Bub GB h40hAQAAMAAJ

A»TIS SCItNTIA VERITA9
DOCUMENTE
privlt6re la
ISTORIA ROMÂNILOR
1531 1552.
DOCUMENTE
privitbre la
STORIA BM.OMANILOR
ouleee de
]|ttdoxiu de ûrmuâki.
hUinlt «k uqicille kakm Kiilie ;i ile liDiileriiiii blUlv i iiitniiiiiii piUin.
VOLUMUL II.
PARTEA 4.
BUCI' KESCI.
181)4.
Digitized by Google
DoCUM ENTE
privitcîre la
STORIA ifeOMANILOR
1634—1552
CULKSli, AUNOTATli l rUBLlCATE
DK
NIC. DENSUIANU.
B U CU K ESC I.
Digitized by Google
bUCURESCl
stabilimentul grafie I. V. 80C£CU
W, Strada Berati, fift.
<)7«399)-
Digitized by Google
SERIA DOCUMENTELORU.
1681. Joanii Zafolya, regele Ungariei, confirmS vechiulii privilegiu alQ eomunitâfU româfusci Brtscu
din Tnnsilvaaia, aa ci nime «e nu aibft dreptulQ de a chienia tn judecat pe locuitorii a-
certei comuiie Imdntca vre «nul jiidedftorUI rtiSnti dh TnuuQvaiiia su din Ungaria mai ,
inainte de ce procesulu nu se va fi înf^îatQ înaintea judectoriului din Brescu ; In casQ ins

daci proceiuia va de natur ii biserictfec, atunci cestiunea s« «e tracteze mai âotâia tnaintea
decnixhd din ira Btoel. Nr. i. {>ag. i.
1681. ImM Zapolya, regele Ungariei, tnvitl pe capituhitti din Alba-Julia, se diU etmmiitii Bra-
fomthtt o copie autentic, de pe actullt, prin care Michaiu Forro, canoniculd din Alba Juiia
t fraii au fotii introduci în posesiunea cooraoelor de lâng BrajovS, numite Boa-
faUHtt CtriuM, Turchta, ZianU i Apaa, 91 cari ki dnpnlii aeeatn ae iaeni de caatralll
Braiiidui. Nr. 2. pag. a.
1681. Ioan Zapolya, rc[7clc Ungariei, confisc moiile nobilului Ladislau Kenderesy din ^ra Hâ-
trului , dia caus , c dânraltt trecuse pe partea advecsariului aâi , a rêiui Ferdinanda , i
apoi druesce mojiile aceste credndoanlni afti iWv dSns Bnia, ToM odatil regele loaoâ
orddna capituinlid din Alliajuiiai ca le Introduc pe FanlA din Bâivin la poaeainnea aoeatorit
moii. Nr. 3. pag, 3.
1681. loani Zapolya, regele Ungariei, confiscS comuna român^c inari, ât la boeriulil te-
fan
Mailat din âra Fgraului, din caus, c
acesta trecu«e pe partea regelui Ferdinandii
de Austria, apoi dinsnitt dmesoe comuna acesta oralului Bcaovll. (Bstnad). Nr. 4. pag. 7.
1681. Noliiiultt FrttndseU Fiata din Bnatd se t'nl.tiez înaintea tribunalului din Caransebeu i
protestdz , ca regele loand Zapolya s
nu druisc d^îmneloril Am« fi Caterina moiile p-
rinilorâ sSi , fiindii c moiile aceste se cnvintt numai sexului brijtescfi. Nr. 5. pag. 7.
ICSl. Nobilulâ FranciscU CaransebeU se înfîdz înaintea capitulului din Alba-Julia i

Fiat din
protcst^z, ca regele Ioana Zapolya sr nu dru^sc altorîi perscSne atoille aale pIriaeMi
situate in districtulii Caransebeului i alQ Mehadici. Nr. 6. pag. 8.
liiâl. Ioan Zapolya, regele Ungariei, invit pe castelanii i pe crainicii din Caranseie , mgan »
pe cetenii de acolo in poeeaiunea pdurilorO sale de lâng oraulu CaransetMdui ca d£aii ,
se le pot folosi tntogaaai cam le-a foatd petmisii IbaaO ConinuUl, foatnitt guvematoriU aiii
Ungariei. Nr. 7. pag. 9.
1681. Papa CUmente VII. concede regelui din Polonia venitulCi, ce-lQ are scaunuld apoatolicâ din
Polonia, numitâ denariulâ S-tulul Petru, spre a se putâ repara bisericile, fortreele i ca-
S7i3W> l»* mmmtm . Vsl. IL hitw 4. I
Digitized by Google
n
4telele, ce au foatii distruse de Muscani, de Români i de ali bimlci al cfedlnei catoUce,
cari facQ adese ori incursiuni in inuturile Poloniei. Nr. 8. pag. lo.
1681. Stgisinundu ,
regele Poloniei, scrie Papei demeni- VII. cS Roni'mii au nvlita iu tomna
trecut asupra Poloniei i au ocupatu provincia cea mai de aprope a Poloniei , insi dup d6ue
lupte sinsnidae Romtoii au foatd silit). ^ *^ pftfSstsdi pro^nda ac&ta. Nr. 9l pig. it..
1651. /. Lngttms Henckel din Schweidnlcz

scrie preotului IvtUi , c sultantilfi turceacu a trimisa
o scris<5rc plinS dc ameninri voivodului din MoiJova yi l'a ,
Invitatd , se restitue Poloniei
provincia ,
pe care i-o luase iioierilorii sultanuiu Ic a datu
, ordinii se ucid pe voivodulu
91 sfr4 trimit capuM la Constantlnopolfi. tnsK voivodulii MoMovei desprefucace afluenlnSffle
stiltanului. Nr. IO. pag. 12.
1531. loanU Zafolya, regele Ungariei, confisc casa 91 ctirtea nobilului românO Petru de Tautva
din BSnatil. din cauaS, cS acesta udseae pe nobilulQ Gaspara Bezerey, i apoi regele Za-
poljra dSraesoe posesiunea ac&ta Iui Benedieta do BecbenI $i altorIS doi nobiU. Nr. 1 1. pag. 13.
ISaS. Ioane Xapolya, regele Ungariei, decide pfoccsulu dintre comuna Romosu din Transilvania
cu nobilii dio comuna Buituri, pentru mai multe pmcnturi dc ariitur 91 fôac. In acc^
documentfi românulii Mateiii Olafi este amintiii ca judcii alii OrCstid. Nr. 13. pag. 14.
15S2. loaHtt Zapolya, regele Ungariei, invit pc capitululii din Alba-Julia se hotXmicâscii dt nou
tcrcnulu care a fositt de controvers Intre locuitorii din RBtnesX ^ ikitre familia aoblU din
,
Buituri Nr. 13 pap 23
1688. J«an& Zapolya, regele Ungariei. seque«tr^z satul u româneacA Vmdti, care se aâa in po-
sesiunea oraului OrBstîe din Transilvania, i slogesce apoi satnlii acesta notNlulm Michaiii
<Îai pentru suma de lOOO i. «ag. Nr. 14. pag. 24.
1682. loanil Zapolya ,

regele l'ngariei, invit pe capitululii din Alba-Julia se Introduc pc nobiluiu
.Michaiu Tivutai in posesiunea comunei ]'atdet din cooiitatulii Hinedorei. Nr. 15. pag. 24.
1532. Regele Ungariei, I<mh& Zafolya, dniicsce nobilului Nicoiae Cozarâ, oralele Vmul&-d*-Jotii
f/L VulptrtUU dio Transilvania dimpreunS eu oetiltile lorii. Nr. t6. pag. 35.
1682. Ltubvidl Griiti, guvematorinlii Ungariei, invit pe Toma Nadasdi se vfnX câttt mai fn grab
la T^rgciviscc .
in ha romhmiseât »in« a4 oomnntca dresri Iticrori vrgente fi de mare Im-
portan. Nr. 17. pag. 26.
lo32. Murcu P*mfiinger, insdindd pe St</«nl». M«Uat, DimmuiU trH Fgarftpiiiii, c imp«-
fatntt Carolu i regele FcrdlnanAt an adnaalS o trmatil de 1501000 dmeni, ea an atm pe
Totd. Nr. 18. pag. 76.
VSSit Ifi^nU Zapi'ha ,

regele Ungariei, învita pe ncbilii din districtulu Caransehrûlui se cerce-
teze fi decid procesulfl dintre Ana, fîca lui Ladislau Fiatâ, cu nobilula Fraociscii Fiatii
din Baatn. Nr. 19. pag. 27.
1588. Judectorii din districtula nmâmadi alU (Caran)S*temlui din BnatA judec proccsul dintre
nobilulii Ioan Machykaisy (sû de MâcTcaQ) cu nobilii /Ww fi tMKsUm dt Bmw^flk pen-
tru unii pm^ntu de artur. Nr. 20. pajr. 28.
1652. Diferite date istorice , cu privire la Români, din registrulii dc venituri i de cheltueli ala
Judeului dia Brajovli. Nr. 21. pag. 31.
1638. DaU isturke m prMrt Ut Ramâtu, dup reghtrultt de cbdtudi alii oraului RânovK din
Transilvania. Nr. 22. pag. 39.
Iâ88. Episcopulii Nicolae OlakuiH scrie lui Comeliu Scepperus , oratorului germanii, c apanagiulil
reginei vduve Mria din Ungaria consist din fortreele i bile de auru, i de argintii
din comitatulii Sd , din IbrtSrede MmhcmOI fi NiutU dia MKfmurfft,.
i din oiêulU
Buda-vechi. Nr. 23. png. 39.
m*
1588. E^^scoptiRf Nkoiat OUhmHl xrle tui CamtUti Setfptfm^ oratondui germaiitt, c atria ia
natali este ita româniscA dc unde tatalii sgu a
.
ftfitll bl TCMUilvaiin' de fiwt IWMdUW
Dracula , care voia se-Iii ucid, Nr. 2,j. pag. 41.
15Sâ. Cenuliu Sctpftras, oratorulii germana, scrie episcopului Nitclat OlakMl&, c2 ia casiî dac
irm^miîiM ac va alipi de Ungaria, poaeiiwiea Tkirasilv«iei devine multtt mai sigur
fi potena Uiigaiîel prin acte va CKKe. Nr. i%. pn^. 43.
1538. Petru, voivodula MolJcvfi ,

cumpr satulu Herchc^csci dc ta crcdinciosulii seu Corlatii cu
480 fL tUresd $i apoi druesce satulâ acesta mtoatirci Moldavia. (Traducere germaol dia
limba ahvoiiK). Nr. 26. pag. 43.
1588. UanB Zapolya, regele Ungariei, lovit pe capitvtafii dn Alba-JiiUa te kotfnncâdl de noii
terenulu ,
ce a fosttt de cootravcn latre uoi^ im Buih^ i iMre ceti|iaiii din <hU^.
Nr 27. pag. 4.t.
1653. Diferite dale istoria din rcgistrulâ de venituri i de cheltueli aiii judeilorti din Braovfi.
Nr. 38. pag. 45.
15S4. /mwA Zafiolya, regele Ungariei, Kotesoe pe hemilorn i pt iobagii din dittricUM HitU'
dârei de. ori-ce imposite fi taxe pe timpd de 6 ani , AindtS câ au ajunatt In mare liplll din
causa turburiHrilorti intimplate în prile aceste. Nr. 29. pag. 52.
IbM. EpiacopulQ Nicolat Otahutâ acrie din Brwcelia lui Nietiat Gertmly ,
episcopului catolicii din
TraoaUvaiua ,
despre r«idele, oe le are dCnaolll la TnuMilvania. Nr. 30. pag. 53.
1534. CtfnMiSw Stfffems, enMndS Geramlo de In Conatantinopola , scrie episcopului Nietlae

OlakiMt d ae btdrae In fr» Amârniitra, cum i îcK In Tih'i»-imfr4$a. Nr. 31. peg. 54.
1584. Pttru, voivodulu Moldovei, Aniiesce mnstirei Moldovia intregil teritoriulu, care se allX
fi anume între hotarele
In jarulU acestei mânSatlri descrise In aceatfi chriaovil. (Traducere
germaaS din limba slavon). Nr. 32. pag. 55.
1534. TriiunaltU di» Caransebei cercet i decide procesulii ddmnei Am, n ikei lui Ladistau
Fiatu, cu nobilulu FranciscA Fiatu din BSoatil, pentru dreptttM de suooeaiune aM aexulni
femeiescii in moiile pârinesci. Nr. 33. pag. 56.
1584. Ioana Zapolya ,

regele Ungariei , invit pe triiwnahilii din Caransebed , se esecute sentena
care s'a pronuntatQ în procesulâ lui Frandu i Gtorgie Moise cu Grigorie VoivodulH (Wayda)
din ^ranaebell peotm plata unei aume de bani. Nr 34. pag. $9.
1684. FtrdinandU ,
regele Ungariei, zâlogesce judeului din Sibiu, lui Marcu Pempjlingtr, Vmilt
dflii Sibiu, tifla Rmôvu , dela nislrifâ , precum i camera de Sihimbîi din Sibiu pentru
suma de 20.0UO fl. ung.; dc asemenea d ordinii cpitanului sCu generalului loanu Ko>
czyaner , c în casti dac va put6 se iee din mnile voivodului din Moldova cetatea ntUDiCi
Ungurau (Balvinyos) din Transilvania atunci ae-i prdte Iui Pempfltnger i cast raia acesta.
Nr. 35. pag. 60.
15S4. Ioan Zapolya, regele Ungariei druesce de nou moia Htgyeris din districtulii Lugojului
ooUlvtui AA« dt Timtva $1 altorO soi ai sd. In documottCi ae fiwe amintire de mai milti
Nvirifj fvmini dia dlatrictnltt Lugoului. Nr. 36. pag. 62.
1654. Nobilii români Pefru Ractmia i Georgie Vrabi se împac înaintea tribnnal'iliii din distrîc-
tuia romnescU alâ Lugoutui, c nici o parte se nu exclud pe ceealalu din posesiunea
caMbihii Boea, In acestB tribunalli (q|ur^ l Ntetite VriwdiM ZMig$tMbd. Nr. 37. pag. 63.
ISSA. D^tfiU dtOf iOtritt cu primr» Im Jlfmâni 'dn teglatniia de venituri i de duftueH altt jn-
defalul yaeM Hyrur din BraovO. Nr. 38. pag; 64.
1586. FertOmmU regele Ungariei, dXmeace de nou voivodului Pttru di» U«Unm edfM^ din
17
Ttaoailvaaia mimlte Guu, GOtUeîMUS, UttgurmM fi Bistr^^ pe cari le au primM,

paite dCnndii, pute pcedeeeraril eâ, de k ragH de «ni buinte «1 Ungatfiei. Nr. 39. pag. 78.
ISS6. Nobitutu TonS More din Bnatîî sc împaci înaintea caslelanilora din (Caran)SebejtS cu nobi'
lulii Gtorgc Veivoduiu i CU fraii siii in privina moiîiloru sale piriiiesci. Nr. 40. pag, 78.
1585. Ioan Zafolya, regele Ungariei, judec procesula ddmnei Ana Fiat cu nobilulii FranciscU
FuM dio Baoata peatni nicceiinDea lexului fiMMiesclt tn mojiile pUf iaesci. Nr. 41. pag. 8a
1686. /«Mtf Zapotfa, tegde Ungarid, InvitS pe eapitulnU din Atadfi, ae Intiodiiea pe doMIvM
Francisiii FiatU din Bnatfl in posesiunea oiofiilodl, CC Ic a oonfiacatil dcla Nkttte Ntuiâ
pentru nota de infidelitate. Nr. 42. pag. 8i.
1635. Capitulula din Aiba-JuJia raport^zâ, câ a introdusa pe Ste/anS Mailattt , voivodulii Transil-
vaniei, tb pcaeiiiUMa /Km* Fggtr«fti/itt , ia conformitate ca ordbiuM legdd loanfi Zapolsra.
Nr. 43. pag. 83.
1686. Articî'ii t^r- leiiê votai naiuni privilegiate Jiu Transilvania finut
în adunarea cdorit trei .
ia AJurefii- l'uiarhesii, i
urmtorele în privina obltgamenlului d« rrs-
în care i»c stabiicscu
irU, aaane: ca fit-atre ioitÛ, cate are 6—8

boi, «« aib ontt areS, edil pataS 33 aK^
gei, i o sahii f-r' iobagii mai seraci se fie înarmai cu ISnci i cu securi
, De asemenea
ae stabiiescc prin aceste articule cum trebue st sc pregStdscâ de resbeld Nobilti, Secun, i
Suj^ Nr. 44. pag. 85.
1686. Diferite daU iOtrite e» frMr* U Rmâmi din legirtnilti de venituii 9I de cbdCudi aUl orap
fubd BiafOvIL Mr. 4$. pag. 87.
1686. Capitulula din Aradii adcvercsce , c a întroduari pe nobiiulij Petru de Tincova , casteîantiîd
castrului din Lugott, i pe soii sei, io poaesiunea moii Hegyris din districtulQ Lugoului.
Nr.4& W. 97-
1686. Ioan Zapolya, regele Ungariei, confirm de nou pe nobilii români lonu ,
George i Pttru
Ptita in posesiunea moiiiorii sale pArincsci din districtulil Caraului in BnatU, de 6re-ce
dânii in timpurile turburate de atunci i-T perduse documentele de posesiune. Nr. 47. pa^. 98.
1536. laan& Zapolya, regele Ungariei, invit pe Michai Somlyay , banulH Caransebtfuiui , sc ju-
dece proces ulii noUiUorlI NMm GtHUee 9I AaireHl Bnen cu locuitorii diu ondii Lugo-
ului. Nr. 48. pag. 99.
168â. loanti Zapoh a ,

regele Ungariei , danicsce nobilului Valentinii Thru^rrrvk castrulS Ilinedorei
din districtulii Haegului ,
dimpreun cu castelele i oraele tiatg , Mnstur i Marginea,
Nr. 49. pag. loa
1686. Zapolya, regele Ungariei, judeci procesulil nobililorii români IpanS ,
George i Peint
Peica, cu Nicolae , Paulii î Fruncisitl Bocosnif pcatTU nUU multe moii situate ia distric-
tulii C'iraiûlui din Banatu. Nr. 50. pag, loi.
1586. Ioana, arcliiepiscopulâ din Lyon, afiându-sc in Oradca-nidre , scrie iiupcratuiui Carolu V.,
cK a sosttâ la dteauni visHenUU vaivMMiti dbt Moldova , i care este unO priactpe fdrte
puternicii, fi l'arupatu se nu încheie pace cu voivodulii Transilvaniei, de i5re ce voiz'odul
Moldovei e guta se vinâ ori cându cu ô.ooo dt omeni, /t va da Transtivania in mâna
t$i^)hvauiitt gtruuai. Nr. 51. pag. 105.
1686. Rê Ioana Ze^fym oooliimX privflegiulii regdd Vladidaii, ca posesiunile mlnlatirilorif
AgrifU i Câr;iit ,
precum i domeniultt Amnaului ?i al Tbiuuiiiiiâ ae Oa mai fie SUpuae
la impositele coimtatelorii. (Estrasfi). Nr. 52. pag 104,
1536. Regele Ioan Zapolya invit pe capitululd dm Alba julia, ca se introduc pe iii lui MickaiU
Knd^ fi pe 6ode
'
M LtiisMl Ktniirfi. In poaeduoea moiiiorii Bretea, Miceo jl Plopi.
Nr. 53. pag. 16$.
V
FerdinanJS, regele Germanici i alil Ungariei, scrie lui Sigismundii regelui Poloniei,
se facS pace cu voh>odutu Moldovei pe 4 sû pe 7 ani, i pentru scopulQ acesta i ofere
mijlocirea sa. Nr. 54. pag. 106.
1536. Sigismundii, regele Poloniei, reapunde regelui FerdinandU , c dcnsulU nu p6te face
pare cu voivodulil Moldovei, care a ocupaii Poruia pe când ,
sc afla dc'nsiilu în rcsbflu
cu Ruii, »i care ia timpulu din urm a nâv;ititu in l'olonia, i i a arsu niai multe sate.
Nr. . pag. 107.
1586. SU/anS MailatU , voivodulfi Transilvaniei, invitâ pe t6te autoritile din dr.l, se nu îoipe-
dece pe locuilurii din Secuime, ca se p6ta umbla i face comerciu cu sarea loru secuii sc
atâtti io districtele sccuicsci, câtO i în districtulu Sigis<5rci i alii Cohalinului. Nr. 56.
pag. io8.
1536. Diferite date istorice (u privire la Români din regîstrulil de venituri i de cheltueli alii ora-
ului Bra,sovQ. Nr. 37. pag. 109.
1B87. Ddînna Margareta ygduva lui lacobil Gherlisce din

, BnatC , declara înaintea vice- hanilorii
de Severini} cH densa rc.stitue lui Martinii Kaccn>i(
, •\ frailoru sci o parte din moliile sale
din inutula Bnatului. Nr. $8. pag. 114.
1537. Ddrona Elena, vCduva lui Petru Kis din Banattt. vinde lui Petru Ratovi din Caranscbefl
unQ fcnati alii seii de pe teritoriulit acestui orail. Nr. §9. pag. 115.
1637. Nobilulu Franciscli Fiatn din RSnatfl protesti^za înaintea castelanului din Caransebeg , ca
domna Ctlina, veduva lui Nicolae Ni'Cia , se nu ocupe moliile sale proprii din districtulu
Caransebeului. Nr. 6o. pag. 1 16,
1687. D6iiina DoroUa, vCduva lui George Turnea din Bnatu, declar Înaintea vice-banilerU de
Sn erinti , c cedt^t nobilului lonO de Mutnocfi (Matthnakky) a treia parte din satulQ numita
Pokoi , CC i lil z.tlogisc deccdatulu sCu brbaii. Nr. 61. pag, 117.
1637. Nobilii MichaiU i loanU Huuyady din Bnatfi declar înaintea jurailoril din Caransebeu
c au vinduttt lui MichaiU Ivulii i soilortt sei, o curte i o cas, situate în oraulQ Caran-
sebeului. Nr. 62. pag. it8.
1637. Ioan Zapolya ,

regele Ungariei, '.crie capituluiui din Aradiî . se invite pe dtSmnele Marga -
reta, maroa. i F.ujromna. vt duva decedatului Nicotae Gherlisce din Banatu , ca se phUe.scâ
oraului Caransebeu dc.sp.^gubirea in bani , la care a fostO condcmnatii rcposatiiUi Nicolac
Gherlisce Nr. 63. p.Tg. 119.
1687. Statutele orafulut Clufu din Transilvania interzic tuturora locuitorilor^ cari nu sunta ce - ,
teni, dreptulQ de a i pasce vitele lorii pe teritoriulu acestui orail, i decretdzâ o ped^psâ
de mdrte asupra tuturoru, cari vorfl mâna vitele sale In fânaele oraului. Nr. 64. pag. 122.
1687. tefana MailalS voivodulO Transilvaniei confisc moiile nobilului ungurescit Antonie Pethki,
, ,
din caus, c
comisese acte de tâlhrie i dcnsulu druiesce apoi moiile aceste fratelui seu,
buntt, lui Dumitru MattatU. Nr. 65. pag. 126.
1537. lonU Floca i fon Olah, vice-banii (Caran)Scbeului , adeverescd, c domna George Turnea
(Tkornay) a icrtatu lui lonQ Matthnaky a treia parte din suma de 100 fl.. ce avea se o
plât^sc brbatului seu pentru o fapt ilegale dre-care. Nr. 66. pag. 127.
1537. llpiscopulii de Modena, nimcitilu apostolicii din Viena , scrie secretariului papatu , c voivo-
dulii i ducele Moldovei care c unii domnitorii fi'jrte puternicii
, , a ftcutii câte-v-a incursivini
în Tolonia i regele Poloniei a dccisiii se faca resboiu. Nr. 67.
, i p.i^. 12".
1537. Episcopul!} df Medena, nuiiciulu apostolicii din Viena. scrie sccretariului papalu , c voivo -
dulil Moldova inip;icându-se cu regele Poloniei a inccputii rcsbelii cu voivodulu Transilvaniei.
Nr. 68. pag. 128.
d by Google
1537. Ltonardn de Vels , cgpitanulg generala altt regelui Ferdinanda, scrie de lângS l'percs ar-
asupra Transilvaniei ,
i din acesta causî toi sunt consternai în Transilvania . Nr. Cq. pas. I2Q.
1537. Kc^clc l'erdinandu scrie arcliiepiscopului cic Lundu , c dupa scirîlc sosite din Cracovia voi-
vodulU Moldovei a întratu în Transilvania, i a ocupatâ eptc fortree. Nr. 70. pag. I2Q.
1527 — 1537. Dit!e isterice cu prnire ta Români din registruid de venituri gi de cheltuelt alij ca-
stelanilorii dcla Branil. Nr 71. pag, i.o.
1537. Alte daU istorict cu privire la Români din registrulO de venituri i de cheltueli alfl oraului
Braovu. Nr. 72. pag. 133.
1538. Antoniu Veraniu, prepositO în Transilvania, scrie din Turda lui Nicolae Bogaudu ,
episco -
pului din Dumna , c3 Sf liinaiui , sultanuUi turccsc.i , se grilibcscc se vin cu otire marc, ca
se ocupe era rvmâHisc , MoUiitva i Transilvania <\ sc le prefacâ in sangiacuri turcesci.
câ regele Ungariei a înduplecatii pe voivoijii din Moldova i din 6ra românfac , ca se trfca
cu arniatele lorQ in Transilvania i acolo cu toii imprcuni 3C sc opun.1 lurciiorii. Nr. 73.
pag- 140-
1538. Fratele Cnorge, tesaurariulti Ungariei, scrie regelui din Polonia, ca sultanulii turcescO a fâ-
cutii unii podO peste Dunre la Silistria , i a trecuii Dunrea cu 240.000 6meni, cA den -
sulii voicscc se atace mai ânUiO Moldova, apoi se ocupe Transilvania, ir de aci se nlv-
I6scâ asupra Ungând. Nr. 74. pag. 142.
1588. Fratele George, tesaurariula regelui loanO Zapolya. scrie archiepiscopului din Strigonu , c
Turcii atl trecutu Dunârea, ca se devastete Moldova i Traustlvanig. Nr, 75. pag. 144.
1688. EpiscofiulU de Modena, nunciulfl apostolica din Viena, informfaâ pe cardinalulu Famese,
ca dui>a scirile sosite, sultanuld turcescQ a plecaii cu 110 dc mii de omeni asupra Tran -
silvaniei. Nr. 76. pag. 145.
1638. Episcopulii de Modena, nunciulQ apostolicti din Viena, scrie cardinalului Famese^ c dupg
n6ucle sciri primite dela regele FerdinandO , sultanulii turcescu vine in personâ cu armata sa
asupra Transilvaniei. Nr. 77. pag. 147.
1588. Ferdinanda , regele Ungariei . scrie Fratelui George ,

despre periculele, ce amenina Ungaria,
daca Moldova va fi s»piis:a dc Turci ; din accstit caiisS dânsula a trinie-sCi scrisori pe la prin-
cipii vecini, ca se dec ajutoriii Ungariei in contra Turcilorii, de a-scmcnca a trimiii unQ
legata la regele Poloniei învitandu Iii se renune la resbclulC începutii asupra Moldoveni lorii
i se faca pace cu dânii. Nr. 78, pag. 147.
1588. Amoniu Veraniu scrie din Turda lui JoanH Statiliu ,

episcopului catolictî din Transilvania
cg au sositu la regele Transilvaniei Petru Pitariulf/ diitipreun cu legaiulu tiimisQ dc voi -
vodula erei romnesd ?i au facutu cunoscuii regelui ca , sultanulii turcesctl a trecuii Du -
nrea cu tota armata sa pc la oraulu Oblueia i acum se aflâ în Moldova, er Petru voivo -
dulS a inceputu se arda totc pe unde trece sultanulu. Nr. 79. pag. IO.
1538. EpiscopulU de Modena nunciuliî apostolica

. din Viena , scrie cardinalului Famese , ca Turcii
au trecuii Dunrea. Nr. .So. pag, ii.
1538. Ilieronim Laski, oratorulu regelui Ferdinanda la Constantinopolu . scrie regelui Sigismunda
din Polonia, ca sultanulu turccscu se afl,1 cu armata .sa apropc de Dunre, ;i ca dupS cum
declar inaui sultanula, dOnsulii voiesce sc mcrg.1 cu resbeiii asupra -j'cij-.'odului din Moloova
6r' voivodulu dm Moldova afirm;i din contra ct dup.i scrisorile cc Ic a priiiiitu densuKi dc , ,
la Turci, sultanulii nu vine cu rcsbchi asupra Moldovei, ci voicscc numai se tr^cA in

Tranailvania. Nr. 3i. pag iJ.
1538. Ferdinanda, regele Ungariei, scrie lui Alexe Turso , locotenentului seu din Ungaria, c
Vil
dup8 sctrilc sigtire , ce Ie are , Turcii voiescd cu o putere mare , se supun Moldmfa i se
fac incursiuni in TransUvania , din care caus d^nsulQ a hoHrîtg se i^c masuri pentru a-
pKfarea Transilvaniei. Nr. 82. pag. 154.
1538. FerdinandU^ regele Ungariei, esprimâ Fratelui Georze întristarea sa. ci sultanultl turcescfl ,
a n.lv.tlitO cu armele ;tsupr.i Moldovei ; de asemenea i-a causatO neplcere i scirea. ca re -
gele l'nlonici dcv.a.stc7.a Mold(K a cu fcnl i cu focd lucru nedemnd yi fiSrte peritrulosfl pentru ,
il-rilc cretine in unu timpii c.mdu Turcii se ridic asupra cre,stiniiaii din care caus.t den- ,
«ulfl a i scrisii regelui Poloniei în d6ue rnduri, ca se facâ pace cu Moldovenii. Nr. 83.
1588. SufanS BrexUritS ,

episcopulu din Vau. scrie cardinalului Famest cS guHanulfl twceaciî se
aflit cu armata .sa în Moldova, unde nsedicz^l cetatea Sucevei^ (re,--edin;a .Moldovei) cu 200 OOO
omeni; ca voivodulii Moldovei a arsii totCi numai ca Turcii , se nu i>6tcl câpcta provisiuni
câ popofulCi Moldovei * trecuii in Transilvania, ^r voivodulu s'a retrasu cu armata sa In
locuri mai sigure. Nr. 84. pag. 158.
1588. FerdinandU ,
regele Ungariei, scrie Fratelui Georgf , câ în urma insisteneloril sale regele
Poloniei s a Impacatu cu voivodulu Moldovei. Nr. 8;. pag. iQ.
1538. Brodaridu ,
episcopultt din Vaii, scrie Papei PaulO III., c.t Pftru vm'odulB Mnldcvri a {oAyx
scosu din domni,*! j-i siiitanuUi turce.scu a citQ din Moldova. Nr. 86. pag. 160.
1538. Ferdinandii ,
regele Ungariei, scrie Fratelui George , câ voivodulu Moldovei In locd de a se
retrage spre Marantureu ar fi ftcutfl naai bine, ca se inchidâ dnimultt Turcilord din Mol -
dova; dar cu tote aceste crede, ca trupele Moldovei unite cu ale regelui loanii i cu aju-
torelc Germaniei voru put^ se resistc cu succcsu Turciloru. Nr. 87. pag. 160.
1588. Cardinalulii de Brundusiu , legatulO pontificelui la curtea din Viena , raportfaa , câ Turcii
voinda se treci din Moldova în J ransiltutnia , au lostu btui intr'unu pasu din munii Car-
pailorCi, unde au pcrdutiî 6iX)0 de omeni. Nr. 88. pag. 161.
1538. Nunciulii apo-'Hohch din Vtena raportt^zft \\\ Roma, ci Petru, vernodulil Moldoiiri , s'a rC-
trasCi cu armata .sa în munii Bi.striei .i ai Maramureului , <fr sultanuld turcescu , a pusO
domnJ in Moldova, in loculil voivodului Petru ,
pc fiuld reposatului Sandrinil. Nr. 89. pag 162.
1638. Cardinalulii de Brundusiu ,

legatulfi apostolicii la curtea din Viena ,
raport^z la Roma , c8
sultanulu turcescu dimpreun.1 cu armata sa a pârsitu Moldova, Petru fostulii voivodil
,
glii
Moldo'Vfi , -ic aila in Transilvania la regele loanij Zapolya. Nr. 90. pa^. 16 3.
1538. Cardinalulu de Brundusiu, legatulO scaunului apostolica la curtea din Viena, scrie la Roma,
ca Petru, foitulii vorvodii alii Mold(rvt-i se afl pri.sonicriii intr'unu ct^tciu din Transilvania, ,
i câ regele loanii Zapolya vocscc se-Ui prcdcc in m.inile TurcilorQ. Nr. 91. pag. 164.
1538. Fratele George ,

epistcopulti din Oradc ?i tcsaurariulii Ungariei, serie regelui FerdinandU , câ
sultanulu turcescii a renunatii la continuarea espediiunei în anulu acesta i s a intorsii peste
Dunre. Nr. 92. pag. 165.
1538. Fabiu Mignonelli , nunciulfi apostolicii din Viena, scrie catdinalului Farnese, ca sultanultl
turcescg a pusO domnii in Moldova pe fiulO decedatului Sandrin, care este unC omQ în-
cre^jutii alu curii sale. Nr. 93. pag. 165.
1588. Legatuia i nunciuid apostolica din Viena , raport la Roma , câ Petru ,

fostulii voivodi
ala Moldovei . se afla cu d6mna i cu famiKa sa in casteluid Ciceu din Transilvania. Nr. 94.
pag '67-
1588. Amintire despre episcopulU românescU din comuna FelicU in Transilvania, Judele i juraii
din Clud adcvcrcscd . ca ddmna Elena, ruda de aprdpe cu Petru, episcopulii românescA
din Felecil ,
i-a vendutii partea sa dc moie preotului românescS loanti din FclccQ. Nr. 95. ,
pag. 167.
'^" dby Google

VIII
1538. SiefanS Mailatti . voivodulO TranjiiK'aniei. învita pe cetenii din Braovu se trimia provi-
siuni pentru trupele, cari p.ltjcscu pa.ûln Oiluzului. Nr. (-/j. pag, 169.
1538. Nobilii romani din Bânata Ioana Gkiurista din CaransebcO i Laureniu /!a/gtfrf din Iladia
ae constitue reciproca dc mosci:nitori unulu în averile altuia, pcntni casulii JacJ unulu din .
ei va muri f.tra descendeni. In .tvcrca mobiliara a nobilului Ioana Ghiurisca .sc aminte-scu ,
aur.trii, ar^întarii ,
petrii prciosc î niAta-S.'ini Nr. 97. pag. [69.
1538. MatfiU Baronyiii .scrie lui Toma de Nadasii, hanului din Dalmaia . cA tefanii Mailatu
voivodulO Transilvaniei, cate numita cpitanii generalei peate trupele Ungariei, i c.l regele
Ungariei voiescc sc încheie tractate cu voivocjii din Moldova i din era-romhnisc , spre a
precisa atitudinea fic-cârei pâri in casu de reabelQ. Nr. 98. pag. 172.
1588. Dieta Transilvaniei întrunit la Cluu decide." se fie supuse contribuiunei i fostele posesiuni
românesci din Transilvania: CiuMiu Cetate dehalt Fgraûlii; de asemenea se fie supui . i
contribuiunii toi libertini, ju<jii comunali, chinezii, românii i preoii. Nr. 99. pag. 173.
1638. Diferite date istoriu cu privire la Români din registrula de venituri i de chcitueli alfl ora-
ului Hra-iovfl. Nr. too. pag. 174.
1539. Tractatula de pace tncheiatfi între SigismundU, regele Poloniei, cu Petru, i cu tefani,
voivozii Moldovei sub urmtdrelc condiiuni: Moldovenii se se potâ stabili cu locuinele loru
dincolo <!c Ni-stru numai cu învoirea cgpitanilorti i administratorilortî poloni; morile, pe
cari Ic a con.struitii voivodulii Moldovei in Polonia, .se remana de aci inainte in usufructulO
voivodului moldovcncscu era Pocupii se rein.ln.i a Poloniei; în fine hotarele dintre Moldova
;
i Polonia sc rcmanâ dup cum sunt descrise in chris6vclc cele veciii. Nr. toi, pag. 187.
1539. l'abiu Mignanelli, nunciutil apnstolicfl din Vicn.i, scrie cardinalului Fa mese . dt Petru, voi-
vodulii Moldovei, SC atl.t pti.soncriu în manile regelui loanQ Zapolya , care voicscc se-lu
ucid. Nr. I02. pag. i8c).
1539. Fabiu Mi^nanelli , nunciulil apostolicii din Viena , .scrie cardinalului Famese , dk noulil voi-
vodii alii MohL'vtt , e.ste numai in forma Domnd, de ure ce sultanulii este adcvCratulU su -
veranti, i în consiliuliî voivodului se afl câi va minitri turci. Nr. 103. pag. 190.
1539. Cardinalul Famese scrie tardinalului de BrundusiU legatului apostolicii din Viena. câ ,
în Moldava se aflâ la 7.000 cavaleria turcdsc. Nr. 104. pag. 191.
1539. Sigisttiundil regele Polonfei, scrie Papei Pauld III., cS Turcii aii supnsfi Mcldova i acum
,
s'ati apropiaii dc rcgatulii Poloniei, din acesta causâ d^nsulii r6^:t pe pontificele, sci con-
ced! pentru totii de una venitulii din Polonia numiii denariulil S-tului Petru . ca se p6tâ purta
resbelii cu inimicii cretintii. Nr. lo. pag. 191.
1639. tefanii MailatU . Domnulii grei I-âgâraului i voivodulii Transilvaniei, p<5rta titululii n/f
Fitgtiraiii.t Nr. iq6. pag. 192.
1539. CapitululS din Aradii raport^ regelui loanS Zapolya, c nu a pututtl Introduce pe nobi-
lulii franustii Fodorii in posesiunea comuncloru numite Conerova Donia^nia din H^lnatîi
ijii
din cauba , c Nicelae , i'oivoJulu dt>i CuraiisfOi jii , adun.'indd o mu'.inie de cllarei i dc pe -
destrai a faculu oposiiune in contra acestei intruduceri. Nr. 107. pag. 193.
1-539. Corniele Grigorie Pesthyeny , judele curiei din Ungaria, citeaz inaintea curiei militare a re -
gelui pe nobilulu Gtorê ',u>i-, vduiii din Caransehciu , acusalu de câtrc nobilulîi P'ranciscii
Fiathtl pentru ofensa de ondre. Nr. io8. pag. [94.
153'.>. /dinii Zapi'lya . regele Ungariei, d?iniicsrc hii Paulii Srbfsy din I.ipova t6tc moiile lui Ste-
fanii i ale lui Liidi.tlau .^liimanu din coniitatulii Timiijrci î alii Severinului, moj-ii tievenite
vacante din lipsa dc succesori legitimi. Nr. ii:»9. pag. 195.
1539. Capilululii din Aradii raport^z regelui loanU Zapolya, c voindil se introduc pe nobilulii
IX
PaulU Sebesy în posesiunea moiilorfl lui StefanU ^t ale lui LadislaS iftuanS din BgnatO.
au fcuta oposiiunc in contra acestei introduceri d6mna Ana vtduva lui Nieola& Cicva i
d6trna Sofia Gi-orj^'e Literat. Nr. i lo. pag. 197.
1589. Capitululii din Arada transcrie în forma autenticg acttilii, prin care nobiluia LadislaU Fiattt
din Hanatfi restitue ff.Ttcliii seu LiidovicCi mo:-iilC| ce Ic înstrîinase d^nsulQ, ca sC'i p6t
rescumpcra viâ, fundti-ca ucisese pe nobiluliî Petru Cainu. Nr. iii. pag. 198.
15-Sfl. Strfantl. vokioduliî 2\Toldot>fi . confirma actulO prin care boieriulQ Totruanil dSrîse o m6ra
m.inAstirei Moldovia. (Estrasu ) Nr. 112. pag. 1199.
1539. Nunciula apostolicii din Viena comunic la Roma, ca sultanulQ turcescu începuse se con-
stru^scâ unQ castelQ în Moldova, dar în urmg a renunat de buna voi la planulii acesta.
Nr. m- pag. 199.
1539. 7tronimil Korario . nunciultt apostolicO din Ungaria i din Polonia, acrie cardinalului Famese
ci -ûlt.Tnulu turcescu voiesce se restabildsdt in domni pe voivodulS alungate din Moldova,
&i care se afla într'unii castela din Transilvania. Nr. 114. pag. 200.
1539. Sieismnndii ,
regele Poloniei, autoria^za pe Toma Seol'Ocski, legatuUi seu din ConstantinopolO
ae intervin pc lAnga .siiltanulO ca se permit Moldoveniloru a-T rescumpCra cu bani partea

ocupata din (era Moldovei. Nr. II. pag. 20I.
1539. Diferite date istorice cu privire la Români dio registrultl de venituri i de cheltudi ala ora -
ului Bray>vQ. Nr. n6. pag. 201.
1540. Antoniu Veraniu .scrie fratelui seu Michciift Veraniu . cg Solimanfl , sultanulfl turcescO , este
.siipc-ratii pe loatiu Zapolya, rej^'ele Ungaricr , din caii.'i.l, cA a H.itu asilu voivodului Petm
din Mohti'ia, pe care dCnsulu l'a scosu din domnia. Nr, II7 pag. 210.
1540. An/f mu Vtiauiu scrie fratelui seu Michaiu . câ Solimanu, siiltanuiii turcescu , trimite in con
tinuu nuncii la regele luanu Zapolya din Transilvania, î cerc estradarca voivodului Petru
din .Vluldova. er in caail din contr.t amenin cu resbclu. Nr. 118. 21 1.
1540. Antoniu Veranfiu scrie din Alba Iul ia fratelui seu Miihaiiî , c3 Petru, fostulR voivodn alu
Moldovei, a plecaii din Transil v<mia in Turcia. Nr. 119. pag. 212.
1540. Jeronimu Korario, nunciulfl apostolicu din Ungaria i Polonia, raportezS despre activitatea
sa in Polonia, ii amintesce, ca în timpuivi acesta frontiera dintre Polonia î Moldova era
fluviulii Nistru. Nr. 120, pag. 215.
154U. Jeroniniu Rorixrius. nunciiilu apo.stolicu trimUa in Polonia , scrie cardinalului l-'arnese Aaxitt.
audiena aa la regina Poloniei, în care face amintire de fortreele, ce voiau Turcii sc le
constru^sca în Moldwa pe linia Nistrului. Nr. I2i. pag. 215.
1540. Antenitt Veranfiu scrie fratelui seu MichaiB, ciî Petru . fostutii voivodii allî Moldovei, se
alia totu in Transilvania, i ca estradarea la Turci a fotii amânat.1, din causa, c mai
târ«jiu .se tîe pusu în libertate i a})oi ajung:indu erai Domnii in Moldova, densulCi sg se
arcte mulâmitoria regelui Ungariei. Nr. 122. pag. 216.
1540. Antoniu Veraniu. înculpg pe Stefanu MailatU, votvodula Transilvaniei (românO de naio-
nalitate), câ dinaultt vocsce se separexe Transilvania de ^ra ungur^sca, i apoi se dom-
ncscâ aci dup sistemulu voivo<jtlorfl din eraromnisc i din Moldova, pUftindB tributu
sultanului turccscii. Nr. 123. pag. 217.
1540. Antoniu Veraniu, prcpositulfl catolictt din Alba luHa, scrie lui Petru More, ci scie f6rte
bine, ca densulu este românii, înse trebue sc i declare, d se aflâ in mare retâcire. când
d^nsula pune mai pe susa cetatea lui Gelu de câtO Alia-Iulia, de 6re-ce Ardelenii recunoscfl
de episcopu numai pe cela din Alba-Iulia. Nr. 124. pag. 21 8.
1540. Antoniu Veraniu, prepositultt din Alba lulia, scrie reginei Bona din Polonia, cA dupa infor-
37i399. nocuBienie. Voi, tl. Partea 4. j.

X
matiunile primite. tefanii MailutS . voivoilulu Transilvaniei, fcuse <> conjuraiunc cu câiva
nobili în contra rcfrclui Ungariei; cr' Fetru, fostiilti voivodii ala Moldovei, a plecatd in
Turcia trecândii prin Alba lulia. Nr. pac 2ig.
1540. Asimilarea de drepii a Hohilimei române cu nobilimea ungurisc din Transih>ania. Dieta
Transilvaniei intrunitii la Turda decide, c.1 în casu candO judectorii comitateloriî von1 în-
cheia procese verbale false în contra vre unui nobilu ungurescd, atunci nobilulu acela va
putd se probeze cu alti trei nobili falsitatea acestoru procese verbale ,
i acost dispositiune
se înelege î despre nobilii români. Nr. 126. pajj. 221.
1540. Aiifinitu l'eninfiu. prcposituUi din /Mli.-i Ii;lia , scrie unchiului seu, episcopului loain"! Statitiu ,
din Alba lulia, ca Fetru . /ostulii vm^^dii alU Moldin>ei. a trîmisQ uni1 solu l.i rtgcic L ngauci
ca se Iti informdze , cit dinsulQ a fostd primiii forte bine din partea sultanului turccscii ,
i
în scurtu timpii »e va întdrce crAjî Ia domnia Moldovei. Nr. 127. pa;;. 223.
1540. Capitululu din AradU rAfiortcz regelui loanit Zapolya . cS voindil se introduci pc nobiluia
i'ranc/scu rôuoru jn p<?-scsiuiiea coniuncioru v-oncrova Lfonia^nia om nanaiu, lODagii iiii
(jforê Voivodulii dtn OaransebeH au fâcutfl oposiiune cu armele in contra acestei înlro-
duceri. Nr. 128. pag. 226,
1540. loanS Zapolya , regele Ungariei , confisc tdtc moliile fainiliei VoivodulTi din Carattsebt ii
din caus3 , ca au fâcutil de douc ori oposiiune cu armele in contra introducerei nobilului
I'Tanci-Scu htjtloru in puîcsiuiicd coiuunelorii Concrnv.i I 'oiii.isiiia. Ni. pB^'. ~~J-
1540. Ddmna Barbara din Bânatu constitue ca zestre tîcei s.ilc Caterinci, i ginerului seu Mateiu
Dorea, mai multe moii in districtulit Almaului i aht Mihadiei din Bftnata. Nr. 130. pag. 230.
Antontu V erantu scrie lui loanii Statîltts ,

episcopului catolicii din 1 ransilvania , c regele
Ioan Zapolya a muritu, i c (^>menîi din jurulii regelui ar fi doriii se-lu inorm^nteze în
UngarirT, unde se aA mormintele regiloru Ungariei, ms ac^r^ta e imposibilii din caus, c
voivodii Tran.silvaniei MatlatU i Balassa s'.iO revoltaii , 0 marc mulime dc haiduci ro-
uiâni dela Abrudu i din Crifu au trecuii peste MurcfJ în codrii dcla Marginea. Totu o dat
Veraniu amintesce, c domeniulii Vtnfului i alii Vulperului din Transilvania au foslu re-
stituite voivodului Radu din era românesc . care dup cum .se s)>unc arc unii drepii vcchiiS
asupra acestorfl domenii. Nr. I3'- pag- 232.
1540. l-'t-nhiuituiii rcjjclui L'nâ.-ici

,
cunlînn , actulQ dc vcn(âre, prin care nobiluiri Pranciseii
Dobra de Ltnitii din Transilvania vinde stulii numiii Zedekertii din comitatulii .Saroii lui
George VVerner, con-.iliariului regalii. Nr. 132. pag. 242.
1540. loanii Zapolya, regele Ungariei, zSlogesce reginei Isabella. soiei sale, cetile din Ungaria
i Transilvania numite otmujii , Lipova, Deva, CieenlU i Cetatea-de haltd pentru asigu- ,
rarea zestrei sale dc 140,000 fl mi^'. i declar totu-o dat, c

in casiî dac dânsulu ori .
succesorii sei , vortl trebui se rcsiituc voivodului din Moldava cetatea Ciceului i Cetatca-
<lc- balt, atunci dfinii vorii trebui sc 7.ilof>i.si-,i in loculii acestora alte ceti asemenea Nr.
133. pag. 243
1540. l'erdinanda . regele Ungariei, informez pe Papa raulii III., despre modulii cum sa im-
pcatQ cu regele loanii Zapolya, i anume, ca dup mârtea acestuia intrig domnia Un-
gariei ac trcc la dinsulii, ins Fratele George i ali nobili din Transilvania au trimiii
oratori cu daruri la Turci ca domnia acestei tri sc trcc la
, fiulil regelui loanii Zapolya.
Regele Fcrdinandîi r6g pe Papa Paulii III. se invite pe toi prelaii Ungariei , ca sc-lil re-
cuntiscâ pe densuiii de rege legitimii aitl Ungariei întregi. Nr. 134. pag. 245.
1540. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la Sighi6ra, decide a se trimite 0 Icgaiunc la voi-
vozii din Mahht'a i din h'a roin&nhc ca , se le recomande amiciia regatului transilvanii.
Nr. 135. pag. 248.
1540. AMfoniu yeran/iu scrie lui loanii Statiliu. episcopului catolicii din Transilvania, despre
^ dby Google
XI
intcniunilc voivodului tefanii Mailatu de a se face singurii DomnO în Transilvania, care

pentru scopulti acesta a traii in partea sa pe Secui i o mare parte din nobilime, i a de -
cisC a trimite legai l fon-Oj/ii din cra-romnisc fi din Moldova, ca se câtige amiciia
bunvoina loru. Nr. )36. pag. 248.
1540. Antoniu Veranfiu scrie reginei Isabda, c în dieta feudal a Transilvaniei inut la Ghier-
tand s'a presentatîi unCl oratorii trimiii din partea sultanului turccscii ^x a declaratd pe SU-
fanu Matlatii tic voivodfi fi domnU alfi TronsUvniri . fScndu totîi o-dut.l cunoscutti , ca
sultanulii a d:itii ordinia voix'OiiiU'rn iiiu /'n a t,-ini)rn-xcii .r; Mo':to:\j , rn in casu dc lipâ, se
dce ajutoriii lui tefanii Mailatij ^\ sk supunS pe rebeli. Veraniu adauge, ca ac<Î3ta rumpere
a Transilvaniei de ctre l^ngaria a causatii durere la muli din representanii celorti trei na -
iuni privilegiate. Nr. 137. pag. 251.
1540. Regele FtrdinandU trimite , în Toma Nadasdy i pe ali nobili cu instruc-

Transilvania pe
iunea se insiste pe lnga
: voivocjii Transilvaniei i pe lng.1 lepresentan'i ceioril Irei na -
iuni privilegiate . ca se nii se supun Turciloru de 6re-ce i» casulii acesta Transilvania va

,
ajunge în po.siiunea de|)lor.ibi::^ , in care .se afla era românisc. Nr. 138. paj. j; ].
1540. Lfgaii Transilvaniei trimii la Censtanlinopolu facQ cunoscuii Fratelui Gtorfê , episcopului
din Orade , ca sultanultt ScliManii a'a învoiii ca domnia Transilvaniei ^\ a parilorfl din
Ungaria ae trdca la fiulu decedatului rege loanil Zapolya Nr. 139. pag. 257.
1540. Pt tru Gerendi scrie lui tefanii Mailatft , ca voii-odulii Crei rflninnesci a trimiii in Transil -
vania pe Petru Pitarin li} ca lega'u, i a fâcutii cunoscuii Ardclcnilorii , ca daca Transilvania
se va supune regelui Ferdinandii , atunci dinsulil din ordinulti sultanului va trebui se intre
în Transilvania ?i s'o pradeze. Nr. 140. pag. 258.
1540. Rectif J'ph»iit-i {rin-;ite o icg.îtme la veivoduln Moldovei spre a cere amiciia i aliana Mol -
dovei în contra tuturoru iniiiiiciloru coiiiuiii. Kr. 141. p<i;';- -59-
1540. Ferdinandd , regele Ungariei, trimite in Transilvania pe Wolffgang Farkas de Harina , ca

se dojcn^sca pe Transilvneni se nu se supunâ Turciloril. Nr. 142. pag. 260.
1540. Diferite dale istorice, cu privire la Komâni , din registrulO de venituri i cheltueli altl gra -
jdului Draovii. Nr. 143. pag. 264.
1541. Gonfallonero , nunciulii t>apalu din Vicna . scrie cardinalului Farnese , ca Turcii, dup ce au
cuprinii Moldova, au con.struitu acolo In anii trecui o fortrâ. tnsji Românii .st: au revol-
tatii, au cuceriii fortcrâ i au ucisu pc capitanulii turctî. Nr. 144. pag. 274.
1541. Ferdinandii , regele Ungariei, promite ceioril trei naiuni privilegiate din Transilvania, ca
va apar dra în contra tuturoiii inimiciloru interni i estcrni i va respecta drepturile i li -
bertile celoru trei naiuni. (Estrasii). Nr. 14;. pag. 27;.
1541. Nobilimea transilvan , invita pe cetenii din BraovU se trimit* re-

întrunit la Zombor.
presentani la dieta Transilvaniei, care se va ine la Turda, de 6race Turcii i voivodulS
din ira românesc voiescil se intre în Transilvania. Nr. 146- pag. 275-
lo4l. tefanii Verboczi, fostultl guvernatoriil altl Ungariei, i Fratele George, episcopultl catolicfl
din Oradc, însciineza pe SCcui , ca marele ve/iru .MaiiometLi pa<a a liberatei Buda de a.se-
diiilii rc^fclui Ferdinandii, i ca sultanulu lurcescu a prcdatu uvînrua Ungartei hului lui loanu
Zapolya, Nr. 147. pag. 277.
1541. Doue rapbrte adresate regelui din Polonia, probabilii de comandanii poloni de la frontiera
Moldovei cu privire la intorcerea voivodului Petru dc nou la domnia Moldovei. (Estrase).
,
Nr. 148- pag. 278-
1541. Tonta de Nadasd . domnulîi grci F.'igaraului . lelicitA pe Frtni . voivodulO Moldovei, c a
.«icâpatu din capiivitatca tnrccscâ ^1 a ijunsCi drai pe tronuli.i Moidovci. Totu odat î-lii r6g
se trimit oratori la dieta imperiala din Ratisbona. Nr. 140. pag. 280.
d by Google
xn
1641. Petru, voivodulU Moldovei, aflânduse în castrelc de la Fâggrau. face cunoscuta tuturord
trupeloril sale, cari vorQ trece ctre Mure-OforkeiH . d dcnsulO a luatQ oraulu acesta
aub protcciunca »a, i orddng se nu-ld devasteze. Nr. io. pag. 282.
1541. Stefani( Maiiat ,

câpitanulîl generalii ala Transilvaniei , ord6na nobilimei i loctiitorilorii din
Transilvania se se ridice cu armele în contra lui Fetru, voivodulut din Moldo~a. Nr, 151.
pag. 282.
1541. Amintire despre o uniune. TagitA tn anuUî acesta, între cele trei naiuni privilegiate din
Transilvania. Nr. 152. pag. 283.
1641. Comuna Reinari din Transilvania p.ttcscc dima oiloru (quinquagcsima) orjtcniloru din
Sibiu. (Kstrasii) Nr if:;^, pag ;S_v
1542. Cetenii Matfisi Lazrii, Ltua CiorciocU i ali -soi ai Ic^ru din oraulu Caranaebeti vcndti
lui Toma Mixa d6vi<? fcnac i d6iit; grdini cu pomi de pc tcritoriulii oralului Caran.'iebe
Nr. 154. pag. 283.
1542. RapoTtu despre dieta Transilvaniei inut la MureS OorkeiB. Fratele George, episcopulu
catolica din Prade , face cunoscuta deputailorQ Transilvani întrunii la OorheiQ . cA sulta-
nula turcescfl a datO Ungaria dincuce dc Tisa regatultt Transilvaniei fiului lui Ioana Za-
polya, afara de Orade, dc Timi^dra. Fagarau i Cassovia. TotB în aceeai dieta se pre-
sinta i legaii voivodului Petru din Moldova i cerO se se restitue voivodului din Moldova
posesiunile, ce Ic arc dcnulS în Transilvania: ci Tr.insilvanenii se nu punS nici o credina
în cuvintele Fratelui Gcorê, care a datii Duda in mana Turcilora , €x pe Petru, voivodulu
Moldovei, l'a trimisa legata la Constantin opola , de unde cu ajutoriulu lui D jeu sa intorsu
î în ^ra sa. Nr. i. pag. 284.
1542. Petru, voivodulu Moldoiei , ordona SecuHorO din Transilvania se se ridice cu toii i se-i
repareze drumulu pana la nujlocula pasului Oituta. Nr. 156. pag. 286.
1542. Nobilimea Ungariei întrunii tn adunarea generala, inuta în oraula Baia-Bistriei din Un -
garia de sustt. r6ga pe regele FerdinandS se intervin pe lâng regina-vgduva Isahella, ca

se naijloc^scâ de la sultanultt eliberarea lui tefan MailatS din captivitate. Nr. 157. pag. 287.
1542. Petru Petrovich, corniele Timidrei, invita pe castelanii î pe nobilimea din CaransebcQ
se esecute o sentena a curiei regale pronunata în iavtSrca nobtliiora Francisca FiatU i
Francisca Moise din Banatfl. Nr. 158. pag. 288.
1542. Uniunea fcut intre cele trei naiuni privilegiate din Transilvania în dieta inut la Turda
in 25 Martie 1543. Nr. 159. pag. 289.
1542. Isabella, regina-vCduva a Ungariei, invita pc capitululu din AradB se introducâ pe nobilii
romani AndreiU i Petru Booreanit în posesiunea unorQ imobile situate !n valea Dragomi-
resci de pe tcritoriulu oraului Lugoa. Nr, i6o. pag. 292.
1542. Nobilimea din Transilvania infornu^za pc Fratele George iMartinusiu) , ca voivodii din Mol-
dova fi din era-remnisc au intcniunea sc ocupe Transilvania i s'o încorxircze cu <?rilc
lorti; cu deosebire Petru, voivodulu Moldovei, ar fi dcclaratu . ca intcniunea sa este se
rodrgâ la Alba-regala, acolo se desgrdpe cadavrulu regelui loanu Zapolya . alu cunoscutului
seu tradatoriO, i apoi se-lu sp^n<jure. Nr. 161. pag- 294.
1542. Episcopulu de Caserla, Icgatuia apostolica din Viena , scrie la Roma, cS Moldova este apli -
cat a se alia cu Germania. Nr. 162, pag. 296,
1642. Petru, voivodulu Moldovei, intrâ cu armata sa in Transilvania. Nr. 163. pag. 296.
1542. Cele trei naiuni privilegiate din Transilvania întrunite în dieta de la Cluti decidii a tri -
mite oratori la regele Ferdinandii cu cererea : ca regele sc rcspectcze vechile drep-

turi i liberti ale cclorO trei naiuni privilegiate i sc le apere în contra tuturora ini-
XUI
micilorU inUrni fi fs/erni, de asemenea ca in iunctunile publice se numesc numai un-

guri etc. Nr. 164. pag. 297.
1542. Frate/e Gforge , consiliariulit reginei Isabella. scrie lui FranciscR Kendi , cS dupfl scirile pri-
mite de la voivpdulft erei-romnesci , sultanulO turcescO in anulO acesta nu va lua parte in

pcr94inS la nid o espediiune. însa are o mulime de trupe libere i uore gata de a face
CSOirsiuni in diferite pflri, ;-i astu-fclu e tic tL-mtitu sc nu calce cumva Transilvania. Nr. 165.
pag. 299.
1542. Ftrdinandn . rebele Ungariei , scrie Fratelui Gforiê , cS a primit cu bungvoifiS pc

Solii '.otvojiilu! dm fiii>o»i(i>ti-scii, i autori Lv.a pe Fr.itelc (jci:'r^'c sc larg ct:nuscutu voi -
vodului romanu, câ in casu dac va succede se recucer^scJ regatuid Ungariei din manile
i
TurrilorCi . atunci voivodtiliî erei-rnm.încjci i suptisii ei voru avt^ se ascepte numai bine
din partea impCr.Ttuîui, Nr. \C>f>. pn^.
1542. Fraitle Georjre scrie regelui Ferdinandii , ca sultanulîi a trimisu în Transilvania unQ ciaufi
cu porunc, ca se libereze din castflulR Fgraului pe 6menii, cari au fosttt dai ca osta -
tici tn loculO voivodului Mailatd, ^r daca omenii acetia nu se vorQ libera, sultanulO va tri -
mite pe Turci pe Kinmini . c se asedieze castelul- i Fg'Âraûlui. Nr. 167. pag. 301.
1542. Scris6re anonima, l'nii ciau^Q turccsciS sosesce in Alba JuUa i face cunoscuii nobilimci tran -
silvane : câ sultanultt turcescii a decisu se înc<?p o espediiune în contra regelui Fcrdi -
nandQ i pentru scopuid acesta a datu ordinu voix'odului din era romhnisr se tr^ cu
armata sa in Transilvania i se înainteze ctre Buda. ir pe voivadulU Moldovei l'a invitaii
se lac.1 o invasiune in rile Poloniei Nr 168 pag, yyl
1542. Verallo , nunciulfl apostolicO din Viena, scrie cardinalului Famese. c Trausilvama are de
gândii a se supune Germaniei, dr' voivodulU Moldoi-ei i voivodulU erei româneti se afl
!n înelegeri secrete cu regele Germaniei în contra TurcilorS. Nr. 169. pag. 305.
1542. Fratele George scrie lui Tetna de Nadasd. cl-i va da silin, ca se obin de la sultanulii
turcc-scil liberarea lui Strftinu Mailalit din captivitate. Nr. 170 pa[;. 305.
1542. Fetru Ptrembsky , secretariulii reginei Isabella, scrie lui Severin Doner', ca Petru voivodulU
Moldovei, vnie.sce s nvldsc în Transilvania, ?i c în privina acesta este înelesd cu S<?cuii.
Nr. 171 pag. 306.
1542. Frattlt Georgt scrie regelui Ferdinandii . c inteniunea voivodului Petru din Motd<n>a
este se Intre în Transilvania sub pretestO , ca se mdrg în ajutoriulil lui Beglerbeg dela Buda
îns d^nsulfi se teme c scopulO voivodului este cu altulC din acost caus.1 r6g^ pe
regele I'crdinandtt
,
se
perduta pentru lumea catolic. Nr. 172. pag. 307.
se intereseze de 36rtea
totulii
Tranuiranic-i ,
;
ca se nu ajung o r
1542. Fratele George scrie generalului Caspar Srredy , c Petru, voivodulU Moldovei, se afl cu
armata sa sub muni; c a data ordine sg se repareze drumulu Oituzului .
?i ascdpt numai
venirea Turcilorti, ca se intre in Transilvania. Nr. 173. pag. 308.
1542. JoanH Fux . judeulu Braovului, scrie Fratelui George, c dup informaiunile primite, sul -
tanulO turcescii a trimiii 9 soli unulQ dup altuia la /V/rw . voivodulu Moldovei, învitndu id
ca se între tn Transilvania ; c inteniunea voivodului Moldovei este , se ocupe orauid Me -
diaului ,
apoi Cctatea de balt i Fgraulu ,
i se puna imposite asupra Transilvaniei in ;
fine, câ Radula, voivodulU irei-romântsci , a plecatu ctre Ruava în prile Scverinului,

astP-fclii c din partea acestuia nu se va face nici o dificultate Ardelenilord. Nr. 174 pag. 309.
1542. Joanu Fux, judeulQ Braovului, face cunoscuta comunitii Sibiului, ca Fetru, xmvodulil
Moldovei, dup.t cum este iniormatu, are se intre cu armata sa in Transilvania. Nr. 175. pag. 310.
1542. Scris6rea nobilului Mikola câtre Fratele George despre inteniunile voivodului Petru din
Moldtnig. Nr. 1 "6. pag. 311.
d by Google
xrv
\iti2. Unu raportii facutu dietei transilvane intriinite la Lurda, câ S<tuii au triniisvi o dcputaiiinc
la voivodulO Moldovei, i dacâ nu sc va trimite o Karnis6na la d^nyii , ei voni fi pc partea
voivodului din Moldova. Nr. 177 P»g- 3»i-
1542. Rapofîft anonimii. GcneraltilQ armatei tufcesci din Hngaria trimite unO solO la voivodulSi
Moidox'C! fiXcandii-i cunoscutu sc nu nini trccji cu armata sa in jinutulu Tisiii, de ora ce Ger -
manii au fugita. Nr. 178. pag. ^12.
1542. FerdinandU , regele Ungariei, propune Fratelui Gtorgf , ca luândQ titlulO de locotenenta re-
gala se intre in Transilvania i se tngrijt^sc.l , ca i>oivodii romi'tnt se nu intre ca inimici în
<ra acesta. Nr. 170. pag. 312.
1542. AfartinO AndrassY raport6z.1 Fratelui Georiê despre Icgaiunca sa la voivodul Petru din
Moldova, trimis anume, ca se rogc pe voivodulii se nu intre in Transilvania, i se nu
devasteze 6ra acesta. La acesta rugarc Petru voivodulil a respunsu, c d^nsulu Ircbuc se
intre In Transilvania . fiindO-câ astu-feliil e ordinulii sultanului , dar nu va face nimerui nici
unii reu. Nr. i8o. pag. 316.
1542. Sccuiulu Michaiii Sondor scrie Fratelui George , cg Petru, voivodulil Moldovei, voicscc se
se Înel6gâ i se lucreze in unire cu Fratele George. Nr. 181. pag. 318.
1542. Nobilula Ladislau Mykola scrie Fratelui George , câ Secuii sc punu in arme î sunt pe
partea voivodului Petru diu Moldova. Nr. 182. pag. 319.
1542. Ferdinandu , regele l'ngariei, scrie Fratelui George sc rcstitue comunitii Sibiului vechiulC
dreptu de a schimba i verifica aurulQ culesu în Transilvania. Nr. 183. pag. 320.
1542. Wolff^ng Bethlen scrie Fratelui George, ca dup.1 scirile primite, voivodulii Moldovei, este
silitfi, ca se intre în Transilvania; d( armata Moldovei se va uni cu armata erei românesci
i cu trupele turccsci la Brayavu; câ dorina voivodului din Moldova este, ca cele trei na -
iuni privilegiate se nu se ridice cu armele, ci din contra împreun cu Moldovenii i Mun -
tenii se constitue o dietâ, în care se decidâ despre afacerile acestei eri. Nr. 184. pag. 320.
1542. Nobilimea din comitatele i?//'t'r// /Kt, Timifârei Zarandului Aradului etc. întrunit in adu -
, ,
narea particular.T, dcla Oradc trimite unQ deputata la regele Ferdinandu spre ai declara su -
punere i fidelitate. Nr. 185. pag. 322.
1542. Regele Ferdinandii scrie Fratelui George se cerce in totti niodulu , ca sc nimic6sc.1 planu -
rile voivodului Petru din Moldova, Nr. 186. pag. 323.
1542. Fratele George scrie cpitanului Gaspar Seredy . c Petru, voivodul Moldovei, a intratO
tn Transilvania, din care causi densulu înca este silitu, ca se intre cu trupele sale în Tran -
silvania. Nr. 187. pag. 324.
1542. Fratele George, scrie regelui Ferdinandii, c fora armata de care dispune dcnsulu nu este
sulîcient.t pentru a ap.lra Transilvania in contra unui inimicu aa puternicii, cum este 7'oi-
vodulii Mohiovei, din care caus r6ga de nott pe regele Ferdinandii sc sc intereseze de
s6rtea Transilvaniei ,
i sc nu o lase , ca sc fie o dra pcrduta pentru republica cretina.
Nr. 188. pag. 325.
1542. FrateU Geor/j scrie episcopului din Calocca, c ar fi bine sc sc termine odatff defini -
tivii nciiiclcgcriic dintre rcjjelc Ferdinandii î regina Isabclla ,

-ji regele Ferdinandii se
ocupe udatA Transilvaniei . dc 6r,H-ce J:'r!ii(it .\rdi Umloi u intri din viihtnii- ,st< . iv; se ftc
separai de era-uHeuresc , i se lie supuyi Turcilorii ,

dup,1 cum c era româncsca i Mol -
dova. (Fragmentu). Nr. 189. pag. 328.
1542. Fratele George, tesaurariulu reginei [sabella , informcz pc regele Ferdinandii , cil voiiwdulU
Moldovei a intraii in Transilvania . din care causa dinsulii a triniesCi înaintea voivodului o
parte din trupele, cc Ic are la disposiiunc, spre a put6 apar dra acesta. Nr. 190 pag. 329
XV
1542. FerdinandU ,
regele Ungariei, invita pe Fratele Georgt s€ strîngâ armat i ae intre
in Transilvania de 6rS ce starea lucruriloru de acoto se vede turburat din cauaa atitudinei
voivcdulut liiit Miild-n-q . Nr. pag. 331.
1542. Kepresentan(ii celonl trei »t7(iutii priviUinte din Trnsiivtmkt 8e intrunescfl de HOU la Tiiid»
i închcir unu nou traclatii de uniune , ca SC apCfC regatulQ Transilvaniei în contra ori c.irui
inimicQ. Nr. 192. pag. 333.
1542. Dieta feudal a Tran$ihaniei întrunit la Turda decide a plai iinu trihudi TurcilorU ^ i
a ruga pc sulianulu , ca se libereze din captivitate pe nobilii Vidcntinîi Turcu (l iicwrck) i
tefanii Mailatii. Nr. 193. pag. 334-
1542. Anioniu Veraniu raportdz despre uniunea, ce au inchiat'o în dicta dc la Turda cele trei
naiuni privilcjîatc . .spre a se pute- ap.lira mai cu succesti, de cum s'aQ apraii iu contra
veivpdulu: dni Moldova. Nr. IQ4- \>.\Z- .^35.
1548. Comitatele Bihorului, Zarandului ,

Jiinijorei , Aradului cic. , trimctO unO deputata la re -
gele FeidinandQ spre a i declara supunere. Nr. ig. pag. 337.
1543. Nicolae Olachul (Romnulii/ roga pc regele Ferdinand , ca se fie numitO episcopii la Agria
sû în Transilvania. Nr. 1q6. pag. 337.
1543. Dieta feudal a Transihaniei intrunil In CluS decide a trimite o Icgaiunc la Conatan-
linopgiu , ca -Kt: nfcrc tnii-.uCi ultaiv.iluj ,
i altA legaiune la Pclru , i ci'.'odulii Moldoi t i , ca
SC inchcic cu cicnsuhi uni] tractatu dc alian i de bun vecintate. Nr. 197. pag. 338.
1543. Grigorie Vasarhely inform^zâ pe Paulii Bornemissa, sccretariultt regelui FerdinandO, c sul -
tanulti turcescd a adresaii o scrisdre ctre dicta Tr.tnailvaniei întrunit la Chitl, prin care
invit pe naiunile Transilvaniei se iê parte la espediiune asupra Genuaniloru i le face ,
cunoscutij, c vidvodulii din Moldova i voivodulil erei-romdnesci voru trece ptin Transil-
ctre Ruda. Nr. 198. pag. 340.
1548. Petru Haller ,

primariulii comunitii Sibiului, aminte»ce regelui Ferdinandii despre devasta -
rea, CC a facut'o in Transilvania voivodulii din Moldoi:a. Nr. 199. pag. 341.
1543. Regele Ferdinandii zlogeace nobilului Antoniu din Trscu orauia Ofenbaia , precum i
alte trei comune din munii apuseni ai Transilvaniei, pentru suma de 4000 fl.. dreptO re -
compens pentru pagubele , ce Ic a suferiii dânsulQ fâcândii servicii regelui. Nr. 200.
pag -^43-
1543. FreUele Georê ,

episcopuid din Orade, r^g pc regele FerdinandU se sc impace cu regina-
vduv Isabella, de or ce altO-cum Transilvania se va da pe partea Turcîlorfl , fiindil c
nimeni nu se p6te încrede în Ungurii i in Secuii de acolo. Nr. 201. pag. 343.
1543. Fratele George, episcopulii din Orade, scrie regelui Ferdinand, c sultanulil turcescfi vine
asupra Ungariei cu o putere estraordinarâ , c nobilii i Secuii din Tran-tilvania ar fi trecuta

. de multa pe partea voivodului din Moldova, dac d^nsulii i regina Isabella nu ar fi fosta
în Transilvania. Nr. 202. pag. 346.
1543. Fratele Geârxê scrie re{;elui Ferdinandii . ca voi^Jodulil Middovei . <\ vcivodutU eri-iremA-
iusli asccpt.l numai orciiiiulii .suitanulm, ca sc intre in Transilvania Nr. 203. pag. ^4S.
1543. FnUelt Gioixe. locotcncnlulu I ransilvanici . int"ormc<:,'i pc Grorcf l'eruer , c!l Petru, vei-
vodulu Mo/di':<fi, a trecuii peste muni in Transilvania, î din acâst.Ti cat'Sâ este siliii sc
plece i d^nsulu in contra voivodului. Nr, 204. pai.;. .^49.
1543. Paulii de Vîrdii . arcliiepiscopulu Strigonului . info:m&/.iî jie papa Paulii III, despre progre-
sele, ce Ic Iacii uicii in t.'ngaria. Nr 205. pag. 350.
1643. Dieta Ungariei de suîi întrunit ia Baia-Bistnn votez mai multe disposiîunî pentru /»•
d by Google
XVI
dreplarra slrei anarchice din Ungaria . anume sc sc rcatitue celoru în drepii t6te mo^fiUe
ocupate prin violena in ultimii ani; se se demoleze castelele de nou construite, din cari se
coinitu l,'i'h:;rii violene, in fine se sc rcstituc iob.igii cari au fo.stu rgpii cu forâ de pc
,
mo;iiilc domniioru «ei. Nr. 206 pag. 354.
1543. Ditta f.ndal a Tr.insilvninf! !n!r uni/t} /a AI. Oor/tfitl, dccitle ; a .se face în Secuime o in-
vesti-.;aiuru' a.siipra reclarnaiunii i'.niu'i/idui Jtn i rî roiitrinfSi-<} . ci mai inuli Secui au tre-
cut" frmiiiLTa >i au comij.u daune pe tcritoriulLi crci romancsci ;
mai drpartc dicta decide,
ca iobagii sSraci se fie scutii de contribuiunc, dacS judele scO diinesulu va depune jurS-
mcntulu, ca ioba}:;ii acetia afar.1 de senaCnSturi . dc hamc i vii, n'a» alta avere mobiis.
Nf. 2o;. pa^. 355.
1543. Petru , voivodulii Mold(n'ei. darucsce mânâstirei Moldovia o familie de igani Nr. 208 pag. 358.
1543. Castelanii districtului rotnanesc Caranseht supunu spre decidere reginei habella proccsuid
dintre nobilulQ Bogdana de Porccia cu nobilii McUa^H i l-iatii in privina unoru moii si -
tuate în districtulu Mihadiei. Nr. 20C. pag ^S

1543. habella. rcgina-veduv» a Ungariei, invit.1 pe castelanii i judectorii districtului CaransebeÛ
SC esecute d6ue sentene pronunate dc curia rcgaU în favorea nobililorfl Francisca FodorU
i Petru Sereni din Banatfl. Nr. 210. pag. 360,
1543. Castelanii districtului CaransefiefO intro juc:i pc nobilii Francisc& Fodoru i Francisca Moise
în posesiunea unorti moii situate în dicttictulu Caransebeului. Nr. 2ii. pag. 361.
1544. Petru Petrowyth . capitanulO generalii alO Ungariei de joafl , scrie chiHesilorli i crainicilorS
români din comitatulu Severinului, se nu persecute pe nobilulii Nicolae FodorO din Valcua
i nici pc iobagii sd. Nr. 212. pag. 363.
1544. Acta autenticii dc schimba. încheiata intre nobilii din Ranatu Nicolae Walkay , GasparU
Menyltar i familia SimonO , cu privire la mai multe moii din districtulu Comiatului i alu
Caransebeului. Nr. 213. pag. 363.
1544. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la Turda, la care au participat i representanfti

pariloril Ungariei ane mU la Transilvania, în'^.lrcinc/fl pe FratrU Gforge (Martinusiu)
cu administraiunea alaccrilorO putiiice ale Transilvaniei, ^1 decide: cA dar,a de ot Jda Ro -
tnin i'q-.jininiagc.sima'i ,
i alte venituri ale visteriei (camcrcij rcâlc sc sc stringa la mâna
tesaurafiuiui (Georgc Martinusiu). Nr. 214. pag. 364.
1544. Antoniu Veraniu, preposituin din .Mba-Iiilia. scrie hii Andrdîi Surianit cf hanii Horilhertts ,
literatulu sasescO din Transilvania ,

retrire din circiiiaiune charta choroiâjUii n 1 1 nnsil-
vantti, elaborata dc d-'nûlu, din cauj.l ca nu era destuiii de exactJ, c in Transilvania s<
afl.i peste totu loculii inscrijjiuni , bani i urme dc stabilimente roinanc dar , in J'era româ-
ncticA numai pc lngS iJunarc, cr in Moldova de lucii. Nr 215. ;iag. jG6.
1.544. judectorii Juraii , i cetenii oraului Caransebeii prnmitii in fnrmiîi solemna judeului din
Caransehe-;. j , lui Liidtsi'au Riii\ii'ti1 , in af.Tccnlc , cc privcscu b'.in.l starea i liniscea ora -
ului, nu-lu vora prsi in nici und (elu dc împrejurri. Nr. 216. pag. 367.
1544. Optii nobili ramihii din FSîirta'ii . chiemai ca jndcc.1tori alcî ,

imp.lrcscu moiile decedatului
A'iCidai- {jiii-rlisce din Hnatulii Scverinulni intre nioecnitori sel Nr. 2\'. pag. jfkS.
l.î>44. Adunarea general a districtelorit ssisci din iransUvauia decide, c3 in t<Ste oraele sascsci
caii aii pri'r.itu uvua docti nui iiitrrqitii , .se sc lt)lo-'ê-^:l aceleai ceremonii biscricesci ; ca mai
departe aceia, cari n'aii primiii înc noua doctrin, se fie tndt Diiiai ca 30 primea.
Nr. 2iS. pag. 371-
1544. Nicolae Olahulii (Românulii) amintita ca episcopii catolicQ in Agramu. Nr. 219. pag. 372.
1545. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la Turda decide. cS cele trei naiuni privilrîîate
'^' dby Google

XVII
se <;up(^rte mgsurg e^.\i t6te greutaite, ce privesefl apSrarea patriei;

în fti ce privejtce
refntmarca religiunct ae nu se faca nia o inoire; mai departe se 3e facA iiivestigatiuni prin
t6te comitatele dup hoi , tâlhari i taciunari. In satele românesci se aniititescu nhinestt (n
calitate de ju<ji. Nr. 220. pag. 372.
1545. Decanii hiscriceloru sasesci din diairictulO Sibiului i alfl £rd Bârsri, cari se ineau de epi-
scopia Mikoviei, .se intnmcMru la Mediafl cu decanii bisericelorQ saseaci. din episcopia Albei-
Iulie, i se declar de membrii ai unui singuru corpQ ?i ai unei singure rcligiuni (luterane)
apoi vot^zâ disposiiuni , in ce privesce contribuiunile credincioilora pentru cheltuelile ge-
nerale. Nr. 221. pag. 376.
1545. Ditta particular a Ungariei intrunil la DobriinS dedde . câ t<5te comitatele representate
in acesta diet , se plâtfetca tributii Turciioru i se trimit daruri sultanului turcescil. De ase -
menea se vot^gg mai multe disposiiuni. In ce privesce scutirea iobagilorH de contribuiune
i oblegamentuia lorfl de a lua parte la re-sbelfl; în fine dieta decide a interveni pe lâng
sultanuia ca se libereze din captivitate pe Petru Pereny , Valentin Turcu i pe tefan
MailarS. Nr. 222. pag. 377.
1545. Regina vCduv pe capitululB din Alba lulia, ca se

Isabella învitâ lase i mai departe dimele
din SibotH în arenda comunitii Prostie. Nr. 223. pag. 379.
1545. Petru, voivodulii Moldtrt'ei confirm actulQ de donaiune

, alîî lui Ali-sandru voivodulB ,
prin
care d.truiesce ni.'mstirei Molduvia o topliS din tcrûlu Baia. Nr. 224. pa;. 380.
1645. Dieta Jeudiil a Transilvaniei inlrtinitS la Turda decide n6ij;\ persecuiune a-s«pra f(-
torilorii de rdi- din tote t:<imitalele niai departe dicta decide c.l de orâ ce Rnnuinii tr.tiescii
; :
în olsStorii fcute cii rpirea, dar nu in c.îs.Stoni legale, dc aceea pe viitonu toi Românii, ,
SC tic con.strinî , .sub pcdcpjj dc mtjrte , de a se ciiâton du pa rilulu bisencei catolice.

Nr. 225. pag. 380.
154.0. Ditta feudal <i Transilvaniei întrunit la Mureiu Oorlieiti dedde a .sc demola tolt- caste -
Iile jt fortificaiunile laciitc dc Safi prin diferite sate, er din ruineic ai;cstoru castele se se
fortifice orajicic Sibutlut ,
Jiraôvulni ,
Sighiort i fi alii Sebeului ; în fine dieta decide de
nou, a SC persecuta -i pedepsi in t6tc districtele secuieaci Iwii , tciunarii i tâlharii.
Nr. 226. pag. 382.
1545. Adunarea untvtrsitiiii ssesri din Transilvania decide, ca se îndemne pe locuitorii oraselorO
i ai satclorii , cari n'au primiii incJ rtli^tuma luteran, s'o accepteze »i den.sii. Nr. 227.
pag 383.
1541 — 1545. Diferite date relative la Români dup registrulii de cheltueli alQ economului oraului
Braovu, Nr. 228. pag. 384.
(F. a.) Petru, voivodulii Moldovei ^ druescc mnstire! Motdovia jurogtate din laculu domnescfl
de lâng Dunre numiii Covoni, i jumtate din taxele, ce Ic platc-scii pescarii dc acolo.
Nr. 229. pag. 385.
1546. Sigisiiiumlri ,
regele Poloniei, rogi pe Petru, vorpodulil Moldsniei , se iê mgjuri, ca locui -
torii Moitiovei se nu niai faca incur.siuni pc tcritoriulii Poloniei ; de asemenea se faca drep -
tate unoril comerciani poloni , ale croni m3rfuri s au confiscaii in Moldova. Nr. 230.
pag- 385-
l.')4G. Petru, voivodulU Muldewei . d-iruesce manSstirei Meldavifa .«latulu numitfl .itl.lesci i jumgtate
din laculu Orichow totil o-data voivodulii amintesce
; ca a mai daruitu , acestei mnstiri i
laculd CovorO i satulS numiii Bldana. Nr. 231. pag. 386.
1 546. Petru , voivodul Moldtnêi confirm mnstirea Moldoi'ia în posesiunea satului Berche-
e<»° <v a und mori de acolo. (Traduciunc din originalulii in limba slavon). Nr. 232.
37,399. Documantt. Voi. II. Partea 4. i.j

XVIII
1546. Martinii Luca ,

judculu !,it^'o«;uiui . în urma riiggrei Itii Grigore Votvodula din Caransf beO
încliciA unti prt>t:<:u verbali, despre Lleposiiuiiilc unoni mirturi din oraulu Lugojului. Nr. 233'
pag. 388.
1646. Antoniu Veranliu scrie lui M. Antoniu Mulla din Veneia, câ Ungaria ajunge in dccadeii^â
totu mai marc i st obicfnucscc cu domnia TurcilorO, Transilvania ve|;eteaui plâtindu
tributu Turciloru. Nr. 234. pag. 389.
1546. ReginavSduvâ Isabella daniesce soiei voivodului tefan MailatU , i fiului seu, comunele
Tfca i Ida din Transilvania. Nr. 235. pag. 390.
1546. Magistrulu Matei ii , protonotariulu Transilvaniei, svatuesce pe Toma de Nadasd se predê

cetatea Fgraului în niânile locotenentului regalO George Martiuusiu ,
i anume în semnfl
dc garania, ca dac tefan Mailat se va înt6rce din captivitatea turc^sc^, dnsultt va fi
credinciosQ reginei Isabclla jii fiului densei. Nr. 236. pag- 390.
l.^>17. Tribunalulii din CaransedeH compusu din castelanii, judeulU i nobilimea districtului,
,
judec proccsulu lui George i Grigorie VoivodulR cu Francisca FodorU pentru moliile Do-
masnia ?i Conerova din BanatQ. Nr. 237. pag. 391.
1547. Fratele Georiê , locotencntulu regalii alil Transilvaniei, inforni^za pe cardinalulfl Farnese
despre starea deplorabil a Transilvaniei dupS n>6rtea regelui loanO Zapolya. Nr. 238.
pag- -V.>S.
1547. AsculLlrile unortl marturi din L»f;o:^(^ în proccsulii lui Grigore VoivodulO cu FrnciscU To-
dorii din Caransebeil pentru imp.trire.i mo.îiiorO Domasnia i Conciova din Banatti. Nr. 239.
pag- 397
1547. Isabella, regina- vgduv.l a Ungariei, agraicz.1 pe nobîlii Ijxdislau Gtnanit i Stefnnil T-hh-
cvt din B.lnatd , cari în calitate de complici participase la uciderea unui cranii românii
numita Frtu. Nr. 240. pag. 398.
1547. Isabella, regina-vCduv a Ungariei, confisca moiile nobilului românii Bogdanii Mickailo
din districtulQ Mihadiei din causâ câ densulO se lepadase de rtliiîunen catolic i trecuse
, ,
la legea roniânhcii. Regina daruiesce apoi moiile aceste nobiliiorCi lonu l'iatii i La.ii.slau
Bdiii, cireptii recompensiî pentru serviiclc, ce le aii ftciitu rc(^'cliii i rcj^.ituhii unûrcscu.
Nr. 241. pag. 3OT.
1547. TsabeHa . rcgina vCduva a Ungariei , confîrm.l ie nobilulit românii MichaiU Sehtssy din labla-
ni;a in posesiunea itiai niulloru moii din di.sirjct-jlu Mihadiei. N'r, 2^2 paj;. 400.
1547. Fratele George, Icvcotenentulil regalii alu Transilvaniei, informdz.l pe imp^ratulu CarolCi , c
nuiijai cu ruy.liiiinte rpi cu daruri mari a indujiecat ie voii'odu'il Mtddovci , ca sc [iromit.'i
a li aliâlu cu im[)Lratulu t^crmanu, când va veni ca se elibereze Ungaria din m.lnik Tur-
cilorfl. Nr. 243. pag. 401.
1547. Antoniu Veranfiu ,

prepositulQ din Alba-Julia, scrie lui loanii Hontherus din RraovQ, c
dupa cum este informata , in ruinele unei ceti romane din Secuime s'a gsitu 0 tabl de
aram , in care se amintesci'i numele împ^raitorîî luliu i Augusta i dc 6r ce tabla acesta
dup cum se aude, s a trimiii in Brajovii , densulu 'Iu ry^^l sc-i comunice 0 copie dc pc ca.
Nr. 244. pag. 40V
1547. Dieta Ungariei întrunit la Tirnavia declar îti modQ solemnQ : c de 6ra ce mânia resbu-
nStiri a lui D-deu a cilutii adese 0ri asupra Ungariei din catisa p^catelnru grele ale po-
f'orulut . ^1 de urii (( t fli'inpci tlf lolhii-iiorii ajiif>ii{t sc au ridtcalii pinul la cerjii inaintea
feei lui Ddcu, ca se cer resbunare», densa decide in unanimitate: se se restitue miseri-
lorii iobagi libertatt-a de cari au fotii despniai irt anii trecui anume se se p<Sta strgmuta
, ,
dc pc nn:).ia unui domini i'inai duru i mai .se\erii) pe moîa altui nobilii. Nr. 2^'^. pag. 4O4.
1548. AndreiU de Bathor ,

cpitanulii generala alu Ungariei, scrie lui Totna Nadasdi, c George
Marttitusiu , locotenentul^ regald ala Tranailvaniei , a protnisti, ca va interveni pentru elibe-
ram lui Sitf«^ HaUatil din etptivltatea TarcilorO. Nr 246. pag. 407.
1548. Tr&mutlml din CarausebfS ,

compusa din castelanii i judtuHl districtului , ilccidit ftroce-
suIQ nobilului Gtorge Moiie cu Grigot f Voivodulii Jiu Caransebed. In acdatS MRtcnS Wt
amintescii mai muli toljai^t i noMi rotriâni din Blnatil. Nr, 247. pag. 408.
1548. împciuirea, încheiat înaintea capttuluiui din Aradu, între nobiiiî Nicoiae i MtchatU La-
sar» cu nobilii Miekai Banffy i LaMstttu BeekefU pentru mai molie moii <]ia districtoill
Mihadiei i Lugoului. Nr. 248. pag. 410.
154â. Petru Petrtmj/tth, banul (CaraH)S«btului , trimite doi nobili, ca aa constate l deoaebâctt
hotarele de coatroveraS , Intre teritoriuia oraului CuratuebtfU i teritotklB ononaira Ptâm^^
Nr. 349. pag. 4tl.
16i8. Banttlii (Caran)Si'l>ef!tlui Fetru Pftrovith pronun sentcna in pruccsulu diterinei Fimtk
,
cu Ana Ftatk pentru restituirea unorii documente de posesiune. Nr. 250 pag. 413.
1548. Isabella, rcgina-v^duva a Ungariei, confirm pc nobilulu Nieclae Anoca pe soia sa in
poaaaiiuMft moiei Qizena din dlatrictuM Caramcbe^lm, <r eapitniula din Atadti Intrednoe
pe donatari de nou în posesiunea acestei moii. Nr. 251. pag. 414.
1547 — 1548. Porta otoman scrie lui Georgt Martinusiu locotenentului regala din Transilvania, ,
c mai roulti boieri, cari au (Scutii pagube !n era-româniseâ au fugiii In Transilvania, ,
unde omiUI din aceti boieri, cu numele BarbulU, a cpetatQ de la locotenentulQ regalii unii
ca5tclu pentru locuin. P6rta invit pe George Martinusiu, sub perderea capului tjbXt ca ae.
prini^ri pc boierii acetia i se-i trimit la ConstantinopolQ. Nr. 252. pag. 417.
1548. Mahumed ,
dragomanuiu dc la Porta otoman, scrie lui Gtorge Martinusiu, locotenentului
c
RustanSpaâ consiliarulu iuftaaohil, s'a boeuratii
din Transilvania, , fiSrte midtii
pentru arestarea boierului BarbulU in Transilvania. Nr. 253. pag, 418.
1648. Românula Stefanti 3Ta{latii , fostulu voivodO ahl Transilvaniei, scrie din captivitate;! sa dc Ia
Con<tantiaopolâ , tiuiui seu GavniU MatlatU. Densuiil consilii pe tiuiu seu se studieze cu
diNgei^, iJlf aaigurM, dl la onr€ndil va aelpa din captivitate. Nr. 254. pag. 419.
1518. CasUhmH fi universitatea (totalitatea) ntNShrU rmiui di» distritHt^ Otransebeului ade-
veresrfi ,
ca nobiiulO Reiu-diclii din Zlatna s'a împcatQ cu nobilula George ji Grigar* V»'
vodulu pentru moliile Zgucni \ MâcTcau din Snatu. Nr. 25 S- lâg- 419-
1648. ADw PHrmvytth, banuln (CaranjSebeului , face cunoacntil iobagilorU comuna 2Swtf, dl
densulâ a agraiatQ pe nobilii Muthnoky, ûueiM, pe dâmna Musa etc, cari se revoltase
in contra Turcilorîi i Invit pe iobagi se*! recundldl l de ad loaiwte ca domni pmân-
, ,
teaci i SC le iVe supui. Nr. 256. pag. 420.
1648. IXfta ftudat a Trmmti/imiiti tHtrunit la Turda decide, c8 fa ce priveace rflighmta «e

nu se mai fac nici o inoire, de <'ir cc in privina acesta sc voni începe în curcndu tract.iri
latre principii cretini; — se decret^z mal departe o contribuiunc dc câte 99 dcaari asupra
Magilora, spre a ae plai tributul» fifrei i darurile, ce trebtie trimise Ia Coostantioopolu
— SC ordon O investigaiune în caiisa boieriloni , cari au fugitu din era romnisc în
Transilvania i — în ce privesce difuta oiloru de la Românii din Transilvania (quiaquageaima)

ae se pttt^seil de la 35 <ri dte o «Sie cu mldif ; — tn fie care comonJl ramÂnadl ae remânS
numai unii chinesO , care se fie libcrâ dc dima oii orii ; — in fioe dieta decret^dii eS pntH
romnesci se fie scutii de dima oilorS. Nr. 257. pag. 421.
1648. Ana Batkarit vMuva nobilului CasfarU Dragfi^ confirmi pe rominulâ Thoma Lungul
(Hoszu) Io vetuadatulU turnam RtsMfii din districtulil Chloanihii în Tnnsilvania. Nr. 258.
pas* 433.
1548. Aettt autenticii, OcutO In tasMim uabOtOui ramâu» laeab» B«kt^ alite Fugt» ia BMuat,
XX
prin care nobilulu românQ Ioan din comiutulu Timi^drei, constata, c dânsulu a câlofitii
t6te moliile sale din comitatutâ Timiord sororei sale Dorothea. Nr. 259. pag. 434.
1548. Isabtlla, rcgina-vâduva a Ungariei, druiesce lui Petru Petremiyth, cpitaaului general din
pSrile de josu ale Ungariei , mai multe moii situate in comitatulti ArtuMtu^ TSmiforei i
alQ SeverinuM CapitululQ din Aradil introduce pe donatard în posesiunea acestorit moii.
In documcntii se face totu odat amintire de mai multe /amilii nobiU române din iianatH.
Nr. a6dL paf. 425.
I5I81, Mircea, voivodulU trei-romnesci scrie Anei de Nadasd soiei voivodului StefanU MaitoSl
,
din Truuilvanta, ci oratorii romiiii merginda la Constantinopnlil au intervenita la toalta

F6itS peotni dibenm Ini SteGui MiOalil din captiviute, c liperaaa, cft dteitdS se fie
Iiiwratii. Nr. 361. pag. 439.
1648. Sigistnunda ,
regeîc Poloniei, scrie I'apci Pauîu IU. c\ veniturile archiepiscopit-i din f^m-
berf «'au micorat f6rte multS, din caus, c moiile arcbicpiscopii se afl situate lâng
froatSer, fiep«Me ito continuii la inenniiudle TiUmtfrM ji ale RmâniML Nr. 362. pag. 429.
1548. Omvenfbmea d» ppmU» tndtia/a tnin ira-FgantOtii i

MstrieUh s9setc{ Mn Tnm-
silianiii, prin i:are .e .stlpulezS ca Romanii ttin ']"tra-F^f^.'ir;i;.ii!iii sc-i piSt pascc turmtilc
lorii pc numai cu învoirea comunitiloru respective sacsd, $i pc lâng
teritoriulu Sajîlora
garaa^ Iki ictMi datl de caatdamiNi FigCraaiui. Gtorgt Martimisi», loooteneiitttiS regalii
aia TmnaOvaBiei. confimS la cererea Sa^lovO, ac4sti( eonvenivae. Nr. 263. pag. 4$a
.1548. DitUi fiuJal a Transihaniei Intrunilii Ia Cluy.i decide a sc face o investii;aiuiic iii contrai
SofilorU, Seatilor fi boeriloru, cari fr autorisarea locotenentului regalii din Transilvania

an eutesattt se trfaX ca 6aieiii armai hU'tnmMsi», Dieta decide nai departe, ett nime
!n
ae Ott prin^ pe aioiile sale pe ioefU fugii din âra-reminM. Nr. 264. pag. 433.
1(S48. Cforfff Martînusiu, locotenentuld rej»a!i1 din Transilvania, rog pc mnrcle vcriril din Con-
stantinopolu «e trimit unii ciaufu înaintea oratorilor^ ardeleni, cari au plccatQ cu tributulU
la CoBrtaatiaopoM , de drlêe dlnmta no ai« cndln|i( nici In 6pieiiii de peate DuaVne, aici
in vdvfAU freiromnesd. Nr. 265. pag. 434.
1648- Petrit Petrratyth , cpitanulQ generalQ alu Unparici de joii , confirmff scntcnja trihtmalului
dtn CaransebeU pronun(at in procesulil ddmnci Caterina Nucta ca socr , in contra iui
Ioan Fiorea, ca ginere, bl ce priveioe dr^tulfi de creacere ^ cducaiuBe altt Ailofd lui
loanii Florca. Nr. 266. pag. 435.
1548. Gttrg* Martituumt locoteoentuiii regala din Tranailvaoia, «crie marelui-veiira , trimite la c
Ptei tributuM TranaUvaniei, ft4{i rdgK «e ordinii citre vtip»^ dim Mddeva d^ ^nt-
nmâiidtt, cB la casQ de aeoeaitate, ae fie bi qutoiiulil TranaitviDenlIorii. Nr. 267. pag. 456.
1548. Regele Ferdinand I. confcrcsce episcopului Nicolae OlakulB (Românulil) , deacendentu din
familiele domnitdrc ale Crd-românesci , gennanu i in
dreptulil de nobilitate in imperiulii
rcgatulti ungureacB. In ac^stK diplom . regele FerdinandU
Romanii din ira- dedri , c
romanesc i-i tragit originea lorO ât ta Honul , dimna lumti, de -unde au fosta adui
L colonisai in prile aceste ale Daciei, ca se fie. o stavil itt contra incuraiuaiiorti inimi-
dloril In proviacik raanane. Nr. 26S. pag. 437.
1548. Regde Fer^muuUi tnvitX dieta Ungariei, tntnmiti ta Poond. se se interesele de s6rtea sm-
lineiorU din MaramureU din r.ui rc^^ttulu Ungariei avea pân.1 aci venituri considerabile,
,
dar acumâ au ajunau in dcpUo decaden, din causa turburrilorâ i a relei admiaistraiuni.
Nr. 369. pag. 442.
1646. iVcte m^mn bUnatit /• PamM accept propunerea regelui FtrJiiumdtt hi privina
UnelorS din Maramureii anume dieta decide, se se p6tit înfiina deposite de sare pe mo-
.
iile ori-crorti nobili, ir intrarea srei din Transilvania se fie interzis în Ungaria. Nr. a/o.
P>r 443-
XXI
1648i Arliciilfi de lege ai £etn dm Pojon, cu privire la icfefoim adiidabtniiai& salimttorU tNm
HmmmitnftU ; 91 prin cari sc suspeudis dt nou lUttrtatta iobagilorU de a se put^ sttSmut»
de pe moia unui dooinCl auu durtt i mai severQ pe moia altui nobilâ. Nr. 271. pag. 444.
1M8. FamilieU seemetci |î ramuri/f iotH dm Transilvania cari dupe vechiuia obiceiu avwm ae , ,
p6rte alternativa pe fie-care anu funcitmile de locoteneni militari i de judectori. Docn-

mentu importanta pentru organisafiunta militarâ fi «MU, CUOI Jt pentru veMt ClWWUtftieS
a triburiioru secuiesci din Transilvania. Nr. 272. pag. 448.
(F. a.) Alt.t lista a famituloril secuirsâ din Transilvania ai ramurile loru. Nr. 273. pag. 449.
1549. Antomu Veranfiu ,

prepositulu din Alba-Julia , rdgl pe VaieiUiMU Voguer din Braovit , se i
comunice o n6u copie dc pe iabla de aram aflat im Seadau, de dr ce copia trimis de

reposatultt Ionii Hontaraa a'a perdntil. Nr. 274. pag. 451.
1649. Antmiu Vi-ranfiu scrie Iui Ckristiinu Potnarius , c charta districteloru sscsci publicat dc
Honterua greit, ^-IQ autoris^, c& la publicaîunea , ce o face, «e adauge $i
la Bastlea e
•deuritiva TroMihamei, eni-ramâHnti p MaUtveh precniu i oolcetitHica aa de MUitwQ*'

fiam rtauau din Tnniilvaiila. Nr. 275. pag. 451.
1549. leronimtl Camtilus , câlugârulu franciscanii din Galata, scrie hii Gcorê Jilartinusiu , loco-
tenentului regalii din Tranailvanta , c marele vezirii Rustan-paa a declarata c3 aultanuld ,
voieaee se Iberexe din captivitate pe voivodiilli ^tfaaU MaUatll, 4r pe George Martinuaiat

locotenentul^ rrgalti , se-lu prin<^3 i diic!f hi Constantinopold , folosindu se spre seepuHi &•
cesta dc ajutoriulu voivodului Mtrcea din fh'a-românesc Nr f]fy pa^. 454.
1549. Scrisdrea voivodului SiefanU Mailatu din captivitate, câtrc cumnatulu scii Toma de Nadasd,
judde curiei, fi comite crerii alti etvi FÎ[gara$a1ui. Nr. 277. pag. 45$.
1549, 13 MaiO. —
UniversUatta uafiumei steti din Transilvania decide , c in locuriie de pû-
natn a!r dislrictelorU stesei se mm se priaiist aUt vite de «âti aie (oamaUiler sseti,
Nr. 278. pag. 456.
1649. Dieta feudala a Tratmhamei tatrunit ta O^rkeHi dedde: cl brierU fugii din cra-rp'
matuscâ i din Moldwa in Transilvania, sc nu locuicsc lâng frontiere, ca de aci se
turbure pacea etilorit vecine, ci dinfii ae fie atrmutai mai in iKttntrula Ttanailvaolei ; de
asemenea se se trimits o legaime la voivozii din â<romteâeS fi din Moldova ptatru

rectificarea frontierelorR fi pentru ca utMeta Trmmsitaamei Se lîe primit \a fearooitndsdi
i tn Moldova, etc. Nr. 279. pag. 457,

1549. Nofailulfi PetruaudorU din Bnata rcscumper dcla ali doi nobili moiile sale din distrie-
iuU Omaseiefului ce , i se coofiscase pentru nota de infidcUtate. Nr. 280. pag. 462.
1550. Framtitt Kendi fi Geerge Mackkass^ se oblig a restitui naiund slsesd stulii roroânesdl
Vaidei din Tiandvania, sSlogitii pentru turna de 1000 11. Nr. 281. pag. 463.
15B0. JlfM/ula SandrinU din comuna Michaiulu marc protcstcz: c9 regele Ungarid FenKuaad
se nu drudsci altora moiile sale i ale fratelui seu din BnatQ. Nr. 282. pag. 464.
1550. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la Ciufti r6gS pe regina Isabella, se invite pe co-
rniele din comitatulQ Hined6rei l aia Zarandului, ca se persecute i pcdepsdsc pe furii
fifeUÛ de rete din comitatele aceste, etc Nr. 283. pag. 455.
1650. Dieta Ungariei, intru nit la Poond, concede, ca iobagii se se pit strmuta d* Ut ttuM
domnit la altulS , pe lâng anumite condiiuni. Nr. 284. pag. 466.
1650. Ceorê Afiirtinusiu , loculenentulu rcf^'alil alii Tr-insilvanici , scrie Iui Toma de .Vadasd, co-
mitelui din |-~agarau , c-ît dS tut silina pentru eliberarea voivodului Ste/an Maiiatii din
captivitatea Turcllorfl , i c Polonii aO avotO O hipti Cn MaUneuS, Itt care blptl mi p»
ritfi mai muli Moldoveni. Nr. 285. pig. 470.
XXII
1660. Xitoricultt Amiomiu Vtramfi» aeiie lui J/ieÂaiM Gneu , c cpiscopulii din Agria , Nitatat Olth
ki$ltf Va. muDilii wdddiaGonO ia dieces» aa. Kr. 386. jw. 471.
1560> Georgt- Miirfiuustti locoleticntulu regalfi alu Transilvaniei, nSg pc Totna de Nadasd, comi-
.
sariuia regelui Ferdinandîi , se viii câta mai în grab cu armata german, ca ac ocupe
Traniilvania, IncX tnaintc de oe ar oetipa-o TiirciL Nr. 387. pag. 473.
1590. DAniia D^ratm , ftoi nobilutui Gnrge Cw^Mdt din AlmaO în Btoatii, vinde aororei «ale
Ana plrik sale de din dJatrictiiU Canuisebenlui. Nr. 2B8. pag. 475.
1550. Nrttariulu XiicLie Mykulich din Oradca mare scrie lui Toma de Nadasd, cH voivodulti
Ste/an Mailatu i dl sultanulvi
cate grea boinavâ in captivitatea sa din Conatantinopolii ,
tareeacfi ae pcegltetce eu reabdtt asupra r^dul Ferdinandii, daci nu-i va mtitui. cetitile
din Ungaria , ce le ocupase ta anuU trecutfi. Nr. 389. pag. 474.
1560l. Canoniculâ Anti>niii Vt-raniu .scrie profcsonihii Fonii Ilastnhirrt^ ^

cî sultanulil turccscil cere
dela Ardeleni 5cx> de cai, unii nou feliâ de tributii, ce-lQ plÂtiau pâni ad numai Românii.
Nr. 3ga pag. 475.
1560. AntM^ Vermifm r6g)l pe NiaUu OiakuHl, eplseopttU din Agria, se-U reeomande regelui
FerdinandU pentru unîi nou postu in hicrarchia biscric^sc.1. Nr. 391, pag. 476.
1550. Antuniu Veratiiu scrie profesorului Ionii Hasenberg despre incursiunile, ce leati I2teiltll
Ttarii i Românii în inuturile Poloniei. Nr. 292. pag. 477.
1560. lutMh, regina Ungariei, invii pe capituluUi dio A1b»-Iulin se separese de nou Jietarde
intre domeniulu rc^Mlii at Cârei, care e aoexattt la dlstrietuMl SlUului, i tntie ^rm fXg'
roului ctc. Nr. 293. pag, 478.
15&0. Regele FerdinandU primesce propunerile lui George Marltnusiu pentru supunerea Transil-
muMt i-t serie, cS va trimite trupele germane, ca se apere Transilvania tn contra Tnrci-
loru. Nr. 204 png. 479.
1650« Antoniu V'irraniu scrie episcopului Nicolae OlahnIfI cancclarluîui Ungariei, . c în Transil'
vania s'a inccputu lupta Intre armata nobilitnci transilvane i intre trupele din Bnatd co-
mandate de Petru Petrovici. Pe aoestfi din urmX 'M ajutS Turcii i amCodoi wh»^ dm
frile românesci. Nr. 295. pag. 481.
1550. CafitulutH din Alia lulia raport&tâ locotenentului regala din Transilvania, c voindil se
iîxete oduele hotare Intre domeoiulii Crei i intre ira Fgraului, castdanuiD cetXtiî
FXgSraului, MateiQ Dacso, a protestaii in numele Ddmnei Ana Nadasdi i nu a permistt
se se ridice movile tntre domeniulQ Cârei i intre ^ra Fgraului. Nr. 296. pag. 483.
1550. Comitete Salmis scrie comitelui de Nadatd^ Tmo

trupele s^rbesci cari se aflft in ser c ,
vidulQ Torcnorli ati ocopatH evtdulii Vinif «Sa Tranaihnnia, reedina locoleneakiAB vegaM
George Martinusiu , 91 este pericuUl ca TnmsUptutut se an ca^ lin mânile Tuicilortt.
Nr. ?97. png. 484.
1&5U. Amoniu l'eran/iu scrie din Agria comitelui Toma de Nadasd, c dup faimele sosite Ro-
mJhm i Tnnii nXvalesdl asupra Transilvaniei , it Secuii de frica RomânSoril se incHn i
dtnii pe partea Turcilorâ. Nr. 398. pag. 485.
1660. Andrrtfi de Batkor ,

cpilanultt generala nlfi regelui Ferdinandil, wric comitelui Toma de
Nadasd, c
sultanulii turcescii dupj ce a in(elesu George Martinusiu voicsce sc supun
, , c
7KM»Asuni£s regdul Peidioaada a adresaii uniS ordinii ctre naiunile Transilvaniei iavl'
, .
tindu le se sc ridice in contra lui Martinusiu i sc-lii trimit captivu la Constantinopolii

de alt parte Petru Petrovycli, corniele Timidrei, a i intraii in Transilvania, din ordinulQ
sultanului, cu trupele din Bibiattt, fi a ocupaii Vinfullf, reediota lui George MnrtiwMhi.
Nr. 299. pag. 486.
1550>. Animat ytmnftu scrie episcopului Nicolae OiahiUtt, cancelariultti Ungariei, c Gt«rgt Mar-
Digitized by Google
liHisiu s a inetesâ cu Moldovenit , ca se nu fac impiune in I ransjUania , cr Româmi din
ir»^r»mâ9itt vorB intia In TraMavaaU, eftnd vor fi diiona^. Nr. 300. pKg. 4M.
1600. AHituiit VnwHiu scrie comitelui Toma de iKnAM/ despre starea Ivenirilof^ dio Transilvaiita,
fi amintcsee, cS xwivodali trei romntsd este pe partea reginei Isabeila (sîl a Turciloriiy,
^r vorvoduia Moldovei este pe partea lui George Martinusiu (s6 a regelui FerdinandA).
Nr. 301. pag. 489.
1660. Antoniu Veraniu scrie Ini Ttma de Nantasd, c nobilulu din Transilvania (de origine ro-
aiâaâ), VaUntin Turcu , a murttil in captivitatea turc^cS , ir tefana Maitat , fostuiA voi-
vodd al Tranallvaaiei , tricsce i sperii se fie liberaii. Nr. 302. pag. 491.
1660. Episcopulit Nicât Olahule, caocetariula regelui Ferdinaadii, «crie istoricului Anioiuu Ve-
rwqSdf, cK tegete Perdlaaadli i-a conferiii poatulii de canoniefi-Icctorif la StrigOlHL Nr. 303.
1550. An/ontH Veran/iu scrie dio Agria lui Toma dt Nadasd, c locoteaeatula regalii, George
MartiunstM , cu trupele sale asedi^zâ cetatea dela Alba-Tulia , unde se afla inchiaS regina Isa-
bclla i Petrovich corniele Timiôrci tr' m ajutoriulil acestora au

,
; plecatfi paa dîn Buda
i K:>>nânit din Moldova i din ^rii roinânisc. Nr. 304. pag. 492.
1560. Andreii dt Bathor , cpitanulfl generalii alâ regelui Ferdinandâ , scrie tui Toma de Nadasd,
e» voivodul» Moldovei i voivodul» grH-nmânesd aii Intraii amfadoj ia Trao^vaala i aH
arestatd pe câi-va nobili ungnresci etc. Nr. 305. pag. 494.
1530. Antoniu Veraniu mulâmesce episcopului Nicolae OlahulU c (generosului siiu binefcltorid»
pentru noulu piMtii, ce i s'a conferita in hierarchia biseric^scS. Nr. 306. pag. 495.
1G60. Antonim Vmmfi» Ntutat OUtknHt, dl tn^te Un Moldova aB latntil tn

acrie episcopului
Transilvania pe la pasul& Oitusului ^r trupele trei-romnesci pc la TurnulQ-rou, Insa
,
atâta Moldovenii citfi fi Muntenii au fostâ respiiî dc trupele lui Georgc Maxtinuaiu. Nr. 307.
pag. 496.
1560. Antotâm Vmmfht acrie hd Tm» de Ntubud^ comlaariultii regdui Ferdinaiidli , cS Gtargt
Martâaam a cupiteall Albe-Mb» gi a'« lapSeatlt ea r^fim Iaa!>ella. Nr. 308. pag. 498.
1660. Anloniu l'eruniu scrie lui Pau/u Cregoriancius, episcopului catoticfi din .^ gramil , c trupele
MoldovemlorH 91 ak irei-romnesci au intrata in Transilvania pe diferite psuri, dar au
fiMta ffepinae ta anuiktl de trapele lol Georgc Martlnualii. Nr. 309. pag. $00.
1560. Antoaiu Vtnmiu scrie hil Toma de Nadasd, cft Itie, voivtdiila Moldavei, care tatraae In
Transilvania, s'a întorsfi fr.li înapoi, liberândQ pe prisoncrli , ce i Cîcusc în Transilvania.
Veian(iu adauge, c3 dup cum se vorbesce, Georgc Martinusiu a daii bani Moldoveoilorii,
ea se se fatdrcX biapci. Nr. 310, pag. 502.
1660. George Mattiiauiu, locotenentulfi regala din Transilvania, scrie lui AmdreUl de BatkoeM,di'
pitanului generalii alu trupeloru regelui Ferdin.indii ci Moldovenii au eitu din Transilvania
,
fcândfi ins mari pagutw (erei acesteia; câ de asemenea va cerca se sc«i{& din ytxi. i pe
7Vm ^ pe Eam&aH din te'romin6ac. Nr. 311. pag. 504.
1660. Nobllidii fraaeitdi Xemfy restitue nainaei siaead aatultt românescfi Vaideidm Tnnsilvania.
Nr. 312. pag. 505.
1650. Documenta despre episcopia roman dim FeUctt in Traosilvania în care documentli se , fece
amintire de epistaÔi Marcu ;i de episc^nlâ Danâo. Nr. 313. pag. 506.
1560. Actntii tadidatii tatre oiSfenii din Qlra^ fi Itatre orXfcaii din Ctranseief de a ae apâra
fnpruaiutatll tn contra tuturora perseeuianilora. Nr. 314. pag. $09-
1647— lf550. Da/e istorice cu privire la Români dupS rcgistnilfi ric chcitiieli slfi or.iuluî Bistria
«ogatorum et cxpcnsarum dvitatis ct reipubiicae Ifistricicnsts).
din
Nr. 3»$. W
Transilvania (Liber
5«9.
Diyitizea by Google
xxnr
1551. G«crg< Martmtisiu, loootcncntuiii râlâ »la Transilvaniei, scrie Palatinului dda Renu, c
whaduU 3fni-r»miiifsei, ftcndo In aiiultt treeutll o incuraiune fn Transnvaola , » fostfi
rcspinsH de trupctc ardelene condu.sc dc nobilulu loanvi Kcndy, deasemcnea a nvliii asupra
Transilvaniei 91 voivodulH Moldovfi, care dup cc a arsu mai multe sate ^ a dusti ia capti-
vitate pe mai md^ Ardetcni, t'a retraii. Nr. 316. pag. 510.
1651. AndreiU de B«tkor scrie «omitelai Tvmade Nadasd, eX Pttn Pttrmnd, eomitdeTitnldrel,
SC .ifl în nein^clcf;L-rc cu locuitorii din districtulii Ciiransebtûlui \i alu Luôûtui din caus,
.
c acetia voiciîcu se-^ conserve libertile lorii, (x Petrovici nu voiesce se le reipectê.

Nr. 317. pag. 51a,
1651. ComUarii reiêlui Ferdnuau^ rportâcK desMre tractifrile d^niloril eu Ge«rgt Miniiwiaim
pentru supunerea Transilvaniei. Georgt Martinusiu declar comisarilorCi cX Românii dela ,
LugtfU tfi CaranstbeU ar putâ ae in pieptâ cu trupele lui Petrovici, dac li s'ar da unii
hanV diatie dcnii i de aaemenea a'ar put< pune miâ «m» wnwrfK £1 irm-namânfye,
,
Nr. 318. pag. 513.
1651. Corniele Toma de NadasdU supune regelui FerdinandQ opiniunea sa: c Ungaria se pole
aiuri numai di» TrnsUvMia, ix dac Transilvania va cd^ o dat in m&iiile TufdlorQ
nid tJngaiia aa ae mal pdte recuceri. Nr. 319. pag. 51;.
1651. George MarHuiuim, episcopuM catolicii dda Oiadc , ;i locotiBeRtulit rc^tt «Hi TtaiMilvanici
public buta Papei luUu III. prin care convdc de nolt cciiâttiiM generalii de la TfMenttL
Nr. 320. pag. 517.
1551. George Mamnusiu^ locotenentuia regala alâ Transilvaniei, trimite pe Grigcre Bornemissa
la regele Ferdmmiâ cu iiutcoetitmca, ae c<it câtn aial la grabft trimiterea tnpebril ger*
mane in Traniilvania, iîiaditci regina luAeUa se tncUnl pe partea TurcUoriL Nr. 331.
pap 519.
1501. Uau partisanu alti iui George Marttnuiiu , raporteit: c

la dieta Transilvaniei Strunit la
Albalulia s'a presentata unii oratorii alâ ceftodtt ca representanfil celodi trei
sultanului,
naiuni din Transilvania se depun jur.luiL-ntulii de credin reginei Isabclla i fiului d^n«iei
ac plt^sc tributuiu de 50.UUO lioreni in auru, ^ se preddc cetatea Bece sangiacului din
StvtPttdt. Nr. 332. pag. 520,
1651. Dieta feiidai a Trunsi/vatuei întrunU la Alba lulia decide, a se trimite O deputaimie ia
Gi'or^r Martinusiu , lorotencntulCi regalu alu Tranailvaaici , cerândii, ca SC Dtt aupun TfOH-
slivanta domniei jjcrmane. Nr. 323. pa(,v 523.
1551. Dulii Jeuditl a Transilvaniei întrunit ia Atudii decide, se &e iaca.s«zc dc la iobagi suma
necesar pentru pltirca tributului turcescu. La aceeai diet se infidat oratorii diatrictdorli
românesci Cariiii>ff>c--û Lumeii, ,! se pIAn-^'il in contra Iui Peiru Petrovici, comitelui de
la Timi$6ra, care Je prdez averile, ie ocup moiile, i comite asupra dcnjilorii o mulime
de nedrepti. Nr. 334. pag. $34.
1651. Regina /saâella, invit pe comitelc comitatului llinedora se intcr<jic locuitoriiorii de aoolo
tiarea Icmneloriî din p.ldurile SailorQ dcla Or{!stic. Nr. 325. pag. 526.
1551. George Martimisia , iocotenentuld regala alfi Transilvaaieif acrie rêlui FerdinandU , c Ro-
mânii din distrietulO Carameieului , cari au avut tatHodeâa o mare repwtaiune la regii
Ungariei. Iiindii'C aprau frontierele de acolo, aatî ae lliclin pe partea d^nfuloi. Nr. 326.
pag. 527.
1551. George MartiHUsiu scrie regelui FerdinandU, c doi voivozi din peninsula balcanic , voindii
ae acape eu 6menii lorB de jugulfi tnrceaca, sunt gata se emigreae ji se pun tn arme tn
contra Tiirciloru Co.sXjo dc mncni- Hcorge Martinusiu i recomand regelui FerdinandU. (Do-
cumentâ relativii la stabilirea aa numiilorii Români IVlaclti] in frontier militar croat).
Nr. 327. pag. $37.
Digitized by Google
XXV
155]. AittoHiti l'eiuri{ru scric lui Toma lie XaiiitiJ , comi<îsriului recelui l'erdinandu , cî sultaiuilii
SoUmaoii, ca se impedece trecerea Tratmlvantet in mnile regeiui i'crdiiiaiidu a invitaii

pe regina babdla se ineoroiiece pe fiitta seu cr rege. Kr 328. pac;. 528.
1661- Regele Ffrdinaiubl acrie lui George MarHnusm^ locotenentului regalii din Transilvania, ae i
dee tât silina, ca se înduplece pe regina IsifUa ae cedete Tratuifvania in modti amî*
obiM. Nr. 329. pag. 529.
1661. Regele FtrimmuBtt tiimile trd comiaarl in Trananvania. ca ae tracteie cu regina IstAelh
i eu repreaentaii Tftmsi/oameî, pentru trecerea aoeaCei M tul» domnia «a. Nr. 330. ag. $31.
,
1561. George .U^n /irmsiu , locotcncntulâ regalii alu Transilvaniei, .<tcrie împratului Caro/ l',
Ungaria mai ufor st cuctri din Tramilvania oU

dtcât& IraHsUvania diit Ungaria, c
ulfeta, îh cât d* ia sietea «cetiei
ffisifitmea Traiisih/amti este depinde shrUA M«t-
dmei, « JYnei-rwHiHesei , * Momia^ Mormviei i Siletiei. Nr. 331. pag. 533.
,
M
1661. George Martinusin , locotcncntulQ regalii alu Traiisi!van;<-i , srrrt- rr^chii l'n -i;iiiindi< , ci
distrktuiiî CaransebefitlKi fi alâ LMgoMlui potQ se pun.t in arme in casu dc trebuin 16.000
de aoldaii , de cei mal buni. Nr. 332. pag. 534.
1561. Geue§e UarHnusiu, locotcnentaiO regalii aM Tranallvaniei, scrie regelui Ferdinand, cS pla-
nuliS reginei Isabella era se înduplece pe toi representanii Transiivnnici <!e promit.t creJin.i
sultanului turcescâ, ins dcnsuiâ întrându cu trupele sale in Transilvania i a nimicitu planulu
aeeata. Tottt-<Mlata Martinuain eomonlcB regeiui Ferdinandtl, «A a trimesS la ddnaulîi pe
deputatul:! HUn^r-nHi^rîi ,
omeni, cari au o deosebita xciln/'J militar, i rog pe rr<~el,' /•', /•
dinand set frimesc g rafia (ii , fi se asigurese pe Bneni , ( le va concede crî drep
ttU se aibâ mi iait duure dhfii, dmp e»m am atmtM fi mai iaanOe. Nr. 333. pag. 53$.
1651. Ambaaadoruiii rqpelid FenUaetHd din Coiutantlnopolii scrie comitelui Tema de Nadasd. ca
tefanii MaibUU, ioatolii vdvodttalii Tfamilvaiiiei, a murit in captivitatea XarctutA. Nr. 334.
pag 538.
1551. Petru Petrovicli, corniele Timiorei , scrie lui Mustaphn Be,; despre modulu cum voicscc re-
gele FenUaaildu se ocupe Transilvania ,
î-lil rog se adune trupe cAttt mai multe, ca se
impedece trecerea Transilvaniei sub domnia regelui i-'crdinand(i. Nr. 335. pag. 5 ;8.
1661. George .^fnrt/nusiu . locotencntulu regalii alii Transilvaniei, cere ajutoriii grabnicu de la .///
dreia de Batitor . cpitanuliS generalii alii trupclorii din Unijaria , dc <>r ce regina Isabt lla
a convocaii pe Ardeleni la o dieta particular, îi amenin.i cu nota de infidelitate pe cd,
ce nu se voril presenta, sû nu vorîl plti tributulu turcescu. Nr. 336. pag. 540.
1551. Nobiluli'i E/fieruic Pt-i/i rapnrtcz. Ini Cto/ 'ê Mîrtinusiu despre niisiunta s.i regina Isa-
bclia :anume regina .n ti declaraii , c.'i George Martinusiu voesce ae predee /'ransilvonia
in mnile GermanilorQ, d£nsa are mai multS credini in Turei, ^ nu crede, cX regatulil
înall
Tranaiivaniei se va put^ conserva sub domnia german.t Nr 337. pag. 541.
1561. George Martinusiu , locotenentul^ regalu alu Traiiii/vanici ,

rugii pc j^cnor.iliha Aniirr 'ii de
Halhor se-i vin cutu tnai in grab in ajutorm, de or ce i ransilvnenii nu Nunt .statornici
In promîrianlle lorS. Nr. 338. pag. 543.
1561. George MarttMUsia, iocotenentulâ regaiu alii Tranilvaniei , scric Iui Rustan-paa, marelui
vesirQ» cAtO de crediodosii este den-mlfi sultanului turcescfl, i cX acusflrile reginei laabeila
mot cu totulB neUntemeiate. Nr. 339- P'^ S44'
1561. Regde FerdioandU scrie lui George Martinusiu , cS a primiii In audieni pe deputaii tri>
mii din partea ilciisului , cum pe lu-fu.'atulil (',<> iJiisebeenilorit i Lugoenilori) . pc r.irj
i-a dimisu in modîi grafiosii. Totii-o-da regele Fcrdinandii informiiz pe George Martinusiu
deapre mCaurile militari luate pentru espedinmea traHsitvaHH. Nr. 34a png. 546.
1531. ItÛa^ mfÔM. Ungând, confereace tuturorll Remâmtmf» aoNH din omulii Lugofului, pre-
37<S99- DocmiHiie. V«l. II. P«M«i 4. ty
«
cum fi eomunitâii Luxosului drcpljUi s.* pârto ca i<u: n<ic militari ftgura unui lufii; acesta
în Mnuiultt serviciclorii militari credinci6>e, le au pretutâ dîîi la diferite ocasiuni.
Nr. 341. pag. S47-
1651. Diela feudal a TransilvanUi întrunit Turda ilecide a se pune în arme locuitorii din la ^î
fera FUgrofutui, ca ae ajutortâ lui George Martinusiu. Dieta con$tat& totu-odatâ, c

nobilii 4Kn comitatoiil HitmUrri «unt terori9.)ti in totO modatO, pentru ca sc pUtAicX tributtf
Turciloril. Nr. 342. pne. 548.
1551. Regele l-'crdinandii scrie lui Ociiri;c Afitrttniisin

. cil a data ordine, ca ac înnii'.te/c truptte ,
necesari pentru ocuparea Transilvaniei, ;i îndemn tota-o-datâ pe George Martin'isiu , sc nu

le incr^dX in promiriunile turceici , d ae remin constanta pe calea fnceput pentru Irinete
cretioRUttîi. Nr. 343- P^S- 5So<
1551. Toma Diaculil. cistclanulu cet.lii Itinedora. cerc ajutoriii grabnicii dc la George Martinusiu
âcându-i in cunoscuta, c cetatea HInedord este asediat, tt castelele de la Margine 91 de la
Mnîrâ au cX^ntil In manile inimictiorO, i e probabilâ, dl vorti trece pe partea inini»
cuini fi diftrictuUi Lugaulm 91 alo CartutMebeului. Nr. 344. pag. SS'-
1551. Re{{ele FerdinandU , <«crie lui Gcori:;e Martinusiu, locotenentului regalii din Transilvania, c
a trimiafi din cetatea Trencinului 4 tunuri mari pentru distrugerea murilorii in espetUiumet
-
InauihmiX. Nr. J45. pag. 553.
1551. Gevrgr Jtmrinatsât, iocotenentulfl regaltf din Transilvania, serie eoiniHirlior& regdri FmU'
nandu, c Lttigveitti aunt pc partea reginei Isabctta, cr Caransfbeenii au trimisQ deputafi
la densuliî , cari promittt a fi credincioi regelui Ferdinandii Nr 346 pag. 553.
1551. George Martinusiu. locotcncntuiii regaiu n' i Transilvaniei, informezi pe oomiaarir regelui
Perdinandif, cS Lugofcnii se au plecaii pc partea comitelui Petru Petnnnd (anume, ea se
rSmânS sub suzeranitatea Turciei), dr Caransebe^cnii sunt deslMoati (unii sunt pentru Wie*
ranitatea turcdsc /-r alii pentru regele l'er«linandu)
, Nr 347. pag 554.
1551. Regde ferdinandU scrie lui George Martinusiu, locotenentului rcgalu din Transilvania c ,
dopK cum aperS comîaaril regesd vorO fi intratS fn Transilvania cu trupele ungurcsci ger- ,
mane ispane; &

asemenea crede c trupele aceste vorti fi suficiente ca împreun cu , ,
trupele transilvane se apere provincia ac^ta de invasiunea Turcilord. Nr. 348. pag. 555.
1551. RfpresfHlan(ii celoril trei naiuni privilegiate din Transilvania . întrunii in castrde lui George
Martinusiu , trimetij o dcputatunc ia comisarii regelui Ferdinandii, fi le declar, cS Arde-

lenii constrini de trupele Motdovei $1 ale trei-nmhnttd au promîstt credin fiului regdut
Ioana. Nr. 349. pag 557.
1551. Abatele Martinengo scrie din Viena secretari ir.ii pupalQ, episcopului d'Iinola, cS lui Georgt
Martinusiu i a succesîl a face sc sc retr^â din 1 ransiJvania trupele , cc veaiaîi in ajutoriulii
reginei Isabella, 91 c eatc q>erasitX , ca Transilvania ae ajung sub domnia tegelni Petdi*
nandu. Nr. 350 pajy 559.
1551. Regele terdiuandU invit pe Gcore Martinusiu, sc termine câtâ mai în grab tractrile cu
regina Inbdia pentru codarea Transilvaniei $1 pentru predarea eordnei unguresc!. Nr. 3;!,
P*g- 5S9.
l&Ql. Si'Hiiiaii!'! , sultanulil turcescîî, csprim.i nemul.lmirea si le-olni cîin Polonia, l'iindii c dânsulîi
permite armatei germane se lr<ic prin Polonia, ca .sc ocupe Transilvania , er care este
aupus anltanulni, i care a pusii domnîj acolo pe Sie/aug. fiuta r^ltii decedata, UanH.
Nr 3S2. pag. 563.
1551. S'.'/ /.';«///// turrrsrn . invit pe (7f(V,. Jf^nf/'m:./;/. Ioc. tencntulil regalii a!Ci Transilvaniei, se
SC opiinâ cu armele regelui Ferdinandii, ca .se nu ocupe Transilvania, ii comunic totii-o-
dat, c a daii ordine voivoffilor din Moldova i din ^raromhnistit . ae fie gata a-i
Digiiized by Google
xxvir
merge îotr'ajutorid. Sultanultt mai adau}^ in fine. e& f0Stutlf vthvJ atM Malthvci bote-
zându-sc !n P6rta otom.ct).; (adecS f.lcandu-se turcii) a primiii «OXMlk t Mekmtt , l> foatii
triiniaii ca Pcy în saiigiaculu Silisttiei. Nr. 353. pag. 564.
1&51. Svliinauh , suiiaiiuJuuiccscu, invit pc Ardeleni se apere Transilvania in contra Gcnuani-

torfi, ,si le face cunoscutu, eX a data ordine beglerbegtthti din România, paei din Bud>,
sangiacului diti \'idinQ, voivodului din era-mm'irJ.tc . precum i voivodului ditt Mottlwa ,
(care a primitu legea turc^sc), ca sc intre în Transilvania. Nr. 354. pag. 365.
1651. CetStenii din CMmmbtfH

diiamS Io îdeatiE inatottta locotenentului regalu alu Transilvaniei
pe Gtorgt VbwttMA, judeuld din Caranaebeâ, pentru tulburare tn posesiune. Nr. 35;.
pag. 567.
1551. Kêle Ferdimad acrie iui Gtorge Martinusiu, c2 din partea reginei laabella fi a repre-
sentanilorn Transilvaniei se nu se trimitil deputai la dinsuid, pânil nu se vorti Încheia de»
fuiilivii iractarile pentru ccdaren Transilvanii'! TotCi o data icrele Ferdinandu rdg pc
tefanii , noulA voivod& alU Moldovei, »e remanl i de aci înainte in relafiuni de bnnft
amicitiâ cu d&uultt i se promoveze Interesde cretioStSii. Nr. 356. pag. 568.
15&1. Gwfge Mmrthatsiu, locetenentulO regald aU TnMdivsilid, scrie regelui Ferdinanda, cX dnpK
soirile , ce Ie-a primitu ,
pa$a din Ruda i vthf»^ din firitt rvmânfSti Se pregltescil ca se
intre in Transilvania. Nr. 357. pag. 571.
loâl. Ctorge Martinusiu scrie regelui Ftrdinandti , c tractSrile pentru cedarea Transiivanttt s au
teradnatd; în ce prive«ce incursiunea vthtdmlui din Moldova, acesta s'ar putea Impe-
der;i , dncâ regele FerdinandQ ar Îndupleca pe regele din Polonia se neUniaoâK frontierele
Moldovei. Nr. 358, pag. 572.
1551. Gtorge M«rtimum, locotenentul^ regalii aU Transilvaniei, scrie regehii FenHmuM, cS trac-
tSrile pentru cedarea Transilvaniei terminându-se ,
regele in interesulâ conaoHdrii domniei
sale în Traosilvaoia ar Ctce bine , ae-i mflrite pe o ficft a sa dupfl iiulii r^lui loanfi. Nr. 359.
pag 573-
1551. Gearge Martinusiu scrie regelui FtrdiiunHl, cX in prile de sustt ale Buaiului au Ibstfi
confiscate o mulime de moii, din diferite motive, pe c<iri ic.;clc Fcrdinandii sc nu Ie d.l
ru^scÂ niuerui, panâ ou se va termina definitivii luarea in posesiune a Transilvaniei i U-

imtulni. Nr. 360. pag. S7S-
!561. Regele FerdauuidM respunde lui G^rge Martinusiu, a luaii tdte disposiiuoile necesari c
pentru aprarea Transilvanie; \v\ contra 'l'urciioru insit nu crede, ciî ret;eJe Poloniei ar put6
,
se Sc ridice în contra voivodului dtn Moldova, de 6râ-ce densulu a inclieiatu unâ tractata de
pace cu Tnrcia. Nr. 361. pag. S76.
1561. Sultanulii SolimanS scrie lui George Martinusiu , locotenentului regalii din Trannivania, cS
va plti cu capula seu, dad dinsulti va suferi ca regele FerdinandQ se strâmute pe rq[îna
Isabclla i pe (îula diosei din Transilvania tn alt 6r. Nr. 362. pag. 578.
lo5[. Regele FerdinanJU autorts6s pe nargrafulii Castaldo, ca împreun cu George Marituuiiu

se convtfce dieta 1'ransilvaniel i se promulge tractatuUi tndidatii cu legiiu babdia pentru
redarea acpsfei Pri N'r. 3C3. pag. 579
1551. Margrafuia Castaldo scrie din l'ransilvania regelui FerdinandS , ci Turcii au intraii in Mol-
dova i In ira-rominised , i se apropia cu putere mare fie Tiraidra. Nr. 364. |>ag. 581.
1551. Gtorge Martimmu, locotenentulu regalu alS Transilvamei , serie regelui FerdiuantU, di trac*
rile pentru cedirca Ttatisilvanifi s au tetminaliî, cr regina Isabella a predatu in minile
comisarilortt regali corona regatului unguresc, in care sc afla întrupat t6t puterea i tdtâ
libertatea regalului. Nr. 365. pag. 583.
1561. IfargiaTula Ctsfatd» raport&X regelui FerdtuaudS, ci legfna itaietta a predat hi mSoilc
sale cortea, soqitrnlti i legatuld Un^riei. Nr. 366. pag. 584.
XXVIII
lîtâl. Gnrge Marliuusiu scrie regelui PtrUnandU , cfl regina fsaMta multaincflce regelui, pentru
onorilc iiilitari , ce i le au facutu uupcU: ro-.ilc, c'uu! dcn-i vi fuilu seu sau dcp.Trtatii dch
Alba-iuiîa. George Martinusiu adauge, c regina Isabella a predatu corona regatului ungu-
reacO hi ininile comiaarilora In orauia Vinfidâ-dt-staU din Transilvaiiia. Nr. 367. pag. $8$.
1551. Regele PerdimmdB, sfiltuesce pe Georgr JUar/hmsim , locotcoentiiia regatit altl Tiandlvanlei,
ca imprcunâ cu Petru Petrovici coniitclc Tiniiurci, SC trimitS o tcfatiuiie la «ultamilti tur<
cescu ,
i SC i pll^sc tributulii. \r. 368. pag. ;86,
lb:A. Ge«r£^ iJar/inHsiu r<igâ de nou pe regele FerdiuandU se înduplece pc rc^cic l'ubnici, case
creeze dificulti voivodului din Mtldm'o , aa ca se ou se pdiS ocupa cu ccctiunea Tran-
silvaniei. Nr. 369' S87>
1551. Affhmei ,
bcglcrbegulii Rvmanui. invit pe George Martinusiu sc llc crtciincinsu sultanului
turcacS, fii face cunoscuta, ca denaulii inaiot^zA cu trupele turcesci , jî va trece Dunrea
pe ia Petro-Va radtnQ , la Scghedinil ae va uni ea TStarii, eu MâldrvfnU, t» trupele dela
Vidinfi fi dela SiHstria. Nr. 37a pag. 589.
1551. Kegtic FerdinoiiUii , lace cunoscuta pa[)ci liiliu III., tA in urma tractatului inclieiatu lu ic
gele loanfi Zapoiya, 91 !n urma întekgerilora avute cu regina IsabcUa, dtosulâ a luatîl Tran-
«îlvania aub ascultarea i domnia aa. ISkt. 371. pag. $90-
1551. Gtorge Martinusiu raport jz9 regelui FmUnandM , cS regina laabelTa a liberaii pe top Ar-
delenii de oblegaiiieniul I cii.dinei fa cu densa, i faâ cu fiulu seu; cr inargrafulu Castaldo
a amintiii , iet,'ele I-erdiuandii va da pe o fic a sa ia ciisltorie dupi fiulil reginei Isabella.
Nr. 372. pay. 59J.
1551. Gforge Mar/ittttsiu scrie regelui Ftrdiuandii , cîi prefecii cetii Solnceului aO chiematii pe
toi to!>aîi din comitatele dinodce de Tisa, se vin cu carele lorQ , ca se repareze cetatea
SolnocuUii, i liindQ-Cil iobagii din comilatulu Bihorului dc abia s'au Intorsu din resboiu, ^
au se ingrij<isc de earâtena familietorii sate, d«nsulu roga pc regele Ferdioandu sc trimit
pentru reimrarea cetSii SoIbocuIim vre-o mie de dmeni din Moravia. Nr. 373. pag. 594.
1551. Reycle I-.nUnundS re$>punde lut Gecrge Mttrtinusi.i o \a fa< c demersurile oeoeMri pe Uagil
regele Poloniei, in cc privesce pe voiiodulii din Moldova. Nr. 374. pag 595.
1501. (jt ori^f Martinufiu face cunoscuii regelui Ffrdinand& , dl a trimisQ unii leâtti specialii la
ituiodulii Molt/i'id CI) scrisorca |>c care i o trimite rcifcle. In urma acestei legaiuni voivo-
diilu a promisii , c.1 vn face tote, ct pentru a da unii rcspunsii i mai predai, d£osnlii a
trimisa in Transilvania pc mitropolitulu i pc unii boieriU de frunte. Nr. 375. pag. 596.
1551. Kegele FerdiHond invit pe George Martinusiu , se se opun cu tOtc forele bcglerbegului
care vine cu armata turcdac asupra Trausilvaniei ,
;i se fortifice cetile i psurile erei.
Nr. 376. pag. 598.
1551. Kegele Ftrdimttd& scrie mar^^ralului Castaldt, C dc <Srâ ce naiunile privilegiate ale Tran*
.stlvaniei nu voescti se contribuesc.1 nimicu pentru fortificarea erei , densulii sc intrcbuinCSC
pentru scopulu acesta veniturile episcopiei catolice din Alba-lulia. Nr. 377. pag. 600.
l.j il. Regele Ferdinaitd& cere de la George Martinusiu se lu informeze despre rcspunsuiu, cc Iu
adueu mraiorii Motdfvei, cari a6 aoaîtii Ia d^culâ. Nr. 37$. pag. 600.
I99I. H. Mt /imel bcglerbegulii ,

Romaiiici , nu Ita pe G. Martinusiu se-i trimit triimtulit 1 ransil
viinifi i face imputri,
,
i c regele minorenii alii Transilvaniei, fr de voia sultanului a în-
credinatei pe fica regelui Ferdinaudu, i în modulit acej>ta a adusu armat strin in ^ra,
Nr. 379. pag. to3.
1551. Sultanula Si>liman& invit pe Ctotge Martinusiu >i pc nobilimea I ran.-ilvanici sc scdtl pe
Germani din ytx'â. , fi se in donina in Transilvania pc Aulfi reginei isabella ; la castt dio
xxtx
CuntrS vuru intra in Transilvania irupclc turce^ci, voivodullt Moldovei i ml6 irti-rQmântsâ
voffl tia pe toi tfdlterii 91 vortt dnee poporalii In captivitite. Nr. 3S0. pag. 604-
1B61. Ctorgf Martî$uisiu inforinî pe regele h'erdinandii , c Turcii proinitâ Itberlate de iobgi
ennilori) din RaaatO , 91 aceleai promisiuni Ic facii t eraniloru din Transilvania , cari credii
uorO aceste promiaiuoi, din caua, c tirânia nobililoni e$te de marc, ia câtu afar dc
lemei $i de copii, et la rapeacU de la (eranl. Nr. sVi. pag. 60$,
1531. Stefottu l.osoHcy informcza pc gcncralulu Ciistnltio. c.1 a daii oriline uraclorii CaranselnS
i Lugoii din Unatti sc pun pe iobagi in arme, ca se Jupte pentru regele Ferdinandâ.
Nr. 382. pag. 606.
1661. Gtorgo Martimmsim, loeotenentulO rq;aKi ala Tranailvaniei , Inlbrinâi pe papa futi» II/.
despic isustlc, pentru cari dcfisiilo n supuii Traitsti'riuiî regfjuî germanii, anune, c
dup mortca regelui loanu Zapolya dcnsulil a r£tnasu tutorii testamentarii alii reginei Isa-
bdh i alfl fiului aeu mîtiorena $i cu tdte eS «iltanula , promitea tot libertatea pentru Tran-
iifvania , insa Jcnsidil cunoscendti caractcrulii Turciloru , a crcdutii , c.i c mai bine se încre-
dineze i ransilvania în manile acelora , de cari o l^gS rctigiunca i interesele sale politice
In anulfi trecuii aultanuld a trimiaii pe paa Buda cu o trnpil de 20.000 ostai, i pe
voivoitiiL-i M<>idoi'fi \\ alCI eretioir.'m, ^ci cu tota puterea lortS , ca se ocupe Tt,ins:!vania ,
cr pe regina Isabella 91 pe Aulii densei se-i duci iu Turcia. Voivoduiâ 'ffr*i/omânfsd a ^

intraii in TransUvania , biaS a foatH respinsd de armata ardeMnfl condus de cSpitanulli lonQ
Krndi, C-r fti . fraii,- ::v':vJn/u! (/ii: .^f.'i'iUi it , insoliii dc Turci si di- T.ltari , n dcvast.ttii
tinutulii Secuilorâ dm Transilvania; pentru aceste motive densulu a predaii Traiuilvania in
inâaile regelui Ferdinaada, care a logodit pe o fic a sa eu Hul regelui loatiC,

fi tn temn
c va av< aceeai Iubire i grij de dtosultt ea 91 de fii sei. Nr. 383. pag. foS.
1651. ^'V, /;^f .Xfarliiiusiu inform^xî pe cole'jiulii cardinaliloru din Roiuk ,

du^pr 1 1 1
' Incnin'ijni
din I ransilvania dupa mdrtea regelui loaoii Zapolya, }i aminteice dcnsuJu a facuiu ca
FtrdinnndU ae câtige TnKsi/vama fr revolufiune i lr veraare de sânge. Nr. 384.
pag. 611.
lo51. Gtorj^r Martimtshi .

