a ec n

sec nda
o t ex terior prou t t fer
v o ca ur ,
t erra sao ac u m .

t ur pl na h b i t t ib T
a a a or autem us . I n his verbis vide t ur hi doctor insin
e rra ax c o

sua na t ura t sicca t fri gida nec inde

as a f in materia p … i t q u o are o rm as r axs s ara

est productiv i d postea addi t…sun t d

,

e ee d p t ex Alberto et Bonaventura am m o o, re u

a i i t t
v r u es f d…causales
ec o n t produ i d t t Porro quod ait p
a ni b i li t t
uc u m as e ss a es

ti …
.
,

c v p t ib ili t t q rerum di f i
rac a a as ue n on m o care ,

B rs s in d volumin it S t ptare sibi i f l t i prim …cau

… d t i videtur lti philo
o o ao am q a asse r e ne ue o n ue n as

p l
e r uce ra s u a …colores i p i it n on m r m su s sa ec o n ra r o , m u s

p fi i b
er c e corporum qu …i ll t t sed ph
us t th l g
us ra , t i t tib
se o ro m a eo o o rum a uc o r a us

j uvat t q u i po ten t ia i i t t
ce e ras b i
n axs s un di ti quod causa prima u ni
cer o v are, ce n um

p orib us quemadmodum t … l i
ea e r eran
q i f l i t juxta i lli va p i
cut t etoe n u us c a ac a em

p l u var si non i p i i t ma t ri …qu … t m r m di p i t i o Et Plato es i t formas in s os on em a ssc ru

in ovo t thi i forma … t thi i sed f di j ux t merita id t di p iti

.

s ru on s s ru on s , on a as s os on es

adj uvat materia …i tl ad hoc t exea t

,

am t i u corporum C hristus quo m e e r aru m sao .

i n ffectum in f
a t t hi i Potentia
o rm a s ru q in Evan gelio t t t quod domi
on s ua c o n e s a ur,

qu …est in t i illa est in nus i iq dedit j uxta p p i vir

.

n am ue m a er a un c u oe re r am
q
…
,

completa ff i i
n ec su p c en s t i p t t em
e r se m eid es t p i t t sa dig i t t
o ca ac a em se o n a em

educ re in ff t forma … t thi i C irca quod ait Hieronymus N pro sua

, .
,

a e ec um s ru on s on

i
s ne dj t i c t ris sicu t vides mani
a u or o e e p i t t aut l gi t t lt i plus arc lt i a e ar a e a ar , a er

f t i solis c lor
es a n quod ipse non i p i minus t ib
o a, d pro
m r i pi t i vi r u an s , s a o cc en um

m it g
ve t b i l
e ai f um d adjuvat
o rm as, sa semi rib s N ihilo minus verb … illud G uilleo t . o
 AN OMNIUM R RUM E M T RI Q U.E S MIN L S
l l t tNT .
*
‘

SINT I O N E ND E
‘
IN A E A IIA I IO N E S
' '

E A E

m i i ri te i t llig t t …q i A i t quod L vi f uit in A b r ham t l i …

s n e a ur, e s v e ro : uo n o m u e a o c o

… …
, ,

hri u c nd Apo l ptim

,

di it
v e rs p i t t
as c a di tin t io
acg d C
a um t s t c d ro uu m s s , se o o s o o se o a

Il b … ; nd …
,

or od q rerum igi tit tqu

ue or li rra d di e i ‘
d q i
a e c ao s a c r os se v e rs m o e, u o se c o o

ter e x l on t infini t
'

a i p t ti q A g ti om n L vi fui t in Abraham o en s ue s a u us n um e s c o rro

pien t i …I) i fluxer nt in ti tut… unt d …ration … …

,

c o i ts C hri tu v ro s ac o e se ua e rn s s e

non f it i Abraham undum ration …

, ,

dependen t tt n sec e

…i t d t ntu …
.

I ns u p r S t Ut e i q it i
c e us ma ro m n undum p u n se o a e rn se a se c cor u

t ria sit ra t io eminali ad forma …natu l t … ub tantiam Ut q tam n fui t

, , ,

e s s en a s s c r ue e

rale …educ nd …d ipsa ? Quod i Q … i Abraham ecundu m pas iva …poten

.

aliquid f …p … di t i tiam t i…imo t secundum materi

a o e s c. n s s

ro enim ao o rm r ce n m a or e

nihil S i nihil ergo creat r am N ergo ma teria t passiva j

,

ma t ria e , ao .
,
o , . on au e us

et per pt i c o rru annihilat r A quo pot ntia est ratio seminali N ratio
o n e rn o e s. ec se

eni … incipi t in illud l i t Ergo min tis est recep tiva t i…poten t ia
.
,

re s ,
reso v ur. o m a or

a gens natu le potest creare t ihi l a

r quia secundum A g ti c p G
an n a re . u us n um su er an c

S i vero aliquid pr … e dit habe t ur p p si …( e t hab tur in li ttera) D m lta

e re e e e us o

itu … l t g ti est naturali rgo p d i t d ma teria d qu … fui t

, ,

s er
n e n e ra e s, a ro uc a e n en ra

habet in p i ipi intrinsec …n t u tio seminalis in S d D us nihil potes t

.
,

se r nc u rn o e ca . a a

ra te t i ac quia ut
v um d di i t creare vel d materi produ er ad quod
se c o n o c ur a e c e,

Phy i s c o ru m natura es t principi …quie ipsa non i t i n potentia receptiva Opor

,
o s .

t is et mot s j in q est p se N t o e us t et rgo quod ra t io seminalis sit actus

ue er . a ura a .

quoque magis est forma quam materia ut Et h j di ac t us p i t a q ib d u us m e en ur u us am

ibi Ergo p t t quod non tant … ej usdem t i i t i… …forma

,

di itc ur e or a o ra o n s s ao asse n co

sit passiv …principium d t i ind u cend qu …imperfec t a p … i t

.

o II sa ac v um o, r e xs s en s ,

principi …non est f

.
,

lud vero ti ac v um t ratio seminalis o t q i i p f or as , a ua m v s m er e

ma inducend quoniam nond u m est ergo t t na t a t g generan t i ex

est i h t i form …qu … t ra t io semi t i
o, c o, am e n as c o a e re

nc ea e i q v l ut las quod non r n sec o s c ue e o sa vare ,

na tis I n contrari … t quia si t i t ibi t i d g t i na t ural is S d

o as as s c raa o , sa e n e ra e e

ratio seminalis ponend au t t eadem contr h… argu Pars form …d

. .
,

o as e e e a n o ve

respect t i form rum ; au t sin d i

o co n rar o ru m l p … f i t ibi au t
e Si a v an an s , va r u n on

…
.
,

g ol ratione s seminales s nt i g l r go crea t r ; sio sic r g o nihil

s n no u arum n on a o a

…p g … q i it imo t
, ,

s p i
ac f i f
ca rum N potest dici
n a ru m
o rr . ti on vo er e n e ra on e ac u r ur a

quod sit eadem respec t e rum q i i n i quodlibe t sset i quolibe t o o u a s e a n

t S i v ro sin t i g l… d …q d non est ibi
, .

isto n on i c o n v e n un Id i . di a s n o c rc o c en o , uo c re a

i g l
s n u aru m l r go va informa tio q
a i forma non fuerit inchoa t
u n a eo rum uam v s e,

bi t t i … e t non ali …S i una rgo q u ia … ti

, ,

m a er a ti t p d ti a c re a o as ro uc o om n e e am

ali … t subsis t en t es S i omnes infor lit t … t … …ma t

.
, ,

e run l d c a usa a e e xc u an s , o c ao s a

man t t s u n t dis t inc t…secundum sp ci ri tis quam f li t f fi i t i creat i

.

a a e , o rm a s a a c an s ,

am . t ista t i t i f t di t t alis p d ti non

un e m a er a as i t prod u cen t i
n o rm a o a ro uc o c o n v en

versis formis b t t i lib ; quod t crea t o Pat t ergo p i d g

su s an a us as a re s on s e e ar um e n

t …d
.

impossibile quia non magis p g t f ti quod lice t form is t a

re u ne or o a c rea on e, e

non si t d aliq u pro ut

,

mas non remiss s differentes p i i perfecta e s ec e , n s e u n e ve a e,

formar ma t eria …quam remiss s

a ly d t t i t ti i t i lie e no a c rc u m s an am ra m a er a s,

R espondendum q d in materia t ria t amen d ratione … t i i q i it

.
,

uo e c rea on s re u r ur

…
,

s nt tp t po t entia passiva poten t ia

o u e e q d nihil p i t ecessario requi ra uo r c ass ar n

c ptiva t t Potentia au t em passiva sit …ad esse suum E t per i d pat t

, ,

a a a c us o em a

ma t ri … ipsa t i non pot est

. .
,

a se o m a er a .
p i d ihil t i asse res on s e a an n a on a

P… quod qu …
.

ratio seminalis imo realiter di ff t Au t t d dam pro

arun r e raa, eo n ue n um

… …
.
,

g us t i n us q decimo
n am p G
ue enesi d t di i i li sibisu t a g entia er
q i uc u n ss m a ,
o o
180 IN IST X V III ; QU ST II
L IB R UM II S E NT E NT IA R UM . D . E .

v o ce , sicut l …Alia p d t sibi A minis l qu lit s necessario

so ra n a . r0 o co n q , vo e e co n se ue n s

similia t hoc l i di t u t i gnis eam N sem n

e vo no
n r
r a a, ratio i li s nt oe a n ec n
sar na s o

i gn ; vel media t u t mediante p p c … q… v mat ri … quoniam s men fit

.
,

ar
o o, re e e o e o a

g t
a i I
on on primis
. d b q i i exuo nutrimento
us n on in q
re u ri t ratio , ue se m na os

tur ratio eminalis mediante qua forma seminalis u t i bj t ;

s p t n so ec o n e c se m e r as

sed in t ti Nihi l eni m est s men in i t q …fiat d s p r

,

i d
n t
uca ur, or o . a som n an a , uo a o o

dicer quod i gnis producendo i gn i f t alimenti

e, H… S cotus D
or
o n cujus uo . c . a

aqua ] d q pri mo va a a ua , t i b i ratio di t i quid videa t ur pa u lo post

c a o sa p i c s ax r

qu …sibi git l u ni
,

n ar
n i l
se m n a em t r coa
'

vo m o o .

quoniam el men t sun t At v ro D d V id d t ait

,

v e rs a li a genti e o a uran us on ur
n as

i…
, ,

p f t i
e r ae i c tia i
ss m an g enere a b t an aliquid sit in t i quod
su s an t t m a er e c o n v e r a ur

ti … d C ommentatore …t ti C … in f … quia hoc li q i di

so c un ur
n or o t ra o rm e a u xe run

… i l Et d h
, ,

ti S m n v ro a o j li b t ntis est imp r B t i

o c u us e a o it b i en e se m n a em a oc re c a m us

… q …p nit p
. .

f ti
oc us N oorgo ratio i ll seminalis pi i
on a ma gisa e n o n am n e ve u e u

ad perfecta …a g r t ferma …B rs s Phi …possibile sua

.
,

o o o o pt i converti in ro c o rro on e

Me t aphysic …I forma … I n g t i
.
,

le se ph pt i
us d i so m o ae m o i q i o natu e n e ra on e , n u en s,

…
.

q oi t quod
ur, sicut in t i f i i li b ita in ra t
ar i t
c a quat u orus , considerare per rdi o os e

t
n a u ra lib fit aliquid t an t um ab ex t ra nem primo ipsum nihil quod es t t t i
us o us

t i gnis ab i gne I gitur non p … i t in g ti ; sec ndo pur …possi

, , ,

o . t it t i r cos s en a s ne a o o , o

materia ra t io seminalis b il quod d proximo se h b t ad nihil ; e, a a e

Q … ergo quid sit sem n t quid t er t io t i … quar t o form … b t

.

it
o r ur a , a , m a er a , e so s an

ratio seminalis D ico quod s men t t ialem Generat r g aliquid ( u t di t)

a os eo r o or e c un

hoc quod p u ru …possibile

. .
,

p os cujus forma non t inten t propter tes li t p o n a ura er er

se d propter alterum t illo aliquid q u od t in materia t

se o ox t t in es ran sm u a ur no

gener t r simi le generanti Atque ut hoc C tura …form …

, , ,

a o .
p f ti id t n on s ua er ec on e, os ,

m elius i t llig t p t t dis t in gu i d u plex

n e a u r, o as p hoc quod p f i i t tanq am n on er er c a or u

p ro c ass us in natura Unus d d ut aliquid i t sub forma t p f t

as ean an o, e xs s e n s a e r e c um

a forma i i ad forma …san guinis t comple t …per forma … quia quod

.
,

so rn n s a se u o

a forma san guinis ad forma … b y i q u …m ne t s u b

,

forma i fa t…
i t p f i it emt t i
r en s e er c ur, as m a er a o

a t ist process s a t ab imperfecto d per

o os ; sed t e ut t i for ra c ran s m a ur n

f ti
ac Alius est p
us . descendendo ro co s s us , … p t i t i h
m e i s uo c o rro o n e , n ec am e n an n

a perfec to ad i p f ti resolvendo vi latur quoniam i t li t

n
r o r oc us, t in for v r ua er m o n e

delic t in cadaver t in f … i q I t d quoque p u r …possibile di

,

a ou cas , s c ue m e. t s u o c un

procedendo usque ad element t usque lt ipli i lt ipli t i

o, o form rum in m u c ar m u ca on e e

t i …p i … I d d …a quo q u s est t
,

e d m a er a r m a . em o t b il t ss minoris e ran s m u a e, a a o

incipit natura in primo process t tit t i et t li t ti quam t i

o as sa en a s ac ua a s m a or a r
n

t … per se …in D quia materi

, ,

m en C onstat
. au o t , n a ura t in re f t il e m on e ac o , n on

oo non i t d lt
s s e re , sa procedere u lud C uj us pi i i duplex fuit oti
ra o sc e n e n on s u
r

d d usque d u l t ima …forma …p f

.

vum Primum quia t i b t quod nisi

in na t ura …f …
an o e ar a .
,
m a an

t
c em ; in descendendo quoque non i t i t aliquid t t s s eo n ve r e re ur o rm

citr u ltima … Et tota t inferiorum fo rm

o n a ura t Aliud quia super duo e c rea re o r.

ad decim …Met physic …ait Averroes quod

.
,

i t
s e ro m t huic ordini p
as iq ro co ssu oa o a ,

stricta S ergo t q dd corpus numerus p t t i

am o n os uo am es t secundum n u e on arum

a generan t e p d t ut mer … p i
.

i p f t
m e r ec u m , ro g
uc o m b i li
,
t o s o c arum e n e ra um o c e rru

sit via d di ad formas

e sc an on tt i p t i b ili quod non po tes t d materi
o o r o ro s um a e

p f
ar ac as t Porro ratio i li t ali i p i n
s arq … naipsa si t
s as una sed ( u t d i ac ct ) uo c un …

in quant …est se d is to p u ro possibili

.
, ,

qua f rma e i i se m n s, o a .

m an ; t illa a l t b t ti li forma se
va as su I n ista opinione (ai t D d ) s u n t in
s an a s uran us
 IN L IB R UM IST X V III ; QU ST III
II S E NT E NT IA R UM . D . E .

fo rr
n e ro r
n os t receptiva
A li pl contr A T d ti d desi gnat videlicet ori gin …
a ura e ra uc o ue a

i ll … pi i t divisione …N
. ,

bj i i p t prout o s se n i i gnis g t ox a on en m o n o ra us

…
a e n o rre rn o c

…
.

ab i ne enerante traduci perhi

,

p r h b i
a t i verbis T ho
s Alberti [ te rici r
n g g p p i
o re r a

b tur ; diviso di it pars

,

et Ri h di pat t le g nti
c ar o a . lig e n ee ne , c ur u n a

P t e s re m e , inter opiniones narrat s p j traduci ab alia Hine t d ti p e o e us ra oe o ro

sitio i l ta T hom …Henrici R i h di D pri in g ti qu …

.
,

c t ar i t o a e n e ra o n e as a n m a o ru m

randi ti b ili ess videtur t qu … t per i i decisione …D i idit

, , ,

ra on a or a a es sor
n n s . v u r ao

contra eam bj i i t satis soluta sunt t aliquid d pli it puta p se u t

,

o c un o r, . n
or u c e r, er ,

corpus ; t p accidens u t forma corpo a er

t i …Q
,

li i p q anim ra s n
r ro s sa m o or . uu m ue e

QUE S I IO III
' ‘ ti l i sit simplex t i p li ra on a s a n c o r o re s , n oe

i t in p q ab ipso depen v r us c o r o re , n e ue

B d ns constat eam traduce ll t a ox nu a e n us

E ti q … hic d p d t i E … ss id anima filii

,

r o it u r or a ro uc on e t t d vt ab o a ee n o n es ra oc a

q t
rran o r
n d i … Et circa
e hoc di
an m e anima patris I t ll t q sec n n e ec us n am ue , o

t q … d … …h
. .

ve rs i i i
v a r as ti
n so run id li t u Phi l ph
s o n e s, v t ab extra q o co z . o e se um , os ,
uo a

A o im n um ho i u it i m beat actionem a corpore separat m a ti

n m s an m a
i … at i o
n e o

nam t lib … N
,

e on o m n es l en m r anim po test
n a es

… producere tiam N pe q …duplex si t

on a e re ec un a e

d u t …i t
.
,

s mi ul p ro ci s n en en m ra e atu uo

lit t …re
.
,

ti o n a esl p du tu iro d i at
cen a gens unum quod habet
r m m e e e , c a usa a e

D oo t ot u i t
u r m x t du s n t t t
o t i rai i quemadmod c a, e u m sol ec u o us ec e

…i t i l x t ad
, p p s s ,

e n e i n m rra t omnium g
o n a es a b ili r t pt ib i
uc o os e n e ra um a c o rru

n asc a tu n r. Ii causa ; aliud quod t r sp ur

n as c a usa o o

…ad h q …ti
,

V aro jam supra c t u individ i tantum sicu t hic i gnis t

as u s on os u ,
os

satis vide tu r responsum quia probatum ausa i lli i gnis neu t ro modo potest c us

quod impossibile si t in anima unius ss causa i …alterius

,

t t t
q di s t . as o o s en sum

ess I n causis eni m qu … ti li t habent

o o en m .
,
1
ti h i ib d
. .

c un e s om n us e o m ar
n n rrm aro a e sse n a er

i t ll t
n e ec um i t ll t i sc o principium ;
n e ec lit t … t ordine …ad tota …speci
v um c a usa a e o

C f p rso c, quod it em q dq compositum pro em p t t causa … t causat … p i

u n um ue ue o or a o o s ec e

pria …h b t forma … b t t i l O dif f ac ordine li q i aliquid esset

. .
,
o
a e so s an a em . s o rre a o o

q drs t . xv o , t8 f l S ll fl l est insuper quod i t ll t li sui ipsius p d t i , n e N ec ua sec ndo s ro uc vo r

n . ec o oo
r

li anima creando i f do potes t id Quod aliquid in

3
ti dit i
. .

se u ra on a s n un o r, o s sa. en m

et i f d d creat r t quod in corpo una p i t causa alterius in specie

n un an e o , a s ec e os

re non ex t ra corpus i t i i eadem t p hoc quod a gens

c o n v en a a c ree r t es er m o ve

ad t l …forma …A i vero
.
, ,

I nsuper d t t t quod soli

e m o n s ra um l t i os a n a ar a r
r n a e n m a

li non est ex ma t eria p … i t

.
,

tissim D e i t p
oo c on ven a ti pro ti e r c raa on o r
n ra on a s r e xs s o n

d uc o ra ; quodque rrone …sin t pi i a D t nec t forma t i li d po tentia e n o n es o, as m a er a s a

di c en ti q u od
um i t llig t i un a t i …d
n e i b iti sic ut
en t
a c raav o t Id m a or a uc s, o s e n s um os di s t

i … b i t llig t i i
.
,

rit ti t quod or n s causa s pa

.

e am a en m
p e
p n e
g t en s c rrc o rrn c r ru m i i i os o

sin t creat…J v ro t
,

di s t xv q 2 om t quod o rata e t creans Quod

e s e n s um os in S ipt i v e ro cr ur s

i … irrationales t form …inferiores d di t i … e gress …d femore Jacob

. . . .
,

en m o a c un ur e n m a Gc n m m

po ten t ia t i…d t ita quod p

.
, ,

m a or e per y d h dictum est per ani

uc an ur, or s n oc oc on
26 .

t i …s n t ab in t ra par t i …ab extra ma …i t ttig d hominem to t um juxta

,

o id ee n a en o :

non sun t cr at…N anima ti li quem modum i …ill …di t i g

,

o oe ra on a s ox en m c un ur n ros

traduc h b t ori gin m t d h u l t imo …E gypt

a a e a , c c oc s om .

aliq u id t dd d as a an rm
r S i v ro bj i i t sic ut bj it Apolli o o c a ur o oc

n ris h… ti quia si nim …ra t ionales

.

e ra c us , e

Q i
uo c rc a in S crip t loq u itur Thomas non s u nt trad u ce seq u i tu r D m
e ox , oo co
 SINT A N A NI N /E 183 IÎ X T II A I) I 'C IC
‘

p i f O i e ra r tqu d lt
o ru c arrrs a i e i i … A p t t
e a i l i t in
u er s l t a tucupar o e rr a er co es e non r s

dat forma … pl t q o r ri
.
,

c o rrr liqu S d t q
r u rrr ue
e ure r l t ro
p ,
ro a e. e an e ua m re s o va u r e r ao

r l en t
o re ra ur a
g i Er g o i D eu r l . i tum vir tu t i g
s li
s o ea
p t … a au s e rre ra vz r , s e a ra u rn re

na I t r s qui p t l i ti
'

e uu r
rr g l iquo i gen ris t in p t ti i l la
er a es v oso s e su e , es … eo o e rr a

t n e ran b i t , ppur c o rrc u t q uod Deu i di t i t

us a qu m dm dum forma l tin
a rc s rr s rrc a , e a o u s

r t i t
c oo re re .u r
p t ib D ai d ec c a n t in part ni i i po tentia Porro
us ce n um n on es e s n

quod a tione i ll… id t dupli i dum p t f f i i t ctu hab n t

.
, .

c s c o rrs e ra n ur c se a ra u r, e c ur a e s a

t primo quantum ad es e suum mo l …p t ti i forma … i ut vide

er ,
s e o en am s ve s c

rale q p d t a perversa t impi mus i i lib

, uo roc e un l i e in quibu e n an m a us a rrrru 0 s s , s,

l t t t ita
v o un a e , e p t i lli D eu ;
n o n 00 0 s undum P
era urh i l rl s est anima s ec o s o r ru m un a

secundo quoad e se uum na turale prou t a tu d pl p t ti ; und du …di

,

s s c se urc s o e rr a e

n tural i p t ti generativa id t f f i i t q …
, , ,

p d t ro c e un . e a o e rr a li b t par animata , v un u r, e c ur u c s ,

t i t Deus illi
e e p l s 0 00 B i c ra ur. habens p p i ac di ti t a rr m a r
n r0 r am s n c am

…
.

H[ dis t l p ( ut dictum
rs u
r est
er p ) f ormas i I hoc t amen s d i ff e t quoniam propter n n e run

m teria i t t Pla t o dixit formi parva …di ff ti

. r. ,

in i llis
.

‘
I I 3. “
a e xs s e n e s g e s e re n am o r an o ru r
n

q i d lib d i i ; Avic nna v ro Al ga pars t fere toti consimilis ideo in parte

‘ ,
(I . C
:.
. n .
ea us e r va r e o ,
es

l Th i ti
z e , ab i t llig t i gen t e l remane t anima perfec ta sicut erat in toto ;
er
n s us , n e en a a u

t ima Ari toteles autem et C ommentator s semen au t em d i nondum est act e c s um u

…
.

j qui d i
e us , t formas h jxe run d i de simile toti i d i post
u us m o decisione j c rc o e us

potentia t i…educi virtute g ti m a or est anima actu in sed in po ten t ia a en um n on co,

t li n a ura … l ti um
q c es ani t antum Propter quod di it secundo de
um ue c a usaru r
n c ur

mas sensi t ivas et ve ge ta t ivas cx t raduce Anima quod se …en in po t entia i i t non
.
,

v v

form … a tu H…au t em po t entia non es t passiva

, ,

esse di t q i
xe run t l ,
uo n a r
rr a es n on c . c

s u n t p se subsis t en t es sed partes sub i n semine maris sicu t li gna et lapides

er

…
,

i t ti s s en p i t um ideo
co m formis il
os sunto ru m in po t en t ia ad forma domus ( sic
l is i t proprie fieri g
n o n c o n ve n i au t q scilice t passive po tentia es t in
, e n e rar n am ue , ,

p i sed
O i
e rar
p i , p i t i Q s s com
q g ens t ruo
os li s. i ) seduu m es t ac t i a
ue po t en e m m u er s , v

t n e ra u m
g t a simili ipsa compo tia sicut forma dom u s est i n en t e tif i
e n e re ur , m ar

si t a b i t t ià generan t imprimendo g cis H q p t t i Avicenna e t Aver

su s s en e an c ue o en am

t vir t ute … f qu …
.
,

nitis suas formas Alii vero phil phi roes . ti o so v o c an o rm a ve m ,

id t formas has q u asi eis per se

co n s e ran quan t um ad mod u m operandi edia es t m

in t er i t ll t e t alias i …vires U
,

e t proprie i t esse e t fieri e t a gere

c o n v en re n e ec um en m n

Verum positio A i t t li multo ratio de et sextodecimo de A i lib ar t i ea …

. .

r s o e s n m a us

b ili es t i d i cum ipso

na or di
c rc o p t Ph il p h Ali
con ce … quippe vires
m us co m ara o so us

anima …sensitiva …e t ve ge tativa …ex t ra i n p t i ib suis t t g i de

.

o e ra on us u un ur o r an s

duce procedere hoc modo O mne agens t i t i i t ll t nu llo S d h…virtus e rm na s, n e ec us e c

i d i t forma …
.

i et p i
un vo c u m ro x m u m li q t it corporali in sua p t i
n uc a uo u ur O e ra on e ,

sua …in pa t iens C ibus quoque se undum quod nondum habet specie …determina c

quod est patiens e t lt t in nutri ta …S bj t autem et organu m h j

.

a e ra u m , . u ec um u us

en t um corporis cedit quoniam t it vir t utis est spiritus vitalis inclusus in

m , nu r se

se undum quod es t potentia caro u t pri mine hi nc d t i d h j

c di e con n en um u usm o

mo de G t i habetur unde p t t pi it semen es t p e t h…est

,

e n e ra on e O or e s r um s ur
n o su m c

u t in fine lt t i i specie …et virtute … causa lb di i j B e ique huic pi it i

, ,

a e ra on s a e n s e us . n s r u

nutriti i pi t ; et t q fia t hoc vir virtus j git formativa agis per

re c a an e uam c on un ur m

t us p i i est in eo inde termina te ad h modum t i qua …per for ……modum

, ,

s ec e oc m o or s ,

vel ad ill d Q q semen si t residuum q u uu m ue i sit liq modo forma j Hi ua m v s a uo e us nc

C ommentator septimo Metaphysic …l q i

. .

u ltimi cibi di gesti p pi q i i i ad r0 n u ss m con o u

versione …in ipsu m i b t ideo totum tur quod in semine virtus i lla incl ud i
,

c a um , ,
 IN II L I B RUM IST X V III ; QU ST III
S E NT E NT IA R UM . D . E .

tu r quodammodo sicu t i t motore A p b t esse i t i li p b ili i . u n u n ur s ro a ur m m a er a s, se ara s, m

or b ib us suis I lli vero pi it i corporal i

. t li
s r di u ad se ip et f l i m or a s , re en s sam ,
re ex

c o n unj gi t t riplex calor videlicet calor

ur supra proprios actus atque b ili va no or

qui est sicut instrumentum omni di p i ti corporea ac l iber…p

, ,

l t i
e e m e n ar s , s os on e ,
o

l
re s o ve rrs atque et p ; ca t t ti
co us u r
n en s o e ran s es a s.

lor quoque anim …qu i es t i i f i ; et P… t Alexander pl i

v v hic
c an s r e rea ur m o rum re

t ad specie …
,

calor li j virtute
c oe c u us i t t Opiniones ac
m o ve p b t Quidam di c a re ro a

determinata …S d et virt ute t ipli i h cens Opinati sunt quod i …sensitiv …

, ,

e r c s u en m

caloris virtus formativa ma teria … ve getativ ……ltipli t per sui par

.
,

jus e ac u c e n ur

muliere p …
,

p t
r convertit
a ra ar
n in b t t i t i ; velut si linea di id t
su t
s ani on em v a ur, sc c o

t iam m emb per modum quo est j fit in puncto nec t men punctus di
ro rum , e us , a

tran s m u a t ti corporis in o g t t sex idit au sed ipsa divisione t t ad par

n e n o, u
r v ur, o us

t d i
o ec m o de A i lib di it Et j uxta B te …cadit t q S i anima q
n m a us c ur . sit u ra m ue . c uu m

modum quo p dit in p f t i or i p ti b i li non di idit sed ad divi

ro c e ur e r ec on e m er s, v ur,

g a n o ru m secundum h anima incipi t sione un c… se u decisione … materi … su … to t a

m gis ac ma gis esse actu in semine qu … cedit t b iq in partibus diversis se
,

a u ro ue

prius erat i n potentia ita quod conce q i t eni …materia …suam Hoc au tem
,

u ur

…
.

p t um primo p t i i p t operaar vit c nu t ri t ie falsum videtur nec est simile q u ia si

…t q di i t vivere vita p lant…; et punctus act u esse t in linea au t line esset
,

v , un c ue c ur e

ita d i p quousq u e p
e n ce s i t ad simi li ex p t i quemadmodum anima es t ac
erv e n a un c s,

t di
u n em g t i
en e ranp f t H
s … T h tu in corpore nec punctus di id t in
er e c am .
—
c o , v ere ur

m as i S crip t o
n linea neque in duo d t imo si se ca e re

I nsuper in prima par t e q …ti cen cantis actionem

.
,

, u s ip t d t
on e t s usc e re , e s rue re ur .

art . 1 t i
es m a decima octava Quan t o ait agens Nunc vero q solum si t ibi in po tentia uu m

sua …C quod i potentia era t in t deduci

.
, , ,

es t p t t i tan t o po t est t i
o en us , ac on e r
n n , ac um

di ff d
un ad magis distans sicut quo t ur ; nec quod era t u nus punctu in po
e rc s

corpus t t lidi tanto i n aere etiam t t i f fi it duo sed p t ti lit duo

e xs a ca us , en a, e c ur , o en a er

re m o ti i or iti c l f ti
‘

us p d it
c a e ac d t in actu f i tq duo Alii
on e m ro uc . re uc un ur , un ue .

Hin o c o r o re
p non i ti tp t i f i di t lt ipli ti v v en a, u o e hanc fieri anima
n er o c un m u ca on em

re , generant simile sibi non per medium rum per modum q u o lux se u i gnis unius
quemadmodum i gnis ig ; p vero candel … diq se diff dit et g t
,

n em c o r o re un ue un e n e re

i
v ve n ti tanquam p t ti generan t si sibi similia absque s u i di i ti S d
a o en o ra , m nu on e e

bi similia t a …per medium quam sine non es t hoc verum nec simile quoniam
.

medio S ine medio in Opere t iti i lt i pli t i i gnis e t lucis non est per di
nu r on s, m u ca o

in quo caro g t c rnem ; per medi u m visione …au t decisione …ma t eri …sic u t de
.

e n e re e , ,

sicut in actu g t i i quia ex anima e n e ra on s i lti pli t i jam t c t um est n arum

en r m u ca on e e .

g e n e ran t i d i s t vir t us
e r v a ur ac t iva et for Alii di t has i ex elemento xerun an m e s

ma t iva ad se …en i li seu plan t …sic rum form is constit u i quod i f t ab

an m a s , m an es o

ut a principali a gente d i t i motiva d es t q

e r va ur v s una forma b t ti li s ur u m , uu r
n su s an a s

ad instrumentum Et ita non f t dice ex pluribu b t t i lib formis

. re e r s su s an a us n on

re quod anima genera ti t ab a i p i t consti t i Alii pi t anima

c aus e ur r
r o ss u . O n an ur s

ma g e n e ranti vel vi derivata ab ani b t

s, e progredi ex traduce e t educi de ru o ru m

qu …vis i t i t in semine quod in

,

m a, con s s potentia in t di t ib p ib ac um m e an us c o r o r us

vir t ute i … p t H… T homas i …

, ,

en m o era ur. l t ib ac eorum t ib Quod re

c n c es us m o or us

quoniam p t i intelli genti …

.

S umma p b t r0 a ur, o e ra o

est velut p ti t i q …
.

C oncorda t per omnia Petrus t f o e ra o ar s, u n o n c a us a or

quoque animam i t ll t i … … b t ti l t spiri t us bru tales no

.

Ri h d
c ar us n e ec va m a su s an a em e

quib u s b ili sun t p ib b i H…Ale

,

proba t t raduce cx esse p n on , er c a o rc s cor or us o r um . c

 LI R
BE Il S E NT ENT IA R UM . D IST . X IX

R om . vm , mor tuu m sic ut dici t A p t l

,
C orp u s prop t er p t mor tuu m t i d t
o s o us ec c a um es es

ecessi ta t e … i di in habe t I n
, ,
1 0.
n m o r en ti vero eri t spiri tu ale scilice t
se . res urrec on e
,

a gile e t cibis non e gens e t im mor tale non sic ut in s t a tu pri mo f u i t scilice t q u od
, ,

p i t non mori
o ss d e t iam q u o d non p t i t mori U u de A u gu s t in u s s u per Gene
,
se o er .

A ug dc C c s m
.
i Ap t l ai t C orp u s q u idem mor tuu m t prop t er p t e t c Pri u s de
o s o us es ec ca um .

l imo t err …f t corp u s animale non Spiri tu ale c u …q u al i

, ,
n c ! i a d li t t .

l ì lr v r, n 3 3 ,
. t o rm a um es g , ,
resur em us .

I C or . xv , R b it
en o v a eni m a t t t non in corp u s animale q u ale fu i t d in mel i u s id
ur v e us a e , , ,
se ,

t spiri tu ale q u m hoc mor t ale i d t im mor t ale in q u od era t A dam

‘I , 5 8 .

es ,
m t d n ue ,
m u an us ,

[ bi d . n.
'

36 . n isi or t em corporis i ti peccando

m i t N ai t A p t l
an m a s C orp u s m eru s s e . on os o us

t l
m o r a e es t prop t er p t d t I ll d eni m an t e p
ecca um t,
mor t ale
se m o r uu m . u ecca um

e t i mmor ta le era t q u ia p t t mor i e t non mori A li u d a ut em t

, o era posse mori ; . es ,
n on

ali u d posse non ori I deo fac tu m t per p t non or tale q u o d era t d
,
m . es ecc a um ,
m ,
se

mor tuu m q u od non t ere t nis i p t A nimale eni m non

i ,
t hoc corp u s sic utec care . es

pri m i hom inis f u i t d j am d t i t habe t enim

,
se it t i di
e er us es E cce n ec es s a em m o r en .

hic eviden t er p i t A u gu s t in u s q u od corp u s hominis an t e p t mor t ale e t

a er , ec ca um

i m mor t ale f u i t d q li t
,
sefi t i ti
n on D hoc d B eda s u per
ua er e n resurre c on e . e eo em

Be da , Hc G i
en es m ai t N on t c redend u m an t e p t i t f u isse mor tu a corpora sic ut
es ec c a um a

mo do A i t eni m A p t l C orp u s prop t er p mor tuu m t S d l ice t

xae m li b .

. t
o s o us ecca um es . e

f u issen t animal ia nond u m pi it li ,

t amen mor tu a q u …scilice t necesse
s r ua a, n on ,

esse t mori .

B Ui ru m im m o r t a li t a s q ua m ha b ui t ho m o a n te p e c c a tu m e ss e t de

…b fi
.
,

con di ti o n e n a tu rae, an g ra t i en e cio .

ole t hic q u …
S ri q homo prim u s mor t ale e t i m mor t ale corp u s h b i t
uum a uer

condi t ione na tu r …ipsi u s corporis h b it t q

, ,

ut r u m ex al t er u m bene a uer u rum ue , en

fi i c um esse t gra t i …scilice t i t li t id ,

t posse mori A d q u od dic i
m m or a as , es n on .

po t es t q u ia al t er u m h b b t in na tu ra corporis i d t posse mori ; alt er u m vero

a e a es

scilice t posse non mori era t i li gno vi t …scilice t dono gra t i …U de A gu

, , ,

,
e ex ,
ex . u u

A ug…o p c i l s ti n us s u per Genesi … Q u odammodo t t homo i t li q u od era t ei c rea a s es m m or a s

de l i gno vi t…non de condi t ione na tu r…M t li era t de cond i t ione corporis ani
. .

n . 36 .

,
or a s

ma tis i ,
t li
m m or abeneficio C di t i N eni m i mor tale era t q u o d
s on i
or s . on m , om n n o

mori posse t q u od
n on eri t n is i q fu eri t sp i ri tu ale A per t e d ici t q u o d non
n on uu m .

ex na tu ra d l i gno vi t…h b b t posse

se ex mor i P op t er hoc li q i di t
a e a n on . r a u c un ,

q u od nis i illo l i gno i t… t t non semper i t q u ia p

,

v t P
u ere ur, t enim v v ere ecc are . eccare

q u ia p …pt era t ei ut
,

si i llo li g o non n t t u ere ur, è d t de omn i li gnor ce um com ere

paradisi nis i de li gno scien t i …boni e t mal i S i t ergo p i t

,
d d quod . cu ec cav com e en o

era t prohibi tu m i t a e t iam p ,

t i d t q u o d era t j
ec c are ,
s n on co r
n e e re ussum .
 LI R I I
BE S E NT E N I IA II UM .
' ‘

D IST . X IX

C Si n on f a rc i p rwc ep i u m u i d c i l l o l i g n e c i ta ede/ c i , c i a l i is ei n on
: f '
.

i l l o u te r e tu r, a n p o ss et n on m ori .

S ed adhuc non esse t p …pt ut de l i gno vi t…d t e t al s t

qu …i t
r ur, s i r cc um e ere ,
u e

non illo t …q id posse t

v es ce re ur, n u ori S i semper i t u t i llo n on m . v v ere n on u en s

li gno ,
era t ei illo li gno posse non mori S i vero
n on ex posse t se per vivere id . n on m ,

era t ei i llo li gno A liq i di t q u od i

ex . f i t i p … pt
u c un i illo
,
s n on u sse c r ce um v es c

l i gno e t ali is e t illo t

n on i t semper i de t erm inan t es i ll u d q u o d
v escere ur, v v ere s c

s u pra d ix i t A u gu s t in u s Era t i de li gno vi t … de condi t ione a tu r…t an tu m

, ,

e n on n

condi t ione a tu r… l
, ,

scilice t q u asi n o n ex d era t ei d e t iam n i llo li gno s o um m o o se ex .

li gno i t…era t ei posse

,

A lii a ut em vide tu r q u o d
s ,
ori non ex na tu ra
ex v n on m ,
.

I deo eni m di i t p t i c ur mori q u ia p t t ti illo li gno de q u o edens

o u ss e n o n ,
o e ra u ,
n on

m o rere tur .

D . Q uce s i i o A ug us t i n i qu o m o do i m m o rt a l i s f a c tu s sii hom o.

De hac vero hom inis i t lit t q l i fu eri t A gu s t in u s per Genesi …

m m or a a e ua s u s u

q … m ovens i ai t Q …i t q u omo do i
,

u ti
s o n enr s c t li ufac tu s i t homo pr…
r ur, m m or a s s Beda , He

aliis i ti b e t q u omodo c u m i llis co m u ne … p it li i S d alia

,
"
li b °

an m an us , m ac c e er a m on am . e

es t i t li t
m m or a carn i s q u a …i A dam
as pi, ; alia q u a …i
n ti acc e m us ,
n res urrec on e

sp eram us per C h i t I lle fac tu s t homo i

r s um . t li ut posse t or i i
es m m or a s, n on m s

n on p t
ec care t
,
a ut em i p
m o rere ur t ; fili i vero ti
s i p t
ecc are t resu rre c on s n ec o erun

u lt ra p eccare nec mor i C aro os t ra t .

g b it f ti n ib q u ia t
n on un e e e re ec on e c o rum un e

n u lla p t i t esse d f ti ; caro A d…an t e p t it i

, ,

o er e ec o t li crea t a t ut ecca um a m m or a s es ,

per li i a dj ut esse t mor t is e t do loris p S i er go i

a m o n am e, t li e t incor ex ers . c m m or a s

ru pti b i li con di t a t caro hom inis ut s u am i

s es t li t t et i , pti m m or a a em n c o rru on em

per b o ti
s ervan d t am D i t di t I n q u ib u s
m an a o rum d ti
e hoc con t ine
c us o re . m an a s

ba tu r ut de i ll is li g i
,
i man du care i e t ab i n t erd i c t o b ti
n s co n c ess s t; p h , a s n ere er o

rum d lie u i um t li t ti dona

m m or a t donec a s p li b i
c o n s ervareti per ,
c o r o ra us n crem en s

du c tu s d t a t e … q …C dit i pl t
a a
e u lti pli ton pro ge ie i pso j b t
or ac ere ,
m u ca a n u en e

t de l i gno i t… q u o p f t i
,

s um ere v t li fac tu s cib i al i en t a

, er ec e lt im m or anon s , m u er us

re qui re re t .

E . S um m ai im s up e r ip s a m e er b o r u m s en i en i iam p e rs i r i n g i i .

E cce verbis vide tu r A u gu s t in u s t radere q u o d caro pr i m i hom in i s i

hi s m m or

it qu…
,

tali ta t em i h b
n se a uer
p li i ib t
er a u sq u e ad t em
m o n am c orum c o n s erv are ur

…t l ti i i meli u s q u ando de li gno it… d t e t fi t i

,

pus su ran s a on s n , v co m e ere ,

ere om n n o

im m or a t li i t ut
s, posse t mor i
a n on .
 IN L IB R UM II S E NT E NT IA R UM . D IST XIX SUMM
. A ; Q UIE S T . I II ,

F . Q uo d e …p rce d i c t i s c o n s e gu i v i d e tu r, hom i n em d e n a tu rae s u … con d i ti on e

q uoda m m o do f u i s se i m m o rt a l e m , s ed n o n o m n i n o fiere t i m m o rt a l i s, n i s i

p a rt i c ip a t e l i g n e v i tae .

I deo liq i di t q u o d … t lit t de na tu ra h b b t q p t t non

a u c un 1 m or a a em a e a ua o era

ori q u …alior u m lig

, ,

m p t t n o rum i; d non p tes u t i

o era c o n s erv ar se o era co n su m m ar

…
,

u gu s t in u s sen ti re s u per Genesi …

,

nis i per t
ass um
p i li gni i t Q u o
o n emd vide tu r A V .

q u oq u e addo t ale …cib u m ill p …

,

A ug dc C c. di c en s H oc b , ti ti q u o corp u s am ar o re r
n r s sse,
n e s i ad l i t t

li b v m , 11
. .
.

hominis s tabil i sani t a t e fi t non s i c ut l io cibo d i pi ti sal u br i

rm are u r, ex e ,
se ns ra on e
i l.
ta t is occ u l t a H i i . vide tu r q u od q
c n n uere al iis cibis posse t corp u s t t i h
,
uum sus en ar ,
oc

c i bo i d fi i t sani t a t e fi
n e c en e t E quo q i vi de tu r q u od sic ut in na tu ra
rm are ur. x c o n se u ,

s ua hab i t t li t t q d sc i l i ce t ptit di
u m or a a em uam i di i t a li q
am , i… a u n em m o r en ,
a uam

m or a t li t t i na tu ra
a em hab u i t i d t pti t di
n s ua q u a p t t non mori cibis ,
es a u n em o era ,

a dj t u us ; d i se
p t i ti ts i t li
ers t t i p f
ss e ti esse
,
t i de l
m m or ai gno i t…S d q i a s er ec o e V . e u

hoc t d t q u omo do s u peri ora A u gu s t in i verba q u ib u s dici t q u o d era t i

ra un t li m m or a s

ex li gno i t…h u ic t ti …non t di t di lig t i nq u iran t

, ,

v , sen en co n ra c an , en er .

S UMMA
A an mala p li u t l … sio fames it i oen a a, , , s s,

mors e tc p t t i id in ,
.
, o e ran c acc e re se u

D IS T INC T I O N IS NO N E D E C IM E esse / / .

Vide t ur quod non quoniam p ena debe o

t ur lp…t u t A u gustinus super Genesi …

,

IC t t t Ma gister de p p i t t ib
rac a r0 r e a us cu e

hominis in sta t u innocenti …an te pec docet di t i divin …sapienti …atque j

,

or na o

t it i…
,

t
c a um S p i li t
ec a vero hic i it t qer fui t ne aliqu id t li homini ante
sc sc e ur, ua s a um

homi culpa … id t
. ,

li t er t lit e t i
m or a as t li t t m m or a as un e ac c e re .

ni p t b t e t ex qua causa q lit

co m e e an I n t i es t quia gratia non t lli t ua er c o n rar um o

i t e …sec u ndum corpus et q lit na t ura …; sed na tu rale es t homin i esse

, , ,

ua e r s e c un

e t mortale si t qu …
,

dum i an r
n ar
n Q i alioru m it t di mortalem q
uoc rc a rec dam
a uu m

et ipse d t i i A gus t ini consen t i t differentia j e t omne …i t ex con

.
,

t
c a, oc r n s u . e us , x ur
n

B t ii cons tans necessario est pt i rar s , c o rru

bile ; p au t em p i p t c o r o re r m o ru r
n a re n um
Q U ZE S T I O PR I M A ex clementis t b t R u bi co n s a an . urs us ,

fames e t it i locum habent con s s n on n on

l q … t multi A
,

c u run a i veni t f ti n p li ; sed primis p

n m e re re ec o co r o ra s a

ante ruina …pec ati

,

ti el i
on i t x at u s s u i e tib
n re s a i m re n us c c on ven e

m or a t li an e t iam i …irrationales ba t ( imo e t j

s, en m fuit) d ergo uss u m com e e re

Verum de his jam supra i t d t sun t fames e t iti qu …sunt l p……p

.

Cf p t é S D n ro uc e
‘
. . . s s, m a a n o

m u l ta e t ipsa p li it es t vitanda
,

, ro x tas t t ip i i R in his
. e ran un e s s n es se . urs us ,

qui fi i t t lt t i assidua atque re c u n ur, e s a e ra o

in t erior t i i t i d d i c o rru
Q U ZE S T 1 0 I I
o, n c o r o ra o, e
p p p er

tio quorum q u… dam sunt mala p li oen a a .

C Item si quis i t i t ill n rus ss e c n se m o ru m

Ec u ndo q …i t U t u h i ib vulnerati fui sent

t i …p t u i t t l
u r ur,
p r m om o n cor o r us , s

H… e t
.

s t at u i o nn c en i ili
o g t p o et c con s m a a r ur
n e rr a o s se n

r e re al i q u o d el u p hoc
m est m l t i pli i qu …
oen ae,ali u d non q i t nisi , m u c ar , re u run
1 90 II IN L I B R UM IST ; QU ST
S E NT E NT IA R UM . D . X IX E . Il

cundum Phil ph duplex est quia A Hi p i homini supra conditione …su …

o so um nc r n ro

i llud potest determinare ly atur…

,

a d ve r bi u rn t ut anima j in n c o n c ess ur
n es e us

i mmortale ratione actus i di et i tem t … p t l ac nobilissimum f i

,

m or e n e su e rn a ura e r
n

ratione potenti …C f it ista locutio …ordinata

, ,

. o n o rm er i t p i suo
, nc , n m u n c a re
co r co r o r

Ut ru r
n orpu hominis f i t dissolubile sse perp tuum supra corporis t li natu
c s u s se e e a s

ip o s n on peccante Q i ablativi illi ra …ni i aliunde p uo n a r

n i t i p di s ro v e n re m e m en

tum Et quoniam potestas h… i …supra

.
,

a b l ti p
so u t de terminare ly dissolu
o ss un . c en m

bile vel quoad posse di l ti i et ita corpu sso u

q b t
o rr s ex sua di ti s , c o n se ue a ur or na o rre

di fine …non p t
,

es t vera quoniam Adam in statu i llo h

, ad h j t impe
a u usc e m o , o e ra

buit posse ut di l t ; p t i t enim diri j ff t nisi per d di t i

sso v e re ur o u e us e ec us , eo r na on em

peccare quo facto p t i t imo e t p t it j a fine quod sine peccato esse q i

o u o or u e us ne u

eu …mori S i vero d t i t ly dissolu vit Et quia peccare dh l b t libero

, ,

. e e rm n en . a uc va e a ,

b il q e, t
uan um ad ac t m di l t i i f l suo arbi t rio nondum f i t in bono
n sso u o n s , a sa con rm a o ,

est illa locutio quoniam statu i llo duran p t it ille i

,
t li t t i i p di i effe o u m m or a a s m e r

te q i it di l t i i i
ne u v ss o u eo quod c l us hinc quodammodo fui t t li Ve
o c n e s se , m or a s.

mors e t innocentia simul non stent O rdo t q i i di potentia non ru r

n am e n , uo n am m or en

quippe divin …j t iti… p …i i t ut in p t it immediate in act reduci quia

.

us n on er s o u nm

statu illo lp p … d t p ena H… non sine p … d t mentis versione id

, ,

cu anr r ce e re o . c r ce en e e

B onaventura
,

. circo l q d simpliciter homo in s tat o ue n o u

g t u tr u m Adam pec
,

Q i u rursu s i t n erro a illo t it it i t li e t secundum q u id e xs m m or a s,

quia ut ono Metaphysic…di

,

cante corpus j p t i t p p t i in e us o u ss e t li e r e uar m or a s n

vita per es u m li gni i t…R p d t E

,

V it .il l u d simpliciter es t in po ten t ia ad

es on e a c ur,

dem le ge qua divina j us t itia non p tit aliquid quod uno motore po test perduci a r
rr

innocente …pati ac mori

,

p i t t it i t . non enim di i quod ex ter

n on e rm n a c um c m us

malum i p it manere ldeo fuit D i ra l t fieri statua sed ex cupro quam

m un um e v a ea

t si homo D i p … pt
.

trans vis ex terra i t cuprum

, ,

d t
e c re u r
n u e r ce um s

…
.
,

g re d t
ere ur, s p i i t hominis rdomini
us u m su A t vero q id di t quod in st t u u ar
n c un a

carnis …itt t ; t sicut voluntas homi innocenti …nulla d p diti au t di l t i

,

a e re e e er o ss o u o

nis a D eo i t sic anima sua corpus

re ce ss , f i t in corpore A d… nec ib pt u sse , c us s u m us

suum in hac vita d t quatenus dise s e re re f i t ab ipso ad t ti deper u sse re s a ura on e m

in sua … di t ori gine …Q diti sed contra comm u ne …defec t um na

,

l t
s o u ur
n re re uum

po t ur…qu i est tib ilit ad nihilum Ex

.
,

que decretum D i fuerit i b il e m m o e, n o n v er as

per esum quo q t quod et …

, .

tuit homo post t g i ran s re ss o n e m l ti p se ue re ur, e es a c o r o re

li gni vit…mortem evadere ; p t i t ta cibis g t Per ib i q u oque non tol o u ss e e e re n c ar e

t …
.

men per esum illum vita ig i ac pro litur d p d ti v o rar a C reatore a e en en a c rea ur

lon gari H… idem

,

. c . quo e t ipse i b d p d t Id i dicen c us e en e . c rc o

I nsuper T homas his Ea (ai t) D dum q u od in s ta tu i llo

c o n s o n an s
pt f i t s um us u s se

qu …sunt ad fine … secundu ratione … ib ad d p diti t t i

,

, m ad c us e er re s a u ra on e m , cor

e t ig ti finis i ti t t ac dispo poris g t atque ad lt ipli ti

ex en am ns uu n ur au m e n um m u ca

habetur one … p i i per i

,

t
n un ur, u t ex secundo P hy i s co rum i l se. s ec e v ar
n se m n a em

…
,

Q uu m q ue homo ad p t l bea
su t i cundum quod
e rn a ura e m nu t ritiva g t t i e t au n en a
r v

t di
u … di t fueri t aliquid p t genera t iv…d it Aliq u ergo d p di
ne co n us su ern a u e serv e e er

rale in sua ti sibi est p …ti t E tio f i t i corpore A d…nec t amen sub
.
,

c re a on e r s um . x u ss e n ,

suis vero t lib esse i n a ura pt ib il

us , q i p t t di l ti
n c o rru
j in t t p pt e se u o e ra sso u o e us o o, ro er

atque perpe t uum sibi non p t b t virtute …corporis git i co m e e p fl a t rc v am ro ue n e m

…
,

q uum h b a i t corpus ue r t ii ex anima sic

c x c o n rar s co u t et clement secundum e

positum e t ma t eria …secund u m j parte …non sec u ndum totum e us

pt i b i
ca c o rru

…
, , ,

p ac i t t
a em forma p f i i t atque i f er t
c a lia p hi b t Q uod si
n or non d e i t. er e n ur. co r
ne sse ,
 UTRUM IN U O MO I NNO C E NT I /Ì .
Q “
1 01
'

I O I E II A IK IC A L I
‘

. UO I ) M A I UM .

o b t
rrs s e tam n an t e pn on t e q A d b ili t ti in calido na t ural i quod t
e c c a um uo e a o re s a u

efficacia …li gni vi

. , ,

i
rr a rn j i
us s u mfuit d c rari
co m e p
e re . t p n on o ss e n er

Si t …q … t
an e uhomo in tatu t…C uj u vir t us ti tit t t q d de i llo
ra ur, an s s e xs an a , uo

t virtus n u tri t iva ip ius A d… …

.

i llo d i t ; di d quod q
o rrr
r s se ce n i p t
um ua m v s o e ra s cu

igi li j t i t i…g n rare l

, ,

a liq i pi u t
o quod n en urtamen q dj t i
n on uu r
n a u or o or na s us e e rn

dic tu eorum nec ratione nec auctori ta te id ta … i t

, ,

m ad ti
rrr urn v r uo s u rrr c o n s e rv a on e m
'

li t
rrn e ur, p b b ili … rot i t a quod ussic calidi
s n
n a ur
r t uralis sicu t est h id radi a um um

u t h b i a t vita … i
u ss e l cibi alen cale ; p t t etiam ti virtu te …
a rr rr
ra e m s o e ra con n e re cor

da n i h b i t t ea qu …vitam l
r s c a u sse e poris ne di t p t vir t ute li j ru s em e rare u r a c u us

… …
,

t e
,

j us rn o di q t
e o n seI n ter qu uun ur.
p i t t i i t na uralis
on influenti
ur v l in
ex e r o r s e

so r
rrrrus,
p … t i qui r ex se r t li
n
r b i t i i I l
n a ura inc t i t i
us o r videtur homo in
er o r s . ,
u s s ,

t ur causis t ex p ti alime u e va sta t u illo sine fine vivere p t i t per

o ra on e h o u ss e

cerebri in prima … tate B dj t i jam p …

,

tì h ur
rr idi t t a e ve f t Alii pi t a u or a r a a. o n a n ur

vero prou t ex …
.
,

S o rn rrrrs g i t di fa t i ga quod q r u i per dj t i ista Adam

n e, ua m v s a u or a

t ione labore i , t li , causa p dit valde di u vivere p t i t non t amen si

ra ura
nr ve ro c e , o u s se ,

t un e non f i t S omnus quippe quantum ne fine ; nec tamen b i i t si non pec

u sse o sse

est in se es t pas io ad p f ti …t oti casset quoniam an te fine …temporis q u o

.
,

, s e r ec on e ,

u s per t inens i li quia in somno vi i bi vivere p t i t t l t f i t ad

an r
na s o u s se , ran s a us u sse

g t i t t
o ra n ur v r u e s naturales et q i t t gloriam C i dicto vide tu r consen t ire A u, u e an u r . u

i t t
v r u es animales u t p t d in suis g ti duodecimo de C ivitate D i di os m o um us n us e ce n s,

H… T homas in quod homo cuj us na t ura …quodam modo

,

sint tib f tiac us o r o res c

media …in ter an gelos b ti q consti

.

S cripto . es as ue

C oncorda t Pe t rus dicendo Finis ne tui t D eus si C rea t ori suo tanquam ve
i t t …i p i t mediis C orpus autem
, ,

c e ss a e m on ro domino esset bj t in consortium su ec us ,

datu m es t anim …u t si t ei instrumen t um C t i t g li

.

absque media mor te ra n s re an e c um

in servi t io D i hinc sic ut se habuit ani beata …i

, ,
”

e t li t t sine u llo termino m m or a a em

ma ad D i Servi t i u m sic corpus ad ani

e t H… R ichard s c o n sec u us . c a

ma …Anima vero propter arbi t ri i l iberta Alber t us p …

, .

t i it t an Adam r e rea s c sc a ur,

in stat innocen t i …lt b i li fuit per se

.

t em habuit p t ti j git p o en am di u er e rm an e n u a e ra s

in D i obsequio ac e t ia
e d di ab eo m t t
rec e R p d t D uplex est lt
en ti
n ec u e m . es on e a e ra o

ideo in corpore fuit po t entia p di ab talis una accepta in se aran t pu t a m en s ura n e ,

anima si p t et i e c c are
p b ili t per in tempore ipso ; alia accep t a in
n se ara er m en s u

t H… ra t o videlicet in re t emporali Primo mo

,

manendi cum i si non p an m e ecc are c

do f i t lt b i li per …
.
, .

Pe t rus . ta tem nam u ss e a era s

T homas quoq u e de Ar gen t ina t t t quoad p i d e s a ur t modo j er o um m e n s uran e m u

I… … t lit illa corporis Ad …principali nior modo senior t it i t secundum

,

or a as e xs s se

ter fuit ab anima j sic u t ab influente D …

,

e us, tatis p S ecundum id vero q u od ro c e s su m

; et ab …
.

i t i
n r n se ce qual i j p l i li
e us c o m
q i t tempus mensur ns non f i t
e x o n e, re n u e u s se

sicut a causa disponen t e ; a li gno vi t…sic lt b ili hinc quantitate e t virtute sub
,

a era s

ut a vege tan t e ; et a gi i divin …pro stanti …non p f i t

,

re m ne d f i t; ro e c s se n ec e e c s se

i d t i…tanquam a causa in t erius con

,

v en sed in p f ti in qua dit fui t e r ec on e c on us

p … di
,

t a t que ex t erius p t g t t usque ad t

,

se rve n e t ti ro e en e. i s e sse e rm n um r or na

Ri h d c d
ar us hic f t D i t t u …a D in quo t l t f i t ad
e m um re e r c un eo , ran s a us u sse

q id u em quod concurrente i t it t com vi t am simpliciter immor t ale … H… Al v r uo s a e c

… li gni vit … ber t us

, .

p l i
ex on s i A d i t i t t q v r uo s a e ue

ac i t it t igi li j tit i…simu l Porro S co t us a p …

.

i d t i parti …di
, ,

v r uo s a e or na s us , r n uc s s

p t
o era t anima p hi b ne f i rot t ant e re t i Homo e re i q i t durante ia se n en s n u n n o ce n

ti …s t at u p t it i Q d pa te t per
,

pt i in h i d radicali nec t anta

,

c o n s um o um o , o u m or . uo c ause s
 IN LI BR UM I l IST XIX ; QU ST
S E NT E NT IA R UM . D . E . III

mortis post l p Q …caus …sun t d u …A ens

… a su m u f i t Adam innocens mori t ur n on u sse

Post re … D d hic ait quod in s ta

.
.
,

in genere una ab intrinseco alia ab ex 0, uran us

Prima t duplex una ab i t i tu innocenti … f i t passio aliqu

.
, ,

t i
r n se co es n r n n on u sse e

seco per ac t ionem m utua … t i

.

sensitivi p pt ib ili doloris ex perce

co n rar o rum e rce sv e

inter se e t intra corpus vel propter acti pti l…i i sed bene b j t i li j on e s v a ec o a c u us

intensa …unius ad alter u m ; vel ex i t i secundum nat u ra …videlicet

, ,

on er
n co n ve n e n s ,

d f t alterius u t ex
e ec u bt ,
ti nu t ri d p di ti ad cujus i t ti
su rac on e e er ali o, n s au ra o n em

n en
r t i Pi . modo idi t
r nro p t i
a cc na mento i dig i t V
c o rru o t quod n u s se . e ru m am e n

tura li s in i t i an m a ex ti ele ita bj i i t non est p

s, n on ac on e conveniens e c ur, ro rs us

menti i l t quia non manen t in ipsi natur…secundum di p iti …quam

n e e m e n um , s os on e

mixto u t t es t s u pra ; nec propter habet in ipsa b j ti

o s en sum tunc enim pau a ec on e

alia … q lit t elemen tare … activa … lati m i di p it factum est

,

ua a em p t i n s os um c o rru o

a ut passiva …P it ergo ibi causa in nique p i

,

on ur ro x m u r
n

de so …no hominum in
. .

t i
r n se c a co rru
pt i i ex ti on s u nius par ac V on e t e ru m am e n

tis organic …in alia …parte … p sta t u innocenti …ali ter a p …

, c o rru m en t ti sen t i r ac s

do i p ut corpus fiat i di p it atque ens Alexander C ib u s i q it quo u si

sam n s os um n u

actio de fuissent natur …eorum valde connatura

, ,

inhabile ad i ti an m a l t q on em . s a ue ,

p t t
u a ur calori in h id radicale um lis ac
um t it i
, t quo e t p
co r c o n so n us e xs sse ro rsus

t
,

rum p en d illud e o d ; ad cuj us

c o n s um e n t emperate ac di o t it i t ut entes m o c e e xs ssen .

c o rru pt i sequitur
on e m pt i e t con Virtus q u oque di gestiva era t valida valde
c o rru o ,

sum pt i p p i o t pate t in i gne et oleo

r0 r a, u i t a q u od non q i b t ti ex re u re a ur re vo c a o

ac lychno q u ia pars secundum specie … t i i caloris id i non di

er o r s t c rc o asc e n ss e n

habet cer ta …p i d et d t i t causantes Fumosita

,

er o um f it t
e e rm n a am um o s a e s so m n u m

in se parte …nu t es q …
, .

in qua potest t co n v e r e re
q causan t sun t n am ue u so m n u m

et in q u a non etc C gross …ac mul t …non modic …ac s u btiles

,

t i
r m en ti pp i t a os am

H… S cotus
.

H… Alexander
, , .
,

c c

Q i circa h… plura
. .

u c ib i t quorum c o n sc r

O pp it os ex p …
um h b it i i r t a it N … s n n o e sc . a

( put t
a u i t supra ) dicit corpora p i r m o ru m
Q UE S T I O II I
p
'

are n t ac
um p t esse
o s e ro rum ex ele n on

men t is cons tan t ia e t hi i b i t q u od in c sc r

paradiso in innocenti …sta t u p t i t hic q …it U t u

,

O q t o u sse n n se uen e r u r ur, r m

i l t i non tamen fuissent i t l i t t i i b i l i te
f et…
o a s e p s m m r a m es s

p …
c o rrum p p au a m ,

corrupta quoniam an t e tempus pt i j u t ho i i

t rans i t t u i o t i …x sue t u
c o rru e am r con v n er n m n

…
,

onis fuissent in p di l t
ara sum c e s em n s a nn c en e
'

na re .
l t ; nec omnes fuissen t simul t
a e l ti Ad quod jam di t i patet p i
ran s a ex c s re s on s o , …t 2
qu s

li q i p … d t
. .

a o u r di t i
ce en e svalde u D quod u tique
us , p t
e xc e s li t et ex dono su e rn a ura er

i
s sse n t posteriores in it i Verum de grati …i
m er s. t a t que colla t… f t h n e ran ue run o

h is infra magis did t C er t …vero cen mini ex clemen t is secund u m corpus

,

e ur . a co m

se t ur quod una pars

,
membr u m posi to cujus multiplici
un u m v e p t ib i li t t i de c o rru a

seu organ u m non a gi t corruptive in ali u d f t it t iq naturali per lt ipli i D i e c uo s a ue m u c a e

direc t e nisi per q li t t con t raria … beneficia g t i p id b t sicu t ex

,

,
ua a em . ra osa ro v e a ur,

P b b ili
ro a item videtur q u od duran t e p
us est re s s um

i nnocenti …statu homo non p t it mori Q …

.
,

it quoque hic ut rum immor t l i

o u , u r ur , a

q u am q u od t p t it mori l q d de t as i lla fuit eadem c u m i

un e o u , o uen o t li t t cor n r
r n or a a e

statu illo formali ter li q i poss t po por u m gl i fi t a o u e or ca o rum

Ad quod i tem ex p …
.

t en t i illa poni in esse

a i q q , t s c ue se ue re ur i d t i habe t ur r n uc s

quod d u ran te s t a tu illo i t d i i

, p s u i q u od non nec era t dos nec i t
n co n ve n re s on s o , , a
 LI R I I
BE S E NT E NT IA R IZM . D IST XX .

li c i ta t is ct im in tatu inno A tio l t

m o rta li tat is t is ad Opposi e e m e n o ru m co n rar o ru m

centi …i t primis p tib ptit d tas g

n e ra a re n C ontra p i usi t a i t u o re ro n e s r nrum s o rur
n n e ra

a nat u ra pl i i … primis p tib p …ip

.

com
q li di positio
ex 0 n s ua s,
pl i i
s are n us r c ua c o m ex 0 n s

remota ab esu omnium lig … qu li t s ; contra secundum f ti ex

n o ru m com m u e e re e c o

li gni it… cibis d iversis ; contra tertium csus ex li

,

rri di positio propinqua ab

s esu v

a gratia innocenti …N vit…; contra quartum gratia inno

, , ,

co m pl t
e m e n um
g em no

centi …id est igi li justitia qua sicut

.
,

pe i corpore nostro ex quatuor

n t c ausa u r or na s

Primum t i … com ratio b dit fuit D sic corpus anim …

, ,

c o rru pi
t o .
q li t es n ua as su a eo ,

pl i i
ex on s S ecundum d f t i p l t i cujus g be ec t i plus l b t in con er
o au a m u e rn a o va e a s

qu … t t per h vando quam l t

.
,

h um id i di li ra ca s, re s a ura ur inclinatio in u e e m e n o ru m

t ì… t l di solvendo Il… Petrus qu …et pl i

,

nr id ur
n nu r T ertiu m t debi
en a e . es s . c e n us

lit t i
a o calidi naturalis ex pt i sunt in T homa c o n sum on e

t … ad h…t
.
,

h um idi di li et d i t i
ra ca s extranei B S cripta autem B
a m x on e o n av e n ur c , am

h um i di t i t li
nu r r sicut et vir t us vini T hom …quam Petri i l d t contin n t
n en a s, nc u un e

ex aqu …d i ti Quartu …est inclina que p

a m x on e . re s o n se .

D ISTIN CTIO XX

A . D e m o d o p r o c r ea t i o n i s fi l i o r um si n on p e c c a s se n t p r i m i

p a r e n tes , et q u a l es n a sc e r e n tu r fi li i .

…v i dend u m t q lit pr i m i paren t es i p

O ST h c es ,
ua t fi li
er pro ,
s n on ec c assen ,
os

t et q l
c reass en i ps i filii ,
t Q u idam p t t ad gi g
ua es d
n asc eren ur. fi li u an ,
n en os os

pri mos hom i nes i paradiso i i non p t i n is i pos t p t di m s cer o u sse n ec c a um ,

t b it
c en es c on c u s i ne pti um l mac u l a non posse fier i S d an t e p
c orru o n e ve t . e ecca um

nec pti nec mac u l i hom i ne esse p t

c o rru o t q u o i am
a n pecc t o h…consec ut o era ,
n ex a c e

s u n t A d q u o d di d . t q u od i cen p um t prim i homines si e o n i

es ,
s n on e c cassen , n m

ecca
H e b r xrrr, zt
p . t o. e t mac u la i paradiso carnal i cop u lna i t e t esse t i b i t or u s i co n v en ssen ,
m

ac u la tu s e t com m i x t io sine
m p i ti ; a t q u e g it l i b membris ic ut
c o n cu scen a en a us s

ce t eris i …p t ut i b i n u ll u m m o tu …i ll i c i tu m sen t ire t ; e t sic ut a l ia membra

,

eraren ,
n

corporis al ii s d ut man u m i sine ardore lib idi i i t g i t li b

a m o v e m us , or n s, a en a us

membri s sine li q p i t carn i s H …en i m le t alis …

,

t t u eren ur a uo rurg i t d membris

u . c r u o

h i pecca t o i h…i t G i t i t q fi li i paradiso p i t i mma

um an s ex n s . e n u s sen a ue os n er c o um

A ug de Ge
,
l t e t sine
c u a um pti U de A u gu s t i u s s u per Ge es i … C
c o rru on e . u d n n n r n on n us
cre ar

313 primos homines an t e p t

{ 333 embris d pr ti imperare
8

1 g i t li b ecca um en a us m a o c rea o n em

p t i sic ut ce t
o u ss e ,er i s in q u olibe t opere sine l p t ti p i t ti … ? I ncred i bile vo u a s rur u u ur

i… en t D e u m t a l ia f i
n on es i lla corpora ut i pec sse t i llis membris ,
s n on ec c ass en ,

sic ut pedib u s i p t nec c u …ardore

m eraren i t l c u m dolore p t; d
s em raren
r ve are ren se

pos t p t mo tu …i ll u m i ll ici tu m t q u e … pti …

, ,

ec c a um ordina t con t inen t ia

m eruerun nu n

eni …prona i r u ina …t pi t di i

, ,

l b id . h ih t I fi
n. rz . c o it e . n rm as ipi t n hones t t e pti li ur u n s ex c ur e nu a ,
 LI RBE Il D IST . XX

ct q u od sanis e se t tti i … g ti s o c ur
n ,
ro s n c di urn
os t re r . E m issi q u idem d paradi o c s , A ug de tì e
.

…
t et g pa ad iso i ess pti l ct n e tt i I “I l .
c o n v e n e run t; d p t e n uerun se o uc run t in r c s o rru b il ze ro n o ra es

t or u s i l t sine ardore li l idi

n ac u a us ,
m r -
r n is e t sino labore p a ri en di .

B . Q ua rc i n p a r a d i s o n on c o i e r un t, du o b us m o dis s o lv i t .

C nr i t i paradi o Q u ia crea t a m u l iere

ergo n on co erun t
n g i f t Ib s ? . m ox ran s re s s o ec a id. n. 8.

es t e t j t i s u n t de paradiso ; vel q u ia nond u m D e u s j

, e ec t ut i t et p t t us sera co re n ,
o era

divina p t i a u c t ori t as u bi
e xs ec ar pi ti an g eb t D e u s vero non j t con c u s cen a n on e . us s era ,

q u ia cas u …eor u m p …i b t de q u ib u s ho o propa gand s era t E cce expresse

,

r sc e a ,
m a .

habes de modo p p g ti i fi li ro a a on s o rum .

C . D e t e r m i n o i lli us i n f er i o r i s v i tae , u tr um n e ti s fi li i s, p er s u c c ess i o n e s

an s i m ul o m n es t r a n s f er e n d i esse n t .

t ermino vero t empor i s q u o t f

De t d spir i tu ale … l t q vi ta…
ran s erren ur a c oe es em ue ,

cer t m aliq u i d S crip tu r

a t dit E t i deo ambi guu m e n on t ut r u raparen t es g i ti
. es , m en s

s t a tu …t f
,

fi lii p f t q
s h u ani tt i i j u s t i t ia d li
er ec a ue m o ic t non a m e o rem ran s erren ur,

s t a tu i t…rema
,

per mor t em d per liq t ti

se ; an paren t es i
a uam li q m u a o n em n a uo v Ibi d . n IO

t l i gno vi t …
. .

ut en t es do ec fili i d …d s t a tu …p
,

n eren , ,
n i t et i i p al t eu em erv en ren ,
s c m e o

n u mero omnes sim u l d el iora t f

,
t aut m t s i c ut sanc t i a gel i i
ran s erren ur, essen n n

coe li D q u o A gu s t in u s a bi gu e di
s. e u i t s u per G i m it i q i Pt t Ib
s s er en es m ,
a n u en s o uerun id . n . 6 .

pr i m i hom i nes i para di so fili gi gu ere n ut i tib p t ib

os d t n on m o r en us a r us succe eren

filii d i liq for …s t a tu e t de l i gno i t…vi gore…

,

,
se n a ti b
uo m m an en ti b et us , v s um en us ,

fil ad …d p d
ii eu t s t a tu m donec i …pl t n u mero i ne mor t e ani mal ia
em er uceren ur e o s

corpora i li …q li t t t rans i re t i q u a
, ,

n a a ua i
a em g ti pi i t i d i
n t ,
n o m n n o re en s r u es erv ren ,

e t solo s piri tu v i vifican t e s i ne p i li ti i ,

t Vel p t t paren t es
c o r o re s a m en s v v eren . o uerun [bi d n . 1 0.

fi lii cedere ut per

s i n u mer u s i pl t
s ucces s o n es q i g iti fi lii perfec t a m ere ur u en s s

q u e h u man i ffi i i j u s ti t ia d mel i ora t f t non per mor t e… d per

,

o c ,
a ran s erren ur, se

li q …
,

a ua t ti E cce hi h b
m u a o n em de trans i tu hom i n i s d el i ora d i
. c a em us a m ,
se n cer

tum nob i s li q i t ut r u m s i m u l t f t
re n u ur per i ran s erren ur, an s ucc ess o n es .

D . Q u a l es p r o c re a ss e n t f i l i o s , u tr um p e rf e c t i o n e m s t a turce e t us um

m em b ro ru m h a b e n t e s , q ua l i s h o m o p r i m us fui t c o n d i tus .

vero q …it q l i
Si u p r ur,t homo fi li g ui
ua es , s t ut r u v idel ice t S
n on eccasse , os en sse m Hugo S um ‘

s i c ut ipse pri m u s homo sec nd u m s t a tu ra …corpo i s e t s u m

.
,

u b perfec tu s r r u m em ro ru m
m a

t
en t .

ac t rrr, c . 4 .

m ox di t co n ti ti t i t e t iam j
us exs fi li i i p ,
t i i t ti exordio perfec t i
a i e us n 1 so n a v a s exs

t
s eren t q i amb u lare e t l q i e t c u e t a facere p
,
u t ; op d i po t es t q u o d
u n o ssen res on er ,

fi li os p l nasci p t b t prop t er a t ern i ut eri

arv u o s 0 or e it t S d ut r u m
a m n eces s a em . e m ox

s t a tu r …e t
,

n a t i p f ti
,
er ec b
on em u s u m h b t ; an parv u l i e t i m inori
m em ro rum a eren n
 LI R II
BE S E NT E NI IA R UM IST XX
' '

. D .

…ta t e ti t ti ut i p
co n s u ,
o ssen t m em b ro rum th ; per in t ervalla t empor u m eo
o c rrs an

mo do q u o u nc fi t p f n , er ec ti on e m s t a tu r e t u s u m a: b pt i t de m em ro rum rece ur ess en ,

auc to ri tati b us defi n i tum n on hab em us .

E . A m b i g u a A ugus t i n i v e r b a p o n i t , u b i t a m en v i d etu r i n n ue r e q u o d

fili i et p a r v u l i p o ss e n t m e m b r o r u m u t i o ffic i i s .

s u per h A u gus t in u s ambi gu e loq u i tu r M t

Et oc i q it i pr i m i hom i nes . o ve n os, n u ,
s

n on p t ut r u m t a les fili
ec c assen t h b i t i q i nec li n gu a nec o s e s sen ib nec a ur u m an us ,

pedib u s t t N prop t er ut eri necess i t a t e …for t e ecesse era t p l na c i ;

, , ,

u eren ur. am n arv u o s s

se d q i exi gu a pars corporis i t cos t a non prop t er hoc p

uam v s l v i ro
s ,
arv u am con

j g
u em feci t u n de e t j fi li p t t i p t ti C
e us t i os a t os gran des
o era om n o en a rea o r s m ox n

facere S d t hoc i tt p t t cer t e i p …t q u o d u l ti s i lib

. e u om am o era e s r s are m an m a us

…
,

p r t iti
s t q u or u m p u lli q i s i t parv u l i t ame uam v sut t n t e t n m ex n as cun ur, c urrun

t …seq uu n tu r E
, ,

m e re t hom i i a t o. d i
c o n ra pe des i done i s t nec
n n n ec a n cessum un ,

man u s salt em d lp d habiles e t j u t a

a s ca en i p i ti
um nascen t es magis x s e m am m s os s,

fiere q u am s u gere p p i … g i t h…
,

p ossun t i t esur en es q i fi i t ti men t i s ,

r0 r ue n rm a con ru c

i fi
n it
rm carn i s H i verb i s v ide tu r i i i q u o d fili i e ti am parv u li fii i i
as . s n s n uar ,
o c s m em

b rorum valeren t uti .

F . Q u i b us d a m n on a b s ur d e p l a c u i t, quo d fi li i p a r vi n a sc e ren tur, et p er

a c c e ss u m t em p o r i s i n s t a tur a et in a l i i s s i c ut n un c p r oflce r e n t quo d
n on esse t v i t i o i m p u t a n dum .

S ed quum A u gu s t i u s n hil t ra d t
s ub asserti o n e
i ti b ili t de hi s ni e ,
n on rra on a er

q ui b dus am p l i t p i acu
p t fi li i t
r m o rum parvos ac de
aren umi de per os n as c uro s n

u nc ti i t t h u ma a …ordina ta …
, ,

i n t erva l la t empor u m eadem l e ge q u a e t n na v a em n

i
cern m us , s t a tu r…i t et b u su
n crem en um pt ut i i l lis p
m em ro rum m rec e uro s , n exs e

t
c are ur t … t d b l d
as a e t l q d s i c ut modo i nobis q u o d ut iq u e
am u an um o uen um n n on

sse t i ti i …p t d i na tu r …
,

e v o d diti
u an um ; sic ut
,
se ci bo b ti p it
c on on e a s n ere en us n on

valeba t nec t ame il l u d era t

n ,
i ti n d na tu ra di ti i ex v o , se ex c on on s .

G Opp o s i t i o q u o rum da m
. v o len t i um p r o b a re e o s

p o sse v i vere s i n e a l i m o n i a .

m a … Ad hoc a ut em o ppo n i tur i ta Si n on peccaren t ,

n on
'

m oreren tur ; s ed n on

pec care n t ,
s i n o n i i tu r si e a limonia v i vere C t
c om ederen t po te ran t g s i c ut n . e erur
n ,

s u pra di i sol u m p
x m us , n o n t i de li gno ti t d t
eccarend e t i am i con s ve o e eren se s

t era t i p …pt
, ,

'
vc s c i i
c ess s n o n t t q u eren ur i llo l i gno
ui a s rcu ti i ta aliis e s r ce um n on u

v esc i P… t
. co t ra na tu rale …r t io e …f
r erea, n t q u a i t llig b t de i llis esse
a n ac eren n e e an

It e … pp it
,

e d d en q u o d e t t lit pp t b t
um ,
n a ura er a Q fames i t
e e an . o on ur uum s
 LI R II IN IST XX SUMM ; QU ST
B E .“ S E NT E NT I A R UM . D . A E . I

dig i n o rem
q s t a tu m u bi
ue l t i e t …t erno bono ,
in li sibi para t o f
cee es t coe s ruere urz ,

S i t eni m
cu d u pl ici na tu ra compac tu s t homo i t a i ll i d u o bona C dit a prin
ex es on or

…
,

cipio p … p i t r u n u m
arav t emporale al t er u m t ; n u m visibile al ter u m ,
ern um u ,

C ar xv , i visibile ; u n u m car i al t er u m pi i t i E t q u ia pr i m u m t q u od t ani male

n n ,
s r u . es es

deinde q u o d t spiri tu ale temporale ac visibile bon u …pri u s dedi t ; i nvisibile

.
,
3 0.
es

i it e t … i t i q … d
,

Hg u o, de a ut em e t … t p ern ur
n ro m p p i t A d i lli
s , a utem er s u ren um r0 o su . us
…li b
S ac ra .

p. v r, c . 2 8 .
.

c u s t odia …q u o d d d t e t ad ill u d p e d
era q u od p i t na tu ral i ti i ro m eren um ro m s era ra on

hominis i di t…q u a p t t in t er bonn e t mal u m discernere

r, , ,

in ti crea i … o n e en m n o era in

… per c uj u s b
, ,

p … r ccpt ddidi t ur
n b d i a ti o ti
e da tu m non p d t e t
en o s erv an am er ere

…
,

p ro mi b ti
ssum t ut oper eri tu m
n ere i t d,p i m v en re a r r
n um .

A Videtur quod non quia nil d , verec un um

S UMMA et i d ac l d t f i t ; sed n e ce n s c e an um un e u sse

D I S T IN C T I O N I S V l C E S I M /E
coit u s omnis etiam ille qui sine peccato ,

es t verecundiam habet nec sine i d , , n ec en

tia publice hib t S ec u ndo in i llo ex e ur

E T E R M I NA T O in p … d ti distin
.
,

stat nulla f i t
r ce en
p t i er g o nec u u sse c o rru o

ti
c on e
q l f t
ua e sprimi parentes ue ru n i g i i t t i … i i qu …tamen per co v r n a s a ss o ,

secund u m corpus e t anima …in st t in itum necessario p dit a u T ertio ni l i er ur. —

nocenti …n u nc i q i i t an e t q li t g
,

,
n u r undum l
ua au t t urpe f isse t in
er e m , m ac u o s u m a

i
n u sse n t in sta t u illo q l etiam proles paradiso ; sed in omni
ua e s b i t i mmun co n c u u

…
,

p ro c re assen t Et primo
. t di t quod per d i t i t
o s en p i t d seu mac u la qu dam con a, ur u o

coit m g i t tamen sine inordinata i ti t Qu arto secundum phy i se

e e n u s se n ,
s s .
, s cos ,

libidine et peccato S ecundo cur in para men est p f l alimenti ; t aut m su er uur
n un e e

diso an t e culpa …non

.
,

t T ertio non f i t t ale p f l

c o n v e n e run Quinto i u sse su er uum s

…
. .

u ibi tale alimen t i p f l ergo

,

q u ri t an s ccessive fuissent t l t i ad f i t ran s a u sse su er uum

…
, ,

g loriam an simul
, ad quod non d tur et ali alimenti p f l i t et ut g ti su er u a es , e es o

certa p i Quarto t t t q l fu nes quod i d

re s on s o rac a tali statui t i ti t
ua e s n ecen s e xs sse

ad me … S exto d l t t i talis
.
, .

i s se nt parv u l i ti q t
m ox n a , uan um i ti i , e ec a o co m m x on s e

b ro rum t i t di en e r aut lidi t t et spirit u al i d l t ti e t t pl ti

u n em so a em e ec a on e con em a on e

u s u m ac corporis q tit t fi gura … b d it imo et ra t ione … b b t ergo

uan a em a uc a so r e

e t increment m Q into d l t quemad in vi ta i lla ta …spiritual i locum non h

, , ,

a . u ec ara , a

modum hom in i ex corpore e t anima ratio b i t S ep t imo sanctorum quorum u ss e

nali composi t o duplice …Deus p di dam ac p …i p

.
,

ara d t s um t it r c uo ru m o c o rum auc o r a

…
,

p ara v i t pu t a t erres t re p a t tes sic sen t ire id

c o r o re u m t t G g ii Ny i v e n ur, u re or s se n

que l t perpe t uum spiri tu ale … C et Damasceni

, ,

c oe es e m , . .