rp'sptindeî \\n Miiiviet . f)c^'îerhc;:;nlir din Roniani.i ,
r?S a lostii -.i \-a fi
totii-dc-una crcdindosii sultanului turcescu, i va plti pe fic-care anii tributulti l ransiivanui ^
pfto când actea ae va afla (n niftnile sale. Nr. 385. pi^. 613.
1661. George Martinusiu inform^zS pc regele l'frdinandii dup seirile primite de la viet-tOM" . c
Cflariulii voivodului din fra-romttfscif care s a întorii de la ConstaotioopolQ Muntenii
, ,
fi Moldovenii trebue s se pun in arme i se dee ajutoriii TurdlorO ia contra regelui Fer
draandti. Nr. 386. pag. 61$.
1661. Regde Fer^nanda ordân hii !^wHa l'allavicino >c d< c ajutoriti niargralului CSUUdo, fn-
dat cc trupele turcesci vorO trece dincdce de Tisa. Nr. 387. pag.
1661. Generalulii Andreii/ Bal/tori scrie m.uL nifului Castaldo a invitaii pe tdte Gomitatde Un- . d
gariei se apuce armele în contra Turciloru. Nr. 388. pag. 616,
Ju51. Regele herdtnandii invit Oeorgf Martinusiu ca inipreuna cu coniisarn regali, se ice tdtc .
maurile necesari pentru «/dCremt ^7 conservarea TransHuuUei , de dre-ee beglerbeguUi a

trecutu Dunrea cu trupele turcesci. Nr. 589 pag. 617.
1&&L Juiieul oraguiui Bistria din 1 ransilvania laform^ pe George MarttmusiH^ c Ute/aaXflm-'
vedaBl MMmiit at iltt coresponden contfanll eu fratcte sen lUe, care s'a tuedtiL Nr. 39a
pag. 621.
1551. (•'i-'ri;^ Martinusiu . tocotencntiilii txy.il'j Transilvaniei, ri>gi pe margrat'ulii Castaldo se

saie i densulii iuapreun cu contele Nadasdy regelui Ferdtnandu . ca se re&titue libertatea
wbagilorti din TransUvania i dm Ungaria (pe care o perduac in unoa tevoluimiei din 1514),
Nr. 391. pag. 621.
Digitized by Google
XXX
1&61. Latarii Kun scrie din S«cuiiii« lui Fraiuistit Kentljft c JUaidovemi au repwalQ drumulit
OitugutiUt fncitO potii se vin pe dnimuM acesta cu care ^ cu tonuri. Nn 393. pag* 622.
1551. George Mardiiusiu informczâ pc comisarii rc /cliii Feniinandii , c au sc!-:l j Cbraii-.eLL-îi
unu voivodU i unu Merii», fugii dm Jira-romaHisd unde cerc «e adune trupe, ca se ,
scât din scauDfi pe voivodnlu actuala alti tfrei rotnânesci, tnsi de M-ce voivodultt actualii
alu Crei româncsci -ô afl.i in rela;iiiiii de buna amicii cu Transilvania» d^nsulti Ciede, til
ar fi bine, ca ac^sti mip. ul se lic rij. rimat. Nr. 393, pag. 6^3.
liiOl. Regele FerdiHandu aprob pianulii lui George MartinusiM, ca corniele Toma de Nadosd i
Francisca Kendy se ocupe pKrile Transilvaniei despre Woidava; George Martinusiu se ice
[losiiiiKKj fii B:in.itu, t'r margrafulu Ca&taldo se remân pentru si^'uranfS la Sililu, fi de ad
Hc trimit ajutore, unde va crede a fi necesar i Nr, 294- pag- (>~5-
lobi. George- Martinusiu r6g pe margrafulu Castoldo. ca »c trimit generalului AndriiH Bathori
O seriadre a aa in privina boerilora din ira-romnisea. Nr. 395. pag. 625.
1551. Gtorge Metrtnmsim foce cunoscuta maigrafuiui Cattaldo, cX cvartirulU efi generelfi se aill
la Ludoulu-niarc din Transilvania, unde a convacattt pe representanii cooiilatelorli , ai Sa-
îloru SecuiUjrii. \r. 396. pag. 626
1561, George Martinusiu scrie regelui Ferdinaudîi , ca avcndu in vedere mimrile, ce le facu cei
doi voivozii din era-romknhc i Moldova, dinauiu trebuc «e dîstribue trupele Transilva-
niei Nr. 397, pag. 627
liS61. George Martinusiu scrie margrafului Castatdo, ca dupS cum crede voivozii din era-româ-
nesca fi din Moldova, vorQ intra Ih Transilvania. AltU-cum tns sperana sa este, cA trupele
din Transilvania voriS li superidre trupelorif turcead. Kr. yg/t. pag. 637.
1551. George Martinusiu comunic margrafului Castaldo .scriscirea prinjitit dela judeulu din Bistria
.i scri.s6rca nobilului Ladislau Kun cu informaiuni din p.irilc Moldovii. Nr. 399. pag. 629.
1551. George Martinusiu esprim niai^rafuiui Casfaido p.Hrerca sa de rCu pentru câderca fortiiieei
BecTdiertdi din Bilnata Ita laAaîle Twdloru. Nr. aoo. p.ig. 629.
1561. Gwrge Martinusiu Invitil nobilimea din comîtatula UiufdSrei se eoofisoe averile acdora, cari
nu voieseti se apitoe armele pentru regele Ferdinandii. Nr. 401.' pag. 630.
1661. Geori>e Martinusiu scrie margrafii!uj r,i-!a!Jo, ca iitiil.um-.scc r>:i;elui FcrdinandU pentru
numirea sa ca comandantu suprcmu peste trupcie din 1 ransilvania Nr. 402. pag. 630.
iuol, Beglerbeguia scrie lui George Martiiuisiu , locotenentului regalii din Transilvania, c sulta-
nulli s'a convini! pe deplina despre credina sa, fi-IU invitit, ca ImpreunX cu trupele tnroeMi.
se sco p( Ger mani din Trauuhfoma, \bA, care este datS ca sangjaca fiiilni regdui loanti
Zapolyii Nr o? pa^. (^31.
1501. Btgleriugulu scrie lui George Marlmusiu , câ auîndu, c tributulii Transilvaniei a foslti tri-
misfi la Pdrta otomanS , nu a datQ permisiune RomAuHarit din Mddem fieUu ira-rministat
ca se intrr in Transilvania, i invita pc George Martinusiu, ca se adueS Inapot pe regina
I.<>abclla l pe liuiu d^n<iei. Nr. 404. pag. 633.
1651. George Martinusiu . locotenentulu re},Mlu alii Transilvaniei , scrie sultanului ^ôlt/nanu , ca acu-
srile inimiciloru sci sunt cu totuiii lipsite dc fundamenta; c.i densulu este inculpaii â li
partisanulu r.crmaniloru numai ca .se pot,*! fi deportaii din oficiulu, ce-lii OCitpit, pe cândil
în realitate den.nulu este credincioii sultanului. Nr. 40-;. pag. 634
1561. George Martinusiu , locotenentulu regalii alu 1 ranîlvanici, roga pe IMray paâ se lii aiere
înaintea sultanului dc acusXrile inimidlwtt sei. Nr. 406. pag. 636.
1661. Margraiiild Castaldo scrie in modii confideniala regelui FerdiuandB, c aecretarfulS Iul
Gtarge Mturtiunsiu venindil ia densuld i-a descoperite inteniunile secrete ale lui Geoige
XXXI
Martinusiu ,
i l'a rujâiu se n.i , •
i i tic locu in cicnsulii, fundu cii Martimisin \ot:sci-
se prcdee armata regelui Ferdinandu in niânile Turciloru , i apoi deasdu siagurâ se se facâ
r^c Im Transilvania pltioda trlbattt TurcilorU, dufâ eun piiiise i regele loanO. Nr. 407.
pag. 638.
1551. Kcjîck /'crdif. v: ^' I iiu it ; ps St-cuii din 'î'r.in •

Ivania rcm lna ri rdincioi pe partea din-
suini, ^1 Ic pronm« a le dn totii aiutoriulu nccesani în contra rniiniciloru. Nr. 408. pag. 640,
lodl. George Marimusiu, locoieaentuiti regalii aiii Transilvaniei, aflându-se in castrelc dcla OrCstie,
acrie reiêlui Ferdinandu, di a venitti la dtesttlfi unti nondu tiimisit cu o scrJa6re de cXtr«
be^lerbegiitâ Romanici » i t6^ pe regele Ferdinaadii se-lli infordiiie, ce ae-l reflpundS.
Nr. 409. pag 642.
1551. George Martinustu aHndu se in castreic dcla uraulu Dobra în Transilvania mulmesce im-
peratuini germana Carolfi ald V-lea, cH in urma interventiunei sale dûla a fostâ numita
cardioald ali scaunului apostolicii. Nr 416. pag. 642.
1551. Regele l'erdinandii scrie lui Ceoigf Maitînusiu sc lucreze cu totc mijlocele, ca locuitorii deln
Caransehcfii i Lugoii sc i roniân.ii crcilincioi. Nr. 411. pag 643.
16f)l. George Martinusiu , locotenentul^ regalii alti Transilvaniei, face cunoscuta regelui FerdinandA,
c3 a luata oraHlH Upovei din tnânile TurcilorS, 4^^ cetatea Lipoveî o asediu. Nr. 412,
pag. 645.
1551. Regele l'trdiiuuidii mnlirticscc î li r;,-, d-, ^f irtittusin pentru wluiCi, ce l'a arjttntH In cuce-
rirea oraului Lipova d:ii -.n an I'. Nr. 4: |iag f>.\fi
3
1551. George Martinusiu^ scrie regelui Ferdinand , di in trupele sale, cu cari a luatU oraulâ
Lipoveî din minile Turcilorfi, se aflatt i eranidiH TrantUvania ft di» l/^garia : d wpripe
Iote fott.iree'c tlin R.^natu -,11 ii Ah, care a
.i;um luate dcla Turci; i in fino c.1 ciatiîulti
fosili trimisu dc Porta otoman in Transilvania, a vcnitu numai pân in era-românesc

i de ad a scriaS se i-ae trim^ unfi salv&-oonducta ca se p6te oierge. In Transilvania. ,
Nr. 414. pag. 647.
1551. Margrafulu S/preia Palavicinus înfornicv.i nc rcf;i--!(! Fer<hnimdti , c Ci-.'ri^-r .^f.irfr'niisrn se

afl in relaiuni isecrete cu Turcii î dupA cum crede ,
dân.'iulu , Martiuusui e mai multQ turt:u
de eâts eriîna. Kr. 415. pag. 649.
1551. Mehmtd, beglerbegulil României, sciie tui Georgr Afar/iiuisiu, ci sultanulti a datd ordinii
a se retrage armata turc(î'4c;î din Transilvania, i c.t din causa acesta densulii a intreruptti
asediarea fortareeloru dela Timifura i dela Cenade ,
i a p.\râsitii ccIg lalte fortârce ale
fiinntuhii. Nr. 416. pag. 650.
1561. Cardinalalii Fa/ii inform^zS pc cardinalulii Afon/i despre succcsulil, ce-U'i au trupele rêtni
FcrdinandQ in TraHsUvania , i c Lipova a fostti luatA din manile Turciiorîl. Nr. 417.
pag. 651.
1551. Regele Firdinandn , s rie lui George Martinusiii se i dec ti>t,1 silina, ca .sc înduplece pe
nobilii i pe {tranii din TraHiUvania ae reraân i peste icrnS in cnstrc, dr cei cari s'atl de*
prtatil pe la casele lorii se ae int6rc itSi^ la ttupe. Nr. 4i.<i. pag. 652.
1561. George ManiHiuiu, locotenentulti regalii alG Tranailvaniei , acrie regelui Ferdiuanda, c din
cat>.sa timpului ncfavorabild nu mai pcSte continua re§belulU cu l'urcii în Bânatii, i el din
acesta caus nobilii i ranii din Transilvania s'aii îiitorsit pe la casele Ioni. Nr 419 pag. 654.
1551. George MartiHUSÎH scrie regelui Fei dinandii , cS. Ulymanu ,

c.lpitanulil turcescii din fortilrea
Lipovei, a fostit Iflsatfi n se retrage liberti Cu trupa sa, i in Tine, c ciauû!u Aly trimisu
de Pdrta otoman.1 inc n'a mai aosttii in Transilvania, firS ae afli totfi in ir»-r»mânhdi.
Nr. 420. pag 655
l&Ol. Beglerbegulii Mehmed scrie lui George Marttnnsiu , locoicnciuuîui regalii din Transilvania,
Digitized by Google
XXXIt
c in urma ordinului sultanului dcnautii a pdrasitu Lipova, Cinadta t cclc-laitc forUree din
BAiBtii, 91 daca dinsulii doresee, ea se aibtt fai posennne i fertlrejiete dda P«â» ^ JSmI-
ckerem di» BSnatD , atunci s« le c6« deia sultsuula. Nr. 421. pafi. 656.
1551. Margrafu'ii Castaldo face cunoscu romitctui Târna dr .Vadasiiii cH rphropvH'i Gf irg-e A/ar-
i ,
tinusiu, locoteneotula regala alâ Transilvaniei, a fostu ucisQ . i cÂ dcnsulii in urma ac^^,
a tnvHatâ pe geaerahilii AndreHl BaAtry ae 1^ In poseaiuae regatulâ Transilvaniei în nvmde
regelui Kerdinandii. Nr. 422 pag. 658.
1551. Corniele Sle/anu de Losoua face cunoscuii margrafului Castalth, cft nu a pututd merge
asupra fortrcêi dela Becicherecu, din causâ, Rfimânii din diorictltla CarMueiefutui n'»A
vdtfi se>ia uoniie etc. Nr. 423. pag. 658.
1061. Diela J\udal a Transjlvaniti intnaiUâ ia M. Oorhfiii decide: a) C in ce privcscc religiunta
locuitorilorii din Transilvania, fie care se p6t rem.înc in credina, pe care i-a isat'o D-deO;
b) c regele Ungariei (Ferdinandu) se rcspccteze drepturile i eoiuuetudinile vechi ale ftaftu-
nilâr privilegiate din Transilvania, c) c3 regele U ngariei se Dum^ndl voivozi in J'ransiU
vania numai din membrii naiunei unguresc! d] mai departe se se c^r dela vtiwdHiii ;
Mold(Wii ca se libereze din captivitate per Ardelenii luafi capdvi In anii trecui; c)
, Rp- c
mânii din ira rotnanest fi iin Moldova se pot face comerdll liberii ia Tranrilvania
Grecil^frft se fie intercjisil comcrciulii in Transilvania etc. Nr, 424. pag. 660.
1661. tefanii, votvodtdti Moldoid trimite îa mnrprafuhl Casta,'. h pe fonii Vrnceamitll , pfcfectlllii
domeniului seu din Ciceu, pentru anumite afaceri. Nr. 425. pag. 668.
1502. Instruciunea datt de regele FmSiUMdB oomisarilortf sei, AnrAl Bmnumissa, epiik:opu ald
Vesprimului ,
i lui George Wemtr, trimifi in Transilvania spre a cerceta, cari sunt veni-
turile fiscale ale acestei £ri , i ciUD ar lî mai bine a se administra aiceste venituri. Nr. 4«6.
pag. 669.
1652. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la OforJMM, serie margrafului Castaldo , ei George
Martinusiu fostulQ locotenentO regalii alfi Tran?ilv.iiiici trimiicse pe nobilulQ Fram-iscU De
, ,
bokay in legaiune la vaivodula Moldavei, care intorcându-se dieta a dedsu ca , , dcnsulCi se

referese mai miiit despre misiunea sa margrafului Caataldo. Nr. 437. pag. 674.
1558. Maigrardit Caslatd» respunde dietei feudale dift Transilvania, eif va trimite o scrisdre cittre
voivodu!it din .î/i>/(/,n ; . ca se lihcrczc pe captivii din Transilvania, l aprdbl filtru tdtc, ca
(irffu .-(c nu m,ii t'ic piimil: in Transilvania Nr. 42!^ pap^ '375.
1552. Cardinaluli) Fani informi^/ pe cardinalulU Monti despre împrejurrile morii lui Gearge Mar-
iinsisiu. a locotenentului regalii din Transilvania; anume margrafulo Caslaldo aflase, til in*
teniunca lui Martinusiu era de a sc face rege peste l'ngaria i Transilvania, dt aceea d^-
sulii a trimiii în cortâ Ia Martinysiu patru 6merti , cnri Iau uciii Nr 42n pa^; fir*^'
K>52. Margrafulu Castalda raportcz.1 regelui Ferdinandu despre decisiunile dietei feudale a Tran-
silvaniei inute la Oôrheifi, i adauge, cX In Transilvania se afl mai muli hmeri eHn /nt'
român/Sili fugii M <îc tirania viiivrjilii'n: de ncoli), care a uciii dintre ti mai muitu de
1600 pcrsone ; boierii fugii voesciî acum se se Intorc cu armele in oianS in t^ra loru ; ^r in
oe privete pe oratorii voivodului din Moldava, dinsula i va concedia cu vorbe gole, pre-
cum aO veniii i dânii. Nr. 430. pag. 677.
lOoi*. Margrafulii Casl:i,',i\' rapof t<5z.1 regelui Ferdtnandii . ci uciderea Iui Gforge MaiiitMtsiu O'a
f.trutil niri o imprcsiiine dureroi in Tran-*!!'. ama Nr .3! psff f)79
1602. Margrafulii Castaldo, locotenentulu miiitaru alîi regelui Ftrdinandti in Transilvania, face cu-
noscuii iocuitorilorfi din Mimmrea i din Orfttie, c dupl ordioulti rq[[elui Perdinanda,
densulCi trebue se fortifice oraiiltl SeSefafyu din Transilvania. Nr. 433. pag. 680.
1502. Breva papei /uliu ///.. prin care absolv pe rêle FerdinaudH, de ori-ce pedepse biscti*
uiyuized by Google
zxxm
eesd, la cari ar pui se fie cS dCiunU a data oidîall aaignliilal Gu-
aupusti, dia causS,
taldo , ca se ucids pe Gttfte Martauai», care voia a face reg« tn Tmuilvania. Nr. 433, w
pag. 6S0.
1552. Scrisârea de încredere dat de nobilii români din orauiîi i districtulu Caransebeului depu-
taQofii trimJl la margrafida CastaUht locotenentulii militarii alll ttgM FcrdinandO în Traa-
sUvaaia. Nr. 434. pag. 682.
166S. Corniele HiVr. Martinengus , nunciulQ papalf5 din Vicna scrie mrdinaîntui de Monte, re- , c
gele Ferdinanda , i-a declarata, c
dcnsulâ a consimiii Ia uciderea lui Alartinusiu , din raus,
liiiidQ«cS vedea, cX Transilvania are w caif tit mibiiie Turciloid. Nr. 435. pag. 683.
1568. Haignlidit CatiaU» scrie coviiteiul Hur^ MarHimgv, ninduliri papalii din VIena, cS dup
mortea lui G. Martinusiu s'au aflaii Ia densuid ntitnai <<Srte puini bani din teaaurulQ nun»
culosQ (dacicQ), de care se vorbia. Nr. 436. pag. 683.
1552. Ferdinandu, regele Ungariei, In urma cererei episcopului Ladislau, din mnstirea de lâng
Muncadii, interzice RutenUorU de rltulil grecescO din Ungasia, ca se nai rcpodieie so|ieile
Iwd, i se dcspr^sc casXtoriile, iatce d^$ii rti^rî, fibtf interveniiea persdaelocfl biseii'
oesci. Nr. 437. pag. 685.
1668. Corniele Hier. Martinengus, nunciulii papala din Viena, scrie cardinalului dt Monte , c dup
mdrtea Iui Gttrge Martimisiu s*au aflatd tn averea sa nunai 9 nUt dt umutr dt tutrM,
îiare parte din timpulu lui Lisim.ichu^ din tesaurulU dacteU^ CMXt la fboeputtt fosese flMi
mare de 30 de mii monete de aurii. Nr. 438. pa^,'
1552. Corniele Hitr. Marttnengus iaformdz pe cardinalulQ de Monte , oft SeghedinuiS a fotii luaii
din mânile Tuieilorn. Nr. 439. pag. $87.
1668. Corniele Hhr. Mtrliium$Ut nunctulii papalii din Vicna, acrie cardinalului de Moiat, c au
sosiii la Pofona ambasadorii sHnwdhAn diu MUdava. Nr. 44a pag. 687.
1662. Feriiin^îndn ,
re^^cle Un^^Mrici , confirm,'! privilcgiolî , ce-lil acordasc 'regele AiidrdQ O. Sa|î>
loru (lin Trati.silvania in a, 1224. Nr. 441. pag- ^^'87.
1552. Instruciunea dat de margrafulil Castaldo i de comisarii regelui Ferdinandii în Transilvania

ini PaidA Vacay In ce sti uoea mtiietXnti din S^m, Nr« 443. pag. 688.
1668. Amintire deqire fortificarea cu mari a oia|ul«l Mtditf din TransilvanJa. Nr. 443. pag. 690.
1668. Dkta frudlS « Ungariei htfrumt ta RrenU molmeflce regelui Ferdinand» c9 a hiatif ,
sub domnia sa Transilvania, i In modulu acesta a unitQ iri întregii rcgatulii Ungariei;
^r' in ce privesce libertatea ioiagUwâ de a se futi strmuta de la un domnii la altuia,
dieta pe lângV tdte, dl ar dori, «a seî tn^fd mânia sa deasupra Ungariei, totui
In împrejurrile resboinicc dc f.iS nu Ic p6tc concede libertatea acesta In fine dicta votdz
mai multe disposiiuni in ce privesce moiile confiscate In Transilvania i Ungaria în timpulii
certdorti pentru tronA dintre rîi Ferdinandtt fi Zapoljra ete. Nr. 444. pag 690.
1668. Ferdmtmd, regele Ungariei, reatitue nolnliloril A Lev, lui Fargmeh i Anii
fortreele Chalya Lugoii
,
liJovinu >i RfuifS dio Bloatfi,
, cari a6 fosttt mal Înainte ale
pSrinilori'i j.i strmoilorQ sei. Nr. 445. pag. 709.
1552. RafortulU comisarUortl financiari trimii de regele Ferdinandii in Transilvania, ca se cer-

celene, cari sunt venttwBe fiscale ale acesta Bri, i efâmmea d&ifilMrO in privina reforme-
lord administiativie financiare din Transilvania. Nr. 446b pag. 710.
37499. l>oetiMatt. Voi. IL fum, 4.
Digitized by Google
DOCUMENTE.
Digitized by Google
1531. /oan Zapolya, regele Ungariei, ronfim vecbiulii privilegiu atu cotnum- Ijjl.
tii romiusci Brtscu din Transilvania, aa c nime ae nu aJbX dreptuJa de a cbiona
in judecat pe locuitorii acestei comune ttHmites vie unui judecitorffl strXinil din Tran-
ailvania sû din Ungaria, mai înainte de ce praceaulfi nu se va fi înfliiatv] înaintea ju-
'
deetttoriulut din Brescu; ia caaâ hu
dacX proceiuliS va ii de naturS biserirâcX, atunci
cestiunea se tractese mai ântâitt înaintea decanului din fâta Bimf.
tjoaiines Dei Gratia Rex Ilungariae, Dalmatiae, Croatiae, etc. Fî-

delibus nostris universis, et singulis Praelatis, Baronibus, Comitibus, Castel-
lanis, NobîKInt»» jpflonijnqiie Officialibus, item Civitatibus, oppidis, et Villis,
eanindeiiMjae Rectoribus JudîdbiM, et VifficB, sc alterius cujuavis Stan»» et
condîttonis hominibus ubivis in hoc Regno Nostro constitutis, et existentibus,
et quibusvis subditis Nostris, praesentes nostras visuris Saliitem et Gratiam.
'
Expositum nobis est in Personis Fidelium nostrorum, Circumspectorum, Judicis»
et juntoniin Cîvîum, et totius commuoîtads Poaessîoais nostiae Bereczk, quod
tioet iidem exponentes* hac libertatis praerogatîva per quondam Divos Rege»
îpsis concessa gâtiose, et per nostram quoque Maiestatem confirmata requi-
rente a longinquis Annis seoiper usi tuerint, et gavisi, ut nuUus omnino ho-
RiiiMini fitigaotium , quempiam ex îpsis Popufie noatris in piaeventiain aUcujuB
extrand judids, spiritualis, aut seciilans convenire postit in causam, nuâ tales
causam suam contra ipsos exponentes moam, vel movendam, CO-
litigantes,
ram Judice ipsorum ordinario hoc est in praesentia Judicis dictorum expo-
,
nentium ordinari], legitime, et mediante jure prosecuti fuerint. Quod si causa

îpsa spirituale foram tangere et concemere digiKMdtur, extunc nirsum prios
tales causas ipsorum in praesentia Decani de BarCM moverint, et suscitaverint
Tamen qiiia uti accepimtis , essent nonnulli ex vobis, qui non curatis ejusce-
roodi indultis, et libertatibus, eosdem aut ipsorum al-
ipsorum exponentium,
tenim contra antiqua ipsorum jura et Pri^lejâ ratione quorumcunque ncô-
doram, in praesentiam alterius ludids Secularis, vd spirituala convenirent in
causam. Isticque ipsos non mediocriter litîbus vexare, impedireque ac expensis, ,
et laboribus defaticfare, inqiiietarpqite coepissent, nec desistere vellent ; Unde

supplicaturn iioins ost in personis ipsorum exponentium per nos eisdem super-
inde oppurtunc provideri, Et quia nos intellecta supplicatione pro parte i»-
sonim exponentium nobis superinde porrecta, noiumus ipsos sonjustis, et
antîquis limitibus, libertatiluis destitui, Fiddioti igiiur Vestrae, et cuilibet
Vestrun^ harurn serie iîrmiter conimittimus, et mandamus, quatenus acceptis
37,^99. Ducuineole. Val. IL l'itrtca 4. 1
Dlgitlzed by Google
2
praesentibn?; , et rebus ita se habenti!>u<? , n modo ipsos exponpnr^-^ lut eonim

altcrum ia praeseiuiam alicujus Judicis spiriiualis ut pradertur, aui Secularis.
GODtia ipsorum antiqua jura, et Privilegia, nullus (Hniiino Veatrum citure, ac
in causam convenire audeat, sed quilibet vestrum, qui scOioet causaa contra
ipsos exponentes, aut eorum allerum movere, et suscitare attentaverit eosdem ,
prrmum rornm dictn lurlirc ipsorum ordinario, Qnodsi caxisa ipsa spirituale
furum coiiceniere videbitur, extunc tales rursum causam suam in praesentia
Decani Civitatis nostrae Baroca, juxta jura et Privilegia ipsorum juridice pro-
sequantur, cum eisdemque litigare, ac tat^detn si judido ejuaoemodi judicis
compptent!5, tnlcs liii^ntes contentare noluerint, ita denium successive în lornm
interrogationis ,
per viam appellationis , causas ipsorum provocare et appellare
poasint. Quoniam alioqum oerti sitis, quod si quispiam Veitrum ipsos expo-
nentes, aut eorum alteram contra praetactas ipsorum libertatea, in praesentiara
alterius judicis extranei , et non competentis conveniret in causam , extunc serie
praesentiun» tali jiidici extraneo seriosius committimus , ne in causa hujnsmodi
contra ipsos exponentes procedere, illamque adjudicare praesummat. Secus
igitur non facturi, praesentibos perlectia exhibenti testitutb. Datum Albae Ju«
liae, feria sexta proxima post fcstum Sacratissimi Corporis Cbristi, Anno Do-
mini MiUesimo Quingentesimo Trioesimo Primo.
P«iris Rtotrtndi Magnifiei Fmmisei Saekumis praôsUi

Seûsi€iu$St ae Sten/aty Rtgiat Maustatis.
Snb^, Siilulf OUcftMr. It. pa. 10—91.— DapS inuMunptuia lm|>4!ratalui I^poliU I. dia a. ryoi
te «cUfB MpluMui 4te Alhulalk. -~ BaiiU, HOkiMk. II, iia.
II.
tjjl, 'V^'' iMtn Zapolya . icgclL' IJn;;arici, îiuil.l pe c iuiituliiin <iiii Albajuli.i, se
d6e comuHitlii Braovului o copie autentic, de pe actulu, prin care Michaiti Forro,
canonkulii din Alba-Julu i fraii sSi, an fbitti totrodu^ îs poseslHiiea ooaiiiaeiofd de
Cit num, TuncAtf, Ziam
lâng.l Brasovil. numite /.'.i. r ,/A7// .
^ Afa^, i cwi in tîiiH

putd acesta se pneau de castruiu Branuiui.
<Jôannes dei gracia Rex Hungaric, D.ilmacie, Croarie, etc. FiJeli-

bus nostris hunorabili Capitulo ecciesie Albensis salutcm ct graciam. Mxponi-
tur Maiesti nostre in personis fiddium nostrorum Prudentum et Ctrcumspe-
ctorum Judicis et Juratorum Ciuium Quitatis nostre Brassouiensîs, Quomodo
priria fjuaruiidarn litcrarum vestranim statutoriarum ,
qsnbus mediantibns hono-
raljilis magister Mathias Forro Canonicus diete Ecciesie Albensis, necnon Egre-
Frandscus et Thomas similiter Forro fratres ipsius vterioi de
gij Ladislaus,
Hapordion se ipsos in dominium possessionum Badifolwa, Zenthmihal&lwa>>,
l> Cefnui.
8
Twrkes, Zaizon et Apacxa vocatarum , ac alîarum pertioendanim castri Th«rch

in districtu Barcsa existeocium habicaram per vos introduci fecissent, in vestra
sacristia siue conseruatorio ecciesie vestre more solito haberentur reposita et
coUocata, quibus nune ipsi exponentes pro Jurium ipsorum defensione pluri-
rnnin înd^êrent , «Mentque nee«ssarij. Pro «o fidditati vcifere faaram aerie fir-
nuarime tnandamiia, quatenus aoeq>tis presentibi», paria prescriptanim liteta-
rum vestrarurn statutoriarum in predicta sacristia siue conseruatorio ecciesie

vestre diligenter requirere et reînneniri facere, requisitarumque et retniienta-
rum tenorem in iranssumpto literarum vestrarurn prefatis exponentibus Juris
ipsorum ad defenaionein extrdare et emanri facere modis omnibns debeatis
et teneamini. Caoenles tamen, ne fraus aut dolus in hac parte eueniat ali-
qualis. Secus non facturi. Datiim Albe Julie octaua die fesii Sacratissinii Cor-
poris Christi, anno eiusdem Miilesimo ûingentesimo l'ricesimo primo.
SuM, Siikd, OlMlataUT U. iM«. —

13— s^ OriChalNM ta ncWn «vîîduiu 'Hi AltM-Jalia. CiiUt
V. AlbCMto Ine.}. Nr. 4. OKciMliAtt le lauekif» MiMlului «Un Albajidia ^ »diiiid.« ila • lM«naaitt,
cl o copia Hiaailidl da pa deauaMntalB ctratt a*a foB «gnatuUltii ItnifgvaliB.
III.
1531. loanii /.iif'^'lyn rc^cIc l'iifjarici confisc moiile nobilului Laiiislaii Ken-
,
'SS''
deresy din era Haegului, caus,
din c
dcnsulu trecuse pe partea adversariului sâu, a
regdiii Perdiiniidfi, ii apoi dlraeace moiile aceste eiediociorohii aCu BmtUi 4im Breia.
Totn odat regele loanii ord<5n capitululd din Alba^Julia, ca SC IntradoeX pe PaulQ
din Bârcia in posesiunea acestoru moii.
!5pectabi!i et Magntfico Doinino Stophano Bathory de Somlyo Co-

mii Comitatus de Szabolcs, Vajvodae Transiivaniae, et Siculorum Comii
et
Domino et amico ipsorum honorando, Capituluro Ecclesiae Albensis TransiU
vaniae noveric Magntfieentta vestra nos Hteraa sereolssimj
PrindfMs, et Domini Dni Joannis Dei gratia Hungariae, Dalmatiae, Croatiae
etc. Dni notri naturaliter g^ratiosissimi introductorias, et statutorias nobis prae-
ceptorie loquentes et directas summa cum reverentia recepisse in haec verba:

«Joanncs Dei gratia Rex Hungariae, Dabnatiae, Croatiae .... no-
atcr . . . dum propter . . . agend. . . . dignitat. asse . . . aitimi, non cor-
poris Laboriiin . . . interfuit , ac diq;nam suae iîdei, et integritatis . . . ipso
delictorum poens a nobis exigente , lum e nostro I iuii<;ariae prae-
dicto in lios fines Foloniae migrare coegtss. ..... quae sunt in rebus hu-
nianis omnîtim charisaimae, inter hostiles manus non dubitavît, aed tn
alieno solo extraque patriam tamdiu nobiscom perseveravtt, donec idem Deus,
qui qui feliciorem nobis reditum in Patriam obtulit quibus tam cer-
,
tis, tamque fidelibus virtutum suarum erga nos argumcntis , tametsi in prae-
Digitized by Google
sentia Don satis occurrat quoadam dignum, ac conveniens praemium a nobis
dari posit, tamen ut interim, qno ipsum majori munificentiae nosirae dono
cuinulabimus apud omnes appareat aliquod notri in ipsum fauoris indicium,
,
aniversa in quadilset bona juraque possessionaria grecii Ladîslai Kcnderesy (
de Malomviz tam in dicto Regno nostro Hungariae, quam in partibus Regni

notri Transilv. uhilihet et in quibnsrtinque Comitatilms oxist. ha1)it. qiiae ex
eo, quod idem Ladislaus Kenderes-sy postposita fidelitate sua, qua nobis ve-
Iuti vero legitimo Regni Hungariae Regi, omnium ordinum Regni notri con^
senstt, votoque, post interitum Ludovîd Regb, praedecessoris notri fdîds
memorlae immediate coronato tenebatur, contra publicam constitutionem totius
Ret^ni notri Hunijariae Ferdinniuîo Regi Bohemiae nostru puiilito hosti ad-
,
haesit, et contra majestatem nosiram lotis viribus lactionem ipsam Fcrdiuan-

êam noque crimen lesae majestatis nostrae incurrisse perhibetur, ad
fovit
collationem nostram Regiam , juxta antiquam ct approbatam ejusdcm Regni ,
notri consvetndinem ,
ntque le;ê.m rite, ac legitime devoluta, et rtidacta csse
dinasctintur , sinuil cum cunctis sui utilitatibus . et pertinentiis quibuslil^ct ad
eadem de jure, ab antiquo spectantibus, pertincreque debcntibus, sub sui

verb metis, et antiquis existentibus, vigore aliarum Uterantm nostrarum Do>
nationaliom in prafesto inventionis S. Cruci in anno Domini 152$. practcrito,
Regnnriim vero no»;tronim praedirtonim anno ? , in Civitate Polonicali Tarno
vocata superinde confectarum, meniora.to magistru Paulo de Barcsa, suisque
haeredibuB et posteritatibus oontuleritnus universis ;
quam quidem nostiam oA-
lationem, idem magister Paulus certts et rationabilibiis de cauais, et signanter:
ob impacatum tempiis, ipso in dicto Rcgnu Poloniae una nobiscum peragrante,
et expost quadam captivitate, et iiicarceratiunc per infidelcs nnstros Cives Cî-
binienses, aliosque factionis Gerniauicae ibitiem existenics nubiles praeventus,
proximis vero his diebus in obsidione Qvitatis Castrique bujus notri Budeosis
per alemanos contra peiwmam majestatis nostrae fulminatis, iateri nostro con
tinue adhaeren. ocupatus, lege et consvetridine dicti Regni notri ad id re(iiii-
ren : usque modo exequi nun valuisset, eandem nihilominus nostram collatio-
nem pristînam ex gratia ,

speciali , aotefato magistro Paulo per nostram mar
jestatem propterea attributa, ex nune prout ex tnnc, ex tune proot ex nune
acceptau, et approban. velimus eundem magistruni Paulum, suosque haeredes
universos in Dominium pracdictorum bononini , et jurtiim possessionariorum
antefati Ladislai Kcnderesy, qui tamen interea temporis, jam ex hac vita dis-
oeasisse fertur, in dictis partibus Transilvan, existen. et adjacen. per nos ei>
dem modo praemisso collatorum, per nostrum et vestrum homines legitime

facere intrndiui, cjuocirca fideliti ve.strae harum scrie cnmmittiams , et man-
damus, quatenus vcslrum mittatis honiinem pro testimunio fidedignunv. (]iio
praescntc Stephanus Pogan de Bretlye, vel aller Stcphanus de Osztro, aut

Oemetrius sive Paulus de Hadreu, seu Laurentius Dathyz de Badiyxfalva, sive
Nicolaus de Tustha. nam Antonlus Chygedy de Szent Gy5i]gy namqoe Mi- ,
chael de Boldogfalva aliis al»scnlibus ho!w> nostcr ad faciem dictorum bono-

,
rum et Jurium possessionariorum antefati quunuam Ladislai Kenderesy in dictis
partibus Transîlvanis ubilibet existen. et adjacen. victnis et oommetaneis eo-

nuidcm uiUTerais inibi legitime convocadst ^ prasentibus acoeden. întraducat
praefatum matWstrum Paulum de Barcha suosque haeredes et posteritates utii-
versos, in Dominium eorundem, statuatque eadem eisdem simul cum cunctis

utilitatibus, et pertinentiis quibuslibet praemissae nostrae Donattonts titulo ip-
ris incumben: pcsrpetuo possîdenda si noo liierit cootradictum i ooatradîctores

vero si qui fucrint, evocet eoadem, juxta constitutionem unÎTenorum Domino-
rum Praelatorum et Baromim , ac Rej^ni notri praedicti nobilium , in Diaeta

seu Conventu eorum generali ,
pro festo B. Valentini Martiri» in anno Domini
1529. transacto praeterito hic Budae noatro Regio roandato celebrata iactam,
et per majestatem nostram ratificatam contra aanotatum magistrum Paulum
de Barcha ad 15 dietn dici siatutionis vestrae hiijusmodi ex hinc fien. com-
putan. in praesentiam Vajvodaruin sive Vice-Vajvodarum nostrorum in dictis
partibus Transilvanicis existen. rationeni contradictiouis eorundem reddituros.

Et post haec hujttsmodî întrcidoctioaîs et statutionis vestrae seriem, nmul cum
ccmnîctoruin, et evocatonim, si qui fueriat, vicinonim et commentaoeorum,
qui praemissae statutioni întererunt nominibus, terminum ad praedictiim »t ,
fuerit expedieos praefatis Vajvodis, sive Vice-Vajvodis nostris suo modo Ade-
Datum Budae praedicta (sic) in festo B. Pauli Eremitae a.
liier rescribads.
Donôi 1531. Regnorutn vero nostraruiii anoo 5-to>.

Nos igitur mandatis et commissionibus dicti Domini notri Re-îs, in
omnibus prouti tenemnr, obtemperare cupientes, una cum pra<:fato Laurciuio
Bathyz de Bathizfalva homine suae majestatis, nostrum hou)inem, videiicet
dîacretuin Ambrosium Praesbiterum Capdlaitum Arehidiacon. Thdegdyeo. ad

modo
pcaenittsa suo fideliter peragenda nostro pro testimonio fidedûm duxî-
mus transmittendum , qui tandem cxinde ad nos reversi, ronrnrditer nobis
reiulerunt eo modo : quomodo ipsi Sabatho proximo post festimi apparitionis
Beati Michaelis Archangeli noviter praeteriti ad fades possesnoon Malamviz

in Comitatu Hunyadiensi, ac District» Ibcsdc existeotis habitae, consequea-
terque portionum possessionariarum dicti Ladislai Keoderesy ia eadem Ma-
lomvlz, ac pertinent ia rum ejusdem «niversarum, vicinis. et commetaneis ejus-

ikm universis, et signanter nobil bus Isicolao deTuscse» Ladisiao de Brezova,
i
Stephano de Osstro, allero Stephano Ilyes de Pesteny, Nioolao Choch, et

Andrea de eadem Pesteny ac aliis inibi kgiUme convocatis, et praesentibus
accedendo, diim idem homo regius dicto nostro testimonio praesente, anno-
,
latuin magistrum Paulum iiaeredesque et posteritates suos universos in Domi-

nium totalium portionum possessionarium dicti Ladislai Kenderesi in eadem
Malomviz ae pertinentiis ejusdem universis babitaniro introducere, ac qusdem,
idem, et dictis sui haeredibus, et posteritatibus simul cum cunctis earundem
utilitatîbus et pertinentiis quibuslibet
, praemissae Regiac donationis titulo ip-
,
sis statuere, et commiuere volulssent, tune

incurobeote, perpetuo possiden.
die io eadem nobil» Kei^ de Onchok in Generosae Dominae Lucîae rdi-
ctae quondam Joannis Kenderes, et Petri fitii ejusdem, et Egregii Ladislai
KendeiTi tam tutoris nomitie, quam etiam successora jure praemissa concer-
nere allegantes, np^ mn Moysze Kenezius Egregii Zigismundi de Karoly, in
ejusdem Zigismundi Kj.roIy ac Generosae Domine consortis ejusdem ac alias ,
relictae quoadam Ladtalai Kenderes numinibus, et ia personis cotitradictionis
velamine obviassent, ob qtiam contradictorlatti iiihibitiunein , idem hoino regius
nostro testimonio praesente antelatum Ladtslaum Kendeiti de portiooe sua, ia
eadem Malomviz habiu, ad atKBtam Stephani Moys Jobbagioiu» sui » ex utio-

qu« jure, et dictam Doaunam oomortem Sigtnniiadî Kiroly de portione pos»
scssionaria qnnndaiii Joannis Kenderes in Osztrovel possesaîonc in dîcto Co-
mitaiu Hunyadien, ac districtu Haczek existcn. habit dotis suae
eandem concerncn. ad auditum Opra Kenezii sui, ac deinde quinto die did
executioiiB praenotatae, quomodo praefatus SigismunduB Karoly portionis et
jtira pOSsaria. io dicto Comitatu Hunyad in et de quibus videlicet idem ratione
praemiîîsac contradicii) nis evocri potuisset, noa babuiaset , nobilis Paulus Had-
revy de eadem vigore dictarum Literarum requisitus praeseote
noBtro testimonio praefotnm eamkm Sigisinuodimi Karoly de portioiie atia
possaria. in possessione Zdh in Comitatu Thordenaî existente babita ad au-
ditum et intelligentiam providi Petri Kenezii ejusdem Siirisnuindi in eadem
Z.uih commorantis vicinis, et commetaneis ejusdem. puta nobile Christophoro
Szengyeli, nec non Joannc Kenezio Stephani bogathi et Tboader similiter

Keoezio Martini Gaa inibi Intime coavocatis, et praesendbas ad 15. diem a
die prae&tae introductionis et atatutioiua bujuimodt computandum vestrae
macrnificentiae evocasset in praesentiam, rationem contradictionis eoruiidcm
redditurum. Seriem autem executionis praemissonun, prout nobis relatum ex-
stttit, et expetfiena fore vidâtur, eidem magntfieentiae veitrae fideliter duxi-
mus rescritiendam. Datum quartodeetmo dîe diei executionis praenotatae anno
Domini supradicto.
Lecia.
L. S.
ab extra appensi.
Oritînale habetnr in Archivo Cap. alb. Tran
In i ransumto Capitulri anni 1756. possidet D. Franciscus Kenderes
de Felsâ-Szdlldspataka.
TnmUmbIi, Ail 1874. lat -'(^ — Din «olM(iiiaH da doemiita iHOTiea aomuliii Joi. KMrinjr.
Uiyitizea by Googl
7
IV.
153' fvanu Zapolya . comuna român^sc.1 Tinari de

rcgclc Ungariei, confisc .
I$3Î.
Ia bocriulu Stei an u Mmlalu din ^ra Fgraului, din causâ,c acesta trecuse pc partea
regelui l-erdinaiidii de Austria» «pd dâisvlfi dlruesce oomimt acesta onnlul BraovO.
(Estraau).
oaim» I. ootlationales BranovîeiisibuB posaeflsîoiiem Szunyogszeg

qtiam âcîhamis If^^d 4e eadem Sxiiny«>gn^ et Jomnes Moriest «ijui fa-
ctiODi {^[êrmanicae adhaesissent > possidebat, donantis.

Habentur per extensum in Joannis Albricb «Palladio Coronenst» sub
Nr. 1. p. 134,
Tkwiilwda, An. pv. M]t.-^na eolec|lMH» deeuawUe • wMcW Jm. JCimtar*
V.
1531. Nobiiulu tranciscU FiatO din Bnatd se infaiczâ înaintea tribunalului din I53t<
Caransdtcfii ^ protestdxâ, ca regele loanfi Zapoljra al! nu dlru^scB ddmnelortt Ana $i
Oatrkut iQOjjfle pSrintUorli aCT, (UadU-cft moflile aceste se cnviali nainaj sexuhd btfrbttescK.
N 00 Joamm Hol» ac luchdan Gainan Gastdlani NobiKum de Ka*

ransebea ac d^rictus duadem, oecno» et Dyoniaius Floka, Judex NoUUitm,
Memorie commendamus per prcsentes ,
Quod nobiles Franciscus Fyath de Er-
menyes, nostrani veniens in presenciam, nobis per modum protestacionis ef
Inibicionis protestri curauit, in huncmodum^ Quini iicet ipse et predece^>.sures
ani, pO Huearionea Infrascriptas, ad semen virile, et ndn femineum vsus easet,
ct vsi fuisaeot, vt puta Ermenyes, Zadwa, gwro, fenes, ylhowa, Walyssora,
Zlathîna, Zarar pathak, galach, bokosnycha, charnt ch, petro5;nvc3a ,
bwkyn.
Poyeoicza, Poyana, Krywa, ixilwasnycha, superior et inferior Porecza, Kalwa,
Kalmcia, cum ofnmbns sui pertinencys et ad se perdoentibus et Tamquam pos*
,
aeasiones legitiinas possederint, et ipse idem Franciscns Fyadi post decessum et

obitum parentum suoruin possederit Jure hereditario et deinceps quoque possi*
dcre curaret, sed qnia întellegerit et perceperit Quod I.trtlo\iciB Df: Gracia Rex
Hiingarie Boiieaiic Chroacîe etc. possessioues prefatas, u...s hrancisci sepe-
&ti, de Ermenyes, ad semen femineum de^sset et concessîaaet, donassetqiie
ac eciam per aerentsstmum Joannem dei Gracta regem 1 lungane, chroaeie etc
dari donri et conttilli perciperct el intelligoret vel iam datiitn concessrim et
,
donatum fore intelligeret, Nobili domine Anne Alie quondam Ladislai l'yat ac
Digitizeci by Google
8
Katerine filie qttondam Joannls Fyat de prefaa Ermenes, in preiudicium et
dampniim eîusdem sepefnti Francisci Fyath manifcsttim vnde facta huiusniodi ,
protestacione, idem I'ranciscus Fyath, vt prcfertur pro se el in persona nlio-

nim stiorum, eundem prefotum domtnum Ludovicum, dei gfracia regem Hun-
garie, ac serenissimum principem Joannem dei gracia Regem Hungarie bc
quem libet fsic) Capitulum Rei^'ni huius Huni^'an'ac ab huiusmodi donacione, et
collacione, et occupacione predictonim possessionum pro prefatis dominabus
Annam ac Katherinax» Fyath , factis ct fîendis prohibuit contradioendo et ooo*
tradieendo inhibuit publice et manifeste (brum nostrarum vigore et testiinmiio
literarum mediante, Datum ex Karansebes In festo diui Marcî Ewangdiste anno
Domini Mflleaîmo Quingentesimo tricenmo primo.
VM]r, A MSrfiqri BIhIc. III. ptg. 1S4— 185. — Or^{iiuliil8 pc chAnie In archiva bniiliari « baro-
OmI FIhM. D« iltiaptalt uitnlui trei seite. «ele 4e miiliie te cM nxit, ccU dt mijladl I« cM >IW.
VI.
1531. 1531* Nobilula FrawiscU Fialu din Caransebeâ «e InQli^ inaintea capi(ulului
din Alba-Julu i protest^zS , ca regele loanQ Zapolya ae pn diifuteS iltoril peradnc mo-
flile Mie plrintead aituate uh diatrietuHl Ckrantebeuliii 91 alif Hehadid.
os Capitulutn Ecciesie Albcnsis Traossiluane. Memorie commen-

damus, Quod NobilU FiaocÎKUS Fyatb de Kaianaebes tnmsua, tumque Joan-
nk et Gasporis fih'onim anonim Nominibua et ki penonis , nostram veniendo in pr^
senciam Serenissimum princif>em, et dominum Dominum Joannem dei gracia Regem
Hungarie Dalmacie Croacie etc. a Donacione dacione et Collacione, Nobiles
vero dominas Anico Francisci Bakochy de prefaa Karansebes, et Eiyzabetb
Petfi Dyenessyde Illye consortes necnon Catharinam Relictam oondam Acacy
de Barcha et puellain Catherinam filiam quondam Joaiuus Fyath de Ermynyes,
et quoslibet aîios Nobiles scilicet et Ignisbilcs vtriusqiie sexiis homines, ab

Impetracione ( )e habicione conseruacionc Item occupacione ,
vsurpa-
dione, et quauis alienacione (tot)aIium possesflionuffl virorumque Ermenyes,
Also-Gywro , Fetaew-Gywro , Aisofenes , felsewfenes , AlsoS^wa , Fdsew-
Zadwa , Zekas , ZIathyna ,
Zarazpathak , Galacz ,
Bokosnycza Chernecz , ,
Wolyswara, I'etrosnycza, Bwkyn Poyann , ,

Poyantcxa et Mazthakon in de dicta
Karansebes, necnon Krywa vtrarumque
Uoiwasnycza , Hwzarczky
, Ma- ,
kowysthe vtrarumque Poryche, et Symonolcz in de Myhald dtstrictibus exi-

stendum, habttarum seque quouis quesito Colore in dominium earandem et
pertinencianim siiaruni Iiurumissioiie SiatuifacLionc t-t pcrpctuacîone vsuque
fructum et quarumiibet vtilitalum earundem et pertinenciarum suarum percep-
cione sew percipifaccione quomodolibet factis vel fiendis, prohibuit contradt-
uiyuized by Google
cendo et contradixit InliibenJu pulilice et manifeste coram Nobis, Harum no-
strariim vigore et testimonio literarum mediante, Datum Sabbatho proximo
ante f«stum Beatonim Pliilippi ct Jacobi apostolorum, Anno domini Millesimo
QuingenLeaimo Tricesîmo primo.
fettj, A iwârinjFi UAiuig. IU. p*g. 1S5, — Origioalullt pe chirlie ta «rchiTa ramiliul a barodilocfl
Fitih. Tnuilwica bacicnl. L
VII.
15^1. i pe crainicii din

Zapolya, regele Ungariei, invit pc castelanii
CaraHttbtn, w
apere pe cetilenii de acolo ÎB poteshiiiea {riCdurilorîi sale de UngS
oraulQ Caransebeului, ca denii se le p6t foloti IntOgmai COni Ie-a ioMil pemJstt loanii
Corvinuia, fostulâ guvernatoria alâ Ungariei.
^Toftanes det gracia Rex îiimgaric:. dalmacie, Croade, etc. Egregys

et Nobilibus Castellanis, sew Vîcccastellanis nostris, nec non kraynicis, Judi-
cique et Juralis Ciuibus Ctuitati;» nosire Karansebes, Salutem et graciani, ex
littcris condam lilustris domini Joannis de Hwnyad, Comids BistridenaÎB, etc.
per Judlcem ac Ove* Oppkfi notri Karan nottre Maiesti preseatatîs , aoce»
piinus, eundem condam dominum joannem de Hwnyad per litteras condam
Serenissimi principis domini Sigismundi Regis cornm ipso productis didicisse,
prefatos Ciiies, In vniuersis siluis circumquaque dicio oppido nostro karan. ad-
iacentibus, demptis sîluis Bothlygethe, etZaldoboe, NobiKum deMwthnok, et
Radpathaka vocatis, ad Nobiles de Macbkas eotuoc pertinentibus vtt consueuisse
et ciscfcin friii, Nos itaqne exaiiHita supplicacione dirio(nim) Cinium Maîestali
nostre propterea facta, volu(mus etwdemj Ciues nostrus in hysdem libertatibus
siiis fidelkati igitor veatre han»n serie committimiis, ct mandamtis, Qua-
tenua a modo in antea pre&tos Ciuea de karan. In pretactis vsualibus Siluis
que ipsis, ut premittitur, ad vtendum rite ct legittimc narrantur pertinere,

exceptîs Siluis proJiibitis, ab ylierioribus illicitis impeticionibus aliquorum No-
bilium, si aliquod aliud legittimum non obstat impedimentiim, nostre Maiestaiis
in persona , et Jostida mcdiante, tueri protegere , et defensare debeatis et te-
neamini, preaentibns perlectis exibenti Datum Albe Jwlie ferla sexta

restitatis,
proxima post festum Beatorum Viti et Modeti maurtinun Anno domini Miile*
simo Quingentesimo Tricesimo primo.
L. S.
Poiy, A Si«f«iyi Umiic. III. p^. — OrigiMluU p« «Mitie In McUn rinilici tlM^fai,
fax. *o Nr.
3
10
VIII.
1J31. IS3I. Papa CkmtnU VIL coDccde regdni din Polonia vcnitiihf, ce-ltt are aeau*
nulu apostolicîj din Polonia, numiii dcnariuliS S-tului Tc-tm ,
spre a se put^ repara bi-
wricile, fortSretele 91 ciatdde, ce au fotii distruse de Mucam, de Ramâni i de alfi
jaifliid ai cndintâ cstotioe, cari &di adese ori tneaniiiiii în inuturile Polonid.
VoMsnbili firatri Petro Episcopo Cnoovieiisî fructaum

et proventuum Cameiae ApostolîcM in R^no PoIoDÎae Coltectori
et NuDcio noBtro.
Clemens PP. VII. Venerabiiis frater, salutem etc. £x relatione dilecti

iilii loautnii Vilamoroski ,
pro parte charissimi in Chrnto filt notri Sigisnuindi
Foloniae R^fis Illustris ad Nes et Sedem Apostolicam Nurcii destinai, acce-
pinuis ,
quemadmodum innumcrabîlts et fera IMosronim et Valachorum, et alio-
rum schisrnaticorum mulutudo nomint Christiano semper infesta, compluresque

diversarum sectarum, populi acerrimi Catholicae fidd hostes, circumsidentes
Ltthuaniae, Ruanae Podolîaequae terras ptadati Regia ditioni subiecUs aasiduîs
incursionibus depopulationibusque , nec sexui, nec aetati, (nec) personarutn
conditioni pnrcentes ,
igne et ferro ita dcvastarunt , ut non solum muli Christi
iidelium tnillia partim crudelissime trucidavcrint ,
prtini in miserabilem inde
captivitatem abduzerint ; venim etbni quamplures eedesîas, în quibus rdigioee
divinus cultus exereebatur, dive(«a«que Arces et Castella quae ad illarum ter>
rarum pracsklia fiicrunt n maioribus acJificata , viulenter everterint ,
pluribusque
solo aequatis ,
atque in tantutn itnmanes vires suas per Regna et Potentatus
illos iam extenderint, ut nisi manus adiutrices praefatu Regi illis [tis] calami-
tatibus remedia quaerenti, «uique afflietb rônibin pîe aflhrantur, non modo
tenria ac lods illît, tu^veme periculum immineat ma-
aed etiam christianitati
nifestum, et praesertîm st Regnum Poloniae
Ttircus potentiam suam contra
converteret, et eosdem Tartaros, Valachus et alios Christi nom in is hostes, ut
domiaia et terras piae&tas ab alia parte urgerent, sollicitaret, prout quondam
fedt, Eapropter nos ex debito pastoralis officii oommisai nobia Dnicî gregis
praesidio, ac tutelae providere, et calamitatcs huiiismridi qiiantum cum Deo
possumus, nostraeque suppetuiii facultates. avertcrc cupientes , ac fel. rec.
Leonis PP. X. praedecessoris notri, qui propter praeinissa ea, quae ex de-
nario saneti P^ in dieto Regno et tota provincia Gneznena provenieibaat,
et sibi ac Sedi Apostolicae debebantur, in Ecciesiarom, caatrorum et ardum
ac fortalitiorurn destructorum huîusmodi reparationem ad decenniiim, quod
proximo mense Octobris finire et expirare debet, integre et cum ctTectu as-
signari mandavit, vestigiis inliaerere, Regemque et regnum huiusmodi non mi-
nori atudio chantatis, quam dictus praedecessor, prosequi vdentes, fraterniti
tuae pracsentium tenore cominittimus et mandamus, ut ea, quae ex denario
sancti I*etii in dictis Pnloniae Regno et tota provincia Cineznensi Camerae
Apostolicae proveniunt, nobisque «iebt^ntur, nomine nostro in Ecclesiarum,
ardum et castdtorum huiusmodi destructorum reparatioiiem , praesertim Caatri
Digiiized by Google
11
^
Camyaoecz, quod Regni iUius quoddam propugnaculuat seinper est habitum,
instaimtionon in cum usum, îa qa«m piae&tus Leo pfacdecessor ad dictum
decennium illa liberaliter tradi commiscrat, in nwnusiUius, quem Rex ipse ad
talem curam per siias litteras tuae frateraitad praesentandas deputaverit, integre
et cum t^lTcctu ad aiiud dccenaium a fine dicti decennii computandum tradas,
et assignes pro dicti •Camynecz et atiorum castronun, arcium «t fortalitionim
dîniptorum reparatione, per euiidem a praefato Rege deputandum exponenda
et dispensanda quorum omniuni
, ad hoc officiimi successive per Regem de-
,
putandorutn conscientias ex nune oneramus ut ad hune et non alium efTectum

,
talia in manus ipsis per te proviso tamen quod

consignata fîdeliter exponant ;
ipse, qui taliuin reaiaiiradooum cinam gerec, tibj de kienoio ad biennimn sub
paena regia plenam et sufficientem expensorum rationem reddat quae calcula ,
fideliter apiid se tiia fraternitas observet. loco et tempore suo noHis aut suc-
cessoribus nostris, aut Camerae Apo«toUcae per eandem praesentanda. Datum
Romae etc. die xix. lunii 1531. Anno VIIL
E» Rfg. ocig. An. VIU. 8r«v. To«i. U. cp. 431. i«tg. 1147.
Htdacr, M—«al» MitariHi MobIm Tmd. tt. i^ 4n^74-
IX.
1S31. SigismundS, regde Poloniei, scrie Papei CltmnU VTI. dH aO RcmnH I53'-
nAv,ilit{S în t6nina trecut asupra Poloniei i au ocupatâ provincia cea mai de aprdpe a
Poloniei , ins dup ddue lupte aângerâae Românii au fosta aiUi, ca se par>is6sc pr<^
viocia acdst.
Sanctisaimo in Climto patri et domino « dno Oemeati septimo

divnia provtdentia sacrosancte Romane ac universalts Ecciesie summo Pontifid,
Domino Clementissimo.
i3anctÎBnme in Chn'sto pater et domine, dne Clemeadsaîme. Post

huinîlem md Regnique et dominiurum meorum oommendationem et oscula
pctlum beatorum. Credo iion ignorart: Saiu-titatem vestram esse in vicinia mea
Valachos populos bellicosos ec in militari disciplina exercitatos, quibus semper
tiranni Vaywode preesse consueverunt.qui etsî christîanorum Prindpum nomeo sibi
ab antiquo usuiparunt, nichil tamen minus unquam prestiterunt, quam quodad ofH-
dum profesdonis christiane perttneret. Namet qut prwteoesaomm meorum tempore
vixerunt, et qui etate mea gentibiis predictis imperanint continuas insidias ,
et bella Regno ct subditis meis molicbantur. Ita eciam Vaywoda presens

maîorum suorum morem imitatus hyeme proxime preterita auau temeratto et
,
Ubidine nephanda concitatus , contra federa et iusiurandum ,

quod michi prestidt,
provincîam Regni md sibi propioquiorem hosdliter iovasit et indefensam propter
Digitized by Google
noQ speratam dus perfidiam occupavk. Qua iniuria ego provocatus cum suasu
coDsiltarionim meorum ad eriptendam provinciam ab t&o meam paulo ante
cxercitutn meum misisseni, factiim e5;t ope divina et fortuna mea, rii-o'! Ca-
pitaneus mei exercitus prtini stratagemmate ,
partim sua milltumque bellica
virtute primo adventu Valachos hostes meos e sedibua diete provincie, non
parva atrage facta, eiecit. Ad quem casrnn excitatus perfidus hostia etd valida
mânu atque pregrandibus copiis comparatis rcoena denuo adversus milites maos
aciem instnixisset, Dei tamen omnipotentîs auxîlio , cui fraus et inînsticia îpsius
probe erat cognita, et ductu Capitaaei atque fortitudine miiitum meorum iterum
de illo sum insignem victoriam consequutus; ita quod is tpse hostis meus,
vulneribtis doobua susceptis et vexillo suo potiasimo atque tormentis bellids
magnis circiter quinquaginta amîssis, coactus sit cum legionibus siiis fuga sibi
consulere, de quibtis pars magna ccsi, pars in captivitatem ducti sunt. Quo
optatissimu nuiiciu cum cgo maiorem in nioduin siin consolatus, leticte eius
mee et publici tanti gaudîi participem quoque Sanctitatem vestram facere volui,
quam pro sua ecga me benignitate et amore patemo in hoc midii congratu-
laturam csse confido, et favore suo me Ita in reliquum tempus adiuturam
ut omnipotens Deus, quam victoriam michi et christiauo subiectionis niee po-
pulo de perfidis hosdbus tribuere incepit, misericorditer prosequi ad gloriam
sui nomînis dignetur. Dominus Deus ervet Vestram Sanctitatem nobis et
ecdesie sue dhitissime sospitem et felicem, cui me uti patri clementissimo omni
commendo Datnm Cracovie
studio eciam afqne «riam die quarta Septembris
Anno domini MDXXXI. Regni mei anno XX.
Eiuadem Sancdtatn Vestrae
< >bNîiMMiiiinm Alî»
Sigismundus Rex Palotue mamu pp. subscripsit.
Xnttitin. M<M*IL l^tl«itiM.
lliciMt, MamiOMiita biat. ndoaiae, Tom. IL pag. 479—4)|Q>
X.
1531- 153 1. /. L»Hgolius scrie preotului lonA Htnckel din Schweidnicz, ci aultanulfi
tnieescB a tfîmislf o scri«Jre plin de smcain^ votvâdnM tUn UoMora, 9! I'a invitaii,
se refltitlie Poloniei provincia, pe care i-O luaae, <^r borcriloru sultanulfi Ic a daii ordiofi
se ucid p« voivodutâ i te-i trimitS capulula Conatanlinopoiu. Ins voivoduJa Moldovei
dci^prcûesce amcaitiirne fultanulnl.
y. LoKgoUus yohanni Hmekel parocho Stkutidnitensi.
Tûrcarum Cae«;nr Wayuodae Moldauiensî plenas minarum literas scrip-

sit. Nisi is prouinciam oblatam Poloniae Regi, una cum damnis datis restitueret,
uiyui^cu by Google
mandasse se eiuadem Botaris, ut eo interempto caput ad se adferrent. Quod
ni fae^rent, ae ha. vaataturum ease Moldatiiam oronem, ut ne aucs quidem
super uolantes vel locam hospicio cominodum, vel cibiquicquam sint reper-
turae. Has tantas mînas contemnerc dicitur Barbarus. Quare Poloni vim contra
eum parant, et collectis ex onini regno militibus armls hostem aggredientur.
Ottmuchatt îpeo die S. JacoU 1531.
Huniimtiila llungariac hutiurm. Ui|il<naaun!i. lum. XXV. pag. 145 — I48>
XI.
fMHX ZafKflpi, rrgclc Ungariei, confiwS can $f eartro DobHttltti românii

PHru ie Tâuova din DanatCS, din cmnI, cS acesta ucisese pe nobilulu Gasparu 13c-
aeivy, fî apoi legde Zapolya danieaoe posetiunoi ac6«ta lui Bcnedicttt din Bechcni ^
«ItorQ doi iiobifli.
Commisaio propria domini R^'s.
N os Joanucs tiei gracia Rex Hungarie

morie comendamua tenore presenGiuin signîficantes Quibua expedit vniverais.
Dalniacie Croacie etc. Me-
Quud Nos debitum, vt decet, habentes reapectum, ad predaram fidem, et

fidelium Soruicioriim gratissima cumulataque merita : fidelium nostrorum Egre-
giorum : Magistri Benedicd de Beken : personalis presencie aostre locumte-
nentis : Emerid Balaasa de Gyarmath : ac Mathet kasffiMio : aotid noatri.
et
Qiie îpai Sacre primum huiua R^m notri Hungarie corone et deinde maie- :
sti nostre pro locorum et temporum varietate non parcendo personis ac ; ,
Rebus ipsorum; cum summa semper fide et integerrima animi eorum ron- :
stancia : exhibuerunt et Totalem porcionem possessionaxiam

impenderunt : :
domumque et Curiam NobiUtarem: Nobilis petri de Thynicowa: in eadem

possessione lliynkowa: in Comitatu Theme^yctisi existentes habitas: Simulcum
vniuersis pert-nencys. ad eandem domuai. et Curiam suam Nobilitarem perti-
nentibus ; ^<ecno^ alia vniuersa et quelibet Liona, ac iura, porcionesque pos-
sessionartas eiusdem : tam sdiicet auitîcas : quam per Nos tandem quomodo-
cunque stbî collatas, ommno in comitatu Themesyensi exntentea et habitas:
Que ex eo quod idem petru» Thynkoway Soperioribna di^Mis ; NolNlem :
condam Gasparem Rezerey cum iile ex prcconcepta indignacione vxorera

,
suam propriam persequeretur illamque vsque ad domum ipsius petri Thyn-

:
leoway, inaequutus fuisset. Idem petrus Thynkoway postea casu quodam :
interemiaie dicitur, ad Sacram dîcti Regni notri Hungariae coronam, conse*

qnenterque collacionem nostram Regtaro : Juxta antiquam et appirobatam eins-
14
dem Regnî notri consuetudinem, atque legem. Rite et legictime deuoluta ease
perhibentur et redacte Simulcum omctis eorundein vtilitatîbus et pertinenencys
:
quibusHliet , eandem Jc iure et ab antiquo spectantibus et pertinere de-

bentibus : Terris scilicet Arabilibus cultis et (incultis, agri) pratis pascuis,
campis, fenetis Siluis Nemoribus Montibus, vallibus vineis, vinearumque pro-
montorys. Aquis, fluuys, piscinis« piscatum, aquanimque decuraîbus. Molendiob:
et eorundein locis, Generafiter vefo quarumlibct vtiltlitem et pertinendarum
suantm integritatibus, quouis nominîs vocabnlo vocitatis, Sub sui sui veris
metis et antiquis existentes, premissis sic, vi preiertur Stantibus et se habentibus.
Memorads, Beoedicto Bekeny, personalis presencie nostre locmnieiieatî : et
emerico Balassa, ac Matdieo KassfTono , ipflonunque heredibus et posterîtatibiis
vniuersis, in perpetuuni Jeclinius, donaiiirnus et ( contu )limiis. Irno damus do-
namus et conicrinuis , iure perjteUio et irreuocabiliter , tenendas, possidendaa
pariter et habendas. Saiuo iure alieno harum nostranun vigore el testimonio
iîtterarum mediante. Qnas in formam privHegy notri redigi lâdemus. Dum
nobîs in specie reportate fuerint. Datum Waradini. Sabbattho proximo post
fcstum Bcati Anni domini Millesimo Quingentesimo Trioesimo
!\Iatthie Apostoli.
primo, Regnorum vcro nostrorum predictorum etc. Anoo quinto.

(L. S.)
VtttT, KnM TiiaKBjrt MritMle. IV. fg. yîA — Ori^mltiM pe «UMtt In mrclii*» AmilM Mw»'
kM. F«M. aow No. ft».
XII.
1533. loiinu Ziipi^!,\x, comuna RotnosU

regele Ungariei, cleciJc procesulQ dintic
din Transilvania cu nobilii din comuna Buttun, pentru mai mutte pmânturi de arâturS
i ftoaje. In acesttt documenta rominulii M«fei» OMt e»te amintiii ca judeii aM Or^d.
Commissio propria domini regis.
N os Joannes dei
memoriae commendamus per praesentes, quod nobis
gratia rex Hunârîae, Dalmatiae
feria
, Croatiae etc,
secunda proxima
post dominicani Misericonlia domini novissime praeteritam unacam nonnullis
domints praelads et baronibus et harum partium mgn\ notri Transsilvanarum
nobilibus in hoc op[ndo nostro Dewa constitiitîs et existetitibus , Mlasiu'- de
lioythor personaliter pro se et pro egregio Nicolao de eadem Ooythor, Iraire
suo carnale, cum procuratoriîs literis oostris, ut actores ab una, ac Dauid
Kewzegy, jurata» cive (sic!) oppidi notri Zaxwaroet in sua ac dreamspecd
Mathei Olah judicîs notri regii nec non juratorum ceteronunque dvium et
,
,
inbabitatorum ejusdem oppidi notri Zazwaros, viUaeque nostrae Raamas appet-
uiyuized by Google
latae, ad idem oppi<Jum nostriim pertinentis, veluti in t!ati?;am attractis , aim
sufticieiui prociirationis marulato ab alia partibus . juxta continentias litcrariirn
venerabilis Adriani de Enyed, artium liberaiium et juris utriusque doctoris,
ardiidMGOiii Craznemis, canooiciqae tt vicarii ecdesbe AlbeiuMs Tianmlvanae

tnunmifldonalium Albae Tranaailvanae die Jovis vigesima prima mensia Maraj
proxime praeteriti emanatarum in figiira notri judicii comparentes, easdem
papiro contectas uthnque nobis
literas ipsius vicarii transtnissionales patciuer in
pnwwiitaniiit, dedanmtes quod cum diebits hk aovuatmiaîiaedam

inter cet«ra ,
cama inter Ipaoa Blaaiuoi et Nicolaum de Boydior, ut actorea ab una, ac

inhabitatores praedictae. villae nostrae Raamaz tanquam in causam attractos
ab altera partibus, rnticnr ct practcxtu quarundaiii terrarum arabîlium nec
non pratorum ut feuiiium prope possessionem ipsorutn actorum, Gyainiar vu-
catam, adacentium, per ipsos populos et incohs annotatae posaessionta noatrae
Ramaz contra adjudicationem venerabilis quondam Michaelis de Hercaâantho
plebani oppidi Thasnadîensis , archidiaconi Hwnyadiensis canonicique et sur-
rogati praetatae ecclesiae Aibensis Transsilvanae ,

potentia mediante (ut dice-
batur) occupatarum et possessarum, mota wadtataqug firâiet, et in qua idem
Adrîanua doctor proot juris est procedere volutsset, tune prae&ti judex et
jurai ceterique cives et incolae praedicti oppidi notri Zazwaros in eorum
ac inhabitatorum pracnotatae possesslonis nostrae Rama? nominibus et personis,
causam praenarratam non spirituale forum, sed saeculare judicium tanquam
factum juris haereditaru tangenlem cott«%raere allegantes, candon causam vî«
gore quarundam lîterarum nostranun praeceptoriarura ad ipsum vicarium exinde

datarum in curiam nostram regiam tr;Mismitti postulassent. Idem igitur vicarius
mandatis nostris obedire cupiens ut tenetur , causam praenotatam nbsque omni
discussione adjudicationeque sua in ipsam curiam nc^tram regiatn , nostram
adlieet in praesentiam , cum sui traosmis-
tota sua serie in praetactia literis
aionalibus luculenter dedarata, ad terminum praesentem transmisisset revidendatn
discutiendamque, e^» lege. ut si causa ipsa non saeculare judicium, sed spi-
rituale forum concernere agnosceretur , rursus in sui praesentiam per nos

remitteretnr terminanda execotîonîque demandanda. Quibus exliibitis et prae^
aentads, pradibatus Blashis de fioythor in sua ut praemittitor et dicti Nicolai
fratris sui porsonis, ratîonem appellationis transmissionisque caiisae !uae prae-
narratac , cur scilicct iSia forum ecclesiasticum non conccrncret ,
assignari postulavit
per in causam attractos praenotatos coram nobis. Quo audito memoratus Dauid
Kews^ in sua pariter ac aliorum praenominatorum in causam attnictorum
nominibus et penonis nostram exsurgendo , in praesentiam, respondit tali modo:
Quod licet causa praedeclarata coram antcfato tjuondani Michaele <le I lerczeg-
zantho surrogato ecclesiae Aibensis Transsilvanae pretextu ipsarum terrarum

arabiliiim pratommque et fediium susdtata iueric et ad certos etiam aetus
judiciarios deducta^ causam attracti judidariae d^berationt ejusdem
tamen Ipsi in
surrogati, tanquam non judicb eorum in hac parte ordinarii et tanquam causae
noa ad forum suum pertinentts, prere obtemperareque nolui&scnt, et propterea
Hteraeque suae sententionales et adjiidtcatortae, veluti legitimo fundamento
carentes, per niagniticum olim Josam dc Som, comitem Themesiensem et partium
regni notri Huttgariae iaferiorum gêralem capitaneum, invalidatae cassataeque
exdtineiit. Nam et alîoquin hujusmodi tenae prataque et fenifia ad praescriptam
possessionem Ramaz optime ]urv. pcrtinrrent, et ipsi in rnnsam attracti literas
superinde haberent cfhcuccs, quarum vigorc easdcm et cdem juri ipsorum
pertinere (acile possent contprobare. Et in lionini verborum suorum verificationem
bînas quasdam lîteras, alteras scilicet qtiondam Jooe de Som adjudieatorias ta
papiro patenter et alteras magoiBci olim Stephanî de Bathor, judicis curiae iavî-
ctissîmi principisqnondam domini Mathie reîs vaywodaeqiie Transsilvanensis et
Siculorum comitis reambulatorias m pergameno privilegialiter confectas, nostro
judidario ticamtni euravît exhibere. Qaanim primae oontioentia verbalis haec cat:
Nos Josa de Som comes Themcalenais et partium regni Huogariae inferiorum
Efoneralis capitanotis etc, memoriac comnicndamus, quod nobis fcria scxta proxi-
ma anlc Kamispahnanim una cum maynitîcis ct cgrcîis dominis Kmerico de
Peren ,
joanne Kegni Rasciae despoto et Bartholomeo Faliiocliy nobiscum sci-
licet per majestatem r^'am ad revidendum rectificandumque multas et diversas

quaerelas coram majestate regia Bnde, ante ingressum majeatatts ttiae ad re>
gnum Bohemiae a trium generum inco'is partium Transsilvanarum tura in
alterutrum, turn vero cuntra magnificum dominum Barthulomeum Dragfy way-

«odaiB Tranaaih/anum depositas, depatatîiac nonnoUit a1& dominb et nobili-
bus partium praedictarum în possessione Saxonicali Naghekemezew vocata

constitutis et existentibus ,
egregii et circumspeci judîces r^îi et seniores sep-
tem sedium Saxonicaltum una cum incolis [jossessionis regiae Raamaz Nocatae,
nostram in praeseaiiam venientes, nobis exponere curaverant in iiunc modum,
quomodo nobil» Vatentinus de Boytor, nescitur quo motus spiritu» praefatos
incolas post ssionis Raama» contra consuetudinem regni in aede vicarii eccleslae
AUionsis I raris;Ivanae ratione et praetextu quarundam terranmi arabiîium et
fenilium dictae possessionis Kaainaz in percinentia oppidi Zazwaros udjacentis
jam a diutumo tempore per plurimos litium processus inquietaret et ab usu
earundem terrarum aralMltum et fenilium per excommunicationis minas proht-
beret, cum tameo causae factum possessionarium tangentes de consuetudine
regni non in foro ecclesiastico, «;ed saeculari prosequi debeant et jiidirari. Qui-
bus intelleclis nos ad praclatum Valcntinum i:tuythor litera*; nostras dederamus

in eo, ut ipse interim ab excomunicaUone praefatoram exponendum abstineret
et ad feriani quartam proximam post festum paschae domini, tune proxime
ventnrum ad oppiduiii
,
Tliortla quo ad ipsum diem generalem ronventionem
,
incolarum praedictarum partium Transsilvanarum indixisscmus, cum tolo jure

SUG, quod super ipsis terris arabilibus et fenilibus litlgiosts haberet, nostram
.et dictorum rgnicolarum in praesentiam venire deberet, ubi eisdem partibus
superinde judicium et justitiam regia in persona impartiremur , committentes
Raama? ift ad diem ct locum
nihilominus etiani praefatis incolis possessionis ,
praedictos ipsique cum jure ipsoriun coram nobis compream. Quo termino
advenwnte et nobis in praedicto oppido Thorda cum praedictis domtnîs ool-
lîis (aici) nostrb ac praefato domino Bardtdlomeo Drafiy (sic!) waywoda,
Uiyitizca by Googl
Dec noD egn^pm Petro Tharudc de MacUcas bano Zewryniensi ,
Joannc Thar-
czay comite camerarum Transsilvananim , Joanne Erdely . Nicolao dc Hethleny,
Petro Desy de lidod, Joanne Barrabasy , Fraocisco Mykola de Zamoslalwa et
aliis nonndlis nobilîbua eartuidem partium TraoMilvaiiarum pru tribuoafi Mdente*
prudentcs et drcuiiiBpecti Stepluni» Londy , Aodreas Ramasy e< Thomas Nfr
mes in sui et aliorum senioriiin oppidi Zaazwaros, rectoruin scilicet praedictae
possessionis Raamaz nominibus et personis, praefato etiam Valentino Boy-
thory, coram nobis pcrsunaliter astantibus, contra eundem Valentinum prae-
miasam actionem eorum replicanmt suo modo. Quo audito praefatus Valenttnus
de Boythor exhibuit nobis quasdam liteias venerabilis viri Michaelis de Her-
rzeg3!antho, pîebani oppidi Thasnadiensis , archidiaconi Hwnyadiensis ac ca-
nonici ecciesiae Albensis Transsilvanae , nec non in officio vicariatus ejusdem
eodesiae juâitsk ta îritualibua et causanun auditoris geoâliter surrogati , io
quîbus post varios et multimodos proceasos citationuiti contra {uaeCMos vîl-
licunv et incolas villae Raamaz praet«ctu praedictarum terranun antbUiiun et

fenilium ad instantiam dicti Valentini Boythorj , nomine et in persona nobilis
dominae Elene, condam Benedicti de Boythor, geaetricis ipsius Va-
relictae
lentini, fiwtanim, et eorandem in caunm attffactonim multis vîcîbus contuma-
ciani, aliquando vero Gomparitlonem ad objectaque responaionem, et tam

,
praecedenter ,
qiiam e\- post saepissime respondere niilla ratione velle exprcs-
sam declarationem. Summarie id continebatur ,
quod annotatus magister MicliacI
de Herczegzantho declarata quadam metali distinctione praedictarum terrarum
aiabilmm et fieoiUam litigîosaroai dbi per executorea oomnumonis auae repor-
tat, propter ooatumaciam dictonim tune in causam attracfeorum et responaiontt
protcrviam, non obstante ipsoruin astutia et contumacia, easdem terras ara-
btles et feailia semper ab antiquo praedictae dominae actricis praefuisse ac
eandem jure haereditario ooocernere et noo
poawwioneiB dictae dominae Elene Gyalmar vocatam mecaliier perdnuiaae et
pertinere etiam de praesenti ac easdem et eadeni jjraefatos tune in causam
,
attracLos vi et potentialiter ac mala iiclf* pn^sedisse et minuf; juste et indebite

illis usas fuisse ,
fructusque et utilitatea carundem et eorundem percepisse et
propterea easdem terras arabiles et feoilla ab eisdem tune in causam attractis
pracfatae dominae actrici et ejus juri rejudicandaa ane per definitivam senten-
tiam commississet et ipsis in causam attractis perp'^t'inm în hac parte sîlen-
tium imposuisaet et iosuper eosdem in aestimatioae Iructuuin et utilitatum

carandem tenrarnm arafaiKam et fenilium per eos male perceptorum atque etiam
in expensia per actricem in causa ipaa Intime faetis eondemnasset et quidem
hujoamodi aestimationem et cxpennrum taxationem pro se ipso impostennn
reservasset, mandassetque per hujusmodi sententiam suam praefatos in causam
attractos medio certorum plebanorum admonere et infra novem dies admooi-
tionis illorum dictas temu arabiles et fenîlia sine ulterîmi allcâcione dicue
dmmnae tune actrici remittere et manua ipaorum de eisdem exdpere debe-
rcnt, alioquin mox transactis ipsis novem diebus easdem (sic!) specifice et
nominatim in ecclesiis eorundem plebanorum coram omni populo acccusis can-
delis publice excommunicari debere decrevissct. Quibus inieilectis nos praela-
31,39». OocMMatt. Voi. U. Jlltttta 4. 3
tonim domînoruin et coassessonim oostronim quaesito et assumpto superinde
consilio praematuro judicandum rommisimii?; r.o modo iit «x quo factitm ip- ,
sarum terrarum arabilium et fenilium juxta antiquam et approbatam regni hujus

ooDBuettidineiiinon in praesentna judicuin eodcsiattiotmiin, sed judicum ordi-
nariorum regm sMcularium judicari oonsueverant et per hoc prae&tua Valen»
tiniis nomine genetrîcîs suae praescriptam causam coram praenominato vicario
non legitime movisse, et nec literae ipsius vicarii iii ea parte locuiii habere
videbantur manifeste ideo praediciae terrae arabiles et fenilia in manibus re-
,
gib et per consequens pFae&tonnn incolanim de Raamazi in quonim manibus

tempore msteatadoilis îpsîus litis habebantur, remaneaot, pnusfatus vero Va-
lentinus el genetrixsua. si quid iuris in iilis habere cognoscunt, id iii octavis
transponant primum, vel si ibidem non contentabuDtur, in curia rîa juris
onfine potini contra majettatan ragiam quoque incdas dictas poneariodiB

Raamaz proaequantur, immo conimitdmus et decernimus autoritate râ noi»»
in hac parte attributa et praesentium literarum nostraruni vigore et testimonio
mediante. Datiim in oppido Thorda praedicto in dominica quasi modo geniti
anao domini millesimo quadringentesimo nonagesimo septimo. Altera vero ea-

rundem hanc verbolem servabat c<»itiaentiam : Nos comcs StephanuB de Ba-
thor judex curiae serenissimi vîri domini Mathie dei gratia regit Htingariae»
Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc, memorîae commcndamus tcnorc praesen-
tium signifîcantes quibus expedit universis , quod nobis in vigiiia testi visita-
titMiis virginis gloriosae proxime praeteriti in ctvitate Coloswariensi constitutis

et adstentibus, «gnffi ma^^stri Ladidaus de Doroghaxa, peraonalis praesen-
tiae regîae, et Stephanusde Husagh noster prothonotaril, idem pnidenteset
circumspeci Thomas Althempertjer Cibiniensis et Michael Polnar Segeswariensis
magistri civium, Petrus Krych de
nec noa Stephanus Kronar de Zazwaras,
Zanebes judices r^!, nec non Benedictns Carnilex, Laurendus Sartor, JaccAws
Literatt» Ctbinienses, Stephanus Mag'ary de dicta Zaaxaebes cives, Fetras
judex et Martinus jiiratus civis de Alwync?. , in eorum ac universorum aliorum
Saxonum personis nostram venientes in praesentiani ,
quasdam duas literas
praefati domini notri regis , unam videlicet universis et singulis nobiiibus et
alterios cujusvis stati» ponsewriopatiB homtnibus partium regni Trananlvananint»

et aliam modo simili universis et singulis s^tem et dnarum sedium Saxoni-
caliimi Saxonihus earundem partium Transsilvanantm loquentes, ad propriam
commissionem prae£ati domini notri regis suo secreto sigillo ejusdem patenter
editas et confectas, nobis praosentaruat. Qtiarain udos tenor is est : Mathias
d« gratia rex Hiingartae et Boliemiae etc., fiddibiis noetris unîverm et sin-
gulis nobiiibus et altertus cujusvîs status possessionatis hominibus partium regni

notri Transsilvananim , salutem et gratiam. Muli saepenumero jam ex vobis
perpluribus terrarum occupationibus ,metarum aboUtionibus distractionibusque,
atque multis et damnorum illationibos , multonun denique dionim
aliis injuriis
malorum generibus contra sese suam înjuriam et oppresaionem expostulantes

conquacsti sunt majestati nostrae, pro qiarum revisione atque reformatione
prout diebus superioribus vobis hoc ipsum nos promisisse meminerimus, niit-
timus nune ad vos et in medium veslri hune fidelcm nostrum egregium ma-
Digiiized by Google
giatnim Stephanum de Hassagh, prochonotanum judic» curiae noctiae, cum
pleno et «affideoii laandato atque informatione nostr», qusJiter îpae una cum
fidele nostro egr<^!o magistre Ladislao de Doroghaza, prothonotario nostro,
omnia et siugula praemissa atque etiam alia, quae forsitan praesentibus non
sufHdenter esBent expressa, de quibus coram easdem (sic!) fiet actio, revi*
dere, judicare et reformare autoritate et în peraoaa majestatis nostrae debeant
et teneantur. Quocirca fideliti univerHtatis vestrae et cujuslibct vestrum hanun
serie mandamusfirmiter, quatenus acceptis praesentibus, postque praefati ma-
gistriStephanus et Ladi^laus ad vos et in medium vestri pervenerint, protinus

in uno apto et conveniend locO quS eiadem magis acoomodatus oompetensque
videbîtur, ad eosdem convenire atque unusquisque vestram quaestionem et a-
ctinnem suam contra sese aîtatam coram eisdeni proponere ac eonindem jti
dicio et judicatui per omnia prere et obtemperare atque ea omnia et singula,
quae ipsi in medio vestri judicaverint, rectificaverint et conduserint, pro ratio
habere, tenere et oomervare debeat et teneatur. Flenariam autem habent tpd
magistri Stephanus et Ladislaus autoriLatem et informationem ,
prout superiua
diximiis, rumliter et quemadmodum ipsi revidenda vidcant ,
judicanda judicent,
remque judicatam executioni demaudent, refonnanda vero per omnia possiot
et valeant praemina autoritate et tn pcraona majestatb nostrae rectîfieire»
omniaque et jugula facere et exsequi quae adminiatratio joris et juatitiae vi-
,
debitur postulare. Secus ergo non facturi. Praesentibus pcrlectis , exhibenti resti-
tutis, Datiim Bude feria secunda proxima post dominicam Quasimodogeneti anno ,
domini miilesimo quadringentesimo octogesimo sexto. Alterius vero continentia

verbalia haec est : Mathîas dei gratn rex Hungariae et Btêmiae etc., fiddibus
Qostm universis ct slngulis septem et duarum aedium Saxonicafium Saxonibus par-
tium nostraruni Traiis' 'i- n-^nrum , salutcm et t^'ratiam. Muli ^êpe-Mi-rf^ro etc.
(Coninutulâ mai departe este din cuvântâ în cuv^ntâ asemenea cu textulu din Am-
lacher Urkuodenbuch 33 No. 50.) Datum Bude feria secuoda proxima post do-
p.
nunicani Quasiniodogeniti anno domini mifleaimo quadringentenmo octogeaimo
,
aexto. Quibus praesentatis annotad magistri Ladiifania et Stephanus prothonotarii

nobîs retulcruiu hoc modo ; Qiiod ipsi sabbato proximo ante festum sacratissimî
oofporis Christi ad lacies posse.s$ionum regalium Rmas ,
Felkenyer et Alkeoyer
vocatarum , ad oppidum Ztmrara» pertinentium, in comitatu Albeoai exbtenrium»
vîdnis et cometands earundem univerais inibi lîtime ocuivocatis et praesen-
tibus accedentes, praetactas possessiones rejales a possessionibus nobilium
Petri dc Dach Georgy Krysclior Gyalmar, ac Denietrij Locz Benczencz et
,
Pyskencz vocatarum egregii Petri Tharnok de Machkas in eodem comitatu

Albenai «dateniea, adjaoentea, vigore preetactarum literanun regalium a aeae
et ab invioem bis metis et signorum metalium distioctioiubua aequestrassent et
distinxisset : Quod primo iiiclpientes juxta Manisiiim prnpe lacum Laak vo-
catum, ibi duas metas terreas mter aquilonem et orientem crexissent. Ab hinc
vemsaent ad dictiim lacum, et in eodem lacu parvum almiliter inter aquilraem
et orientem (sici) plaga» tvîaaent, et eundem girantea, in eodem lacu versua
orientem processissent in bono spatio, de quo tandem declinantes ad plag-am
meridionalem prope eundem lacum duas metas terreas devassent. Debiac
procedentes în quadam via graminosa inter orientem et meridiem pervenîsseat
ad quandam mstam lapideam opposito a partp occidcntis unam metnm
. in ciijus
terream cumiitassent , eadem via non longe procedentes penes

et adhuc in
eandem viam a parte occidentis unaun metam terream de novo erexissent de ,
qua tandem ad plagam meridionalem pergentes, attigrisaent ad quoadam duos

lapides pro meta pusitos, quonim quemltbet elevantes, duaa metaa de eisdem
terris circumdatas fecissent. Abinde ascendentes ad orientem pervenîssent ad
locum Gyalmarhegh vocatum ubi unam metam ciirsualen) de terra posuissent.
,
Detnde ad eandem plagam orîentakm procedentes, veniasent ad quoddam

pratum, ubi unam metam cursualem de terra posuissent. Adhuc «d eandem
plagam nrientalcm euntcs ,
a]j[jliciiissent ad quaiiJain nictani Ia[)id<ram, juxta
quam dnas mctas lerreas erexissent, qua scilicet mcta iapidea possessioni
Gyalmar praediciae, terreanmi vero metarum una dictae possessioni Ramaz,
altera possessioni Demetrij Loa praedîcti Bencsencs vocatae separarent Abbînc
tendentes modicum inter orientem et meridiem ,
tcnentesque metas cum poa-
sessione Benczenc?: , venissent ad quendani coiiem , in cujus cacumine metam
elevaâsent, de quo declioassent ad plagam orientalem in parvo spatio proce*
dentes pervenissent ad parvos quosdam veprea, ubi tmarn metam tetrcam de-
vassent. Abinde in planitîe ad eandem plagam longius procedentes, similiter
unam metam cursualem de de qua adhuc ad eandem pla-
terra ai^rîeLiassent ,
gam oric-ntalem accedentes . pervenissent ad locum Zylfêrek ocatum ubî duas \ ,
metas terreas elevassent. Ibique metas possessionum Ramaz ct Benczencz ter-
minassent et attigissent metas possessionia annotati Petri Tharnok Pyskencz vo-

catae-, dcciinantesque ad pla|^m meridîonalem, venissent ad vallem, in cujus
medio meiani de fecissent. De qua adhuc ad eandem plagam eundo, ve-
terra
nissent ad antiquammetam terream, illam renovantes. ivisisent ad eandem pla*

gam meridionatem et venissent ad quandam metam lapideam quam pro meta et ,
ipsi relinquîssent. Adhine divertentes, ad plagam inter orientem et meridiem, ve-

ad quandam metam terream, juxta viam I'c-Ikcnyerwth vocatam erectam,
nissent
quam renovnntes descendissent ad qnendam rivuluni /.eiith Martfionpathaka vo-
catum. In cujus meatu versus plagam meridionalem ascendentes, juxta eun-
dem rivulnm versus plagam orientalem, tnvenissent antiquam metam terream,
quam renovassent. Ab indeque dedinantes ad eandem plagam meridîonalem in
ascensn montîs Zenthmarth()nhp(T^''e nppeilati, ubi in latere crtjnsdam montictili
metam reperientes, eandem consimiiiter renovassent. Ab hinc ascendentes ad
eandem plagam in latere ejusdem montis in capite rubeti reperissent aliam
antiquam metam bene apparent«n, quam pro meta designassent. Adhuc semper
ad eandem plagam tendentes, m eodem monte in quadam magna andqua via
in eodem rubeto non longê pergentes, reperissent unam antiquam metam,
quam de novo terris circumvallntam pro meta reliquissent. Ab hinc adhuc
ulterius scadentes ad meridiem (sic! ) eandem plagam penes quandam magnam
>dam Barcsan nuncupatam, rqicrîsseHt antiquam metam, quam pro meta de-
putantes commissi<^cnt. Adhiu- in eadem via ascendentes diutiusque ad dictam
plagam meridionalem procedentes, juxta eandem viam, itenim <;nl) arbore iliris
metam terream reperissent, quam pro meta modo sirniii deputasscnt. De hinc
Digitlzecl by Google
io eadem via progredientes in parvo spatio et de eadem m
docfiRanent ad
perveniasent supra vallem quandam Berthalomvelgye vo«
catam, ubî reperissent unam metam terream. înde ab ipsa plaga orientali
descendentes ad eandem vallem , in profundo cujiisdam valHs reperissent quan-
dam metam terream circum arburem ilicis positam. De hinc iierum ascendentes
ad qnendam montem Magosliegh vocatttm venm dictam plagam oriientalein« ki
imnmitate tres lapides pro metis positos reperissent quarui» una Ramaz,
eiijiit ,
secunda vero Pyskencz praedictis et tertia siquidem Felkenyer possessionibus

separarent. înde reverientes versus plagam aquilonem (sic!) in eodem monte
per Bercz non longe venissent ad unam metam antiquam, quam propter ejus
antîqaitBleai renovassent. De hinc procedentes semper in iong^tudine ejusdem
nMMlIi* per Bcrcz veiws dictam plagam aquilonem (sic!) in descensu cujusdBn
montis, prope viam, qiia de dicta Felkenyer dticit ad oppt'dum Zazwaras,
reperissent unam antiquam metam terream, quam pro cautela majori reao-
vaMent. înde dictam viun ad eandem plagam aquilonalem pertranaeuntea et
inter tema arabile* procedentes, reperissent unam aliam antiquam metam ter-
ream, quam simili modo reiiovasseiit. De qua adluic ad eandem plagam aqui-
lonalem non longe procedentes itp"um ad unam metam terream sati- ippa-
,
reotem pervenissent, quam ad tuturam rei memoriam renovassent. De iuiic ad

eandem dapm aquilonalem enntes, perveniasent îlerum ad onam metam ter-
ream in parte abolttam ^ quam renovassent. Ab bine ad eandem plagam aqui-
lonalem adhiic directe cuntes, in campo Kenyer pervenissent ad aliam unam
metam bene apparentem. Deinde iterum parvum procedentes, venissent ad
aliam metam bene perspicuosam et evidentem. Adhuc ad eandem plagam
lendenteSf iterum Tenisaent in eodem campo Kenyer simDiter ad unam metam
terream satb notam. De hinc modo simili servata ipsa plaga aquilonali, ve«
nissent usque ad quandam majfnam viam qua itur ab Alkenyer ad Zazwaras,
,
juxta quam invenissent unam antiquam metam terream, quam renovassent et

alias dttas penes erexksent, quanim prima antiqua posaesaiooi Felkenyer a
parte meridionali , alia vero ab orientali Alkenyer, iertia deniqtK ab occiden-
tali plagis Pyskencz posse^sifinibus praedictis metae separarent. Ab indeque
ultra dictam viam adhuc eandem plagam aquilonalem servantes, in bono spatio
euntes, juxta quendam vaUicuIum a parte orientali unam metam de novo ele-
vassent. Et hic metae possessionum antedictarum temrinarentnr. In qunrum
omnîum fidem et testimonium praemissorum praesentes literas nostras privite-
giales pendente authentici sigilii notri munimine roboratas ad petitionem prae-
fatorum Thome Althemperg Obiniensts et Mîchaelis Polnar Segeswariensis
magiatrorum dvium, nec non Stepbani Kronar de Zanraroe, Petri Krych de
2!aasebes jodîcnm ragioram, tft Benedicti Canufieîs, t4mrency Sartorb et Ja-
cobi Literai Cibiniensium, Stephani Magyar\- de dicta Zazsebes civiuni, Petri
judicis et Martini jurai ci\ is de Aiwyncz, duximus concedendas Dntum in
praefata civitatc Koloswariensi feria secunda proxima post dictum tescum vi-
sitationis virgmîs gloriosae, anno domini mîllesimo quadringentenmo octra^jo-

simo se.xto. Quarum quidem literarum exîbitionibus factis continentiisque
earundem prespkue inteliectis, partes praenotatae sibi ipsis per nos in premissis
juris aequitaiem, justitiaeque compiementuin suppiicarunt elargiri. Verum quia
causae in facto jorium possetricmuiorum, aive sint oorporales villae seu pono-
sioneg, sive teme anbfles, pntaque et fenilîa, motae et siucitatae, de veteri
lecê pt approbata con-suptudine praHinti rej^ni notri Hungariae partlumque
sibi subjectarum non in foro ecciesiastico ,
neque coram comitibus parochia-
libus, sed in curia dumtaxat regia curam judicibus ejusdem ordinariis tractari
vertique solent et adjudicari, pro eo praetactae literae memorai qnondain
Michaelts de Herczegzantho sententionales et adjudicatorne, tanqaam modo
abnsio et contra vetiistam reo-ni legem editae ac emanatae, et tanquam bono
legitimoque fundamcnto carentes cassari et invalidri ac viribus per^ omtiia
destitui, praenarratae squidem tenae araUIes, prataque et feuiliasubînduaionibiB
metarnm in praeexhibitis literis ante&ti comitis Stephani de Bathor reambu*
latoriis cxpressarum et denotatanim sitac ct adjacentia, sacpefatis in causam
attractis et per conscijutMis villae Ramaz pracnotatae in pcrpetuum adjudicari
relinquique et cuinniitii, ac meiae ipsac iii locis necessariis ex novo reformri
debere nobîs ac praefatis domitiis pradatis baronibusque et harum partium
regni notri Transsilvananim nobilibus, nobtscum în discussioae et exanune
prapsentîs causae paritcr constftutis ,
perspiriie coîoioscebattir. De qiiorum con-
silio praematuro rationibusque et causis expracinissis nos praenotatas titeras
dicti quoadam Midiadis de Hercs^sandio ,

surrogati eedestae Albensis Tran^
silvanae, sententionales et cunctos suos processus cassari ac invalidri, prae-
scriptas terras arabilcs, prataque et fcnilia sub inclusionibus (ut praemissum
est) metarum in praeînsertis literis annotati quondam Stephani de Bathor
reambulatoriis cxpressarum sitas et adjacentia, menioratis in causam attractis,
subsequcnterque vîllae nostiae Ramaz praenotatae, tanquam merum et nncerum
jus eorum proprium, metas praedeclaratas in locis necesari» per alias literas
nostras praeceptorialcâ exinde confcctas reformri committendum duximus ad-
judicandum atque relmquenduin in setnpitemum tenere et possidere, pariter et
habere, authoritate nostra judiciaria, jureque et justiia mediante. Datum in
oppido nostro Dewa praedicto, terdo die termini praenotati, anno domini
millesimo quingentesimo trioesimo secundo.
Ainl.êhcr, Urkutif^rnbi.rh lurGcicMctaedcrStMit md llMSNriito Rrum. (xg. 98— loi. p(v.44— $7

—pag. ^-39. OnginalulA (w pcrgaiaMl. EMnat ti l^miilfMia An. pag. 128—129.
Digitized by Google
xm.
1553. loanu Zixpolya, regele Ungariei, invit pe capitululQ din Alba-Iulia se 1532.
hotarniodsca d« nou terenula , care a fiMta de coatroverai intre locuitorii dta Rcm«sU
ii tetre ftmilia iM^ttK din BnUtm,
jowmoi dd gntia rex HuDgariae, Dalmatne Ooatne etc., fidelibus

noitiîs capitulo eoclesiae AlbensisTranssilvanae, salutem et giatiam. Noveritis
quod in examine et discussione cujusdam causae alias inter egrei,nos Blaaittm
et Nicolaum de Boythor, ut actores ab una, nec non prudentes et circum-
spectos Matheum Olah , judicem nostrum regium ac juratos cetcrosque cives , ,
et iahabitatiora» oppidi MMtri Zaxwaros, vtliaeque luwtrae Ramaa appdlatae,

ad idem oppidum nostrum pertinentis, velut atcractos ab alîa paitibus, ratione
et praetextu quanmdani terrarum arabiliuiti nec non pratonim et fenriium ,
prope possessionem ipsorum aaorum Gyalmar dictam adjacentium, coram

venerabile Adriano de Enyed, artium Itberalium et utriusque juris doctore, ar-
dwNacoiio Crasnens, eanomeoque et vicario illius eeclesiae Albenais Tran»-
ailvanae, primum motae, ac deinde per viam appellationis et per modum
transmtssionis nostrae majestatis in conspectum dediictae, hujusmodi terrae
arabiies, prataque et fenilia in lite nune (ut pracfertur) cxistentia, inciusionibus
metamm in literis magnifici condam eomitis Stephani de Bathor, judids cnriae
aerenissimi principia oUm domini Mathiae reîs etc. , ac mywadae TiaDMÎl-
vaniensis , in civitate Coloswariensi feria secunda proxima post festum visita-
tionis virgînis gloriosae in anno domini millesimo quadrîngentesimo octuagesimo

sexto transacto, praeteritum, confectis et coram nobis in specie productis
prae&tis judids ac jarattS oeterisqtie dvibiis et in*
habiutoribus praedicti oppidi que Rama» praenotatae, ad

idem oppidum nostrum (ut praemÎMmn eit) mm
et sincere jus eorum in prop .
.'
rdictae, metaeque
ipMe de novo reformri adjudicator . . . execu
lattus declar regiua et neceasaiio
(ReshM liptuct).
Ambcbar, UifcimdMliiiHih wr CwcUefate dcr Siadl and da* StaUm BfPiM. pi|. MS— 105. — Dai
{ptiin nsdai IqmM L d)» «. I$13.
Digitized by Google
34
XIV.
153a. I$i2. loaHU Zapalya . re};ele Ungariei, sequestr^zS stula romaeaca Vaidei,
care se afla în posesiunea ora^'iului Orcstic din Transilvania, ît sâlogCioe Ipoi aatuli
acesta nobilului MichaiCi Gyulai pentru suma de looo fl. ung.
N OB Joannes dd gratia rex Hungariae,

memoriae cominendamus tenore prnesentiiim significantcs quibus expedit uni-
Dalmatiae, Cxoatiae etc.
versis, quod nos attentis et consideraia fidelitate et fideiibus servitiis iîdelis
notri egregii Michaelis Gywlai aulici notri, quae idem nobis et sacrae oxy-
tona» rî notri Hungariae fidditer «xliibuit et împendit, totalein poaaeario-
nem nostram Wyfalw alias Waydey nominatam ad oppidum nostrum Zanvaras ,
pertinentcni in comitatii Hwnyadiensi existentem et habitam

, de praescripto ,
oppido nostro sequestrantes slinul cum ciuictis sui utilitatibus et pertinentiis

quibuilibet, tenris sdiicet arabilibus cultis et incultis, agri, pratis, pascots,
campis, fenetis, silvis, nemoribus, montibus, valIibiiB, vîncis, vinearumqtie
promontoriis ,
aquis , fluvîis ,
piscinis , piscaturis, aqtiarumque decursionibus
molendinis et eorundem locis, generaliter vero quarumiibet utilitatum et per-
tinentîarum suarum integritatibus quovts aomiDis vocabulo vodtatis sub sui
veris et antiqitis metis existentibus^ memorat© Midiadî Gywlai suisque here>
dibus et posteritatibus univents pro miile Aonnis Hungaricalibus, quibus ddem
in sortem praetactorum servitiorum suonim nobis exhibitorum debemus, infra
tempus redemtionis ejusdem dedimus, impignoravimus et inscripsimus. Datum
in dvitate nostra Lyppa, feria quinta proxima post festum bealontm Viti et
Modeti maityrum, anno domini mîlledmo quingenteatmo tricesiroo secundo.
yoannes rex
Amiseiier. Urkiind«Db<ich cur (i«Kbicht« «itr Sudl inil dM SiiUiIm Broo*. pag. 103—104. — Ori-
giaaltiM pe cUiii* Ib «RkiM n|iaii« itaMi 4 « iMfiMniidai dla SibM Nr. 34«l — la CMfMi b Bte ta
Smiginua. IS9.
XV.
1532. ImhH
Zap9lya, regele Ungariei, invita pc capitululd din Alba-Ialia te Intro-
duci pe nobiitilU Mieluiâ Gyviai tn posesiunea comunei VaUti din comimulii Hineddcci.
(joannes dei gratia rex Hungariae, Dalnutiae, Croatiae ect. , Addi-

bus nostris capitulo ecdedae Albens^ TransBvanae, salutem et gratiam. Di^
dtur nobi» în persona fiddis notri egregii Midiadis Gywlay aulici notri,
uiyuized by Google
qualiter ipse in domiitium totalis possessionis nustrae Wyffalvv alias Wâyde)' no-
tntnatae, adoppidum nostrutn Zazwatas pertinencis, in conutatu Hwnyadien^
ipsum exponentem «x împignoratione et inscriptione nostra
exiitantis et sitae,
concernentis legitime \ ellet introi're supcr quo fideliti \ estrae harum feerie
, ,
mandamus firmiter quatcmis veytruin inittaiis homincm pro lestitnoiiio fidc diy
,
num, quo praesente egregii Nicolaus Gerlyslhey deArany, aut Bariholomaeus

Honrath de Branchyka, vd Michael Erdely de Hye «ve Ladîslaus Kendeffy de
Maloinwyz, aii» absentibus homo ooster per nos ad id transmtsaus ad fadem
praescriptae totalis possessionis nostrae Wyfalvv alias \\' aydey , ut praefcrf.tr,
appellatae, vicinis et commetaneis ejusdem universis inibt legitime convocatis

et pcaeaeatibus acoedendo introducat praefotum expooentem in domîntum ejus-
dem, statoatque eundem eidem simul cum cunct» sui udlitatibus praemîsao
tîtulo pignoris infra tempus redemtionis ejusdem possidendum si non fuerit ,
contradictum. Contradictores vero si qui ftierint e\ ocet ensdem contra anno-

, ,
tatum exponentem ad tcnninuin cumpctenlem iu prac!>cntiam waywodaleiu aut

vicewaywodalem radonem contradîctîoms eorundon reddituros. Et post haee
hujinmodi introductionis et atatutionis seriem Cum contradictorum et evocato-
rum "'^
q'M fnerint, vicinonimque et commetaneonim, qui praeininsac statu-
tioni intererunt nominibus terminoque assignato, ut fuerit expediendum, dictis
waywodae aut vicewaywodis Transsilvanienvboa fidditer revcribatis. Dalasn in

Lyppa» lena quiata proxima poat festum beatoruro Viti et mo-
dvttaie noatra-
deti maitynim, annd domini mlUesimo quingentesimo tricesimo secundo.
yotatius rtx
mtm» prc^ria.
TTUAti : Fldetibus nostrb cafMtuIo eoeiesiae Albensis Transilvanae , pro

egrîo Mfebade Gywlay auiico noatro.
Amtuhcr , Urkunilcnbuch tur Ccichichi* d«r Sladi uml den Sluhln firoc*. pn. 104 — 10$. - Ori-
pa ehftnia ta atcUra ii^'fittad rfwiri fi « magiainiului din SibUI. Nr. 347. — In Mtiull b Ed«r ta
XVI.
l$$2. negde Ung'ariei, UamS Zaftim^ dXraieioe iMbOului KooUe Courit, orft-
yde VtHpM-dt-jp^ i VmlfenU» din Traoiilvaiiia dimpieunS cu cetajile lofU. (Bstrud).
iSabbato prox. a. dom. Oculi. Joannis I. donationales vi quarum Ni- ,
colao Kozar de Zud Castdiano superior» Castri Via^^rad, ejusque haoredlbus

totalia Oppida Regalia Alvincs et Borberdc «um castrm et fortalitiis, et ap-
pertînentihii -
villis jure pcrpetuo confert.
Exslant in Archivo Fisei Regii Transilvaniei fasc. 12. Coinitatus al-
bac Lit. A.
TnMlfMiH. Ab. tSf4. |M£. twf. DlB coMrtrim ceiMei«i JiM. XeM<ngr.
3y,)9g. UMUMtalt. Val. U. Flwlc» 4. 4

96
XVII.
1533. 'S32. Ludonicu Grilti , guverntorulu Uoganci, inviU pc Toiiia Nadasdi sc vin
cfttii mai în grab la TCrgovisce, In ^ra-roministXf vgm a-i comunica ârecaii ]a>
cniri urgente fi de «are ifli»poftaii).
Ludovieus Grilli, Nadasdium ,

qnod !rrm>i<!<;t'mas rts eu iUo
coti/ern velit ^ in Vaiachiam tnx'ttat.
*
G edimtis,
cec adversa valctiidine invasiim
minune htere vos adventuro nostrum (in) Vaiachiam, iî-
et quia multa ardua cupercm communichare
, ,
(sic) medio vestri cum regia Majesiaie, quae minime scribere valeo, neque
dcbeo ea de re, stâtim visis praesentibus, et quam citius poteritis ,
impetrata
licenia Suae Seretiitads, acdngatis vos itineri versus Teiôvistam partlum
Valachiae amore notri, ulu me reperietis, ad hoc, ut, tractatis dictis nego-
tiis ardiii*; inter nos, valeam vos stntim remfriere (sic) f iîae Majestnti de ,
quibus omnibus ad hungvem (sic) eandem iniormare vaieatis, cui conine of-
fero me promtum ia omnibus complacere juxta posse, nO aliud. Datum in
Nova villa sub dominatione invîctissimi et potentîssimî Caesaris Turcorum,
die aa, mensis Marii 1533.
Ludovicui CrUtl
regni Ungariat Gubemalor.
rimf , EphtolM piontiiB fîi HoaguiM'- Ite Il> P*E< it— 13.
XVIII.
153-' .''arru l'nit fii uger , însf iiii('/-H \i<- S/:/:inu .\'tu7ii(u, Domnuiii îrfi F-
gârafului, c3 inip^ratulu Caroifi $i regele Ferdinandîi au adunaii o armat dc 250,000
teeni, ea se atace pc Turci.
Ad Stephaaum Maylat, Dominum terrae Fogaras.*)
Edoutur^ Caroium Caesaretft , el Ferdinandum regent «xtivUum

ZÔfioo quem Turcii oppotiant^ cotijiasse,
Sciat pro certo, qnod Caesarea Majestas cum rege nostro faabebit
200 et 50 miilia equestrium, et pedestrium, et jam de omnibus partîbus Itali,
Hi?;pani ,Germani. Mândri conduunt, et veniunt. De Iioc millirm dubium sal- :
tem in conducendis Ilungarts Huzaronibus negligentia 1 onnnittitar , et haec

culpa nostra. Tamen in horas responsum a Caesare exspectatur, et scripsit,
*J Haoc emiGtuiu jure con U, Tbwna de N&dMd atoDo dcliauL Pray,
uiyulzed by Google
ut ad 12,000. Ihizaronum oondiicantur. Sed vercor tarditatem , quod scilicet
Hiingari ob Turci adventuni non potL-runt congregâri, Niinciaveram Doinina-

tioni vestrae , ut et mihi aliquas genies urdinaret , et nune rogo , saltem quot
potest. Si certus essem , mitlerem pecuaiam : in hoc hooorem meum com-
mendo, ne sim în toto rofcrÎOT ceteris, sed ut peaes Dominatiooein vestram
etiam servire possim. Relatioaem suam de hoc exspecto. Scto, et certus sum,
quod conflictum dabit Caesar cum reg'e Turco, sed timeo ut, si Turca in- ,
telliget Caesarem ita contra ipsum esse amiatum, quod non dabit conflictum
Gcrmaais, aed oocupabît td, quod poterit, et abducet geote», hoc satis atbi
commodi videbitur, nostris autem înania expenaa et labor. Deo «unt ista corn-
mitteoda. Ex Posonio die 9 Julii 1532.
Marmx Ptmfiingtr.
XIX.
1532. /«dfl/if Zapelya ,
regele Ungariei, invit pe Mtdi/ii di» distrietH/a Crau- I5S'>
jebrjului se cerceteze ^ ded>)â procesulu dintre Ana, iicalui Ladiahu Fiatfi, cu nobilulQ
Franciseil Piaa din Baaatii.
joannes dei gratia Rex Hungane, Uaiinacie, Croacie etc. hdelibus

nostris Egregj's et Nobîlibus Nicolao Machtmay , Mathie Porkolb Petro Far-
kas , Martino Rakowiczay Joanni Maiây, Altero Joanni de also Byzere, Ni-
colac Thinicoway , Lomotha salutem et gratiain Ex-
Tlenedicto Zlatnay, Petro
positum est Maiesti nostre , domine Anne tilie Egregy
In persona Nobilis
quondam Ladistai Fiath Qualiter ipsa domina exponens In quadam Caussa
Inter Ipsam ab una. Ac Francîscum Fîath partibus ab alia Radone Ortorum
Negociorum Inter easdem mota ex parte Annotati francisci fiath per vos tan-
quam Judices a Nobis depiitatos Judicium et justiciam facere vellent lege Re-
gni Notri admittente. Cum vero Justa petentibus non sit denegandus assensus.
Pro eo fideliti vestre harom serie maodamus fintussime Quatenus Acoeptis
preaendbus Ia vno certo et breui Temiino per vos partibus ipds prefixo vo-
catis Coram vobis piartibiis predictis Ar enrununn leiîtimis procuratoribiis
Auditisque Ambanim propositionibus Altegacionibusque et Kcsponsis admissis

edam Testibus quibusuis et alys probabilibus documentis, partes Inter pre-
dictas, verum et Reetum Judicium lacere et adnunistrare. Et si forte ipsa do-
mina exponens super Tali vestro Judido contenta esse Noiuerit Extnjie vos
Causam eandem Cum tota sna serie processibiir.qtie erinde qualitercunqiie Se-
quutis, Absque omni grauamine Ipsis dictis exponenltbus Ad Curiam Nostram
Digiiized by Google
28
Rîam Nostram scilicet In presenciam Maturius Revidendam et fine debito

determinandam Transmittere Modts Oînnibus debeatis et Teneamtni Secu.s Igiiur
NuUa Racione facere presumpmatis presendbiis perlectts exhibeotî Restitutis»
Datiini fn Oppido Nostro Thordensi, SabbatO proximo Ante dommlcam Ra-
mispalmarum Anno domini Mîllesimo Quii^[ente$imo Tricesimo Secundo.
A SiArfnyi BAiuifl. UI. {Mf. 187. Uifi aait«an|ituU lai Oinofort Ualliori din k. IS79 >
reUfs foniliuS n bwonilMt nalh.
XX.
1532. tjja. JudeeltorH din distriaulvi ramâtusctt aia {Caxaa)St/>efu/ui din fiuuta ju-
dec proce§uhl dintre doUIuM /m«A Maefyâtsjr (sâi de MScYcau) cu aobiffi Peirm
}i LmiulttH de SacemS pentru unii pKmenttt de artuitt,
irôst seruitioriim iiuslruruin (iilclium hiimiltimam aU|ue j)erpetuam Com-.

medationem , Serenissinie domine domine noster natural» gratio-
prince|>s eft
his>îIno, Htteias Majcstatis \t-strae pro parte et Inperaon» nobilis Joanms

Macin krissy nobis prerppturie Loqttentps et tlirectas honore qno <!ecuit rece- ,
pimus, ct tandem Egregios Nobiles i'etnim et Ladislaum Rakowyczay Juxta

maodatum enndem Maiesiata v«tre ad sedem nostram ludiciariam admoueri
fedmus, ubi ambe partes coram nobis comparendo, Nobiles joannes Machy'
kasy ut Actor ab una, ac Nobilis Ladislaus Rakowyczay Inpersona fratris sui
tanquam Icgittimus procurator in Cansnm Attractus, parte ah altera, ut Idem
Actor coram nobis adversus In causam Atiractis proposuit eomodo, quomodo
quandam terram arabilem Ipse in causam Attractus Vt et potencia mediante,
a, me vti proprias meas possessiones occupasset, et in usum suum vsurpasset,

Que possessiones ab antiquo iure paternali ad me condescendisse fuissent, el
eotum, cum Judicc Nobilium In facie terre Inhibere feci, vt terram illam ara-
bilem nequaquam in causam Attractus vellet arare, sed vsque ad aliquod
apadum temporis vsque Judicîum , Jusdda prius de hoc neigodo adjudlca-
et
retur, essct absque cultura, cl arare noilet, Attamen Ipse In causam Attractus
cum talibus Judicis Nobilium Inh'hicionibus nihil curando, sed sua propria vo-
luntate, ad terram nicam propriain, profectus est , et arauit, absque mea vo-
luntate, cum btts n^dum perferre m»n potuisse grada videndî Exivi, ut
deberem vtdere, qua racione et causa arabunt propriam meam terram, sed
non ad aliquod nialum causa faciendum, nisî visionis gracia, cum Illic pervc-
nis-îfm. oandem meam terram non bene sed male graui wlnere usque
siipcr
me affecenint, et vvlnerauerunt, quod ab ipsis non

ad cti'usionem mei sanguinis
meruissem, Quo auditis In causam attractis adversus proposîta ipsius aetotis
in bone modum respondere curauerit, Iil>er, Inquît, es quid Loqueria, quia
Digitlzecl by Google
I1USad suam temun arare non exiuîmus, sed solummodo ad terratn noslram
venimus super quam tcrrani nos gra\ wlnere Idem Actor atfecit, et
liberaleiii !
cum omnibus Instrumentis armatorum vt put galealo capite, hasta, et framea

hostOiter cum omnibus gremium ipso-
congregatis sui Jobagionibus lancds et
rum pleiia lapidibus, dmere, turn juxta quendam ftm-
vnde neqae scHiisseiin»
tem piandîum nostnim habuissemus super eandem terram cum maximo Impetu
contra nos Irruendo et mm <5iiis Jobajîonibus nobis ambobis mortem In mi-
,
oendo, Iu, vt vix placuit dec omnipoteni, quud non Intertecerunt , vt cum
gnu» wlneribus, vsque ad efiusionem notri sanguinis amariniinani passionem
eo tune per ipsum actorem austinuiRiuB, Iu auper germano meo Ladislao Ra-
k-owyczay cubitum suum cum Jaciendis lapidihu- totum contritum erat, Idco
nune per ipsum aciorern mortul sumus, deo aut nutui et voKintate sumus viui
et non mortui, Iceui ubi hoc pruponil ei dicit, ut nos ipsum actorem wlnera-
rimuB, hoc nos non denegamus, quia quisquid Dlb egimus, nos fecimus cum
sui armis luxta nostram defensionem notri capitis et Inpropria nostra terra
Impignoratitîa Item, cum dicit possessioncm suam uti [jrojjriam vi et potencia
,
mediante arare et occupare, liber est quid dicit, quia nos littehs predeces-
aortmi oostrorum castenanonun et Judîeum NobOium probamos et proliftuiaiaa,
ot posseanonem , In qua terra arabilis est, nos habuimus et possedimus, quod
negodum ipsorum Idem Attracti coram nobis cum litcris predeeessorum castel-
lanorum, et cum alys litteris sui vinculorum et obligaminum mediante, ut terras
arabiles , super quas gravis wlneracio et eftusio sanguinis contingisset , ad quas

tenas Idem Actor centum florenos se obligauerat usque Infra tempus re-
în
dempcionis liabere et possidere» ad quem Idem actor super se assumens partem
et porcioncm ipsorum Integram In possessionc Braadh vocata, preterea decern
terras arabiies In porcione similiter eonmdem possessionaria In possessione
Zegwzen habita In terris sciltcet Obors et Spyn appellatis adiacentes, una
cum uno Jobagione Wlaykwl nomlne cum sex terris suîs ad ipsum antea qu»»
que pertinentibus, ac eorundem vniuersb titilîtatibus et pertiaentys usque ad
tempus redempcionis eidem domine Anne consori Petri Rakowyczay tenendas,
possidendas pariter et habendas dedisset et contulisset, In quibus terris pre-
dictis wlnerado et effusio sangvints contingit, ad ista praedicta Attractonim,
Idem i\ctor lespondit, ut grauem wlneracionem et effusionem sanguinis non
denejpbit, cciam in personali presenria Majeîatis Quod ipse non fecisset. sed
quicquid feci, ipse teci, uti super propriam meam terram et possessioncm,
No§ utrasque partes coram nobis (..)quisitos lias minus si Istud negocium pos-
aent oomprobare, an non Actor suum negodum probiue noo potuit, sed io
causam Attractus, cum litteris predeoesBOnim nostrorum Castellanorum , et

literîs vinculonim et obligaminum coram nobis mediantibus Illis litcris probauit
et testificauit, ut lila terra arabilis super quam etîusio et wlneracio sanguinis
contingit In florenis IF fuit Impignorata Infra vîddicet, tempus redempdonîs,

Nos una cum prefatb nobilibus In ipsa sede nostra Judiciaria îta Ad Judican-
dtim commisîmiis, Quod In causam Attractus, ubi wlneracio ot efTusio san-
guinis contingii>set et possessio in Lcntimi tlorenis sibi impignorata fuisset, eî
vinculum , II' fiorenorum per honesiorum nobilium Inter ipsas utrasque panes
Impoaitas ooiuiuioeretur, quicunque corum hanc dtsposicioQein diaromperet, oom-
proharet, et comprobare vellet, Idem ipse predictus, In caiisain Attractiis cum
diKibus litteris predictis castellanis, et vinculis Istud negocium, qiiod factum
et ordinatum Inter utrasque partes fuerit, coram nobis comprobauit et testi-
ficauit, Actor vero nec Kteria sute mediaatibus neque fide dîgnis testîbua potuît
comprobare, Nos vero ipsos ia causam Attractcs, ubi wlneracio et effusio
sanguinis se q\mm (^) terram contigerat, Ad Judicavîmus ,
Quod visqiie ad
tempus Redempcionis lUius terre In domiiuo et paciiicu remaneant post Re-
dempdooem vero Illarum aanunanim pecuniuum soli teneantur eidem actori
remîttere, Actorem vero, quod ad tenram bnpôontidan în Curiam Actoria
armatis manibus cum suîs Jobagionibus contra Ipsos Iniisset In \ iuo honiagio
eisdem In causam Atractis convinctum pronunciamus, Actor tandem nos rcqui-
sitos habuit, wlneracio et eliusio sanguinis mei ubi crit, uos diximus, In
nîhilo foret, quod non debuisses Ad terram alicuius Inipignoratkiam annatis

manibus adire, sed Jure mediante prius rcquirere, vel IlUs summis pecunys
prius depositis, et quicquid post has egfisses, fecisses uti Juxta niam propriam
Item Illud vinculum, quod vuiculum probi et honesti nobiles Inter utrasque
partes Inposuerant, causam Attractus super eundem Actorem Idem in
et in
eadem aede tone querere a nob» judicîum »bi cupiebat Quodvineulum IIP flo-
renonim Idem Actor Infregeset, de quo negocio nos eotunc legem non feci-
mus, sed distulimus vt vnus altcr, alterutrum In sede nostra alia coram nobis
acquirere possit, et valeat, Tandem istis factis et finitis ncgocys que per A-
ctorem coatra Li cauaam Attractum alîqua tarp» atque illicîta veiba dicta
que noabram sedem Judidariam non conoernebat, sedaolum secundum
fiiigaet,
Jus canonicum, Ideo nos nullum nostrum ne^mcium volumus in hoc Inserere
sed ad apostoHcam sedcm dissperere Actor super nostram ad [udicacionem
et ipsum in vivo liuniagiu cuiivictum .... mus, minime est contentus (in)
cauaam vero Attractus auper boc nan fiiît contentus ut de vinculo TU? flore-
Morum Liter utrasque partes Judidum non fedssemus, sed dixîsaet, ut placufaset
facere, non fuit contenii?;, sed neqtie ipsonim ad\'trsarionim tam .Actor, quam
eciam In causam Attractus per viani appellacionis In pcrs<m.ili presencia Ma<
jestads tranamîttere Optauerunt , quamotirem Sereniasime princeps banc cauaam
In curtam Abjestatb vestre videndum Juxta consuetudines nostras simdcum
vniuersis proposicionibus et allegacionibus Juxta fidciitatem nostram, qua Ma>
jestati vestre teneniur ad tricesimum secundirm diem a die datorum ,
Suppli-
cando eidcm, ut quid eadem dignelur Ad Quod ordo juris ac
Judicari facere,
Equitatis dictauerit, cui nostra perpetua aeruitia iidelia Som .... Datum ex
Karansebes feria quinta In vigilia omnium Sanctorum. Anno domini MilteMmo
Quingentesimo Tricesimo Secundo.

Eiusdtm vestre MBÎetUtii Mete* CuniKtM*.
FrOHciutU Fyatk Marlinus Rakoiv vczay ac Stephanits (Ptijora
, ,
yudi^ Nobilium Dislriitus de Sebe.