I pp i t es t quod i littera ex n O os um n

Au gu stino i d i t imo e t scriptur G n uc ur, e e

Q U E S T I O PR I M A esis primo q u o I g i t C rescite e t mm u l e ur, Ge n 28 .

i i e t replete t erra … q u od sine

, . 1,

t ipli ca m n

g t i carnali non agit u r e n e ra on e

…
.

l e q i t u primo A h i
r ur n om n es

C irca h… in S umma sua

,

f ui e t i ss pn di n u l t i pl i
ara so m ib i t Anti c sc r

c at i p g er at ien e r l i d
o n em i libro secundo P tq D
c e rn e em , s o o rc n s s , os ua r
n o

ta t i i i gi
e s or li j u ti ti eu i i t hominem in paradi o dedit
c e t i …t at u
s n e n na p s a s rus
nr r os u s

ei duplex p …pt u n u …na tu r…e t

,

inno n s . r ce um ,
 A N rro r
nr ss rur
nr ss r
.nr I N rxn xn rs o n e r
xrrrrrcx rr rr:r
r unn r
: n .vrr car r:.u rxa u -
on r zu , .
«
r
rrc . l i l?)

q uo ddam n tur…A dinis qu …m n t …f d t t

dis c i pli n ze . Pr…
c e t u rn
p a i ,
e e u: a e c a rn e m n

t i ti t t riplex U pertinens ad sui quam ra t io b d l t ti d

,

e xs . rru rrr li t fl su e ec a one e s c e ru .. or

Gvn . u, t t ti
| G s us e n a
. u t i llud Ex omni lig
0 n e nr, pt i p i t t i t i p t i li
rro n … ru o ur a s es n s us c e on e a e

paradi i co ned S ecundum p t ad s r o. t si ut du m s ec a rrs i t arg n n a u r:r ,

°
c a u ru rrr m s c e ur e

…lt ipli ti
,

u g neris humani
ca o n c rrr t il eto S i ergo E t , i u t . va un e c o n v e rr ss e c um

[ b id lud C re cite t ltipli i i T ertium A d

. 28 . s e m u i
c am n i . t dua primas , a n r, n on n c u rr ss e s cor

ad dil ti D i t p ec i i F i
o n e rn te e pti ro x r
nS quipp u s sc l t a ma
cr ru or
rc s e rn c rr e re s o u u m

…
. .

g in ta tu o innocenti s s t a t us ma t rimonii l dh ib i t genit li f ni vir sc n o , a urn a or rn e , rrro x

prout es t na t ur… f f i i
,

quia de hoc tute ma t ricis t t f i t in locum

o c n rn ra c u m u ss e

fuit an te t g i manda t i prop

ran s ress o n e m
pti i t i bi it san guini f e co r
rc e on s, c un urn e

g ti q a b li
rr ue
o rre r da tum p … pt so o m i …sicut g l l t i p b ilit
s, r cc urrr rr c oa u ur
n ac va o ra er

S i er go q …t que diffusum i f u m … g i
.
,

E t u p p i
ra u r, a n va un e e er s t i n or sa n u n er
n , e s c

t sine f se ti rac pt i virgina p f i t

o rre s e n co rru pt
on e d masc e r c c s se con ce um , um se m c n a

lis ig li p d s n ac n quod si b re s on l i diq

er
n ns
p h di tve r u r
n
g i f un ue c o m re en sse sa n u n e rn c

min …quemadmodum spiritus f ti

,

f g di i
r en
ra r p t t i l ti n
r i sine fra
0r e v o en ar
n , s c , o rm a v us

ti c on e
p i t ac co n c e
p p i t ; siss evero diq e
p h di t ill u d quod format
e r s se u rr n e co m re en

…d t t p t it S i
.

i p t t rr o r e
r
p ti se a ra on e q ut
um Aris
axa t oteles p t t t
o u vir c n am ue , ro es a ur,

i llud fran gi sine p …

,

b rre r
r n rn m na e t tan t t di ti t maris t femi u es s n c o ru m se xuum e

tu … membro na t urali ad hoc deputato … i t in

,

e
pt sicu t i t t n u n u n ur con ce u, v r u es

quemadmod u m d fran gi potes t san gal li e t gal lin …in

a a nras V t Eva o vo . e rum am e n

g i hi i u nc tantum S i q E post i
rc n o i t c ue
p t i p va i t t i q i n c urr s se c o rru on e m ur a s, uo n

t virgo tu …quia
.

pulam non 00 i m an s s se am pi t ex semine al t erius sibi

, co n ce sse

f t tu m quoniam co gnita quorum p i t Hi i libro de C ivi tate D i

ra c a , e rm x o nc n e

neu t rum f u i t in V i gi gloriosa P… loquitur Au gustinus C redendum est ita

.

r ne r

qu … ri po t es t in s t atu innocen t i …C t p t i utero j gi salva inte

.

t e rea en un e o u sse co n u s

locu m h b i t distinctio t i pli i fru g i t t f i i geni t alis virile semen i …

,

a u s se r c s r a e em ne

t i d li t fr u c t us cen t esimi p t t i
e us, v e ce : i tti sicut nunc potes t eadem i t g it t s e c an s m ,
n e r a e

ad i gi fr u c tu s g i i p t i t i salva ex u t ero vir ginis j

v r n es , se xa es m er n e n q emis t c u usc um ue

ad viduas fruc t us t i i i ti tir c es m i t i fl xus Eadem q u ippe

c o n c e rn en s c ruo r s m en s ru u

via illud i j i it e t is t d ittit H…

.
,

j g t Di c on u a o s . d quod non quia t cen um un e n c ur, a em ur. c

fuit t i i in p … pt et ad offi Albertus

,

n a r m on um
r r ce o

Q i etiam q …i t hic utr u m E

.

i non in remedium ; pos t p t

c um , e c c a um in u u r , va

vero fuit in officium atque remedium statu illo f i t sine gravi tate atque g u sse ra

…
,

p t i r tempore
se r P t
m i h dum i a r arc
g ravida e t aru m p p i t sine do v am ne en e e r ss e

fuit pop u lus D i ideo … lore Ad primum p d t Q …

, ,

rarn s li b t e c dam t
a us re s on e u es

S Joannis Baptist … non p …

.

f t j g ravi t as r i tan t um
e r ur c o n ue t sic f i t g o n er s u s se ra

…
.
,

g i Abrah o M odo a u t em matrimonium vida gravi t at e Alia es t gravitas grav ns e

p ena …i d
. .

agis es t ad remedium et in permissione

m nec sic gravida ex se u o n uc e n s ,

in p …pt quia ubique multi titi t Ad secundum p d t quod

,

n on r ce o s sse re s on e

…
.
,

p l i t est populus
ca us D i H A t i i d sine dolore f i t puerpera q oniam Au
e . c n s o 0 u s se , u

i re n s s . g t i aper t e hoc i t cui t di us n us a sse r c o n ra

S p q P… Alber t us Bene ( i q i t) di cere i pi est in his qu …t g t fide …

,

t h. t r ere a n u m um an nn

t antiqui doc t ores P… et e t mores Vi …q uoque exi t us in statu i llo

um m .

2= art .
p it i
‘

xe run r os v us
.

triplice …esse apert…fuissent sine dolore et l t i

.
,
8 4.
A ti i d n i s o 0 re n s s , pt i c o rru o ac e ra on e

nem videlicet ti it ti f dit t i ,

c on per sola … t i
nu a s, oe e t l ti a s H…
ac e x en s o n e m axa on em . c

p i t t i Cur a p t i s.t i i t t i
o rru i t i t Albert
o con s nu a s co n s s u .

in divisione ontinu i C pt i f dit t i c I n l ibro quoque de Homine Ge erare

o rru o oe a s n

est in p i t concupiscenti …atq e libi ait p t

.
,

ru r u t per b it u an te pec , o ue rn n co n c u um
2 00 IN IST XX ; QU ST I
L IBR UM I l S ENT E NT IA R UM . D . E .

ca i um e t c u t supra A t it t A cumque ad p f t i
uc o r a e s h u man …perti
v e ro e r ec on em

quas in pp i t allegat Opinative l nent p i i homini in s t tu innocenti …

. .
, ,

O os um , o s ec e , a

q uun ur t sub t ti i aliorum ut quod se n e n s i t I omnibus vero per natu c o n v e n sse n . n

ait D am as ce n us , quod D eus li d g ram g b ilib et e o n ro o p t i b

e ili b ad e n e ra us c o rru us ,

nus ltipli t humanum si homo in p f ti

r
n n c asse ,
id p ti t ut q dq e r ec o n em er n e un u m uo ue

innocentia p t iti t Au gustinus quo que e rs sse . l t producere alterum t le quale est va e a a

in libro de Bono j g li C oncubitus ipsum ut di i t quarto M t

con u a Id c ur e e o ro ru m

non nisi t li corporum esse potest circo p t t in humana natu ra alique …

, .

m or a um o or c

ponere statu … naturalis p p g ti i

.

Et ru rs us ibidem S ine di amplex c oe un o , ro a a on s ,

a liq uo li modo homo esset filios habi

e o q i nunquam p t Ad quam ua m v s e c cas se

…p tt do
.

turus ex i p t ti i i
om n o en ss m C rea libet d m un e re g ti e m um e n e ra on e o or e u

toris qu i p t i t et primos paren tes sine

o u sci licet agens quod forma … co n c urre re ,

e t patiens q u od p … b t materia …
,

p are n t ib d
us c o n C l i t ie re ,
q rr s de i d i t
ue c arn e r
n n uc , r e .

utero virginali formare ; atque ut quasi Hi ad g ti h j di requi nc e n e ra or

re n r u u s rn o

i f i d lib
n e l q
us qu i p t it pib sine ritur j t i u aris ac l emin … mas
o uar, o u a us c o n un c o r

con cu b i t prole …dare Il… Alber tu s

u . cq se habe t t agens e t forma …in
. n am ue u

In cuj us verbis i pp m t
ru m quod d a l i
are u t pa t iens t i uce n s ,
q em na m a e r am ue

f t P…
,

re e r p it i
r et A ti i d
os v um i i t
n s o 0 re n sc m m n s ran s .

di i x sse q u od g i t in sta t u i en u s se n Ad i gi it ti vero p f ti

n n o cen duo v r n a s e r ec on e m
ti …sine pt i
c o rru t i i
on e t t i
c on q nu t q u …sun t i t g i t carnis at
a s, uu m c o n c u rrun n e r as

ex responsione A t i i d i in S umma que i t g i t en t is qua …prima es t

,

n s o 0 ren s s n e r as m m

jam i t d t h b t pp it A u i gi i t t i
n ro uc e a ea ur o os umt i li alia h b i li
v r n a e sse n a o r, o n o ra o r.

etiam super Genesi …evidenter I n omni ergo

.

g us t i n us b i t vir ginitas solvi con c u u

i i
n s n ua t quod, p li t c o r o ra
g i t pro
er t u r q u antu
e n u sse n … ad carnis , i t g i t t ; etiam n e r a em

u t i n li ttera ti t eo n n e u r. in primo sta tu ita f i t S d mentis in u sse e

in libro suo de Homine ib it t g it t … ti git solvi d pli it pri

.

A pli
m us sc r e r a e co n n u c er

Alber tu s q u od ib a primis p t ib
, c us mo quantum ad h b it i q are n us i t t it
, a um , s c ue a r
n ur

s um
p t us ,non f i t eis in s t
u s se atu i per illici tu m i t
n n o ce nquo t it t lli t ; co um c as as o ur

t i …i p t nisi i t lit non sub sec u ndo quant u …ad ac t nm et i ta post

,

n c o r o ra us v r ua e r,

b it …
, ,

t
s an t i li ta imo quod b t ti li t fuis p t p dit etiam per
er su s an a er ecca um er ur co n c u u

se t i per g t i e t p ti
em ssus e es on es t i i l
e v a o ra quoni m per h ti
on es m a r m on a em a ve em en

ac manifes t os I ncre a …d l t ti i ra t io b b t Porro

,

per poros lt o cc u os . e ec a on s a so r e ur.

men tu m vero corporum filiorum eor u m in primo s t at u eu t ro d f i t solu t , , n n ro o u sse a

factum f i t ex ltipli t i corpora i t g it men t is d solum i t g i t car

u sse m u ca on e n e r as se n e r as

l is b t ti…in se ipsa quemadmodum nis c u i p …

,

su s an p d t f dit p l i r 0n e rasse ec u r
r as ro s.

quoq u e quod qu …
, ,

m u lti pli t i f ca t quinque p nes ad

uerun S i d e se dam sun t c en um

q u inque milliu m homin u m S D p fl i t t q … tt t t na t ur…de

,

ti t t
e a em e- su er u a es u a e s an ur

men ite …g ti i t t sudores q u …

.

en e ra on s p t f u f
un e s umt sicut p t d i
ur
n e c us , in n re n es e

isse t de h u …ido di li statu innocenti … fuissent ; q u edam

,

ra t i
ca t li n o n n u r m en a : n on a

natur…
,

quod quia ltipli t f i t virtute vero p fl i t t p f ti

m rr ca um u ss e su er u a es er ec on em

cibi ff i t ad su e c sse i t ti corpo

c o n s s en t d t ut semen e t g ti
am o s en qu … ur
r e es o n es ,

i H… secundum a t ur …tan t o melius

, ,

ris e t ad p p g t i
,
ro ga a ti
on e r
n e n e ra on s . c c urs u r
n n

Alber t us Q uoru m t amen contrari m finnt quan t o na t ura t t b ti ; pro a e xs a ro us or

multi t enent ut infra p t b i t N Alber pter quod ad virtu te … p l i natu ra

.
,

a e ec ex u s va r
n

tus asser t ive sed po t ins pi t h… le n d t hinc in primo statu fuis

.
,

, O n an e r c r re uc un ur :

sc r ib i t sen t t men absque f dit t i e oe a e om n n o

A t vero T homas Per p t i q it Il… T homas i S cripto

.
, .

e c ca um n u c n

q … I n S umma item q …ti nona gesima

.
, ,

na t ura p i i varia ta
s ec e t Hi n on es . nc u , u s on e
2 02 IN II L I BR UM IST XX ; QU ST I
S EN I E NT I A R UM
' ‘

. D . E .

De u m tt a qu …
am endam i i ma gis A i ili di t quod ibi f i t na t ura v r nm s r
n us c un u ss e

q … minus O …enim nutritiva per li violent nec p… li divisio H…

, .

u d ar
n nu s, n on a na s c

t ad natura …et
. .

ti n ea ti in Petrus
c o n se rv a on e m .

di id i et natura ad
v u , recurva est id o l d Ri h d et ddì t A liq i di t
se , e er
n c ar us , a : u c un ,

ma gis appetit tic o n serv a sui hinc quod q on em i nec virtus generativa nec uam v s

n utritiva ma gis p b t per modum virtus 0 e ra a ur

pi ib ili sint modo ita vi co n c u sc s

natur…G t i vero ordin tur d con v ces et perfect…sicut in s t tu i

re ra
er va e a e a n n o ce n

s e rva ti on em p i i multiplicand
s ec e … in al ti …tamen quia non i t p t f i a , a o ss un re n ar

t ero hinc generativa l t ti plus sub ratione in hoc s tatu sicut i statu inno
v o un a n

d b t
e rr.
a r P pt r0 pp t i t e rea a t it i … epo centi …i t i nunc d l t t quem
us r
ru r v n e n s us e e c a n ur

t erat ur gere e t oriri sine p …i

,

s ti i d rd equus l i i
v o ra on s l i
a m o it um asc v e n s c e e r us c u rr

j udicio non t … pp tit generativ… sine freno quam dum freno git a ses
, an e a e us .
,
re ur

Porro ratio rec ta semper ordinat ac t nm sore D i gi it ti quoque missione e v r n a s e

ad d b it fine … ideo nunquam nisi ad i t t duas p …

.

e urn t t Opiniones de qui

re c a r ac as ,

g e n e ran d ur
n i t nec
c o n v e n s se n
; in li q bus infra magis di t a uo c e ur .

a tu j g li fuissent frus t ra t i fine in

c con u a Bonaventura quoque consen t i t p it i i os on

ten to videlice t prole H… Petr u s ex Petro induct…de h an major t

c oc, un e

Q i etiam q …i t hic an major fuis

. .
,

u u r , f i t d l t ti in i ti u sse j e ec a o co m m x on e con u

se t d l t t i in d d e t
e ec a o e en d t o gali quam modo Videtur etiam ipsi
c o e un o un e . n on

quam nunc R p d t I t i d l t bene in telli gibile quod in m u liere man

. es 0n e n en s o e ec a ,

ti on si in d d co m e en git ex trib s
o , c o n sur i t i t g it carnis S i i q it mulier
u s s se n e r as n u

videlicet ex pp t it natur…insti t ut…ex inte gra p

, , ,

: a e u t n u nq u am esset viri e rm an e re

appe t it na t ur…d tit t…et ex pp tit ad li

, ,

a es u a carnis commixtio
e u H m u e re m oc

peccati Ex pp t it natur …ins t itut …ap idem pp t R ichardo qui pi t quod

.
,

. a e u , a are , 0 n a ur

pe t i t ur ib prop t er c us ti a si li non
co n se rva on em p t carne in tal inru er c o rru m e re ur

c o n su m pt i immoderata ; sed ex natura statu vir ei semen i f d t solum ab

on e ,
n un e re

des t i t u t pp tit ib cum q d

e a e ur c us extra nec membrum j i t i t orga
ua a m ar
r , e us n ro re

i t t prop t er num sexus

nis i d t…ja …
x e a e, p ti re ara
p t ion em co n s u m f i i o em ne

fact … t patet in
.

m m o e ra A t vero Alexander circa ista ib i t dif

u sc r

…quasi
,

a
pp t
e it f u i ; ex am i t i
s a ut em appeti
v o fuse e t t o t a p i B t re s on s o o n av e n ur

…
,

tur propter d l t t i e ec a g ] S i militer

on er
n sub eadem
u forma b ex Alexandro v e r o rum

d l t t i in
e ec a o i t ex t ri bus i t di t
co u est p t
n en de hoc anurf i t d l t t is um a, u sse e ec a o

ex appe t i t natur …i nstitu t… pp t ti major in stat primo in ipso j g li

,

a a e en s u c on u a

s
p i i ec e ti
c o n se rva ; ex pp tit na
on e m b i t q …sit modo C irca quod scri
a e u con c u u ua

t ur …d t it t…pp t t i superflui emis bi t quod non sicu t in Pe t ri t git

.

es u a e en s ,
an ur re

i
s on em ; ex pp t it a i t ii pp t t i dele
e u v
p a i e en D s hoc vero an E s perdi
on s on e . e , va

t ti
c a on e m Prima radix in paradiso major D di t i gi it t si tunc cogni ta f i t
. ss e v r n a em u s se

f i u s se t sec u nda e t tertia ib i non

, t it i b Adam ib i t prol ixe e t satis Obscure
e xs s a , sc r ,

sen t Uude t major f i t d l t t i multiplici t di t i ti ; e t t andem

un e u s se e ec a o u en s s nc on e

naturalis ; sed d l t ti generaliter di t videtur concludere quod non …i i t

.

e ec a o e a, a s ss e

t minor H… idem
,

f i u ss e c virginalis ig li i t g i t t per ipsius s rac u

r n e r a er
rr

reale … pti
. .

Q i et de i t g i t t i
u n e missione dj
r a s e a sed quoad hoc quod
un c o rru on e m ,

g i t U trum esse t ibi i t g i t t i carnis n e f isse

r a t intacta
s u t an t e nec in on ca p a n u

d ivisio dubin …est Quidam enim di t i t t qua prius d i t i semine viri

,

c un r a e a n
r x o e

…
. .
, ,

quod n onet quod in pt i i

s us c ei Q i t insuper
o n e se m omnes
n s g i t u r an e n u sse n .

…
, ,

em i i
ss o rre q p li ue f i t ro solum s qu dam
e re Et p d t quod imo i t quia
re s on e c o m m un e r,

n e rvo ru r
n dilat tio naturalis sicut ori in p … pt fuit p t ib primis et p
a s r ce nm are n us o

non aliqu f ti Al ii veri t i C rescite t ltipli i i t S i

,

c o m es ti on e, e rac o. s er s, e m u c am n ,
e c. Gen . es
.
 A N rro n rur
zs ss n ur rn
rur xrrrr
rxn a n rs o n ur .rcxrr rs a o n n r
zr o n mu c a r
ra rr crr, arc .
m a rr . 2 03

n
r il i te r, po t i s rrr rra r
n in statu le gi natu A I
pro r ar vol nd t ima
s c rrs rn as c u lu r
rr c e e, e o c

ac script…
,

ra li s ti co n n e re d hoc ipsum f rtin i p i t

non li it nisi gi
cu n an o o s rn re s s s s c

cx di p ti s e n sa o rre . f fi i q i t ad I c ll
c ac us ue n o v ss c
r ro c . :r c

A pli m q … i
ust an t u r t… fuis ent Alexand
un e na r s e

t t f n “…
.
,

o or o quo t li Et p d t
rn as c u l li Bonaventura
re s on e Facile t (ait) nc es ra

D hac q …t i t ione … ig in st tu inno enti …

.

e diversi di i d s
u s on e ve rs m o e er
r as s n a re , c u r a c

ti nn t Qu idam quod …
.
q l i
, f i t l viri
ua et s f i
u s se … na t ir
nn fui n t in num ro c rrr rr ss e e

t i pli t i ca i ac li
o v ro ru m Quod pa pari par t e fini sicu t jam data est
m u e ru r
n . cx s, ra

t t ex parte finis quia distinc t io

e ,
tio D ifficile vero est hoc ex parte f f ti i
s e xu u m . e ec v

es t propter ltipli ti
se nn
r g eneris l caprincipii
on em ; potes t t men rn i t ì g i d a n ves ar c

d d ad principia scienti …
,

n an
r i c t i pl ti n
r numeri l t
e on e n r e e c o ru r
n sce r
r en na t urali o s

et lt ipli t i illa ad omnes p t t ac di i …qu ru m t q servit theo

,

m u ca o s ec a rc m e c n e u ra ue

B lo gi …M gna quippe es t q …
,

s cundum ma trimonii l g in qua

e e c n r, un a t i apud na a u s o

esse t tan t um n ius ll q f i viro t l e t edicos cur nunc

u , nu a ne er
n na ura es l m , m asc u us

c a re re t neque vir liq i

, li ap nunc
u s r
r femina
n r e re g 0 t or cujus dd i t e n e re ur re ur

t i
u ssc t i gi tur esse t t viros quo t lio ratio t riplex U ex part e vasis ipi
n u
r e res , . na s usc en

et e c o n v e rso . Alia ra t io d tur ex par te t is si e q i pi t a parte dex t ra n am ue s u s c ur

mult…sin t ra t iones di t … l gig i quia in par te dex

,

principii quia q , uu m c un asc u n m n ,

quod vis generativa i t in t t tra magis b d t calor ; si in p t sini v ar a ur ac a e a un a ar e

fru c u t g t i i
e n era una i t
on s , ex par t e s t ra i
s um
g g i t
ur mulier q u oniam ibi m inor n ur

i … Vis quippe generativa multum

, ,

en m es t calor S ecunda ex par t e i ti i co m m x on s

et i gi ti i quia si semen viri p …

.

f t
c o n o rm a ur a c c i d t ib en us m a na ond i t r om n e ur, m asc u

bus anim …u t p i t lit constat ; lus g t ; si semen f i …p d

, ex er m en a er e n e re ur em n , ro u

unde ex memoria d l t t i i g t e ec a it femina T ertia es t ex par t e i i

on s e n e re ur c ur . se m n s

pr u ritus atque ex forti i gi ti viri quod si fueri t ig

m a na o n e ve ex t ipli i v o ro s u m r c s

i i ta …in somno
,

nere fi t l t i e re s o u o se m n s caloris ac spiri t us in ipso i c o n c urs u e xs

qua …in vi gilia Vis quoque forma t iva ex t t i fit for t ior g l t i atq u e com
. s en s, c oa u a o

i t
s s en s in semine m u l t um j t ab ima pl i g t q ,
uv a ur l ; sin au
ex o , e n e ra ur ue m asc u us

gi t ina ut Genesis t ricesimo pa t e t in ovi tem p it femina V

va , t ar ur e ru m a m en se m e rr

bus Jacob ubi fert r in Glossa N ec f i …n u nquam proprie p …

.
,

u d
em i t n r om n a ur

i …hanc in
,

m m pt f i c on c e esse semini viri quia secundum Philosoph m

u em n arum e

atura …u t quale … p i t au t men semen viri in omn i g ti t am maris

,

n con s e xe r n e n e ra on e

l pt t i … quam f ll…est principaliter agens ac

,

te con ce p i t in ex t remo er n t vo u a s s u em e

tale …et pariant movens ; di it tamen se en li i

,

quo p i t
co n c e b l er n so o em c ur m m u er s

p …
,

p l ro e m q ,
hoc ipsum in equorum g
uu m d i i dum semen viri ex s u a de
re r om n ar ,

g ibus apud Hispanos d i t E t Quintilia b ilit t t hi t ad f it t

c a ur. a ei i ra ur c o n o rm a em se m n s

nus ide …f t t d
a e ur, e xc usan li qu … li i S unt et ali …caus … f t
o m u e re m m u e r s. c o n e re n es

E thi p o p p i t ll i pp
em e t er e t ia idem ad g t i …talis a ut talis fe t us ut
o c ra e s m e n e ra on e

f t defendendo ma t rona …qu …

.

re e r ,
false de disposi t io membri geni talis qu lit s ven t i , e e

ad lterio i p t b t eo quod p
u m e e a ur, t temporis ac li ue ru mt atque ex par
e a m e n o ru m

p p e i t
e r ssep l h i u c t i q parenti
e rr nru m t e anim …
u r ue vis i li e t imagina t iva ac an m a s

…
,

g e n eri q dissimilemue H t b t t i . i p t i
o r a a ur e e n m H B onavent u ra qui ist
m e ra ve . c a

medicus il le t i i n cubic u lo ubi diffuse prosequi t ur

,

s c ru ar en

I nsuper circa id quod q …it es t de

.
,

femina i lla i
pt h b c o n cet pic t ur l a e re ur e rn u s um

missione in stat u innocenti …

,

jus m o d i seu im g o et i a t quod i g i i t t i

n v e n e rn n v r n a s e

imo I t d autem pl s p t it esse in s tat u

,

s u u o u ib i t D d Di t q id sc r quod in uran us c un u em

natur…i ti t t…q i t anima plus do s t atu innocenti …f i …p p i t sine

.
,

ns u , u a un e , em n e er sse n

m i b t p i
n a a ur c o r o r ideo parens s uo i gi i t t i missione quia virgini t as ma
vo v r n a s e ,
 IN IST XX ; QU ST I
L I BR UM Il S E NTE NT IA R UM. D . E .

xime p ti t d dig it t human …na A verba ponit in forma i mo e t alle gando sic
er ne e n a er
n

tur…qu m sit portio an gelica etc Ergo addit I S …

,

e
p i par te q t i n ur
n m e, r m a u s on e

in statu innocenti …non itt t Q

, .
, ,

nona gesima t Verum inepte non for

ar
n e re u r. ue o c e ve

con t r Tho …p dit ; et qu …

.
,

li ter ute n hoc esset possibile di t

e r li t ,
c un n ra e r, e ne
r ro c e

quod d p f ti e e r ec i gi i t t i duo con

on e m v r contra ipsum i d it ex ipso T ho in
n a s n uc ne
r

p in Tho n ex S cri secunda secund … q …ti cen te ima

,

2 00 B t t t
‘

c urrun e c ., u su ra r e u on e
p s s

innocenti … q i q g i secunda
. .
, ,

pt o di I
se c u n statu d
. n e m um
pi t N ec T h u n ue es r
na ac c e . o

neutro d f i t soluta i t g it
,

n ro o u sse mas dicit quod ei i p it hoc scili

n e r as m e n m on ,

t is neque i t g it corporis sed f i t t quod virginitas

n e r as i p t i t ad
u sse ee nre x r
ne er ne

dilatatio etc ut su di gnitate …natur…human …Hoc t i

, ,

p 201 D ibi sola b

m em ro ru m e en m

pra ex T homa in prima parte S umm … sanctus Doctor

. . .
, ,

dicit t absolute . n on em ,

D i d D
e n e d contr ista sic arguit neque per hoc proba t quod i n paradiso
uran us e

I t d
s u v let Virgini t s
n on e q d B non f i a t amiss vir gini t as quantum ad
n a nr ue a u sse e

di gnitate …natur…non p t t absol u te carnis i t g it t q

.

e r rn e i in S crip t , n e r a em , uam v s e

q uu m sit p i t i ac t
r va us g o t
'

i i qui di b
e n e ra it t n g t hoc arguendo d
on s, sec un re v er a e e

est natur …conveniens et i t t ab

,

, pp i t su i intenti nempe ut p t it
n en n s ee o os um a u p. 2 00 C
'
.

ad c o n se rv a ti p i i I tem in stat u
on e m s ec eibi di t quod q u oad carnis inte gri t co n c e a

innocenti … f i t virginitas lici t ; et tem f i t amiss I bidem

.
, ,

n on u sse e di t quo , u ss e e. c on c e

d t quod li i
a o t non tamen f isse t pos
c u sse q quod in paradiso virgini tas non fuis
a ue ,

sibile i gi …concipere a ut p se set vir t us nec ma t ri monio p …

,

v r ne arere f d r e re n e

na t ur… quia virgini tas

, .

cund um c urs ur
n N ec iterum dici t quod carnis integri ,

est i p i ti d l t ti
n ex e r en a venere t sit ma t eriale in virgini ta te l proba t
e ec a on um e es m o

…
.

ru m ; conceptus autem t li t non es t et t enet

n a ura t i er i secund secund c o n ra r u m n e

sine eis Porro quod di t q u od in i gi q …ti centesima q u inqua gesim se

,

. c un , v r u s on e e

n i t t sunt duo videlicet i t g i t

a e , mentis cund dicendo I n d l t ti venere
n e r as e, e ec a on e e art .

et corporis quoru m t q f i t sal tria u ru m id

ue t un u m quod est t
u sse c on s e ra n ur an

in innocenti …s tat u ; di d tu …ex parte corporis tp i i l ti si

, ,

t
v e um ce n um u o e v o a o

quod ne ut rum quia i t g it mentis q u … g li virginalis ; aliud in quo id quod

, ,

n e r as n ecu

in virgini tate q i it est firm u m pro es t nim … j git ei quod est corpo
,

re u r ur, e c o n un ur

posi t um b t i di d l t ti vene ris scilice t

e s n en e e ec a l ti
on e i i d l t ti re so u o se m n s e ec a o

t h… i t g i t se habet formaliter nem sensibile …causans ; t ert ium es t so

,

re e , e c n e r as

in virginita t e ; i it vero seu i

m m un l um ex par te nim … p t proposi t um
es n ex e u a

…
,

p i
er en t i d al t t i
e ec a h j d i
o n um habe t p i
n us m o d i ad d l t t i , h j d i e rve n e n e ec a on e u us m o .

se t i lit quorum ne ut r u m p t i t Quoru m prim u m per accidens se habet ad

m a er a er o u

salvari in ac t u matrimoniali Hi m le actnm morale … qui non nc id e t per con s e ra

t i t g i t t …mentis pro persi se nisi qu …sunt nim …; secundum

.
,

ac c i pi un n e r a e ee e ve

t
s en ti ti
e ra i in on s t s u o q i j di i ec u ro t i lit habe t se ad t mor
u a u c ur
n m a er a er e c ur
n e

ra ti i
on s e b b t in somno e t …
s o r e ur g i t di l …q i p ib i l p i sunt t i
r u e ,
u e e ss es ass o n es m a er a

n ib us mul t is ratione q u orum nihi l de

,
li t ; ter t ium vero se habe t n ro re um ac uu m

peri t i gi it ti Male quoque ipi t completive atq u e formaliter quoniam

v r n a a cc un re

ma teriale i gi it ti non eni …hoc est tio

.
,

v r n a s li in q u od est ti i m o re ur
n co ra o n s seu

i t g it
n e r as membri p li imo per c o r o ra men t is s,
pl t D enno quoque ait ibi ec co m e ur.

ad virgini ta te …se habe t Ma teria dem I t g i t membri p li per

,

c id en s . n e r es c o r o ra s

quippe i t t v r u um li es t aliq u p
m o re accidens habet se ad i gi it t i quan
um e es v r n a em n

sio nim … t non id q u od pure ad n tu t ex h quod ex proposito l t t i

,

e e e um oc vo un a s

ra …corporis p ti t H… D d
,

er ne . b t i t q u is c d l t ti ura n venere us . a s ne e e ec a on e e, m e

P… r t e re e t d
c o n ue nquod p i li t net i t g i t membri corporei Uude si
um , s ec a er n e r as .

con t r Th e di pu tare vid tur cuj us per li mod u m casu liq i t g it

om em s e , e ur
n a uo n e r as
2 06 IN IST XX ; QU ST II
L IBR UM I l S E NT E NT IA R UM . D . E .

Q uod i vide t ur Au gustinus libro A

se n s ss e b p t i t gradi nec fi n cr
r n ro rn m n on o u s se n

ter t io de Baptismo p l dicendo ger p dem nec p li sui pondus

arv u o ru m e o c o r us c u

i … b
, ,

M o ve t si prim i i lli parentes

n os, pec d f di d quod q
n on e e rre ce n um , ue r
n v s e nr re

cassent utru m t les t filios h b i t

a e ss e ni h b i t tener non t
a ur
p ib i li ;
a u sse n e, a m en ass e

nec pedibu ideo null … i t l…i

,

qu i nec lin gua nec ib m an us s qu n e se n s sse r

r s on e m , e

t
u e re n u r l nam propter uteri p it t t li b t f t i t ca f ig
ac t p d
e em Q ur
n
q e or er e re n e em uu m ue

t nim …
. .

o p t
or u i t p l nasci
a rv u o s ; sed p t t D eus corpus f i o e ra i bj t u sse e o m n n o su ec um

quod multis quoque p ib p …t t

, ,

j
ec o r ab us r
p i t
s e fi it t it
rn a o re m c e s us c e s se rm a em e

quod tibi … f f i t d p li sus

,

illis f fetus i ll i b t
,

c o n e rre . N am ru o ru m su ec s s e n e c o r us c u

H… Alexander Q i i t d
,

q ua m v s i i t ir
n i i nati
nu p t
ss n r i cur t t t i
,
ro n us en a on e m . c . u s u

runt et m tres sequuntur ; nec de su dh

e lt ipli i t p d t N a et in uc n n
r c er e rs ua e . am

g endis b ibu d
er t
us cur
e m o n e n ur
p paradiso rant fructus
e odiversie ve d i o ve rsaru m

aliena sed in t i p i b
, m a ern s c o r o r re B i t t q u …membra p t t roborare us ee v r u um , o era n ,

q i
u rurr t et t q n o run i b d ,
i t i locis
uam v s econsolidare similiter s ossa .

re p os i t ubia, mira l i t t p i t ea
c e e r a e re Porro B onaventura e r un s u per h is. ali t er sen
E t
c o n ra homini nato nec d i pe t it Magister i q i
e n ce ss um t hic duas ,
n u en s , n arra

des idonei sunt nec m nus sunt habi les pi i e ll pro certo ffi o ; pro
n o n es , n u em a rm an s

tamen j di t eam qu …dici t

,

ad lp d ; et non nisi ope t i t i b b ili

sca en um n u r en s e o re m u ce

a d m o t i l b ii p pi “…
s a uberis i g t
s a p l p l ti n prof i ad u sum mem
e run ur, arv u o s au a m c e re

nec ubi sint parvuli t i t ; et j u xta se b

,
s en un T it d q b ro ru m . e n er u o n am ue m e m ro ru m

jace n t i b us i ma
m am m g is p s, t esu i t proli propter
o ss un b i t t comple
co n ve n on a em

rien t es flere qua …s u gere P i d i f i i i .

g ro n ti e q natur…Processus
n r x 0n s con rue n em ue

m i t t i mentis
e g i t ist i f i
co n ruit cor vero et i e n rm t as in t li b na t ura n c re m e n u m a ns

poris Ecce quod pl dici t quod h… les non i l i t an e ct it i t N m rac u o s un e e xs ss e n ec

corporis i fi it ti g it C si mile es t de b t i qu …d i i sunt

. .
, , ,

i fi
n rm it as n rr
n e co n ru ru s, ur o r s

m entis pl i i et g i ti i m inoris
n
co r ex o n s or en z e on s

H… Bonaventur
. .

N ec i t sen t ire de statu i llo difficile de

e c e.

bet id i q
v er mult majori d i t i
uu m e At vero T homas I hom i nis ( lt) vit
a m ra o n a e

ne di gn ibi idi t ut p l … t te est i l ti qu …

,

e ecc ssen , arv u o s dam quoniam d f t

e c rc u a o , e e ec u

te n e rr
… i rsine veste tegumen to tecto incipit t d in t l
n os , ec d b it , en en s n a ura e r
n ac e ar
n

absque i diffi lt t qu si fel iciter vi p f ti

o n rn cu e e e ex q descendit et er ec on e m , ue rurs us

vere sine strato e t t t sedere in d f t f i it Hi p i ipi homi

s re m e n o ec e ec u n ur nc r nc ur
n

di qu …
.
,

d ecu b e t multa h j
are , nos la nis q id d f t
u us m o q t in p u e u em e ec us eo n se uu n ur

tent e t vix d t quia con t rari sun t it i similiter et fine …i

c re un ur, e t t
r S d a, n sen ec u e e

homo nte p t vit…h b i t exor

.
,

in u s u. Un le Au gus t in u s nono super C

c c e e c c a um a u s se

nesi …l q de his qu … idi t h di q i vit …termino

,

o ue n s ec c sse n o i um t uam v s ca ru s se

mini i s ta tu innocenti … ait Q i h… ideo d f t qui ad fine …se u t i

,

n u c e e c us e rm n um

fieri p t i non d t aliud q … t d t u t …

,

o u ss e c re un n on g i t d i ue non fuissent in en un r u n es ,

consuetudine …jam post lp …p …

, ,

uam eo ; d f t vero q u i sequuntur igi

cu a e ec us or n er
n

que human … t t d t N an t e …in ni l p hib t fuisse in ipso N f u issent ei

,

e a en nn on ro e ec

…
. .

eorum genere d b e i t i non

e m us c o n s s e re,
q in p quoniam u nullum inde sensis n am ,

c re d t nisi quod
un id v t se t i
e re d
co n s ue v e rund ivin e u m p id ti . n co m m 0 um , e ro v en a

Potest ergo concedi quod parvuli i n statu g b t A liq i vero verbis Au gustin i u e rn e n e u

i llo naturales l b i t usus man u … i i t t aliter respondent u t patet in

.
,

re u ss e n n ec r
rn e n es ,

ped u m et lin gu …ad d g t d ; ve l ittera Veru m q

,

,
e us an nm Au gustinus inde ni l
en . uu m

ro ad l q d non d fi i q o ue n um lo e t p b b ili
n o, uu r
n ti t quod onti
a s se ra ro a us s us n e ur c

ne t cursus t …u bi auctoritas
, ,

quela per dit au l t disci O um er

um s o ee n na nr n on
—

re

… …
.
,

g o o b j i i t cquodur, propter t i t d i p g t S i t
e n er
p uH T h
n em in S crip
u t ne cr ur . c o m as 0.
 oueesr . nr N TI A N I A R V UI.I
‘
F UIS S E N I
'

2 07
‘
A IN C O GNI I IO NE
' ‘

I' E R F E C T I

pr
a l…. (1 Porro in S umma t t t Ea qu … p A lfi i i c t nobis pro maxima p t e s a ur su ra c
'

c ac s s rn ze , ar r

i gno l…sun t
.

art . i
l
.

sun t ola fid t

rre u ra rn ,; t quod
s e e rre rrm s e .

di c re t i t ti d b
m us , a uc o r ll in in a e e m us . c

omnibu di s q u i d b
s as s e re rr rer u s o e e m us m

t t l
r n a ura c r
rra n re rr n q ra t ion m pr ter ue
Q UE S T I O I I I e a
e

qu … p
,

ee t sunt e t d ivina
su ra n a u re r
rr ,

auctorita te t d t d d Q ra qun u r c rc r a
cr urm
r ue

q …i t
.

pueri nox ti na tural s i sit s tati

ne s E ti e A
n on pa ul i tui m r o u r ur, n rv s

habere robur ad g di d e t per n ra t at i i

e rr ur
n g i ti t u t el l
0 e se n n n co n on e e

dum S crip t ur docet l oc po t ins est

n ec tu l i p f
e ti l c e er ec .

Vide t ur quod sic q i primis parenti

, ,

t d quod p l ti
r
c rre rr n rr i t au a m c re v ss e n ec u a

…
,

p f i t in
ro e c ss e r
rrobore d actus p f t bus fuit co e t scientia er g o e t p r t i a os . m e e , os er s

l l…i S umma c n I dem Pe t rus C t t f i t R sicut proba t u m

. o n so n a c on n e a u sse .
—
urs us ,

t verisimile es t q u od vires corpo

.

que Ri h d c a r us . es , m ox

Albertus d hoc ipsu m f t t S i r les et usum h b i t

n ur
cr n a e ur b ; e a u sse n m em ro rum

p r q i q i prim i paren tes in sta t i

th.
um n r.

sed non i fuissen t perfec t i in i

,

a t . .
n u en s , u n n o cen m n us an m a

ti …g i t ti sic per incrementa qua …in corpore

e n u ss e n na

… b t t i…
.

es t quod
, ,

ta t is ad d b i t q tit t e n
ar I uan pp i t a em isu s an p i n O os um , an m a c o r o r

ac virtutis p i t ; u s u m vero mem

e rve n sse n ad hoc it qua t enus per corp u s scien un ur,

b d
ro ru m i e actus C t i t ia …ac i t t
n e cesse r o s t q u m enim i
e rea o r s v r u e s v e n e ur a en

ip t ti
om n p i
o en t N ec illa
a a c ce t eneri si t corporis
s se n . f i i p pt bon u … s u um m a n s, r0 cr

tudo f i t eis p li i f i i t non u sse j git

oen a s p n i rm as co n un ur c o r o r .

enim p t t i fi i t ipsa re u a ur ti n rr
n es c are n a

b i ro nisi t quando debe t i

or s, un e ; Ad hoc Th p d t S i t Magi n e sse f o m as res on e cu C p 1 07 ll

sicu t non di i t … nisi dum vis ster ai t i li ttera p t t p iti

. .

c ur c c us , de n , O or e os on e m

visiva meri to jam i t It a que p i p f ti n e sse mentis consonare p iti i de

. ue r er ec on e os on

t t i non
un e n a f ti h b i t p fco n es p f t i m corporisa p u sse n hominiser e e r ec on e ue ro ru m

vir t u te …in membris nec perfec t a … pro toplasti Id i qui di t quod cor
,

t c am ,
. c rc o c un

corporis q t it t ; nihilo minus ad p ill ua n a em post ti it t h b i o re o ru m m ox ne v a em a u s

q d uo s er
ni usus ad quos suf sen t vires et robur d
n e ce s ser o s it i p li e e xe rc a c o r o ra a,

f i i t tenera … c t i p f t q virtus dicere habent quod i t ll t i p

es m er e c e ue n e e c us so rum

H… Al
,

u sum h b i t ab u sse n sta t im f i t pl t scientia S d q i

m em ro rum c u sse re e us e u a

ja …di i q od p l t i in i ib cor
. .

bert u s . x m us u au a m v r us

C onsen t i t e t S cotus N ervi di p poris et t i b j p f i t

ce n s , e t iam er m o u s e us ro ec sse n

…
, ,

l i ll
v u o rum non f u issen t primo apt i
o rum p d quod d scientia succes re s on e m us e

ad motu …p i sed successive sive p

ro ce ss v u m i t I ter alia t i cor erv e n sse n n e en m

P…
.
, .

t r i quod i f t li t D poris membr cerebrum h idi i

e re e v e r u s reo r, n an u un e e um ss m um

ati non h b i t s tatim fortitudine … est Unde i prop t er h idit t aliorum

n a u sse n s um a em

corporale …in ervis i b et

.

nib b , o ss habere non p t i t f fi i

us carn ns m em ro ru m o u s sen o c a

suis in ib t ib ii c rur ib spiri

us , d m u l to i plenum us u m
s , m an us e c eo rum em m n us

et p d ; at imagina t iv…vir t utis cuj u s organum est in

, ,

tib d b l d
us e am u an um 0 e ren um ,

t in omnibus his multo l i et an t eriori cerebr i p t A b d t i quippe

am e n c e e r us er e . un an a

f fi i e p f
c e c us i t qu m modoro e c s se n pri h idit t i confusione …p ri t phan tasma
, e um a s e

mo ex li i et fortiori m e
pl i
or tum u t pate t in b ii ex multis vapori c om ex o n e , e r s,

atque majori i it t natur…; secundo bus ad capu t d tib Ph t t ib

, ,

v v ac e e sce n en us an asm a ns

ex majori p … nim …super vero t b ti i p dit p ti t i i

.
,

d i ti r om n an a e ur a s, m e ur 0 e ra o ra on s.

corpus ; t er t io virtu t e li t , arbo Hi p i primo haben t tit i qua …

a m e n o rum nc ue r no am

rum paradisi q u r u m vires ltipli , edam in generali i li indistinc t e m u ce s , u n v erse um ,

 IN IST XX ; QU ST
L IBR UM I l S E NT E NTIA R UM . D . E . III

cx quo p l ti d t
au a m i t ad profi A Q …ep i si i téllig t de habitu co
n n a es
e e rr u r s on s o n a ur

i
c un t g iti co N …ut primo Physico
n o n es . a g it i i qu i pp ll t n o schabi vo co m r
n un a e a ur

rum h b t p i omnes viros i t tus p i ipi

,

e e ur, no
r r n om
p n an l b ili videtur r nc o ru m s ec u a ur
n

p tres postea concordare cum Thoma ; si autem de h

,

e q f
o m n es i ue t em rre s m e re s , e

…
,

determinant q d q H
u n unr uo T h bitu
ue . i ti
c in speciali plus d i
o m as s c e rr e rum e scr

in S cripto beret illis qu m Thomas

,

q …
. .

Porro in S ti
um m a, t i u s Ri h d
on e vero A liq i (ait) ffi t
c en e s m a c ar us u e rr
rran

I n his qu …supra ratione … quod parvuli non fuissen t nati cum per
,

a ri .
p ir m a, e ff t a ur

sunt sol i t it ti dit ; q d fi i f ti scienti …nec quoad h b it nec

, auc o r a c re ur ue e c ec on e , a um

ente rationem s qu i d b q u oad actnm ; sed in p t emporis

,

, o Q q e em us . uum ue ro c e ss u

naturale sit homini per sensus dipi i q i i i t i ti i i d vel a sc ec u s v sse n sc e n am n ve n e n o

in s t a t innocen t i … non
,

sc eni ti p am i , ue r u d d i d sine d if f i lt t Q uibus vide

a sc e n o cu a e

perfecti scien t ia sed eam b B tur Hu go f

.

n as c e re n ur t , primo libro de S
e s av e re a c ram e n

que diff i lt t p cu temporis acquisi tis dicendo ld potins pp b

a e ro c essu , ut a ro e m us ,

vissent i i d n ve n e n ddi d Primo

o se u e primus homo d t perfectus
sc e n o .
f c re a ur m ox e

e ute n parenti scientia f u i t inna ta tan tus sensu et corpore ; i t vero ex

r o n as c uro s

qu m p t i i t t i s u …p t i t ti illo per i t ll temporum ta …in sen

e e r ec n s ruc o r o s er a s. n e rve e

t i gnoran t ia … su animi q u a …in sta t ura corporal i incre

,

P i quoque non h b i
ue r a u sse n

proprie q i gnoran t ia si t p i ti sci men ta pt

uu m r va Alii di t quod sicut
o su m uro s c un

enti …debit …i
.
,

; e t illa in p t i est
,

n esse
p i in Baptismo i t t
os er s i pi t quan
ue r v r u e s rec un

poena et ff t e igi li peccati S d

e c us or na t u …ad h b it
s quoad usum ; sic
e a um n on

parv u li in sta t innocen t i … ti f u issent

.
,

f iu sse t in illis i ti q u am di i
n esc e n a, v n us , u na

D ionysi u s e t iam in an gelis p i t V

,

…
De C le s t t perfec t i in scien t ia t li
on e ru m a
q n a ura um re ru m uo

men p i h b i t s u fficiente … i non q u oad actnm H… R i

.
.
,
hi e r c v u
. . .

ue r a u s se n d h b it sc en e a um c

t ia … d di ig d se in tib j tit i… h d
, .

e r en um ac us us , c e r us .

secundum quod ad eos p ti i t Univer er R p

n u sse i quoque Alberti p b i vi
es on s o e r rev s ,

de t ur responsioni T hom … f i sicut

.

s li q u oque principi j uris e t p i

e e e r m o ru m c o n o rm s,

p i
rnc i p i habitus
o rum fuissent in eis mul t o et p i B t …; qu i de hac re re s on s o o n ave n ur

… … nihil hic p dd t Q i a ut em li …
,

p r l
c ar us i q in pueris ua post i ru n a m su e re un u a a

H… idem in S u mma Opinione … q i lig t dicere posse t

. .

c se u e ere

A t vero Pe t r u s O mne …( i q it) rec t um quod naturalis h i dit in pueris i llis

.
,

n u um as

a pp e t i t pr …
um eedi t rectum t i i j udi f i t l i tempera ta q d
ra on s u sse ce e rr m e ue m a m o

P eri an te …in s tat primo fu issen t dum t i t d lli t i q

,

i
c ur
n a u b en er u o m o es ue m e m ro rum

per consolidat j u x t a p …
.

na t i in ori ginali j ustitia et in q d ua am t t e, r ec e .

P…
,

f ti
ec on e affec tu s p t g d re s ec u e t
en o rur
n super his ib it Alexander dif
er r e re a sc r

g o et in p f t i i t
e r ec l l t on e d videnn e f i ec us e Parvuli i q i i su …na t i us us n u en s , n

dum a genda S d ut rum p f ti ist esse t D i t ti pri mordio i ll i ti … liq

,

e e r ec o e v a s um na on e a uam

in habit tan t um a ut in ac tu e t iam se u g it i i a tque scien t i …absque dubio

.

u co n on s

u s u est duplex opini q i dicen t es q u od h b i t S i enim nat u ra

, 0 u a deficit in
a u sse n . n on

m ox h b i t p f
a u s se n t u s u m membro
e r ec um ii pro t de it
n ece ssarsum s, u c e co m m un er

rum di t quod e t p f t
,
c un h pta ai t Phi 1 ph mul to for t ins natur
e r ec um m ox a 050 us , e

b i u sse n t usum ti i et ral t ti Ali i

on s i lla tv o un a b li i t s. ins t i t ut non d f i t em su m er e e ec

di c un t cu … M gi t quod h b i t in i ll i ti necessari i t ll t i ad
a s ro , n ee a u sse n um na on e e n e ec u

p f
e r ec um t u su m b nec
m em ratio j d
ro ru m i d sicu t non d f i t ei u ti t d
c en urn e u re c u o

et …
,

nis quod p b b i li ro p t at usIt aque re l t

u a ur.t i q i t t i ad pp t d v o un a et s u e s e e en urn

sicu t t in ori ginal i jus t itia qu n

n as ce re n ur p d R ectum enim pp tit vo
e re s ue n um e e ur
n

t … d h b it secundum u sum i t a l t ti pr…

.

u e a um n on eedi t rec t um j di i ratio un e s u c ur

n

H…Pe t r u s nis S i e t tit di j ti ti…pr…

, ,

de scien t ia es t di d ce n um . c . . i t il c rec u n em us
2 10 I N L IBR UM I l IST XX ; QU ST I VS E N I E NT IA R UM
' '

. D . E .

t i
ra r u r
n n i pote filios non fuisse futuros A tur quod si Adam t ti t nullus de p
, s e s se , o

lre re d pes l j
a e rm ot i t i e d videtur
us zr t i .
j p ii
o t quod non videtur s cr s e us e r ss e ,

Hu go sentire sic di , S l qui ce n s n i i fi ti ou t Et hoc videtur ab c re s c o rr rrn a e s se n .

dunt it
v e rac d
e r e ss e rc n quod i pri A g ti haberi quartodecimo de C ivit
u rn ,
s o us ro
r e

mus ho o non p n
r t non nisi b
e c c asse te quo lt N lli de p t i p i o rro s ,
a o os er s r m o ru m

filio g i t omnium qui cx p t fui s n t morituri ni i primi p

,

s e n u ss e q , n e rn o uv . are n um s e , s e

j
e us carne t d
rras c e re rr o r, t T ren tes p n n e re u r.
er t Hi Boetius de Fid e e c casse n nc e

m rito q …i an primi ho i christian Q i

.

r
n cn h oc e u r t u r, g l n
r e uo n a r
n an e o rum n ur
n e ro r
n

n si b di t i omnibus p
o e en a i j suf i i
o s te r s e us
t l i t D eus di t perma n
m r rru o r
n no o con or

l i re d b i
ce e t ad u sse it an in g l i nere f
r
n er o nr, i t ex terr hominem atques o o rr
n ev e

quique temporibus i post eum quem pi it vit… i it umque p …

, ,

su s , fi le s r o a n m av , c r xa

a d m o d ips p i p b t est sive g i d li ii

um e r m us ro e us t it i t paradisi ut si sine e n e c s c on s u

…
, ,

j
e os d sive
er
n alterius j q mandati B
cu o speccato manere oe vellet t qua , am eum

o b di ti
e en p b a di fui sent Et potest
r0 a rr j
s
p g i g li i t ib socia e us ro en e r
n en e c s c oe us

i non absurde credi quod ide … re t Il…Alexander Q uid

.

f l
o r ess s t ti t c eo er
n se n e

mandat …quod primo p ti datum est de hoc p i homo vel posteri j

. .
,

o are n , , en r m us e us

posteri quoque j b d b
e us o t in it t et g t i g t f i t for
s e rv e re e ue ro n ,
ce r e e ra a ra um ac e n e

u t sin g li p p i b di ti p b t
o r0 re o e en mati sint p t lt s pra et infra fors n
a ro e re n o r, , a u o , e

ac pro propriis iti gl i fi n er

r t s t g t or care n ur. en e o r.

Ad secundum A l d p d
e xan t q d B
e r re sonaven t ura vero
on de hace q … t i ooi u s on e o r

fili i non fuissen t heredes patern …j usti gi li j tit i…in p t i Ad…non scri
,

na s us os er s

ti …de grat u it l q d justitia E t si bit hic

,

e o ue n o

A t vero sanctus Doctor circa h…scri

. .
,

o bj i i t c a urquod Ad t i it p t i
am ra n s r
n s os er s c

demerit … d ti i peccando ergo bit S i t ait Phi1 ph sec ndo de G

o am n a on s cu 050 os o e

it … l ti
,

stando t i i
ran sm t eis s sse m er ti in g t i est i l ti
o sa va o n e ra on e , e n e ra on e c rc u a o

nis dicend …quod st ndo aliquid poste qu …

o ,
e dam qu … redit in idem n on n e ro ,
nor

ris i
m e ru sse t per modum con grui non sed ad idem specie Homo enim g t ,
. e n e re

c o rrdig i Hi n Hu go C redi po t est quod hominem non se sed li Hi genera

nc e um nc

t … qu …
. .
, ,

p i r m a o b t b di t i caus f i
s e rv a a o e en t generanti in omnib u s
a e i il tu ss e o a ss r
n e ur

g rati … d j ta i i in
u rc s omnes sequen t es et ad natura … pertinent p i i nis i dve s ec e e

b di t i … b di d
, ,

ip se r
n o e en a t
o t
e niat i p di t i t in
en o sec an e s t i ; non m e m en o m s cu m on s r s

in p p i t tib qu …
.
,

D i d e n p d t ad terti u m S i pri mi
e re s on e ute i il t e n
r n
ess r a or ro re a us

parent s t ti t g i t ( secundu m
e s e s se n e n u sse n q t individu …ratione indivi e o n se uun ur o

Anselm …) filios heredes p t

,

o j usti d i Et q i i t d
e e rn ae contin gat quod u ua m v s n er o r
n

ti …quant …ad justitia … fi t

.

o in liq ib p p i t tib etiam perso

con rm e e r
n a u us ro re a us

libus i …il t f ili p t i hoc tamen

.
,

Unde Anselm s libro C o Deus homo or he e ss e or us e r ,

Q oer
nv s i nondum p h t ad i ll
ro v e est i e re n ur id t i b p li b u t q od am n ec c en us c o r o re us , u

an g l e o rum … q l i t t ua ad q u am a em p albus g t album p d g i p d g i

e rv e n e n e re o e r c us o e r

t ri eran i i n i lla tamen qua t j ustitia cum ; non ante …in p f ti ib i …

,

o e ra n e r ec on o s en m

si ten ta t i p … l i t i t t simile …sibi

, ,

r v a u s se n fi , g e co n t ut g
n e re n
rr ti e n e re ec u , ra r
nrna c us

t ur co r
n omni propa gine t ltr g
s ua ti sed forte secundum pti t
, o o e re rn r
ne c um , a u

peccare non p t quemadmodu m quo di t t o sse n d quod ex corporis n em an um , se c o n om

ni m vi ti p
e e t ita sunt infirmati
ec c e v e ro n p l i est p t i d scienti co m ex on e un o s e or e

vel virtute …su i patris qu m alterius

, ,

o t q t
ue n u r
n in ip i est sine peccato esse s s , er
n e .

non l t Q is t i va ean u d t dicere

e en m I taque g e u ea d quod duplex t j a n o sce n um es o

pl us l i i j titi ad lig d in titi qu …primo homini p t t couve

.
, ,

va u s se n us n
ar an o rn s e o e ra

se rv i t t qu m
u e, l e t j ustitia adv a e re fi nire U igi li qu …fui t sec nd …
co n r na or na s, o o

mandum in spiri tu s libertate ? Unde vide ordine …d b i t corporis b anim in

.

e ur
n so e,
 A N I‘A R V UI I N TI ORI IN L I . A 2 Il
IN G A

f i
c r o rum q nei i v r um b up riori
su t s A fui e n t i g r tia gerati f i
. ansu t atqu j u t isse n a c e e s

…
,

p i
er or s i sub D Il eo .j u titi d i
c i t s tia g tuita B r h no p pe ca
a or n av ra o so s, or er c

na tura …in sui primordi t u m ce it t …p

.

lm m a rra r
rr o di i
ex i t Er g ne ss a e e c c an n c u rr o

dono divino id tale …j u titia …in fi i p titi t i ju titia f i t f

.

co s s e rs ss e n s n a us
c o rr rr u

lios t f di t Alia t ju ti t ia gr tui ta i et qu ia cundum A l

,

ra n s u ssc es s a
p ss t it se n s e m um o or u

qu …meritorio elicit ctus d qua t t q li titi t ip e tale filios genera

. , , ,

s a e es u ua s e xs s , s

duplex Opini U quod primus hon o t ergo e t omnes fuissen t i n justitia

0. ne, r rc

in soli t lib sit ts rra

ne r us i q ad
c rea us fi ti s c a sua ti it t ut pec
ue co n rm a m ox na v a c,

t le …jus t i t ia … q i b t ( u t pp t) car
e re u re a ur p a t e re e n on o s se n

… … D icend … d prim u m quod divin …

.

p p r t
a rei qu o dam per t per onale a c us s s, ca o a ,

a tque secundum hoc talis jus t itia fui t pro ren t i i i i d pli i t it Primo e v s on s u c e r s um ur

prietas personalis e t ex parte nim …; id e gative i q non es t p ena sed na t

.
,

e n , s c ue o , u

circo i p t n non f i t t f
o s e ro s u ss e li defect s q u oniamra n s o sa , i li b t ra it s o cu e co n v e n

nisi secundum ptit di …t t Alii creat r…ex se non habere virtute …seu
,

a u ne an o rn o

merit …
.

di c un t quod homo in gratia es t t d di ac p t i g di ad

c rea us o e s ce n en er n en

videtur quod d …gratuit…justi bea t ifica …visione … S d priva t iv

,

i q
s c ue on o ec o n o, o,

t i …si t ll t natur …h man …; d i n et ita est p ena prout i p t t b i

.

co a u rr
r o on e o m or e o n ox e

nat u r…simul t f f i t t atem ad non videndum Deu

,

t f i
ran s o s o n e ran s o sa u sse A d aliud m —

gratia ist N e. gra t ia

ec j ustitia fertur respondendum quod vide t ur probabile
se n ,

i p t
n o s e ro s p p e
g
r i quasi
a er per semin quod Adam q i in prima
e t t ti ue r
n v s en e on e

le virtute …filii gra t iam

,

n
r q p t i t
c o n sei t nondum t t i
o e re n fi ti
e rs sse s e n
r con rm a o

t … nem j t i t i…
,

to r, sed quia c t f i n
or ra n s o s o n e f i
n e ur t adept s ; sed quando os u sse o

cui ex provisione divina gratia d b b in spirituale …vitam f i t t l t si

,

e e a u s se ran s a us ,
tur se o p t b t gratia simul infus
cor
n e e e mu l i t li t t pi e t in corpo m m or a a em ecce ss e

t sec nd … …opinione …De i re a t que j t it i… f i t i

,

f i
u s se o o un a r
r in i os c on rm a on em en

q u e pecca t …non t ransit a primo p t ma Quod ergo di it peccando i

.
,

o are n e i c ur n c u rr s se

per mod … demeriti qu si necessi t a te …p

.

in p t o s e ro s o , di i t lligit
e de ve ecc an , n e ur

ipse omnibus i t mor t em i f t i

m e ro er nial i pecca t o quod non pp it
n ec o it t i 0 on o r car a

… … gr t i …sed acciden t i ipsius p t fer

,

n em q ne c lp o sed per d t d t i
m o o ra uc se o e o e

na t ur… vori ; necessita t e …vero p di mor t ali

, , ,

onis co n se q ti ue n t d ti s ra uc o n em e c can

N on enim i person … t t oti natur… t er homo e t iam in pecc to mor t al i i

un us ac us , a e xs

m e re r i po tes t au t d i nisi limites

e m e re r s t ens habe t nisi peccare i t llig t n on n e a or

h u man …t d t natur…ut p t et in in pecca to esse sicu t id di it vis …

, ,

ran s c e n a e v e re c ur o

habere N eni …q i in peccato est po

, ,

C hristo q u i est D eus et homo P pt r0 e re a on u

filii grati …non per test per se non esse in pecca to i t a u t pos
. .
, ,

a C hris to t
n asc un o r

carnis sed per it …ac si t per se sine grat i …infusione a pecca t o

,

t d ti
ra uc on e m m er o

filii ir…D res rgere N seq u i tu r i homo pos t pec

,

ti on s i ; ab Adam vero t n as c o n o r o ec s

t …quod habe t non po t es t in pecca t o

.
,

per p p g ti ro a a non per d it

on e m e m er um ca o

i llud Apostoli Per … non esse q u od e t i t in gra t ia

.
, ,

R om v, lî Si q c uei t lligi tn e ur : un o e xs s en s n on

hom inem pecca t …i t it e t per pecca p it in gra t ia non esse q u oniam homo
. . ,

o n rav o ss

t …mors
,

o per se po t es t peccare non au t em resurge

Si p …
.
,

t
r bj i i t
e re a o quia impossibile re S i t
c a ur d t quod Ad con am en c o n ce a ur am

es t p… esse sine c lpa ; sed p ena ori f i t f i t in gra t ia s t at im devi

.

n am o o rm e o s u sse ,

g i na l i specca t i es t t i i i
c are ni divi t
a v s on s prima t t t i adh c non sequie e t ur en e on e, o

n …Q …ergo in t t innocenti …h quod filios f i t in gra t ia generas

. uo s a o o c on rm a o s

mines sine pecca to ori ginali nat i f u issen t t quia hoc q b t t ipsius
se c on se ue a ur ac us

i t … i i i divin …quod
, ,

h b i
a u sse n t m er o v s on s personales i q fui t p f t i pertinens s c ue er e c o

haberi q i t nisi per gratiam ergo nati ad personam qua …non p t it in j

, ,

ne u , 0 or o e us
 II IN LI BR UM IST XX ; QU ST I V S E NT E NT IA R UM . D . E .

filios p p g i quemadmodum si g A j ustitia f i t i sed ex p id ti D i

r0 e er ra con rm a ro v en a e

tia …p ph ti… l virtute … g di mi per quam p …

, ,

r0 e ve a t en pecca to im r s erv are n ur e

r cula h b i t non sequitur quod filii nnes Il … Th

e a u ss e i S u
r c o m as n um nre .

H…
.
,

j l b i
e us re t l ju sse n di dona ru us m o Petrus vero sequitur p i Th c re s on s o n e r
n o

m …i S cripto non …q …ponit i

.

T homas in S cripto n ce ue n

Porro in p i p t S mm …q …t i S mm et addit Q
. ,

r m a ar e o i modo non sit u s o o e, ue r

n v s

ne t i videtur de his aliter p ti… di inter culpa …et gratiam quod

,

ce n es m a, ar m e or
n eo

… i
,

art . t i
s e n s ss e Q id i q i o dier
n t quod cum altera
r o er
r rs , c un esset t earn n e sc m u r, a n re n

in stat innocenti …ut fuit in

.
,

p ue r i non fuissent nati cum j ustitia g di ra m e ur

n o

tui t qu …est merendi principium sed an gelis si scilicet di t in t lib

,

e, c an ur n a ura us

ori ginali j ustitia Verum q …radix tantum crea t i

, ,

co m uo

igi li j t i t i …i cuj us
. .

or na s us t i t di ,
fa n His d R ichard s Q
re c u ine it c o n co r e n s o ua m v s , a ,

t
c us est ho o i t t i
r
n p t
con s s e li B i g i li j ustitia
n non
su fuit ex
e rn a o re principiis or na s

qu … bj natur…causat f it tamen primis p ren

,

su bj ti ec ti i sub D
on e ra on s eo , so e e, u e

c tio est per gratiam g t f i t ne t ib d t non i n quant … t sin gu re u r

n ac e n e m os a a, o e ran

cesse est dicere quod si p i t i fuis l res person …sed in q u ant … t i

,

ue r na e o e ran n

sent i ori ginali j usti t ia quod e t iam ati eis omnia p i i su …individua in virtu
,

n ,
n s ec e

fuissent in gra t ia sicu t et pri m u s homo te S i q in i p i prim is p t ib fuit c ue s s are n us

I nsuper non videtur possibile quod d t toti natur…h … propter q u od

. .
,

art . 2. a a um an

p ue r i in s t a t innocenti … fuissen t na t i i ori ginale peccat …illi contrari … ppel

o n o o a

na t ivi tat e latur pecca t …na t ur…I deo ti b i l

,

j ustitia f i t i q i in c on rm a u a sua o ra on a e

non l b b t plus p f ti i qu m
re e en f u i t p li
er e c on s i i illa …j t i t i
e eo , arv u s c o m m un c ar os

rum p t in stat g t i i Paren

e re n es o N t
en e ra fuissent f i ti in
on s . em . ec am e n c on rm a ca

tes vero q di g i t non fuissent sed p t i t peccare et non pe care

ue m o e n u s se n ,
o u sse n c

j usti t ia qu ia ex hoc C quo u sque fuissen t t l t i d gloriam

,

co n fi t i in ips
rm a e ra n s a e .

ra ti on ali crea t ur in j ustitia confirmat r

s e F it t n u ll u s eorum p t o o rs en am en ecc asse

q od beata per apert …D i visione …ef quod videtur Gregorius

,

u e e i di se n s s s e , c en s

f i it
c Qu od dico sec u ndum le ge …com
ur. quod filios g h …non g i t nisi e en n e n u sse n

m unem quoniam ex privile gio special i p t N b t q u od t i t it d … e cc asse n ec o es e xs on o

sec s esse po tes t ut cert …es t de glori

.
,

o p t o l se u habitus p t li su e rn e o ra e su e rn e ure s

D i m tre D em …qu
,

i i
o s ss r
ne V i gi r ne e per quem inferior in homine superiori
e o em e

cito Adam d illa …beatitudine …perve b

.

e t bj t d b it ordo na o s e ran su ec a , se o e us

nisset q D e u m per
,
ue ti t t li
e ss e n inter se et ad De u m H… Ri
am c e rn e re ,
ure um . c

e ff i t
ce re o r s pi i t li in mente e t corpo
r ua sh d c e r us .

re et i li it in eo
an m a s v t in qua
a I dem A lb t q i ddit Q i A d S
ce ssere e r us , e z uem v s
p q
o am um m th

jus t itia …
, ,

sola g t i i us s f i t Hi cons ta t non p

. .

2° art .
e n e ra on s o u sse t ll t nct ecc asse nu a en o s am e n
.

in j u s t i t ia D gra t ui t a …in p t t f di t quo

.
,

quod parvuli non

8 5.
t n e s c e re n or os e ro s ran s u ssc

E t si b j i i t illud G nia …i n carnal i t f i transfundi

,

con fi ti
rm e o c a ur re ran s o s o n e

Job S i primum parente …

.

g iior p su er potes t quod neque per ca u sam ne n on

nulla p t d peccati t nequ in carne es t Gra t ui t

,

o re o p que per fc o rrum e re e o rr

n em e en

quam ex se g h …fi lios g

.
,

e en n t ; sed te n j s t itia q q in
en e re re est u t r u ne ua uam c arn e

q i nunc
u l t per R d pt
sa van ur in causa t bj t i mo in solo D
e em o re m s0 au su ec o eo

dicend … est t anquam in causa atq u e in pi it

,

l i b illo elceti
e t n e s ce re n o r o , , s r o

quod si A d non p am t non gener creato an gelico t h m no sic t i in sub

e c c asse e au o e o

ret ex se filios g h …i t quod ab ipso j t N fuissent pri mi parentes nec po

,

e en n e ec o . ec

non t h t peccat … q u od es t ca u steri

,

c o n re e re n o d fi ti i b q e o ro rn e rn c o n rm a n on o, o em

…; sed quod non fier n t filii g di

,

se g h e en n i t in sta t illo i quo f

o t e u r
n an s sse n o n ue re n

henn …non esse t ex hoc q u od

, t i viatores N est simile de an gelo e t h e sse n n . ec o
 LI R IST XXI BE Il S ENTE NT IA R UM . D .

libe t l t d cer t …ele gi t ac pr …

e ec o rn m e or A t p merendi pr…l
o p i t et em us a rrs a cc e s se n

in p …i nimis
,

di r i t grad …p … i i ac salutis qu m
ra v o r idn
r t d il e v e re n ur r m o e xce e re

f li i t t i
e c e s
q … n er
r rsn ra r
p n i t l B enique
uo de t l ti p
n e ro e r
ro r t os ran s a on c are n um

ho o t llit …Deus de s …c lo isto ; to d p di …

.

r
n o en l t fili i multo plus
o e e ra sur
n e es e m

t materia … incit ment …

, ,

tum au tem tempus ti i i p h b i

c o n v e rs a on s n e a u s se n ec a o co n

ra di sof i t t p u ss e
p g i t ie rni ns l t i i quam
e re d l
r ne t i i q … nec
o n s se n so e on s eso a on s, uo

i ti
v a i per
on s , ec q tempus ipsi
c o n se p t
ue n s solatio i d i g t certi n re a re n u m n e re n ,

r ndi S i ergo priores

e i t i bi que t d tant gl i f i t i
m an s s se r
r patru m os e s se n c e or ca on e

mul t … h
.

q oe d e i i n o v ss r
n o s, t o ve n en cr
er s o o rn r
n .

D I S TIN CTI O XXI

A . D e i n vi d i a d i a b o l i , q u a a d h o m i n e m t e n t a n du m a c c e ss i t .

E NS i gi tu r di b l hom inem per b di ti …h ilit t posse aseen

ID a o n s, o e en um a em

dere u nde ipse per s perbia … t i i di t ei ; t q i pri u s per s per

u co rro era nv e u u

bia …di b l f t i d t deors u m laps u s elo i v i di …fac tu s t S t id

, ,

a o ns uere es z n es a an ,

m i u s q …in v i ro ra t ione …
, ,

es t a dversar i s U u de e t li o t t it i q
. m u erem en e v n ue n ua

vi gere nov i t E j eni …mal i t ia d t en t an d …vir tut e …t imid h u mana …na tu ra …

,

Id de S a . os e o e,

p …
,

…
.

c ra Irb .

3
.

in ea par t e u bi d b i li i d b t gg e t ut i for t e i lli

or v li q t e a ur, a resse es s o e ua en o s r

d al t eram q u … b ti
p. vn c. . ,

fu i t p u ls nd m vel po t ins
,

l
v e ere t p t d fi d i li
os m o um uc a us a ,
ro us or ,
e e

t Prim u m er go sol i t ari …f

,

so b t d
v er en d am e cc e i
ere .
pl i t ut i e em n am ex o rav n ca

pri m u m omne … …t t ti i i
,

p i t
su en e on s v m ex er re o r.

B . Q ua re i n a l i en a f o rm a v en it .

Ib id . c. 2 .
q u ia i ll i per i l ti
S ed ocere p t t d fra u dem
v o en conver t i t ut
em n n on o era ,
e se ,

dolo hominem ppl t t q u em vir tut e s u perare q i t N a ut em fra u s i llins

so e n e re ne u re . e

n im is … i f t t i
,

an s pecie non ve i t ne aper t e g

es are ur, n s ua t e t i t repe l n co n o s c ere n r e

I ter u m ne n im is occ u l t a fore t tra s j q u … i

,

l t
e re ur. posse t e t homo n e us , c av er n on

si m u l i d t inj u riam pa t i i t li t i … i i p i tt t …D e u s t p …
, ,

v ere ur , s a er c rc o v en r erm ere en ,

o r

eavere posse t i al ien q u idem form venire p i

n on ,
n t di b l
e d i e erm ssn s es a o n s , se n

t ali i q u a j m ali t ia facile posse t d p h di U t ergo i propria forma

n e us e re en . n n on

t ; ut a t e …in form e …mali t i …

,

i t vol u n t a t e
v en re , p p i fac tu s ua r0 ra m es n su co n

g ruenti i t di i i t
v en refactu m t Ve i t ergo d hominem in serpen t e q i for t e
v n os es . n e u

col mb …specie venire l i t S d non era t di gn … t

, , ,

s i p i tt
e rm t i ere o r, n o m e o ss e . e a o

spiri tu s mali gn s i lla …form …hom in i odiosa …f t i q u a S piri tu s S anc tu s

o e ac ere n

ergo nisi per serpe t e …t en tare p i

,

e pp i t
ar t N
o ro s e ra . on f u i t di b l t n erm ss n s a o n s, n

per ill u d q u o d foris era t t ti t t ti i d t fem ina q i t D i b l

'

,
as u am c n an s an m a v er ere u re . e o us
 LI R BE II D IST XXI .

c ui …per se p en t e …t rq u o l q b t I d q erpen d i i s t s
c n tab a t, in o ue a o r . eo ue s s c o es c sr

celli di ti i ti b
o r c n rrc terr …q u ia t lt A gu s t in u s li an ge li lice t u per
s an m an us ,
n a u ,
o ra ,
s ( le n . m ,

bia d j ti t t amen s n t
e ec ,
ll ti
n a ura o nib u s b ti i prop ter i ti
u exc o en o rc s m es s em n en am
A ug da ( i o
ncr
.

ri ad li t i…

ra ti i qon s , i serpens uam v s ra t ion l l anima d pi i t diabol ico p i t s pien

n on e ,
se s r o os s a
li l»xr, rr
. .

ti i ss m n sd ici N t er go i . i di b l
on es spiri t i pl m serpen temrn m ,
s a o ns o s uo m cn s ,

i t va t es i pl b t
s cu pi ti i m ddid
e a t omni u m b ti
,
sa en ; q em t amen
s s m um re e ra es a ru m u

ad t t d en ar
r om ele gi t di b l d p
n on q u od animal p i a fu i t t t i t
o n s , se er e rm ss n s ,
en a v .

U u de A u gu s t in u s s u per Genesi … N t p t d q u od di b l serpen tem I b on es u an um a o ns id n. 5

per q u em t t t l g i t ; d q …d ip
. .
,

en a re e e er p t non p t i t n isi per q u od

se uo ec ere c u ere o u

i… l
, ,

animal posse p i t N ocen d i t

ern r s s o s es i t iq a. d po t es t as en r as
vo o r n es cn ue s e, s e

a D S i a utem l q b t di b l p serpen t e …i g ora t em sic ut per c erg

eo . c o ue a o r a o ns er n n ,
h o Ibi d . n . 35 .

m enos vel f ti loq u i tu r S erpen t e e i m l t organo t u s s movens t …

ar
ra co s . n ve u es o n a ure

…
,

j
e us a d p i d sonos
ex r m en b e t si gna
os q u ib u s t t
v e r o rum l t t ,
s ua m o n s rare v o o n a em .

S p ergo nec verba i t llig h t nec ti li t fac tu s ; lli di i

er e rrs n e t a en I b
e a ,
ra on a s es ca s s m us m id . o . 36 ,

es t di t prop t er t ti diabol i L t t a ut em sic ut i B alaam ; d hoc

c us as u am . o c u us es es n a se
37
N um
.

xxrt ,

ill u d a gelic …f u i t boni eni m e t mal i an gel i si m ili t er p t

.

28 .

di b li e o c um n o 0 e ran o r.

H i q u… ri sole t q u are m u lier non h i t serpen te … Q u ia q … i t t

,

c o rru . uo n o v er c rea um

esse ips u m e t iam offici …l q di a D ccepisse p t i t

,

,
o o uen eo e u ev .

C . D e m o d o t en t a t i o n i s .

a ut em hoc o do f t t S t ans cor …femina hos t is s perb u

T en tati o m e c a es . e u s, n on Hugo , dc
…
a de t i verba p
n n i i i t d p h di ; d
ersu as o n s ex re , m e o en s b i t g ti ea … e re en se su n erro a on e
S ac ra li b
p . v rr, c .
.

4.
.

e gg d i
ret ut respons
o r, i one lliex
g t q lit i mal i t ia proce dere posse t C
co ere ua er n . o r, Ge n III I

i q i t p … pi t vobis D
.
,

n u r ce ut non d ti de omn i l i gno para di s i ? C i res pon

eu s c om e ere s u
e t s eq .

q u …s u n t i paradiso
,

di t m u li er D f t li g e ruc u i
n o rum ; de fr u c t vero n v es c m ur o

e di o paradisi p …pit nobis D e u s ne … e t ne

,

l i gn i q u o d t i es n m d r ce com e ere us

t an gerem s ne for t e … i
,

o ,
I n q u o verbo dedi t loc u m ten t an t i q …di i t
o r am ur. ,
uo x

N e for t e … i U de o r am ur.di b l di i t d n li N q q
m ox i
a o nsi x a m u erem e ua uam m o r em

n i ; i t en i m D e u s q u o d i
se q q di d i ti n eo p i t oc u l i
uac um ue e c o m e er s ex a er en ur

bon u …e t mal u m A tt ende ordi e…ac pro gress …

,

v es r t i et i ti sic ut di i
er i t s s c en es . n o

h u man …p diti i Pri mo D e u s di t Q

, ,

er on s . q die d i ti eo mor t e x era ue c um ue c o m e er s ex ,

I b id . n , t7 .

m o r emi i i D i d m u li er di i t
n . e n N e for t e
e i N ov i ss i me serpe s dix i t
x m o r am ur. n

N q q
e ua uam i i i D e u s tfim o r em it m u lier q u as i …
n . b i g d il l u d di i t d i t o
e rm av a en o x e r

g it Q …
, ,

l
n s n e av er go d b i t i t b ffi
. u t i t e t ne gan t i pp pi q
u av ,
e it a rm an e rec es s a ro n uav .

D . D e v er s u t i a d i a b o l i , q u i u t f a c i l i us p e rs u a d e r e t, m o tu m r e m o v i t,

et b on um i n p o l l i c i t o dup l i c a v i t .

…pers u as i one …pl i t ff l i d i d t ut l …q u o d i t H g

Q ui ad s ua en er s u u c en em ,
es , m e o n en u o , o p.

deba t li bere p d t e t al … q u o d m u l i er t i m i t negan do

ersu a ere it et ,
m o n ,
rem o v ,
ci t. c . 6.
 LI R II
BE S E NT E NT IA R UM . D IST . XX I

pro m i ss i on em j addi di t, et d u p li
o t e us pers u asio c i t i o s re c ipe retur, prom i ssi on em
cavi t U …nempe . ti
na d d i n p …i p p i t simili tu dine …
c o m es o n em s ua en s , oo r m o r0 os u

boni e t ali sponde u s U b i t rib u s …odis hom inem t t i t i

,

D i e i ti
s c en
q am ue m . en av sc

…d ixi t I n q
,

l ice t g la i pers u asio e cibi q

o ,
n q die d i ti ; inani
n ,
uo ,
uac um ue c o m e er s

gloria in promissione d i t ti q …dixi t E i ti sic ut dii ; avari t ia i prom issio e

e e s, uo r s n n

scien t i …q …dixi t S i t bon …e t mal u m G l t i m mo dera t a c i b i avi

, , ,

uo c en es o . o e es

di t ; vana gloria amor propri … ll ti …; avar i t ia i mmodera t a h b endi c pi

, ,

es ex c e en a o

di t as q u …non t t an t …p i … d e t iam lti t di i e t scien t i …q …s u pra

, ,

,
es o ec un ,
se a u n s ,
uo

mo du m b li i t b it su m n
e s ar o r.

E . D e dup l i c i t e n t a ti o n i s sp e c i e .

Porro esse d u as species t t ti i i t i

s c i en do m es t sc i lice t e t t i en e on s , n er o rem ex er o re m .

E x t er i or t t ti t q u ando nob i s t i
en a o es m l … i ib ilit gg i t verbo l ex r n s ec us e o v s er s u er ur ve

…pecca t i d li t ; e t t al i s t t ti t n t …
,

si gno llq ut i l le i fi t d
a uo , cu e c o n sen s o ec ne en a o e o

l …nobis i t i
,

fi t b a dversario I t erior vero t t ti t q u ando i i ib ili t

e . n en a o es nv s er m e o n rn

sec s gg i t E t h… t t ti li q d fi t b hos t e liq d carne N

,

o so er o r. c en a o a uan o e ,
a uan o e . am

e t di b l i i ib i li t mala gg it ; e t carnis
a o ns nv s ptier b it mo t s
so er ex c o rro on e su or ur o

i lli i t
c e t ti ti ll ti prav I d q t t ti q u … carne t
os a o e. fi t s i ne pecca t o ;
eo ue en a o ex es n on

q u …a ut em t b hos t e nisi i
,

es ti te habe t pecca t … d t ma t eri e c o n sen a o r, n o n o se es e

d…
, ,

exereen v i r tut is T t ti a ut em carnis i t eri or ditii i li i it q u ia i n t eri u s

. en a o n c os v nc n r,

0 pp g o de nos t ro co t ra
n an s b t n n o s ro o ra -ur.

F . Q ua re h o m o p er a l i um s urg ere p o tu i t, e t n on d i a b o l us .

Ib i de m .
o o g H mso la t i i t t ti p l t
er o , qo i i di t t an t o gravi s pl t d
ex er o r en e on e u sa us c ec ,
n ec en os

era t q u an t o I i i i mp u l s f t pros t ra tu s E t t amen q u ia li q

ev o r li ce t mo
o n era . a uam

d di occas i o e …hab u i t i d i
, ,

di c am c a en per D i gra t iam j i p t i t d venia …

n ,
c rc o e o ve r o u a

t q i per li …
,

o u id t per li … i g
e o t Q i ergo i i t t
c ec ere hab u i t d
,
e o er ere n r. u nc a o rem a

m l m
e o i nj u s t e
, p t
n on hab u i t ad bon m D i b l vero q u ia sine li j
re ara o rem o . e o us ,
a c u us

t t ti
en e p i t per al i u
on e t ecc av
g t j i non d b i t p p t i t et
m o s ur ere o v ar e u n ec er se o u

i deo i rremediabi l e pecca t … j ti tit Pecca t …vero hom inis sic ut per li …
, , ,

o e us ex s . o e o

hab u i t i i ti it per li … inco gr u e hab u i t remed i u m

,

n um ,
a e o n on n .

G Q ua r e h o m
. o, n on a n ge l us , s i t red em p tus .

Pr …
an gelica na tu ra q u o i am
t erea t o t a p i t d p t p ti t t ,
n n on er era ,
se ex ar e ers ere ,

t
n o n es d pt ; h u mana vero t o t a p i
re e m t e t i deo ne p i t
e repen t e p d t er era , en us er ere o r,

ex par te t d pt t inde i es pplre t

em an gel ica U u de A u gu s t in u s i n
a, o ru n a s u ere ur .