Pe dosii: Serenissimo principi et domino domino Joanni dei grada Regi
Hungarie Dalmacie Croacie etc. domino nostro clrmeniissimo.
KfBMA VAm^ye liirtâmta.
Fattx, IT. *^ 13- i$. ^ ijiiginilulii pe chârtie l« udllw liuailiel
MMklii <k TiD«o««. tms. XXIV Mr.
Digrtized by Google
81
XXI.
1532. Diferite JaU istoriu, cu privire la Romani, din rîstrulu de venituri 1532.
fi de cbdtudi alil judefulai din BraovO.
fK» doitihit tnillcsîmo quingentesîmo tricesiino secundo prudens et

circumspectus dominus Jacobus Hyrser dectus est in viUicum hums indytae
civitatis Brassouiensis ,
qui percepit et ex'posult pccunias dvîtads et provjndae,
de quibus suo tempore plenam datiiriis est rationem.
Exposita :
Item eodcm die Petro I'ytayr magnifici domini Wlad pnrtiiim

•53»'
Transalpiaensiuin waiwodae , tria octoalia veteris vini , et unum
cubulum avenae dooo data , . . , asp. 4Y2
J«n. 3.
Item feria-terti proxima post, Yiicze ipsi, nostrae civitatis
ad magniiicutn dominuiri Wlad waywodaiii Transalpi-
familiari,
nensem, pro reposcendis 2000 fi. ex parte damni illati misso ex-
pensae flor. 3
Item eodem dedimtis conunodato Joanni Fecketihe rqpae
inaiestatis fiuniltari, ad Wlad wayvodam ac ddnde ad imperato-
rem Thurcarum misso, duos eqaos, «jnos tiabuît 15 dîebus, pos-
equorum in salarium
sessori ilor. i asp. 10
Item feria quarta post fiestum dicantenoiiis Joanni Pythayr Jto. 4.
magnilîd domini Wlad waywodae foroiliari tria octoalia vini dono

missa pro asp. 3
Item feria tertia post trium regum, dominus reverendissi- J«». 9-
simus Joannes Statilius in Moldauiam proficiscens , misit ad dominos

aenatuB suum iâmiliarem wayda Myddou, ed mia dono 4 pullos,
dnOB perdices, panem vinum, et avenam pro
, . asp. l6Y>
Item eodnm die diiohus boyaronibus, qui pro impetrando
salvo conducta (ut nominant) ceteris boyaronibus huc venerant,
misi dono unum carpionem, panes primarios, vinum et avenam pro asp. 13
Item dominica ante Antonii Mdchiori Uterato, regâe maie* Jm. 14.
statis fiuniliari în legatione ad magnîiicum dominum Wlad way-

wodam eunti, ac ad dominum Gritti ,
pro semdb vîno,etavena
duobus vidbus missa asp. 1
Item tribus fomiliaribus cum Meldiiore Literato in partea

Tiansalpinas missis expensae flon i asp. 10
Item I'elro Thcreck feria tertia post '> .Antonii , ad regiam jm. ic.
maiestatern in Segeswar existentem ex jiaite 2000 fl. ,

quos Wlad
waywoda ad commissionein serenissimae maiestatîs reddere recusa-
vtt, miaao, eaqieittae flor. i asp. 30
Itiem feria quinta post Antonii domino reverendtsdmojoanne is.
I) CiUterii din BatforA credB • A o ««te tn loctt de «uie».
Digrtized by Google
flfl
StacOio fue in Siadia existente, ac in Moldauîam eunte dominus Jo-

hanncs Fwx suae re\-erendi.ssiniae doininationi obviam missus obtulit
pro dono tortas j>anis primarii magnas 4, ac semellas pro Jlor. 3 as]). 44
Eidem 31 octoalia vini asp. 46^2
Jh. Ut. Item feria secunda post Vincentii, Petro popae Bolgaronim
uostroruRi in partes Transalptnenses misso ,
expensae . . . Hor. i
Item Egiptiis vigesima quarta die Januarii 33 canes ma-

ctantibus. .
asp. 33
jan. sS, Item dominica post festum conversionis beati Pauli apostoli '
Ztan Telka boyaroni Transalpinensi , ac Petro Pytayr in legadone

ad nos venientibus, ac deiiidc ad regiam maicstatem profiscenti-
bus, misi dono 5 octouiia vini, albos panes, 4 gallinas, cames
suillas, ac avenam pro . , . , asp. 28
jM. 36b Item ferut sexta post conversionis beati Pauli apostoli fi-
Dobromyr ad Segeschwar niissiis duxit regiae maie-

lius Ztoylca
sti unum cantarnnem piperis ac domino ranrellario tapetia ac
lecti stragula, duobus equis apposita, emansitque diebus quinque,
aaburbun asp. 40
Fchr. a. Cuidam ipsi equom conimodanti, ac cum îpso in paries
Ttansalpinenses euiiti ,
expensae flor. 1 asp. tO
Famulus emansit p»nrs W'lad waywodam cum duobus equts,
diebus septem cui dedi in aknum asp. 48
Ftbr. i. bem ipso die Blasîî Ynexe et filius Dobromir Ztoyka se-
cundario missi sunt ad Wlad ivaywodam pro reposcendis illis
2000 flor. ac de'nc«-[« iion amplius pro nuttendo» sed conimis-

sioni regiae nos tenentes, ipsis e.\peiii>ae flor. 2 asp. 10
Emanseruot decern diebus ,
ipsis in salariuni .... flor. i asp. 30
«Ar. c Item ipso die Dorothcae ipsi Ztan Thdka a regia maie*
state ad nos rcverso, vinum panem et avenam asp. 6

Mt, 9 Item ipso die beatae Appoloniae duni Joannes Salanrzy
regiae maiestatis familiaris, ac Petrus l'yihayr waywodae Irans-
alpioensis fiunulos, ad nos venissent, hinc ad împeratorem Thur-
carum ituri, dedi ipsis 2 ,
per dies, panes, costas a, vini octoatia
quinque et avenam a^. 23
F€hr. 7. Item Egyptiis quendam maleiicum postridie beati Valentini
merito suppiicio aCficicntibus asp. 12
FAr. aS. Item feria secunda post invocavît Joannes Feekethe râe
m^'estatis familiaris cum tribus Turds et uno Wlad waywodae
familiari cita acceleratione ad nos venit , ah imperatore Tiircarum
cui misi dono tria octoalia vini, 4 pullos, aibos panes, vivos
pi&ces, fenum et avenam pro asp. 24'/^
F«br. u. Item dnm Myhaytffy Thomas, Turds conductum usque ad
castrum Thertsch dcdissct, ac deinde nirsinn ad nos rediiâset, dedi
ei iiniiin lamiiiarem cum tribus equis usque ad Foldwar, familiari
sâlariuin , asp. 8
Digiiized by Google
8B
Item feria secunda ante laetare dum Jacob Pytayr cum

boyarone quodam Paschmag dicto, ut îpsum Dragomyr Armasch
ac ceteros boyaroncs detincret captivaodos, misi ds tria octoalia
vini ac 2 libr. avenae asp. 4*^4
Ilem dominica betare dum fiimiliaris ipdua Radyezsdi cum nmi. io.
ad nos venisset ut îpsum Dragomyr Ar-

«lutbusdaro boyaronibus
masch ad mandaluni Wlad wa\ wodae detincretur capdvitati man-
cepandum inisi L-is tria octoalia vini ct avcnam . . . ,
asp. 4'/*
Item Zioyka Dobrornyr cum famuio magnifici domini Wlad
waywodae in Ceailtam missus ad explorandum ubi nam Dragomyr
Armasch esset, expensae et salarium ...... asp. 18
Item feria quinta proxima post, Petro Zekcl, cum literis Mhi. 14.
et mandato sacratissimae maiestatis ad nus venienti, ac deinde in

Siculiam properanti, ut boyarones et praecipue Dragomyr ArnUMCh
decinerentur vinculis mancipandî, quando a Wlad waywoda istuc
proftigerant , dedi expensas flor. âo
item pro duabus iagenalis Ifmonionîm medio dominorum um. si.
Joannis Syrmer ac Joannis Hoch ieria sexia ante palmarum regiae

maiesti Thordam missis flor. 8
Item pro vectura eonindem usque ad Sarkan ac etîam ex*
pensae vectori datae . asp. 18
Wlaykwl de Neporthceii niagna quinta feria ad nos in le-
Iteni
^
gatione venienti misi dono albos panes vinum cancros et avenam pro
, , , asp. 1 2 '/î
Ilem Ztoyka Dobromyr cum eo ad regiam maiestatem

mîsso , dedi expensas flor. 2
Item Ztoyka Dobrcimyr cum hoyamne Whykw! de Nepor- îifil. j.
theen ad regiam maiestatem missus, emansit dies octo, cui dedi

in salarium asp. 32
Item feria tertb pasciiae Gregorius Literatus regiae maie-
statis secretarius ad nus venit, Nicopolim ad dominum Gritti ttu-
rus, cui misi tria octoalia vini asp. 4'/»
Item homa EJavid missus est usque in Xher-
cum eodcm 1 A|irii. »,
gowystyam ad magnificum dominum Wlad waywodam Thomas

Hwssy w expensae
, asp. 38
Itrm eificm (irp:,forio l.iterato dedinuis commodatos quin-
que equos usque ad Brezen, ac cum eis unum Bolgarum qui
eqiuM reduceret, equorum et Bolgari salarium asp. 34
Item uni exploratori Nicopolim mîsso, ad explorandum
quali gente domtnus Gritti ad nos venturus erat, expensae. flor. i
Item feria quarta post (|ua.simodogeniti (ircgorio 'I hercck April. io.
ad regiam maiestatem ratione vige.simae ac nuvitatum in i ransal-

pina, misso, expensae flor. 2
Item feria quarta proxima post, Egyptiis quendam male- Apni. le.
iîcum meritn snppliciu afl'icientibns asp. 12
Item teria sexta post qtia-simodogeuili Gawryll Bolgaro cum
3<<J99' l><M.tiaieoic. Voi. 11. Partea 4. 6
Digiiized by Google
84
rîae maittUtîs familiari ad dominum Grittî in Thergowystyam

misso expensae flor. i
Einanasit dies quinque, salaiium asp. 20

April. I*. Familiari regiae niaiestatis cotninodavimus unum equum iis-
que in Thergowystyam, salarium equi commodati. ....... asp. 25

April. 6. Item sabbato quasimodogeniti dominus reverendisdmm'epi'
scopus Syrmiensis regiae maiestatis consiliariiis, domino Gritti In
Thergowystyam ol>vi;im iturus, ad nos veniens haec subscripta

consumpsit : jacobo pistori pro 2 furnis seu clibanis similarum fl. 2
asp. 3 1 ; pro vino 4 diebus 3 asp. 44 ; pro uno quartali camis
fl.
bubale asp. 45 ; pro uno vitulo lactente vulgn /oi^ling asp. 3a
|)ro caseo et pomi?; asp. 8; pro biitiro, aceto, iar<lo ac petrose-
lino asp. 1 4 ; pro poniis citrinis vulgo Icmoniis a.sp. 4 pro piris ;
ac ovis asp. 8; pro candeiis asp. 4; pro decern gallinis a.sp. 20:
(Mscatoribus penes portam inferiorem piscantibus bibales asp. 20
pro uno plaustro feni asp. 30 ; ad literus ac mandatiini sacratis-
sîmae maiestati.s dedtmus in comitaturn siiae revercndissimae ilo
roinationis equiies25, hergowyslyam , quorum 24 ad

usque in I
8 dies Bolvimus stngulis per fl. unum, fadt. ....... flor. 24

Apfll. «I. Item dominica iubiiaie rcvcrcndiosinuts dominus Stephanus
doctor episcopus Sirimiensis a dorivno jrittiex Thergowyslya ad (
nos rediens, haec subscripta consumpsit pro uno quartaii carnis :
bubale asp. 40 pro decern gallinis asp. 20

,
pro 7* c*iW8 vituli ,
lactentis asp. 12 pro tribus liirnis similarum, domino Gritti in

;
Thergowystyam mîssiS ac etiam quibusdam domino eptscopo datis

fl.
3 asp. .5 pro piris âomino Gritti missis asp. 5
; pro 4 lin- ;
guis bul>a>i^ asp. 4 pro 47 octoalibus vini singulis den. 3 emptis

; ;
fl. I asp. 2o*/2 ;

piscatoribus drca portam Portîcae piscantibus
bibales asp. 10 ... .
Apii. SI. Itetn dominica iiibilate Thomac I Iwys.sy\v cum duobus equis
in Thergowystyam misso, ac domino 150 similas, nec non
Gritti
et pira, ac tecam vinariam vini plcnam duccnti, expensae flor. . 1 asp. 25

Item eodem die cuidam familiari regiae maiestatis in Ther-
gowystyam ad dominum Gritti fesdnanti, dedi eqaum unum, quem
habuit 4 dies, cqui diurnum salaritim asp. 16
Apru. 18. Item feria quinta post dommicam misericordia domini Petro
Thereck cum lîterîs rîae maiestatis, ad reverendum dominum
epîscopum Sirimieosem eunti in Thergowystyam, expensae .flor. 2
April. tt. h'-m dominica iubilate capitaneo domini Gritti cum 1
cquitibus, ar ; ( qn-'; dextrariis ad nos venienti misi dono, vinum,

pullos, panes et avcnam • asp. iS
Item eadem dominica Ztan Telka a magniflco domino
Wlad waywoda ad dominos senatus venienti, misi dono vinum,
albos pancs ,
pisces pt a\ Ptirini ... asp. 4*/a
M»i II. hem îabbuto post (estum asccnsionis domini Ztoyka Do-
Digitized by Google
85
bromyr Bolgaro, cum literis regiae maiestatis în Thergowv styam

ad doitiinum Gritti misso, expensae flor. a
Item eodeni dic Gercfc l.ew rda Bolojaro, ciun uno fnnniîo April. 99.
ad dominum gubernator^ni cum iiteris domini ainceliarii in Wa-

]achian) possesionem scilicct Mylko dictam, missu, expensae flor. 4
Item feria tertia ante festum Philippi et Jacobi apostolonim Ap,n. 30.
dum Perners Vrsula tamquam venefica comburi debebat, pro 3

plaustrîs ] ignor um asp. 30
Pro aceto et candelis asp. 3
Egyptiis eam oomburentibu* aap. 12
It«m feria tertîa ante ascenaionts domini pro convocatione Mai r-
provincialium, dum dominus Gritd ex partibus Transalpinis ve-

nire voluit . . . asp. 12
Item Ztoyka Dobromyr iu festo peiithecostes ad duminiim ' m» 19,
Gritti mÎBBO, expensae flor. 2

Item ipso die ascensionis domini Simon Kys ex Holgaria Mal 9.
nuslra cnni titrris dumini cancellarii ad domiiium Gritti in Mylku

existeni inissus expotiuit flor. 2 asp. 25
Item uni captivo, vulgo Kab, qui ex Turcia venit . . . asp, is'/i; 4-
Item eodem die fomîliari Scherban Womyck tria octoalia
vini dono ipsi data asp. 4V>

hem .sabbato post cruci Martyn l*ol,^1ô cum Iiteris rerjiac >W 4"
niaiestatis ad dominum Gritti in purtes Iransalpinas missu» ex-

pensae ............. flor. 2
Item dominica post cruds Martyn Bolgaro ad dominum *-
Gritti in Thergowyslyam ir.isso, expensae rl salariuni . . . fior. 2

Item domino Gritti ac bano Transalpinensi , nec non et
domino canceilariu dedimus dono 235 agnos pro flor. 25 asp. 27

Item dominica triniti» Ztoyka Dobromyr ad Benedictum Mai aC.
Sykesd pro alimentis ad Sarkan domino Gritti disponendis misso

expensae asp. 25
Item feria quinta post corporis Cliristi Joanni 1 hercck ad '«"î* 6-
Ztoyka Dobromyr cum Iiteris ad dominum Gritti ac dominum

cancellarium tn Wyzackna existentem missîs, expensae . . . flor. 4
Item pro duobits tapetis per dominum iudicem nostrum die *S-
Viti et Modest! in iieccssitates civitatis et provinciae a Myhay

graeco de Pytesciit empiis , . .flor. 19
Item feria secunda post Viti et Modeti Joamni Thereck ac

Ztoyka Dobromyr cum Iiteris domini Gritti ad W'lad wnywodam
ratione diiorum milium florenomm ratione damni illati nobis red-
dendi missis ,
ex[jensae , flor. 3 asp. 30
Item Joanni Thereck ac Ztoyka Dobromyr a domino can- 25
eellarioex Vyzacknya ratione duarum argentearum cnpparum do-
mini epnoopi Albensis domum reversis, emansenint 10 dies sa-
briiun flor. i asp. 30
Digitized by Google
86
M« 19. Item doctori cT secretario domini Gritti similiter unam cup-

pun a domino Georgio Ollach emptam , ct marca» dua», minus
2^ -2 nehesyg ponderantem , dedere dotto domini «enatua; marm
aestimau fl. 1
1 , &cit Hor. 2 1 asp. 2
lidem (inhabitatores Novae civila^) ratione sex cumnim
ad Thergowystyam misss, ac ratione domini episcopi Strimieitsis,
ac domini Gritti , ac avenae ,
expusueruiU una sunima ... Hor. 7 asp. 25
lidie 4- hem feria (piintri post visitationis Mariae Zîpyk?. Dobromyr
cum literis ad magniricum dominiim Petrum waywodam Moldaui-
ensem misao expensae flor. 2 asp. 1
iidfo y. Item Petro Tbereclc ad Foragas misso, ut domini castel-

laiii certuin dîem nohis cum ponerent . rum îpîfi aj^fendi ac tra-
ctând! de omnibus causis nobis necessariis ,

expenâc et salarium . asp. 44
ivKe tt. Ilem feria quinta post Margaretae familiari domini Oemetrii
Mayhd tria octoaiia vini et avenam donant pro asp. 4*/«
Inii* ti. Item ipso die Mariae Magdalenae ,
popae Bolgarorum nos-
trom m ad W!ad waywodam in Pytescllt ratione certamrn causaniin
cum 7 villis misso ,
expensae flor. 2
F^. ts. Item dominica ante transiignrationem domini Ztoyka Do-

bromyr ad magnificum dominam Ptanim waywodam Moldauiensem
ratîone 500 fl. nobis condonandoriim missus csî . medio cuiiis sua
magnifica dominatio optavit , ut 600 ierri laniinas sibi mitlcrcmus,
quas emîmus flor. 37 asp. 25
Piro vectione eiusdem ferri usque ad Tattnis flor. 2 asp. 37
Ztoyka Dobromyr ferrum in Moldauiam ducenti, ex-
pemne flor. 3
Pro quattuor ligaturis cultellorum domino waywodae ac
boyaronibus dono dandis flor. a
Emansît decern et septem dies, salarium flor. i asp. 18
AMg. 3. Item aabbato post vincuJa Petri Ztan Thellca ^/s vini et
avena asp. 4'/»
Aug. 13. Item feria secunda post Laurentii, egiptiis l'urcm Bayle ex
Buchor suspeodottibus, âlarium asp. 13
Amg. as. Item eodem die lâmtlian domini Demetrii Maylad vinum
et avenam asp. ^^ft
Aug. 17, Item feria tertia post Barthoiomei /toyka Uobromyr ad
,
dominum vicewayvrodam cum familiari domini Wlad wayirodae,

ratione oonductus seu dedtu:tionis boyaronum cum censu Budam
usque ipsis concedflnduiTi , expensae . . flor. i asp. 10
Hmanasit diebus novem, salarium asp. 36
Item Ztoyka Dobromyr cum ratione 500 fl. nobis per do-
minum Petrum waywodam Moldauiensem condonandoruro seu re-
laxandorum, ac ÎA ceteri* multa civitatis et provinclae fldeliter
exppflitis missus. ex senatiis commissione fîiîsset, ipsi în provi-
sionem aliquot ulnas panni pro , flor. 2 asp. 37 Yt
Digitized by Google
87
Itrnn feria quarta post nativitatis Mariae Ztan Telka in le- Scpi. ii.
gatîone ad domino» seoatus ratiooe quarundam novitatum venienti,

vîntim, fOBces, panes asp. la
îtem doniinica post Matthei apostoli et evangelistae Ste- ttft. m.
pliano Zazko, raiune detcntionis per dominum Nicolaum Sarwary,
causae Ztroye Thordae &ctae misso ad Fogaras, expensae . , . asp. 32
Item rursum eadem de causa ratione videlicet Ztroye mi-
simus ad Fogaras, expensae asp. 40
Item famulu Ztan l elka tria octoaJia vini asp. 6 Scpi. 32.
Item Joannî Mycko tria octoalia vini et duos cubl. avoiae

intsi dono asp. 6
Item famulo domini Dcmctrii Maylad , vinum et avenam . asp. 6 ttpt. 34.
Item feria tertia post Matthei pruilentps et circumspect!

domini Anthonius Goitbchmit, ac dominus Sigismundus Gemmarius
decti ac misst in congregationem oamium Saxonum ad Mcges ad
intciligttndaro mentem serenissimae maiestatis ac domini gubema-
toris ratione croci, pxpmsap flor. jasp. 2
Item duminica ante testum exaltationis sanctae cruci egre- Scpt. 8.
gio domino Denietrio Maylad ex Fogaras cum 16 famulis ratione

certonim negotioram huc venienti , ac per triduum hk manenti , ex-
posuimus omnibus in umiin compiitatib flor. 7asp. a
Item eadem die Radyt.sch Iralt r portarii ex Walachia ad Ocl «.
nos venienti ac dominum Wlad wa)\vodam mortuum esse, nuntt-

and, tria octoalia vioi asp. 6
Item eodem die Egiptîis pro mactatione ac eductione 32 Od. t.
«mum asp. 33'/s

Item feria sexta ante Martini Egiptiis pro mactatione 30 Nov. S.
canum asp. 30
Item Egiptîis quendam indgnem liirem penes castrum Tfwrcs
auspendentlmn , merces ,
aap« f 2
Item Ztoyka Dobromyr feria qninta post vi'îtationis Ma- Iidia 4.
riae primum ad Petrum waywodam Moldauiensem ratione 300 fl.

misso, dedimus sex ltura cultdloram quinque pileos dvfles a
Johanne Benckner cmpeoa pro flor. âsp. 34
Item I'rjtnis Tliereck ratione mortis Wlad waywodae re- Dw. a.
giae niaiestati referendae BiKÎam mtssus, habiiit ef|iiiim Ladislai

famiiiaris vigesimae, (juam in ea via penitus annihiiavit ac des-
tnixit, cui Ladislao dedi ex oommissione dominonim, ut allud
eqiium cmere possit flor. 5 asp. 12
Item ciiidam rtrcufici duos Tiircicos nrcns regiac maiestatis
meiioranti in Tena, cjuos domînus iudex noster regiae maiesti
ad Sdiegeswar duxit, in satarlum arcufid . flor. i
Item casidUinus Fogarasîensis alîqoot literas misit huc do-

mino iudici ac do)ninis senatus, cui dedi bibales .... asp. 20
Item ipso die beati Clemeatis Petnis Becker ad Fogaras itov. n-
Digitized by Google
88
missiis est, ad intdligendum a domino castellnnn , num Cibinienses

in hanc terram Barcza irrumpere vellent, expensae asp. 20
Emansit dies quattum- cui dedi in salarium asp 16
Kwr. »i hem feria sexta ante Andreae duobiis boyaronibus a novo
W!a<l waywnda ex Tranalpinis ad dominuiiî nulicem ac dominos
senatus venientibus, ac donum nuodi super novo waywoda con-
fiimato poscentîbui, dcA unam urnam vini a^. 16^ pisces, alboa
panes pro a^>. 35
Eisdem duobu» boyaronibtis pro dono deoem ulnas pani
Bryckes pro fior. 1 1 asp. lO
Eisdem duos pileo» ctviles, ac duas ligaturas bonorum
cukdiorum fior. t asp. 33
Eisdem expensas usqi c in patHam suam .... fior. a
Dw- «- hem feria .secunda post Andreae IV) fia Lugofotl» ex '!Vans
alpina a Wlad waj woda ad nos vcnienti ac ad regiam maie-
statem liudain usque ciinti , misi polygrana, vinum panes et
avenam asp. 2 1
*• hem Stephano Zaxko rum lileris rationc certarum causarilm

inter C/ayi-liiu'ns( s W'y ltîuibaclienses
, , et Rosnv oienses €Uni ca-
slellanis castri Fogaras, ad Fogaras niisso expensae asp. 25
i>ec. is. Item tixori reliciae quondam Bazzarab, quae cum filia
Roxanna feria quarta ante Thomae apostoli huc in civitatem ve-

nit, niiserunt domini lîono unam urnam vini polygrana wzonum,
asperis 5, semelias, 3 magnos carpiones, et decern cubl. ave-
nae, facit flor. 3 asp. 37
Item in vigilia natîvttatb domini ex commissione senatus
Mfehaeli Kwrka ac sorori eiusdem pro uno carpento, qiiod domi-
nus Petrus Angyal (bonae memoriae) Sch;irhan Wornlscli Jono
dederat, dum Menilied Beck ac etiain Wlad waywoda I ransal-
pmensia ante dvitatem hanc soa fiîxnsent tentoria, in Transilna-

niam eruptnri flor. 15
hem in vigilia nativitatis domini Maitheo Daczo a Ste-
j)hano Maylad atl dominiim iudicem nostrum dominosque senatus
misso, bina vice b octoaiia vini, seitiellas pisces, per dies 4 cubl.
avenae facit . asp. 24
Qurllcn tur Ucschichic dcr SMdl KfOMiadl ta StcbcnblUiMi. tl Bând. «47 —sSo^ — OtâaliiUl 1b
nfdliT* «raolui Bmiar». IIL C. y
Digitized by Google
80
XXII
1532. Date istorice cu privire la Români, dup rcgistrula de chelCueli ala ora- 1532.
,x|}osita 0[)picJi Rosis super revcrentiissinium episcopum et magnili-

cum cioiDiDum Francîscum Berbecy superquc alios auDcios regiae maiestatis
anno dommi 1533.
Item feria sexta ante carnispriviuni habuit Janosch Diack F*br. 9.
iter ad Transalpiniam ex apud nos hospitavit aup«r quem expo-

suinius quod computamus simul ..............
Aor. i asp. 40
Item feria quinta ante palmarum revertebatur antefatos Ja- Mm. si.
nosch Diack ex Transalpînîa ad nos super quem rursum expo-

suimus asp. 40
hem feria quinta proxima post dominicain qiiasimodogeniti Apa
exposuimus super reveirendissimum dominum episcopum qui in ne-
godis regiae maîestads fmt flor. 8 asp. 35

Item vectoribus, quod eundem ad Tfansalpiniam duxerant
et reduxerunt , dedînHfs flor 4 asp. 25
Item cum illiistrissimus dominus Griti ex Transalpiuta liic Mai ai.
penrexit, sua castra fixit, non remote a nostro oppido, super quem
exposuimus flor. 2 asp: 44
Qucllen lur GctchidiH dtr 8l»4l KroDMadl in SicUnMbfni. II BMd. pv. sS$. — Orifimliill te
ii<M onfolai Bniortt. III. R.
XXIII.
15 ^3 rpistfipu?"! AV ; /j, O'dhulu scrie lui Corneliu Scepperus , oratorului ger- 1533.
manii, c apanagiulii reginei vcduvc Mria din Ungaria consist din fortreele 91 bSiie
de aurii, fi de afgiitttt din eonritattila Sd, din fortreele UiauaaU /i HusOi din Ua-
rmmatrt^ ^ dio onulil Buda-vechiS.
N. Olaus ad Cenutium Se^perum Oralortm R. M.
b.ecepi noditistertius litteras tuas ad me datas, ad qoas si lonôres

rescripsero, boni ( rjnsnle, ex amoreque et necessitate profectas iudicato. Tuis
his quo aftectus sim gaudio, vix lilieris explicare posum. Nam
acceptis,
praeicr ea, quac illis erant acripta, inihi gratissima, amorem in me tuum ac
Digiiized by Google
40
beneuolentiam stngularem, qua res meas te cnraturnin stisdcîpis, etsi iam pri-
dem mihi satis p<Tspectam . tamen plnnp nune cognosco , iitpote quae maxime
tune solit sint amicis, cum absint, innutescere. Utinam daretur occasio, qua
meam item in rebus tuis operam me dedarare liceret; certe aiumus et sin-
cerus et ad omnia tua vota expositus non deest , non deerîtque unquam , modo
non desit orca-^to et opportunitas. Sed mis-.a liac-c fîcîo . ne hac tf romme-
morationc deineam , satis uti arbitror , meuin in te ainorem expertum. Litteris
tuis acceptis allocutus num reginam.quoque habuisse a te Ut-Retulit mihi se

teras et res, de quibus scriptae erant recensutt; quas partim ego quoque iam
ex tuis ad me datis intelligebam. Fost plurîmos de seruitiis tuis caesari iam
exhibitis ct etlani deinceps exlî^êndt<; serniones , maiestas sua et Iiilari et
clemeni vultu accepit ol hitionem scruitioium tuorum , nune in rebus ipsius

factam;quam credit speratque te reipsa comprobatunim dum tempus erit. ,
Ut tamen intelligas apertius maiestatis suae ies et bonorum suorum statum

in Hungâria cxî'îtentuiiii maiestas sun ex dote hahet comîtatum X'ctoris Zo-
liensem , in quo sunt arces , ciuitates , fodinae aurariae ,
argentariae et mine-
rarum quoque aliarum, haec omnia utcunque fieri potuit etiam tempuribus his
omiubus perturbatjs per suos offidales, licet non «ne magnn expensis sub
possedit et pOMtdet; habuit praeterea arcem unam Mownkach in finibus Ma*
romanisiî, ciiiiis nune officialfjs ,

qui antea desciuerant a nobi? , ad obedientiam
serenissimi regis notri herdinandi rediissc, ac Joanni Catzianer capitanco regis
de fidditate imposterum seruanda iuramentum praestitisse hoc biduo intelle-
ximus; in Marpmarusio praeterea arces Hwsch (^c, Huszt) et aJiquot alias
ciuitates una mm o]>pidis et montanis salitmi ,
qiii raniera Maroniarosiensis
uno nomine vocantur, Ilas quidam officialis reginae cui nomen erat Paulus ,
Arthandi, dum Ludouicus rex infeliciter occubuit, nomine reginali tenebat;

qui, posteaquam venimus in haec turbulenta tempora diuersasque nostrorum
foctîfMies et schismata, desduit cum bonis omnibus reginac ad Joannem; a
quo postea captus et nescio ob quam rem ,
aliqui dÎLunt ob proditionem , a-
liqui ob pecunias (multa enim ex bonis reginae congesserat) cum fratre suo
suasu et coiuilio Aloyaii (kitti fuerat truci<totus. Post horum neeem Thomas
Nidaady, quem scribis nune cum Catzianer oonuenisae, profectus est Maro-
marusium ubi mitum effecit apud illius Pauli viduam verbis spt dosis, ut et
,
arces illas omnes ct cameras saltiini et alia bona rerrinap in inaiuis illius re-
signrii ab co tcmpore l>ona ilia fuerunt a regina alienata. Ex alia pane
;
habuit eadem regina oppidnm Vetus-Budam prope Sicambriam sitnm supra

iSiulam regiam, deinde insulam Czeppel infra Kudam ad medium millîare.
1laec bona (»rrii|iata fn» re per factionem joannis iam ab eo temporc quo ,
Budam erdinandus rex amisit; quae omnia praedicta speciant ad dotem re-
i
ginae. Non paruique sunt momenti bona, quae et edam alia, quae ad dotem
reginae pertinent, qua concordia futura est, reduci deberent opera tua in
si
ditionem reginalem.Credo autem his de rebus et commissionem et informa-

tîonem a rege Fcrdinando tamen ut singula berna apertius intelligere regi-
;
ualia posses, qualia et ubi essent, haec ad te non ignorante ipsa regina
«cripsi, ut sGtaB comincKfiuB rebus hb operam tmm pnieatare, ai mt tempus
et necessitas futura.
Bruxellae 14-3 Januarii 1533.
M«M«ieM« HwigifiM htaUdoL DI|doMUtb. Ton. XXV. ptf. rji—t^t.
XXIV.
I5jJ l"ji:.sco])ird Nicolae OlahulU scrie lui CerniHu Scepprrus , orâtorulu ger-
manu , câ patria &a natalâ esie ira-Românesc de unde tatlâ
, s2u a (ugtti in Tranail-
vaiuR de friu v«iv9tbUui Drmcula^ care vok se-ld veid.
Nuolm Ottti ad CmuUum St^^mm Rtôtuio,
Zn Valachis et Moldauis in amicitiam nostroruin et Polononim adhi-

bendb non magmira iacb (undamentum. Neseb eaim tu VaIa«horaiii Vayiio<
darum quam moerta sit condido. Memini tiga patrem meum, qui erat ortus
ex sanguine Dracula VayuO(!a<! Valachîae, mihi aliquando narrasse, se maluisse
in quo ex Vaiachia tcmport; Mathiae regis, ne per ipsum Dra-
Transilvania,
culain ob regnum trucidari posset, conlugerat, mediocri fortuna esse contentum,
quam ampla tn patria sua dîgnitate. Quem Mathîas rex saqie monuerat, ut
« veltet, ad Vayuodatum Transalpînum cum exercitu reroitteret; aed qukl
illi responderit non ob pusillanimitatem
, attt cimiditatem sed quod ma-
, ,
luerit ad senectam usque in pace privatus vivcre , quam in magistratu

ad annum (solent euim Vayuodae Valachi eos, qui sunt ex Vayuodaram
sangvine, ob împerium trucidare), adunt multL Audiuit edam aliquando, n
bene recordor Thomas Nâdasdy a Joanne Borncmissa mortuo regis Mathiae
consiliario, a quo si tecuni aliquando tonstituetiir interogare poteriy. Hoc ,
ideu inserui priuatum excmplum, ut prtini videre possis me longe huc, ubi
nune sum, aberauise a patria mea paterna; partim, ut sdaa Valachicum im-
perium et soctetatem non esse durabilem. Nani solus Danubius Transalpinam
a Turcia diuidit. qiiem Turcae duni eis plaraerit, praesertim occnpatis iam
arcibus Hungaricis illi viciois, traiicere possunt, et Vayuodam aut interiicere,
aut expellere; quod Â Turd non fadunt, fadunt aoB pteramqiie Valadii, sub-
dtti etiam leuibus affecti a>ntumeliîs, quemadmodom îd fuerat expertus Myhhe
Vayuoda Transalpinus, patris mei, si bene memini, patruus, non multo ante
mortem rej»îs Vladislai patris Ludouici. Qui post multa praelta cum Turcis et
subditis sui in defensionem capitis sui commissa transiugerat Cibinium, ciui-
37,399. Unii— nt i. Val. tL iMw 4. 6

48
tatem Transsilvani'ae, ubi quoque practlcas Valachorum euitare non potuit.

Nam quidain Jaxisth eum comitatum a patre meo, et alits nobiUbus a aacro
ad hospitium, ex insidiis adortus, inter magnani ifMkis Myhne multitudinem
transfodit ; tanta erat temeritate ct raliie percitiis ,
qiiamvis et ipse fuit postea
in huspitio suo, quo contugerat uiieriectus. Quare Valachorum vires nocere
quidem Transsilvaniae, dom îUa propugnatore vacoa est, possunt, $e(f Hon-
gariae ddeiiMoni lu» valde prodease.
Bruxellae 7-a Maitîi 1533-
MtwiMiia Hm^mim UumicM. OiplMuiari». XXV. pif. 307--31S.
XXV,
]3J, 153.V (ortuliu Scfppiius, oratoruîQ germanii, scrie e()isco[juK:i Niciilae OSahulii
c in casâ dac era-Românisc se va alipi dc Ungaria, posesiunea Transilvaniei devine
multtt mai Mgiiti |i puterea Ungariei prfo aodeta va creice.
Cemdius Seênts Nuolo OUo suc
Jam neque Valachorum subsidio opus est, de quorum infidelitate quae

scribis, sum plurunvm illit legeod». Sed
mihi valde grata bere, gauisusquc
quae vga de ilJii in sobsidium vocandi» scripd» ea ex Sdnyl Ctuia de Con-
statis hauseram neque tam mouebar auchoritate Wayuudarum praefatae Va-
;
lachiae, qnam incoîanim consensu nequc me ftigit hoc anno unum ex ilHs
;
Wayuodis a Ludouico Uricti cupile truncatum esse, quae res eorum securitatis
esc maximum indicium. Neque parte ab altera contemnendum esse in ilKe,
modo velint subsidium, bella a Calepino et Amaruto, postea et a Mahtunete
aduersum eos tlissidentes et minime com urdo gesta, dicerc " sunt. Ouam- j
quam autetu Hungariae salutem nunquam ego ex Valachis peudere posse sum
ratus, accessione autein illius gentis et Transsyluania, uti vere scribis, securior,
et vires Huagaronim alias non contemnendae firmiores redderentur; sed de
iu» nuoc satis.
Datum Viennae die secunda mensis Aprilis anno 1533.
HvBiuncan HuogiHte hiMwicn. DiploBUtiM. Toa. XXV. 330—346.
Dlgitlzed by Google
48
XXVI.
1533. Pftru, voivoduia Moldovei cump.lrâ satuio Bcrchccsci de la crediaciosulii ISJJ-
•ea Corbtii ev 480 fl. tataresei $1 apoi danwace ntulO acestat oAolMifei Moldavita.
(Tiaducere BcmaBl dia Kmba dtvcw).
uischen Landes
V Olt
,
Gottes Gn»dea ivîr
thun kund durch diesen iinsem Brief Allen

Peter, Woewoda, Hoapodar
, die solchen
des moldai»
aehen
cder lesen hî5ren : wienach vor uns und all* unscrcî moldaviîscheti Bojar^n ge-
koînmen utiser Diener Kortat aus seinem guten Wiilcn, von nietnanden genti-
thiget oder gewungcn, und verkaufte sein wahrhaftes Vatergut vermSge seiner
wahrhafteri Handveste uod vermSge der Bestt^;uogsttrkuoden, die er vom
Vater unserer Herrschaft dem Woewoden tefan hatie ein Dorf Namens
, , , ,
Berkischestîe an der Moldawa mit einer Kirche, einer Topliza und einer Miihle
an der Topliza; dieses verkaufte er unsrer Herrschatt selbst um vierhundert
achuig tataittche Gul^. Und uiiaere Henmchaft liat all diea Obbeadmebeoe
Gdd vierhundert achtxig tatarische Gulden in die Itinde unsers Oîeners Korlat
vor all' unscren moldauischen Bojaren bezahlt. Und hierauf hat es unsere
Herrschaft fur gut befunden mit all unserm guten W'ohlwollen, reînen und
erlauchten Herzen, all unserm guten Willen und Gottes Hilfe und unsere
Herrschaft haben filr die Seden unsrer Grosziiltem, unserer Aeltern , flir un*
sere Gesundheit und daa Heil unserer Sede und unseres Leibes gemacht, und
h:ihrn gegeben das vortjenannte Diirf, Xamcns Rprkische.stif- an der Moldawa
:
mit der Kirche, einer Topliza mid der Miihle an di-r Topliza unserm heil.
Kloster Moldowiza, wo die Kirche der Verkiindigung der reinsten lungfraun

unarer GottesgehKrerm Mria, und wo unser Bether Hr. Priestenn5nch âe&n
Igumen ist, damit es unserm heil. Kloster Moldowiza von uns eine Haod-
veste sei mit allen Einkiinften unabnderlich und unverbriichlicli Air immer,
in Ewigkeit. Und das Gemrke dieses vorbenannten Dorfes, Namens Ber- ;
Iciadiestie an der Moldawa mit der Kirche, einer Topliza und der Mfilile a»
der Topliza, aoll von allen Seiten nach all' seinem dten Gemltrke sdn, wie
es von Ewigkeit bestanden. Und hierauf ist die Beglaubigung unserer Herr-
schaft des obgenanntcn , wir Peter. Woewoda , und die Bcg-laubigung des
vtelgeiiebten Sohnes unserer Herrschatt, Bogdan °s, und die Beglaubigung unsrer
Bojaren: d. B. d. Hr. Hum, Hofrichters; d. B. d. Hr. Totruschan; d. B. d.
Hr. Skriepek; d. B. d. Hr. Wlad und d. Hr. Toader* Parkalaben von Hotin;
d. B. d Hr. Dancul iind d. Hr. Licul, Parkalaben von Nemz ; d. B. d. llr,
Sbijara und d. Hr. Kracun, Parkalaben von Neuenburg; d. B. d. Hr. Michul,

Thorwardens von Sucawa; d. B. d. Hr. Dragschan, Schwerttrgers ; d. B. d.
Hr. Glawan, Sdiatzmeisters; d. B. d. Hr. Albot, Kmmerers; d. B. d. Hr.

Popeskul, Mundsdinks; Hr. Kotiqit Truchseszen; d. B. d. Hr. Draxin,
d. B. d.
Marstallers und die Beglau!)tjTung[ al!" unserer moldauischen groszen und kleinen
Bojaren. Und nach unser m Ableben wer Hospodar unsers Landes sein wird,
Digitized by Google
44
von uosern Kindem, oder unserm Gcschiechte, oder wen imnier Gott auser-
wahlen wird Hospotlar zti sein unsers moldauischen Landes
. der soli doch ,
unsere Schenknis und Bekrltigung nicht umstoszen, sondern sie unserm heil.
Kloster Moldowiza vielmehr bestSriccn und bekrilftigeii. Und rrer es wagen
solite, diese unsere Schenknis und Bestatigung umzustoszen, ein solcher soli
verflucht sein von Gott. dem Herrn, dem Schopfer IlimnieU und der F.rde,
von der reinsten lungfrau , der Gottesgebrerin Mria , von den heil, vier
Evangelisten, von Christus heil. zwStf Oberaposteln Peter und Paul und den
Ubrigen, von den dreihundeit aditxehn Gottiagenden Vâtern von Nikâa und
von allen Heiligen, welche Gott von Ewigkeit her wohlgerllig gelebet, und
soli seinen Theil liaben mit dem verfluchten Arias und Iuda Iskariot, dem
Verrther Christi und den Ubrigen luden , die zu Gott Christus geschrien :
Sein Bhit liber uns und unsere Kinder! wîe e$ ist nad seîn wird mi Ew^cett
Ame». Und «u mdurerer Bestiirkang und Bekraftigung air des Obbeachrîebenen
haben wir unserm getreuen Hr Toader, Kanzier, befohien tu schreiben, und
unser Petschaft beizuh;inoen tlicscm unsern ÎViefe.
Geschricben hat's Gregor liogcs iu lassi, itn 1. 7041; 533,
! ini Monaic
April, am it. Tage.
(S. P.)
WielMBlnaMr , MoltUm. 1. Heft. pij;. 7S— 79. Din colecthiiM egnaMului din Vmm» Butoloncia
XXVII.
15J3. '533- /""«^ Zapo.ya, regele Ungaria, favit pc cnp:tululti din Alba jiilia sc
holilrnicc'^cS de no J terenulii, CC a fostil de cofitroveraS intre Moiilii din Buituri i intre
cetenii din Ortstie.
Jôannes dei q^ratia rex llung'aria- . Daltiuitiae, Croatiae etc. , fide-
libus nostris capitulo ecclessiae Aibensis 1 ranssilvanae , salutem et gratiam.

Noverilis pro parte et in personis fidelium nostrorum prudentum ac circum-
spectorum judîcis et juratorum ceteroruntque civium ac inhabîtatorum otpidî
notri Zaazwaras, quasdam literas nostras adjudicatorias, pariter et executio-
nales , in oppido nosti o Dcwa feria quarta proxima post dominicam Mise-
ricordia domini » in anno ejusdem millesimu triccsimo secundo novissime
transacto, praeterium, clauiae in papyro confectas, luiase owram nobv eidii-
Utas, subinferentes, quod ipai judex et jurai, ceterique cives praedicti oppfdi
notri Zaazwan» diversis et ar . . . s quidem, turn nostris regalibus, tum
vero privatis eornm rebus et nefTotiis praepedili, hujusmodi literas nostras
adjudicatorias debitae executioni deniandarc non potuissent. Suppiicatum itaque
Digitlzed by Google
45
extttk nostrae majestati in easdem ex gratia nostra regia

pen;onis ipsorum , ut
deqne potestatis nostrae plenitudine non obstantc eo, quod annalis revoluie
ipsaruin praetcriisset, per nostrum ac vestnam horoines cxequi, effectuque
maoicipare, permittere, annuere et ooncedere dtgmremur. Quarum quidem
litenurum teaor talis est: Joamies ^
gratia rex HuDgariae etc. (Origmalulâ
fihubi fu^t fintle tbemmiHbthii Upstus Oy.
Ai«l«ehcr» Uri(iiad«nbiiieb uir ticidickte dcr Sddl ind di» SlaUn tnos. ii^b, ic6— lof.
XXVIII.
1533- Difeiite date istorice din registniltt dc venituri i de cheltueli ala jude- 1533.
iiorii din BraoviL
A
circunispectus
nno domini millessimo qiiingentesimo tricesinio tertio prudens et
dominus Jacobus ilyrser rursum etectus est in villicum huius
inditae ctvitatis Brassouiensi», qut peroepit et exposutt pecuoias dvitatts et
provinciae, integram stio tempore daturi» rationem.
ExposUa.
Item eodem die duobus fanuliaribus Tatull Porcolab Mr. 14.
miliaris Wlad waywodae donam nuntii poatukntibus quod Wlad

in wapvodam creatus eaaet, deoem ulnas paoni Lang Newrem-
berger, pro flor. 4
Item feria tertia ante Valentini famulo Stephani Bathory "
waywodae Tnmsilvanicnsis tria octoalia vmî, avenam asp. 6
Item sabbato post Valentini familiaribus Wlad waywodae
rursum domim nunti, postulantîbus, dedi dono puUos, semellas,
tria octoalia vini, avenam asp. 13'/*
Item feria quinu ante featum cathedrae Petri Ztan Telka Mr. ao.
Tiansalptnenai, pisces, vinum, 2 cubl. avenae donantur asp. 12

Item sabbato post trium regum , Mattheo Daczo familiari Jm-
domini Maylad */s \ini, 2 cubl. avenae facit asp. 6

Item sabbato post trium regum Siepltanu Zazlcu cum literis
ad doimhum Maylad ad Fogaras mtsso, ex parte quanindam di*
vi tun per Demetrium Maylad detentarum expensae ....... asp. 40
Item feria tertia ante Anthonii pro convocatîone provincia- J*** ^
I) AaaU doMOMiuioi 1533 itmUI 4ia «onttoiWiM mm.
Digitized by Google
lium ad eligenduin castellaDum casin Thewrcz ad deoem amu»
continuos .asp. 12
jH i«. Icem fer» quinta ante Anlliotiii Lacikony de Grytt Una
vioe sex octogUa vini, unum Inoum, 3 cubl. avenae donata . . aap. 17
ju. «a Iteni uni boyaroni cx Maraynen Ventilla nomine, panes,
vinum, pisces et avtnam lacît asp. li^jt
Jan. 30. Emanserunt diebus 1 2 hi duo salarium dor. 6
Sex equoruffi in curru salarium flor. 5 asp. 38
Fete. 1. Item ferîa sexta post purificationis S.nvu ex Thergovystya,
viaum, panes, pifires , nvenri bîna vice doiio missn asp. 13^1
Febr. aj. Item codem die cuidam Transalpinensi ^/s vini familiari
waywodae asp. 6
rcbr. >«. Item îpso die carnispriviî duobua hastiludio ludentes bib. flor. 1
Itom prima hebdomada quadragesimae famulo Tbomae Bn

tria octoalia vini , 2 cubl. avenae asp. 6
Item Ztan Medeutscher familiari Wiad waywodae ii;i.stam
unam et scutum vulgo Tbarcz dono data . Sor. i asp. 25

Pcbr. tA. Item ipso die camisprivii Pwrwyl &mitiarî Wlad waywodae
procoliriclis vul,'o ktotsclien . [iolii;rana u;!f3rn5rn ct tria octoalia vini asp. 26
FeUr. 24. itcin fcria secunda camisprivii Wentelle de Marzyneen umim
scutum dono daium asp. 35
Item am donnerstag feria quinta ante camisprivîmn Egip-

tiis fitrem qnendam suspendentibus asp. 12
Pro vectione poslium ad ijatibuliim . .
. , , asp. 3
Pro aceto ut quidam Walachi tormentis afhcerentur . . , asp. 3
1*^ Item sabbato ante invocavit Francisco Hodossy ac &miUari
Wlad waywodae vinum albos panes avenam
fomiliar. asp. 19
Mm. 4. Item feria tertia post invocavit Stephano Zazlco ratione
ovium per Mtchaelem Donat a Bolgaria nostris ablatanim in sedem
Orbay misso, expensae asp. 15
Mttt. is. Item Ztoyka Dobroniyr feria c|uarta post reminisoere cum
literis Wlad waywodae post dominum Petrum Oppalynsky l^ti
regis Poloaiae, misso expensae .... flor. 2
M»rt. 14. Item icria se.xta ante ocnili Gregorio Ihewrrrk ar] dominum
vicewaywodam ratione deteniionis ob dicalioncm perLincntiaruin
castri Thewrcz impediendam misao, expensae. Aor. 3
Item boyaronibus Wlad waywodae qux cum legato Poloniae
in deductionc eiusdem lâti buc venerant, 25 octoalia vini, octo
cubl. clei lini flor. i asp. 20
'S* familiari domini Wlad waywodae
Item sabotto ante oculi
donnm nuntii quod imperator Thurcarum vexillum, vulgo
postulanti ,
Stanttert, mitteret, panni Bruckes ulnas 5 dono datas . flor. 5 asp. 30 . .
*•«»• »*• Item feria quarta post laetare Petro Thewreck cum literis
domini waywodae notri ad Wlad waywodam misso, expensae flor. i aisp. 25
AprD. 4- Item feria sexta ante palmarum Gregorio Koppany et Petro
Digitized by Google
47
Waczy per domioum Gregorium Pestyeny ex Alba ad numeran-

dum popolttm tam in civitate quam et tena Bama huc miaais,
vinum et tres cubl. avenae asp. 6
Item eodem clie Gerge Bomback cum literis domini way- ApriL iS.
wodae notri ad Wiad waywodam misso, expensae. .... fior. i asp. 25

Item dominica quasimodogeniti Joaoni Gleaan dicatori ad April. m.
w» venienti, ex commissioiie domioi iiidkis uitam urnain vini,
4 pullos , 2 agnos asp. 36
Item feria secunda post quasimodogeniti familiari waywo- AriLti.
dae Transalpinensis Fwrwol ^/e vini, medium agnum et 2 cubl.
avenae asp. 9
Item pcMt Georgii Pwrwel familiari waywodae
sabbato Apifl.s6i.
Transalpinensis medium agnum coliridas et vinum dono inissa asp. 11

Item eodem dic iêtro Thewreck cum nuncio Wlad way-
wodae Budam misso ,
expensae flor. 5
Item pro aromatibus vulgo gestjrp dum domino* Sigismun-
dus Cibinium, ac dominus iudex cum eeteria dominis ad dcounum
Mayiad ad Fogaras profectus est flor. i a^. 4
Item sabbato ante iubilate dominus iudex, dominus Joannes Mai 3.
FwX| et domiotts Sigismundus ad Fogaras ad domknim Stepha-

num BAaylad, qai tune domwn venerat, profeeti sunt mansenintque
ibi dies quinque, dederuntquc dono, suae dominationi duas cuppas
parvas: marcas 4et nehezyg 22 ponderantes; marca aesdmata est fior.
12. den. 50 facit flor. 55 asp. 37

Eidem laênam lemoniarum flor. 3
Eidem 300 haleces, 5 asp. 3 lacit (sîc!) flor. i asp. 35
Octoalia vini .^5 impieta hic flor. I asp. 20
Quattuor octoaiia aceli asp. 8
Pro panibus asp. 1
Praescripti domini consumpsenint 5 diebus, et quod do.

minum Mayiad in Scharican convivam tenuenmt, cum domino
Philippo, magistre Luca de Brethalm ac plebano de Schenck (lor. 1 1 asp. 37
Item dominica ante cantate Zioika Dobromyr ad dommum lUi 4
*
Wiad waywodam misso, ut percontaretur, an multi essenc Thur-

cae, qui vexillum domino waywoadae adducerent, et an forent
CîlNnium obsessuri ut ferebatur, e.xpensae flor. 2
Item die Servatii joanni Deack familiari waywodae tria Md 13.
octoalia vini, 2 cubl. avenae asp. 6

Item Bartholomeo fabro in curm divitatis melioranti dum (11*1 9>
dominus iudex ad Fogaras profectus est as^. 14
heni sabbato post nscensionis Zloyka D(>1)r<)in\ r in Trans- Mai 24.
alpina cirta waywodam 12 diebus mansit, donec vexilium ipsi
adduceretur, cui in salarium asp. 48

Item feria secunda post Urbani PvrweUum famulo domini Mu «6.
waywodae Wlad 4 octoalia vini, agnum et panes primarios . . , asp. 17
Digitized by Google
48
Imi 9. Item feria trinitatis Laczkony de Grytt et

secunda post
Alexio Nemcs ad domino Maylad huc venieotîbus '/s vini» pri-
(sic)
marios panes, pullos et aveaam ... asp. 13

Item «odem die venit huc Westyer domini Wlad waywodae
foioiliaris, ad dominum Maylad profectunis in legatione, cai misi
*/• vini, panes, piaee», a cut»!. avenae 9ap. 13

Inii 11. Item in vigilia corporis Christi Tryffh Westyer a regia
maiestate ex Buda ad nos venienti ^/s vini et 2 cubl. aveoae . . asp. 6
Mt 14* Item sabbato post corporis Chriiti Ztan Westyer a do-
mino Maylad ad nos venienti , vinum, cancros et avenam .... asp. 6
Inoie M. Item dominîca ante Joannis haptistae Petro Thewreck ex
Seg'Pswar ad magnificum dominum waywodam ralione dicationis
7 villarum pertinentiarumque casiri I hewrcz, cum Joanne Glesan
flor. aoo posoenti, miaso, expensae . fior. 3 asp. 38
iMie it. Item sabbato ante Petri et Pauli amico domini Wlad way-
wodae cum Petro Pytayr, hnc venienti ac dominum waywodam
nostrum proficiscenti vini, panes primarios, et 2 cubl. avenae asp. 9
iaiM4. Item eodem die Pwiflea &miltari Wlad waywodae tribus
vîdbus dona nussa, 9 ocioalia vini, ocio puUos, panes priraarios asp. 37
Mi* 1$. Item ipso die divisionis apostolorum Roman Bolgaro cum
literis domini cancellarii ad Wlad waywodam Trsnsalimiensem
misso, expensae , . . . , flor. i asp. 25
Emansit dies septem, salaiium asp. 28
M[( lA. Item foria quarta post Margaretae Pwrwyl cum ad huc uno
hoyarone familiari domini waywodae Transalpinensi;;, qui aliquot
muratores in Iransaipinam mitti optavit, unani urnam vini dono
missa asp. 16
lau* at. Item feria secant ante Mariae Magdalenae Laczkony de
Grytt et Petro Mycko familiaribus domini Maylad, a dominos
senatus în legationem huc, ac deinde ad Wlad waywodam simi-
liter in legatione missis, bina vice sex octoalia vini, 4 pullos,

coliridas 4, ciibl. avenae sex, facit asp. »9
iwu» ss- Item ipso die Jacobi Gotliardo Kwn cum uxore sua , et
equts 80 ad nos venienti , ac ad diem usque quartum hîc manend
pro victualitixis puta ptscibus, carnibus, pane, 93 octoaltbus vini,
facit una summa flor. 10 asp. 7
laiic *7. Item dominica post Annae Ywan Zericysz Bulgaro cum &-
mulo domini cancellarii ad Wlad waywodam Transalpînensem,
misso expensae. flor. lasp. lO
Aiif. S. Item eodem die uni boyaroni Vnsche SchatrayruU e.x Trans-
alpina a domino waywoda, ratione Bazzarabin huc venit, i^J» oc-
toale polygiana uzonum, 15 octoalia vint, semellas et pisces
asp. 7, avenae cubl. 4, iâcit flor. lasp. la'/s
Scpi. *a Item sabbato ante Matthci Pwrflen famulo domini Wlad
waywodae, 3 ocioalia vini, colirida, et unum cubl. avenae . , . asp. 8
Digitized by Google
49
Item sabbato ante assumptkxiis Mariae Ztoyka Dobronur ad A«

dominum WInd w;i\ wcnlam cum literis ma^'^nifici domini way-
wodae notri Stephani Bathor in 1 ransalpinam misso expensae fior. , 2 asp. 30
Item «odem die domino Joanni Hocfa ad Rosnyo, ut quen*
dam btfyaronein Ztan Tdka vineulis mancipar^, expense .... asp. 16
Item custodibus, qui Ztan Tellca captum cuBbM&nint fior. 3 asp. 14
Item fcria secundo post assumptionis Mariae missns est Aug. i*.
Ywan cum famuio dommi

Bulgarus cancdlarii in Transalpinam ad
Wbd waywodam, ori in expensas flor. 3 asp. 25
Item feria quarta Stephani regis Laczkony de Gritt dono mîssa asp. 6 Aa^. aa.
Item feria qninta [tost Stephani rcgis Pwrilen fiuililiari do- Ai», tu
mini Wlad waywodae, munera missa asp. 7
Item pistori pro semellis domino cancellario, et aiiis om-
ad dominam cancdlaitum venientîbus ac etiam aKis
nfl»is nunciis
in Moldaviam ad Petrum waywodam missis. f u it fior. 8 asp. 33

Item feria sexta post Bartholomaei Ztoyka Dobromir ad Aif. 99.
dominum Wlad waywodatn misso, ut referret dominum cancella-

lium BranovÂm vemsse, expeime et salar flor. 2
Item Ztoyka Dobromyr lavacrum (airgentetun) in
. . . 31.
Transalpinam domino cancellario ducenti expensae et salarium flor. 29sp. 30

Item feria sexta. sahh.itn, ar dominira die ante Galii duo- Oct.ioii. 1*.
bus boyaronibus Wlad waywodae qui ad vocandam deducendam*

que în Transalpinam dominam Predyn venerant, pîaces recentes*
pdygrana uzonum, salitos piscea, pane, feno, vini, 6 cuU.
avenae flor. 3 asp. 46
Item dominira ante Bartholomaei familiari domini Maylad Aig. sj.
sex octoalia vini , 2 gallinas , 2 cubl. avenae asp. 1
Item costodibus Ztan Thelka captum in' carcere custodten»

tibus octo octoalia vini, et candelas pro asp. 2 asp. 18
Item feria s?xta ante Bartholomaei boyaroni Pwrfel familiari Aug. n.
domini Wlad waywodae 12 octoalia vini asp. 24
Item die Bartholomaei W'laykwl Klwtscheyrwl Gimiliari do» ai«.
mini Wlad waywodae teu o<Aoalia vini asp. 6

Item eodem die familiari domini Maylad vini ..... asp. 6
Item fcria qiîartn post Matthei Allexio Nemcs latione qno- Sepi. «4.
rundam lobagionum ad dominos senaius missu» quos iobagioncs

domintn Maylad optavit habere tria octoalia vîni, 3 pullos, i cubl.
avenae . asp. 8
Item feria sexta ante Michaelis domina Predyn ad nos cum S«pi. «6.
equis 20 venit, ut in Transalpinam proticisceretur . dcdimus

dono, polygrana uzonum, cancros, uriiam vini, 8 cubl. avenae facittior. 1 asp. ij'/s
Item fecia quinta post Bartholomaei dominus cancellarins
htic venit; notatum quid in culinam dusdeni ac in alias neceasi-
tates exposuimus
Uxori domini Sigismiindi Gentmarii pro kastrawcczeii . . asp. 8
37,399. DucuoKntt. VwL ii. l'iirlcti 4. 7
Digitized by Google
60
Pro aceto «i loanni- Erasmi Sarctore etnpto, ac cum do-

mino cancdlanu iu 1 ruiualpinam ducto dor. 2asp. 19
Bulgaro qui ea omnia in Transalptoam post dominum cao-
odUarium duxit, expensae et salari um asp. 35
Doiniiu) Aiuhonio Aurifabro, cum dununo caocelbiio ad
waywodam Transalpinensem prolecto expensae Hor. 10
Aug. it. Item domioica ante festom nattvitatis Mariae domiaus iudex
noster, dominus Pctrus Bawner ac dominus Sigismundus Gemma-
rius clecti sunt in negotiis dvitatîs et provinciae ad prolîciscendum
in Transalpinam ad W'laH waywodam. Sumptus et extrdata co-
rundem l'aciunt, emanserunl dies undecim iior.43asp. 30
Domini Petro Bawner ac domino Sigismundo undedm die-
biis, ambobuB salarium flor. sasp. 35
Patri hospitalis, quod currum cum equis 4 Cum cis miserit,
et 16 balx'uis, ac bibales tlor. 5asp. 7

Uni vectori uc Rosnyo, quud eundeiu currum uitra mon-
tana ducere invit flor. lasp 25
Yncze et Laczkony 3 famuUs 11 dîebus «darium . . fior. 2asp. 10
Faimilis ( juiiuleciin dies f! emanentibns , sahiriitm . flor. Iâsp. IO
Tribus tainuliii, duodecim dicbus : qui pro dispuitendo ho-
spitio in Tergowystyani missi sunt flor. 2 asp. 44
Item famuUs domini Maylad qui dominum canceihrittro in
Transalpinam deduxerunt, et delnde huc reveni sunt tria octoalia
vini, unum carpionem. ct 2 cubl. avenae asp. 15

Item Thewrcck Joanni bibaies qui defuerunt ipsi, dum way-
woda Transalpinensis siiûUs iamulb singulos asp. 25 dividere dedît asp. 35
Scft. 9. Item a domino joanne Benckner empti sunt boni cultdlî

domino VVlad waywodae ac boyaronibus dono dandi pro flor. 37 .
A Petro et .Marco Benckiicr 4 îigaturas integrOTUm krcm-

per, domino waywodae pro munere danci is flor. &
item pro uno lecti stragnlo ftiio popae notri ad nuptias
pro munere dati flor. 3
Item duin legatus regis Poloniae ex Turcia huc venit
inisi etdem dono 1 2 gaiiinas, ac etiam alias parvas aves seu avi-
cuias pro asp. ly

Item Ywan Zerkyssen Bulgaro cum eo legato Polonioo de-
ducendo, usqtie ad Megea misao, expensae et salarium septem
dierum flor. 1 sap. 38
UcL . Item dominica post Francisci Pwrwul familiari domini Wlad
waywodae tribus vicibus 'y» vini, 4 pullos, 3 asp. panes, 4 cubl.
avenae lacit a^. 25
Oct. «. Item ferta secunda post Franctscî domino Sigisniundo in
rnn^reyationeni omnium Sa.\onum ad Meges eundi electo pro- ,
pierea quod lauiitiares domini waywodae notri, quosdam .Saxones de

Ky;i Sdk, uuso, orc seu labris ubscissis mutilaverunt e.xpcnsae ,
flor. 3 asp ^3'
Digitized by Google
51
Item feria tcrtia ante Galii Martino Sekell cum litem unts 4*
ad M^cs imno, ut referrat nôttaloribna nostris Jc»nii«m deaan
merccs ratione pertinentium Thewrtach dctentas, liberts dixiaae,
expensas flor. 2
Item dominiis Joannes Fwx atl loannem Glesan in Feyer-
ewghaz iiabitanti ratione mercium nostrorum hominum ibidem de-
tentanim, ob dîcationum pertinentium castri Thewrcz, profiectus,
dedît dono joanni Glesan tapeta duo et unum frenum pro flor. , 2
Ttcni îpso die rinlli Wlaykul i!c Xeiiorthen familiari domini OeL i6k
Wlad waywodae cum Paulo Literate a rtyia maiestate revcrso,

panes, pisces, pullos, "/s vini, 2 cubi. avenae pro asp. 46
Item feria sexta ante Simonis et Judae domîaî Jaeobo ^ m-
Kyrsch ad dominum Maylad ratione cecuri cottductiii ipM Bazza-
rabne impetrandi exppn5;ae . aq>. iO
itcin feria secunda post omniuin sanctorum domino Petro No* s-
Bawncr ex commîaskme regîae nMuestatia îpsam Bazzarabne usque

ad Sabesum, vulgo Zazsebes, deducenti, expensae flor. iS asp. 3 37* . . .
Eodem die siiper Bazzarabne, ac gentibus eam deducen-

tibus, expensum ad Czeydinum usqiie . ...... flor. i asp. 46*/!
Domino Petro 13 diebus cmanenti salarium .... flor. 3 asp. ts'/j
Quindedm âmulis cum eo 1 3 diebus existenttbus . . flor. 1 5 asp. 30
Item feria secunda post commodavimus eidem 3 equos uaque }.
VVli] waywodaiii in Transalpinani ,

ip'>e vero unum retiniiit, secuni-
que Ctmstantinopolim abdu.xit, quein solvimus uni coriario pro flor. 6 asp 25
Alii duo cquî pust dics 20 reducti sunt salarium . flor. 1 asp. 30
omnium sanctorum Stephano Zazko
Item dominîca post c*^-
ratione quorumdam porcorum ad Fogaias missot expensae et

salarium asp. 36
Item die omnium sanctorum Ztoj ka Dobromyr per domi- J*-"»- '•
num iudioem nostrum ad Wlad waywodam misso «penaae et

salarium asp. 32
Item sebbato post Martini Pwrwel boyaroni faraiUari Wlad 'J-
waywodae Idn.i vice o orinalia \'ini per asp. panes, 2 cubl. avenae asp. 22
Item dominica ante Martini Jwga tamiliari Petri wa) wodae 9-
Moldauiensîs */s vini , tres pullos , 2 cubl. avenae et albos panes^ facit asp 9
item feria secunda post omniimi sanctorum Valentino Thoth 3-
ad dominum Mavl.i't misso. m d)< (n etipsaro dominam Bazzarabne

hînc istac venire, expensae et salarium asp. 16
Item eodem dic Stoyka familiari domini Wlad waywodae '*<>*•
3 octoaiîa vini, panes, i cubl. ivenae asp. 8'/s

Item dum turis in arce Fogaras fulmine dîsîecta fuisset ad
optat domini Mavlad misimus suac dominatîoni 2 cent. plumbi a
domini Mattlieo Gereb enijjtis pro flor. 7
Rosnensibus pro pra< p iradone pontis olim lapidis regrjs 7.
dictae in alpibus. supra castram Thewrcz existentem .... flor. 45
Digitized by Google
52
Nor. i». Item feria sexta post Catarinae Jwga Bolgaro ex Moldauiâ
cum literis huc misso, 6 octoalia vini, i cuU. aveiiae asp. I3
Stoyka Dobromvr eunilcin Iv.;^':i iisrj-îp Fogaras dedu-
ceni, ac in altis negotiis illuc missu expensac et salarium . . . asp. 52
flec. >. Item feria teitia ante Barbarae boyaront Pwrwul familiari
domini Wlad wajrwodae huc misso ut unum currom ac etîam
vehiculum in Transalpinam durcr^'t trina vice vini, carponcm
salitum ,
panes primarios. ct j c .;1;i1 avenae asp. 37
ihx. 7. Item dominica post Barbarae familiari Radycz ex Thergo-
wystya huc veoîenti, tria octoalia vîm, trcs gallinas, et 2 cuU.
avenae dono missa . asp. 9
DtK. 9- Item feria tertia post Nicolai Gaspari Czenierew Fogara-
siensi, ac uni hoyarnni domini W'lad waywodae in legatione ad
dominum W'lad way wodam pronciscenti duobus illis donunii» misi
,
dono 33 octoalia vini, 12 poUos, poligranomm uzonum^ panes

primarios asp. 16, 8 CUbl. avenae usquc ad alterum dictn fior. 2 asp. 4
!>«••$ Item feria secunda post Luciar uni Lm ar<.mi Traii'-alpiiieii -.i
iamiJiarî domini Wlad waywodae huc venienti, ac unum equtim

Thurcalem domino Francisco Dobo comii camera rum ducenti,
dedi 3 octoalia vini, et 2 cubl. avenae a^. 6
Ok. »$. Item ipso die nativitatis domini familiari domini episcop!
Albensis Joannis Statilii , cum duobus Malwalicis e Moldauia a Petro
waywoda huc venienti misi dono 7 octoalia vini, unum Icporcm
et 2 cubl. avenae pro. . asp. 18
Qiicllen iur Goctiklitc der Siadt Kn)Of.uuli in S*cticnti«fg«ii. il Baud,

f»g. 29J —330.
XXIX.
1554, regdc Ungariei, scutece pe hcMttoni fi pe itibagii dim
>534- /oAMif Zapolya,
JSsirUttM HintUrti de orice impoaite $i taxe pe timpii de 6 ani, fiindfi-c8 aS ajunsn
tn mare lipsS din csoaa ttirbtirSriioril întâmplate tn piite aceste.
N os joannes Dei gratia Rex Hungarie, Dalmatiae,

Memoriae etc. Quod Nos consideraia miseriis et paupertate fiil< 'nnn Nostro'
Croatiae etc.
rum univenîortim Judicum et Jiirator. ac iinivrr<îoruin Cotonor. ct lnh;iliitatorum

,
Districtus Oppidi et Castri Notri Hunyadensis, ad quas ipsi propter prae-

terîta disturbionim Ittatione nonnoltorum Confratrum suorum et morte
ac rerum spoliatione devenisse dicuntur; Eosdem igitur et universos Colooos

modernos et etiam illos, qui in Districtu dictorum Oppidi et Ca&Hii Notri
denuo sibi ipsîs facere volunt aeditîcia et eo venerint moraturi, ab omni so-
Digitized by Google
58
lutione censuum et taxarum nostrarum ordinariorum et extraordiDariaruni infra
Sex integrorum annorum Spatio a, dîe datanim praeaeatiaiii «t ab eo Aano,

quo quisque nova inceperit lâcere computan. eximendos «luximus et
aedilicîa
supportandos ,
eximinuisque et supportamus praesentium per vigorcm. Quocirca
Vobis Fidelibus Nostris Re\erendo fratri Georgio moderno ac futuris edam
Tbesaurariis nostris item Dicatoribus ct Exactoribus quoriiiDcunque Censuum
et Taxanim Nostrarum ac etiam Castellanis et provisoribus Castri Notri Hu-
nyadîensis et ilUus Cumitatus Comitibus, Vice-Comitibus et tenores praesenthim
inspecturis, harum Serie fu inissime rxinimittimus et niandamt:s ,
qorîtenus tem-
pus infra — praescriptum nostruin _ - exemtionis praefatis uni-

versis Colonis Nostris modernis et in futurunt iiiigraturis inviolabiliter observare
debeatis, nee eos vel alterum eorum ob non solutionem dictorum Censuuin et
taxanim nostrarum ac Contributionum m personis aut rebus impedire , mole-
stare, seu quovîs modo damnitîcarc praesummatis vel sitisausi, modo aliquali,
Gratiae No&tra sub obtentu. Praesen. perlectis L.xhibentibus restitutis. Datum

in Civitate Nostra Lippa feria IV. prox. post Festum beatae Luciae Virg. et
Martîria Anno Domini 1534. Joannes Rex m. p. (L. S.)
PcjCr, Cod», Hwupirtt». ToBiia XI. 5107—joC ^ Unft ««ifM«it<li le «II» ta
a. 1844 tn trcbin tuM a Tnmavnnii Hk. W. Ltbr. I. Ton, I. Uit. G.
XXX.
1534. Epiaoopulii Nieolae OlahulS acrie din BruxcUa lui Nic«lae GereKdj, cgi' IS34*
acopiihii catolicfl din TraoiBvania, despre mdde, ee Ie are dCnaultt tn TnaaiivaBia.
Nicolai Olcd ad Nieolattm Gtrtndy Episcopum TranssyhanieHsem

Tfusaurarium regium.
Côod statum meomm afiiniim et fratrum in Transsyluania mibi si-
gdficaris, habeo gratias îmmortales : fratrem Matbaeum, qoin firater sit, neigare
non posum ; si quid contra nos facit, male facit si meae litterae,
; quas ad
eum per Sidonium dederam, redditae illi Aiere, intcnexit, qnomodo niihi eius
facta displiceant ; irater tamen est; nihilo minus et unicus, cuius ut saiuteni,
vdud meam cupio, ita detrimentum non libenter audio; îpse modo multum
aut prodesse, aut obesse rebus regiis potest; unus est ex aliis; modo recdft-
centur alia, ipse facile resipiscet; velis ioitur eum defendere, ne quid dctn-
menti paciatur. Auunculi mei Joannis Hwsar hlium iuniorem apud me habeo
bonum adolescentem, fidum et quem faciam erudiri; qui ex matre, ut arbitror,
tibi quoqiie, propter famîliam fiogadnam, non est alîenus. Rogo igjtur, nt m-
Digitlzed by Google
B4
terea tlum hinc reuerti pulcro, velis illius et Itunorum praecipuam curam ha-
bere, ne damntim aliquod paciatiir; renerterer autenit si non tam dma
Valentinus Tewrek in me easet, Regînae seruitia tua, sicut edam antea mea
sponte, non nionitus ita et ntinc commenHau! , et cJcinceps quoque , Hum erit
occasio, commendaturus suin, quae libenter, si quae res essct, in qua bunis
suam declararet
seruitoribus regiis gradficari posset, cletnentiam. Vale, ct mc
tuum esae puta. Bruxebe 3-a Mardi 1534.
ManuBwma HuqgMiM kistorica. Dip1«iMdarM. T«n. XXV. ftg. 4$i—4/ltt.
XXXI.
1534. 1534- Conttliu Scepfirus, oralorulii Germaniei dcla Constantinopola , scrie epi-
scopului Nic»Ute OMtmt, cS sc Intdroe pHn ir» RamânihrU cum ^cn la ira-imguri^, i
Cometius Se^ptrus Nieoiao Olao suo S.
Êgo hodie valedixi caesari Turcanim, a quo mira cum benignkate

sum dimissus. Venio per Vlacbos, ut aiunt, per regnum Hungariae. lussum
est capitaneis omnibiis, et Sansacho SamanJriiic , ut me saluum et laetum de-
ducant ad Strigonium. Iêque de vita sua securi sint, donec a me Htteras
faabuerint, quibus signiiîcem me aanum eo penienisae. Ip«e urvarum caesar
ore proprio dixit: Etiam n mihi esses mortaJis hostia, ego te inter bradtia
seniorum meorum facîam portari laetum et ridentcm usque in Strigonium ;
quia tu cs seniitor domini tui, et facis ea. qimc tibi sunt commiss.i. Egi ipsius
maiesti gratias. Neque parum est, quod miiti conligit, Deo sic laus ct gloria.
Ulustr» dominui Aloysiui Grittî valedixit similiter magno caesari, venitque per
Tranasyluaniam Budam, demde ad serenissiraum refem Ferdinandom. Abitums
est eo qtto ego tempore. Ista, quae anno suprriorr mni,''ntis caesar promisit,
,
de restituenda scilicet dote serenissimae reginae Mariae , iterum nune me ad-

monentc, D. V, non oblitus sum, nec obliuiscar. Ampliora
bis confirmauit. Rei
habtturi estîs ex me cum in Germaaiam peruenero. Nam haud satis scio per
quonim manus hae sunt pertransiturae. Commenda me dominis et amicis om
nibiis, qtii isthic sunt, et maiesti reginali imprimis, Domino Duci Darscoth,
arcliiepiscopo Panormitano, altisque. Commendo itidem D. V. familiam mcam,

utêam coinolerii. Et bene vale. Datem Constantinopoli quae et BiHUitium.
Die 2-3 mensis Junii 1534.
Momnenta llwiiarim historiei. UipIcmulMU. Tm». XXV. |i. joj—5o4-
Digitized by Google
55
XXXII.
1534. Petru, voivodulii Moldovei, dAruiesce mânilstirci Moldovia iatrcgu teri- ISM.
toriulfi, cnre ie afUl in junila acestei mniatiri i anume între hotarde dcscrîie in aceatil
{Tfiiducere germani din limlia aiav«i2().
V
on Gottes Gnaden wir Peter, Woewoda, i-Iospodar des molda-
Laodes, thun kund mit diesetn unsern Brief Allen, wdche soldien
utacfa«a
lehen oder desSCfl Vorlesung anhoren wienach umere Herrschaft miidreichst :
gemacht haben zum S^-elenhei!' uns'rer Aeltern zii unserm Scclenheil und fUr ,
unsere Gesundheit; und habeii unser heil. Kioster Moidowiza, wo die Kirche
der Verkiindigung der ransten lungfrmu'a ist, mit der Markung rings um
dassdbe begnitdigett anfangend aus der Miindung des Bachcs Fruniosz, auf*
wilrts den Bach bis zum l'rsprunge; und vom Ursprunge hiniiber den groszen
Berg zum Ursprunge der Dra^ôscha und zu dem der kleinen Putna, und auf
dem Wirbel des groszen Bergcs zur Oglinda und von ; dort auf dem Berggrat
fort bis tn den Wtrbet des Berges Rac'ka; von dort immer fort auf dom
Beiggrat zur Hiirde Saiasch; dann /ur Salasch ii»re, zutn Buchcnstauderich
und zum hoîien Ueu<;chl.i_£j \ on dort hinab den Berggrat gegen cîie Moldawa,
;
auf den Wirbei Jberedeu's und von dort hinab den trockenen Berggrat; dann
weiter «uf dem Wiibel des groszen Berges zur Od»en Mgura, vb& den
UrspruAg der Deja und ndezt abwiirts den Bach bis auf die Oeja-Miindung
und tw jener des Frumosz wo zuerst begonnen wurde. Dies sull demnach
,
von uns eine Handveste sein fiir ewige Zeiten unverbriichlich und es soli ;
diese Markung dem iieil. Kioster zugehoren mit allen Ivmkuntten. Und hierauf
bt die Beûbigung (Versicherung) unserer Hemchaii: wir Peter, Woewoda,
und die Versicherung unserer Herrschaft allerliebsten Sohnes Bogdan die , ;
- \ crsiclicrung unserer Bojaren d. V. d. lir. Huru Hofrichters; d. V. d. Hr.

;
,
Tutru2>chan d. V. d. Hr. Skripek; d. V. d. llr. Wlad und d. Hr. Toder,

i
Farkalaben in Hotin; d. V. d. Hr. Uancui und d. Hr. Licul, Parkalaben von

Nemz d. V. d. Hr. Sbiara und d. Hr. Kracunt Parlcalaben von Neuenburg;
d. V. d. Hr. Michul, Sucawaer Thorwardens ; d. V. d. Hr. iJragschan, Schwert*
trgers; d. V. d. Hr, Glawan, Schatzmeisters ; d. V. d. Hr. Albot, Kmme-
rersj d. V. d. Hr. l'opeskul, Mundschanks; d. V. d. Hr. Kolun, Truchseszen;
d. V. d. Hr. Draxshin, Marstallers; und die Versicherung all*. unser molda-
uischen groszen und kleinen Bojaren. Und iMUh unserm Ablebea, wen es
tretTen wird, Herrschcr zu sein unseres Landes Moldau von unser'n Kindern
cdcr Bluisvenvantcn, oder wen sonst Gott zum Herrschcr unser's Landei
auserwahlen wird , der soli un&ere iichenknis nicht umwerlen , sundern solche
unserm heiL Kioster Mokiowiza befesugen und bekrflftigen. Und wer «idi
nnterstande» unsere Schenknis zu zcrnichten, der soli von Gott, dem Herm,
dem Schbpfer Himmels und der Erde, von dessen rcinster Mutter, von den
swOlf heil. Aposteln, von den dreibundert achtzehn heil. Viitero in Nikaa
Digitized by Google
56
und von allen Heiligen, di'e von Ewigkeit her Gott ge&llen, verflucht sdnl
Amen. Uiu! m
mehrerer Reglauhigiing und Bekraftigiincf all' des Obge-
schriebenen haben wir unser'm getreucn ITiodor, Kanzler, befuhlen zu schreiben,
und iinser Petsdiaft bdcuhangen dtesem unseiti Briefe.
Gewhneben Georg în Heiieu, im J. 7042/1534.
bat's
(S. P.)
WieknIiMNr, Mgfateum. I. He*. »t- 79—9i- Nr. 41. Dîo «okctiant» «faoMwdai 4t k aribilMim
XXXIIL
1534. 1534. Triiunalui& din Caratuth*^ oercel£i% fi decide procesulu domnei Ma,
a ficd M Laiiitm FiatMt ea nobHnM FnuuiscS FiatS ît Binatu pentru drcptutil de ,
mceeaitine altt sexului femdeaeii in molile pftrinietd.
iSerenissime princeps domine domine noster naturaiîs gradosîssime

post humilium atque Bdelium seruidorum nostronim debitam commendacionem,
literis eiusdem Maicstatis veslrp precepcionalibus pro parte Nobilis domine
Ann BUe Egregy quondam l^dislai i-'iath vt Actricis ab vna. Ac Egregy
Frandsci fîMch fily Egreg)- quondam Lndmitd Fiath vt fai cansam attracti ab
alia partibus, Radone Cercorum Nôdonim (Uteras], priuilegîa super bonis
et Juribus possessionar>'s tangencia, emanatas, et nobis sonantes honorifice
quo decuit, ct fidelitate Acccpimus, quariiin qiiidem l.itcrarum [cuvinluM
tenor a rmtasu ajara) i'aiis est. (Urmes documtntuiu dtn a, 1^2 Nr. XIX
4m ^Hâtma dt fad).
QuibuB vtrisque partîbus die per nos praefixo Coram Nobis CoouocatU,
quarumqiie proposttiones Allegaciones et Responsiones Audiendo et Intelli-
,
gendo Anibarum partium, hnprimis eadem domina Aiina Actrix Coram Nobis
in hune modum proponere curauit quod hoc scias traaci!>ce Fiati Inquit,
:
progenitorem nostrum Ladislaum Fiath A Serenissimo prîndpe condam La-

dislao Rege M. . . . Jys filiabus sui impetrasset pro Seruicys luis fidelîbus
in filios perficere .... 5; sui et juribus pn.'-i'ic.sstnnir^'s s . . . , quor! eotnnc
facuJtatemque Ipsum geniiorem nostrum habuisse, Nam
Tempore pater ilio
suus LudouicQS Fiath ipsa vniuersa Bona sua ob Interfectionem quam fecisset
super Petrum Rayn') absque eîus processu Amisîsse et de novo idem genitor
meus, ipsa eadem bona parentis tui ab îpsa Regia Maiestate impetrauit liber
fuisset, si patri quoque tuo cadcm bona permisissi t I.iteras ouoque ,ib . ipso
condam Ladisiao Rege super ipsis bonis prefeciionalibus et donacionaiîbus pro-
parte notri fUîarum videlicet suarum obtinuisset et emanat fuissent quas non
dico duMtanter ad manus tuas etîam deueniase ex Ladula sororis meae maîoris
1) In «he il«cwn«i»i« Kaia.
Dlgitized by Google
Catherine vxorîs sdticet quondam Bachiay (ne) Akus, super quibus literte te lîbe-
rum causa fratf^rnitatis , causa scilicct Alianim ,
Tenore iiivestigandi et querendi
sed plane et maniieste loquor apud te fuîsse, et quo tue voluntati placuisset,
eas fecisses, quod et probare super te hoc possum, Ex altera vero parte hoc
Audiendo FraQciscus Fiath Incauaam auractus ae Aduersus donunam Anoam
Kc^spoinlit, libera es quid dieia Nam apud me Nulle sunt litere prfectionales
et donacionales pro parte vestra, filianim scilicet Ladisiai super bonis sui
emanate et neque vnquam fuere et neque habuisset geaitor tuus, Inquit Au-
pareatem meom Ludouicum Fiadi, et contra me id &oere Nam
ctoritate coaira
bona Dostra. nan in fi]ias aed ie filios sunt coadesoensuri ; quibus utrisque par«
tibus corani Nohis et per nos bene examinatis haberet ne superhis eoruin
propo-sitionibus et Responsionibus Aliqnos Testes et Aliqiia probabilia docu-
menta, ipsa dunuaa Anna Actrix Respondit se habere suthcieiiua Juraineiita

et super(inde) vtrique parti Coram nobis produeeoda Testimonia diem per-
fiximus. Quo adueniente eadem domina Anna Aciris talom Coram Nobis me-
diaiulbus fidedignis homiiiibus Xobilîbus et Cîuibus atque Inhabitatoribus huius
Ciuitatis Karaiisebes fecit fassionem producendam Testimonys, quemadmodum
ioferius atque in scriptis în Sceda superinde facta denotatum est^ quorum qui-
dem testîum tam ipsius domine Annae, quam Frandad Fiatli &ssiones, pro»
pterea quod ipse Fraociscus Fiath ad Terminum ad predictos Judices Constitutum
NuUos Testes suos producere potuisset Ad Cautelam Juris diete domin Anne
presentibus literis nostns ex ordine Inseri et Inscribi iussimus,' Item iassioaes
Testîum Francisci Fiaih hoc modo sequuntur. Primus Tt$â» Nobflîs viddioet
Nicalaua Pal^rad Juramentum dqwnendo fassua est in hune modum Cum enim
Bamabas Belai esset Bude ipse erat belltger Armiductorum Ladisiai Regîs,
ego autem eram serims scio vt expediuit literas A Regia Maiestate Ladislao
i'iath propter hanc rem vt Ladislaus Fiath tilias iaceret liberas in hereditate
sua, ^go autem literas lUas Oculîs vidi et manibus habui et eas tenui donec
Redemptionem literarum soluerunt, dederunt autem floren(os . . . .)pro Re-
demptione literarum Regio Notario, Tandem in domo etiam Ladisiai I'iath
viuis Auribus Andini , vt Stephantis Dt-ak cxposuit literas que litere dicebant,
vt Ladislaus i iadi lilias suas, tilius ulias fecisset in hereditate sua. ktem se-
cundo venit qnidam Stephanus CJiarmuran filius Stephanî Juramento deposito
fassus est. Eram enim fiimulus Stephani Deak et quodam Tempore Ladislaus
Fiath portauit îiteras on'm piurinia.-. ad Stephanum deak inter quas vnam
Audiui ut exposuit, et litere Ita sonabant, quod Ladislaus Fiath filios suos
fecisset liberas et âlios in herediute. Ittem Quartus TesUs Nobilis Michael
2lederiessy Juramento deposito fassus est, vt quodam tempore contingit, vt
Ladislaus fiath venit ad domum meam , Ibi vxor mea Interrogans eum de sa-
nitate et de Itinere quem ambulas.sot, hcc verba dixit, habeo ^'racias deo,
bene et pn^pere. Nam et tilias leci liberas, et hlios in hereditate et hlius dus-
dem Barthotomeus viddicet Idem fassus est. Item Quinto venemnt aimul tres
Testes, Nobilb videlio^ Moyses Peyka de fdatea barath wdija, et Stephanus
Mila, Qui pariter et vno modo fassi sunt. Ita quod Cum essemus in sacristia
Oastri de Karanscbcs cîiidani monachus legebat literas et Jurabat ad aaoer-

i7>}99- UociiiaMle. Voi. IL Ifutt» 4. 9
docium et Coiiscienciam vt csscnt litere cum quibus Ladislaus iiath fîlias
suas fecisset heredes, et liberas in hereditate. Tandem RotitDit literas Fran
cisci I'iath et dixit ei, ne eas perderet, Iteni sxtus Petrus Ke — s Jurament u m
(sic) deposito fassus et, vt audiui sepissime ab ore vxoris, Nobilis Ladi&lai
fiat, vt dominus suus fcdsset heredea et liberas in hereditate. Septîmo Joaoties
Marnsy autem propter infinnitaieiti corporis sui, Coram nos venire non potuit,
sed ipsi ad su;irn domum Accedendo Jiiramento deposito fassiis est. vt cum
Ludouicus hath occidissct Pctrum Kayn eotunc propter lioinicklium oninia sua
bona hereditaria et Capui pcrdidisset, Ladislaus atttem hc audiens festinauit
ad dominum veitte Cum antem ad domum peruensset, Kedarguit Ludouieum
fiatli in hec verba. Cur inquit hominem sine lege occidisti Nam te Remque
vestram perdidisti Ipse antem !.ndislaiis Surgens festine ahyt .id principes et
principibus supplicando et precipue Petro gereb Ita herediutem deouo obti-
nuissec , et ddnde Ladblaus fiath ad domum veniens : Ita firatri suo dixit frater
ego apud Kegeni hercditatem obinui pruj>tcrea liber sum si te in hereditate
teneo An non. Itcm fassione^; pro parte Nobilis tiomim- Anm; |)riino vtinit quidam
mulier yue Juramentum nullo modo voluit deponere, nec jurauit, .sed dixit vcrbis,
quod audisset, vt Ladislaus fiath Rogauit Tenipore prandy nobileni Nicolaum
Nowtlia vt lilias laceret fiberas in hereditate ipse enim Nîcobus Niowtha
(sk) eo tune noluit, sed post nescio quid et ipsa mulicr Relicta videlicet Citap
terina, .Nicolai Nowcha de fraternitate heres est in hereditate

, et i[)sam ho-
nesta domina Anna instauit ne juramentum deponeret. ittem secundo uenit

quidam Petrus Slwtco et Juramento deposito fassus est vt ipse niehtl aeb«t in
ca Re item Laurendus Orxagh PMrus dodualnth, Nkolatis Komar in vno modo
fassi sunt, quod Recordarentur ct scirrnt quod Ludouicus hath, ob interle- ,
ctionem quod l^grt:^;)' pciri Rayu ob Adulterium Cum vxore eiiisdem Lu-
'
duuici lialh cunimissuin lactam Auiisisset, et hinc ex Sebe aulugisset, hinc

ob timorem
Înde dtuagando Magnifici FâiuU Kenes^ et Bdlinosewicz. Atque
Tandem I^regius Ladislaus fiat frater eiusdcm Ludouici A I^dislao Riê
impetrasset solus ipse. Item Tliomas Zelisian Michacl Files Joaniies Franchowa,
Ludouicus 'I hopliiiica fassi sunt m hune moduoi, quod ex ore proprio litigiosi
fratris Mathei ordinis Sancti firandsci Audiutsaent, et intellexissent Coram eodem

fratre aasistentes,Egregium quondam Ladislaum fiath prefedsse, et unpetrasae
A Sereniaatmo condam Ladislao Rege litaras donacionaies super bonîs et Ju-
ribus sui possossionarystani in fdios quam in hlias in vtrumque sexum
, et ,
insuper hteras lilas congregasse, iotam Nobili tatei n atque vniuersitatem No- ,
bilium districtus Karanaebesin sede eorum Jtididaria, juxtaque omnia ad con*

scienciam suam, idem frater Mattheus jurauit, vidtsae oculis sui in literis
Regys, et ex tenore earundem literarum Quas Relectas et visas prius per
Franciscum l'îath eidem ad legendum et interprt;tandiim presentatas. Rursum
iu manibus sui consignasset. hicsciens Jain quo eas tecisset , ittem Stephanus
Lwya, eodem modo vt supra âasus est Item Rdicta domina Gywnna fassa
est himc modum^ quod audisset in hac Guiate lUo tempore, quo Petrus Rayn
I) In ili* docuMnic Xain.

est interfectosA Ludouko Fiath, quod Egregius Ladistaus Fîath frater
dtttdem Ludouici Bona Ludouici fiath, Que Amitiaset ob jnterfectionem
Petri Rayn Rursum a I.adistao Rege obtinuisset c.t ex vitrbis multorum ,
hic in Ciuitatc c<> tcmporc aiidîuisset, quod ct filias suus Ladislaus tiaih A
Ladislao Rege in ipsis buiiis siiis constituissel ct preiecissel , in filios in vlruin-
que sexum. Altera vero para Pnnctscus Fîath , diem usque prefixuin nuUw
produxit testei et probabilia aliqua documenta, et neque potuit producere tt
neque hic coram nobis alîquos ex TestiÎMis eiusdein domine Anne Tnnc cum
Juramentunt deposuissent prohibuisset , sed eos libere faieri permisisset. Qui-
busque Tesdbus productis et intellectis et Responsionibus AUegacionibusque
perceptis tale în hoc n^focîo vtriusque partis iavenimus Judicum (sie) juxta
întdiectum nostrum et fideliutem nostram Qua dec et et Maiesti vestre te-
nemur, vt ipsa domina Anna cum vij^'inti qiitnqiie N'obilibus probts et fidc-
dignis juramentiim deponat, penes eosdem Testes suas, vt ea omnia que coram
nc^Ms quesiuit, su{>er ipsum fjmoKum fiath Radone harum Inijusmodi litera*
rum douaeioiialmm et prefecttoaalhun sic forent, pro vt eadem proposuit. fran-
riscds vero lîatli judicio huiusmodi nostro non contcntus seJ rausam hanc Cum
tota sua serie in Curiam Maiestatis vestre Regie Apeliauit Nos(]uc ta fideli-
tate qua eidem tenemur, secundam proposiciones suas et Responsioues, Atque
probabilia, utriusque partts documenta âne diminucîone et Augmento Alîquali
Transmisimus. Supplicando ddem în hanc factunim Quod ordo juris et Aequi-
tatls dictatierit. Ijuani <îeii> semper feliciter cnnseniare dignetiir. Ad nniltos

Annos. Datum in Sebe, feria sexta in vigilia Ueati Jacobi Apostoli. Aono
dommî Millesimo Quingentesimo Tricestmo quarto.
9t$lf, A SiMiyi BlnMK. Uf. fn^' M— 193. — Uups temumpliiM lui Christar«rik BMlMri 4in *.
tn ircUn fomniira 1 bumiilort Fnih.
XXXIV.
1534. IfonU Zapolya, regele Ungariei, fnvttS pe tribtinalulif din Caranaefaefti,
se esecute aentena, care s a pronunaii in procesulu lui Fntnciscu Georgie Mtitt
ca Grigtrit VoivodnlU (Wajrda) din Caninsebcjfi pentru plata unei sume de bani.
C* propria dni Rîs.
J oannes dei gracia Re\ Hungariae Dalmacie Croacie etc. fideUbus

nostre
nostris l*rudentibiis et cirtiunspeciis Indici, Juratisque ciuil-us, ciuitatis
Karansebes, Salutem et graciam. Exponitur Maiesti nostre in persona (ide-
lium nostrorum Circumspectoruni francisci et Georgy Moyse* Inhabitatori*

bthw ctuitada noocre, Quali^r diebus proxime tranmctis, quedam causa Inter
ipsos Expoaentes vt Actores ab vna, ac Gregorium Wayda et Joannem Bertha
60
sîmificer Inhabitatores diete duitatis nostre Karansebes tamquam in causam

Attractos, ab alia partibus. Radonc et pretextu cuiiisdam summe [)cciiniarum,
corain \ ubis muta fntsspt . In qiia vos InJichuii et fisticiam administrassetis
Exindeque eosdem Gregorium Wayda, ct Joannem Bertha, contra ipsos Ex-
ponentes In quadam Summa pecuowmm c(iadenq>iiaaBetis> Tamoi voa «iadem
Exponentibus hactenus ex parte prdibatorum Grôry Wayda et Joannb Bertha
superinde millam satisfaccionem Impendere voluissetis, prout noiletis eciani de
prescnti. In preiudicium el dam]>num pref;torijm F.xponenrium manifestum. llt
quia frustra f(ierent i Judicia, ^si de Rebus In Judicys ob(tenUs} satis facti . .
. . . . (fidditati) igitur vestre hanim serie mandamus firmiavine, quateous

vnis presentibuB et premissis suomodo se habentibus, prdatis Exponentibns,
Juxta vestram Judiciariam delii icracionem , ex pnrtc prclibainniin Grerôrv
Wayda et foannf Bertha [ili^nariam ei oînnimodam satislaccionein Itnpctulere
debealis et teneamini Secus tcere iion presumatis, presentibus perlectis exhi-
bentibus restitutîs. Datum in duitate nostra typpa. In profesto concepdonis
Vîrginis Mrie, Aiino domini Mtllesîmo Quingentesimo Trioeatmo quarto.

«
Pesty, A Simtnyi lUnUg. Ut. pag. 1<>3. —

Origin.iluU \re chlrtic iC nf\x In «iclliva iwBilM Maci-
kâM iub Nr. 64H. Ut tictuptuld icxiului sc tSJi urmele a 4 /igile ioipriotaie !n Qtti rd^c.
XXXV.
1 534. IS34< FmHnamSl, regele Ungnîd , sltogesce judeului din Sibiu . lui Marcu Ptm-
ffiâtgtr, vmile di-'a Sibiu. Jr!a />r,r . il'la Bistria, prt\ iim fi camera de schimbri
4im Sibiu pentru suma de 20,000 fl. ung. ; de as«meuea dd ordinâ cpitanului s£u ge-
Koczyuier, dl In caaii dad
neralului Toanii va put£ se iee din mSnile vtiveduliii di»
Motihva cetatea inuiiitu Unfura^Ci (Balvnyos) din Tiaaaîlvanîa atuad ae-i pred6e lai
Pempflinger i castrul Q acesta.
Ferdinandus etc. Recognosdmus tenore praesentium signili*
cantes Quod nos habita ratione servitiorum Majjnifici Mrci penfflinger Con-
siliariî et Jiicficis notri Rejii Cibintensis , quae nobis ct sacrae regni notri
curunae hiis annis in tot rerum et beliicorum tempcstatibus summa fidc et
constantia exhtbmt: volentes ipsum, ut dignum est, de solutione onuiiuni
pecuniarum, qtiaa ad negotia nostra mutuo dedit, Item de expensi.s ac damnis
et jacturis, q;ras snh nostra fuleiitatc fecit et pertulit Et de debitis nostris ,
omnibus contentum reddere, Vigesimas nostras Brassovienses Cibinienses Bis- , ,
tridenaes, ItemCementum nostrum Cibiniense pro viginti MilUbus flor. Hun-

garids, quoad baec summa explebîtur, ddem Marco penfflinger, Joanni filîo,
haeredibusque ipsorum hune in modum înscribimus ct obligamus, ut cementum
quidem ipsum in Arendam pro quinque Millibus Dor. Huogaricis in singulis
Digitized by Google
annos (sic) habeant : Ua ut principium fiat a primo cemcnto posthac fvmiro:
Quorum duo Millb quingentos quotanb in Cameram nostram
floreno» Râm
in termîno per Thesaurarium seu Comnliarios camerae nostrae hungarîae de-
signando, rfxldere et administrare debeant Reliquum vero in dedxictionem :
praescripti debiti vîginti Miilium rtor. idem Marcus Penfflinger seu filius et hae-
redes sui reineam et percipiant, hoc addimus quod si forte aliquibus anrus
p«r beUa aut Tumultus tnteatinos in partîbus regni notri Trananlvaniae Auri
permutatio libere exerceri non poaset, Et per hoc cementi notri emolumenta
consveta minuerentur, Idem Marcus aut filius et haeredes sui praescriptam
summam duorum Miilium et Quadringentorum (sic) fior., tanquam cementum
ipsum, eo quo dixîoius modo in Arendam Iiaberent, Solvere non sint obli-
gaiî , aed totîua utîlîtatia et emolumenti, seu proventua cement! aequatem par- ,
tem dimidiam, durantibus hujusmodi temporibus turbulentis, in annos singukM,

Servata turn per ipsum Marctim et snos cum per Camerae nostrae Consî-
,
liarios rccta ratione et computo solvere debebunt et erunt obligai , Universos
auiem vigesimarum praescrîptarum proventua quousque surama haec debiti

v^nti Millinm flor. explebitur, Sibi ipsis retineant Ita tamen quod per Con-
siliarios camerae nostrae hungaricae Notarîus seu contrascriba aliquis adhl-
beatur, Qui de proventihus sing-ulis vigesiniaruni fidelem et reclam rationem
teneant. Praeterea quum Castruni Balwanyos in partibus regni notri Trans-
silvanici cxistcns, praefiito Marco penfllinger pro duodecim Miiiîbus florenomm
hungarids, muttuo ad nostras et regni notri necessitates ab eo acceptorum
inscriptum et împignoratum fuerit , Mandavnmus Magnifico Joanni Koc^yaner,
Capitaneo notri generali, ut si commode et citra detrimentum publicum e
manibua nnywodae Moldaviensis recuperri illud posiit, Bkkan Mareo Penf-
flinger pro lunwia praeacripta duodedm Miilium florenonun pignoris titulo
possidendum assignet, Alioqui si temporis ratio eundem Capitaneum nostrum
a castro praedicto Fîalwanyos coq-eret abstinere, dictusque Marcus l'enfflinqêr
eam arcem quovis modo assequi non posset , hanc quoque summam duodecim
Miilium Aor. debitis ipsius Mrci Penfflinger adjidmus, Ita ut «c dimidîa ct-
menti notri penaiooe ct cx Aiêsimis aostria Triginta duo Millia flor. hunga<
riconim pcrcipere possint , I't 'nterim tam cementum quam vigcsimas, eo quo
diximusmodo inscriptas et obligatas habeat et tîlius aut haeredes sui iiabeant.
Quos quidem Cementum ab eo aut sui haeredibus non aulle-

vigesimis et
remua oeque aufferi patiemur, donec de omnibua debitis praescriptis ex vige-
simis et cemento ddem Marco Penfflinger aut filio €t sui haeredibus satîsfiet.
Id quod eisdem per praesentes iiteras nostras în verbo nostro Re^no promit-
timus. Datum Viennae in festo Beati Martini Episcopt et Coniessionis Anno
domini 1534 Regnortun nostronnn Romani qtiarto, reliquorum vero octavo.
1{.\ Cancellariae re;,^. Muiii'. Aulicae libro

Regio pruuo a pag. 23b itsque 237.
Afchiv de* VemiNS Mr lichcnb. Laa<le»kund«. N. F. IV, 3. jm^. ija— tjj.

ea
XXXVI.
IJ54. 1534 fotinii y.applya . rcf;olc Ungariei d.irucscc de no» mfvAvL Hej^-eris din dis-
trictulu Lugojului nobilului Petru df Jtniova i altorîi 50(1 ai sci. In documcntu sc tace
amintire de mai mulfi nMU rmâm din dlstrictuM Lvgovhii.
joannes dei grada Rcx Hum^âriae !;)aliT!acie Croade ctc. fîdelîbus

nostris honorabili Capitulo Eccleîae Orodiensis Saiuteni et graciam, Noueiitis
Quod Nbbta m liae Ciiiitate lyppa feKdter agentibus ferîa aecunda videlioet
ÎR festi B«ati Andree apostoU pro parte et în personis EgK^y petri de Thyn-
kowa alias Castellani Castri notri Iwgas , ac [)riide.iitis et circumspeci Demetry
Iwka fiidicis eiusdem oppidi notri Iwgas et hly eiusdem Martini Iwka . per
Nobilem joannem BUum ipsius Demetry Iwka. Exhibite sunt et
similiter Ivvka
producte Coram ' nobis quedam litere nostre donacionalcs, Bude in festo Beati
Thome epiacopi et martiris Anno domini Milleaimo Quingentenmo vigesimo
nono transacto preterituni Regrtonmi vern nostroruiTi Annrio'MrtM, in
papiro patenter confecte Sigiiloque nostro ab intra consignate. (Juibus medi-

antiboa Noe exigentibus seruicys eorundem Totalem possessionem Hegliyerys
vocatam în dtatncv (sic) de In^pas habttam, turn per Notam infkeliutis Ga-
sparis et ladislai turn eciam per mortem et defectum eemînis eorundem
de pakos
ad collactonem nontram Regiarn d(;volutam simulcum cutv tis iitilitatibus,
et pertinencys quibusiibet eisdem petro Thynkowa et deaietrio Iwka ac Mar-

tîno similiter Iwka filio eiuadem* ipsorumque heredibus et poateritatibus vni-
iierab Salno Jure alicno împerpetuum dedtsae donaaae et contulaae dinoseetiamur,
Quibus exhibitis declaratum est nobis in pc^rsônis eorundem în hune modum
quod (quoniam) ipsi turn [jrtiptrr impatacitattin honim tcniporum in quibus
ab . . . orum Jam inde Annis, assidua disturbia inboc Regno nostro vigue-
ront, turn vero alias legitinias ob cauaas vigore (aliarum) literarom nostrarum
doiMdooalium debito tempore Inira adltoet rcuolucionem vnius Anni a die da-
tarum ipsarum litcrarum nostrarum donacionaiîum computando qttem{ad modum)
predicii Regni notri approbataque consuetudo isset
in dominium predicte pussessionis Heghyerys introducere

nequiaaent Ideoque timerent huiusmodi literarum nostrarum donacionatium vi-
gorem expilasse (?) Supplicatum itaque extitit Majestati nostre pro parte An-
notatoniin exponencitttii it nos prescrîptas littera»? donarionales non obstante
eo quod annualis subiacio datarum eiusdem iam preterisset vigorosas et efifi-
eaces rdnHjnere (Kgnaremiir, vnde nos conaîderantes pmeiitis temporis statum

et oondidohem in disturbio positum case, et Radone predectarata et exauper*
habimdantî nostre gncîe dono, et Regie potestads plenitudine, qua Jurium
fideliuin nostronim huiusmwli defectus solemus reformare, dictas literas nostras
donacionales in vigore relinquimus, decernimusque ac reddimus et pronuncia-
mus reput .... debere volumus vôrosas, prescriptamque possessionem

cjue
H^yerys eisdem et heredibus tpaorum vniuerais vigore presencium denuo

damus, donamus et confisrîmtis decemendo per presentes, quod idem expo-
Digitized by Google
88
nentes se m
domynram' dide Totali* {KMBeKÎonb Heghyerys per floBtrum et
vcairuiii hoimnes tam dîctaniin donadamaliuiii, qwm cdani presencium litera-
rum nostramm vigoribus per totum hune Annum presentpm l' rrittine introduci
&cere valeant, atque possint, Fidelkati igitur vestre haruni serie mandamus
firrotter, quatemis vestrum mittatis hoimnem pro testimonio
fidedignum, quo
de Kys Themes, aut Nicolaus, .vel Geor|^
pireseate Nobiles Mathias Zthanissa
Wayda de Iwgas, sew Joannes Cberbyche alys absentibus homo ooster ad
facies Totalis possessionif; I leohyerys virinis et commetaneis eiusdem vniuersis
inibi legittime conuocatis et presentibus. Accedendo introducat preiatos expo-
MOtes Io dofnymum disdem poMewîoiib Statuatque eandem dsdem îpso-
rumque heredibos et poateritatibtB uDÎueimT simulcani cunctb sui atilitatibua
et pcrtinencys quibuslibet premisse nostre donacionis titulo ipsis incumbente
perpetue possidendam si non fuerit lontradictum , contradictores vfro si qui
fuerint euocet eosdein contra annotatos exponentes ad quintum decimuni die.au
a die hunisinodî evocackmis exhîiic fiende computaodo în Curiam nostram Re*
giam nostram scilicet personalein in presenciam
, Raclonem contradiccion» ,
eiusdem redditiiros Et posthec huiusniodi întroduccionis et Statucionis scriem

cum contradictorum et Evocatorum, si qui luerint, vicinorumqiie et comme-
taneonim qui premisse statucioni intererunt nominibus terminoque assignato
, ,
ut fiierit eicpedienda diete nostre personale (sic) preaencie suomodo rescri-

batis. Datum in predicta Ciultate nostra Lyppa ia Feato predicto Aono do-
mini MiUesimo Quiogentesimo Tricesimo quarto.
rettjr, KnM6 Vtttugt tStMncic. Ton». IV. pic. 'S— i?- l^"Pt .miMuiplalS eipimihiloi din AMdl
«. I53S.
XXXVII.
1534. Nobilii români J'f/ru Racavi ji Georgie Vrabi sc împac înaintea tri- 'S34-
bunalului din diatrictitlfi românescQ aICS Lugoului, c nici o parte sc nu exclud pe ceea
laiu din poMsiuDea csateluJui Bacfo, Jn acesta tribunaU figurdz 91 Niuttat VMwditi
Lugoului.
os joannes Moka.
Mathias Sywko, gabriel de gerliste franciscus
ffyat. Vayvoda de Lwgas, firaneîsotts Vlod, Martbn» do(cz.) ladi-
Nicolaus
daus, sandor, damus pro memoria vniuersis presentibus et fiiturî» presentea
inspecturis. Qnomodo venientes notri in presenciam Egregios, petrus rakovy-
chya cum fratrilnis suls Martino et ladislao ab vna, ab altera partibus No-
bilis,georgius vrabia, et coram Nobis talem tassionem et concordiam fecerunt
pari et vnanimi vduntate, et coasenau Nemine cogente cos aed sua propria
vohimate et coneensu, fide honore et bumanitate, corum Mediantibus stricta,
eorum inter se Bianu ooram Nobis et fide et sub IKo vinculo honoris et fidei.
Digitized by Google
64
corum, âlter atteri tal«s facieado prombsîoDM Quod quoad îpsis vita niper-
esset, Nulla tnter eos lieret Nequicia, alter alterum exdiidtrct ex castro
bokcha ve! alter, alterum, ex dpmuiîo alienaret Sed vsque, vt p .... est,
,
superessset, vita, vtriusque p . . is, et ia (aduersis) et prosperis rebus,

. .
eorum quantum hoc negocium , ca .... ex omni paite atttngeret vni ene vD"
lont, fieri, et Si quis eorum, hoc tenera NoHet aut non. curaret, extunc iUa
pars , in fidcfragin, et absque honore ubique locorum Nulla occaslone posita
habcatur. In cuius rei Mcnioriam has literas Nostras vnas alteri akeros simi-
liter alteri parii, Juris eorum et ad rubor, duximus dandas, et coacedendas
vîgore et teatimonio Medîante, Datum ex Liipa feria aexta ante liestuin beati
Nîoolai episcop! anno domino Mitlesuno quingeniesimo treceaimo quaito.
r<;ty . Kriis'-u Vârric^v; i>.ritnelr. IV. p 17 — iS. — OrifiaiMII pt cfaAitie te ickmi

kâii, Ue desoptult textului ><: tMQ urmcie a 8 sigUe mici.
XXXVIII.
IS34. 1534. Diferite dnte istoriu cu prrînre la Romktu din r^Mrulii de vCdituri fi
de cheltueli aia judeului Jatob Hyrstr din Brafov&.
.nno domini millesimo qniogentesimo trioesuno qwurto prudens et

circumspectus dominus Jacobus Hyrser tertiuni eleclus est in villicum huius ci-
vitatis Brassouiensis ,
qui percepit et exposnit pecunias civitatis et provinciae,
de quibus suo tempore plenain datiirus est rationem.
Exposita domini villici.
jmi la. item eodem die dominus Maylad, Bj rkesy Myliayl, Zcme- •
rew Gospar, cum omnibus domini Maylad poliuribtis lamiliaribus
Fogarasiensibus, ac domino magistro Luca Byrihalbensi ac supra«

scriptis pleban» ad nos venit, quem tribus continuis dtebus in
liberis expensis tenuimus, ut sequitur : pistori pro similis ac coly-
ridis flor. I 17 perdicibus asp. 34, pro 2 porcellis

asp. 33, pro
asp. 5 , pro camibus bubalis in culinam asp. 47 pro duobus vi< ,
tulis laetentibus «militer in culinam Aor. i asp. 7, pro camibus

suîUb, iarciminibus ,
pernis ac costi asp. 4iVî P^'^'
galllinis in
culinam pro 3 piaustris lignorum

asp. 40, eodem asp 22, pro
i libr. uvaepasae, 3 libr. orysz asp. /'/* P""" lotone gario-
iîlonun, et imo lotone floribus muscai .... ........ asp. 10
Pro 5 lot. zachari ^ mandell aap. 7, pro earnibus lardi
et biado asp. 8, pro uno lepore asp. 4, pro uno octoali mellis
Digitized by Google
66
ia culinam asp. 6, pro pomU, âm ac caseoasp. lo, Gromaneo

similiter ex'posuit in culinam iMani acetiim ,
candelas, petrosilium,
cepe, et alia necessaria asp. 27 '/a, pro sinapi ac nia;^nis rapis
Transalpinis vulgo gambuessin , ^ciqc (si'c/J vero zwyckle asp. 8,
pro 153 octoalibus novi vini octoale 3 deitariis, flor. 4 asp. 39Vst
pro 18 octoalibus vetcris vini, octoale 2 asp. asp. 36^ pro 4 plau-
stris fcni asp 40 ; de consistorio circiter 2 5 cubl. avenae ; domino
Stephaoo Maylad unum magnum tapete noinine cis'iiatis ec pro*
vindae donavimus fior. so
Item dum domimis iudex noster dominuin Maylad usque
ad Feckethehallm cum quibusdam e nostro senatu iuratis ac edam
commimi plebe deduceret, doniinus Lâurentius Schuler ibidem ex-
posuit pro victualibus . aisp. 19
Item sabbato post converaionis beati Paidi Stephaao Thot jm »t.
ad waywodam Transalpinensem misso, ut sua magmficentia nos

de adventu gubernatoris ctrciorcs rcdJcict expensac .... flor. 2
limansit dies 16, salar:um ipsi datum dor. lasp. J4
Item dominica conversionis beati Pauli Kyrstyen Lwgofoth jao. »$.
a domino waywoda Stephano Bathory buc venîenti misi domo 12

octoalia vini, pro asp. 10 carnes et panes, 4 j;aUinas 4 cubl.
avenae facit asp. 34
Item Ieria sexta post puriiicatioais Mariae Juaaai Zeen ex pcbr. 6.
fflommenaw ad Fogaras ad dominum Maylad ratione interdicti
tritîd misso, expensae asp. 33

Item die beati Valentini misimus dono regiae maiesti ac F«br. 14.
domino cancellario Budam magnos carpiones de Ba-

usqiic i 1 8
rylia (sic') vulgo Iâzalnyck a Joanne Krell et Joanne Kygniog
emptor flor.50
Vcctura eorundem piscium Budam usque hinc a nobis flor. 26asp. 25
Item liominica invocavit TranqtiilUis a regia maiestate Con- p«br. i«.
stantinopolini versus ad dominum gubernatorein missus, ad nos

venii, super qiio dominus Georgius Pellio exposuit Hor. 3 asp. 47 '/a
Petro Thewreck met tertîo ad eundem usque ad waywo-

dam Transalpinensem deducendum. Dedimus însuper et ipsi Tran-
<]uillo ac sui coniiti;>us tre?; equos, expensae flor. 4
Item fena tertia post Gregorii 2 familiaribus, qui duos equos Ma». 17.
ex Bwze marckt ad nos reduxerunt emaiiserunt 1 2 dies :>alarium

, flor. 1 asp. 46
Item uxori relictae condam Thomae Kemmel în Portica
unum equum nimio cquitatum anniliilarunt ac in Breze VValachalt
stare dîmiserimt, cui temitiae pro damno eiiis equi dediitnis fior. 2
Idem I'rauquiUus reliquit hic 5 equos» alendos donec ex
Turda a'gnbematore reverteretur in quos equos alendos dedit
,
a4 hebdomadibus pro Teno fior. 7 asp. 15 7s
1} b iMl 4« IMib.
1) TbgulIL Biueului.
i1,i9V' Uocuucotc. Val. U- 1'mIc» 4. 9
Digitized by Google
66
p*tir. «5. Item feria quarta post învocavit domino iudici nostro met
septiiiio ad doniinuin Maylad profecio, pro mutua inteîlîgentia in
quibusdnm rertis causis habenda, exp flor. aasp- l8

Iiem tamiliari domini Wlad waywodae dum Tranquillus
hinc debebat ui Turcîam intrare */> vini ct 4 cabuios avenae . . asp. 13'/!
Pd». »$. Item feria quarta ante reminiscere uni familiari nostro qui
post Tranquillum unas literas usque in Therôwyathyam duxit
expensae flor. i asp. i a
Item rursum unas literas per Tranquillum e Thergow) sthya
ad dominum Maylad missas, lamulo expensae asp. 32
P«br. js. Item sabbato ante reminisccre pro olio vase vini a domino
Jacobo Clcmentis empto, ac domino Petro waywodae Moldauiensî
dono misso flor. 25
Mart. $. Item Ztoyka Dobromyr ,
qui praescriptum vas vini Petro
waywodae Moldauiensî nomine civitads et provînciae obtulit, ex-
pensae, et 19 dierum salarium . flor. 4asp. a6
M«rt. 7 Item sabbato ante nculi Ztanschul Beeische Transalpinensi
ac etiam Oczoei Moldauîetiiî boiaroni, pisces, polygraaa u2onum,
et panes dono missa asp. 34
.Postera dw rursum pro polygranis a/sp. 9
Rursum pro 9 nctoalibus vini aap. XjV*
Item eodem die domino Georgio Pellioni ad Kynyngdorf
misso, ut queudam furem judicio convictum suspend! faceret, qui
a Foddwariensibus equos furatus fuerat, expensae Aor. 1 asp. ti
M«t. S. Item Joanni Thewrcck in Transsiluanlam dominica oculi do-
mini Wlad waywodae lapicidas et muratores conducendum, misso,
expensae '.
flor. 4
Mm, 13. Item feria sexta ante laetare dominus Joonnes Hock ac do-
minus Georgius Pellio, ad dominum Stephanum Maylad ad Fo-
garas, ac deinde ad Rupes causa unius furis suspendio afiîcîendi
missi, consumpserunt , flor. 3asp. 7

Dederunt dono domina Stepliaiio Maylad magnos saliios
carpoties hinc secum ductos flor. 4

Bulgaro O qui illo» {risces Uluc du.xit asp. 11
Murt. 11. hem feria quarta ante laetare dominus Georgius Blesch
castri riiewrtsch castellanus, misit Paulum Literatum Budm ad
regiam maiestatem ratione debiti in Kacz Rywy penes Georûm
Bogdan habiti , cui Paulo domini senat us commisentnt ut quasdam
literas a sua maiestate exciperet, cui dedi Aor. 10
Mari. 16 Item dominica ante iiîflica ipsi Sawe Transalpinenst qui in
cerlis sui negociis W Iad waywodae ad nos venii nusi duno tribus
vidbus 1 5 octoalia vini, cancros pro asp. S ,

poligrana nsonnm
2 cubl. avenae flor. t asp. 10
I) la NslMnte de vmitari $1 d» «helHcli ale antutui Bitatova anb aimele de Ailimrl ae 1a|«lqe)i lic
u^pM. loealierik mnlBl ^rabwWa BiM«nriiil«i tamiit Sclid.
Digitized by Google
67
DohronuT cum eo nnntio in TcrgOwysthyain

îtem Ztu\ka
ad dominutn Wlad waywodam inisso, expenâe fior. . i asp. 14
Item domiiiica iudica domino Anthonio Auri ad Fogaras ut Mun. »t.
fiarem quendam miaît suqiendi, expensae . . flor. 2 .
Emansit diebiis 5 salarium fior. i asp. ia
Duxit serum 4 carpiones salitos domino Maylad dono dandos asp. 40

Item magna leria qutntu familiari domini Stepitani Maylad Apni. t.
ad dcmitiom Wlad waywodam in Thergowystyam in legatione pro-

ficnoeoti, muri sex octoalia vini, recentes pîsces, aibos paoes, a
cnbt. avenae asp. 15
Item die pascac Dragul Postelnyck a domino Wlad way- April, j,
«odst ad magnitîcuni dominum doniinum Stephanum tiathory way-

wodam Transailiiantim miaso in legatione 12 octoalia vini, 3 gul
linas, albos paoes, et 2 eubl. avenae asp. 27
Item feria fjiiarta post pascae festum , Ztansul Beelse, qiii ApciL S.
post muratores venit, hinc ad dominum Wlad waywodam ducen-

dos, misi '/« vini, 2 pullos et 1 '/i cubl. avenae asp. 8',«
Item Martin Bulgaro ad optat domini Wlad waywodae

domino iudici nostro porrecta, in Thergowystbyam misio, ad re*
ferendum Bartus F\v\ e X'itnna domum rediiase, expensae. Dor» 1
Emansit diebus 5 salarium , asp. 20

Item Kadiina Bulgaro, ex parte uniua detentîonis causa
domini Joannis Syrmers ad Moroewasarheyl miaso, expensae fler. 1
Item fpri.i sexta post ftstum pascae Petro Thewrech ad Apta. t«.
dominum Maylad misso, quod vidclicet iobagiones domini Maylad

quosdam porcos in Transalpinam pertinentes Iurto abstuierant,
expemae asp. 35
Item sabbaio ante quasimodogeniti «lominus AnthoniusAu- AimL n.
rifaber ac dominus villiciis noster ad petita domini Stepliani May-
lad, ad dominum Wlad waywodam ratione unius aureae catenae
quae circa Zlan Porkolab est de Rymneck. Dominus autem vil-
licus noster ex commissîone regiae maiestatis per dominum iudicem
nostrum sImJlîter istuc missus est, ut adiuvante domino Wlad way-
woda equum unum a Sorban Womyck reglae maiesti emeret,
expensae , , . , flor. 16 asp. 10
Emanserunt îi duo domini 14 diebus, salariuni . . Hor. 7
Habuerunt secum 4 bmulos, salarium fior. 3 asp. 18
Item feria sexta ante misericordias domini Gawryl Bulgaro Apr». 17.
cum famulo domini Joannis Doczy ad dominum Wlad waywodam

misso, expensae fior. 2
-
Emanait 8 diebus cum duobus equis, salarium . . fior. . 1 asp.
Item Jandco Barihoek cum famulo regiae maiestatis ad do-

minum gubernatorem ituro ac primum ad Wlad waywndam protkis-
ceni, cum eo inquam famulo in Transalpinam euiui> ex|iensae flor. 2
Emansit cum duobus equis, 6 diebus, salarium asp. 4^
Digltlzed by Google
68
Aptii. jo Item fcria secunda post misen'cordîas domini Grcgorio ton-

sori et Nicolao balneatori in Transaîpinam missis ut venani suae
magniBcentiae inscinderent ac vcntosas ponerent, expensae flor. i
April. 9*, Item feria quarta post misericoiîas domini dominus Joannes
Doczy misit tmurn famillaremad dominum gubcmatorem« eundem
ego mis! rum jonnnr Zren ex 61ommen§W ad domimim Wlad
way wodam in Transaîpinam ,
expensae flor. i asp. 25
April. «4. Item dominus iudex dedit Fracillae ex Campo longo super
magnis tapetts emendis Aor. 37asp. 25
Item solvi eidem Fracillae 4 paria czysma, quae domîno
Francisco Dobo ex Turcia adducta fuerant flor. 2 asp. 35
Apiu. 14- Item feria sexta ante iubilitaie Ztoyka Dobromyr cum qui-
budam litnrb donuni thesaurarii in Turciam misstu «ct, et emanait
diebus 32, salarium fior. 3 asp. 18
Item eodem die famulo Dragomyr Zspatayr 4 vidbus 17
octoalia vini ct 4 cubl. avenae dono missa asp. 26'/2
Eodem die Dragwl Postclnyck ,
qui a domino Maj Iad luic
venit « 12 octoalia vini et 4 cubl avenae , . . asp. 11 '/s
Mai 7. Item feria quinta post Philippi et Jacobi domino Antlionio

Aiirifabro ad Focâra*; nd driminu-n Maylarî niis'^n. ut rloniino
Maylad referret, quid in transalpina corain domint) waywoda ra-
tione catenae expedierit, expensae flor. 2

April. <s. It«tn feria tertîa ante Philippi et Jaoobt , pro uno pari cui-
teUonim et uno pari chyrothecarum, dum duo Walachi malefici in
4 partes sccti et udus Hanirarus suspensus est asp. 10

M« 10. cum Fraticisco
Item dominica ante Servatii Petro Thewreck
Ollas ad dominum Wlad waywodam, per dominum thesaurarium
mbao, expensae flor. 2
^ Item feria secunda ante Servatii Joanni Droboly ad domi-
num Ma) !nd ad Fogaras misso expensae ... asp. 25
Item Ladislao Hoffgrcff qui ei comes itineris usque ad do-
minum Wlad waywodam datus est, expensae ....... flor. 1 asp. 35
Item sabbato post ascensionis domini ipsi Radycz Porta\ r
qui n domino Wlad waywoJa al dominum thesaurarium ac do-
minos senatus notri in legaiione venit, 2 agnos, reccntes pisccs,
unam urnam vini, 4 cubl. avenae, et panes primarios asp. 25
Item dedimns dono Dragycz Spatayr cum ceteris boiaro-
'nibus unum vas vini a domino Jacobo Clementis emptum flor.
, 2
Mm ««. Item feria secunda post , ipsi Jwjja qui a Petro waywoda
MoldauierLsi huc venerat inisi dono tria octoalia vini agnum,
pro asp. 4 panes et avenam asp. 11 '/s
^ 19- Item feria tertia ante penteoostes uni Bulgaro qui unum
episcopum Valachalem usque ad Emericum Balassa deduxit, ex-
pensae flor. "i
»3' Itent Egiptiis lictoribus qui ad oplala domini Vrbani Ua-
Dlgltized by Google
69
thyani duos ipsius famulcs in castris decollarunt, et uni manum

«mputarunt . asp. 25
Item eodem die Benedicto Domozy cum Vrbano Bathîaili
in comitiva ad dominum Wlad waywodam misso, expensae fl^r 3
Itrm fcria tertia p'jst ptntf^costc'î 'I'homae DavirJ ,

qui [)OSt Mal a6.
Vrbanum Buthiani ct Franciscutn Oilaz uscjue in Tiirciain cum

literîs missus est, expensae dx». 4
Item eodeni die Myckle familiaris domini Wlad waywodae *<<• *T'
venit de BmJa, cuf mW\ ^'^ vini, 3 puUos, panes et avenam . . asp. Sâ
Item popae domino Petro flor. a
Item eodem die Melchior Deade e Buda a regia maieatate J*"- ^•
huc venit, ad dominum gubematorem in Turciam profeeturus cui

misî bina vice 6 octoalia vini, ti gallinas, carnes vituli tactentis,
et panes primano<? asp. 45
Uni famulo cum eo usque ad Wlad waywodam misso ex-
pensae flor. I asp. 33
Item dominiea trinîtatîs domino Anthonio Aiwî&bro ad do> 3>'
minum Maylad ad Foj^ras ratione panni domini Joannis Syrmers

misso, met tertio ac 5 diebus pmrînrnti pxpensae et salnri'.im flor jasp. la'/â
Item die corporis Cliristi Petro \\ aska ad dominum Maylatl J"" 4-
misao, ut »bi caveret, et ne niminm consideret expensae et sa-

larium 3 dierum asp. 44
Item postera die T<>aniii Thewreck in eodem negotio ad
dominum Maylad misso, expensae asp. 32
Item feria tertia post corporis Christi Joanni Feckethe qut J""- ^
cum uno Turca Mwmnyn waywoda e Buda a regiae maiestate
venit ad nuperatorem Tnrcarum profeeturus nust dono 8 octoalia
vini, anseres, gallinas, carnes bubales asp* la, panes asp. 8,
agnum unum asp. 8 , 4 cubl. avenae asp. 40
Item Joanni Belleny cum eo usque ad dominum Wlad way*
wodam misso, expensae flor. 1 asp. 29
Itein coâc.m (Up Joanni Pytayr mU& dono 3 octoalia vini J""-
et unum modium ;ivnae asp. 4*/*

Item feria cjuarta ante joannis baptistae Valentino Thot ad J"»- '7-
dominam Maytad ad Fogaras misao, expensae a^. 32

Item sabbato post lâmults domini Wlad waywodae ,
qui M 4-
plumbum emerant, misi dono 4 octoalia vini, 4 panes, i cubl.

avenae asp. 10
Item domîoica post visiiationis Marîae Paulus Literatus ad My
reverendisrimum dominum Czyback mtssus duxtt soac reverendis-
simae dominationi in sortem nostram, ex summa lOOO flor. super
omnes Saxones impo<?itoruni. flor. 200
Item >ena secunda post visitationis iMariae Tliomae David J"!- *•
cum famulo domini (!piscopi in Tranaalpinam ad dominum Wlad

waywodam deduoenti gratia misso, expensae flor. lasp. 35
Digitized by Google
70
M !< Item feria quarta post Margaretha Benedkto Doniozy cum

literis domuni episeopi Statilii ad dominum Wlad waywodsun atmft
expensap flor. a
Item Joanni Dromboli versus castruin i'hewrtsch misso, ut
unas literas domini thesaurarii a Nicolao Kezzy reducerec huc in
dvitatem ad thesaiiranum, expensae a^. 4
/«I. n. Item sabbato ante Margarethae Martyn Bul^ro in Turdam
ad dominum gubernatorem cum literis misso exp flor. 4
ivi- IZ. Item eodem die antiquo Radytscli ex Thergowysthya ^/u
vini, 4 pullos, i eubl, av«nae a^- 8V<

M ir- Item die beat! Allexii dominus episcopu» Albemîs venit
in liane terram Barcza ad Rosnyo, cui misi dono medio domini
foannis Horh similas pro flor. i asp foY». 19 octoalia vetcris
vini, 8 octoalia novi vini, unum bovem flor. 2 asp. 15, gallinas
40 bdt flor. 5asp. i4'/â

Joi- Item Stoyka Posteylnyck qui magistrum Matheum pleba-
num Apoldie superîoris ex Turcia et Tr.Tiisalpina huc duxit misi
dono sex octoalia vini, polygrana u/onum asp. 8, panes ,
carpi-
ones, cancros, 4 cubl. avenae asp 37 .
juL to. Item ip8o die beati Eliae prophetae Vrbanus Bathyany cum
eqnis 100 in Transalpînam domîno gubernatori in occnisum pro<
fectiis est, cui dedimus unum currum commeatus vulgo Speuszwa-
gen, Kelemen ex Bulgaria cum sex equis, cui Uedi flor. . . . 2 asp. 32
Benedicto Doniozy, qui cam eo uaque ad dominum Wlad
waywodam missos et « expensae flor. i
M *• Item Joanni IJromboIy feria tertta ante Magdalenae ad Fo-

garas ad dominum Mnvbd ^nisso. evpensae et salarium, 4 dies asp. 41
M Item die Magdalenae /toyka Dobromyr Uulgarus missus
ad domimim gubernatorem ac dominum Wlad
cat in Transalpinara
waywodam cum literis usque ad Pytest, expensae fior. a ...
*!• Item feria sermida post .Annao X'aleiitiiio Thot CUm Vr-
bano Bathyany in raiisril[iiiiain
l missM, c.Kpensae fior. 1
Item Jacobo Mote donavimus uiuint tentorium emptum flor. 1
M Item dîe Magdalenae et feria secunda post Anne, Ztoyka

J11I. »7. Dobromyr bis in Transalpin im ad dominum waywodam in PytCSt
ad deinde cum literis domini thesaurarii ;id dominum guberna-
torem misso, istis duobus vicibus expensae flor. 4
Item ex commissione domini iwKcis ac dominomm senana
misi in castra domino Radycz Poriayr 16 octoalia vini, et afiquot
sifliîlas facit a^. 39
'A- Item in vigilia assiimptioni?; Marine Ztoyka Dobromyr cum
v ervecium custodibus vuigo berbeicayren , domini Wlad waywodae,
ad dominum Wlad waywodam misso, expensae flor. 3
Emansit dies sex, salarium a^. 34
J*** 'y Item feria quinta ante Jacobi apostoli dominus villicus noster
Digitized by Google
71
et Piaulus Litertttus misai «int in Transalpioam usque ad Pjrtcst

domino gubematoci obviaiii, obtuleruDtqiie suae magnifkentUo
dono, sîmîlas flor. 4asp. 2-
Pro 45 octoalibus vcteris vini ... ...... flor. i asp. 40
Cooaumpaerant met octavî flor. 3 asp. 40
Domino villico 7 dieram salarium ......... flor. i asp. 37'/:
Habuenmt 3 famulos, 7 diebus, salarium fl<Hr. i asp. 34

Kelemen cx Bulgaria duxit ea victualia cum sex eqiiis, 7
diebus in salarium flor. 3 asp. 18
Item sabbato ad vincula Petrî dominus Sigismundus Gem* ai«. i.
marius et Pbulus Oeack secunda vioe tn Transalpinam obviam do-

mino gubernatori misi . duxerunt siiae magnificentiae in 2 scriniis
vulgo Thwnnen", similas, quae una cum scriniis constant flor. 2 asp. 33
Vtoum in duobus ccllarits etiam duxerunt '^/a vini facit . asp. 36
Consnmpsit cum Paulo Deack 3 diebus asp. 18
Domino Sigismundo trium dierum salarium asp. 37 V>
Uni Bnljraro in f.ilaritim qni similas nc vintim diixit . asp, 85
Item dominus iudex noster mi.sit Barbul Bulgarum pro 600
vervecibu.s, qui domino gubematori dono dati sunt, constant flor. 155
Ip«i Barbul expensas flw. 3
Pastoribus, diebus 39 > eos castratos custodîentîbiis sala-
rium et pro victnalibus flor. 3asp. IX^S

Pro 600 panibus dono dandis flor. 12
Item viilicns de Kosnyo solvit Bemardo vectori, qui cum
Vibano Bothyany in Tranaijnnam ad Pytest, ac rursum ad Rosnyo
cum curru profecttis faerat . .
flor. 9asp. 32
Item feria sexta ante Barthoiomei Stephano 1 hot in i rans- A«f. 41.
alpinam ad dominum Wlad waywodam misso, ad referendum, quo

modo tres nationes in tota Transttluania contra gubernatorem in-
surrexissent, expensae flor. 2

Item Ztoyka Dobromyr ;ui Jonilniim Wlad waywodam in
Traosalpinam misso, ut rel'erret in Megges gubernatorem esse

ohsessum, expensae et salarium flor. lasp, 24
Item dominica ante Barthoiomei Jacobo Hercseg cum li- Aat. ty
teris ad dominum Maylad misso, expensae et salarium, 3 1irni- i asp. 33
Item postera die Zoeld Matlie cum literis ad doniinum .May-
lad ratione insurrectionis trium iiationum misso ,
expensae . flor. i
Item dominica ante Egidii Balika pro una adia ad Fo- Aig. 30.
garas flor. 3 asp. 40

Item feria st xta ante Egidii Poirw Mardzcr Iûlgarus mis- Aiig. iS.
sus est in Moldauiam, ad intelîigindum an waywoda Moldauiensts

vellet erumperc in nos, expensae flor. 2
Item eodem die uni boyaroni qui a domino Wlad way- sept, •.
1) WakntMidM IbrwHMii, TWitok (Qadiea, II. pag.
Digitized by Google
78
woda ex Transalpina vcait ad dominum Maylad in castra circa

Mejiges profecturo, vini, carnes, similas, 2 cub!, avenac
'
. . asp. 13
Ai«. 30. Item dominica die aate Egitiii capitaaeus dontiiii waywodae
Moldauîensis cum aliquot millibus e Moldauia venit ia auxiUium
Transailuaniae contra gubematorem circa Meês profidscens, cui
misidono ad Foeldwar panes, et etiam uni boyaroni in civitate flor. 1 asp. 6^2
Sept. t. Item dhi Kgîdii Zto\ ka Dobromyr cum Padwere Lwtjofoth ad
dominum Maylad in casira circa Mcgges proliciscenii ,
expensae rtor. i asp. 25
Sept Item feria quînta post Egidii Benedîcto Domozy qut cum
pulveribus ac plumbo ad dominum Maylad ac Gothardum Kwn in
castra circa Mcgges inissus fuit, cxpensae fior. aasp. 5

Duobus Buigaris, qui pulveres ac plumbum et similas
equis 4 illuc duxerunt, cxpensae âor. 2
Emanserunt 6 diebus cumiUis 4 equis salarium flor. 1 asp. 46 . .
Jacobo domino Maylad ac domino Go*

pistori pro simiJis
thardo Kwn in Megges
castra circa
diictis flor. 3ttp. 46
Sept. 8. it«in die nativitatiii Maruic Lucae Thereck ad dominum
Maylad ia castra drca Medges miaso, ac decern boiiiatas pixida,

vulgo hocken, pulveresque bombardicos, ac stray, in equis 6
vulgo Zoemer ducenti, expensae flor. i asp. 25
Emansit diebus septem, cui dedi in salahum asp. 28

Iteni liulgaris cuin sex equis expensas ....... ilor. 2
Stfi. tu Item Ztoyka Dobromyr feria sexta ante cruds ad dominum

Wlad waywodam misso, ut referret Padwere Lwgofoth esse cap-
turn ,
expensae .... flor. 1 asp. 26
Sgft, 11. Item l'eria sexta ante cruci vciut I )ansch'.v! Komys?. bnyaro
a domino Wlad waywoda, nobisque reiuiit, quoinodo \\ iau way-
woda vellet super nos erumpere in auxiltum Gritcy misi dono
vini, pisoes, cancros albos panes et avenant 9Sp, IJ*/*
Sqit 10. Item doiniuîca post cruci., Zr^chariae familiari domini way-
WD Kie Moldauîensis, tjui retulit dominum waywodam Moldauien-
sem plus auxilii circa Megges contra Gritti mittere misi 3 octoalia
vini, 3 galiinas, et avroam asp. 9
Item eodem die pro certîore reddenda provincia, quod do»
minus Wlad waywoda vellt;t erumprre .... ..... asj). 12
s«pi. 13. item dominica ante cruci l'aulus Literatus missus est ad
reglam maiesutem, ut suae maiesti diceret, -quod dominus Wlad
waywoda vellet venire in Gritty, et etiam aiiis multis de causts
ad suam roaiestatem missas consumpsit, et quod Moldauiensis
etiam dus es-set mentis flor. 1 7 asp. 35
Item I'etrus llicwrcck cum panil)us 2947 drabantis ven-
dendis in castra missus, duxit dono domino Maylad et Gothardo
Kwn similas pro flor. 3a^. 23
Consumpsit, dono domino Maylad panes 600 fior. 2 asp. 25
et dedit
itcpt. 14. Item feria secunda post cruci Doniswl Komysz a domino
Digitized by Google
WUd waywoda missus, huc venit, ad domiauRi Maylad et Go> '
diardum Kwn profectunis, cui mîsi dono 15 octoalia vtni, gallinas

canies asp. 8 panes 2 cubl. avene asp. 44V>
Iieni feria tertia post cnicis Marthwn faniuîufî vigesimae S«pt. 15.
missus est cum literis post Paulum Literatum, ut is referret regiae
HMiestati quomoib» Wlad waywoda drca hanc provindam Traiu-

sQiiaoiam stare veUet fior. 3 asp. 35
Item eodem die domino Joanni Hoch cum boiarone Danswl
Komysz familiari dotnini Wlad waywodae, ad dominum Maylad
et ad dominum Goihardum Kvvn misso, ut referret dominum
Wlad waywodam drca hanc Transsiluaniam stare veUe, et ut
geates dumini Wlad waywodae ex M^ges evocaret, expeasae fior. 5aq>. 35
Emansit dies 9 salarium , flor. 2 asp. t t^ji
Habuit secum 2 famulos cum Stoyka 9 tag, et Ztoyka

etîam ante hac bina vice 15 dies flor. i asp. 46
Eodem die dommus Joannes Hoch dtixit aeeum sdpendiam
ad 134 drabantos, in medium memem . . flor.aoi
Capitaneo Joanni Fechter expensas . flor. 6a8p. 35
Item eodem die Benedicto Domozy in tres sedes Siculo-
nun itiÎMO, ut ipsis dleeret dominum Wbd waywodam non fore
erupturum, sed a nostra parte staturum , . . . aq>. ao
Item feria tenia post cruci imi iiuncio Moldauico a mag- Sipi. ij.
iiilico domino dommo waywoda Moldauiensi huc misso ad intel-
ligendum num i ransalpinciuiis Wlad waywoda vellet erumpere,

3 octoalia vini, panes, carnes et */* avenae asp. loYs
Item iiecia quarta post Kamarasz de Tattrwsch a suo do-
, ; Stpi. xc
mino Petro waywoda Moldauiensi, ut certo intelligeret dc erup-
tione Wlad waywodae, huc venit, manitque hic 9 dies, super quo
exposuimus pro vino, pane, carne, gallinls, avena, feno, facit flor. 4 asp. 40
Item feria quinta post cruds dominus Martiaos Dnwd cum Sap*- ir-
popa nostro in domjnum waywodam Moldauiensem

legatione ad
missus est, ad reterenduin quomodo nfgotium gentium circa Mecf
ges se liaberet, ac etiam ad referendum de eruptione Wlad way-

wodae, ipsis in expensas tlor, a asp. 45
Domino waywodae similas in a thonnis vutgo seriiuis flor. 3 asp, 47
Eldem 19 octoalia veteris vini in 2 ceUariis '.
a^. 38
Eidem cultellos et pitea dono missa flor. 8
Pro 2 scriniis ad panes asp. 8
Emansit dies quinque, salariom , . , . . flor. lasp. 12'/!
Duobus &mul» 5 dierum salarium asp. 40
Cui vectori curruum Koczy 5 diebus ducenti .... flor. l asp. ao
Item eodem die Petrus Thewrech duxit unius fornacis pis-
turam similarum domino Stephano Maylad ac Gothardo Kwn
deditque ds dono pro flor; 4asp. 8
$1499. Xtocaninie. VoL II. Ha» 4. 10
Digitized by Google
74
Item codem die Benedîcto Domozy cum quibusdam fiteris

a<t dominum Wlad waiywodam mino, expenne fior. i«sp. 25
Scpi. 19. Item salibato aiitp Mnttlieî apostoli Thomae Davtd ad do-
miaum Maylad ac Guthardum Kwn misso, expetisac flor. a^. 25 . . . . i
Stft. as. Item feria sexta proxima praccedente Danswl Komysz

quî ex castris de Vlegea huc veoit misi domo tnitas, eancroSt po-
grwia uzonum panes ^/s vini
, «... «sp. 34 V>
9(pi. tt. '^'"ii die beati Matthci Benedicto Domozy in castra misso
waywoUae, qui huc venire volebat, exp.
ratione l'etri ilor. laap. 25 . . .
Item «odem die Grcsoriut Cauathggo mima» «at ad do-

nniun Maylad et Gochardum Kwn in caacta ad referendum quod
wayvNida Moldauiensis domi maneret, et magnus iudex curiae ip-
iîua waywodae cum 6000 hominibus veniret, expensae flor. 1 ap. 25 . .
Scjri. a>. Item feria tertia post, eidem iudici curiae Moldauiensi me-
dio domini Joanoîs Kemmel misi ob^m usque ad Rakws dono
203 panes den. 3, et coliridas vulgo kotaeliyn 203 den. 2 ; et
apud Jonniiem Owen impieta sunt in lageoas 43 octoalia vini o-
ctoaie den. 3, facit flor. 9asp. 20*/9
.s«pt. 24. Item feria quinta post Matthei quibusdam Valacfais qui ex
Megfges dam anfugtenmt, pro pane 9»p. 10
Item feria quaru post Matthei domino Joanni Hoch qui
domino Maylad et Gotliardo Kwn IO oeotts pulveris in castra
penes Megges duxit, expensae flor. 7
Scpi. 95. Item feria sexta poit venit ad nos Marcze Lvrgofoth ad
rqâm maieatatem profecturu», cui misi dono t»
octoalia vini, 7*
eaatratum, panes asp. 10, anscres 3 asp. 9, fenutn asp. 8, facit asp, 46
Eodem <l:e < apitaneiis domini waj wodae Moldaniensis causa
captivonim e turre diberandorum liuc venit, cui misi dono S o-
ctoalfai vini; sabbato post canies castrai, 8 coliridas, a cubl.
wp.25
Uni Bulgaro, qui «^niidem 2 equis usque ad Brecs conduxit
emansit 4 diebus, expensae el salariiini flor. 1 asp. 7
Item domioica ante Michaelis lliomae Oavid cum Marcbe
Lwgofbth femiliari domini Wlad waywodae in conductu usque «d
dominum Maylat in castra misso, expensae flor. 1 asp. 25
Item V)cati Michaelis Danswl Komysz et Radwl, qui cum
Ztoykanen a domino Maylad et Gothardo Kwn ex castris huc
venerunt, vini, panes, carncs, avenam, dono asp. 28
oc. Item feria sexta post Michadis ipse Iwga a M^ges a car
pîtaneoac mag^no iudice curiae waywodae Moldauiensis huc venit,
retulitque quomodo boiarones unacum populo ad Foeldwar fore ut
venturi, victualia dispositura, cui misi vinum, panes, pisces, et 2
cubt. aveoae a&p. iv
Ittm Danswl Komyss qui a M^ges capta huc vemt» pro
dono nuntii vulgo Erem Kalatech, 4 ligaturas cultdlorum Bor. . 3
Digitized by Google
75
Item feria sexta post Mkhadis domini Jbannes Kanmel ac oc«. «.
Jacobus Kyrstli ad Foeldwar missi, ut duobiis domiiti Petri way-

wodae capitaneis a Megges reversis cum geotibus dederunt eis
dono unum vas vini, pro ..... dor. I2asp. 2
Duo quartalia carnis bubale, et octo castratot . . . Hor. 2UMp. 22
Vto paoibiw et coloridis vulgo Kalaca flor« 3a8p. 26
35 cubl. avcnae de consistorio coDsmnpaemnt ii 2 domini
cum 4 famulis asp. 1 j
4 fifimulis in aalarium asp. 16

avenam tribus curribut a
Veetoribua, qui vintim, paoes,
diebtts usque ad Zenth Gewrrdch duxemnt salarium flor. aaap. 40 . . . .
Item sabbato ante Franrisrt Radycz Fortayr dtim a ^îeJîgfes o»i.
ventt misi Uono 3 octoalia vini recentes piaces, unum salitum lu-
dtun, 3 cuU. aveiuM, fock asp. ao
Eodem die duo boiarones MddauienBes cum deoem fiunolîs
cum domino Joanne Kemmel venenmt, quilnis misi dono 8 O-
ctoalia vini, unum cistratum albos panes, fenum et avenam
, aap. 36
Item eodem die boiarones domini VVlad waywodae qui in
Megges indui fuenint utpote Ocagycs Spatayr Paadiydie, Ra« .
diez Porkohb cum oet«ris ad octo boiaronibus misi dono */8 vinît
8 allina': niinm cistratum, 8 asp. panes, 2 ciibl. avenae
,
asp. 36 .
hem eis<.teindono dum eos in vigesima tnvi-

i)oiaronibus
tatos habuimus , bonorum cultellonim ....
1 2 ligaturas flor. 6
Item sabbato ante Lucae Petro Pytar, qui a domino Wlad Oet. 17.
waywoda domino iudid nostro unum equum Turcalem attulit* misi

dono vini, pisces, 12 kolac^. 2 cubl. av asp. 36
Item feria sexta ante Simonis et Judae Petro Pythayr, qui o«i. «3
a domino Wlad waywoda huo venit, in congregatkmem ad Tlior>

dam profecturum */s vini, pattea« puoes, 1 cuU. avenae. .... asp. 16
Item eodem die Petro Tliewreck ad spectabileni ac magni- N«r. to.
ficum dominam domimim Stephanum Maylad woywodam Trans-

siluaoensem turn primum Tiiordae creatum
, cum literis misso, ,
eiqMnsae, ratione octavae flor. 1
Item jMobo Weg et Mattheo Zoeid cum Simone Deadc "«nr. i.
regiac maie<;tatis legato in Moldauiam ad dominum Petrum way-

wodam, expenaas flor. 7 asp. 7
Jacobo We^; cum equis 4 et uno curru 27 dies emanenti,
salarium flor. jâp. 1
Albtthco Zodd cum uno equo similiter 27 emanenti sa«

larium .
flor. aa^. 8
Item pridie Galii Simoni Literato qui a rcîa maiestate <>ci. 15.
in Icgatioiie ad dominum Petrum waywodam MoMamensem mit-

tebatur, misi dono pane», vinum, piaoes, galUnas, carnea bubales,
candelas, aeetum, avenam, omnibus in unam summam corn pu-
t tis, flor. 3 asp. 31
Digitized by Google
76
Item post (lominutn îudiccm in congregationem profîcis-
centem, misi pisces salsos cum uno Bulgaro vulgo Zoemer usque
ad Alutam fluvmm pro flor. 2 asp. iS
Eidem Bulgaro expensae et salarium asp. 34

bem Stoyka Dobromyr in Traasalpinam misso ut equiim ,
qui fuit Wolzan Lwgofoth, domino waywodae Stepbano Maylad

emeret, ex pensa e flor. 3
Emansit 9 tliebus, salarium et bibales . .... flor. t asp. 34
la. Item ferb quinta poat Martini Sîmoni Deack, qui ex MoU
dauta a domino Petro waywoda huc venit, misi dono as(|ue in
secundum diem, carnes, octo octoalia vini, anseres, gallinas, pa-
nes, recentes pisces, carnes siiillas, 8 cubl. avenae facit fior i asp. o
Nor. I*. Item feria secunda ante Elizabeth dominus Martinus iJrwci
in(egatum electus, ut cum ceteris trium natîonnm legatis ad do>
minum Petram waywodam Moldauiensem in legationem proficisce*
retur, consumpsit flor. t
3 asp. 33
No*. 10. Item feria sexta post Elizabeth Martino Caspers i ians et Cle-
meni ex Bulgaria ad Fogaras pro adduoenda bombarda magna secun-
dum promismonem et addicttonem domini waywodae expensae flor. i asp. 35
Item cuidam, qui currum domini Jacobi Clcmentis a Ladi-
slao Appor reduxit. in quo quidam Turci per Ludovicum Gritti,
in legationem ip Moldauiam e castris hinc mittebantur, expensae

et aatarium fl<*r. 1 asp. 35
D««. ft. Item ipso die beati Nicolai Joannî Nagdch mgîae maie>
,
statis familiari in legatione ad dominum VVIad waywodam in Trans-

alpinam proficiscenti, mi<;i dono bina vice, 7» vini, carnes suillas
vivas truttas, 2 cubl. avenae facit asp. 25
Eidem dedi ad commiaaionem regiae maîestatts flor. 25 . . .
Petro Thewredc, ut eundem usque ad dominum Wlad way»

wodam deduceret, exp^ns^p flor. 2
fee i». Item sabbato ante Luciae Stephano Seratori, qui 4 paria
vuIgo stech roefl", et 1 2 paria calcarium e.\ puro oricliatco paravit
nomine dvitati» et provîndae necessîtate exigenda» in Moldauiam
ac Transalpinam dono dandis flor. 10
Item Wentylla boyaronî Transalpmensi qui hic in civitate
intirmitate gravatus decubuit, misi dono tria octoalia vini, quatuor

asp. pancs, et a cubl. avenae asp. ta
Dw. t«. Item domino SIgnmundo Gemmario, qui anno domini 1528
cum pniilentibus ac circumspectis doinini.s dumino indice nostro
Luca Hyrser, domino joanne Benckner bonae memoriae, ac do-
mino Joanne Fwx in I^âtione ad i'erdinandum regem I'ragam
usque missis, profectus fuerat, et redeundo circa Kewressbayna
sua bona amîaitt vitam vix salvam reddendam, cui domini senatus
et provinciales promîsenint sub literis auae dominationis, donec
solvit dominus villicus Hor. 25
Digitlzed by Google
77
Ad petita «usdem domini Mayladj dominus iudex noster

mint «mere in Traosalpim unum equtim Turcalem qui (ak Wolnn
Li^^fbili flor 140
Quos 140 domini senatus et provinciae addixerunt

fior.
domino îudld »tîone solitdoim damnî ex depraedatioue circa Kew-

resbayna perceprî, ut videiteet dominus iodex eosdem a domino
Maylad acdpiat
Rursum' magnifice domino Stephano Maylad waywodae
unam optimam pcnulam a domino Joanne Benckner Aor. 5 . . ^ .
Ad rationem eiuBdem domini waywodae, datî sunt Petro

Gerendi ex Moldaub huc reverso, in expensae ...... flor. it
Itern dominus Joannes Fwx nc dominus Laurcntîus Schuler
iudices Zernescht et Thohan exposuerunt super 24 walaclDs de

Zernescht et Thohan, qui tempori Doczy et Andiony Griity huc
in civitate ante domum domini iudicis noctu 79 diebus custodire
iuveront, expositi sunt super eos singulos dUbm asp. iS (acit flor. 28 a^. 22
Item quatuor custodibns qui in omnibns viis ac semitis Al-
pium iubentibus dominis iudicibus de Zernyest et Thohan tam diu
custodierunt, quam diu Gritty cum omnil>us sub gentibus in

gcs înclusus fuit. Id factum ex commiaaione omnium 3 natiomim
super quibus eustodibus tam in expensas quam et salarium ex-
positi sunt flor. 1 1 a^. 1
Iteiii domino iudici Lucae Hyrser ratione damni circa Kew •

Dee. ai.
reschbayna percepti, cui etiam anno proximo superiore 1533 sol-

vîmus flor. 250. Et hoc anno pracsente flor. 140 ratione debiti
domini MaylacJ, eitlcm solvimus.
lam vero ultimatim in sortem plenae et integrae solutionis
dedit dominus villicus flor. 1 1 u
Item domino Laurentio Schuieir, quod 24 Valachos de dm. 14.
Zernyest et Thohan 14 hd>domadis in domo sua tempore Joannis

Doczy f()vit co.ritqtie ac ligna administravit, et pro £uigiis addi-
xerunt domini senatus flor, 5
QiicUm sur C««clilclm dnr $ud« Knmudt in SicbmMttn. U BmmI. fag. }JS—jSa.
Digitized by Google
I
78
XXXIX.
1S35. iSiS- Ferdinand L, regele Ungariei, druescc de nou voivodului Petru din
MaUmf eeta^le dia TraoillvaiUa iraaiite Gttm^ CrUtU-deMt»» UngunifU fi XOrim,
pe cari Ie au pfimitfi, paitc dlittuHi, parte predeocMorii aKL, tW
regii de mai Ihalnte
ai Ungariei.
tîdelis
N
noster,
os I'erdinndus
spectabilis
'— ^ memoriae
magnificus Fetrus,
conimendam;:'; - qiiod
vaiuoda I\îoldaviensis, per nun-
. qmrm nos
cios et litteras suas hi« superioribus anids de sua erga nas fidelitate cerdores
fecerit ac spem dederit optimatn, quod nobis turn ooncra ncNtroa peculiares
aernulos atque inimicos fi ^r nJ', f*rsr<j ch-itrnrri'- rt ip cnmmunes hostes, vsqiie
ad extremum vitae suae tenipus, fideliter el con^tanter cum sui subditis ser-
uiret ; vt eum nostra liberalitate non solum io hutusmodi bono et fideli pro-
posito redneremuB, aed ad maximos quoqiie coitattn, pro nobis rc^noque
nostro Hungariae ac nomine Christiano susdptendos, magia ac magis incita-
remus, crebrius etiam ac humilHmis eiusdem vahiodae supplicationibns inducti,
arces Czicso, Kukull5 Blunyos ac ciuitatem tiistricienseni , in partibus regni
notri TraiMiluams existentes, quas pactim a sereniaaiinis praedecessorîbiis no-
strn, Hungariae regîbus, maiores sui obtinuerantt paitîm ipse Petru» vaiuoda
his temporibus est adcptus, cum omnibus illis iitilitatibus et prouentibus, qui-
bus nune possîdet, in manibus eiusdem Petri vaiuodae de j^ratia nostra spe
ciali relinquimus absque omni harum nosirarum
impedimento possidendas,
vigore ec testimonio literaram. Dat. Viennae in Pesto bead Antonii abbatb
anno dom. MDXXXV. regnonim nostronim Romanii V. rdiquonim vero DC.
Katriii. Hiitjrîa . riiii:^ rf(MB HuBgicte. TaBiliH I. Ordiu XX. paii Me-**94l' — BMitil tn
TnunUTum, An. 1874. p«{. 129.
XL.
1555. IS35. Nobilida ImB Mtr* dinBiuta ae Impad laaiiitea csatelanilorit dia
(Caran)SebeB ca iMiliiiHM Gtprge VfWMbUS $i Ctt fraii •Ci in privinfa mogiilorO «ale
pSrinesci.
N
Judex nobilium
os Francisrus Fyath de Ermines Castellamis ac Stephanus l'obora
districtus de Sebe, Joannes Vaydali'y de Nag gyarmat, Gcor-
gtns Simon alias Judex de Sebe. Joannes Olah, Matthlas Poricolab, Petnis
Lamotha, Joannes Barla, Andreas Bertha, Jacobtts Dorka, Georgius Thaar
de ZIatina, Nicolaus, Stephanus de Kalnik Ilamus pro Memoria vniuersis et
singuJis, Cuiuscunque status et conditionis hominibus quorum loterest et in-
Digitized by Google
tererit, praesentes visuris. Quemadmodum Egregius Joannes More In personis,
tam suae quam filionim suarum procreatornm et procrauidorum
et filiarum
liatnimqiie et GoilBOguiiieoiiiiii voiuersorum quem Jura et bona powessionaria
ac predia vt puta domasnya, Krywa, Gardony, Pattak, Thodorowycza Zlo- ,
bodsag, Dowarach, Kaoych, vtrumque Kaaych, Komerowa, praedicto Ohaba,

Poiana Itcm {n aequali dimidietate parte aeque coDcerneret omnîa onera in
ae AHummendo venientea notri în praesentiani ab vna partibns vero ex alte»
"Egtgy Nobiles Georgiua Gtegorius Nicolaus et domina. Elena lonir vaîuoda
omma onera quonimcunque filionim et fratrum suorum în se Assummendo
volentes otnnibus Ittibus et Controuersys inter sesc inem Imponere Ipsique
perpetuae pacb Conmietudîne gratulri Quae vtraque pars nobis piae» Com
anuntatia Egn^ya Nobilibns ad Id dectis talent pads Conoordiae dtspontioneni
atque vnionein et fassioneni spontane*? eorum voliintate facere curavenint In
hune mod mn Quod Johaiincs More, (ieorgiiis, Grejôrius, Nicolaus ac domina
Elena soror, V'aiwoda zelo amoris et fraternitatis ae scilicet ainplius inter sese
litârent aut atler altenmi aliquo Juris ordine de alîquîbus negocya ob ra-
tionem bonorumjurium possessionarlorum, viilarum leu prediorum Domasri) a,
Krywa, Gardony, Pntfak Thodoroiiicza ZloboHssag, Downrach, Kanych
,
,
vtrumque Kanych, Konerowa praedicto Ohaba, Polona requireret Quani pos-

aessionem, villas seu predia pari et aequalimodo in dimidia parte inter sese
sequestfarent et Gmdîniderent et quidem tta mb ansusione fidd, hoooris et
bumanitatis verborumque atatotora» et aub vinculo Miile florenorum quos
ambae partes Coram nobis sa<;cepcntnt deponendos, si hanc ordinationem aliqua
pars Iniiriogeret vel sui haeredcs et poiiteritates vd eorum aliqui Consaoguinei
vtrumque non obaeruaret prius aiileni omneni liiia praoeMum que forsitan
lemponini procesau Excludere alteram partem ex buiusmodî aeque et dimidie-
tatis partis porcîonis. possessionîs viilarum et prediorum vi vellei alter contra
alteram partem in pruenotafis Miile fldrenis in |)raeniissis persislenterr, ('oti-
uincetur et quttta habeatur, harum nostrarutn vigore et testimonio literar uin
mediante In cuius rd Memoriam has noatias literas patentes sigillts nostria
boratas et Consignatas .vnas vni pard alteras vero alteri paiti de veibo ad
verbum siib vna eadcm Torma jurium siionim ad Cautdam duximus conce-
dendas. Datum in Sebe feria quinta post dominicani Quasimodo proxima
Anno domini Millesimo-Quingentesimo Tricesimo Quinto.
leUmi bailtai Viiili.