A n g E n c hi Enchiridio Pl it u niversi t a t is crea t or i e t modera t ori t q u oniam

e co to ta l o n on r
nn

… ea q u …p
.
,

descrendo perpe tu a p d t
'

d . e. 29.
t t d
rn g l D
o an pe o rumt eo t eri era , eri era , er r ro n e
 IN
IST XXI ; QU ST I
L I B R UM Il S E NT E NT IA R UM . D . E .

di gnos se S d quia q i p l t in A dis ; unde et ipsa passiv impu gnati vir

. ec o n o, u n sa , e 0
t di t probare reprobare
er
r
p b , t ti pp ll t t t ti Quod
se o ret i gitro um u s a e a ur en a o . con n

facere E t i t diabolo i t j uxta i llud

a vel principio intrinseco ut ex carnis
co n v e n e

A t n … C t t i t S t nas
.
,

tuum
,

A ct . 3 . c o nr en avpt i p ie e t i seu fo co rite c o rru one, con c u sce n e r

n

mentiri te S pi i t i S ancto ? T ertio quo et h… t t t ti carne ; sec ndo

r u c v o ca ur en a o e o

i …pulsans in t endit probare et

,

n e
p i principio t i et hoc d pli i t ex er e e x r n se c o , u c er

t n cr
r sumere de eo quod est in tent na …illud ext rius aut i …p g t per
r nr
n e e n na m o

t Et sic t t t can t us homo j uxta illud du b j ti e t sic est t t ti

o. en a , d n
r o ec , en a o e r
n nn o,
E cc li . xm Ecclesiastici Ex multis l q li t t b it cujus bj t i et t ii corda hominum
, o ue s en e o ec s m a er s
II.
t e t b id i t g b it te de abscon lli i t ; t per d … g ti quo
e, su r en s n e rro a a c n n ur an m o o a en s,

di t i tuis Quar t o quoniam etsi pulsans

s niam t rahit d peccat …persuadendo ter e o

rendo blandiendo e t h…t t ti est ab

.
,

nihi l i t d t ad j tamen p l ti
,

n en a , e us u se on e m , c en a o

seq u itur pp b ti vel p b ti h i B hoste t diabolo e t membris ipsius Di

a ro a o re ro a o o nr , n e .

i Si q
n s. t t t c ro e t
c ue
pi t
en ai i t autem sol s di b l ten t re non
e con c u sce n e c ur o a o ns a

J a co b |,
j N juxta illud Jacobi U q i q t
e us , quonia sol s immediate t t t sed quo nos u s oe en m o en a

abstract s et i …primo t t i t hominem p i

. .

a
,

t t a nr
pi ti
s ua co n c u sc e n e o n e e n av n um
r r ex

li…sunt t…et quo

,

i ll t Porro quod H g ai t t en t are t qua t t t i

ec n s . u o , es en e on e e se c u

callide p i i e t quasi
,

ex tib b l di
er r niam ipse sol s cum membris suis inten
con e us an s o

probare proprie it de t t t i dit tentando p i sum ur ac nocere e t i t em en e on e er r

n e re

extendi d omne … quoniam t it rebus m undi ac

,

diabol i ; potest t am e n e d u ur c arn e e

t t ti en e…i li t ad mal u m H… tentand … t i t

on e nc n an e m ti H… T h . c o u n s ru m e n s . c o m as

Bonaventura in S crip to
…
. .

A t vero T homas Ad p f t i q it I ns u per in S e r e c am

q t i t in u ur
n m e, u s 0n e c en es art . 2

ratione …t t t i i t i
, ,

t pri ma q t d i T en tare i q it est pro

.

en e on s r a co n c o rro n uar a ec m a n u

mo t per t t t i … li j dubii co C prie experiment …de liq sumere Ex

, ,

,
n en e on e a c u us o a oo .

g i t i n i p i t ;o d
ecc nt h sit
e or a p i t
s ec o nvero de li o,
q sumere estoc ad er m en um a oo ,

tentan t e i t t ; tertio t ipse q i ten hoc t aliquid i ipsu i t ideo

n en o m o u u c rca m sc e ur

tat g i ti …i llins rei ip velit p i finis j lib t t t ti est sci

,

co n on e ae c ere ro x m u s c u us e en en s

en t ia S d ex scientia illa i t d qu …
,

i q t
s c t ti uein h i ib i iten a o om n us n ven ri ur, e n e r um

homo li …t t t t li finis bon u s a u t l bon u s t

.

secundum quod un o s e o en a or e os m e us o

t experiment … sum t de scientia aut

, , ,

o o dum quis scire e t q li si t li co n a ur ua s e os

f i d li t t ipsi u s A liq
e e e d autem ten t a in scientia t vir t ute t eum p … t ;
uan 0 en n ro 0 ve a

tio di it in q d u o h … l t malus au t em d u m hoc q …i t u t fall t Ex

.
,

c n r, ue o rn sa van ur, , u r e .

tp t u if t t i i gnot i atque in t entio

o e m an es a quibus p t it q li t diversis diversi
o a e sc ,
ua er

j et it D e u s hominem t t t u t pa t e t mode tentare

e us e i t Homoen a q c on ven a n am ue

ii in Abrah …t t t i P… pt quippe utroque modo hominem ten i t ; di b l

.
,

Gc n xx I en e on e r ce om e a o ns

D i fac t um Abrah … de sui fili i immolati D sol … t

. .
,

e t; D vero ut prosit N o n n o c ea e us . ec

t t ti
on e, j t
en a quia per hoc Deus t t t ut i t i i scire
o e us v o ca ur, t pro en a sc e n s s u m a ur

eo quod est li facere scire C aro an te …

,

if t b t
m an q li esset ipse Abraham
es a a nr ua s e os .

in fide et b di t i qu m etiam m ni e t mund s t en tan t i t

o e en a e t li t e o n s rum e n a er se n

f t ti es a aliis f i d Deus intende

on em t i lit
ac e n in quant …p f t i
em i m a er a e r, o er e c o se o n
r

bat T ertium vero d t non enim ad p f ti ten tati g it ex hoc quod ee re e r ec o a n o sc ur

t consen t i t his ad qu …
.

hoc D t t it t ipse li j rei co e us e n av i ti t u a c u us caro re n ur en

…
,

g i t i n i p t
on e r
n A li t t t i es
ac c t in vel
e re d i li at I l en a in S o m un os nc na c ur
n m a.
‘

qua sol … l t …i ll P…
. .
,

o t i
sa ve ur u n o t Alexander T t ti i q it o ru m r um ,
r e rea en a o, n u ,

puta if t t i t t t i et i c ro
m an es a o d C
er
re i d t s ci il ti b e ec se c un or
rr ass o o ro m es ass m a o o

tentare di t ex qua tenta n i d fallend … quod

, ,

d m un os c un ur, i t omni t e o c o n ve n en

t ione g it vir tus t i f i it co n o sc urt ti i ti … h t ili in q

au n l …
rm as c o r e on ac v os , ue m e o sen
 oum sr . MOTI V O
rr DE D IA BO I I A I). T E NT A ND UM

fals … b specie boni

o su au t veri proponi A i m u ltiplici n varia diff r ntia
grado ac e e

t o r,ut is cu i p p it d ipi l D r0 0n ur ec a rrr. e di p i t i i

s os in r bus Quarto t li
o rr s De i e u

ipt i au t em H u gonis p …
.
,

sc r o h b it i t lli r a a, n e berum b it i ar t t cr atura

r ur
n c xe rc e a ur, c e

git de t t ti quoad i itì mot s

ur e rr a o rrc n u rn o s ua …f id lit t ad C reatore … t d t
e a c rn os e n a .

ad p d A idit r um
ecc e r q diabolo
. cc n am ue Quin t o q i , d c t u t prop t er crea
u a n on o e

a liq d sicut c co qu i primo t t t b

uan o er en e a ture rur
n i g t i t di ac p
n ra it t o rre n r e rve rs a c rn

…
,

culo i i t vi per qu m p it
an rve n e
r u
er e o ss Deu s i tt t p
o rn g quod a su t b
e re e re es o

incedere q q i , it i di t
uu m ue n ve n e r ,
rce
r se n i t ti S ex t o u t m jor si t decor universi
e s. , a ,

cure i di b l primo t t t hominem

s e a o ns cn a dum pp it j u xta posita clari s l
o os e se n c u

forte … d resis t en
,

e t si i it n ve n e r e n rr
r e c e s c un t ac i t t Verum u t ait S ri
n n o e s c o rr . c

d nm bl d, t
anet p l ti ; si vero
o c o n a ur au a m p t D eus q
ura , t …in se est niversos
uan o , u

invenit i p t qu i violen t s p l
v a rrr ara a r
rr, es o n et i g l s n lt salvari h
o os vo i q per om n es ne

it ti t t t i u t resi t endo e t p … l d
,

sat P dit t t t ti diaboli in

. ro c e an e r
n e rr e o ex m e n ar , s r ve e n o

vidia se u rancore quo dole t hominem i l , 00 pio s i n s m e rean to r ec glo rio s i us c o ro n e n

loc per h ili t t d
um u nde ipse
a em e sc e r
r e re , to r ; u t suas
c t rurs us , i n f i rm i tate s e xpe
per p b i lapsus es t ll…Alexander
su er ar
rr . c . i t atque d C rea tore … f gi t ac
r e n u r, e co n u en ,

Ampli s D d hi i b i t T t ti
o uran us c sc r en a o semper magis lli it i t imora t i cus todi t i so c ,

proprie es t mo t s se u ac tu s natu s ineli

,

o
pe rm an ea n t .

nare in liq d illici tu m Q d d

a uo ue m a m o um

i …se habet t t t i i
.

cu p l b i li b en a o n s ec u a os

ad verum t falsum sic in p b ilib e o e re us

Q UE S T I O II
…et malum li it e t i llici t um
,

e d b on u , c om .

S d in p
e l b ilib
s non es t t t ti i
ec u a os en a o, n

si q um per apparen t e …yll gi

o s o s m um se o Einde q …it u r nr De m ot i v o d i ab o l i
ratione … l dit fals …nat …i li con c u ur o o nc ad t e n t e n du m ; de q uo ja m modi
n are i n te lle c t um e d e rran do m t c tu m es t S y llogis m us cc e

D quo ai t Bonaventura H… d u o pec

. .

enim t t t i es t apparens e t non ex

en a v o s, e c

i t
s s en s , f i tq d d … p i ti
oe e ca t p b i a t q u e invidia maxime pos
s um e n o e x e r en am e , su er a

de scientia Ergo non est t t ti in ope sidc t men te … diaboli qu …e t quasi

,

en a o o

nisi per ac t m l mo t u …
.

re b i li b us , i p nb ili sun t e tve ali u d conco ne n se ara a un u m

tum inclinare volun tat e …ad aliquid il

,

it t S uperbus quippe t ll m a ur. am e e xc e en

li it
c um ad d … p i tis um e n de tia i i d i non lt p re …habere ;
o e x e r en am m so c rc o vo e

bonitate t p it t t entati H… D
, ,

au rav u de e t appetit
a e ll t i . i g l it c o n e xc e en am s n o ar er

ran d us . p id Hi ac t u aut habit u in o ss e re nc m ox

S i vero q … t
.

cur D u ra ur, didit vide t aliis quibus non lt e us i

con i vo c o m m un c ar

se u re bon …quod habe t au t appeti t ipse I ta

,

hominem quem i it sc v c as n ru m o

probos quos p … i it d
, .

r d e t D que di b l
sc v a m n an hominem in paradi
o s, co r a o n s c e rn e n s

sini t hominem t t i quem it vin

e n ar so tit t in t al i t t in quo adh c n o sc co n s n um s a o , o

cen d om p ,
d t T h
res de
on Ar gene t ina p t t vinci et
o m as i t i bji i e t iam , o e ra v c or su c ,
ec

quod primo hoc agit quatenus C t i ad f li it t ascendere de qua di b l rea o r s e c a em a o ns

d repr … ipse
,

p f
er ec t i ino t i di i
c rea o r s t ex superbia mo t s est d
v e rs m o e c o rrue ra ,
o e

t t
se n e o r atque pl d t S d ut in ipsu m t t d qua tenus ips u m sibi
re s en ee ec o n o, e n an om

q …
.
,

hi D i sapientia
s e if t t ex ma
m an bj i t ; e t ex invidia
es e o r, t ipsum
o t su c e re , o e en

li mult elici t bona

s e D e u s quippe tam ta beatitudine i p di t S i q s u perbia m e re . c ue

bon s et sapiens est quod non i t fuit movens pri mum invidia movens pro
u s n e re

N …d t quod non p t i
, ,

fieri l i i i t e t posset inde eli i

m e e, n s
‘

s c re t do x m um . e a o o u sse

cere bona T er t io u t pie tas D i in l t i m iniu m p hominem b t i

.
, e adh c
e ec s su er o n e re , o

f lg t justitia vero in
re u ee , p b i et hoc t d i t eum re
g di i paradisi
ro privare
s, s o n s se au s .
 IN L I BR UM II
IST XXI ; QU ST III S E NT E NT I A R UM . D . E .

I nvidia quoq u e l …i it t i id
n o n so o A Porro t t ti qu …es t
nc e d se u h
nv nm en a o e m on o o

nt prive t li …bono quod habe t sed et t peccat …non est q …vit ri non
e o s e, o uo e

eo quod potest habere S i ergo S criptur que t Peccat …quoque unius non con
, ,

. c ,
e e . o

S ap testante invidi diabol i mors i t i i t in i tit in a tu alterius sed proprio Q

e n ro v s s c uum

Il … Bonaven t ura
.
, , .

or er
nb t e rre run r c que in t t t i carni ipse pp t it en e on e s, a e us

secundum que …t t i q u is di
. .

i lli i t c o s, e n ar

it est actus j qu i t t t ( enim c ur, e us e n a ur n o n

Q UE S T I O I I I sol caro pi i t sed t otum compo e con c u sc

it … ) hinc talis t t t i est peccat …

,

s o en a o o

in illo T t ti nte …qu …est d en a o e e m on o

U…
.

it r q ur t A
c o n se i
ue n e r,vel b hos t e est principio t i n om n s ita e , e e x r n se c o ,

t t ti o it p
en a tu s quod actio est in tentante non in tentato
ec c a m .

quod omnis t t ti ac t iv ideo non es t p t in tenta to nisi per

,

en a o e ec ca ur
n

proprie di t qu …es t ot s se u ac t us j
,

e a, m o au t d l t ti quia e us c o n se n s u r
n e ec a on em ,

t t
e n an ti di t s ac t d ad deci tune incipi t p i tentanti
or n e us en en s Et si coo e rar

… q u od t t t i …carnis in toto
.

p i en d sive
um d t t pecca
n oce n t om ; bj i i t
, e xs e o o c a ur, en e on e

ten a t t i vero passiva inflicta a tal i ten t a

o it non possumus ergo non es t pecca v e re

tione si i i t t idonee non l … t …q u ia ( secundum A g ti ) nullus

, ,

c re s s e ur so o o u us n um

es t peccat … sed e t i t …
, , ,

n on o
p t in eo quodm er it non v le t ; d i
o m e ecc e v a re e

ergo es t q …t i i omne …t le …vi

,

g n um S p i li t ec a er d quod q
u s o , an o m ce n um ua m v s e

nis t t ti qu …es t
.
,

en a o sit c lp t re non l
e c arn e , t t ti o
q li b t
e. e ve ee m o s en a on em , uam e

tamen i g l i t pt it v le s n u ar e r s um am v are e

C irca h…loquitur Th H… Th
,

c Mo t s sen o m as in S cripto o m o s. c o m as .

so a li t t i aseu s pi i b ili d pli it

c on c u C oncordan t Pe t rus Hannibal D
sc s, u dc er , , uran us

potest i g Primo ex q lit t or G et alii pl

n so r e re . ua a e n re s .

g ani sicut corpore l f t i gi t mo

c a e ac o Verum R ichard s
n s urp p dissentire o aru m er

q u i vide t ur I n t t t i ( i q i ) q u…est
,

tos lib i di i sine aliqu i n s gi t i e m a na on e en e on e n u en s

mot s es t p u re t li
o ra t ione …h ex
n a ura s, n ec non es t semper peccat … su a c arn e , o ,

be t peccati ; quem potes t di b l in no mendo p t pro c lp se u demeri to a o ns ec c a o m o e

ex potestate su …na t ur …q
,

bis c a u se re quoniam nisi caus t t ti i i llins fue , ue e en e on s

potes t p li transmutare nisi cobi rit voluntas t d t aut i

c o r o re e , ti t an ece en er c c o n se n a

b t
ea ur vir t ute an gelica seu divina S it t i mo pro posse ei i t t
. e c un c on co m an er, re s s a ,

do ex pp h i d l t b ili Q
a re en s o n e video quomodo talis t t ti d b t
e ec a s. uum n on en a o e ea

que ex hac p t pp tit aliqu …l b t au t ei pro

,

ar e a e lp i in homine b pt i t
os e re ea cu er e z e o,

liberta tem in homine secundum quod po demerito i p t i V t d t m u ar e ru m am e n a ve r e n

dum quod in t er vitium peccat …culpa …

.
,

test b di imperio t i i sic in

o e re ra on s , c on o

…
, , ,

co p i ib
sc i li po t est esse pecca t ; e t t en et d i t potest
o differentia assi g na e m er um ,

t t i sic
a o g ex
c o n sur en s po tes t esse ri q c arn e ,i un u m frequenter capiatur pro , ue m v s

cu lp S d eam diabolus
a. e t q li Vi t i u m quippe es t
e x o r ue re n o n ti h b it li e o c are n a a ua s

i t i natur …
.

valet q i vehementer i i t t et in
ua m v s di p i t i i nc e rei U s os on s c o n v e n en s . n

de Au gustinus ter t io de L ibero arbitrio lo

,

t dictum est

Quod p f t i …
C f t X XI, c li t V
ne e rum p di b l
o su ra , e o us

habe t potestate …i p i di in ima gin q i t natur…d

. . .

p t o8 D e t 8
. .
m r m en e u ur e r ec o ee sse

tion em i t i q sens u
n e r o re ss p … ue t p p i, id viti
re u m voc
r Pecca t …
s e n en ve ro s e xe r s , e. o

do exterius sensibilia aliqu seu t u rbando ro est ac t us vel e ti t it di i i c aren a re c u n s n

im a g i t i na … in t erius
on e i q i primen c t ex quo d li t a re g l
s c ue m quem e o ec ne o e s ua

do di it nos tentare ll…vero impressi

,

c ur d d c in t lib mons t r dicun 0 a m o um n a ura us e

… …
.

q uam d i est lu in p p h
so o i n o n tur a p t
re
q i
en s on e,
g l r c t natur ec c e a , u a e re o e e e

in appetit non l b t ratione …peccati declinant I tif i i li b quoq u e voc

o ,
re e . . n ar c a ns e
 IN IST
L I B R UM
; QU ST
Il S E NT E NT IA R UM . D . XXI E . Ill

tent to p i i
a d
n o r, s e c n n
ro x r quod per …A tempore t t t di b l lio tempore
nm ca en e a o n s, e ce

homo quodammodo di idit i de id ria ro Et sic t t ti hostis po test esse sine v ur n s e . en a o

divers t i i i t i i q hominis t t t i carnis t

e ex er or s n e r or s ue i quando en e on e un e n ex m e ,
r

Q uod di tu m pri m …re pon ioni

.
,

c t t t is in q non est carnis corr

s s con e n a ur uo o

cord t t q e , cer n m quod absolute l pt i sicu t in C hristo t Ad et qu do

ue reo r o o, e am , er
i

quendo t t ti hostis multo sit fortior ex ip a t t ti

, re
er o sequitur incurva ,
s en e on e n o n

nisi potestas j superiore p i t e us e tio lla tentati D nte t t t i hostis

re r m a ur. o um e n
r en a o

I pse t i novit mille art es ac modos trahit in lp …q …null …in nobis

.

e en m co a uo o

peccat …sit quod ex aliqu

,

i
v n cen di nocendi t t di e n an
pi o e co n c u scen

i t t t i d… i
.
, ,

t i non h b t t e a ea o r ur
n, s c en a o m on s

I nsuper q …it u tr t ti n r, a t t ti
en nna p ien a v let carnis
o n um en e o n e se e ra r n on e

…
.

i t
s e ru r
n l t v a ea
p i ab li seEt hoc in
a ra r Il illi Pere quorum
a. d i t i t i facile c s nc o n es

…
.

c ul di t h qan c t i ut omnia
s pec
o n em B est ,
t i t t
u ro m hinc inde d i i d auc o r a e s ve rs m o e s0

cat hominum i t ex t t t i dia

e o r an o r t concordare et solvere
en e on e n e n es ,

boli E t p t ad t q par te …fieri A t vero Th

.

. … o sse n u ra m ue Aliquid i q it est p r q o m as , n u l' a t

ex respon ca u sa alterius duplici modo puta direc t e

, .

arg menta quorum l ti

o so o o n es
l tt , arl . 3 .

sione d q …t i
,

faciliter paten t M l et indirecte D irecte d u m quid rec to or

,

e u s on em u

t… t i
.
.
,

e en m t it t affirmant quod dine causali operat r et i fl it ad esse

a uc o r a e s o n u

omnia homin u m vi t ia ex d…
,

g alterius sicut i gnis es

m on o m t causa l f ti i
su , c a e ac on s.

gestione atque t t t i p d t
en e quod I ndirec
on e t e dum
ro c e a g ens li
on q t dis a uam c a o sa

etiam in V i t p t q id P t r …di p it i ad prod u cend … f f t

, ,

as e rum u em e o os on e m o e ec um

i
x s se l g t e Nihilo min u s cert …est
un u r q u emadmod u m i li gn est causa
o s c c an s e,

i d…
.
,

quod q uam v s nunquam ten t m on es b t i i eorum ; i q di b l e est cor

n us on s s c ue a o ns

rent nos nec t homines tamen ex

e sse n ,
omnium l t ind c a us e n e o ru m
r n o s ro rum , o

p p i
r0 ra f gili t t ra i t b ilit t privato C cendo primos parentes ad t g i
a e, ns e e e, ran s re ss o n em

am o re , s us ti t ti l
n e re n carnis impe ac su …p t it ti i f t i
s m u os ,
Atque hoc os e r a s n ec o n em .

tus p i di t
ass o n o m ti ,mentis s rac modo o n es d sunt verba B D i y ii , ve so m en a . on s ,

i q
r os defec t s lp b il
ue o cu quarto pit l de D ivinis
a es . i ib ca o o n om n us e s

I taque Alexander e t Bonaventur respon ti M lti t d d… e omniu s e re n s u u o m o n um , m

d t on T t ti en e i f i h i ib
on e s malor m es t ca u s ; e t quod
n e rr om n us it D e o e as se r a

diabolo sive carne i t lligi potes t du e n e O i mali t ia e t i … di t i n e s cen n s

r m n s n un
r a

… …
,

p li ci t Primo
e r. tanq u am a primo
, moven t e diabolo s u nt inven t et g i t t Di
,
e e xc o a .

c t sic o is t t ti carnis d minus ab recte vero non est causa omnis t t ti

m n en a o e en a o

hoste i llo antiquo p dit uj us invidia nis e t lp…Nempe t O ig testat r

,

S ap u, 2 4. ro ce c co n r en c s o

mors lp…i t i it in
.
,

i non esset di b l homines p

,

co d
n ro v atq u e q m nn ur
n ua m v s a o n s, a

i l it i n prim is p
n ec
'

t ib gen u s huma are n petit … usi b ac h b t o c o ru m v e n e reo rum a e re n

circa qu …multiplex t i git excess s

,

num ex qua i f t i pt i n ec on e, c o rro on e ec co n n o

… …q …ti
.

tra n s g i ori
re ss o n e g inali l homin u m H i,n i
c e e re
p p t S umm c r m a ar e , u s on e

v i t i s n t secuta S ec ndo tanq u am

e o . mo o t i , q t d i Id e Ri h ce n e s m a uar a ec m a . en r c ar

vente immedia to e t proximo sic e t t en d in S cripto os

ist… q t t b i i
.

t ti
a o n es se ue s re n ur e n v ee m

se p t
ara i formal i distan t ia t empor
on e ec Ampli s q …i t i , an t t ti sit ppe e o u r rr en a o e

l i Formaliter q id
.
p te quu o emt end Vide t ur quod sic q u ia t t ti est
se aran ur, e. , en a o

niam li modo t t t c ro li modo

e o en e lt ipli i t e u tilis D i l ti t i quo
e o m u c er e e ec s, m e e r a

d…
,

di b l ; ad aliud etiam vitium

a o ns t q ue virtutis e t id sine quo salm o ve e xe rc e n

c ro et d aliud hos t is ; sed t principi v ri coronari i t q ff i i non vale

,

e e e e v c o res ue e c

…movens es t aliud atque aliud S p

, , ,

o dicen te Apostolo N . e e rent nisi m n s, o n c o ro n a n r Il T i m . n , 5.

tu r i t em t emporali distantia q u oniam lio q u i legi t ime t i t l ga dere de , e ce r ave r . m o n

 PE C C A T UM
'

I E NT A T IO
‘

A N O M NIS S IT

bemus de j dv nt a tqu p … t i A Qu ibu b j i po t t quod q

e us a e o e i t r s e rr a , s o ic es , uam v s en

J a co b. t S Jaco b u
r, 2 . u l . t t O mn gaudium s t ti
e x ro r a urpt i mal d qua nun e no a o s um a n o, e c se n ,

i ti t fra tre qu n i div r ten non ordine tur ni i d hominum p di ti

ex s ne e,
r s, or n e se s s e er o rre rn

t ti i id i t i
e on es I pp i
rrc t est erp t t s t t i t n parte
O D osi a n um , ex ar e e rr a n s, e rn e n e x e e r

i quod C hris t us d it
.

M ai l/ . v r, or re E t p i tl t iocu d
n os ti di t e ad ne e rrn en s ec rn o e ra rr s , or rra ur
I 3.
indu i t t ti
n os Et
ces hominum
n en a d re rr
or pr f t . tqu ru rs us , c o rn r
no u rn , ro e c u m a e

quod t t ti t peric lo ct contr en a o l t es R q o i i

se , p f t i e sa n c r
n o rs us , uam v s m e r ec s

qua …p … l t panci
.

r v a e rr sit peric lo a p f ti t valde t o s er ec s am e n es

Ad h T homas p d t O …b f t
.
,

oc quippe qu i t n to i t ti se
re s on e nu o ruc n o s a e ns en us

nu …si t pp ti t l l tia bj t e ig t d
us ec v o urre i t t p f t quanto
s o ec um , cr on a v r u um ro e c u m ,

eo modo aliquid es t l d quo b ri s i p g i se ti t I tem ten r om

vo e r o ne n n
r o n er se n nn .

Q dd nom autem t bonu u sim t ti valde u t ilis es t l ti ad i t d

. uo a rr
r es r a o e ec s v an nm

pliciter t per se ut bona l t sicut B i ti e t p e t n t i t t adro n e s a , re r

r em ec o r o re m e xc en n r

qu …tanq u am fines sui gratia di lig ti e t d D …con

, ,

i t t v r u es , t en am , ass ues c an e eo

pp t t e
q i d
e n n ur, t in aliud quia fu gere ; et item ne quasi ex i p t ti
uam v s ucan , su s ro e c

in ti h t i utilit s h
c un e s t t i coin bus t ll t e t ut p p i i fi it t
o n es s e o n es a ex o an n r, ro r as n rm a es

idi t n isi in s mmo et ultimo quod est

c p i t
o e t i t humilient se ; in spiri e x er e n n r e

finis f i i et t t propter se per t lib quoque p …

, ,

n um en o r
n lii fian t p t i t in ec ua us r s ex e r e

se pp t d A li sunt q u …in non

, ,

e e e rr o m i t ii
. i t a i peri t i atque d con se e xe rc s v r uo s s , e

haben t nde pp t t si absolu t e con o al d aliis idonei quoniam scrip t um

e e n o r, so en um ,

id t s; t ere n u rin ordine ad aliud ex es t Q i non est t t t quid it ? Qu m iv

am e n u e n e us , se e E ce li .

p di t i sunt t sectio membri ob vis ergo t t ti non si t per se pp tib i li xxx , 9 .

e en a n se en a o a e s,

Ver u m d fine … q d in quan t …ex p t t t ti ad

,

it t n e em e c o n se ue n om o ar e e n an s n o c en

pote t aliquid d pli it ordinari p t per d …ordina t r tamen in quan t …ex p

.

s u c er u a o o o er

se e t per accidens Per se quod quant …C t D i ad t am lt ipli

, ,

t ilit t o e e m u ce m u a em ec

in se es t d fine …debi t …est d ti

.
,

e l b it t l t o es t ordinat e t me uc vo m : se o r e em e e c o rn m e,

sic u t for t is p g ad t i ph ; per ac di m quodammodo necessari …ad s l

,

n na r um um o o e o

id vero q u od quan t …in se es t d tem pp t d videtur ; sic t

c en s o ut o a e en e am en

p …
, , , ,

ceret in aliud sed ex conc rs al terius pp t de se ipso q q o o e e en s ne ua uam r so

…d it in fine … sicut q i bibit ma t

,

ca o s uc suis i ib d g ti D i u , n ec v r us se ra o so e

ut
v en e n n r
n i t e t tamen inde auxi lio i it t cu i e t q idq id in se
m o r a o r, se nn e o r, u u

t Q n e u r.
q caus per accidens non fueri t boni cum omni h ilit t gra t ia
uu m ue e um a e

sit propor t iona t ad ff t sed sol …

,

q e t i e j gi cordis custodi
ec u m , o rn m ue ac on e ec o e

caus per se hinc ex ordine per accidens semper d i b t T t t i

e autem e sc r a en a on e m ce r

d fine …non es t aliquid bonu …nec ap nis qu … lp non c re t cert …es t non
.

e co a e o

d sol … esse pt d
, , ,

p t ib i l simplici t er
e pt
e, s um um se o o en am

omnibus qu …d hnn ef D Hi D d Q …bon u …si t quod

.
,

t ib
co n c urre n us e o nc uran us uo

f t seu fine …de terminan t D ico ergo omnia pp t t sicut a liquid habet r ti
ec um .
,
a e un , e

quod t t t i per ordina t est d h ouem boni ita et pp tib ili Es t au t em

en a o se e e o e e s.

; ad sal t e …vero non aliq u id bon … sec u nd m se e t ali quid

,

minis p dit i er o n em u o u

ordinat r nisi per accidens per hoc q u od ratione dj t i sive sequel …Nu ll u s i ta
,

o e onc

homo vinci t auxilio g ti…D i I deo t en que rec t e lig appetit t t i t enta t i
.
, ,

ra e e en s , en e r

one carnis nec secundum q …si t

.

t ri per se ac simplici ter non es t pp t

e a e en se , uo

dum d t t i e t vincere i l se e n ar l …culp … ; nec ratione dj t i q u ia

n o
s r so m m e o e un c

…
, ,

p t V t um q i victoria
e rum propter sec nd
am e n A p t l
u a non sunt f i d l o o o s o um ac e n a B om o,

nos t r …f gilit t valde incer t es t id i t bona T t t i dem …

. .
,

e ra al ut a em e m e e v e n an en a o o

q …q … hostis ac m ndi non es t pp t d pro

.
,

circo t t t i i f git
en a o sec ur us u ur ue u o a e en e

ra t r H c Th o in S crip to
. a
e p t o m as quia i li t d lp …quan t u … . er se , nc na e co a ,
 IST ; QU ST
TN L I B R UM I l S E NT E NT IA R URL D . XXI E . IV

est ex natura ; nec ex spe i t i…A ti virum t li

s ua v c or
g i t i p … se r m n a u ra um co n on e r

sit se inductiva sed p ti dit …esse et per

, ,

q umo n on cx
q scire quod
o us o co n se ue n s

impeditiva illi t sicu t T homas s pra serpens sit bestia i d q pi it …al i

, ,

us , e c o eo ue s r o

quem natur…i t ll t li l q i in
. .
, ,

Nihilo min u s secundum quod auxil io ,

n e e c ua s o u ca,

D i est
e i b ti
o ccas o o di t i p h jux
n en et h non
r um nisi versute om ad d , i p i d oc ec en um

C or x, I3 ta i llud Deus f i t c u m t t ti pro ( li q i in propria persona aut specie p

ac e en a on e a o u a

et medium b ti di salute … p t) non ergo llidi i impu gna

. .
,

t
v e n um o n en a re re ca ss m us

… …
,

t
,

a
pp t
e en d t modo
a p es t t p t i orr tam obtuse
ac o , p i t
r P
se r t m ser ro c e ss . rae e rea ,

p f
er e c t i imos, et suo modo p f i i t i b pens ex sua na t ura vilis e t d t t b i li
r0 c en us . e es a s

Hine liq i sancti Patres p

a u t esse videtur ergo per serpen te …acce
ro v o c av e run

d… m on es ad t d d ce r an se t dere fui t p p i
um a v e rsus
q it i p d , o Si , r0 r am ne u am ro e re .

g loriosissimi viri An t oni u s Pachomius d i t quod non p t i t modo al io appa c a ur o u

Hilarion ; q u oque quos vider n t in D i rere pp t hoc esse con t ra S ipt …

, , ,

eo s o e a are cr ura

ac fervidos stabiles e t e t rat ionem q …in Genesi le gat r S

,

obsequio i s e r o so s , , uo o er Gen .

discretos d t t t ti
o c ue run assumere pens llidi era t
en a o n es ti i t ib ca or c un e s a n m an us

et eis cor aperire N p t i t lib i terr…Ergo di b l ill u m elegi t tanqua

, ,

ec e e run e rar a o ns m

ab illis sed gratiam f f i it resistendi per que …f ili p d t et tanquam

.

e c ac er ac us ersua e re

p … ti
, , ,

Ps xv n , 38 . co m P l i t dicen t es P q
sa m s a ini sibi magis p p ti t erse uar ro o r o n a um r se r m

illos e t quia ( t Beda e t alii quida …di t) ser

.

micos meos e t p h d co m re en am o c un

donec defi i t ; a t que c u m pens ille v lt …hab u it i gi l t

,

n o n c o n v e r ar t c an o o v r n a em e cor

Pone me j uxta te e t j i pore p it erecto

,

J o b xvn , 3 . san c o t Job c u usv s ro ce ss

manus p g t contra …e B eniq u e s t re I n pp it s n t qu …di t in lit

.
,

u ne . O os um o c un ur

n uo s miles e t fidelis p g t con t ra ad tera u n a o r,

regis sui appe t it p …

.

v ersar o si li i elo do r ar z

mini su i quan to magis id C hristi C Ad h… Alexander p d t Pro eo

o n e us c res on e

servus p … ti q …seia t se a u xilio quod Genesis ter t io habet nostra t l

r se r m uo ran s a

tio erpens era t animan

,

D o mini i posse so l b it t i p h
sa u S
r er l li
r um d i t i are , ca o r c un c s

…
,

a cuj us i ti n vo ca
p p i t f i
on e i i tib ro terr
on S ep t ua ginta rmt t l
ss m e t S us ran s o e ro n er

cessare imo in tio et q u ie te a p … pens era t p d ti i b t i

,

n on c r Quod ru en s s m us es arum

… …
.

non ratione su natur sed rati

,

lii t t t i
s en a g ravi s
on o m
p i l it i ac f n d i i
er c t ar re c ur ,

one p t i i diaboli in ipso Unde A u

,

q u e uter minus p fi se g t ? ro c e re a n osca o e ra on s

u ndecimo p Genesi … S
.

g ti us n us su er er

pens non i ti li anima sed alieno rra on a s ua ,

Q U ZE S T I O I V
spiri t id es t diabolico plen s pi t i o , , o , sa en s

sim s di it b t i V t non o c ur es aru m . e ro m am en

f u i t in l t i diaboli assumere animal e ec on e

U…
,

itr D e o di e t e t at i o i s D quod vellet sed q u od ei a D

ur r n n nfui t con eo

… p Genesi …loquitur Au
,

p i
r m o u p a t u
r m cess
re n Unde
m . o . su er

ò fuisse talis ut narra t r

n n g ti N on debem s pi i quod o us n us o o n ar

in li t tera S erpens eni m non p t i t l q i diabolus serpen t e …per q u e …persuade

,

o u o u

nec pers u adere m l ieri E t si di t quod re t l g i t ; sed q …esset i ipso dia

.

o c a ur e e er uo n

per ser pen te …diabolus bj i bolo perversa et invida nocendi cupidi

.
,

l q b t
o ue a or , o

i l C or x r, c it or quod potins d b i t se t fig t as non nisi per i llud animal per quod
e u sse ran s u

rare in an gel …l cis q uam l q i per p i est accedere p t it e t tentare

.
, ,
14 .

o o , o u e rm ss o s , o u .

b ties am quia sic f i li p i act Q us i etiam multa animalia alia sint

e rs uas ss e ua m v s

…na t ur…plus consona tt

.
,

B eniq u e pos t l p h i ib a in isto h

s um om n us u m an a am e n

per serpente …di b l tentare p i

,

i t in specie an geli
,

e xs ili i t d
o n e r um
pp a aru a o ns e rm sso s

san c ti ; i i t quoq u e primos p

sc v t p … t Et i serpens ille (secund u m Beda …)
are n e s, r es . en m
2 26 IN L IB R UM l l S E NT E NT I AR UM . D lST . X X l ; QU STE . V

in anima di p i ti i di i t Hi A s os on s v e rs as . nc

q uam v s i in anima l i i separata

m u …
er s que Q UE S T I O V
,

for te ig it ratio sicut in anima viri non

v o

…
,

tamen in anima p i jco r o rt ll Petr s

un c a c o

hic q …it D g a i t at
.

C uj u s hoc ul t im …dictum videtur par

.

o O t s re m o u r ur e r v e

t i …obscurum N i i pi potest qua i

ec s c ac c t g i, i p is u p ra n s res s o n s r m or m a
anima prim … li i fuerit parata
.

m u er s tse t q ui an p re n it um , e s e o ru m ec c av er

t q
e ua m i
co r o r
p i t imo
u n re ur, anima i lla g i U b i et i q i t O u u
rav u s . n u re ur, r eo r m

s icut t anima viri inf nd ndo fuit crea p t u

e ,
o e i ib il t di
ec c a m re m ss e e rem e a

ta, c t creando i f M j
n u sa quoque per b i l f i t
a o re m e u
scienti …ac i t t V idetur au tem quod peccat …Ad …fuit
. .

f tiec on e m v r u um it c o n c reav o

D eu anim …
s A d…quam ani m … E …q u o absolute gravissim … Primo quia maxi
v o

nia …ipsum Adam i t it it t esse t capu t B me fuit i

.
, , ,

ns o o tp t i f ti t ti n o c vum u o e n ec v um o us

i … cu i e t ori ginale …justitia …

,

di t q
re c o r u e f em n p t i t t i os e r a s,

B enique T homas ad ar g ment …i t d b t li t et vera … i t salute …

.

o o s u a s u S am ov e

…
.
,

re s p ond t eI primo n stat corpus fuit sic

o d b j reat d l d i
co n o, o e us o e en um n c ar

su b di t om anim …ut nihil in corpore esse nari p t i t Fili D i Q …ergo tanto 0 or o om e uo

pos et quod contra anim …bonu …esse t i dig it

.
,

s ili t pp t quod ex
n ue r re c o n c a o re , a are

…
,

q uam di anima
u D eot b j t
m an e re ; t i t i t D i su g ravissime offensiv
ec a s T e o er

t m l t…
.

non tamen b t
re m o v e q u in e t t se tio q u ia in is to peccato f
a ur un e ue run o

d … di corporum diversa d f it t g i i …ut s tati …pate

,

con o it t
v ers a em e o rm a es rav ss m

…
,

f iu ss e t di gni t as i an m arum
q p t t b it uo Vide t ur q u oq u e plus peccasse quam
o o r ea —

anim …ad corpus sicut Eva t …quia pi ti E fuit e t l

,

esse p p ti r0 0r on em o sa en or va a

form …ad materia …et t i ad mobi le tior atque quo grad s lti eo ruina est
,

, m o or s .
, o a o r,

l deo mulier etiam quoad animam imper

,
major , .

f ti
ec or fui t viro I n u ltimo au t em t t s a o

C irca h…
.

t alis erit b j t i u t etiam q lit cor

su ec o, ua as ib i t A t i i d i in c sc r n s o 0 re n s s

poris q t virtute …mentis unde se S mma sua libro

se o a ur d Q …i t o q d sec o n o o r ur, uo

nd …q lit t fueri t peccat …hom inis primum E t di

,

co o ua a em it i t anima
m e r o ru m er o

u nius dig i li H…T homas in S cripto cend … ut di t S ancti q u od s u per

, .

n or a a. e . o , c un ,

I cuj us verbis quod fert u r de di gnitate

n bia qua l it esse u t Deus V t vo u e ru m am e n

constat non posse i t lligi de quida …di t et probant quod i f id li

.
,

i
an m arum n e c un n e

t i li sive specifica qu … in tas f i t Bon …enim pp h

,

di gni tate
,

e sse n a , non u . o a re e n sum

indivisibili est consist ns in qua nec ani o , t neque pp t i t nisi b ratione m o ve a e ur so

ma C hristi f i t major nec dig i anima boni e t tanquam possibile Ergo t q

u n or an e uam

J d…u t ar t iculus P i i
.

o i ait l stat
ar s en s s mulier pp tiit esse t Deus sciens b
o o a e u o Ge n I II 5.

item innocenti …f i t ( t credi t r) com …e t malum …t i it hoc possibile

.
, , .

u sse o o no s m av

… … …
,

p l i
ex o n o m di i tv e rs et f i
as , qu dam esse
em n T alis autem t i t i i f id li t s m a o, n e as

ta …in t lib qua …in fuit Alii probant quod fuit i i quia
, .

n a ura id t i b
us ac c en os .
, om ss o ,

g ra ut i t i i
s, c m t i n en atque o re sl t i f si apud e ec se t l i
o re s t quod o C rea t ori crea con u sse

i ss e n t viris q i b d u S ufficit quoque

us am tura cq u ari non l t non pp tii t hoc a v a ea a e ss e

…
.
,

p p r0 t
0r oi specifica inter corpus et ani i p et ita i i debit i d su mt i om ss o co n s e ra o

ma … nec u ltra hanc igit p p ti nis fuit primu m j peccat …Alii pro ex ur ro 0r 0 e us o

dig i t t i i di id li anim …
.
,

n a s n v ua uni u s s u per bant quod fuit d b it ti quoniam ipsa

s u a o,

alia … j usdem p i i R p i R i dixit N forte i

,

e s ec e es on s o Si q d b it b e m o r a m ur. c ue u as I id 3

t …in
.
,

hardi ad ista in di ti B se videtur de verbis D i di ti I qua

. .

c c s o n a ve n ur e cen s n l bi d t7 .

i quoque Alberti i p … cumque die

. u,

c u l di t R p
o r. es ons o d i inde
n r i i com e er s m o r e r s.