XLI.
1335. J'iinii Zapolya ,
ref,'ele Ungariei, judecS procesulu d<5mnci Ana Fiati cu
nobilulii Francisca Fiatu din Hanatil pentru succesiunea sexului femeiescu in moiile
pariaesci.
Tôs Joaimes dei g^da Rex Hiuigaiie, Dalmacie, Croacie etc E)a-
mus pro memoria , Ouocl nobis feria secunda proxima post fcstum Beati fran-
cisci Confesisoris nune proxime preterituni vna cum noniuillis dominis prelatis
et Baronibus aiysque huius Regni notri Hungarie Nobilibus Waradini consti-
tutis et existentibiis Discretus frandacus presbiter Bwzgo dietus Nomine pro-
curatorio pro parte Nobilis domine, Anne, Consortis Nobilis Frandad Batochy
de Sebe, filie videlicet Kgreg^' quondam Ladislai Fiath, vt incaiisamattracte
exquo Actor cui id magis conipetebat Literas Transmissionales coram Nobis

in judido exhtbere minime potuisset Nostre Maiestatis Accedens in Conspechim
contra Nobtlem Ftanciscum Fîath de dicta Sebe vt Actorem exhîbtuc et pre-
serttauit nobis quasdam Kteras Nobiliutn Martini et Fetn RAkowichay Matthie ,
Porkolah loanm's Bvzerev ,

Nicobi Gamnn . Petri Farkas , georgi Varda , Petri
Lamocha, Joannis Margai et benedicti Zlatnay, Tanquam Judicum per Nos

ad Reuisiortero premioe Cause de voluntate Arobarum partium dclcgatonim
Transmiasîonales in papiro clause oonfectas quarum suprascriptto ab extra Talia
erat s-erenissimo principi domino et domino Joanni dei j;;^rar!a Regi Hun^'arie
Dalmacie Croacie dorniiio nostro naturali graciossimo Intrascriptio vero ab ,
intra hec est tiustleni veslre Sacre Maiestatis fideles Hgregy et Nobiles Mar-
tînus et Petnis Rakouichay Matthiaa Porkolab joannes' Bixerey Nicotaus gaman
Petnis Farkas gregorius (sic) Vaida, Petnis Lumocha, Jeannes Margay e(
Benedictus Zlatnaj per maiestatem vestram Ad id et per vtramqtie partem
electi Caiisa in premissa Judices iicet, ex Nobis Nounulii in literis prcceptio-
nalibus Regtae maiestatis superius specificatîs deliincti sint Continentia vero
verbalis hoc modo sequitur. (UrmhA doeummiiilA Nr, XXXIII a. tS34 ^
notutnulil de fa).
Quibus exhibitis et presentatîs prenotatus procurator dictae domine
Anne Nomine et in persona eiiisdem ex parte memorai Francisci Fyath per
Nos în premissis juris Aequitatem suplicaiiit clargiri Verumque Nos dictam
dominam Annam suas Respondones Aliegadonesque ae in bonts patemis
in heredein masculiiuiin prefectam esse et quod literas prefectionales ad
manus ipsius francisci fiaih [mre el simplicitcr (îedisset et Assignasset.
Coram dictis Judicibus Arbitrys satis iirmis ct iiunesiis Testibus veriiicasse
ex lasdonibus dictorum Testium Reperiebatur manifeste. Ideo ipsa domina

ab illa depositione Juramenti. Quod sibi Cum vigintiqntnquemet personis su-
perinde Adiiidicatum fuisset libera Ac Immunis esse No!>is ar praefatis do-
minis prelatis Baronibus et Regni Notri Nobilibus Nobis cum in judicio et
cxamine presentis Causae constituiis et existentibus Cerncbalur manifeste, de
qnonim Condlio prematuro Nos Judidum dictorum Judicum in ea parte emen-
dandnm, dictam dominam Annam in padfica possesdone dictorum bonorum
Digitized by Google
81
et junuin posiiessioniiânorum relinquere duximus prout Reiinquimus , Ita tamen

vt îpse frauKÎKUs fiath m qnîei]itam Juris se extra premÎBU Raciones Io dictîs
boius quoquomodo se habere posse speraret Id Jure mediante prosequatur
harum nostrariim vigore et testimonio literarum mediante Datum sfîcundo die
Termini praenotati. Anno domini Millesiino Quingentesimo Tricesiino quinto.
?eU)- , A Si^rinyi Siaiig. (IL 19;. DupH tniuiunpUilil lui CbriMopborli Ijatbory din IST), Id
XLII.
1535. loanii Zapolya, regele Ungariei, invit pe capitululu din Aradil, se intro- >S35-
ducB pe nobihilti FnttteUA ât din BloatO In poaenuneâ mofUlorfl, oe le a coaftKatD
dda Nitvtae Ittuiit pentru nota de infidetilate.
^êrenissimo principi et domino domino Joanni Dd grada Rex Hungarie

Daimacie Croade etc. domino ipsorum Naturali gradosissimo Capitulum Eodeate
orodiensi'î ornrionuin Snffraîa ticuotnrum perpetua rum fidelitate, vestra Nouerît
Serenitas iios littras Eivisdem introductorias pariter et Statutorias pro parte
cgregy Irancisci fyath de Ermenes Emanatas Nobisque preceptorie
confectas Et
loquentes «t directas Summocum honore reoepiase In hec Vcrba, Joannes dd
gracia Rex Hungarie Dalmade Croacie etc. fidelibus noatris Capitulo Ecclesie
orodiensis Salutem et gradam, Noueritis Quod fidelis et eq;rejûs franciscus
fyath deErmenes nosuram veniendo in presenciam, exhibuit et presentauit

Nobis Quasdam lîteras nostras Donadonales, Bwde In festo dini laurency
martyris Anno Domim millesimo Quingentesîmo trieenmo Quarto. Regnorom
vero nostrorum octauo In duplici papiro patenter confectas Sigilloque noatro
Secreto Ab intra In inferiori Margine impressiue communitas , Ouibus medîan-
tibus Nos Totalem possessionem dalch vacatam, Ac porciones possessionarias
in Ermenes predieta Zadowa, Gywro, fenes, gropyle, Walemara, Zekas,
Ziathyna, Zarazpaihnk et mazthakan, posaessîonibus appellatis omnino In di-
strictu de Karansebes existeiuiljus adiacentes vA habitat Qur \obilis nieolai
Nowcha de prenarrata fj'menes pretuissent pro hdelibus Seruicys Eiusdem

francisci pernotam Infidelitatis dicti Nieolai Nowcha Simulcum cunctis Eiusdem
Et eanindem vtilitatibus et pertinencys QuibusUbat Memorate frandaoo fyatb
Suisquc heredibus et posteritatibus vniuersîs la perpetuum dedisse donasse et
contulisse dinosccbatur, Quibus exhihitis et presentatis prefatiis franciscus,
Retulit nobis Eomodo ,
quapropter ipsis . . . is in tem Se ipsum
vôre annsdletanun literarum nostranim domdonalium în dominiiim prescripte
poMessionis ac dietamm pordonum posseasionariarom ante&tî nioolai Nowcha,
debito temporet jHrovt de iure et consuetudine huius Regni notri deboîsset
Digitized by Google
per nostrum et vestrum homîoes introduci et statuUacere minime potuisset
Ideo formidaret huiiismodi literanim nostraniin donacionalium vigorem cxpi
rasse. Supplicatiit Maiesti
itaque nostre vt pimdc'Ti <lp npporîunn K<*mei.lio
exinde proiiidere dignaremur. Nos igitur considt ratis tideiibus -Seruic) s antefati
frandsd fyath per Eundem Nobis exhibitis et ex Superhabundante nostre

grade dono in Regie potcstatis plenitudinem ,
prescriptas literas nostras do-
nacidiialcs Xon obstante Ho Qiiod Rciioluciu Anni Datariini Ivirundnn if,fri
yuani premissa statucio fieri debuissct Neglecta est In vigore rclinquimus

vigorosasque reputari debent volumus decernendo premissam statucionem In
domimum prescripte posseasionis, dictanimqne pordonum possessionariarum
per totutn lipc Annuni a die datanim presencium conputare legittime fi( . . . )losse,
pro eo fideliti vestre harum Seri»; firmitcr t oînmÎLtiimis et mandaimis, Qiia-
tinus veslruni inittaUs homiiiem pro tcsliinonto tidedignum Quo presente
loannes Floka neue Ladislaus de Rakowycza ud stephanus Pobora, et Ge-
orgius Peyka de ad fades antedicte possessionts dalch consequen-
terquc dictaniin porcionum possessionariarum in «lictis I'rnicnos Zadowa, Gywro,
Fenes, gropyle, X'alfinara , Zekas, ZIatyna, Zarazpathak , <-t tiia/thakan pos-
sessionibus vocatis In eisdem habitaruni oninino in dicto disirictu Karansebes
existentibus vidnis et commetands Eîusdem et Earundem vniuersis inibi Ie-
gitlinic conuocaiis et presentibus accedendo, prelibatiim fraiiciscuin lyalh in
(luminii;!!! i ..iniinh iii staluatcjuc ICîndeni, l.t Hasdcni Lidcin Suim nic î,Lr( Jiluis
et posteriiatibus vniuersis premisso Jiirc ipsi iucumbente ]>erpetno per i'.undeni
possidendam Si non fuerit coniradicium, contradictores vero Si qui luerint
Euocet Eosdcm contra annotatum frandscum fyath ad tdcesmum Secundam

diem a die hiiiiisniudi contradictionis comptttando Juxta cottsuetudincm No'
biliuni iilius districti ,
, In ciiriam nnstrnw Krv'îani . nostrani scilicct perwnalem
in presenciain , Racioneni contradictionis honindeni Reddituros h.t post hec
huîttsmodi Introductionis et statudonis Seriem, cum contradictorum et Euoca*
tonim Si qui fuerint, vidnommque et commetaneorum Qui premisse statudoni
intererunt Nominibiis ternunoqiie assignato vt fuerit cxpeditîuia , diete nostrt!
personali presencie iklclitrr rescribatis. Datum Waradini feria tercia proxima

post festuin diui Iraucisci confcssoris, Anno domini Millesiinu Quingentcsimo
Vnde nos mandatis Eiosdem vestre
tricesimo Qtunto. Serenitatis, In omnibus
Semper obtemperare volentes vt tenemur vnacuiii , Ivi^regio Joanne l-'loka
hoinine nestre Serenitatis i-^ [irefatis lilcris liiusd«:m inter Alios Noininatiin
conscriptos specificate, Nostruni hominem videlicet lionurabilem magistrum
lucam de Zatfamar Socium et concanonîcum nostrum ad premissa fideliter
exequenda nostro pro testimonio fidedignum duximus transmittendum Qui

tandem ad nos exinde Rencrsi Nobis pariformiter Ketulerunt Eomodo Quo» ,
modo ipsi Sabbato in feste Translacionis Hp. ti .\ ill firti l^piscopi et Martyris l
Nouiter transacto Ad facies diete posscssionis dalcii vocate consequenterque

porciones possesdonarias in possessionibus Ermenes, Zadowa, gywro, fenes,
gropyla, Walemara, Zekas Zlatliyna Zarazpathak Mazthakan vocatîs omnino
in districtti de kaiansebes existentibus et liabitis vicinis et tommetaneis
Eiusdem et Earundem universis inibi iegittitne conuocatis et presentibus ac-
Digitized by Google
88
cessîssent , ac dum Itlem hoino vestre Serenitatis mcmorato tcstimotiio nostro

11) . . . in Aclhfrmdo prenominar-im franciscum fyath In doitiinium Eanindem
introducere ac tandem et Jiasdeni eidcin Suisque heredibus et postcritatibus
vniaersis, Simulcum cunctb Eiusdem Et Earondem vtîlitatibus Et peitinencys
Quibusitbet prctnisso iure ipsî incumbente pcrpetuo possidendas statuere vo>
l!iî^';et. Tune Kt^rpjîiis francisci:s nr/af^li In Sn:i, ar NobiliiMii Georq'v, Si-
iniliter Urzag domine vrsule Sororis, consortis videlicet

fralris sui vterini et
Nobilis Joannis Ololi dc eadeni Sebe Necnon Joannis Prezaka, Petri et Sie-
phanî Similiter Prezaka, ac domine Anne consortis Nobilis Stephani Nyakazo:
Quidani aiiteni Jacobus Kenezins in domine catherine Relîcte condam Ntcolai
Non i lî.i, i:X Aiiiir filie liiusdem Nicolai Nowchr» de prenominata Karansebes
Nominibus ct personis huiusmodi introduccioni et statucioni contradictionis ve-
lamtne obuiauerunt, ob hoc idem homo uestre serenitatis prefato tesd'mooio
nostro presente, prefatos franciscum oraag, georgfium onag, dominam vnulam
necnon Joannem, Petrum et Stephanum Prezaka ac dominam Annam, et ca-
therinam Re)ict;un dicti Nicolai Nowcha Kt Annam nliam î'jtisdein , Fodem
die contradictionis lacte computando. In curiam uestram Regiani, uestram
Scilîcet personatem Euocauit in prcaenciam Racionem Contradiocioais Eorum
Reddituros. Datum viêsimo Secundo die, did huîusmodi contradictionis pre-
roissarum Anno Domini Supradtcto.
{Pe dosa: Personali presencte Regie Maiestatis pro Egregio francisco

fyath de Ermenes Contra Georgium et franciscum orzagfa et AUos Intra no-
minatos ad terminam Intrascriptum Introductionis et (Contradicti}oois Relado.)
{Pt Margine: 1535. A. comparauit pcrsonaliter termino intrascripto sed

causa hec ob absenciam Judtcum ordmariorum Rê Mêstatis per suam
Maiestatem prolongata est ad primam Judiciorum Cdebracionem.)
Peitjr, A SdMqpi Moilf. III. pi^;. 197— aoa — Orijpaalidtt pe cUnU nipHt In «cUm iHulkilI
XLIII.
JJ3J. Capitululu din Alba-Julia raportcza, a inlrodiuiu pc SteJaHii faihUitt c 1555.

voîvodulil Transilvaniei, în posesiunii f¥rei FîiraHim, tit conformitate cu ordiaulU
regelui loanS Zapolya.
Cat
ftpitnlum Eoclesiae Albensis Transilvaniae, omnibus Christi fîde-
libus, praesentibus, et fuluris, praesens scriptum visuris, salutem in omnium

salvatore. Ut pcrennis Testimonii virius tbrtuitis non corruat casibus, sagax
humanae conditionis industria adinveniendo statuii, ut ea quae aguntur in
Digitized by Google
tempore, ne simul dilabantur, cum codein l.iriiin pattocinio ôlidentur. Proinde
ad universorum uotitiara harum scrie volumus pervenire, quod nos Ltras. se-
reais. TjSa. et Domini I>oniini Joannis Dei Gratia Regis Hungariae, Dalmatiae,
et Croatîae etc. Nobis praeceptoriae loqtientes et directas^ summa cum reve*
rentia recepimus in hacc verba :
«Joaanes Dei Gratia etc. Fidelibus noi»tris Capitulo Ecclesiae albensis

Transilvaniae aahiton et Gntîam! qtiod cum nos ilU super Castro Fogaras
nomînato in Cimiitatu Albensi partium Regni notri Transilvanar. adjacen. nec
non totalibus oppido similiter Fogaras appelato, caeterisque Oppidis, Posses-
siooibus, villis, praediis, et portionibus, quibuslibetque juribus possessionariis
ad idem castrum de jure, et ab antiquo spectan. et pertinere deben. quo-
cunque nomiae vocitatn, tam in eodem alben. quam etiam alias ubîlibet, et
in quibuacunque Comitatibus piaedtctarum partîum ipsius Regni notri Trann.
cxisten. adiacentihtisqne , et habitis , sinuil cum cunctis snis iitilit;îti1jti'; , ct per-
tincntiiii nomine nuncupatis, fideli nostro Spectabili ei ma-

quibusiibet quovis
gniiico Stephano Maylad de Szunyogszeg Vajvodae nostro Transilvaniae, et
siculonim no9tro Comii, suisque haeredibus universis modo et ordine, ac ex
causis et rationibus, et in tenore earundem Ltrum. fassionalium expressis
mfidiantibus aliis Ltris. sui fassionaîinis , sub siîllo ipsius Thoiiiae Ndasdi
in papiro patenter confectis, et infrascriptione manus ejusdem propriae signatis
fwk» dignosdtur. Nostrum Reglum consentura praebxierimus benevolum pa-
riter et assensum. Et nihilonunus debitum habentes respectum ad praedara
fiddiaque, ac gratissima servitiorum merita ipsius Vajvodae, quae ipsc sacrac
primmn hujiis Regni notri Himg-ariae Coronae et deinde nostrae pro locorum ,
et lemporum diversitate fideliter, integerrimaque constantia exhibuit et im-

pendit, totum et omne jus nostrum Rûm, si quod in praescripto Castro
Fogaras, nec non toulibus Oppido Fogaras caeterisque oppidis, posseasio-
nibus etc. ad idem Castrum i^î jure, ut praefertur, et ab antiqiio spectantihus,
et pertinere debentibus ,
qualitercunque haberemus etc. simul cum cunclis
utilitatibus etc. memorate Domino Vajvodae suisque haeredibus ct posteritatibus
universis I vtgore aliarum Literarum nostranim Donationalium superinde con-

iectarum, contulerimus, velimusque eundem in Dominium eorundem per no>
struni et vestnmi homines lepitiine facere introdtici, Fideliti iqitur uestrae etc.
(mandat ut dictus Vajvoda medio unius hominis

capitularis, ac Mathaei de
- Dempsed , vel Midtaelis Neme
de Hidveg, aut Benedictt Sykesd de Teremi
in Fogaras statuatur) Datom Vradini in Festo B. Bartholomaei aposfc anno
Domini 1535. Regnorum vero nostrorum 9"»
Nos icfitiir mandatis Domini notri Reijjis Grnt per omnia. ut tenemur,
obedire cupientes etc. (refert Capitulum siiio consveto, quod Stephanuî Maylad
in Dominium Terrae Fogaras et appertinentiarum , nec non juris Regii per
Bencdictum Sykesd de Teremi hominem Regîum, ac honorabiiem magistrum
r,eorgium Rectorem cape!!ae fidelium animarum, alias S. Spiritus dictae in
fundatae, nemine contradicente introductus ct sta-
porticu Ecclesiae albensis
anno Domini supradicto 1535.) Venerabilibus Dominis Antonio
tutus fuerit,
Wrando Praôsito absente, loanne Cantore Gregorio Custode, et Joanne
Digitized by Google
de Mindszcnt Decano aliisque Ecciesîae nostrae canonids existent, in Dd Ec*
clesia jugiter el devote iamulantibus.
Hae statn^rto K«latonae oontînentar ia Trannunto Capitali albendb
anno 1540. ad requîntioneni Stephani de Ibrau eausarum Râlium Duredorls
expedito ex originali.
Hoc Transumtum anni 1540 exstat in Ardiivo Capit. alben. in Cista 5.
Comiutus Albae Jasc. 2. Nr. 21.
Transumtum vero hujus Transumtt exstat in Arcbivo Fisd Regii Tran-
«Ivanici iue. 49. Lit. X serie 29.
ThnnhnHiM, Aa. ttj^, te- M»— Ija Dta eal«c(taMB CMilalu |oi. KcaCaj^.
XLIV.
1535. Articulii de lege in adunarea celorii trei nafiuni privilegiate din
votai
Trmttsihama , inuta ht Murei'VasarkeHt 91 fn care se stabilescQ urniflt6rele în privina
,
abUgamentului de resbelU, anume; iJ fie are iobai;i'>i care :irc 6 S boi, se aibS un
i .
•rcu, ceiâ putinii 32 sAgei, i o sabi, ^r' iobagii mai ser<vci se fie înarmai cu lâact
fi cu wcuri. De asemenea ae ataUleace prin aceite articule cum trebue aC ae picgSt^
ac de reabeM IftHUit SeoiU, p Sufii,
,^Vrtieu]i in dieta Zdcdywasarheliensi pet dominoe regmcolas &cti«

Sabbatho post fcstiim drcumdsîoais domini 1535.
Pro dominis Nobilibus.
Singuli nobiles etiam unius sesdonis, dummodo aliquid renim habuerînt,

serventequum unum cum omilibus attinentiis, et habeant galeam, loricam,
dipeum, cum bono apparatu.
Sioguli nobiles, Itabentes scdccim jobagiones, praeter se ipsos, teneant
equitero unum dipeatum cum hasta, ^dadio et omni bono apparatu nvilitari,
non rustîcomore. lUum autem equitem constituant et loceot inter gentes iilius
comitatuSi in quo habent primam residentiam nobiliorem et meliorem.
Si qui nobiles alicujus domini servitio fuerint addicli possint ipsi qui- ,
dcni esse ad latus sui domini , tamen equitem sive equites de singuiis sedecim
Jobagionibus in eo comitatu collocent, ubî residentiam habuerint, et ratione
personae suae habeant aliqnem alium equitem bene instructom» cum tali ap-
paratu. sicut fuerint caeteri nobiles. ...
Singuli Jobagiones iiabentcs sex aut octo boves arabiles habeant arcum
sagittas trigintaduas adminus et giadium.
Si qui autem jobagiones ditiores foerint et plura armenta, majoremque
Digitized by Google
rerum abnndantiam habueriiit, tales »nguli habeant arcum, sagittas Suffidentea,
gladiuni, clipeuni et securim.
Pauperiorcs vcro habeant cuspitleni sive lunecam ct securim.
Articulî pro dominis Sicults.
Singuli potiores Siculi habeam equum, hastam, clipcum, galeain. Io-
ricam et sint omni bono apparatu militari instructi.
Primipili singuli «nt cum duobus equîs, habentes facultatem duos equos.
Si aliqui inferiores fuerint, habentes armenta, boves et bona
Siculi
mobilîa in valore florenorum duodecim ta cs habeaot equum, clipcum, hastam
,
1
et gladium , sintque bono apparatu instructi.

Pauperiores aotem Siculi singuli habeant lanceam ,
gladium et securim.
Singuli oppressi, qui aliquas causas habent, audiantur in prima aede
judiciaria cisquc i'u'îritia adminislrclur. alia? niox in praescntiani domini \\"riy-
vodae oniisai' liiijusniodi deducantur discutiendae. (Jiii vero repugnareni con

stitutioiii liuic iactac, altqua factione, sint exules et puniantiu* per regnicoias.
Qui vero siculi liberi existentes fecîssent se ipsos jobagiones sessionales, qui
vulgo (el<temlako vocantur, talcs bomines dimittantur a nobilibus in pristinam
revrrti lihprtatem , ut sint liberi servientes regiae Majcstati et retjno , înfra
dies quindecim ct sint liberi Siculi. Qui autexn nobile» nollent dimttiere tales
siculos, sint exules et infiddes regni, et talibus neque magnificus dominus

Wayvoda possit gratiam facere, sine voluntate dominorum regnicolarum.
Artîculi pro dominis Saxoaibus.
Singuli Saxones habentes res et bona mobîlia in valore florenorum

duodectm vet amplius, habeant pixideni nianualem, gladium.
Sincûli indices regii et villii rivitatiim, oppidorum et villarum curam
i
agant de hujusmodi pixidibus, et qiiiim regni necessitas fuerit juxta commis- ,
sionenjdominorum regnicolarum assigncnt istuc, quo ncccssc fuerit. Qu'i vero

non habuerint res valentes florenos duodecim tales habeant gladium aut lan- ,
ceam, securim, arcum et sagittas.

Monetae omnes divoriim Mathiae, W'lailislni et Ludovici regum in ,
quibus circumscriptio apparuerit, ab omnibus trium nationum hominibus pro

quibtiscunque rebus «t mveabaa recîpîantur, saltem non sint monetae &lsae
et adutterinae. Si qui vero redpere nollent et recusarent, aocusentur apud
judicem loci illius , <iui , cognita re ,
puniat venditorem in rebus ,
qiias venderc
Yoliiit, et rerum ipsarum medietatem ipsi emptori det, aiiam pro se ipso
reservet.
Si vero judex recusaret hoc facere, evocetur per emptorem in prae-
sentiam magnifici domini Wayvodae, qui ipsum judicem f>un)at valore rerum
illaniin r|-.tris emptnr rmere voluit «t tantum etîam de rebus judicis dominu»
Wayvoda pro se recipiat.
In casu vero, qui einptores quaererent calumnîas cum malts et falsb
Digitized by Google
87
moneda , taks capiantur a judice ct ab eisdem p«euniae 91ae auHenmtur, tra-

danturque capti inagnifico domino Wayvodae, qui scîet tales calumniatores
punire, tamen . si fideftissores dederint siifîicientes , dimittantur.
Si qui finxerint et di\ ulgaverint noviutes germanicas... ( Risiulu lipstsu ).
Monumeuta coiniti«lia Regni 1 iuii4(ari*e. Totn. I. p. âii—îj. Dupl u copie contemporani din a>-
lM|ittn« lai Im. Tniiach «Atticali dntMtai p^craiBque origiiules a «Uitib«s « ardiaibu* TiamilvaniM condili*
te McUw «Mfulai BMtWlL
XLV,
15 7; Diferite €lau isiorite €H privire /« din regiatndii de venituri i de isj.
cbeltueli alu orajului liraovu.
A,.nno domini 1535 prudens et circuinspectus dominus Vinceiitius
Saitor dectus est iit villicum hiiius inclitae ctvitatis Brassouiensîs ,

qui percepit
et exposuit pecunias cmtat» et terrae Bareza, de qnibus suo tempore plenam
dabit rationem.
Exposita
Item eodem dîe Jwga ex sibi îmuncta I^tione waywodae (Oee.t9.1534>
Moldauiensis bona consorlis ulim Mtchne waywodae reposcenti

roisl tria octoalia vini et 2 cuM. nvenae , . aap. 6
Item in vigilia trium regum Joanni Nagh, regiae nvai^sta- >». 5.
tis familiari a Wlad waywoda huc reverso 3 oct vini, pancs, gal-
linas et 3 cubl. avenae a^. 23
Item ipsi Jwga secunda vice vini , pisces » panes albos
et 2 cub. av asp. 15
Iteni cum Joanne Nadch regiae maiestatis
Petro Thewrcck j«b. S.
familiari ?8 diebus apud Wlad waywodam fiiit, sakHuffl flor. . , 2 asp. 12
Item Paulo Deack feria sexta ante Antonii ad Coloswar tn ^ 15.
octavam ratione scptem villnnnn misso expeiisae flor. 1 7 asp, 38

Arrepit f;ernm a Kray I3oIgaro tres carpones , ,
fior. 1
Item leria scxta ante Antonii domino Joanni Hocli cum Jmi. 15.
legaia altamm duarum nationum in legatione ad waywodam Mot*

dauiensem tnisso expensae fior. 12 asp. 48
Item ipso die beati Antonii dominus Jacobus H\ i 'êr cum j». 17.
popa nostro ad waywodam Transalpineiascm profectus, si torte
impetrare valeret, ut triticum libere huc emitieretur, expensae

datae. flor. 17 asp. 30
Acceperunt secum a Jacobo pbtore 4 magnas tortrus iii ic
dono dandas Hor. 2
Digitized by Google
88
Rursum a Stephano seratore unum par stecli roeff et duo

paria calcarhim flor. i asp. 1 2 Vt
Iterum acceperunt a domino lacnLo Clementis imam cup-
pam 2 'ys marcas minus qiiitujue nehesig pundurantem, marca ven-
dita flor. 1 3 , facit flor. 3 1 asp. 7 7»
A domino Jacobo Hyraer 12 ligaturas cultdiorum Aor. 6 . .
Dominus Jacobiis Hyrser emansit 13 dies aalariom. flor. 3a^. 12 .
Mahuit êrnm 4 famulos, oocum et UQum equum dextra-

rium 13 diebus tacit, , flor. 6 asp. 12
K«br. iB. Item eodem dîe Martioo Caapers Hans ac Oein«nti Fo*
gacasy^ quod magnain bombardam ex Fogaras reduxerunt, ex
salarîo flor. 6
Kebr. is. Item ferî.i quinta nnte reminisrere 66 «;tipenHiariis qtios
magniiicus duminus \vaywt>du super nos iinposuit in unum mensem
dedi sdpendium flor. 19S
Item eorundem stipendiari<urum capitaneo Simoni Vurwe dedi
ex commissione cîominorum in pxpervfns flor. 10 . ,
Vtbr. 34. Item quatuur stipendiariis in hac terra Barcza ratione lu-
rum custodiendorum dedi die beatî Matthiae apostoli .... flor. 1
Febr. (7. Item sabbato ante ocutî Benedicto Domozy cum lîiert$ ad
*
domfnum waywodam misso, utreferret, quando legat! Moldauienses
venirent ,
Item eodem die Tbodor Lwgofoth waywodae Moldauiensis

legato ioxta civitatem hanc praeterienti ac ad regtam maîestatero
proiictscenii domini senatus miserunt dono 33 octoalia vini pro flor. 1 asp. t6
Pro colyridis Hermaniensibus eldem datîs asp ^5
Pro pane as[j 37
Pro poligranorum uzonum asp. 16
Cuidam homini qui haec duobus equis ad Fekete halim duxit.
, asp. 8
Ad eundcm Moldauiensem legatum in Fecketehallum ac
etîam super familia domini Joannis Ho< h illuc misso exposîtum ra-
tione piscium, foeni, avenae vini una summa. flor. 3 asp. 25

M„^, Famulo cum domino Joanne Hoch a diebus existeni a^. 8 . . .
Ftem eodem dte mai dono Danschwl Comis boyaroni Trans»

alpinensi ex Fogaras huo reverso , tribus vicibus i '/a octoale po-
lygrana uzonum, 12 panes, 2 oct. olei, pruna, oius, 18 oct.
vini , fenum et 3 cubl. avenae. flor. i asp. 35

mhl s.
Item feria sexta ante laetare Valachae cuidam Nagso dictae
ad Wlad wa> wodam prolidscenti ratione divitiarum* quae ab ea
propter viiiim eitis poscebantur , drdi expensas flor. I
hem eodem die Marcza Lwgofoth boiaroni Transalpinensi

a regia maiestate cum Petro Horvath suae maiestatis familiari huc
reverso misi dono bina vice panes, poligrana uzonum, pruna
oleum, olus, unum Kicium, I portionem ceti , a umas vini, fenum
et 3 cubl. avenae facit flor. 1 asp. 22
Digitized by Google
80
Item eidem boiaroni diiac Iigâtiirac cultellorum dono daLie

*
sunt, a domino Joaiine Benckner cmptae . flor. f
Item Valentino Thot quod euiidcm Pctrum 1 lorwath regiae

maicstat» familiarem duobits cquis ad Wlad tvaywodam deduxit
expensae. flor. laap. 42 .
Item sabbato ante laetare Avida I'honipa ,

qiod cum ho- iiitL 6.
minibus de Baraakwth io Transalpinia pro reducendis equis fiirto
abbtB profectus eit di^ ex comminioDe dominorum expensas flor.

, : i
Item aabbato ante iudka cufdam Valacho, qui domino way-

wodae unum centcnarium uzonum et uniim kanthuarum poligra-
nonim usque ad Sarkan duxit, salarium asp. 16
Item feria quarta post iudica Nicolao balneatori dum per Mul 17.
Wlad waywodam vocatus fuerat , ex commiaône dominonim dedî

expeaaas asp. «5
îtpm eodem die Dragytsch Dwornyck boyaro Wlad way-
wodae huc venit, hinc ad regiam maiestatem protecturus; cui bina
vice misi dono vinum, panes, colyridas, poligrana luceorum, po-

ligranausomim» pisees reeentes, cancros, pruna» oleum, tresaal*
sos carpones, fenum et 4 cubl. avenae âcit. « flor. 3 asp. 47
Item quod Stoyka «undem boiaronem ad Fogaras deduxit,
expensae asp. 25
Item feria quarta ante featum paacae Valendno fiimulo do- Mut. u-
mini iudkis pro una veste curialî flor. 9

Item magna sexta feria Ywan Bwzogayn quod domini Mwt. ««.
waywodae nostri iamiliarem in Transalpioam deduxit, expensae et

salarium. flor. i
Item secunda paacae Ztoyka I>o1»omyr ex commts'

feria nan. «9.
aione domini waywodae notri ad Wlad waywodam misso ex*

pensas _
flor. »
Ilcm feria secunda ante niiscricordia boiaroni Danschwl Ko- ApriL s-
mis hinc ad magnif. dom. waywodam proficisoeiiti misi dono panes

cames, vini, fenum et i 7* cubl. avenae . ; . asp. 24
Iteni eodem die dominus Joannes Hoch ad Breogdorff mtt- Affi. 11.
SUS, dum I'ogarasienses Valachi ibi fuerunl, consumpsit asp, 6

Item sabbato ante iubilate quibusdam civibus Meggt-siensi Apoi. 17.
bus, quicum lîteris huc venerant, ratîone tobagionis Georgii i>uL;-

dan quem decollari fecerant, hinc asMstentiam sibi fieri coram way-
woda cupientibus, misi eis tria octoalia vini et cubl. avenae 1 . . asp. 6
Item dominica iubilate ipsi Zawa cjui a waywoda Trans- ,
Aprit iS.
aipinensi huc venerat, misi 4 vicibus kalacz, duos agnos, gailinas,

13 octoalia vini et 3 avenae cubl, flor. lasp. i»
Item feria quinta ante Georgti Danswl Komy» boianmî Apio. ».
Wlad waywodacî a regia maiestate reverso misi dono panes, unum
agnum, 3 octolia vini et 1 cubi. avenae asp. 20
Item eodem die boiaroni Dragytsch Dwornyck a regia ma- Mm »•
37499» DoMMMl*. Val. II. Pwiw 4. K
Digitized by Google
90
iestate reverso mtsî panes, colirîdas, i agniM, assatuias, pisces

recentes , 3 urnas vini el 2 cnhl, avenae . flor. i asp. 47
Hii I. Item die Pbilippi et Jacobi dominus joannes 1 ioch ac Sigis*
muitdus Geimnariu» ad Rosnyo ratîone «îiisdfei» Kds innter St-
culoA et Transalpineiiflea agitatae profecti consumpserunt asp> 35

Habiierunt secum tres famiilo'i duobus diebus salarlum . . asp. 24
Mai 4. Item teria tertia post cruci boiaroni Ztanswl Armasch, qui
a Wlad wayvvoda huc venit, misi tribus vicibus dona pancs, i car-
poncm, i agnost 9 oct vini et 3 eubl. avenae Aor. i asp. 12

Mii i. Item in vîgiiîa asoenaionis domini Egiptits qaod tres fuiea
suspendenmt asp. 36
Mai 7. Item feria sexta post ascensionis Ztoyka Dobromyr ad
Wtad «aywodam latîone noatrae magnae campanae vendoidae ac
aliorum negotîorum causa misso, expensae flor. 2 asp. 20
Hai s. Item sabbato post ascensionts domini EgipttU unam furem
suspendentibus asp. la
Mai II. Item feria tertia ante pentecostes boiaro Dragiisch Petri
waywodae Moldauiensis huc venit, cui misi dona 4 vidbus panes,
coliridas, pullos, 2 agnos, recentes fnsces, cancros, 3 urnas vini
et 4 cuhl. avenae flor. l asp. 48

Eidem boiaroni dedimus dono unam lanceam, vulgo co-
piani , a Gregorio pictore emptam asp. 25

Item eodem die venerabîUs dominus Sl^smundus Thomory
ecctesiae Albensis custos, a regia nuuestate' huc venit, in Tran»-
alpinam ad Wlad waywodam profectiirus , cui his misi dona, co-
liridas, 15 gailinas, 3 agnos et duas urnas vini et 3 cubl. ave-
nae faât '
. . . ftor. I aq». 47
H$i 13. Item feria qutnia ante pentecostes Yncze deduxit in Traos-
alpinam Sigismundum Tomor)' ,
expensae flor. 2 asp. 38
Mai 16. Item feria secunda jientecostes magnif. domini waywodae
Muto misi tria octoalia vini asp. 6
Mtt 17. Item feria secunda pentecostes Ztoyka ad magnificum dom.
waywodam nostrum mnso, ut nundata Wlad wa)rwodae referret,
expensae , , flor. i asp. 16
M«i <a. hem sabbaiu ante corporis Christi Gawrillae Camarasch
waywodae Moldauiensis misi calatsch
Petri agnum 8 gailinas , 1 ,
etunam umam vini s cubl. avenae asp. 42

Item eodem die Ztoyka miasus est ad dom. Wlad way-
wodam ratione mai'orîs campanae vendendae expensae flor. , 2
Mai 34- item feria secunda ante corporis Christi Paulo Deack ad
magnificum dom. «aywodam misso pro infbrmatione aocipîenda
super eruptionem waywodae MoManiensis expensae flor. i asp. 23
Hai aS. Item feria sexta post corporis Chrisri domino
venerabili
Sigismundo Thomory regiae maiestatis legato ex Transalpina a
Digitized by Google
01
Wlad iraywoda reversQ miri dono coliridas, pisces recentes, ur-

nam vini et 4 cubl. avenae. Mp* 41
Item pro dnabas tondlb ad cuppas r^'ae maiestatis ab- ««>
ducendas asp. 7
Item Buigaris Goylan et Myerlcan dedi ratione arcuutn , quos
domim» iudex ab [ekl auferri iusserat flor. 10
Item quibiisdam piscatoribus fossas civitatis piscantibus dum
Dragytsch Dworayck a Wlad waywoda venit dominica post cor-
poris Chrisd asp. 12
Item eidem Dragytscb Dworayck dominica post corpom jo.
Christî mai dono kalatadi, cancros, 7* poligranoram uaonum, 3

uraaa vini et 4 cubl. avenae facit flor i asp. 33
Item Grcgorio tutori campi quod Czaydînenses niper ad-*
veatu Dragytsch Dwornyck certos reddidit, salarium ...... a^. 4

bem Petro Tbewreidt enndem Dragytsch ad Fogoraadi
deducenti expenaae datae . flor. 3
Item dtim Dragytsch a domino waywoda nostro reversus J««- >
est, dedi quibusdam piscatoribus fossas civitatis piscantibus bi-
baJes , asp. 2
Item feria qdnta ante Barnabae Dragytsdt Dwornyck a Jw- to.
dommo waywoda nostro hac reverso misi trina vioe panes, re-
centes pisces, cancros, graimn, satitas trwtas, 3 urnas vini et
4 cubl. avenae flor. 2a^. 19

Item sabbato post Barnabae ipse Ztoyka Dobromyr mîssus Jn.
ad Wlad
est în Transalpinam waywodam cum egre^ô dom. Matdieo
Dempsedy expensae flor. 3 a^. 29
Item codcm die uni familiari ad Fogaras misso, ut ma-
gnificum dom. waywodae referret, Wlad waywodam Transalpinen»
sem csse intereptum, expensae et salarium flor. iaq>. 8
Item ipso die Vitî et Modeti ex oommisrione magnifici (5>
dom. waywodae Prtrus Thewreck in Transalpinam ad botarones

missus est, cui dedi expensas flor. 8
Item eodem die uni familiari, qui a Dragytsch Dwornyck Jim. tC.
ex Transalpina buc venit, dum Wlad waywoda intereroptus erat,

cui misi dono panes, polygrana uzonum et Irn oct. vini .... asp. 15
Item dominica ante Joannis baplistae Petrus popa missus Jm. ao.
est ad Petrum waywodam Moldauicnsem ratione literarum, quas

idem waywoda domino iudici nostro miserat. Dedi expensas flor. 1
Accepit seeum dwlia pilea Hlîc dono danda (duo a Joanne

Fwx et 2 a Ilferoo Benckner) pro flor. -, i asp. 54
Popa emansit 14 diebus, salarium flor. 2 asp. 12
Uni lamulo cum eo 14 diebus existeni salarium . . . flor. 1 asp. 6

Item dum venerab. dom. Sgtsmundns Thomory a Wlad
waywoda ex Transalpina reversus iuîsset, domini aenatus dedenint
d pro munere unum tapte a domino Jaeobo Hyrser empto. flor. ao
Digitized by Google
Jm. tj. Item eodem die cuîdam Valaeho de Rwdcor, qui Hieras a
boîarontbtis Transatpinensibus dom. iudici nostro attulit, bibales oap. 4
JuI, I, Item in vtVilia vishationis Mariae Marc/e Lwq;ofoth qui a
novo waywoda Kadwl et boiaronibus Transalpinensibus huc venit,
hinc ad regiam maiestatem profecturus misi dono bina vice panes
pîsces, cancros, fenum et sex octoalia vini farit asp. 41
jai. 3. Item sabbato post visit. Mariae , quod Yncze Marcze Lw-
gofoth usque et dom. waywodam nostrum deduxit expcnsae flor. 1 asp. 46
Iltni (joUein die Petro Waska in congregationeni Siculorum
ad Wdwai heyl niisso ad perscrutandunit qaîdaam Siculi expedirent,
expensae flor. la^. 5
Jal, 5, Tteni fcriii sociinJa post festum visitationis Mariae Petro
popac nostro ad dominum waywotlam nustrum misso ut referrct
quutiam in Moldauia ei succe^ssisset , expesae Hor. 3
Item eodem die ^ptiis, quod furem su^^nderwtt, qui
testudines in civitate nocte effregerat . asp. 12
Item pro aceto et candelis ad eundem furem tormentis af-
iiciendum a^. 4*/»

JoL * Item eodem die Egiptiorum waywodae dedi ex commis»
sione domini iudids flor, 2
M *>• Item domtnica ante Margarethae dum magnifîcus dominus
waywoda cum stia consorte huc in civitatem venit emi in culinam
eius piper , zinziber et crocum flor. 4 asp. 25
Pro lemonîts a Dwssa Bulgaro in culinam emptis .... asp. 42
Item quum Ztoyka ad Felcetheliallam profectus est pro ad-
ducenda catena aurea, qnam ronsors magnifici dom. waywodae
ibi dimiserat ,
expensae et saiarium asp. 6
jui. 13. Item ipso die Margarethae duobus Valachis a Tattrws
mtsis ad explorandum, qua de causa Moldauus gentes suas con-
greget, expensae et saiarium flor. aaxp. 33
hem
ipso Hie Margarethae Ztoyka Dobroniyr missus est
in Muldauiam ad virum Westernyck , cui dedi in expensas et pro
salarjo flor. 3
Idem acceptt a Jacobo Benkner tres ligaturas cultdlorum
«dem VVesternick dono dandas pro flor. i asp. 25
M •4- Item feria quarta post Mari^nreîh.ie Joanni Lang pro 4
vitulis lactentibiis in culinam dom. waywodae flor. 3
M n. Item in vespera Manae Magdalenae uni Valaeho qui cum
literis a Rathil \vaywoda ex parte bonorum Joannis Dylansy Itali
huc venit misi tribus vicibus, panes, cancros et novem octoalia
vini fecit asp. 34^.!
J"!- 13-
'
Item feria sexta ante Jacobi duobus Valachis in Moldauiam
misns ad intelligendum num waywoda erumpere vdlet in nos ne
etpensae (lor. 4
Joi- *«' Item in vigilia Jacobi Marcze Lwgofoth waywodae Trans-
Digitized by Google
98
alpîaensis boîaro venit a regia maiestate cura ^6cotao Horwath

suae maiesti âmttîari, qaibus miri ono panes, 4 galllnas, 4
octoalîa vini , fenum 2 cubl. avenae Tacit asp. 36
Item ipso die Jacobi Servatius de Nayerstat duobus cqms
deduxit Petrum Horwath regiac maiestatis familiarem ad Radwl
traywodam, expensae et salariom flor. i asp. 46
Item sabbato post misi dono Faricas lamiliari Basxarabne jni. 31.
tria octoalia vini jup, 5

Item feria tertia ante Mariae nivis uni V'alacho ad dom. Atg. 3.
waywodam misso ad referendum, quid in Moldauia de eruptione

waywodae intdlexerit expensae , fkur. i
Item in vespera Mariae Divis waywodaeTransalpînensi Dansul j.
Poharnyck a maq^nif. dom. waywoda nostro huc reverso, misi

dono bis paoes, 12 pisces recentes, trutas salsas, unum octoale
poligranorum usonrnn et doas nraas vtnt facit Dor. i asp. 19
Item dum idem waywodam profeetus est
boîaro ad dom.
accepit in Czaydino unam rotam ad cummi suum, quae fiut Mat-
thei Gereb ,
pro qua solvi fior. i aap. 25
Item in vigilia Laurentii Petro Waska misso ut messores Aug. 9,
seu defalcatores in pratum nostrum vocaret, expensae asp. 16

Item eodem dte uno Valadio popam magnif. dom. waywodae
in Moldauiam condiicenti, dedî ex commissione domini iudicis ex-
pensas et saiariutn flor. 3 asp. 35
Item waywodae Pharaonum ratione Egiptiorum ad civitatem
pertinentium domini dederunt dono unum tapete, unam pedam
bogasiae et unum par cnsma bck ilor. 5 asp. 7
!tem feria se.xta post I.niirentii dom doctori Paulo ac apo- , Aag. 13-
thecario in Fogaras ad venerabiiem dom. Sigismundum Tliomory

tbidem morbo correptum dum ex commissione regia ad KadwU
waywodam proAcisci debuerat, doctori et apotbecario expensae et
vectori salarium flor. 3 asp. 7*/*
Uni famiilo cum eis 7 dicbus existeni salarium , . , flor. asp. 28
Item eodcm die uno Valacho qui secundario a Radwli way-
woda venit radone bonorum parvi Itali Jcannis Dylansy, quae
apud Gregorium pictorem fuernnt, ei misi bina vtce dono panes t
polîgrana u^tmum et sex octoalia vini facit asp. 30
Itcin trriii secunda post assnmptionis Mariae dom. Georgio A«f. 16.
Pellioni ac Petro popae ad waywodam Moidauiensem ratione pacis

missis dedi expensas flor. 1 2 asp. 1
Datae sunt cis duae cuppae Petro waywodae dono dandae,

una 3 relicta dom. facobi Clcmentis et altera a Joanne Kreîl ac-
cepta, habenl in pondere marcas 4 '/a et nehcsyg quinque, marca

aestimata flor. duodecim facit flor. 55 asp. 1
Rursum habuenint secum 16 ligaturas bonorum cuIteHonim

et 4 ligaturas halb krymper a dom. Joanne Bendcner emptas pro flor. 1
Digitized by Google
Dominus G«orgius ac popa emansenint diebiis Mdedm,
salariuRi flor. 6asp. 28
Trium famulorum et unlus equi dextrarli salarium fior. 4asp. 40,
Aug, 16. Item feria secunda ante Stephani regîs uni Valacho, qui
cum literis ad dom. iudicem nostrum a Radwl waywoda huo venit»
mÎH dono panes, assatmas et */• vini asp. 1 1 t/i
Item eodem die Opra Pohamyck Radwl waywodae boîaroiu

ad dom waywodam nostrum proiidscenti misi panes, assaturas
et trîa oct. vini asp. 1
Item Gawrillae Bulgaro quod eundem boiaroncm usque ad

dom. waywodam in Fogaras deduxît expensae ....... Aor. i
stup in quem stech roefi* et calctlria invotuta fuc-

Item pro
nint, quae Petro waywodae Moldauiensi dncta stint et dono data. asp. 6
Item quibusdam piscatoribus in parva Wydembach piscaa-
tibtis dim dom. Gathardus Kwn buc venit ad RadiH waywodam
profecturus asp. 35
Aug. 30. Item feria se.xta Stephani regis magnif. dom. Gothardo
Kwn in legatione rejîae maiestatis ad Radw! waywodam Transal-
pinensem misso, misi eo die dono bis et etiam vinum ad pran-
diurn, panes, ooliridas, cancros, 40 oct. vini et 4 cnbl. avenae
fiwît flor. 2 asp. 21
A^. J5. Item feria quarta post Bartholomaei Jwga, Petri u aywoilae
Moldauiensis boiaroni, ad magniAcum dominum waywodam nostrum
proficiscenti t misi bis cotiridas, sex octoalia vini et 3 cubl. avenae
bdt a^. t6
Item eodem die Lucae Thewreck cum literis ad dom. vi-
cewaywodam ex parte nôtioram Petri waywodae Moldauiensis

missu exp flor. 2
Ai«. 16. Item feria quinta post Bartbolomaei uni ^miliari Radwll
waywodae, qui ex parte lateratorum huc venit, mist cotiridas, as-
saturas, et tria octoalia vini asp. 14
Aiif. 29 Item dom.waywoda hic existent niifsit bine sinim popam
ad l'etrum waywodam Moldauienscm qui secum accepit 3 ligaluras
cultdlorum a Joanne Benckner flor. i asp. 35
Iiem cuidam Valacho ex commissiooe dom. iudicts unum
cultellorum halb krymper et unum pileum exemplar a Joanne
Beackner asp. 1
Item cuidam popae Moldauiensi datae sunt dono 4 ligatu-

rae halb krymper et sex Hgaturae bonorum cultellorum ex com-
missione dom. iudicis. Cultelli empti sunt a dom. Joanne Ben-
ckner pro flor. 7
Aug. 31. Item dum dom. Gothardus Kwn ex Transalpinis a Radwl
waywoda reversus est, totores camjn notri mundavemnt acaturi>
ginem ut «uae dominatîoni ibidem piscaretur asp. 16
Item dum Wlad waywoda intereroptus fuerat, domini se-
Digitized by Google
06
oatus mÎKrunt boiaronibus octo ligaturas bonorum cultellorum do>

nandorum et 4 ligaturas halb krymper a dom. Joanae Beockner
acceptorum . . » flor. 8
Item eodem die uni familiari ad M^[«s ad dom. viceway- s^t «.
wodam mîno ut referret cuius intentionis eanet way woda Moldauiour

sn» expensae flor. 2
Item feria sexta post Kgîdii ex commissione magnif. dom. SepL 3.
waywodae Dobromyr missus est ad Radwl way wo-

notri Ztoyka
dam ut referret rumores qui tum prae manibus eraiit, expensae flor. a asp. 44
,
Item feria quinta ante cnids unî iâuniliari dom. Radwl way- Stpi. 9.
wodae qui candelahra^ a Bartiis Fwx in Tranâlptoam duxît mîsl

,
dono panes, assaturas et tria octualia vini tacit asp. it

Item dominica ante cruci magnil. dom. Golbardo Kwn a s«pt. n.
Radwl waywoda Traosmontano huc reverao, miai dmio vimim ad
prandium, coliridas, bubales carnea, octo salllnas, reoentes pîsces,
duas umas vini et sex cubl. avenae flor. i ap. 26
Item eodem die praedicator regiae maicstatis buc venit
htoc ad Radwl waywodam Transal|Naeosem proficiaoent cui mîd
dono coliridas, quatuor gallîoas et unam uroam vini, fadt . . . asp. 29
Item eodem die Joanni Pytayr a Radwul waywoda hnc ad
domloos senatus venîcnti misi tres grillinas et tria octoalia vini . a^. 12
Item sabbato post cruci scutariis in alodio civitatis habi> scpi. i».
tantibi» pro centum seutis flor. 70

Item vectori , qui magttîC dom. Godiardum Kwn in Trans- Oct- 4-
alttOam dcxit , âcdl in sii1).si(lium e\" commissione dominorum flor. 2 .

_
Iicm eodem die familiari Bazzarabne misi dono panes, salsas Oei. 9..
trutas et tria octoalia vmi lacit asp. 13

Item feria quarta ante Galii quod Egfypdi septuaîinta qdn- Oct. 13.
que canes trucidaverunt flor. i asp. 25

Item die Lucae Pniljâro Martin in Moldauiam misso ad Oct, A
explorandum qui rumores illic vigerent, expensae. flor. 2
Item eodem die uni iamUiari Franciaci Myhalczy referent!
tniywodam Moldauiensem viam per fluvium Oydios purgare, mîsî
dono tria octoatia vini aap. 6
Item eodem die Petro Pythayr ad magnif. dom. waywo- Oct. ta
dam nostrum proliciscenti misi dono bina vice panes, assaturas et
sex octoatia vini asp. 25 '/i
Item Vttto Tfaewreck, quod Petrum Pythayr uaque ad

magnif. dom. waywodam condu.xit e.xpcnsae , . flor. 4asp. 13
hem quum Egyptii praescripta hebdomada 44 canes ma- Om. si.
ctaverunt, dedi asp. 44

Item eodem die Ztoyka Dobromyr in Moldauiam ad Pe- Oct >$•
trum waywodam misso caiisa Joannis Epesth qui quendam famutum ,
de Lebling ad se invitatum in propria domo decoUavitf ex-

pensae flor. 6
Digitized by GoQgle
oe
Emansit dies 5 1 , salarium ipsius facit flor. 4 »sp. 4

0«t. «6. Item Demitro Dsthwpra ,
qiiod pellcs vulpinas ex Trans-
alpina domino waywodae nostro adduxit ad rationem suae magni-
lîceutiae dedi eidem Valadio fior. 2
Ost «7. Item eodem dîe Martin Bulgaro ad magnif. dom. waywo-
dam nostrum misso, ut referret, quid m Moldauia inteilexisset
expensae flor.
3
Oct. 99. quod vexillum Joanni Maylath de-
Item Gregorio pictori ,
functo supra sepuldinim affigendum cx voluntate et ad rationem

magnif. domini domini waywodae notri fecit, solvi flor. 16
Mot. S- Item feria sexta ante ^îartini Jnnnni Glesaii ,
qui ad 11x0-
rem suam aegrotam huc venerat, iiiisi bina vicc coUridas, recentes
pisces, sex octoalia vini et 4 cubl. avenae asp. 37
N«*. 13. Item sabbato post Martini Petro Pytayr a magnif. dom.
waywoda nostro huc reverso, cut min coliiidas, recentes pîsoes
et sex octoalia vini asp. 21
Item eodem die Petro Pytayr sex ulnae panni stamet da-
tae sunt pro dono nuntii propterea ,
quod imperator Turcarum do-
minium rôî Transalpînensis novo Radwl waywodae addixit ilor. 6
Item Gregorio pictori, quod vexillum drabantorum nostro-
rum dum emittebantur hinc , melioravit . .. a$p. 4
Hai. 10. Item sabbato post Elisabeth filius ipsius Jwga ex Moldauia
a Petro waywofla cum literâ ad dominos aenattis mîssus est, cui
misi dono tribus vicibiis coliridas, recentes pisces, 9 octoalia vini

et 4 cubl. avenae asp. 47
N«r. s8- Item pro 3 ladicibus ad munera involvenda dum dominus
Fux in Moldauiam in legationem missus est ilor. 2 asp. 15
M»r. a». Item dominica ante Andreae dom. Joanni Fwx ac dom. Si*
gismundo Gemmario in Moldauiam ad Petrum waywodam raiune
pads faciundae missis, expensae flor. 23 asp. 45
Emanserunt diebus 17, salarium ipsorum ..... flor. 8 asp. 25
Quiuque famulorum cum ipsis existentium salarium flor. 6 asp. 40
Habuenint secum unum equum dextrarium vulgo Leyd
R08B flor. I asp. I
Boslha Buljârîs, quod 4 eqiiîs itn;ncra illa in Mnlifa-

Martyn et
uiam duxeruut et emanserunt diebus decern et tiovem salarium dor. 5 asp. , 1
Dm. 3. Item dum Jwga waywodae Moldauiensi unum vas vini a

Joanne Myeu emit, superaditi sunt, vulgo csw geprest worden, flor. i
Item die beatae Ludae dominus iudex cum quibusdam iu-
ratis ad Wydembach ratione Valachi in Hoeltwyn interempti missus
est, expensae , flor. 4 asp. 13'/^
V**. ti. Item dum magnif. dom. waywoda globos îgnivomîtes, vulgo
Feyr Kwglen, et sagîttas sîmilîter ignitas a nobis optavit contra
Cibinienses nten la'^ tledit dominus villicus pro imo subliniato, oleo
lini, tela et ferro et Egiptiis pro mercede praeparationis vulgo
Digitized by Google
97
Ztralen, Rincken et magistro Baltasaro pro mercede praeparationis

flor. I unum oompiilatis.
bek omnibus in flor. 3«q». 17
'
.
Item Thomae dom. Sisismtmdo Gemmario

feriai sescta ante dw. 17.
ad magnifmtm dom waywodam nogtrum misso ut referret quo- ,
modo legatis nnstris in Moldauia successerit, expensae fior. 10 .
Item dum dom. Joannes Fwx et dom. Sigismondi» Gem* ote. is.
marius in MoMauiam ad Petram waywodam mini fuerant, una

parva cuppa marcam i et ponderans data est dono Joanni
Deack. Marca empta a Simone aurifabro flor. 1 2 facit flor 1
Item rattone munerum Pharaonum waywodae datorum ut De*. *i.
praesens regîatrum continet, restituit mîhi Egyptioram Ger^ Aor. 6

Item dominus Sigiamundus Gemmarius ad dom. waywodam •
nostrum missus, ut referret, *quidnam in Moldauia effecissent , re

stituit in expcasas flor. jasp. 27
Item dum. Sigismundus ad dom. waywodam nustrum pro*
fectuB» Ut referret legationb suae in Moldatnam expeditionemt
emanrit dies 4, aalarium flor. i
QwIIm sw GtidildUe dar Sladl KMHttili {a Stofcmfclma. II Buitl. p«. 391—4}l«
XLVI.
153$. Capituiula Jiu Arad adevercscc, c a introdusd pe nobilulâ Petru de Tin- i53S<
tvtf», eufedantda eattralui din LugeU » i pe soii aei In poseaiimem mojii Hegftris din
districtii29 Ltigoului.
^^pitttlom eccieste Orodiensis Omnibus Christifidelîbus presentibus pa-
riter et futiiris presencium Noticiam Ii;iljitiiris , Saluteni in vera salutis largi-
tore, ad vniuersorum Noticiam hanun scrie \ oluiiuis peruenire Ouod nos literas
Serenissimi principis et domini , domini Joannis dei gracia liungaiie, Dalinacie,

Croaeie etc. Regis, domini notri graciosissimi Introductorias et statutorias pro
parte Egregy petri de Thynicowa alias Castellani Castri Lwgas ac Circum-
spectoritm et prudentum ac Nohilinm Demetry îwka Judicis eiusciem oppidi
lwgas , et Martini Iwka , necnon Johannis simiiiter Iwka filiorum eiusdem de-
roetry Iwka confectas et emanatas Nobisque preceptorie loquentes et directas
summacum Reuerenda receptmus hec verba. Vnde Nos Mandatts prel(ad)
in
domini Regis scmper et in omnibus obedire volentesi vt tenemur vnacum
Nobili Nicolao wayda de lwgas homine eiusdem domini Rcj^'s in dictîs literis
eiusdem inter alios nominatim conscriptos speciticato, nostrum hominem vide-

lieet honorabîlem Magistram dîomsium de Hraathowycza socium et coocano-
tiicum nostrum ad premissa snomodo fideliter exequcnda noctro pro testfanonio
Jf,999. DooMMatiu TaL 11. Ama 4*
Digitized by Google
ndedigiuim transmiseramus , Qui tandem ad nos exinde reuersi nobis coticor-
diter retulerunt, Quod ipsi Feria tmca in feato Beatî Thome episcopi et
maitirts proxime transacto, ac alljs dlebus ad id aptis et salficientibus ad
Facies totalia poaaesaioiiia Heghyerya In districtu de Iwgas existentis liabiie
vicinis et commetaneis eiusdem vniuersis, et Signanter Nobilibus petro pâla
de Haramadya, Stephano similiter gala de eadem Harainadya , Mathia Ztha-

nyssa de Kys Tbemes, Gregorio literato de lypa IMaroo Horwath de eadem
lyppa, Matliia Iwcaclii de predicta lyppa in xpsorum nominibus et personis
ac alys qiiamplnn'hus inihi legittime corniocatis et prescnli1:)iis .Tccedendo Ibîqite
Idem homine prefati domini Regis (dictoque) iiosiro teslimonio presente in-
troduxisset pretatum exponentent In doininyutn eitisdcm possessionis Heghye-

rya Statuissetque et conunisisset eandem eidem ipsorumque heredibos et
posteritatibus uniuersis, Sinuilcum Cunctis sui Ttilitatibtis et pertinencys qui-
busiibet premisse cîonacionis titulo Ipsis inciimbente ,
prrpctiio possidcndam
In Facieque eiusdem ac Tandem notri in prescncia legittimis diebus et horis
congruis Juxta Regnt consuetudinem oininiorando, Nullo penttus contradictore
apparente. In Cuius reî Memoriam firmitatemque perpetuam literaa nostras
pendentis et autentici Sigfîlli notri munimine roboratas eisdem
priuilegiales
Duximus conceclendas. Datum vacante oflîcio lectoratus per Manus Magistri
Andree de M(onozlo) fratris et concanonici notri. Sedecimo die diei huius-
modi Introducdonis et Statodonia premissarum, Anno domini MiHe^mo Quin»
gentc»mo Trkesimo quinto* presentibus Ibidem honorabîlibus dominis Blasio
de Zabooch Cantore, paulo de Ezcek Custode, ]jiedict() Andrea de Monozlo,
Memorate dionisio de Hrazthowycza Ladislao de Kendercs. Greyorio de
,
Fwthagh, Ceterisque dominis et Iratribus nostris Inprelâta dei Ecciesia Regi

sempiterao Jugiter Famulantibus et denote.
rmft ISxuit Hmmtf tllii«iMtc IV. ft. iS— 19. — Oili|faitlaU pc cUMe.
XLVII.
Ijjj. I53S' loanu y.apolya ,
rc^^cîe Ungariei , confirm.'î de no'i pe nobilii romani Ion Ti
Georgt t Petru Ptica in posesiunea moiilorâ sale pArincsci din districtulu Carasului
tn BXnatfi, de dre-oe dtnyii (a timpurile turburate de atunci i-^ perdiueril dacumentele
de posenune.
Joannes dei gracia Rex Hungarie, Datmacîe, Croade etc. me^

morie commendamus tenore presencium significantes Quibus expedit uniuersis.
Quod nos cum ad humilimr; STtpplicacionis instrinciam Nonnullorum fideb'uni
nostronun, per eos pro paric nubilium juannis Georgy et petri peyka de
Karansebes Maiesti ooatre factam. 'tnm vero attentia et connderatis fideli-
Digitized by Google
tate et fidelibus scrvicijs dictoriim Joannis et Georgy , ac petri. Que ydem
sacre primuni Iniiiis Regni notri Ihmgarie corone, et tleindc Maiesti nostre
pro locorum et temporum diuersitate ,
Juxta jiossibilitatis eoriindcm cxi^rcnciam
exhibuerunt, et impendcrunt totalia predia ipsorum Gerlystlie, Karassowcz,
chwdaaowycxa Kethezwthwxtha Bwdînach, Hewes Izwar, felsew et atso
, ,
Zythyn , Jamsorowyth et Marowyth, vocata in distrietu de cra.sso, exîstencia,

,
in qnoriim pacifico dointnio prcdecessore? eorundem a multis iam teijiporibus
perstitissent seque ipsos persisterc a^scruat eciam de presenti, sed litere et

liMiralia Instrumenta sereni^mi principis coadam domini Lodouici Regis pre*,
deeessoris notri , fdids reminisoencie , faetum huiusmodi Bonorum tangencia

et coneemencia , ab eisdem per hec disturbiorum tempora, deperdite, et alle»
nata esse dicuntur, simiiî cum omni Jure nostro Regio si quod in eisdem ,
predijs, eciam alias qualitercumquc haberemus, aut nostram ex quibuscunque

causîs, vtjs, mode, raeionibt», coneernerent Maiestaiem, ac pariter corn
cnncttt eorundem vtillitatibus, et pertinencijs quibuslibet, terris aciltcet arabi»
libii'; , cultis et incultis agri, pratis, siluis, nemoribus, montibus, alpibus,
vaililnis, vineis ,
vinearumque promontorys ,
aquis, fluuys, piscinis, piscattiris,
aquarumque decursibus, molendinis curundcm Locis, Gcneraliter vero qua-
ct
nimlibet vtillîtatum et pertinencianim suarum, Integritatibns Quouîs nominis

vocabulo vodtatb sub sui vcrsis metis et antiquis cxistentibus premuna sic
vt prefertiir stantibus ct sc habentiVn;s , nic'tiorafîs Joantii ac Cicorgio ct petro
peyka, ipsurumque hcrcdibus et pustcritalibus vniuerâii», noue nostre dona*
donis titulo dedimus, donauîmus, et et contulitnna , ImmodamuS donamus et
conlerimbs. Jure perpetue et Irreuocabiliter (enenda possidenda, pariter et
habcnda saluo Jure alieno, harum iiostraruni vigore, ct tcstinionîo Literarum
mcdiaiite. fûas in formam notri prititlrtry rcdigi faciemus, dum nobis iii
specie fucrint reportate. Datum Waradmi secundo die fesli Beati Malhei apo-
stol. Anno domini Millesimo Quingentesimo tricesimoquinto Kcgnorum vero

nostrorimi nono.
PiMtr, Knmi *AriMgy« I0rti««t«. IV. pag. 19— ai. — V\tfA lnBwai|)4iill nsclai iMnlt dia loOe*
XLVIII.
1536. /miiiu Zafolya . regele Ungariei, invit pe Michaiit Soml}<ay, banulU
Caranubttilui , se judece proceiultt nobililoril Nmtt GerUte* AnârHH Bentre
cu locuitorii dio orafuln Lugoului.
Couimissio propria domini Regis.
j oannes dei Kex Mungarie Dainuicie Ct oacfa

j^ra-in ctc. Fidelibus
n<stris Egregys, Michaeli Somlyay liano necnon Castcllanis duitatis notri
100
Sebesiensis, Saltitem et fjrnriam Exposîtum est nobis în personis fidelium

nostrorum Egregiorum Nicolai de Gerlysthyc, et Andree deliezere, Qualiter
ipsi prudeotes €t dccumspectot Jwlicem et Junitos cîues, ac alio» vniueraos
inhabitatores Ciuîtatîs nostre Lwgas racione oceupadoois quanindam Terranim
ad possessionem Gowosgya vocatam in districtu de Sebe habitam pertinencium
corain vobis iuri coniienire et ex parte eorundem indîciiîm et insticiam per
vos eisdem administrri facere Lege Regni notri requirente. Cum
vellent
aotem îs qiii iudicium petit, Retn plane instane que nullî vnquam neganda est
postulare videatur. Fideliti igitur vestre haruin serie Mandamus firmis^me
Qiiatinus acceptis prcsentihiis in prima statim sede vestrn Jttdidaria primitus
post hanim exhibicionem celebranda vocatis coram vobis parcibus predictis
aut earundem legittimis procuratoribus , auditisque ambaruni parcium propo-

nciombus aUâctonibosque et responsis admbsis eciam Testîbus quibuauis ac
alys probabilibus documentia partea inter predictas tuxta allegaciones ipwum
parrium semota qualibet ocrasione sccun<U:m «Ifiiin et eiiis iusticiatn venim
Ct rectum iudicium ct iusticiam facere ct administrare modis omnibus debeatis
et teneamini. Nec seciis vUa racione lâcere premmmatis presentibus perkctîs
cxhibenti restitutis. Datum in Ciuitaie noetra Themesiensi Secundo die festi
beati Blaay martîris Anno domini Mllesimo Quingentesimo Tricesirao Sexto.
XLIX.
I^j6> 'Si'*- -'np.'lyti, rc^'cle 'tifjariei . cl.înicscc nubiliiliii Vû'riiiinii T/irîi'rrsfJ
castritlU Hinedorci din districtulu Haegului, diaiprcun cu castelele i oraie iJafegU,

MihtsOtrU $i Harghita.
N os Joannes fîei jracia Rex Huivcrarie Halmacit: Croacie

morie commendamus tenore prcsencium signihcaiiles quibus expedit vniuersis
etr. Me-
Quod quîa fidelis noster Magnificus Valentinus Thewrewlc de Ennyng, in

sinum elemencie nostre redyt, vitaqne atia durante nobis fideliter, ac eon-
stanter seniire promisit. Ideo nos q;oqne f^racia ac îilipralitate nostra Regia .
ipsum prosequi cupientes, vt eo lervencius deceieio nobis studeat fan^tîlari.
Totale castrum nostrum Hwnyad nominatum in districtu dc Ilaczak situm et

habitum, simulcum castellis, ac oppidis, Hacsak, Monosthor, et Morsina no-
mtnatis, alytque oppidis, vilHs, possessionibus predys, porcionibusqae et
, ,
Juribus possessionarys , tam in dicto Hwnyailit nsi , \ biii';, ct in quibiiscunqiie

comitatibiis dicti Regni notri, et parcium i rans) luanai uiu adiacentibus , et
quocunque nomine nuncupatis, ad predictiioi castrum, ac ipsa castella, de
Digitized by Google
101
iure, et ab antîquo spectantihus: pertînereque debentibus, ac pariter cum

ciinctis sui vtilitatibus et pertinencys quibuslibet Terris scilicet arahilihus,
,
cultis, et incultis, agri, prutis, pascuis, campis, fenetis, siluis, Nemuribus,

Modtibas, valltbus, vineist înnearumque promontbcnys, Aqu», Aunys, Tri-
butis, vadis, pîsemis, pncaturis, aqiurumque decurnbtM, Molendinis, et
eonindem locis ,
gcncraliter vero qâriimlibet vtilitatum, et pertinenciarum
suarum integritatibus quouis nominis vocabiilo vocitatis, sub sui veris, et
antiquis metis exislentibus, Metnorato valentino Thewrewk , suisque heredibus,
et poeteritatibus vniuerns dedîmus, domuimus, et contalimus, Immo damus.
donamus, et conferimus iure perpetuo, et iri-fîtiocabiliter teaendum, powi-
dendum, pariter et habendum, saluo Jure alieno, hanim nostranim vigore
et testimonio literarum mediante. Quas nos in formam notri priuilegy redigi-
rademus, dum Nobh in specie fuerînt reportate, Datum Waradini Secundo
die festt Beati Michadis Archaageli. Aano domini IVIilIesimo Quingeatesimo
Tricesimo aêto Regnonim vero nostrorum decimo.
yiMmus rtx,
ntan» prc^ria.
rMiy, Ki*M» T*raK0c Ifintncu. Ton», tV. pig. ^^. — OrigioaliiHl |>« cMnie tn «rdiîv» caMdai
L.
1536. loftnfi /ti pe t Vil .

rfjjcle Ungariei , judec proccsuld nubililorîi toniAni loanii , I53<>'
Georgt ji Petru Ptica cu Micotae, PaulS ^ Frandscii BocoSHtf pentru mai multe
noÛ liniate fa diitrictuM Cmfolui din Bnatif.
N
pro memoria,
08 Joaonea dei gracb
Quod cum ob
Rex Hungarie Dalmacie Croade
contradictoriam InJubtdonem atatudoats totalium
etc. damus
predioriim Gerlyslhe, Knrassocz, chwdanowycza, Kethezwthezka, Bwdynach,

hewes li'war, fc'sew et also Sythyn. jamsorowytli ,
Maronytb vocata. omnino
In districtu de crasso existencia, tidcles nostrus Joannem Georgium et Fetrum
Peyka, de Karai»e1>es, noue nostre donacionis titulo ooneeraencia ydem
Joannes, Gcorgius et Petrus Peyka, legittime euocaclonis modum obseruando
Nobiles Nicuhuim Paiilum et fratieiscum Bokosnycza de eadem Karanscbcs ac
Sebastianum chomay de Lyppa, Stepbanum Nyakazo, et Gabrielein Gerlv-
sthycy, de dicta Karansebes contra se ipsos ad tricesimum secundum diem
festy beatt dtontsy et sodorum dua tn anno proxime transacto preteriti (no-
stram) personal«m tn presenciam traxisaent in caiisam, aquo quidem: tricesimo
seciintîo die causa parciimi prescripta partw inter easdfm, seriebus literarum
nostrarum prorogatoriaruni venttllando prcsentcm fcriam secundam proximam,
Digitized by Google
108
post festiiin (îiui francisci coiifessori'i nune îransactum, dilatiue altiîssct. Quo
qiiidem tcrmino Instane no]iisqi:e \ nacum nonmillis dominis prelatis, Haronibus,
Magistroque prolhonotario ,
celcrisque Rcgni notri nobilibus, sedis vtputa
nostre )udidari« assessoribus hic Waradîni in cdem sede nostra' Judîciaria,
pro tribunal! sedentibus Iknedictus literai» de Nagheedi, pro prefatis Joanne
Georgio et Petro l'eyka. Eandpm nostram peri;"nnV'>> "eiiietis in presenciam
presente Ibidem, cl modo simili personalilcr aulierente, Gregorio Anyos de
Bewd, qui pro prefato Nicolao Bokosnicza , emu procuratory's literis nostris,
coram nostra personali presensîa astabat, pre&ti vero Paulus, frandscus Bo<
koanycha, Sebastianus rhomay, Stephanus Nyakazo, et Gabriel Gcrlysthyey,
in causam attracti, per annntatiitn Ucnedictuin Litcramm de Nagheech le- ,
giuimum procuratorem dictorum actorurn cougniis diebus prescripti termini,

coram eadem nostra personali prescncia legittime expectatt. Eiusdem in j»e-
senciam non venerunt, neque miserunt, se ipsos mediantibus alys literis no-
stris |iidicialibus exiiult confcrtis, In iudicys convinci ct aggravari pcrmittcndo,
ilehinc \ olenâ Jdein procurator , dictonim nrtorum pretacta prcdia cisciein acto-
ri bus premisse noue noslre donacionis titulo periincrc dcbcre declarare, quasddm
literas nostras donacionaies , în pergameno patenter oonfectas, secret<x]ue sigillo
nostro ab intra in inferiori margine Imprcssiue consîgnatas, diete nostre per-

sonali prcscncie cxliiluiit et prespntaiiit, luinc tcnorem rontinentps. (Uniicr
documentuiu de mal susu Nr. XLVII) Quibiis exiiibitis et presentatis prelatus
procurator dictorum actorurn racionem contradictorie inhibictonis assignari po-
stulauit per pre&tum Nicolaum Bokosnycza in causam attracuim prenotatum.
Quo audito preâitus Gregorius Anyos legittimus procurator eiusdem în causam
attracti in persona eitisdem rcspondit lali modo Qiiod temiore premisse sta»
tucionis predictorum predioruin eisdem actorurn, modo prcmisso iacte, in pcr-
sona prefiiti Nicolai Bokosnycza, in causam attracti pro eo facta futsset oon-
tradkcio, Quia alias preseripta predia, Gerlysthye, Zwthezka, et crassowcz

vocala nobilis condam Joanni.s Bokosn yf^^fi Genitoris dicti Nicolai actoris pre-
fuisscnt, ac per cum et Joannem fratrcm eiusdem rarnalcm a scrcnissimo
,
principe condam domino Lodovico predecessore nostro Grate recordacionis ,
pro fidelibus seruicys ejusdem, cum alys nonnultîs predys, per mortem ec
defectam seminis Egregy condam Gregory Xagli de Kyssyth cum omni et , ,
to" i'i ire suo Reyîo

l si ([uod ipse condam dominus Ludouicus Rex in eisdem
,
predys habuisset, aut eiusdem ex quibuscunque causis, vys, modis et racio-

nibus concernisset Maiestatem Impetrata extitissent , ac se în dominium eoruodem
Introdnd ac sibi ipsi statut fecîssent, et vîgore huiusmodi statudonis, defuncto
prefato condam Johanne suo carnali, realem cciam possessionem di-
fratre
ctorum trium predioriim consequutiis fuisset, Nobilcm petrum pe) ka Genitorem
prelatorum actorurn certis de causis, penes se adoptasset et participem pre-
scriptorum predtorum efiecisset, eademque cum eodem equaliter possedisset,
prefatique actores eadem predia absque adtu eiusdem în causam attracti a
maiestate nostra tanien modis prescriptis impetrassrnt ct optinuissrnt ,
sicque
cundem in causam actractum de predirtis prrdys rxch:sissenl et sil>i ipsis, minus
iuste et indebite appropriasscnt. (juo perccpto ipse tandetu in causam attraclus
Digitized by Google
ai.1 iliclutn capiuiiiim Ecclesic Orodiensrs recurrendo premisse statucioni con-
tradixisset et superinde certe edam litere puta donacionaleB, atatutoiie, et
adopdonales Torent confecte, emanate, quM Qon «d presens, sed i» ter-
et
mtno vlteriori per nos eidern dando, coram dicta no^trn. personali prcsencia
producere presto essec ct paratiis, et quia absque debila reuisione et Inue-
easdem
stigacione pretactarum literarum causa parcium in prescripta partes inter
ad presens coagruens iodidum facere non poteramus, pro eo nos hys perceptis
prefatis actoribus, Ex parte prenominatorum pauli francisci Bokosnycza, Se*
bestiani chomay, Stephani Nyakazo et Gabridîs Gerlysthyey in caiisam
attractis per alias literas nostras adiudtcatorias superinde confcctas, aiiud Ju-
«ficitun et Justidam bciendo, Judicaotes commmus eo modo, vt preKbatus
Nicolaus Bokosnycza in causam attractns, vel procurator suus legittsmi» pre-
scriptas litcras puta donacionales, statutorias et adopcionalcs ,
Quas videlicet
super facto dictorum predioriim , confectas et emannatas fore (refer)ebat se-
cundo die festi Beati Martini Episcopi coniessoris (prox)ime venturi absque
viterioris prorogacîonis confidencia coram dic(ta nostra) personali preaenda
producere et exhihere debeat et teneatur, contra actorcm prenotatum vt
eîsdenn visis et Intellectis Judicium ct Jiisticiam facere valeanius inter partes
in premissis, dictanîe Juris equitate, Uatuin Waradini secundo die termini pre-
notati Anno domini Millesiiuo Quingentesimo tricesimo sexto.
fPe dos: Siiper exhibendis literis Intrascriptis absque viterioris pro-

rogacîonis conAdenda.
Pro nobili NîgoIm Bokosnycza contra Nobîles Joannem Georgium et
petrum peyka, ad termtnum îatrascriptum. Pirorogatoria. Leeta per me ma-
giscnim Georgium Fosa prothonotarium personalh presende Rq;ie MaiestatisO
Vmjr. Knus6 Tirmecjre aninau. IV. pa^.

t 3j— 25. OfiguuUuitt |>« cUrtie In ardiira faBiUci Maciki».
LI.
1536. loftHti, archiepiscopulu din Lyon, aflandu se in Oradca mare, scrie inip£-
ratuliii Carold V., dt a sosita la dAuidtt viaurinla voivpdultii d*H Moldova , ;i care esle
nnii principe forte puternicii, ;i l'a rugntfl se nu încliiee pace cu voivodulu Transilvaniei,
de drc-cc voivodulu Moldovei t gata st vin ort cHd cu ôfioo de omeni, fi va da
Transilvamn U mâna imfitraiului gtrmamS,
Saeraiisstma caesarea ei caikoHca mamlas^ domint eltnuniissime.
-t~^reterea hic adest thesaurorius vayvode Moldavie, principis certe

poCentissirai, quî domuiium suum hab^ inter Transilvanlam et oonfinia Tor-
cariim iuiperaiori subiecu. Hic idem thesaurarius secreto me septus convenit
et rogat, ne pacem ctun ttto loatme -vAyvoda eoncludani. Dominam loam ad
quameumque meam requisîdonem venturum cum trigînta aut quadraginta mila
(sic) militum optimorum, et Transilvania m dal>it in manus Romanorum regls,
et quando maiestas vestra contra Tiircam tcnestri itinere aliquid incipere velit,
obtuiit, dominuiu suum maiesti vestraie inserviturum cura sexaginta aut octua-
ginta milihus mtlitinn opttme instructonun. Contraxî cum homîne tsto magoam
amidtiam (7) et dcdi urdinem, ut unns alteri continue scribere posset. Est in
veritate homo moilcstissimum optimorum, preterea prudens et satis circum-

spectus in rebus agendis, ita ut sibi similem in hoc regno non invenerim.
Nichil studet, quam ut hic abeat (?) sive expediat. Ideo, quod venit, sive non,
îlli indifferens est: venerat enim pro recuperattone cuiusdam eastri, quod «mus
ex subditis i
'
ayvodae hiis diebus proximis a suo domino intertexerat

Moldaviae dominus prefatus cristianus est, ati iidet grece, sire sanctî
Faulli.
Datum Waradini die sexta mensis septembris anno domini MDXXXVI.

K. V. sacraiisiuuiie ccsarcae et mholicae maiciuUt
/muuus B. Arehupiie^HS LmuUims.
Tiidner, Vctera Monumcou Stevorum acridiouUiiiii, I. p*(. 6j5 — 636.
LII
1536. 1536. Regele loaH Zt^fya confinnX privileglalii regelui Vladialaii, ca pOMstia'
nilc m.lnstiriloru Agrisfi #i Cârfia prerimi i domîv.inlu AinitOfHlid fi
, TSlM- al
ciului SC nu mai fic supuse la impositcic cumitatclorîi. (Estrasil).
Feria 2. prox p. Dnicam. Invoc. Joaon» 1. confirmatîonales Privitei

per UladMaum Regem super exemtione poasessionam ad abbatias Egres et
Kercz. praeterea ad Ecclesias Ciltiniensem Segêsv.irienscm , ac Civitatem
Brassovienseni pertinentium, nec non hossessionum Omias ct Talmacs cum
pertinenttis a dicatione, et connumeratione Cottensi exarati.
"
Orig. in Tabul. Naio. Saxonicae.
Traaiilniiii. An. iS74. pag. 130. tMn MtecfiiuMa cantelai Jos. Kaituf.
Digitized by Google
106
LIII.
1536. Re;ele loanii Zapolya invit pe capituluiiS din Alba Julia, ca sc intro-
duc p« Ai lui Mithaitl Kendefi fi pe iiccle lui Ladisla KtHdtfi ia posesiunea mo|ie>
loru Bretea, Miteeu ,si riopj.
^'ocinnes Dei Gratia Kex Hungariae, Croatiae, Dalmatiae etc. fide-
lîbus nostris Capitulo Eoclesiae albeam Transitvanne, satutem et gradam. Di»

citur nobis in personis fîdelium nostrorum Egregiorum Gupurv» BallliaaarB,
Nicolai . Francisci . Joannis. et Michaelm Kendeffi filionim , nec non Annac,
Frasinae, et Barbarae tîiiarum egregii quondam Ladislai Kendeffi, qualiter
ipsi iD Oominium totaliam poitionum poneskmariaruiii ki p<MBeatk»ntl»i Be-
rekthe O , Macho > , et Plop ^} , vocatarum in Comitaui Hunyadiensi, distrietu vide-
de Hâczek existen. habitarum, aequaliutn et directarum medietatum earun-
licet
dem possessionum per nostrum et vestrum homines !cg"ittme vele introîre.

,
Super quo tideiitati vestrae harum serie hrmiter committimus , et mandamus,

quatenus vestnim mittatiB homiitem pro testimonio fidedignum, quo praeaente
Joannes Uorbatvizi de eadem Borbatviz^), sive Fraociscus Slnina de RelcetyeS),
vel Caspar Marsina de eadem , aliis al>sentibus homo noster ad facies prae-
dictariim portionum possessionariarum etc. (reliqiia juxta stilum soiitum nian-
dati statutorii) Datum Varadini in festo B. Elisabethae viduae anno Domiiu 1536.
L. S. Leca.
appressi.
In dorso harum literarum de peracta statutlone haec consignata le-
gtintiir. Kxf'cutio factn est feria 3. ante festum Nicolai Eppi . Homo Regius
Joannes de Borbtviz, Capitularis, altaris sti. Martini bppi. Vicini et comme-
taneî homines nobiles: Stephanus de Ali6-S2ilv^'')« Nln de eadem, item
providi Juon Ragyin in Brettye, Simeon Pythyka in eadem Brettye commo-
raaies, ac aln et tribus diebua nolluB oontradictor ^paruiL
Originale exstat in Arch. Capit. alb. Transitvanae.

In Transumto Capitul, anni 1756. possidet Dominus Franciscus Ken-
deresy de Felstt-SxlIâspatakaT).
I'niiuilviutut > An. t8;4. ys^. ijo. Uin colecviuuca contflai Jm. Kcmtnj.
DBnmi.
a) MXeea.
.; Piapl-
4) KIU'B^trbaitl.
5) RechitoT».
ii 8lliii»l>'te-mt.
DocMDnie. VoL II. (IuIm 4. U
Dlgitized by Google
106
LIV,
iS^fik 1536- FfrdinaMdii ,
regele i alâ Ungariei, acrie
Germanici Iul Sîs$ttUHtHi
regelui Poloniei , se iaci pace cu vnvoduli Moldavei pe 4 au pe 7 ani , i pentru acopulii
cm» i ofere nijlodrea aa.
F&râinimdmi JUx Romoaumm ae Hutig«riM €t Boh, eie.
Sigismmdo I. «Cr.
i3erenisuine Frinceps, Fntter et Sororie noster cariasime! Pertatum est

ax) nos, caunam dissensionis quam inter SereoitiiteRi Vestram et Magaifieum
,
fidelem nobis dilectum Vajvodam Moldaviensem \-igere audivimn-; non postre-

mam esse, quod licet terra Moldaviensis et territorium iôkuccnse a divis
quondam Ungariae regibus praedecesaoribus dominoruin Moldaviensium ante-

ccssoribuB tali condttioiie donata lîierit, ut idem Moldavi primum Saerae Co-
raiiaie Hiingariae aint fideles, et iile quoque sub protectione et tutela ejusdcm
coronae esse debeant , nihilominus Serenitatem Vestram aut homines suos trans-
cendisse fluvium Nester, qui sit vera meta et terminus regni Serenitaiis Ve-
atrae et terne Mddftvîeons et quaedam loca in eadem Mna occupasse, et

habitatîones in ea eooatruxisae, quae ab îpeo V<^cwoda, posteaquam a Sere-
nitate Vestra nullum super petitis sui saepius ad eam, ut asserit dedueds»
reîîponsiim habere potuit, fuerint devastatae et combnstae. Cum autem niens
nostra non alia fuerit unquam, neque sit, quam in bona pace et vicinia cum
SereiNtate Vestra suuque omnibus vtvere et agere, nobisque bonae pacis et
vkimae caussa non param displicent haec inter Serenitatem Vestram et dî-
ctum Vujevodaiii successisse ;
ideoque cupimii?? ea complanari ct sopiri , ne
quid aliud cum tempore sequatur; sicut pro nostra in Serenitatem Veslram
affectione niutua convenit, ac pro ea cura, quam de terra Moldaviensi ratione
regni praedicd habemus, nonnihil etiam boere tenemur: Eandem itaque Se-
renitatem Vestram aifectuoee bortamuf et rogamus etiam , ut notri ac nece»-
situdinis et unionis nostrae, bonafque vicinitatis intuit» cum praefato Vofvoda
Moldaviae inductas aliqvas quadriennes aut septennales pro bono utriusc]ue inire,
et vel hoc modo differentt» iatis conqtonendia iocum dare velit; quibus sic
stantibus non ad fiidendam inter Vos ooncordiam, et quîdquid per nos pro
bono pacis tranqoilfitat» conununis fieri potent, offerimus, idque mutuae ht-
ncvolentîae conjunctionis et viciniae respectu ,
cnjus ante omnia potissimam
semper duximus in omnibus habendam esse rationem; commisimus autem
egregio fideli dilecto Stephano Qiuschich nundo nostro qwctalîter ad hoc mtasot
ut banc rem apud Serenitatem Vestram instanter agat« ac obinere et exeqw etbun
contendat habitoqiie Serenitatîs Vestrae ad hoc assensu , se ad dirtuin Molda-
vum cum eoque etiam nostro nomine et vicc ayât qui inducias proiit
conferat ,
interVos conventum fuerit, obfirmet. Velit ergo Sereniias Vestra nuncium no-
strom cum votivo super bis responso remittere et expedire. In quo Serenita»
Vestra rem se suisque dignam et aequam noUsque gratum faciet, nostro în
Digitized by Google
107
eam amore et alTectit.ne fraterna compensandam. Dat. in Oppido nostro Vin-

klapnik die XX meiisis Jan. Anno D. 1536.
LV.
1536. Sigismund, regele Poloniei, reaponde r^lui FerdinandB câ d^n- ,
1556.
sulâ nu p6te fooe pace cu voivoduiU Moldovn, care a ocupata Pocuta p -"n afla !
d£o«ula (b tcsbelfi cu Ruii, i care la tiropulfl din urma a nvlitu ia i'uiunia a , i
ann mai mvhe «ate.
Sigismundus eic, Ferdinatuh tte.
eniasînw Frinceps, amice «t couanguiiice noster carânme. Red*

didit nobis generai» Sba^tâam KliulKliidi Mbjestat» Veatrae Ifteras de Va>
lachîa et ditione nostra Pokuciensi, Valachi ipsius instnictu veroque dissentanea
relatione scriptas , quibus postulat, hortaturque nos Vestra Majestas, ut cum
eo inducias in triennium vel quadriennium faceremus. Verum quando Maj^tas
Vestra non recte rem hanc, ut k
habet, aceepit, paucît docebimuB. Pc^pio
tenitorium istud mnuioani vd b, qni nune est, Palatini» Valachtae, vdlibp
jores ejus habuerunt, denique neqne reges Ungariae donare id cuiquam potue-
niDt, ut qui nil ibi juris iinqiiam habtiissent, quinimo majores notri divi reges
Ad haec autem fuit quidem Regno
Poloniae aemper in ejus possessione (uissent.
Ungariae al^piando trîbntam «ve leodal» Moldavia: sed fiut, ac mulio prins,
€txun regno Poloniae. Nune vero utrisque erepta Turcis paret illonimque
,
,
voluntate ac defensionc freia , Ethnîcîs amica, Christianisque fere infesta; ita-
que non est, quamobrem Vestra Majestas ab illius stet partibus, atque ea a
nobis cottiendat, quae non sunt. nob» &ctu integra neque oonvedenda; nam
in alîis, quae acoooimode et cum dîgnitate poaaumus, libenler giatificamur et
obaecundamus M-ti Vestrae pro oaccsntudtne nostra mutua.
Quod attinet ad inducias cum îpso isto Valacho paciscendas, non vi-
demus, quomodo id honeste a nobis heri possit, ut qui neutiquatn a nobis

lacessitni nobis absentibus et bello cum Mosdiis gerendo, cui adhuc operam
damus, occupattt provindam Nostram înfesto exercitu ingressus ferro incen-
diîsque vastavisset cum eo nos nune focdus Inircmus, quod quid esset aliud,
,
quam quod gravi accepto damnu ridendos nos procurarcmus maxime si in ,
ejus Icges loedus Icriremus, nempe, et, quud iile vuit, territorium Poltuciense
per tempus inductarum desertum ease pateremur, quo lacto magnum nos ipsi
nobis faceremus praejudicîum. Jam vero Majestas Vestra nullus nobis obtulit
paciscendarum induciarum conditioncs et legatus Vestrae Majestatis negavisse
ulla habere mandata ea de re a Majestate Vestra, unde noa videmus, cur
opus esset, eum a nobis ad Valachum sine uUts mandads profidsci, nisi nos
DIgitized by Google
mandata darenutts et videremur ,
pacem suppiices petere. Postremo ut ma-
xime vellemus nobîs cum eo fieri inducias et ron^îitionps honestae nobîs pro-
ponerentur, tamen quod uWh pactis et induciis fidere debeamus
nihil est,
praesertim cum sit nobis res cum eo homine, apud quem m'hil est toci fidd,
n9ul religionl. Nuper enîm, ut alia ejua ^regia facta praetermittamus quam ,
a nobis per Icg-atum suum contendis'îet ut designatis utrinque arbitris atqiie

.
Commissariis ,
pacis vel saltem induciarum conditiones constitucreimir, et lo-
cus atque tempus ad Dominicam Laetare condictum essei : iile interim , dum
bic esset l^tus Vestrae Malestatîs, coacta valida mânu nostr» aecuris ac
nihil tale suspicantibu» dttiones nostraa îovasit, ac pagos aliqttot exasait. Quare
accipiet M. V ra aequo animo exciisationem nostram si id quod absque o^tav'i ,
,
damno ac incommodo ignominiaeque nota facere oon possumus, Majcstatis

nam bdlnm noque întalimi» ei ullum neque
Veitrae caiima &oere recuaamus; ,
iinquam inferemtis, « per etun iotegrum easet, nosbras vero ditîones aonde-
fendere non possumus. Quod reliquum est ,
cupimus M. V-ram lodgum validam
incolumem et fortunatam esse. Vilnae die 6 Mart. a. D. 1536.
Bvri, G«Mlitdil* a. IbMM t». WdMhny. II. |Mg< 177— ifS.
LVI.
1^36. '53^- Sttfanii Atailai/i, voivodului Tnn-ilvnniei , invii pc tritc autoritile din
â', se nu linpedece pe hcuitorii dtn Secuime, ca se pdt umbla i face comerda cu
AWVMi lort see$dise»^ attttt Ia distiktele «ecuiead, câta ^ ta diatrictulli Sigi«4rd i aU
Cobalmutai.
tStephanus Ma\!aJ Waywoiîa rranssiluanus et Siculoruni Coines etc.
Vntuersis et sîngults Egregijs et Nobilibus comitibus Vicecomitibus et Judici-

biisoiobilium quorumiibet comitatuum Officialibus , Castellanîs, Camerarijs, Vice-
camlerarîjs, Tributarijs ipsoramque A^ces gerentibus iiem Prtideotibtis et Cir-
cumspectis Judicibus et Villicis omnium oppidoram et Villarum ipsorumque
Rectoribus, Necnon Alterins cuiusuis Statiis condicioni?; et presminencie homi*
nibus barum I'arcium Transsiluanarum vbiuis consiiuitis et existentibus, presentes
visurn salutîi et fiuiorem. Quia No« Egregios et AgilesSiculos, TotamqueSedem
Wdwarbely de vetusta et approbaia consuetudîne Salibus îpsonim Sîculicalibus
vbilibet in Sedibus Sîculicalibus^' Segeswar J) et kewbalom gracia questus am- ' ,
bulare, Salesqiie hnitismodi libere vcndidisse alias semjjcr iiitellig'anu!-s , Iden

Vos et Vestrum quemlibet hortamur, Regiaque iii persona vobis harum sene
1) Ia MigpHii ft IbiM MmV hMIJUS, Ind , dapK cn <

wde, emitl aalnl, • Miiili dv- cm
MMWBtiill a eonetalS eav<nt«l> Sidtm In StJtt, tt' dupi CMwMlrit MMwwlielj « adaoa intre t^MdaM UI
2) Erâre In loctt de Saxemicalitut. (S.j

3) Sijliiâr»,
4) CohalnlU
Digitized by Google
MM
firmissime committimus. Quatinus, ipsos prdatos dominos Skulos totamque
Sedem prefaam Wdwarheîy a morlo impostenim in dictis duabus Sedibus
Saxonicalibiis vbilibet iibere cum Salibus ipsorum Siculicalibus absque aliquo ,
personarum Rerum impedimento Ire ambulare peragrareque, ilUs eciam

et
Stlilnis prout hacteRiw viuere seroper solitj «ktant. Sic et decotoro vj pov
mittere permîttiqiie facere debeads, ipsos propterea vel eorum alteram In
persona vel rehm impedire turbare siue dampnificare niillommocîo prfsumntis.
Nec Sitis ausi Modo Nec Secus facere presumatis, pre&entkbus per-
aliqualj.
kctie extiibeati rertitutii. Oatum ex oppido Enijed Sabat» ante dominkaaa

Rogadonum Aano doniiai Millednio Quiogeotesimo Tricesimo Sexto.
(L. S.)
SaiU Sttktli ki' .cuir. II.

,
'
pag. 40-^41. (MûMA p« dilriil to imfaivm ChpiMliiM 4Is Alb«>
Jiilk (Omb Ucgdcadt Fmc II. Kt. 21).
LVII.
1536. Difi tifi d(i!f istorice fU prilâr* ta Romiaâ din ragiatnilii d« valftnri |î ISS^S-
de cbeltueli alii oralului Braovii.
A
electus est in villiaim
nno domini 1536 idem dominus Vincentius
huius dvîtatis BcasBOUîenws, qui percepit et «xposuit
praescriptus rursuni
pecunias dvitatîs et teitae Barcta, de qaibas suo tampore pleoam datunn

est rationein.
Exposita domini villici Vînce.ntit Sartorîs:

Item feria quarta ante drcumcisi<Mus mtsi doao Lodouico
Mudmaky famtUari magnif. dom. way wodae notri ac Radwl Por-
tayr, boyaroni Radwl way wodae, ooliridaa, cottas, 4 piiDoat tiaam
uroam vini et 2 tiibl. avenae asp. 36
Item dominica post drcutncistonis domino doctori ac Gregorio Jm. a.
tonsori in Moldauiam ad Petram waywodam missis expepMN! flor. 1 1 , asp. 1
Item dum dominus Joannes Fwx anno 1535 in MoUauiaas "

jw. tj.
missus fuerat, domini senatus manienint eidem uno lodiee, quetn

solvi flor. I
item eodem die Petro Pytayr familiari magnif. dom. Radwl j»n. «4.
mist dono bina vice panes, caroes, gaJlina, */o 'v'ni et i

V* î^'
avenae asp. 93
Item feria quinta post festiim beati Pauli Petro Thewreck jm. «6.
cum literis regiae maiestatis ad dom. Radwl waywodam ratione

proliibitarum viarum misso expensae fior. 2 asp. 4S
Item sabbato post Valentini Lucae Thewredc post donunum Febr. 19^
tudieem nostnim Bistricium cum literis magnif. dom. Radwl way-

wodae ex parte prohibitarum viarum misso expensae asp. 94
Digitized by Google
Item eodtm die (oanni Na<xv rejfiae maicstatis familiari
cum Petro Pytayr ad Radwl waywodain proiecturo misi bina vice

.
kalatsh etc. flor. i asp. 7 /«
rcte. an. Itcm domtaica ante featum cat«drae divi Petri Ztoyka Do>
bromyr eundem Joannem Nagy praeacriptum ad Radwl waywo-
dam dedtixit, expensae flor. 3
Ztoyka emansit diebus 15, salarium flor. i asp. 10
Mm. 5. Item donunica invocavit Fraacisoo Pelliom ad Petnim way*
wodam in Moldauiam ratione detentionis ac telonii misso exp. flor. 5 asp. 23 V<
Item qiiibusdam Valacfais de Rosnyo')» quod uniim lupum
mactarunt bibales .... asp. 14
Man. 7. Itcm eodem die (feria tertia ante reminiscere) venit huc
Danshul Beelscbe, Radwl waywodae familiaris, cui misi dono
kalatsh, pisces . asp. 1 1 */«
Item feria tertia ante reminiscere Gracco boyaro Petri way-

wodae huc venit e MoiJauia, cui misi dono panes, kalatsh, salsos
pisces .... flor. i asp. 5
Item pro uno plaustro Kgnorum «dero boyaroni ad Mar-
tinum Pellionem in hospitium ducto asp. 9
tian. 19. Item domtnira oculi Ztoyka Dobromyr missus in Transal-
pinam ut Simoni Deack de Athyna unum equum Turcalero ad-
duceret^ expensae ilor. i asp. ao
Ztoyka emaasit dies 5, salanum asp. 20

Eidem Ztoyka data est una ligatura cultetloram ut eandem
illic dono daret asp. 25
Mm. tS. iiem feria tertia post laetare Francisco Peilioni in Moldauiam
misso, ut m^nif. domino waywodae nostro ac reverendissimo
dom. Altienâ Maluatica enu;i ct e.xpensae , . flor. 4
Emansit ram uno fiumilo (Hebns i.j sal.iiinm ,flor. 3asp. 18 . . .

"
Datae sunt eidem duas ligaturas cuiteliorum, ut eas illic
dono daret flor. 1
3'- Item feria sexta ante tudîca Petro Pythayr a re^â maie-
state reverso cui mist bina vice dono kalatsh , recentes puces,
•/s vini, 2 cub! avenae asp. 7*/»
.\ptiL î.
eodem dominica Matthaco Demsedy in Transalpinam
prdecniro mia dono bina vice eolnridas, recentes pisces, panes,
vini octoaKa la, 2 cubl. avenae asp. 4
Item eodem die Radwl Portayr, waywodae Transalpinensis
boyaro, huc venit, cui mist dono colîridas, pnces recentes, 3 oc>
toalia vini et 2 cubl. avenae asp. 3
April. tS.
it^^ gfijg^ post pascae Ztoyka Dobromyr secundario
Digitlzed by Google
UI
missus est in Transalpinam ut unum equum Turcalein Simoni Deack
de Athyoa adduceret flor. i asp. 2
Item feria secunda post Georgii Ztoyka Dobromyr missiis apHL «4.
est cum literis ad dom. iudicem nostrum ad Fogaras asp. 10

Item feria sexta ante Servatii pecunîa mutuo dnta est Si- IM i».
moni Deack de Athyna, quam pecuniam percepit Valentinus Deack

dus bmiKarb, Lorincz Antal Dalnyckbn 40 flor.
Item dominica post Servatii Francisco Pdlioni secundam tm m>

in Mokiauiam ad emenda Maliiatica dom. wajTWOdae nostro ac
dom. re\ erendissimo , misso expensae flor. 7
Idem emit duo Maluatica, quae constant cum vectura et
sbrot Ion vulgo flor. 65 asp. 2
Idem habet secum duas legaturas cultellorum cdonandas fior. i
Idem emansit dies 16 cum uno iamuio, salahum ambonmi

facit • flor.
4 asp. 22
Eidem bomini datae sunt 4 ventosae în Transalpinam du> Mâi ZJ.
cendae flor. asp. 4

Item feria quarta ante pentecostes unî familiari cum literis ifai si.
post dom. iiidiVem nostrum Cibinium versus misso dtim fama vi-
geret Petrum Moldauiensem waywodam velle erumpere, expensae
et salarium asp. 3;
Item eodem die Lucae Thewredc tn Sîculiam ad Lazarum
Kwn misso ut certo indagaret, quae nam fama esset in Moldauia,
expensae et satariitm - asp. 29
Item eodem die pro convocatione provinciae ut domini eos
de eruptione Moldaui
avisarent —
Item feria sexta ante pentecostes Lucae Thewredc poet jmm. «.
dominum iudicem no^rnim misso Cibfnium versus, ut referret,

qtiid apud Franciscum Myhalczy ex parte Moldaui inteîlexisset
exp. et sal asp. 29

Item eodem die Joannî Thewreck in Berees misso ad per-
scratandum an Moldauus erumpere vellet expensae asp. 37
Item eodem die pro convocatione provinciae pro dettua
avisationeob eruptionem way wodae Moldauiensis asp. 1
Item pro ano carpione per dom. Sigismundum Gemmarimn

magnif. dom. cancellario Varadinî dono dato . asp. 30
Item feria tenia pentecostes Joanni Thewreck ad dom. Jwa. «.
waywodam nostrum misso, ut referret, quae in Siculia inteî-
lexisset exp , flor. I
Item eodem die Frandsco Fdlîoni ad waywodam Moldauien*

sem ratîone pads misso, expensae. flor. 6 asp. 34 Vs
Dtixit secum iinatu ligaturam cultellorum krymper, 2 li-
gaturas halbkrymper, 8 ligaturas bonorum cultellorum et unam

avem cum sporta facit - . flor. 9
Emansit dtes duodecîm, salarium flor. 2 asp. 20
112
Duobus (amulis 1 2 diebus cum eo existeatibus flor. . . . i asp. 46

hem «odem die Joannes Thewreck duxit magnif. dom. way-
wodae ratiome eentuin drabantonim quos universitas Saxonum ,
Eagedini susceperat suae magnihcentiae expetlieiidos . . ,

flor 66
}am. t$. Item ipso die corporis Christi Ztoyka Dobromyr ex com-
mnaione magnif. dom. waywodae aoatri cum Iheris ad Radwl way-
wodam mipat» «st expensae flor. 2
jw. 19- Item secunda ante Joannis baptÎBtae pro convocatione
feria
provinciae ratione impraesentadonis pecuniarum asp. 12

jon. ai. Item feria quarta ante Joannis baptistae Petro Thewreck
ad Coloswar ad vke thesaurariom ratione auri et argenti ad cupas
ac panariun regiae maiesti parandum misso, expensac flor. 4
SI. Itetn feria sexta post Margaretae Ztoyka posi dom. iu-
dicem nostrum ad l'ogaras misso cum literis ratione ciausionis

viae Oythos, exp asp
u Item sabbato Jacobi veait waywoda %iptionim « cui domini
daderunt propier Egiptos unuro tapete et unam pecem bogaaae
et tria paria czyzma, facit Hor. 6aap. 30
Alic. 7. • Item eodem die Hieremiae apothecario ratione cuiusdam
medicinale Jeeni Deack Fogarasieosti daiae asp. 34
SupL 1. Item uni Valacho, qui magnif. dom. waywodae sex cent.
copri duobus equis duxit, expensae et salarium ad 3 dies . . . Mp. 37
Sept. s- Item kria terda po«t Egtdii, quod Egiptii duos fures n»-
penderunt asp. 34
Item pro aceto et canddis per lotam noctem dum ildem
Egiptit tormentis affecti sunt asp. 6\'s
8i|it. 10 Item dum dom. iiirleN- noster ratione territorii Sarkaniensis
in Kogaras tuit, misit dom. joannem Hocti ad Medges et illinc
Cibinium ex parte libertatum nostrarum in vindemia per tutain

Transailnanîam libere emend! ac vendendi facultatem cominentium,
expensae flor. a a»p. 4*/^
Emunsit dies 9, salarium . flor. 2a.sp.
Duobus iamulis cum eo diebus 9 existentibus salar. âor. i asp. 22

stpi. I&. Item dum dom. iudex noster, cîrdter festum beatae Mar
garetae in Fogaras cum dom. waywoda iiiit, noslrî horoines !e-
gaverunt ex Medges Stephanum domini Joannis Fwx famulum ad
dom. iudicem nostrum, utrelerret quomodo Transalpincnses in
,
Medges meroes suas venum exposuissent, csseatque per Cibinium

missi, expensae et salarium ad 2 dies asp. 14
Item Egiptiis, quod 108 canes mactaverunt flor. 2 asp. 8
.^t. 24. îtem ratione Valacfii in M<ilt\\yn occisi solv! ... flor, 20
Oci. a. Item feria quarta post .Michaclis i liomac 1 )avid cum imi.s
Uteris ad Tattrus ad ipsum Juga ratione viac i^ytliuz purgaiidae

misso, exp flor. 2
Digitized by Google
IIS
îtem sabbato pn?;t Francisci Petro popac nostrorum Bul- Ocl j.
garorum , et est solutus in annum , dedi flor. 6

Item die omnîuin sanctorum dom. doctori Paulo în Trans- '
Not. i.
•Ipinam miso ad medendum aliquot boyatxmibus expensae flor. lasp. 5

Item ferta quiata post omnium sanctorum Joanni Belfeny 5.
ad Berecz misso, ut perscrutaretur , qui rumores easent in Mol-

dauia, expensae asp. 20.
Item farîa sexta post omnhim nnctcvum cum ipse Juga Vor, 6.
MoMaiuensis a magnif. dom. waywoda nostro revemia fuiaset ad

nos, misi bina vice eidem dono pi?;ces recentes, coliridai, 4 puUos,
duas umas vini. 4 summa
ciihl. avcnae, Ucii una asp. 40 '/s
Dobromyr missus est
Item dominica ante Martini Ztoyka Mov. 8.
ad Radwl «aywodam Transmontanum propter cinam Pauli Bddi

Item dutninica ])0s'. Martini Fetro, popae nostro in Tran- Mor. 15.
salpinam misso, expensae flor. 2

Item feria tertia post Martini venit Pwrwul Postoelnyk boyaro
Radwl waywodae^ cui misi dono a vicibus panes, recentes pisces,
assaturas. 'V* ^ 4 ^venae . asp. 30
Item eodem die misi dono Opre crramaticul familiari way-
wodae Transalpinensis, cui misi dono panes, assaturas ^/s vini
et 2 cubL aveoae asp. 9Vs

Eidem nuntio datae sunt dono duo ulnae panni longî Nerm^
bergensis et pileum hussaricum asp. 47
Item feria sexta ante Elizabeth Thomae David cum iinis
literis ad dom. waywodam nostrum ratione causae Pauli Beidi

quam curo Transalpînensibus habet, misso, expensae . , .flor. 5
Item eodem die Ztoyka misso, ut referret Paulo Beldi,
qiiid in Transalpina coram waywoda expedivlsset, expensae et
aalarium asp. 10
Item feria sexta ante Elizabeth Emerico Racz, familiari Nw. 13.
Petri waywodae Moldauiensis nâsi dono panes, pisces reoentes,
»/s vini, I
V" avenae asp. 9'/i
Item dominica i:l]i/al)oth pro convocatîone provindae ut Nw. $.
censum sancti Martini impraesentarent asp. 12
Eisdem datus est pannus domino waywodae ac boyarO'
aîbus dono dandos flor. 97 asp. 15
fidem duxerant secum 16 figaturas bonorum cultelloriTm
pro flor. 8
Rursum acceperunt secum 6 ligaturas cultellorum halb
krymper, ac a figaturas int^rorum krymper ........ flor. 9
Iterum 4 pepla ct pilea hussarica pro ........ flor. 7 asp. 4
Emansenint cl:e^ i 1 , salarium flor. 5 asp 25
Quinque famulis et coco cum eis e.xisteQtibus .... tlor. 5 asp. 25
37,399. UMwicoie. Val. U. F«rM> 4. 15
Digitized by Google
IU
Nor. 36. Item feria quinta post Caecilîae cuiclam famulo cum liteii*
post dom. iodicem nostrum în CiUnium misM^ «cpensae .... aap. io

Nmt. 19- Item feria quinta ante Catarinae quod Egiptii 36 canes
mactaverunt asp. 36
Nov. »s- Item die Catarinae eidem exploratori per Transalpinam in
Moldauiam miaso ad explorandum, quae fâma iilic vigeret, ex-
pensae flor. 3
Kw. lit. Item feria tertîa ante Andreae ipse Pwrwul Poslelnyck
boyaro waywodae Transalpinensis est reversus ad nos a magnif.
dom. waywoda nostro, cui inisi dono coliridas, vini et 2 cubi.
avenae, &cit asp. 77*

Dce. 14. Item dominica in vigîlîa nativitatis domini domînu* villkus
Vincentius Sartor pprcppir a lîayda munenim,
ILjfiptio raiune
quae quotannis per dominos senatus (sicuti et hoc anno) Czyga-
noruni waywodae dari coosucvcrunt , quae munera ipsi Czygani
semper aolvere tenentur flor. 5 aap. 45
Qucn(B tur OeieUAle «kr Sudt KioMUitt is 8w1inMiiHi. II Bud. |MCi 44t—4M>
LVIII.
IS37' Domna Margareta, vCduva lui Ituobik Ghtrliste din Bânatâ, declar in
aintea vkt-itatorit dt StvtrittM, cB dbm fcatitoe hil M«rfiM Jtam^ fi frailortt aci
o parte din moiile aale din îiuitula BSnatului.
N os Joannes
bani, francisnis fyath de
Floka de alsobyzered Joannes
Emienes Castellanus, Steiiharuis
Olah de Wlpar vioe-
Pohora Judex no-
bîliuni, pertinenciarum et districtus Karansebes, cetcrique Nobiles uniuersi
damus pro memoria tenore presencium quibus e.xpedit omnibus Quod cuiu
nos feria quarta cinerum capite actiicet Jeiuny pro faciendo moderatiuo Judicio
tribunaii Consedissemus, Tune generoaa domina Atargaretha Relicta qiiondam
Nobilis Jacobi gyrlysthey, ab vna, partibus j>artibus (de d6ue ori) vero ab altera
Martinus. i'etnis et Ladislaus Rakows chaens s , coram nobts personaliter corn-
pamerunt, Que quidem don^na Margaretha, piupna aua voluntate, Otacolo
vine vocis fatendum dicendumque In hune modum curauit, Qualiter adhuc
viuo domino marito suo, possessionibus quibusdam medictatibua felae also
pteyzam et Hezna vocati's. omnibus colonis dc iure. ab antiquo pertincntibus,
Cum Ladislao quondam Kaiôwyczay , Inter sese Cum eisdem medietatibus
poasesaionum » deliberando concordassent, prout superinde litere CapituK ve-
teria BudenaiSt sunt emanate, Ipaam cdam dominam catharina preuidena et
oogitana vtilitatem et fructus earundem pordonum posseastonariarum quoa
Digitized by Google
115
adliuc vino Marito s\io excepisscnt , c\ r isdem possessioniun; cl consimiliter

post tnortem Ipsiiis liabiiisset proucnissctqiu! , X(' ob Id mcdietatcs possiden-
darum possesstuiiuin autea sue , et ({uondam inanti sui iilysquc sui, detri-
mentain, Nobilîbus Maitino, Petro, ladislao Rakowyezay, filys condam La-
dblfti Rakowyczay, eonindemque heredibus et posteritatibus vniuersis natis ,
et nascendis, eiusdem possMsionum Mcdictates remitledas relaxandasque duxît

Imo reddidttet imperpetuum relaxauit Irreuocabiliter tenendas possidendas
pariter itt Inbendas In filîos fiHonun heradmnque per heredes, oullo penitus
contradîctore apparente Ipsam eciam dominam Mrgrita, onera et quelibet
grauaroina filysui, filiarumque suarum vniuersarum , aliorumque quoriimcimque
fratrum et consanguineorum suorum qui super sunt, et erunt ,
filionimqn»* ac
iiliarutn eorundem et sue assummendo in se , contra quoslibet eosdem Rako-

wychenses, In pacifieo dominio pareium possesstonariarium defendendas teaere,
viuo adhuc dmnino suo Nicolacj Gerlystey, Remittendas, Relaxandaa que du-
xerat, Nvincantem denuo vnaaimi voluntate, et pari consensu easdem posfies- ,
sionarias medietates, eisdem Rako wyayensibus (sic) anniieodas et concedendas

coram nobis duxit, Tali tamen vinculo luterserto, ut ipsani, a.
vitaque Ipsius suppeditur omnibus suîs In neces«tatibus, alysqite qufbusoîs
cauaia justis et legiUmis occasionibusque contra quodibet proiegere delende-
reque velint , et pacificp tractare , In cuius Memoriam ,
presentes Hteras nostras
sigiilis nostris munimine obsignatas, dandas duximus et cnnceîir-ndas, Datum
ex Karaniebes die quo supra, An no domini Mtllesimo Quiagentesimo Trice*
simo aeptimo.
Peity, A âcOrtoyi Watâg. III. p»^. 200— 201. — (TriîiuilulB pe dblntl tn krchiva familiei MaoMxi.
LIX.
1537. Ddmna Elena, vSduva lui I'ctru Kis din BSnatu, vinde Iui Pttnt Jtg^ 15^7.
vtjftf din Cftraosebcfti uaif iilnaa alâ seSl de pe teritoriuUl acestui ontfQ.
N
os Joanoes Olah, ^thias Syvko Joannes Thot, Petnis et La^
Kenesa, Lucas Brathovan, Jurai dues, ceterîque consides ciuiCatb
dialaiis
Karansebes, Memorie commen<îamiis Tenorf presenciam quibus expedit vni-

Quod vcnit ris notri In pr^-scnciam hanesta Domina Ilona
uersis, et singulis.
Relicta quondam Kys, ac filius ejusdem Ladislaus Kys, vnacum uxf>re
Petri
aua Martha, Luce Brathovan ab vna, partiboa vero exaltera, Pecnii Ra»
filîa
kowycny Judex, cum Ladislao fratre suo, Que quidem domina et Ladislaus
Kys coram nobis sponte et libere oraculo vive voci?; fasse et reiate In hune
modum extiterunt Quod ipsi quadam inevitabili necessitate vrgcnte, Quoddam
fenetum eorum, Jure hereditario eo3 concernentes , pena domos et mansiones
Digitized by Google
116
pliaraonuin , In {jlaiea Alswcaâ habituin, cui a plaga orientali fenetum Mrci

Irnezew, et Joannes Dorka, Meridionali ipsius Petri et Ladidai Rakowycsay,
occidentali vicus civitatis, aquilone teu •^rtemtrioiwU MIchaelis Magyar Vie*
mafly adjacere dinoscuntur , hinc parte annotato Petro Rakowycyay et La-
dislao germano suo pro florenis XU. auri puri hungaricaiibus et Justipon-
derîs, plene, ut dixenmt reBepâs et leuada, dedistent, veodidîsseQt et
prorsus a se îpsb alienassent, Imo coram aobis in iîlios filionun heredum-
qne per heredes et successores dederunt vendiderunt et appropriaverunt
Jure perpetiio et irrevocabiliter tenendum possidendum pariter et habendum,,
Assumentes Itaque oaera, et quelibet

nullo penicus ccntradictore appareate,
gravamina vniuersorum fratrum suonim et consangvineorum , Ipsum PeCrnm
et Ladttlaum Rakowyccay, et sucs posteroe succeaaoresque, contra quosliliet
illcgitimos competitores ,
pcrturl.atorcs i'^torumque successii rarîcme huius feneti
quoquomodo moiestatores proprys sui laboris (sic) et expeiisis defendere,
manutenere, atque Inpacifico dominio dicti ierieti conservare, Incuius Memo-
riam firadtatemque perpetuo duraturam presentes literas nostras Sîgillo Cvi-
tatis attcntico obsignatas roboratasque daodas duximus et concedendas. Datum
in Sebcs fcria tertia proxima post domînicain letare, Anno Domini iVUllesimo
Quingentesimo Trecesimo septimo.
(L. S.)
i vsty, A SiSHayi Mmit^ III. fug. tM—lOj. OrftiMldtt pe <hMM la «kMw MM NKikMi
4c TmcoTa.
LX.
t$37. 1537. Nolrit«ni FratuiseM FiatU din Banatii proteatî Înaintea culdamihu din
Caran.'cbi.'<ii <-a domna Calalina ,
, vgduva Ittt Ifeeutt NMa*
BU ocupe moiUc «de K
proprii din districtulu Caransebeului.
INI OS Martînus Rakowyczay CasMllanus, Stephantts Pobora Judex

nobilium ,
ceterique vniuersis (sic) Nobiles In Karansebes districtu , pertinen«
ciarumque eiusdem existentes , damus pro Memoria , tenore presencium qui-
buslibet uniiiersis, Quod cum nos feria quinta proxima post festum Sancti
Georgy Martiris, secundunt consuetudinem pro fadendo Judicio pariter 00a-
sedwemus, tribunali, Tune E Medio notri Nobilia Franciscus Fyath de Er-
menes consurgens, Contra nt aduersus honestam clominam Catalinam Re-
lictam coodam Nicolai Nocha de Ermeoes, Inhibicionem interdict! Tali modo
fecit, vt filiam Jam suam nuptam Traditam, ne possessiones ipsius Scireli^
Erroenes, Zadowa, ZIatyna, ZarazpaAak, Dakh eontradtccionis matrlmony

vEU excubare fiidat, Sin autem Id feoerit , contra InhiUdofiem volnntatemque
Digitized by Google
117
ip«u», voto ipsorum omnKim exequitur. Io cuius Memoriani firmitateittque

perpetuam literas siiîllis nostris nniniminc obsignatas dedimiis , Daturo die quo
Supra. Anno domini Millesimo Quingentesimo Tricesimo septimo.
Pedjr, A $ig«<»yl IU. fug. «oj. OrigiMlulli pe cUnil la aieU** bnilnil abaiaiiilMa fM.
LXI.
1537. D6tniia Zhrttea, vduva lui George Tkrtie* din B9nata, dedmr tiialntca 1537.
vice-6aiiilor8 de SeverinU , c<t ccd67.il nobilului (onu dc MutnocQ (Matthnaldgr) a treim
parte din Batulâ aumitfi Pokol, ce i-lu za]ogi«e decedatulii a£u bârbatâ.
N os Joannes Floka de felsc B\zere, Joannes Olah dc

Bani, Franciscus Fyath de Ermenes, Martinus Kakowiczay Casieiiani,
Wlpar Vice
perli-
ntndarom Sebe, damus pro memoria, Quomodo dîe certo legis notri Ad-
ministracionis dum Assessoribus nostris Tribunali consedissemus, coturn ex-
tune Dorothea Relicta Georgy Thorn)ay ab vna, partibtis vero exaltera
Joannes Matthiiaky jiersonaliter cornparuerunt ,
Quc qiiidem honesta domina
Dorothea spontanea voluinate vivevocis In hune modum verba prulullit, Quod
ob quoddam fitcinus Mîdtadis Ban, Fetrum Hatthnaky Juridice, Georgius
Tlioniay» maritus quondamsuus, executus fuisset, deuictusque florenis centum
extitisset, pro quo villam vnam suam Pokol noinine Impignorasset , ntinc aii-
tem post obitum eiusdem mariti mei meain partem que exhis me concernit
videlicetteraam, eidem Joanni Matthnaky Toialem Rdaxo, nequis deinceps
suocessu Temporum ex mets pertjneneys, eum aut suos h(eredes vd) poste-
riutes hac in parte Impctere valeat, sed in hac teidâ (parte quittum expe>
ditum) et modis omnibus absolutum reddo, Imo coram nobis .... nauit,
reddidit et relaxauit In filios ftliorum hariim serie literariim In cuius Memo-
riam firmitatemque perpetuam has literas nostras, stgiilis nostrb obsignatas
dedimus, dandasque duximus et concedendas, Datum in Karansebes feria
qiiinta in Octauis Sacratissimi Corporis durtstt, Anno Domini Millesimo Qiun-
gentesimo Tricesimo septimo.
VvULj t A iîiurtByi Biiug. IIL {«g. aoj — 204- Oittjioalula \ie chiiiU In arehim familiti M«ctkl>i
4c TJhm**'
Dlgltized by G() '

LXII.
1537. Nobilii MteAaHi foan» Hunyady din BAnatii declar tnaîotca juratilorâ
91
din Caransebca , vundutS lui MkMB
fvutS /L aOfiiorii iei o curte ^ o ciiK, n-
tuate ia ora$uia Caransebeului.
Balla ,
N
Ladislaus
os Greôrius
Ketiesa,
Wayda
Petrus
Judex, Nec
lîelos,
non
Greôriu-.
iMathias
N'ai,'h .
S\ \vko,
Michael
Joannes
Swppa
Jurai, ceterique ciues et consules ciuitatis Karansebes, damus promemoria
tenore presendum, quibus expedît vniuerns, Quod venCens notri In presen-
ciam Michael et Joannes Hwnyady, Ab vna, partibus veto ex altera Joannes
Nicolaus Michael Iwol Nicolaus Mezaros Elena Rclicta Emerici Mezaros, per
,
eosdeni Nîichai: pt îonnnpm Hwnyarlv rnrnni nnVi:«; libere \'olTir)tr)te spontanea,

!
et oraculo viue uucis lassum et Relatum, ia hune Motiiiin extiiic , Quod ipsi
qiiadam Inetiitabili necesatate vrgente, quendam fundum dotnus et curie,

Empcionis titulo perpetuo tangeiitem < i cDiuT-rnentem, cuius a plaga orien»
tali viciis ciuitatis a meriJiunali fumius Gforgy Arrînyas, nccidentali vallum
ciuitatis ab aquilonari seu septcmtrionali Iteruin vicus ciuitatis viciiiando ad-
iacere dinosaintur, his preiioiatis Joanni, Nicolao, Michaeli Iwol, et Ni-
colao Mezaros, ac Elene Relicte Emerici Mezari» florenis 52. 0 Auri puri Hun-
garicalibus, et Justijion lerls plene ab eisdem, vt dixemnt, Kecepris ei (îe)-
uatis, dedisset, vciiditlissft et apropriassct s coram nobi-, dt du

. . , . seiuiidit,
(et) a se penitus Alicnauit, In filios filioruni, hereduinque per heredes et

sucoessores vniuersos nullo penitus coiitradictore apparente. Aasumens Nihi*
lominus Michad et Joannes Hwnyady, onera et quelibet grauamtna, fratrnni
et consanguineorum ipsorum , Et Joannem , Nicolaum , Michaelem Iwol , N'ico-
laum Mezaros , Elcnam Relictain Emeriri \le:'aros ,

Ipsoriimqiie heredes et
posteritates vniuersos contra quosiibet lilegittimos competitoics, perturbatores,
Temporumque In successu, Raciotte huitis fundi domus, quoquomodo Mde^
statores ,
proprys sui laboribus et expensâs deft'endere Manutenere, et In pa-
cifico donîinio dicii fumîi con-^fTuare , In cuiiis Memoriatn rirniitatemque per-
petuo il.iratnrain prescntcs liieras nostras, sigillo Atteinico (sic) ciuitatis
nosirc Koboraus, dandas duximus et concedendas, datum In Karansebes feria
tercia proxima ante festum Joanis Baptiste. Anno domini Millesimo Quîngen-
tesimo Trioestmo septimo.
(Pe dasii cu alt scnsdre contanporatui : buperlundo domorum in pltea

Czermurany existente.)
Peilr. A SsSrtiaji IMn«4(. UI. paf. «14—90;. OrigiiwlaM |)e «UnlA In «i«hîM (aMHid IwM 4in
IlioeMni. S*l> loUl fr^pMDWia wmi «^4.
Digitized by Google
119
LXIII.
1537. Imiiil '/apdya ,

re^f"'* Ungariei, scric capitniiilui Hin Arndfl , se invite tJS/.
pe domneie Margareta mama, i Eujrosima, vduva decedatului Ntcolae Gherlisct din
,
BSinta, ca ae pltâcX oraului CaransebeA deapitgufaiirea In bani, la care a fostB oon-

demnatA reposatnlti Nlcolae Gherliace.
oannes dei gracia Rex Hungarie Daîniacie croacie etc. Fidelibus

nostris Capitulo Ecclessie Orodiensis Salutem et graciam Noiieritis quod Nobis
in crastino festi Xatiuitatis beati Joannis Baptiste in Anno proxime transacto
preterid voacum nonnullia dominis prelatls Barooibus, magîstroque prothono-
tario personalis presencic nostre et ccteris Regni notri Nobrlibus hic W'ara-
dini constitutis, et exislentibus Nobiîes ct circumspeci Josa \\'yn(r2)y ac
Joannes Berla ciues in ipsorum, et ceterorum ciuium ciuitatis nostre Kar(an)-
adiea eandem nostr&m penonalem veniendo în presendam , «chibuerant Nobis
et presentarant quasdam litteras Serenissîmi priocipis condam domini Ludouîcî
Regis domini predccessuris notri grate recordacionts adîudîcatorias In sim* ,
plici papiro patenter confectas, Sijiiîîîoqne sun Secrecto qiio vînens \tebatTir
ab intra (in) inferiori Margine impressiue consignatas. Quarum tenor taiis est.
Nos (
L)udouicus dd grada Rex Hungane etc. (UrminA doe$mmlu^ iUn.
a. IS21 publicaii in coUefiufua de fa
ParttA J. pag. 377—
Voi. II.
Qaibus exhibiti's et penlecltis Idem Josa Wyncz;, ct johanncs Bcria, In ipsorum
vt pretertiir, ar ceterorum conciuitim snonini Nomiiiibus et personis nostre
(su)pplicarant iMaiestali. Vt iNos eisdem super premissa pecuniarum Summa,
ex parte No(bilium) dominarum
In pretactis Utteris adiudicatorys specificata,
Margaredie Matris, ac Eufrosiae Relicte eîusdon quondam Nicolai Geriysthey,
ad quas vidclicet tam causa pres^îns quam eciam solucio pretacte pecuniarum
summe, Exeo quia Buna Juraque possessionaria siciit et res Mobiles
vniuersa ,
prelibati quondam ipse domine possiderent condescensa

Nioolaî Gerlysthey
foret, vigore prescriptarum luterarum preiad quondam domini Ludoutd R^fis
adiudicatorianim plenariam ac omnitnodam satisfacdonemimpenderedignaremur,
cum autem frustra fierent Indiri:! in rmisis Ictjesqne et sttuta, nisi ea que ,
,
in eisdem decernuntur ,
debitamquoque exequucionem sortirentur , ac de rebus
In Judicys obtentîs, debita sadafacdo Impenderetur. fidelîtad igitur vestre litte-
rarum nostrarum serie Mandaramus, qtiatinus, vestrum mitteretis bominem pro

tesiinionio fidelignum , qui erga prcfatas clortiinas accedendo . qt;as si pcrso-
natiter reperire posset, Easdem ibidem personaliter, alioquîn de domo iiabi-
tacionis siue solite Residencie earundeni admoneret, diceretque, et committeret,

Eisdem verbo nostro Rcô, vt ipse prefat» Quîbus nostris super prescripta
pecuniarum Summa per antetatun) quondam Nîcolaum de Geriysthye in Judicio
obtenta , et pl :n).irie
1 nondtmi soluia plenariam et omnimodam satisfaccionem
impendere QuîaJ si id facerent bene quidem aiioquin decimo quinto die,
a (£e Adinoniciods hniusdem ipsîs fiende computando, conun i£cta nostra
personali presencia personaliter, vd per legittimos ipsarum procuratores com»
prere deberent, et tenerentur, Racionem superinde redditure eflicacem, certi-
Digitized by Google
ficando iUdem eaadem , vt siae ipse ternuno in prescripto coram dicta nostra
peisonali presencia comparerent siue Non, Eadem ad par(tis) comparentîs
instanciam id facipt in nremissi'?, q'.iod dictaret ordo Juris Et post hcc huius-
modi ad Monicionis, et certiAcacionis sericm, cum admonitorum Nominibus,
termioum ad prescriptutn, vt fierat expedîens, predicte peraoDali preseneie
nostre fidelîter rescriberetis. Vade vos Mandatis noatris In omnibus obedire
et satisfacere (cupientes) vt tenemii ni), vestrum hominem videlicet Hono-
rabilem Migistrnm Uiram de Z;ithm:ir Sociiim (et Concanociim vestru)m ad
p(reinissas) (adm joniciu(nem et c)ertihcacionem .... tideliter exequendas
veatro pro testimonto fidedîgnum duxuselts tramauttendum Qvâ tandem ad vos
exinde Reucrsus retuliaset , quomodo dominico die post featum dinistonts Apo*
stolorum in ciuitatem nostram Karansebes ,
consequcnterque curiam ac d(om)um
prefatarum Nobiliuin dommarum Margarethe Matris ac (£u)frosine Relicte
quondam Nicolai Gerlysthey in eadem ciuitate nostra karanaebes, tandem feria
Terda Immediate sequentî ad poaseaMonem Aran(et) oonsimiliter domum et
habitadonem prefate domine Eiifrosine Relicte quondam Nîkolai Gerlysthey,
In eadem possessionem existentes et habitas accessîsset, ibique prefaam No-
bilem dominam Margaretham In preallegata ciuitate nostra karansebes, Me-

moratamque dominam Eufroainam Jn iamgita poasesdon« AranO penonaliter
reperyaactt, Memorataaque litteras noatras Amomtorias dsdem exhibinaset, et
presentasset , ac admonuisset easdem, dixissetque , et commisisset eisdem verbo
nostro Regio, vt ipse prefatis cinihus nostn's, siiper prescripta pecuniarum
Summa per antefatum quondam Nicolaum de Gerlysthye, m Judicio obtenta
et plenarie nomhim soluta, plenarfam atque omnimodam sadafacdonem Im*
peiiderent, Que si Id facerent bene quîdem, alioquin decimo qutnto die, a die
admonicionis hiiiiismotli ipsis llcticie comptitando coram dicta nostra personali
presencia, personaiiter vel per procuratores ipsorum legittimos comparere de-
berent et tenerentur, Racionem superinde redditure efAcacem, certificando
ibidem easdem vt «ae ipae termîno In prescripto coram dicta nostra personali
presencia comparerent siue non Eadem ad partis comparentis instanciam, id
faceret in premissis quod dictaret ordo Juris. Quo quidem termino Quinti-
decimi diei aduenientc, ct prenominatis partibus coram ipsa nostra personali
presencia, per Legittimos procuratores soos eomparentibus , Quia in personts
prenomiua(t)arum dominanim* Margarethe Matris et Eufrosine Relicte memorai

quondam Nicolai Gerlysthey quedam littere nostre gracia super eo date,
Vt cum eisdem domiriabiis infra Reuolucionem Anni integri Nemo quispiam
liies agere, in Judicioque contendere posset, producta fuerai, Ideo causa pre-
missa, partes inter prenotatas, occassione prescripti debiti per prelibatum
condam Nicolaum de Gerlysthye modo antelato coram ipao coodam domino
Ludouico Reyc in Judicio reopf<?nti mcita susrîtataqiic
. , sttu in eodem quo ,
tune pendere dinoscebatur, per ipsam personaleni presenciam nostram, ad

Anni ipsius Reuolucionem fuerat prorogata, Qua quidem Annuali Reuolucione
transcacta, et causa prescripta ad presentem terminum festi ad vincula beati
ij ITiaHt, In CMniiadiW llinetlAfCi.

proxime pret«riti dcueniente, preaominatus Joa Wynczy de
Petri Apostoli
Kannsebes Actor, tam i» «ua quam aliorum coactuîum et Li^comortum
suorum Nominibus nostre Maie<;tatis accet'cnJo in presenciam ex parte ante-
fatarum , dominaruin Margarethe , et Eufrosine in causam attractarum ,
per nus
in premissis Juris equitatem suppiicauit elargirL Verum quia de vetusta lege
et approbata consaetudine buiusRegnj notri, de Rebus ac debitk Judidario
prooessa reoptenti» noa •ohu» Rentm ^
Bononim MoUliuro et ImiDobilium
occupacione, verumecîam comnnini consnetwdine Rerum ac personarum are-
sUcione Actoribus satisfaccio impendi solet atque debet constat Aut(en)) et
ex tenoribiis pretactarum litterarum, prefati quondam domini Ludouid Regia
adiudicatortarum , manifeste intdHgitur, Memoratum quondam Nicolaum Ger-
lysthey prcnominatis Jose \Vync7y ac Joanni Barla alysque conciuibus ipsorum
artoribus , ex causis el Raciunibus iii luiiusmodi litterts ad indica torys exprcsse
(ieciaratis, prcâcripta octtngentoruin Horenorum Sumina debitorem remansisse,
Bonaquet ac Jura possessionaria ipsius Nioolai Gerlystliey, (eo ab tiac luce
deeedente) Simulcum cunctis Rebus sui M'ibilibus ad manus prefatarum do«
mînarum Mar^jarethe Matri-,. ac Eufrosine Reiicte eiusdeni Nicolai liberorumque
suorum deucnisse, Eedein tamen domine per predictum testimonium Capitulî
ecclesie (Or)od(iensis) legittime Amonite pariter etEuocate, post Aniii Keuo-
lucionem ............... Nos eîs cum
ipsb Radotte aliquorum in diem
hodiemum . super prescripti;? debitîs exhibiture vel
aliam R vel mittere noa curasse ex premissis re-

periebantur manifeste, cum itaque Res cum onere transire sole(ant)
asnocâtl qu<»)dam Nioolai Gerlysthey prenomlaatis
Actoribus plenaria satisfaccio Impendi deber(ct) prelatis Ba-
ronibus, et Regni notri Nobilibus, Nobiscum in disciissione examineque pre-
sentis causc pariter (videjbatur, de quorum con-

silio prematuro, Radonibusque et causis ex premissis, Nos anteDids Actoribus
de Bonis sepefatt quondam Nicolai de Gcrlysthye sati»-
faccioneni imjicndendam essc deccrnendo, atque committendn . fideliti vestre
harum serie tîrmiter mandamus, hominem, pro te-
quaiinus, vestrum mittatis
stimonio fidedignum quo prezente Magistri Mardnus Was de Wasdinuye, aut
Stephanus de Ewlwetb, vel Gallus de Kechkemetb, sew Gaspar Petes de
Horwath Maioris Canceltarie nostre Notary, aut GrcL;orius Wayda siue fran-
cîscu<; Moyses de Sebe, siue Nicolaus similiter Wayda tic eadem Sebe, A!ys
absentibus botno noster Regius de curja nostra Regia per nos ad id spccialiter
Bonorum et quorumlibet Jurium pcMsessio-

transmissuB ad facies vniuersorom
narionim Memoratj condam Nicolai de Geriysthye , intra amlntum hutus R^ni
notri vbilibet adiacencium ac habitorum; vicinis ct ooînmetancis eorandem
vniuersis Inibi legittime cnruiocatis et presentibus accedendu . 1 t pritnu de
Rebus ac honis Mobilibus ciusdein Nicolai si Reperiri poterunt, et tandem
(8i}necesse luerit, de eisdem Bonis, ac Juribus possessionarys sui tot
t)antum quod videlicet et quantum se ad valorem prescriptc Summe octio-
gentorum florenorum ex tendere videbitur separando et excidendo Idambus se*
3f,3M. DMamuMt. V«l. U. Fum 4. 16
122
pedictorum Jose W> nczy ac Joannis Barla alionimqtte conduium saorum Actonim
det statuet et applicct titulo pignoris infra tempus redempcionis eorundem
pnssidendum, Kes vero Mobiles in vsum eorum conuertendas, contradiccione
prenommatarom dominarum Mai^rarethe et friinne, in caosain attnctaram, et
alioruin quorumlibet, preuîa Radone non obstante, Et post kec huiinmodî
exec|micionis et satisfaccionis seriem, vt fuerit expediens, ad Qiiintum decimum
dien», a die vitime Excquucionis exhinc compntandum Nnbîs fideliter rescri-
batis Datum Waradini Sexto die termini prenouti Anno domini Millesimo
(Qu)ingentesiino Trioesimo septimo.
Pe dps: Fidelibus nostris capitulo Ecclcsie Orodiensis pro Xobitiljiis
et circumspectis Josa VVynczy ac Joanne Barla de Sel>es ei alys conciuibus

eorum contra Nobiles dominas Margarethain Matre(ni) et Ewfrosinam Reiictant
Egregy quondam Nicol(ai) de Gerlysthye, Saper quadam possessîonaria Sta-
tucione dampnoniinque et debiturum refusione per nostrum ac vestrum ho-
mines modo !ntrascrtpt(o ) iîenda, cuius serie* vt fuerit expedieos, (ad) Ter-
minum Intronominatum est reportanda.)
Ad Judioan.
FMy A SdMiî Biiii<B' UL

, *oC -atOw Orisiaald p* dOitii im aicUn toilm MiciUii da Tfneom.
LXIV.
1537. '537- Statutele 'jnifn/ni Cfuil din Transilvania intcrijicu tuturoru locuitoriloru,
cari nu sunt ceteni, drcptulti de a-i paste viteie luru pe tcritoriuiu acestui ora^, i
decRit^ o ped^psft 4e m6rte uupn tuturorti, cari voiO miiu vitele nle In ffinade
onuloi.
N os Centum Electi Tota Comunitas

moriae Comendamus Per Praesentes Vniuersis Et Sinîlis quibus Incumbit,
Ciuitatis Coloswaricnsis Me-
Quod Quum nos infra Octauas festi Natalis Domini [dec. 30.] juxta Con-
suetudinem Ciuitatis nostre, Quottannis obseniatam pro Nouo Consulatu eli'
gendo in Domo condstory congregati fuinemu», eondidonem el Statum huius

Ciuitatis nostre in melius reformare intcndentes ,
Qiio Eradicatis singulis Con-
troversy?! ,
Iniinicicys , ac Simultatibus , Coniodum ,
atque Incretncnlum susci-
perct et mo singula ordine dihgereatur ,

Singuios post sese Sequentes judices
VL Ciues perpetuis futuris temporibus hys tnfraacriptis artîcnlis onerare de-
Quorum primus Talis est,
acnîmiiB sub pena în Vltimo articulo explicata.
Quod Domini Judcx vX furai in Vijîlia Natiuitalis domini, dune A se ipsis
,
scparabuntur, mox numerum CcnUnn tlecioruin ordincnl loco illorum qui Eo ,
anuo deccsserunt E Viuis ei landcm in testo lieati Stepliani protlioniartiris

,
Dlgitized by Google
dum Dominus JuUex ufAcium suum in Cimiterio resignabit, mox Campana pul-
setur , et dooiinî C«iiCiiin Eleetj congregentur io mrain , et poiitquam Domîniit
Judex SigtUum deposuerît Mox Oomim Centum Elecd eodem die tnterim non
exeant, et ne Separentur Ab Inuicem qiiousque Nouum Elegerînt consabcam,
Vidtlicct Judicem el Juratos, Et Sîqiiis tempore, et die lila in Electione noui
Consulatus prêns non fuerit, talis in decern florenis convincatur. 5i Se Ra-
UH Aorenl autem ad Necessitatem Qaitatis
donabiliter excinare non poterit,
expooaotur. Secund us Artîculus, Domini Centum Electi în ipsorum domo
Consulatus, Sectinduin ordinem Sedt-.int, videlicet unus Saxo penes Hnnanim ,
et Sic consequenter Secundumque Consulatus sedet , Tertiiis Articulus Vt

omnes pecunie ex Censu colligende in Consulatum inducatur, et ad Manus
Cuiiuii Dispensatorum assignentur, Vt nullus alter nisi diaftensatores dues
dispensent, Quartus Articulus Quod Domini Jurai semper Ambo denmbu»
lent in ccnsu ,
Quod Si Socmm hal>ere non posset, sic'^ extunc Notarius JurntMs
deambuiet cum altero eorum Socio carene, postquam vero pecunias repor-
taucrint, Semper Vnus eonim Sigiltum suum ad pecunias apponat, deficiente
vero Vno oue, dum Notarius deambulauerit ipse quoque Similiter Sîgtllum
Suum apponat ,
aptid %'ero Vnum Ciuem pecunie stent sub sigillo ,
apud altcrum
vero Regestnini >ub Sioillo. Qu i ti t ;j A r t i r u I ii s Si continjêret Quod ciuis dis-
pensator Socio careret ut scilicei Socius suus in Aliquibus aiys negocys ciui-
tatiaoccupatus enet, extunc domini Judex et Jurai illico alium Sodum tri-
buant Juratum carenti, Vt Vnns Ciun Solitarius per se nil dispensare, et
exponere valeat, scd dvio sint semper, Scxt-is Articulus Quod si Quispiam
ex nostris coiuiiansoribus aliqua nota infamie seu adultery crimine reperiretur
conuictus quicquid Judex ab inde ultra decem Marcas exigeret , pro Structura
,
Ciuitatis exponere tendbitur. Sep timus Articulus Pratum Seu fenetum Cîui-
tatis Secundum Quinque Quartalia in quinque diuidaturSingulis conmanstNibus ,
Suas partes iuxta dicas distribuendo , Octaiins Articulus Neuter ex connian-

soribus nostris HeredilaiesHomagy Vnius possidens: nisi prius Jure conuicatur,
aut Capitali crimine, Seu publica Sanguinis efTuaione repertus fiioit« aut Mi-
nata», deineri delieat. Nonus Artîculus De Medio Centum Electorum nemo
exscribi debeat nisi Criminis delicte, Vel nimia paupertate vel Rebus omnibus
spoliatus Iiuieniatur, Decimu?; Articulus Neuttr cxtraneoruTn pecora seu pe-
cudesin tcrritorio Ciuitatis pabularc valcai. Undcciuius Articuius Quod Judex
ee Singuli dues Jurai de domibus habitacionum proprys, tam Regalibus* quam
extnontînarys C«nstbus liberi Sint et exempti de Alys vero domibus Si Quas ha»
, ,
beant Soluere teneantur Duodecimus Articulus Qutcq ud per Centum Electos

,
decretum fuerit, consulatus Id Omne illibaie conseruare, Ac exequi tenebitur,
Tredecimus Articulus Singule Cebe in anis Juribus conseruentur, Decimus

Qaartus Articulus Neuter Judîcum de cetero, Ac per amplius procuratores Sew ,
advocatoe quacunque Racione tenere debeat, atque possit Decimus Quintus

Articulus, Quod Domini Judex et Ciues Jurai ante omnia curam ecelesia-
sticam gerant , et defectum diuinorum officiorum agnoscentes redarg\ient Insuper
Dominum plebanum ad Seruandos Sacellanos ad Numerum Susceptum ac pre-
dicatorem Hungarorum cohort«it. Sedeeimus Articulus Dominids Diebus gIo>
riose Virgînis simul alysque Suinmis feadultatibos niit]a faratur Sentencia demptis
homîmbiis extraneis Decimus Septimus Articulus Judex fori sempcr ex
Centnm Decimus Octaivjs Articuhis Drcbusjudiciarys Domini
elL-ctis cligatiir.
Judex et Jurai post maturam cito congregentur Uominus Nonus Articulus Do-
mini Judex et Jurai cligaat Diem vnam VItra Judidotimi vîddicet Tereîam t
aut quartam feriam singuHs Septimanis in qoa Rempublicam, et omiria Negoda

alia Cîuîtatis necessaria tantum tractent , nullamque aliam Causam assummant
Vigesîmus Articulus Omni Anno Semel Metas in omnibus Vicinitatihus ream-
bulent, adiunctis sibi eciam junioribus ut et ipsi Metas terraneas Scite addi-
scant, Vigesîmus primus Articulus Porcos în vineis Segeti bus, aut hortis re-
pertos, n Impelli nonpossunt, desecare debeant, Alia atitem pecudes, et pecora
maiora Inipf>!lnntiir , (!r- ."ji'.nnrm r!,-iiT!rinn fnrio r)oiiii:iiis liufcx sritis faciiil Dampna
passis V'igesimus Secundus Articulus Duo Ciues eligentur ad Molendina el in
presenciu eorum excipiatur triticum, Illi pro fatiga corum Amixi habeant flo*
renos duos, Vigesîmus tercius Articulus Officiumjudicum disiributorum, et

Molendinatorum vsque ad festum Beali Joannis Baptiste dare debeat consulatus,
quo Aduenifnte mox Racioneni dare dfbeant lît înde ad anni Spacium vide- ,
licet ad aii ud festum Beati Joannis Baptiste eisden possidendum tradant quem-
cunque eligere Voluerint «nt Vigesîmus Quartus Articulus Nullus Ju-
liberi
dicum aut Juratorum Domîaos Waywodam, hominem Regîum aut quoseunque

Magnates in Negocys Ciuitatis Solus, sed Secundus, Tertius aut quartusmet
visitarp audeat, Vi-êsinnis Ouinttis Articulus Domini judex ct Jurai Vniim
quemque huius ciuitatis incoiam in sui Iscgocys iuxta Sonanciam priuilegiorum

defendere teneantur, ne Minus Juste opprimantur, Vigesîmus Sextus Arti-
culus, QuicunqueexCentumElectis extraneus literas sue honeste parentelenonha-
buerit, exscribatur, Vi*;e.siin us Spptimus Arttriiius Nulliis presliitcroriim aut
Religiosorum , et Nobilium, Hereditates quascunque puta, domos, vineas,
hortos in medio notri observare sew Emere debeant. Si qui habuerint ven«
dere debeant et teneantur, demptis ab antiquis fundaia. Et si qwis oonman*
sorum nostrorum ipsis vendiderit pena debita, iuxta andquam consiietudinem
puniatur, videlicet Bona AufTcrantur, et ad nfcessitatem Ciuitatis exponantur,
Vigesîmus Octauus Articulus Magistri Lany loris Ciuitatem Super flumine
pontem Mactandi Boues erigere et Cameras Mcel larum focoe teneantur,
,
Vigesîmus Nonus Articulus NuUus Judicum aut Juratorum in Medio Centum

electorum quemquam ex illis quocunque modo scandalizare audeat. Tricesimus
Articulus Ah Incolis htiii:?; Ciuitatis propter arestaciones indebife peractas foris
vel dampna passis literas posccntibus nullum Obulum extorqucre vaieat no-
tarius, demptis literis appelacîonalibus Credîtorys, testimonialibus, patentibus et
alys etc.Tricesimus primus Articulus NuUus Centum Electorum ad Aggeres
replendas, hominem dare teneaîur, demptis labnribus Ciuitatis maioribus, Tri-
cesimus Secundus Articulus. (Juod I>oniini Judex, Ac Jurai talem de cetero
elîgant in Numerum Centum Electorum, Sicut litere priuilegiales sonant, ct
Idoneum, vt deinceps oontrouersie, de hys inter centum electos ne oriantitr,
Tricesimus Tercius Articulus, Vt Nullus Cuius pater, aut frater Siue Ger-
manus hoc est Minor Natu, in Consulatu, Vel in medio Oomînorum Centum
Digitized by Google
electorum, consistit^ et seUet, vita tUorum Comite, simul, et semel, in Con-
lahtUf Medio Dominorm» eentum (dcctonim aedere valeant, neque
Siiie in
illuc digantur taks, Sed Saltem alter illorum, Videlioet vel pater, vel filius,
vel frater vel oermnnns, Ambo tamen simul in Consulatum

, Stuc in medium ,
Domtnorutn ceiitiini electorum, ne assumantiir , Tricesiinus nuartus Arti-

cuius. (ûod Domini Ciues exactiunein Census terna Vice peranibulent , tandem
Congregentur in domum Consulatm, et Vnum quartate praeassuminaiit, et îllo»
qui tenentur, inuocari faciant, Quibus terminum Solucionis Breuem Btatnant.
Adueniente teriiiino s! redderr- nolucrit . exUinc Nullo exrepto ,
cnptiuetiir qui'
cunque Sit. Tricesimus Quintus Articulus, Quod Niiilus extraneorum que-

stum fadens in libro eiuitads intîtuletur, et unus conciuium iiac, nisi Domum et
Hereditates emerit, Tricesimus Sextiis Articulus Quod Domini Judex et
Jurai perscrutentur omnes extraneos, qui in Ciuitate degunt, et Censum non
soliuint , illorumque Bona deprehendant , et occupent Tricesimus Septiinus
Articulus Quod lllis qui conciues ciuitatis Sunt vxore carentes renuncietur Vt
uaque Cambprimîum Vxorea ducant. St duxerint Bene quidem, si vero non,
extunc omni mora postposîta de libro ciuitatis exscribantur, hicque in Ciuitate
questum farere non valeant sub Amissione capitum el omnium bonorum suorum,
Tricesimus Ortauus Articults , Nulhis conciuis ciuitatis audeat cum aliquo
extraneu questum lacere sub Amissione capitis et omnium Bonorum Tricesimus
Nonus Articulus Quod Tempore dîuisionis feneti , nullusDominorum Judicum
et Juratorum priuatim fena Sibi ipsi Vsurjpare valeat. Sed dum Tempore con-
niimeracionis Regeti , ad Domum Suam ventirm Uierit , extunc Ibidem et non
in alio loco porcio sua ad dicam scilicet propnam Simui extradetur ad liec
ibidem in loco Domino judici pro tempore constituto dentur dice sedecim,
dominis vero Juratis cuilibet eorum decern, Vltra dicas propria» Quadrage-
simus Articulus Si in fenetum Ciuitatis aliquis pecora impullerit, illumque
famiîîum iîlic apprehendere poterint tales capite priventur. Si vero tales famuli
A pecoribus auffugerint, Extunc Dominus suus cuius scilicet pecora sunt in Vi-
gintiquinque florenls convincatur ciuitati proueniendis. Quadragesimus Primus
Articulus. Collectio Salîds primum proclaihetur manifeste, ddnde Secunda
die proclamationis circa celebracionem Summe misse campana pulsetur et sic
omnis haheat lihertatem salices colligjendi Ante istud tempiis Vero nullus
,
conciuium eorum dominorum Judicis et Juratorum satices colligi tcere

, nec
debeat. Quî vero ante pulsum Salicem Subtraxerit et Ibidem inuentus fiierit,
extunc nuUo coni v iu m nostrorum excepto in Amputacionem medie Manus
convincatur, Quaclragesinms Sccundus Articulus, Si quis Alterîus fenum
in campo in gdimis siue cumulu lucatum ante lestum Bcaci nicolai impediuerit,
vel asportauerit extunc talis in Amputacionem medie manus convincatur Qua-

,
dragesimus Tercius Articulus Omnî Anno Dominus Judex cum dominis Juiatis
Singulorum dicas censcienciose reuideat et reformet. Quadragesimus Quar-
,
tus Articulus Quod ijuicunque concivium nostrorum cpnsum ad eum impositum

redderc noluerit, vel non poterit, extunc omnia bona tatium et eciam domus
Vendatur et de libro ciuitatis exacribatur, vt sine Soludone census hic mânere
non valeat^ Quadragesimus Quintus Articulus Quîcunque conciuium nosiro-
rum, decimam huius duitatis precio emerit, în capîte, et Rebus omaibus pu-
iiiatitr: Quadraesimus Sextus Articulus Quicunque dominorum Judiciim

etjuratorum contra prefatos articulos ejên't, vel iion obseruauerit , extunc tales
vel talis CommunittaLi in florenis diiceiuis convincatur. In cuius firmitatem
perpetuam has nostias ordinaciones Reooitari Sigilloque Ciuitatis nostre Maiori

et Authentico «ubappenso communlri fecimu». Amu» A Natiuitale Domini Mii-
lesîmo Quiogetiiesiaio Trioesimo Septimo.
Jnkab < illcv&lir KolacMrir UtottecM cli» UuMbc*.

, I.
f»f. 379^3X3. Orifintliim chkiie In
rdiiva oraatui CluiU.
LXV.
Su/anU MmlatU, voivodulâ Tranoilvanict confisc moiiic nobilului un-
1337. .
gufescii AwUmu PHkki, din causl, ci comisese acte de tâlliirie, 9! dâsulli «laniieace apoi
OM^rHe acette fraldiii mu buatt, lid DmmUni MaâUau.
!^^tP!ph;iniis MayluJ W.ijvoda TransiU aniis . et .Sirulonim Comes , no-

bilibus Liidovico et l'aulo de Moha , î-adislao Rellien , Latirentio de Sdrpatak
et Vitalio de Hejasfalva salutem et favorem! Cum nus dcbitum, ut decet

respectum habeotcs ad pracciara Egregii Fratris germani notri Demeirii
Maylad servitiorum merita quae ipse sacrae imprimts Regni Hungariae Co-
,
ronae ac deinde Mattt Rei^'iae. Domino nostro Clementissimo et post su am

, ,
Mattem nobis qnoque et huic Regno, cum omni hdelitate, et animi integer-
rima conitantia, pro locorum, et temporum varietate exbîbult, et impetfit.
Umversa b<MM. el quaclibet jura possessionaria Antonii Pethk in his partibus
R^nî Transilvania, ubivis, et in quibuscunque Comîtatibus exist, habît. quae
ex eo qdoH ipsc Antnnius Petliki immemor !u)nori«; nobilifatis siiae». his jirac-
,
dictis diebus factum iurti paiam comisisse et per hoc pracdicta universa bona
,
et jura possessionaria, ad eandem saeram Regni Hungariae Coronam, et con-

ae<iuenter Donationem jam fati Domini notri Kegis, et ex gratiosa anniientia
suac Mattis in hi?; partihus Regni Transilvaniae nobis usque certum numerum
concessa, coliationem nostram V'ajvodalem, scite et legitime esse devoluta jier-
hibentur, et redacta simul cum cunctis earum utilitatibus, et pertinentiis qui-
busiibet, sub sui veris metis, et andquis exist, praemissis sie ut praefertur
stantibus et SC habcntibus dederimus, donaverimus, et contulerimus etc. (man>
dat proinde juxta stiium cnnsvefiim ,
ut Dfmptriits MaylriH in nra^'misst'; sta-
tuatur.) Datum in Bethlcn tertio die Ieti circumcisionis Domini anno ejusdem 1537.
L. S.
appensi.
Or^naie exstat in Arch. Capit. alb. Transilvaniae.

Transumtum babetur in Ardi. f. Reg. Trans. fasc. 49- Lit. X serie 53.
TkMNiliMM. An. 1974. Vtr Iji. Din cg|cc|iq*M cantctiri Jot. K««tq]F.
Digitized by Google
127
LXVI.
1S37> PUtafL JoHii Olah, vice banii (Caran)Sebe;ului adeverescâ, dâmnâ , c t;37.
Gtorge Turn fa fThornay) a tcrtatu lui lonu Matthnaky a treia parte din suma de
loo fl., CC avea sc o platcscâ brbatului scii pentru o fapt ilegale 6re-cai«.
N os Joannes Floka de ielse Byzerc, Joannes Olah de

Bani, Franciscus F\ath de Ermenes, Martinus Rakowiczay Castdiani
U lpar Vice
perti-
nencium Sebe, damus pro memoria, Quomodo die quodam certo legis nostre
Admintstradonis, dum Aasessoribus no«tris Tribunali consedissemus eotum
extunc Dorothea Relicta Geof^ Thorayay, ab vna, partibus vero ex altera
Joannes Matthnaky personaliter comparuerunt , Que quidem honesta domina
Dorothea spontanea volimtate viueuocis In hune modtim verba protulit Quod
ob quoddam facinus Michaciis Ban, Fetrum Matthnaicy Juridice, Georgius
Thornay maritus quondam suus Executus fiuaset* deuîctittque floreiiii oentiim
, ,
extitisset pro quo villam vnam suam Pokol nomine ImpigttoraMtt , nune autem
post obitiim Ipsius mariti mei meam partem que ex his me concernit videllcct
icrciatn ,
Eideiii Joanni Matthnaky Totaliter Relaxo . nequis deinceps successu
Temporum ex meis pertinencys, eum, aut suos heredes vei posteritates, hac ex-
parte Impetare valeret, S«d In hac teitia parte et modia omnibns
absoluendum reddo» Imo totam Nobis . . . uavit, reddidit et rdaxaoîC In
filios (filiorum) harum serie lîterarum. In cuius memoriam firmitatemque per-
petuam has literas nostras sigiihs nostris obsignatas dedimiis dandasque duximus
et ooncedendas , Dattim in Karaniebe* Geria quinu In octaois Saeratissimi cor-
poris christî Anno domini MîUennio Quingentesimo Trioeumo aeptuno.
FiH^, KmaiA finMgya ^MîMu^ IV. pag. 1& Orifiadall |m dlrtM la icUtk ftalliat HaaiUii de
TiDGOVtU
LXVII.
I537- apiitofulA de Modfua, nunciulti apostolicii din Viena, scrie sccrctariului 1537-
papalO, ctt vemiM i tbuei* MMavti, care c una donmitoriti fi6rte puternicii, a tt-
cutli i»l»-va incuniuni In Polonia, i regele Polonia a dectafi te-l fac resboiti.
AfoUo RtHgrendo Monsijnor mio koKOreatdissimo.
Jl Vaiuoda c duca di Moldauta qual per altri tempi era feudatario

d'Ungaria et h potentisssimo, aii gîomi passati fece alcune oorerie uerso la
Digrtized by Google
12S
k Polonia : et 3 Re di Polonia proiiocato ha ddiberato &rgli guena : De Ia

qual cosa enendo auîsato questo Re, per esserîl pre&to Moldauo nemico dd
Vaiuoda d'Ungaria, Sua Maestâ per suoi ambassatori ha cercato diuertîr il

prefato Re di Polonia da qnesta impresa ma non hauetido possuto fare ef-
:
feto alcuno, e uenuto qui un ambassatore Foiono a far l'escusatione dei suo
Re: la qual 6 stata accettata per buona, et oosi la guerra gagliarda si 6ri,
perche cadauno di questi potrâ far exerdto di 40 mila a 50 mila canalii
usaadoai poche o nulle (aotarie.
Da Praga allt 16 d'aprile 1537.
A Voim a%Mrift oMlift aewmaAa
Ii V4U9m» a Mtdena Nunei».

Mcamau ihmwin Urimiica. DiphMMiwia. Tmt. XVL pig. it— ii.
LXVIII.
1537. IS37- Episcopul de Modena, nunciulu apostolica din Vicoa, acrie secretariului
papalii, ca «MVMAi/f MtUttm iiiiiiaciBdu4e cu regele Fblonid a laceiMitfi reabdtt cu
voivodvlO TmuilvaDid.
î_/'exercit« del Vayuoda se dissolse aî'improuisa et furno liberate

le geote di questo Screnissimo Ke, la causa anchora non si sa, ma alcuni
dicono, esaer staio per mancamento di d«nari , atcuni perdhe il Moldauo quai ,
si crede sera d'accordo oon il Re di Polonia mediante rinterccssione di questo

Re ha mosso guerra al Vayuoda in Transilvania , et I'una et l'altra potreb-
booo esser uere, et ai spera che il trattato della pace sara piCi (acile . .
MoaviDcoM HungaruM biMoriea. Oipiouitaria. Tom. XVI. pi^. 17.
Digitized by Goojle
1S0
LXIX.
15,^7. Lcoii-irJii ih Vt 'î, capitanulQ generalti alS regelui Fcrdiii.indu, scrie de IS37.
lâng Eperes archiepiâcopului dc Lundu, c
voivodui Moldovei sc pregtcsce cu pu-
tere nun w nviiliMâ asupn TnuwHvanid, ^ din acat ciiiait toi «ut coiutieniAi
bl TranaUvaiiia.
.^êverendîssime in Oiristo pater et domine, domine observandissime.

Salntenn etc.
Nova non simt alia, nisi qiiod accepi Moltîavum ing;t!nti ;naiui in
Transsilvaniam irruere velle, omnes ibi in magna irepidationc vcrsari, Mayladt

revocatum esse eumque oanc redîtum parare. Petrum Pereony cras ad vai*
irodam proficisci et ut ego intelligo insiatunuti ut p;icem faciat, videt enim
res suas frivole procmlere. Rrciter hoc sdiJam a<l\ei'>arios inter se mirifice
tumultuari, dissentire, exercituinque eorum in dies debilitri miniiique. Unde
plane confido cum vires nostrae brevi sunt fîrmandae, niagnum iilis incom-
modum posse. Spectabilis etîam domînus a Lasko cras
afleni in Kesmark
veniet, unde omnino in bidno sîmul constituimnr,
£x eastris prope Eperyes 7'" iulii anno 1537.
TAitaaelai Tir. An. 1878. 744— 74A< Un trchiva imperuU leereU din Vicm.
L^CX.
1537. Regele FerdinandS acrie archiepiscoputui de Lundii, c dupS sdrfle IS57*
•otite dte Cracovia vthmbtU Mcldtvn a tntraia fn Tiaiuilvaiua, i a ocupaitf $epte
fortKrete.
fêidinandus etc.
Reverende pater etc.

'
Nolumus etiam U""° V. latere nos ex Cracovia de vaivodae Molda>

viae impresaione in Tranasylvaniam per oratores nostraa oertiores &ctos esse.
Scribnnt enmi,'eb ab episcopo Cracovîensi significatum esse, dictum vaivo-
dam iiedtîni in Transsylvaniam irniisfiet venim etiam inibi sex ant septero arces
cepisse et occufjasse,
Porro quod D'" V. admoncri a nobis cupit , ut si vaivoda induci posset
ad dimittendam nobis Tranasylvaniam, tamen loco salium Transsylvanensium
Munkacz et Huaath peteret, quid sibi in eo casu iaciendum esset, sciat
S7iS99- DiwînMiMe' Voi. II. fwMem 4< 17
Dlgitized by G() ^v,-^

180
D* V. nobis id gniisBimiiiii fore, sî modo ad hoc induci posset vaivoda.

Nos enim libenter concederetnus quandoquidem nihil ex eo amittere vide-
remur. Datura Pragae 27. iulii 1537.
Tantaifaii T<r. Ab. 1S7S. ft^ jtt— ;6i. DId «kMw Uttfi. «eentl 41» Viena.
LXXI.
ip^ — 1527 — 1537. /'Mr iâriet im prhire la Rtmâiu din regbtruHi de venHuri fd de
]$37. chdtudî alo otttdanilorli deb Brantt.
Torzburger Castellane von »527 — 1537.
1527. AnthonîuB Aurifaber et Joannes Krell.

i5::S. Jacobus Clenientis ct Martinus Drud. Johaniies Benckner.
1529. > » et Johaiines Gold.

1530. Johannes Fwx et Johannes Hoch.
1531. » • . . »
1532. Johannes Schyrmer et Jobaonea Hodi.

1533 —
1537. Georg-iiis Olach seu Blesch.
Anno millesimo quingentesimo tricesimo tertio prudens ac circum-
spectrn dominna Geoi^gM» Bleach pari voto uoanimique vdwitate domn» io-
dicis coftsutumque utriuaque senatua ac totiua oommunicatb huJiis cMcatis Bras-

souiensis, nec non et iiidicum villicorunique ac seniorum terrae Barcza, electus
ac creatus est in castellanum cnstri Thewrcz, ut ilKid castrum continuo de-
cennio moderetur, regat ac gubemet, rationem tam perceptorum quam ct
expositorum semper suo cempore datuns.
Item («mpore quo îlli de Zone et Thwhan fenum meaaii-
erunt bibcrunt vinum pro flor. i asp. 40
Item lempore quo carpentarii praeparavcruiu Schranken

ilio
cum 35 personis biberuat vinum pro flor. 2 asp. 25

Item aurîquestorea sub arce laborantes, tenentur 77 octo-
aKa vini pro flor. aaap.
hem ratione vinî Transalpinensis umas centum continentis

quod vinum ex arce huc in civitatem duci fecit percepit dominus
Georgius . . , flor. 29
Item ex uno vîno Transalpinenai ae etiam uno Tranai!»
uanienai huc în dvitatem ex arce ductis, percepit ...... flor. 36
Percepta de Byrsagys iudicum etc. (Percepta de Byrsagiis. —
Byrsngia iudicum. Birsagia.) —
1531- Summa facit flor. 65 asp. 1 5 §i anume: Ah inhabitatoribus
possessionis Apacza, qui ad simplicem donationetn regiae maie-
Digitized by Google
statb, Bartholomeo Hungaro, et Joanni de Bellyem scribis way-
wodae MoMauienais &ctam, sese a nobis alîeaatos, ipsis acrîbk
dedidere, mitlbqiie persuasionibiu , nec etiam nujiis ad nos redire
volentibus , ex communi utriusque notri senatus ac ettam tothis
communitatis commisiitone pro mulcta capitum accepimus fior. 54asp. 25
Percepta de salibos în Foeldwar. (De ratione salis. — De aalibus.—

Sal de Foeldwar et Bothfalwa.— Vectigal salis. ^De sale.)
Item imprimis praesentavit theloniator in Foeldwar de sa-

libus qui ex ûlla ad BrasMNitam advdtuntiir fior. 4
Percepta de decimis maior ibus. (De decimis ex septem

villis. — Dectmae matores.)
De alus quinque villis, quando per Moldauos combostae

fiierant flor. 4
Ex Krysbach , ex Apaczyaquod eae duae
nîhil provenit ,
viUae omnino combustae erant. Kryszbach quidein per Turcos

combiista erat, sed Apaczya defecerat ad Bartholomeum scribam
waywodae MoMauienais, et Johanneni Foaokas dmiltter suae ma-
gnificentiae scribam.
1527. Pcrcepia de Zerne ct Thwhan etc. fior. 20
1528. De Zerne et Tliuiian fler. 30
1529. A dominis Jolianne Hoch et Laurendo Schwler iu-
dîdbuB de Zemesch et Thohan flor. 20

TS'" A dominis Antonio Aurifabro et LaUTCntio Schuler
iudicibus de Zemesch et Thohan flor. 20
1531. A dominis Joanne Kemmet et Laurentio Schuler iu<
didbus in Zemescht flor. ao

iS3a. De Zemescht et Tholian flor.ao
Percepta Census ordinarius pertineos castri circa feMiim
:
beati Martini episcopi
1529. Hx septem
villis nîhil provenit, quod per Moldauos
combustae fueraot circa festum omnium nnctonim, et

totaliter
ante eodeni hoc anno dominica ante nativitatein domnii Jobannis
baptistae despoMatae.
Ex vecturis in Transalpinam. A Mihele ex Ruckor rutione
uniua currus tn Transalpinam ducti asp. 40
De duobus curribus in Transalinnam ductis flor. i asp. 10
Proventus ovium hi ioialu fior. 153^^. 5*/»
Dc remarcalu in acesiU veniii: «Centum et quadraginta duas
libras lanae, quae prima tonsura circa festum pentecostes habita
provenenmt, veodidi pro flor. 4asp. 131
Vendidi caseos, vulgo klocs keess 70, flor. 2 asp. saVt
182
Proventus ovjum una somma 6dt flor. soasp. i^t

Sud litlulu acesta se aminUscii : Johannes Ondi « Geoiûs
Fesz, Nag^schul et Fraciîla de Compolung.
Percepta de porcis, facit una summa ... .... . flor. 32 asp. 31 7«
Percepta de ovtbus castri, facit tma sunrnia . . . .(lor. i54asp. S
Aici se amintescU: Nagsul, Ztan Mayra, Priese Mechel,
Xcllin Czins, Filcus Hegcren ,
Ztoyka Doiiromir ,
Thwrde, Jo-
hannes Lang, Joannes Laurentius Lany. Cuvinte: caseus vulgo
klocs kesz, vteri Brynze, vteri vrda, wogen woll = libras laQae;
lana si^noruin vulgo Schep; hedus.
Percepta de ovîbus castri . flor. 99asp. 4*
Aîci se atnitifeafft : Ztan M.'iyr;! ,
Georqius Pcllio, Micliael
Furka, Stoyka Dobromyr, Potnis Bawner, Borha, Maryne, Simon
Krell. Oatini*: pelles kropp feel, agnus et hedus.
Exposîta.
Item C/yganis, quando quidem fur debeliat suspciidi . .
9Sf. IO
Item quando castellanus ivit ad Kry.sbach , ibidem ununi
furem facere suspendere, Czygania expensas et salarium .... asp. t8
F«br. 4. i$a9. Iteiu pTO uno carpîone slîto et 3 portionibus cete ferîa
quinta ante Ag itliae dam dominus Johannes Gold ad castrum misaus

fuerat, waywoda Moldauiensi in S:r.;lia tune j^rassanti . . aap. 14
J111U s. Item feria quarta post curporis Christi testum, in provisione
et munidone, victualiumque procuratione castri, ob metum MoU
dauorum ernmpere apparante exposîtum et oonsumptum est cum
mercede famulonun asp. 33
Item uni famulo ad avisandos farnulos castri ratiooe Mol-
dauorum erupentium , co tune ad castrum misso asp. 6
Item Barthokyn, quando nostros homines in castro avisavit
ratîone Moldauorani asp. ft
Item Andorvasrhyn villico c!'- lîwsswfallw cum uno sodali
in Valachiam e.xploratujn misso ct ad waywodam ductis; 14 dierum

expensae et salarium ambobus fior. i asp. 20
Iiem Vince fiimulo, qui in arce 14 dierum spatio fuit, dum
Moldaui hic circa Foeldwar conflictum habuerunt asp. 25
Dnin R:i/;ârabne in Ruckor esset donunus Johannes Hoch
in arcem prolectus, consumpsit , asp. 14
lui t3. Exposîta domini Jacobî Gementb, qui in tocum prudentis
et drcutnspecti domini Johannis Fwx substitutus fuerat. Nam idem
dotninus Johannes Fwx feria secunda proxima ante festum divi
Vrhani per Moldauiam et Poloniam in legatione ad reqêm Fer-
dinanduni missus, integram annum el mensem unum emansit,
tandemque bona prosperitate ad nos rediit.
DumStcphanusMaylat cum Mossy waywoda în regnuinTrans*
alpinensem restituendo in Traosalptnam intraret , pro medio bove flor. i
Digitized by Google
188
Pro avena dum Maylat in Transalpiaam ingressus est, non

ad modum bono suspicio asp. 40
Item Petro carpentario sex diebus în gradu castri secun»
dario parando laborani, dum Transalpinenses erumperant . . . a^. 36
Item in septem vill.n<; ratione Valachi, a qttO et
iiUerfccti
pecunia blata luit , expensae equorum .......

et salarium asp. 20
Item pro ium> fiine vulgo strai^ et zona pro fiire sni<
pen(den)do asp. i
Botsch, Mykle, Thwrda, Bubulco, Thurde Valachus. (iSM>

Item emi domum ab uxore relicta foannis Bortsdia, ut uno
anno tam a censu quam et stipendio exempta sit fior. I2
Item trîbua cusut^btts ovium medio anno usque ad festum

beati Georgii oves custodientîbus, salarium, et pro una vellosa
veste, et uni unum indusium ... fior. 3a^>. 43
hem pro tribus ulnis telae Valaciio caseos praeparanti,
vulgo Bootsch aiip. 4
Item pro zoois ac uno întergro fyltro , quo casei ac Brenae
ab alpibus eo commodius deduci possent asp. 8
Item ded' Fr'i'itils iVrrum , vt clavo-s lac/, et deck, ac do-
mum rcgiae iitaiestatis in Tattrang tabricarent fior. 2 asp. 45
Item Thwrde pastori, qui 29 pixides de arce in dvitatem . [im)-
duxit 9ap, 6
Item feriasexta post Madiiae dominus Georgios emit a F«hr.
Wlad allo Laâr oves 53 cum tacte, et aosterpae, et 15 capras,

et trcs canes pro flor. 19 asp. 39
bem Georgio Zaaz . das er dy stub in den Bleschen dqerf'
Tem veridst hot asp. 16
Item pro 70 postibus abiegnis in domum regiae maiestatis («Sifi)'
în 7 vilHs a domino Georgio Pellione emptis

, flor. asp. 48
Item sabbato ante festum purificationis Mariae pro carnibus, is37
quo tempore drabanti ad aroem missi sunt^ J**-*7-

et deoem gallinis,
dum Moldauienses erumpere volebant.
Quillcn Mt G«*ohiehle dar Su4i Kwnitiidt Im. tUbtMbgm. 11 Bwid 467—490.
LXXII.
1537. AiU date Ut«Ht« at privire la Rom&iu din registmlli dc venitari fi de issjr.
cbdtudl altt orayuhii Bfafovtt.
A. .nno domini millesimo quinf^ênte-simo tri^csimo septimo pnidens ft

circumspectus dominus Joannes Kemmel corriarius electus est in villicum huius
dvitatts Brassouiensis ,
qui percepit et exposuit pecuaias dvitatis et terrae
Digitized by Google
Barcca (ut in hoc ioclke oontinetiir) de qua pecunia tempore quottanis obser-
vri solito, pienam dabit latîoneiti.
Percepla civitalis et provinciae.
Kot. 11. Iiem a doauno loamie Fiwx percepi de Zernyest et To-

han flor.150
Exposita domini villici loannî* Kemmels.
jm. II. Item feria quinta post uium regum cuidam Roman fantu
liari waywodae Traoaalpineons miiî panes, vtnuin, carnes et unum
cubL avenae ,^ « . asp. jiaA
JtB. M. Eodem die misi dono popae Grama de I'ogaras unam lunâm
vini, carnes, gallinas, perdices et 2 cubl. avenae ....... asp. 35
jaa. 14. Item dominîca pact oetavas epiphaniae pro oonvocatione
provindae, ut ad petita magnifici domini waywodae lapides ad
aedificandani arcem Pogaras ducpre faceremus aip. 12
!>•• 17. Item die Anthonii domino Joanni I loch ad ntiptîas ad ma-
gniticum dominum waywodam ad Gergyn misso, sumptus flor. 6 asp. 42
vtiiw. 3. Iton sabbato ante Agathae pro duobus tapetis a dom.
Georgio Blesch, ad nuptias amieae dom. iudicis notri, Joanni
KyUiav- acre: tis flor. 18
Item eodem die domino Martino Urwtl cum Gregorio The-
reck ad Zwnywgzeg ad iudicandum furem, vuigo czw richten,
mians, expensae. asp. 12
Esipttis.eandem furem suspcndcntibus, bîbales asp. 12
jMk «i. Item dominica Ai^netis uni familiari waywodae Transalpi-
nensis in legatione ad dominum iudicem nostrum misso, misi dono
panes, vinum, carnes et i cubl. avenae asp. 8
jin. st. Item feria secunda post Agnetis Gregorio Thereck ad Plii-
lippum Porcolab misso, expensae asp. 20

21. Item feria secunda post Agneris Thomae David bis ad He-
recz âd exploraturem waywodae Moldauiensis misso ,
expensae
asp. 45. Emansit dtes 9 , salarium asp. 36
Jn. »y Item feria tertîa post Agnetis Joannes BOUeny quendam
hominem, qui e Moldauia venit, duxit ad Sarican post dominum
Martinum Drwd expensae , asp. 1
Item eodem die Georgio Borczyny ex 7 villis e Moldauia

reverse, ac ad magnificum dominum waywodam nostrum misso
salarium ad dies decern .... asp. 20
Jm. «4. Feria qiiarta ante festum conversionis beati Pauli Hanges
Gyrko cum literis ad Philippum Porkolab misso, expensae flor. 1
Eodem die PhUîppo Porcolab cracum et piper .... flor. t
*9- Item eodem dK Ztoylta Dobramyr cum iiteris ad magnif.

dom. waywodam misso, expensae , . . . • asp. 35
Digitized by Google
186
hem ieria quarta ante purificationis, Vwan al popae in J<ua. 31.
Moldaiiiam ad Juga ratione pacts misso, expensae flor. i
hem eodem die ThoRiae David cum Utem in Siculîaiii

ratione Moldauiensium misso exppnsae asp. 34
Item feria secunda Agathae familiari Joannis Glesan way* Febr. 5.
wodae Csyganonim, cemus iiutidann ab Egîptiis poacenti, miai

dono paoent vinum, galtinas, carnea et unum cubl. avenae . 9ap^ 11 ^/t
Item Joanni Glesan waywodae PhaiaoDam ob censum Egy»
pdorum unum tapete flor. 3asp. 25
Item VViaykul de Rosnyo quod unum lupum interfecit . asp. 25
Item quidquid ad nuncîoc Transalpinenses ex dono missb
rdiua impoutom est, una summa facit flor. 25 aq». 6Vi
hem eodem die domino Petro Bawner cum legatis Trans- Ftbr. 9.
alpinensibus ad Feckethehalim misso expensae et vectura facit

una summa asp. 15
Pro uno tapete a ZteflTul de Thergowyatya dum dominus
hidex ad regiam matestatem iturus erat flor. 38
Item pro nno plaustro lignorum ad vigesimam dum nuncii
Transalpinenses hic fuerunc , eiusdemque sectione et apportatlone asp. 1 1 '/s
leem AppoUoniae &mi]iaribiw magnifici do>

feria sexta post rd». «.
mini waywodae, qui nobîs in honorem venerunt, dum nundi Trans-

aljNnenses hic fuerunt, bibales decern ulnas panni purgamal flor. 5
hem uni Valacho de Ruckor, quî duos globos unum fer- Mr. i4>
reum aJterum lapideum ad bombardas portavit bibales asp. 4

Item pro doobus scrinits ad camea pro dominîs ad vlam
atendts mp, 6
Item cHe cinerum Bosza Bulgaro cum literis post dominum Fcbc. 14.
iudicem nostrum ad I'ogaras misso, expensae asp. 16. Hmansit

dics tres , salarium . asp. 1
Item sabbato ante invocavît, idem Bosza cum titeris post P«i>r. 17-
dominum iudicem usque Cibinium mlastis est, expensae a^. 43*

Emansit dies 6 salarium asp. 24
Feria quinta post oculi Wlaykwl de Rosnyo, quod unum
lupum interfecit, bittates asp. 25
Item dominica laetare Joanni Zalanccy regîae maiestatb fa- unt 11.
miliari et Petro Pythayr in legatione regiae maiestatis ad way-

wodam Transalpinensem proficiscentibiis , misi dono panem , vinum ,
recentes pisces, salsos pisces et hospiti pro lignis, speciebus ac

aceto et 6 Ubr. avenae 35; Bulgarn nostr», qui
flor. i asp.
eisdem 4 equos ultra montana ad 3 dies conunodato dederunt
asp. 36 uni
; famulo qui circa equos fuit a^p " habuit secum ! ;
duQS famulos, expensae tlor. 1 asp. 42^13; emanserunt dies de-

cem, salarium flor. i asp. 30; Joanni Zalanczy unum par caka-
rium asp. 4; pro antOena postilena, et 2 dnguiis asp, 10; pro
Digitized by Google
una aella qimm Joannes Zatanczy accepit a«p. aS-; pro imo freno,
ac una postilena . a^. 19
Mtt. 31. Feria quarta post iudica Joanni Zalanczy regiae maiestatis •
fiuniliari 4 oorrigias piacium Batoch ............. a^. 8
Uhi. s«. hem feria secunda post palmarum Wlad de Ronyo quod
unum liijnim mactavit asp. 25
Mm. aj. Eodem die casteltano de Fogaras unum par chyzma dono
datuni , . , ' • • asp. 32
ApnLs. Feria secunda pascae Wlad de Rosnyo, quod unum lupum
portavit aap. «5
April. ft. Feria sexta post pascae domino doctori Paulo in Moldanîam
ad vocationem waywodae Moldauiensis profectu dedi expensas (\or. 4 aisp. 40 ,
Apri). 7. Sabbato post pascae dnm legai Transalpini a regia maie-

state re veri fuerant, emî duo daustra foent pro asp. jio^/s
A|NiL ji. Item feria quarta post quasirtio<!ogenttî uni familiari rna^Mii-
hci domini waywodae, qui ex parte Egiptiorum liuc vent:rat misi
dono duos cantaros vini asp. 4*/^

Eodem die Andreae £unuto, qui in terra Baroca obcquitavît
Egiptioft ad civitatem vocandos expensae et salarium asp. 16
AptiL 14. !tem sabbato post qiiasimodogeiuti Konian familiari way-
wodae IVansalpinensis misi dooo 2 cantaros vioi asp. 4'/a
ApriL iS. Item feria quarta post mtsericordias solvi Csaydinen«bu8,
ratione rerum quas super Lugolot a râ maiestatete revertenti,
exposuerunt . flor. 4
AprS. as. Eodem die misi dono Ywan Rwssor, qui causa Egiptiorum
huc venerat, panem, vinum, pisces ct i cubl. avenae asp. S\'t
April, ay Feria secunda Georgii Georgio Sypos cum literis ad way-
,
wodam Transalpinensem misso, expensae flor. 1
Emansit dies 9 salarium asp. 36

Apni. 30. Item eodem die domino ^ti( hatli Rufo in lecjatione nomine
omnium dominorum Saxonum wayvvodam Moldauiensem misso,
ati
expensae flor. is asp. 20; emansit dies 18 salarium flor. 4 asp. as;
duobus fa mul 28 dîebus cum eo existeotil»» flor. a asp. 44
Mai 9. Item feria quarta rogatiomim pro iino va?e vini waywodae
Moldauiensi misso flor. 15; pro vini repietione decem et octo
octoalibus asp. iS; pro appositione eiusdem vini în currum asp. 8;
vectori in vectura dnorum vînorum flor. 4; uni familiari quidrca
illa vina fuk« expensae flor. 3 quod eadem vina per Vythos dncta
,
sunt flor. 4; emansit famuhis dies 10, salarium . flor. 1 asp. 30

Hai 15. Item feria tenia post exaudi misi dono Uragomyr Potei-
nyck Transalpînensi, panem, vinutn, agnum, gallinas et a cubl.
avenae asp. 17^%
Ipsi Dragomyr Postelnyck secundarlum misi dono vinum
et pisces asp. 8^/s
Digitized by Google
Eodem die Stephano Zazko in Fogaras ntîone fbnim nuMO Mai ly.
expensae asp. 35
Eodem dîe misi dono popae Gratna de Fogaras paiiein,
vJnum, galliiias, 2 cubl. avenae . iO*/«
l'eria qiiarta post pentecostes Salomoni de Fogaras misi Mm aj.
dono panem, vinum, ptsoes »sp. 9

Fena quaita post penteoostes Stephano Zazko ad Zwnywgztg
misso ratione eorum hominum , qui in Eremita «CCtSÎ lîierantt ex- M«d «i.
pensae et salarium unius diei aap. 8

Item eodem die domiao Michaeli Rufo ad I'ogaras misso
ex pane «ntiu» fana expensae . asp. 33
Feria quinta post pentecf»tes &ephano Zasko ad Fogaras iu «4.
misso, ratione liomiddarum, qui homines in Eremita trucidaront,

expensae aap. a5
Item Ztoyka Dobromyr causa eorundem homicidarum in
Transalpinam misso, expensae flor. i; emansit dies 5, salarium asp. 20

Item Valactm Transalpinensibus quibus boves fuerant fitrto
ablati , dedi in expeiisas asp. 35
Ftria quinta post pentecoî;t<;s Ywaii Bulgaro in Tranai- Mai 14.
pinam ad perquirendas homicidas, qui homines in Hremita

niiiiso
ocdderunt, expensas lk>r. i; emansit dies quinque, salarium . . asp. iO

Item eodem die Ztoyka Dobromyr in Transalpinam misso . m» k.
ratione homicidarum qui ereinitain trucidarunt, Ctti dedi III ex-
pensas tlor. 2 ; emansit dies decciu salarinm .... asp. 40
Item eodem die Petro Pythayr in subsidium suae inopiae M«i tj.
sublevandae flor. 5
Feria tertia post corporis Chrîstî Paduere Logofolh misi Jm. s-
dono, panem, vinum, polv^^'rana uzonum. pruna, ct 2 cubl. avenae asp. l6*/s
Itcin codciti dic Ywan liuigaro cum iiteris post dominum Juo. 6.
Joannetn HocI» Cibiniuiti misso, expensae asp. 25

Feria quinta post corporis Christi Andreae lamulo tn BuU Jm. 7:
garia habitand cum Iiteris post dominum Joannem Hoch Cibinium

misso expcn'îae asp. 15
Feria sexta post octavas corporis Cliristi dedi pro villico J««.
Hermaniensi, Nago filii causa flor. a asp. 35

Item uni Valacho de Thoban, qui 14 iuvenos hipos buc
portavit, bihales asp. a
Sabbato po«!t Viti popae nostro in legatione ad waywodam )>»»• i*.
Tranai pinensem misso, expensae .flor. 1 asp. 25
Item eodem die Petro Waska ad Barot misso ad nobiles

pro revidenda causa homicidti in Eremita ptrai, expensae ftor. 1 r
emansit dies 4, salarium asp. 16
Item Stej>hano Zazko, qui ca»isa eorundem homicidanuTi ex
Chycic venerat, expensas asp. 25; emansit dies 4, salarium . . asp. i6
Dominica post Viti cuidam boiaroni Transalpinensi qui ra. • Ju. 17.
i7>399. l>acMnieate. Val. II. Varlrn 4.
^ Kj . d by Google
188
tione muratorum în Transalpinam ducendorum huc veoit, mi»

dooo panem, vinum, pisces recentes, 2 cubl. avenae asp.
Jim. i8b Feria secunda ante Jonnnjq bnptistae domino joanni Hoch
et Pauio Literato in Chyck missis ratione liomicidarum qui ere- ,
tmtam cum uxore, lîberis ac ho^tibus trucidarunt, sed reperti

nou sunt, expensae fior. 6; domino Joanni Hoch salarium quinque
dierum fior. i asp. ii'-'j; septem fainulis cum eisdem existentibus,
5 drebus tlor. 2 asp. 40; in curni l'i;eruiu vqui sex, diebus 5,
tior. duo paria calciainenturum asp. 22; pro
2; Egiptiis lictoribus
uno pari cultellorum asp. to; pro duobus paribus chyrotceta asp.
10; Egiptiis eisdem, bibales asp. 25
M Item eodem die familiari Radycz Portliayr de Thefjfowystya
panem, vinum, carnes et i^ja cubl. avenae asp.
Jid. 5- Feria quinta post visitationis Mariae Ztoyka Dobromyr
cum Joanne Zalanczy tn Transalpinam misso ,
expensa« Aor. i
emansit dies 28, salarium flor. 9 asp. 1
Idem Ztoyka iiiissus est deinde ad Ruckor et post hoc

ad Fogaras, emansit dies 7 , salarium asp. 38
jut. ij. Item dte Maij;arethae misi dono popae Grama de Fogaras
panem, vinum, pisces recentes, cancros, avenae i*/s cubl , . . asp. i4iM.l
Eodem dieSalamoni de Fogaras misi dono panem, vinum,
pisces, I cubl. avenae , ... asp. 7
jui. a6. Feria quinta post Jacobi dominis Mattheo Gereb et Jacobo
Kyrsch ad Prasmar ratione Joannis Eppesch misso expensae ,
asp. 2
Egiptiis qui Joannem Eppeschcustodieruat, dedi bibales. . asp. 9Vs

Jtil- «7- Feria sexta post Annae Egiptiis lictoribus, qui Joannem
Eppesch in 4 partes dissecuerunt ilor. i ; pro candelts et aoeto
ad torturam . asp. 6
Aiiffi 3- Fern sexta post vincula Petri dum dominus iudex noster
ad arcem Therch proiicisoebatur, dum Valacfai Transalpinenses
cum Joanne Zalanczy regtac maiesti io auxilium venerunt, ex
pensae ... .
flor. 16 asp. 17'/*
Pro uno equo cum sclla , a Joanne Benckner empto ac
eîdem Joanni Zalanczy dono dato fior. 15. Czaydinensibus avenae
cubl, 20 super dvitate et provincia dum iidem Valachi venerunt ilor. i asp. 30
Aut- 9> Feria sexta post Petri vincula doinino Joanni I îocll ad
Sarkan misso. ut Valachos ibidem expectaret, cui dedi expen.sas
flor, 5 asp. 7, emansit dies 7, salarium flor. i asp. SJ^Ji; duos
famulos habuit secum 7 diebus flor. lasp. 6
Feria Sexta Laureaii Kyrstien familiari waywodae Trans*
alpinensis misi dono panem, vinum, cancros, 1 cubl. avenae asp. 8*/*
Aaf. ia, Dominica post Ztoyka Dobromyr
lâurentii in Transalpinam
misso ratione ovium, quae in Montanis per Transalpinenses fue-
rant oblatae, expensae flor. i asp. 25; emansit dies 7 salarium

asp. 28 ; habuit secum 4 lâturas cultdlonim pro flor. 2
Digrtized by Google
189
Feria qxiarta ante Bartholomaei misi dono Tatul Dwor- ai«. *»,
nydc duos cantar^js vini et 2 cubl. avenae a8p>. 4*/*

Sabbato post Bartholomaei famulo ipsius Lugofoth misi dono Aug. aj.'
panem, vinum, pisces, i'/s cubl. avenae asp. iâ

Donunica ante Miclndia Frandaco Peliionî io Moldauiam sevi. >>
miaso, ut domiauro doctorem evocaret, ac domino rev«rendiaslmo
Maluatica emeret, expensae fior. 8 asp. 25; emansit dies 15 sa-
larium flor, 2 asp. 25; cîedit dono domino waywodae unam par-
vam horam seu campascam (sic) pro ilor. 1 2 ; pro 6 iigaturis cultei-
tellorum dono datîs flor. 3; uni famulo cum 2 equis, dies 15 flor. 3 asp. 5
Feria secunda ante Michaelis solvi CzaydinensitN» ratione Sap*- u-
earum rerum quas super Valachos exposueruot, qui râe ma-
iesti in auxilium proficiscebantur flor. 24
Feria tertia ante Michaelis pro sex plaustris lignorum ad s«pi. 35.
comburendum hominem qui Foeldwar soscendit

,
flor. i asp. 9
EgtpUis lidoribus qui eundem combusserunt asp. la
Feria secunclci post Michaelis Gregorio Chontfoggo in Ci- Oct. 1.
bînium cum literis inisso ,

e.xpensae flor, |
Eodem die domino doctori Paulo pru tertia angaria flor.
20; Luca e notano flor. 15; tubidni flor. 8; Petro popae flor. 3}
famulis domini villici flor. IO
Feria secunda post Michaelis ^ ' .
i Rosnyoiensihus iintim oa- >.
vas vini. qiiod dederunt Valachis, qui regiae maiesti in auxilium

missi fuerant flor. 10
Fern tertia post Vmilae Christophoro fiunulo ex Bul- ocr. aS.
garia ad Coloswar cum literis ratione Valachorum, qui ex bello

râe maiestatis revc-rtebantur ,
misso, expensae fior. 3 asp. 20
Item Egiptio lictori, quod unum furem in Sarkan suspendit asp. 25 os'-
Feria quarta ante omntum sanctorum Joanni Kys Valachis Ool 31.
Transalpinensîbus e bello vententibus obviam misso , exp. flor. i
emansit dies quinque, salarium . asp. ao

Eodem die pro convocatione provînciae, dum Valachi a »•
sacratissima maiestate ex bello redieruat asp. 12

Feria sexta post omnîum sanctorum domino Mîchaelî Rafo No*, s.
Valadiis Transalpinensîbus e bdlo venientîbus obviam misso, ex*

pensae , et unius fiimult salartum asp. 30
Dominica post omnium sanctorum pro convocatione provin- 4.
ciae, quod Valachi Transalpinenses circa Cibinium in Transalpi-

nam intraasent seu domum profecti fîiissent asp. 1 a
Feria secunda post omnium sanctorum dedi Rosnyoiensi- Ho*. $.
bus, quod pontes superius castrum Thertch versus Transalpina

paraverunt flor. 70
Feria secunda post omnium sanctorum Joanni Mycko et n«¥. 5.
Petro Kalnadcy misi dono panem, mediam umam vini, duos an-
seres, et 9, cubl. avenae asp. 14V«
^ kjui^Lô i.y Google

HU
Nev. 9. Feria sexta ante Martini misi dono Bano, ac Dwornyck,

qui a regia maiestate ex bello redierant, carnes asp. 8
Nov. la Item sabbato ante Martini misi dono popae Crama de Fo-
garaspanem, pisoes, t 7* cubl. avenae asp. 9lii.]
N«ir. S9. Egiptiis, qui sordes fori cxpurgavenint asp. 8

No*. 30^ Die beati Andreae misi dono familiari regtae maiestatis,
qui cum Pwrwl ex Transalpina venit asp. i^te.!
Dec I. Sabbato post Andreae Csona Bu^ro in Transalpinam rar

ticne deientionis iltic faetae misso expensae , flor. i asp. i aM
Dm. c Die beati Nioolai Wlad de Rosnyo, quod unum lupum
mactavit, bibales asp. 25
Dec 14; Feria sexta post Luciae Egiptiis quod 56 canes niactarunt flor. i asp. 6
Expostta post rationem.
I>««. 19. Feria quarta ante Thomae dominus Joaanes Hoch est mis-
sus ad Fogaras ad donunum castdianum, pro mutua intelligentia
cum eodem ratione boyaronum de Synka, ac incolarum de Zyr-
nyest habenHa ac pace componenta, cui dedi expensas fior. i
asp. 42; emansit dies 4 salarium Hor. i; habiiit secum duos fa-
mulos cum uiio veliicuio quibus dedi salarium asp. 44

Domino doctori .ad ultîmam angariam Aor. 2 Lucae notario ;
flor. 15. Petro popae fior. 3; tubicini (lor. 8; duobua fam ulis domini
vlllici flor. 10; domino Georgio Btesch ratione census dominorum
domini doctoris, apothecarii, ac currifici.s , . , flor. 20
Item quod Egiptii 62 canes mactarunt flor. i asp. 12
QimUmi lur Ctachiekl* d«r Sudt luid KioHtadl io SiebciiMIiju. II ViaA. f. $03—531.
LXXIIL
IJ38. '538. Antcniu Vtran(iii, prepositii in Transilvania, scrie din Turcia lui Nicolae
Bogauctk , epiaoopiiliii din Dtimu, cS Solimaniî, sultanulCl turcescii, sc grbesce se vin3
cu otire mare. ca se ocupe rnt rcmartfurlt , .\f<<hloz'a ji Tninsilvania sc Ic prcTncI
in sangiacuri turcesci, c regek Ungariei a indupiecatu pe voivo4îi din Moldova i din
âra^român^dl ca , ae trtic cu armatele lord in TniuUvanîa fi acolo cu toii împreun
se se opuni TurciiorQ,
AniOMtus Wramius Nicoiao Bogaucio episcopo Dumnenst S.
Cûoniam soleo ad aniicos meos charissimos eo longiores dare lii-
teras, quo rarîores, nostra hujus tempor» nova largius prcscripta accipe,
Digiti.iuu Ly Google
quae quidem non existimo nova esse ,
quum jam inde a conciliata Turcae
amiciia semper nobis et timenda et exspcctanda fuere. Solimanum impera-
torem Turcarum omtiinu irati animi c-rga nos esse , aon tiubiis argumentis
percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam ptincipum
cliristianonim proxime factam Joannem quoqtui regem nostrum ivisse et san-
,
ctissimac eorum uniti nomen dedisse cdmque Romanortim rege Ferdinando ,
pacem compusuisse intelligat. Quare potiri hoc rcgno lestinat quo privai ,
i
Christiani debiliores redd^ntur, ipse vero commodius arma ipsorum susinere

atque arcere posat, sd«tis Hungfariae regnum semper cbrbdanae reipublicae
fortissimum ac indefessum exstitisse propugnacttlum. Venire itaque maturat
cum ingenti exerciii ct hombardarum apparatii , nec tamen , ut ab explora-
toribus affertur , habet ultra quam centum quinquaginta miilia equitum, jani-
xariorum ad summum octo. Iter per Transalpinos instituit, Moldavîam |mns
subacttinis, deinde in Traiusylvaniam cogitat. Una omnium voxesc, ibi per-
«onalîter hiematurum, utinam non cum maximo nostro malo. Dicitur etiam
jam et sanzachatus ex his provinciis decrevisse, ac alteri duorum filiorum,
quos secum in castris duxit ,

Transsylvaniam , Moldaviam alteri , alias demum
aliis aimG ratkme praedpnia virii dudutn sulkBcripsiL Rex noster, qui semper
gesait christianuni aniraum,nune profectOf nec entm ulterias arte hostis duci
potestj re ipsa, Deo bvente, dec)arabit, quam male muli Christiani supe-
rioribus annis de se senserunt, eiqiie falso conviciati sunt. Omitem e\ Hun-
garia militem, omnes proceres, omnem nobiliiatem ad se accivit, relictis
Budae, aliisquein locis, exactiore cura oonaervandist limtia atque upportunis

praesidita; Tranavylvanos ad unum in arma domtbus evocavit, et in aeiem
unam cum eis concessît ;
Stephano Maylad et Emerico Blana vaivodis Trans-
sylvanis obstruendi, impediendique matena semitas atpium provincîam injunxit;
Brassoviam et Cibinium validas huius regni civitates exterois praesidiis com-
mnnivît, deffisus Saicombua; senes, impuberes ac omnem rdiquam plebem
imbdlem atque imbeeîltem intra urbium, fortalitiorumque munitiones indusît;
fruges et quicquid cujusque generis annonae in campis colligendum repo-
nendumque superfuerat , cujus hic praesens annus tantam copiam attulit, ut
nulii pene admirationi locus sit , exuri jussit, et pabula corrumperc; Moldavum
et Transalpinum vajvodam per nondos induzit^ ut îUi sese in Tranasylvania
cum totis copiis sub adjungercnt, et ibi Turcam unanimes operirentur, quando-
quidem neuter ipsorum per se sufficerct cum eo sine sunimo discrimine con-
fligere, coniprobans id consilii cxeiti|)lo de jaciiloruin t'asciculo quo Scylurum .
quendam virum Scyiliain ad oclogiiua liberos usum fuis.se accepimus, quippe tuod
jacula omnia uno conatu minime possent confringi , aingillatim vero nihit âdlius;
nimirum admonens communibus viribus cum a>mmunt hoste tam poteni ac valido
,
esse ongrediendum. Neque dubito, eos ccnd-tiones adeo saluhres accepturos.

<
Caetcruai dicunt Moldavum jam in castris essc cum uctoginta miliibus hominum ,
Transalpinum cum totidem. Nos Hungari cum Transsylvanis si modo Hispanus et ,
Alemamus nules, promissus a Romanorum Ferdinando, ventet, cujus adven-

tus jam in quotidîana est exspectatione, ad centum miilia armatorum accedemus
quoniam nemo, qui gladium geatare vateant, reltctus est domi. In armis igitur
148
omnes siimus, tamquam iiUimam forUinam pro lîde ac patria siibituri Dens
autem, qui jam, ut speramus, Christianoruin rniserebitur , adjunget dexteram
siiam« et procul dubio cum Solimano pugnabimin. Istfe, ut confidimus, in
urbe Roma orabitur ab ecclesia pro fratribus, reddetisque Hungaria saltem
hoc genere officii vices gratitudinis . tjui a tot finmilis pro Christi mitate bel-
ligerant et certe be!l(V'='rab!:nt , Ierroqiie intuieliuin, una cum Joaone rege
suo malunt inierirc ,
quani perpetuo servire tanto lyranno.
Habes publicaram rerum omnium fadem, in his nune sumus; quae
sticcedent, Deus scit. Ennio Verulano, cardinali^ inquam, nostro digntasimo,
cui tota nostra taniilia netcrnnm insrrviet, diliiênter me rommrnflarf' , eidem-
que quicquid servitute mea praestare possitn , oro veiis otTerre. l ann ita videre
desidero, ut neminem mortalium ejus ordinis et sacerdoi! desideravi , laiua
illius integritas, tantus recti amor et nagnitudo antmî apud nos percrebuit.
Vale. Thordae IUI. id. Augusti MDXXXVIIL
MomuMKa tbmgulM» liisloricti Serifloim Taiu. IX. f. >4.
LXXIV.
1538. t;38. Fratete Getrge, tesaurariultf Ungariei, serie regettii din Polonia, cS sul-
tamilii turcescCi a fcuii um'. podi; peste Dunre la Silistrhi , i a trccutu Dunrea cu
240.000 «^meoi, c
densulîi voiesce se atace oui âatfliii Moldova, apoi se ocupe 7ra«<
sUvania, de aci se nSvUl^scS asupra Ungariei,
F^ttr Giorgins, tkisaurartms rtgis Httngariat, regem Poloma*

dl tnoUtionibus Cncsarh 'furcamni in f/un^ârinm rertinrem rfddit fefifque, ,
ui ciiUm rtgno artnt's subveniai. Ex origtnali tn sccreiioribus Farncsiis tabu-

lar iis Neapoli asservato,
^ôdîe quidam cerdasimas explorator meus qui etîam in castrîs Ce- ,
saris Turchanun reversus est, ac de Cesaris eonatibus hec

diutius Bubatttit,
aequentia refert.
Cesar a Constantinnpoli exivit, seniti sunt cum nd Adrianopoliin 20000
equitum, sulaconum 600, inter quos uuo tîlii Cesaris luinorcs natu, laniclie*
rorum opinione omnium non amplius quam 400. Beglerbeg transmarinus h. e.
summua Capitaneus, qui Passis, Zanchachis et cunctis Prelectis unîveraeque

* dicioni trans mare in Icvandis et comparandis viribus preest ,
niaqnusquc iile
Hassa de Natulia cum aliis liassis et /.anrhachis non advt-nerunt , nec adve-
nire poterunt propter timorem K.azul Basse, qui contra Cesarem uiagna molitur.
Antea inter Kazul Bassam et duos Bassas Kysyr et Kichy male con-
veniebatur, io presentîaruni tamen isti cum Ka/.ul concordarunt fedusque ,
pcpigerunt, ita iit roadiuiaiis viribus Cesaris virt s ac dicioneni adoriuntur.

Cesar ad sustincndum inipetum horum liassarum tilium suuin minorem natu
Dlgrtlzed by Google
rum Begleerbeg Bassa de Natulia et aîfi?; reliqtiit, periculumque rapitis filio
comminatus est, ni dicionem suam ab impetu illorum Hassanim defendat:

nam Kazul intendk civicatem Bagdath, que Babilonia est, et conctas illas
partea superioribus annis per Turcam occupatas recuperare, ac item Cesarâ
dicionem devastare.
Turca timet Cesarcm Carolum et Venetos in mari. ct huiiis ni causa
Constantinopoli reliquit unuin Bassaiu cum duobus millibus lanicherorum et
20000 equitum.
Ccsar ultra 6000 lanicheroram in presenti expeditione, ut fertur, non
poterit halicre, propterca quod per Kn'/ul et Arnatttas mulii intercepti ac cesi
sunt, plurimi etiam pro custodia civitatum et arcium relicti. Ut igitur laniche-
ronim niunmerus suppieretur, in universo Cesaris Imperio (acta est puerorum

conscriptio, inter Grecos, Bulgaroa, Sorbitas, Rasciaoos, Vahchos cunctosque
alioe: que conacriptio licet alias decimalis fuerit, non tamen pro medietate
facta eî!t, ita ut ab illis, qui duos habebant, ahlatus est unus, qui qiiatttor
bini, qui ucto quaterni sunt ablati , et sic consequcnter. Isti pileis laniciieris
investii diaparttti sunt in loca erudttionis, ut more Turcbanim pro coosue-

tudine lantcherorum erudiantur.
Cesar adduxit secum 300 ingenia aimul cum lUîs, que anno superiori
Memlieibcg obtinuerat, ex quihus 50 tnuralia, cetera campestria sunt. Ad
horum conductum ex custodia 5000 equitum delegata sunt. Camelorum apud
Cesarem tantus nuiberus, quo maior antea fnit nunquam: plirimoa enim a
Kazul obtinuerat.
Per Beeglerbeguni qui citra mare est, pons ad Sylester, afio nomine
,
Kylye vocatum, erectus fuit, iilic Cesar traiecit, qnem ReegÎerberg^ cum 40000
equitum duabus hebdomadis precessit. Cesaris exercitus extimatus est in sumina
240000 hominum, ita ut vix amplius habere poterit. Cesarb intentio est, ut
in primis Aifoldaviam aggrediatur, cutus tncole si Imperium acceperint, Mem<
hetbegum ilIis in Zanjsachum prefidet: deinde Transilvaniani adorietur, ita ut
in primis Cibinium et Brassoviam . totnm denique Regnum Transilvanie ex-
pugnatum filio trdat; indeque ad impugnandum Regnum Hungarie bipartito
agmine vemat, quonun unum ad partea Cassovie montana, qua vîdeltcet fb-
dine mînerarum sunt, ex Zylagh mtttat, alterum vero a partibus Themesvar
ad impugnandam Budam, indeque ad dcvastandaiii Germaniam sccutn deducat.
Cesar quod Regnum liungarie invadat, causalur Maiestatcrn Rcgiam
h. e. Regem loiiannem sme ipsius sciiu et non sui cauna cum Rege Roma- ,
norom concordasse et pactum fecisse. Turce spargunt, ex omnibus Cltftstianîs

prindpibus ])reter Regem luhannem paratos ac instructos exercitus nusquam
et neminem habere, et quod istum facile debellare possunt.
Hec iile. Quare Maiesti Ypstre nbnixe supplico, dignetur de con-
ferendo subsidio mature providere: nisi enim conatus tanti hostis antevertatur,
timendum est, ne instantem hyemem in medio Hungarie transîgat, ncque
brevi totum hoc Regnum Turce subiaceat. Sic autem Maiesti domini mei
clementissimi et regno huic tempestiva adcrunt subsidia, negocium Christia-
norum tanto felicius succedet, quod Moldavus et Transilvanus visis viribus

144
pro nobis crunt, paraeiqne sunt,relictis sui regnis cum omni familia in Tran*
nlvania adramus tuni 150000 hommaiii eudre: îti edam Rfladani, qui fere
medîetatetn Hungarie equant, în officio erunt. Si srgo subsidionim emîsaâo
maturabitur, quanta commoditate fîat, Maiestas Vestia videt, qiiam, ulDeus
Optimus fclicissimam conservare dignetur, exopto.
Dat\im V'aradini 16. mensis Augusti Anno domini 1538.
Mnic5Ults Vre .Sctcamîme
J^r. Giorgi«s Serem'ssinti Regis Hwngairie

Thtsaurarim tic.
Tbamir, Moa,«MnU Slivormi mcndwHKuoi. Tm. I. |M|t> <4t—643.
LXXV.
1538. PrattU Gearge, tcsaurariulu regelui loanu Zapolya, scrie archicpiscopului
din Strfgonli , cS Turcii aO trecuifi Dunrea, ca se devasteze Mcldova i Transilvania.
R everendissime in Cristo pater et domine domine observandissimc.

Salutem ac servitiorum meorum conuncadationem. Arbitror D'""' V. reveren-
dissimam iampridrm intpllexisso Turcam contra nos in Moldaviam et Trans-
,
sylvaniam venire, qui iam per Danubiuin traicit, licet eius transitus in loco
adeo «mbiguo sit ut ifi MoMavhun vel Transsylvaniam malit, deilectere possit.
D** V. reverendîasima videt universos patriae adflictae amantes expeditionem
contra Ttircam parare. Qua in re convenit sane, ut domini qui praeminen-
tiores sunt, maiorem in apparatu conatnm exhibt'ant. Qiiamvis autpm non
ignoreni in alendis gentibus D"'" V. reverendissima pro commodo huius regni
quantopere fîient aollicita semper, cum tamen V. reverendissima inter
domînos et proceres rî huios primum lociim obtineat, a>nvenit ut in gen-
tium quoque missione appareat vere primatem regni esse eandem. Cohortetur
autem D"" V. reverendissima pro re tam sancta alios etiam amicos et fratres
suos. Agitur enim de salute communis patriae. Praecor ut deus upiimus D"
V. reverendiadmam Ibdictssimani conservei. Datum Varadini 13. augusti anno
domini 1538.
EîimImii DoniiHtiraw Vnine M*ci«iidi««lmM
Fraier Georgius electus Varadiensis tJicsaurarius

reguu Mat's/atis eU.
Tilluln Revprendissimo in Cristo patri et domino domino Paulo de

Varda arciiiepiscopo Slrigonieasî etc. (Sig. inipr.)
T«n<MlMl Tir. An. 1S7S. pif. au. 0«tpit oHglMtidl 4m arcMvi impi. «i ren. dia Vienn.
Digitlzed by Google
LXXVI.
1538. Episcopulti (le Modena , uunciulu apostoUctt din Viena, iaformczâ pe
cardinalulu I'arntse , c.1 dupS scirilc sosite, SultaiUllil turccscil a pkcatfi CU I IO de
mii de âmeni asupra Transilvaniei,
eucrendissimo et Illustrissimo Mondgnor Signor mio osseruan'

dîssimo.
Qui alligate sono lettere credentîali a me dd Re Giouanni d'Hungaria
come Vostm Signoria Reuerendissînin et Illiistrissima iiedara nt:l Siunor Ilie- ,
roDymo Laszko qual per uigore di quelle hauendoini in nnme del suo Re come
segOO dl Sua Santitâ uisitato, nii ha fatto intendere ch el Turco aili 26 del ,
passato era in Andrinopolî, et hauea mandato auanti a Nicopoli BigUerbeg

Baasa ddla România, et a Silistria hauea mandate Ludftî Uassa, qualî fa<
ceuano passare in qnelli diioi lochi sopra el Danubio l'exercito iierso Tran-
siluania, et chc lui seguiua in persona con 10 mila Janitzeri, et, dice che
questo exerdto sara de too mib caualli 10 mila Janitzeri eletti, per la qual
uenota cosi gagliarda îl prefato Re Giotnnni l'hauea mandato a questo Sere-
nissimo Re per hauer soccorso acd6 che la Transiluania et la Valachia si
potesse conseruare. Pero mi pregaua come ntintio (îi Sua Sanctitâ uolesse far
caldo officio con cjuesta Maestâ accto che questu soccorso gli fusse mandato.
Questa matina parendomi expediente et <^tio honesto, ho pariat» a Sua
Maestâ di questa materia significandoH per6, che di «6, come Sua Maesti
potea pensare, non haiicua commissione alcuna da Nostro Signoire, et ho
exliortato Sua Maesta a non uolerli mâncare de ditto soccorso prima per il
benetîctu vniuersale de Chrisdani , e&sendo (lUclli lochi richi , fertili , et nume-

ro» de populi, ciuali |)otrano melio seruire all' Impresa contra il Turco del
anno sequentc, se sarano conseruati, con vittuaglie et geni solid a fare guerra
col Turco, c\\v nis-îin altrn proviincia vicina. Doppo perch<"- vi sono alcuni
lochi assai iiiuniti ,
qiiali con poca spcsa si potranno conseruare el pcrdendosi
con grandissima et con longo tempo non si potrebbero recuperare. Vltima-
mente per l'interesae , vttie , et honor proprio di Sua Maestâ qual ha ad esser
possessore una volta di quel Regno, et mostrara la grandezza et benignitâ
del animo suo, adiutaii Io lealmente il prt taio Re Giouanni ,
qual H e stato
continuo aduersario , oltra chc Sua Maesta con molta facilita potra farlo, man-
dando in Transiluania li 5 mila fani giâ destinai a Buda. Sua Maestâ mi
reqiose, che con gratissimo animo accettaua li miei racoordi, et era resoluto
procedere con ogni realtâ, con ditto Re Giouanni, conoscendo che tutte le
cause addutte da me ernno verîssime, et rlie hauea delibcrato mandare al
presente li ditti 5 mila fani a Duda, ma se îi iurco venera a quella Cittâ

(come per aduiso de 3 di questo era certificato, che molte naui piene dî
uirttuaglie erano tnutate uerso Buda) non possendo supplire a tanti tochi , sarâ
sforzato lasciare il presidio in quel loco essendo antemurale de tutte le sue
prouincie. Non venendo ancora, darâ ordine, che vadino secondo la richiesta
37.399. Documeiue. Vui. 11. Piute* 4-

<!«! prefato Re (liouanni, et in qucsio rrtcftonnmpnto mostro lanta cniuîiilez^'a
ct sincerita d'animo ucrso il prcfato Ktz quano dir si possa , replicando piii
uolte, che ognuno conoscera con quanta et fede procedera uerso ditto
Re Giouanni.
Per vigore della medesima credentialc il prefato Lasko mi ha fatto
vedere, che esso Re Giouanni considcrando la grandczza dcl Turco, et sa-
pendo li disegni suoi d'ltalia, non sol st ufiTenua , ma pregaua Nostro Sigiiore
come capo ddla Ltga de Christîamtâ, votesse con-
et principio di tanti beni
slderar, che semper fi Re passaii d'Hungaria hanao Hauuto continue gnenre
contra il Turco, et mentre i sttu occupato in quelle, non ha hauuto mai
pensiere di voltarsi alle cose d'Ita'i.i nt che lui essetulo de quel anime Chri-
.
sliano che deue e&sere, et seguendo li vestigii delii predecessori soi de&ide-
raua continuare in guerra contra qud nemico del nome Christiano, ma pre-
gaua Sua Santîtâ insieme con tutta la Liga volesxro dargiî adiutO qual
adiuto sarebbe stato bisogno fnsse fino alia summa de lO mila fani et looo
homini d'arme, con li quali se offeriua, et volea obligarsi talmente, che il
Turco coo cxercito terrestre mai potesse passare in italia, et pregaua Sua
Santttik, volesM admettere et exaudire questo Consilio, dil che quando ne li
fiisse dato qualcbe sperana de Sua Beatitudine, haueria mandato homo a

post.T pvr tt;itt;iic q-.n sno iifôtio et per concluderlo , et mi pteijo instane-
mente vollesse procurarne
la riposta et significarla al prefato Ke Giouanni.
,
Mi soggionse ancora con aficrmalione che Iui parlicolarmente ha molie

pratiche in le prouincte del Turco con Christiani, et maxime con alcnni pa-
triarchi, qualt altro non espettano che exercito Christiano etiam mediocre, et
che al segno et iuramento hnnno ii.stpine si leuarano con tuttî li populî op-
pretsi et tyrannc z;ui intolerabilmente.
In bona gratia di Vostra Signoria Reuercndissima et humilmente ba-
sciando li piedi a Nostro Signore di continuo mi raccomando. Da Lince atlî
IO agosto 1538.
Oe Vofira SignorU lUustrîiiiiM et Kciiermdisiiiia
llMnUIIno lerailof
// VtsePHO di ModtMa Nnntio,
M«iiinncnU llHnc*riM hiMorin. Oiplomaiarui. Toin- XVI. puf. 45 — 46.
Digrtlzed by Google
LXXVII.
IS38. Efiseo^lU de M»dena, nuodulil apostolica dJn Viena, serie caidimlnlui
Famesr , ci! dup nâuele sciri primite dcla regele F«rdiaandtt, sukanatâ Curoeacil vine
in pcrsoaX cu armata sa asupra Transilvanui.
Jb^ everendissiino et Jllustrissitno iMonsig. Signor niio Usservandissiino.

£ a questa Maestâ altro aduiso d'Vngaria de 9 di questo da
uentito
frate Georgio dletto de Varadino et admmistratore de tiitt'il Regno d'Hun-
garia, clici Turco in propria persona vene in Transiluania con animo de
ioiernarsc in qiie'la prouincia et ricerca adiuto da questa Maestâ, come Vo-
sira Sigiiuria Reuerendissima veder per l'incluse copie delle sue lettere quale
mando qui allegate.
Questa Maestâ mi ha ancora detto di hauer mandato cinque miUia fani
nl presente al Re Giouanni, et uolerlo acliutaro quanto potra , ct con questa
occasione ho Hptto a Sua Maestâ rhnmiliaiionc- d(;l prefato Re v(u-so Nostro
Signore ct che speraua che Nostro Signore i'abbracciarebbe come bon figliolo,
dîl che Sua Maestâ d mi ha detto, che hauera gratissimo ogni

e allegratu, et
bene , che Sua Santîtâ oollocara nel prefato Re, con tanta sinceritâ d'animo che
io sono restato totalmente inarauigliato ,
soggiongen io io che forsi Xostro
Signore Io cliianiaria Re, mi ris[)osc, che era conacnieiue . l'I che Sna Nhicstâ
non Io noiniiiaua aliriuienti . auz; nel ragionamcntu scnipre diccua ii Re
Giouanni, et alcuna uolta aggiungea Serenissimo, di che me parso darne
aduiso a Vostra Signona Reuerendissima et Illustrissiina alia cui bona gratia
etc. Da £ns in Austria allt 20 agosto 1538.
Di V. a. Rev. el lUviL
Iliiln.
// l 'escouAi di Modcna Nunlio.
MaoamnUi Uuqprii* bufairieiL Diptonniatu. 'Pom. XVL pv- 47-
LXXVlil.
1538. lurdinandii , regele Ungariei, scrie Fratehti Gtorgc ^
despre pcriculde
ce aineninâ Ungaria , daca Moldova va (i supus de Turci ; din acest caus densultl
a tiimcii j^crisori pe la principii vecini, ca sc dde ajutoriii Ungariei in contra Turcilorti,

de a-^cmcnea a trimisu unu legatu la regele Poloniei iavitându-Ifi se renune la rcsbc-
lulii Început asupra Moldovenilorfi ^ se fiw pace cu ddiîi.
iiêrdinandus etc.
Reverende dcvote etc. Allatac sunt nohis Devotionis V. litterae \Va-
radino in vigilîa sancti Laurentii martyris ad nos datae, in quibus nobis

148
signiBcat waywodam Transalpinensem simul et Moldavum serenissinio regi
Joanni nunduBe ciesarem Turcarom ab Adrianopoli MoMaviam versus duorum

dienim itineris spatio venisse et a Danttbio ubi gentes suas habuisset decern
dierum îter abfuisse rectaque ad Moldavîam aggredendam proccssurum ro- ,
gando nos serenissimî regis sui nomine \it qujrqiiid virliim in suhsidium mit-
tere possimus requisitis ctiam amicis nostris ciies et nocles mittcre festineiiuis. etc.
Ea nova cum non sine animi dolere audivîmus tum vero quanta perîcula im-
mineant re^no Hungarîae, st Turca occupata Motdavia in Transsylvaniam sub-
inde încurrat, facile consideramus. Quamobrem nuncios illos stalim ad vicinos
principes litteris nostris perferendo?; duximiis requirentes ipsos, ut ciini auxiliis
sui in tauti periculi magnitudine praesto esse velinti quod vero ad nos
attinet, iam ordinem dedimus ut pro praesidio arcis et civitatis Budensis
pramksa quinque mtUia peditum versus Budam una cum tormentis deducantur,
quae si fuerit extra periculum serenissinium regcm joannem quibuscunquc
,
possutuus auxiliis atque virihus etiam in Tratissytvania ct ubi opus iuerit
adiuvare cuinque modo in taii periculo dereliiiquere statuimus; sicuti

tiullo
Serenîtati suae magniBcum Hieronymum a Lasco verbîs nostris coram iam

declarasse arbiiramur. Renundatum aulem est nobis fidedignis exploratoribus
Turcas in Sdavoniam et Croatinm valitlarn impressionem facere decrcvisse,
cui ut oliviatn eamus, magno niilitum nuincro opus habemus; nihilominus
pro possibilitate nostra dicto serenissimo regi Joanni succurruni dare non
pretermittemus et externorum etiam prindpum sutisidia omni studio sollid-
tabimus, ne communi necesîtati propulsandac defuisse vtdeamur.
Caeterum rum serenissimo regi I'(j!oniae fratrf? et affine no<;tro clia-
rissimo per litteras cum proprio nuncio inultis ante dicbus ad se missas dili-
genter egimus ut susceptam Moldavum expeditionem hoc tempore

contra
deponat et ad concordiam tneundam animum inducat et eund«ii mrsus hac
de re vehementissime interpellarimus hortatique sumus sicutl D*"* V. cx in-
cKiso litterarum excmplo vidt bit ct quicquid circa Itoc ncgociura una vel alia
non nisi summa cura agemus.
via agero poterinius
Quod ad castrum Tockay attinet, cum Caspare Seredy ultra priora
mandata denuo quam diligentîssime et serio quidem tractari fiiciemits pro
resiitutione iUius ut tandem iuxta voluntatem et desiderium nostrum V.
voto in hac re satisfieri queat.
Circa eliberationen\ Gregory Lonyay rursus strictissima mandata ad
magnificum Thomam Nadasdy Mtehaelem Bydy et Christophorum Kawassy
dedimus, nt illum dimittere debeant, idque ut apud îllos nomine nostro curet,
Thomae l.ascano firmiter iniunximus, sed ita tamen ut vidssim fideles notri
qttî capti sunt, reddantur.
Nolumus aiim D"*^" V. latcre nos in dies magis magisque ex omni
parte gi avissimis fidelium regnicolarum nostrorum querelis interpellari de iniuriis
et violentîts quas Valentinus Tereck cum sociis sui nec non Melchior Ba-
lassa, Joannes et Raphacl I'odmanyczi<y et alii nonnulli adversae partis snl>
istis induciis annalibus non sine iurisdictionis nostrae diminutione exercere

audent ct conantur; conqueritur episcopus V'csprimicnsis illiusque ecciesie ca-
^ j . d by Google
pitulumO Valentinutn Tereck omnes dectm» frugum ob«tuIîsse coaarique et
decimas vtnorum auflferre minitarique sese omnes illoruni proventus unirpa-
Uirum ac bona occupatnrum eo praetextu, quod aliquando ante inducias ea
anno superiori diripuerir, qiiasi liceat en qune antp in-
tenuerit et proventus
ducias mate occupata bene amiserat, nune rursuni sub induciis occupare.
Qttcruntur nobiles comitatus Jaoriensis se ad congregationem quandam
per Valentinum Tereck vocatos esae înaudîtaque connumeratîone taxanim ve-
xri, eundemque nobilibus in comitaiu Soniproniensi et vicinis locis mandasse
ut tributum una rum rerfis victualibus confcrant ; cx multis autctn pUirimorum
querelis intelleximus pU-rosquc esse in cjuos puiestatem ante praesentes inducias
aerenbsliniis rex Joannes vel Valendnus nunquam habuit. Queruntur miseri et
deplorandi exule* Cassoviense» se milfibi in istis indudb refugtum habere neque
ab iis qui in Cassovia sunt, tutos esse, qui[)pc c;ui oos capitaliler persequi,
capere divexareque non cessent, illisque ne in hune quidem diem permitti ut
agros et bona sua circuiu et extra Cassoviam, sicuti serenissimus rex Joannes
consensit, oolere possint. Lamentatnr fidelis noeter Hieronymus Horwath Va-
lentinutn Tereck sub generalibus induciis bona sua et fratris dcpopulatum
es'ê, iii quibus plus qiiatn triuni niillrtitn (Inrcnnrtim damnum iiitulcrit ,
insuptr
sex posscssiont-s cormn ucciijjai it ocnii.>atasque leneat , variis et intolerabilibus
eosdeiu vexatioiiibus vcxct. Ueplorani et indignantur regnicolarum nostrurum

status exponentes adversam partem conari fideles snbditos nostros in comit*
tibus Castri Ferrei, Jauriensi, Soproniensi ,
Trinchiniensi, Vesprimîcittît Zala-
diensi et Hontlujiisi fere in totum siibiitcrc , dicas violenter exigere et omnem
tyrannidem in eisfiem comiiatibus exercerc.
Delatuni est praeterea ad nos Anthonium Lossonczy fratrem suum
qui sub nostra fidelitate, est ex ance Zalâncz contra leges induciarum vio*
lenter dedsse deturbasscque et multis in locis iidelium nostrorum bona ab
adversa parte %'exari diripique niidimiis, perinde nr si nullae essent induciae.
Quae res et sunt nobis graves et permulcsiac , iia nisi statim rectificentur et
tollantur, prout rectificri et tolli debent, expeditis îuxta induciarum contenta
commiasariis, necessario nos commovebunt et compellent ad ineundas rationes
opportunaque remedia adhibenda quibus et iurîsdictionem nostram contra eius-
modi gfravamina et inconvententia manuteneamus et subditos nostros a talibus
iniuriis minime fereadis proteganuts. liortamur itaque D""° V. agat nomine
nostro apud serentesîmum regent Joannem ut induciae integre observentur a
a sui, bona ecdesiae Wesprimiensis remittantur, ablataeque dedmae rcsiî-
tuantur per Valentinum Tereck, ditioni nostre nihil deirahatur, subditis nostris
nulla tributa imperentur, cxulcs Cassovienses îuxta proniissuni a rege Joanne
factum permittantur agros et bona sua circuni et extra Cassoviam colere;
Hieronymo Horwath et fratri suo possesstones per Valentinum occupatae re-
stituantur cum illatorum damnorum satis&ctione ; fratri Antonii Lossonczy fiddi
nostro castrum Zalancz a quo sub indudis deîeetUS est, reddatur, commîssarii
dne mora expedientur; aiioquin non videmus cur vel Gregorium Lonyay vel
I) Aici ctMiccptolii Iiicctii4, Ins! scniiotiulli a inseinnatii: pnrat in litlctis ad BcodoieiMi.

4
alios Uberari jubeamus, quîn potius causa erit, quamobrem salvis etîam in-
diicii$ notfros fiddes contra tot ioiurias tuendos susapiamus. Sed haec omnia
medio comtuissarioruni iitrinque rv.cte. rectificri poterunt ut istiusmodi îani
tandem coiuroversiae dtreptionesque sub ipsis principiis decidantur auferan-

turquc ne matora fomn mala et inconvenîentia sequantur et invalescant,
,
Kelîquum est ut D*^ V. hoitonur, velit nobis singula, quae îstîc de

pragressu et conatibus Turcarum occuirent, continue celeriterque perscribere,
in r|uo rcm nubis gratani ,
regique suo non iouLilem iaciet. Daturo in oppido
iiostro Steyr 22. augusti 1538.
La tnce/ifiu/M satisorti: Kratri Georgîo.
T«i«4nelni Tif. A». 1S78 puf.
LXXIX.
1538. i$38. Antouiu Veraaiu scrie din Turda lui ImhH StatiHu, epiwopolttt catolîcu
tiiii T:.insiK aiii.i , cA au .suîitîi la rejjele Traiisilvaniei Petru I'iidrin'h dimpreun cu Icgatutu
trimiii dc voivoduiu ferei-romnesei i au fcuii cunoscuii rejêlui, sultanuiîi tur- c
cetii n trecuii Dunitrea cu t6tii armata sa pe Ja oiajulii OUucia i acum ae afl
(n Moldova, 6r Pttm witwbilH a Incepulti se ard tite pe unde trece soltanulii.
AntfiHtus Wra$uiHs yiMutui Statitio^ ^'setipo Troimyfvtmo^

avmtuiulo su« S.
^''îox heri a prandio equitaturus rex , et jam atb'gatis r.ilcarihns
venit Petrus Pythar cum Valactlio legato a Transalpinonim vaivoda, qui su-
bite auditos, pro re ccrtissima affirmavit, caesarem Turcarum X. kal. Octo-
bris cum toto cxercitu Danubium irajecisse ad opidum Obluciza , et pontem
*'i
ne cuipiam aut sequl aut abscedere fas ait, diasolvisae, jamque eum in M<d-
davia esse, et Pctrum vaivodam passim omnia, qua transitufli caesar est habi-
turus, inuntîio ( incc-ndio j
ciniflai^Tare iiiccpis^L-. I îauc ah ipso rege accepi. Reliqua,
si quae sunt gras'iora, intra consiiium supprimuutur. l'etrus ipsc Pythar ca ipsa
hora, qua est auditus, absolutus est et demissu* una eum oratore. De Petro
autem Perenny, quae ut vuIjaria, nudius terttua scripseram, hodie ceito
nuncio Aiere confirmata. Porro haec fato qtiodam aut reî hujus, aut regis
Joannis fiunt, ut mînqiiam, praesertim vero tune, qinim externa be!la pa-
tiatur, internis turbis careat lÎungaria. Nos, ut vetus mos est natioais hujus
1) S«Kptt« 4c «HHleia la loeO <ic tScpwulirii».
Digitized by Google
161
advenus praepotentes et suUtm liostes, jam veni sanguineo passim drciun*

lato, vîritun ad insurgeadum «xcîtamur, et ad decretul» locum arraatî evo-
camur, qiio Solyinano nunierosiores et validinre manii, ntpotc pro salute
communi pugnaturi , occurramus. VaJe. Thordae XXVI. die Augusti MDXXXVIII.
Moiuimeau Hiuigariae hisuirka. Seriptore*. Tom. IX. pag, al—aS.
LXXX.
153S. Fpisccpulii dr M.vf,->m . nundutli apostolictl din Vîena, scrie CBfdinahiIol 1538,
Faruese , c Turcii aii IrecutQ Dunrea.
^êverendisrimo et lllustrissimo Monsignor.

L'ultîine mie a Vostra Sîgnoria Renerendissima ct lllustiissima furno
da Ens c!e Vinti di questn con le qij.n!i oii mand.ii Ii adttisi che. ui erano dcl'
opinione del progresso del Turco. Uoppo questo Screnissimo Re mi ha .si-
gniticato esser advisato da Frate Georgto Vescouo di Varadino et Thcsoriero

d'Hungaria, diel Turco gi era passato it Oanubîo, et in conforntit di questo
aduiso ha receuuto Ie alligate dai Broderico Vescouo Vadense, come Vostra
Sîgnoria Reuerendissima ei Ilhistrissima potra nedere.
U Reuerendissimo brundusino alli 2 1 di questo douea partir di Trento
oue credo habbâ tardato alquanto per bsdar paisare Ii apagnoH qualt an-
daraano in Vngarta, et «ono circa duoi millla, et si dice hano seco piu de
3000 bagaggi
Da Sdra alli 27 agosto 1538.
Di V. $, RcttenniUf.
Ilura.
// Voscouo di Modena.
MoaMNHti HiMigiflM Wnoriea. iNploMlwia. Ton. XVI. pug. 47— 4Sb
Uigiiizea by LiOOgle
LXXXI.
1538. HieronitnU Laskt, oratorula regelui Ferdinandu la ConsUatinopolu , scrie
regdoi SigîMiundtf din Polonia, dl sultanula turoesdl se afl cu armata sa apr6pe de

Dunâre, i cA cîupS cum tîed.ir.i in.-u-i s.iltaii'.iliî , dcnsii!u \oiesre se tiidrg cu rcsb.j'ii
asupra voivodului din Moldova, cr' voivodulu dia .Moldova afirm din coatra, c dup
scrisorile, oe Ie a primita dtmiilii dela Turd, sultaaulil nu vine cu resUlO asupra Mol-
dovei, d voiesce namai se trdcS bi Traarilvania.
Exemplar liUernrnm Hterofivfui Laski oiwforis re^yi Consianlinopo/i, quiâus

ngem Poloniae certtorem de rebus Turcicis et Jlungaricis eic. reddidit.
Sacntissira» Maiestas Regia et Domine, Domine Clementusime
X
îumilem ac perpetuam servitutis obedientîaeque meae cofflmenda-
tiuaetn. pacto Sermtis Dnu$ loannes Rex acceptum hoc V. Sacratissimae
Quo
Maiesti referat, quod se illi pro communî necessitate praestiturum oV^tulit,
cognoscet V. Maiestas ex littem sui, quas ad illam mitto: cuius Celsitudo
imposuit mihi, ut suo nomine haec V. Maiestad declararem.
In prinus quod Imperator Turcaram cum duobua suia filiia et hn lu'
nioribus castra sua una a Danuhio dieta posuit, ponsque in alium locum de*
missus, oppidiim vitltilicct Oliîm /ycza, quo in loco Datnibins ita magtnis e<;t
ut afhrment eas naves, cjuas pro ponte conduxerat, insutiicientcs tuisse: qua
in re Maiestas V. non opus habet haerere, quandoquidem alîae naves magna

furia iam afferdiantnr «t lods superioibus în ObKiczycsa. LudfH Bassa et
Regleerbegi Romaniae cum Zanzaco llenderalbensi fuenint, qtii praecedent
et praefcdt'bant ropias împer:\toris sui. Sciat eti;im \'. Sacratissima Maiestas,
Turcam in praesentia mei unum ex sui Gausis apud Sermum Dnum loanneni
Regem habuisscj ]itterasque misisse, quîbus decbrat venire se contra Mol-
davum, ut eum in toto demoiiattir, qui cum non habeat alibi quo se lecipiat
praeter castra, qiiae in Transilvania liaLet. \ani Scnmis Rcîx Poloniae mm
valiJo exerciii ali una, Tartari ab altera, Turca veto ab tertia partibus corn-
municâto consilio veniaui, et ob id rogare, ut Sermus D. loannes Rex copias

suas collîgatj et modum querat interciptendi Moldavam et ddnde Tnrcae tra*
dendt, cui iile Rex respoiulit obtemperaturum se desiderio Turcae, ct col-
leciLiriim omnibus locis, etiam [et] ab amicis quos in Germania habet,

copias suas, sed quia Moldavus habeat multa confinia cum V. M. Sacratis-
sima, timere se dixit Sermus D. loannes Rex, ne se eo Moldavus confcrat,
addidit etiam non timere se adventum Imperatoris, qnum nîhil in eum pec-
caret, sed Translvanos ob necetn Grîtti habere mspectum advoitum Turcae,
el ob id voUiisse omnia victualia exurere, reiînquereque loca debiliora de-
erta, vixque et cum labore Sermum D. ioannem Regem ab ea intentione

redttxîase Transilvanos, addidi etiam ipse quendam ex voluntate suae Od-
situdinis, e^musque cum Turca Turdce et eorum arte etc. quia cognovi diu
istum nuntium, quem quatuor dumtaxat diebns tenutt, et alioqui sua Cdsîtudo
dimnuset eum ocius, sed voI«1)at aliqtu» ia Alpibus pi c^Mrattciiics etc. iMoen
illique osteodere.
Praeterea orator Sermi Dni mei Poloniae Regis, qui apud Tuream
fiiit, noluit permitti, ut per Hungariam rediret, coactusque est irc Tauricam
et demum per Tartarorum campos, misit tamen ad Sermum illum Regem
et ad me nnim umim servitorem, per quem haee nunciavit, rogavitque, ut
Sermus D. loannes Rex dbi consulat, Tuream tontra illum et n«minem alium
venire, îllique esse infensissimum pacem cum V. Maiestate iiiitam,
proptor
admonuitqiie, ne ullis literis quam maxime pro-
aut verbis erodat, scd ut sibi
videat Antonium Rinconem iaragusam esse expeditum ct demissum , neque
, 1
Turcam in suo ex Andrinopoli egressu scîviase se quidpiam de pace întor

Caewream et Chrâtianissimam Maiestates lacta, de qua Turca ore suo ora-
torem eundem interrogavit. Retiilit etiam eo consilio Turcain filios siios secum
ducere, ut unum in Moldaviam, alium in Transilvaniam cum Sanzaco Hen-
deralbac instituat, maiorem vero natu misit in Mesopotamiam cum omnibus
Asiaticis înribus et aliquibus lanitMns, afRrmavitque idem servitor non habere
apud se Turcam ultra et ad extremum 5000 lanitzerorum et Georgium Gritti
fuîsse Andrinopoli, nescire tamen si veniat.
Moldavus etiam pracsente me suum nuncium apud Sermum illum Regeni
habuit, qui magna instantia petiit, mitterentur sibi 3000 aut 2000 peditum
Pixîdariarum et Slcalonim «opiae; vdlet entm his viribus adîutos Turco co-
piam pugnae facere, ad quem misit illius Cclsiiudo ct eius voluntatOt ipM
etiam misi subditum V. Maiestatis Sacratissimae lacobum Fischcr rog;atum ne
ante tempus se et suos in discrimine ponat, sed ut paulisper expectet, ut
V. Maiestatis auxilta adveniant etc. Significavit etiam habuisse se a Turca
nuncium et literas, quibus iube eum esse bono animo, et ut ad se cum
exercitu venîat: Turcam enîm propterea in Moldaviam venire, quod inde in
Traiisilvantam commodiorem adilum habeat, quam ex alio qiiopiam loco, et
certe nune facile dinoscitur Ibraym Bassam succubuisse et apud Turcas fidem
et pudorem una cimt Ibraym periisse, qui non vemitnr tam anlibita technb
chrutianos vdle Principes dedpere.
Sacratissima Maîestas Regia, cognoscit V. Celsitudo ex literis Sermi
D. loannis Regis quam expectationem habeat militis Hispanici, ita ut sibi
nihil modo eus habeat, qui pcrsonam suam pro lionore

defuturum existimet,
Domini Del et V. Sacratns. Maiestatis suoqoe vitare nollet discrimini exUbere:
quare et ipse bnmillime V..Maicstatem precor, iUîque pro (ide mea oonsulo,
nolit suae ipsius eiusque Maiesti nune deesse, sed mittere qua potest ce-
Icritate dicfnetur dictum militem , ut ad manum habeamus: credat entm mihi
V. Sacrat. Maiest. Sermum L>. loannem Regem habiturum 35000 equitum,
500 peditum Hungarorum, neque adeo vilium, ut bonis aaaistere aut bonam
operam facere nesciant vel noiint. Taceo autem de. alia multitudinet quam
vel ex sola Transilvania illius Celsitudo habebit, ubi omncs tres nationes ca-
pîtattm arma capient, Moldavus etiam aderit nobis cum 25000, Hcet ipse
toooo promittat, veniet etiam Transalpinus ,
quas vires is exerdtus V. Sa-
cmtias. MidestatiB în oifido redn^'t, et profecto plus V. M. sibi animos
Haamuilm. VoL IL Plute 4. iO
154
omoium Hungaroriun conciliavit niittenclo îstnm Germanicum peditnm, qiiain
unquam ulla re alia, qiiibus si V. M. ni';panos mittet, plus sihl aniorîs fi-
deîque parabit, piusque illis credere potcrit quam omiiibus aliis iiieris et olili-
gationibus etc. si quibus vel eget V'estra Mait^tas sola, vel liberi sui.
Bomhardarum contraximus bonum numeram, naro et îpse aliquas meas

contul! ; sed penuriam habemas magistrorum iaculandi, sine quibus tornienta
inutilia sunt LiuKivp-raro^^ât ilaque Sermus Rex ioanaes V. Sacratiss. M.
mittat sibi eius generis magistros.
Postremo commiserat Sermu» D. loannea Rex Dno Seredi percuntam
pro Tockay dari, ad quem Thesaurarius auae Cela. cum V. Matestatis misît:
sed tamen Dnus Seredy obaudit V. Maiestatis scripta, et nune maxime îniu-
riam Sernîi illîus Regis homines depactat, unicas natwras colligit, ubi rogat
eius Celsitudo V Maiestatem, ducere illam velit, quid cum Seredi sit la-
cturus, aut quo pacto castram Tockay et pactationem post lîteras Maiestads
V. illi exhibitas iactam repare ab ipso debeat. Scit enim sua Celsitudo,
quid hic opus lâcto esset, propterea uC scripta V. Maiestatis i(j|iut( ntur, sed
nihil vuit inscia V. Maiest. facere, et hnec sunt, quae Sermus ilie Rex mihi
iniunxit, ut Sermac signihcarem, qui diligenter y. Maiest. rogat,
V. Alaiestati
ut geoeroso Dno Alberto Sterobergk de Zelenahora saivum conductum ad

aex menses prolonget, et cîto mittat: alia V. Maiestas Serâîa de rebus meis
ex annexis praeseatibus. Datum Budae penultima Augusti MDXXXVItl.
Mini mm acniiM
Hitr. Laski etc. w//.
Lin. Priaelpam Tbo. I3C M. Sti.
Lxxxn.
1538. iSî**- Ferdinandii , regele Uagariei, Krie lui Altxt Turzo, locotenentului seu
dla Ungaria, cii dup soirile sigure, ce le are. Turcii voieacS, cu o putere mare, se su-
punX MtUtva $i se faci incursiuni in TransUvanut , din .care eausX dCasulS a hotlritii
se Uit meauri pentrn apirarea Traanlvanici.
Ferdioandus ele.
Spectabilis et Magnifice fidelis dilecte. Ex transmissa ad nos, per ao-

hilcm tîdelem nobis dilectom Sigisimindum Liberum Baroncm ab Herberstein
consiliarum et comisariujn nostrum, reiatioue, rcspoQsloneque in Conuentu de
Sellye ad Legationem nostram, per te, eetentsque consiliarioa nostros data,
gratiose intdlexiiniis ea , que circa pecuniarium subadium OMtribaendum , gen-
Digitized by Google
tesque expedieniias et alia petita noKtra t-onclusisti-,. l'.t , qu;\muii omnino
speraueramus,,regnicoias iilos nostros, consyUerata presentium nccessitatuoi ct
periculorum magnitudine, que ipsis, patrieque sue omnium maxime încumbere
videntur, cum promissum dimidîj florinj subsidium aucturos, tum gentîum quo-
que niimero, ;id petitionem nostrnm, aliquiJ arnpliiis addituros, accumniatu-
rosqnc iove, prescrtim rum reniporis hiiius ratio longe maiores, nd defensionem
rcgnj istiub coiiLra Turchas, vires exposcat; tamen, cum ad iioc adduci no-
]uerint, aequo id animo feramus oportet, confidentes se nihilomini» totÎB vi-
ribus succineius, paratosque futuros, vt afRlcto regno suppetias ferant. Ex quo

autein ct-rtissimis pent! cxpljr.itîonîiiiK constare videtiir Turchas ad subjiigan-
dam Moldauiam, inuadcndamque Tninssylvaniam magna vi, potentiaque con-
tendere, nosque prorsiis staiuerinius pro defensione diete Transsyluanie , vt
que baud postremum regni notri Hungane membrum merito habeatur, Joanoi
primo quoque tempore auxilium, succursunK|iie dare: visum est nobis con*
suUum fore, q'!inî;fen os t!!os equil«js leiiib Armcitnre, qnns circa Epperyes
hactenus sustinuimus, subito vcrsus Transsyluaniani , cum alijs auxilijs nostris
expedire, vtpote quibus amplius in partibus istis nun admodum necesse ba<
beamus, et cum «nt iam înstructi et ad manum, ac «mul coniuncti, ipsaque
necessitas efflagitct, rt eîusmodi auxilium sine omni mora fiat, în mentem
nubi-s venit expediens , arcotnodiimq'ie fore, vt nd celerem et repentinam ex-
pcditionem Jntertentionemque iliorum quingcntorum equilum promissum auxi-
lium, vidciicet quatuor equitum ,
pro ccuium quibusque colonis prestandum,
innumerata pecunia porrigatur et de reliqua summa , que supererit ad jnt^;rate
,
complementum promissi equitum aubsidij Magnificorum Frandsci Nyari et Bal*

thasaris B.nnffy ,
alioriimqiie equites suscipiaiitur, inierteneanturque, vt tanto
cummodius lestinantiusque auxilia nusira in Transsyluaniam mitti possint; ita
enim constîtntum a nobis cî, quod prcfati quingeniî equites drca Epperyes
necnon ationim, qut de restduo ad complendum numenim dicti auxilij, vt
prefertur, coaducendi sunt, gentes, cum ceteris copijs imstris, tam Hispanici»,
qiiam Germanicis, quas conduxinius, conjungi , et in auxilium Joanni^ ad Trans-
syluaniain quantocyus transmitti debeant^ quaproptcr tibi, maiori quo possu-
mitt studio, kiîungîmus et commîttimus, vt nomine nottro quam (filigentudme
cures et quo dictum gentium subsidium de siogulis centum portis, in
efiictas,
numerata peouma, ad expeditionem scîlicet et jntertentionem prescriptorum

«•quitum, absque omni dilatione, nune prestetur, vt sicutt a vobisniet ipsîs ,
petitum est, in tempore prefato Joanni suppetias ferre possimus; presertim,

cum tantum in mora vel minima pericultmt o&tat, quantum ai longius dif*
feratur, tardeturque, recuperri, haude facile queat
Quod vero ad pecuniarium subsidium atUnet, mandamus tibi, vt illud
quantocyus a1> omnibus exipi in camcram nostrarn importri cures
, quan- ,
doquidem iiiens nostra est vt in ca cxactionc nemini parcatur

, Nam etsi ;
nonoullis, propter vrgentissimas ratkmes aliquam solutîonem stipendiorum suc-

rum ex presenti dica iieri ordinauerimus, et preaertîm comitatumComaromiensem
ab ea excmerinnis . vt ppro ini;iiit!oiio sciîicct Arcis ilHus pfj.stulatum a nobis
subsidium impcndere debeat; lamen cure nobis erit, vt pecuniam illam

Ifi6
untum în defenaioMin regni îstius notri neoeasariam dtspensemus et con-
Nassadistarum opera quamuis vtî decreueramus , cum Turras versus

Budam progressuros audiuissemus , tamen quia omnis belii moles in IVansyl
uaniam declinat, seruitijs eoruni nune minus opus esse videmusj sed cum pri-
mus vsus ventet, nou omîtteiniis eos, pro renim temporîsque extgentia,
adhibere.
Cetenim legimiis literas tuas, de 20, ct 2: Auj^îistj iain prctcrili ad
nos datas . de quarum recepîione te obiter admonendum putauimus. Datum in
oppidu nostro Gmonden die prima Sepiembris 153S.
La tn^^ntuia urisoru: TnrzoaL
MflOvaiMits Mmilialfil Rôi llanâruc. Tom- IL. |j. ho — 112. Oupii coikciAuIII urigiBalO din sr-
chim McicM 4in Vlwt.
LXXXIII.
I$58. 13 'î^- Ffi Jhi.ntJit, regele Ungariei, c.sprimS Frd!, !iii (Tativ .
întristarea s;»,
c sultanulâ turccscii a nvlit cu armele asupra Moldovei; de asemenea i a causatu

nepfiteere i adrea, e!i regde Pdooiei dcvasMzX Moldava cm ferii i eu focii, lucru ne-
demnii <i rr)rtc pcrirulo-su pentru Criîc cretine în uuîi titnpr; caridu Turcii sc ridic
asupra crcftintii , din care caus dcosuiâ ai saisu rejgêlui Poloniei în douc rânduri,
CA fle U/A pace cu Moldovenii.
f'êrdinandus ctr.
Reverende devote etc. Tantum biais iJcvotionis \. liUeris responde-

lamus cum alîae nobîs ab ea per proprium ipsius servitorem ad nos nussum
redditae sunt în quîbus nos primum rogat, ut quia Joannes Catzîaner ad ser-
vitia serenisimi regis Joannis domini vestri venire in Transsylvaniam cuperet,
îlludque Serenitas sua respectu initae pacis ct confoederationis absquc scitu
et voluntate nostra facere nolit, patcremur liium ipsum hoc tempore perne*
cessario conseosu nostro accedente ad servila praefatî sereoisdmi regis Joannis
ire. In quare etâ Sereoitatis suae atque D"" V. voto desiderioque libenter
gratificaremus , tamen ofTu ii nf)Stri partes rationesque in eiusmodi causa, quae
variam et ilivcrsain iiimiruiu conditionem statumque obtinuit, eiusmodi sunt
et ia iis plane finibu versantur ut nequc liceat nobis in lioc cunseniire,
ncque praedse recware possîmus, sed penîtus arbitrio Ipsius serenisimi regis
relinquendum pntavimus.
Turmnini t^-rariniim in Moldavia iani esse non sine Jolorc audi\ inms
atqui non dubium est nobis D"«'" V. iam de auxiliis copiamm nostrarum stalum
omnem accepi&se, id quod per annexas etiam sibi nempe quod
signiticavimus,
viam ingressi v(asuB Transsytvaniaih propere contendunt. Nam quicquid ui*
L.iyui^ccl by Google
terius pro bono et commodo tam regts et I>»* V. quam univenae rdpublieae
cliristianae et commtinis istius ret^ni salute conservationeque facere [jtitcrimus
in CD omncni curam ct operam nostnim summo studio posituri sumus, nc

cliriiitiani principis ofticio alicubi desinius, speraates et confidentes sereaissimum
regcm Joanoem omnes possîbiles hacteiuis proviskuies aidinbutsse et ddnoeps
adhibituruin ad cocrcendos Tureanim oonatus quo mÎDus vel Moldaviam oc-
Cupent vtîl in Transsylvaiiiam pernjmpant. In quo tam pio et christiano opere
ut alacriter nobis coadiuvantibiis pergat. non est qiiod Serenitatem suam im-
pensius cohortemur, utpote qui suapte spoiue cum id iacic, se et rebus sui
et (oti chmtiaiiitati operam navare et consulere non ignorat.
Circa castrum Todcay alîquotîes Caspari ScreiJy seriose mandavimus
ut illud sine iongiori mora remittere et restituere dcbeat, displicetque nobis
maiorem in modum ipsum nondum commissioni nostrae saepius repetitae ob-
temperasse, exquo autem ob temporis huius difficultiiiem et pcricula , ex Tur-
eanim adventu exorta non admodum convenire vtdeamus arcem istam seve-
lioribua Ktteris a ae efibgitare, praesertim cum eum ad fercndum auxilium
cum equîtibus sui evt>caverimiis aeqtio animo moram hanc D"" V. toleret,
,
oportet; quoad bellum istud crudele depulsum, resque in tranquiiliorem statum

perductae fuerint, ne graviiis scandalum inde 'orîatur; tune enbn îta cum
eodem Seredy agemus omnia quae ad satidadendum voluntatt et promissiont
D"^ V. super castro iam dicto factae necessaria idc^neaque fuerint.
Caetenitn ([untl D"° V. scribit se ad nullas litteras suas quas tanien
plur^ ad nos dedisset a nobis liactenus responsum habuisse, id non pos-
sumus nîri ma^nopere admirri ut quî ad omnes suas nos semper rescripsisse
<^nie meminimus et non Um verbis quam lactis et opere etiam a nobis re-
sponsum esse arbitramur, quandoquidem etiam atque etiam solicitavimus ut
auxilia nostra quam citissime eo destinaremus. Lltteras \ero nostras <iuil)us
!>' V. siogulo quoque teinpore respoadimus, ad speciabilem et magnificum
comitem Alexium Thurzo ecc. locumtenentem nostrum direximus ad V.
deinde perferendas, id quod eum pro solit sua dilegentia fidditer curaase
non anibigîmus.
Porro ,
qiidd !>"' V. rennnriatiim sit per serenissimum rcg;em Poloniae
Moldaviam igne ierroque vastari ac insuper quoddam castrum ipsius Moldavi
impugnari» non libenter certe audivtmus, quandoquidem facile consideramus
ct animadveriimus id indigne et pemidose imo vero cum maximo damno et
periculo reipublicac cliristianae (Ieri iam nune, cum Turca nos premat. Efjui-
dem liis Sierenitalem suam litteris nostris per proprios nuncios ad sc niissos
acciu'atissimc admonuimus, Mulduvum expcditione
ut ab eiusmodi belii contra
suscepu supersederet pro communi nimîrum bono, postquam cum Turds res
,
nobis esset; ad quas priores litteras nobis pauds ante diebus responsum a se
nllatum est, sicuti I)''" V. ab incliiso earundcm excniplo xidcliit ,
ijnod (juidcm
responsiiiii tale e-t, ut minime susjiicati iuissenuis, cum contra Moldavum

tali ujodo prout D"'" V. sibi relaium esse confirmat progressurum in incepta
expeditione sua; ad alteras posteriores, quanim similiter copiam ad D"** V.
cum littorb nostris transmisimus in horas responsum expectamus. Et haec sunt
158
quae ad D'"^ V. liticras rcspondere opere pretiom exîstimavimus. Datum

Lindi 15. septembris 153S.
La începutul^ serisorn: Fratri Georgîo.
Yi^ncMliiii tir. An. iSjK. a^ tî—^yi'
LXXXIV.
1538. IS.V*^ Stffanii Biodoinu. episcopulu din Vaii, scrie cardinalului Farnese . c
sultanulki turcescu se afld cu armata sa în Moldova ^ unde asediez cetatea Sucevei,
(reedina Moldovei) cu 200^000 6meni; cX voîvedola Moldovei a arsa totit, Dunud ca
Turcii se nu p6t.1 cîpcta provisiuni cS poporulu Moldovd a trecutS Itt TransQvania
,
voivodulu s'a retrasa cu armata sa ia locuri mai sigure.
StephiiHus BrotUricm Alexandrum cardinaUm Farnestum de progrtssibus

Tunarmm in Moldavi» eerfiorem rtddit. Ex originati in ardkive gtwnM
r»Uim a$*trvai0 — Cartt Ctrvini Filza XXIV. fot,
Rmo et Uimo Dno , D. Cardinali Farnesio S. Romane Ecciesie Vicecanoeibrio

Meritissimo, Domino semper Colendissimo.
R me et
mcurunt coniinciidationeni. Aaepi

Illme Duc 1) scmprr Collmr,
iiitcras Rme ct
snîtitem
lliine
et
Dom.
obsequiorum
V. una cum
Domini notri, quod statim per proprium homitiem missi
ttrevi Sanctissimi
ad Serinum Regem mcum (|ui certe semper fiiit obedtentissimus et devo-

,
tissimus filiiis Sanctitatis sue. |-ioc(jue Dom \' Rnia et Ilhna rrrto sihî per-
siiadeat atque Sanctiti sue dicât: nam rerum (ûotidianus eventus hoc aper-
tissime demonstrabit.
Nova superioribus titteris meîs ad Santitatem suam scripsi hodie tamen :
venit nuntîus ad me, qui eadem ferme nontiavit, SCilicet 'l\ircarum Impe*
ratorem personaliter in MoI(îa\ ia rssp, et castriim in Moldav la nomîne Zt;-
chiava, locum proprium resiuentie ipsiiis Vaivode ubsedisse, et ut fertur cum

ducentis millibus hominum. Locus iile non admodum munitus est iuxta morem
illaium regionum. Vaivoda autem omnibus prius combustîs, ot eommeatus
hosti desit, ]jopulum suum in Transilvaniam reduxtt: se autem cum suo
exercitu ad loca tuta reccpil, ubi expeclat. fiiod Sermus Rcx men^ pt^ssit
c-sse paratus, qui nihil eorum, <[ue necessaria sunt, in tanto negotio post-
ponit:omnes enim ad Maleatatem suam dndunt. Et hestema die hîne dis>
M. D. Hieronymus Lasehy Capitaneus Generalis Sermi Kegis Roma-
cessit
nonim cum optîmis pedîtibus numero cîrdter 4000 non multo autem pauciores :
Digrtized by Google
IBO
equites Maiestatis suae alto scimus ad Sermum Regem meuin Unde

vadunt.
nobîs de victoria Det optimi auxilio maxime speranda est. Voi insieme cum
Ia Sontitâ dd nortro Signore pregti Iddio, che le cosse vndano bene, et
di bon core sempre tiie offero et areconimando a la Rina et Ulma Sîgnoria
V'ostra, la quale iddio teiictmcnte conservi.
Vade die 20. Septembris 1538.
Sleph, Bt odctuus £*. / 'aacnsis.
Theincr, Monutncnia .stavoriim meridionali am. Tom. I. pa^'. 64J 644.
LXXXV.
1538. Ferdinamii'i ,
regele Ungariei, scrie FraUlui Gtorge^ cit In urma insÎJI- 1538.
teneloru aale regele Poloniei s'a împcata cu voivodul Moldovti.
Reverende devote etc. Magna nos laetîtia affecerunt serenissimi regis

Poloniae ctc. aftinis et frntris notri charissimi literac hodie ad ncrs allatae,
in (juibus nobis signiiicat inter Screnitaiem suam et Moldaviae wayvodam
perpetuam ooneordiam pacemque oompositam et oonsdttttam ea6se> «cuti D*'"
V. ex earundem exemplo quod impraesentiarum ad se transmîttimus latius
cognoscet. Et quanuis II!a îjjsa rt serenissimo regî Joanni et D"' V. iam nune
nunciata esse existimemus, tamca id quofjiu; <|iiod nobis a serenissimo recfe
Polonie litteris sui ea de re perscriptunri est, ad D"*" V, propterea dare

voluimus ut intdligeret turn nos apud regem Poloniae ilfius nôdi causa ve-
hementer laborasse, quo sese ad conoordîam daret, tum eam in notri gra*
tiam et pulilîci commodi cansa potisstmum ferisse. Otio nominf dco optimt»
maximo gratias habenius immoriales ,
sperantes omnino pacem îstam toti reîpu-
blicae christianae profuturam. Datum Lintîi 20. sept. 1 558.
Im iMe^Mhtl serisoni: Fiatri Geotgio.
TSrtfMlmî T4r. An. tiji, (Mg. 93}.
Digitizeo Ly vôogle
1<K>
LXXXVL
153.S. Brodariciii, episcopulu din Vau, scrie Papei Paulu IU., c Petm v«i-
vtditlU Moldovei a fostS aootfi din DonintI fi aultanulB turce«cii a ehG din Moldova.
lêatlssiine Pater et Domine Donrîm Clementîssime Post humilimam
seruitutb meae commedationein.

Per hanc nocteni uenit aci me taniulus CanceUary notri D. Werbew-
czy, per quem mihi nunctauit, uenisse heri tarde hominem fide dignum ex
l'ranssiluaiiia aftirmanteni Tliurcarum Cesarem ex Moldaiiia discessisse. Expulao
Petro Wayuoda, Imposito ibi noiio Wayuoda filio Petri, non facto magriti
clamno f|uippf* quî (He qiio et a Domino Maylad Wa\iioda Transsiluaniac H-
terus habui) comiserat sui, ne vel inceiidys, uel hotninuiii preda illud Regnum
uastarent. Illud âm scripserat D. Maylad, nouum Wayoodam ueile tosU-
tuere, sed non nominabat quem. credulerim potius esse constituttim alium
fjiiam filuini PL-tr! c-xpLilsi. IntelIi;::;fo etiam qtiod Rex Dorninus meus Gemen-
tissimus Uominiini Lasky et gentes Serenissimi Romanorum Regi's cum alys
gentibus remisit ad propria. Duxi statim V'estrae Sanctiti haec tanta noua
sîgnificajida. Quae ego ob ceitas alias causas credo esse nera. Tamen quicquid
babere potero, statim rursus signiBcabo Vestrae Sanctiti Quam Dcms con-
seruet semper felicem et iacolumem. Vaciae octaua die Mensis Uctobris 153&
tlcBcnlisiiiiiM V«iliie Suetitalw

humilimus scruulus
VaciiHsis i^copus.
ManumcnU {Iwicariiie Mstoriet. DepImiMUfla. Tom. XVI. |mc. 48.
LXXXVII.
1538- '5j8. I'frdiiianJu . Fratdui Gcorge
rcgcîe Ungariei, scrie voivodulu Mol- , c
davei in locu (le a »e retrage spre Maramureû ar â icutu mai bine ca se inciiid druoiulu ,
TtttcUorli «fin Moldova; dar cu tdie aceste crede, cS trapele Moldovei uaite cu ale re*
gelui loanK jl cu ajutdrde Germamd vovfi put£ se ledste cu succesS Turdlorii.
Ferdinandds etc.
Rr\-ere.nde d( votc sincere (îtlrcfr. Rctlditne sunt nobis Dcvotionlfi V.
litterae fjuilms pr, icter alia scribit Molciavum se ('uni copiis sui versus Maro-
morusium recepisse, uti praepotentes iurcarum vires eo melius evitaret. Id
quod etsi eîusmodi est et optandum foisset, uti potius in terris ipsîus Moldavi
Turcis omnis aditus quoquomcdo întercludi potoisset, quamiilis latius perrum-
Digitized by Google
161
pendi locus daretur, tanien optima nos spes habet, fort: si ipse Moldavus
mmc suas gentes cum «erenitiimi regis Joannis cxercitu et auxJliis nostrîs con-
iunxerit egregîum fecious contra Turcas edant, quo minus id
ut aliquod
quoU in christianitatis perniclem animo conceperunt pio desiderio suo efficere ,
queant. Procul clubio deum optimum maximum auxiliatorem et protectorem

suorum tîdelium habituri sumus, cum videat christianorum non parvam manum
islic totis viribits in tuenda fide rdigioneque nostra adversus christîani nominb
hostes elaborare.
Caeterum in netjotîo cornniissariornm ct violentiarutn iiltro citroque sub
praesciuibiis induciis illatorum nos ad secretarii notri I'auli Hornemyza, quem
ante aliquot dies hinc ad serenissimum regem Joannem expedivimus, rela-
tionem referimus, a quo V. omnem mentem et voluntatem nostram oog-

noseet. Impraesentiarum vcro ea quae de expeditione confoederatorum contra
Turcas ex Italia act cpitnus D"' V. transmittenda duxinni?; , etiamsi non diil)i-
temus dominum suum aliundc quoque isds de rebus certiorem fieri. Datum
Lintîi 9. octobris 1538,
L iae^îUtUâ strisortt: Fratri Georgîo.
TenCnalni T4r. An. pig; sjS.
LXXXVIII.
1538. Cardinaluiu de Brundusiu , iegatulii pontiticeiui ia curtea din Vicna, ra-
1538.
port^, ct Tur^ vcioâB «e tr^ Jin M^Mtva t» TninsUvatUa, afl fostU bStuti In-
tr'unil posO dia mtuili Catpaitoril uode aa petdutii 6000 de 6roeai,
,
lilustrissimo et Reuerendissimo Signor.
T-j'altr'hîeri arriuo qua un seniiior del Laski, îl qual publice dice

hauer poitato lettera a questa Maesti cum nuoue, che uolendo Tarchi passar
di Moldauia în Transiluania in un passo stretto furno rebuttati cum perdita
di sei mila di loro , et poco danni de Christiani: Soa Maesta mi dice non
esser cosa uera di detta nuoua, et tamen io ho letto una iettera di uno in-
timo del laaki, a certo mio amico qui, persona di conto, che detta nuoua
^ uerisMma, et che laski cum la gente di questa Maestâ se ne andaua in
diligentia in transiliiania , el v Li li:tt( ra di XXII del [jassato data in iin !iinro
appresso il hume l yssa, il qual parte la Hungaria daila Transyiuania: Varie

sone le opinioni di alcuni, per (juat causa questa Maest celi tal nuoua,
37.399' DMiaple. VoL n. Parte* 4. 21
Digitized by Google
la qiiale e tenuta hormai per uerintma, ne uoglio in ci6 interponer il mio
gîuditio
Di Unce (Linz) XII ottobre MDXXXVIII.
Di V-fm R-M el llhiHrmbm

Hum,
// Carditia/ Brundusino.
MomiMnu HangariM bbterica. Diplonalaria. Tom. XVI. pag. 49.
LXXXIX.
1538. Nunciulii apostolicii din Viftta raportdr i la Roma, c Pttru, voivodui
Moldovei, s'a retraii cu annata sa in munii Bistriei $i ai Maramureului, ^r suttanultt
turcescu , a pusfl doniAii !b MoMova, In locuia voivodului Petru , pe fiulii repontului SaiuMa.
^^.dolescens magnifici domini Maylad hodic ad nos appulit cum li-
teris domini sui in D. Maylad qualiter petrns Vayvoda Mol-

quibus scribit
daviensis admonitus fuisset tam a Joanne Rege quani ab ipso ut arccs suas
tam vietualibus, quam Itominibus bene muniret et cum coptis sui Transîl*
vaniam veniret sed capitaneus Mokiauus non acquievit consilio ip«us joannis
,
Reg;is et dicti Ma\ lad sed îc rcccpit ad alpes bistricienses aut versus mara-
.
niorusiiim Nune Ho\arones ab ipso defeceriint, aliqui venerunt ad domimtm

Maylad, aliqui vero iverunt ad graliam Caesaris Turcarum, Turcus iilos be-
nîvde suscepît et novum Vayuodam Caesar constituit inter cos, filium vide>
llcet quondam Sandrinî. Boyanmes nune qui apud dominum Maylad sunt
rogant plurimum ut aptid novum Vayuodam pro pratia lahoraret. Xam Boya-
roncs Vayuodam novum diligunt, eo quod est Walachus, petrum autem
propter tirranidem suam odio prosequuntur. Turcus nec comburit nec aliquem
mittit ocddere, sed firmiter eommittit ut itaC vivant in M<4davia sieati în Regno
suo, lioc etiam scribit Dominus Maylad ut si Petrus Vayvoda Moldaviensls

pro nimc ad ipsiim veniret, parum roniodi ferret. eo quod Royarones ah
ipso ddecenmt, Nam Turcus Moldavie personaliter est, sed cum paucis, quia
vires suas dîstribuisset ad paites quatuer, una pars est Syrimnio cum Itribegh
alia vero cum lilio ultra mare, Tertia in mari, quatta vero in Moidavia Bom-
bardas magnas nullas secum habet, Campestrales autem liabet ducentum eî
tn>inta I'rpterea dominus Maylad pîiiriinutn de hac limct ut in Moidavia et
Transalpinis 1 urcu relinquet Zaucatuum aut Hassam, et si hoc fieret (quod
dominus advertat) periculum magnum inferret Transllvaais.
Adolescens qui has Uteras adduxît expeditus eiat a domino Maylad
Digitized by Google
feria quarta post exaltatiooem Sancte Cruds, aed in Colosuar tardavit propter
aliquam relatîonem quam debuisset habere a Joanne Rege. Cumque illic ado-
lescens pausaret, supervenît alius servitor D, Maylad a cjuo udolescens intel-
lexit ut arx Zauchuna data esset manibus Turcorum. In alîis arcibus etiam
petius Vayvoda aliquoa latrunculos rdiquit et timerent pturimum ne arces
omncs vemreot ad mani» Turcorum die XV. octobria 1538.
MoniiMMU Hoiigmfae hteorici. OiploMUaito. Tm». XVI. ftg. 49—50.
XC.
Cardmatula ie Brundusiu, legatulQ apostolicu la curte» din Viena, ra-
I$38.
port^z la Roma, c sultanulii turccscu dimpreun cu armata sa a pârâsitu Moldova,
Petrtt, fostul wtvodU ai MaiiavH, «e afl ta Traanlvania Ia regele Ioana Zapolya.
eoereodbsimo et niustrissimo nostro sempre osseraanduHino.

cum Tadiuto di Nostro Signor Dio ag!^'ong«saeino qnî
Hori al tardo
in Vienna, oue intendemo da pprsone degne di fedc, ihcl Turco ritornaua
abandonata la .Moldauia, et questo per csser riinasto d'accordo rol Re Gio-

uanni ,
quale gli daua certo tributu , et quelli che qui spargeuano questa fama
che sono ceri capitanij spagnuolî arriuati qui in Corte, delii qualt uno pre-
cipUO k il capitaneo Salamanca dicono esser siati liceniai dai Re GiouaiKlii
et hauer iieduti alcuni vasi dorati pieni di dinari, li quaîi detto Re Gionanni
mandaua al Turco per tributo, che sarrebbe segno di una perpetua pace ura
di loro: Siimhnente referiscono, cbe
20 milla caualli turchi di quelli che
erano in Motdauia, andauaoo uerso Dalmaia, a danno di Omstiaai Et che
Pietro Moldauo uecchio scazzato dai Turco se trouaua albora col Re Giouaani,
quando uenne Ia nuona de! sopracJetto accordo et che per6 partitose se , ,
haueua reurato iii una certa tortezza, oue il Re Giouanni haueua mandat»
ceru gente a pigliarlo, il che h conforme cum quello, che acrisse il laskî
dai prindpio di questi moti, che il Turoo domandaua dai Re Gtouamii che
non adiutasse il Moldauo, anei se se riducesse in le terre di esso Re, chel
Io pigliasse et gelo mandass^•. Kt perche qtiesta nuoua ci e parsa di grand'
importantia,hauemo uoluto intender dai Keuercndissimo Tridentino, il qual
dice primo, che noo sanoo oerto di Taccordo, ma chel Re Giocumoi haueua
poato ttoa impositioite di trecento mîlla ducati alia transyluania* et parte di
Hungaria, che possede, cum fama di uoler cinn questi danari, o [lartc di
essi accordar, chel Tiirro ritornass^ ma che Sua Signoria Reuerendissima
pensa, sii piu presto per lirar questi dinari per se satto questo pretexto, et
che Thauer mandato gentc, a persequitar Pietro Moldauo sii piîi presto per
particulari inimiciie dil Re Giouanni contra di lui.
164
Dice ancor detto Reuerendissimo Tridentino, che quanto alU Spa-

gnuoli , (jitali se ne ritornano cum gran diligentia, e stato dnto ordine da questa
Maestâ, che se fermino in Strigonia, fintanto, che si ueritîca ia nuoua dil
camino che teneranno deiti canalii turcheschi , et se andaranno uerso dalmaia,

remediaranno suUto mandando I'adiuto dooe piu sarra bisogno; et ne dtsse
aacbe che di hora in hora se aspetta un ambassiatore dil Re Giouannî a
questa Maestâ dai qtial se întennera i] nero basamo li san-
tissimi piedi di Nostro Signore reucrentcmentc , e di Vostra Signoria Reue-
rendissima et lltustrissima le mani. Di Vienna alli 20 di Ottobre MDXXXVIII.
Dl Vo)(i» Sinurts krucnndiMiii» el llluwrittiin*
SbMiUIno Scraitow
// Cardinai Brumiuâno,
FaHus MigntauUMt rmmitKS.
MonaraeiU» Hungsrioe huluri». Uiphimauiria. Tom. XVI. p%g. 50 — Ji.
XCI.
1538. CtntimiMit de BrumAinH. legatulâ scaunului spoMolicH la curta <Sd
Viena, scrie la Roma, c Pftru, foitulii voivodU alU Moldovei, se afl prisoncritt
iotr'uoii castda din Trawilvauia , $i cft r«|;ele loaoa Zapolya voieace se-lfi predee ia mâ*
nlle Tufcîloril.
euerendisâiino et liiustrissimo Signor mio Signor Osseruandissimo.
Scriuesssemo die Retro Vaiuoda di Mbldauîa scaxzato, si era ridotto

in vn castello, et che îl Re Giouannî haiiea mandato per pîgliarlo, questa
Maestâ dice, che detto Moldano non se ne ha hi.ssr\tci prendere, ma sponte
ha uoluto uenir in mani dei Rc Giouanni, il quai il ticne ben custodito, di-
cono alcuni« die tiole hauer. da lut ceri doi castelli, $e pur non c quella
cauaa, che gia accegnassemo per le ultime, per dario în man dil Tuko se
fussero d'accordo.
Di Vienna, 22. Octobris 1538.
m V. R-m CI ni-iM SlipMriii

lliMiilIiaM icNiittt»
It CardtMi Brtmditsin».
ManaoMMK Uangariac bulofka. DiplomaUria. Tom. XVI. |Mg. S*~-S^
Digrtized by Google
XCII.
1538. Fratelt George, epucopulu din Oradc ^ teaaurariuiu Ungariei, scrie re-
gelui Ftrdaumda, di taltanuljS tiiraetcfi renunatli la continuarea espcdiiunei Ib aaulIS
acesta a'a tntorau porte DunAre.
iSereniBaime princeps et donune domine gratiosisstme. Servitutis meae

debitam commendationem. Qiiod iainjiridem ad M"*™ \- . seripserini nihil ,M'"
\f negligcntiae mcae attribuere ne digiielur. Non enim alia incrat causa, iiisi
quod sciebain ea omnia quae agcrentur, per capitaiieos M*'» V. qui tune ade-
rant ct praeaertim per dominum Laczky, qui unacum i]fia aderat « M** V. «bunde
pencnbi et renunciari; ego vero studiose devkavj ne M*** V. superfiuia et
inanibus scriptis obtunderem. Caesarem Tiircaniin in prapsenti anno, deo
optimo sic favenie, et M'^ domini mei clementissinti pro sua innata prudcntia
adnitente, ab hoc regno avertisse, arbitror M'»™ V. diu intellcxisse ; certum
autem est ut qiiarta huius men^s traiecit Dadubium. Si qtnd impoetenim
emerget, quod M**" V. acire intererit, sedulo ad M<"" V. perscribere eurabo.
Cupio aiitem iit deus optimti'= ti^r>\;mus M***" V. foclicissimam consfT\'are di-
gnetur. Datuin ex possessione Vaarfalva 23. octobris anno domini 1538.
Mdctuiii Vmm
„laînliiiwM
Fraier Gtorgitts tietius WaradUusis.
TidtM esttnt»: Serenisumo principi et domino domino Ferdinando etc.
TMtadmi Tir. An- tti^ i^. «39.
XCIII.
1538. Fabiu MignantUi, nunciulu apostolicii din Viena, acrie cardinalului Far-
mst, cS saltaBiiIB turceacfi a pusS dmaUt în Malâeva pe fiulO decedatulai SaiuMn,
care cate «nQ owll luereûtit altt carfil sale.
Jêuefendissimo et Illustrissimo Signor mio Benefattore Colendissimo.

U Turco in Motdauta ha messo in stato un fîglio] del Sandrino giâ
Moldauo moito, del quale si pu6 fidare per esser huomo della sua Corte«
et ancor ch* in Moldauin sinno pochissimc fortezze, st fa iudtdo che qudle
poche che ui sono si storzara tenerle il Turco.
LHmportantîa della ;;uerra non Â stata piccola, perchi oon essa Mol-
dauia, et Bdgrado si ua dngendo et coniînando tutta Ia Transyluania et
parte dcl Kegno di Oiigheria, et confina ancor la Moldauia col R^no di Po*
lonia, di modo che quel Sercnissimo , et Caiholico Re e in niezzo tra liiiherani
da una banda, el Turco dai' altra, con Moscouiti et Tartari daii al tri luochi.
E stata anoor d'importantia rispetto al Re Giouanni, che con questa
oocasione par che pigli nucue mtelligentîe ool Tun» come io dir6 da bwo
, ,
et in tal caso ohie alf alienatione di quel Regno ab ecciesia Catholica ne

seguîtano »c inconuenienti , ii primo ch' nlla Christianita manca il passo et
le forze di quei luochi che tiene il Re Giouanni, el secondo clie al Turco
patent omnes adittis de luochi de settentrione.
Duo gtorni sono fui a longo da Monsignor Reurendiisinio di Trento,
e quanto ne ho possuto ritrarre, it ch' il Re Giouannt ha dato ordine alli
trecento millia Ducati che scrinemo, ma in questo modo, Cento millia dalia
Transyluania , cento millia da quelia parte del Ongaria che possede , et cento
millia dalia Camera sua Regia, et la exactione se împone per dare al Turoo,
ma se i Tributo, o se si pagara tutta la somma, o pur se ne riterra parte
per star n'.-! dcnaro. come ( uorusimilc, noa se intende îl uero, fiasta che
danarj .si pagano, el Turco ^^ partito.
Si pensa clie questo Re Giouanni si sia seuipre intertenuto con buone

intetligentie et che uedendo le ferze del turco, con oocasione di non hauer
quel soconvo gagliardo et pronto cht! hau.irtjl)bc- uoluto, habbi preso quatche
appnntamcnto per andar godendo il hen<îluio del tempn, et in qucsto mc/zo
veder li progressi delia uenuta del Iniperatore, delie cose di ^.lermania , della
pace, e delle lega, et con tutti questi intertenimenti credo non si disleger
în tutto da questa Maest, per non si poter verameate fîdar del Turco, et
perche la Cesarea et questa IVfoestâ in molte occadoni li potrebbono far
assaî dannn
Monsignor Reuerendissimo Tridentino mi disse che'l mcdesitno Re
Giouanni licentiando li spagnuoli , fece auuertito il Capitano Salamanca che il
Turco uoleua assaltar Ia Schiauonia, et pero dte dicease a questa Maestâ che
prouedesse a quei luochi, il che e s^no di non si uoler dislegar in tutto,
come dicono, se aspettâ Tlmbasciator suo, dai quale se haura qualque notitia
et se ne dara auiso.
Mi e parso non poter «rare a dar questi auujd a Vostra Signoria
Reuerendissuna ec lUustrissima acdodie in ogni euento la sîa ben informata
de SUCCessi dete cose di qua Hasso Ii santissimi picdi a Nostro Signor et Ic
,
mani humilmente a Vostro Signoria Reuerendissima et lUustrissima. Di Vienna

alU XXm di otiobre nel XXXVIII.
Dl V. S. R. « IU.
FeMo MignsaulH nuntio.
Moftiuieitu HKBftfiM hinoriea. DîploînMariR. Twi, XVI. jj — $4.
Dlgitized by Google
167
XCIV.
1538. Legatulu i nunciulti apostolicii din Viena, raportfeS i» Roma, c Pe/ru , ISS^-
fostul voivodn ai MoldwH., se afl cu Ddmna ^ cu familia aa ia castelulA Cu» diu
Transilvania.
R euerendissimo et lllustrissimo Signore
L'homo del Re Christianustmo In detb> a me Fabio in casa dl Mon-

sigiior Reurendissimo Tridcntino , che il Re Giouanni haueua fuggito il peri-
colo di !e cose del Turco solamcnte cum ingegno , col presentar Ii B;is5ia , et
prometter al Turco
300 milla ducati a ceri tempi, tna che pensaua che
li
potendo for altro non li pagarebbe Mi dîsse chel matrimonio cum la lîglta:
dd Re di Polonia ua ioanti Che Pietro Moldauo h in custodia del Re Gioanni

:
c:um la mog-lie et sua famiglia iu Cizzo : che esso Re fortifica alcuni lu(»v;hi
in Transylvania , L-t clic ha fattf) il castel di î'>iKh inexpugnabile per battaglia
di turchi et che la Icrra c assai furliticata : Diinaiidai , che se diceua del turco
mi dine hauer inteso, che se fermana questo inuerno in Andrinopoli luogo
commodo, et all' impresa di queste bande, et al socoorrer l'armata sua
di mare.
Di Vienna alli 25 di Nouembre 1538.
D Voun RmiMMliiijm ct UlMUiMinia Slgaoria.