D icend … ad primum quod primu m

,

h b iti
a s eo nti t n e ur. o ,
 DE GR A V I I A T IC l ll A NS tì ll l-
IS S ID N IS l‘IK IMO IK UM
' ' ' ‘

illud pe a t …fui t i f id lit t id m A t ; t b i

cc o n e as ,rguit p t qu ia
e e e rra c u non a , c c ca ,
ce n

p t
e c c a um fuit superbia prou t uperbia en t i t S i q Adam l
s i t u t D u s c ue vo u e ss e e s,

vol nt …non
.
,

large ipit i ta q d ac c ur, t di t ad quoniam li uo se h

ex en m u e re m oc e e re

quatuor species i ti i qu … t t p h di t ; ips c a 0u s , n o an propri l it ur re en e v e ro n on e vo u

h oc vers o h l li omnibus i t t i i culpa … oc . nc c rc u m s a n s

g ti b rite p ti E magis pec rava n us e n sa s, va

li x s e,p ro m o ri t i s ,
cavi t qua …vi r quia p i t ex tan ta
f a ls o , plus o m n ib u s , i n fla t .

e c cav

Si qc ue n o n it hic superbia stricte superbia qua l it es e ut Deus

s um ur vo u s

… …
.

… …
,

quoque cau a p ccati Ad

,

p re ap p e t i t ll
o t ie xcepropri Ad
en Q i t d o r ur c s e .

quod ad qu …
.

aliud di i c m us , dam p t e N am i t Au gus t inus quod Adam i e r se ass e r n ex

nemur t ad actu i t t ; ad alia q … per t us d ivin … i t t i j udicia ri go

,

u s v r u um u s e ve r a s se u

da …per accidens O i i ergo habet l didi t e se veniale quod fui t mor t a

,

. m ss o e re m , c re s

cum circa p i ip li i lla Nostra tamen B le C on tra h tamen argui po tes t quia
,

r nc a a oc

i gnorantia illa au t fui t c lpa t p …

. .
,

opinio es t quod i i non om i t it in ss o co n s s na o au

sola g ti sed in t pt g di si culpa erg primum pecca t … j non

, ,

ne a on e, co n em u a en , e o e us

q uod fa iendum c es t D i i quoque fuit t i pomi

c m us au t i b d i t i ; si c o m es o no e en a

quod prim …pecca t …Ev …non fui t d p erg p p … i t culpa …I

.
,

o o o een a , e een a r c ess . m e

Gen un, 3 b it ti a sed superbia Et q …dixit N q d fui t c lpa proba t r quia fuit
o, uo e uo o o e rro r

dixit hoc prou t ly in …ribus Quod vero i gnorantia fui t cau

. . , ,
.
,

f t
or e i m e r am u r, n on e .

f o r/e t d
es bi a ve r d b i t di sed even um sa sui peccati probat r ex h quod pec
u an , o oc

to s, e t liberta t em d ig arbitrii escavi t quia n an s t lit id es t dis n on co n u n on

Q … i t q d at t endend …
.
, ,

o it r insuper ut r u m Adam l it ussi t

ur id vo u o n ec c on s e rav uo o

quia fuit Hi qu …
,

esse sicu t Deus Vide tu r quod . dam i gnoran t ia t li vi

n on ,
. nc ac o a s

l T im u, f à secundum A p t l vir o s o um est sed de t ur fuisse causa i lli pecca t i quod

n on u us

in p … i t i
. .
,

t
c us r v a r ca sed mulier ; t concedim s S d i lla i gnoran t ia non fuit
en e m , a o . e

que u t Au gu stinus ff i t Adam pecca culpa neque p na sed pura g t i atque

a rm a , oe , ne a e

l l l R eg xr. vit u t S alomon quia di di t id la defect s de n u mero d f t

n on c re de q u ibus
e o e e c o um

l …es t ex
.
, ,

esse l d sed d it ea ne suas

c o en a, a B D ionysius dixit quod
e rav eo n m a o

I dem dicend …de

.
,

t i t
r s are t delicias id est concubinas idolo , i fi it i d f tib n n s e ec us . o

la t ras S i Adam p it non credens i gnoran t ia qua

. c ecc av , i it p t s u um n e sc v ecc a um

q od posse t esse ut D e u s sed ne c n t ri tam gravi t er p i d sicu t fuit p ni

u , e un en um u

t
s are t uxorem Hi i terum A u gus t inus nc t um Et q d secundum A g t i cre uo u us n um

t es ta t r N on es t credend …quod Adam didit illud pecca t …esse veniale

. .
,

o o est o n on

spirit al i mente p …
,

u di t l it esse sic
r ita i t llig d quod
us , v o u i i t illud esse n e en um n e sc v

u t D eus t l sed quia p t i t se de illo ve m or a e, u av

quia super illud Q …non nia … d pt qua …inveni t ;

.

S d b J ÌÈ
e O IC UI
‘
f i li u a e uru m ac us

Adam D qu …erronea …ti ti

, ,

ra
p iu l b
e xso v e i
amt Glossa , asse r i gnoran t ia nec s m a o se u

et E l
va v o ue run t rapere d i t t e t ami p ena f u i t e culpa
a em o n ee

P… … …
.
, ,

ser nt f li it t Et super i llud ad Phi

o e c a em t q i t an p t Ad r e rea u r ur, ec c a u m

rapina … b it t es t esse fui t ex l ibidine Vide t ur quod non quia

.

Phi lipp n, lipp e n se s ,N on ar ra o s

se …
.
.
,
6 .

q l ua e m D Glossa f t t
eo , Ch i t p it ex q d
a e ur compassione e t pie
r s us ro ce ss ua a m

D eo Pa t ri … q li non ua b i t t s, es t hoc t a t e u
ar t sci lice t u xori
ra u s g t more …nec ,
e re re ,

esse rapinam q u emadmodum Adam arbi eam t i t t Et si i ergo non om ne c e n r s are s e,

tra t s es t q d posse t esse …

.
,

o uo q li D p t ex libidine oritur
ua sq d t
eo con e c c a um uo es

per rapina … E g primus h r o l it t ra A g t i p i om o libro de L ibero ar

vo u u us n um r m o

esse D … …
.

eoq l i ua R espon d em
s. s q u od b i t i quo ff i t quod o omne,
peccat r o, a rm a o

capu t li i est vir id i tene t ur re ex libidine p dit Nihilo i contra

m u er s , c rc o ro . m n us

g ere eam e t docere a t que g quando

,
hoc ipsu m b j i
ar ue re i t quoniam super illud o c ur, ;
 IN L l B ll UM l l S E NT E NT l A R UM . D lS l
' ‘
. XXI ; QU ST E .

L xxut i ncensa i gni t f f loquitur Glo sa A peccata primer …p t homines di

c su e s sa , s o are n um ,

ale humi s ant et pensent quam i ff b ilit Deus

,

O mne p t t ex t imore
e c ca u m es m c , ne a er

liant e,t au male i f l

ex a m o re l ip t j t t n d d l t
a m m an e . om n o e n s, o s o s ac m c uc n us , e cs e

Ergo omne peccat … t cx cupid ita tur h tq peccata ; i q

n on o es t g t o rrc a oc s c ue sa a an

t c .e r o
g nec cx libidine D i d q d peccata i t H … A t i
cc n i d i umC oe v are . —
c n s o 0 re n s s . o

omne peccat …est ex libidine seu cupi j us di t p parte commemoro recit tive
.
,

o e a re a

ditat mediate vel immediat A tt

e, ma gis quam assertive e. am e n

… …
.

q uo d d p am t est immediate
e cca um ex ti P t Alexander circa h pl u rima r e rea , c

mere Quod vero t ex t i immediate

es i it t Prim quod fuerit prim …
m o re s c sc a u r. e, o

peccat …homin i Ad q d p d
. ,

est ex cupiditate m diate quoniam t i e m er o s. uo re s on en s,

est ex upiditate C i ilit peccat … t i t t ib multis probat quod fuit

,

c en s m e r, o a uc o r a us so

Ad …vel mediate vel i mmediate fui t ex p b i A pp t b t quippe similitudine …

.

er a. e e a

cupiditate li b idine F itq ibi duplex B s ienti …D i sicut diabol u s similitudine …

s eo u ue c e

libido una qua nimis dil it uxorem e t quoque divin …p t ti…tq ex h p

.
,

ex o en a ue oc r0

…
, ,

j
e us delicias ; altera qua vetit u m p i t ad pp t i t i fructus p hi b i t i et
om o c e ss a e on e m ro

di t S i et in peccato E … fuit duplex sic dem …ad j

, ,

co m e . e v ti Verum o e us c o m e s on em .

libido una in appe tendo esse sicut D tamen i di t p i q pecca e us , m m e a um ro x m u m ue

altera in appetit es s pomi p hib i ti o t …per q o d transfusa est ro pt i seu o uo ce rru o

Q … dem …an peccat …Ad …fui t i f t i prim r …p t in p t

.

it
u r ur o o n ec e e o are n um o s e ro s ,

peccat …in S pi it …S anc t um Videtur fuit g l Un le q …di it q u od pecca

,

o r o o a c uo c ur,

quod i quoniam non p i t in Pa t …hominis in paradiso fui t p … pti

. .

m e, ecc av o r su m 0

trem peccando ex i f i it t nec in Fi ve ] i b di ti to t um ad superbia …

, n rm a e, no e en a, re

lium peccando ex i gnorantia sed ex certa d it N di di t E q u od posse t esse uc ur. ec c re va

scientia q d est peccat …in S pi i t … ut Deus id est D …

, ,

uo o
q li sed eo medo r o eo ua s,

S anctum I tem peccat …Ad …fuit p

, ,

C q li q i di o t di i participative et u ue a u c u n ur

nit …gravissime p q et Filius D i adoptive q u od tamen l it ultra qua …

.
,

o ro uo e vo u

…Ergo in se ips fui t g

,

s us ti it nu c ro ce i i b t e ra c c o n v en e a

… q tit t i t i lp…c rre Q … item an pecca t …illud fui t g

. .

i i
v ss m o uan a it e en m co e o r ur o ra

sp ndet q t it p en … I n contrari … i i …Et respondendum quod unu m

,

e uan as e o v ss m o

fuit d p ti neque p … peccat …di it g i al io ii

. .
,

est quod n on es e ra e, r o c ur rav u s v ar s m e

nec finalis i p…it ti nec i dis aut ratione j in que …p t

,

so m pt i o, m n en a, n e us ecc a ur,

v id t i f t
en a …grati …nec i p g ti vel propter magnitudine …inj ri …ei illa
ra e rn m u na o o

a guit… i t ti erg non fui t peccat … t …; aut propter magnitudine …damni aut
,

v er a s e o

i n S pi i t …S anctum r o p en … q ti p t a ut propter e c o n se ue n s e cc a um

quod non fui t peccat …in magni t udine … lit ti ad p d

.

Di d ce n um o c ausa a s ec c an um

S pi i t …S anctum nec divisio illa peccati Primo d p t J d…

.
,

r o id m e o, ec c a u m u o rum ecc en

D t i …C hrist m
,

e xs at t f fi i su C p d ti q q
c en s e rres t i t i t maximum ; sec n
on en a uo ue o o e xs o

…ad c lpa …i t lligit de p … na de do mod peccat …prim r …p t

.
,

p erm o n e ur e, o e o are n u m

f i iti … t i…pr sertim p t mor

,

n v t se n e n maximum p hib t ; t ti m do pecca

ae os er e ur or o e

te …non de p …
, ,

na temporali imo inter tum L uciferi

dum maj us peccat …D eus minus p nit P de h pecca t …Ad …fuit g
, .

o o o rre o c , an o ra

tem p li t
e ra prout id i t p di D vi s Ev …p t
e r, v er ex e p re . e n ec ca o , a n e c o n v e rso , res en

nique p t Ad …t p li t fuit p de t sicu t ex A ti i d i respons …

e c c a um em o ra er o n s 0 0 ren s o

n it um magis quam alia duplici ratione est S imili ter de hoc an fuit peccat …i , . .
, o n

Prim ratione status quia in d li ii pa S pi i t S anc t um aut irremissibi le I tem

e , e c s r um ,
.

ra di i s i t e xs s e n s
p i t Alia ratio t ad h
ec cav an fuit . di b il p d t es oc, re m e a e, re s en e

generalis i t ti hom inum quatenus quod imo al le gans illud I id i libro de

n s ruc o s 0r

…
, ,

cx h quod a p i ipi tam dire p i i t T i i t t H

oc r nc o p t pecca t i d i un v . rn a e om e os o c rc o
 IST ; QU ST
IN L IBR UM I l S E NT E NT IA R UM . D . XX I E . V

sunt t i li respect superbi …quia ad A qua inclinat r ad aliquid t lit pp

m a er a a o o ac o a er a e

omnia di it t d …inordinate Et constat quod prim u s

,

e xce ll t i en b ti am d o n en am or n av en o

ut pandit p i i d… i ad impi ta homo non p

.
,

re m ss o m on s i t ex cupidi tate primo o e c c av

Gen ut , 5 tem i tig ti ; nam dixi t E i t i i t modo accepta

ns an s : r s s cu

S i vero q …t
.

dii Et it d …
. .

…onis et hominis c lpa a

a an pp tiit esse ut
o su u ra ur, a e

… …
.

p bier a c oe
p i t A li t i pec atorum
o rum D dicend
e en m quod homo c quant ad e us , o o

i solet esse quida …defect s ; sola

.

o c c as o aliquid pp tiit esse t D et quoad ali o a e o e us ,

superbia ex p f t i accipit f d e r ec quid non q u oniam

on e un pp t ii t …
am en qual i n on a e

t … quia u t
o i t Au gustinu asse r superbia ta te …D i in scien t ia poten t ia aut alio
s, e

etiam bonis p ib insidiat r ut p t q …h sit i mpossibile sed quant …

, ,

0 er us o e re an uo oc o

ergo prim r …p t peccat … d alique …modum habendi N quia i

.
,

N on e o a re n u m o a am n

… f i ib i t i fuit p …
.

i f id li t
n e f i t q i non
as u did t D
u a c re e run
p it pp tii t teo er or us s s r os us , a e o

fals …di i ; sed p t B per natur … su …conditione …e t li gni t it i

,

o x sse t verba j u ave run e us ve

forsan aliter esse i t llig d vel me ta u sum tan ta …scienti …pleni t udine …
n e en a, co n

… qua t enus ex lumine propri …

,

p h or cei au t mystice d i t Vel dicend q e a t o se ue re ur,

se ips …quam inferiora i

.
,

quod ex l t i qua id q d p i tt b
e a on e ti i t uo re m e a ra on s am o n

t ur pp t b t l mentis eor u m ex omnibus g t Unde loqui t ur Au gusti

a e e an ocu o s re e re

q u od non l it u t servus t eneri p …

.
,

s t i t i t i p di t m ne t lit
e us , it t ac o a er v e r a e m n us , vo u r

divini tt d t verbi secundum quod pt quasi ab al io g l t per lumen

a en e re n , ce o, re u a us

omnis malus es t aliqu modo ig t e lib p ddi t et ita i ilit

n o ran s . n a ura us s u e ra um s m u

V e ro …i gnoran t ia seu d b i t t alis etiam dine …D i inordinate pt i t u e as e e av

facit F it D hoc vero quis primer …p t

, .

c re d d en i fid li t t
o ru m , n e a em n on . o e , o are n um

item in i lla t g i i b di t i p it ran s ress o n e i respondendum quod

no e en a e cc av e n o rm us ,

qu …est generale peccat … t est vi duorum it i

o n ont q u po test altero v o rum u rum ue

t ium speciale quo quis ex t pt p …C gravins esse diversis p t ib circum

,

c o n em u r re s ec o s,

cepti p t N Ev …p t fuit quod t tii q diversis tt ti Ill d tamen

ec ca ec e cc a um s an s ue a en s. u

scien t ia … pp t b t i p t i t i sibi simpliciter es t g i quod in p ti ib

.

a e e a m er n e n um rav u s o or us

e t in specie lp…p …
,

quia hoc i it c ur o s t iti t ; sed quod as e xs ss e p d t tque in co r on e ra , a

in ipsa scientia i t i pi b t em t moti o seu inten t ione p

n en am co di Hi
e a u v eccan nc m o

in hoc D quodammodo …
.
,

eo q t F it lier magis p it quia ex sola l ti

ua re o r o e c c av e a on e

etiam in i llo pec ato i i qu …est vi mentis t est ad p d vir autem

.
,

c om ss o m e a e cc an um ,

tium generale non speciale tp t conse etiam ex q d amicabili societate ad u e e ua am

… …
, ,

q ue n s omne pecca t H nempe in o uxorem N

oc t anta fui t in Adam l t i sic
0 ec e a o

ut in E qu …ex verbis serpen t is tantum

. .

n i peccato commune es t qu od p e c ca n s va ,

n on facit quod in se es t P… t ad ll t i…appe t i t … r

p t quod j
i
e rea e xc e en o c o n ce u

i su … fui t pervers …in tan

.
,

v er e n t d quod cupiditas t ipli i t

um di i ti r c e r su c om ra on s o

m i t r Primo t es t speciale peccat …D t …quod didit verum esse atque possi

,

o .
, u o , o c re

habens pro special i ma teria bona ad usum bile quod p t li t serpens id secundum ro u ee

vit…p t t i et sic non est radix

s e c an a Ap t l fui t d t I viro aut … em o s o um se uc a . n o I T im !I

i t propri …
n

nis peccati nisi quod non est ll …pec in t t …

.
, .

u o ll n on an o e xc re v e xc e en

quod non liq d ex avaritia ti …amor quod didit ver u m esse et f

,

c a umt a uan o c re u

u t generale pecca t … turum quod di t p

,

i t
o r a ur. S d ec o n o, d quia illud o ,
xe ra se r en s , se

videlicet pro immoderato appe t it haben vellet si possibile f t id i di i t o o rc c rc o c ur

di q d q uo t
c um i ti oe, p s aut non fuisse d t At t
o sc en am , e illa j l
o ,
se o c us . a m en e us e a

al iquid tale i q i peccato i ll avari t i ad p i d e u m i it it i t quod

s c ue n e o ex er en om nc av a

ut es t peccat …sed liq

,

tia era t T ertio n on d b it tì l ti in

o fecit a ua m u a on e m e a o co

radix omni peccati i q desi gnat pro qu …i m liere firma …Opinion …

.
, , ,

I T im . vi , s s c ue n o e co n
1 0.
n it t a em q d h
ua m b i t l pp amt i t a
p t Vir
ua c mquoque p a i t co g
eitans de o s, cc c ra .. e c cav
 I II A NS C II ICS S IO N IS l II IMO II UM
' ‘ ‘
DE

m isericordia D i cum pr po ito p ì t e homini r mi i b il fui t qu niam

e s
r
e n en A c a tu m s e ss e ,
o

d i C ogitare autem d m i ericordia D i ieh mo f uit arn s t li v lun t t v rt i

e s e c e m or a s, o a e e

…
.

no
p p i t
r0 p os i t do i h om
p p t i enbili t i p oc c nd r li q li
s um t e b i s, e n ec a o a ua e r e xc us a

nis t t l pt divin …j titi… li tp t aliunde i d t L u ifer q

,

es e co n e m us us s, u e e n o c us . c ue

quod non fui t i Adam ll… T homas que n . it i quoniam maj ri

e e xce s s e n o rm us , ex e

in S crip t e libidin majori in gratitudin ; t pl e, e c n re s

C oncorda t Pe t rus per omnia h… adem quia

.

d li it p i t d j
c e i t sc a n a z av , c e rru ,
e cc ,
non

an gelos olum d e t primos parentes t

,

aliis verbis p i ex r m en s. s se e

i i llis genus humanum Pecca t …etiam

, ,

lt i h d c quoque L ucifer i q i
ar o s n u en s, n o

… … …
.

t
,

p i
e c c av t i quam
e n o rm prim i paren
us t es Ad g ravins fuit peccato E quan v o

quia in re … quia p …l i a D
, ,

i t m gis illi i t
c o n se n s et ad i g tit di a c am n ra u ncm r c a r e ra eo

lege …
, ,

terna ac natural i p hib it ; res dona fui t tit ; p t vero li i ro am se r us e c c a um m u er s

aut …prohibita primis p tib tp t in hoc fuit

o a re n i quoniam ex majori
us , u e e e n o rm us ,

Ge n u, de pomo li gni scienti …b ni et mal i come p i t libidine id est i t i i ff t e e c cav n en s o r a ec o .

d sol … … …
.
,

dere fu i t illi it in
n on c p a S d quoad s e , se p t i seuo nocumen re t e c o rru on e o

di i pli …L ucifer quoque in

,

hi b i t i on e sc n .
q ex pecca t o es t d i t i g d c o n se ue n s ,
s n ue n um ,

ten s ori i ff t f a b t ec o in malum et quoniam aliquid po t es t corr mpere seu

ere a ur o

minoris nescienti …f i t tq minoris pro l… primo per d …cau

,

o d ad pli i t ue e re u c er m o o

in vitium quam primi parentes …; per d … i i Et

, ,

n i t ti a s d s sec o n o, m o o o cc as o n s

peccat …L uciferi non fuit i i primo modo p t Ad …fuit magis

. .

Hi nc o re m ss ec ca u m

sed peccat …pri

,

bile nec di b il
re m e a e, p t i et i f t i o quoniam fui t c o rru v um n ec v um

m r …p t Peccat … tamen causa t f i i peccati in p t S

,

e o are n um o ran s o s o n s o s e ro s e

d modo pecca t …E …
. .

m u li i f it superbia q u am
er s u i di cu s c en ma gis t itit co n o o v e xs

…
, ,

i it
r os est immediate secuta deinde et
as
p t i quoniam ,
i t ig i t i ad co rru v um ,
ns av v ro

g la e t in ipsa
o , ti specialis i C t g i
co m e s on e et ita t am vir quam n ran s ress o n e m e

o b di ti Probabile
e en a.
q i d t q d p n amt i fui t i
ue v i t t e ur, i q
oo rui o s er s nc am e n um o c cas o ue

sec nd …ordine …t t t i i de peccato …It erum pecca t …viri f i t

,

o o en a on s , i n o u e n o rm us ,

in pecca t …sit lapsa I n t t t i au t em

.
,

o id tien a dit i ib on e ex parte pec con s e ra s c on on os

ibi E i ti can t is quia p …

.

I b id 5 primo t g b t an e ll t i a ur e xce en a, l t fuit uxori et excel r s r a us

sicut dii S d p i i i ti…q

. n t, ,

6 .

e co n o, ro m l t i ib ss e sc e nd i ornatus mulier a utem uo m en or us en s :

bonu …et malum T
.
,

su b di t S i t
or c en es magis es t t rans gressa p ti . di t i i
er , e n sa s con on

tio p i it S ipt d p t li gni i l b ex parte peccati nam D eum sua am

ex r m cr ura a s e c um os

lius et quar to ti ipsius F

co m es b it i i h
on e m i t e t proxim …sua or g on e n o n o rav o su

sanque mulier pp ti i t pro t t illo gestione d j it H…Bonaventura qu i

.
, ,

a e v s a o e ec c

e t iam po testate … de omnibus his ib it diffuse et p l h

.
,

non posse m ri pl e , e n am sc r u c re ,

t t
ran s m u an di et g b di inferiora pro
u e rn an cuj us scrip t a i t lit sunt i d t v r ua er n uc a .

pria virtute et f it u niversale …noti D C oncordat Albertus et insuper q …it S

o rs an u r um m
q
th.

tia boni et mali V i …vero ex q d

.
, ,

m hic utrum t t ti primi hominis fuit

ro ua am en a o
2 ° part . .

en t is s u… l t i lli i t i t qu … dam una an m ultiplex ; et idem qu …

.
, 8 6.

m e a on e so c av ri potest
…
,

ex p i di cupiditas q
e r en t de j t g i B p d t S olu t io
uo c e rn e re m o e us ran s re ss o n e . es on e

P… p i t i i ad h…fui t per di t i t i
,

li e re m g s t a t o po m
u o t i t non esse ve o, m ex r os v c s nc o n em

vide quod scilice t peccat …potest dici u num

, ,

mortuam D iq . ti pen ti
ue c un e s e n sa s, o

t ur mu lier agis peccasse quam vir quia simplici t er et i t eru m potes t dici u nu
m m

Pecca t …simpliciter unum

,

inori t t ti d i t est e t motivo

,

m en a on e ev c a lt i pli it , m u c e r. o

magis i llicito i t i iq f f t come est quod est unius a tus et unius def r
n en s o r ue a ec o c e

dit de lig ut pate t ex di t i H… R i …appetibile determina

, ,

n e, i t t i et ad c s. e m a s, un o

c h d ar us . t …Q q actus sit substantia p cca o uum ue e

pec ti hoc in subs tantia est unum ; et q …

.

Ampli s secund u m B o ,
t o n av en uram , ,
uo
 I N L I BR UM QU ST II S E NT E NT IAR UM . D IST . XXI ; E . VI

d f e o rm it sit forma peccati hoc etiam in A t t ti quoniam ubi un u m prop ter alte
as en a o,

forma t unum ; e t q … ppetibile sit rum ibi tot … d it ad …Tenta

,

es uo a o re uc or un o

finis ac movens h etiam in fine et mo tio autem fuit de i b di ti ; motiv …

, .

oc no e en a o

simplici ter vero ad i lla …t g i

,

vente unum i t it i q con s s s c ue fuit pp ran s re s s o n e m a e

est Porro peccat …unum multi titus i di t i ilit di i D i ; et se

,

un um o n or n a us s m u n s e

d …hoc unica fui t t t t i Q d enim

.

plex t quod in actu est

es sed l u n um m o con o en a o oo

… b t ad … titi f t f it
.
, ,

t as habet d f i t t t pl e o rm tia cs e E ura m o v e n a, va o v e a ur e so ve ruc us, o

secundum quod in ip sunt pl pl ex desiderio q i di quod p i it dia

se ura , u re s ac u re n ro m s

que habe t fines quos b t i intendit per b olus E iti i q i sicu t dii e t c H ec
o n e re r s, n u en s , a Ge n n n, 5.

… d q actnm et t ale dixit Alexander

. .
,

un o eo m em ue

esse peccat …primer …p t Mihi

.

o o a re n u m .

quoque vide t r bene di i I dem dicen u x s se

d …de
.

o it t t t ti i illins S i ergo
on a e en a on s
Q U ZE S T 1 0 V I
… …
.

q u t u
ra ur, t rum simplici t er dicend si t o

unum p d t quod imo j uxta i llud

re s on e

hic q …it U t u h o
, ,

Phil phi Ub i unum est prop t er al t e O t m

ti …
e se s re m o u r ur, r

rum t b iq est u num Talia enim ab

, u ro ue i t at
. i po t u i t m e n s o n n o c en

ultimo fine d i t i e t it t
en om na i al i t
o n em p a p i u q ua un o a em v en er ec c re r s m m r
ac m ltitudine … t i t
o so r t al i t un ur. er.

S i vero q …t quod fueri t in t er h… Vide t ur quod sic quoniam q u i potes t

u ra u r, c

primum peccat … dicend … quod ex maj us po test e t minus si g p t t

,

o o , er e o e ra

t et
,

parte t entati primu m fui t superbia ; ex peccare t li t p t i li t m or a e r, o e ra ve n a er.

veniale est disposi t io ad

,

pa rte t t ti invidia A tt
e n an s, primu S d am e n m ec o n o, m or

an gel …mal …ad hoc quod tale ; sed q i po t est principale a t tin gere
.

di p s on en s o o o

…
,

vellet t entare fuit superbia p C potes t quoque p b leo rrumt an g ere en s r am u um

natura … g li O ri gene …in P i

.
,

quando l i t esse ut T t i
an e ca m ,
d vo u h er o , s ec un um e r a rc on ,

D e us E t nisi g l f i t hac l t i an e os nullus eorum qui in supremo p f t q

u s se e a on e e r ec o ue

corrupt s non f i t invidi … pt ib i g d tit it subi to et ex toto evacuat r

.

o , u sse s us c e ra o e xs er , o ,

I is qua hominem i p g it Nempe ut sed p l ti p ti e t per partes Ada m u n av au a m o us m

it Au gus t inus superbia …semper co autem spirituali mente p …

. .

a sse r ,
di t i ma gna r o s, n

m it t a ur invidia et talis re gina nunq u am fuit p f ti pl t e rgo

, po er ec on e as m a us n on

es t i t li p di q Primu m vero ex t ui t repen te peccare t lit sed venia

s ne a e se ua m or a e r,

parte i i diaboli f it i f id li t cir liter primo Quar to p t it verb …etio

.

s ua s o n s u n e as o u o

ca verba D i ; sed prim …in inten t ione su …p f

.
, ,

e o et hoc f i t veniale t ro e rre , u sse e c.

fui t homicidi u m prim r …p

,

t t t i
en a e r s , I n pp it est communis d t e o a e es um oc o rum

reutum H enim principaliter in tende positio ut p t b i t

oc a e

bat u t mortem corporale …ac spiri t uale …

. .
,

t in natura …h Ad hoc Alber t us p d t Quod q …S

,

i d U de ait
n o ce re

S alvator I lle homicida fui t ab ini t io quia

um a n am

ri t ur tr …hom in primo t t p t i t
. u

, , o o e
re s on e

s a o o u
u

87
um m

part
.

. q
t h.
.

in veritate non t ti t Fuit quoque ten peccare i lit sophisma es t ex com

.

s e ven a e r,

tati illa sol …ex terior quia in t t i llo p i ti et divisione Nempe si hoc quod
.

e o , s a o os on e .

n u lla in homine fuit pt i i cor dic co rru

p i seu i p i t
o , n ec t componi n e, r m o, n r m o s a u,

pore neq u e in anima qu …ad i llicit i t c u m verbo h p t i t cons ta t quod

, , e n nr oc , o u ,

c li t
n a re id i non fui t i li
c rc o ad p t it t i li t peccare atque mor
nc n an s o u un e v e n a cr

cu lp …nisi exterius quo persuadent

a ac t lit sicu t et postea d qui ppe e a e r, ea m em

…
, ,

q i
u ev i t homo et e pi t inclinatio e se in p t t i habuit q i aliter li t s
q o en am ua m v s a er oe

l l… Alber t us
, ,

t i di p i t S i au t em d t i t i ill p i
t …di id t
e r o r. e . s os am . e e rm na e a, r

C t Alexander U
o n so n a i q i fu i t l i p i n a, n u e n s, a verbo m o, ve n r m o s a , v a or
 I N L I BR UM IST ; QU ST II S ENT ENT IA B UM . D . XX I E . VI

bilis quippe es t si quis tt d t ad p f A ontra p … pt necessari …ad sal u a en a er e c r ce om o

… t t et g l … t it di i in t … H… S cotus
,

c ti on e s a us re o a re c u n s e c

qua t itit Adam ; a qua et q …null … Postremo D d H…( ait) qu stio

. .

e xs uo o uran us c a
e

habere t repel l ns ab ea i e q i i t d l
p i it pote t i t lligi Primo an d
e x re ne u v u c er s n e o

nisi contemnendo divina …j tit i rante t t innocenti …p t it p i h

, , .
,

t os am a s a o o ue r r m us o

que f … d d innocentia …suam ac … mo peccare

,

an o i li t E t cons ta t quod s ua ven a e r.

corr mpendo t … qu …omnia fa non quoniam i lle non est innocens q i

,

o n a ura u

t prima … cul pa …Ad …non i l est reus p…… sed p

,

i
c un i li t
v en a e m n e c c an s v en a er

sed mortale …fu isse nec aliter esse po reus est p … … l …

,

damni sed etiam o n o n so o

es t alia opinio quam com sens u s S ec nd tr …prim …hominis

, ,

t i
u ss e . Id i c rc o o e, o o o

m ni ter hodie tenent doc t ore tp t jam peccat …per quod d t ab innocentia
.
,

o s, u e e o ca e re

narrata H… Bonaventura
,

c p t i t esse veniale vel necessario fui t o u

Eadem R ichard s qu i ad n u lla …harum

. .
,

o t l Et respondend u m quod primu m or a e. m

…
, ,

e p i in o n um diverti t se sed q li t utra hominis peccat esse nonua

p t i t venia er o o u

le Peccat … q veniale ti git in

,

que q t defendi prosequi t ur

ue a , . . o n am ue con n

P e rro A ti i d i in S umma s u a
n s o 0 re n s snobis d pli it modo ex i p f u c er o no m er e

sequitur prima … dicen ti ac t us ut s u bi t i ac b pti ii mot s

,

l ibro d sec o n o, , c en e , so re c o

do S uper illud Apos toli L i gnum f en u m t li ; d ex i di t i ex o m or a um sec o n o, n or na on e

loquitur Au gu s t inus Quidam i t t circa media Et h … t q

, , ,

s t ip l u am , s s en e . e ro u rum ue

dilig t un suas ac filios plus debito

uxo res t i gi t ex ordinis j d defect eo ,
con n c u us am o,

t amen citra Deum et hi i li t pec quod inferius non t i t f i i t sub

, v en a er eo n n e ur rm er

cant ; ali i plus quam Deum e t hi peccan t suo superiori Quod enim in nobis c ns r ,
. e o

m or a t li t S d Adam plus debito p t

er e t g i t b i t mot s li t t i hinc acci o e ra su us o sen s o a a s,

in tat innocenti …dili gere filios suos ac dit quod

.

s o lit non es t plenarie ratio se n sua as

filias tamen ci t ra Deum ergo p t it pec ni b j t Q d etiam i git in ratione o u su ec a uo n s ur

care i lit quod concedim s H… b it mot s non rect s t mot s i fi

.
, ,

v en a er o . c su us o o , o o n

A ti i d
n s o i Q i0 re n s s q t peni u t d li t t i
c o n se t i g i t ex hoc
ue n e r quod non est e a s, con n

… divisione … i li pec perfect ratio nostra d lib ti i

.

di t i t i
s nc on e se o ven a s o e e ra on n one

cati sicut ex Bonaventura jam t t es t b di t qu … est ex alti ri principio puta

ac o m . su a, e ,

I dem t t S cotus P t it i q i in ex lege D i t dum quis repente pp h

oe o r e u n u en s , e :o a re en

… t
,

t t pri mo Adam
s a o i li t peccare M ven adit ti
er tanquam or res urre c on e m o r ue ro m

tale q peccat … di t i g it a quid impossibile non d lib

.

n am ue o n on s nquod hoc u ur e e ran s

veniali in hoc quod mortale est respect nobis t radi t …est lege D i Quod autem
,

o o e

circa fi human s animus d di t circa ea qu …

.

finis veniale respect di o m e o ru m o ee r n e or

nem ; sed in hoc quod mortale est d di s u n t ad fine …venit ex hoc quod media
,

eo r ,

na t io opposita di t i i sine qua finis illa non di t i f llib ilit sub fine
or na on or n an o r n a er

valet Est autem or D Porro in t t innocen t i …fuit i f llib ili

.

u ltimus b ti i o n er n on s a o n a s

di t i qu …
.

na dam respect finis dipi

o fi it o ordinis t semper inferius conti
a sc e n rm as o

di qu …non es t necessaria ad fine …

,

, t sub superiori q di suprema c on n e re o r , ua m u

se
q d
ue n sed utilis
om ad d ide vis hominis t i
e um t sub Dem t et e con n e re o r eo , o

cadi t b p … pt sed consilio ; de quartodecim de C ivi ta t e D i di it Au

,

n on so r ce e, e e sse r

or di t i autem ei contr ria est veniale

na o g ti Hi a ll i di t i p t i t es us n us . nc nu a n or na o o u

peccat … I taque dico quod Adam

,

o se in homine nisi i i p t ex hoc q d e xce nc e re uo

t ant …per t d r s mma vis hominis D non b d t

.
, ,

dere p t it o u non o ac u m ee o ee so e re ur

contra p … pt quod fit per peccat …mor tale Unde con

,

di t n a um d etiam r ce om se co n o

tra consilium tantum t non f i d l dit quod primum peccat …hominis

.
,

o ac e n o c u ur, o

esse p t it veniale H… D
,

maxime p di t i ex e f i d li q
en a ll t se o ac e n o a ua nu a e n us o u . c o

re tardat i va , q uam vis n on f ac e re t di rc c te ra n do s .

 LI R IST XXII BE I l S E NT E NT IA R UM . D .

I n cujus di ti aliqu vide tur ti i A vis j t atque h i

c s e consi ter i
a co n n er n s um c ro c n m s e n

…tamen S ipt di t
,

ob cur t quod ait p

s a, u t i li t t q e c c an e m ve n a er n oce n c m uo cr u ra ca

…esse e t iam p …damni E l i…p

, ,

re n I nno en credit
o m i verbo ; ct S l b i t …
en ee c s om n a va ur r

na damni es t divin … t bea t ific … i i i innocens l b it autem

.
, .

e dit i ma v s on s sa va ur m un a

qu …non veniali sed mortali in …snaru m ; i t q I nnocen tes ct

,
30
c are nti a, non em ue , re

quod ai t inno ti dh… t ihi A tq ad q …ti

,

it
c u rr c lpa E t
ur o ru rs us c a s e ru n m uc u s en e m

cente …non esse q i i lit p t seu hanc Quis t …Dom ini ? P

. .
,

u d t in
ve n a er ec ca a sc e n e m en e s . xxut , 3,

reus es t p …pro veniali i flig d…S

, ,

oc u p d tP l i t I nnocens n ib t en e res on e sa m s a m an us e

…
.

q t
ue re ur n am
q null t li que m ndo d t
o m or a om , o am o c o r e , e e.

D I STIN CTI O XXII

A . D e o r i g i n e i ll i u s p ec c a t i .

vide tu r di lig t i tig d esse q u …fu eri t ig e t radix i lli s o

IC en er n v es an um er e n Ho g S o m ,

pecca t i Q u i dam p t t q d l ti …in animo homin i s p … i

,

. u an ,
uam am e a on e r c ess ss e ,

q u a diabol i s u gges t ioni

ex i t Q u od vide tu r A u gu s t in u s i c o n sen s . n n uere ,

s u per G i i t a i q i en es m N t p t d n q u o d homo d p t
u en s on es is i p … u an um e c ere ur, n r Aug c
"
e

eo q u …
, .

i
c ess s s e t i n dam l ti p i d ut per h i li ti
e a o com pecca t i i t IÉ Î II
r m en a, um a o n em s c re È
S'

X
d
,

q u am falso de p … p i t e t q u o d non bene habe t na t ra i a f i t

se r sum ser ,
se u ,
s ac en e

rec es ser i t It em in . d Q u omodo verbi s t t t i

eo em d t m l ier D e u m en a o r s c re ere u s e Ib id n 39 .

en t i amor i lle propri …p t t ti

. .
,

a re bona e t ut il i p hib i n i s i i ro t j s u ss e , n ess e a o m o es a s,

e t de s u perba p … pti q u …p t t ti …f t
se r sum o, i d a ut per i er en a on e uera con v n cen a

menda B eniq u e non con t en t a s u asione serpen t is d p i t l i gn u m b on u …

‘
?
, ,
a s ex eso , Ge n e .

decor … d p t nec credens inde posse ori for t e p t i t D e u m li j

.

o a s ec u se m ,
u av a c u us

ca u sa ig ifi ti i i lla di i I d
s n ca on s d i t e t dedi t v i ro
x sse . f t ee i cu m m an uc av su o , o r ass s

s u as i one q u am S i pt i t llig d … li q i t V l for t e non f u i t d i

,

a li q ua , cr ura n e en a re u . e sua er

n ecesse q …eam mor tu am esse illo cibo

,
uo id t i S i t er go non
ex t n on v ere v r. cu es A ug o p. c i t .

p erm i ss usdiabo lu s t en t are f i n i s i p serpen t em it nec i … is i per

em n am er a v ro n

ut s i c ut p …pt D i p i …veni t d li
,

fem i n am r ce um i t diabol i t t ti
e er v ro a m u erem ,
a en a o

per li m u t ere mi t d vir u m I

ran s re u liere ve o q u … ti li era t
a . n m t i pse r , ra on a s ,
n on es

l t
o c u us ut i serpen t e d pers u as i o j s ; q
n i
se i ti t dj t i n te i u s a o uam v s ns nc u a uv are r

q u o d per serpen t e …g b t ex t eri u s p …

,

E ere adi ti t t ti i mod u s a t q u e

. x r c s en a on s

p g ro ressu s i nsin u a t r e t iam q u od p …

o di i
n ecn o n i n u i v i de tu r scil i ce t q u od r x m us n

…p … t li q l ti e t p … pti i en t e ho i i s
, ,

t t ti
en a on e r c ess era a ua e a o r su m o n m m n .

B O bj e c t i o c o n tr a i l l o s q u i d i c un t e l a ti o n e m p r ce c e s s z ss e i n m en te
’

. .

Hugo , o p.

…a c t or t as r g r w
c it. c . 6
uod f u t non er g alt er u s s u gges t one pr u s p
.

Q si i ta i , e t qi i i eccav 1 , uo u i G e o M°

tradat i dee pecca um t diabo li i nc u rab i le esse q u i a non u gges t i one d prop i a , s ,
se r
ral .

o . 8
hb
.
. ,
 LI R II
BE S E NT E NT IA RUM . D IST XXII.

s u perbia hom inis vero pecca t …c u rabile q u ia

c ec i di t ; per d per a l i u m o ,
n on se , s e

cec i di t e t i d
, per ali u m res u rgere p t i t Q i p di t verba A u gu s t in i
ee o u . uo c rca ra
e c a

pi u … d ili gen t e …I t
ae fil git t ; q u … i i t lli g
ec o rem sane q i e N a an s e n e ere u m us on

d ji
e t
cere ur h in ac t n m i lli pecca t i ut scilice t l i g u m ve t i tu m d t e t in
om e us n e ere

iserias per t t ti …diaboli nisi l ti

,

d p … i
,

has m , en a p i on e t ,
e a o c om r m en a r cess s se ,
n on

ut iq u e t t ti en a d op u s pecca t i T alis eni m f u i t ordinis p

o n em ,
se di b l . re cessus a e us

Gaa . m 5 . t en tando dixi t S i d i ti i ti sic ut dii seic t es bon u …e t malu m ; q u o

c o m e er s, er s h

s t t i m men t i li i b p i t l ti q u edam e t amor propr i…p t t ti ;

,
, ,

au di t o, a m u er s s u re s e a o a e es a s

ex q u o pl it ei facere q d di b l
ac u d b t e t ut iq u e feci t S u gges t ione i gi tu r
uo a o n s s ua e a .

i t q u ia t t ti p … i t
,

p ecc av ,
en a q u a i me t e j o r t t l ti
cess q u am pec
, ex n n e us o r a es e a o,

t
c a um operis t t e t p e a pecca t i
sec u um es , o n .