^ ^
Il CardintU* BrmndnsiHO,
Fabio nuKtte.
Monammia HunfuiM biuotiea. UipIomaUria. Tom. XVI. pag. 56 — 57,
xcv.
IS38. Âmt»t£rf despre episeopulU nmlmestUdin e»mm»a FeUeit fn Tramtilmmia., IS3S.
Juîclc i jura'.ii ^liii r!u3 adcvcr., scij ,
rS d(5mn;i IHena. rud.l de apnSpe cu Petru, epis-
eopul rofttâmsd/ dia Felecu, ta vcndutii partea sa dc moîe preotului româoescii, loiuiii
dun Fel^tt.
N os Stephanus Ewtwes Judex ceterique Jurai Consule»

warien. Significamus tenore presencium quîbus expedit universis.
Civitatis ColoS'
Quod domina
Anna consanpîiinen existen<i petri Kpiscopi V'olachalis dc Felck possessîone
ciuitatis nostre, consor.s scilicet Joannis demcther in possessîone nagiszciesthe
Digitized by Google
•în pertint. civiutîs Cibinîea. rcsiden. coram nobis peraonaliter coasdttiCa ^nte
et libere confcssa est Retulitque in hune modum Qiiomodo ipta Matura intra
se dcliiieratione praehabita , Totalem portionem Suam pn?;';f?;";onrîr. in posses-
sione Felek nimirum habitam A matrcque Sua in eam Jure hercditar. devo-
lutam. videlicet unam domum , unum hortum pomiferum et fenetum cum ,
univ«rsis utilitatîbus et perttnen. quibuslibet, verisque meti», ad eand«m de

Jure, et ab antiquo Spectant.,
perdnereque deben., honorabili Joannî pre-
bitero volachali et plebano eiusdem possession. I'elek herctliîmsqtip sui et .
posteritatibus uaiversis pro tlarenis undecim Bone Monetae hiingaricalibus (plene

Ut dixk) ab eodem Receptis, lam et leuatis, dediaaet, vendidisset, inscripsisset,
et perpetuasset Jure perpetuo, et Irrevocabili , In 6lk» iitioruro lieredumque
per heredes tenen. possidendunt ,
habendum nullum Jus nullamque
parirer et ,
Juris et dominii proprirtatem , eadein domina Anna et Marilus suus Joannes

deniether, heredumque heredes, et posientates universi (sic) in prefau por-
done vendfta Sibi ipsis per amplius reaernan., Sed totum, et omne Jus, om-
aimodamque Juris et dominii proprietatem , in prelâtum Joannem presbiterum
faeredesque Svios, et posteritates universos, transtulissent , Jurique ips. ascri-
psissent, prout ipsa transtulit, dedit. v«^ndidit, ascripsit, et perpetuavit, coram

nobis pleno cum etiectu, assumetis nimirum in se eadem domina Anna ia
penonh mariti sui heredumque suorum memoratum Joannem presbiterum*
heredcsque Suos, et legrittîmos succesaores in padfieo dominio preacripte pcM"-
tionîs eîdem venditae, contra quoslibet legittimos Impetitores, et turbatorcs
tiieri, prelegere , et conseruare propriis Sui labor. , et expens ,

hoc tamen
non pretermisso, Quod dum quidam Joannes Pozpap in possessione Kethele
r«idens, cum eadem domina Anna divisionem Bonorum optasset, asserens
se in Bonis et portionibus iilis consanguineum fore, coramque Kenczio et d-
uibus possessionis Felek, fiiridice cum ea proi-c*;.siss<'t, Secundam Judtcium
Kenezii, et ciiiium suoruni , iile Joannes Fozpap, A divisione ahqua portionis
prefate oninino exclusus esc, ex eo quod iile tilius cuiusdam consanguinei pce-
dictî Petri episcopi foret, thorum legittimum genitus fotsset. Que
et extra
quîdem caua dum per appeUationetn in oonspectum nostrum perducta fuisset,
nos quoqiip ram sf^ntentiam aprolja\'iimis , ct Rol>oraiiiiiuis , In quonmi pre-
missorum. testimonium preseiUf^s hteras nostras ,
Sigilii ciiiitatis nostre Maioris
et autentici munimine impenden. Roboratas, eidem Joanni presbitero et ple-
bano possessionis Felek, lieredibusque sui, et posteritatibus unîversis perpetuo
valituras duximus conceden., Datum ex Consistorlo nostro Coloswarien. feria
sexta proxima post Invocavit. Anno domini Millesimo Quigentesimo Trice-
simo Uctavo (L. S.) :
Lucas Nyrcii'o notarius

iu premiss. mânu propria.
cipjHu, ArthivH aMm SMcffi |i btarii. Kr. 39 (An. itjA— fi) ftf. 776. Uc pe eriglMjiiM
klU Kn>e pe pcrguntcnt k hmS ptlutlf.
XCVI.
153R. Sfffarii'i MaiLiH't. voivoiUiIu Transitvriiiiei . învil pe cetSeaii din Braovtt ISjS.
se trimii provisiuni pentru trupele, cari pâcêscd pasulfi Ouumiui.
^^radentes, et Circumspeci, Amici charissîmi, Salutem. Cum gentes

iste, que ad ciistodiam Oiitho/ i'n castris constitute sunt. vino alijsque rebus
ad victum necessarijs carere non possint, Voliiinus et vobis Auctoritate Reg-ia
firmiter committimus, vt tria vasa vini, et alia victualia venaiia, huc ad op-
pidum Wasarhel mittere debeads. Ne gentes iste rebua Necessarijs deâeiaot.
Ex oppido Thoria wasara, Tercio die festi Exaltsdonis Sancte Cruci, Anao
domini Millesimo, Quiagentesimo. Tricesimo octauo.
Tratustluatau tle.
Titlulu esltm: Prudentibus , et Circumspecia Juratis consulibus ciui*

tatis iirassouiensis, Amicis charissimis.
!iub6, 8<4kcly Oklarfllif, II. pag. S>> Ori|{in&lulil In archivâ (natului Braov&.
XCVli.
1538. Nobilii români din B.lnatd loanii Ghiurisca dinCaransebeu i Launniu 'SJS.
FSalfitid dinSadia ae conjtitue reciprocfi de moscenitori unulfi in averile altuia, pentru
casulfi,daci nuMf dis ei va mnri fkttk descendeni. In averea mobllait a nobilului loantt
GhinriaGa «e amiateacn, aiurii, aiglaUlrii, petrii preidse 91 odtSsXrii.
N os Johannes Dei gracia Kex Hungarie Dalmacie Croacie

morie Gommendamus tenore presencium signîficantes quibus expedit vniueraîs.
etc. Me-
Quod lîddta noster Egrîiis Joannes gywryczka, de karansebes, Nostram

pcrsonalem veniens in presencLim , Exhibiiit Nolvis et presentanit quasdani li-
tcras Cunuenliis Ecclesie .Sancti Saluatoris de Kapornak in pergameiio pa-

tenter confectas, sigilloque suo quo vtitur in pendenti communitas, quibus
medîantibuS ipse Joannes gywrycslca, cum Laurencio Palathycz de Illadya»
fratre siio germano, certam fesâonem sew contractam, in alterutrum eorumqe
heredes et p^sf^rit-i'ês vniuersos qnem primum corum alj l>ac luce deo ita
volente, sine lieredum solacio decedere contingeret, deuoluendis, sub certis
I) Uidi-VaArkily.
37499. Oocitaort*. Voi. IL FariM 4- 88
Digitized by Google
coodiciombus, inferius in tenore earundem literarutn contentis fecisse dinos-
cphnntttr, tenoris infrnscripti. Supplican'; nohis humiliter, idetii Joannes Gyw-
ryczka, vt easdem literas, ratas, gratas et acceptas habentes literisque Nostris
priuilegiaiibus de verbo ad verbuni sine diminucione et augmento aliquali
inseri et inscribîfadentes premîsse fassîoni, alysque ommbus et singulis inferius

m tenore prescriptarum literaruni contentis^ Nostrum Regium consensum pre.
bere diy;nareTnur Beiiinolum pariter et n^fifnsiiin , quanim qiiiileni literariim
tenor ulîs est. Nos Conuentus Ecciesie Sancti Saluatoris de Kapornak : Sa-
]utem in aalutis largitore, ad vniuersorum nodcîam harum aerie volumus per-
uenire.Quod ^frûs Joannes Gywryczka de Karansebes ab vna, onera et
qudîbet grauamina, Georgy fily, et generose Barbare pueUe filie suorum
super se assumendn pt leuando. hem Egregius I.aurencius Palathycz dp Illadya
partibus ab altera coram Nobis persoaaliter consiituii, sponte et libere sunt
hune modum. Quomodo tpsi matura inprimis intra se

confesfii et retulenint in
delibmdone prehabita, sanoque consilio inter ipsos prehabito, anuire fra*

ternali inducti, Talem inter se in ipsorum Bonis et Rebus ac Juribus posses-
sionarys corundem vbique habitis de fncto acquisitis aut in ftitunim acqiiirendis

et habendis omnibus , talcm celcbrasseni disposicionem et lecissent coiitractum
în ewm futuris temporibus duraturam. Quod sî nutii diuino aliquem eorundem
quod deus auertat, absque liberis et heredum solacto ab hac decedere luoe
continger'*t , vt [jote si ipsuni Joannem Cyryc/ka ct libcros sdos prescriptos
premori acciderll , exiunc vniuersa et sinyjula llona el R'-ts ciusiiein iain de
facto habita aquisita ac habiiura et in futuruin acquirenda: Aurea, argentea,
Geminata Sericea pecunie aliaque qudibet Bona, Resque vnioerse Jura ve
possessionaria vbiuis et in quibuscunque Cotnitatibus inira ambitum huios ,
Regni Nungarie existericia liahitn citm omnibus earundem vtilitatibus et per-

tinencys quibusiibet, quoquomodo ad easdem spectantibus et perlinere deben-
tibus ,
quocunque aomine censeantur prefato Laurencio Palathycz ,
heredibusque
eiusdem vtrinsque sexus vniuersis effective remanere deriuari et condesoendere
deberent et tenerentur. E conueno pcefatus Laurendus Palathycz, personali
sua astancia, vt premissum est coram Nobis personaliter constitutis sponte et
libere est confessus eo modo, Quod prelatus Eo-regiiis Joannes Gywryczka
et alioqui in diuern^ suîs necesHtatibin fHresidyâ giatuitis. Rebus Sitigys et
laboribus sui hactenus nusquam pareendo, ipst Laurencio palathycs subuenisset
et complacuisset Et in paratis tantum pecunys eciam plus quam Miile flo-
,
renos hunjâricales ad varia facta et necessitates, ah ipso Joanne Gywryczka

fratre suo carnali, assumpsisset et leua&set, pcrampHusque speraret indubie
amplioribus fauoribus sibi adesse, et Beneficys fratemalibus subsîdysque oc-

currere et affore. Ideo et ipse Laurendus palathyc2, tum propter tantorum,
preui Joannis Gywryczka Bonoruni et subsidiorum recompensam, turn ob
fraiernaiis amoris dilectionem, cum i]isn joanne Gywryczka perpciuc fratcr-
nitatis vinculo, et nexu vniuissei, et conlederasset immo vniuit et conlede- ,
rauit coram Nobis talimodo. Quod si prefatum Laurencium palathycz sic vt

prefertur sine semine prolis se decedere conlingerit , extunc Totatcs suas pos-
sessionarias porciones in possessione Qtyglowa, et in pertineocys Illadya vo-
Digitlzed by Google
catis« in comttatu Zewreniensi : Ac
Bona , Res eeîam Mobiles et
alîa vniuersa
iminobîles, et quelibet Jura possessîonaria ambitum hunu) Rcî Hun*

, intra
garie, vbiuîs et în qiiihuscunqne Comitatibus hahita existencia per mortem .
pareDtum suorum ad eum redacta et deuoluta Nec non seruicys acquisita iam ,
de &Gto pre manibus habenda, et in futunim habitura, cum omnibus eanindem

vtîlitatibus et pertînencys quibuslibet qooquomodo ad easdem spectantibus et
,
pertinere debentibus: Memorato Joanni Gywryczka, fratri suo carnali, et per

eum Georgio filio, et renerose puelle Barbare fi!ie eiiisdcm, hcredibusque
ips<jrum vtriusque sexus vniuersis, Jure perpeiuo et irreuocal)iiiter tencnda
posaidenda pariter et habenda, remanere deriuari aûe condeacendi , cum omni
plenitudine Juris etdominy effective deberent et tenerentur eo facto, Tali
quidem vinculo mecliaiite. OuoJ si <j'ii.s temj>oruin in Kventu ipsum Joannem
Gywryc/ka racione premisson:m l'uiiorutTi viiiLiersoruin ct iorcionimi pf5S?;pfi-
,
siunariarum dicd Laurency palathycz intestare vel inquetare, inira vel extra
Judidum niteretur, ex tune prescrîptam sunumam petunie, ilorenos vîdelicet
MiUe ante litîs ingressum deponere debeat et teneatur, ad qne premissa, et
qiteuîs premissorum singula personalibits eorum astancys parcium \traqi;e
spoiite obligauemnt coram Nobis. In cuius rei mcmoriain firmitatemque per-
peturii, presentes literas nostras priuilegiales pendeniis et Autentici sigilii
notri munimine roboratas, vtrîaque partibus duximus concedendas. Datum feria

tercta proxima post festum pasce. Anno domini Millesimo Qiiingentcsimo 'IVi-
cesimo nrtauo. Nos igitur humiltima snp[iIicacione annotati Joannis Gy\vr\ c^Tc.i
per eum nostre modo, quo supra porrecta Maiesti Regia benignitate exau-
dita et dementer admissa, prescriptas Gteras, prefati Conuentu» Ecdeae Sancti
saluatoris, non abrasas, non cancdiatas, nec in aliqua sui parte suspectas,
presentibusque literis nostris priutlegialibus verbotenus sine diminucione et
augtnento uliquali insertas, quoad omnes earum continencias, clatisulasqtie et
articulos, eatenus quatenus eedem rite et legittime existunt emanate, viribusque

earum veritas suffragatur, Ratas gratas et acceptas habendo, premissr fasaioni,
alysque omnibus et singulis niperius în tenore earundem literarum expres-
aatis, Nostrum Regium consensum prebuimus, Imtno prebemus Benivolum
pariter et assensum Nihilominusque attcnlis ct consideratis fidelitate tideliumque
seruiciorutn gratuitis meritis, eiusdeni Joannis Gywryczka, que ipse Maiesti
nostre pro [ocorum et temporum varietate fideliier exhibuit et impendit, To-
tum et omne Jus nostrum Regium si quid în dictîs Bonis et Juribus posses-
aonarys dicti Laurency palathycz, porcioneque possessîonaria, in pre faa pos-
sessîone Chyglowa existent*:, et in pcrtincncys Illadya vocatis, in <licio Co-
mttatu Zewreniensi existentibus ,
qualiler cunquc habereinus aut eedcin nusliam
ex quibuscunque causis vys modis et radonibns ooncemerent Maiestatem, Ac
pariter cum cunctis sui vtilitatibus et pertinencys quibuslibet, ad Easdem de
Jure et ab antiquo spcctantibus et pf-rtinerc (Irbentilnis Memnrnto Joanni,
Gywryczka, snistjue heredibus ct posteritatibus vniuersis, dedunus donauimus

ct contulimus, immo damus donamus et conferimus, Jure perpetue et îrrCp
vocabiliter tenendumi possidendum pariter et habendum; saluo Jure alieno.

Harum nostrarum quibus aecretum Sigillum nostrum est ftppensum, vigore et
testimonio literarum mediante: Datum Waiadini feria sexta proxima post
festum Bcati Maihie Apf:istoli. Anno domini Millesimo Quingentesîmo Tricesimo
octauo. Regnorum vero nostrorum duodecimo.
Ji* ptntraitVts yoannîs de Ezetk episcopi Agrimsis

ac Secrttery Regi* maitstatis.
(Pt dat, sfrisâre positnârd: Confinnatto Joannis Regiei super ooniractu

Joann» Gjvritska. et Laurency Palaticz Ratione univenorum suonim Bononim
in alteratriun condescensium.)
FUMif , KmmA «ifgMgjm Mittati*. tV. pag. iC^jo. Ori|jiMliM pc pofiMCiitt lii wdhw «auMNl
XCVIII.
Ijjg. 1538 Maliii Baronyai scrie lui Toma <{>• IWidasii, lianului din Dalmairt, c
tefanii Mailatu, voivodulu Transilvaniei, este numiii câpiUnîi genoralu peste trupele
Ungariei, fi cS regele Ungariei voieace se tncheie tiactale cii voivozii din M«U9va fi
din irm-nmîhe, spre a predat athndinea fie-drei pirfi la castt de rcsbdS.
Qitae 06 «m/tttam inter F«rHinandum ei Joantiem , pacem, inter Turcas sie
0pinio^ fui apparcUms. Trtausilvania duos Vofvodas oUinet.
H, s diebuB praeteritis Revcrendîssimus Frater Georgius Thesaurarius

regiae Majestatis Domini notri clementissimi ad Turciatii quemdam suum fa-
miliarcm pro emendis eqnis nominc Clementem Nagy cxpediverat ad Zanziacum

Istrambeg, cui in 1 iircia dcderunt dono 4. eqiius Turcales, duos vero ibidem
pecuniis emit. Qui Clemens Nagy refert hoc ,
quod eum sub maxima custodia
tenuenint illtc ita, ut die extra ambulare eum non permtserînt , aed qaa« sibi
neccssaria Tuernat^ ad hospitium suum adduxerunt. Retulenmt sîbî Turcae,
quod rex Joannes eum rege Fertlinando in Vissegrad interfuissent , ac inter
se concordiani l'ecissent; ipse vero Clemens Nagy ad haec Turcis taie fecisset
responsum, quod dunt regia Majestas in WîsMgrad fuisset, et ipse Clemens
tune illic aed regem Ferdinandum iilic non vidîsset, nisi si angelus
adfiiiiseti
Dei fuisset, muros penctrasset, ita eum vîdere noQ potuîsset. Fraelerea
ut per
dicit, quod Turci Budam nimium nominant. ac optant eliam, hocque retuIenmJ
Turci eidem Clemeni Nagy, quod si Joannes rex cum rege Ferdinando ad
invicem concordai sunt ,
ipse Joannes rex super Caesare Tureorum maximam
fecisset proditionem, ex quo jam bis dedîsset Budam in manibus regiae Ma-
jestatts, Dicit et lioc idem Qemens, quod, dum eum de Turcia cxportarunt.
Digitized by Google
die non poitanint, nin tempore nocta, ut hic in Hungaria nihil dfcere sdret:
eum usque ad Barka. Qui Clemeni refert, inter Zemlin, et Zabach
eqiiitarunt
25000 hominviin sub Mchmet in Castrls esse, quia fania inter T-rros viget.
quod Alemanni descensuri essent. Nune regia Majestas Domino Stephano
Maylath Vayvodae Transsilvaniensi socium addidit in Vayvodatu Emericuin
Balastt, ita, ut ultra DanulMum ipie Domious Mayladi liat Capitaneus regtae
Majestatis, Emericus autem Balastt în Traussilvania peraianeat Referunt etiam
regiam Majestatem brevi ad Lippam venire, soliim cum Vayvodis Moldaviensi
et Transalpinensi vuit coostituere, et cum iilis in omnibus negotiis conchidere,
qualiter se se ad bdla tenere debeant. £x arce Tata feria 6. proxima ante
Dominkam Pentecostes 1538.
Malhias Baronyay,
Prajr, EpUlulae Praccruai Kcgai Ilunguwe. Pan 11. pa^. 7j— 75-
XCIX.
1J38. Ditta Tramsi/vanut ialrunilA la CluQ decide: se fie supuse conlribuiunei
i foatele poiealuiii nnaftiMad din Tiaiisilvaola : CuaU, Cttatt-Jt-batM fi Fi^rmmli
dc asemenea se fie Supai coutiibulunti tofl libertini , jiuBi comuiuli, diineni, românii
^ preoii.
C3onstitutiones dominonim Nobilium Regnicolarum Transyluanensîum

in dieta feria quarta ante lestutn Beati Mathei Apostoli et Ewangeliste, de
mandato Regio, in Coloswar celebra 1538. formate.
In primis, Quod connumerentur omaia oppida, viile et possesiones et
pertinencie castrorum, que hucusque non fuerunt connumerate ad solucionem
vnius floreni,quo imperator Thurcarum condescendi faciatiir per Maiestatem
Regiam, si fieri poterit.
Eodent modo connumerentur eciam pertinencie castrorum Chycho et
Kykellewar.
Item omnes \il!r' et oppida . que. qiialitercumque ct quacumque de
causa , habuerLint . vel iiabenl alicjuam excm[)cionein , codein modo soluaiit.
llein cribalur doiniiio VVayuode, vel per nunciuin significetur , vt

pertinentia quoque caitri Fogaras oonnumeretur et soluat vt supra, ex quo
iat solucio c.<;t pro communi salute patrie et iliius prouinde,
I£odem modo cciani Regîe Maiesti supplicetur, vt et sua Maiestas
scribat ad ipsum dominum Vayuodam.
Item, vt omne genus hominum, libertini scilicet, ac Seruitores, Judi-
oes, Gereby, VOlici, kenezy, Valachy, presbiteri, Molendinatores et allodia-
174
tores, soluant, vt supra, et in hoe nemini «eraetur libertas, exceptîs mere

narijs, qui scilicet res triuin florenorum noo habent.
hem ,
supplicetur Maiesti Rejfie , vt sua Maiestas mittat speciales ora-
tores, per quos laboret, vt filius domini Petri Peryny remittatur, £t bona
fiddium soe Mwe«cat» per Turaui ooeupata nmiliter reatttosntttr, et vt dece^
taro Thurcj ad depredanda bona fidelium sue Maîeatatis, vitra termioas iam
constituendos , ne veniant.
Et quod sua Maiestas prefîgat c«rtum terminum pro supradicta solu*
ciooe fienda, postquam de premissis ceriilkuta fuerit.
Item, vt soa Maiestas, Jobagiones fugi'tiuos, qui sab hoc diitiubjo ad

bona potendum migranmt, restitui fiidat.
Snpplicetur eciam suc Maiesti , vt dîmittat ad propria pauperes colonos,
Ita tamen , vt sint parai, rum victiialibus et ceteris Rebus bellicis, vt quan-
docunque cruentatus gladius circuinductus fuerit, mox proAciscantur ad locum
deputatum, sub pena capitiB.
NoUlitas autem non dîssoluatur, aed Illuc vadat^ quo sua Maiestas
Jusserit.
Interim autem, donec neoesse fuerit, vt omnes coloni insurj^'aiit , Jul)cat
sua Maiestas, vt comitatus hwnyadiensis et aliqua pars Saxununi, qui adliuc
nulhim onus insurrectîonis senserant, sint in armis in eo loco, vbi necesse est.
Item, vt sua Maiestas vdit exteras quoque gentes ad loca pro custodia
Regni magis nrcpssaria mittere.
Et vt gentes ad domos et curias Nobilium descendere ne audeant.
Et vt de damnis, que quibuscunque querulantibus illata sunt, vel in-
ferrentur, sua Maiestas statim Judicium et satisfactbnem administrri (aciat.
Ho—im» CQnhUk ngai HmgtriM. Tmo. II. ftg. S4'— (S5' Dupt adgtealiiW dt» ndUn voa^
c.
ij}8. is^K Diferite date istorice cu privire la Rpoiâni dia rcgîatruHi de venituri $1
de chcltuch alu oralului iira$.QVu.
i^nno domiid milleamo quingentesimo tricaimo ocuvo prudens ac

circumspectus dominus Sigismundus Gemmarius elecius est in villirtim huius
civitatis Brassoiiien=;is. qtii perccpit et expo?;uit jccuiiias ci'.itatis et terrae
Barcza (quem ad motlum liic index continet) de qua pecunia suo tempore
ptenam daturus est rationem.
^ j . d by Google
176
Notatum quid et quantum domiuus villicus ex pecunia

civîtatîs percepit.
Feria sexta ante Margaretae dominus Viceotiis Sartor ac- Jui. 12
cît mtituo a prudent ac ctrcuimpecto. domino Gemffo Olah,

qiiae pecunia in taxam regiae maiestatis data est ... flor.800
In vtgilia assumptionis Mariae dominas villicus percepit a 14.
prud. et circnmspefto domino indice nostro, quos Simoii Deak

regiae maicsuius familiaris a sua maiestate in Moldauiam missus
AAixoe obligat us permansit flor.20
Exposita domini villici.
Item eodem die misi dono ip«i Faricaa familiari BawaiabiiM W *>
duos cantaros vini, duas gallinas, et unum cubl. avenae .... asp. Jiit.\
Item Radwl Waratschwl portario feria secunda iurata a Jon- 7-
magnif. domino Stephano Maylad waywoda Transsiluaniensi huc

reverso mi» dono 4 perdiccs, caniaros vini et 2 cubl, avenae . asp. likiÂ
Item Radwl portario etiam itenim miai dono coliridas^ carnea Jm. *.
bubales, 4 pullos, urnam vini et 4 cubl. avenae asp. a6

Item ddem Radul portayr praescripto feria quinta post Juu io.
trium rûmdenuo misi dono ooliridas, carnes bubales, 3 galii-

nas, unam urnam vini et 3 cubl. avenae , asp. ajlnj
Item feriia sexta post trium regum ctoiS bîbales Wlad Wa- tu
lacho de Rouiyo, qui domino îwfid nostro unam pellem lupinam
portavic ,
asp. 25
Item eodem die misi dono Saikmioni de Veneeye medium
octoale polygranonim uzonis, 2 cantaros vini, i oiU* avenae . asp. iiteJ
Item -sabbato po-st trium regum rursum misi dono ipsi Radul Ji». la.
portayr pisccs rccentes, duos cantaros vini et duos cubl. avenae asp.
Item eodem die Soiomoni de Venecye misi dono coliridas,
pisces et duoa cantaros vini asp. 7M
Item eodem die misi dono popae Grama de Komana unam
costam farcimina, coliridas, duos cantaros vini et 2 cubl. avenae asp. Sini
Item eodem die domino indice nostro ad Fogaras proficis-
cente dedi Mrchaeli Lecz pro una copula ad currutn parata . . . asp. 20lci.l
Item Francisco Partas per dominum Joannem Fwx domuro Jw-

misso ad avisandum dominum iudicem nostrum, qui Transalpinensi
ex betio domnm veniret , salarium 5 dierum dedi feria sexta ante
Sebastiani asp. 20
Item feria quinta ante festum conversîonis beati Pauli dedi Jm. «4*
Wlad Wahcbo de Rosnyo, qui unam pellem lupinam domino iu*
did attulit asp 25.

Item sabbato post convprsionis domini Pauli Petro popae J"- »^
ia Transalpinam cunii , dedi expensas ex commissione domini iu-
dicts flor. I
Digitized by Google
176
hem eodem die dedi pixidariis pannum pro .... ilor. t
jm. SI. Item eodem die misi dono cuidam Ztansul familiari way-
wodae IVansalpineasis 2 pullos et 2 caiuaros vini asp. Jtuf
Fcbr. I. Itcm feria sexta ante Blasii misi dono Solomoni de Vene-
cye coliridas, salitum luciuni, 2 cantaros vini, i cubl. avenae . asp. 8
Kibr. 4. Item Egiptiis ,
qui uaum VaUchum auspendit {siej ex The-
lessen nomine Danschul, quî oonfeasus est^ et îmtuper edam tres
equi in maaibus ipsius reperti sunt, dedi feria secunda post Blasii asp. i»
Fitar. t. Item eodem die cuidam familiari waywodae Transalpinensis
dum iudicem nostrum misi dono coliridas,
illuc intro vocarent,
polygrana uzonum, 3 cantaros vini, cuU. avenae i asp. 9iii.|
Ketar. 9, fidcm duxenint secum unnm tapetum Demetrio Maytad pro

munere dandum quod idem silvas liberas dedit nostris hominibus
,
fior. 3 asp. 25 Eidcm uoam peciam bogasii fior. 1. Eidem unum

par cothurnorum asp. 33
r*br. 17. Item donunuB index noster emit 6 carpones a Zatva Py-
czor allu Mayne regiae maiesti siccandos, dedi pro fHsdbua et
vase, in quo abducti sunt flor. i asp. 34
F«br. 18. Item feria secunda post \'alentini misi Jujâ dc Tattrus
unam costam, iirnam vini, 2 cubl. avenae asp. 17.
tres perdices,
Eidem postera die mbi dono coliridas i costam i , 3 gallioas, ,
urnam vini, 12 cubl. avenae asp. 20 den. i. Eidem tertio, qui

legationem a waywoda Moklauicnsi dominis senatus duxit, quinque
ulnas panni Bruckes, ulna pro flor. asp. 4 et hlio ipsius Nagoe i
quinque ulnas Berkammer, ulna pro asp. 25, facit flor. 7 asp. 45
Fafar. M. Item dum provincia feria quaita ante Matthîae ad ilor. ao
ultimam impraeseotationem fedt, reattttn ctirribus, qui in Fogaras
lapides ad arcem duxerunt, ad \uv\m '^nrrum flor. 4. lacit flor. 228
i-cbr, *«, Item eodem die Solomoni de Vciiecye misi dono polygrana
uzonum, 2 cantaros vini, i cubl. avenae asp. gkt,l
Mari. 3. Turda venit, sed

Item uni mandpio (vulgo Robb), qui ex
ipse captus fuit anno praeterito dum Tuicae Ipsum Koczian circa
Ezze^c profligaverant dom. iudex una rum Hominis misit cisdem
;
dari in exp. feria secunda carnisprivii vocatus Joannes de Czey-

bycz, et est de Dadnn ex regno Bohemiae flor. 3
iiiift. s. Item loanni Glesan Egyptiorum -waywodae misi ex con»
suetudtne antehac super observata medio sui familiaris, unum ta-
pete, unam peciam bogaaiae et unum par czysma sabbato post

cincrum flor. 5 asp. 34
Mmu is- Item eodem die mid dono Tatul Lugofoth a magnif. dom.
waywoda nostro ex Fogaras huc reverso coliridas, *ln iixonum
polygrana, ^'h prunomm, oteum, bkdum, unam umam vini et
4 cubl. avenae . , . •
asp. 4I
M«i- a». ketnSoiomoni boyaronideVenecye misi dono feria quinta ante
reminisoere kalasch, polygrana usonum, scant, vini et i cobi. avenae . asp. 10
Digitized by Google
ifl
Item eofteni ilîe Radyci fodcdab Trans»

misi fiunulo ipniis Hn^ sj.
aJjunensis eoliridas, pîscea, 2 cant vîiu et i cuU. avenae . . . aap. to^s

Item dominica oculi pro coovocatione provinciae dum Fo- Mut 14,
garasienses nostros Bulgaros hic in civitate ligaveraot ob qiiam

violentiam etiam captiviti maocipati tiierant asp. 13
Iienn Tberack Grôrio în eo nôtio ad Fogwras mbso,
ut referret magnif. dom. waywodae, quomiKlo zpani «ne magni*
ficentiae contra libertates cîvitatis et terrae Barcza. nostros homina
în cîvîtate ligatos abducere voluissent, expensae asp, 25
Item eadem feria quinta Egyptiis bibales , qui circa turrim April. 4.
consfetorii cuitodiebent nap, 3*/i

bem runns Egyptiis custodientibiis bibales pro feria sexta ApUL j.
et sabbato asp. 4
Item Egyptiis custodiendbus pro dominica ac ieria secunda Apni. 7.
dedi bibales asp. 5

Eodem die Egyptiis custodientibus Ubales asp. s ApiS. f.
Item Georgio Tiierek ,

qui in 4 diebus hinc a Brassouia ApriL 10,
cum literis ac] regiam niaiestatem Waradinuni eqtiitavit et iiixta

regiam maiestatem penes Haltiiag captiis, verberatLis ac cum li-
teris regiae maiestatis ad Fogaras ductus est, cui dedi bibales

8 ulnaa panni Berkammer pro Hor. 4
llem feria quinta ante patmanim misi dono popae Grama Apnx 14.
de Con^rim roiiridas, polygrana, 2 cant. vini er i cubl, avenae asp. isV*

Item feria quarta maioris hebdomadae misi dono Padwyre
Lugofot et Petro Pythayr eoliridas, poligrana, 2 cantaros vini,
2 cttbl. avenae asp. a6'/i

Item magna feria sexta misi dono qni Jwga (Je Tattms AprS. 19.
eoliridas, poligrana uzonum , mediam umam vini et 2 cubl. avenae asp. 17

Item pro graoatis dum Joannes Zalanczy anno praeterito
cura Transalplnenaîbus t qui regiae maiesti in auxilium iverunt»
hic fuit aq». as
Item dominica iubilate quidam WalachiM de Zwnyogzeg My 11.
cum literis a Demetrio Mayladt ratione Bosthar ex Bulgaria et

Tatui de Rosnyo huc venit, domini autem exisUmantes ipsum
ease exploratorem una nocte retinuenmt eum in eivitate, super
quo exposui asp. 5
Item Ratha Lwgofoth post Tatul Lwgofoth mîaso , Iile- Hai il.
rasque ad dominos nostros perfcrenti ut unum hominem cum eo

dent, misi dono dominica cantate, duos cant. vini et i 7> cubl.
avenae asp. 471
Iton Iwan Bwzdogan ad aroem Tbertsch feria secunda post Htf tf.
cantate misso ,
nt vice castcllani plsccs captîvare seu potius appre-
hendere faciat, ut si regia maiestas huc veniret, praesto essent,
saiarium aap. 6
Item ferta secunda post cantate misi dono Petro Pythayr
37499. OaeMMtMe. V«l. II. PmIm 4. 38
Digitized by Google
m
cum uno Greco cotiridas , galUnas 2 cant. vini et 2 cuU. avenaie. ,
ApporUverunt famam qiiomodo imperatar Turcarum gentes suas

absoedere permisisset aap. lo^s
Item Boscha in Transalpinam pro conspiciendo equo uno
Turcali ex commissione regiae uiaiestatis ac etiam pro perscru-
tandis ramoribus utic vigentibus. Qui ddtide piMt dom. iudioem
nostram ad Waflaarhdl miaaus cat, cui dedit dom. index în ex-
pensas flor. 3 et cultelios pro flor. 2. Ego vero dedi eidem ex-
pensas ad Wasserheil flor. Superfiieriint Hdem asp. 20. Manent
i .
expensae cum cuitellis tlor.5 asp. 30. Emansit dies 32 salarium flor. 2 asp. 28 ,
jiw. td. Iton eodem die pro lO falconibus ex 7 vîIKb, quos regia
maiestas optavît, dedi ex commiaaîoae dom. iudicia Aor. 4
jiH. 13. Item feria quinta ante trinitati<; misi dono ipsi Zawa de
Thergowysthva ad dom. iudicem nostrum misso coliridas, 4 puUoa,
carnes agnias urnam vini
, 2 cubl. avenae , asp. 20
Item Eîptiis ad coadstorium candetaa dnguiâ noctibus pro
asp. I custodierunt, 68 diebus . ... flor. laap. 18
Jan. «3. httm Mgyptiis, qui pastorem de iMildwar in 4 partea se-
cucrunt ,
qui pastor uxorem suam in canipo interemerat, pro cui-
tellis et mercede feria tertia post trinitatis asp. 28

J«D. 1$. Item eodem die Ggypdo, qui auriquestorem decoltavit, qui
muiatores de Herman adorsus vulnera verat in vigilia trinitatia . a^. 13
Jun. ij. . Item pro emundatione gladii iudicit aip. 4
j<">- ai- Item Bossa Buigarus rursum missus est in Transalpinam
pro uno equo Turcali, cui dedit dominus îudex ex conunissione
regiae roaiestads expensas Aor. 3. Eidem dedî ego expensas ferm
sexta post corporis Christi flor. i . Emansit dies 34 , salarium flor. 3 aap. 40
Jta. ta. Item Thomae David sabbato ante Joannis baptistae ad do-
minum iudicem nostrum misso ex de causa, quod Fracilla domino
Georgio Olah nuntiaverat, quomodo fanperator Turcamm ingentem
poptdum emoveret, super Traosiluaniam venturus et etiam pontem
ultra Danubium parri faceret, emoveretque eas gentes, quaa
antehac nunquam levauet, expensae aap. 25. &naasit dies la,
salarium asp. 48
JM- *9- Item dk Petri et Pauli Staidianus Matychnay et Joannes
Zalanczy ex Transalpina venerunt, quibus misi dono odiridkS
IMSOes, canrros, urnam vini, 2 cub!, avenae asp. a8
Item eodem die mi.si dono .Sinioni Ueak de Athyna ex
Moldauia huo reverso panem, carnes, galiinas, urnam vini, gra-
meum et cobi. avenae flor. i asp. a. Eidem postera die mane

4
misi drnio cames, puHos, 7 octoalia vini et pro ligtâs asp. 3ijn,t
'3' Item die Margaretae Floyre Walacho in Transalpinam misso
ad intelligendum , an Turcae pro inanibus essent an secus, ex-
pensae flor. i.Elmansit dies 6 salarium asp. 24.
M >5> Item Joanni Zalancsy per regiam maiestatem în Transal-
Digiiizeo by Google
i?»
pinam mifso mîat d<mo feri» secunda poat llfoigaretae panem,

carnei, galUnaSf «nam acapulam, deoem octoalia vioi, grameum,
a CttbI. avenae aq>. 31
Item fpria quînta post Mrsrfaretae Floyre Walacho cum do- JmI. i*.
mino Jacobo Hyrser in Transaipmam pro perscrutandis rumoribus

Turctcia misso cjcpemae asp. 35. Emanat dies 4 salarium . . . asp. 16
Item Zttmialaf Bulgaro ad tfcwltwyn , Foeldwar et Werea-
morth misso, ut edam uoaquaeque pais duo plauitra fini huc
adduceret, salarium asp. 8
Item uni cuidam exploratori bina vic« ex irausalpina huc
ndsao expemae aip. 30
Item eodem dîe Mtehadi Koach ex Transalpina huc ve- jil «.
niend misi <Hono panem, 2 cant. vini, i cubl. avenae aip. j^J
Item die beati Jacobi Ztoyka Dobromyr missus est in 1 rans- M «5-
alpinam ad Joannem Zalanczy ad perscrutandos rumores Turcales

ibi vigentes expenaae flor. t
Item Bo.ssa cum literis regiae maiestatis în Transalpinam JiL st<
ad Joannem Zalanczy festinanter misso, dominica post Jaoobi ex-

pensae fior. i asp. 10. Idem emansit dies 7 salarium asp. 38
Item septem vina ex viHis valachalibus, qui depraedatores
Rtperius Therch quaeâverantt dina dSctum est, quod

castnim
praedones illi abstulissent monîlia a puellis emanaeruttt diea 4 aed
nilul invenerant, est factum tempore penthecostes
'
flor. i
Item Ztoyka Mycbnae Bulgaro cum duobus equis cum Cbh- Aug. $.
stophoro Paidaasy regiae namtatb iamfliari in Tfanwlpinam nnaao

et dies qdnque emanenti, expensae et salarium a^. 40
Item feria tertia ante Laurentîi dominus Joannes Hoch mis- Atv. ft.
sus est ad regiam maîestatem ea dc causa, ne Fogarasienses et

Siculi in civitatem reciperentur, nisi necessitas iu postularet, for-
taMB enttn infoitunio emergente dvita» suae mateatati aniitteretur>

expeuMe Hor. a asp. 14. Idem emansit dtes 7 salarium flor. 1
asp. 37 den. I. Habuit secum duos famulos 7 diebus salarium flor. l asp. 6
Item feria tertia ante Laurentii pro convocatione provincfae *•
ratione eius rumoris, quem idem Marcus Horvath attulerat, quo-

modo viddioet imperator Turcanim in propria peraona in Mol-
dauiam foret prt^wturua, ac deînde «uper noa erupturua, quod
deus avertat aap. la
Item Kozta Bulgaro feria quarta ante Laurentii ad Sarkan ^h- 7-
misso ad videndum, quando illuc veniret, ut cito id hic nobis di-

ceret, expensae a^. 13. Idem emansit diea 3 salarium aap. la
Item Thomae David in Cibinium misso feria quarta ante a« r.
Laurentii cum literis, ut diceret domino magistrodvium famam
quomodo imperator Turcarum in Moldauiam irrueret, deinde super
nes et Cibinienses venturus et cum tota TraossUuania sibi subiu-
gaturuS expensae aap. 40. Emansit dies 5 salarium aap. ao
Digitized by Google
160
Ai«. 7. It«m uni exploratori, qui tn Turcia foit explocandum , <tuor<
sumnam imperator Turcarum tce illtttideret, qui dîxit, cum velle
in Moldauiam ct delnde super nos et SUper Gbiojenses, dedi bi-
bales feria quarta ante Laurentii Aur. 2
Ai«. 7. Item Bossa tn Moldauiain ad Petrum waywodam mnao ad

pencnitandos rumores Turcales et quomodo res Moldauicae se
habeant, quone sttu sint, eodem die expeosae flor. a aip. 35.
Emansit dies 1 2 salarium asp. 48
adc. 8. hem feha quinta ante Laurentii Gregorio i hewrek qui ie-
îonem Turcam uique ad Fogam dtixit ewn uno Lugofot Trans»

alpinenii, expeoaae or. 1. Emauit dies quinque et super arce
Therch sal a^. ao
Ai«. 9. Item feria quînta ante Laurentii misi dono Lazaro Re-
steschy regrae maiestatis familiari qui ex Moldauia venerat, coliridas,
puUoSt 9 cant. vini, a oibl. avenae asp. 8lai
Item Poyro Kilgaro, quem dominus Vtneentiiis nuslt ad
Sarican ad vtdendiim an dominus wrîywoda veniat salarium
,
,
asp. 4
10. L'ni Bulgâro Ztan, qui quinque eqnis [oannem Nagh in
Therguwyslyam duxit die Laurentii expensae asp. 30. Idem emansit

dies 9, duxit etiam Marcum Horwath ad Fckethe halim salarium asp. 36
Item die Laurentii Demetro Tadiupra cum Joanne Nagh
mhso ad perscrutandos novos rumores expeasae flor, i. Idem
emansit dies octo salarium asp. 32
Item dominus Joannes Fwx misit medio Poiro Bulgari do-
mino iudid nostro domnm redire vdenti literas a Joanne Zatancsy
mnsas, e]q>ensae Bulgaro asp. ao
Aug. 13. Item feria tertîa pnst Laurentii Joanni Glesan cum suo «!0-
dalicio, dum in Czaydino descendentes damna intulerunt et huc

ad dominum iudicem nostrum veneruot pro mutua inteUigentîa cum
eo habenda, mtsi dono panem» puUos, cames» uraam vini et a
cuU. avenae asp. 26
hem Joanni Glesan cum sua sodalitate ac Christophoro
Pordaschy regiae maiestatis familiari, quiapud imperatorem Tur-
carum fuit, misi dono coliridas, polygrana luonum, urnam vini,
a cubl. avenae in vigilia aasumptionis asp. 37
Ab(. 15. Item die assumptionis Mariac misi dono popae Marco le-
gato waywodae Transalpinensia ac Petro Fythayr coliridas, puUos,
'/a urnam vini et 2 cubl. avenae asp. 13
Item Joanni Por, qui eodem Simonem de Thergowy-
die
stya waywodae Transalpinensis famulnm cum duobus equb ad
Rosnyo duxit salarium aSp. 6
Aag. n- Item post assumptionis Tschoyna filius Woyka
sabbaio
nigro missus est Moldauiam ad audiendum quomodo res Mol-
in ,
dauicae stent cum Turcts expensae flor. i asp. 25. Idem emansit
dies octo salarium aso. *3
^ kjuiûo i.y Google

16t
îtem eodem die ;ul nuntiata domini waywodae în Zw- A»"»- i7.
nyogzcg existentis medio Oiach Istwan facta misi Piro suae magoi-
ficaitiae pro . asp. 29

Item feria aeeuiula ante St«pham regis dedi Joanni Glesan ai«. if.
partem nostrani ex flor. iood ad nos cedentfm quam peciiniam ,
dominus magisterciviiim nomine universitatis Saxonum suae niagni-

ficentiae post natalem domini addixerat . tlor. 190
Item eodem die miâ dono ipst Juga de Tattrua, dum de* Aag. m.
bebat prolkisci ad dom. waywodam nostrum et referre, quontodo
Turcae super Moldauiam veniunt, coliricîas, pullos, assatura5;, ''î
urnam \ini et 2 ciibl. avenae asp. 16. Eidem leria quinta ante
Bartholomaei a dom. waywoda reverse misi dono coliridas, pullos,
aasaturas et '/s urnam vini asp. (4
hem feria quinta ante Bartholomaei Demetro Tschwpca în ah(. m».
explorationem iisque ad Barylla et remotius missus expensae flor. 3.
Idem emansit dies 9, salarium asp. 36. Eidem dedi ex commis-

sione domini iudicis dominica Egidii flor. i
Item eodem die fratri
rumores Turciei
Ztoyka Demitro in explorationem,
emiwo expensae
^ i<
qualesnam sint in Moldauîa,

flOTi I . Idem emansit dies decern salarium aap. 40
'
Item Ztan hlius Ztoyka Zyrbul in vigilia Bartholomaei missus Aug. aj.
est in Moldauiam ad Petrum waywodam, dum Italus captiviti

mancipatus fuit, expensae flor. a asp. 5. Idem emansit dîes 16 sa-
larium flor. lasp. 14
Item Petro popa de Komana, dum in Moldauiam missus Aig, «4.
fuerat, dedi ex commissione domini iudicis unam ligaturam cul-

tnllorum asp. 25
Item firatri FracziUa în Transalpinam ac Turdam misso die ai«. 94.
Bartholomaei ad perscrutandum quid Turci agant et quorsum

,
versum se vertant commissione domini iudicis flor,

3
Item dominus Vincentius ct dom. Joannes Hoch missi sunt
ad Herman ad dom. waywodam «ausa eaptivonim Valadiorum,
qui cum iamulis Frandsci Hwzzy w Thdeky mutuis verberibus sese
afiecerant ad iudicium sedendum expensae (suma lipsesct) ....
Item eodem die Michatli Honvath recriae maestatis familiari ^"K'
missus est per suam maiestatem ad waywodam Transaipinensem,

coi misi lono eoliridas etc. asp. 16. Idem peremit (vulgo hat hyn
pracht unum equum Demitri Bulgari , pro quo solvi ex commis-
flor. 4. Idem
sione domini iudicis abduxit Kyray unam sellam.
Ztoyka Dobromyr cum quinque equis est profectus ad dom. way-
wodam Transaipinensem cum Michaele Horwath feria sexta ante '^"«- 3"-
Egidii coi dedi expensas flor. Emansit dies 14 salarium flor.

2. i a^. 6
Item dom. iudici dominica Egidii, quod sua pmdentia in
Transalpinam misit ratione explorationis flor. 2 S«pi. 1.
**
Item eodem die fratet* Demetri Ztoyka met secundus missus
Digiiizea by LiOOgle
183
est in Moklauiam ad revidendimi ,

quidnam Turca agat ibidem
expensae flor. 2 asp. 25. Datae sunt eidem 4 ligaturae cultcllo-
rum flor. 2. Umts eoruni 9 salarhim asp. 36, Foy
einanait dies
tfaiil emansit dies 5, aalarium asp. 36
Sec 3. Item feria tertia poKt Egidii misi dono iixori ipsius |nga
teloniatoris de Tattrus coliridas, carnes vituli lactentis, aasaturas,
gallinas, urnam vini, 2 cubl. avenae asp. 29

SefL 5. Item feria quînta post Egidii solvi Jacx»bo eoriario unum
equum ,
super quo Thatnas Reytsch in Moldauiam equita^t ad
revidendos Turcas flor. 7. Pro babaiisatione eiusdem equi asp. 8
Sqit. 6. hem teria sexta ante nativitatis Mariae Thomae Reytsch
et Bossa cum literis ad Petnim waywodam missJs et etiatn ad
perscrutandum quid Tureae in Moldauia agant, expensae Hor. 7.
Bona emansit dies sex salarium . asp. 24
Scft. 7. Item in vigilia nativitatis Marîae Ztansul Vaîacho Tranai-
pinensi ,
qui exploravit annunciavitque quomodo negotia Turcarum
imperatoris stent , dedt expeosas ex «oaunissicHie domini kidids flor. 3.
Item pro «onvocatione provinctae ad avisandos eos, quod

imperator Turcarum esset în Moldauia, vellet super nos erumpere asp. 12
Scft »«. Item feria quinta ante crncis misi dono Micliaeli Horwath,
regiae maiestatis familiari» qui cum uno boiarone ex Transalpina
hue venerat, colirtdas, gallinas, assaturas, wnam vini et 3 etifil.
avenae aspb 22
Sept- Item die exaltationis s. cruci mîsi dono Gawrtllae Wys-
sternyk duni ex Moldauia venerat dicenti ,
qtii boîarones a Petro
waywodae abscederent, coliridas, '/i camis bubalae, unam urnam
vid et a cnbl. avenae asp. 32. EMem die mbi dono ipsi Juga,
qni cum eo venerat, coliridas, canus, urnam vini, 2 cubt.
avenae asp. 31
s«|ic 14. Item s. cnicis Ztoyka Dobromyr missus
die exaltationis
est Bistridummet secundus ad videndum, an Petnis waywoda

MddauiensB illac e Moldauia eidvîsset, expensae flor. 3. Emansit
dies 1 1 , salarium asp. 44. Ztan Paitra ,
qui 1 1 diebus cum eo fuît a^ 44
1$. Item duminica post cruci Ztansul Walacho ileriim in Trans-
al[Hiiain ad explorandos Turcas misso dedi ex cummit^sione dom.
iudicis flor. 2
Item dominica post crucn pro convocatîone provinciae ut
quisque iudex ac villicus met secundus ventat, quando Petrus
waywoda nb menim Tiircorum ex Moldauia cessit asp. 12
Stp*- »6. item Ztan filius Zyrbui missus esi in Moldauiam cum Ga-
wrilla Wyzterayk et cum Juga feria secunda post cnicis, expen»
sae flor. i asp. 35. Emansit dies 10, salarium asp. 40
S<V*- Item feria quinta ante Matthaei Kosta Bulgaro ratione navîs
Sarkanien»s per dom. waywodam ablatae de Fogaras ad Sarkan
Digitizea by LaOOgle
188
reduoendae, exp. asp. so. Idem emaosit dies 4 reportavitque cel*
larium cîvîtatis, in quo defuemnt duo vascula, salarium aap. 16

Item in virgilia Matiliaei evangelistae misi dom. iudici nos- Sept ao.
tro medio sui pueri hurtum custodientis quam pecuniam dedit
Ztansul Valacbo Hor. i. Eidem dedi unum pileum asp. 8. Eidem
6 ulnas paani Pwiâinal ut fidclitw serviat, pro flor. 3 asp. 13
Item fcria tertia post Matthaa misi dooo Dansul Porko- s«pi. 14.
lab coliridas, gallinas, assaturas, urnam vini et 2 saccos nvenae asp. 22

Item Jacobo Herczeg ad Coloswar ad regiam maiestatem sqit. »$.
misso ad refereodum, quomodo nam res Petri waywodae Mblda-

uiensis se habeant, expensae Hor, 9 asp. 35. Emannt dies 10,
salarium Mp- 40
Item eodem dono Gawril Wystemyk gallioas,
die misi SepL
carncs, et urnam vini ac 2 cubl. avenae asp. 22

Item Vbxaeo Dacso ftimltari dom. waywodae, quî fiumm
attulît, quod imperator Turcarum eadem via, qua venerat, in Mol-
dauiam revenus fuît, nun dono coliridas, puUos, 2 cant. vini et
1 cubl. avenae asp. 9*/^
Item sabbato ante Michaelts Demitro Chupra cum suo fratre sepi. t».
uni in Mddauîam alteri ni Transalpinam misso, expensae fior. 3.

Emanserunt dies 14, salarium flor. lasp. 6
Item pridie Michaelis misi dono Gawrilae Wyaiemik panes, * sipi. ss.
puUos, iirnam vini, 2 cubl. avenae asp, I3

Item Stan fychor aliu Zyrbui cum Gawrilla Wyzternik mis- s«pt. ag.
sus est inMoldauiam die Michaetis ad exploraodas novitates, ex-

pensae Idem abfuit dies 20 , salarium
flor. a. Hor. i asp. 30
Item eodctn die Nicolaus Kornys et Petrus Gereb mise- Sept. jm.
ruiit hiic faniulum iit diccret quod Pctnis wavwoda adhuc vi-
I ,
veret, cui famulo misi dono panem carnes 2 cant. vini et, 1 , ,
cubl. avenae. asp. 8>/i

Item Petro Thewrck Transalpinam ad dom. waywo-
in
dam misso causa Michatrlis Horwath, qn! quacdam ve.rba infamia

super dom Georgio Olah loquutus fuerat, dedi Petro expensas dor. 3
Item feria sexta post Michaelis Petro Thewrek et Ztoyka oti. 4.
Dobromyr cum Joand Nagh ad waywodam Transalpinensem mis-

'
sis, expensae flor. 5. Emanserunt dies 21 et cum Bayda Fostei-
nyk ad Kmericum Balassa flor. i asp. 34. Stoika emansit dies

6, salarium facit asp. 24
Item sabbato post Michaelis misi dono ipsi Ingaman de oc*. 5.
novo monasterio per Wlad waywodam aedificato, coliridas, ptsces,

2 cant. vini , i cubl. avenae asp. fti/t
Item sabbato post Michaelis rursum dad sunt (su /J Ztan Oet
sul Walacho causa explorationis Hor. i.
Item dominica post Franeisd misi dono Joanni Pytfaar ac

184
uni Ixttaroai coUridas, pullos, 2 cant. vini, iV<cub1. avenae aici
«mywodam profîciscenti asp. 9'/t

Oct. (t. Itcrn Momiele W'v sternyk Transalpinensi ,
qui cum 7 Tur
cis al regiam maiesuteni proticiscebatur , misi dono feria tertia
post Francisci panem, carnes castrai, a cant. vini asp. S. Dom.

Petro Sartod, qui cum i famulo easdem Turcas deduxit, expen-
sas et salari um asp. 8
Oct. A, hem feria tertia po;;t Francisci dedi expensas Antonio ex
Bulgaria, qui Turcas usque a<i Coloswar deduxit tior. 2. Emansit
dies 2 2 , salarium flor. i asp, 38
Oct. 9. Item Bayda Postdnyk a waywoda Transalpinensi ad re-
giam maiestatem misso mist dono feria quarta post Frandsct pa- -
nent} kalach, pisces, urnam vini ! et i cub!, avenae asp, 24

Rursum misi dono uni boiaroni penes Bartus Fwx hospi-
tanti et post Bayda Fortelayik misBO ad referendum, quod Tur*
carum imperator dto domum reverti deberet propter alios bostes
terram ipsius invadere conantes, panem, mediani ociavam poly-
granorum, 2 cant. vini et i cubl. avenae asp. 12^1
Oci. 10. Item Tatul Wornyk misi dono kalach, polygrana, mediam
umam vini et avenae
i^s cul>l. asp. 14
Oct ^7. Item dominica ante Simonia et Judae ipee Bosxa nissus
est ad waywodam Transalpinensem ne homines; notri ibidem ,
propter damna per Paulum Beldi illata molestarentur. Si enim

notri homines per quempiam in Transalpina molesciis afhcerentur,
extunc dom. iudex noster decern Transalpinenses pro uno nostrate
vdiet molestare, quia Paulus Beldy non esset nostrae iurisdictionis
expensac flor. 2 asp 10. Emansit dies 19, detrahuntur ex debito.
Oct. aj. Item dominica ante Simonis et Judae dorn. Petrus .Sartor
misus est, ut Turcas a regia maiestate venientes usque in Trans-
aljnnam deduceret, expensae asp. 24. Habuit secom 5 famulos
2 dies, ipsorum salarium flor. l asp. 6
Oct. aS. Item die Simonis et Judae I'ctro Thewrck ad Fofâra»; misi?o
causâ ovium et porcorum per comitem Fogarasiensem in Porro

ablatorum, exp. asp. 25. Emansit dies 12, salarium asp. 48. Idem
de illinc profectus est ad re£;iam mueatatem, cui dedi in ex-
pensas flor. 2.
Oct 3* Item ft-TÎa quarta antp omninm sanctorum misi dom. Joan-
ni Pythayr et uni boiaroni colinda.s, pisces, mediam untam vinî,
I cubl. avenae .... asp. 1
t. Item dom. iadid cum Grc^forio Thewrek die omnium san-

ctorum ia Transalpinam mittendo asp. 16
Item pro uno et dimidio centpnario cerae ad funalia faci-
enda ac in oecessitates regiae matestatis utenda dum Turca fuit.
inMoldauia. Cent. emptus Aor. 14, fadt flor. 21 Hieremîae et

Gregorio, qut ea funalia paraverunt flor. 2. Pro virîdi cotore vulgo
Digitized by Google
I
1616
grien spon asp. 25. Hieremiae propier 200 cercas candelas regiae
maiesti praeparatas, merces praeparationb , asp. 25
hem die ommam sanctorum Gregorius Thewrek misnis est Not. i.
iiJPaulum Beld) causa omniiii» de Zernyeste, caqpensae top, 10.

Emansit dies duos, salarium asp, 8
Item dominica post omniuin sanctorum pro convocauone Muv. 3.
provtnciaei ut quilibet iud«c ac viflicua met aecundus veniat ac

pecuniam impratsentet asp. ti
hem eodcm die mfsi dono Fracilla de Compoloag et Dfr Hm. 3.
metro 4 galliaas. 2. cant. vini et cubl. avenae asp. S'/s

Item filii» Gerge Lewrda Costa roissus est in Transalpinam »v*. 6.
ad ipsum Dragytsch boyaronem eaiisa undecim equorum fitrto ab-

latorum, feria qiiarta ante Martini expensae fior. i
Item domino Joanni Ab ad Rosnyo cum uno famulo ad Wv». 11.
joannem Feketlie Turcas in Transalpinam deducenti, die beat!

Martini Miaso, expensae asp. 6t femuU salarium asp. 4, facit. . asp. 10
Item dominica ante Elisabet Oemitro Purica cum literis do- n««. t?.
mini episcopi Quinque Ecciesiensibus ad waywodam Traosalpi-

nensem misso expensae flor. Emanat dies octo salarium
i . . . asp. 32
Item Paulo Bene dominica ante Elisabet misi duno bina Nov. 17.
vîce qui attulit literas a novo waywoda Moldauiensi ad dominum

,
iudÎGCm nostrum 4 cant. vini, 2 cubl. avenae asp. 9

Item dominica post Elisabet Bossa et Costa missi sunt in Nor. 44.
Transalpinam ad Kadul waywodam causa equorum a Prasmarien-

sibus furto ablatorum expensae Hor. i. asp. 35. Costa emansit
dies decern salarium asp. 40
Item feria quaita post Elisabet uni cuidam Valacho in Ther- Mo*, ao.
'/nv. vstyam pro saoearo adducendo ad Alexium Gretum misso ex-

pensae , . asp. 25
Item dominica ante Catarinae Joannes Por missus est cum Not. 14.
literis e Transalpina allatis domino episoopo Quinque Ecclesiensi

aonantibuâ ad dominum iudicem nostrum Cibinii existcntem expensae asp. 32
Item Demitro Chuppra cum literis in Transalpinam ad way- vm, sj.
wodam misso feria quarta post Catarinae expensae fior. 2. Emansit

dies octo salarium asp. 32
Item tertia, quarta et quinta ieriis ante Andreae, quod Mov.a6-flt.
Egiptii canes 46 mactaverunt ... asp. 46

Item eodem die misi dnno ipsi Bassarabne collridas etc.
asp. 25. (Afdsid trimiUrt se repeiez.)

Item ipsi Tatul Lugofott qui cum Bassara1>ne huc venerat
misi dono coliridas etc. asp. i ito.1
Item feria Andreac dedi domino Joanni Keminel

se\ta ante No». 19. .
regiae maiesti usque ad l'ekethe hallom obviam misso 50 pisces

carpones pro ilor. 9. Eidein dedi 5 luceos regiae maiesti ducendos asp. 20
Item pro 30 ludîs a quodam Transalpinensi emptisfior. 1
)Y>399' UoMiMiM. VoL II. Pane* 4. Si

186
asp. 45, pro 7 carponibus ilor. i asp. 27, rursum pro 76 car-
ponibus a Bwzta ilor. 14 asp. 34* pro 138 portionibtts ceti 100
pro 4 et den. 25, fler. 5 asp. 42, pro 40 luriis fior. 2

flor.
asp. 40, pro 50 portionihur? reri a Goylan flor. 2 asp. 6, pro
4 cent. uzonum a Michaele l'urku flor. 8 asp. 30, pro 6 carpo-

nibus a Goytan pro asp. 9, facit flor. loaap. 40
Dw. 3. Item feria tertia post Aodreae Ztoyka Dot>romyr tnisnis
est ad waywodam Transalpinenspm causa unitiî; pqut Turcalis suae
maiesti emendi, cui dedi expensas tlor. 2. Idem emansit dies
1 1 salarium asp. 44. Habuit unum equum dextrarium cum Petro

Marcuasy dies luidecim asp. 33
Dm. 4. Item ferîa quarta Barbarae mtsi dono Dragws Moldainensi
similas, pisces, poligrana. duos cant. vini et ? cubl. avenae asp. 9kt!t
Dec 6. hem die beati Nicolai Boa mUsus est in l'ransalpinam cum
literb domîai waywodae Maylad eqiensae flor. «; 4 dierum sa-
iarium ex debito ipsiiis detrahitur.
Dtt, «. Item pro 40 luciis die bead Nioolai a Thwdonn per asp. 5
emptîs flor, 4
Item a Kozta Hoczwl emi 35 carpones per asp. 9, lacit
Aor. 6 asp. 15. Pro imo cent uionum . . . . , flor. 2 asp. 30

Dea. s. Item Blasio cuidam ex Bulgaro, qui tres famotos COCI re>
giae maiestatis ad Leyzt falwa ac Bykfalwa pro equis regîae maie-

statis querendis duxit et 2 dies emanenti dedi salarium . . aq>. 13
Dec. 7. Item sabbato post Nicolai dedi camerariis regiae maiestatis
vulgo komomyk ex commissione prodentis et circumspeci domini
iudicb notri flk>r. is
Om. Io. Item feria tertia post conceptionis Mariae Bossa Hnl'j'.Tnis
missLis est in Transalpinam cum famulo magnif. dom. Lmerici i5a-
lassa waywodae Iransilvani cui dedi expensas flor. i. Idem emansit

dies 9, salar, computatur in debitum eiosdem.
Dm. i». Item Petro Marcussy mîsi dono, dum die Luciae iterum
huc ad nos venit, coliridas etc asp 39 den. 1. Afar prinesei^
daruri Salomon de Veneczye, Petrus Pythayr, Petrus Marcus,
BayUi de Fogaras.
DwL 14- Item sabbato post Ludae idem Petrus Tbewrek mîssus est
ad Fogaras ratione ac ettam homiob notri in Porro in
territorii
Bua propîa domo vulnerai exîensae fior. 3

.
Item eodem die misi dono popae Marco Transalpinensi

czypo, duos cant. vini, 1 '/s cubl. avenae asp. 4fa.|
Item pro sedecim ulnis rubrae taffotae a Stephano Onch

ad vexillum parandum, quo suae maiesti huc venienti obviam
itum est flor. ,^
asp. 10 Pro t6 ulnis viridis taffotae ad idem
vexillum ab uxore domini iudicis notri Bor. 2 asp. 29. Sartori
qui vextUum tilud paravit et pro aerico asp. 39
Item Gerge Graeco dedi pro tapeto . quod reverendissinM}
^ Kj . d by Google
187
domino Joaniti Ezdcy ep^po Quinque Eodeiienn pro munere

dacum eit fior. 9
Item die beatiThomae misi dono cuidam familiari bani Dw ».
Transalpinensis qui nuntiavit, quomodo imperator Turcarum multum
populum abtegasset, misi unquam doao uaum pileum, 2 par cui-
tdnorttm, ooliridas, polûia uconum, 9 cant. vinii s cubl. avenae asp. 84iBJ
Item domtflka post Thomae Demitro Thwpra cum IGcolao Dec
Horwath regiae maiestatis familiari in Transalpinam cum duobus
«juis misso expensae Oor. i asp. 28. Idem emaosit dies 7, cui
dedi «ngcSk diebus.asp. 7, &Git asp. 49
L^lf mmale u pHineâ I» raU eâU ird baU:
domino doctori Paulo . . , . fior. 80
Lucae notario . , , flor. 60
tubicini flor. 32
Petro popae flor. 12
fUDulti domini vtllîci ................ flor. 40
OhUb m CI«Mhi^ dw Siadt KmwUidt ia SiebcnUigto. II BmWI. p. 54»—59a.
CI.
I$39' Trattatuia dt pace \ndti<i\^\^ SigismundU , regele Poiomei, cu Petru, 1539.

i cu ufn, wiv»4** MaleUvei sub urmâtdrek coodiKiiii: Moldovenii se se ata-
bili cu tocLiinclclor-ri dincolo de Ni<rtru numai cu învoirea cSpitanilorQ i administrato-
riioru poloni; morile pe cari Ic a construitu voivoduliî Moldovei In Polonia, se reminâ

de ad Imiote la iwifrnctulii voivodnliii moldoveiieafea; ^rm Akh/km se rano a Polo-
niei; în fine hourele dintre Moldova fl Polonia se remâni dnpi cwa anat deseriie In
chria6vele cde vechi.
et sîttgdis qttoruni intercst maaifertum lacîmus, quod Nos

adducti precibus Serenissimomni Romanorum et Mungariae Regum, Domin!
Ferdinandi et loannis, alterius consanguinpi Titerius affinis notri charissimi,
Magnifico loanni Comii in Tarnow casteilauo Cracoviensi, Sandomiriensi et
ex«rdtouin R^;m notri Capitaneo, plenam poteatatem dedimus de pace trans-
^reddi cum MagnJIico Domino Petro Woywoda Valadiiae qui quîcfom pacem
hil oonditionibus inter Nos et illum confecit.
Ut scrventur quae pace confoedenitinneque facla inter Serenissimos

Dominus Wladiiilaum Avum et Casimirum Patrem nostrum, Reges Poloniae,
et Magiîicos Stephanum et Bogdanum Wojrwodas Valachiae inter terras utria*
que fitenint conatituta.
Digitized by Google
Ut coloDÎ omncs tam notri, qusm subditorum nctttrorum, belii tem-
pore capti, una cum pecoribus atque omnibus faciiltatibus sîmiliter restituantiir.
Ut in Dttione nostra Ultra Dniestr fluvium in Terra Maîestatis rîae
nemo Valachorum stationes habeat, nisi de consensu CapitaDeorum, aut Temi-
tariorum oostronim, vel fundi Dominomm.
Ut Molendinorum quae in terra noMra. «xtnudt W^^mroda, usumfru-
,
ctum tantum habeat ad nostrum aut siiccessorum nostrorum berieplacttum.

,
Ut conventus, in quibus ius administretur , iuxta morem antiquum

odebrentur.
Ut malelâctores, pacU turbatores, quî damauin dederint, qui fiiitum
fecerint, poenas le^bus dent.
Ut profugi neutrobi receptum habeant, sed iis a quibus iugerint, re-
stituantur.
Ut tern Fbkude ita, ut aeitiper foit propria, sit nostra, sucoessorum-
que nostrorum, et haereditaria.
Ih serventur utrinque ea, quae de iusUda admioistranda aliis literis
scripta sunt.
Ut in Ditione nostra , Camenecensis et Haltciensis Capitanei , in Vala-
cfaia vero Chocamensis et Czarnoviensis iuri dicendo pniesint, atque secun-
dul» ea quae aliis in literis constituentur , iustitiam administrent.
Ut mercatoribus utrinque libera sit mercandi (acultas.
Ut quibus antiquitus solebant itineribus uti, iis nune quoque libere

uti liceat.
Ut non alia quam prisca vectigatia notri mercatores dare neeesse habeant
Ut non alii iines, limitesque terminentur, quam qui foerunt priscîs
temporibus inter Rej^nTim et \'alachiam terminai, et privîlegîis sunt dcsoripti.
Ut caetera oînnîa inter Kegnuni et ditioneni nostram, Terramque Va-
bchiae contracta, quamvn Inc expressa non sîat, utrinque tamen ÎDvîolata
serventur.
Hbs condkioneB Pebnis Waywoda cum constltariis sui, cunctoque or-
dine eqiiestri se, succe<:soresque suoB sancte, inviolateque observatuTum iureiu-
rando interposito promisit, etc.
Noe itaque, qui ab effundendo ChriAîano sanguine multum abhorre-

mus, in gratîam serenissimorum Principum, de quibus îaitio fecimus mentio-
nem, paccm, quam tanto .studio Petnis Waywoda a N'obis petebat, per Mag-
nificum loanuem Comitem in Tarnow Casteliaiium Cracoviensem Sandomi- ,
riensem et exercituum regni notri Capituneum, praescriptis conditionibus d

oonoeswmua, quaeque iile nomine nostro cum Waywoda ^t, ea lata et giata
habutmus. Quoniam vero fato quodam evenit. Ut non ita multo post in Petri
locum sufficeretur Ma^nificus Doniiiuis .Stpphanus Waywocîa Valachiae, quando
quidem et is a nobis peiiit, ut his ipsis conditionibus pacem cum eo lîrma-
remus, pro eo animo quo sumus ergo illos, qui Nobiscum una Christuni Cru-
cifixum adonnt, quos amidda potius conîunctos, quam alîqua re a Nobis
didunctos et alienatos volumus ferimus non invii ut dato iure iurando, Nos
, ,
succeasoresque oostros bas ipsas pads conditiones cum Magnifico O. Stephano
Digitized by Google
IM
Waywoda Valadiiae, tt MCceasoribus eius saacte, înviolateque observatun»
promitteremus , quod ipsam praesenti diplomate nostro promrtdmus, cui ut
6des tanto maior habentur, mânu nostra subscripsimus, signtunque nostnim
apponi iussimus. Dat. Cracoviae Anno 1539. die 20 Febr.
DoflM, Cote dlptaoaliew VungA Mnaia» TMi. I. t> fu^ «17.
CII.
'539- f'i^tu Mij^nanflli, nunciulîl apostolicii tiin V'cna, scrie cardinalului F,]r~ 1539-
Htse , ci Petru , vmvoduiu Moidovei, se at)â prisoneriu in tiunile regelui loanii Zapol}ra
caro voieice seJfi acid.
1539. Februarie ai.
lêuerendiaMino et Ulustrisaimo Signor
Mi disse (Monsij^nior Lundcnse) che Thuorno del Turco in Buda era

cominoameme appresso Re Giouanni, et che Petro Moldauo era
il uio in mano
del suddetto Re quale ne trarria ducento millia ducatj et che
, il , poi secondo
il aao jtxtitio Io laria morhre.
Et c cosa ben da considerar per hauer notitla della natura di quel

IVincipe, perche ii Moldauo pareua suo Confederate et cosi Io preae prigione, ,
et hora continoameote li dice che Io ticne per îl suo meglio.
Kttwmnu Httpgutee hln. INplaBiMMrlâ. Tem, XVI. iMf. <5—«fi.
Digitized by Google
190
cm,
1539. t$39. F4Mm MignaiuiH, minduM apoitolieS dio Viena, serie earJiMliilin F»r-
nese , c noulii voivodu atu ^îo!<il•>vfi este numai in forrn,~i nomnfi dc dre-ce SulbundB
. ,
este adeveratulQ suveranii, i ia consiliulu voivodului se afl câ{i-va minitri turci.
euereocKasJmo et lOustrisaimo Signor «t Beoebttor mio Coleodîsnino.
Che ha uera notitia de l'ultimo tractato dell* anno passato, quando

ii Turco parti da Moldauia, et che i! Re Giouanni non resta Tribiitario, ma
che pagando al Turco li Trecento millia Ducad, restano buoni amici come
enuio prima, doi famaoa la morte di Luigi Giteti.
Come a]tre uolte d h scrîtto il Moldauo nuouo sta in stato pro forma
et il Turco ueramente e patrone, Fîora !io intense particolannente che ha
aggionto alciini Minitri I iirchi che Io gouernano dcl tiitto, con il conseglio
de quali a mesi passati sono stali decapitai de principali di Moldauia, Et
die detco Moldauo ct suoi Conaq^îeri per leftere gi hamio cominciato a aol-
ledtar Ia Trans^luania ehe uenga in deditione del Turco» et si faccia tribu-
taria, perche in questo modo li Transyluani defenderanno se et li suoi beni
che altrimenti saraono ruinai et desolato il paese. Et par che la Transylua-
nia ne habbi dato notitia al Re Giouanni, dd quale se io intendaro la ri*
spoata, o altro in questo negotio ne daro auuiso a Vostia Sonora Reuereop

dîsdnta et Itlastrusinia alia cdi benigna gratia quanto poMo humilmenle mi
raooommando
Di Vienna alli XIX di Marzo MDXXXIX.
Di V. 8. a. «t iiL
hum. el ikuoi. -j'jruior
Fabio Mipianelti.
MaowDeiiCm Uin|anM hiitofica. UiplomnUui*. Toin- XVI. pig, 67 — 68.
Dlgltlzed by Google
CIV.
i$39> QinlaialM/ Farmesâ acrie cardkuUutmi dt BrundusiU, legatului apostdicu
din Vieu, c bi MMeva am afli U ffiOo caivaleiiB tmetmL
j^.euereiidÎ9siiiio Signor mîo oflwniandîsniiio.
Li settemila caualli Turchi clie si troiiano in Moldauia , et la fortczra

che si fa e pessima nuova et tanto piîi bisogna intertenere et aiutare il Re
Gioiianiii et il Re di Pblloaia.
Di Roma, alK as dt Mturao 1539.
MbMmmM HaagMM hiMrici. D^rioHttiu. T«m. XVI. p^- ^
CV.
1539- Sigismmmdtt, regde Pdoaiei, scrie Fapei PbuM III., ci TurcU ad ivpuM
Mol/iova i acum s'atî apropiatu de regfatuîîi Poloniei, din ac^stS caus dinsulu r6g pe
pontificele , se-i cooccdS pentru totu-de-una venitulu din Polonia numiii denariulfi S^tuld
Petni, ca ae pdttt parta reabda cn iaimicii craytudtfiL
Sanctisiimo ae Beatîssîmo in CiuÎBto patri et dîk>f diio

PiMiIo terdo dîvimi providentia SS. Romanae ac univeraalis Eodeiîae Summo
Pontifici » dno clemeatisnmo.
Q .
Janctissimc
. .
in
.
Christo pater et domine, domine clencntssime. Post hti
milem mei Regntque et dominiorum meorum commendationem ct uscula pedum

beatorum. £ae nune sunt Regni mei rationes omnium, ut opibus adiuturo td
opporteat pottus, ne în christiani nominia hosttum potestatem cadat, quam at
vdle quîsquam debeat ex inopt Rô
aliquid sibi emotumenti querare. Ete-
nîm praeter graves vicincw Tartaros, qtiihus lam pridem septum est accessit ,
proxima superiore estate vicinus alius multo non mibi solum,

formidolosior
verum ectam cuncto christiano orbi, truculentus iile Tweanmi Tynimius, quem
omnes a finibus suts qoam longisnine abesse cupiunt Is Valachiam mcae di-
tîoni contiguam suae lam dîtionis fedt: ita quae fiitt elim Rom«iorumt ea
nune facta est Turcarum colonia. In singulos namque dies migrare eo Tur-
cae et suas ibi sedes Agere dicuntur. Quae res metuo, ne quid Regno meo
adfentt detmieoti: qoare suppiico Sanctiti veatrae, ut pro paterna ana be*
nignitate, qua periditantibus christianofiim Regnis sobvenire tenetur, hoc
quoqae meum respicere dignetur tanto aequîoribus oculis, quanto maiore dili-
gentia provtsum est a me, ut cum aliorum qtu>ruDdam fides vehemeoter sît
labefacta, id in Ade, ofricio protestateque sanctae Sedis Apostolicae semper
ta hune wque diem remanserit Non hoc peroro, quod ultro alits Rej^bus
offisire 8olit> sunt ii, qd ante Sanctitatem vestram Ecdesiae gubemaeula te-
nebant, ut ex arca sua benigne Regno meo fariat ut bcIIi contra contra cru- ,
ci hostes gerendi nen^ns mihi suppeditet sed cum ccrtum extie vectigfa! ex :
regno meo Sanctiuiti vestrae debeaxur ,

quem S. Vclri denarium vocant, queso
îllam magnopere, quod iam aîias quoque
quandoquîdem non ignorat,
feci,
qiiot proeiia, qiiot dimieationes quotannts contra cruda hostes susineam ma-
iore meo sumptu, qnam cui ferendo iam esse possem, ut vectigal hoc satis
tenue sempiterriis temporibus regni mei nccesitatibus condonet, Et vere sancti

Pontilîcis otlîcio fungetur, et cunctae reipublicae christianae plurimum com-
modabit. Commendo Sanctiti vestrae interpretem isthtc meum Venerabilem
Andream Cxamkowski, Wladnlaviensem et Canonicunt Gnes-
Scholasticuni
nensem ,
atque rogo , quaecumque potest in eum ornamenta conferre iis
ut ,
cum liberaliter auctum velit et honestatum, ne quis in sacerdotiis in Regno

meo beneficio Sanctitatîs vestrae obtinendis potiore quam ipse iure , sed unus
omnibus aliîs anteponatur, quemadmodttm aequum est , eum qui et cubicu-
larium Sanctitaâi vestrae et meum apud îUam agit interpretem : Cui me quo-
que et Regmim meum, qua summa possum , animi mei demissîone commendo,
ac Deum praecor, ut illam in muitos annos incolumeo et foelicem conscrvet.
Datum Craooviae die XXXIX, meosis Aprilis Anno Diii MDXXXIX. Regni
vero meiXXXUI.
ElWdM» SMMtilttit V<«tnt
Sigismundtts Rtx Pdemt mmm» pp, subseripsit.
E« McUfig nont «iti Cm» SIm XXVUL ftf. 5«X
'llieloer, MonuintBU hUtorica l'olonine. lom. II. JS7,
CVI.
(539. tefan Mailatii , Domnulâ ytx^ Fgraului i voivodulâ Transilvaniei
pdcti titiildll «dt Fagruf.»
Stephanus Maybd de fogaras, Vayuoda Transsilvanus et Sculorum

Comes etc. . Datum în Oppido nostru Fogaras
. . predicto feria secundo pro-
xima post festum Beatae Lucie Virgiois et Marttris Anno domini MtUesimo
Quinj^ntesimo Tricesimo Nono.
SuM, SnOdlr OUevibte. U f. 55—sft.
Digltized by Google
cvu.
1539. Cafiiii'u'ît din Aradu raporldzX regelui loanS Zapoîya ,
c nu a pututii I539>
introduce pe nobilula FranseU Fodtn-u in posesiunea cooiuncloru numite Cooerova fi
Domajiiia din BanatU, din anslL, A 'Nietlt imvodnl diu Cmramuktfâ aduatodtt o
multiow de cfllSrei 9I de pedestrai a 6cutti opocitiiine fn contra acestei Introdiiceii. .
iSerenissîmo principi et domino domint) Joanni dei gracia Regj Hungarip

Dalmacie Croacie etc. domino ipsorum naturalj graciusissimo, Capitulum Ecclesie
Orodîensis, Oracioaum Sufiragia deuotarain perpetua cum iidditale, veitm
noaerit Serenitas, nos litteras eiosdem aûdleatorîas et Sentendonales, pro
parte Nobilis franciscî fodor de Welldklwa vt actorem ab vna, contra No-
biles Gregoritim ,
Simonem Wayda de Karansebes
Georgium, Nicolaum, et
vt in caiisam attractos ab altera quadam possessionaria re-
partibus, Super
statudone necnon Reambuladone estiinadoae, oecupadone, Rerumque et
,
Bononim abladone, necnon Titulo pignoris Stataidone, Bude Tricesiino se*

cundo die festi pasce proxime preteriti , In papiro clause confectas, et Sigillo
Vestre Serenttatis a parte superiori communitas, nobisque preceptorii loquentes
et directa», summa cum Reuerencia qua te nemur recepisse, et
Juxta earundem
continendam vnacom Nobili petro pery/.a]ca homtne dusdem Vestre Sereni-
tatis, in dictis lîtteris vestris Inter alîos nominatim conscripttn spedficato, ac
ad ea que in eisdem litteris continentur, de curia vestra Regfîa specialiter
traiTîmisso, vnum ex nobis videlicet honorabilem Magistrum Lucam de Zath-
mar sociunt et concanonicum nostrum, nostro pro testimonio fidedigoum du-
xeramus destinandum, qui tandem extade ad nos reuerd nobîs concorditer
retulerunt eomodo, Quod ipsî Sabbato proximo post octauas Corporis Christi , , r
In profesto videlicet VitI et ATorlesti martirum, vicinis et commetancis et sig-

nanter Nobilibiis Gabriele de Gerlysthe, Michaele Machoy, Nicolao Modiyna
de Iwgas, de Zamoskewz, vrbano Nagh et Joanne Buda inibi ie-
gittime conuoacads et presentibus, ad fiides possessi<Hium konyerowa et Da>
nias(nya in districtu de Karanseb)es existendum aocessissent , et ...... .
ipso nostro testimonio prcsente, Meniorato francisco fodor

Jux(ta conti)nentiam litierarurn vestrarum , Mcmoratas possessiones Konyerowa
tt Dam(asjinya, ac alia que in eisdem litteris vestris continentur Restatuere
et per(fic)ere voloisset*dam adhuc fuissent oonstituti, solmnmodo Intra ter*
mlnos et metas earundem possessionum, Nobilis Nicolaus Wayda de prefaa
Karansebes congregata multitudine familiarium, ac aliarum personarum sîbi
coherencium, tam et|'.:ili;m, tam cciam peditum Annatis Manibus euag'inato ,
et deoudato gladio , in personis iratrum suorum superius narratorum , in eosdem

vestre Serenitatis et nostrum homines, nraion vidnos et comnetaneoSf qui
modo prenarrato, ad premîssam ratatuckmeni facicndam, et ad cetera que
in eisdem litteris ve^tri;? continentur exequenda, fuissent convocai et con-
gregati , niore hostilj venicndo, stare ipsos fecisset, eosdemque ab huiusmodi
rcstaiucionc laciencia et cetera tîdelitcr e.xequcndd violenter repulisset, et pre-
37.i99- Uocmiciilc. Voi. II, Vmntx 4. SH>
Digiiized by Google
194
mtssam Judiciariani ccuntnissionem vPRtr*? Serenitatiî; debite exequuciotii de-

mandari facere non permisisset. et non pertulisset, potencia mediante, Ia
preiudiciuin et dampnum annotad actorb valdemagnum, quem illico ac ibidem

idem testîmenram nostrum penonaliter, ac alios fratres suos prenarratM, fi«dio
dusdem ad instanciam pre&ti fraocisci fodor ad quintuiudeeimtim diem a die
,
talîs exeqmicionis facte computandiim In curiam vostram Regiam vestram .
scilicet personalem in presenciam euocasset et amonuisset, Racionem de pre-

missis reddituros efficacein, dixissetque et commisisset eisdem verbo vettro
Regio vt siue îp^ prefato quintodecîmo dw In termmo scilicet euocaetonis, .
eoram vestra personali preaencia, compareant siue non, eadem ad partis corn-
parentis instanciam id faciet in premissis, quod Juri videbitur expediri Scriem ,
itaque huiusmodi npstre exequucionis ,

per vestre Serenitatis et notri tesd*^
monjr homines, frctîs remîadi edam in specie pretai* lîttern vatn ehodem
Serenitatts adiudicatorys ,
Capiteque SigîIIj notri ab extra In margine mare
BoAito consignatis, eidem suomodo fidditer duximus rescribendum. Datum vn-
decimo die a die huiusmodi exequudonis premîase, Anno domini Milledmo
.Quingentesimo Tricesimo Nono.
•
FcUy, A Sidrinyi UiDUf. UI. p»g. 2ro-2i2. Uui>il ortlinulQ de eircuîunc «Iii regelui loanB tlia
«. 1546 in HtUm «unilM MteikM.
CVIII.
1539. . IS39> ComiteJe Grigoru Pesthyeny , judele curiei din Uagaria, cit^zX liuintea
eutid miUtafe a regdd pe nobUdn G««rge mmâdmUi din Cvnuefaeiitaeunltt^ciitre
aobild FnadacO Fkidiff pentni ofeu de ooâre.
Cômes
Gregorius Pcsthyeny de Marthonos Judex curie Sei'enissimi
Domini Joannis dd Grada Rcgis Hungarie dalmacie Croade etc
Principis
Egregys et Nobilibus, IMartino de Rakowycza, Comii distrîctus Karansebes,
et Ceoriîo Thar, de ZIathyna Judici nobilium eiusdem districtus Karansebes
Salutem et Amiciciam paratam, Exponitur Nobis in pcrsona Egregy Francisci
Eyath, de Ermenyes, Consimiliter Comitis prcdicti districtus Karansebes,
Quod cum circa fiestom Beate tdbrgarethe virginis, proxime preteritum, Idem
exponens, tempore discussionii, Cuiuadam Cause, Coram personali prcsencia
prefati domini notri Reîs vertentîs, vnacum alys Catisantibus, Dude in domo
Reucrendi domini Stanislai prepodti albensis, personalis presencie Rojîp Maie
statis, In Judicys locumtenends, Interfuisset , Tune Egregius Gregorius Wayda,
de prefaa Karansebes Nesdtur quibus Respecdbus
, , laxatis lîngue sue liar
benis. Animo suo Sthomachatlio. Ipsum Exponentem, Nuilis Sui Cdpia exî-
gentibus, verbis ignomimosis, et dtâamatorys, aflidendo, Ipsum Exponentem
Digrtized by Google
ist}
honori indigniini, propterea, ijuud Cum Socru sua concubuisse, et prolem

Ipsi, Socnii parasse, palam et Msmifeste, «Uxisset et Nomioassct, In. Ipattt-
ExponeiittB preJudtdttiA valde Ingena, hoooriique sai Jacturam tnanifeslam
Nos Itaque, Cause factum honoris conctirnentes , Extra terminos Judicinrum,
per Maiestatem Kegiam More Curie suc Militaris, discui debeant et termi-
nri, Amicicias vestras, presentibus, Requirimus, diiigenter, quatinus acceptis
etsdem, presentes Kteras nostras, prefato Gregorio Wayda, Exhîberi et pre-
sentari faciatis, Quî si personaliter Reperiri poterit, Ibidem personaliter alîoquin
de domo Habitacionis , siue solite Residencie Sue, Amoneatîs Eundein, dî-
catisqne et Committatis Kidem verijo jirefati domini Notri Ke^;is, vt i'pse
decimo quinto die, Festi Ikati Micliaelis archangeli, proxime venturi, Coram
prefato domino nostro Rege personaliter, et non per proeiiratorem, Modn
omnîbus Comparere debeat, et teneatur^ Judicium in premissis, a fua Maie-
state, More Curie Sue Militaris Receptnrus, Certificando Ibidem cidem, vt
sine îpse termino in prescripto, coram prefato domino nostro Rege, Com-
preai, Siue non. Idem dominus Noster Rex ad partis comparentis instandam
Id fiMÎet in promiasis, Quod dietauerit ordo Juris Curie Sue Ref{<i Militarist
Et postbec huîusRiodi exhibicionis < amonicionis, et CertificaciontS , seriem Cum
amoniti Nomine, vt fuerit expedienda terminum ad predictum, prefato domino
nostro Regi tideliter Rescribatis, Datum In Wyssegrad, feria quinta proxima
post festum dioisionis apostolorum. Aono domini Millesimo Quingentesiniâr
Tricesimo Nono.
(L. 5.) Leeta.
-IV A St<)r(nyi l!in<ll|;. III. fmg, SIS— Sl^. OfflÎMlllIi pC ChIIltic fai «nbmi tMMDaiM FisA
Ac Omeniil. Acu Tratuilmuca Usc. V. £.
CIX.
1539. fofin/i Zapolya, regele Ungariei, daruiesce lut Paulii Sebesy din Lipova >SJ9'
tote mo.-tile I-ji tefana ji ale lui LadislaA ifmanil din comitatultt Timijârei ji altt Sc*
'
vcrinuiui ,
moii devenite vacuntc din lip&a dc succesori legitimi. ''
oannes dci gracia Rex Mungarie Dalmacie Croacie etc. Fidelibus

nostris Capitido Tvtclesio Oruiiiensis , Salutem et c^rariam. Quia Nos Attentis
et consideratis fidelitate et fidelibus seruicys, Egregy Pauli Se- fidelis notri,
bessy de lyppa. Aule nostre Regie familiaris, Que Idem Sacre primum buius
Regni notri Hungarie Corone, et deinde Maiesti nostre, pro locorom et
temporum diucrstatei cum summa semper fidelitatis constancia exhibuît et
Impendit Totales possessiones Welchych. I.ewrynche, Chwra chaba, Lyge- ,
chys, vocatas, ac alîa vniuejrsa bona et quelibet Jura possessionaria , No-
Digitized by Google
bilium condam Stephanî et laclislaj Sysman, vUiiU In ComîtaUbus Theme-
siensi (et) Zewerinensi existencia habita, Que per mortem et defectum seminis
eorundem , ad sacram dicti Regni Notri Coronam consequenterque collacionem ,
Nostram Regtam, Juxta antîquam legem, et approbatam contuetudinom huius

Regni notri rite, et legitttme deuolute esse perhibeatur, et redacta, simutcum
cmm Jure noetro Rô, ai quod in eisdem possesnonibiis, Boaisqae et Ju-
ribus possesionarys eciam alias qnalîtercnnque haberemns, aut eedem nostram
ex quibuscunque causis, vys, Modis et Racionibus, coacernerent Maicstateni,
ac pariter cum cunclis auis vdlitatitnis et pertinencys ,
quibuslibet , premisus
sie vt prefartur stantîbus et se liabentibus, Memorato Paulo SebeMy suîsque
heredibus et posteritatibus .vniuersis, vigore aliarum Utterarum nostramm do-
nacionaliutn exinde confectarum, saluo Jure aîierîo, in perpetuum dederimus,
donaueriinus et contulerimus ,
veliinusque eundem in dominium e(iusd)em et
eanmdem per No*truiii et vestrum homines legittime iatrodud&oere , Super
quo fideliti vestte» hanim acrie firmiter mandamus, Qualenua vestrum mit*
tatis horainem pro testimonîo iidedignum, Quo presente Georgius sîue ladis-
laus Bekes de Kornyad, vel Gabriel similiter Bekes de eadem , Aut Joannes
Waydaffy de Gyarmath, Necnon Andreas Nagh de Themeswar, et Joannes
Cherbyche , alysabietttîbus homo tioster , ad iades predictarum posaesdoiium
Wddiych, Lewrinche, Qhwra, Cliabai Lygethya, voatarnin, ac aijorum
vniuersorum bonorum et quonimlibet Jurium possessionariorum prelibatorum
condam Stephani et Ladislaj Sysman In prememoratis Themesiensi et Ze-
.
werinensi Comitatibus existenciuni, Jurisque notri Regy In eisdem liabiti, vi-

cinja et commetanets eanindem Inibi vniuersis legittime conuocatis, et presen>
tibus accedendo, Introducat prefatum Paulum Sebessy in dominium eanmdem

Statuatque easdem ac cdem, Itîem, eidem sviisqne Iieredibus ct posteri-
t'itilius vniuersis, preiiiisso Jure Ipsi incumbente perjieluo pnssidcndas , si non
fuerit contradictum , contradiclores vero , si qui lucrint , euocet eosdam contra
memoratum Piaulom nostram in presendam ad terminum competentem , Ra-
cionem Contradiccionis eorundem redditurj (sic) et posthec buiusmodi Intro-
duccionis et Statucionis seriem cum contradictorum ct Kuorntontm si qui ,
fuerînt, vicinorumque et commetaneorum, qui premisse statucioni interenint,

ac predictorum bonorum statuendorum Nominibus, tcrminoque assignato, vi
fuerit expediens, diete personali preaencie nostret fidelîter rescribatis. Daturn

Bude , feria tercia proxima ante festum transfiguracionis Dominj Anno Eiusdem ,
Millesimo Quingentesimo Tricesimo Nono , Regnomm nostrorum etc. Trededmo.
PMjt, A SaOrtejri Biuis, UI. jMg. ii4'-ai$. OupK «tportlil* «apiiialiUui din AcwU dia IS}9
i« Mdiim ftoMlM IfMikbf.
cx.
I$39u CafituMH din AraM raport^tX regelui /oanif Zapafya, tA voindtt M Iii9-
Introduc pe nobilulîi Pitidii Sehrsy in posesiunea mo^îiloru lui Stf/itnu ale Iui Ln
disla ifmaHM din BinatCi, au fûtu oposiiuae tn contra acestei iotroduccri dâmna
Aaa v&faiv» lui /fietk Qna i d6iniu Stfia Gt^rt* UtmM.
i2erenissimo principi et domino domino Joanni dei gracia Regi Hun-

garie Dalniacie Croacie etc Domino Ipsorum Naturalj graciosissimo Capitulum
Ecclesie Orodieosb, Oradoauin sufragia deuotarum perpetnacum fidditate,
Vq^tia. noueiit Serenitas, Nos litteras Eiusdem introductorias et Statutonas,
pro parte egregy Pauli Sebessy de Iyi>pa Aule vestre Regie familiaris con-
fectas et emanatas, Nobisque preceptorie loquentes et directas, summocum
honore Rcoei^sse in hec verba.
(OrmâA documeiitoiil de mai aoaii Nr. CDL)
Vnde OM maiKbtis Susdem Vestre Serenitatb în omnibus semper obe-
dtre volentes vt tenemur, vnacum Nobilj ladislao Bekea de korayad homtne
Vestre Serenitatis, In prefatis litteris eiusdem inter alios Nominatim conscriptos
specificato, Nostrum homineni videlicet Honorabilem Magistrum Demetrium de
Kerekeghaz Socium et concanonicum nostrum , ad preniissa fîdeliter exequenda
nostro pro tecdinonio (transmniinus fidedignum, Qui tandem exinde ad nos)
Reueni, Retulerunt nobis pariformiter eo modo, Quod ipâ dedmo die pro*
ximo ante festum Beati F.gkly Abbatis, nouitcr et transactim ad facies pre-
flirtanim possession»;m W'olchycli, Icwryiichc Chwra Chaba et Lygethyii \'0-
cataruin, Ac aliorum vniuersonim Bonorum, et quorumlibet Jurium possessiu-
narionim condam Stephani et ladislai Sysman, in prenanatii Theneateaai et
Zewerinensi Comitatibus existencium, Jurisque vestri Regy in dsdem faabitî,
vicinis et commetaneis eorunJcm vniuersis Inibi legfittime cnnuocatls et pre-

Ac dutn Idem homo veslre Serenitatis Memorato te<;li-
sentibus Accessissent,
monio nostro ibidem adlierente, Memoratum Pauium Sebessy, In donuaium
eorundem posseanonum introducere ac eoadem, et Idem, ddem, sui tiero-
dibus et posieritatibus vniuerus, premisso Jure Ipsi Incumbente perpetuo pos>
sidendos statuere voliiisset, tune quidam Joannes Kwrtha de Thothwaragya
possessionibus prediciis Chwra et domine Anne
Lygethys in persona Nobilis
Reltcte Egregy condam Iviicoiaj Chyicua de Lyppa Necnon quidaiii lêtrus et ,
Michaei Zthoyan, poaaesionibus lewry(nch)e, Welchych et Chaba preno*

minatis, In personis Ncbilium domine Sophie consortis Nobilis Grcgory lit-
tcrati de Zalonkemen (necnon) Fraiicisci et Gabrielis drsy fratrum eiusdem
domine Sophie, contradiccionis vclamine obuiauerunt , obhoc Idem homo
Vestre Serenitatis ,
predicto nostro testimonio presente, prefatas dominas Annam
Rdictam Egregy condam Nieolaj Chykoa de lyppa, et Sophiam consortem
prenominati Gregory litterati, Ac Franciscum et Gabrielem deesy, fratres
eiusdem domine Sophie Ad octauas fpsti B<;at) Michaeb's Arcliangelj ,
pro-
xime venturas, contra Memoratum Paulum Vestram personalem Euocasset
In prescnciam Kacioueni contradictiunis corundeni reddiluros , Daluin dccimo
quinto die, diej hdusmodî contradîcdonîs prenitssorum Anna domini Supn dieto.
Pe dosH: Personali presencie Regie Maicstatis

Pro parte Nobilium dominarum Anne Relictc Egregy coadam Nicolaj
Qtykua de lyppa Ac SopMe consortis Gregory litterati de Za1onk«men, Nee
non Ffandici et Gabriefis deay fratrum eimdetn domine Sophîe C(ontr») Pau-
lum Sebessy de lyppa ad terminum Intra Nominatum.
i^Mjr, A SMttejl Wntfe. III. m- SI7' Oriftaala» cMril* ta «MUm hnilici Itankîi.
CXI.
I
1539* '.'?9- CapitululU din Aradii transcrie în fnrmS autentic nctulti, prin care no»'
bllula LadislaU tiat& din BÂnatâ rcstituc TratcJui seu Luduvicu moliile, ce le instrina^
dtnauUi, ca se^ pdtit rocumpCra vk!t>» fiinda-d iidscae pe noUluM Petra Câinii.
(Capitulum) Ecdesie Orodiensis orombus Chrâti iiddibi» presentibus

et futuris presens scriptum inspecturÎB Salutem în Omnium .... indfistriosa
prouisio adinuenit vt ea que aCTimtiir in tempore ne sirtml labantur cum eodem
literarum patroc(ifuo jersorum Noticiam harum serie volumus peruenire.
Quod nol^ domina Anna Fyath conion firandsci Balcocx de Ibransebes
(filia Ladisbu) fyath de Jarmenes, veniendo in presenciam. exhibuit et presen*
tauit nobis quasdam literas fawionale» Nobilium Ladîslai (iath ) Anno'
domini Millesimo Ouingcntesimo ,
primo, feria quinta post festum Holie pro-
phete proxima coram jacobo de (Gerlisthe et Barnaba Bellai de) Bella banis
patenter in pergamena oonfieetas emaaatas sigillisque eonim consignatas, Pe>
tens nOB ddiita cum tnstancia ........ m tranaumi et tratiacribi bcere
transumptumqiie earundem eidem Anne Qra^ coocedere dignaremur Juria aui
ad cautelam (Cuius teno)r est talis.
(UrmM dociunentulii din iSoo Nr. CCCLXXV Ia Vd. II. Parn 3.)
Nos igitur iustb ac legîtimis petîdonibus annotate domine Anne fyath

gratum prebentes assensum nobis exhibitas et presentatas non ab-
rasas non cancellatas nec in aliqun enriirn parte suspectas, sed Oinni prorsus
vicio et . . . . quate)nus antea emanate luerant de verbo ad verbum sine
diminucione et augmento ac variacione aliquali presenlibus literis ........
In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam presente» literas nostras au-
tentici sigilii notri munimine roborataa diete domine . . . « ionem

ad cautelam duximu.s mnredendas, coromuni iusticia et eqnitate siiadente.
Datum leria quarta post festum (rancisci . .
.'
Quingentcsimo Tri-
cesimo Nono. Pteâentibus honorabilibiis donînis et magistris re'My-
Digiiized by Google
199
chaele de Kys Tholl Custode, Andre^ de Monozlo, Matheo de Lews, Ste-

phanq de Byhk, Luca. de Zatthmar ...... nids noskris in prefaa eodesia
Dd sempîterno tugiier famulaotibus et deuote.
{Pe dosu: Dtum per manus honorabilis Matthie Lectoris et Conca-

nonici notri dedmo sexto die diei introductionis et Statuciunis prenotatarum,
Aiuio supradicto, ptaesentîbus ibidem honorabPibus} dotiunis, Martîno Chapo
Cantore Thoma Custode, ac Magistris Mattheo de Chanat, dîuo Mtdttete
de Somlio, joaone et Benedicto de Pankota, Iûlo de Kenderes: ceterisque
fratribus.)
nilorQ Fulh de OnaciU)4.
CXII.
1539. Sttfan&, V0iv0dttl& Moldovei, confirmit actuld pria care boieriultt T«trm' 1539,
fma dlniiM o A6i nribilatiral UoMovia. (Rstrasu
(Tridttcinne din limba slavon.)
t^tefan Wocwoda, besttiget dem heil. Kloster Moldowiza die Scheiio

kung êgeben von Bojar'n Totruscbanf Kanzler, und die Her-
einer Mtilile,
schaft iiber diese Muhle.
V. J. 7047/' 5 39 Mai. 24.
WieknlutMcr, H«M«wl i H«ft. pac. ti.
cxm.
'539' ^VHffa«/M apostoiuh din Viena comunic la Roma, Cii siiltanulii turccscu 1539>
ineqpaM a» ctyutrudsc «ii0 caBteltt In IbUvva, dar In tmnX a reniin|atB de buaX voi
la phaulfi aceata.
1539. Sept. 30.
i^liud qiioque accidit apiitl ncw j^rande miraculiim, Turca inrhoauerat

quoddam castellum munirc: in Moldauia ([uo miinilo, actum erat de totu Mol-
200
dada et Transyluania , et tamen sua sponte desijc a loci iUim munitione quod
mihi uidetur mirum, et opus solius dd, qui nou permittit iUuii\ idtra prooe-
dere, et sicut mari dicit, hic confringaatur fluctus tui ete.
Munumenu liungiriu hiilorica. Uiptomalam. Tom. XVI. pag, 76 — 77.
CXIV.
I S39. 1 539. ftrtmmU Rwario , nunciuld apo9to!icB din Ungaria i din Pdonia sene caidi*
naiului Fariusf. c sultaniilii turccscii voîcsrc sc rcstabilt-^cS în domni.t pe VâhmA/S
aiimgatâ din Moitlova, $i care se afl intr'uua castelu din Transilvania.
fêuerendîssimo et lllustrissimo Monsignore Signor mio ColendiMinio.
Monsîgnor Ji el Turco haiier mandato a chiamar

Transyluariiii mc- dice
el Walacho di Muldauia quaie lanno passato priuo del stato facendo

: fra- il
tello Duca de Walachia et hora se ritroua in un Castello de Transyluania
et crede di chîamarlo per rimetterlo in stado, li dimandai quat causa mouea

il Turco a uoler rimettMe questo che li era nemico, respose el fratello esser
tanto da poco che non poria esêr da manco et questo se Io obligaia con
, ,
el beoefitio di rimetterlo in stato, qual era un gran ribaldo, et graa traditor,

et fit quello fece decollar li filij del Gritti pm la morte del Padre.
Intendo questa matina prima che fusse da Sua Maestâ hauer hauuto
audtentia un Orator del Vaiuotla de Vaîachia , fratello del expulso: qual ri-
cerca la intcrccssîon di questo Re appresso il Turco, la qual cosa non fara,

hauendo prima interceo per Io expulso.
Ui V-r« Sm K-a» cl lll-ioa.
Huarfle «t «MieailtiiBo
Semiton Hitronyme Rorario.
MoDiMitnto HvigiriM huterica. DiploiMlairia. Tm, XVL {i^. M —9I«
Digitized by Google
cxv. 4
Sigismandi , regele Fbtonîei, autorisdzA pe T»aia &ghtJiii, legatuttMa

1539.
din Constantinopolu, m
tntervinS pe lângS sultanulii, ca se pcrmitM MoldovcajlodS a-^ rei-
eumpCr cu bani partea ocupata din fJru MoUovH.
Oum venerit I^ditas Tua ad Vojewodam Valaehiae« exphmbit',

quî lîtstatus terrae iUius,quod sit ita ut nobis nuper nunciatnm est, offendit
aliqua re Majestatem (Turc. Imperat.i rogabis Eam nostro nomine, ut eum
gratia sua prosequatur, ac ut quae terrae pars ademta est, eam certa pecunia
redimi patiatur, ita ut eî cum Majcstate convenerit. Quodsi non dabitur ea
de re (acukas apud ipsum Caesarem verba faciendi cum Bassia IHdelitas Tua
aget, c]uibus significabit nos bene velle Vojevodae, sed quoad
, id bona cum
gratia Caesarjs fieri potest, quam sine ulla oflensione retentam ante omnJa
cupimus.
Kogd, LicKbicbw der Muliiau u. Watachcjr» U. jng. 1S3.
CXVL
539' Diftriu date isiorke ot fripârt ht Xtmâttt din regiatnilS de venituri ^
de cheltueli al& oraului BraoviL
dum
A
electus
nno dom. 1539
est in villicatum
pr. et drcumsp.
huius civitatîs
dominua Vicentius Sartor
Braisouiensis, quî peroepit ac
ter*
extradedit pecunias dvitatis buius et terrae Baroca auo totipore plenam ra-
Uoaetn daturus.
Exposita:
Item feria sextn p. pro 9 (Aanstris l^Mwnm ad

circumc. Jm.
comburendum iin«im Valaciium qui cum sua propria filia concu-
,
buit ac rem hubuic tlor. asp. 11 Egypliis, qui euiidem combus-

i i
semnt asp. 12
Item die trtum regum Petro Pydiayr waywodae Tranai- ju.
pinensis iâmtiiari a reg. maiest. reverso misi dono camcs, coli*
ridas, î'h vini et 2 cuh! ;i\<'nae asp, tO
Item eudein die Demitro Tschwpra cum unis literis ratione
terdtorii ad Sarkan mîsso salar, et bibales asp. t6
Item eodem die Chrytophoro Dobromyr regtae maiestatis
familiari in Turciam proficiscenti dedi in asp. flor. 28 et in moneta
202
fior. 4 ad rîAionem re^. maiesti» flor. 32; peeunia addhia super

asp. fadt flor. i asp. 30
jii. 8. Item feria qiiarta p. 3 regum Bossa missus est in Tranai-
pinam,-cum StepliaDo Horvath reg. maiest. familiari ad hune dedu-
cenduni cui dedi exp. flor. 1 ; Bossa et duo equt etnanserunt dies
6, et cocus, emansit dies 20 salar Aor. 3 asp. 4
Jm. 10. < - 'ItemKoman de Tholian, qtiod unum lupum mactavit dedî asp. 25
Jm. n. Item sabbato post trium regîim Ztansul Porcolah hoyaronî
waywodae Moldauieosi ad reg. luaiestatem eunti misi dono colirtdas,
Vi caraist decern gailinas, "^'n vim veteris et novi, 4 cubl. a-

veaae flor. 1 asp. 1
Jm. i>. Item dedi ipsi Dragws Moldauicnsi de Tattnis ex coDimis-

siooe regiae maiestatis ex censu sancti Mariini , flor. 100
jan. M- • Item codeni die (feria tertia a. Antoniiji Costa Graeco pro uiio
tâpeto ad ooiisîstorium accepto flor. 20
Jw. is. Item feria quarta a. Antonii Gregorio Gecze cum Iiteris
ad dom. waywodam ad I'ôgaras misso e.xp. cx parte tenritoriî
Sarkan asp. 12 den. i : emansit duos dies salariiiin asp. 8

Jsm. 17- hem eodem die (^B. Antonii) Tschwpra Vaiachus missus est in
Transa1pinamadexplofandum,qua1esnam rumores Turcid ibidem vi-
geant exp. flor. i asp. 25 emansit dies 1 3, salar. ; asp. 48

J»n. î4 Item ipsi Wlad de Zernyest, quod lupmn martavit 1 . asp. 25
J«o. «j. Item leria secunda f>.
Pauli j>0[>a nustcr piolectns est 1 ratis-
alpinam cui addicli sunt causa quorundam nunciatidurum in cx-

pensas asp. 40
Ju. 3»- Item Sima Graeco de Theigowystya pro uno tapeto reg.
maiesti pro numere dato, dum sua maîestas a fest. nativ, doin
hic Brasscniiac fuil . .... flor. 20
y'ebr- 1- Item feria se.xta p. Blassii joanni Belicny cum litcris ad
Fogaras misso, ratione differentianim, quae inter nos ac Fogara-
siensts iure mediante in Halmagh revideri debebant exp. asp. 1 2
emansit dies 3 salar asp. 12
Item dum .Siephaiuis Zakach ex Scharkanad reg. malestatcm
missus est, emptus est ipsi unus equus a Stephano Racz ut pretium
equî servitiis suîs solvere debeat flor. 7
F«br. 10. Item eodem die Egiptiis quod 44 canes mactaverunt . . aq>. 44
Item Francisco Tlercze^'^ aJ Xicolaum Thomasfi ac Andream
Kalnay misso. iit ipso.s ad iialmagii vocaret , causa difterentiarum
' emansit 6 dies asp. 24
inter nos et Fogarasienses exp. flor. i ;
F«br. 13. Item feria quinta a. ad Getzew ad

Valentini Gr^rio
castrum Therch misso, ut castellani nullum hominem hinc e Brassoda
sive vir sil sive feniiua in Transalpinam intromitîrtnt, salarium. asp. 4

Fefcr. 17. item leria secunda ante carnisp. Sinioni liwrdek ad dom.
Nicolaum I homory misso causa revîsioius diflavntiarum in Halmagh
Digitized by Google
inter ^rkanyenses e Porroienses ac eâm- Fagaraai«nses- exp.
aap. 2$; eroanait dies 4 fSf.ii
Item eodem die misi dono Michaeli Boe familiari waydae
Moldauiensis bina vice coliridas, veteris ac novî vini cubl. a-
venae asp. 1
Item farb aexta ante invocavit dom. Jacobo Kyrsch Ci-

binium misso ut dom. magistnam dvium rogaret, ut ad Halmagh
venirent gratia dissidiorum inter nos et Fogarasicnses rcvideii
dorum. i^CheUueli pentru 6 iJlUe) .............. flor. 4 asp, 20

Item eodem die Demitro Tschwpra missus est infra Barylla
ad Danubium ad explorandum an Turca pontem paret nec ne;
exp. flor. 3: emansit dies 18, .salar flor. ia8p.34.
Item dominica invoc, joanni Por cum Fbidwariensibus ad
Lwpsa misso causa equoruni t'uldwariensiunt depraedatorum exp,
aap. »o; emansit dies 4, salar asp. 16
Item feria tertia ame oculi dom. Martino Urwd et dom. . ,
Joanni Kemmd ac dom. Jacobo Kyrsch ar! lîalnia):;^) missis ad

revidendum ac rectificandum dissentiones ac differentias inter Fo-
garasienses et Sarkanienses ac Porroienses exp. flor. 6 asp. 28.
Piraeseriptîs domînis dedimus ad viam V* cent. piadum uzonum,
6 carpiones, 10 pnrtîones cetae 26 octoalia veteris vini, ilicit una
summa flor. 3 asp. 42 iisdem ad viam ^8 poligranorum uzonis,
; • •
-Vr prunorum, 3 libr. olei olivae, 3 libr. uvarum passarum,

aceti, candelae, poma, 2 thanistra et una octava mellis facit fior.
I asp. 7 \ habtienint secam unum currom cum equis 4, qui pisces
ac vinum duxerunt, emansit dies 3, salar. asp. 39; emanserunt
dies 3 salar. flor. 2 asp. 12 den. i; habuerunt secum 6 famulos
et cocum 3 dies flor. i asp. 37
Item felia quarta a. ocut! familiari tpslus Zpathayr Tians-
aljunensîs misi dono coliridas, vini et 1 cubl. avenae . . . a^-S
Item dominna laetare Gregorius Therek cum Kozta Furka
ad Fogarasch missi sunt , dum I"f)pfara.sienses introduxerant pau-
peres de Wolkait cau^ ioricae, quae apud Kozta deperdita esse
dixit Gallua Magyar exp. flor. i ;
Gregortus Therek emansit 3 dies
salar asp. |i«
Item feria .secunda p. laetare dom. Jacobus Kyrsch missus

e.st Cibinium ut referat dom ma-^nstrocivium, quod Fogarasicnses
ioducunt nostros iiomines contra iustitiam ct magnam violentiam
in nobis âciunt exp flor. a asp. 5
Item felia quinta p. laetare quod Egiptîi antdiac et îam
77 canes mactaverunt flor. | asp. 27
Item Bazan Bulgaro pro 4 castratis aono proximo superiorc
dum. reg. maiestas hic tuit, ab eo emptis . asp. 28
Item feria secunda p. dominicam iudica dom. Mîchad R«d
mtasus est Cibinium ad dom. magistrumcivlum ut ipsî dicat, quod
204
Fogarasîenses «mnenint depraedatnm, exp. flor. s aap. 31; e-

mansit dics, salar. 2$ ; 2 famulis cum es extstendbt».
flor. i msp. asp. 48
Mwt. ij. Item feria palmarum Francisco Kys curribus
quinta ante '
nostris de Moros Wasarheyl venicntihus obviam mi'^so ad certifi-

candos ipsos ut per Siculiam veniant propter l-ogarasiens&s, dedi
ipci Frandsco et cuidam homini de Sarkan pedestrt dedî inqnaro
expcnsas asp. 30. Franciscus Kys eman»t e» 5 « salar. .... asp. 20
Mul. 31. Item feria secunda p. palinanim Petro Waska ad Bene-
dicuitn Sykesd misso caim VaI:!rhonim, quod Joannes Frwcnyn
in valleFelmer verberavcrat, exp. asp. 25; emansit dies 4, salar. asp. 16
Apirii. t. Item feria tertia p. palmarum Petro Sypos ad Rosnyo ac
Nayerstat misso, ut ipsi Vdryst thesaurarîo waywodae Tranai-
ptoensi a nuptiis re^. mniestatis vciiienti aliquot equos apponnnt. asp. 4
Eidem Vdrj'st huc in civitaiem venienti, misi dono coliridas,
paues, poligrana uzonum, pruna, pisa, oleum, bladum, 1 urnam

vetoris vini et i mediam umam novi vint et 4 cuU. avenae. flor. i asp. 2
ApU. 14. Item feria .secunda p. quasimodogeniti Michaeli Saros, way-
wodae Moldauiensis familiari, cui misi dono 4 vicibus ColiridaSi
agnos 2'/*» * gallinas, '- h vini, 4 cubl. avenae . . asp. 42

ApnL 3a. Item feria tertia a. Georgii Petrus Waska missus est ad
Simonem Borosnyoy causa imîus l^ptii, qui ex Transalpina venire
debuîsset exp. asp. 20; eman.sit dies 3 salar. , asp. 12
AftU. S4. Item dum Steplianus Thot ad dom. waywodam Transal-
pinensem causa cerdonis in Transalpina occisi et causa Georgii
Medwes, qui deperditua lat, missus liiit; daM sunt odem 4 li-
gaturae cultetlorum a dom. Jbanne Benckaer acceptae, ut iUic dono

dari debeant flor. 2
April. 19. Item feria tertia p. Georgii domini Jacobn?; Kyrsch ac Joanne?
Awen missi sunt ad Kewhaiiom ad Bencdictum Sykesd causa corn-
poaitionis inter Thyzen Thyss et Frwenyn Hannes ac Valachos de
Sona faciendae exp. flor. 2 asp. 5 den. t emanserunt dies 4, ;
salar. flor. 2; habuerunt secum 3 famulos, 4 dies, salar. asp. 48.
Ob cam compositionem factam cum Valachis solvi Valachis. flor. 4

Mai 5. Item feria secunda p. cruci Petro Tiierek et Joanoi Zekel
Budam ad r^. maiestatem cum literis misns causa depraedationum
ac violentianmi , quas Fogarasîenses faciunt exp. flor. 15 : eman-
serunt dies 112, salar. flor. i
7 asp. 46
Md 14. Item in viyilia peiitecostes Schona Valacho ad waywodam
1 ransalpinensem misso causa ovium, quae notri Vaiachi in mon-
tana abtgebant, ne molestarentur, exp. flor. t ; emansit dies 8 salar. asp. 32
Item dum Egiptiorum waywoda hic fuit, data sunt eîdem
pro miinere propter T"._[îptios huius civîtatis unnm tapete, una peria
bogasiae cl unu)ii par c/.ysma, facit . rior. 4 asp. 7
Item (eria qiiarta p. pentec. Petro popae nostro in suo
anntto salario flor. 6
^ . . I
y Google
205
Iteni sabbato p. pent. Demîtro Chwpra cum liieris in Trans- M«l »«•
alpinam mtsso propter quosdam rumores Turcales exp. âor. 3;

emansit dies 10, salar '.
asp. 40
Item feria quarta p. corp. Chr, Demitro Chwpra et Stoyka Jm. ii.
Dobromyr in Tranflalpinam miasis ad explorandum, an aliiitn way-

wod.im liabeant necne, exp. flor. 3; emanserant ambo dies 11,
salar, amboriitn . , . ,
fior. i asp. 34
Feria quiiua p. corp. Chr. veiicriiiU aliquol boyarones, J««. 1».
Koda ac Ztroya et atii boyarones, qui propter Banum buc fnge-

runt ;
qiiibus misî dono vesperi et mane vetus et novuni et Trans-
alpinense vînum . recentcs pîsces, salsos carponcs, coiiridas, prima
cerasa, poligrana uzonum, grainen, cancros, ac 1 virnam cerevi-
siae facit flor. 3 asp. asdet,!
Sabbato ante Kwtscher Transalpinensi mi» dono

Viti îpsî jm. 14.
vetua ac novum vinuin, pisces recentes, coliridas, et 2 cubl. avenae asp. 21

Item feria secunda p. Viti praescriptis boyaronilius misi in
7 villas 4 urnas veteris vini et coliridas uiuus fornacis seu turni
et 40 caU. avenae flor. 1 a:>p. 33

Item ferîa quinta a. Joannîs bapttstae Grôrio Tberek et Jw. 19-
Bossa ad Fogaras missîs causa equi, quem Czaydinenses ibidem

aecaptarant, exp. flor. i; emansfrunt dies 5, salar asp. 40
Ileni eodem die venenmt 3 boyaronissae, quibus misi dono
bina viee coliridas, pisces, t urnam novi ac veters vini, gramen
et 6 cubl. avenae asp. 47

Item duni magnus Dwornyk huc debebat venire iussi do-
mum Huprichen a fimn câltinarum purgare et foroacem meliorare
salar, ipsorum iacit una summa asp. 9
Item eodem die venit iudex curiae Transalpinensis cum Sv-
aliquot aliis boyarombus, cut misi dono coliritks, recentes ptsces,
salsas trutas. cancros, 2 umas novi et veteris vinij gramen et
13 cubl. avenae facit flor. i asp. 35

Item eodem die venit hlius popae notri ex 1 ransaipina a
Bano cum ad domtnnm iudicem nostrum cui misi dono cot
literis ,
liridas, cancros, mediam urnam vini et x^ji cubl. avenae .... asp. 9
Item uni Gracco, qui in Turcinni pnifectus est, ut species
huc in apothecam ailiiurat, devii ad rationem apothecarii . . Hor. 10
Item dre Joannis bapiisiac lainulo Petri waywodae in exp. flor. i J»"»- »4.
Item filio popae notri, qui a Bano venit, misi secunda

vice dono coliridas, pîsces, ^^<^''
^P* 9- ^"'^ memorato
Banii famulo Lilmlcs flor. 3
Dobromyr ci iJcmytro Iscliwpra

item Zloyka in Trans-
alpinam ad Banum cum literis missis expensac flor. 3
Item feria quinta p. Joan»is baptistae Michaeli Vauli way- Jm- <<
wodae Moldaotensi boyaroni misi dono tribus vidbus coliridas,
Digitized by Google
satsas trutas, '"/g novi et veteris vini, gramen et cancros, 4 cuU.
avenae - asp. 38
Jno. «S. Iteni sabbaio a. Petri v.t Paul! ipsi Dnigycz Zpathayr misi
dono in Thymcsz coliridaSj cancros, veteris vini, jo cubl.
avenae flor. 1 asp. 1
Item dominica P«tri et Pauli dom. iudex. «quitavit in Tby-

mesz ad Dragycz Zspaihayr, accepit seciim ^/i veteris vini, co»
liridas mcdium nctoale Maluatici facit asp. *9
jan. 30. Item teria secunda p. I'etri ti Pauli quod Antonius liach-
ileysch uxorem Dragyc/, Zspatayr 4 equis iu 7 villas duxit, salar. asp. 8

M4- Item feria sexta p. Petri et Pauli misi dono sorori way-
urodae Transalpinensis coliridas, pisces, cancros, '/a vini, a cubl.
avenae asp. la
Eodeni die misi dono Dragycz Zpathayr coiiridas, pisces,
recentes, trutas, cancros, unam umani veteris et novt vini 4 cubl.

avenae aap. 37
M j* Item sabbato post Petri et Pauli Petro Pythayr quod quos*
dam literas nostras ad re<Gf. maiestatem duxit dedi bibales Hor. 4 , .
Item quod Egiptiî canes 35 mactaverunt asp. 35

Item eodem die venit Ztansul frater Fracillae causa cuius-
dam ttunciationis seu intimationis, cui mt« dono coiiridas et */> vini asp. 5
Item eodem die Ztoyka Dobromyr et Demitro T^wpt»
ad Baniim in Transalpînam ad experiendum an aiter wayda ve*
niret an non, exp asp. 36
M 7- Item feria secunda a. Mingarediae Itvan Zarbatoyra cum
hominibus de Rosnyo missus est ad iudioem curiae in Moldauiam
propter Franciscum Sutorem de Rosnyo, qui in Oytliosz oocisus
fuit expcnsac Hor. 2, emansit idem Iwan dies 8, salarium ... asp. 32
M T- Item feria secunda a. Marg. Gregorio Tberek ad dom. way-
ivodw» Emericum Balassa cum famulis boyaronum misso exp.
fior. 3. Emansit dies 10, salar aap. 40
jd. is.
Item ferâ sexta p. Marg. Demitro Chupra in Transalpinam
misso ad experiendum an wayda revertatur nec ne, exp. flor. 2;
emansit dies 9 salar , , asp. 36
Item eodem die Georgio Bencze in Campumiongum in
Transalpinam misso causa equorum furto ablatorum, exp. . . asp. 12

J*'- Item sabbato ante Jacobi Bossa cum Uteris in Transalpi-
, nam ad Radul waywodam misso exp. flor. a; emansit dies 11,

salar asp. 44
Item eodem die misi dono Sarban familiari Radul way-
wodae Transalfnnensi coliridas, poligrana uzonum, '/s vini et 2
cubl. avena asp. 8
•J"'' Item misi quinquies dono Michaeli familiari waywodae Mol'
dauiensi coiiridas, pisces, recentes, gallinas, a.ssaturas, ''/'* veteris
ac novi vini et 6 cobi. avenae . . , , . tior. i asp. 3

ao7
Itein' aabt>ato.p. jacobî venit Ny^;o ûnutus ipsius Wyxter M i«.
cum Demitro Chupra, Ut rogarent donum iHlQtfi (viilgo Boden

Brott) ,
quod Radul waywoda ah iinperatore venisset ; misi dono
eidem tribus vtcibus coiiridas, pisces recentes, cancros, galllnas,
poligraaa uzoaum, vini 2 cubl. aveoae et pro eo, quod apud
Demitro oonsumpsit focit asp. 36
Huic praescripto familiari et Demitro Chupira datus est
pannus pro dono nuntii pro flor. 6 a^. 7
Eo tune ipsi Wdryslc Wyzter, quod famuium suum huc
misit ad rogandum donum nuntii missa est pro dono nuntii una
pecia panni Ztamoth, unum flamen muliebre vulgo Schlager et 4
l^[aturae culielloriini ac umis saccus ad pannum facît .fior. 34 . . . asp. 7
Itetn ieria seciind;i p. Jac. Demitro Chupra ad dom. waydam JuX. *».
Emericum Ualassa missu ut referret suae magntficentiac quod

,
Radul «ayda ab imperatore esset reveisus essetque in Transalpina

exp. Hor. 2 ; emansit dies i 1 , salar a^. 44
hem endein die Jcianni Pytliayr a Rndtil waywoda vcnrentî
misi (iono tribus vicibus cotiridas, assaturas, vini 3 cubi. a-
venae '
, asp. 22
Item feria quinta a. Laurentîi Petro Pythayr a reg. maiestate a*» 7.
reverao misi dono coiiridas, gallinas, ''/h vini, 2 cubl. avenae. asp. ii
Item qfiod Ztan Valacluis cimdcm Pelrum Pythayr cum
tribus cquis usque ad Rosnyu dcduxtt salarium asp. 9
Item sabbato a Laureaii Ztoyka Walachus est niissus ad
ng. maiest. Budam cum Kteris exp. fior. 1 1 j emansit dies 1 7» sal. flor. 1 asp. 1
Item Demitro Chupra ad Radul waywodam in Tranai- .

Ang. 9.
pinain cum Hteris mis.so causa ovium, quae a Barbul furtO ablatae
sunt, exp. fior, i asp. 35 ; emansit dies 7 salar asp. 28
Item ferta tertia p. Laureaii Gregorio Therek ad Komana A«e. ».
misso causa mînarum , quibus famulus Galii Magyar Kryspacbiensb

minatUB est^ exp. asp. 25 ; Gregorius Therek emansit dies 2 salar. , asp. S
Item sabhato p. assumptîonis Mariae venit Petriis Pythayr Ai»g. 16.
ad regiam maiestatem iturus, cui misi coiiridas, cancros, ^/h vini
et I cubl. avenac asp. 7

Item feria sexta p. Stephani regis venit Joaani Pythayr &• -A4«. ti.
miliaris waywodae Transalpbensis, cui misi dono coiiridas» -cancros,
"/s vini et i ','•» cnbl. avenae asp. J

Item feria quarta a. cruci dom, Matthaeus Gereb et dom. s«p«- «<»•
Michael Rodt miasi sunt ad Simonem fiorosnyo ad iudidum pu-

sbitandum super uno praedone et homicida, qut Transalpinenses
circa I'angendorff iuvit. dcpraeJari ac rrucidarc; <:.\'p flor. l asp. 48|n.]
Item P.iulo ac Ihoniac fabris quod Petro Pythayr unum
kochy ferro munivcrunt, vulgo haben besclUagcn, dum ad reg.
*
maiestatem prolîdscebatur gratia cuiusdam indmationis solvi. flor.
,
, 1 asp. 16
Item dominica cruci Gregorios Therelc et Petms Waska scpi. 14.

206
mis"^! s'.tnt a'l Simonem lôrnsn\ o ut ipsi Simonem vîgore literarum

regiae maiestatis mandent , ut praciloncm ac honiicidam iilum ,
qui
Transalpinenses trucrdaverat, in iudidum det in sedem Senthgewrgh

exp. asp. 25; emanserunt die$ 4 , salar, amborum asp. 3a
8«rt. 14- Item feria secunda p. crucia Demctro Chupra missus est
ad RaHi:! v. nvwodam causa ovium ipsius Barbul, cxp. ilor. i asp.
25, eniaiibit dies

4, salar , asp. 16
Sept. 17. Item dom. Sigîsmundus et dom. Mîdiael Weres missi sunt
io sedem Zenthgewrgh :ui indicium postulandum super illo Siculo,
qui Transalpinenses circa I in jendorffspoliavit ac tnicidavit . exp.
Hor. 39 den. 1 emanserunt 3 dies, salar. fior.
3 asp. ; asp. 1
25; habuenint secum 2 famulos salar. asp. 24; vectori qui li-
ctores 3 equis ad Zenthgewfgh duxit ac dies 3 emansit . . . asp. 30
he n i'oria quarta p. cruci venit Radul Lugofoth familiarb
waywodae Fransalpinensis cui nrsi dono tribus vicibus assaturas,
,
coliridas, pisces recentes, gallinas, » vini ct 4 cubl. aveaae. asp. 33iHj

s«pt. a». Item dum Steplianus Tliot post malefactores illos ,
qui Trans-
alpinenses drca Langeadorff depraedati fuerant ac trucîdaverant
'
in Siculiam equîtassct, emansit 6 dies, salar asp. 24
Scpi. «I. Item dom. Jacobus Hyrser dcm. Michael Rodt et mîssi
sunt in Moldauiam ad Stepiianum novum waywodam exp . tlor. 21 asp. 29
Ii duo domini duxenint secum ad remunerandum dominum
Stephanum novum waywodam ac boyarones duas pedas panni

Ztameth ac ulnas 42 '/a similiter Ztameth, facit una summa cum
parvo vase, în quo pannus ductus ost ac sera una flor 96 asp.
27 iidem duxerunt secum 6 pecias vulgo steck jupiorum mag-
;
ntntim 6 pilea dviiia, unam hastam vulgo kopya, 2 pedas telae

Galler, 20 pilea hussarica, 3 a tigaturas booorum cuitellorum
facit uni snmma fior. 62 asp. 36; emanserunt dies iS; saiarimti
amborum llor. 9; hihuntint in carru 4 equos 18 dies Ilor. 4
asp. 34; nierces de curru in .Moltlauiam ac rursum domuni duclo
asp. 40; habuenint secum cocum et 6 famulos dfes 18, salar. fior. 10 asp. 33
Scpi. aj. Item fcria quinta a. Michaelis uni famulo in Transalpinam
ad Fracilla misso ut ilomino cancellario Stepbaoo Werbewczy pe-
pones ex Turcia atlduci faciat, exp asp. 26
Oct. 5- Item dom. p. l-'rancisci dedi 7 villanis quod insidias tctcn-
derunt vulgo haben ^lawert Valachis, qui Georguim Gal Schmyts
in alva carbonaria.percuserant ,i;raviterque vulneravcrant, bibalcs. sp. 25
0*1. f4- Item tVria tertia a. (lalli vewit .Schukyr l'orkolab cl Mi-
chaei iiwzar, t'amiliares waywoda»- Moldauiensis in legationem ad
dominos senatus, super quos cxpositum est diebus 8 ilor. 7 asp.
32 den. I. — Eo unc 133 octoalia veteris vini et too octoalta

novi vini super ipsos con.sumpta sunt Ilor. 7 asp. 1 6. Eodem tempore
dsdem Schukyr ac Michaeli I Iwzar data sunt dona causa vray-
.
Digltized by Google
wodae Moldauiensis ii ulnae Brykes pro flor. i i. — Eisdeiii dati
sunt Id exp. dor. 15. Fnmulis eorundem dati suat dono piiea 4
et pecunîa flor. 3 asp. 25 fadt fior. 4 asp. 7.
hem Egiptits quod unum male&ctorem in Zcittligiewrgh ia
veru traxeruDt, ac în Prasmar etiam unum furem suqienderunt
bibales flor. i
secunda p. Galii venit Petnis Pythayr, cui misi

Item foria oa. ao.
dono colîridas, *fa vini «t i cubL avenae asp. 5

Item uni Walacho, qui biao accuaatus fiiit ac ettam tor- oei. 9»
menta passus fuil, dcdi bibales flor. 5
l'jT.i ioanni Hcsso causa WalachorLim 'rransalpiiicnsium
penes LangcuJurlt depraedaturuin ac trucidatorum dedi ob mer-
cedem sanationis flor. 1
It'-m feria tertia a. Martini venit huc Forys Stephani way-

wfidac Miildaiiicnsis faniiliaris, cni misi dono 4 vicibus coliridas,
gallinas, pisces receiues ,
assaturas, ^-'y» veteris vini et 4 cubl, a-
venae . . • flor, i asp. i
Item feria tertta a. Calarinae venit popa Grama dom. . Not. js.
waywodae popa Valachalts, cui mîsi dono coliridas, 3 gallinas»

'/» vini et '/« avpnae asp. 8
Item Valaciio Koman qui 2 equis duxit domino waywodae
ad Fogaras unum canthnaronem oriziae et ( canthnaronem uvanm
passarum ac dies 3 ; emansît dedi salar. .... asp. 16
Item eodem die venit camerarius ex Moldauia ad dom'. Ko*. 93.
waywodani nostruni prorecturus, cui donatum est ac super eo

impensum est una sumnia flor. 3 asp, 4i<n.|
Itott vemt Mich. Vatalis Stephani waywodae Moldauieniîs • no*.
&mulus, cui misi dono 3 vicibus coliridas, poligrana usonum*

pisoes reoentes, veteris vini et 4 cubl. aveuae asp. 28fa.t
hem camerarius cx Moldauia rediit a dom wayvvoda domino Wot. 99.
Mayladt, cui datum est dono ac super ipsu c.xpositum est coli*
ridae , pisces receotes, 2 assaturae, 2 carpones, cetae, lucii, po*

'
lilâna uzonum, vinum, oleum, olus, et 10 cubl. avenae . flor. 2 asp. (3
Item feria quinta p. Andr. venit Stephanus Olah faniiliaris Dm. 4.
dom. waywodae Moldauiensis, cui misi dono bina vice coliridas,

2 lucios, vini et 5 cubl. avenae. asp. 22
Item quod dom. Petnis Sartor 3 equis organistam Hie- 6.
rouymum ad waywodam Transalpinensem duci fecit dies 17, ac

etiam merccs dt; kwchy facit flor. 4
Item dum camerarius ex Moldauia bina vicc fuit apud joannem !>««• 6,
Keînmel tlcdi pro li^nis asp. 1 2
hem venit Benedictus Literatus ramiliaris dom. waywodae

Emcrici Balassa ex Moldauia, cui mi» dono coliridas, pisces, */»
vini et i "j avenae asp. io<n.t
hem I )' inttro Cinvpra missus est ad Kndul waywodam .
'
- Ucc 14.
iltiW- n«ciiinciiu-. Vu). U. i'ailea 4. 27

SIO
Transalpinensem cum literis dom. wayvvodae nosin causa pesti-
kntiae vu^ des wturfb exp flor. t

Dtt. **, Feria secunda p. Thomae percefnt « Paulo Czygano ra-
tkme munerum, quae waywodae Czyganorum data sunt .... âsp. 6
Dec 18. Item Michaeli Schmelczer de Brendorff ratione unius vîni,
quod tempore Modauici contlictus ab eo acceptum fuit . . . fior. 8

Item IVasuuirieiisibus dati sunt radone sumptuum super
domino NJcolao Thomory ac Camaras Moldauiensi bctonim flori 4
tûHu IH OMAtohH 4tr Stadt XuMMadt im Stebeaborgca. II IkniJ. pag. ^S^g.
CXVII.
1540.. I $40. AiitoHiu Vfraniu scrie fratelui seu Michatii Vcranfiu , d Solimanii, sul-
tanulii turcescil, este supCratii pc loaofi Zapolya, regele Ungariei, din caus, c a datâ
sailit voivodului Petru din Matdeva , pe care dansul ii |'a acogd din domaîl.
AtUottius fVratuims MtcAoi/i H^raxeie /rafrt
iSolimanum, Turcarum caesarem, regi ho^ro Joanni indiâtum esse,

citra omne Jubium scito. Hanc cjiis iiidi^nationcm tria suscitanmt Itiiprimis
amiciia, quam cum Carolo imperalore et Ferdinando Romanorum rege, hujus
fratre, nuper Varadim medio legai, Joaonis archiepiscopi Lundensis, in pri-
vato duncaxat et secrettssimo ooitsiHo, cum spe maxima futurae et perpetuai

pacis, iniverat Dein peHugium quod Petro Moldavorum vaivodae, quem ipse
Solymaniis ut hnstein dominîo ejicerat, in suo regno concesserit . neqiie ali-
quoties petitum, hornitiem, u( ajebac, captivum suum, illi dimi.serit. i'ostremo,

quod pecuniam, qua superiore anuo, quo Moldaviam obtinueiat, ia Transyl*
vaniam qtnqae ne invaderet, gradam coemerat, non persolviaset. Nune pro
hts objectis dthiendis iînmo pro recondliando caesare Georgius Utissenius He-
,
remit legatus rnittitLir. fngentia fert seciim munera ac pecuniam pactam et ;
si fortasse non mediocrem tamen de cujus summa miiii non constat.

non totam , ,
Verum ne oredas itia trecenta mîUia aureorum, proximo anno în oomitiis Cf)los-
variensibus, a Transsylvanis Mntum, ab Hnngaris centum, ab se vero centum
sub hujus commodi praetextu coltata, esse missa, quae pOHtquam fucre nu-
meraLi et lucis subtracta nun(|uam sunt visa. At quid sperem de hac recon-
, ,
quod optamus. l'raesertim si is nosler ab ami-

ciliatione, quaeris? nihil sane
ciia homm fratnim non discesserit, a qua discedere, et tiircicae accedere,

sicut jam aero est, îta juxta periculosum. Nam a Turca quioquid amicidae
aut pncis recuperai nnt<; ,
precario et magno reditiicmus, utpote jam su-^pecti.
Caroius vero, qui nuin- tn Grrm.ini.Tm venire dicitur, si paratis principum

cUristianorum aiiimis ac sibi conjunctis, ad optatum iinem instanti anno, quae
Digrtized by Google
211
concepit, perdiicet, qiio rem nostram cvasuram pntes' Vereor ne hune amit-
Umus, illum non assequamur et ab utroque peUniur , et oppugiiemur. Vale.
BwlM. Xni. kal. Februarii MDXXXX.
UMWMHlt ItttifHiae hiuorica. Scriptoroi. Ton. IX. pag. $8—59.
CXVIII.
1540. Aiitoniu Veranfiu scrie fratelui seu Alichaiu, (A Solinianu. sultanulii tur-
ceacfi, trimite Ik contîiiiiu nindi la itgcle toaiiti Zapolya lUn Tmullvaitiia, cere <atn<
darea vâtvpdulmi Petru di« Mtrfdova, 4j la casttdin contra ameninS eu mbeld.
Aitimtus IVraneuts Mklmtli Wratuio fîri S.
!5oliniantt?î pro Petro vaivn<Ia jani tandem nd se niittendo assidms

nunciis instat, urget, sollicitat, et nisi dimittatur, inimicitias ettam denunciat.
Veritus J^, ne, si regnum ob id quipptam damoi perciperet, illi imputaretur,
toto igitur assentiente oonsilîo, XII. kal. Februarii eum misit, satis qoidem
aegre , magnatn cnim eo fenestram obturatunim se sperabat ; sed citra ingois
et sui et Hungariae ac Transsylvaniae perniciem '\ desiderio tanti tyrannî re-
fragari non licuit. Uxor ejus et liberi în arce Chicho tenentur sub custodia,
nec dubiuni est, quin et ipsi repoacantur. Id qiuuitJ sit ponderis, tute scîs.
Veremur, ne resdtutus in domimum molesUor turn Dofaîs, turn Polonia evadat.

Quod farile creditu est, lî considerabimua quam dulce sit ad fortunam redirCt
a qua excideras, et ulcisci posse de iîs, quîbus fueris semper însidiatus. Nemo
ambigit, operam daturum, ut regi Joanni apud caesarem negotium facessat,
quantum conjectura assequimur, propter veteres sinmitates, quas mutuo
fMnrciin
aluerant, paftim ut ae alienîs criminationtbus apud Turcam purgando, pri-

stinam gradam recuperet. Nam Turcarum ts mos est, ut occastones noceodi
ct potiundi iis, quibus inhiant, semper \encntur. At Petrus ditm per Trans-
sylvaniam duceretur, palam, quibuscum ioquebatur (liccbat autem cum oni- ,
nibus) de quae anno auperiore pro conaervattone Transsylvaniae et

cunctts
Moldaviae acta sunt, illum unum duntaxat authorem insîmulabat, tamquam
alienatum a Solymano ct adjunctum Carolo ct Fcnlinando, seqnc farile rebus
sui consulere potuissc ditx-hat, ne ipsimi caesarem hostem habuissct, si ejus
consiliis ac monitis nou acquiescebal. Ad haec et iitteras rnuiuuruin cuntractuum
conapîiatîonumque in caesarem consilia et omntum horwra habere
vivos testes , aliaque id genus , ut barbaricos mores et intemperantiam hominb
nost! ,
passim effutiebat. Noniv.iîîoriim Rpntrnîîa rl^ndum erat illi \enpnnm ad
mortem acceleiandaiu , sed nec rci>i ntinam, iiec tardani niniis, ut rasu virle-
retur decessisse, non consilio, verutn ut prins moreretur, quam sentina tam
I) Mtoi pwicBlmi.
Digitized by Google
S12
lurida scriem reruiu nostrarum ei iiatefaccrct , cum quo non, ut voiumus, sed
ut possumiiB, arte acilicet atque astu agîmtis. Quîd &ctuin sit, roe latet. Utinain
non audiretur et pro necessano voto nostro etiam interiret. Vaie. Albae Ju-
liae Transsylvanae UII. non« Februarîi MOXL.
Uimuaaiia Hnagarii* hîMarfak ScrijpiMH. Tmi, IX. pai;, te—6i.
CXIX.
1540. 1540. Amoniu yeraniu scrie din Alba lulia fratelui seu JUitkaUt, C Petru,
fostula vptwdu alîi Moldovei, a plecata din TraDsilvatiii» în Turcia.
Antonius Wtomohu Miekadi Wranch fratri S,
iSaepe audivi a majoribus, cam adversantis fortunae naturam ease.

ut nunquaro mîseros unico teii genere afHigat, sed pluribus et variis, quo
aît cititis ,
qiins petit, oppriniat , aut unn saltem victoria potiatur , si caeteris
l'rustraretiir. Habes e\ aliis litteris ineis l'elnmi s-.iivmiam prolectum jarti in
iurciain, codem Georgium Uiisscfiium iiereinitain aostriiin brevi profccturum.
Ateipehis et Hieronymum Lasky cum TranquQlo Andronko, nomine, ut dîcunt,
Romanonim regia, dudum ibidem esse, qui quo pacto eo sese piori[jiierit,
scriberp non practcnrittnm IVoxime quum cgo apud l'oloniae regem leiiatiim
agerem, Iranquillum Crâcoviae reperi, toii, ut perscnsi , aulae suspeclum,
et ob id eliam nonnihil latttantan , ita ut ine quoque dubius conveuirct , quan»
doquidem et otiosns esset, et se a Romanonim rege in seeretarium assumptum
ôiiaretur. lUuc baud diu post adventum mcum venit et I^sky Vienna» prae-
misso, ut solet ingcnii fastu et itineris sui fcsiinatione (.lcJitqu« operam, ut
, ,
omnibus persuasum foret in Franciam se Rotnanoruni regis mandata oratorem

,
missum, Tranquillum vero in Moldaviam, quem ego trîduo quam inde mo-
vissem, vidi dtscedentem. Venim conjectura eos non fefelUt, quorum acire în-
ererat, quidmoltretur, quo animum Intendisset Lasky, quum mox ab insigni
viro, et magistratum in eo regno gerente fi.i atlmonitus, hune nec in Fran»
ciam, nec iUum in Moldaviam tantum, sed utrumquc ad .Solyinanum caesarem,
anteambttlone Tranquillo profectnrum, quud paulo post ipsa vwitaB ooiiae-
quuta est. Nam
prope Hadrianopoltm dvitatem utnimque visum certissimi au-
l^bores domino meo regi retulerunt. Sed vide, mi fraier, în quas diOlîcultates
nune dccidimus. Durante hieme vidcmur nobis semper in tranquillo esse et
nonaihil vivere, ineunte vere veturcs curac atquc angustiae nobis renascuniur,
nova vero damna doloresque cumulantur; nec pudet saepius dieere: non pu-
tavermnui. Jam dudum apud nos percrebuît, caesaris apparatum tam terra,
guam Danubio expeditum esse, et nisi reconciliandum erga nos mature cura-
verimus nrmpc, ut s-tholpo pecunia ct fide prislina, sfîh qia rr^niim nobis
, ,
restituerat et credidcrat, in Mungariam primo quoque icmpurc invasurum, ab
Digitized by Google
homintbus ejus consilii rccto conitnoneinur. Nos ad hoc tardi, cunctantes, ne-
glirrpntps, alioqiii ctiarn dubii ab alterutro scilicet ad alterum caesarem dîs-
cedere, ne horribiliora incurramus. Ibi autein quum ii tres coram quasi Rha-
damante aut Mtiio« quodam constituentur, quid putes, Petrmn vatvodmn, gt^
tica îUa tmprobitae actimit spomt sua de nobis dictunun? Qoid Lasky ab
adversarits tnstructus, ambUionts et ooniidefitiae homo pleniis, evomet? Quid
is demuni Heremita qui omniiim consiliorum regis notri mens estetanimus,
,
omniumque gerendarum rerum suarum dextera atque iostrumentum, fatebitur,

vd coacte, a secus noluerît? Nam credibile est, Turcain, qui omnes Oui-
stianos habet suspectos, sedulo Mtscitaturuin, an în Hungaria omnia illi aim
integra, quidve animi erga se haec naio gerat, qtiam, quum facile poterat,
non deleverat. De a!iis rebus ncstris ne qiiaeras , omnia indies magis vacillant
et iofirniiora redduntur, nec adhuc Hungarorum Transsylvanorumque eadem

voluntas in regeni; utrique haesJtabundi adhuc et male aflTecti, ob asnduas,
utajunt, censumn exactuines. Is noster, ut coepit, etiam nune discumt, modo
hune, modo illum ex proceribus, et quemque, prout morbus postulat, consueta
facililate aut blânde captat, aut clemenJer extnlHt, nec aliud proficit, quam
quod tot dominos, vel, ut ita dicam, reges sibi ipsi creat, eosque, ne unquam
eorrcptionem disctplinamque accipiant, armat et erudit. Haec me quam vehe-
menter excruciant, cogita. Miror equiclerit quod tam diuturnis calamitatibus
jam pridem non exanierim. Tiibus h!s epistolis onmem huruin dierum histo-
rîam accepisti. Vale. Albae juliae Transsylvanae. Quinto non. Februarii MDXL.
MtMHMiMii Hiiii(tfi«e UMwka. Scrutam. Tmb. tX ptg. 61—64.
cxx.
1540. Jfronimii Rorario , nunciulîi apostolicii din Ungaria i I'olonia, raporttîzl
despre activitatea sa in Polonia, i aminteace, cS in Umpulii acesta frontiera dintre P«-
lonia i Moldova era fluvîuld Nistru.
Rmo ac lUîno Dno meo Colino Alexandro Cardinali Famesio S. Rom. E.

Vicecancellario, Sedis AposL Legato.
Rmo et Uimo Monstg. Sig. mio Colmo.
e la seconda audietuia de la Serma Kcgina totxai la cosa din

Roxano et di la casa;
Li parlai etiam circa le cose pobliche, prima per voler lei intendere
et interventre al tutto, et poi per aquietarla dimostrando che N. S. me hav«i
214
expressamente iinposto chv. in tutto el negociar mio facesse capo a Sua Maesta
et mi governasse secundo el suo conselio, contidandose Sua Sanctita nda
prudentia de Sua Maesta, et oelamore havea portato a la lUma sua madre,'
mentre eia în minoritnis, etqiii me slongai circa b expeditione generale ogni
volta se 6da, ricercando el prere di questo Serîno Rc et per etâ eC altre
qualitfi prudentissimo del modo et qualitA de Ie gente, et qual snbsicîio pos-

sesse dar per defension del suo Rôo
de la ciirisiiamta. Se riet dil resto
aobe in una parolla che ioro baveano bona paoe con el Turcho, tt6 enuio
per mâncrii la fede et intrar in tal bdio con exponer a eerb» perkulo et
suo Regno, sapcndo moUo beii le discordie de li Principi christiani, et a-
vidit insaiabile de occ^par quel del compagno, et non di conservarglelo
alcbe ancbor che con diverse ragiune respondesse, monstrandoli etiara qual
aointo havea îl Tnrdio verso di Ioro, havendo da quatro mesi în qua fabricata
una forteza sopra d fiume Nestor, qual divide la Vallachia dala Polonia, et
havendola edificata jiarle su quello di Pollonîa, et piliata Ia tnatciia per la
fabrica sii nuello di sua Maesta contra Ia conlederatioiie hanno iiisieitie; et
piu liavendu di nuvu inaudalu un nurnero de cavalli a vc-dcr un altro loco

piu verso ii Septeotrione per fabricare un*altra forteza, et sersre questo Regno
da ogni canto, per posserlo a suo bon piacere opprtmere. Respose che di
questa ultima partita nnn haveano ferma certftâ . ma he.n che l Turco pre-
parava tre gnissi exercii , uno contra el Sophi , el sccondo contra Christiani
cl tcrzo contra Moschobiti, et che non vedeano alincontro apparati de Chri-
stianidi possarn delendere, non die Ioro havessen causa de metter îl suo
incompromesso, che ben ne possa parlare con tl Sermo Re, ma che non
ne cavaria altra risposta che'I Turco se laiularia de lui, dîcendo che '1 non
,
era Re Christiano qual piu li servasse la iede.
Da Cracovia a fi XXIUI. de Febraro 1540.
Di V. RuiA. el Illin^ Sig.

Homilc ct obnlienliisliiio SerTilure
HitroMtmo Rarario,
'I'l>ciin;r, Monumcuu liutufka Tuluiiuu:. Tunu II. jâii — jjo.

CXXI.
yertwimM i&nirfwj, 'nunctulfi apostoltcu Iriniisu in Polonia, scrie car-
1540.
dinalului Fmtst iles|>re audiena sa la regina Poloniei in care face amintire de for ,
tre(ele, ce voim Turcii se Ic conatnkscS In Moideva pe linia Nixtnilul.
Air illustrjssimo et Keverendissimo Sig. Cardinale.
Iôi el terzo giorno fui cliiamato de la Scrma Regina dove per , esser
stnto advertifo de molte cose ,
quale saria Ifiniro a scriverle , mosti ai haver
expressa commissione tla N. S. in tutto el negociare mio Iar capo a Siia MaesU,
et con Id communtcare îl tutto , secondo iJ parer et connRo suo govemarmi
oonlidandoa Sua Santiiâ oda prudentia sua et obeervantîa verao la Sede A*
pOStolica, et poi nel amor se ricordava haver portato, mentre era in mino-
ribus, a la bona mcm. dc !a lllmn siia madre Primamente tocai circa la ge-
nerale expeditiune se havesse a lare per la commune salute de Christianit

et particularmente del suo Regno et dil Serino genero suo, quali erano K
. piu vtdni al perîculo , et che speranza de aiuto si potesse haver dai siio Regno.
Secundarianientc tocai Ia sinistra inforniatione data a N. S. ch" el ci fusse
alciini. fjuali se sforzasseiio intectare el Senno filio sao de la hercsi I.utherana ;
la quale cosa perho Sua Santit non potesse persuaderse , considerando ch' el
era stato educato de Sua Maestft, et fin al presente giorno perseverava sotto
ia tutdla sua, io per quanto havea possuto comprendere trovava die Sua ,
Santitâ se fusse de la concepta speranza inganata. A la prima parte rispose

molto Itcn cognoscere le discordie de Fricipi Christiani , et aviditâ di levar al
curnpagno el state et non di conservarcelo ; et che loro haveano bona pace

con U TurdiO ne erano per violare la fede data con ponere in expresso
perîculo îl Regno suo, et che il Turco medeino dava questa gloria al suo
Re di maritenpre piii Ia sua fede che alcuu aliro IVincipe Christiano. Et Lenclie
li facesse vcder el bon animo havea il Turco verso di loro, havendo gia
quatro mesi edificata una forteza sul (iume Nestor, qnal divide la Polonia da
la Valadiia su qu^llo di Sua Maestâ, et piliata etiam la materia per la
btica contra Ia forma de lor confederatione , s< condo ho etiam serîptio a V.
S. Rma . et poi novainente maiulato un nnmero de Cavalli a vedere un altro
loco piîi al Septenttrione et verso la parte de Moschobiti per fabricare un'altra
forteza, et serare questo Regno da ogni canto, per posaerlo a stio bon pia-
oere opprimere. Et benche etiam andaase moderando la proposta mîa eon dtre
die-N. S. non riccrcava se rompesseno con el Turco et mctlessero il Regno
suo în periculo, ma solo dicesseno cl con-îlio et prere suo, et quando poi
vedesseno li i'rincipi Christiani esser talmentc unii et poteni, che possesseno
resistere al nemîoo, et la impresa in easere, che alhora facesseno da boni
da quclll sono, agiongendo che'l suo Serino genero Re
Principi Christiani, et
Gioanne non' obstante ch'el h, pi& victno al periculo, non havea mancato dai
216
debito suo in tal cosa, «t faclo Io officio di bon et vero Principe Chrisdano
non per questo ne posse cavane aEtra risposta ch'a caser vero de la prima
forteza, et che haveano mandate a dolerae eon îl Tnroo, de la seconda non
haver anchor ferma rertexa, et che ben pOBSen parlame Con la Maestâ de)
Re, ma qhe non caveria altra risposta.
Da Cracovia a li XXIIII. de Febraro MDXXXX.

Re*etcndiu>ni«c c( UlutlriMimic U. V,
Muuulis el obedwHliwinw snvilar
Hitronymus Rorarius,
TliciiMr, Monwmmla hUigriCA foloniae. loto. II. î^. jji— SU-
cxxn.
1540. >S40> .lntt>Htu Veraufiu scrie fratelui seu AiUhaiii, câ l'etrii , fosiulii vîwM
at M»idwei, se afl tottt In Transilvania, i c
eatradarea aa la Turci a tbatii amânai,
din caiis r3 mai târ(,liu
, (îo pn'=;ii in lihi rtntc i npoi ajungâadtt trSi Domnii In Mol-
' t-
dova, dunsulu SC se aretc mulmitoriu regelui Ungariei.
Antouius IVruHdus Mithaeli fralri suo S.
J' am binis a me litt'Tis habuisti , Petnim vaîvodam in Turciam du-

duin diinissum, et Georgium eodem legatum cum
i lercmitam ,
thcsaurarium,
muneribus proTeccum. Nune habeto hîs: utrumque adhue htc immorari, mo^
ramque, puto, utriusque consulto fieri. Nam regi Polonîae mÎMÎo Petri nuHo
pacto probatiir, nec nostro quidem, sed negare fuit periculosum, ne uniiis
hominis scrvandi gratia, toti regno indignatio at'[ue cxttiuni a Titrca oriretur.
Din'erri itaqite decrctuin est, ut mcliorc aiiqua occasione diniitti possit, ex
qua etiam st restitueretur in dominltim, et regi nostro aoceptum referret et
Polono infensus csse desineret, quod facile speratur, si îngenium hujus notri
perspicias, qui id soliim non pote'^t a SMlimaiio oblinere, quod non uit posse. \-
De tartlitatioiie vero cxucrJitionis licrcmiiac alia raiîo est, sed non valde
dii>!iiniilis. Dona, quac sccum fert, maxima sunt, ducentorum millium aureo-
rum dicuntur summam facere, dein ex afAictissimo et despoKatissimo regno
efferuatttr, inful^ liii ie ct christiano nomini inf< nsissimo mituntur tyranno. Quod
crcdis non dolcr<: Joaiini? «pii qiiid animi haliuat iir mnêrvando lioc regno,
laborcs cjiis indcfcssi, ct per I luniâriam ac 1 ranss) 1\ aniam assidua peregri-
natio, ct isihacc annua dona tcstantur. Lîtenim semper nitilur, ut in omnes
Diqitized by Google
817
partes integer appareat, praesertini cluin et cum Turca in officio persistit, et
CaroU ac Ferdinandi spu injecta validi iuturi bdli Ui Turcas jam a triennio
frustra dudtur. Nihilotniniis piaesentis quoque -aestati» summo artificio «xitum
opperitnr, atqtie etiam qmmqtmm ob id suspecfiim se esse Solymano non
nesciat; quid tainen ii duo tVatres jam tandem veiint moverc, magnopcre vi-
dere desiderat, eaque munera usai Huagariae et beneficîo conservare satagit

ac eo tempore initienda differtt netnpe sub ipaa bieme, si reineri non po-
teruDt, quando expeditto, qua diu jam nobia mbitatur, non timebitur« iit*
pete in insequentem anniim distracta; sperans iitique interim bonam aliquam

mutationeui eventuram. Habes a tne, quae apuU nos in dies riunt. Utinam
meliora daretur scribere. Ut» sis, quid rerum agas, quove es «tatu ac for-
tuna, sdre eupio. Vale. Albae V. kal. Marii MDXL.
MMitBMia tfaifiarfii» MUMicL Scriploici. Tbiil IX. im^ 65—46.
CXXITI.
1540. Antoiiiu l'eratifiu, incvlpi pe SufttMii Afadlat, voivodulâ Transilvaniei 154(X
(rotnnâ dc naionalitate), dl d^ntultf voesee se separeze TrmasUmitta de ^ra-ungu-
r^.1, i apoi se doinn<;sc.1 aci dup:l sisteniula voivoîlortt din /m-ramâiUtei ^ dîtt
MMma pltindâ tributii sultanului turceacA.
Attiottius WranctHS loamU Staiilio avuncula S.
T^'ôtus hi, qiiilnis regnum hoc coepit intnmescerc, adhuc turgent,

neque eos ulla ratione video sedari posse, quum in dies novis et quidem va-
Itdioribus in omnî parte obnntur, ac pestiferis factionîbus totum disjidtur adeo,
ttt judicatu non est diffidle, quin in gravisdmas aerumnas atque calamitatea
brevi sit casiinim, nisi mature et authorcs puniantur, ct qui tanto sceleri
assensere, consilium iminutent. Porni ct Secuii et nobiles falsis ejusmodi per-
suasionibus a mente sana et quietis studio alxlucU, alienae ac certe duorum
ambitioni cujMdttatique inservientes, procul dubio ad extremum exitium tam
se, tttm patriam dudum inclinatam, praeeepttem dant. Amici» quidam ad me
scribit in hanc sentcntiam: Nune, inquit, in tota Seculia motus et conju-
rationes intp«;tmae. authore eo . (Stephanum Mayladiim vaivndam inntiit), qui

nie aiiquando Sclavum hominem solitus est appellitare, scaturiuiu, roboratae
quidem nibscrîptionibus omnium, qui literas didicerunt qui non, signo cruda. ,
Recusantes vero id fiicere, (ita enim sese mutuo devinxerunt) vi coguntur tam
nefario sceleri dare nomina. — Nec adhuc penitus exploratum aut perspectum
habemus, in quprrt fincm ista miscentur, l-êrtur lameii vtiîgo, ut interripiant
regia munera cacsari 1 urcaruni decreta, quae proxime Joann<*s Kailay in-
37,j'>9. I><MMn«nle. V«|. li târlea 4- S8
Digitized by Google
ii8
vexit, et in oppido Segeffvario metu koram oonservavit. Aln, ut arccm Bal-

vanos Novum, quam recens Georgîus Heremita, thesaurarius jussu rîa ,
eriiji fccit, dislurbent, metiientes. np si in Turcanim aut Valachontm

, pote-
statem veniret, periculum l'ranssylvaniae atterret, quum in loco natura ipsa
munidssîmo , proximitate fluminis Samosi, alioqui etiam opere fortissimo ex-
stniatur. NonnulK dicant contra ecclesiastîcos et praesertim contra te aeufeos
intensuros; ndn oportere, inqui^tes, nos tantis opibus afRuere, non delidis
dtfluere, siifficereqnf clerico victum ac vestitum. Verum qnamplurimi aflîrinant
Maylatum cum coliega suo Balassa tyrannide Transilvaniam invasurum, divi-

sunimque ab Hungaria, et în ea, instar vaivodae Moldari tt Transalpini,
quotannis pendendo tributum, Tureae auxîliti et conaensu dominaiurum. Hiocque
eo8 moliri arcls Balvanos Novi ruinam, ne ex «a impediri possent, ecciesiae
vero bonorum occupationem ut fisciim clominii sui augerent, arbilrantur. Scd
,
haec omnia nobis proxima comitia plane indicabunt, quae ut quamprimum

îtttdlexero, ita celerrime peracribenda curabo. Hoe dumtaxat ioterim voint te
babere, ut singulorum dierum acta et suocesnia harum turbarum non îgnores,
meque scias, ubivis gentînm malle id temporis esse, quam in Transsylvania.
Tam mihi adversi sunt moderni ejus mores, per nimiam cum suam ipsorum
licenliani, turn per summam Joannis regis indulgeniiam corrupti. Vale. Albae
Juliae Trans^lvanae IV. id. Marii MDXL.
MwnMirtii HwqEBriM MMOrica. Sctiftpm. Tom. IX. pg. ftt— S4.
CXXIV.
154Q. S4O'. Anttmm Vtranfiu, prepositulu catolicii din Alba-Iulia, scrie lui Petru
Mort, cK acie firte bine, dt d^nntlit este rom&n, tnsS trebue w-i declare, cK te aflX
în marc rctScirc, când dcnsdtiî pune mai pc susi, cetatea iui O'f'u dc râtîi A/ia-/«/it
de 6re-ce Arteieaii recunoscu dc episcopu numai pe cela din Aiba-Iulia. *)
A»tantns, Wrauwis Petro More S.
oTm .
prideni scîo, quod te aniicum ex animi nif*i sententia habcrc

nbn possum, tamctsi onuies officiorum ac benevoicntiae numeros in te ex-
penar et ctilUndam, idquc non quod ego noltm^âed quod tu. Nam ipse ma-
nibus ac pedibus, îmmo totus in tuam amKttiam propensisfitme feror, aed
nbs te illudor, abjicior, contcmnor, necjuc mea« sed tua solius cauaa, et fa]so
«juidcm atque inif]iin judicio tiio. Vw Posgaînum adolescentim iiu-um rcnun-
ciasti, quod Albae hic milii ab arcis hujus praefccto Kmerico Kcwendy red-
I) Da|m Vrrantin ca iiloricil, In M|I(<vbkc pe RemAnî, it •etcali Mrkfn nAsiril Moimincatc

itCKtr» Ulorii vfei Kilgllraiiliii. BucrncieE l>&5.
Digitized by Google
deotur ilh' paiici numi, quîbus debes; litteris vero tuis ventorum te et debito
satisfacturum quud quaado futurum sit
pollicerls, , vlx caleiulac (jraeconim
noriiU. Hortaris ad hacc , ut libere et tibi et tuis liic omnibus jiradcipiani
cum quibus obi.ctnpcraluruiii le inihi in uinuibus quae impcrarim, niniis ja-
ctitas. Scito tamen, quod me non fallis, quodque Valaduis es, me non igno-
rare! Verum, oedo, qua ratione jussis meis parebis, si preces respub? Atqui
tlilTcrs dumtaxnt et tniâris, variasque inierim occasioncs ct niomenta rerum
upperiris, quibus multa inimutarî speras, ilutn coinitia, quae nune habentur,
jam quod concepcrunt, cuquc procul dubio animum intendisti, sine
pariant,
Aico loquor, ut per practcxtum novarum rerum htijus regnî, meum« ifaod
apud te est, injuria in crumenarn tuam reconclas, noD ioscit» proverbîi illius:
sacpc multa inter os et offatn. De vî^îlantia nostra ct praf^scrtim mea huic
loco necessariâ, omnia poliiceor ct regi et avuncuio meo, (ûac per tidem ac
diligentiam meam exhtberi possuut. Sed nisi muri Albae Gyulae vigiics ac
excttbitores suoa habuerint, frustra certe tantae huic moli ac laxitati ab iis
paucta mysds, et inennibus, ne dicam, delicatis clericis invigilabitur. Sat una

nox erit, quum omnes ne^'U^-êiitissime cdormiuntur ,
qiiaff ne somniantcs quid
tale facile nos opprinici, laiUa soiitudine ac desulatione tenentur haec moenia.
Quod si Gdam
Albae proponis, tuto codo ac terra erras. Hinc enim ejM-
soopatus cognomen , htnc titulus est. Hic epioopi sedes^ htc jus ecclesîastictun
hic authontas geritur eumque semper praesulem suum Transsylvani agno-
scuot, vocant, venerantur, quem Alba tenet. Vale. Albae XII. kal. Aprilts 1540.
Mwiiunenu liungariM
«
huinrica. Hcriplores. Tuu. IX. pag. 90 — 91.
cxxv,
1540. AHtwtiu VeraHfiu, prepmituUi din Alba-IuUa, acrie reginei Bttu din Po-
lonia, c dup informaiunilc primite, Stffanu i\f<til<ilîi voivodulti Transilvaniei, fiicusc
,
o coajuraiunc cu câiva aobiit in coatra regelui Ungariei; *^r' Pc4ru, JpsIuIu voivodA
«lâ MMvoeit a plecata tn Turda trecâada prin Aiba-IuUa.
SireuissiuKu rciîmig Borne AiUmius fVrattdus fUmtatem.
£jtsi haec nova studia Transsylvanorum nota esse majestatî tuae non
ambigam, tamen ut solenne iilud, quod ei pollicitus sim, lidetiter observ em,
ne aliqua in parte uncjuam dîVk ;um meum atque obscquiitni mnjcstati tuae
deesse videatur, pprscriliam ipse ([LKique. Verii:n cur nova dixerim, nescio,
quippe quum semper Hungari ac Iranssylvani tiisdem inhacrcnt moribus,
summum habentes solatium, communem quietem cum torbis, mntuam cbari-
tatem cum odio, et pacem cum bello commutare, principi praeterea non pa^-
880
rt;rc , ct in hune ipsiim novas machinationes intendere, ut quoti etiam hostis

acerriimis ct potentissimus huic affliciissimat' patriae salvum relirjuerat, per-
niciosis facliunibus, intestiaisque confluctibus ptaccipiies in extrenuiin exitiuni

dent. Vulgatum erat apud nos^ vaivodas hos nostros Transaylvanos, Mailadum
«t Kalassam conjurationem quandani cum potjoritjus nonniillis viris Seculis et
,
noLilibiis occultam inivisse, at potissimuni in qiiem ,

plane non constabat , qiiia
varii rumores variis ct multis causis, ut in re tali fieri assolet, omnia corn-
plerant. Ingens trepidatio cunctos occupaverat, arces jani, civitates et oppiUa

custodiebantur, et qui pofisidebant , quod amitti posset, ad pnwsidîoruiii curam,
cogicationemque cunferebantur. Ad
haec omnibus his tribus natioillbus: Se»
culis , Nobilibus er Saxonibus indicto conventu, major metus iiniversos per-
vasit ct solliciludo hausit, quod omnino magni cujuspiam ac netasii sceleris
partus ex co exspectabatur. Nam quidam in regem, muli in episcopum Trans-

sylvanum-, meum avunculum, et in Heremitam, rî thesaurarium , alîique
in alios hujusmodi motus conjectabant erupturos. Venim habitk et absolucis
comitits in oppido Vasiirhel VII. non. Marii, longe mitiora, et quae haud
quaquani, ut ipsi dicebant, reprehendi possent, caeterum omnia languida et
tumultuaria edentate perfecerunt.Opimunur eam ob causam quod praestigia ,
ipsorum mature fuusent detecta, et ad aares rege delata, percipioque au-

diores, eonimque oom^'ca ita ease oonsteroatos implicatosque ut explicare ,
se sine majj^no malo non putent pns^r. Nam ipsiim reêm indignatiim esse,
et magnis itineribus in Traossyh'aniani festinare jam certo halieni. Miserunt

ad qus majestatem oratores ex unaquaque natione quaternos, qui suspiciones
de se exortas îndicent fitlsas «ase, et quid deereverint, exponant. Petuat autem
imprimis, ut rex illis declarct ,
quid pacis , quid hostiUtatts habeat cum Turca.
Etenim vereri se, ne ut Hungaris f*t Sclavis ferme jam aheris sirbactis, al-
teris de pilc pendentibus, idem, ipsis quoque insciis et oscitaniibus eveniat.
Praeterea cemas se quotannis assiduos et grandes persolverc ,

ignorareque în
in quem iinem, quum
Turca bellum iilis et extremam occidionem mlni-
ipse
tetur, tempusque belii gerendi jam aptuni adesse^ neqiie de nia securitate
spem uliam videre. Caeterum ut ejus majcstas pecvmiam in Transsylvania
cudi faciat, cujus maxjmam inopiam apud se esse nemo nesciret, eoque res
ipsorum esset dedticta, ut jam merces permutare cogerentur, quum nequirent
veodere. £t quaedam alia ad fidelitatem attinentia, non magn» pensi habita.
Sed aflvcnicntc rege, non ambigo ulturum malorum malefacta, resquc hujus
rcgni ia \ ado colIocatLirum , ct sedaturum onines fluctiis. Dis-c^ssum Petri vai-
vodae Molduviue in l urciain, puio majestatem tuam accepisse. l'ransivit liac
V. kal. Februarii, ut dicunt, qui viderunt, sine motu, constans, hilaris et'
cum spe magna redeundi ad dominium, nîbilque dejeeti nihil impulsi ab ad-
versa fortuna liominis prae se ferens. Sola uxoris ac liberorum recordatio
vultum barbari inmuitabat ,
intenlmn etiam lachryfna.s excussit. Utinam sce-
lestus et fideiragus Valaclius, dum in sylva profugus crraret, ferarum mor-
sibus concidisset. Tot certe curae nune nobîs fortasse non cumularentur nec
geroinaretur apud Solymanum malleus, quum et Hieronymum Laxkum iilic
esse, et «^regie aique accurate in Joannem instructum aculets intelligimus.
Digitized by Google
Sed speratur, quod Dens Optitniis Maximus «Idscetur mâlos, ncc t-orum
pravis fonsiliis respondebit optato succcssu. Majcstas tua felix vaieat. Albae.
IX. kal. Aprilis MDXL.
«
Mw wMimi
ii HwjMrlM MMoriM. Swiptguw; Tom. IX. |Mg. 94—9A.
CXXVI.
1540. ArimUtwga dt Atpti « tniiiimâ rffmâmt- m ufMimea tingurfsrH din
Transihuiniii. Dicta Tiansilvauid Intyunit la Turda AitâAtt, C în casu cându judccîi-
torii oomiUteloru vorîi incheia procese verbale false in contra vrc unui nobilii un^'uresru
Mtund tiobtiuiii acela va put^ sc probeze cu a](i trei nobili falsitatea acestord procese
verbal, 9! aodst diapoaitiune ae Ibtelege fi despre rcmSM.
Anno domini 1.5.4.0.
i^rticuli Rformaciooîa ac Rectificadraus Jurium et consuebtdinum

Domlooriiin ac Nobilium, hanim parcium Regn! Transsyluananim, in dîeiat
sew conuentu eorum generali, profesio Bcati Adalberti Episcop! et Mardrâ
noiiissime transacto , de Re<;io mandat o Thorde celebrato confecti ac per , ,
Regiam Maiestateni, Doniinum nostrum clementissimuiu ^pprobati atque ra-

tificai.
Primo, Quod in siogulis harum parcium Transsyluananim firindpalcs

comttcs, per dominum Wayuodam, vicecomites vero ac Judices Nobilium par
vniiiersitatcm eoriimdem Npbilium eligantiir ; in Comitatu sitiuidcm Albcnsi
propter eius magnitudinem tres, in alijs autem singuiis comitatibus duo Judices
Nobilium, per eandem vniuersitatem semper enmt digendi.Vice Judices tam«Q
Nobilium, per prindpales Judices eligî noQ possunt, neque detieut; sed în
casibus, factum minoris poteiKu; concerneotibus , ac. vestigiorum animal iu m , et
iiijs stmilibua. per liorninein Icsuni, cligatur Nobilis vnus, honeste condtcionis,
qui proptcr Judicis Nobiliumremotam forsitan residenciam, vel alitei ob eius
absendam, in «îusoemodt casibus et fectis, loco Judicis Nobilium procedat, et
tandem coram Vicecomite ac Judicibus Nobilium y in Sede Judiciaria Comitatus,
fassionem sub Jiiramento faciat, et sic litere super Iniiusmodi negocin neces-
sarie conficiantur, Isti lamen Nobilei iii negocijs, que ad capilaleiii Senten-
ciam tenduiU, Juramentum dare, prtistarcque , ct Jobagioues reducere non pos-
sunt , sed tam in eiuscemodi ncgocijs ,
quam edam in facto reductionis Jobagionum
soîus Judex Nobilium procedere debet
Cetenira, Quod Vicecomites et judices Nobilium ad exequudonem aii-

qiorum onenim Jiidicialium ,
que communiter Birsagia nuncupantur, in caiisis
Jure determinatis cumulatorum exeuntes, aut propter negligenciam administra

donis snbsidioruni , sew cootribuciomam Regie Maiestatis exmîaB!, primum ad
fitdes poswssionti codtnmacîs accedere. IlMqite satislactionein super huiusmodi
Birsagîo , a\it neplffcta solucîone stibsidij , sew contribucionis Rejjie , postulare
debet (sic), que quidem possessio, si integru fuerit, duodecim marcas, media
vero sex, porcio autem poaaesnonarift tres aoluere tenebitur, dngulas tres
marcas totidem florenos fadeoteS cum vno Juuenco trimo, sew trienoe, har-
madfly thwlok appellato, (in cuîus cornibin funîs persistere potest), reddere
per9oluercc{iie poterit. Venim, si Jndex^ possessionis satisfactionern impendere
noiuerit, extunc ipse, ad Requisicionem Judicis Nobilium, vniuersum gregem
Juroentonim possessionis illius in presendam ipsius Jucfids Nobilium «d eandera
possesnonem impdlere teoeatur, vbi Judex Nobilium tale Binagium per seme»
îpsum exigat, et non Roues aratru aptos, sed Juuencos tollat. St vero Judex
ipse contumacia ductus gregem impellere recusauerit, extunc judex Nobilium
,
,
«iciain in Campo exigere possit, modo lamen prcnotato; Veruni si Juuencos

in giege non re|;ererit, edam Boues pro tribus mards, totidem florenos (vt
prefertur) fadentibus auferendi habebît facultatem. Viceoomites tamen et Ju-

dices Nobilium tatn in eiuscemotii onerum Judicialium exactione quam eciam
,
,
subsidiorum, sew contribuciouum Rt^jîe Maiestatis administracitjtK- ;ibs(jue li- ,
teris Comitatus exmissiunaiibus procedere non audeant. Et quud ijdem Vice-

oomites ac Judicea Nobilium ad exequudonem quonimcumqtie Nobilium, absque
omni soludone pecLiniarla, exire debent, victualta tamen NobîUs ipse, cuius
negodum ^tur, tUis administrare tenebitur.
Item, (Juuuiam hactenus ex fassione nonnulloruin judicum Nobilium

multa Birsagia perhibentur iîibse accumdata, licet indebite, eo, quod ipd
judîees Nobilium, tamquam homines simpltces, vel ignoranda ducti, vel in-
terdum animi passione , odio scilicet vel faiiorp moti, iniustas fecissent fas-
siones et attestaciones , vt igilur deceiero huiusmodi incomoditates et Uirsagia

cessent, e mediocûc toUantur, conclusum est Quod si quis Dominorum, aut
Nolnlittm, contra se ant fomiltares, vd Jobagiones suos, quempîam Judicum
Nobilium iniquam iasstonem, sevir atiestacionem fedsse intellexerit, et eam
inualidare, infringereqiie voluerit, extunc îdem dominus, aut Xobilis. cum tribus
bone fame et honeste condicionis Nobilibus, huiusmodi lassionem seu attes-

tadonem, inique per Judicem Nobilium factam esse, scitu debeat, (en«atiirque
verificare et comprobare. Qnod si facere poterit, teneatur Insuper ad caput
ipsius Judicis Nobilium, dgesimo quarto se Nobilibus, bone similiter fanM»,
honeste condicionis Juramentum prestare quo deposito Jndirem Nobilium non ,
solum ab otticio deponere, sed eciam in facto, penaque periurij condenuiare

poterit. Si tamem homagio dusi^n Judicis, Sexaginta et Sex
Id nequîbît, tn
florenos fadente, eidem solummodo Judtci Nobilium persoluendo, eonuîncentor
eo facto. Et boc Idem eciam de Valachis Nobilibus est intelligendum atque
tenendum ita tamen vt Volachus ipse Nobilis cum 1 lungaris Nobilibus et
, ,
verificacionem et juramenti deposicioncm premissam tcere, peragereque teneatur.
Digltized by GOOgle
Item, Quod Adolescentes vel seruitores Ignobiles sew Rustici, qui de
bonis dominorum terrestrium ad bona aliorum profecti fuerint, et Ibî uxores
duxerint, viduu locupletes liberi» carene», maritt vero eamm tiKîei extiterint,
Tune Nobiles «ew domini terrestm , quando tales Jure mediante ad propria
reducere voluerint, non cum omnibus rebus, (vt hactenus abusiuo modo sole-
bant), sed cum tercia dumtaxat parte renim Mobilium Miilieris reducantur. Si
vero huiusmodi temine a primo Marito iiberos habuerint, tune diuisis et seque-
«inttB huiusmodi rebus , ad singulos filioe vd filias , colonus reduceodus cum

muliere, illa vnam solummodo partem aecipiat; si vero vnicam prolem haboerit
a primo marito, extunc sola tercia parte renim mulier ipsa contentetur.
Stephanus de Werbcwcx,
Cancellarius Regius.
In testimonium premissorum
mânu propria wbscripsit.
MoMimcDU Conilialn K«g<u Uungariao. IL pag. 161 — 168. Or^malalt pe ebirtie In colcciuBca 4>
CXXVII.
1540. Amoniu Veranfiii , prepositulu din Alba-Iulia, scrie unchiului seu, epi-
scopului loanti Statiliu, din Alba-Iulia, c Petru fostulii voivodu alS Moldovei, a
, tri-
misei unii solu la regele Unjrarici, ca sc lu informeze, c dcnsuld a fostîî primii! forte bine
din partea sultanului turcescii, i in scurii titnpâ se va tntârce £r;i la domnia Moldovei.
Antaniits Wrancius Jmutii Siatilio avunculo suo S.
^3i.scedenti tibi lîuda iniia duintaxat regis actorum in Transsylvanîa

peracripseram, nune ut prosequar, quae sucoesserit, sic habeto. Qtnim et
Mailadus, diffisus innocentiae auae, ad piaesentîam regis venire nolnerit, et
Balassa ,
(|iit venerat, caiisnrrt suam inif]tiam e';.sc non ig-norans, juri stare
ausus non fuisset; rex ipse lliordac adhnc existens, in conventuni advocatis
judicibus, quid illi causae litistûe cum utroque intercederet, cognoscendum
judîcadumque, praesente toto regno, exposuit. Insumpto tandem circa liane
quairidno, nemo fuit, qui ipsos vaivodas manifeato erimini lacsae majestatts
obnoxios esse non judicaverit. Damnai itaque sunt et procrripti quaerun-
turque ad necem omni diitgcntia ac studio, tîs peractis et conventu dimisso,
mox ad oppugnandas arces Balassae missae copiae ac tormenta^ ftCcliael
a Sombor praeerat arcî Almas, quam, vix conspecto milite, Intra brevîssimuip
temporis spatium ad verba dedidit. Leeta dmiliter onico ictu boînbardae i.n>
cusso, quo portae ejns corrnrrp, eadem facilitate accepta est. Diod post-
modum obsessa et biduum lorinentis acerrime petita , lertio, dcjcciis diiabus
turribwi, ad conditiones dedendi sc, qui eam tuebantur, venere. Concessa
jtaque iis vita ac rebus, haec quoque in potestatem regiam ceasit. Sotus Pe>
trus GereodiRus, qui d praeerat, propter quartam jam rebdlionenit adempti»
rebus omnihiis interdicta patria setiipiterno pxilio r<!t dnmnatiis. Fogaras ob-
. ,
sidet Valentinus, cognomento Turcus, et Andreas Kathoraeus cum quinque
drciter millibuB Hungarorum, Saxonum peditatus non exiguus juxta e$t, et

Seculonun omnes praecepm, exoeptis nonaulUs; îpsa plebea tota cum rastris,
Itgonibus et îd genus instrumentls undique juasa est eo coniluere. In hac aroe
ambo sunt vaivodae cum nxoribiis et liberis, computatisque inilitibus, miilie-
ribus, servitiis, et qui aetate suntinvalida, nnmerum trecentorum hominum
excedunt, Jam anguste «edent, ut pcri'ugae nunciant, et annonam
aatÎBqiie
tenuiter dilargiuntur. Rex ab uno mense, accepto Diod, hic Albae «ese coU'
tînet propter aegritudinem quae sola eum ab oppugnatione Fogaras hacteuus
,
impedivit, sed jam admoventiir boinbardae, et reliquus exercitus eodem con-

tendit, expeditoque oratorc Caroli, Cornelio Dupplicia Sepero, et suo in
Turdam dîmtsso, ipae quoqvie se bine ntovebit. Quicquid autem difficultaris
sumus habiturî ia hac expeditione, id Fogaras, judido omnium exhîbebitj

venim nîhil eorum praetermittitur ,
quod ad citam et facHen ejus expugna-
tionem attinere videatiir. lUud tantum obest, quod solite more mora ab in-
crpto hicessimus, dum gratis omaia, et couditionibus, ut dicunt, qui impensis

parcunt, honestis obtioere studemus. Proxime diu înstitit Mailados apud Va*
ientinum, ut se ad ooHoquium suum admitteret, aut nundis saltem, seu lit*
teris quacdeni transigi sccum pateretur. Sed Valentinum per multos dies ve-
tiiit princeps, quorundam tamen consilii» iiultictus, tribuit ei facultatem. ut
solis nunciis ageret. Caeterum edocuerat, ut oft'crret illi nomme suo arcem
Gataad cum quingeatis cdonis, et reddita arce Fogaras, Transsyhnmia per-
petuo careret ad haec Becfae quoque et Beehkerek popoadt, «tqne col-
Iile
legae ejus ac Martino Gerendino vitae, bonorumque omnium gratiam faceret,

quod minime obtinuit. Rex ilaque in hoc nune est, ut eos vi expugnet et
puniat. Francisco Kendy saiis aegrc et cum dedecore vita, abjectissime sum-
niisso.genu et muUebribus lachrymis petita, ac si quid pecunianmi habuit,
permissum est, reliqois omnîbus bonis et arce Weech amissa, pulsusque
e 'l'ranssylvauia ,
pro exilio irrevocaliili Hungaria data De conjuratis adhuc
nthil acCiiin, ilictuin lauvju est, postea cos iiUcllecluros, qui rcL;is essct ariimus.
Diiata igitur eorum est res, dunec autiiorcs coniprimatitur. Unde tota 1 rans-
sytvanta vehemenier timet, et în offido est, ut nunquam alias. Quod ad va-
letudînem r^s pertînet, licet febres et stomachus male aflectus causetur,
neque veritatem ipsam morbi s( iri volnnt qui eum curant, propter vuIl;^! in
constantiam , scito tamen a sinistra parte- rorporis, etsi non omnino ictum,
perstrictum tamen nonnihil a|H)plexia. Nani Deus qui huic miserrimo regno
illum tam cîto non vuit exsdnctitm , signis quibusdam praemonuif venturi morbt
perirulum. Mox igitur adhibitis purgationibus, quiete, ciU abstinentia, san-
giiiois emtssione, et aliis bujuscemodi antidotis, non occnpavit, sed tantum
Digitized by Google
obstupelecit aliquanhiliim ejus membra, Nnnc jam exit aliqiiantum in publicnm,
et convalescentis ac viventis hominis speciem praebet, ut iis, qui se mortuum
duseminaverant» occurrat. Sed procoldubio tnfirmus est, et interdum, ut a
Ludovico Thomoreo ejus cubiculario intenigo, et pede et oculo titubat, mo*
lestissinieque omnîa fiec illa soliia hilaritate ac solertia a'^h,
, adeo ut non
metliocriter rcddinuir oiiines sollicili. Ouod tc qviain prinuim scire voKii, ut-
pote scilu tibi pernecessariutu, quum omnes rebus sui magnas diffi-
et hic
cultates ominentur, si decesserit, hoc praesertim tempore, quo ad maximum
in hoc regno incendium conjuratione Mailadi ct Ralassae patefacta est wa,
Ilereinita thpsaiirarius dtidnm abirc in Turciam del)uit, S€d nullo pacto ex-
peiii potest, trahitque moras usque ad indignationem ctiam regis, quum et
chaus caesaris nuncius pro co jam venit, et adhuc profectiunem differt. Lit-
terae tamen jam scribuntur , nec ditbium est, quîn intra septem dies movebit.
De mora aggredtendi Fogaras st quaeris, valetudinem regiam in caus
nostra
esse quidam dicunt; muli existimant quod conditiones. si quae ab obsessis
,
porrigerentur opperiuntur, ne saltem impendatur, quandoquidem indies no-

,
ster exerdttis sensim dilabitur. Sed de hoc parcius, quod per te largius con-
jîdcs, qui novisti hujus notri geninm. Hnc aceedit, quod et Valentînus Tureus
graviaaima et plena perîculi aegritudine laboret, cnjus curandae gratia, re-
lictis castris, Albam concessît. Mailadus vero nihil territi, nihil dejecti hominis
prae se fert, immo oisi gratiam optatam et honore suo digoam , nullo adhuc,
ut jactantcr gloriatnr, aeeHere temerato, obthmarit, nunquam se Fogarasium
vita supetsiîte amîssurum denunciat. Omnes illi compatiuntur. De Balassa, ut
de homine parvi peosi aut nunquam nato, nulla mentio, nulla îHius mise*
ratio. Collcjjac etiam suspectiim est îngenîum, ob rei bellicae peritiam et
morum vafricicm, nec quispiam est, qui omnem lapidem, si evaserit, non
motururo putet, ut injuriarum recordetnr. Ex Turda a Petro Mdtdaviae vaj-
voda venit ad regem nundus; ait illum honestiasime a caesare faaberi, et
omnino in dominium suum pristinum brevi dominum rediturum, substitutum
vero illi in Molda%'ia revocri ad Portam. Sed haec differentur, ut accepi, ad
adventum oratoris notri. Petit regen», velit aut arcem Chycho ei restituere,
ut uxor liberhis ager^, aut eadem dimissa, juberet Kstridae dari mansionem.
Reqransum adhuc non est nec respondebitur ad vota. Ejus nundus cum He>
,
remit expedi«!tiir. Stephaiuis Dniget a Homonna et Bernardus Thnmasy de-

cesserunt. (iaspar ab ipso sepulchro revocatus est, et durtns I.itthe-
I>rai,'tfy
ranismi poenitentia,quo dcflagrabat ad libertatem camis sine spiritu, jura vil

se în posterum cathblicum Qiristianum aeturum et more patrio eodesiam cui*
turum. Petnis Perenneus idem fecit de sacerdotibus, quos ad conjugia oom^
ptilerat. Magna mutatio dexterae Excelsi . si non coecutircnt. Is pracsens annus
magna siccitate afTecit omnes fnictus et sata terrae, poliiceUir ingêntem omninm
rerum caritatem, et jam tritico ad LXX. dcnarios crevit pretium. Cancellarius
tuus Werbeway « el (^nqueecclenensis episcopus, eaeteriqtte oons9îarii regii reete
valent, seque tibi commendant. Vale. Albae Transsylvanae VIIL kal. Jul. MDXU
MmihmMb HungMiM Matofiea. ScrifUotei, Ton. IX. ftf, 104—1(4.
37>399' ""Ciimcntc. Voi. II. Parlia 4.

226
CXXVIII.
S4<)' 1540. Capitutul dm AradU raport(iz regelui Ioan Zapolja, cS voindii se
tntrodudl pe nobthila Franciseit F^brU în poseriunea eamuneloril Conta-ova i Do-
mania dJo BSnatii, iobagii lui George Voivoiuttt din CgrtmuhtfH au filcoKi opoaiiune
cu armele In contra acestei introduceri.
iSerenissimo domino domino Joanni dd grada Hungarie

principi et
Dalmacie Croacie Rî
domino ipsorum oatunJj gradosiasimo Capitulum
etc.
•
Kcclesie Orodiensis, Oracionum suffragia deiiotarum perpetua cum fidelitate,
vestra nouetit Serenitas iios littcras dusdrm adiudicatorias Sentencionales
pro parte Nobilis de Welknulw^, Contra Nobiles, Gregorium,
fraiicisci foilor
Georgium, Nioolaum et Simonem Wayda, de Karansebes super quadam pos-

sesdonaria restatudone necnon Reambulacione ,
estimacione, occupacione, Re>
rumque et Bonoruin ablacione, necnon Titiilo pig'noris Statucuine B ude fer ia ,
Sexta proxima post lestutn beaii Emericj ducis vx conlessoris proxime pre-
tcritum In papiro dause confectas, ac Sigillo vestre Serenitatis Judicialj ab
extra ia maigine Impressiue coostgnatas notusque preceptorie loqtientes et
directas summa cum reuerenda qua tencmur rccepisse et Juxta earundem
continencîam vnarum Nobili Joanne letha de Naghbesseinew , curie c!us.dem
vestre Maiestatis Notario, homine vidclicet eiusdem vestre Maicstatis in diclis
litteris vestris inter alios nominatim conscriptos spccificato, ad ea que in
etsdem titterift continebantur, de eadem Curia vestra Regia spedatiter trans-

misso, vnum (ex) nobis videlicet honorabileia Magistnim Lucam de Zatiimar,
socium et Concanonicum nostrum, nostro pro testimonio fidedignum diixe-
ramus (êxmittendum remasu afar dia textu), (Qu)i tandem exinde ad nos reuersi
nobit coneorditer retulero(itt) eomodo, Quomodo ipsî die dominico proximo
post (festum) lude virgints et martirîs proxime preteritum vidn^)
et commetaneis et signanter Nobilibus Ge()rg(io) orzag Joanne
de Machkas Stephano de oztro Nicolao Bolcosnic . et altero Nicolao Tooth
.
de dicta Karansebes,
aominibus et peraonii, ac atya quam plurimis inibi l^ttime oonuocatis et

presentibus accessis(ent) . Idem homo V(estre) Serenitatis ipso
n(ostro) testimonio presente Juxta continenciam litteranim vestrarum ipsas
porciones posscssionarias in possessionibus Iconyerowa et Damasnya
haWtaa Simulcum cunctis earum (v)tilitatibu8 ec percinencys quibusiîbet Contra*
diccione Inbibiclone (et) Repulsione prefatorum coniiictorum ac aliorum quo>
rumiibet preuia racione non obstante, Memorato francisco fodor restatucre
ac alia (ecjiaui que in eisdeni litteris vestris coiUinentLir perlicere voluisset,
diiin adh(uq fuissent cunsittiiti in territorio uc bura mctas dicti pos!>essiunis
D(am)asnya, Tune quam plurimi Seruitores et Jobagiones dictorum Georg ,
Gr<ôry et Ntcolai Wayda necnon alterius Nicolai Q(uibus) ren>

sterenon valuinent manibus armads more bostili eisdem (objuiaasent ac eosdem
Digitized by Google
notri et Vcstre Serenitatis homines in penonis eorundem dominorum suo-
nim temeraria violentaque Repubîmie ab cxequudone earundem eose eua>
ginato et extracte Rtrpulissent et prcmissani Judicîanim commissîonem Vestre
Serenitatis debito exequucioni detnandarifacere non permisissent poteocia nie-
diante Seriem itaque huiusmodi exequucionis per Vettra Serenîtatn et et (sic)

notri testîmony homines facte, Remis«s eciam in spcde, pretactis litteris
eiusdem Vestre Seranitntis adtixficMDrys Sentencîonalibus Capiteque Sigilii
notri ab extra in margine mf>re solito consignatis eidem Suonutdo fideliter
duximus rescribendam Datum Iricesimo secundo die diei exequucionis pre-

misse, Anno domini Millenmo Quingentenmo Quadragesimo.
Vmj, A SciMoyi HiMif, in. f<g. iia— Di|A «idimM 4e «CM|ii*M W t^kii iMrt
pg||« dh a. l$40 In mcUm bmSOn MuMuf.
CXXIX.
1540. UanS Zapolya, regele Ungariei, confisc totc moiile familiei Voivodulu 1540.
din Caransebeii , din causâ, câ au fcuii de d6iie ori oposiiuoe cu armele in contra
Introdwoerei nobilului Frandscd FodorQ In posesiunea oonuuieloril Conerava ^ Domajnia.
joannes dei gratia Rex Hungarie, Dalmaeie, Croade etc. fidelibus

nostria Capitulo Eodesie Orodîensis, Salutem et gnuaam Nbu«ritis Quod cum -
Juxta Judiciariam commissîonem nostram litterarumqiie nostranjm adiudica-

toriarum Bude feria Sexta proxima post festum beati Emerici ducis et con-
fessorisproxime preteritum transacta pro parte Nobilis francisci fodor de
Welkflalwa Contra Nobiles Gregorium Georgium Nicolaom et Smonem Vayda
de Karansebes exinde confectarum continenciam^ homo noster Regina infra
declarandus presente testimonîo vestro ad facies possessionum Konyerowa et
Damasnya nomiuatatum, In districtu de Karansebes ad(iac)encium consequcn-
terque pordonom posaessionariaruro prenotati frandsd fodor actoris in eisdem
.poaaeasiombtis lubttarum vicinia et oommetands (ea}niAdem vniuerais inibi !«•
git&ne conuocatis et presentibus accedere, ibique easdam pordonea posaes-
donan'as !p<?i actori restatuere, deinde veno) ad facies vniuersonim Bononim,
ac Jurium possessionariorum predictorum dregory, Georgy, Nicolai et Si-
monia Wayda vbilittet habitorum, (vicino)rum pariter et commetaneorum eo>
rufldem legittiifiis inil>i conuocadonibus factis, venire ibique liabita eonindem
Jegîttîma reambulacione et condigna estimadone exclusisque porcionibus alio«
rum quonimcu(mqii)e de eisdem occupare, Res eciam et queuis Bona mo-
,
btlia eorundem conuictorum, si que repcriri possent, auferre ablataque in
duabua nostris Judidarys, In Tercia vero partibus prefatî actoris pârtia ad-
licet aduerse manibus tam din per noa et ipsam partera adnemm, donec

eadem a noliis et ipsa parte aduersa, per hos quorum redempdoni nagis
compctunt in condig^na eonindem estiniacione redimerentur dare appiicareque
et titulo pit;noris pussidenda statiiere debuisset , contradiccione Inliibicioneque
et Repuisiunc preiibaturuin cuiuiictorum et aliorum quorumlibet non obstante,
vosque hanim ad quintum dedmum diem diei «xeqiludonis premis-
SOrum personali presencie nostre fidciitcr reacribere debuisaetis, Tandem huius*
modi tcnnino, quirUÎ decimi dici adueniciile et ab eodem termirto ad , viye-
simum dicm Immediatc sequentem certis dc causis huiusmodi causa fuisset
, ,
per nos prorogata, Quo tandem instane et nobis in profesio beati Anthony
ConfcMoris nouissime preterito vnacum NomiuUis domînis prelatis ac Baro>
,
nibus, et Regni notri Nobilibus hic Waradîni conatitutis et ocistentibus pre

nomfnatiis franciscus fodor personaliter nn?;trnm veniens in presenciam, Lit-
teras vestras super premissa exequucioiie Rclatorias ciause in papiro confcctas,

Contra premcmoratos Gregorium, Georgiuin, Nicolaum ct Simonum Wayda,
nobis presentauit htmc tenorum oontinentea.
(Urradzk documoitullf preGcdeatii Nr. CXXVIII.)
Quibua eidubitis et presentatis Memoratus franciscus volens prenomi-

natos Gr^forium Georgfiiiin Nicolaum et Simonem Wayda, In bac eadcm
cansa eciam perprius vinlentam similcm Re'pulsIcyiH in fccisse: et sam Secun-
dario contra rontenta têiieralis decreti Regni huius (losiri facere luisquam
potuisse cuinprobare, (Juasdani liUcras vestras Repulsorias, prout ex eurum
serie Ikjuet in premissa causa, ec super eisdem porciomtius passesionarys con>
fee tas, nobis presentare curauit bmusmodj sub (enore.
(UraiâdE doeumentttla de nuki «ufi Nr. CVHL)

Post quarum quîdem litterarum exhibidonem. Idem franciscus fodor ex
parte prenominatorum in causam attractorum . 0"i videlicet nec in primo
neque in secundo terniino discussionis cause prenotate, per ipsum actorem
expectatî, Radonem prenariate Rqiulsionis reddituri, nostram in prcsenciam
venire mittere eurarant, sed ese oneribus Judidonim coauind et
grauarj pemiserunt, per nos in premîssis Juria equitatcm Justicieque coni>
plementum supplicanit e1ari,'iri , Venim qiiia prenominati nostcr RegiM*; ac
vester homines. Juxta premissam deliberacionem nostram judiciariam, conten-
taque preattactanim litterarum ad fimes pre-
nostrarum adiudicatoriarum,
scripte possessionis Damasnya« vidnorumque et commetaneorum legittimts
inibi eonuocadonibus, âctls, personaliter ag]gressisse, fliique huiusmodi com>
missioncm nostram fudiciariam execpii volitisse , et in personis prenominatorum

In causam attractorum ense euaginato predictos nustrum Kegium ac vestrum ho-
mînesabînde expulisse, nec eandem possessionariam restatudonem, Bonorumque
oocupacionem exequi permisisse, Sed Repulsione secundaria perkurbasse ex pre-
missis reperiebatur manifeste, propter quod sepefatî Gregorius, Georgius, Nico-
laus, ac Simon Wayda pro prenarrata violenta temeraria<)ue Repulsione in h(ac)
vna eademque causa contra contenta generalis decreii Kegni no(stri secun)dario
iam facta atquc ptrata in nota perpetue InfideUtatis (ex eoque in) scntencys ca»
pitalibus, ac amissî(one proprietatb et hereditatis) vniuersorum bonorum Ju-
^ Kj . d by Google
riumque possessionarîonim necnon Renim 'MolNiiiiin eorundem conutctorum
vhilibethabttMimi ipMM soios proprie et precise concernencium quantum ad
,
hereditatem eonim, fisco nostro Regio totaliter applicandorum, In tercia tamen

eorum parte prenominati actoris, partis scilicet aduerse manibus titulo, Titulo
dmaturadorum oOAvincî fit Tamquaro legis oonstitDciomii^ pnbKce Regni

notri turbfttoKs ac violatores condempnari debere nobb et pre&tis Baronibus
Regnique notri Nobilibus , Nobiscum In <ôdicîo et examine presends cauae
pariter constitiitis et existentibus perspîcue agnoscebatur , de quorum consilio
prematuro Racioiiibusque et causis ex premissis nos sepedictos Gregorium,
Georgîum, Nicobnmi et Smonem Wayda, pro prenamtta temerarla viofenta
qite reputdoae, Io hac vna eademque (vt prefeitur) cama Numero iam bî-
nario contra contenta generalis decretj Regni notri ptrata, Tamquatn legis
Siatutiquc et gêneralis constitucionts eiitsdeni Regni notri publicos turbatores
atquu violatores, In premissa perpetue Inlidelitatis nota, ex eoque in sen-
tencys Capitalibua ac aptissione proprietatis et hereditatîa vniuenorum Bononim
Juriumqae posMMÎonarioruj» , ac Rerum MobUium eorundem quarnmlibet,
vbilibet intra ambitum huiiis Regni notri adiacencium et liabitariim, quo-
cimque nomine censeatiir ipsos soios propriei et precis« conceniciiciLnn . cdem
Jura possessionaria totaliter fisco nostro Kegio apiicando, Res vero Mobiles
In duabua nostrîs Jucfidarys, In terda vero partibi» antelâti actoris partis
SGÎUcet aduerse manibus, siniulcum tercia parte huiusmudj Jurium pessessio-
narionim Titulo pignoris, infra temptis rcdcmprionis eîiisdem asît^nando,
Kesque mobiles in vsuin suuin conuertendo convictos et condeinpnatos esse
decernenteSj atque commitlcntcti , fideliti man- vcslre harum serie firmiter
damus, qintinus vestrum mittatb homioem pro testimonio fidedignum, quo
presrtite Gabrîel de Gerlysthc, aut Nicolaus de Wokosnycza, vel Bencdictus
de Zlathna, sew Stephaiius de Iwanch niaioris Cancellarie nnstre Notariiis,
,
Sin l'etriis de pre/eka, al)'s absentilnis buino nosier Reîus de curia nostra
Regia per nos ad id specialiter transniissus primo, et principaliler ad facies
preacriptanim posseasionum konyerowa et Damaanya, consequenterque pre-

tactarum porcionum possessionariarum sepedîcti francisci fodor actoris in endem
habitarum vicinis et commetancis earundem vniuersib inibi legittime conuo-
catis ct presentibus accedendo restaiuat easdem porcione;» possessionarias
«mulcum cunctîs sui vtilitatibus , ac pertinencys quibuslibet, Memorato fran-
cisco fodor actor], suisque heredibus et posterltatibus vniiiersis pristino Jure
ipsî încumbenti perpetuo possidendas, contradioctone, lohibiciuncque , et Re*
pulsione prelibatorum comiictorum et alidriim qnonmilibet prenia Kacion«^ nnn
obstante, Tandem vero ad facies vniuersorum Bonorum, Juriumque posses-
sionarioram eorundem Gregory Gcurgy, Nicolai, et SImonis Wayda cunui-
ctofum y vbilibet intra ambitum predicii Regni notri Hungarie existendum et
habitanim, ipsos soios proprie et precise concernendum, consimiUter vicinis
et commetancis eorundem , necnon filys filiabus fratribus ct qiiibiisuis «rene-
racionis eorundem conuictorum hominibus vniuersis inibi legittime conuocatis,

et presentibus accedendo, habîta pritis eorundem Jurium possessionari<mim
legittima Reambuladone et condigna estimadone, exclusis eciam porcionîbus
230
aliorum quorumiibet nccupet eftdent Bona, Juraque possessionaria Totaliter

fisco nostro Regio aplicanda, Res eciam ct queuis Bona Mohilia eorunclem
conuictorum ,
que reperiri poterunt, (simil)iter auferat ablataque In duabus
nostris Judkiarys , In tercia vero partibus prelai acloris partis sdlicet aduerac
iMiiubua simulcum ierda parte huiusmodi Jurium possesnonarionim, Titulo
pîgnoris Infra tempus redeni[jcioius eiusdem det appiicet ac statuat modo si-
milj contradiccionc Itihîhiciniie(|ue jiarittr et Repulsione prelibatorum convi-

ctorum et aliorum quorumiibet, preuia racione iion obstante, occultatores vero
predutanim Renim et bononim Mobilium si qui Aicrint ac easdem et cdem
ad amonidonem dictonim notri et vestri honînum reddere recusauerint Euocet

eosdcm contra annotatum actorem ad quintum dccinunn diem, nostram iti
presenciam, RacionL-m uccultacionis eorundem reddituros, et post licc huius-
modj possessionarie Restatuctonis, Reambulaciouts necnon estimacionis occu' ,
packm», Rcmmque et Bonorom abladonis seriem, cum occultatonim et euo>

catorom si quî fuerint ,
nominibus, vt fuerit expediem ad prescriptum de-
cimiim quintum dietii diei vltime exequucionis premissorum nostre Maiesti
fideliter rescribatis. Datum Waradini (Juarto die termini prenotati, Anno do-
mini Millesimo Quingentesimo Quadragesimo.
Lecta et Correcta , In Nominibtis ho-
minum Regiorum, per Me Cancella-

rium Regium.
/V dosft: Fidelibus nostris Capitulo Ecciesie Orodiensis, pro Nobile

francisco fodor de Welkffalwa , Contra Nubiles Grcîôrium, Georgium, Ni-
cobtim et Simonem Wayda de Karansebes, Supcr quadam possesnonaiia
restattidonef Reambulacione, estimadone. In fiscum nostrum a|î- Rûm
cacione,Renimque ac Boiiorum alilacioiic, per nostrum Regium et vestrum
hnmincs modo intrascri[)to tlcrida Cuius series Vt fuerit expedicns, ad ter-
,
niinuiu Intranominatum est rcportunda.

Ad judicem.
Pwy. A Sa«r<ayi B4m<c. IU. iMf. no-n^ OriftaMS pe eUrtia te ai«lii«s lânSiei liiciVliF
cxxx.
liô, 1S40< Dâmna Bariara din Hânatii constitue ca zestre iicci sale Caferina, i gi-
ncrelin sen M»UUt Dorta, mai multe moîi 1d districtulu Almaûlut aJâ Mibadiei
dia nidatli.
steliani et
N os Frandflcns Fiath de Ermenyes ac Itfertîm» Rakovicxay Ca-
Georgius Thar de ZIatina Judex nobiiium districtus Karansebes,
Digitized by Google
Damus pro memoria teaore prasencram uniuerais et singulis quibus expedit
preaentibus ct fîitiini aîgnificaoties, Quod nobilîs ac honesta domina Barbara
haeres quondam nobilis Michaelis de Thorna*) (cum procuratorys ?) consors
nobilis domini Stephani S\monfy ab una, parte vero ab altera Nobilis Mathias
Dorka de Karaosebes personaliter coram nobis consUtuti, ac M'aeannotata
nobilis domina Barban ooram nobis libera spoataiieaqiie ejusdem voluntate
<assa et relata in hune modum extitit, constat, inest eîdem t d. (sic) ex
prouidentia Dei generosa domina Catharinam filiam meam vocasse in venim
et legittimum matrimoniiim nobili Mathei Dorka de Karansebes, eundemqiie
generum meum esse ob hoc secundum Jus et coiisuetudinem dominoriun no-

,
btiium istius distrietus et bonis possessionarys et pcMXtonibos tu possessiom-

bt» Veredtn, Lapusnyk, Kraloposvicza, Kalvicza, Pedienezka, Chema, Pln-
xova, Belibuk, Belybukteleke, vocaia, omnino în dntrictîbus Alm^ et Mi-
hld habitis et existentibus proprie et precise ad me pertinentibus , et spe-
ctantibus, que porciu praeialum nobilem Mathiam Dorka generum meum, una-
cum domnia conaorte einsdem fiiia nobis dilectissima coneemetet, praehabitis
possesaionibos eandem pordonem dedi* donaui et contuti perpetuo adem
possidendam habendam Immo coram nobis prehabita nobilis ac ho-
,
pariter ,
nesta Barbara haeres condam nobilis Michaelis de Cherna praedictam po;îses-

sionem in possessionibus praehabitis, eidem unacum domina consortc ejusdem
dedit, donamt, et contnîit» cum uniuerais pertinencya et quanimlîbet utilttatum
perceptionibua quouis nominb vocabulo vodtatu, de jure et praeê ad eandem
portionem pertinentibus et spectantibus in filios filiorum haerednnuiue per
haeredes et successores vniuersos perpetue possidendam pariter et habendam.
Nullo contradictore apparente. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam
praeaentea Kieras nostras munimîne propriorum sîgillorum nostrorum duximua
Mathiae Dorka vna cum domina consorte ejusdem Catharina
praefatis nobili
vocata dandas ct concedemlas. In Kalova feria qiiinta in festo Deati Vincenty
martiris, die et ternei no sedis nostrae Judiciariae Anno domini Millessimo
quingentesimo quadragesimo.
t'e*t}-, A SzTirinyi HAntAg. IIL

21
J — 336. Copiii simpU ilc p« transumptuia |>riaci|ielui C. Kiica(i
dM a. iSff, In afdiK» amarei Cmie diit tuia.
1) Mwi jorii: dc CiMnw.

38S
CXXXI.
1540. '540. Autoniu l'rrififiu scrie hii lonnîî Sfaf/fiu ,
episcopului catoîicd din Tran-
silvania, c regele /oanii Zapolya a inuritQ, i c omenii din jurulCi regelui ar fi doritu
M-lif tmorm^tese tn Ungaria, udde ae afli aiomuiitele rôrt Uagariei, fcisl ae^ e iin-
pn-,;bi! 'i din cnn?;?l, c voivozii Transilvaniei Mailatii fi Balassa s'ail revoItatQ, fi o mare
mulime de haiduci români dela AûdA ^ din CrifH aii trecutQ p«ste Mureau în codrii
dda Marginea. Totif^dati Veraniu amiotesce, d domeimU Vu^d$$i ^ «M Viilj^miui
din rrnnsilv.-inin nil fostu restituite voivodului Radu din ira-rtmâmiietf care <iaptf Cum
s« apuue are unQ drcptîi vechiei asupra acest orii domenii,
Autonius IVratuim JoanHt Siatiiio avuncuh sm S. D.
]^3ina.s ad te non ita pridem , el lUrasque parvo tcnipore dederam

litteras. Alteras Cornclio Seppero legato caesareo, alteras Hieronymo Jacuino
civt Veiufonen». Ex quibus Joannis reg^s notri sujnmum, vd potti» inevi-
tabile vine periculum facile intelligere potuisti. N«in prnds, sîmulac Albam
Giul.nm pervenerat ,
apnplexia gravissime fulsse correptum postremîs, ad ul-
,
tima redactum lata et vivendi spe omnino destitutum accuratissime descrip-

seram, ne incrementis quidem morbi praetermissis. Habeas his ejusdem obitiim,
tod certe reipublicae chrîstianae snmmo dolore deplorandnm. Porro quum ei
coeli mutationem sdoli quidam persuasissent, quae vd omnium phydoomm

sententîa crescente adlntc morbo, indicator «rsse plurimum ntetuenda propter
,
vertiginein, quae e.\ intempestiva jactatione et liicis splendore causari con-

suevit, Saxosabeiufli ick
ubi denuo apoplexia, postea etiam epi-
contulit,
tandem solutis omnibus in languorem nervis
lepsia per plures dtes eoaflictatus,
corporiS offidoque linguac consopito, decubuit nonoque dehinc die, nullo ,
ioterim sermone edito aut motu facto, nec sumpto epulo scd perinde ac saxtim ,
jacens et iiuerdum admodum torve intuens, acte uculorum in obiiquum in-

tenta, cum aumina patien^ et con^ntia, quam sempernnus prae se tulerat,
cîtra omnem molestîam atijue hoirorem , quo homînes in agone vitae conatituti
solent crucîari, hora VIII. ante meridîem decessit. Eotum et motum terrae
sensit tnta Transsylvania , iit ma^ni mompnti rcgem ohiisse mundus int<'li
geret, cujus mortem ne natura quidein signis carere voluerit. Verum ut ejus
omnem tranaitmn ex ordine intelligas, qutdque postea aetam in rebus pu<
quove pacto ubique tumultuatum inter prooeres: longi<»ie opus erit et
blicis,
quidem tali epistola, qualcs tu, dum abes, a me semper exigis, ut quanto
tnrdius propter locontm distantiam perferanttir , tanto iiberiores veniant, ni-
iiiiciue, etiam quod in vulgi turba jactari intelligam, non exarandum curem,
ut veritatem rerum ex multis multorum opinîombus, velut aurum ex montium
ruderibus erutum ac repurgatum, facilius colligere possis. Itaque principto,
uli jani liahes, quum Saxosabesi morbus ex omni parte fortius illum occu-
passei, urgcreque videretur ad extrema praescrtim Ine romitiali valde con-
fectum, triduo ante quam ambulare desiisset, cacperant eum vires solito ce-
Ierius destitticre, advocatisque consiUarits, Stephano Verbucb, Petro Petrovio,
Valentino Turco , Georgio Utissenio Heremita et Joanne Ezechio ,
(ncqiie enîm
alios admitti patiebatur, quod aeETriHidn n'mm eum deformaverat), qiiantum
in horas deficeret, admonuit. Quaedam etiam de sUtu rerum , ne tuni quidem
officit curaeqne rîae oblitus, conlulit. Interim advolat nuncius de natîvitate
Aliit fit publica nliiqiie laetitia et nuituae oînnium gratulatidnes. Pater etiam
rrsiimpto nonnihil spirltu, f;ict«s hilaris, petit equum; adducitur . satis negre
inscendit, prudit in campum ,
quod vel ex instituto quodam pene quotidie fa-
ciebat, confirmaturus popitlos, eoque protructis bombardis duabiis, quae vix

bicubitali longitudine, pauloqiie dispari laxitate in altum dinguntar, indeque
veUit fnigiira siiperne urbes casu , non impetu feriunt , vulgo mortaria a{>pel-
lat-'ie , «-liii jacul. ttiini ,
nerue ifî fciiciter, ut omnia ejtis fausla infaustis inisre-
rentur in tincm usque, queniadmodum scis hominis latum. Ubi immciiso Hiu
sonitu ac boatu oflensto aures, semianimis rediic domum, questus assidue,
stridore quodam valido adeo sibî repleri caput, ut armatonim acics in eo
praeliari [lutarct. Postridie tandem in Icclum cornitt, tabuîas totamenli con-
didit, factaquc confcssîone ritu catliolico, comedit saerum panem et caliccm
bibit, Cunsiliarios deiiide liortatus, ut quam regni seduiu gc- curam tam sui
rerent, ne, quod ipse sua industria, niagno labore et mnltomm iconviciis
exercitus^ CKrîstianis reposuerat^ eorum incuria in pdorem fortunam' periciH
laque recideret; uxorem ac filium suum non dcstiluerent, et si e re publica
fore judicabunt, etiam coronpnt ; rx Austriac domo principem non peterent,
neque unquam cjus generis cuiquam studerent , ne in posteruni quoque gra-
viora susinere cogerentur, quam hac mea, inquiens, ut superiores reges ye-
stros non commemorem, cum Ferdinando rege nondum aopita contentione
sustinueritis, quippe quum et me vel ab ipsis incunabilis semper ea familia
acerbissime est persecuta et conata Mungarorum dominationem quoquo modo

,
usurpare. Solyniano caesari parata jam ab se munera tempori mitterent, ut

morientis etiam meam erga se fidem agnosceret, vosque vestram, qui super-
eritis, apud eum probetis. Nec ludetis, domini, operam. Hoc enim vobts
proderit, hoc niisera sial-it niinL,âria , hoc colîisi ordines reva!e!nmt, hoc
uxorem meam servabilis, et iiberos meos promovebitis ,
neqvic aliundc mea
quidem sententia, vobis vestri turn regni turn vestrum omnium incoiumitas
speranda est, quam a solo Solymano. Quod equidem (sic se excusans, quasi
clixisset impte) non suaderem , si inter christianos principes christianum amorem
nodumqiie vcrac conconlîac cognovîssem . et in qiiibusdam plus pietatis ae-

quitatisque, quam quorundam etiam incuriac atque
ambilioiiis cupiditatisque ,
contemptus rerum nostrarum reperissem, quando vos, qui iranqui Uitai , ac-
quoque sempeir studnistis, pericHtabamini ego exilid premebar,-ec cum do- ,
mistids meîs, magno insidiarum ac proditionum astu, grave liaberem n^pdum^

Turcumque incredibili arte, admiranlTs offu-iis ot subjectione phis quam pri-
vai hominis continebam, ne ad subjugandum totum, quod regni erat rcli-
quum, raperctur. Sed haec vos melius, quod mihi semper a consilio ,exstitist».
Itaque ad eum, meo judicio, recurrettSt ilU v«« tutandos exponetis, pos^qusun
sic ferunt tempora, sic volunt Superi. Tu Georgi Utisseni, quem egO. ab
exiguo sttu mihi ipsi vc lut pro arbitratu meo hominem formans, ad summina
UociiRienic. Voi. II. l'mtt» 4» 80

renim tfl.sti_i,nuni proniovi , et miiltis virts [irarLlaris .itqLic illiislribtis q;enerc .
praelermissis, qui et ingeniu et puteiuia pullcrcnt, in iucurn pene germani

fratris, qaem unîcum habebam, mihi adjunxeram, uxori meae ac filio cha-
rîssimo peculiartter tutor et procurate i > \ us caeteri domini fratrcs mei,
(sic enim ex usti nmnc!?, (piibuscum ln<niehatiir, blânde in onini vita compel
labat, siimtna studens iiomines hunianitnte demereri ;
hungarice effertur: urak
domini, athyamfiay palris mei filii, hoc est fratres,) quos pariter et amavi
^ supra multos evexi, si quid exstincto mihi gratîtudints, » quîd solii o(-
fkSi ex fidc, qiiani semper erga mc constantissime probavistîs, adhuc exhibere
non pigchit ,
parciilis mumis tnm in (îliinn qunm in uxorem tneani suscîpîte, .
ipsi<]ue Georgio vestra concordia, vf^stris stndiis, vestris consiliis opeque
oro, adeste semper et auxîKo sitis, quo meHus provincia sua fungi possit.
Od&s veto intestînis, pro vestra prudentla, pro modestia, proque animi can*
dore omni conatu occurrite, ne si fortasse illa neglexeritîs aut etiam fove*
bitis, praesertim rectore «îpofinti , rflcrin;; et invicem collidamini, et filioli mei
successionem perlurbetis, uxorem in tristiorem luctum atque in ullimas dilti-
cultates conjiciatia. Postea vix verbum per totos eos VIUL dies, quibus, uli
jam «Sximus, cum morte luctatus est, edidJt, ni« quod miserabili quadam
specie defixo aaepius aspectO in consiliarios, acciinatoque etiam quantum po« ,
terat, ad eos rpite, din respiriebat , tamquam si loqiii vellet, deinde, qinim
nequiret, demissis sensim palpebris, doloris utiqiie signihcationem in vuUu
idînquebat , quo eorum animi magis dolore feriebantur, indeque non sine la*
ciymis, ejnlatum gemitibus comprîmentes, abscedebant, don«c iterum velut

a somno experrectum mmciabant oculos apcruisse; sîcque per hacc
cubiculariî
monienta subinde nd cum rej^ressi, invitantes ad dicendum si qiiid restaret,
quod cos vellet, exanimatus est. Dcccssum ejus iidem consiliarii per dies de
industria suppresserunt, quotidîe ter et quatcr cum medico de more ad iltum
vendtantes, donec mutuis sese foederibus devindrent, Mailadumque ac Ba-
lassam vaivodas in sententiam suam addiicerent Qaae res inprimis per Va-
lentinum Turctim , debinc per Nicolaiun Tclt'gdinum diu el frustra tractata,
cognitaquc tandem ipsorum pertinacia, niiiil cunctati ,

quum perturbata ratio
atatus regni ad reparatlonem altquaro matnrare hortabatiu', mox una omnes,
data primum atque accepta inter sese securitatis societate, (idem ac studia
magnts juramentis rcginae ac joamiis filio obstrinxcre. Vaieiuinus ipsc ,
quod
vix crcdcbatitr . tiijiis fidcs iiUer [oanneiTi et I'crciinanthmi semper nuctua-
verat ,
capul etiam ad hoc dcvovit ,
totusque in eo est ierventissimo spiritu
Ut Ferdilumdus in regnum nullo pacto admittatur. Hînc ad res gerendas,

quas lugubre tempus attulerat animum curamque adjecere. Et inîtîo statutum,
,
ut perfidia vaivddarum vi etiam cxp<ii^netiir, si spont»? illonim partibiis non

accesserint. Secundo loco Stephanum A erbuciimi cancellariuiu cum Joanne
Ezcchio Quinqueecclesiarum episcopo ad imperatorem Turcarum cum mune-
ribus ct pensione diu jam promîssa et pactis sancita , neque adhuc vel semel
persoluta» miserunt« Georgto Utiaaenio, regni quaestore, cui per regem ea
Icgatio erat delegata, retento . quo iile potissimum , mi rex turn iixorcm turn
liberoB caeteraquc umnia sua crediitcrat, donii esset et militum ac regni curam
grrfrpt ,
qiia aUnqui din jnm ftingebatur, opesque et pecunias rej^fias, qiias
in mânu habebat, conservei. Summa autem l^ûoaes liaec fuit. Ut mora de
l«gatorum expeditxone imprimis commina ob periculosam conjuratiooe]» vaî-
vodarum, quae arinis erat sopienda, deînde ob gravem atque diutuitiam va-
letudînem regis, cujus causa omnes reîiquc actiones cessaverant, excusetur.
I'ostea sciret caesar, Joannein rc^cni hvnianis rebus cxempîtim, qiiiqiie dum
adhuc viveret, ac seusu et rationc uteretur, haec ad ipsum mandata dari
praeeeptBset. memoria semper tenuisse, qood Hungariae r^num
Se scilicet
sua ipse virtute ac feiro a Romanorum rege accepisset sibique Dei beneficio ,
dono cootulisset, nuncque pro hac in se tum nmnifircinia turn nmore ?^fnj^»ûlari
agere gratias immortaies, quas alioqui semper aiias egerat, quotiescunque
tanti benefactoris mentem subibat recordatio. Caeterum quum Deo Optime
Maximo ita complacuisset , ut td temporis moreretur, iilud ipium riûm ea

fide, qua moderandiim acoeperat, lîlio obtincndnm possidendumque reliquisse,
atque obnixc orasse cae«arem, vclict huiiismodi siicccssiniii annuert;, ct ipsins
tîlii ejus, paulo ante suscepti ncc adiiuc visi, oxoribque inieiicissimae et liun-
garorum orbitatis tutelam pro sua magnitudine et bonitate assumerc. Se denium
nunqtiam, ne turn quidem, quum decederet, dubita»e, cacsareara îlliu» ma>
jeitatem ea dementia ac liberalitate, qua ia patrem cum univeni orbis ter-
rarum admiratione usus est, in filium quo(]iie usiînmi ,

snhfitnimqiip pietatis
muDcribus uxoris calamitates. Alia quaedam ad communem populi usum per-
tinentia, ab ipsis condliariis adjtmcta, praetermttto. Haec duntaxat insenii,
quae Joannes filio consultunis, nuncianda curaverat. Valentino postea et An-
drea* Badioreo data provincia obsidendae arcis Fogarasii cum toto exercîtu ,
mercenarîo, nobilitatisqne nrriinibns, quos rex ex Hungaria adduxcrat. Idque

vel ea sola ratione, ut utrumque vaivodarum in ea, io qua esse l'erebantur,
interduderent saltem, ai obinere non possent^ ne cum conjuraia veraareniur.
Et quum illa arx, ut sds, et natura ipsa et Mailadi industria validis operibus
înstructa est, et cuivis etiani principis potentiae expiignatii difRcilis : injunctum
tria circiim eam caslella erigi ct ])raesidi'<? complert , ne tanquam pestes egredi
possint, (juoque aut fame aut diutiirnac obsidtonis affecti molestia, ad dedi-
tionem eompellantur. Neque bas copias e Transsylvania interim sunt dîmissurî,
aut mutaturi consilium, donec in obsessos omnem vim, fortunam atque in»
gcnium experiantur, eslo «[iiotl et Turcorum auxilia erunt advocanda nain ;
adhnc iis ftito terremus advers.irios , niliil tamen liis tcrrifoli'; pL-rniovonUir
quippe qui indics niagis ac iiiagis Saxonum civitntes el rcli<|iias duas natioues
in studia regis Romanorum, turn nunciis turn litteris sollidtare non cessant.
Sed nondum quicquam vidcntur proficere» quum orania sileant ob extern a rum
copianim praescntiam Slcruc ad fucum, ut piitamus, conversi , ne nihil in-
terim velle videaniur, ([uod lionestc dici non posset, iionorem nempe in pro-
criptione ademptum ct bona onuiia sine dilatione ct sibi et caeteris conju-

rationîs authoribus reddi postulant, quandoquidera conjuratonim adhuc re*
non sunt in lîscum relatae, neqne causae actio requîsita. Se vero vidssim
omniuni injuriarimi, quas a (luibuscuntjue perceperunt minqiinin rcrordaturos, ,
immo daturos eliam ultro veninm uninibuSr quos aut accusatores aut su-
spectus Itujusiiiuui inicnicitiarum habuerint ,
cieituiinqiie in ipsorum seiitentiam
ac socîetatem foederis îturos offisnint et poUicentur. Responsum est: Omnia,
quae pofiUilaruiit, fore iilis integra , si prius et statim , ut ipsi quoque feoe-
runt. recf-nne ac joannis filio fi iern jurameiito addixerint, dciude ad eatu
prulecti ,
supplices admissi veniam luerint deprecad, data insiiper utrique quum
saluds securitate, turn obtinendonim bonorum arciuinque firma spe atque fi-
ducia. De honore reddendo, quem adeo temerarunt, ut obluendo ne Marisus

quidem in5ij;n!s Transsylvaniae fluvius sufficeret, admodum languide traiw-
gitur. Tamen hoc quoque rcjectum in reginae gradam Illi ad reginam pro-
ticisci, veniam pctituri paralos sese receperunt, venim jurejiirando fidem
cuipiam obstringere, necjuaquam velle, nisi cum toto regno, eodcnique incli-
naturos quo omnes Transsylvani. Praeterea iadicerentur publica comîtia, lî-
ceret omnibus ordinibus tuto convenire, et quod qiiemque deccret ac toti
Hiini|-ariae conduceret, decerneretur. Nemo snis rebus studerct, publicis ron-
suieretur, fordores aielioresque et qui priidentes essent, caeteris antepone-

reniur, donec melîorem viam instaurando regoo fata deinonstrarent. Se nec
a consensu procerum discessuros, nec novi quippiam ntolituros, quod communi
salui obesset, aut non ab omnibus probaretur. Haec omnia a Maitado, vc
teris odii memore, ad Eperiensem civitaiem in castris, quum amor ct imperîum
non ferat »ocium, contract! , pulissinium in invidiam Utissenii jaclabantur,

quem videbat primatum inter magnaies habiturum, pubJicaque putiturum po-
quum regis testamente, turn potentia et authoritate summa, quam
testate,
dudum sibi fortunae cujusdam beneficie non tam quacsitae «juam a Deo ,
quodam injectae, (vid-mus rnim ^'afrle aliqiînndo tpniieni et refiigiente aniam)

supra omnium vires coniparaverat. Porro omnes ejus felicitate, tametsi of-
6cions«me universos demereri studebat, ofTendebantur fuereque haud pauci, ,
qui ejus fortunae infensi, et Joannem descruerant et aversabantur iilium, fa-

cileque et Mailadus et Balassa, nisi i'uttc h.nc [iraettxtu sceleris opinionem
minuelt'int, :id offri.mi rediu i porerant, si L tisseniiis cum republica nihil com-
mcrcii iiabuissci. Vciuni praevideral Uussenius, quo Mcgacrae istae colubros
intendebant, quîque patri insidias struxerant, facile omnes mortales cogno-
verant, eos nc fdio quoque patrocinaturos a quo opprimcudo solius Utissenii
magnitudine aricbantur. Itaque consiliarii non fidentes vaivodis injuratis, ^\iun\
in se facilius injurios fore dubicent, qui ne regi quidem suo tam nefario scc-
icrc appelito pepercerant, neque conventum adhuc indicunt, neque cos libere
stnuht agere, et tum omnia experiuntur, ut ad jurandum inducant, antequam
de comtiiis statuatur; et quum nuUos conatuum eventtis, quibns tantopere in-
sndant, vcrltis asse(iuuntur vim ei arma jam tamî' m a'.^'.^rfdi mf tlitanlm Nec
, ,
sane dubitant, quin brevi illis potieutur vel duabus <le causis, Oi)laia scilicct
imprimis Saxonum insperata ntmc prîmum declaratlone studiorum, qui quum

oerto certius vaivodarum intemperits consilia sua adjnnxisse noscerentor, ta*
metsi Turcarum metu muhum caute et cum lance omnia, intendentes saga-
citer, quorsum tum ipsorum vaivodarum audacia, turn pueri res esset evasura:
nudiuji quarlus delectis duubus viris ex singulis sedibus , niiserimt ad consî-

liarios, qui totius gentis errorem, ut dicebant, potius quam ddlctum, excu-
santes, quod in taato rerum turbine, iton in utramque partem modo, inter
quas agitabatur controversia , sed în mîllc nulare fuissent coacti, donec certo
consilio cognovîssent în qiiam tuto et sine honoris dt^trimento declinare de-
buisseut, quique sequendi non erant, superiores nuiuiihil esse videbantur,

(lum maximam et meliorem partem regni conjuratîone sua complectebantur:
rînae ac iîlîo per mamis ipsorum consiliariorum in urbe Saxoaabesiana fre-
qiienti prorcrum conventu fulem obligaruiit nil aliud postulantcs, quam ut a
Tiircis et a primatum rapinis defenderentiir. Alia causa est, quod omnes fere
arces, iliaeque potiores Transsylvaniae cum Saxosabeso ipsi liabeant in po-

testate, hisque omnibus praesînt Croatae, veterani rîs milites cum oppor*
tunis praesidiis, ne quid provinciales DOvis Stadttt obturbent, ad quod natura
ipsa facile proni sunt, dato authore, etiam vili de causa. Arcitirii haec no-
mina: Deva, Dyodum, Chiculium, Czyczoum Bal-
Gurginium ,
Vccium, ,
vanum, Laeta, Almastum et Hunyadium, tuae postremo Alba Gîula, Gela

et Petrft Michaelis, que quidem ut salubrîus et prodentius poasunt, pro in*
stabllitaie tcmporum artificio quodam «ese in ambas partcs gemnt et utrisque ,
conantur probri, (cum retine interim sentientes exemplo illorum, qui malis
adhaerere nolunt,) ne iurorem conjuraturum experiantur, donec voluntatem et
jussa domini acceperînt. Sed ne etiam hoc ignore*. Fraocsd Kendii utraque
arx Vediim ac Zentîvanium cum colonia, sal» Ibdinis Q>lo*ien«bus^ et bona
parte supellectilis occupata. Ipst Varadini non sine custodia exulare jussus,
quamdiu summa conjuratorum capita opprimantur. Gerendiiim castellum a Mnr-
lino, qui Mailado perpeluo assidet, receptam, et Gaspari Perussio, Francis-
coque cognomehto Croatae per ipsum rêm, paulo prins quam deoederat,
oollatuni, nt vel ex hoc conaJderetur, quid de aliorum, qui in se oohspira-
vrrnnt, laciiltatiljus sit fLitiirum. Vinciiini et Rorberechum vicina tibi oppida
(|uat: Mailadi erant, Radulo Transalijiriensi \ai\odac rcstimta, cujiis vctusto
jure kiisse perhibentur, ut ipsum a iMailadi amiciiia dintuverct, in qua plu<
rimum iile ederi suo reponere adjumenti ferebatur. Quod ad alia attinet:
maximam omnium invidiam conflavit rex Georgio Utissenio, quod ei tutdam
filii commisf?rit, jamque videntiir quidnm reluctari cjns administrationis auspi-
ciis, ipsique ad giibernationis gradum aspirare, nec id tamen plane, quod
ejus potentiam timeant irritare. Verutn iile non dejecto animo regiam muni-
ficentiam metitus, ^regie utitur fortuna sua, inque tum matris turn filii ne*
gotio et est, et videri vuit summus. Neque id înprospere. Otnnium enim in
illiim conjecti nctdi, nmnitim in ipso rerum consiliorumqtip sita ddiberatio.

Sad expeditis multis, regium corpus tumulandum restabat,
in Hun- eratque
gariam efierendum, ut de more patrio Albae Regali cum caeteris regibus
conderetur, sed vaivodarum oppugaatio prohibebat. luque Albae Giulae re-
ponendum decreverant, donec repressis Transsylvants dissidiis, sedatiore animo
e«,'redî , et securi a novis tumultibus funcri prraoêndo vacare potuiss*"nt, da-
loque de his ad nos mandato adjecerant, thesauros quoque regios una cum
cadavere affuturos, quibus custodiend» ne no» omnî soltidtudine aique im
pmdio gravaremur, curatooa seac diligenter significarunt. Nos, etâ de susci-
piendo oorpore prindpis optimi nulla renitentia usi futssemus, utpote subdili,
et alioqui etiam cupidi, iit haec nostra basilica tanti regîs sepultura redderetur
insignior, audita tamea ihes.auroruni nientione, quid dicam? timuimus nescto
quid, quum alia Ioc», munttîont et servandis tbeaauris aptiora, quorum jai»
menuni, ds non deerant. Itaqu« causatî primum, Albam munieiones nuUas
haberc, locum deinde laxum et muris înfirmum ( sse. nec nobis sumptus vi-
resque ad tutandum tantos thesauros satis siipp^-tcrc , ct nijiispiatn militem

absente iiosiro praesulu, adinittere nequaquam audcre, vcreri iasuper, ac si
quae reis filii partinm praet«r opinionem contîngeret indinatio, aut ab ad-
venariiS domesticb, qui in tlOS soios et in reditus nostrus rugiunt, aut ab
externo quopiam principe, qupniatimoduin jani de Feruiiiaiuîo rege nuilti sotn
niant, et nos et thesanri juxta periclitemur : quantu modestitts pouiimiis,
rcmovendos ab hac sentcntia nixi sumus , thesaurus omnino , non curpus , sus-
ctpere recusantes. Viaum hoc initio sane quam diiSeile, lateque in curia contra
nos summa tndigQatione declamatum , neque a minis, oeque ab injuriis satis
amarulciuis tenipcratiim ,
partimque abfitit, quin in nos severissime animad-
verteretur. Nec qua hic apud nos omne crimen
deerii ali(|ua mulcta numaria,
expiatur, omnis poena redimitur. Venim qutmindam amtcorum tuorum suasu,
verso in aliam partem, ut iit, consilio^ quod abseutia tua diflBctUimo tempore
plurimum reipublicae inserviret, evasimus et nos, et ab Alba tua declinatum,
Devamque turn corpus turn thesanrn<; dpportnvere Ibique expenso mensc uno,
dum Ualthasarem liurneinyzani praeticiunt I raiissyivaniae, illiqiie sedem Sa>
xonbesi addieunt, desigoatis ad hoc alils quoque hîc illic pro looonim op-
portunitate praesidtîa, quibus vaivodamm interii» temeriias cohîberetiv saltem,
donec ea în re alia ratio iniretur, quoniam eonim factio parvo tempore atque
ncgotio sopiri non poterat, et a<l sepeliendnm reoêm mat^no Austriac apjta-
ratu urgebantur, quem jam tum in procinctu esse, fierique Petri Perennii et
Frandsd Fregepanî archiepiscopi Collocensls instigatione afferebatur Budam
diaceiaere. Hic* » quo affectu a populis^ per quos deferebatur jo-
qua«ris,
annes, occurebatur? certe omnes cum ingenti fletu ac nioerore, infelidasîmi
snectiîi sui conditionem queribunda ornh'one praeficarum morc lamentantes,
testantesque imperii gentis suae ultima adesse tempora, et in posierum etiam
triste nescio quid ominantes, quod jam Hungaria nunquam reges diristianos
easet habitura. Venim avertat Deus sinistrum omen. Ubique tamen imago veri
luctus dolorisque apparebat, tamquam alium Maihiam anjîsissent rcsqtie erat ,
oppido miserahilis . prostratum videre ,

quo stabat iûngaîn . :iitiiLri i xsiitictum
et occupatum tenebris, quo ca gens lumen quoddam ei pristinunt decorcn»

existimatioaemque recuperatura videbatur quod indigne Refisratur et illud,
acddit illi in itinere, ne etiam mortuo defuîsset alicunde hostilitas. Sparsum

erat in vnlfûs, qi;<>d unn ciiin e:orpore tliesauri rjitof]!»- fxportarentur. Ouare
mag-na latromim colluvics, partim ex Valachis, partim ex Kascianis in Alpium
Aurariarum rcccssibus Offon , Cheressii et Abrugii, spc perinde confiata, tra-
jectoque Mariso, in Moraenam silvam perexerant, qnae quam vasta atque
horrida sit, qiiain(|,ie immani hominum genere i'ncolitur, tute dtu nosti quippe ,
«piam nullus viator sine pallore iransmîltit. Uhi ingenti ulmnim materia pro ,
viarum angusttis (quod saepe apud nos tit contra hostes) impedito transitu,
Digitized bv Goo<^le
opporrunis in latebris see abdunt, ut in practereuotes facerent tmpetum.
Erant n , uti arrcpimus, prope quadrin^cnti [icdiiea. raro q;lndio, omne?; tamen
snyitiis instrucli. Ilii equites miile excedebant, bune armai Itaque iinn atisi
primum agmen, neque secundum, iiUra quod corpus veliebatur, adingere, in

pastremos, quî lento gradu et incomposite cum impedimentis seqiiebantur,
prosiliunt. I'xoridir clamor. cociint omnes, ac certamen noa omnino incruea-
Tum committitiir. \'cnnn dum et latrones magis pracdae qitatn pii^nne inten-
dunt, quod superiores iis se esse viJerant, et consiliarii no» longe progressi,
quandoquidem cxpltcandac viae, jubcntcs arbortim moles ammoliri, curam
impendunt, audivere strkkHrem, cognitoqne qtwd impedîmenca vim patereniur,
subite magna pa» eo recummt, impedimcnta quae jain convolvebantur cri- ,
piunt , latronîs plurimos confodiunt, reliqui fiiLâ se.se liuc illuc per invia in
silvani proripiunt, neque inscqucndi fuit cunsilium alias insidias ulierius me-
tuentibns. At jam ut fioiain epistolam, tibique et consilnriorum animus et con-
silium nostrum constet Erant quidem ip« ea mente, nt boc praetextu cor-
poris ac thesauri regii ctistodiendi ,
<|uemadmodum ab amicis tuis monebamnr
Albam intra manus siias arripf^rrnt , dtibitantes , ne sicut aliqui in hoc nostro
collegio canonicali alia.s scmpcr amici Mailado et Ualassae fuerant tu vero nimis
longe aberas, ita omnes ad eorum partes, relicto Joannis filio, transissemiis.
Cujus tempestatis magnitudinem vel ex hoc licebit tîbi conjioere, quod de nostra
quoque fide jam in dubium vencrant, «jin" t(jto ferme regno sequente ipsorum vai-
vodarum insaniam illiscûc p( cuniam conferenlc ad vires augendas, semper et
,
accusatores eorum apud regcin ipsosque consiliarios fuimus, et nunquam nec in

coroitiîs favimus, nec numum contulimus, nec verbum dedimus, quo nos in suls
vei per horam reputare potuerint. Itaque oollato consilio cum Petro Moro, tuo
hujui> loci praefccto, placuit in omncrn cvcntnrn ne, hoc niutato in rleteriiis .
lctn[jore, reqr.e pitliHcn sic miile fiiriis cxaicitata , doiiuim ac iortiinas tuas
cum nostris una regcndas alicui incautius raueremus, summovenies omnes
ejusmodi voluntate alFectos dexteritate et modestia. Alioqui rdicta bic apud
nos sola opinione thesaurorum, quorum jam dudum consiliarii, altis quibusdam
venis reconditis, curam halnicrant, matjno dlscrimini, quamvis millum ex-
ternum militem admisisseinus , et nus el episcopatum tuum objecissemus
quandoquidem aunquam a vaivodarum licenia quievîssemus. Verum isthaec
omnia £>ei btaiignitate cQmmode et cum dignitate tua tranaacta sunt. In Hira-
garia adhuc nulii sunt motus, congregari tantummodo optjmates fertmtur,
quique domi suae, ut moreni habent in ohitu jirincipum ne f\\nâ molestiac ,
a quopiani vel hoste vel etiam vicino acciperent , donec novus crearetur. Mai-
ladus et Balassa, audiM consiliariMrum dîacessu, litteras dedemnt ad Petrum
Montm, quibus eum hortantur, ut arcibus tuis diligenter inviÎeC, ne et tuo
et regni damno quis in cas irreperrt. Cacterum acerrime cavenint, ne a regno
disiitjntiat ,
abeatquc post Gcorgii lUissenii, collegfarumque ipsius naenias.
Mungaros jam pridem coronalum regcm liabere l'erdinandum , cui etiam te m

compositione Varadiensis pacis nomen dedisse, ac fidem cum eaeteris, qui in
eo comitio fuerunt, interveniente Joannis morte « scribebant, juramento obli-

gasse. Vellet igitur horum meminisse et arcibus custodiendis magna aolertia
prospicere, ne et hic, qnotl habes, amittas, et istic, iibi pro regno laboras,
cogaris forusse frustra novas spes auspicari. Qmniao captabant doiis hominem
ob idque ab honesto machinam ordiebantur. Sed Petras, utpote Valacchts,
vafricie nou infitfiOTt et alioqui totus c<msuitis doIis, cognovit palpoaes, ci
lltleras în sacrario toti collegio nostro leg< adas cxhibuit ,
ileqtie commiini con
silio ad consiliarios transmittendas duximiis , iiullo interim vaivodis (acto ra
sponso , ut omni prorsus suspicione tuli permaiierenius. De valeiudinc iiustra
quid opus? Satutis quidem igens copta, quietis^ pacbque nulb. Tuts prov«n-
tibus avari et unitatis turbatores pluritntim inliiant, immo Thasimdienses jam
haud mediocrîtcr cnrpnnt , ntr nos satis animi, nec aiidacîae, consilii etian»
satis paruin habemus pro|>icr absentiatn tuam. Dies igitur et noctes festina
prius quam concutiatur regnum. Nam alioqui fHnnta jam indentur ab imo aensîm
commoveri, ut mare, quum proximam minatur Aquilo aut Africus tempe-
Statem. Tempus erat hic desinere sed propter 'novam fiuâein praesentium re-
ni ni nostranim, minime lat tain. aiîluir aiMam, qiiod nune maxime necessa
rium duco. Legationem cum qiia protectus es in Gallias, omnino irritam fure
ob regis mortftm, tibi persuadeas. Novîs eteoiin temporum rationîbus nova
consilia novaeque hominum voluntate» in republica solent accommodari. Milu
crede, multi, (|uicquiJ istinc retuleris, sccus le sunt aiulittiri, quam nudivis-
sent , si h infflix su|icrvi\issct. Audient tamen, sed utcunque dimidiatis an-
ribus. Perspecta scribu Iûni pendebunt aniinis, duuec videant, quid sub hac
occasione, quam joannis mors obtulic, poterit turn vis turn fortuna Kerdinandî.
Neque aha causa, nisi si metu, fiUum Joannis complect*mur utpute
Turci
cujus virtus ne in segete quidem adhuc est I-crdinandiim procii! dubio niajor
pars meditantur. Cui rei ni mature occurratur, ultra quod Turco dabitur ansa
celerius genteui hanc evertendi, facile innoccntissinius iufans cxcludetur, qui
ctsî amorem tiostium parentis causa non meretur, Christt tamen contempla-
tîone, ^ orbitatîs gratia pietate .saltem sustcntari debcreC Quamquani itaque
monere te, qtii et providcntia ct ingenio sine cuiuspiam suggestione plurinmm
praestas, supenacaneum sit, tamen quum seniper visus sum tibi magis placuisse
quum me de honore commodoque principum meorum animadvertisti esse sollici*
turn, ad quod etiamtuo exemplo pene quotidiano ab ipsis unguiculîs hortari atque
animare solttus es: non praetermittam fiUum jam pro patre tM commendare, rn-
gareqtie ad ipsius curam capessendam. Cu)us maler sumntum et peculiarc nitvilium.
quo in hac viduitatc sua filiique charissimi orbitale indiget, in te uno hatêt repo-
situm, praesertim donec apud istimi et pium et magnanimuni, bonitateque ac
munificentia celebratisstmum regem perduralns, cujus ope sicut marîtns ejus
magna ex parte ab cxilio ad regnum rediit, et in amiciia Turci diutius per-
mansit, ita nune orbiiatis filii singulare pntrociniiim in illius majestale colîo-
cavit. Et ne le piunbus morer. En sublato optimo principe , vides quam late
regni statum magna labcs occupavit. Fluctuant siquidem proceres, tyranni

înauiûnt, tumultuantur plebei, ct pueri scitissimt raraeque indoln fortuna
periclilatur. Quid jam ct Fcnlinandus ad hanc novam occasionem mnîratur
habcs, quid rl Turcus inierim cogitet, facile scio consideras, et meo quidem
certe, imino omnium, qui rcs nuslras propius novcrunt, judicio, nisi huic
Dlgitized by Google
puero Galliarum rex afluerît , non video quomodo poterit per has pestes sub-
sistere ,
cujus et vham hauriro , nedtim principatum intercipere adnituntur.
Igitur cura, mi avuncule, quani maturrime et incimibe quam acerrime, ut
istius ainplissflii p&trodnium apiid Turcam tua opera oonseqnatnr in
regis
obtinendo paterno regno. Erit hoc quum tpsi regi Franebco summe glonosum
et nobis utile, tnm tîbi aptid hanc <:;entem celeberrinuis- ad ])rimarios honores
ct immorîalitatem gradus. Neque frustra laborabis. Sunt liic primi ordinis non
pauci viri, inter populum quam plurimt, qui hoc abs te nun uptant modo,
sed etiam magnis votîs «fflagitant, quoruin nomina non exprimo» causa est,
Sitpprimi volunt, nosces tamen suo tempore, et nosti partem. Et, ne quid
quod htic facit, videar omisisse. "î '"nrte pueri hiijus, quem Deus sas])itet,
aut fortunani labi contingeret, aut necessiiatis magnitudo virum principem po-
stularet, hune sibi, quicunque iile esset, modo regio non sanguine solum , sed
etiam animo commendai«tur, malunt istinc accersere» quam i» perdîtis et fa*
dnorosb Germantmi, Hiîanamque dodum jam
portentis domcsticis subesse,
adulta nausea respuentes. Caeterum rege sibi opus esse, reginam non decsse
dicuQt. Quam ego tibi, ut cjuam parcissime atque obiter laudem, omisso ac-
tatb^ formae, facuodiae, ingenii, prudentiae comitadsque praeconîo, cujus
pene vivam imagioem in vultu, in ore, în toto demtim homine decentisîme
prae se fert , omnium vîrtutum et gratiariim domîcilium appellabo, adeo de
se admirandae cujusdam probitatis, et inodestiae specimen nunquam non
praebet, ct omnes hotnines benevolentia ,
studio, humanitate demeretur. Ejus
te curam penes filium snacipere, quum propter mariti beneficia et tuum de>
Gonim, ne integriti desi, turn ob regnt salutem, et quod digna ait,
aolitae
quae multarum principum foeminarum nostrae memoriae aetatisque cdebrltatî
praeferatur, inprimis convenit, avuncule, qui quidem virtute praeditis semper
suttragaris ,
cosque promovere studes ,
quos cum laude vitam agere cognoscis.
Huic certeregmwt ne alias multas et eximias <ûs animi dotes (»mroemorem,
quum epistola poscit jam catastrophen, tanta est in hb anguatiîs suls tole-
rantia, tanta fortitudo, ut si singula rec en sere vacaret, viruin non foeminam ,
,
divinum quiddam, non Inananuin esse diccres. Kt qiiia nostra qn^6

summis etiam regibus sine vigure, clavuque (sic enim dicere consuevit) prere
nesdit, huic, velut ad avos suos Scytbas rdcgata feroeia, caput summnit.
Unde cuique licet facile conjicere, qualls et quanta mnlier haec futura erat
prtncpps , si fclicius ei coiijugiuin contigis^^cl ,
ptistenquam in hoc solitudinis,
extremoque miseriarum sttu lam praeclare gerit majestatem. Sed de his for-
lasse fusius, non tamen sine judicîo. Si enim festinans iu Gallios, vix cam
a nuptiis ter conspexeris, idque tum, cum adhuc intra nuptarum respectus
contineretur, quantum abest, ut absens penîtus oognoscere potueris, quum
postea in matronali ciirsn jam constituia fungereturque tema doininationis
,
authoritate: mariti, fdii, sua, ipsa libertate virtutcs suas, quas tune simulare
nonmhil forte poterat, veras, non fi^s, perpetuas, nun temporarias, nec si-
mulationi sed ingenuiti ascribendas esse declaravit. Venim haec sic se ha-
bere cognoace, ac matura rem hujus pueri matnsque prius bene oonstituere,
37i399- UdCvmenlc. VoL IL Pitrtea 4. ni

242
quam Austria in tuioruiidain peciora runos hamos, uova philtra conjiciat,
quum ,non ignores, (jiiud homines simus. Vale. VIL kat. SextiL MDXL.
Albae Giulae. «
MoiMimcnU IlanpriM hilMric». Scri|iii<ipe*. Tom. IX. pag. lii-^-tjo.
CXXXII.
x^ô. >54o- t'(rdimii<iH . regele Ungariei, conArm.t actulîi de ventârc, prin care no-
bilvlu Frmuâcit D^ta de LffHieS din Transilvania vinde satultl numiii Zedekerttl din
comitatutil Sarotl tui Georg« Wern«r, consHiariuiui regala.
Bohemiae
N etc.
os rerdinanclus Divina favente clementîa
Rex semper Auîstus, Infans Hispaniarum
Romanorum, Hungariac,
, Archidiix Austriac
etc. recogn<ist imiis \>cr pracsciues ,
qiioci no5 fassioni illi , quam fidelis noster
Egregiiis Franciscus Dohra de Le/nek siiper translntfnne întins juris «ûi , quod
idem v igore legitimau iniicriptionis a Magniiico Leonardo de VeJs Consiliario,
ct Magistro Curlae nostrae, ac io Regno nostro Hungariae Cajntaneo nostro
Generali nomine nostro faciae in possessione Zedekerth in Comitatu Siros
existente habuisset, in fidelcm nostnini F.gregivmi Georgium Wernhernm Con*
siliarium nostriun. et Arcis nostrae Srtrm Praefectum, Coiisortemqiie ejus
.Suphiam, et Joauiiem, ac Paulum Filios, nec non Sabinam, Agnctcm et £u-

phronnam FtKas ooram personali {Mraesentia nottia, mediantibiis aliis Itteris
nostris fecisse dignosdtur, Rîum nostrom oonsensum praebuimus, îmo prae-

Ijcmiis benevoiiim paritcr, et assensum. Et nihitominus attentis ejusdem
Gcorgii Wernheri fidelibus servitiis ,
qîae nobis. ac sacrae Kegni notri Hun-
gariae coronae indcfe^so studio cxhibcre solct , eam inscriptionem ,
qua pos-
sessionero praefatam ddem Wernhero» heredibusque , et posteris ejus unt-
verns inscripsimus, ratificandam, et approbandam esae duximus, prout
ratificanuis ; et approbamus liarum vigore , Datum
et testimotiio litprnriim.
Hagenoae die i
(. Juiii Anno Domini 1540. Kegnorum nostrorum Romani 10.
reiiquorum 14.
\Y<ij;ucr, I •i|>t[iiiuUftriiiiii canilatiH SwoMciir.i''. pag. $54.
Digltized by Google
249
cxxxm.
1540. /tniti/i /.afolyaf rcgel« Ungariei, zâlugoicc reginei Isabella, soiei sale, 154(X
cetSile din Ungaria i Transilvania numite aimuB, Lipova, Deva, CtteulU i Cetatea-
de-balta . fK-ntru asigurarea zestrei sale dc [40,000 fi. ung. ji declar.1 totii-o-dnt , ca în .
c»sti dac densulti, ori succesorii sci, voril trebui se restitue voivodului din Moldova
cetatcm Ciceului i Cetatea <le-balta, atunci dânii vord trebui se zSlogâcS îa locuitt
acestora alte ceUii asemeaea.
. . . .
N os Joannes, Dd
Memoriae coinmendamvis tenore praeseiuiiim
Gratia Rex Hungariae, Dalniatiae,
significantes, quibus expedît,
CroaUae etc.
universis: Quod ,
quin serenissiini Principcs 1)1) Sigismundiis Pater, allcr
Sigismundus Augustus Filiiis, ac serenissima Domina Bona Dei ( iralia Rej;e.s,
et Regina Poloniae serenUsimam Dominam Isabellam Hungariae

Re^natn earundem Majestatum, Filiam, et Sororem, Conjugem
vero nostram charissimam cum summa dotts, et {>arapheriiorum 70. milKuni
floren, Hung. auri puri, veri, pt insti ponderis in gemmis, auro, p arî:feiuo
aestiniatoruin et ponderatorum nobis in matrimonium dedcrunt, ideo nos

,
quoque super obligatîone dotts, et contradotis eidem Reginali Majestad Con-

jugi nostrae diarîssimae ad plenum respondere volentesit ita cum spectabili,
et itiagnifico D. Petro Kmîtta Comite a Wysnîce Palatino et Capilaiico Cra-
Covîensi, Rej^ni l'olonine 5;n[>rftmo Marsnîco , ac Srepiisiensi, Premisl. et Coicns.
Capitaneo praedictarimi Majestatum i^ratore, vigore plcni iiiandati, ipsi per prae-
fatum Dominum Sigismundam Seniorem Poloniae Rcgem dati, egimus, tril-
ctavtmus, et cooduaimiis, oiJiM quidem mandati tenor est talii:
Sigismundus, Dei Gratia Rex Poloniae, Mai^niis Dnx LItuaniae, Russiae,

Pn:^siae. Massoviae etc. Dominus et Haercs Lnn cr- is f i Singulis, qiiorum inte-
rest, plarium, testatumque fadnius: Quod, turn miscrinius ad Screnissimum
Dominum Joanem, Hungariae Regem, Fîlium nostrum charissimum, Magnifîcum
Petrum Kmitta Comitem a Wysoice, Palatinum et Capit;meum Cracoviensem
Regni notri mi^jnum M ir>:ilcnm ac S'-eju.is rreiiKsl, ct Colcns Ca[jitaneum,
.
sincere nobis diiectum, ut curarci, quo serenissimae Dominae 1 iungariai.- Rc-

ginae Isabellae, i-'tliae nostrae charissimae dotis, et contradotis nomine cave-
retur a Serenissîmo Conjuge ejus; perspectam habentes virtutcm ejus, et în
rebus nostris conficiendis fidem, diligentiam, dexteritatemqtie, plenam ei po*
icstatem dedimus, ita et pracscnlibiis damus, el dc rebus omnilnis trasîgtiiJi
haut aliter, quam si nos ipii praesentibus adesscmus. Itaquc (juaecunque jicr
illum in hoc negotio fiicta, paeta, et traosacta Tuerint, ea no!> perinde rata,
firmaque habituros verbo nostro rîo promîttimus, ac si per nos ipsos facta,
pacta, et transacta essent. In cnjus rei tesiimf)niuiîi haec scribi, signoque com»
miiniri fecimus. Datum m Civitate nostra Krakov. die S. Dorotheae V. Aono
Domini MDXL. Kegni notri Anno XXXIV.
Inprimisquod arees, seu castra bonaque inferius declaranda sub modis,
et coDdîtîonîbus, in serie harum nostranmi expressîs, Dotis, et contradotis
nomine pro Sumitia 100. et 40 mill. fl. aureorutn Hung. auri puri, veri et
Digitiûu Ly Goo
jiisti ponderis eitlem Reginali Majestati inscrlbi dKi)eant, et obligri, et Ca-std-
lani arcinm , per praesentes obîtLratanim , in forma jiiramenti per nos praefatae
Reginali Majestati, medianttbus manus nostrae propriae,
iiteris, subscriptione
et inipressione secrei »gillt nostrî munitis data, coram sua Reginali Majestate
stattito dîe jorare, et $i quem illorum succeasu temporum aliqua causa mutri,
vd mori conin têret, cx tune il!i ([uoqtie, quos loco ilîunim constitiiemus, in
siniili lonna coram pracfata Reginali Majc-itate jnramentum praestare debeanr

ct tcneantur. Solymos, Lippa, Dewa, Chicho, et Kykellewwar,
Arces sunt;
medîetas Tokaj, et Tricesima Caasov. et qiiamvis Arces Chydio, et KykeI*
1( \v war Qullo jure Waywodae Moldavi n cujus manibtu antea erant, resitui
Jtljeane •
tamcn, si in aliquo casu , nobis ignoto illae ex necessitate ah'quando
restitui debcrent , ex tune nos , et Successores notri similes Arces in proven-
tlbus aequivalentes, et in locis similiter tutis habitas, loco illarum Reginali
Majestati obligare debeainus. Harum autem omnium Arcîum fructus et utilitatea
una cum Tricesima Cassov-iensi , statim ad usus, ct necessitates Curiae Regi-
nalîs Majestatis converti, et dari debeant Ouae si ad usns ct necessitates
Curiae suae Rej;ina)i<i Majestatis minus sufficerent, ex tuuc nos ex aliis pra-
ventibus nostrîs Regalîbus bujusmodi necessitates supplere debeamus. Item
opptdum Dobrecxen cum perdneatiis, tn eaodem dotem, et contradotem Re-
ginali Majesuii
sit obligatum* Sed quia nuac illud isMcrîptum est, ita cum
praefato Domino Oratore snper eo conventiim est quod nos iltud spatio ad .
summum duorum annorum redimere, et Justos îllius quo<|uc tructus ad usus

et necessitates Curiae Reginal» Ma^statb dari focere debeamus. Item alia
medietas areis Thokai, et Arx Regecz, et bona dinitae areis Thallica ad
summam dotis, et contradotis ReglaaU MajeMati sint inscripta. Quarum etiam
Arcinm Iructus, et ntilitates, dum ex manibus partis alterius illae juxta Arti-
culos inter nos, et serenissimum Doniinum Romanorum Regem habitos, vel
alio quovis modo diberabuntur, ad usus similiter, et necessitates Curiae Regina*
lîs Majestatis dari debent. Item quod Arces praedictae, et bona prae&ta cum
omnibus Civitatibus, Oppidis, V'illis, possessîonibus, ac justis fructibus et uti-
litatibus eonmdem de jure, ct nb antiquo ad illa spectantibus dotis et con-
tradotis nomine, in loto pro Summa loo et 40. mill. flor. aureorum iîung.
auri puri, veri, et justi ponderis Reginali Majestati sint inscripta 1 et obligata,
ita videlicet: quod in casu, quo praedictis Arcibus, vel alicut îilanim successu
temporum aliquoil ifnniineret l
erii ul 'm, sive illud sit internum , sive externum
n<K ad conser\ ationem illarum gentibus, et aliis omnibus rebus opportnnis,
ct necessariis providere debeamus. Et hoc non ex fructibus earundem Arcium,
sed ex aliis proventibus. hem, quod si Reginalem Majestatem absque liberis
intestatam deccdere (quod Deus avertat) oontîngeret, ex tune dos ipsa sune
Rcginalis Mait-siatis ad Parentes, ve! I'Vatrem ûaf MajcisMiis, illis defi-
cientibus ad cos, qui sibi propinquiores sunt, redire debeat, et in eo casu

liberam ejus Majestas de dote sua disponendi, et cuicunque voluerit legandi
babeat potestatis facultatem. Item, quod nos quoque de Arcibus, et bonis
praedictis in casu mortis nostrae libere testri, et quibuscunquc voluerimus,
illa relinquere postimus, ita tamen, ut posieaquam Reginalis Majestas ad sda
245
vota transierit. illi, quibiis hujusmodi Arces, et bona per nos lâatur, totam
Summum inscriptioais , lioc est Suinmani loo ct 40. mill. flor. aureoniflii Huitg:
auri ptiri ,
veri. ci jusiJ ponderis eidcm Reginali Majestati deponere, et per-
solvere cltbeant, et iia Rcginalis quoque Majestas Arces illas, ct bona illa
citra tillam controversiam ad manus illorum constitucrc tcncatur. Immo Arces

seu castra, et bona praescripta sub modis et cofuUtionibus praemisas, dotis,
ct contradotis nomine, pro Summa dictorum 100 et 40. mill. flor. Hung. auri
puri, veri. et iusti ponderis praefatae Serenissimae Domiiiae Issabellae Re-

ginae, Conjugi nostrae charissimae, inscripta ,
locala, et obligata esse voliimus,
prout inscribimus, locanius, et obligamus, promittentes în verbo nostro Regio,
qtiod nos eaodem Re^nalem Majestatem in hujusmodi ioscrîpttone, et obU-
quamdiu betieficto Dei Optimi vivemus, manutenebtmus, et Suc-
gatiofie nostra,
cessores quoque nostros Reges, et alîos quoslibet ad hoc observandum, ju.vta
ubservationem conditionum praemissarum obligamus. I larum nostrarutn vigore;
et Testimonio literarum. Datum Budae in Dominica Reminîscere. Anno Do-
mini MDXL. Regnorum vero nostrorum XIV.
Aamus rex
num pttpria.
i Kjîvl, Cuilex iliiiloiii, Kcipii i'ukmiae. Tmd. I. 1. ^.a^. Mi ~>4S — WagiMTj AiulecUl SccpuMi.
CXXXIV.
1540. J'frJtiutiuiii ,
regele Un<;arji.:i, inforiii6z.1 pe I'apa l'auin Ul.^ des|>rc modiiUi iS4'J-
cum .s'a impacatii cu regele JonuU Zapolya , >i ;inume, ca dupS m6rtea acestuia intrejâ
domnia Unjâr-L-i sc \w ~JX \\ (U'lisuIu . ins.i l' intLle (îeorj,'e .i ali nobili din Transilvania
au triiiiUu oratori cu daruri ia Turci, ca domnia acestei i-'ri sc tr^c3 ia iUilu rrgclui
loanO Zapotya. Reeek Ferdinandti r6gl pe Papa Paulâ III. se invite pe toi prehii
Ungariei, cn seid recuaâic pe dinsuiO de rege legititnfi nltt Ungariei întregi.
Ferdinandus rex Hiingariae pottiijui narrat ,

quae ad ineundam
cum loamte fuondam Hungaria$ rege coneerdiam cgerU^ quaût isio dffumio
ei adkaerentcs iu Hunâriae vit(ritnm moliaistur^ pe/ili/tic , velit praeiaffis
numere, ui sihi vcluli lejîh'nio reî ohediani , tl subsidiiiui dcnitjuc 100,000

ducatorutn contra Tunas dare. Ex originuli — Imtrum. Miudl.
Beatissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo III.
Divina provideniîa Sacrosancta»- Rt>manae ct Universalis Ecdesiae Summo

Pontifici, Domino nostro Reverendissimo.
TD
JZjcatissime in Christo Pater et Dne, Dne Rnie. Post humilem com-
mendationem filialls observantiae noatrae continuum incrementum. Nulluni dubium
nobis est, quin Sanctîtas Vestra antea satis edocta sit, quîbus titulis ius nobis
^ kj .^Lô i
y Google
246
«
in Regnum nostrum Hungariae piidem competat. Idque primum vigore con-

tractuum inter Sermuni quondam Dnuni Ladislaum Regem Hungariae et ma- ,
îores nostros de unanimi omniiim eiiisdcm Renii ordinum consensu atque

sentenlia solempniter tirmatorum , deinde haereditario iure Coiuhoralem nostrain
dilectissimam imniediate concernente, postremo etiam rke et legitime iustaque
Regni ordinatlones et Sttuta facla publica Electîone et Cotx»natione, quonim
tamen omnium non habito respectu pro salute et quiete afilicti iilius Regni
proque totius Reipiibîicae Christianae commodo cLtm Re^^ê loanne pacis, et
concordiae tractatus inire non sine gravi iiirium nostrorum praciudicio ct de-
trimeiito sustinuimus aicque potiorem apud nos communis bonî rationem, quam
privatae utîlitatis ducendam putavimus. At vero cum in iatiusmodi pacis tra-
ctatibus inU r alia diserte puris verbis expressum et saîicitum sit , ut nos et
liaeredes ni>stri statim mnrtuo ipso loanne ReLje sine omni contrincrsia in
universum istius Kcgnutn succedere deberemus, non obstante quod (îlium post
se reltnqueret, cui iuxu eosdem pacîs tractai» ex patrimonio Genkoris sui

providere teneremnr. Cuinque iam idem Rex loannes e vita decesserit, sane
slatutum apud nos finnitcr hal)emu<;, ut nd tam muhiplicia nostra iura tiienda
et conservanda ,
adque capessendum Regni imperium nos propius conferannis.
Quia autem iîdedigno exploratorum relatu accepimus Turcarum magoas copias
,
in oonfiniis adesse, eosque assiduis accessionibus augeri , velleque omnino aut
Budam Regni Metropoltm , aut aliquod alind inttgne eius propugnacutum vio-
lenter in potestatem suam rcdigcre , non tam opj)ortunum hoc tempore ,
quam
pernecessariutn visum nobis fuit, am
quoque ad arma accingere, et contraclis
nostris Regnorumque et provinciarum nostrarum viribus Turcanim crudelitati
et tyrannidi obsistere. Hoc vero, quo minus suffictenter, et sicutî volumus et
res ipsa postulat, absque adminiculis et subsidns praesiari a nobis queat, aatis
constat ii! iinpeiliniento r.nbis esse, quod superioribds rontiniiis t^mporihiis
atque nune etiam in varios necessarios usus, et maxmve ad reprimendos i ur-
carum insultus plurimos maximosque sumptus fecerimus. Et quomam Sanctttas
Vestra et novit et prudenter perpendît, quam pernîdosum foret» si Regnum
I Inngarie tanqiiam ponieria qnaedam munitissima, ac \ f li:ti mtirii'î totius Chri-
stianitatis siih '!"urraruni ditioncni ct ii.'/um \ eniat . et quair. jirtrum spei dciuueps
rcliquum futurum sit, iiiuu rursus c niambus illoruni extorquendi et recupe-
rând!, praesertim ubi iam patefacta fuerit ianua Turds, ut in omnes Chitstianas
regiones pru libidine sua graasentur. Et praeterca pro certo denunciatum nobis
sit, nnii minus funrsto quam pernicioso consiiio fratris Georgii socioriimque
suorum solemnes Oratores, nempe WerViccium et loannem Ezclcy (Juinqucec-
clesiensem , cum muneribus ad Turcarn abivisi>e , in hoc ut tributi nomine a
Turca obtineant, quo'relictum lilium Regts loannîs in gradam et defensionem
suam suscifMat illumque in eo sttu, quo pater iilius apud se fnit, permanere
,
sînat, crpato interim Gubernatore Re;^nt l-acere plane non potuimus, quin
ad Sanctitatem Vestram tantani periculi niagnitiidinem literis nostris primo
quoque tempore perferri curaremus, rogantes et ubsecrantes cam maiori et
ardentiore, quo possumus, animi studio, ut turn rerum omnium pondus, quae
in hoc negocto vertuniur, turn n axîme pericnlorum magnitudinem multitudi-
Digiiiûu Ly Lji.A.'vii^
ncmque, quac e.\ Rc*jni diviiiiunc nnituaque cius populosissimae C«cntis dis-
cordia expectaoda »ttnt« etiam atquê ettam atiente oonsyderet, neque nos în
hac tam urgeni neceantate, et vicnaim tuendt Regni ct publicae tranquilfitatb
constittiendae hac oblata occasione deserat aut destitiiat, sed potius pro pa-
terna si:a in K(ni]jvit)licam Lhristianam nosque piftate ct atfectione iustas siip-
peiias feraL, et Centum Miliia Diicatorutn contribiiat, quo id quod ad Christi

nomeo et gloriam tuendam atque propugnaadam, et omnium Christianomm
res stabiliendas peitinct, magno cum fructu promovere posslmus: quantum
enini ad nos atlinct . onines op«*s nostras nostrorumque unuiium, qui diltonis
nusirae sunt, etiiindere parai sumiis, ut Regniitn hoc, cum cuius conserva-
ticne universae etiam rei Christianae salus incoUitnitasque coniuncta est, in
interitum ne mat, neve Turcarum immanitati obtemperet. Praeterea petimus
a Sanctitate Ve!;tra maiorem in niodiim ut simul in nostrum &vorem Brevia ,
ad omnes Pradatos in dîionc <|uondan\ Ke;:;!» loannis existemes expediri îu-

beat, additis etiam minis, nisi obtemperetur ut nos, quetnadmodum ex aequo ,
debent et tenentur, ac virtute tractatuum pacts praedictae obstricti sunt, pro

eonim legitime et naturali Rege recegnoscant, nobis obedientes et audientes
sint, et debitum fidelitatis iuramentuin sinemora praestent, eosque, qui re-
belles et inobrdi'-nte«; fuerint, in i'.iribus sui Ecclesiasticis ncquaquam confir-
met , quin potius eosdcm de autlioritate et plenitudine potestalis apostolicae
cii^diiatibus sui privet. Denique mandet etiam Nuncio auo apud nos ageni,
quo dictorum Praelatorum nulH sine scîtu nostro, et ntsi prins fidem et obe-
dtentîam profiteantur , et propter Annatas Sanctiti V'estrae dandas nobiscum
concordaverint , Confirmationem Sanctitatis V'estrae trdat aut consignct, sed
tantisper eam consignationem contirmationuin , donec praemissa exequuti fuerint,
suspendat et extrahat, et quod Sanctitas Vestra illic etiam nullam outmodi
inobe<Uentibus confirmationem concedat: eo enim pacto fiet, ut quoe ratîo
inris notri non moverot, hii anthoritate et ae(|uit;itc Sanctitatis Vestrae con-
lierceantnr, et ad oltîciuni pertruJanlur. In tjno Sanctitas \'cstra reni i )eo
apprime gratam laciel , et nas id una cum Caesarea ct Cailiulica Maiestate
Fratre et Domino nostro Charissimo ita filialiter et obsequenter promerebiniur,
ut nos prorsus gratos, et bene memores tantorum bencficiorum pictatis et mO'
derationis ->nae fiitsse Sanctitris Vestra perpetuo sentiat. Quibus de rebus om-
nîbus Monorabili Gabrielt Xantho Internuncio nostro, ut difiTusius uberiusque
cum Beatitudine Vestra verbis nostris loqueretur, iniunximus, cui Sanctitas
Vestra lidem solitam (adhibere), nosque pro devota et humili nostra in se
observantia paterne conimendatos ha bere dignetur. Datiun in Civitate nostra
Viena die XIII. Mensis Atigusti Anno Dni MDXL. Regnofunt nostrorum Ro-
mani Decimo, Alionini \ero Decimo Quarto.
Ad. Carolus s.
'Ibciner, Mnnumenu Slavorum meriilionatiuia. Tom. 1, pag. 648—649.

cxxxv.
1540. Difta faidtxl a Tr.iussh ^miii întrunii la Sigifora, t!cci<ie a sc trimite
O Icjâiune la voivozii dm Moldova i din cra-romnisc, ca se Ic recomande ami-
ciia regatului tnnulvanii.
Articuli condui in Dîaeta Segesvariensi Die Dominica posli

Testum Sancti Bartholomaei celebrata 1540.
(Art. i.) Totum

universum Regnum, tam Domini Nobiles, quain
et
Sic'.sli et miilium homincs tt-iure ct alere penes Dominos Ca-
Saxones triiim
pitaneos debebunt: pro quarum genlium conservatione Domini Nobiles et Sa-

xones pecunias ad manus Domtnonim Capitaneoram dare debebunt, ad quam
de singulia Pords obligai sunt den. 50 a Dominis Nobilibus; Saxones vero
daturi simt pecunias mensuales
(A. 2.) Domini SicLili. secundutn consvetudineni observri solitam,
e medio ipsoriim niiiitcs dare tenebuntur in numero miiienario.
(A. 6.) Ad Dominos Vajvodas Moldavîensem et Traosalpinensem con-

cUisionem praesentis Dîetae medio oratoris nimdent et etiam amicitiam huius
Regni Transylvaniensis dictis Dominis Vajvodis commendent.
MnnnmcnUi comiiinlU Krj;m Treniilvaiii»!-. Tum. I, pa;;. 40- 43.
CXXXVI.
1540. AnUni» Vereniu scrie lui l9an& Statiliu, episcopului catolicii din Tran-
silvania , despre inteniutiile voivodului Sie/an Mailalu «Je a «e Aue singiiru DomaO
in Transilvania , care pentru SCopultt acesta a trasu in partea sa pe Secui o mare
parte din nobiliuie, i a dcciafi a trimite legai la vfititfjlii di» ^ra-românisc i din
Moldova ca se cftige
t ntnieiia i bun&vointa iora.
Anlonius Wrantius Jaaxni Staiilio avuneuto S.
Cûarto kalendarum Septembrium Segesvarit habuere Transsylvani

comitia, quae funestnm et seditiosum prociil dubio attuleruut seminarium.
Utinain autein ntm li.ilvjisscnt CrT , mit sa'ul.r'urn consultîoraque decrpvisscnt.
Video prorsiis i rans.s) Ivaniam in partcs, deia mox sub Mailadi tyrannideiii
abitiiram, quundoquîdem indics tnagis ac inagis atudtum hoc ejus, soUidlu-
Digltlzed by Google
doque dc principatu apud nos confirmatur nec persuadetur minus, lllexit is
ad se jam tres Seculurum sedes, potiores vero ejus gentis omnes, et nobi-
litads magnam partem, moKturque novae digaitatts titolo Cam se quam col-
legam a toto regno crean in capitaneos, necdum frigdacto et humato optimi
principis corporr», ut sic, irmltonim iudîclo. dccepto cnllega, quem scit malo
et composito sibi consilio luis^c datum, et jam omnibus bonis ad assem pri-
vatom, âdlros progrcssum proposito fiKÎnori oomparet. Quod vel ex eo afla»'
ritur, quia in comii» nemo bonus verbum est aiisus proloqut, suia duntaxat
omnîa aflirmantil u:^ et probantibus, quae illi vdtiisaent. Quae igttur îUic ata»
tuernnt. accipe Mailadum imprimis et Balassam. iitrnmque pariter rapîtaneos
generales elegerunt, concessa eis omni potestate authoritateque , qua in vai'
vodatu ftieriHit. Universum îtem regnum, nobilca idlicet, Secuii ac Saxonea,
tria mitlia hommum armatorum îH^ promiBerunt, ad propulaandas quorum-
cunque injiirias ac damna. Pro stipendiis eorum censiti sunt coloni nobilium,
quique, iit dicunt. portatim in denarios LXV., Secuii et Saxones seorsum
certam summarn persolvent ad diem. Praeterea ut ipsi capitanei accipiant in

mani» attas omnes aalium fodinas, quas cameras vocan, omnes aurarias ve-
crigaliaqtte ac caeteros proventus rôs, ubique locorum in Tramsytvanîa exi-
stentes, administrentque quamdiu novî principis lectio habebitur, hoc adjecto: <
ut interim liceat eis accipere cx hi?;, inipensae liactenus operae ac deinceps

impendendae salaria sua. Ut episcupus Transsyivanus peues eosdeni capitaneos
sotitas gentes suas integro numero teneat, si pacifice episcopatu ac reditibus
suts firul velit, sin secus fecerit, omnîbus privetur et babeatur pro extorrc.
Totum etiam regnum tencatur et arma capessere si neg'otîiim quod-
inRnr2;-erc ,
piaiii iiiar.is ingriierti ac iK'cesîtas. cui particulares vires non sutlicerf-n' Ut ,
pecuniae lam novae j

quae Ferdiiiandi, quam vetercs, quaeMaihiae, LaUislai
ac Ludovici rûm, et asprae, quae turcicae sunt, exclusîs Joannis regîs,
sine ddectu unpendantur ubique. Ut .Nicolaus Thomoreus, quem praecipuum
accusatorem conjuratores habuerunt, honio singulari studio in patriam , in-
genio promptus, lingua tantuni inordacî sed prudens, tuto regno ac Hnibus
decedat intra XV. dies, quibus expletis, sî non paruisset, ocddere iUum
quisque impune posset; uxori, ac liberis patria, domus, bona omnîa permisaa,
Proînde ut mittantur legai ad reginaui a ad Hungariae proceres, iisquc vo-
luntas, consensusqne ipsoruin nnitiius dcclarctur, reginae etiam omnium trium
nationum uno nomine fidditas commendetiir, petaturque suppliciter, donet fa-
cuttatem demoliendae arcîs Balvanos novi quod universae Transsylvaniae de-

,
trimento esset et cauaa disaenslooum. Ut aliî similiter legaii ad utrînsque Va-

lachtae vaivodas, uipote ad vicinos decernantur, quibus e.xposita hujuscemodi
eorum concordia, agerent pro favore et amiciia solit IJl lîonicmi;'! ,
qii
Saxosabesum teaet praesidiis, caeterique arcium omnium praefecti, iideies regis
filii, hcM-tentur, sederent întia muros quieti, nihll occuparent, in netninem arma
exeroerent, et oommissa «bi custodirent, neque metas exoederent, quando-
quidem nihîl juris exterius possiderent, vd tantillum, quamdiu
exspectarent
legâti a regina revertprentiir, se neque nune, neque in postcnim ejus maje-
stalis uilioaem invasuri>s. Caeterum nemini injurium debere fieri, si ipsi interim
37a99> UMUMcaic. V«|. ti. Vartth 4. 82

siia recuperare' curent vacante sede principe. Ut nemo dentum Transsylva-
norutn citra regni ac capitaneorum voluntatcm praesiitnat, cxtra pntrinm stî-
pcndia facere, qun cx re sctlttio intestina rt divisio oniiiunn orir; posset:
quod decretum qui deprchenderenuir nou servasse, habiiu deleclu aliquot in-
signium penonarum totius regnt, debitis poenis atque suppliciis juridice aflî-
ciantur; neqiie quisquam quantumvis summus ac dives novum quempiam regem

aut acclnmnre nnt inducere n-sdeat, praeterqiiam quem priniates Ilungariae
creaverifit. l'ostretno ambo ii cpitane!, exigente imiverso populo, fide sese
ad jiistam administrationcm obscrvationemque omnium promissonicn , defen-
sioiiem item oommanis tam patriae quam libertatîs, quoad ejus fieri poterit,
obligaruntf.deque acceptis hucusque a quibuscunque lumquam se vtii'
înjiiriis
dicaturo?; promiscniiH sic Deiis ipsns adjiivet ametqiie. I'aulo cnim post so-
,
luUonem comitiorutu necdiini exaciis XV diebuâ, Balassa colonos Nicolai

,
Thomord m praedam venit, equitium egregium, pecora armeotaque magno

nuroero abegit. Mailadus arcem Gewrgen obsedit, aliaqae multa edidere tonge
diversa ab hn» quae comitia decreverant et caverant. Sed tu prudei», et tam
arrogantis in'^'enii Ralassae ac Mailadi versutiae, quam reliqiiorum Transsyl-
vanorum moris minime nescius. t:.\pendas animo hujuscc conventus delibera-
ttonem et actiones authorum conjurationis, quaeso. Nihil profecto, vere nthil
probandum ad reginam mitmnt. fidelitatem olTenint,

invenies. Oratores suppiices
auxilia poscunt, pro gratia laboraiu, ;ih Hungariae proceribus regem se ex-
spectare profitentur, seditiones ct factioncs prohibent, patrocinium patriae.
ommbus ordinibus libertateni, seque quieturos a moliendis rebus novis, dum
redierint legati, et justitiam administraturos cunctb poUicentur: înterim ven>
r^nae prme^tum uiurpaat, novis tîtulis sese extollunt et arinant, arces
Geurgyn, Weech, .Almas, I>etha, Dyod et castellum Gherend obsidionibus
ac machinis vexant, fodinas saltum, auri, et quicquid vfcti;::â!ium et regiorum
proventuum usquam est, occupant ac dîripiunt, uSlicinrumque administratores
pulsant et in carceres rûnt. Ad hoc factîones quoque et seditiones in po-
pulo erûntt omnem, quem arma ferre et rem ampliorem domi faabere oo>
gnoverint , in partes suas trahunt , et ncc justitiae student ner patrocinium
miserae geni affcrrc queunt, dummodo ipsi ditentur et potiantur his, qtiaf
iovaserc. Praesentium rerum status in hoc regno ts est. Oremus i>eum pro
mdiore, quia pcriditamur, Vale. IUL Nod. Septembiis MDXL. Albae Juliae
Trans^rlvanae.
Monumentii [liMS*riiie tiiMarin. Seri|il«n!ii. Tom. IX. |Mg. 144 — i4!l.
Dlgltized by Google
251
CXXXVil.
1540. Antoiiiu VeMKiu acrie reginei Isaln la . c în dicta feudal a Transilvaniei 1540.
inui Ia Gliiertanii s'a presentatU unU oratorii tritnisu din partea aultanuiui turcescti $ii
a ucciaratu pe Shfanil Mailatii dc vnh'odn fi Jomnii alU 'franiilvaniri (Scîndu totu- .
O'datil cunoscuii, c sultanulli a datii ordinu ppivo /Hurii di» ira românii ii fi Moldova,
ca în casu de lipsit, se dec aiului in lui Sli;fan:i MaiF:ît-j i se supun pc rebeli. Vcraniu
adaujjc, c acdstâ rumpere a Transilvaniei dc catrc Ungaria a causalu durere la mulji
din reprezentanii celorti trei naiuni privilegiate.
AmtoHtus Wraneius IsMloâ reginM Hungariat fdkittUtm.-
Oonjuratio tandem Stej^ni Maibdî in lueem aese exeniit, et quo

animo, qua fide, vd perfidia potius atque ingratitudine erga suum princlpem
fiierit, patefecit. Proximis comitiis XI kal. Octubris in oppido Byrthalom ha-
bitis, orator Turcarum caesaris ad onines Transsylvaniae ordines missus, au-
dîtus est, quî legationetn in hune modum exposuit. Potendasimus imperator,
caesar Solymanus, eujus et vos et Hungari omnes mancipia sîtis, nempe ejus
ferro wcti et aubacti, posteaquam Joannem regem Dens Maximus vivis exemit,
qiien^ et si non obiissct, erat tamen quaesitunis, qund in fit'" pt offirio sccurti
nou peistiterat; Mailado, quem et justum et vestri quoque generis iiominem

scit, regnum Tratissylvaniae cum omnibus finibus, viribus ac reditîbus suîs coflt-
fert et -donat, jurat ad haec per maximum ac v ivum Deum, per avos, proavoa,
atavos, ac caeteros omnes majores siios, per fllios item, per ensem, per ?;nlrm
flemum ac pancrti, se vos omnes in vesu i fide, more, consiietudine ac juribiis
servaturuni, nisi per veslram infidelitatem defuerit. Proinde jubet, ut ipsius
Mailadi, tanquam vaivodae, prindpîs ac domini vestri legitimi imperata iadatis,
quod qui noluerînt, scîant, se ipsius Solymani imperata non fecisse, eundero-
qtie Solymammi caesarem ultorcm liabiiuros Ad M.iiladum cîc:iii ronvprrî-s :
Tu vero, ait, inierim quospian» rebeiies et contumaces tam caesareae quam

tuae voluntati cognoveris, fcrro ac tiamma in hos desaevias. Praecepit etiam
ejus majestas tam vaivodae Moldavo, quam Transalpino cunctisque xanxacchis,
qui Istranas provincias tuentur, ut poscente necessitate, tibi sese adjungant, et
commu'îbtis viribii'i scflitiosos ac rebelks nu ilius coherceatis, His e\|ii tlii:-,,
Turca subito responderi sibi postulavit, declararique totius gentis ac Maiiadi

uldmam voluntatem, ne et îlli caesarem vetbis tenere velle judiceniur, et
ipse quod a veritate abesset, referret, quae res in pemiciem capitis ejus ver-
teretiir. Erant haud paiici cx conjuratis Mailadi» prtcseriâm Franciscus Kendy ,
Ladislaos Mikola, Mariinus (iherendy ea sententîa, ut mox responderetur

totam Transsylvaniani ipsum Mailaduin accepisse in principein, eidemque uti
domino parituram. Sed pUtres qui meliore consifio ducebantur, et quibus do^
lebatab Hongaria scindi Transsylvaniam , rem praedpitare vetnerunt, ne re-
pente Mailadum principem smim confitendu nu ndacia ejus apud caesarem ,
confirmassent , et sponte sua subjcctionî se dfKiissent ,

cujus paulopost cos poc-
niluisset. Consutuenini itaquc, ut prius caesaris hanc voluntatem et Transsyl-
Digitiûu Ly Goo
vaniaB tuae periculum tibî Hungariaetitic proceribus, praeserdm qui filium
joannîs rcgnare et legitima haereditate paterni rcgai cupiunt potiri, signiAcent,
petancque, ut si ex Hungaria Transsylvaniae conservatîo fieri nequeat, ipsi
Transsylvani mature cognoscant, et quam ronsuUins ttiaturîusque possint, sibi
prospiciant, nc si a Turca vi per injuriam expugnentur, io graviorem servi-
tutem ooajidantur, affliganturque extrema percusnone. Quum itaque de termino

alii contracdore, alii longiore ferrent sententîas, ipse orator, intdiecta hujtis-
modi difficultate responsionis, quum totum regnum non convenisset, annucnte
et Mailado et rneteris omnibus, spatium quinque mensium ad retspondenduin
praefixit «is, ita tamcn, ut uaicus dies nou praetereat, ct responsum certam
dent. Ne aiitem mmc nitul respondendo^ caesaris voluntatem neglexisse vide-
rcntur, miserunt ad eum cum ôc oratore Turca Lararum Wesewdy, mîlitem
ipsius Mailadi, cui in scripto injuncta est legatio brevissima, et ad praescriptum
de industria, nisi aliam in secn habuL-rit a Mailado, qiiod credibile est,
pruptcr sitientissimatn hoiiiiiiis dominandi cupidincm. Ka uutein talis est. Ini-
primis quod majestatem ejus caesaream cura illorum non praeterierit, quodque
se orbatos principe tanta gratia et demcntia prosequatur, ingente» agunt gratias,
et fidelitatem cum servitute pollicentur. Deinde quod imprar srntia rcrt'.:m re-
spoiisum ad ea, quae ab oratore cjus acceperunt, ei facere uon poiuerunt,

aifcrunt causam, quia viritim omnes, Mt mos est patriac, non convenissent,
minimeque Itceret paucis în re tam ardua de omnîuro sttu deliberare. Petunt
itaque suppiices, ut id in bonatn partem interpretetnr, oeque gravetur pro
sua bciifirnitatc ad dictum terminunj per ejus oratorem dauim, responsum
ipsorum cxspectare, quod per Icgatos viros primarios, quemadmodum fideles
subditos decet, £acturo5 aese obtulerunt. Munere dehinc promisso, et precata

illi felicitate verbum non addiderunt. At pro munere apparando Secuii contu-
lerunt duo millia numum aureorum, Saxones totidem , coloni nobilium pendeat
portatim denarios I.XXV., hisqiip commode et mature expedieniiis desif^nan-
disque oratoribus alia comicia in oppido Vasorhel ad XV. kal. Novembris
babenda indixenint, in quibus sine dubio multa afia tractabuntur, quae ad
banc scdestissimam proditionem Mailadi pertinebunt. Sed bic orator. Turdcus,
vcra sint quae attulit» estque verus caesaris orator nec ne, haud facile constat.
Muli rem compositam et excof^fitatam a fallacia Mailadi opinantur, et apud

caesarem, ministris Radule vaivoda Tran&alpino et Ilieroiiimo Laski transigi,
quo dominadonem Transsylvaniae, ad quam dudum succensum finsK ferunt,
possit invadere. Nec desunt, qui dicunt non esse mentitum oratorem, sed Mai-
ladum vcrba dedisse caesari, certo se scire asserunt; quod scilicet Joannes
rex sine filio dwcKsisset, et <]iiofî nritet totinn re^nuin ipsum sibi in principem
dari, tanquam unus e»set, qui (^jermanos arccrc iiossit ab iiungaria et tantîie
gentis babenas fordter moderri. Sed haec omnia (juamquam non ambigo tuae
majestad plane constare, meae tamen fidei qua in Joannem mibi certe regem ,
clementissimum fui, «juaque nune in filium ejus et in Ic sum, putavi esse, si
lotam hujus tra^'oetiiae seriem ad te pcrscribercm. Cactcruin. non iit tibi con-
hulerem, quid lacio opus esset, sed quid sentircm faciundum dicerem. Quod
ejusmodi est. Quum nempe Mailadus ferocissimo et iniquiîmo spiritu, impa-
Digrtized by Google
253
tiens omnis niorae reni suani nun aequis inodo wtd ttiUR înîqiiU ratioaibus
ai! fiiicin deduci contenJit, ct iu sula celeritate votuns OOAStituit ut rcnim po-
tiatur, quo omnium in se ununt translciu potentia, in dominto permaneat, aut si
id aasequi nequit, Ferdinando regi, unquam abhorrcret Turcae servire, tradito

r^;iio, dumtaxat tanti muneris gratiam referat. Quare operae pretium
solus
esse, ut extemplo oratores tuos, qui apud caesareni «mt, faeeres ceitioreSi
mandaresque ut tolis viribus. apud eum agerent tuo nomine ac omnium pro-
cerum qui tuarum partium sunt, pro favore ac lutela pueri, dilucrentque ejus-
modi Sifoiladî mendacia' rei veritate ,

quod si posceret neoessitas ,
agerent etiam
donis, mare parentîs pueri, quum
plurimum ôiest apud Turcas. Nec
largitio
diflîdo, eum principem, quamvis Turcam ac barbarum, qualeni sese in patrem
fide atque benevolentia exhibuit , in lilium quoque similetn fore ; et proculdiibin
turn infantia pueri, turn tuae majestatis sexu ac viduiiate cominovebitur non
mediocriter, quandoquidem tantum caesarem, qui viris atque hostibus saepe
peperdt, qui iis, quorum genus de fide ac nomine semper odit, aliena regna
donat, et in sui tlonari per[niitii, in uierum ac mulierem saevire turpe et
inglorium esset. Ad me quod attinet, qu iiinjuam ego non sim trinti, ut ma-
jestatcm tuain vel minima mei cura contmgat, isto potissirnuin tuo luctuoso
ac taborioso sttu, non tamen committam, ut reprehendi possim, quod malo
quopiam animo fiiium (ionîni md dementissimi ac ruinam lienignissimam de*
stituiîisem. Ko enim loci uim , ubi etiam rf*btis tuis ])ro mea mediocritate
prosim. Etsi forsan alibi vclis me esse, lubentissime jussa tua exspectabo,
acciptam, obibo. Neque putes me aliam ob causam ab aula tamdiu abfiitsse,
quam quod et hi motus îtinera maleficis horoinibus infecerunt, et ut noDniiiîl

rebus avunculi mei praesidio ease possem, quum iacile initio bellorum et in
obitii principum, Hungarorum non plebis sfjlvni^, sed etiatn amicornm animi
perturbantur, varianturque voluntates, a quibus nobis inuic maxime metueudum
esse conspicio. Supplex icaquc pcto, digneris met, o regina, meminisse, et
me in numero fidelium tuorum censeri. Vale. III. îd. Octobris MDXL. Albae
Juiiae Transsylvanae.
MomoMnito IIhbeuîm hisewrica. tfcriiMotci, Tam. tX. poc IS5-I5S'
CXXXVIII.
1540. Rij,'clc /•cnlhiiiiiiiii . trimite in Transilvania pe /"fWi/ .\'ii</,isi/j' >i pe ali fS40.
nubili cu instruciunea: sc insiste po iânf,'^ voivo<lii Transilvaniei ji i'c hiiij;.! rc[)rcscn-
taiiii cclorii trei naiuni privilegiate, ca se nu .se supun Turdloril, dc ore cc in casutil
acesta TrâtosilvaiUA va ajunic in positiuaca UcplorabiUl, in care se aH ira-r^mâtUu,
1540. ( >c t o mbre 14.
Tnstructio data Magnifids iîdelibus nob's diUi tis. Tonu: de Nadasd

Magîstro Tauernîcorum et Capitaneo nostro, Ca&pari liorwatti de Wingarth
Ciil)iculariorum nostrorum Magislro, Si^nsmundo Balassa cîi: Cji.irmath comii
comitatus Borsodit nsis el egre^rio Georiîo Seredi, Ad fideles nostros Spccta-
bilcs et Magnificos Wa) wodas ei relitiuos Ordities ac Status K^ni notri

Transsylvanie, ita ut d ex ipsis Oiatoribus et Nundis nostris unum aut plurcs
aii(|iio eaau abesse contîngeret, Rdiqui tamen in îpsa instructione procedere
debeant.
I'rimum dicla salute et comniendata gratia nostra tain in Conventu
generali trium Nacionuin, quam particulari m Civitatîbus item ad personas
sin^lares.
Rcvoccnt in memoriam Nos ab Initio Viuente adhuc Set^ntssimo Reg«
I,iulov[(i) Sororio nostro charîssimo pie memorie, omni studio, mm dili-
gcntia opera preslitisse ea que ad Re,'ni hujus Hungaric conservacionem et

aalutein periinere videri poterant ct proprits sumptibus castra plera(}ue m Croacta
et Dalmada conseruasse, ac bonum Numerum Militum stîpendio nostro aluisse.
Vbi aulem casu et tnfelici prelio pre&tus dominu;; Ludoviciis Rex occubuisset
Nos non tam pro Jurii notri»? asserendis qiiibus clanim emt RcLnum hoc
:
Hungarie ad Nos liberosque nostros pertinere, quam pro conservacioae tam

Incliti Regni et ne ex eius periculo toti etiam christianîtati detrimeatum acce-
dere t, Omnia fecisse et tentasse, que ad aatutem et tranquiltitatem Regnt per-
tinebant, V'bi pacatis consiliis res non siiccessiira videbatur, ad arma confujrere
fuinuis coacti. Cumepie varie per annos alitjuot certntnm f'.;is";rt inter nos ac
Serenissimum Joannem Regent, Videremusque Mutuis iunusniodi dissidus et dis-
sensionibusRegnum vastari, milidam atteri et hostibiis viam in Regnnm aperiri,

ex innato erga Nadonem hanc Hungaricam (studio) et pietate, Voluisse nos
tolli omnem matcriam ruine ct clai^î>- hniu-, et u! pacatum concordie moduni,
c|uem sereni.ssimiis Rex Joannes proposuerat, accessisse, et cum eo Interce-

dcnte utrintjiie Juraniento et literis utriiisque Nostrum nianu signatis, i>aceni
et concordiam in aitîculos descriptam firmasse ac determi'nasse, ad quam ob>

servadam omnes illi domini consiliarii joannis Regis, qui ad tractattis pacis
ct concordie fuerant admis-si, lîona fide se literis ipsorum obstrinxerunt . Omnia
illa inter nus sancita tinuiter et inviolabiliter se observaturos et oDser\'unda
totis viribus curaturos, Quod aliqui constanter prestare non negligunt.
Predpuus autem pac» et concordie articulus is fitit, ut decedente ex
hac vita Serenisstmo Rege Joanne, edam si filium post se re1in(|uerct, Regnum
tafnen totum et solidum cum omnihiis prouinciis et partibus eicK-n: Rt iyno annexis
ad iSos dcscenderet, filio autcm liiius aut liberis sexus utrius(|ue de sttu conve-
nîenti inter Nos pie conuentum est, Nos itaque sanctissime omnia prestare paratos
esse, si in regni possessîoneni pcate et dtra armorum strepitum admittamur.
ludicasse quîdem nos, quod adhuc vivens talem curam de sui promissis
et obligacionibus in negocîo concortlie et pacis Serenissîmus Joannes Rex ha-
berct, ct ita provideret, ne iieruni ad arma nobis confugere esset neccsse;
sed videre Nos non deesse quosdam qui obstare nitantor et qui ad Impera-
torem Turcarum missis Oratoribus videantur podus declinare, quam satisfacere
i> AU fosift tiimifi v« ucwuri K»!eki »i VcrbTicxi, VcNoctici MiMikâi VI. ii6.
^ j . d by GoogI
articuUs oNicordîe et pacis. Qtxi tamen si dicunt defunctum Regem eorum sin-
ceriter Nobtscum pacem inîise, nescitur quid excraatkmts adfere possunt, si

vero dicunt dominuni ip'îoruin nolui i<;e stare promissis, relinf]ui hoc potest jit-
diciu proburum, qiiali iiunorc mortuum dominum suum , tâlia assercntcfs, affîciant.
Cog\ ita<iuc nos Jura nostra et pacis ac concordie efiectum Armis asse-
rcre, Nisi cessauerint tales nobis et Imperio Regîminique nostro obstare, vi-
dere cnim N'os ce istoruni intcntioiT' c.t gestis ,

Rc;::^nn Hungariae extremiiin
pericdlum acccrsiri , cx qnn ct totam Rcmpublicam C^hristiannm labefactari vi-
deatnus, Quod ierum periii, exemplo inukorum Rcgnoruin facile Judicare

potenint.
Intellixisse eciam Nos, prius ab aliciuibus prinH>ribus subditis olîm Se-
rentssiini Joanni<î Rej:;is, varie ip<;o'; Traiis\ I\ ;inenê=; sollir.itatos esse coatra
pacis et concordie ariinslos, (Juod lieri iion decebat, maxime ab his, qni noiits
per lîteras suas obligai sunt, cum scirent illi, hoc sine notabili clamiiate
non posse; ne itaqoe huiusmodi bominam «uasionibus sednd sese paciantur,
fieri
Agant viis et modis (]uibus meh'oribus scient et poterunt, io eonmi prudencia. [
bitcllexisic LI iam Nos, <|Ulk1 proxime per Turcarum Kuiicios .n; dictam
et conuentum soUiciiati fuerint '\ ut scilicet illis audicnc<am prestarcnt . Nos

vero non intelligere, tjuiJ ilfi Nuncii adferre possent aliud, quam Regni pcri-
culum, nam âue ad obedienciam Turcae hortentur, siue id petant» ut recens

Nato Joannts Regis filio obediatur, non est dubium, qatn rem suam agant,
ut Regno in tanti? periciilîs constituto, sibi viam ad occupandum paret, Posse
autem status TranssykaniQ facile Judicare, quam pericutosuni sit puerile im-
perîum non modo Regno ita ]acero et diviso, sed etiam aolido et pacato.
Quod si vero preseferat Turca velle se regnum vd partes eius alicut
prefecto subdere, Cavere nihilominus sibi debent, vel solo exemplo Tranai-
pinensi et alionirn complurium ne in condicionem Ita miserandam, ut est
i ransalpina , sc precipiteiU, et judicent ipsimet, quod si vel tributi nomine,
vel alia quacunque racione se illius Imperio subdiderint, difficillimum erit Re-
gionem eam ita natura et Civitatibus Castrtsque mimitam ex illius manibus
extricarc. Idcirco per fidcî christiane per patrie , iixorum , liberorum , tanti-
demqup populi christiani et Hbertatis amorem eos ab hoc proposito dehortentur

ct retrahant.
Nec est, quod de salute sua et securo Regni Sttu amplius dubîtent,
nam Majestas Cesarca frater noster charissimus, totis viribus in Imc iucumbit,
ut cum I'ontifice et R( <,'e Gallorum ac Statibus Imriei ii , ul in tk iensioncm
non solum huius Regni, sed tocius Reipublic Christian^ expedicio suscipiatur
et Regnum hoc in libertatea) pristinam vendicetur. Mabere nos ct nune eas
vires, ut illos et eciam omnes Regni partes asserere nobis et tueri po^,
deo auxîUante, non dubitent
Prrterfn sT:pfTinrib\i<5 tlieVuis Waywo{le ipsi miserant ad nos certnm
nimierum genciimi el tormentorum Bellicorum pctentcs, Nos «juidem ca pr-
stare ac paratos fuisse quemadmodum et nune paratos esse, Sed quum nuUam
I) iHcIt tionU In Cliictlniilt pc la fiiii;l« lui iî«]>tciilb<rc IS4I>-

eo temporc ai> ipsis Waywodis et Regno seciiritatem habuissemiis, prestri
ea, <up jîpîebnntur dilata fuerunt, (Juod boni consulant
. Ubi tamen medîo ,
jstonim Oratorum nostronim Uc voluntate regni et Waywodarum certiores facti
crimus, et numerum illum et si oecessitas postulaverit, ampKorem cciam, una

cum fcormentis bellids mittere nos paratos esse» ad quod ita expedita et în*
structa omnia per nos teneri, ut dtra moramiter aggredi et in Transylvaniam

intrare possini.
Habeant in hoc Oratores Intel iigenciam nmtuam cum Waywodis, qiio-
modo de hb loquendum «t et an publice vel ut consuliius videbitur.