C . Q uae f u i t e la t i o m u l i er i s .

E t t al i s q u idem l ti i e t e li i fu i t p cer t q u a didi t e t l i t

e a o n m n m u er s re e, cre vo u

, habere sim il i tu di e …D i c u m … q li t t q u dam p t

n il lu d esse ver u m q d
e ua a e e ,
u an s uo

diabo lu s di b t E t i d p i li t ce a . li t A gu s t i u s i q i
ee s ec a er m u erem co m m em o ra u n n u en s

u l ier diabo lo n i s i esse t i men t e j s u perba p … pti ? E t

,

Q u omodo d t
'

cre ere m ,
n e us r sum o

q d i b i seq u i tu r sc i lice t
uo Q … per t t ti f t i d l peri men
u en a o n em uera c on v n cen a ve

referend u m t ut i t llig t q u …m u l i er q u …l ti f t
,

da d li
,
a m u erem es ,
n e a ur ,
n on e a o uera

per t t ti en a t o n em , e e.

D Q ua; f u i t c re d i d e r z t e t v e l u er i t
'

. ela ti o v i r i cm q u o d m u l i er .

Huge S um .
o e q u…
S l t ri t r u m i ll t ali s l ti e t amor propri …p t t ti i vir fu eri t
, u a e a o e es a s n e ,

s i c ut i m u l i ere A d q d di i
n . q u ia A dam uo fui t d t
c m us , d q n on se uc us ee m e o ue

m u l ier eni p t b t esse ver u m q d di b l

n on m u a a gg b t I eo t amen uo a o ns su ere a . n

f u isse d t credi po t es t q u od com m i ss u m veniale p t i t q d p pt

se uc um u av er uo erem e

i …era t S d nec prior f u i t nec i eo i q m u lier ut d t D …

,

r o . e d t s e uc us ,
n n ue ,
ere ere eo

i l l u d l i gn u m i de tan gere p hib i e q u o iam i t g t fi t sic ut di i

ro u sse , n s an eren eren .

p … i t
,

V erum t am en f u i t A dam t t es t a t r Apos t ol s P t t eni m ali g a

r v ar c a o r ,
u o o . o era n

e al ti en t i j i
o m i l lico p t t t ti
e us n ess e q u a l it li gn u m ve t i tu m p
os en a on em ,
ex vo u ex e

riri q u m li o m u id eremt mor tu am esca illa p

n on v pt U u de A u gu s t in u s s u per
ere erce a.

Genesi … Q …Apos t ol s A dam p … i t

,

A ug o p. c i t . uo of u isse t di t di I si m i
r v ar c a o rem o s en ,
c en s , n

… …
.

p i t i i
r A d
v ar ca d t t amen
en s n g a t b i ,
ai t A dam
se uc um t a ,
u ,
n on es

se d t uc us , s e d m u lier U u de e t i t g t . ai t M u lier d i t n erro d D edi t a us , n o n ,

se ux m e , se ,

Àî
'

o p_c i h
m ih i e t comedi ; m u lier vere dixi t S erpens d it me H anc a ut em d ti ,
se ux . se uc o n em

…fals u m esse t ver u m

g

proprie i t Apos t ol s per q u am id q u o d

o

v o ca v o d b t
, q s ua e a o r, uo ,

p t
u a umt t scilice t es q ,
d D e u s li g n u m i ll u duoidee t an g ere p h i b i t q u ia i b t ro uer ,
se e a

eo s i t tigi
s t sic ut deos f utu r s ; t a q u am i di i i t t
e ss en i id t qui
e n e s v n a em nv ere eos

hom i es f t S d e t si i …prop t er li q q u …D e u m
, ,

n eeera . e me t is l ti
v ro a u am n e a o n em ,
 LI R BE Il S E NT E NT IA R UM . D IST XXII
.

A ug i n ps D eus ici t enim A u gu s t in u s s u per i ll u m loc u m P l i Q …non p i t

. D sa m u ra u un e

p …
. .
, ,

R p i t A dam e t E ut di b l de d iv i ni t a t e ; rapere
GS . S e rm o u,
n . 9 .
l b
exse v e a m a ut va , r s um en es , a o n s,
Ps
IS r .
. rxv u
n

d i n ps ? 0, v o uerun .
. 5 .

l t di i it t e t p did t f li i t t It em s u per i ll u m loc u m D e u s

v n a em ,
er erun e c a em .
, ,

6
e m o n , n .

q u is sim ilis t ibi ? Q i per v u l t esse ut D e u s perverse lt esse sim i l is D

u se t , vo eo , u

diabol u s q u i l i t b esse e t homo q u i ut serv u s l it t e er i p …pt d

.

P8 L X \ .I 9 .
no o su ee no o n
.

, , , r ce e, se

Id i n l e an n l i t ut n u ll sibi dominan t e esse t q u as i D e u s It em s u per i ll u m epis t el …

vo u e loc u m .

rapina … b i t t esse …
. .
, ,
t rac l
n . 16
l
.

.
xv u .
N on t ar q l D Q u ia
ra us es p it q u od
se … ua em eo n on us ur av s uo
Ph i
6 .
ipp . n ,

n on esse t ut diabol u s e t pr i m u s homo

,
.

G Q uo r u m d a m s en t e n t i a , q u o d A da m b i em t
'

. am es s e u t D e us ,
s e d n on c r e d i de r i t p o ss i b i l e .

vide tu r q u o d e t iam A dam b i i t esse s i c ut D e u s

Idee qui b us dam ,
t amen am er ,
n on

i d fier
c redideri t e t i d fals u m esse q u o d diabo lu s p i tt b t co gnov i t
i po sse ee re m e a

E t l ice t di i i t ti …
.
,

q lit t pi i t
v n a t amen a de
s ua it ta t a
a em t c on cu er n on e ex ars n ec n es

sic ut m u lier q u …i ll u d fieri posse p t it e t i d m gis i l l u d

,

affec tu s b i ti am e n e, u av ee a

p b i i t V i …a ut em
, ,

bi d am en o li q
su for t e b i ti i b pti
er v . ro it d a ua am on s su re e m ov ,
se

i t ut i ll u d ver u m
n on l pos i b i le f
a p t t A lii a ut em vide tu r i d ve dic tu m s e re u are . s ee

esse q u o d A dam i ll u d l it q u ia m u li er de p t i ll u d l it
v e uer sic ut ee s um a vo u

…hom i nem i t
,

v i q i t pecca t …di i t per

, ,

R om n u un o i u nd u m id t i
c ur un o n rass e n m es n

h u ma a … a tu ra …q …t amen m u li er a t e i …p
.
,
, ,

n n ,
i t q u ia per
uo li n v ro e c c av er , m u erem

i t i t de v i re f t
n rav er V l p ti id per hom inem di i t i t
ac am . q u ia e t iam
e o us ee c ur n ras se ,

peccan t e u liere i vir p mt h u man u m gen u s m i n i me p

,
s ti
n on pt eccasse , ecca s c o rru um

p i t M i u s er g
er re p it
. vir q u am nm u l ier e ec cav .

H . O bj ec t i o c o n tr a i d q u o d d i c tu m es t , e i ru m m i n us p ec c a ss e .

a ut em oppo i s le t hoc d T ri b u s m dis ut I s i dor s ai t pecca t …

H is n e m e o e u o
S
Hugo S um , ,
o
,

m a

t r g i t
ac t . ur, c .
sci l i ce
en t .
t i gnoran t ia i fi
er ur, i t t i n d u s t r i a E t g i t i fi i t t peccare
,
n rm a e, . rav us es n rm a e
6.
l S
aid.
q u am i gnoran t ia
en t . g i q i n d u s t ria q u am i fi i,
t t E a ut em
rav us vide tu r ue n rm a e. va ex
li b
i gnoran t ia peccasse q u ia d t fu i t ; A dam ver ex i nd u s tria q u ia
. n , c. 17,
fu i t
se uc a e ,
n on

q u ia l ice t Eva in h per i g oran t ia …

,
n 3, 4
ut A pos t ol s it A d q u o d di i
. .

d t se o c us , o a . c m us , oc n

d li q it q u od p t i t ver u esse q u o d di b l
e uer ,
ee d b t t amen i hoc
u av m a o n s s ua e a ,
n on n

qui i t i l l u d D i esse ma da tu m e t p
n n o v er t esse con t ra a gere E t id
e n ecca um . ee ex c u

sar i a pecca t o per i gnoran t i a … p t i t

,

n on o u .

I . Q u o d i gn o r a n t i a a li a eacc us a t, a li a n on .

E ste im i g ora t ia q u …exc u sa t

n n n peccan tem e t t i g oran t ia t al is q u …
,
es n n on

exc u sa t E t a utem e t i gnoran t ia i

s v n c i b i li s , e t i g oran t ia i i i b ili E
n ti nv nc s. xc usa e

om is t llit u bi ma da t … i g
.

n o ur n o n on n e ratur.
 LI RBE Il S ENT EN I IA R UI I
' ‘

. D IST XXII SUMM

. A

K . D e t r i p l i c i i g n o r a n t i a ; q ua :
e … c us a t, et q u ae n on .

E st a ut em i gnoran t ia t riplex e t eor u m ili t q i cire l t q …p sc ee u s n o un uo es

sin t q u … exc u sa t q u ia e t ipsa pecca t … t ; e t eor u m q u i l t d non

,

: n on o es vo o n se

…
,

… …
,

pe s s un t q u exc u sa t e t t p pecca t i non pecca t ; l es q u i

een a q u asi o a c o ro

ren u en t es vel proponen t es scire q u … i

, ,

simpl ici ter i t n es c un n on pl n em n em en o

exc u sa t d i for t asse t min u s p i t U u de A gu s t in u s ad Valen t in … E i

,

,
se s c ,
o un a o r. u o s A ug do Gra

f t
a u er ur exc us a ti q i manda t a D i nover n t q u am solen t habere homines de i gn
o u e o ,
e

ra ut ia E t l i ce t g i it peccare scien t er q u am
. rav us i t
s non i d t amen n esc en er, ee ee n

f gi d
u en t d i gnoran t i …t
um es a b ut i i q u isq u am ti en e ras ,q i t n e s ex cusa o n em re u ra .

A li u d t e im es i n al i u d scire l i
n es c ss e , q u ia i i q i i t lli g l t
n o u sse n e s u n e ere n o uerun ,

ipsa i gnoran t ia p t t ; in i ver q u i

ecca um p t t p
es p t i I g
e s ti e n on e uerun een a ecc a . n o ran a

ver q u …
,

e t eor u m q u i scire
n on es l t d eor u m q u i t a q u am i mp l ici t er n o un se n s

t n u ll … i exc u sa t ut …
,

i
n es c un o t er o i gne
s c d t d for t asse ut m in u s n n on ar ea se

hab u i t de i gnoran t ia q …e t manda t …

, , ,

d t N
a r ea . i gi tu r m u l ier
on ti exc usa o n em ,
uo o

n o v er i t e t pecca t …esse sec u s a gere

,
o ig it n on n o rav er .

L . (I n d e p r e c ess e r i t c o n s e n s us i l li us p ec c a t i , q uu m n a tu r a

h om i n i s esse t i n c orrup t a .

e t e t iam q u …
S el ri q …s i ne iti esset na tu ra hom i n i s u n de co sens u s mali
uo v o n

arb i t ri o p o pri … l t ti
, ,

pre cesser i t Ad q d p d i po t es t q u i a
. uo li b
res on er , ex ero r v o un a s

f u i t I i pso en i m e t i ali ca u sa titit t fi t d t i i ali q u ia i di abo lo

. n n e
'

ex s o ere e er o r n e, n

q i
u suasi t ; i i pso q u i a vo l u n t a t e li ber i arb i t r
n ,
it E t q …li ber u m arb i o c o n sen s . uo

t r i … it b on u m
o s re ut i q u e bona m alu s i lle consens u s p
ex it e t i t b on ro v en a ex e

a t e …i q ti pl i t t b i
,

l …
,

m a o it D h m an av . e oc qn … i g al i n se uen en us rac a m us , uo er e m

e t i q u a re l t i ti g b it
n c e a es ca ,
n v es a ur .

M An . v o lun t a s p rce cess er i t i l lu d p e c c a tu m .

Sivero q …i t t r u m vo lu n t as i l lu d p t p … i t di i
u r o r, u quia ec ca um c m us , Ho go , S um

pecca t …i l lu d e t in vo lu n t a t e e t i ac tu
o ti ti t e t vo l u n t as ac t m p … it j nd c on s
r c es s er

n r cess se
m a S en t .

ol n t a t e…al i a ho i n i s vo lu n t as ala non p … i t a t q u e diabo li p

,

ip s am v u m m r cess , ex er

s u as i one e t hom i n i s arb itri o i lla vo lu n t as a la p di it q u a j u s t i ti a…d i t e t m r0 , eseru ,

i i q it t
n u i h a em i t ; e t i psa vo lu n t as i i q i t
nc e av fu i t n u as .

S UM MA
A e xplan at ur ipsi propria culpa va
q uali t e r

t V c t B en que s t a
,

t t
n 1 a e, fl b ht t e x1 r a e , sm i 1. i i
D I S T I NC T I O N I S V I C E S I M fE S E C U N D /E distinc t io p … d ti es t e t
r ce en c o n n e xa ce n

dependens ; q p pt ma t eria h j s in ua ro er

…
o o

q … … pro maxima par

E C L A R A T O di st i n c t i o n e pr hab it a, u ti ib s d t i
on us r ce
p en s

hostis sua mali t ia fraude

q ualit e r , , te es t expedita nec t t hic q …t i nis i
'

re s a u s e
t
,

invidia ppl t it prim s p t hi

, su an av e are n e s z c de i gnorantia I q i it q M a gis . er n u r n am ue
 IN II IST XXII ; QU ST UNI
L IB R UM S E NT E NT IA R UM . D . E . CA

in is t pi t l de ori gine igi li pec A cep t i C i q i p … pit vobis D

e ca o o or na s o r, n u en s, r ce e us , Gen …
ca ti h est ex q u a radice vani t te de fruct li gni scienti …
.

ec ne d ti a seo co m e e re s o

d f t i b i li t t prim r …p
,

ori gi beni et mal i ? N E p t i t ante sua …

, , ,

e ec a e t e o are n u m ec va o u

ruina …esse tam imperita quod

,

na li t p er dii t ; deinde an in Adam e t E

r0 i it va n e sc e r

fuit l ti ; quis ite … …magis pec Deum i i b i li t e se verum et nec

, ,

e a o c o ro n v ar a cr s

cavit D i p i d it q li t E pec fall i nec f ll p Ampli s q …

,

e n ce s n oc ua er va a e re o ss e o uo

ta peccat …i ll
. .

cavit ex i gnoran t ia aliq u

,

d fueri t tam enorme vi

e m o o , n on o o ru m

men simpliciter quia etsi didit vera … detur ex g i i p di radi e f l i

,

c re ra v e r ec c a n c ux s s e ,

esse persuasione …di b li t men i gne videlicet ex industria seu certa scientia
a o n on a

ravit eam esse t i …D i p … pt Verum h… et

, .

c o n rar a i ili ar g menta e r ce e c cen s m a o

t nisi sana …i t llig ti …

.

Et occasione h j de ipsa i gnorantia e t

,

u us , q i n on re u run n e en a

j
e us divisione ti q t t t h
e xc usa …qu …hinc inde de i gnorantia sun t
on e ue rac a . e ro

conscrip ta .

Q U ZE S T I O U N I C A
I taq u e circa h… i b i t dom in u s B na c sc r e

ven t ura Peccat …esse ex i gnorantia o

po t est i t lligi Prim proprie

,

d pli i t u c er n e e

l q …
.

prou t di ti g i t i g orantia cen t ra p

,

it A ig o a ti a it x
u 1 p…i
e u r ur, n n r n s e s n u ur n eo

uc t i
sa o r a e t ll t …ex i fi m o i t t et ind u stria
e a e i q ca o n rm a e s c ue

scienti …q u …
,

v i at o i t a r a gr r ns io i p i ess u i gnoran t ia dicit p i ti

n s r m er m r va o n em ,

p e tu
ar n m p t i t hom ini ex natura sed de n on c om e

I n hac q …t i pri merito igi li c lp …contrac ta es t N

. ,

u lt t g t
s en e m o a an un ur or na s o ec

sic prim r …p t peccat …ex i gn

.

m e, an i gnorantia t a i ti ; se
e xc us e v o e o a re n um o e

co n d o,an prim i paren tes ex i gnorantia ra tia fuit nec ti t sub divisione e eo n n e ur

O mne pecca t …est ex i gn

,

p ec c av e run t ; t er t io an i g noran t ia
, trans C qua di i t c ur o e

g i
re ss o n e m i p se rum i t atque m i
e xc usa v e r t i vel i f i i t t aut certa scientia re n a n rm a e,

i t par t i … i lla divisio dat r secundum t t …

.

n ue r N am o s a o

na tu r…laps …C peccat …
.

C irca primum p t t co gnoscere quid

o or c it o m m un e r v e ro o

si t i gnoran t ia e t u t rum si t pecca t …E t di it ex i gnorant ia esse q d commit

.
,

, o . c ur , uo

vide t r q d i gnorantia sit sol um nesci titur liq

u uo i ti i t t in p a ua n e sc e n a e xs s e n e eo

en t ia se u g t i g i ti i p … ti cante ratione cuj u s non considera i gravi

ne a e co n on s, r se r m

quoniam divin s D ionysius in plurib u s tate …peccati nec b i t t

,

… o l i ii ac e r a em su
r
De C l t pp c

locis i gnoran t ia … d ib it an gelis san qu …si bene tt d t

es . ,

hi e . c.
a sc r p t a en e re n on ec c are

in quibus n u nq u am titit lp S i q pecc t …prim r …p t dici

.
,
vn , v m ,
xm .

c ti s, e xs cu a, c ue a o e o are n um

neq u e p i ti scienti …debi t…eis ines po tes t ex i gnorantia p

r va o i quoniam re ce ss sse ,

se . I n pp i t es t q d ait sanc tu s t a …in vir q u a …in m liere f u i t nesci

e es um uo e o

Apos tol s Q i ig t ig b it Vi en t ia q u … dam qu … fui t p …

,

I C or X IV o u n o ra , n o ra ur. na sed , n on ,

naturalis ma is reperta
.

sibi esse c n t ra
,

38 .
d t e n ur q q uo i
ue i n v eem i p f t i e g i m e r ec e n

i q … de i gnoran t ia p f t S i eni muliere qua …in i M li e t nim i gn

,

r a, u re e run ur. m v re . u er a e

es t culpa erg grava t et au ge t e ravi t an serpens ver u m vel fals u m g

n on e xc u su

sa t pecca t …; si ver lp …excusat g t ; ig it quoque divin …severi

, ,

o e cu a e re re n o rav

videtur esse pec tatem j titi…Vir autem di it alter …

,

a tt e n uat minui t n on us c ur o

… i videlice t divin …ri gore …

.
, ,

t
c a um h e ro n e s c s se ,

vide t ur prim i paren t es ex j titi…q i p t i t de i lla t g i

.

I nsuper n on a us o a u av ran s res s o n e

quoniam evidenter venia …invenire quia

,

i gnorantia ie xc e s s s se , era t hnn ri n on o

…
,

s us ce p t
e ru na D quid b eo t g ore expert
e s
se rvare n U t q tamen per
n ee scien o e r ue

in su …t t t i tia …quam h b b t scire p t it facere se

.
,

e ran t obliti i t t t m e en a e r en a o a e a o u

…d ivini gi t p … male Proprie ver

,

n si exordio ti,
m en on e o d i gnoran t iam
r . e s um e n o ,
 IN IST XXII ; QU ST UNI
L I BR UM Il S BN T E NT IA R UM . D . E . CA

to. Al di u c un … lp …A in i gnorantia b ii qu i sua …p t i t ac de

t quod et n ov a co a e r o u

ade grave …sic buit b i t t

, ,

c om m it t q ta i ua m v s n o n it e S d it e r e a em v are . eco n e sum ur

t illa … ex certa scientia Prima divi io i gnoranti …ex parte ib ili E t

,

u t si f ace re s sc s. s

enim i gnorantia qu …
.

tamen o pinio p b b ili sse id t Hi

re a or e dam rei quam qu is
v e u r. nc

constat quod L ot ,
excu at r in t t scire tenetur qu …secundum Phil
n on s o o o o so

a lp incest s Primo quia non fuit in phum di it universalis et secundum

co a o . c ur ,

jurisperitos i gnoran t ia j uris Alia est ig

,

ee i gnorantia plena nam q i le gat r ua m v s o . no

in G i q d e n es oe it t hoc id rautia j q d quis scire non b lig t

n o n s e n se r e c. , ee e us uo e a o r,

quia non di i t S d quia t sunt i t i… parti ulares quam

, ,

di i t
c ur, s c re v t ec o n e, u c rc u m s an c

in i ll i gnorantia …per b i t t de Phi l ph vocat parti lare … j urist …

.

am e r e a em e se us co

venit H… B autem i gnorantia …facti Tertio divisio

,

tc o n av e n u ra so

m it r ex ordine ad act m N qu …
. . .

At vero Th Q uidam i q i t di
o m as n u dam xe o n am

runt nulla …i gnorantiam quant …in se i gnoran t ia causa est t quia nisi ig
.
, ,

,
o a c us , no

est esse lp b il sed r tione li j

cu a em t non f a t; t q per i gnoran
a c u us ra re ace re un c ue

i aut p … d t i aut tia …fer t ur peccare cuj us si gn …es t

, , ,

an n ex r ce q ti
en s c o n se ue n s o

p …
r d cet i en ut caus …
s, videlicet l
g gi p … i t d dum i t A li q ver i gnoran
ne en n u e se ua e

ti … ddi di ; q t i tanquam ef fe tia

.
,

a sc en se ue n est causa act u s sed per accidens

s, n on

seu i di t… ti i S d q … se hab e t ad illum ; et secundum hanc ut

,

t
c us , n or na ac on s e uo

de ra t ione lp… sit plus ni i q u od di i t tertio Ethi

.
,

co n en di it s quis c ur c o ro m n on c ur

sit p i t i li j debiti haberi i d per i gnorantia …facere sed ig

, ,

r va o a c u us ; ee n e ran s um

i gnorantia priva t ive pt peccat …est de t al is in actu non p it t ut i q u is

, ,

su m a o oen e s

peccat …es t i gnorare credens ad una … li

.
,

U i iq
n cu o e n am
q ue o accedere ac m u e re m

ea qu …ad bon s pertinent

, ,

e et ad d t ad aliam ad quam tamen d t m o re s , ce a a c ce e re

i n officiis i ea …non ig
,

fidei i t t ; v er a emt it t i c on s u v e ro t Alia i gnorantia es t s n o rasse

suu m offici C qu …affectum pecca t i

.

scire t t
,

e n e n ur co n c e rn e nti a
q i t t quan co n se u ur, u

u m I gnorantia vero sicut et i i im d ex pi ti pecca t i quam

om ss o , o co n c u sce n a ve

p ta t r in lp … ad p d p l un t as
.
, ,

o o co a n on
p i
se m i t b b t j
e r, se udiciu m ro n on re r m , a s o r e ur

t empore opportun quo quis scire au t g e ti i in par t ic lari operabili t di it a e ra on s o , o c ur

re obli gatur I gnorantia q q non est sexto E thi q d d l t ti

uo ue co ro m uo e ec a o c o rru m

prudenti … et h…est
.
,

ori ginale p t ecc a u menim i p t t pit i t i t i n on m u a ur ex s m a en e m c

i f t ib
n an ante tempus d t i t ; sed i gnorantia l ti i secundum quam
us e e rm n a um e ec on s , em

est peccat … t l o d q
a c ua e e e m omis nis malus t ig e ue e v o c a ur n e ran s .

i
s o, ut infra di t c e ur I taque i gnorantia non exc u sa t nec mi
P… t i qu … dam ex t t ex nui t lp …nisi secund m quod
.

rt ig
c rea , n e ran a t
o o co a u c ao s a

q … ex par t e ll i t invol ntari …

,

c usa t p t
e c c a um d u am enim potest esse a ev a o o n on ve

qu … dam ex t t neque in p t D i i i l t i quod est i gnot … Ignoran t ia

, ,

n ec o o ar e. v s 0 o n ar u m o

enim i gnoranti …t ipli it ver qu … est causa t

.

it Pi r c e r s um ur t r m e, e n on a c us , n o n c ao sa

ex parte i t i quoniam qu …
.

s c en dam est in i l t i
s, u t ait Phi l ph tertio n v e u n ar u m e se us

potes ta te ipsius b …
,

eque di i t i gnoran E thi id i c ur

q q exc u sat ce ru m c rc o ne ua ua m

tia i ib ili seu affecta ta ; q u … neque di i i t c lpa …; sed l …illa

,

v nc s dam v e ro m no o so o

n on est in po testa te illins et h… i i qu …est ca u sa ac t us H… q u ippe potes t c nv n c

I gnoran t ia d …qu … pecca t … vel in parte vel i

.
,

c ib i li pp ll t
s a e a ur. em o e xc usare o , , n

est in potestate ig ti t i gi t d t t
n e ra n S i enim sit t alis i gnorantia cu i nul
s, con n u o o

p…
.

p li i
c t prim
er quoniam es t
e, in potestate l t d i t ratio l q d a en us a m sc e ur cu ex e e uo

secundum se ut qui ig t p … i gnoran t ia est excusat in t t ut i gnoran

,

j
e us , n e ra r ce o o,

pt um
q d uo q quod statim cognosce tia i i ib i li ; i gnorantia quoqu par t i
co m ue nv nc s e

re potest ; sec nd quia es t in j p c laris dhib i t tamen dili gen t ia debita

o e, e us e o a a

t es tate q u ant …ad sua …ca u sam t patet I gnorantia vero qu …ra t ione …c lp …h
, .

o ,
o o a
 A N IGNO R A N I IA S IT E X C US A T O R IA C UL I’ E
' ‘

, ETC .

b et excusa t quan t …ad aliquid scilice t A p i ti o s nd …p f t i i qu … t r va onem ec o er ec on s es

i quan t … t i gnoran t ia quia i hab t t d b it … t i t d i i i

, ,

n o es p ti s c p ra e e e ra o , au e re c u n s n 0 e

quod invol ntari … t ;

,

i n se o au ti n ; i gnorantia aut m se undum dicit

o c ao sa non o e e c se

tem excusa t i quan t … t lpa quia p i ti n o es i nti …

co p ti i t r va onem sc e non e e ra e n s au

sic ra t ione … l t ii habe t Hi i gn p f ti i i p ti

, ,

vo o n a r nc S d ista pi e er ec on s n e e ra 0ne. e O

universalis excusat peccat … i es t inepta p … t i …

.

ran ti a q oj ux t a A se n e r sc r m uo m

non a to to sed a tant ; similiter b i p cca t …sit divin …legis t rans

,

q ue n s , ,
e ro s u m , e o

i gnorantia i ib ili sive sit se vin gr ssi I n qua t ique lege lt dantur
v nc s, cx o e u m u a

d …sua … au am d … … …
.

c i b ili sive s, se c o n o
p p t vitandi c i g noran
s t ia eorum qu
om r ce a

tamen rei i llicit…opera …non d d it s n t nece aria ad salu te …e t ddi di

,

e or o ss a sc e n

quando i gnorantia …i divina p … pt Motiv …quoque i llins

,

i t S i enim p n c u rr e e r ce a. o

ram rei l i it…d di t moderate i gnorantia pi i i p invalid …es t N am da to

.

c e ss e e n on s ro rs u s o

sequens c lpa … habere t et i ta p B quod pecca t …di t sola …p i ti

.
,

o n on er o ca r va on em

co n se q peccat …sequens
uen s , o t d…p f ti i qu …est p ti
e xc usare sec o n e r ec on s, e e ra o,

totaliter ut patet in his qui in i ti nihilo i i gnoran t ia j uris t c lpa e xe rc o m n us es o

…
.
,

s
p i i
r t li ua oper om in t i conver
o Es t enim
am e n
p i t i tam
am habi t us i t i li r va o s c en a s

tunt r o . debiti quam ti i scien t ific …pr ce , ac on s e

S i au t em b p i t oquod tes t e Ambro dentis ex habi t u N solum ac t io virtu

c a ur, ec e

sio i gnorantia gravissim …es t pecca t …

.

sed etiam habitus ipse vir t u t is est se

o o sa ,

si i gnoras ; dicend … li creat r …

, , ,

et gravissime p e cc as d p f ti ti ; i
o , con a er ec o ra on a s o m e

quod h est dic t um oc prop ter gravi ac t io interior i

n on sic ut es t scire m m an e n s ,

t ate … g i t di q excess s sed pe di li gere magis est p f t i

,

m a n u n em oe o d men e r ec o sec o n a

… t is creat …quam ex t erior ac t io cuj us pla

, ,

ric li o co n se
q t i qui uen enim morb s o

non g i t medicina …non q …it Vel ne bonitas ex i t i i t i i d p d t

, ,

co n o sc , u r . n er o r s a c on s e en e

Ambrosius loq u i t ur de gravita t e pec ac p fl i t boni tate quemadmodum etiam

n on ro u

cati quod per i gnoran t ia … q it j d p f t i rei prima non l …es t esse sed se u ur se er e c o so o ,

de gravi t a t e pecca t i q d es t i gnoran t ia et f rma b t ti li uo e su s an a s.

b en e fi i D i quod est gravissim …

c o ru m e Hi i b it Albertus Apostol s l q i S o n c sc r o e u

t u r de i gnorantia eor u m qu …d b t i i p r q Ih
, om m

inter i g t it di i species
. .

2 3l t
Q i a
ra u n s ua m v s e en
. .

n . sc r

etiam ebri s homicida t b i t t quam e t illa t et gg t a t que in se ipsa I

88 .

o am e re a e a c c usa a rav a C or x1v ,

pecca t …es t Id i secundum Au gusti

.
,

homicidio p t prop t er q d d pli ec c e , uo u ce s o . c rc o

38 .

m a e l di t i c t tamen i l p hib t
e n es m e re ur, d i lli I t b
n non es t f gi
ro e n um a us a e ra s c on u en

quin q tit q t i pecca t i per i gn d P… A u gu s t inus ad Valentin …

,

uan as se ue n s t e um r e rea o

t i …ex p … d t i
.

ran a r ce e n
q t m i E t i
c o n se i q i t i
uen e m
p i f t qui man xc usa e, n u s s au e r ur

H…Th
,

n ua ur.t in S crip t Q i e t data D i nover n t quam de i gnoran t ia

c o m as e u e o

in prima secund …a t q u e in
.
,

d se hom ines solen t h b E t q sec o n i si t g

a a ere . uam v s ra

cund …super hi pl i loq u i tu r

,

s en us D i peccare scien t er quam i t v us n esc e n e r, n en

tamen ad i gnoran t i …t b q u is debe t

.

C oncordan t Pe t rus R ichard s lii q ,

o , a ue en e ras

c o m m un it e t Albertus adj i i
e r, l f g
, ut in eis q idq
c e n s eo s n o ti c o n u e re , u o am e xc usa o

l t
a en u s e xc usar i qu i per rem i lli it de nis q i t Aliud es t enim c ami aliud re u ra n e sc re ,

der u t i gnoran t i …occasione … u t ebri scire oluiss quia in eis qui i t llig
.
,

o e m a n e e re

t i gnoran t ia ipsa pecca t …es t

,

s i de quib u s quart P li t i ib it e l e c e ru m sc r n e o erun o

It erum ad Valentin … loquitur Au gu sti

.
, ,

Phil ph e se q d us ,le g isla t or

uo j ube t t ales o

n u s I n eis scire i n
_

p un ri i d pl i i t u c er q i p t t g u n on e uerun e

Porr D d dici t nulla …i gnoran rautia es t p pecca t i ; i gnorantia vero

.
,

e uran us een a

t iam in se esse peccat …sed l … qu … es t eor u m qui scire l o so o ra t n on n o ue ru n

sed simplici t r i t null …sic ex

, ,

ti on e dj a t i quod est ne gli gentia ad

un c e n e s c un o on

discendi Pe cca t … q dici t sola … sat t …

, ,

. o n am t ern i gne
ue d t sed fortas u e n on ar e a ,
 IN L I BR UM II
IST XXII ; QU ST U I S E NT E NT I A R UM . D . E . N CA

sis ut m inus d t lg t i i gitur d bi A rum professione …

ar ea n e ra n a offici …p ti t e sc o o er ne

ter … i i t culpa Et t xemplu m

. ,

o sc r es t a lp imo doctores q i
es e n o n e xc u s an or co a u

…dili gentia … dhib t in t d d

.
,

an t iq de acerdote i gnorante ad sa
ue rum s om n e a en s o en e

d t l offici … p t t i ;
cer o a e ol i d sad i d i lla nec valent ad i ll
ec a n a ve s e sc e n om o ru m

t pertinentia ad su …d t i … s ientia …pervenire ex natural i incapaci

,

t
c or ig n o re oc r n c

J a co b n t, offi i …Propter quod d i cit Ja obus N t t si d

c o t falsa pec ant
c quia o a e, o c e an c n on

lit pl fi ri fratres … dili entia … d bita … ad quod

.

e i t
n re s m a
g i i
s r i f e t g h c se e c e ro n e oc

entes quia maj us j udicium …iti C irca

,

ad h j di docto
,

p t su s. n on ro m o v e re n ur u us m e

quod Au gustinus t esta t r quod offici … ratum Porro si o i t quis ea qu …de o . n es c a

ecessitate salutis non sunt ut sunt multa

,

m a gi t i i in Ecclesia D i assum ns et
s er e o n

pec qu …ad naturale …spectant phi l phi

,

S i pt
cr iguras non potestn o ra n s , n on o se am

care Il… Albertus C oncordat A ti i aut ea qu … tenetur scire

,

c n
p t s o n on n on ecca

etiam parte …falsa …tenendo nisi tenere

. .
, ,

d rensis in S umma
e s ua .

velit temere c ntra p iti se C ert …

,

I l inc Henric s d d i Q dli b t o ue ec m o uo e o e er e res . o

oU
l

Error i q i t et i gnorantia diff t I gn que t q d i omnibus t lib i quibus

n u e ro n e es uo n a ns n

rautia eni … i i ib ili

.
, , ,

i gnorantia c rti non s m s quid sit tenendum te

l

nv nc s s eo e o o

quod t ti est ad salu te …

,

facti dj t cautela sufficienti

, a on c a es t nere d b , n on e eam us o us ,

error Ignorantia q q phil ph secundum A g ti

uo ue osodi t T ene
o ru m u us n um c en e m

qua ig b t D …unum ac trinu m ac cert …e t di i tt incer t …S i et in …

.

n e ra an eo o m e o c 0

cetera q u…ad fidei spec t an t t i l er i b de p it d b ii t enere debem s

.

ar c o es, n us en us u s, o

ror n onfuit neque peccat … q di parte …magis pia … tp t magis g o , uam u , u e e v e r en

fece run t q d in i p i era t ad

uo i d t em ad D i honorem dicente decim M
s s s c en om e e o

di … lucis
,

i lla nec l t a se
e xc use ru n li B Gre gorio ra Apud i i d
o ra um m se r co r e m

divin …; sed p tq
.
,

sua t i t t et j di
es uam q q sine venia
em e r a e culpa re o ce m ne ua uam

rebellione l t di …i llum a se C l i q i t
e xc u se run ra q …per fervore … el i ex j
o n u ur, uo z e us

S…
,

c o n se n ti t t lib
e n es n a ura g t i fal p t
us a r o m e n p t i h ma nis s a m o re e c ca ur. e e en m oc g

l ib
ac facta es t eorum i gnorantia
us , d t ib t i gi t t q alta i t t
e rro r. e c or os c on n , o ue c ar a e

D iq
en di i t
ue cfacti non quia ali f
ur e rro r t li gua eorum aliquid quod
, e rv ean , n n on

quis ipsum ig t et ex h facit n e ra debet di t S d tant i ti venia inde

oc n on ca e e c os

f i d ( multi enim habent i gnoran t ia … p

.
,

a c en a i pi t quan t o ex q u a radice p d t e rc o r, re ea

facti lice t non facian t non f i d ) sed p t H… Henricus

,

ac e n a e n sa ur c

quia ig t f i d e t ea qu …censi
. .
, ,

n e ra ac e n I nsuper S t Aliquid ( i q i t) simplex

a ce us n u

Gen xx. t
s on t in facto Abimelech dem …pec f f b t Ad …quod p t i t pp h di o e e re a ur o u a re en

casset si g i t Sara …etiam in ut bonum t uxorem dili gere ;

.
.

co n e v ss e tamen ca o n on

quia q …i it suf
, ,

j g
con u em pt s um a t us s ut n on
pp h di
u t N s v i i t me es o a re en am sc v

an fuerit Abrah …uxor B isse t l ius esse D placere quam j gi ; et

.

fi i t
c en er . o eo con u

tamen t a tant q u oniam S ara

e xc usa us lit i qua e, l i t u xori placere fuit ante vo e vo u

Abrah …esse …errore …nisi improprie

,

req u isi t a dixi t se se ro re m d om n e s um e n o

errore … ide prius p it qua erro

,

q d verum p t i t A b i
uo l h ; t si ali u d
u av m e ec e e ec cav , m

co g i t
n e v ss e
q q eam cognoscere rem i
ne ua uam i t C u j us proba t io est quia si n c u rr

ante pecca t … it bon …sibi appa

.
, ,

l i
v o u sse t In q Au gu s t inus ue d t co m m e n a o e rrav o

j sti t ia … j in lege natur…Atq u e in tali ruit quod

.
,

u e us erat bonum e t t circa n on on o

cordis i pli it t b t li t eam suo ma principi …p t i t esse

,

s m c a e a s u quoniam il o o u e rro r,

it
r o propter quod Deus t di it eum ne l ud est pri ipi …quod pp t per se co s e v ,
nc o a are

tan g t i ll
e re Ignorantia au tem j uris verum S i aute di t q d
am .
—
es t . m c a ur uo n on

q d quis scire tenetur

uo excusat Unde principium ergo si pp i t falsum ex
n on a aru

doctores t p …
.
, , ,

l ti q i t d
e r
glig t
a syllogism falso in forma ; non l di t
u s u e re n e un , e co n c u ur

seu di sc e requorum scientia ad ips sibi necessari quoniam

ca
p t t e e, n on o or c ve
 LI R I I
IST XXIII BE S E NT E NT IA R UM . D .

mini Di d q d si pp it dili gen A non ipse S imiliter q …it de illo qu i

cen um uo a on . u r ur

tiam po sibile …sibi potest p si gna d b i t t de aliqu an sit simonia an non

.
,

s er ce u a e

…
, ,

quod quida hoc es

,

g quod
n o s c e re sit uxor sua ; q d si j i p i t i di t uo n on ce ur s er c un

potest cognoscere debet eam menere t se i i et quida … quid gen o s m o n am n on a

de du …est ei ? Di d quod b t i
, ,
,

con ti t quousque ipse

n ea ti f i t cer ce o r ce n um ,
a s n e re

debe t a tali g ti seu contractu ne dis

,

veritate Quod si illa l i t ipsa n o ue r cem ne o e

H… Alexander
,

alio et crimini se
.
,

m i t ti t se discrimini d c o e un itt t o co m ,
co m m a . c .

D ISTIN CTIO XXI II

A . Q uo r e D e us p e r m i s er i t h o m i n em t en t a r i , s c i e n s eu m e ss e c a s urum .

B E TE R E A quaeri s le t D hom i em t t i p i i t q u em dec i

e co r eus n en ar erm s er ,

…
,

p i d f
en re p om i b t e S d r esse
sc e a t la u dab i le hom .ini ei i de n onbene v i vere s e

posse t q u ia male v i vere d t q …i t p

n em o e t i p te
s ua e re ,
uo n n a ura o ss e n e

s t a t e habere t vel le co sen t ire s u aden t i D j t ; e t t gl i i

n on n , eo o v an e es o r o s us n on

A ug de Ge consen t ire q u am t t i p en arM t n on e t iam q u idam dicen t es C

o sse . o v en ur it o r creav

Q u ia p …i dit q u i d bo i d ma l is eor u m
,

D e u s q u s f utu r s malos p …i b t
,
.

‘
e e r sc e a ? r v n e

esse t f t S i en i m
ac uro s . feci t t li q t i nde aliq u id f
c eo s ,
o ret ; et i
n uere e s o ac eren s

co lp b i li t
a aliq u i d f
er t i l l u m de ac eren l d b i li t opera t em i i t A se au a er n n v en ren . se

haben t vo lu n t a t e …malam ab i ll t …bona …e t j t po nam Fr u s t ra er go

,

e n a ura o s am e .

creare q u s p …i b t mal s futu r s i b t eni m bonis

,

di i t
c o d b
ur, n t D n e ere eus e r sc e a e e sc e a

nua n. 9
p f t
ro u ure s , e t j u s t e pro mala vo l u n t a t e p i d A dd t e t iam T a l e … hom i nem
un en os . un :

na tu ra …
. .

d b e ere t facere q i ll t i u peccare C once di s q u idem li

ne e om n n o . m o m e o rem

esse q u … i peccare no l le t C d t e t i ps i
om n n o esse mala …q u …t al i s fac t a
. o n c e an n on

es t t posse t
o peccare i ve lle t ; e t j u s t e p i t q u …vol u n t a t e non
n on s i on am n ecess

…er go h…b
, , ,

tate p it Q
ec cav . uo i t i lla me li or c u r c t
on a s q f ,
t ut ,
n on u ram ue ac ere

de t q I lla en i m de sanc ti s an gel i s h… de h i ib

,

u b ier o s l d t ao are ur o ra oe ? ,
c om n us

nua . n . 12 . es t I t em i q i
. t Si Dn o on velle t e t i lli b n i eus t Et h q u idem
,
di ;e essen . oc c o n ce m us

se d meli u s l it t q d
vo u ll t o t ; e t bon i q u ide
uo ve en i f t
ess en mal i m n on n ruc ue se ,

t D e u s vo l u n t a t e …eor u m ver t ere in

,

Ib id. n 2 3 . . vero imp ne

n on t I t em i q i
o essen t P . n u un e sse

bon u m q u ia ip t,
t P
om n t revera C
o en s es . fec i t Q u ia l it C
e ss e l it
. o r n on ? no o . orno o ?

R om . xu , 3. I pse nov i t N d b . pl u s sapere q u am p t t

on e em us e er e .

B . H i c qua li s s ec u n du m an im am ; ei a gi t de sc i e n t i a

hom in is a n te p e c c a tu m .

i l uge
q
cE t q u idem sec u d u m animam n rati o n ali s fu i t ho m e, habe s di ti n boni scre e n em

e t mal i S cie t ia …q u oq u e rer u … i t ti q u …pri m …

,

S a c ram ln) .

. n m c reataro m et c o gn i ti o n e v er a s,
 LI R II IST XXIII BE S E NT E NT IA R UM . D .

p f ti
er ec i g b t
on cond i t
co n s incon
rue a
gr u e p i ,
m ex o n on acc e sse p ta t ro o ,
c t ad illam
n ons tu dio vel disciplina liq per in tervalla temporis p a ua re f ec is s e , s ed ab exordio
su… diti i di i i t i lla …percepisse
co n on s v n os .

C . Q uo d i m p l i c em h a b u i t h o m o a n t e l o p su m c o gn i t i o n em , sc i l i c e t re ru m
-
p rop te r s e f a c t o ru m , ei C r e a to r i s , ei sui .

F ui tque h o m pri m u s an t e l ps u m t ripl ici g i ti p …

e di t o rer u m scilice t co n on e r us Il ugo , dc

prop t er f t e t C t i e t i R er u m q u ippe g iti …hominem

‘

se ac arum rea o r s , su . co n on e

…
,

ac c e p i ss e
p p i t
ers q non
cuu m ipse C rea t or
es ,
l uo
g l li q i d hom e ve an e os a u s, se

omnib u s i tib an m an i i p i t ut
us n o m t d t na q u od i g l
m o s uer ti ti o s en ere ur s n u o rum no am

ipse h b it Q …e i m prop t er i ll u m crea t a

,

h om e a u er . u n t e t ab il lo g d et eran ,
re en a

di ps d
e n en ran t h …omni u D e u s ill i e t scien t ia …t i b i t e t p i d ti …
a o ,
e ro m r u , ro v en a

a t q u e c u ra … liq it q u ia ut ai t Apos t ol s
re u t c u ra D de b b Q u or u m o n on es ee e o s. I C or . nx , 9 .

…
,

a li e ru m q i li D
ue an m a homin i c ra um l i q i t e t
eus p id ti t d i tio i re u ro v en am ,
o om na en

j
e us s u bj i t e t ra t ione i lli g b
ceren ur, t ; t i t illis necessaria pr v i
us u ern aren o r o s c re e

dere a q u ib u s l t d b b t ip
e m o um en u m H anc a ut em scien t ia …h
e e a pec rec ere . om e

cando p di di t sic ut nec il la …q u a carnis necessar i a p

n on er id t E t id i ro v eren u r. c rc o

d de sc i en t ia anim …
,

in S i pt h de h j
cr ura om edi di t u usm e q u am peccando
n o n ero ur, se ,

am i si t .

D . D e c o gn i t i o n e C r e a t o r i s .

C ogn i ti e n em q u oq u e C reatori s pri m us ho m e hab ui sse cre di t r C o gn ovi t en i m

o . Hugo , o p.

aq u e creato s f o erat n on e e m o de c o gn es c en di quo ex ao dito s o lo perci pi to r, que iii; l h

,
'

m o do a creden ti b o s ab sen s qu …it ;

r or sed quadam n t er i or i d pi ti
i qua D i
a s ra on e, e

pr… ti sen t pl b t
am c o n em a a or n on t a en m i ta ex c e ll t en er sic ut pos t hanc v i t am S anc t i
vis r i n t neq u e it i …i g
o so ,
a n n m ate qualiter i n hac v i t a i d v em u s .

E . De c o gn i t i o n e s u i .

Pe rro sui…idem hom t a le … pi vide tu r t e t q u i d d b t Il g

c o gn i ti o n e e ac c e ss e ,
o e ere o o , o p.

s u per i or i e t q u id …q u ali e t i nfer i ori non i g t C diti q u oq u e et ,

n e rare . on o n em s uam

or dine … sci li ce t q li fac tu s esse t e t q li t i nce dere d b t q u i d a gere q u i d

,

ua s ua er e ere

esse t re s p … i ti i
, ,

eavere i t ll it S i h … titi
, ,

,
n e ex . h b i t ero no am n on a u ss e ,
n on o r v ar ca en s ,

n eq u e ip se g i t
sum co n o v ss e .

F . Utru m ho m o p rces c i u s f u er i t e o ru m q uae sibi f u tur a er a n t .

Si a ut e m qo …it r o r, o t r …h
sc i en t ia …h b it eor u m q u …ci rca
o om o fu t ra I b a uer eum u i de m

… …p …i it e t i i li t er p i it b q u …hab i
.

o ra t n ,
id est , si rui n a sua r s c v er ,
s m raes c v er on a
 IST XXIII SUMM ; QU ST I
IN LIBR UM II S ENT E NT IA R UM . D . A E .

t f i t i i
o ro s b di ti p
u ss e t i ti t; s p d n oi po t es t q ed ei a g is
en f i d
a ers sse res on er uo m ac en a

pi t en i m scien t ia … e t p …pt eor u m q u …

,

i di t s u n t q u am f utu ra revela t a A
n c a . cce r ce um

f i d f ac en t; d a hab u i t p …i ti eor u m q u …f u tu ra
ueran se n ont N fu i t r s c en am e ran . on

ergo h p …i i cas u s sic ut e t de an gelo di i

om e r sc us s u Q d A u gu s t in u s s u per x m us . uo
A ug de Ge
.

l Genesi … i t ra t ione t q u a …
n es i a d i tt .

as ser i H ec de scien t ia h ominis

u en s
,

so ra e su m o s .
li b xt , u 2 2 p p a

q u an t …ad pri m … t t …p ti t di i
. . . ,

o tii i t o s a o er n e ,
x sse su c a .

A e t iam justa p iti debi ta un on e , e rdi n at ie n e ,

S UMMA pia p ti Deus
re ara ip t
on e , om n o en s sapien
t ia …s u am p i re rs us m m e n sa m b o n i ta te m
i p t t i …gloriose
D I S T I NC T I O N I S V I C E S I M /E T E R T l /E ,

ac om n o en a m e n s t rat . S ed
e t opposita j ux ta se posita ex m ut ua c e m

…q …t i homi p t i
,

C m o v e n t ur a li q u id t i u l s t ac i
e n es t ara en e ev en us e uc esc o n nno e

num potins i et i i
c ur o so ru m t i q ex multiplici g d l n e xe rc s c un s c ue ra o m a o rum

qua …p i t
,

t t
a o ru m Primo cur C
e r o ru m ac i ord grad s et ll ti re m se re ro m e, o e xc e en a

p …
.
, ,

a tor p i i t parentes prim s t t i mul t iformis honoru m ac B t

,

e rm se r e en ar , ea o ru m r

qu s novit t t ti
e ien a d ; cur item l i
o n e v n ce n emicant ; p f ti eminen t ia et
os c a r us e r ec o,

eos i t qu s p …i dit
c reav e pecca t gloria C t i b d ti p … t
r v m ex o rea o r s a un an us re r se n a n

…
,

re s ; et his qu dam sim ilia hic t g t t I d t ac h t an un ur . o r, ao an ur o n e ran ur.

D i d
e n t ili
e u di ti e ra t id li t qua B
sc u un ur, v e ce :

l is f u i t primus h q u ant …ad g i om o o co n

t ione …et gratiam ante l p t an … Q U E S T I O PR I M A

a s um e s ua

… … …
,

p r g c0 i t i
n ov H ru n am qu dam jam . o ro

Cf p 2 l9 D ante p it sun t cur scilicet Deus per

ex o s a

I s ergo pp i ti lt i q …i t
. . ,

misit i ll s t t i c u r item
.

e e n ar i t eos
, c reav . su os s, u er us u r o r,

I pse enim pi t i i De u s sa en t cre

ss m us A fie i p t it tu a i t l
co n c a n r o u c rea r n e
avit u t sin t et bene sin t et i t ll t li l t ual i , i ua at u a
n e ec ua a ec s, co ex s n r c em
u t bea t a i t t T li t
e xs s an quoque git p t t i p b i l i t id es t non
a er re e e re m ec c a as ,
di p i t ac ordinat ea ut s u a …sapienti
.
,

s on posse peccare
a …atque i ll natura …p p i t t
.
,

o rum Videtur quod sic quia sec u ndum phi re r e a es

que d t Q q hom fuerit cons t i l ph p … ti P ip t ti supra

,

e ce uu m ue e o s0 os , r se r m er a e c es ,

e t m iles ph… l … potest t i g ma

.

t u tus in vi t a hac t q i t an uam v a er s ra m on n on con n e re

D i ad h
e d C rea t ore …
o n o ran …in l … erg anim …nobiles e t intelli gen t i …
um suo o e

omnibus e t ad resistend … d ex sua natura hoc haben t quod non que

,

ii o a ve rse r s

divini honoris d i t t C reator permi t u n t peccare S ecundo

ec o o p h com re e n se re s

per dona glori …ita immobilita t i sun t i

.
, ,

te re t eum ab i pi i i p g i cumque
m s m u n ar , n

fac e re t libere l t i N ob id q d b n quod peccare

re uc ar ec valen t ; sed per uo e e, n on

fe l i glori …
.

ex t c re a o ra rum f gili t t ab u sione et i ra a e, di t infinite p f a e e n on e xc e er e

f i d lit t
e f
a e t t
ue ra d i t infi ti
s e c o o ro m t … er g D ec o ip t c on e m n a ur z e e us om n o en s

nita …b it t e t sapien t ia …C t i posset creare men te …tam ll …et excel

, _

on a em rea o r s a a

om i tt quod ipsa …d b t O rdo etiam lentem quod p f ti illa glori …esset

e re ec e a .
, e r ec o

u n iversi igit esse ex t libero arbi p f ti naturalis specifica i q ex i

c re a uras e r ec o s c ue n

t rio p … qu … g d su …na tu r … spe i fic …h

,

di tr as , actu et mot s t i s uo s s o r n se c o ra o c a

libere q i
e xs e
p i t t u t S d t
e rm D eus D ber t non p an ur. peccare Tertio null …
e e e o sso o

altissimus t a …bonus et sapiens es t quod cre t …est simpliciter infinitum ; omne

.
,

a o

fini t …p b l ti
,

i
n o n s n e re t fieri mala nisi i t et velle t q q , s c re finiti t uo ue o er a a en em an

ac posse t illis elicere bona I n malor m dem

ex it po ten t ia erg se u p t i
. o c o n s um or e a
2 50 IN II L IBR UMIST XXIII ; QU ST II
S E NT E NTIA B UM . D . E .

D urand vero hinc par t i … d

us A ra t ionalem impeccabile …per t rece en s n a uram re

ait nunquam est in volunta te sp ndet quia

,

P t e cc a um
p t i t facere D eum e n on o u

nisi p … d t aliqu defe t id t Au gustinus quoqu in libr contra Maximi

, , , .

r ce en e e c o es e e

in num t t t C i q reat r… ti
,

errore i t i vel i
n es c e n id ti
a, n co n s e ra o n e, e s a ur z o c um ue c o ra on a

ratione S i ergo reat r… li p …t t quod peccare non p it

,

ic i p o c o m m u n c ar e r s a ur e ss n on

suis semper ac est natur…propri …sed gra t i …D i P

.
,

t est q d exuo t lib n a ura us , e . re

toa li t et sine errore

er id t circum pt has t it t magis quam aliunde
co n s e re er auc o r a es

ex quibus aliquid potes t sic tenco H… S cotus

,

t
s an ti i
as o n ve rsas c

Q i in hac q …t i
. .

e ligi b i l au t f gi b i l j di
e i vel etiam
o e u ca r , satis subtiles tan u u s on e

si hoc actu id t d aliquid occur git rationes pro par te t q Ver u m

c on s e re om o ra o e.

rit lig d aut f gi d dico quod tamen rationes al iorum quas dicit
e en um o en om n on

l d t qu …
, ,

talis crea t ura est i p b ili per natu concludere satis m ec c a s ab Alex c on c o un

ra …; e t si D icend …er g q d B andr

, ,

n on n on A ti i do i T h ma A lb t B
e, uo e, n s o 0 re n s e er o , e

t i… ligi b ili
.
, ,

E t si rite
,

e ligi b i li et i a t c rc u m s an aut t e lii q i d um t n av e n u ra , a s oe n uc o n ur.

d d e t l …ex principiis le gis na

uc o n ur s o o p t i p b t i S coti t i ph t e n se ur, m ro a e n on r um a

tur…aut ex prin ipi is atque di t i c adversus eas q d p li it t d it c am ne uo ro x a em ev an s ,

legis p t li t p t fidei aut disci prosequ i hic itt S ieut et g

su e rn a ura s, u e e t om e ar o m e n a

… … prima …non
.

p l i n S .i prim edo dicend e quod D di ontra p iti

m ,
o uran c os on em

D eus p t i t facere aut f

o u it fecit crea i o rs t N an da t quod non sit pec c o n v n c un am e

t uram impeccabile … per na t ura … quia t …in voluntate nisi liq i p … d t

.
, ,

ca o a u s r ce a

ajoris ambitus s n t ea qu …d d t defect s in ratione seu i t ll t quod ta

,

m o e uc o n ur o n e ec u,

ex principiis p l b ilib quam qu …ex men Henricus et alii quida … g t non

s ec u a o s, ne an

principiis p t i i Pl quippe s nt a sequitur adh c D di intent …Quam

,

ra c c s . ura o o uran o .

creatura ti li g ib ili quam gi vis enim ex h q t quod defect s

ra on a co n e sc a, a o c se ua ur, o

bilia S d D eus facere po test e t forsan C ille t i i sit causa sine qua in l
e ra on s v o un

jam feci t creatura … t lit g

. ,

,
ta t e p t esse non l t
ac o a e r eo n osc en t men e c ca u m v a ea , n on a

t em omnia p l b ili na t uralia omnes q d si t ca u sa ff i i et to talis

s ecu a a , uo su c en s .

que coru m h b it di naturales et cir a u n es

c u m s an t ti nam h de an gel is di it
as oc c ur .

Ergo hoc simi liter i i po t es t c o m m un c ar

Q UE S T I O I I
crea t r…de gib i li b quo da t o peccare
o a us

n on posset Verum respec t eoru m q u … o

Ec u ndo q …it U t u h e i
.

ex principiis p t lib d d
ti…
su ern a ura us e uc o n u r ur, r m om n

tur non po test creatura i p b ili esse s t at i ec ca h b ui t

s g i o n n o c en a co n

per na t ura … quia ex sua atura non t t i … i

,
m

n at i t i ip iu
a on e so c re or s e so s s

t i gi t illa nec ex sua natura po t es t ei

n t a u qu e u c e er r m e r r m
compe t ere i d i t at t endere ea H… I n q …ti hac t ria t g t Primo
.
,

n es n c n e r . c u s en e an un ur .
,

D uran d us Adam i paradiso p f t g it an n er ec e c o n o ve r

Deum Vide t ur q d quia era t via tor

.

Ampl i s S cotus communio t i t pi c e n se n e uo n en

i i videlicet D …non p
.
,

n on facere e t quotidie p f i habuit ergo no

eo o sse ro c e re n on

vit per specie …Deum sed per speculum

,

rationalem creatura …ex natura i

,

s ua m I C or xm

… …
.
, ,

p ec ca b il p em t i quoniam r ad se r hoc in m i g t quod est i p f t co gn n m a e m er ec e e

Ii .

sunt express … t it t S t d p t i t peccare

,

Ili
a uc o r a e s S a n c o ru m . t pc s c e re . ec o n o, o u , o re

re n y m us n am q i libro de Fili ue prodin b i t t quia p e i t ; qu i a ut em av e ve n o s , e ccav

g o ait q d ol s uo t D eus in que …s o es vident D … clare per ti n on n t eo e sse n am so

pote t cadere peccat …Atque Anselm s

,

t i in b nec valent peccare

,

s o fi o c on rm a en e

…
.

…
.

in libro C D h or q t i
e usd i iom e,
p T t i visi
u D
re n i per specie
sc t vera
u cr e, e e es

… felicitas t Fili u s D i H…est ( i

J oa n n
cur De u s facere crea tu ra
. xv n ,

le, p t i t n on o u t i ,
o a ss e r e c n 3 .
 UTRU M H OMO IN ST TU SUI A 2 51
I NNO C E NT I /E IIA B UIT C O GN IT IO NE M C R E A T O R IS , E T C .

quic s) vita … terna t g o t t A Et r pond ndum quod in verbi illi

u co n e s c an o so es e s s,

l …D
,

fit p ti in
,

verum S t t au t em i
o oo m N d d i a us n n o ce n o m e ro rn m ue ec m o , co m a ra e

ti … era t t t f li it t i sed in t r modo id di D

.

n on s a us e c d q d e t iam
e s, e v en eo m sc c un om uo

st t …h j s ilii t sta t …b tit di i Au gu tinu

,

a o o o e xs p
e t i facit
o d d i ea u n s s s com ara on e m uo ec

t i t it medius e xs mo C f i Quidam t i vident o n e ss o n o m e en m

visione corporali quida … visione

.

I pp i t id t
n ese e t i tes um v e n ur s auc o r a so m

S i pt …Vidit enim D m clarins

,

t es cr ur n ial i t ima ginaria ; i q vident boni t oo c s c ue c

t t
.

quam via tores h j il q qu i mali E ill i

u us e xs viden claren palam uo ru m . n on se o ,

da …D …in hac vi ta f i lit idi nisi id quod f ig t in imagine splen

,

on ac a er v ss e ura o r

d t p … t i
c re Pa u lus
un ur, in rap t t dea
r t in
se rl i m i t ll t Et quibus sic o e um no n e ec us

prout in libro de V i d d D … pl d t viden t palam quoniam

.

M y e se s , en t o eo s en e , , c e rn u n

A gu s t in u s f fi t I nsuper sanc t us J b in l i i t ll t in q D
u a rm a . o um no n e ec us , ue e us s e c u n

dixit A dit auris di i t e nunc au tem B dum it t es t e t pp t j ux t a illud

J o b xt o , 5 . o u ao v v er a e m a a re ,

ocul s meus vide t t E t p t i h Jacob ad Ti th Q i sol s habe t imm r

,

o e. a r arc a : m e eo m u o e

Ge n Vidi (ait) D i …facie ad f i

xu n , omt lit tno e t l …i h b it t i ib i
ac e m a a em uc e n a a n ac c ess
I G.

le … D iq edium duplex es t p u ta
. .
,

30.
. en ue m ,

S r q Ad h
um m l h.
p d t Alber t us Adam oc in i
re s p dion et
e p M edium i pe m e en s re m o ve n s m

innocenti …D …facie ad facie … di es t q d ob tat id t i ne clare in

. .

21 pa t . .

t t s a o eo en s uo s v en

t es t pe c t …a t que
80 ,

ognovit nec liq i S anctorum

.

n on c t ll ig t a u s pt i un e a o c a o c o rru o

quam in hac vita p … ti t expresse corporis quod bj t est i tii e t sine

, ,

r se n u su ec o m v s,

divin s D ionysius ac Beda f t t E t i tal i medi vidit Ad m D …ante trans

,

o a e n ur. en m e a en

Beda ff t D eus per ti

e a ur… g i A li d est edium p
e sse n am s ua re ss o n e m u m ro m o v e n s ,

nunquam pp i t ; sed c u n t fides et sapien t i …d

.

t li b m or a us a nec sine h
aru o e n um u

t… visiones qu …in t i T t t fa j edio Adam D …vidi t H…

,

c di v e er e s am e n o us m e m eo c

ct …l g t per ministeria g l
.

e un ur, e t C Albertus an e o rum

per creat ura … fac t… d

.

pt I n quibus
as s u m i vide tu r q d nul l u s
am c re on s e n s s se uo

t ur in qua sicu t in si gno per virtute …e t i t

,

in hac vi t a id i t Deum per v a e ru m v er

…g D eus esse p … specie … q d di t i Au gustini non con

,

p ti o b t
e ra on e a n o sc e a ur r uo c s

E sens quemadmodum dixit ad M y e F

x o d. t S d ad h l d d idem A I e s n a so n a e oc e xc u e n om

cies mea p … d t t id es t p … t i bert s b j git S ec nd …A g t i

, .

xxxm , 14 .

r ce e e, r se n a u su un o o u us n um

b grati … me …secundum Gl quod spiritus es t vis qu … dam anim …inferior

,

I id I I . . li i e s sam nc

facie ad facie …l t ad ente in q pi it rerum imagines i m

.
,

D di i t e us c ur oc u us m ue s r o

si ut s let l q i hom ad am ic … p i t S i q visi i t ll t li

,

M y o se n c e o u e o r m on ur c ue e n e e c ua s c oe

suum i t llig d est modo p …

.
,

t tn e l en t ertium p hib t in qua reful gen t

um r ac o . om er e ur,

aliter vidit Deum nisi reru m veri tat es sic t i sunt Et h… vi

,

M y quippe o se s n on o c

l i t ll t li qu …
.
,

ill i ti a B Di i proprie es t P ph t V
r
De Ge
hie c
i
. .
os t .

t heophania
1v .
um

id est pp it i
na on e n e

D quoniam Paulus dicit se

ec ua , t
u sq u e ad ll
. o s e re e arum . e rum am e n

y n s o
pt a ar o, ne ra um C or

qua Deus pp it suis amicis t ertium … glossa q …

, . xo ,

2
i t m n a ur, l at p it h
aru e um , e ex on oc u
.

l i t sua secre t a
,

quibus re v e av d q d vidit D eum sicu t an geli d t ertia am uo e

qu i viden t facie ad facie …

.
,

S d b j i i potest quod de Moyse D e o c hi hi , e e rarc a,

N um minus tes ta t r S i quis fueri t inter vos hinc

xo , o it di i t quod rap t i quan c o m m un er c ur,

per visiones et …ig t appa do sic vident vi superioris luminis l

.

6 8
h
—

t
.

p re e a,
p n m a a exa

talis servus me u s M y in id quod es t pa t ri …e t vi …;

,

rebo ei ; at t
n on t e ses , an ur , n on

qu i in i dom mea f id li i om nest t q vident facie ad f ie e d non ss m us un c ue ac e m se

p l …enim e t non per …ig

,

a a t vide t di permanen t ibi I ta e t hoc di t sen n m a a u c un

dis sisse Apostol …quando dixi t S ive in

.

D eum I nsuper quart S t t i .

—

e en e n b a ru m ,
o co r I i de m .

ti ti prima habe t ur quod Adam sine pore sive ex t ra corpus nescio D eus it ;
nc on e , , , se

medio vidi t De u m
, ,

et A g t i . decimo C f i q uo u us n um o n ess o n u m ,
2 52 IN LIBR UM II
IST XXIII ; QU ST II S E NT E NT IA R UM . D . E .

q i t u A l
or :iq d i t ì tt i me D em i A
u an o n ro m d p al
s ique … j ff t ef s ec o n o, er e us e ec u m

fluent …in i t ll t
,

ne i t n in q d d l di
ro rs o m uam am u ce i d t i ; t ertio
n em e n e ec um v en s

qu …si p f i i t in me nescio quid per ff t ipsius extra id t i i t ll

, , ,

er c a or , e ec um v en s n e e

erit quod vita ista erit S i quoque t in q divina similitude lt t C

n on . c c um , ue re s o a u

t Adam i n in tu
.

di c un
p t rap um q j exemplum es t in corporea i i
se o re ue L os v s en e ox

lit De s una …de co t i j q d re

.

o s s
q e us , non videtur per liq uan o simil i n am ue a uam

ver us ad se p ph t it quod Ecclesia t di su i in oculo li t sed o ul …

s , re e av u n em re c am c o

esse t dif i d de latere C hristi sicut ip um i f

,

ae c an a Et huic comparat r pri s n o rm an s . o

Eva de latere s uo . mus d i i i divin …qu i est per m o us v s on s

P… …
,

tr
q e re a i t auq ib r d ur Adam u t i us qu i d id di Deum nul li
am an e sse n am m o us v en

… natur… conditione su …natur e

,

t
,

p f
re e c i t in g i t i co qu n est per ves
on e i d b t e e ur cx a

gium a t q u e ima gine …et per specul um nisi divin …et i t… L apis vero vide t ur
,

n c rea

S i p f i t er go non est per B ab oculo per similit u dine …s u a …in oculo

.

t
c rea ura ru m . ro e c ,

f t
ec o s c rea us t in anima sicut in corpore d li t h i q mod comparat r se e re c am u c ue e o

Verum h… q …t i st lta videtur q … c nd s qu i es t per ff t

.

c u s o o li t
uo in o o e e c um re c um

cert …sit quod Adam i primo t t sen i t ll t id t i Q i modus

, ,

o n s a o it n e ec u v en s. u c o n ve n

s ib t b t
us u e a ur, per quorum …si p an gelo ex su …conditione natur… quia
us o re

fi c e re q inei t d
u v sse t i i ,di t i i ut di
e e r or s i t libro de C i omnis i t lli
c on on s c ur a us s , n e

f i
u sse t q u am in isto ili l sec n g t i it id quod es t supra se per hoc
n es e xs e m o o en a se

d …A g t i
.
,

o u us an geli lon ga p i
n um q d es t causa ei hinc ex er en g lumen uo : ce n e sc e n s

t e t ex p … na t ur…su …q d est sim ili t ud luminis

,

t ia lt didim u a c e ro n di t i , r ca en e , uo e

A postolorum li q de y t ii C hris t i increati vide t Deum na tu ral i g iti

a ua m s er s , co n on e .

nover n t S i erg an gel i ita p fi i t S d lt hominis l

o e re in speculo
c un e vu us re o ce n s

per similitudine …sua …im

.
,

quan t magis Adam in p i t t ? E t videtur

,

e r m o s a o n on

q ua m v s i perfectus t fuit g i t i
c re a us edia t e li t in oc u lo sed per simili
co n on e m re c am

inf s …scienti …nihilo i alia via t t di

,

o , m n us j l t i n speculo ex
, u u n em e us re o c e n e m ,

pete p i t li g it ie x er m e n a p f i t
co q nresul t
on e, a t in pupilla E t huic
re e c visioni as ue

H… Albertus
. .

c i il t visi q u a D vide tu r per effe s m a ur e e us

pensand … q d verba i ll ctu …extra i t ll t

.

Q i
uoc rc a o uo i d t i videlicet a n e ec u m v en s,

non per ff t na t urale … quemadmodum

,

Au gus t ini duodecimo C f i o n es s o n o m e ec um

… t
,

e p t
or et i t lli g i nde e visione D i per spe per g i t i e naturali co n on e c rea ura rum ce

i
c em nec etiam p …
, f t Ad … p r g
a om i t i p hil h
p i d so t in D eum ;
o re m ,
n en e o se e v e n e run

sed de t pl ti q d th l gi sive per ff t

con em a on e ua a m p i i t
ee e l t es t i
ca e ec u m s r ua e m u n

per don …sapien t i …e t in visione fidei quam habet i ll qu i dh… t

,

o l ti é re v e a en m e a re

de mystic th l gi et de gu h is qu …aliis revela t a s n t per influen

,

te rn a m , se o e eo o a o

t ti
s a valde s avi prout in pere grina t iam luminis pi i t li ld di i
en e o , s r ua s. eo c m u r n un c

tione ista potest haberi S d quod Adam in speculo V idere secundum A p t l

,

. e , o s o um .

in s p re ill id it Deum per sp i

e e e v er Modus t i iste p t it homini sec n
ec e m e en m co m e o

rec l me l d … …conditione …nat r… quonia

,

in n ll d t o e th ti
e c e re a o en ce e e e o so o m

…
,

g isse i si t
m e per speci
un e D eum vi i t l l t nester nec se ipsum i t llig
e n e e c us n e e re

di s se t , pu t o quod p l pos t tam po t est nisi per species rer u m q u as apud

n on au o ,

g raviter i t
c e rru sse se habe t per objecta q venit i n am ue n

P…
.

t
r T homas
e rea Modus i q i t quo t it i t n atque per actus in
u no am ac uu m co

Adam Deum co gnovit sicut in littera dici g iti …p t ti

, , ,

n on e o en a ru m

fui t in ter g iti …vi … Ad primum ergo modum id di Deum

.
,

to r, di
m c os co n one v en

qua nunc D … id
,

eo t v
g i t i e m us , e
p d t ho no t g l p gloriam
ce n on em er o c un or r e an e os er .

B t ea o rum in p t i T ipli it quippe D a r a. r ll i cilla est visi B t

er quam hom
eus nc e e a o rum e

… t i ; in p i t t non hab u it Porr ad se

,

v i d i potes t primo per

er , s ua e sse n am r m o s a o . e
 IN L IB R UM II S E NT E NT IA R UM . IST XXIII ; QU ST II
D . E .

gi n a t i e n e m pha n ta s m at i c e ro m Bc s po n s io A innocen t i …ac natur…laps… c o n v e n i un t ,

ni autem hom …q ant …ad principale p … ti

.

T u o d t p l t i i q i r se r m m o us c o n e m a o n s, o em

plins ig i t ibi propter anim …p it t

, ,

consonant Petrus R ichard s Hannibal ,

o ,
. v o ,
ur a em

Bonaventura vero prolixe hic it t et carnis li t t i q b ratione

re c b a s e n so a a s ue s o so

varias di opiniones Q
v e rs o ru m una j t i uaro m ec on em

P… si q …t an D in p
. .

f it D
u e um nunquam id i a mente creata v t er r e re a u ra ur, e us a

immediate per p i nec in via neque tria per medium ; dicend …

,

s ec em pi i t c on s c e or o

fuit quod Deus quod triplex est medium Primum est …e

, ,

in patria Alia e c o n v e rso

…
.
.
,

g l i
e r o so s et excels s videa t ur immedia ot diu di p et i t i d b i t per me o s on en s , a v e or

p er specie … a t ib d p t i
m en ta … in di
us … quod e t
o ralumen g loris, … S ec nd … o es o o

patria qua …in via atque in innocenti … est medium deferens quod nullus hic p
.

ita sit cogu it s nec differentia si t nit q … D eus i i

, ,

t t
s a o o i pt ib ili si t uo n c rc u m s c r s

d …g d … l i t t i majoris B ubique T ertium est medium d d

, ,

nisi sec o n o ra o c ar a s si . e uce n s

e t m inoris secundum quod a nima sar ve t p

,
per q d liq i di t c o n em e ran s , uo a u xerun

cina seu onere i p di t i q corporis Beat s Deum id ne m e m en s oe ll t i l u cis e v e re , e xce en a

magis aut minus i pit T er t ia est quod i mmens …acies mentis eorum b t d
er ur .
, o on e re

in patria id b it D i mmediate ac ple t Quod p

v e or e us t t q o r. e n e re e xs a e rro n e o m , oo

n e, quantum est ex parte id t i in t t niam lux divina est l ti v en s, s a o sa va va , n o n ce rru

ver miseri … it media t e et ipl pt i

e c e rn ur id i ll t i j
se m ibi non c va c rc o e xc e en a e us

no ; sed in t t innocenti …i d b t
s a o me hes t sed conf rt Pax quoq u e e t gaudium
v e a ur e o

dio mod videl ice t i mmediate et semi e t l ux illa omne … p t …Id i P

.
, ,

e, su e ra se n s o . c rco hi lipp w ,
.

plene nond u m eni m fuit ibi ti Bea t i di q i llis pl t t nil aliud

re m u n e ra o un ue com e n o r, u
7

u ltimata ; nulla tamen f u i t ibi secundum q … t i b b t i d P o ran m e a so r ean ur e s em re

ista … pi i l … cert erg tenend …est q d D eus i

.
,

e n en em i i i t p i t i Et ve a n s n er os o . e e o , uo n

hoc id t v e n ur s e n a re verba Hu gonis Ve C pa t ria clare id b i t in gloria atque b . v e or su

ru m t am e n non est p t d quod h stantia sua nec licet pp it

u an um
piom e i e es um e n ar

in t t innocen t i … id it Deum imme I hoc est un us de decem t i li

, , .

s a o v er m e ar cu s re

diate facie ad facie … alias f i t vere p b t i ab i it t gi t u ss e Pa r0 a s u n v e rs a e m a s ro rum

beatus et f i t in b Quarta es t i i i t empore episcopi G ill l i et

ce n rm a us en e . r s e n s um , u e m

ergo positio quod g it i t t i

,

co Od i
n ll ii et f t i Alexandri de
o s a us n n oce n o n s c an c e ar ra r s

ti …media fuit inter g i ti …patri …ac Hales pa t ris et gi t i nos t ri

, ,

co n on e m a s r

miseri …sic ut e t paradis s in t er Q i ar t ic l i t it t b i pti sunt

.
,

h j
u us o u o o ev en o r su sc r

c el m e t is t a …m iseri … ll ; e t sicut Primus ar t iculus es t quod divina essentia

, .

o o va em

paradis s magis se t ene t ad h j miseri … nec ab an gelo nec ab homine potes t id i

,

o u us v er

sic g iti Ad …p pi q i S ec nd s articulus est quod lice t divina

.

i l t
n c o a um , co n o re n o er o o ,

fui t g it i i i t
co n en quam compre essentia sit in Pa t re et Fili et S pi it
v a o ru m un a e r o

h e n so ru m Q uadruplex quippe es t
. d D S ancto t amen ut in ratione form … m o es t una us ,

co g n o s cen d i D eum U nus per fidem qui in Pa t re et Fili e t non in Pa t re et Fili e, e

es t grati …generalis ; sec u nd u s es t per con ac S pi it S t t tamen ferma idem es t

. ,

r o an c o, e

tem p l at i qui
en e m est grati … l l t i ; q d divina essentia T erti
e xc e u s quoden S piri s uo —

tertius pp i ti i q i es t grati …speci t u s S anc t us t amor seu nexus

.
, ,

a ar en s , u pro o n on

alis ; quart u s per aper ta …visione … qui cedit a Fili sed t t …a Pa t re Quart s
,

e, an o o

est glori … t…Primus e t quod anim …gl ifi t…non sunt in c …

, .
,

c o n s um m a d m o us lo or ca

u ltimus statui innocenti … compete

.

py corpora glorificata crunt ibi

n on em reo , n ec

primus propter …ig ti sed l …in c elo crystallin seu q

,

bant n on n m a c am so o a e a ue o ,

et quia g iti fidei t quod es t s u pra firmament … Q i t

,

o b s e ur it t a em co n o o o o n us ,

…
.
,

fl om . x, l 7
p l i
ur m u m est ex andit ; nec lt i b quod malus
o an g el s in pri
o mo instanti
m o s, e su o

t u
,

edii modi s at i fuit malus et nunquam

.

j p
e us f
e r ect i M on emd . ti i ue t i c re a on s , e xs
 QU ST III E H OMO IN
. AN OMNIUM R RUM S T A I U INNO C E NT I.E
' ‘

2 55 II A II UIT E NO T IT IA M

tit b o n us .S ex t u quod an g l s e t A i t t i i t ll t i t llig ti l

s, e o un o eo s s en em n n e ec u n e en s, ve

dem in tanti potes t e e i d iv r is locis p aliquid ha b en p

s . ss n e s d …i t lli , cr s se er m o o n e

t
e tiam ubique si velit S ptimus q d gib i li forma»; i t D us d d ac
e e uo s m e e e a o ra n us

mul t… n t veri ta t s … …qu … b li i t a …i via qua …in pa t ria

.
,

so t e p c rn n on su e rs u m s, n

unt Deus O ctavus quod primum nunc vid tur p sp ie … in patria quid m
s e er ec e

… qu … t sua essen
.
,

t pas iva
e s ti es t C r ator nec
c re a o , n on p pecie i e t c rc er s n c rea a m es

atura Non s quod qu i habet naturalia tia qu … t bj t ct speci s q d c t

,

. o , , cs e ec u m e ,
uo

meliora plus h b b i t d necessi tate d quo res et ratio causa et exemplar ; in

a e e e

quod malus an via vero per specie …creat r…in quan

, , ,

gratia ac gloria D ecimu s, o

…
.
,

g el s
o nunquam habu it unde s t are posse t t in ea l t C reator I t ll i g ti o re o c e n e en a

Adam in t t innocenti … H… q q plena es t i t lligib ilib formis

.
,

n ec s a o . c uo ue n e us .

Bonaven t ura .

I cujus verbis videtur obscurum quod B

n

ai t Ad …in s ta t innocen t i …non

,

o i c o n ven s
Q UE S T I O I I I
se modum g di D …per fide …
co n o sc e n eo

cuj us pp i t es t i d t Q lit
e es um n uc um ua er

ver id i t in …ig t p t i t Verum

.

U p t d A h e i ne e rs c ru a n um n om
ti…
e v er n m a e, a u n

t …
.
,

tamen t t p i B o a re s jam t a
on s o t at i
e n a ve n o r o h b ui t i s o nn c en a om n
t
c a, quasi de b ad verb … pt est u ve r o u o ti t i s um a m re r m no am .

ex scripto A lexandri Q i etiam Alexander Vide t ur q d non quia ut dic t um es t u uo

etiam in t t innocen t i …in scien t ia pro

.
, ,

sentire vide tu r quod g i ti fidei co n o n on s a o

… mul t a per
,

com p t b t
e ehomini a in t t i t i f i t
s a o t n n e c en p i t i didi i eo e c s se e ex er en am c s

quod fides per …ig in g i ti … set Q d au tem ante jam i t es t

, ,

n m a co n on e uo sc um n on

…
.
,

p d
roc e t S da ut alibi dic
e t um es t g i t i d i i t It em i anima Ad
co f u i t nper o sc ur. s

per fidem et g it i per t pl ti C fe ta in i t ii a su … ti i exordio

.
, ,

co n o con em a o o sc e n s c re a on s

nem qu …es t t doni sapienti …sim u l frus t ra f i t p i uni ta quia ad h

, ,

ac us u s se cor or oc

p i u t in et
, ,

stan t E t q i in Adam non fui t fides

uam v s j git i ti c o n un ur c o r o r c o s c en as

cum t ali ac t an t a …ig ti Nempe q …forma

. ,

g it i i t tn m adi pi t
ca co n on e v r u es a s ca o r. uo

sic ut in nobis nihilo minus fui t in f i si t finis ma t eri … j git ipsi ma co n o n c o n un ur

teri …nisi principaliter b s u um p f

, ,

des t spes e o re e

Ad h… prima rerum i tit t i

.

I ns u per D d hic liq uran ib i t in

us t a ua s c r c um . c, ns u o

t it i t na t uralis ; sed naturale es t hom n

,

principali conclusione superius c o n s o n an s e xs i i

i t d ti
n ro uc Adam i q i in s ta t i scien t ia …p l t i minis t erio sensu u m
s n u en s , o n au a m

nocen t i …q …esse t viator sicu t et subi t o per infusione …acci

,

uo dipi i n e s, a sc n en

d …genere i i i q
, ,

i d b t D eum
v e a ce e pere erg e t i fac t um est homini pro
v s on s ue e s c

nos ex t i g it i
c rea o r s s o m en s c o sed t pl t n on e m e as o .

I n con t rari …est q u od Adam

,

ut
,

tanto p f t i quam nos quan t p f

e r ec us e er e o m ex

habui t g it i …de est e t in paradis …t l t i m

,

ti
c o re m co t i
n t on e c re a o r s c rea us o ran s a us ,

quam C irca quod dico q u od

n os.
g i t i p i t nomina ,
rebus secund u
com propr i
n e t a o o su Gen n, 2 0.

fui t sibi concreata ; tt I n Ecclesiastico quoque scri

.

t
c rea uraru m t a am e n , es earu m

ut est dictum ex id t i crea t ura pt est C it i llis scien t ia …spiri t us

.

, con s e ra on e om reav E ce li . xv n ,
,

rum aliq u mod p f it I nsuper di sensu i pl it cor i ll

e e re e c m ev o rum
6.

ci t cer t …q u od nu lla pi it li b t
. .

o , s r ua s su s an

tia potes t g i per p i neq u e co n o sc Ad h Alexander p d t H

s ec e m oc re s on e om e

primus ab exordio … dit i i habui t

,

D eus neq u e an gel s Verum i t d s pra o s u o su c on on s

q destruc t …est et t q od omnis scienti … pl t sec u ndum Hu go

.

di st . vn , . o , o s en sum u co m em e n um

t
,
5 , 6.
cog i
n t i i t ll
o t li
n e fi per l i
e c ua q spe nem et M gi t
s a S t ti
uam Et hoc a s ro m e n en arum

cie …se u simili t udine …rei intellec t…ex homini i b t t …per

.

p , ti con v en e a o c om ara o
 II IST XXIII ; QU ST I II
IN L I BR UM S E NT E NT IA R UM . D . E .

nem su i ad principi … p d ti A s uu m f ti atq u e f q ti consideran

o re oc a ss ue ac on e re ue n a

ab ipso l d t … per com di p f i t quoad majorem habilita

vo m co en um ,
o , ro e c s se

p ti a ra ad g on em humanum ab ipso t i e n us i di et j di di de rebus on e m sc e n u c an

p p g r0 d t
a an per p tomi , umj q i i …non h b i
co m ara t t di t t
o n em e us ua m v s cu a u ss e ar a em

ad animalia ab ipso g b d Quantum h b t di i ex ggu e rn an ti a.

p t l q e e u n s a rav a o n e c e rru e a oe

ad primum id d it quia q …Deus corporis q t c lpa …t g i ec o uo se ue n e m o ran s re s s o

cetera opera sua feci t perfecta juxta il i h b i t tamen velocitate …tardi

,

n s, a u ss e e

lud D i perfecta sunt epera ; quanto ma rem m inore …propter i li corpo

,

D e ut xxxn , e se u an m a s

ris g t b ilit t I n g i ti d …
.
,

gi d s i t D eum illum in scientia rerum

ec o ve e a a em co n on e em o

eorum qu … p t lit aut volunta

.