Potenint eciam admonerî Nos eum habere pietatis respectum, quod
Regni Hungari vel partium eliis nunquam suscc{)tiiri essemus,
giibernaciiliim
nisi de! aiixilio et fratruni nostronim viribus ita essemus sufiiiUi, ut crederemus
nos eciiim tueri et conservare posse.
Agaiit im[)rimi8 Cum \\'a}'wodis: declarante» nos tllorum causa omnia
facere paratos et habutsse edam exercitum paratum ad illonim ddeinionem ct
liher:icion«;m ita nos credere, quod hoc întellecto Exercittis Joannis R^s de
Transylvnnia properas-êt exire.
Exponant insuper Nos graciose respondiiise pro illonun voto ad omnia
que per Gherendy, Thomam Ndasdy et Joannem Zalay proposuissent >.
Oflerant et dcinceps cumulatisstmam graciam nostram Itlis nun4iuam
defuturam et lUorum consilio utantur in Dîetis Indicendis et AUidendis pri-
moribus.
Nobiles admoneant in imiversum simiiiter et precipuos singillatim, ut
patrieeonim Salui et perpetue quieti consulentes: Ita rebus prospidant: Ne
perpetue seruîtutis Jiiiûm acceptent et vere Nobilitatis Nomine ac titulo se
ipso?v exuant et in condiciont m TraiTîaîijinensem se suam<|ue Nobilitatem ct
Rcgnum tam nobile precipitent, et Ne ex Transsylvania Transalpinam fuciant.
Siculi eodem modo de memoria sue Nobilitatis admonendi erunt. fVe-

terea usque summamflor. 5. aut 6. et eciam amplius millium, prout commo-
ditatem vel Ne^ssitatem exposcere videbunt, polliciantur, vel ut prioribus

teinp(^rilius transactum cum Francisco Lazar et Nicolao Konn s. Crecîimns
fiiit
cum teta Nacione Siculorum (prout nosse didtur Joannes Lazar) posse trans-
ipî iu qtiingentis vel minus. In hoc tamen ewnm consilio utendum dudmur,
qui re rum sunt gnari et in similibus exerdtati.
Saxones îtem admonendi erunt, quod si Agjrt39 et Villas Turcae vet
ab ipsis prefectus quisnunqu^ fucrit, possidcat, non posse vitari quJn et Civî-
talcs Ingrediantur et ut gentis iiiius natura et mores sunt, timendum erit, ne
pidsis prioribus possessoribus Gvitates et munidon«s occupcntur, huic enim
rei et praemîssis sui blandis et min» .Turca viam struit et oocasionem querit.
Dcclarcnt istis fanorem rt graciam Nostram singularem erga eos, pro
tot et tantis serviciis ct priori) nis et (|iie ab lllis c\[iecl:iiîvis.
Cibinicnses singularitcr admoneri poterunt ue immunitatc ipsis' oblata
•) tu ooncep<«lH Ui» ««hiva nialuliii c. r. «Un Viciu ac mii allil aici fi caviMcIe: «4|«iiiid cUrio* diK
mim» Xiuhiiljr leolnri |Nrt«ril.»
Digrtizedby. Google
857
et in Vniuenum otnnem spem «fOrum de Nobis prtus conci^tam et per Nm

oblatam confirment et roborent verUs quîbua poterunt.
Cum singiilarîljiis personis ajânt pro coadicione rerum et personarum
juxta consiliiim Waywodarutn et aliorum quos ex anuno fauere rebus nostris
intellexerunt.
Ferdinandus mp.
A4 HwJilII» iiMiae Rcgiae Mii;»lati> proprian
Ad. Carelus mpr.

(L. S.)
Pâ dosa: Instructio ad Status 'iran.syivanic pro Thoma de Nadasd

Ablegato. Sub L-ia A.
Mfni Tnasylraiiiw. Tom. L pag. 48— 53.
CXXXIX.
1540. Legalit Irnnuhamei trimifi la Conslantiuofolii facil cunoscuii J'ralclui 'S4o.
Geerge, cpjttapuîui dio Onde, d
tiiltainiltf SotinuaM a'a tnvoita, ca donai» Trannl'
vanid ^ a parilord din Ungaria ae trAdt la fiuifi decedatuiui rege loanlt Zapolya,
Legai Cmtstantinopolini vn'sst, ctivsnm fîlH Zaprilyae . cnm Solymemito

JdiciUr con/ectatn^ iu Utingariam pcrscribuni.
scopo Varadiensi
R evcrendissîiîio
1
.
iîesaurario
Spectabilibiis
,
,
Petro Petrowych,
et Magnificis Dominis
Comii Themesiensi
,
Georgio
,
epî-
Valen-
tino Thewrek de Enyngh, Capitaneo generali, Joannî Podmaniczky , Dominis
et amieis nobis obaervandissîmis.
Nactn hac scribendi opportunitate , facere non potuinuis, quin summam
I<âtionis nostrae, hic apud excclsam Caesareae Majestatis l'ortam peractae,
brevibus, Doininatiooibus vesiris perscribcremus. Sciant itaque Doininationcs
vestrae, nos, refutatis radonibus adversariorum , Deo optimo auctorei de
omnibuB negotiis nostris optatam a potentissimo Caesare habuisse relationem,
hoc est , naturii felicis mcmorîae Domini notri clementissimi in solio ])a- ,
terno '
, cum toia jiirisdiciioiic , et oînnibus terminis i iungariae , et Transsil
vaniae per ejus iVlajestatem reiictum esse, existiinamusque, nos ad valedi-
cendum cras introduci , et sequentî die hînc niovere*poase. Rellqua omnia in
I) Vi pactoram Miai 1$39. qiuir inter FrniiamdiMi vûit CI J«MBca Za|Mil]m. iHefffele Atchi»
|M«cu)>a Luudciui, jonneMo linBMa «ini, Uungaiia ei TiwiMllvMMa iii> ohkii JEapolyaa fanlînMido ccdcnda eni.
37499. nMumeme Voi. II. Partea 4. 33
Digitized by Google
noslro reditu a iiobis ip?;is , I>oininatK»ncs vcstrae* tntcllrfjent , quas diu feli-
cissinie, ad voia vaiere desidcramus. Daium Constantinopoli , 17. die Oco-

bris aano Domini 1540.
SiephaHUs lie IVerhnvz Cancellarius

ei yaoHnes dc. Ezek Episcopus Quingueccclesitnsis.
Fny, Bpktolae Praccnun Rccai Ko^guiM. Vm. IL pa, 87—88.
CXL.
1540. Petru GtrenM lui Siefoni Mailatit, c vatveduia lrei-romnem
a trimisd in Transilvatila pe Petru PitariutS ca IcgatU, i a fiknilO cuDoacutn Afde»
Icniloru , câ dacit Transilvania sc va supune regelui FcrdinandQ , ataoci dihsulii dÎB ordi-
Dulâ sultanului va trebui <e intre in Tran«ilvania i s'o prâdeze.
Saxoncs TriDissihani ,
vf.'n'f /--rhts, nti ptirti adhacrcanl . v<}!un( co)î<;titHcrej
qiiain comitia celebrata Jiterint. iâji-oda Vaituhiae jadiosis favet.
XNescio, quaie silentium Vestra liominatio imposuit Domin-'- Sixo-

nibus in Schenck, ut nullus sub poena honoris, ac capitis audeai cnarrare,
quod îpsi in maximo secreto habuenmt Dominus Emericus Balassa cum. în-
traiis3t cîvitaton Cibiniensem ,

id, quod Dominatio Vestnt jussU în secreto
tractnre ,
pnlam nmnibns enrîrr.ivit , ac (lixit . psô , et collefa mcus, onines
sunnis jurai regi Ferdinando , et hoc occultari non potest. Sic postea Do-
mini Sa.\ones copicluserunt , talem relationem £acere Vestrae Dominationi de
pra^cto silendo, ut nulii Principum cpnsentient , donec generali» congregatip
fuerit, ne Nobiles dicant ac Siculi eos absque voluntate eorum altquid fe-
,
cisse. Vayvoda Transalpinensis habuit in î.egatione Petrum Paytar, qui in

legatione ista dixit, quod si regi Ferdinando adjiaerebitis, oportet mc ex
voluntate Turcorum exire, et depraedari regnum. Nam Dotpînus Verboczy
ac 5. Ecdesiensis talem rdattonem habent, «cut optastis a poo, Petrum
Petrowych constituit Gub^natorem« ac monachum expdli jussit, quod ad
eiim non venisset, sîcut promisit, — — Ceterum vellem, si me in-
formaret, ad quid se tenere deberem , nam et ego Ferdinandi regis, eram.

Dat. Olcssovae ii. die Novembrb 1540.
Pttms Gertndi.
«
VtKft BpntolaB ttvtamt niiit IliHiRminc^ hn II. «9—Sg.
Dlgitlzed by Google
CXLI.
1540. Regele J't/loniei trimite o Icgaiunc la voh'oJulii Moldavei apri! a cere
amiciia i alianfa Moldovei io contra tuturora iniimdlortt connuni.
râiestas kegîa Dominus noeter gratiosissimus eius semper animi

fuit, et est| ut erga Vestram Magnifioentiam veram amicitiam ooiisiervet ct
in omnibus rebus ostendat îdque scmqer cog;itavit, ut terra vestrae Ma<,'ni-
,
ficentiae in pace et in bona detensione contra hostes paganos consistat quod ,
ex hoc quisque, et imprimis Vestra Magnificeotia fiidle potuit cognoscere,

c{iiod in oinni eius necemtate contra eoadeni pagaiios exerettum amun , quem
in Podolia contra Tartarorum «xcurnones servare consuevit, ad Vtestrae Ma*
gnificentiae defensionem semper pafatum esse voluit , et omnia aeque lîbenter
semper faceret, quae cognosceret ad Vestrae Magnificentiae et eius Terrae
bonum et padfieum statum pertinere.
Attamen ex quibusdant causis Sua Maiestas oognoacit, quod Vestra
amicum animum erga Suam Maicstatcni gerit, et prae-
Magnificentia non satis
sertim ex hoc quod Siiae Maiesti hostium oratores et nuntii saepe veniunt
,
ad Vestram Magnincentiam, cum quibus, quia vicini non sunt, nihil communc
videt Sua Maiestas esee Vestrae Nbgnificentiae. Cocovit id tpsnm Sua Maie- ,
stas ex imperatore Tartaro, cum quo pacem fiictens, Vestramque Maîficen-

tiam in eamdem paccm incliuîere volcns ut omncs Suae: Maiestatis amici et
.
confoederati , etiam \'estrae Mai;nificentiaf: cssent amici, nost loiigos super

ipsa re tractatus, quoniam diu in hac Suae Maiestatis voiuutati contradicebat
tandem victus mulus persvasîonibus tntimavit Suae Miaiestati, id se quidert
fiwere velle, ut sit Vestrae Magnificentiae amicus, hoc Cameil adiecit, quud
Vestra PvTagnificciuia non sit Suae Maiesti interjre aminis.
Et propterea Sua Maiestas considerans tam sua ,

quani Vestrae Magni-
ficentiae dominia paganis vicina esse, et intelligens conununem, sive coniuctam
utriusque d«fensîonem contra eosdem hostes, utrique parti multo utiliores [m]
esse quam aeparatam, vel divisam, optat Vestra Magnificentia per me, ut
crga suam MaV-s'-if-^ni et Suae Maiestatis dominia talctn amicitiam omnibus
in rebus ostendere velit ,
quaiem ex Sua Maiestate cognoscit , et qualem ne-
cessitas utriusque postulare videtur. Quemadmodum enini non dubitat Maiestas
Sua suam amicitiam ad defensonem contra hostes Vestrae li&igiufioentiae uti-
liorem esse, <[uain aliorum Princîpum qui vicini non sunt, ita etiam credit
amicitiam Vestrae M iLûificentiae quoad defcflsionem Suae Maiestatis Dominiis
[orum] non inutilem esse futuram.
Ubi autem talis consensus amkitîae ab utraque parte conservabitur
ornrna multo mdius ad utramque partem eventura âse non dubitat in tidlids
actionibus contra paganos, sentient enim meiiorem resistentiam ab nttaque
parte futuram quam si per discordiam mutuum auxilium deesse in communi
,
necessitate viderent.
Et ut I10C ipsa amiciia tnter Magnificentiam Vestram ^ împeratorem
260
Tartarum per Maiestalem rcjÎam intcjjtn et facU, firma et perpetua csse

possit, Magailicentia Vesira clet saivum conductum niintiis imperatoris in ina-
nus meas, ut sub eodem saivo conducta Vestram M^gnincentiam securi

venîant et tpsam amidtiam confirment.
Commiut ttem mîhi Sua Maieatas, ut cum Vestra Magnificeatia coa*
stitiierem tempus et locrim ,
qrianclo c<inventiiri essenuis in confinibus terrarum
ut satistieret Vestrae Magniticentiae clesiderio de tugitivis honiinibus, dc quibus

apud Suam Maiestalem Vestea MagniHcentîa quota est, quod a festo »•
sumptîonis beatissimae Virginis Mariae in Podoliam profugissent, et sicuti Soa
Maiestas promisit se facturam post convcntiim Cracoviensem ,
iamqne mihî
dedit Suae Maiestatis literas ad omnes capit incos V^cstrae Magnificcntiac fi-
niliinos, ut ad diem per Vestram Magniticentiam mecum conslitutam venirent,

ut auditis partîum querelis et responsis îustîtiam feciamus de restîtutiooe ho-
minum fugîtivorum.
UogMl, Cothii diplomlicHit Kcgni I'ulmiae. Ton. I. i. pifi> 6jS.
CXLII,
1540. >S4'0- FenUnaiidS, regele Unsarieia trimite in Tranaiivanisi pc Wuiffgang Farkat
de Harma, ca se dojenifcS pe Transilvjtncni ae nu se supunS TureilurO.
Decembre, i 540.
R
ad Dominos
jcstati!»
lîspon .Sacr<'
i
Romantirum, Huiigan\'
ranssylvanenscs per Kgregium
,
Hohemi<j etc.
W'olffgangum
K.egi«^
Farkas
Ma-
de Harynna.
Imprimis salutem dieat et graclam nomine Maiestatîs Regi, domînîs,
quî miserunt cum et in universum si îpsis vîsum fucrit omnibiis.
Maiestas Regia ab ipsis animo gracioso accipit ,

quod ad suam Maie-
stalem in re tanti ponderis iniiierint et perpetua sua gratia referet, quod re-
quisiuerint voluntatem Eiusdem et deliberactonem in tanto casu, nec sine

scitu et defiberatione suf Maiestatîs in hoc negodo respondere voluerint nun-
cio Turce.
Maiescas s'.ia iiUclIeg'it Iciyicionetn et nuncium Turcarum Imperntnrts
et videi animum iiiius eundcm esse, qiii semper hiit, ut Regnum in piurcs
partes dividat, quo faciltus eo potlri possit. Maiestas autem Regia, Dominus
noster clementissimus eo ab iiiicio mnaum operam intcndit. ct nune id agit,
ut di'îpera et flrnisn in unuin colliyere possit, ne itixta Saivatoris verbum in
diuisione ista regnum desolari et perire coiuingeret.
Digitized by Google
261
Nou videtur Maiciitati su^ ,

quod in aliqua |>ari.e applaudcuUum sit
huic nundo Turcf , ubi eos, et omnes regnî incolas mancipia appellat, licet
ccîam si blandius et delectabilitts quid dixtsset, eo tamen tendit, ut instar

ilionim, <|ui vera ipsiLis sunt mancipla, ipfiîs quoque pro animi sui libidine
in rem suam abuti posset.
Nec illud sue Maiesti placet, quod ad uldonem tendere se in Sere-
nissimum joannem regem bone recordadonis pre se ferat, si dîucius vîxisset,
|)er hoc eaim palam facit in omnibus et amicb et subditis sui: se sempcr
inventurum quod reprehendat et quoJ cum eorum ruina ulri?wat(!r, unde di-
scere et sibi cauere scient, quicunque ipsius amicitiam et subiectionem que-
runt, quum ooiiatet, interrnmpendi amidtiam et foedera nunquam defuturam
Turc occaslonem, ulâ volet
Quod item nominatim a se ipso, ex fratrlLus quidem eonim imlla
clcctionis preroifativa ipsis concessa ,
principcm proponit et eligit. In hoc
niaius quid derogassc eorum liberti vjdent, quam hactenus Moldavis vel
'
Transalpinis esset derogatum. Illis eteoim ex sanguine suorum pricipum in
locum demortui eligere Waywodas hactenus liberum fuit.
Maiestas sua ita semper persuasuni de domino Maylato habuit ct habet,
ut pro libertate patrie mortcm qiiaiitLiiiu Is atrocem jxM-fcrrc csset [>rom[îcior
quam sub noniine suo eterne scruituti patriam tam nobilem in Regni ct to-
dus Christianitatis detrimentum et periculum addicere « cui rei darissimis rebus

gestis testimonium dedit ubi pro patria omnibus fortune casibus vel cum
,
vite periculo sese obiectare nunqtiani ilul)ita\ crir , ciiîus sententi*^ eum cssc
eciamnum Maiestas sua ccrtissime credit quod et ex- , verbis crusdcm nune
iiuellexit, licet id Maiesti sue nunciare neces.se nun erat, ciun iacta sua
omnia optima et Regno salutaria Maiesti sue esse oonstet.
Tributum quidem ct alia onera quod taceat Imperator Turcarum , mi-
rum non est, nim sciat ,
([uod qui se ipsi <lci.luni imperata omnta ectain ill-
lolerabilia libere et ingenue nutis facere et subire cogantur.
Videtur item Maiesti sue, quod electio aut proposicio ista principis,
si qui» bene introspexerit, non est adeo commoda et util», uti blânde .pro-
ponitur. Num putat sua Maiestas proventus Rcgius Turcam sibi et suo fisco
appiicaturum et eos non ftituros immnnes cciam ln îli in christianos ^'crrndi
et in omnes partcb uii ipsi visum fuerit et sui lacuitatibus, hi^c omnia tole-
rare cogerentur , ei principem sibi datum cum sua tota curia nutrirc ct ad ho-
norem omoena conservare, sioqoe se omni libertate exuere et pro nomine
iiobiliuin et liberorum (quibus principes et reges obligai ail libt rtatis con-
svetam formulam onincm defensionem sanctissimo jure;uraiKlo ailstricd cssc
et
solent) pro hoc inquam mancipioruni noinina et servilutcm cummutare non
videtur prudentîs esse consilii.
Nec credere et persuadere sibi debent, Civitatum daustra aut atias

nuiniciones in manibus sui relictum irî,aed eorum manibus erepta, in eorum
perpetuam oppre<>sionem et servitutis jugum uerteniur omnia.
Non .Mayiathum (qucm Maiestas sua certissimo judicio patrie et eius
libertaiis amantissimum judicat) non alium quempiam ita vecordem putat ,
qui
Digitized by Google
princtpatuin htuic a Turca oblaium, ampiccti aut tencre vel iti illom aspirarc
vellet, 91 vet natur huimme Itgw observare cogikeiit, debeAt enim homiiies
perpendere ,
quid ipsi sint , în îd edam suos liberos promovere.
Quod si cuipiam principatus a Turca detur, ad vite tantum spacium
datur, vita autem principum sub Turca con&titutorum brevis esse solet et ad
arbltriuih ipdus tantum. Nam Uberorum maxim tener etads nuUa apud Tiv-
eai» rado habetur, et hoc esset certa pro incertis rdinqiiere, net putat ho-
minriii synceriter piiim et christianum, qui ob suum commodnm tot amicos,
fratres. et alios omnes ingeniios . noltiles et libcrus, patriam (Vniquc ipsam
in serviuiieiii perpetuam ob suani ad breve tempus durairram emincnciani
precipitare vellet.
Juramentum Thunarum quale lit , vel periculo R^nl huius dtscere po-
tucrunt, ad occasionem qiiippe angendi res siias observare solent et cum vî-
sum fuerit, miile causis inuerttis inicrrmnpere con.suevenint.

Nec est ,
quod sperent ,
possc se aliquando jugum Turcarum excutere
posse, si semel iUi se aubdederint, nuDl enim hoc pro voto cessît, nec cedet
caipiam, nisi imperio illhis penitus destriicto. Mordicua enim ieriet, quoa se*
met ceperi»
Et his et infmitis aliis causis Maicstas sua et eius consiliuin accedere
nutlomodo potest ad primam parteiu proposicionis eorum, uti scilicet oon-
cordi cum Turca ineunde consentiret, aut eam ullomodo probaret.
Quod ad secundam pariemi defensionem scilicet a Maiestate sua spe-
ratam attinet, jam Maiestas sua per Domitios Nadasdy, Sipismiinduin Halnssa
et alios suos Oratores missos, gratiose respondit, et non eum tantum nu-
mervm, quem petunt, sed et maiorem prestare parata est. Verum ad ipso
rum judicium remittît, se in preddtum mtttere milites potest, riîsi prius tera
et secura sit Maicstas sua de his, ad quos mittere Jebet. Nam preter alia
et milîtes ipsi volunt soire condîtionem eomm, ad quos vadant et quorum
fidei committantur.
Optauit itaque Maîestas soa per Oratores suos, ut Maiestatem suam
assecurent domini Waywode omnes R^ni Naciones^ paratamque se ob-
et
tulit et nune offert, cum certissimo eflectu, toto illo numero petito et maiori ,
eciam, prout tempus et Regni necessitas exigit, exercitnm missurum. Itaque

uti primum Maiestatem suam de fide et fidelitate eorum securam et certam
feoerint, e vestjgio Gentes cum bombardis et ingeniis omnibnS expedîre pa-
rata est, a: quo ctdus Maiestatem suam de his assecurauerint, eo cicius gâates
pctite expcdicntur ct in mediiini eorum ad omnem necessitatem attiiigent,
quibus se pro hac hyfîniis comlitione loto defendere puterunt et castra apud
fratrem Georgium et eius complices existencia expugnare.
Nune Maiestas Regia totis viribus incobuit, urî Budam sedem Râm
et quasi Regni caput recuperare possit, vel bello vel pacato modo et in ,
utrunque modum habet Maiestas sua bun.im provisionem, bello eiiiin instat
ct urget et si pacato modo illi quorum intcrest responderint Maie<>tati soc

ac Budam et reliquas municioncs, quas habent (uti spcm bonam dant) resti-
tuerint) et si de hoc inter Maiestatem suam et illos conuenerint, Maiestas
Diqitizei bv Gooqlc
sua ante omnîa optabit liberri castra el municiones in Transsiluania exiitientes.
Si vero rem transig'cre cogetur, nihil est, quod Maîestatem suam
bello
in mis-sione gentium e bombardarum renioretur, sed intellecta et accepta ab
cis certa securitate de fide et fîdditate, gentes in Transsiluaniam cum toc-
mentis bellicîs et aliÎB neceasitatibus expedickmis promptas et paratas tenet

4ilbitoque expediet.
Ad defension'^ni nn'pm eius partis Regni in hanc hyemctn ita iam
nune providebit MaiesUis iia , ut nec Moldavi nec Transalpini neque victni
turc formidini aut periculo esse possint.

Ad ftttura vero tempora ut et partea
lihcra suit et secura a Turcis
% R^nî Trananluan
et aliîs in pristinumque statum et nitorem re*
et alia
stitui j)Ossent, Maiestas siia Sarratissima rum Excellentissima et Sacratissima

Caesarea Maiestate ac altis principibus Christianis prouidere decrevtt , dei cum
auxîiio, ut pro certo speret, Regnum hoc uDivemmqiie Cbristunitatei» ulte-
riori aoUicitudine euîusuî perieuli tiberatum iri et in hune finem Sacratîsslnia
Caesarea Maicstas Dictam Imperialem ad Ratisbonam ciuitatem Inipenalem
Regno Hunraric propinquam rndixit, ubi unanimi voto et consilio defensione
iaprimis huius Regni ita misere afflicti consuletur ct prouidebitur.
Quum itaque videan, nulta in paste secufam. cum Turca amicidam
vet subieecîoneni et in Regni uoione non parvam salutts spem repositafn eape,.
fidem vero et oninem oblacioneni Turce ac mntacionem in alium quam hac-
teniis fuerit statum periculosissimis perculis |)!enam esse, ac Maiestatem suam
cum Sacratissima Caesarea Maiestate el uînnibus principibus ad eorum Re-
gnique todus ab omni periculo viadicanflt salutein totis viribus iocumbere
decreviase, Maiesta» sua ieos horlatur et monet^ ut ipsi sint primi^ qui ae
constantes esse demonstrent, contra omnps minas Turcariim et exem|ilo suo
sint primi, qui se constantes esse demonstrent, contra omnes niiiias Turcarum
et exemplo suo sint primi, qui se constantes esse demonstrent , contra omnes
miaas turcarum et exemplo suo primi sint aUisque preeant ad unieudum et.
non scindendum Regoum in tot divisioaes prindpatuuin ,

imitenturqu^ maiorea.
stios ,
qui acerbissima qiieqne et mortis omne êniis perpeti maluerunt ,
quam
turpi huic seruituti illius Tyranni sese subiecere, licet sepius blandiori appel-
lacione et promissis quibusquam invitai fuerlnt.
Cu «ii strisin: Responsum Ferdinandi ad Traoasylvanos.
MnouMiiU OMnitbNi» K«sni TnMylvaaMC, Tom. 1. |M $6-6l.

264
CXLIIL
I j40. 1540. Di/eriU date isterice, cu privire ia Homui, din rcgistrulu de venituri i
chdtueK «Id orauluj Bnôvif.
A, .nno doinim millesimo (|uiiigentesimo quadragesimo prudens et cir*
cumi^Mctus domînus Joanitcs Hoch electus est ia vi]lîaim huius civitads Bras-
souiensis, qui percepit et extradedit pocunias huîus dvitatis BrasMuiensis ac
terme 1brr/a hoc indice oontentas, de quibus suo terapore plenam datunis
est rationem.
Extrdata domini villici:
Pmiru misium i r^mnnârt.

J«"- >^ Item feria 6-ta a Antonii prud. et ctrcumsp. domini Petnis
Sartor et Gcorgius Pellio missi sunt ad Fogaras ad nuptias De-
tncti ii Maylad; c&titmlt de câUiorU i ttUreiiun peiUru amendoi
J>e 7 i,u!e fior. 6asp, 32'/3
J*»' »*• Item fcria 2 da a. Agnetis Jucoijo Warga cum nuntiis way-
wodae Transalpinensis ad Fogaras misso, exp. asp. 12; eroansît
dîc» 3, salar. asp. 12
Jad, a6. Itcni ferin ? da conversionis bcaiî PatJÎi prud. ac cir-
p.
cumsp. domini Lucas Hyrser, Vincentius et Joannes Of, missi
sunt ad dom. way vvodam Stcpbanum Maylad , causa territorii pos-

sesionis Sarkan ac etiam alionun negotSorum ergo, expen«tae
flor. 12 asp. 31; dom. Lucas Hyrser nullam mcrcedem aocepit
nequt: de vehictilo neque etiam de famulis; dominus Vîticentîus
emansit dies 6 salar.tlor. i asp. 25; dominus Joannes Of ex
Fogaras missu» eat Gbininm, emansitque dies octo salar. fk>r. 2;
dominus Vicentius habuU unum famulum et coqnum dies 6, salar,
flor. 1 asp. 4; dominus Joannes Of habuit duos famidos dtes
octo, salarium fior. 1 asp. 14
' 'i- Item feria 2-da ante carnisprivium Joannes iJraway et I'c-
trns Pythayr profecti sunt in legatione ad waywodam Tranai-

pînensem, quibus dedi «sque în Transalpinam equos 5 et 4 fa-
mulos famulis expensae flor. 7 asp. 32 ; AlU tkfUvidi d« întrt-
,
(inere pentru pe 10 tlile

serj' ifort flor. 6 asp. 1
Ai»ij. 30, hem

O ta a. Philippi et Jacobi dom. senatus mise-
feria
runt Gregurium Thetck ad dom. Stephanum Maylad ad Foga-

ras « dnm nostram navîm penes Sarkan auferri fecit, exp. asp.
16; emansit dies 3 sal asp. 12
Jun. ii hem feria 4-ta in vigilia beati Joannis baptistae dom. Geor-
gius Pollio missus est in castra cum duobus boyarcmibus Fo- •
garasiensibus , qui in consistorio nostro captivi sederunt» et de

illinc missus est proficisci ctiam Cibînîum ad dominam magistnim
Diqitized bv Goo<île
265
civium emisa lîr.ihantorum circa Fogaras vulneratorum ac capti-
vatorum expensae flor. i asp. i6; Chdlueii de clclorie pentru

densul i penlrii doi serz'iiori pe 6 île flor. 2 asp. 33
Item feria 5-ta a. assumptionb Mariae dom. Chriatianus Av. is
I lyrser et Michael Rod missi sunt ad Prasitiar, diim Valachi Trans-

alpinenses Stephanci IMaylaiî in auxiliiim venerunt, circa Bodola
castra mctantes, quibus dcdj exp. flor 4 asp. 24'/s; Cheliueli de
ctUUrit fi {ntrefuurt ptHfrm dknsulu // j servitori /« 6 île flor. 3 asp. 38
Item ipso die beati Bartholomaei dominus Michael Rod a«c; 94.
missut est in Transalpinam ad Radul yraywodam in legatione
postquam Valachi, qui penes Bodolam in casin's prant, domum
re veri iuerant, exp. tior. 12 asp. 18; Cheilueli de caletorie i în-
treinere pentru dhisu/i fi j servitori pe i îU flor. 9 asp. i7'/2

Item feria 5'ta p. Ej^S prudentei et curcumspecti domini sqii. «.
dom. castellantis , dom. Joanne.x Fwx, dom. Joannes Kemmel, do-

minus Petnis Sartor, dom Joannes Benckner, et dom. Joannes
Of missi sunt ad I-ugaras ad erigendos cummulos metales terri-
torii Sarkan versus Fogaraa, expensae .flor. 7 asp. CÂtllutii

de cietori* fi îniretnert ptniru ommii aeeftia trimifi fipetttrn ser-
vitori pt 12 f/i/e flor. 4oasp. ao*/«
item feria 5 ta p. nativitatis Mariae domini senatus mise- Sepi. 9.
runt dom. Christianum Hyrser Moldauiam cum in legatione in
'Phtlippo Porcalab, expensae flor. 13 asp. 35; Ckollueii de eSU'

torte fi întreinere pentru dinsulU fi 4 serx'ilofi pe 16 glile flor. 14
Item die cxakationis sanrtae cruci dom. Michael Weres Sept. 14.
missus est Cibinuim, propter illos runiores quos ex Transalpina

addtixerat, expensae flor. 1 asp. 46; Cheliueli de clHorit pen^
irtt eUnsu/M fi j servitori pe 4 sU/e flor. i asp. 48
Item ferta 3 -a p. Lucae evangelîfttae dominus Pctrus Sarcor oet. 19.
mîssus est Czaydinimi , ut nnum furein ibi stispciuli faciat. exp.

. et famuli salarium asp. 1 1
-
Egiptio qui cundem furem siispendit dedi. asp. 1
Item dom. a. Thomae prud. et drcum^. donu Gen^gius ncc 19.
PelUo et dom. Christanus Hyrser missi sunt ad Fo- în legatîone

garas ad dom. Maylad causa rumorum Turcalium quos Nan Lo-
gofeth a domiuo Radul huc adduxit, expensae flor. 6
Ospetri:
Item eodem die (feKa 6 a p. trium rûm) miî dono popae Jm». %
Gramma pisces, coliridas pentru asp. 8
Item eodem die misi dono Jeremtae Romaskane de Bârlad J*n. ai.
2 cantaros vini , asp. 3

Item eodej» dte mia dono Nieora tetoniatoci de Sochawa jm m.
2 vioe alimente pentru , . asp. 41
Item feria 5-ta post puritlcationis Mariae misi dono Mi> Fabr. 5.
cliaeii VVatach Moldauiensi alimente pentru asp. 9

37>399- Uucuoteoiv. SkH. U. l',ittui 4. 3i
Digitized by Google
Fcbr. 8. Itcm <JoiMinica oi. carnispriviuin vcncr.ml huc Joanncs l>ra\vriy
rcj^îac tn.iicstatis lainiliarîs, et Petras Pylli:i\'r ad proficisceiulum

ad Transalpiiiae waywodam , quibus inisi dono alhmnte ptnlru asp. 37
rdir. 13. Item feria 6-ta p. eîaerum venit huc ex Turcia ab impC'
ratore Turearum Georgius Horwath regiae maiestatis lâtus^ cui
mist dono btna vice a/imen/c pentru fior. t
Item eodem die etiam niisi dono bina vice uni boyaroni
Transalpinensi qui cum praescripto nuntio regiae maiestatis ad
reglam maiestatem est profectus alimente ptniru asp. 26
Keiir. is. Item feria 4>ta ante festum catedrae divi Petri misi dono
Joanni Draway cum Petro P) thayr ex Transalpina ad nos reverso
inquam dono bina vice alimenie pentru asp. 41 ; dum idem Dra-
way hinc in Transalpia.uii proftdsceretur ,
relinquit hic duoa fa-
mulos diebus decent quibus dedi sngulis diebus in expensasden.
lO &eit Aor. i; Joanni Wynercz hospiti dedi pro lignis, aro.
matibus ac sui fntigiis habiti? flor i ; octo cqui quos idem iJra-
way hic reiiquit consumpserunt in decern diebus cubl. avenac . . asp. 40
Pebr. so. Item ferta 6-ta a. remmiacere -misi dono bina vice popac
Grama de Komana altmeiUe ptutru asp, 30
Matt. iS. Item feria 5 ta a. palmarum venit ad nos famulus domini
vvaywodae Moldauiensis cum novitatibus cui misi dono tUimenie
pentru asp. 7
Item die palmarum nundo waywodae Moldauienâs a do-
mino waywoda buc ad nos reverso mi» dono 3 vicibus alimtnU
ptuUru asp. 14; eidem data sunt dono duo pilea Hwzzarica pro asp. 14
M«n. «• Item feria 2-da p. palmarum ex rommissione dnniinorum
dedi Hcrmaniensibus bibales, quod quosdam Valaciios quaesix e-
runt ac etîam captîvaverunt asp. 13
April. s. Item 2-da p. quasimodogeniti misi dono Valachis qui
feria
propter litem ipsius Barbul huc vrnprant, rlnno a/f?>!fnff paitrit asp. 14
Aj>rii. I, Item feria 5-ta pascac misi dono 3 vtcibus uni boyaroni
Transalpinensi qui literas altulit dom. iudici noslro, alimente
fientut asp. 22'/:
AimU. ». Item eodem die mi.si dono 3 vicibus Aradul Lttgofoth boya-
roni Transalpineosi, qui cum literis huc ad dominos venerat, o/t-
mente penlrn asp. 32

Mii i. Item ipso die beatorum Philippi et Jacobi apostolorum misi
dono Michaeli Hwxar waywodae Moldauiensis familiari 4 vidbus
alimtni» pentru asp. 30
Mai (i. Item ipso die nr.censu)nss domini vt^nît atl nns t;iiidam mm-
cius waywodae Transalpinensis , literas ferens domino mdici no-
stro acdom. castellano Lucae Kys sonantes, cui misi dono pa-
nem, vinum et cames pro asp. 5
Mai f. Item feria 6-ta p. festum ascennonis dom. mîsi dono uni
d by Google
867
boyaroni Traiisalpineiisi qui a waywuda huc venerai aliuuuU

pentru ,. asp. 9 '/a
Itcin feria 3-(la a. pent. mi'si dono tria octoalia vînî qtiî- m» io.
biisdam Valachis <!c Rosnyo ,

q'.ii niniorem attulerant qiiomodo
Stephanus Maylad intrasset iransalpinam asp- 3
Item duu boyarones Fogarasienses detenti sunt captivi in
consistorio nostro, hebdomadibus 9 super quos cx-

et 3 diebiis,
posutt dom. villicus omnibus in unum computatis fior. 4asp. lO
Item ft-ria }, p.
-x vincula Petri duiti. Stc[ih;inus Maylad AajE 3-
venit huc in civiutcm lirassouicnsem mansitquc hic la dicbus

contitiuis , super quo est insumptum HmtitU pmtitu fior. 1 8 asp.
43; vinum bibitum est pro flor. it asp. 45
Item feria 4 ta huc unus boyaro nO'
p. vincula Petri venit Aas. 4.
niinc Zioyka Radytsch, poposcitque donum nuncii quod Marco ,
woywoda in iransalpinam vcnisset, cui misi dono bina vice aii-

menU ptniru asp. 22; domini senatus dederunt eidem pro dono
nuncii panum pro flor. 13
Item feria 3 da a. Laurcntii Demetrius Maylad venit huc Ahc. 9.
ex Transalpina, cui misi dono duos cantaros vini et 2 cuh!. avenae asp. 3
Item feria 4-ta p. assumpt. Mariae ex commissionne domi- Aug. «s.
nonim misi V< cent. piscium u2onum ad Prasmar Walachis Trans-

alpinensibus dono danduni et raphanos pro asp. 3^ Ikcit . flor. 1 asp. 31
Item ipso die Stephani regts [jrud et circumsp. dom. iude.v Ai*, «n
noster habiiit duos- hoy;irones Transalpincnses convivas, in quos
insumptum est aitmûU pentru asp. 32
Item feria 5 -ta post Bardiolomaei mlsi dono Aradul familiari Avi;. a6.
waywodae Transalpinensi idinunt» pentru . asp. 10

Item eodeni die venerunt huc Pme liftn'; .Sykesd et .Andrea-S
Kalnay in Transalpinam prefecturi, nuncio 1 urcali ad dominum
Maylad venienti in obviam, quibus misi dono alimente pentru . asp. 24
Item eodem die venit Philtppus Porcolab huc et hinc abiit
in Moldauîam in legationem dom. Maylathy, cui mi» dono bina

vice alimente pentru asp. 34
Item sabatto a. Matthaei misi dono P-Iiae e.x Moldauia a/i- •''q»»- «S-
mtnie pentru asp. 5

Item feria 2-ta a. Martini misi dono Kadycx Portayr Trans-
alpînensi ediwunU pentru . asp. 13
Item dom. a Catharinae venit unus boyaro a waywoda ^'•«
Moldautenst cui misi donu alimente pentru asp. 7

hem dom. a. Andreae ad nos Joannes Tholkew*
venit huc k***
thew familiaris domini cancellarii ex Adria-

et domini quardiani
nopoH, et untis bo}:Lr<> Transalpinensis, quibus misi dono oHmetUe
pentru asp. 24 cide.m Joanni TFiolkpvvtlu'v. .ii;di in expensas e.x
;
commissione dominoruin senatus llor. 6 eidem joanni et uni suo ;
famulo commodavimus cquo» usquc ad Fogaras; et misimus cum
Digrtized by Google
268
eis unum Bulgarum cjui ofjuos illos donuim rcduxit, iulpccs diiorum
equorum ad dies 4 facit asp. 32 Bulgaru expcnsae asp. 3 ;

1
;
emansit dies 4 salarium . asp. 16

vtt, t. Item feria s-ta p. Aodreae reveraus est ad nos ex Fogaras
quîdam Itoyaro Transalpinensis, cui misi dono alimcitîc pentru asp. 17
ltc:ni codcni die alter boyaro Trati-salpinciisis venit liuc cui
misi dono alimente pentru asp. 1 1 ; cum isio boyaronc domini
notri miserunt unum famulum usque ad Fogaras, cui dedi în «x-
pensas asp. 1 2 ; einansit di&s 6 merces asp. 24
D«- j. Item fprta j-a p. Nicolai boyaro Transaliiinensis revcfSUS
est ad nos ex Fogaras cui misi doiio alimente pentru asp. 14
Dec. 14. Item feria 3 a p. Luciae venit huc Pwrwul Bocro cx Trans-
alpina cui misi dono limmU îru asp. 15
I>cc. 14. Item dom. a Thomae venit huc N'an Logofelh a dom.
Radul waywoda Transalpincnsi retulitquc doniinis senatus, qi)o-
,
modo dom. Kadul waywoda unacum Turcis oj)orteret super nos

venire si iilio Joannis regis nos non forenius subdiiuri, cui mîsl
dono 3 vicibus atimtttit pmtru asp. 36'/<; eîdem Nan logdeth
datae sunt dono 7 '/j ulnae panni purgamal a dominis senatus pro flor. 3 asp. 27 '/s
Item duobus boyaronibus qui ex Siculia liuc reveni fne-
rant, misi dono ali»utUe pentru , asp. 13
Derftri :
Pro uno cant. uvarum pasarum ac uno cant. orizae dom.

Stcph. May Iad dono dandis flor. 6 asp. 25
Item popae Grama dedi dono ex commtssiene dominorum

unam peciam ttogasiae flor. 1
Jm. tt. Item Nicora tcloniatori de Socliaua c\- commissione dom.

sunt dono datat: 4 lij^'atin-ae ciiltei(.>rurn ct 4 Ixm.'i [lillea !nv=;artcn (lor. 2 asp. 32
Item dum Demetrius Maylad iudice» ac viilicos huius terrae
Barcza p. celebratas {nupHas?) ad Zwnyogzeg invitasset, dederunt

eidem pro munera 4 tapeta pro flor. 13 .
Kalw. S4 Item ferîa 3 a p. remin. dom. st-natus miserunt Sej;cswa-

rinuni joanni \\ ytheez Kalay carpiones deccm v.i uiidecitn poriio-
nes ceti, constant flor. 3 asp. 25; Valacho qui eusdctn pibces dom.
Joanni Wytlieez Segeswarinnm dnxît, salarium asp. 25
Aj^. s. Item dom. senatus miserunt feria 6-ta magna Demetrio
iMaylad pro munere, ut silvam liberam reddere posset i pec. bo-
gasiae et i par czyzma flor. i asp. 35
April. 30. Item feria 6-ta a. Phiiippi et Jacobi Georgius Hwmanay
.regtae maiestatis familtarîus emit unum equum a Ztoyka Goylan,
ratione cuius ecjui ego sdvt ex commissione dominorum ipsi
Goylan flor. 6
M«j *6. hem feria 4-ta p. trinit. solvi dom, Petro Rwd TIuvmys
• 269
uiium «quutn, quem domtaî senatus «JeJcrunt numeri magnifico dom.

^tephano Werbews-i^y retfiae maicstatis stiprtrmo cancellario fior. loasp. 8
Item sabbato p. Viti dom. Michael Rodt missus est in Trans- j»»- >9
alpitiam ad yraywodam Transa1(Mnensem, et duxit secum pilea ac

cuttellos boyarombus dono dandos pro flor. 6. CkeUuitli de ed-
lihriâ i intre li>iefu- penlru dcnsulA ij servitori pe ii {li/e. fior. 1 1 asp. 19'/»
Item eoileiii die etiii fîtiobus fnmulis domini Stephani Maylad
qui iu vigcsima huius civitatis cquorum ipsius Maylad curaiu ge:»-
senint duo paria calceamentorum pro . . ,. asp. 20

Item solvi pro lupatis, vulgo gid>es8er, ad frena cquorum
domini Maylad datis asp. 3*/*
Item dom. a. Laurentti dedi dom. Stephany Maylad ex corn- aui;. ii.
niissione dominoruin flor. 500

Item feria 5 -ta p. assumptîonis Mariae prudens et circum- a«k- 'o-
sjMtctus dom. îudex noster equitavit in castra Waladborum Trans-

:dp-nensium penes lôdola posita , deditque miineri eîsdem Walachis
uiiiini vns vini quadragenarium et coiiridas facit flor. 5 asp. :!o :
vectori qui vas vini ac coiiridas in castra duxit dedi pro mcrcede asp. S
Ittm ipso dîe Stephaui regb dom. senatus miserunt do- Aug. ao.
mino Christiano Hyrser et dom. Michaeli Rod ad IVasmar car-
piones .salsos , cetae , usones et rerpnrf?; trutas , ut illos pisces

dono dent Walachis Transaipinensibiis in castris, constant asp. 3S .
Item ego solvi dom. Cristanno Hyrser duas pecias taffotae

quae dom. Maylath datae sunt flor. 26
Item dom. senatus solverunt ratione murterum quae nundo

Tinvali in Berethhallom data sunt flor. 75 asp. 10
Item sabbato dom senatus miserunt dont.
a. l'homae apost.
Michaelem W«cft ad «krni. Radul waywodam Transalpînensem et
filium eiusdem Marcum waywodam in legattone cum muneribus;
domini senatus dederunt cidem ut domtnum Radul waywodam ac fi-
lium eiusdrm munerari lebeat, dtias pedaspani Berkammcr .1 domino
Joanne Benckiicr cmpUi. pro bononim cul-
flor. 42; proocto ligaturis
tcHorum flor. 4 pro quatour ulnis panni granat a domino Christano

;
Hyrser flor. 14; pro tS bonij piids Hwsarids a Luca Hyrser iuuiore
emptis flor. 3 asp. 30. Cheltueli de calilorie cu acis/ ocasiune flor, 1
Item dom Liicai: Hyrser solvi pro uno cqtîo Turrali quom
domino Maylad dono dcderat dum in negotiis temtoni Sarkau ad
suam dominationem profectus fuerat flor. 50; pro una sella flor.
40 pro uno pokrocz flor. 3; pro duabus tapetis flor. 40; pro
;
uno arcu flor. 4; pro una pharetra flor. 3 asp. 10; pro 35 sa-
gittis flor. 7
Infftmmii peutru cletorU:

Item die beati Valentini Franciscus Herczeg duxit usqtie pci»- U'
ad Meyes cum eqnis 4 Georgium Honvath regiae maiestatis fa-
270 •
miliarcin ac iinuni boyaronem Transalpinensem, cui dedi in cxp.

et salar flor. 3
hem vectoribus, qui aliquot pixidarios hinc ad BrendorfT
ac Foddwarduxenint, utîbi custodîant propter Valachos Transalp.,
solvi asp. 16
Pli penint cururi:
Dec. 19. Item f«m 3<la a. drcumc. Demetrio Cbwpra cum unis IU
539. terjs xvayw. TraQKdpiiiena» ac unis literis dominonim huius se-
natus ad dom. waywodam misso , expensae asp. 35 ; emansît dies
5 , salar. • asp. 20
Idem Dem«lrius Chupra a. festum nativit. dom. muaiis
fuerat cum lîteris ad dominum waywodam Transalpineasem , eman-
seratque dies 15, cui solvi flor. i asp. 10
Jm. SI. Item die beatae Ajifni tis filius ipsius Rwssa misstis est in
•54».
Moldauiam ad waywodam .Molclauiensem cum lileris ,
e.xpeiisae flor.
3 asp. 35 ; emansit dies 17, salarium Aor. i asp. 18

Item eodem dîe Stoyka Dobromyr est mesus in Trans-
alpinam ad waywodam, exp. flor. 1 asp. 35 emansit dies 11,
salarium asp. 44
Jan. *9- Item feriu 5-ta a, purif. Mariae Demctrio Chwpra ad I'o-
^ras ad dom. waywodam mîsso, ut suae magnificenciae referre

debeat illum rumorem, quem waywoda Moldauîensb nttaciaverat, .
exp. asp. t 2 ; emansit dies 3 , saiarium asp. 1
Fcbr. 7- Item sabbato p. Dorotheae virginis iJemetrius Tschwpra

missus est cum Nicolao Horwath regiae maiestatis familiari usque
in Thergouîstiam cum duobusequis, expensae flor. 3; Demetrius
Tchwpra emansit cum uno equo dies 13, salarium flor. I asp. ia;
secundas cquus emaii?;it dies 7 ,
salaruun asp. 38
ivbr. 15. . Item dom. invoc. Joanni Kys cum literis ac uno boyarone
Traosalpinetisl ad Fogaras ad dominum waywodam misso cauaa
Egiptii qui htc eaptus fuit, expensae asp. t6 ; emansit dies 4,
salarium asp. 16
Febt. 21. Item sahhnto a remin. Jacobo Therek cum literis et uno
Waiacho i'ransalpinensi ad. dom. waywodam Stephanum Maylad
causa 4 equonun furto ablatorum misso, expensae asp. la'/s;
emansit di«s 3 cum duobus eqnis salarium asp. 34
Febr. 19. Item dom. oculi Ztoyka Dobromir cum literis ad waywo-
dr\ni 'IVan^âlpinenseiu misso causa pignorationis propter Rarbul
factae expensae flor. 1 asp. 44 '/a
Item dom. taetare Demetrio Chwppra cum duobus equis,
cum Nicolao Horwath rîae maiestatis familiari in Transalpinam
misso, exp. flor. 1 ;
emansit cum duobur. ( ({ui^ dies 4 salarium asp. 32
Mari. u- Item dom. p. laetare Ztoyka Dobrum)-r missus est ad dom.
^ j . d by Google
271
waywodam Transalpinensem expensae asp. 35 ; emansit dies 5

salarium asp. 20
Dobromyr missus est ad waywodam
Item dîe palm. Ztoyka Utn. ar.
Traosalpincnsem causa detentionis ^tae, exp. flor. s asp. 10;

emansit dies 1 , salarium . ... flor. 1 asp. 2
Item fcria 6 ta magna dom. senatus miserunt unum iami- Mui 26,
liarem ad Demetrium May Iad ratione 4 boum, quos ab incolis

Wyfallw auferri fecerat, ac ut etiam silvam liberam nostris homi-
nibus redderet, exp. et salarium famuli ad dies 2, . . , . . . aap. 14
dom Ztoyka Dobromyr nii'îsns est în
Item dom. mîseric. Apiit. 11.
Transalpinam ad dom. waywodam cum literis causa quoruiidam

furum, cui dedJ expensai flor. -
1 emaasit diea octo aabrium . . asp. 32
Item dom. iubilate Demîo Koriath cum liieris in Trans- AprU. is.
alptoam misso ad perscrutandum qualesnam rumores ibi vîgent,

expensae flor i ; emansit dies 5 , salarium . . ..... asp. 20
Item leria 5-ta p. iubilate Demctrio Chwpra cum literis ad Apni. ta.
waywodam Transalpinensem causa Buigarorum no^rorum ibidem

detentomm, misso, expensae flor. i asp. 25: emansit dies 9,
salarium asp. 36
Item eodem die dom. senatus miserunt Ztoyln Dobromyr April. 30.
cum Gcorgio Hwmanay regiae maiestatis familiari ad waywodam

Transalpinensem, cui dedi in exp. flor. 3; emansit dies 17, salar,
fior. I asp. 18 ; tdem Zu>ylica commodavit îlluc 2 equos, dies 20,
salarium flor. 2 asp, 20

Item dorn, p. fti.stum a-scensionis domini Dimilro Cliwpra Mai 9.
misâus est in Campum lungum , ad perscrutandum quid Stephanus

Ik&ylad agat, et an ibi sit, expensae asp. 34; emansit dies 6, salar asp. 24
Item eodem die Demetrius Clmpra mlastis est ad reâm mdî 31.
nîrtiestatpm pro informatione acci]>i(:iid,i in (jua magnitudine rotae
illae ad bombardas praeparari dcbeant, c.xp. flor. 1 asp. 1 7 ; e-
mansit dies 9, salarium asp. 36

Item feria 4-ta p. trinitatîs Bosa missus est in Transalpinam mu a«.
'
ad waywodam propterea (juod notri homines ibîdem cum equis
ac rebus if^sorum iletenti fuerant» expmsae flor. i asp. 25 ; e-
mansit, dies 6, .salarium asp. 24
Item feria 6-ta p. corp. Christi dom. senatus miserunt in Moi «s.
Transalpinam duos exploratores pro experiendis rumorîbtis Tur*

dds, quibus dedi flor. 2
Item edeom die uni familiari ad Valentini Therek fami-
liarcm joannent I'ekethe misso ad referendum, quod nos palas ac
ligones in castra mittere non poterimus donec viae ex parte Fo>
garattensiuro securae non eroat, exp asp. 4
Item feria 3-a a. Joannis baptistae îpse Bosa missus est in Juo. n.
Transalpinam ad intelli<.|endum an Demetrius Mayîad adhuc in
Transalpina sit, exp. asp. 14; emansit duo dies, salarium . . . asp. S
Digitized by Google
272
Jim. a6. Uem sabbato p. Joannis baptistae dedi duobus Valachis de

Rosnyo qui ex Transalpina novitates huc attulerunt, bibales flor. 1
JmI. sa. hem dic Mariae Magilalenae Gregoriiim Thewrek et De-

metrius Ch.vppra inissi sunt ad dom. Ezzfkinm ad Sabesum, sed
iam abierat înde ,
exp. flor. 3 asp. 3 ; emanserunt dies 6 , sâiar.
amborum asp. 48
J«1. »y Item feria 6-ta p. Mariae Magdalenae Awram Bulgarus
:ni!;sns est lilstt iciviin cum iamulo Petri waywodae cui dedi in ex-
pensas et saiarium flor. i asp. 40
jui. s.,, Item eodem die Demelrio Tschuppra niissus esi in Trans-
alpinam ad waywodam ad perscrutandum quinam rumores ibi vî'
geant , exp. fior. i ; emansit die.s 6 , salar asp. 24

!îem coiîcin die Petnis W.iska missus est ad Pauluin I'icldy
causa Stephani liokor, quem inculae de Bodola vulneraverant,

exp. et salar, asp. 10
Aug. 7. Item sabbato p. vincula Petri Ztan Zyrbul missus est ad
Sarkan ut ipns dicat ut pccora abit;erc debeaat, vulgo sollen
flyen, exp. asp. 10; amansis dies 2; salar asp. 8
Aug. ij. Item feria 6-ta p. Ucme-
I.anrenti dum. senatus niiserunt
trîum Chwppra cum uno boyarotte Traosalpinensi ad dom. Ste-
phanum Maylad, exp. asp. 10; emansit duos dîes merces asp. 8
Avg. IJ. Item die assumptionis Mariae dr>in senatus mîserunt ad
Fogaras unum lîlf^ârum cum doiibiis poiuler il n'; sm clitellis pis-
cium vulgo 2 zcem cui dedi grossae telae ulnas 8 pro asp. 6
,
exp et meroedem asp. 28

Item Fottnl Bulgarus missus est ad Weresmartb et ad Mb*
nyoros , cui dedi '
asp. 9
AyR, 24. ItPin ipsn die beati Bartholomaei ilom. «îenatu'; int>;primt
Stephanum liwkor ad Fogaras ad dom. Maylad ratione graminis

pratorum possessiotiis Sarkan exp. asp. 25 ; emansit dies 4 salar. a^. 1
Item eodem dte domini senatus mîserunt in Transalpinam

Zwgoran Bulgamm cum literb rattone equorum ibidem detentorum,
exp flor. I
Sq»l, 9. Ilein feria 5 ta p. nativitatis Mariae dominiis Michael Rod

missus est ad Fogaras ad referendum quomodo in Transalpina
eidem siiccesscrit expensae asp. 52
Oci, a6. îtem feria 3-a a. Simonis el Judne Petro Waska ad De-
metrium Maylad misso causa furum, e.\p. et salar asp. 14
Not. 14. Item duminica p. Martini StephaniLs Bwkor missus est ad
Zernyest, ut Petrum Therek huc domum vocare debeat, exp. et
salar. asp. 4
Ugc. a. Item feria 5-ta p. Andrea*: Stepliano Thot ad Joannem Za-
lanczy ad Kewkylcwar misso causa piscium quos a nostris iiuU
garis auferri feccrat, exp. Anr. i asp. 37 '/s; emansit dies 7, salar. asp. tS
Dte. $. Item dom. a. Nicolai Bosa Bulgaros missus est cum literis
278
4d dom. Radul waywodam tn. Tranfalpinam, «xpenae Hor. 9 ; «-

mansit Hies 7 salarium a^. 24
Diferti servitori sut( irtmiji cu scrisori : ad Prasnutr ac
Rosnyo, utwaywodaeMoMaiitfni nuintore comlucaot; adSarkan,
ut fabros lignarios huc vooet causa novae navîs praepaiaadac ; ad
Weresmaith ut iubeat dominum johajuiem Of îbîdem exspe-
,
ctantem ipsum Ztoyka Dobromyr ut cum ipso ad regîam mate-

statcm vadat; ad Zwnyogzeg pro excipiendis equis furai»; ad De-
metrium Maylath ad Zwnyogzeg ; ad castram Thcrcz ad dfOin>u)]pi
casteltaBuiarursum ad doounnm catdlaniinit
; rt^rat» Tlufr^ n
calem nuncium esse in Fekethe hallotn; cum lamulo ftii wayr
wodae aid dominum Stcfihanum Jâyjad mi|ao.
JftmUMUWIWt •
hem feria sâ p. Jacobi notri drabanti vencrunt domum ex M «7.
crîstn's ad Fcigaras [lositis, quihtis domini SCnatUS dederunt bi-
bales vas vini qiiadragciiariLun pro tlor. 4asp. 32

Item Icria 2 da a. Bariholoinaei dedi centum drabantis pixi- Aug. 23.
darik qui în portis huios civitatis ac ettam in ardbus ac munitio-

nibushuîna terrae tencntur Hor. 200 asp. 25
Item ex conimissiuiie dom. "îenatus dedi Prasmariensibus Oei. 9.
ratione Uiarum rerum quas super Vaiachos 1 ransalpinense$ qui in

castris circa Bodola erant , expoauerunt Aor. 3 5
Uni Valadio dcdt quod uoum lupum mactaverat .... asp. «5
Uni Valacho qui funes ac trochealia vulgo klosen ad Fo-
garas duxit, qnihus magnam bombardam extrahere debcbant, dedi
in expen^ asp. 1 eîaoait dies 4 cum diôbus eqiîs ajar.
; . asp. 32
Item feria s-ta a. assumptionis Mariae pro convocatîone Ai^; h.
provindae ad aviandum ipsos, quod Vaadii Tranatptnenes huc
in terram Barcza veniunc aitp. 1
GnUriâmfnm*^
Item duro bonestî dom. Vincendus Sartor et dom. Petnis sept. 13.
Sartor dominiea post Bartholomad in congregatione Segeswarini .
celebrata fiiernnr, ttinc duo electi capitanei dom. Sieplianiis Maylad

et Emericus iiaiassa imposuerunt super univcrsitatein omnium Sa-
xoQum fior. 3000; ex qua sumxna pecuniae cedunt ad nos ôl-
vendi Aor. 570. Ea pecunia soluta esc per nos ut equitur: Feria
2-da p. nativit. Mariae dedi Gaspari Zemmefe, qua pecuaîa COI-
scripsit et constipendia\ it centum drabantos pixidamm flor. 300 .
Eidcm dedi in paratis pecuniis dom. Sepbaao ^layad du-

oendos • .• ' ^9^
Andreae Kalnay dum m ranalpinam «uncio TurcicQ ^d
doi.' Stjspûm Maylad veniend ja obviam mtssn fi^t,. deii ex
OOmmtssione dom. Maylathy AoT. 35
ttocameaw. Voi. II. f>MlM 4. 86
Dlgltized by Google
874
rhilippo Purkoîab similiter in 1pgatK»ne in Mokiauiain ad

dom. waywodam mîsso dedi ex commissione dom. Maylaihy llor. 25
Joanoi Thyrk sellatori quod duas sellas dom. May Iad pa^
lavit easque pupura floribus aureîs variegata abdu»t, solvi flor. 3
Remufurâri ptniru diftriU turrri:
hem pro stannatione caidarium, dum ad nuptias dom. way-

wodae Demetrio Maylad cetebrandas mittt debebant asp. 4.0
M >. Item feria s-ta p. Petri et Pauli dedi Egipttts, quod imre-
trices ex civitate duxennu vulgo haben gclt-ii asp. 12
J»L ao, Item feria 3-a a. Mariae Magdalenae dedi Egiptiis qui unum
Valachuin in palum traxerunt, qui in campo nostro occisus fuerat. asp. 25
CXLIV.
IS41. 1S4I' Cmfalhntro, ininciula papald din Viena, scrie cardinalolii! Fttmtse-, cX
Turtii, dup ce au cuprinii /i/f/..'«t iz , au înnstruitu iicolo în anii trecui o forf.tr^j, tmX
Romanii sc au revoltaii, au cuceriii fortreaa jî au ucisîi pe câpitanuiii turcu.
Et che oltre di questo havendo il Turco questi prossimi passati annî

Regno
presa la Moldavia et fatta far una fortc^/a tragli confini d'essa et del
de Polonia et volendo aggravar cinque milita gentilhuotnini che havessero il
carico di mantener ditta fortezza Questi Moldavi d sono rebeUati et hanno
preso la fortexza et morto il Vayuoda Turco oon tutti gli soi et di piii sono
andati in Canipagna ove Turco doppo preso quel pae.se verso il Mar pon-
il
tido per la bontâ dei pascoli siiol far tcnir molti bestiami et hanno predato
da cento miilia pecore et da ottanta miliia capi d'akre bestie.
Et fatto que.sto per timor deirimmioente pericok) d'esser destrutd da!
Turco hanno mandato dai Re di Polonia ricercandoli adluto in badarK aola-
mente cavar soldai dai di lui paese, et l'lia ncnâto, et perA ricercano a
(jLiesta Mncstî et al Imperatore , che voyliano conccderli dieci miilia fani con
quali pensariano deiendersi alteso che tra essi hanno fatto descrittione de qua-
rantamille cavalli et non sa quello di ci6 se (ari.
Ho di mandato M gli Mddavi intendeano pagar essi questi diecc miile
fanli , m" ha risposto non saperlo, et che domani, chiamato clal Re per le
cose d'Ongheria c ai>trctto andare a Neustot. Del che tutto mi e parso non
276
mancar advisarne Vostra Reverendissima et lUustrissima Signoria nella cui bona

gratia con o^î humiM mi raocomando. Da \nefina alG XI de febraro '<54i.
Di VoHra Hty-mt «i lll-ma Sigaoria
AitssMtdro Gintfallgnir»,
Mmumnla HmiariM hittiirin. DipIoMiluta, XVL yi^ fp^-— soC,
CXLV.
1541. Ferduiandu, rcgde Un^ld, {tromite uior trn nafumi privUegiate din 1541.
Tnuui/vatua, c va apra âra in, contn tnturorii inimicitoitf interni i estemi ^ va
reapecta drqiturife ^ liberUUe cdofQ trei naiuni. (Eitn«tt).
In die convcrsionis B. Paiiîi apost. Ferdinandi I. assecuratoriae super

defendeodis partibus Transilvanicis contra hostes tain externos, quam dome-
sticos,de superque confirmaodis libertaibiis , et privileîis trhun natioauin,
nec non constituendis iadigeois coronae Regat Hung. pro officialibus.
Orig. in Tabul. Nation. Saxomcae.
Copiam vidimatam submisit G. M. Kovachich Palatino.
TnuuilTuu, An. 1874. 131. Um cutcciunea eoni. Jck. Kemen]'.
CXLVL
l$4l. Naiilimea transilvana . tntrunit Ia Zombor, laviiS. ^
cetfemi din BrofVt^l 1541-
se trimit repre-sentani la dieta Transilvaniei, care se va ine )a Turda, deAr-ce Turtii
fi vnvetlitUt diH ira-romnest voiescâ se intre în Transilvania.
Lâiiislaus. N'icolaus, Caspar ac Stephanus Banfify de LossoQcz, Wolff-

gangus Berseny, Michael Kesserw . . . emus More, prottisor curie regiae
majestatb domini Transsilvanietisia vnacum capituto Albensi . . . gnis Ladî-
slaus ac Wolfgangus Appafy, Petrus et Joannes Kcttieny , Andreas . . . en
paly, Joannrs r.ywlay. I-azurus et N'icnnus Jaiikaffy ,
Joannes Waas, Nicolaus
Walkay . i-ranctscus, castellanus casirj liulnyadiensis iinacum comitatu eodem,
Digitiûu Ly Google
Michad, Emericus el Simon Kabos, Ladislaus Makray, Doininicus GereflTy
Ladislaus Kozarvaxy, Nicolaus Ombozy, Albertus Mihalyffy ceterique domioi
nobites bic nobiscam existente» vobîs unîvereis et stngulis prudentibus cC cîr-
cuinspect» dominiB, judici ac jitratts cetertsque ciiiibus ciuitatSs Brasao salucem
et iniitiîi amoris încrementum. Intellexisse potuerunt dominaciones ve«;trp, rjtianta
pericula in capitibus, bonis hereditarijs ac alijs rebus mobilibus ipsa nobilitas

VI» aobncum perpeaaa fit ab Ufii siqiiîdem, qui jure jurando scm ad r^ni
et omnium noatrum defensionan obligauerant, vt paucis enumeremus, domoram
inuasiones , nobilium et eorundem rerum depredadoncs , mneranun colonorum
indifferenter misere ac enormiter interfecciones , bonoriim nostrorum incinera-

dones, matronarum, viduarum, ac virginum defloracion^ ac salva reuerentia
actu veaereo oocisiones, ecclesiarum parochialium depredadones, divini cor-
poris de vasis argenteis decdones et dne reuerentia illîs abudones, que ooa
saltem a christianis verum et a paganis et hernlcis (^tV, herettcis) inaudita
esse credimiis , et hijs mult simiiia perpetra\ imits Viso igîtnr ^'Itimo nostro
malo et pericuio, neminein post deum auxilium iiabentes, vitinia nostra mi-
seria cum Balthasaro Bomemijza et ceteris gentibus rdicte reginfe mutuam în-
tdlqrentiani babere compulit, quouaque cum vestris dominadonibus mutuam
intelligfentiam habere compiilit, quousqiK; cum vestris clomiiiationibils mutuam
ioteiigetuiam , habere possenuis ,
nichiloLniiui-i castella omnibiis nubis tiociua dis-
tfahere et solo equare decreviinus. Adinonetnus igitur d. vcstras, rogamiis et
rtlua UiiMur,
i i dd reuerâidam îilpriiiiis pre oculls habfentes, quatfcnitt dom.
vestre ad domînlcum diein ^tatiitl post festum Fabiaiij et Sebastianj martirum
capitales personas r medio vestri cum pleno mandatt) ad oppidiim Thorda
mittere velint , cum quibus pariter uti cum fratribus nostris de regni cunscr-
nam certas esse arbitramur dom.

vacione loqui , tractare et definire valeanuis
,
vcstrasde Turdoo exerdtu unacum Wayda Transalpinend buc Transsylva*

niam ingressuro^ qui buic reô et omnibus nobu multa pericula ioferre pos-
sunt. De hijs et alijs omnibus regni negocijs pari concordia et miitoa tntelli-
gentia cum vestris do . . erit. Rogamus iterum in quantum salus patrie

.
dsdemchara . . . iaciant.Ittidemdominîsdodis fratribus aoetrîsscriisenduw .
d verodom. vestre non miserint ecaliquid dniatri, quod deus . . . contigerit«

non nobis sed dom. vestris culpa ascribendum . . . Oatum ex castris sub
Sombor existeatibus leria sexta post festum beatt Pauli primi heremite anno
domini 1541.
KoUMneMâ MnitUia Rtani Tmu Iraaiê. Tom. I. puf>. 61 — 62.
^ kjui. ..;.y Google

CXLVU.
($41. &ifaidl Plrttod^, foOtM guvefiutoria M Ungariei, i Prâtti* G^tg»,
cpisccipuln catolicTi din Orade, însciin(?z.1 pc SPcui , c,1 marele vezirS MahotnetQ paa
a liberata Buda de asediulfi regelui Ferdinand&, i cS sultanutii turcocâ a predatQ
dtmiua UiigmHti HiM kii lonA Zapolyn.
Elgregij et Nobi'les Agtlesque domini fratres <ft aniîci nobîs hofio-
randi, post saliitem et notri commendaciontm Oitanto in periculo misefahiie
Regnum istud per hec tenipora versatum est, quantoque iam a tfcmpore stri-
ct&m 1^ âtctissimaift, iltin mhusqoe crbefitatti ac hutnanis cedibus pleMitt iudus

CiuJtatis et Ateis Buden^s oWdîoneM pro coiuefdacione todils Regiri halus
pertulerimus, Dominaciones Vestras non ignorare credimus, nos cftrte flec
capitibus nec rebus nostris pppprcimn; , ut Regnum

Biiflam et consequeruer
istud, patriam nostrani communi Hungarice nam Buda
nacioni preseriiareinus,
periclitata, (quod Dens omnipotens procul avertat), niox de toto Regno actum
liiisset. Cuius oocupacioneni centam circiter diebus înfîiiitta Bombardarum ac
aliorum ing-cniontni iîculacionibns , non sine maxima sangfuinis effasione siisti-
nuimiis, licet muri inoeniaque et Ciuitatis et Castri nuTgno impetu diruta, de-
roolitaque sint, et habcantur, Verum tamen Dei benigni tale ipsius, et inui-
ctissimi potentissimique Cesaris Thurcorum demenda iam eliberai sumus.
Illustris etenim dominus Mahomet Bassa summus eiasdem Cesaree Maiestatis
Consiliarius et Vezeriu";, magna genctum Cesarearnm tam lerrestri quam nauali

expedictone, bombardisque ac alijs tornientisquoque bellicis aduenit, cum ho-
itîbus nostris, qui sab monte Sancti Gerardi martiris (obsidione soluta) in
castris sese occiuserunt, nisi paucissimos dies adiutorio Dei congressurtis, atqne
puâturus. Quem quidcm Bassam Cesareaquoque Maiestas personaliter Innu-
merabili nuiltigenarum Nacionum non post multos hos dies sequetur Viennam
expugiianilam transitura. Summe igitur necessarium est hobis et vobis, ac
alijs Regniculis, antequam Cesarea Sua Kfoieates adueniat, (que ex sua pie-
tate regimen huius Regni filio defuncte Maiestatts domini notri dementusimi
cum omni Jurisdiedone, dignitateqae Regia, qua Rq;e8 Hnngarie regnaue-
nmt, donatiit atque contulit), coniienire, Nam si nos dispersos et inter nos
dissidentes inuenerit, ac vnanimes non esse, de Regnique conseruacione bo-
iram ordinem non înstîtuisse agnouerit, timendum est, ne -suam demendam
a nobb auertat, et aliter de Regni sttu prouideat. In R<^ autem Roma-
no rum nemo vestrum confidat, Deus enim et Orbis terrarum cernit, îpsum
non sufficerc ad Regni Intius defcnsionem prout misera Schlauonta testi?;,
,
cuius gentes veluti pucora abducti sunt, et dietim abducuntur, adeo ut preter
arces et aii» munidones modicum quid ia ea iam restare saperesseque vî-
deatur. Testatur edam saam prescns expedicio, et exercitus
iasuflficiendam
eins, pluK quam mensium spacio non absque aliquoruni Princîpum Chri-
decern
stianorum subsidio conflatus, atque coactus, numerum duodecim millium ad
maximum omnibus computatis non exccdens, qui nos hactenus pressit. Eius-
276
cemodj autem o^js et viribus sui nedam omnes paites Regni finitimas de-
fendere, sed neqiie vnius Basse iiripetum tollerare posset, et si misera quoque
hec patria nostra dicioni Regis illius subjiceretur. Rogamus proînde Domina-
ciones Vestras, vd fratres et amtcos charissinios, velint omnibi» eorum ne-
gocijs ac rebus postpositts quatuor aut tras personas de medio eorum statim
digere, et cum plenaria authoritate tractând! ac concludendî ad proximum
festum Transfigiiracionis Domini huc Budain mittere, vt antequam Cesarea
Maiestas adueniat, bonum ordinein et optatam vnioaem inter iôs vnanimi
voto et ddiberadoae matura stabilire queannn. Et » Coareamquoque TiSm^
statem mterea aduenisae Dominadones Vestre iuteUexerint, ne bomsantur,
sed secure venîant, nam aliter, vt premisimus, de Regni periculo, (quod Deus
gloriosus procul auertat), Secus igitiir. si patria hec Domioa-
tinicndum
erit
cionibus Vestris chara dominarumque consortum ac liberorum suonitn

ciit,
salus et preseniado placet, ne feoerint, îterum atque iterum petimus. Bude

in festo diuisionis Apostolorum Anno domini 1541.
Suphanus de li er6eu>c:, alias Lancciiarius Regius.
Peirus Ptimtiek Conus Tmtsimsis.

VttUnitHus TAewrezvk Cam*t Simigigiuilc U ciira-
Danuh!iiiit Cpitan eu a
Fraier Georgius Episcopus i i aradiensis et alias
Thtsaurarius Regius.
Vrhanus tU Batthym el Emtruus de Werbemcs^
ceteriqu$ NoSiles Budt consHtuli.
Pe dosA: Egregijs et Nobilibus Agiiibusque Dominis vniuersitati Triuin

Generum Stcutontm TransnluaneBiium tamquam fratribus et amicis , nobis
charissîmis.
Silj'->. ^.'^'kcly (IkIevilUr, II. pag. rr>-6S. Cupii siraplil tn COkC|i«lM dl IMIMniw llilMIIcBlM
UUlork» ec Diplomatica» , cai« te aâi Io UibUoleca Miucutai tnoiilvanfl.
.
*
cxLvm.
1541. •541- Doue raporle adresate regelui din Poionia probabilâ de comandanii po-
,
loni de la frontiera Moldovei, cu privire la întdrcerea mivodultd Petru de nou la

douinia Moldwti. (Estrasc).
Dtr^tu Vahukieis.
fêtruSf profugus et per Tureum e Vabichia ejectus rediit in Vala-

chiam non plus quam soo equitibus comitatus, quos ex coDuvie Valachorum,
uiyiii^cd by Google
Tartarorum, Graecorum, collegerat, tantum habebat secum Turcos, cura
Szocsavam îngressus est, permissu praefectt s. Dwomik înferîoris Valachîae. Al«-
xander v«ro juvenis Palattm» Valaehiae cum primoribus VaEachiae erat tn
armis. Erant cum eo ad XV. mtlUahominum. Sed posteaquam inteltexit , istum
Dwomik venire cum majoribus copiis in auxilium Petro, fugit ipse et alii pri-
mores ia Transsilvaniam et Petrus ipse interim introivit Scocsavam caput et

sedem Valacliîae. Poputus Valachwus multum est de reditu Petri contentus, eo
quod taebatur illoB ab injurii» optimatum ac dominonim suorum, et ita illî
deserentes domînos suos, currunt libenter ad ipsum Petrum, priorem Vaj«
vodam suum.
Ex aiUrius Epistola.
Petrus iile ]>rofugus et cjcctus Palatinus Valaehiae ad XXII. Febr. cum

lurcicis et Tataricis copiis Szoczavain ingressus, Vojevodatum amissum recu-
peravit. Dehcieate ad euin promiscua multitudine et primores Consiliarios ac
MagBtratus d tradente qui în vinculis aaservantur, ceteri qui poterant eâugere
cum Alexandro cjui nuper factus erat Palatinus in TnuwilvBBhm profi^nmt.
,
Valachi enim , cum Stephanum Palatinum

Turcarum Imperatore, Petro ^y-
a
pulso , sibi impositum publice trucidassentquod nimium Turcis studeret
, eo ,
illum, quem dico, Alexandrum Palatinum sibi creaverant, qui jam rursus e
Vajvodatn ejectus est. Vix autem quiescet inqtitetum îHud et violentum Petri
ingfenium Turcicis et Tataricis auxiliis fretum, ab invadendu nobis, belloque
laecessendis, quibus iile hostis semper Aut.
Ut planius res initUigaiur.
Post ejectum fugatumque per Turcura Petram Jon. Vajewodam ex—

Valachis, institutus illic ernt per eundem Turcum novus Vajvoda Stephanus,
Valachus genere, Bogdani otim Vajdae filius. Is quod esset in curia Turci
educatus, Turcoque nimium studeret, magnamque partem soli Valacbid Turcb
conceMBset, puUice a Valachis necattis fuit. Quo sic tnicidato, Valachi alium
sibi îpsis Palatinum, Alexandrum nominc constituerunt. Hune Alexandrum,
quia ignaviis erat, et plebem a potcntforibus non tuebatur, populus sprevit,
et Petro priori Vajdae adhaesit, qui antea illos ab injuria potentiorum de-
fendebat. Sic Alexander proditionem metuens ex Valachia fugit, plebs vero
primotes ac dominos suos Petro reduci tra(£dtt«
Bafel, GcMiUclMe der MeUwt «. Wnladiey. U. m- t<4-''&5<

280
CXLIX.
t$4i. 1541. l»ma de Nadasd, domoMltt teei FAgra^ûlui , i'eliciU pe Petru, vaivo-
dttli M«Uaveit cil a sqifpatll din caplMtelea tarcîcâ ;i a ajunsa îflp pe trasoBi Htd*
dovel Tottl-QditK Mii ae trimitit ««taci U diete imperiftl din Rt^tnm.
CjTravia, horrendaque înforttmta . quae annis siiperioribus Vestrae Do-

rnioaiôni iosperate, et praeter opinioiietn, et demerita ejusdern acciderunt,
mtelleximust de quibiis certe non mediocriter una cam Domina UniU de
KAnysa« consorte nostra charissiraa condoluimus, eaque nobis omnia
molesta , ct acerlia fuere. Quod si in quibus Dominationi vestrae tune opitu-
lari , et succurrere potuisscmus ,
pcrlubenter, ita credat, fecissemus. Sed quis
es, qui Adc decipi, et fraudri non possit? iile enim, cujus fide, Dominatio
vestra deliua> fruatrataque fuit, «eqtie solus ipse, neqwe aaviis, neque pro-
tavus, nec proavus, neque avus^ aed nec pater ipsiua cx Stirpe PHocipii ali-
cnjiis rJuxit orijînein, sed sccptriim reg;iii Hunjj. nupcr j>erpcram > contra fata,
adultere, per aemuiatioaes, dolosque, et fraudei» ambilto&e, qusisi iatrusus,
adeptu$, sortitusque fui. Is Dominadoaem veatram oedum in sui cig^tivum
fecwat, venim immemor accq[»ti offidi, et beneficii vestrae OomiaacioQifl ca-
ptiviim etiam in manus Turcarum tyranni raderet et mtttere, dareque non
erubuit. Quod si Dominatio vestra tune temporis non aliorsum , sed soUim ad
ca&Uum Hust, qupd sub mauu nostra et tune fuit, et n;iodo est, declinasset,
illw Dominalionem vestram placide, et pacifice bonunes notri excepissent*
potuisaetque îbidem omnia adversa vitare, et secure permanere.
Sed qiiid dicamus? Dominatio vestra voluit saevitiam tyranni in bonis,
et castro suo declinare, confisaque în malefidi hoininis favore talia passa est,
voluit tamea Deus ipse gioriosus, cujus sacrosanctam tidem, et religionein pie
semper ampleeenda coluit, Dominationem vestram post tot cassus, tantisque

s^tatam proceUis, et probatam, salvam et incolumem reducere, et regiio,
patriacquc suae iniraculose restitucre pro quo impeir-ô l.)eni^firii) non dubitamus
Dominationem \ estram suae Divinac Majestati et Domino Jesu (phristo gratias,
—
,
prout debct, incessanter agere, acccptumque iili relerre. —

Ceterum quod ad rem, negotiumque Domiaationîs Vestrae spectabiUs
proinovendum attinet, non cessavimus, neque desistemus hic apud Sacratis-
simam Caes. et CaihoIicaiTi Majestatem, et apud ceteros S. R. Imperii Principes
in hac Imperiali Dieta Ratisbonensi, ad quain per acr, Rom. Huog. et Boh. Qtc.
reâm Majestatem Dominum nostrum dementissimum cum ceteris Dominis
Magnatibus Hung. Orator, deputai missique sumus, laudes virtutum suarum
et erga catholicam fidem observantîam, et constantiam Dominationis vestrae
praedîcare, et, quantum in nobis fuerit, extollere. Quare rogamus Domina-
tionem vestram, velit benignitatis, et beneficiorum divinae bonitatis, quae illam
ex tot malis, et periculis tiberaverit, eripueritque memor esae, illique soli ,
de tanta bonitate, et clementia gratias infatigabiles agere, recordarique velit,

quod licet ex manibus Imperatoris Tuticarum, et per manus gusdem tyranni
Digitized by Google
Itberatus sit, tamen ia eum finem
Divinam bonitatem secum ju- voluîsse îd
(licee , ut ilti soli , quod superest temporis pro
rtijiis creatura est , serviat , et , ,
commodo Kdpublicae Christianae expendat, neque potestatem hanc, sive di-

gnitatem a tyranno 3lo; înhnîco «t publîoo, naturalique hofft« nomîn» chn-
stiani, sed a solo Deo datam, et concessam, restitutamque esse putet* et
aestimet, Nam în ejus potestate^ et omaes Prindpatus consistunt, et aldtu-
dines montîum ipse ronspicît.
Itaque Dominatio Vestra oon ncgligat ;
neque praetermitial, sed quatn
primum aliquos praecipuos, specialesque homines, nundos, et oratorea suos
erga Sacratissiniam regiam pcjmuni, et ddnde Caeaar. et catholictm Majestates
huc designare , et mittere velit, per qiios et se^ et illud regnum siium sui
Majestatibus devoveat, et coinmender Certo namqne scribere possumus, Maje-
states suas cum ceteris S. R. I. Principibus ea iuiidamenta jecisse, quod si
Caesar Turcarum propria in persona boc anno ad debellandam et proster-

nenduin regnum Hung. vencrit, Majestas etiam Caes. et catholica ad confli-
grtuhini cum eo , cum tot tantisque viribus descendct , ut illi par, et Deo
favente, superior etiaiu esse poterit. l'bi vero Turca solum aliquas gentes
viresquc suas iiiiserit, cunUa illas quoque Caes. et Catholica Majestas tantas,
totque vires, et copias suas mittet, ut non solum illis pares esse, verum et
oonfinîa, et provtndas per Turcam a r^;no Hung. abrepta, et iisurpatas, Oeo
glorioso opem ferente, eliberare et eripere potuerint
Dominatio igitur vestra nuncios suos, quos missura est, mittat tempe-
stive, erga D. Stephanum Maylth perpetuum Co-
et dirigat, niittatque eos
mitem Vayvofiam regni Transdlvamensâ primum, illinc postea erga

et ——
consiorteni nostram ad S&rvar, castrum viddicet nostrum, ddnde erga regtam
.Majestatcru Vienaam et tandem huc ad Caes. catholicamque Majestateni Ra-
,
tisbonam venire, et forte intertm nos quoque hic nundi ipsi reperire, et con-
venire poterunt. Quod si etiam haec Imperialis Dieta ioterim, donec nuncii
buc pervenirent, dissolveretur, nibilominus non praetennittat Dominatio vestra
Caes. et cath. Majestêm, uhirunque fuerit, perquiri faciendam et se, nego* ,
tutque siia et re^ni sui Majestati suae unice dcvovcrc

, et seduio commeo- ,
dare. Ratisbonac feria 3. post tesium U. Sophiae viduae 1541.
Thoma; iî< Xai/auL Domintts el perpetuus C.

lerrae in I'ogaras, iavtnticomm reâl. Atagisier^
L . Comilaius Casirt ferrei. .
Piay, l'lpisiolac proccniin regni ilunwije. flua 11. |M{. loS — 111.
283
"
CL.
1541. 1541' Petru, i'oivoduli} Moldovei, nflându-se în castrelc dela FgSraû, face cu-
noscutii tuturora trupelorti sale, cari vorQ trece ctre Murtf'Oorhei&t cft dânsulii a
hiatS or»nltf acesta sub proteciunea sa, i ovd^se nu-IU devasteie.
Pêtrus dei grada Waijuoda, dominus, et heres verus terre Mol-

dauie etc. Significaimis ,
presentihus , et omne
vniuersis et singulis. Salutem
bonum, Accepimus oppiduni Wassarhel, In tuteliam nostram, quibus vel Quo-
ram visum est et fuerit h«c littera nostra, In Super hortamus (sic) et severiiis
mandamus, yt quîbus, Iter fuerit, ex gentibus nostris, versua Wassarhet, ne
alîquam depopulacionem &cere, audeant, sive Igne siue gladio, vel ferro,
Si enim aliquem Intellexerimus , wHam desolacionem fecisse, capite probet,
In cuius vigorem et testimonium Sigillum nostruni duxiinus, sub Imprimere.
Datum ex castris nostris positis, sub fogaras Li die Jacobi Apostoli, Anno
domini 1541.
(L. SO
CLI.
1341. tefan MaittM, cSpitauulâ generala alQ Transilvaniei , orddn Dobllimei i
locttitorîlortt Truidlvaaia se se ridice cn armele ta oontn lui Pttru^ vnvo^tbu din
1541. Feria sexta post festiim Sanctissîmi Corporîs christi. Stephuiii

de Mâjlât Capiianei Generalis Litterae, Insurrectionem contra Petrum Voj-
vodam pnednentes.
K«i(iV, N«iii<« Mu. dipl. Mpttidi Allmiw Tmi. I. aif. — tlM. vg. ais.
S88
CLH.
1541. Amintire despre o tumtUt fXeati bi aanUI aflesbi« (nire oele trei naiuni
privilegiate din Tcaneilvaiiia.
LLnstrumentum Uaionis trium nationum Transilvaniae.

Extare ia Tabul. Nat. Saxonkae innuit Vajda «Az Erddyi Tbrv^nydc
lintoriâja* p. 949. 350, ex Kosa de Vajvodîi.
TkmilnMii, An. 1S74. pi(. 143. Golietiian c. Jm.
CLIII.
IS4>> Comuna Kefinart/i din Transilvania plâtcscc diâ oilorC (quinquagesima) IS4I'
ofiyeiiilorii dia Sibiu. (Extami0)i.
Literae pcrhibcntes Valachos vid Cibînio adsiti Resmar (oKm Siaedteiv

dorf) Cibiniensibus quinquagesimam solvisse.
Exstant in Tabulario Nat. saxonicae tesle Eder de Initiis saxonum p. 164.
TruHilvttnb, An. 1874. pag. iji. Din colcctiMHM cont. Jm. Kcntoy.
CLIV.
1542. Cetenii Mateiii Lasitrtt, Luca Cioreiodi i ali soi ai loHl din oraulfi >54l-
Caraoaebejii veada lui Toma Mixa d6u<S f&nate }t dduC grfldini eu pomi de pe terito-
riultt oiafuhu CaranBebeiL
N os Franciscuîi Rakochy |udex Supremus Ciuiiatis Karansebes Nec-

non joannes barla, Petrus iwmocha, Fetrus Zabo, Mathias Sywko, Petrus
Pepa, Gregorius Nagh Jurai, Ceterique ciues et consule» de eadem, Damus
pro Memoria serie preseneiiun , vniuenis quibus expedit preseotibus et futuris
significantes Quod veni< nt; s Nostrj in preacnciam , prudentcs ac Circumspeci
Mathias laâr, lucas chorcliok, Petrus grozaw, lucas Zabo, et Joannes olah
ab vna, parte vero ex altera Thomas Mixa Notri Conciues ac per annotatos
Digitized by Google
Mathiam laxar, lucam ehorchok, Petrum Groxaw, lucam Zabo et Joannem olah,
Coram Nobis Oraculo Viue Vocis ct spontaneis eorundem voluntatibus fassum
,
et relatuin exstitit in hune Mochini. Quod ipsi Otiibnsdam Summis Necessita- ,
tibus ipsorum euitandis compuisi, dua feneta, et duos hortos frucuferos Jure
ipsos concernentes , In tenritorio Nostre ciuitatis habitos et extstentes, quibus
fenetis et hortis a plaga Ori«itatj Torrens \\]go patak duitatis, Meridional]
pltea ciuitatis, Occidental; feneta pardm Anne Patocli . partim laurency ho-
kor, Septemtrionalj siue aquilonari plagia fenetutn Aiuiree beriha , vicinando
adiacere dinoscuntur, huic prcscripto Thome Mixa priinum lencliim Mathie
taaar florenis Trigintatribua, Secundum fenetum luce ehorchok florean decern,
Tercium fenetum Grozav florenis decern primum hortum luce Zabo flo-
Petri ,
renis f II Secundum hortum fructiferuni Icj.mnis olah Horcnis S(îx In toto flo
,
renis Lffj puris Aureis Vngaricalibus pUme ut dixemnt ah eoden» ret cplis
, ,
et leuatis dedissent vendidissent et aproppriassent. hnu Coram et in presencia
Noetij dederunt , vendiderunt et ai»ropriauerunt pro florenis Lffj Thome Mixa

ac Ubem eiusdem vniuersb In iîlios 6Iiorum suorum ,
heredumque per heredea
et succcssores fnre perpetuo et Irreuorabiliter t<;nftndum ,
possi<l(;iKliini . pariter
et habendum Nullo penitus contradictore apparente, In Cuius Kej Memoriam,

firmitatemque perpetuam ,
presentes Utteras Nostras , Sigillo Auttentico Ciuîta-
ds Nostre roboratas et obsîgfnatas, Thome Mixa ac liberis suîs vniuersis du-
xîmus dandas et concedendas. In Karansebes feria tercia In festo Beatj Paulj
primi heremite Anno Uominj, Millesimo, Quingentesimo Quadragesîsaio
Secundo.
Pnqr, A SiMnyi JUutig. OLfa^ a>6— aa^ — OrigiiMliinp«|M(|gMiMtttBM«^
CLV.
154: Kaportit despre dieta '''raniUvanu i. ti 'i-tta la Miinû-Oôrlictii. l-ratele
George, episcopulîi catolica din Oradc, face cunoscuta deputaplorti Transilvani întrunii
la Oorheifl , dt sultanulfi turcescif s datS Ungaria dinc6ce de Tisa rcgatulil Transil-
vaniei fiului !ui loan'i Zapolya, afar de Orade, de Timi<6ia. Fagraii i Cassovta. Totfl tn
aceeai dictS sc prcsintâi legaii voivodului Petru dtn Moldova i cerii se se reatituc
voivodului din Moldova posesiunile, ce le are d&nsulu în Transilvania; TramilvSnenii d
se nu punS nici o credina în cuvintele Fratelui (icorRc, care a datu Buda in mâna Tur-
cilorfi, pe Petru, voivoduiâ Moldovei, la trimisâ legatd
^r ia Constaotiiiopola , de unde
cu ajutoriulii Jui D-êu a'a intonfi ^ri in (era sa.
1. N ovitates in pracsenti Congregatione generali Transsylvanica con-

clusae 1542.
Primo. Verba Fratris Georgii Thesaurarii ad R^num haec sunt: Do-
mini Traossylvanensea, întelligo in medium Vestrum.ejusmodi rumores semi-
Dlgitlzed by Google
nasse ,
quod Ego in pernicicm Vestram polius ad Vos, qiiam aedificationem
et defensionem venlssem , sed talibus ne detis locum ,
qiiia ego in his onmiblli
manebo, quae Vos determinatis.

Secundo Verba ejusdem Fratris G'
: L î intelligo Petrum Waywodam
^Tol(lwe^sem Re:;'no Vestro Transsylvanico minri, scîtis omnes Domini Way-
wodam in Caesaris potestate esse , et hoc Regniim in defensione Suae Maie-
Btatis fore, dtficillimum est Ei contra stimulum calcitrare, non ergo ipse audet
quiquam adversas Caesarem movere.
Tertio: Verba ejuadem Fratris Georgfi: non Vos latet Domini Trans-
sylvaoenses qnomodo Caesarpn Mafestas ile manii nosira Budain rffg'iam sedem
,
ceperit,Reginalem Majestatem Dominam Nostram gratiosissimam et Nos una

capto» deineri jusserat, ubî tnium noatrum Magnificum Dominum Valentinum
Therek captum secum abatulit, quales tune Literas «ua Maiesta» dederit, si
cupttts, Vobis dabo ad legendum, io hune ergo modum lectae, tenorque Li-
terarum ejusmodi:
Prima pars literarum: Regio et Pars Regiii Hungariae, ultra Thyciam
«t R^num Tninsylvanicum oollata sunt filio Regis Joannis , excepds istis qua-
tuor locis Waradino, Themeswar, Fogaraa ee Caasovia, sed câ tamen lege
et conditione ut quoadusqiic fîlius Regius adoleverit , Frater Georgius pos>
sideat has duas Regioncs videlicct Hiinoâriam et Transylvaniam.
item Transylvania et portio Regni Hungariae Filii Regii ad Censiioi
S. Miehaelia annoadm eogantur deoem mflSa forenoram in Aoreb dare Cae-
sareae Majestatt*, in manusque Fratris Georgii asngnare, qui postea ut fiddis
suae Majestatis \''olu[itati Caesareae ad felirem Portani Cacsaream adminis-
trabit, si ciiam uiiicus denarius Eis non manebit, dicta decern millia flore-
norum reddere eogantur.

Quod sua Maîestas Varadinum , Fogaras , Cassoviani cum omntbus sds
pertinentiis Fratri Georjîo contuHt.
Quod Castrum Theniessvâr cum sui pertinentiis Petro FetTOwiti) Sua
Majestas, ad possidendum Szancsaksj^pfol (sic) âi-dh.
Postremo: Quod omnes eos, qui in liis Mandatis nustris perseverabunt

ita habebo, et tractabo, ut reliqnos meos mandpatos, qui vero non, talibus
igne et ferro nocebimus.

Quod I'Vater (ieortfius ita nostrae Caesareae Majestati servire poterit,
ut etiam Viennam ipsam Nobilissimam Civitatem Ei confcremus.
Petri VVaywodae Legai Verba ad Regnum Transylvanicum Domini :
Transylvanensesi loquiminî, inquit^ Fratri Georgio, ut jam remtttat Domus

meas Transylvanenses , quia si non remifterit, videtb non mc esse Causam
cl Originem istorum flisfiirhii et discurdiarum sed ipsum esse. !.e<»ati Ejusdem
,
VVaywodae, Dominationes Vestrae fidem ne habeaot Fratri Georgio, nam me-

mineri potestîs de snperioiibus Ejus actiliua, Exempluque Vobis bono esse
poterunt, Quod Budam dedit in Manus Caesaris, quod me fide sua mediante
domo meo evocavit, Cnisilio siio tractato cum Joanne Rege me captum Cae-
sareae Majestati mittere fecit, sed Deo auxiliante sua Majestas mihi indulsit,
286
sum «rgo in Regno meo; si ergo Ei ctedIderitÎB, procul dubio et Vos in

manus Caesareas dabit.
Caeterum quod frater Georgius juramento facto in Capitaneatnm ê-
neralem publice creatus , quod ei universaliter t>ostiatini unum florenum minus
demrio tmo in subdiSiiai du-e pronttMnintt sed caun: quod Cattrnm
Wencx Frandsco Kendy et cMtateoi Zanebes Saxonibus remittat.
Quod nuUus Dominorum ia medio Saxonum Exerdtus teneat, aed ct-
vitatini pecunia vivant.
Quod si in his hrater Georgius non manebic ,
locaquc dicta non re-
miaerit Regnutn quoque, oonatitutioni noa stabit.
,
Postremo super hos Tractatus, Boimeniyzza motua, intns in Civiutem

Zaaaebes fmfectus est.
Monumcnu coniiliaiia rtgiu rranaylvaniic. Ioid. 1. p. 77
CLVI.
1542. 1542. Petru, voivoJuhi Mi'ldovd , Drdynit Sccuilori. din TransUvania se W ridicC
cu to(li i se-i repareze druinulu pâna ia mijloculu pasului Oituzu.
Copia litterae Vaivodat.
dauiae
N
etc.
os Pelrus dei gratia
Significamus
Waivoda dominus
quorum interest,
praeaentibus uniuersis et singulis
et haeres uerus terrae Mol-
egregiis nobilibos trium sedium Siculonun viddicet &ipsii, Orbay et Kysoli

et êteris omnibus eorum anessoribus salutem et omne Iwnum detnde ro-
grjmHs et ndhortamiir primum quum has nostras litteras intellexeritis ut omnes
,
insurgere uiamque nobis dirigere et praeparare usque ad medietatem Oijthoss,

majoresque lapide» «t tnincos ex îtioere ejîcere debeatis secua nuUatenus prae-
sumentea facturi, insuper lumenta ueatra abacondere ad montanas âluas fa-
ctatis. Vobis autem nulla sit cura de aliquo pcriculo neque de liberis uestris,
sedete per loca ufstra secure et tute, defendere uos in pace uolumus tam-
quam vicinos diiectos.
In cuius vigore et testimonio duximus sobimprimere stgilhini nostrom.
Dabim Soachauîae die domtnico, citiasime, ante leatum diui Matthei
Apostoli Anno 154a.
MonuRicnu iiun);ariae bistonta. Uiploouuana. I'vib. XVi, pag. ija.
Digitized by Google
CLVII.
1 542. Nobilimea Ungariei întrunit în adunarea general, inuiîî ht orriulîi Raia

Bistriei din Ungaria de siuil, r6g pe regde Ferdinand se intervin pe l.ing regina-
treduv lutbtUa^ t. «e mqloo^ de )sl «ilUiudll diberarea lui SufaUt Mfmlaia din
câ^rtivitate.
)2acratissima regia Maiestas domine domine dementissime.

FkteGuih ennttorunt Dostrorum hnnufem oomniffiidadonftni. Ex instru-
ctioM MaMstatiis vestre sacntîflBÎine, quam medio dominorum ocatorum suoruni
huc Nouum ZoHum ad nos mittere digoata est, plane jntelleximus serentssi'
mam reginam Issabellam dominos episcopos Transyluanîensem ac Waradiensem
,
et Petrum Pcthrowytth cum ijs, qui eorum fiactionis sunt, apud Maiescatem
vestram agere et laborare, cum eaque afiquam habere inteiligentiam. Noo
dubitamus autem Maîestatem vestram memoria tenere , qua fide et jot^ritate
dominus Stephanus Maylad frater et amicus noster a certis temporibus eidem
seruierit, eaque omnia prestiterit. qiie ad Maiestatis vcsirc inthoriiatem ac
dignitatem augendam, ac modis omnibus promouendam perunucnni, et vt
hune sttum antmum erga Maiestatem vestram syAoerum declarare poseet, que
damna pertulerit, turn antea tum postremo, quodque captivhatem capitisque
periciilum snbîre non forniitlarit, adeo vt captus nimc în compedibu.s fcrrcis,
in nouo castro nigri maris, vti ipse ex captivitate scribit, crudelissime deti-
neatur, vnde niiiia iiii eiiberatio, nuila salus speranda est, nisi opera et jn-
tercessione, vti certo accepimus, prefote serenjasime regine babelle, et eorum
qni facdoni ipsius adherent. Quamobrem humiliter sacratissime vestre Maiesti
suppticamus, dignetur jntuitu tum seruiciorum ipsius domini Stephani Maylad,
que Maiesti vestre hactenus pro virili sua exhibuit, et qui jnposterum quo-
que, hoc potissimum tempore periculoso, exhibere potent, tum nostre jater-
cesaionis et olMequmram gratia, apud prefalos secenissimam dominam reginam
Isabellam, ac Transsyluanieniem atque Waradiensem epiaoopos, et alias illt
adherentes, patrocinio suo per literasefficere, vt apud cesarem Thurcarum,
jmperatricem et Bassas ac oratorem regis Francie agant, laborent, atque effi-
ciant, vt ipse dominus Stcpiianus Maylad e capthiitate, quam duram patitur*, et
jn qua periculosa corrqitus nune est valetudine, liberri possi. In ea autem

re d^netur Maiestas vestra authorîtatem suam jnterea jnterpooere donec ,
apud cesareni Thurcarum palam erît . prefaam serenissimam reginam Isabcllam

et eius partes ad Maiestatem Vestram accessisse , nam vcrendum est , ne postea
vUa qws ait tpdus domini Maylad dîberationis. Fadet Aibiestas vestia jn hoc
ofBdum demente principe dignum. Quod et nos fiddibus nostris seniitijSf
omnibus quibus possumus, ab eadem promerebimur. Deus optimus maximos
Maiestatem vestram sacratisrimam jncoiumem, felicemque ad longa tempora
S88
conseniare dignetur. In cuius dementiain nos ec hutmilia aostra seruitîa iteruni

atque iierum oommendamus. Ex oonuentu Nouuoliensi dîe $. Martij 1542.
McntiHiae «ttue Maicstat» fidalai soruitorai
Prtlatt et Barmes regni Hungarie^
Pt dosU : Sacratissime regie maiesti , domino nostro clementissimo.
Monumenla comiuaJia Kegni llun|pini«. Tom. II. pag. J42 — 343- ~ tCpuUoUie proveruNt. Vm
IC. iMg. ii$-ti7.
CLVIII.
Ij^St '5-)-- Petru Pelroviclt , corniele Timiôrci. iiivtt.l pr criHif!.Tr«it f pt* nnh imrn
din Caranscbeu. se esecute o sentenA a curiei regale pronunat in lavorea nobililorO
Frmeiteit FuM i FraittistM Afpts* din BSnatii.
fêtrus Pttrowytth Comes Themesiensis et parciiim Reg^ni infferioriim

Hungarie Capitaneus generalis etc. Egregys et Nobilibus domini.s Castel-
bnis, et vniuersîtatj NobiHum districtus ciuîtatia Karansebcs, necnon pruden-
tibus ac drcumspectîs Judîd Juratisque cinibus, et consulîbus duitaus ejusdem
amicis nobis honorandis, salutpm mm faiînrc, pilnm eisdem constare .scimus,
Quomodo I'-t^rr^'V ne Nobiles Franciscus Fyalh, Francisrns siniiliter Mov^cs .
ac Franciscus Fodor, vterini, contra et aduersus, partem eorum ad-

iratres
uersam, sedb Judidarie sue Maiestans în cauaa triumpbauerint,

in facie videltcet
ac prorsus partem eonim aduecsam deuicerint et aggrauauerint Jure mediante
obhoc hortamitr t-osdcm nihiIomiiiDs inv irr-ion.i f-jiisdem sue Maie-
)
statis cummittimu.H attence, vt .seciinduin obtenta metnoratorum nobiiiuni justi-
ciam prout contenta literarum sentencionalium manibus eorundem extant, eis-
dem e»nde plenaiiam et omnimodam satis&ctionem impendere et impendî-

facere eodem debcant ot tcneantur, neque secus facturi, Datum Lyppweferia
sexta post Dominicam Letare Anno Domini 1543.
IftHj, A SiiMnyi CMniAg. UI. pag. MJ-âai. Oiiginalull pe ehirlic tn ttcUn luniliei Mae»lcâM
in St. lobru GwqjUtf ai.
Digitized by Google
CLIX.
iS4», UH^Num faait tain etU trti m/mt» pnvUegkOe dm TrmtUwuu fit
dieta fmuUl la Titrda t» »s Marti* rs42,
Ad primum Articulum tn Conuentii Tordensi

factjum, fer ia quarta proxima post doiuinicam Judi ca 154^
deliberatio facta.
Tttem. Delcjjatur ex dominis nobilibus de quolibel Cumitatu vnus,

vsque ad numerum scptciiariuni ,
qui sit cum domino locunUenenti quociescun- ,
qoe interhierit Regni vt vocatus istuc vadat, ad quem locgm vocabittir, vt

cuncte consilia simul fiant pro bono et utilitate ac conseruacione Regnj.
Eodeni modo duiniiiî Siculi eligant de Septem Sedibus Et domini Sa.
xones de ipsorum Civitatibus similiter Septem Eligant, qui vocati ad aliquem
tractatum teneantur venire, ac sub iuramento iideliter agere et Consilia Se-
creto 'tenera.
îtbtttk. Quod nemo primariomm hominum cuiusque nadonb audeat mtt*
tere niinctium ad alicjuod Ref^niim externum, sine speciali volnntate, et con-
sensu domini locumtenemi^ aut substitui ab eo, in persona eiusdem. Si vero

Siculjsedium chyk, Gyrgio, Kyzdi, Sepsi et Orbay, voluerint pro merdbilB
ad necessitatem dudeodis proficnd In Moldauiam aut Re|;num Transalptoense,
tune teneantur profectionem suam aperire et prt^wciere coram dominis Susulis
eiusdem Sedis, sub pena amisaonis capîtum et Bonorum, Siculj autein eius-
dem Sedis astricti sint mox rescribere domino locumteoenti nomen eius qui
proficBcitur et causain.
Ittem. Ex grada deî omnes tres nadonet Conuenerunt de mutua pace
fouenda et Rebus omnibus Regni , Eodem modo et pari consilio ac consensu
gerendis, Et obediencia domino locumtenenti prestanda. Secundam libertatem
et antiqua consvetudinem Regni.
Ittem. Omnes tres Naciones conveneruni ia hoc Quod si aliquis hostia ,
Extemus venerit ad hoc R^nuin,-vd eciam internus hostis fiierit, tunetenean*

tur Singiilae Naciones cnm omni apparatu Bellico alixs ordinate venire: per Sin-
gida Capita , vel in ea parte sicut dominus locumtcnens in litcrissuis mandaucrit,

Ipse tamen dominus locumtenens eani curam habeat, vt saltem eam partem
Regni' de tribus. Nadonibus ad bdlum vocet, quae itecessar&i et sidlidens
fîierit, alioquitt puniantur qui non venerint pena Capitis, Bona autem tatîum
remaneant heredibus.
Ittem, Quoniam domini Regnicolae ad fidelitatem fily condam Regiae
Maicstatis defunctae In festo Sanctae Mariae Magdalenae Anni practeriii nun ,
Solum aocessenint, Sed eciam Juramento fidelitatem confirmauerunt, Et ab

eo tempore eîsdem per multos dampna illata sunt, Decrctum est, vt inqdstdo
fiat dtligens inter tres Naciones eo modo et per illos Sieut in Conuenbl ,
Wasarlieiiensi [.roxime celebrato defiînitum est Et dampna restituantur.
37,399. DMciiincnii.-. Vul. II. i*«r«ca 4. 37

Itlem Decretum est ut illî, qui exercitus pro Regnî conseruadone te-
nuerunt, more solito et antiquo, deinceps quoc]ue paratas gentes habeant.

De Nobilitate Electi in Consiliiim domini Inciimtenentis
Dominus Farkas bethlen de Comitatu Soinok.
> Francîscus Kendj de Doboka.
> Ladiriaus Mikola de Cholosiensi.
> Georgius Bagdv He Alliensi
• Johaniics ihabiassy de K)kf lew.
• i* raiicisciis Thyroskay de Tljordensi.
» Andreas pestessy de humyadiensi.
De medio Capitulj, viuis ttiittatur Idoneos ex Senioribos. .
Ex dominis Saxoiiibus ,
• . .
Dominus Gcorgius Syweg, Judex Regius Cibiniensis.

» Michael hegyessy Scgeswariensis,
• Joannes Fux Brassowiensts.
> Valentinus Judex Bistricieiwîs.
Aly tres elîcfnntttr per dominos Saxones
Domini siculj eligaiU ex Septcm Sedibus, Septem bunos viros et pru-
dentes
Pro Rîna deduoenda In Traossiluamam, delccti sunt:
Farkas Bethleni 1
I
D :
'
Franciscus Ken<K cunt equis xxxîtj
Ladislaiis Mtkola
rk I Thomas Myhalffy I . ...
l'^ { m» » f ; cum equis xxxiij.
f Imrtinus Andras | .
I
OeorîusSyweg Judex Regiiis Cibimensîs |
ly
[ Dom. Joannes Fux Judex hrassouieossis. {
Im altâ copie, tbtpA tele es pntuU di mat susS, ptat mrmigâ urmâ-
Onh:
Iteni. Quando per .singula capica tam eqiiites, quam pedites et cum t>ni-
nibiis Colonis vocati fiierint , tune de sinq-tilis tlei cm mansionibus uniis înnneat
domi ad custodiam willae et iouper mercenarii sive servi conducti juxta do-
minoniin libitum ,
pro custodia domus domini ipsorum domi maneant.
Item. Visis literis domini iocumtcnentis , vel cnientato gladio Nobiles
prout vocati fuerint vel in parltî ,
vel aliqiii Comit.atus vel sede.s , seorsini sub
ainissione ca[)itis eorum consurgere et alterum non respiciendp conveniri- sine
niora quo vocali fuerint, teneantur. Si autem quisquis non surrexerit et non
venerit, dominus Waiwoda circare fadat et pimire cum amîssione Qi|Mtis.
hem Caeterae vero Ciuitates Kegiae modo solito cum bono apparatu
bcllico vexiilis et gentibus exire debeant ut sempcr consuetudo ipsanim an-
tiquitus fuit.
Item. Kolosvarienses infra terapus istius belii teneantur conservare

Pedites Pixidarios 50 ; si vero necesse fuerit duae partes Civîtatîs exeant
terda parte ad custodiam Qvitatis permanente.
Digitized by Google
Item. Oominus LoGumlenens oommittat aitnare tam nobiles , quam Igaxh
biles» .sicut jain saepius constitutiim est, quod scîlicet unttS quisque Nobilium
teneatur hahere galeam, loricam, iastaro, frameam, clypeum et.eqnum
bono inotlo. .
Item. Pauperiorcs videlicet unîus sessionis aratrum proprium habentcs

teneaotur eonsurgere equities dypeum frameam et lukstam habentes si qui vero
,
scrvitorcs sunt, loco sui aKum modo simill armis bellicb statucfe teneantur.
Alif adhuc panperiores aratrum non habentes neque eqws, instirgant pedestra
cum hastis, clypeis, et securibus, vel arcu, aut sagitiis bono modo.
Iiem. Cdom sex boum habeant frameam, clypcum, arcum, s:igittas.
et securrim ; aratrum vero non liabenCes sex boum habeant dypeum, cus-
pîdcs et seciirim sive hastam.
Item. Quod loca Cameranim t^neant ununi in hoc cum Regno.
Item. Quod univcrsitas l'raepositorum debeaiu conservare ducentos sive
eqnites, sive pedites, requiratur Ekominus Reverendissimus ut coropdlat eos.
Item. Qmnes Scholastid arma ferre valentes teneantur sub eadem poena
capitîs eonsurgere et defensioni Regni interesse.
Item> Scribatur Domino Episcopo transilvaniensi super Consensu Scho*
lasticorum.
Item. Coeteri Coloni omnes
non consurgerent et non venirent ad
qui
levationem ofiicialium Domini Locumtenentis extunc Circator Domini Locum«
tencntts suspemlat taleni et res apud eiim reperientîas tam 5;cilicet eqiîiim ,
quani vestes, et pecunias auterie \aleat, res tamen Donii existentes. Dijmini
Terrestres obtineant. Si vero Circator Domini Locumienentis talem repcrire
non poBset in eodem processu, extunc per Anni quoque Qrculum semper
habeat poiestatem tales puniendi, et Judex atque Jurai cum Juramento ilkn
extrdare debeant.
Item. in singulis niolendinis unus tantum moiendtnator maneat.
Item. Pcrsonae decrepitae vd debiles, vel adeo Pauperes ut aiubulare
non valefent, illi Dotm mânere possunt, et non impediantur; sed si decre-
pitus habuerit substantiam, luco Sui alîum appretiare debet et tenetur.
Item. Quus Doniiiuis l.oc'rnitenens Ivelii ductoribus Coinitatibus et Se-
dibus Regestrum de practio vicluaiium, et omniuiu rerum et armorum extr-
dri faciat, nc taxent vendentes pro lubitu suo, emptora accepiant absque
pecunîis, sed ladaat gentes pecunias vivere.
Item. Quod equos et equaces Dominus Locumtenens ne permittat edu>
cere de Regno, nam quis Nobilium invenerit educentes auferre valcat.
.si
Item. Imprimis ut omnis Comitatus debeat eligere duodecem Juratos

Qobiles, qui furcs, piaedones, combustores Domorum, ac novarum, vel fal-
sarum mooetarum cusores Comîtatibus Comitatus, Judicî Nobilium et notario

sighanter tales quorum annus nondum integcr praeteriisset super patracione
facinoris extrdare debeant; tandem Corner illi Nobili cujiis jobbagio extra-
datus eit mittere velit. Si ipse nobiiis ccduiam acceperit tune Jobbagionem
suum suspendere debeat; et st suspenderit, talium res et bona ad suum Do-
mimim Terrestrem devolvantur; si vero Dominus ejus cedulam aocipere no-
luerit, ttinc Comîtes illum ubicunquc offendere poterunt suspondant, resque
Latroiiis illius propriam suam Fersonam concernentes , demptis iîliorum, fi-
liarum, uxoris, Coirtitcs libere habere possint et valeanu

Item. Qood d aliquîs NobUis per alîos duos NobUes ut furtictnio ute-
retur vel cum Jobbagionibus aut ServitoHbus tub funun êret» ita «tt idem
No^jilis de furtis et rapinis frueretur, accusaretur, et extradaretur, extunc
Comites illius Comitatus ad sedem Comitatus dtare vel evocare faciant, iile
vero infamis compareat ac ex infiunia et ornnine aocusato se ipsum cum aliis
sex Nobilibus hooestis Penon», hoc est seme se{>timo cum deposita fide
justiiket, qui si ita se justificare possint, bene, alioqda auîendanir.
Item Deinceps qui violenter et more proedonum res et boaa Nobîlium
vel Ignobilium acceperit hos tales in palo imponere laciant.
Item. Quum aliqms Hnagarus de aUqua villa accusabitur, et extrada-

bttur, extunc Judex villae seme tertîus cum honestîs personis ita ut, infra
spacium anni integri hominem illum extradatum (iirticinio non usum fuisse
sciret, deposita fide liberare valeat, et non secus nam si aliter suspendatur
Si vero Valachus modo simili Kenezius villae cum aliis probis et honestis ac
lîde dignis Valachis qnaitusmet insuper de villa propinquiori Christiana, le*
vatis secum aliis trîbus Hungaris Colonia Christianîs, honestis Peraoois ita ut
septiniusmet fidem deponat, et «c deposita fide accosatua vel extradatus iile
eliberabitur.
Item. Mittantur nuncij ad Donunos Kolosvarienses ut Domum Monia-
lium ordinis BeaCi Francisci, quam ab antiquo ex Eleemodna per probos
Christiaoo» erexissentTestttuant, et rectificent integraliter cum tota IDomus meta.
Item. Mittantur Nuncii ad Dominum Draghfi proptcr Kolosvarienses
et ad Dominum Dobo pro Domino Stephano Banffi.
•
Monumcola coinilialia Kcâi TraosylriDiw:. Tom. I. |k 84— Sg. — Arcbiv dct Vreinct Ittr Mcbcnb.
LndMfcmfc. W. P. XII Bud. ug. 103— 1«4.
CLX.
jj^j, 1542. Isal'clla . regina-vCduv a Unjâriei, invit pe capitululii din Aradiî sc in-
troduc pe ttudilii roiuni Amirei fi Pttru Boforean ia posesiunea unorîi imobile
Situate in valea Drgômireacl de pe tcritoriultf oralului LugoC.
Tsal>eIIa dei gracia Regina Hungarie Dalmacie Croacie etc. fidelibus
nostrb capitulo ecdesie orodiensîs Sabitem et gradam, Dedtur nobis in per*

sonîs nobilium Andree et petri Boaoran de Lugas« Qualiter ipsi in dominum
illanim terrarum In territorio ciuitatis nostre Lugas, in valle Dragomeresth
vocate et circumcirca existencium et habitarum, ex Juridica permissione Ju-
Digitized by Google
dîds et Jumorum Qmum diete eîaitatis nostre Loga&, per nobiles Matheum
Radowan, Joanaem Martynycza, Joaiinem Hanchwl et alterum Joannem Ago-
sthon In dicta cîuîtate I.ugasiensi comniorantes cum alys nonnullis aci hoc ,
depucatis, nouiter rcanibuiatarum, per oostrum et vestrum homincâ legîttinte
vdlent wtroire, Super quo fideliti vestre haram serie nuuidainu:», quatemtf
vestrum mitiatia hominem pro testimonio fidedignum, quo preaente Matluas
chykman de Zlathyna sîue franciscus Gulya. de Krywyna, aut Stephanus Gala
de Harnarad\a vel' Sebastîanus Relos neue I.iicas Herrudy de Liigas aîys
absentibus homo noster ad facies predictarum terrarum in territorio diete ciui-
tatti nostre existeudum et habitarum, vidnis et oommetanda earuadem in iU

lîtime oonuocatis introducat prefotos Andream et petrum de Lugas io do»
minium earundem Statuatqae easdem eisdem ibîdem simul cum cunctis earun-
dem vtilitatibos et pertinencys quibiislibet ,

premisso ture rcambulacionis me-
tarum ipsis incumbente peq>eiuo possidendas si nun fuerit contradictum, con-
tradîctoree vero m eoedem eootra annotatos Exponentes in
quî foerint euocet
curiam OOStram ad terminum competentem, racioneni contradiccionts eorundem
reddituros, V.t post hec huiusmodi intruduccionis et Stauicionis seriem cum
contradictorum et euocatorum si qui fuerint viclnorimique et commetaneorum
(|ui premisse statucioni intererunt oominibus termiooque assignato vt fuerit
expedienda nobis (ideliter rescribacb, Datum In oppido nostro Deua feri^
tercîa Rogadonum Anao domini Milleamo quingentesimo Quadragennio secundo.
RiôrHUA eiÛtthii$i dt^t M/wlncerta ht pausnau «riSr serisS pe tbeu-

mtiiiii/M 4$ mai msâ, ir UxiiM esU urmâlarhdM:
Capîtulum Ecdesie Orodiensis, omnîbus Qirâti fidelibus, presentibus

pariter et futuris harum noddam habituria, Sakuem in omnium Saiutis Iar-
gîtore, ad vniuersorum noticiam serie prewmckim volumus peruenire, Quod

nos literas Serenissime domine, domine Isabelle dci gracia Regine Hungarie,
Dalmade Groade etc. domine nostre dementissime Introductorias et Sttu-
torias pro pane nobUium Andree et petri Bosoran de Iwgas confectas et ema*
natas Nobisque preoqiCorie loquentes, et directas Summocum honore rece-
pimus in hec verba.
Isabelia dei gracia etc. (Aici e transcrisU ordinulu de mai susu aiu
rtginti).
Vnde nos Mandatis prefate domine Regine semper et in omnibus obe-
dire et satisfacere volentes vt tenemur, vnacum [jrt:fato No!)ili francisco Gwlya
de Iwgas homine eiusdcm domine Regine in diciis litcris L-iiisdem inter alios
nominatim conscriptos speciticato, nostrum itominem videiicet hoiiurabilem

Magistrum Georgiom de Posgawar fratrem et ooocanonicum nostrum ad pre-
nussa suo modo fideliter exequenda nostro pro testimonio transnîseramus.
Oui tandem ad nos exinde renersi letiilcnint, ijuomodo ipsi fc-ria lercia pro-
xima ante lestum natiuitatis virginis Mane nouiter iraiisacta ad facies pre-
dictarum terrarum in territorio diete Ciuitatis Reginalis Iwgas vocate existen-
cium et habitarum vidnis ^
commetaoeis earundem vniuerns et sigoanter
Nobili Stqihano Gala de Hamaradya io sua propria^ ac pnidentibiw et dr-
294
eumspoctis Aiurea Gasparo ec Valentîtfo Zora JuiratU Ciiilbus in dicta Lwgas

Jobagionibus commorantibus ipsius Kcginalis Matestatts nominihus et personîs
ac alys qnam plurihiîs in Ibi legitime conuocatis et j>rescntibus aecessi'sent,
Ibique Idem homo predicte doutiae Regine antciato testimonio nostro presente
IntFoduxiiset menioTatoa Andream «c Petrain Bosofan de lwgas in dominiitiii
earundem terrarum statutssetque easdem dsdem Ibidem simulcum cunctîs ea-
rundem vtilîtatibwi et pertinentys quibuslibet premisso Jure reambuhclonls
metanmi ipsis incumbenti perpetim possidendas in faciebus earundem . .
notri in presenciam Icgitimis diebus et horis congruis

J .... ni oominmus oommorando nuUo contiadictore apparente . .
Sigilii notri munimine roboratas eisdem
Andree et petro duximus conccdendas, datum per manus venerabilis magistri

Benedicti de fores ac sedecimo diei in-
trcductionis, pracniisso anno domini supradicto prescntibus ibidem honora-

bîlibus domînis et Magistris Joannc The . . -gyn de Zeghedino Cantore,
Micbaele de Kysthold, Custode Andrea de Monizlo et Matheo de lews, Ste-
phano de Byl^l<. f.uca df Z;uliinar cetcrisque fratrlbns et concnnoiiicis no-
prefaa dei Ecdesia Regi sempiterno iugiter famulantibus et deuote.
stris in
/V d9Sâ: Fidelibus nostris Capitalo Ecclesiê Orodiensis pn» nobilîbus

Andrea et Petro Boaoran de Lugas. Introdoctoria et Statutoria.
PcMv, K^J..r^ V4rnir;;ye lortrnctc. III. pa»;. JO-'Jj. Olifimlllll |W cblMi» flifti îl arclUTI Citpkll-
lului de Alha lulia. Cuta Zanitd. FaicicuL > Nr. 64.
CLXL
IJ43. 1542- NoftUiMfa din Transilvania uiformfe pc Fratele Geor^ê (Martinusiu)
cft voivoilii din Moldctui fi din ira-r^mânesf au iiiten(iuiiea «e ocupe Transilvania ^
9*0 !ncurp<)rc7.e cu rile lorii; cu deosebire Petru, voivediiIH Moidavti, ar fi declantB,
cii intcniunca sa este se ni^rgâ la Alba-re^âla , acolo se ilesgr6pe cadavnilH iQgdin loantt
Zapolya, alti cunoscutului acu trdâtoriu, i iigm. ac'lii apâofure.
TVanssi/vani Fralrcnt Georgium ro<^tJnl, ut ex Iftingaria iu Transsihamam

acceltrtti tosgue adversus Petri [''aj-'ch-la,: Moldaviaisis tHCursiones
tueti velit. Ilujus niimic.
C/um jam nomine totius regni Kgregium Petrura Hozzvzty ad ve-
stram Reverendttsimam Dominadonem expedivissenius nudius tertiiis, novis-

sime Majestas reginalis Domina nostra clem. per specialem nundum suuro nos
Digitized by Google
rciluisivit, ut ad defensionein et conservationetn re^^ni hujus solertem ^re-
remus curam. Inter cetera mandat sua Majestas ut rursum post vestram Re-
verendustmam Domiitationem denuo vocandam mitteremus. Nos etîam bene
percepimus, quod ad conservationem r^di sine praesentia Dominationis Ve*
Revereiidissiina Do-
strae Reverenrii5;siinae insufficientes snmiis, et nisi vestra
minaie hoc onus humero sno assumerc diL^nabitur, queniadinodum cadom
regno semper obtulit, actum erit «ie regtio. Itaque supplicainus Vestrae Re-
verendissimae Dominationi, dignetur {xariditanti huic putriae adesse, et juxta
priorem regiu adinonîtionem ]>er Petrum Hoszvazty factam, quo meliori ap-
paratu, numero pnterit venire, \eniat quam celerriine Ex signiiîcatione

et
non nullorum amicorum accepimus, Vajvodas Muldaviensem et Transalpi- .
nensem ad occupandum regnum hoc venire veile, ac ipsorum subjicere ditioni,

id quod ex quo Domînatio vestra Reverendissîma ex ngoo hoc abest, facHe
asiequit et regao potiri sperant, absentia enim Dominationis Vestrae ipsis
Vayvodis manifesta est. Cetenim, cmn tot tantaque regno itrimineant pericula,
videbatur nobis, ut etiam lllustrissimus Dominus Marchio ') expeditionis totius
Cbristiamtatis per nos requireretur. Id tamen cxmsiliot et prodentiae Domi-
nationis vestrae Reveeendissimae submisimus. Itaqae quid quid Dominationi
vestrae Revcrendissimae in hac parte videtur, agere dignetur. Viso consilio
expeditioni< nuncii D. V. RR. ad ipsum D. Marchionem, si videretur, D. V.
RR. bonum esse per eundem O. Marchionem D. V. RR. nunciunt, edam
Oiatores nostros per litteras nostras admonere, ut jam tandem reverterentur*
utf quo in sttu res nostrae edam îlfic existerent, oommode întellîa« pos-
simus. Dat. în oppido Thorda feria 5. proxima ante festum B. Galii Con-
fcssoris 1543.
UmversUas NtttUhm r^ni TfMissihUMuu,
Scriptis jam littcn's supervcnit nunciiis, qu'\ retulit, Petrum V'ayvodam

Moldaviensem ex Zuchva cum cxpeditionc sua ac bombardis (ûiiujiu; muri-
fragis, etiam quamvis munitam arcem, et civitatem cxpugnaturis, st: movisse,
venisseque ad oppîdum siram Buhlo vocatum, ubi, quantum potest, numerum
colligere pararet. Hic nuncîus cum ipso Petro Vayvoda fuit, et vidit haec
]>raedicta: addidit etiam niincius se amlivisse ex ore ipsius Vayvndac plurima
CDiivitia. quibus I )omitios regni Mtmg. ac Doniinationem quoque vestram inter
cetera execrabaiur, tamquam perfidos, et pruditores, subjungens, hoc quoque
se audisse, quod idem Petrus Vayvoda quaerens a sui, quot ijiîlliaribus jCt*
vitas Alba regalis ubi corpus Serenissimi quondani Domini notri regis D.' N'
,
clem. sepultum jacet, a '

i 'istaret? quo ipsi declarato, jurasse ipsum, qtmd,
ubi prinuim Albam regalem perveneril, statim quaesito sepulcro, et effosso
cadavcre Domini quondani rcgis notri, ipsum cadaver suspendi facere cu-
raret, tamquam corpus proditorîs sui manifestissimi.'} Etiam atque etiam Do-
1} Marchto Brua<liMlburgcn!.ut ,
ijui KcrriinanHi «xcrcilnm <lucrba(.
9) liaae WiraMi Znpolya specie ainiali«e i>litn ad &c inviiaiun. «suplamîie SolyiWUUW MdMit. Po-
•iell tMiM», «e iiufBiiswl, priori digultli fnlitntin fuit. (l'ray).
29G
minationi Vestrae Reverendîssimae suppiicamus, dignetiir adventum suum ac-

celerare, ne dilatione adventus ejusdem. aliquid mali, quod Deus averUt,
coQtingerc possit. ' *
Pray, E|ii>lolM piocerum Rcgni Uuaguite. Fl» P. t>0—tlg.
CLXII.
1543. 1542. lipiscotulii dt Castrta, IcgatulQ apottolka din Vt«m, Krie URoma, cft
Moldova este aplicats a se alia cu Germania.
\_ûi ('•
lani;i [)cr auisi de MolilaLiia che cjuci Signorc sia per ad
herirsi a questa Regia Miuesta che sarebbe non poco aiulo contra ii Turcho,
essendo ooloro honnni strenuj et bellîoosissimi al posâbile, et se ne cauariano
40 mîla cauatli.
.Da Viemia îl i-o di luglio 1543.
Moaumenia Hoi^tni* hutortc». Ui|iloiiiauruu Ton. XVI. puf. 136.
CLXIIL ' '

'
i$43.
°
r$42. Peint, vohtdui M«U»vti. totrX cu armata ia fa Tnunilvaiiia.
tS43. 5 Aug. Locustarum infinita muiidudo venit Tran»lvaniant, ct

petrus Wayyoda Moldaviae nemine ipsinn tmpediente transîe cum exeratu.
(Notia, manu8crisft in calindariulâ Irenâlus.)
Aicbiv d«« Veraiim (Itr iiel«ab. L«a<tc*kMndc. (iictia «Mbil.) IU BaaA, 3 Ucft. |>. 35^..
Digitized by Google
S97
CLXIV.
1 542. CeU trei naiuni privilegiate din Transilvania întrunite în dieta de lâ
CluQ decid a trimite oratori la regele Irerdtnandii cu cererea: ca regele se re>
speetcie vechile drepturi i liberUji ale celoiH trei luiuiii privilegiate ^ ee Ie apere
în contra tuturorii inirniafori! iMttmi fi «Urm*, de asemenea ca tn faneltuule publlee
se num^scâ numai unguri etc.
Instructio oratorum per dominos regoicolas Hungari,et rfigni

Transsyluaniensis tres naeionea «d •ereniuimum dominam
Roroanorum etc. regem etc. data 1549.
P^rimum de sttu et condtcione maiestatis reginalis ehii fily charia*
simi maiestar. regin dignetur ita ^raciose prouidere, ne opprimantur , uerum

ut utriusque status et condicio sit honesta, idque eius maiestas ante terminum
per magnificam domimim Chasparem Seredy ex eius maiesti» aententia con*
stitutom et conclusum perficere et mdiorare digoetur; Preterea super ducatum
scepusiensem maiestîs reîa a catholica Csarea maiestate filio defîinct ma-
iestatis regif-, litcras ordinare dig-netur.
Ut maiestas regia regniim Hungari et in Transsyluania tres naciones
Dobilium Siculorum et Saxonum in antiquis iuribus et libertatibus per diuos
quondam rês Hungari conccsKS et relictis conseruare, eoademqiie uniuersos
ab hostibus tam internis quam externis defendere dignetur, preterea ut ma-
iestas sua regiium Hungarie et Transsyluanie eiusque naciones eo modo di-
gnetur in gmciam accipere ueluli liberuin regiium, domini quoque regnicoie

,
eius maieatatem ita agnoscent tanquam aponie electum regem et principem.

Vlterjus domini regnicoi supplieant maiestas ana episcopos, comitem
Them esicnsem ,
\s'ayiiodam Transsyluanensem aliosque offîciales qui constituendi
sunt , non extraneos sed hiungaros constituere dignetur et arces vel bona aiiqua
cuipiam extraneo maiestas sua ne contulerit, preterquam Hungaris.
Vt maiestas regia Episoopatum Transsyluanensem tam idoneo conferre
dignetur qui turn dus maiesti turn uero regno utilis sit, tali enim forte for*
tuna conrerri posset qui et rcô .et eius maiesti utilis esse queatf e diuerso
alt&i qui nociuus fiat.
Cum dominus Petrus Pettrouyth comes Themesyensîs defimct maiesti

r^;!^ affinitate iungator, idemque ultra castrum Tbemes arces lînttimas Bedie
et BeechhkerdEe, qu^ ad conseruadonem et defenstonem regni magn impor-
tancî sint pr manibus habeat . maiestas regia dignetur ipsum dominum co-
mitem dato aiiquo castro et bonis ibi prope ubi maiestas reginalis cum Alio
suo diarissimo coUocabuntur reddere eontientom.
Vt maiestas regia domînum Frandscum Pathochy in ardbus GyuiaOet
Vylagosvar^) conseruare dignetur.
Vt maiestas rîa a domin» Volfgans^ Bettiilen, Balthaaare Borne-
OJuto.
37499b OanoMNiie. V«l. It. Pluwa 4- 88

myzA et Thoma Myhalfy , illa txma que apud eos sunt, siue pro pecuaiarum
sumnia, siue per commutadonem aliorum bonorum ah «ia ne accipiat, donec
Iu Buper huiusmodi bonis , ve! eqiii\ alentilnis bonis vel pecimys conteni reddentur.
Vt maiestas sua, dominos Petrum Markus, Michaelem S) omlyay, Fran-
râenm Kewreny, et Joaimem Edcellie in bonia pw definictam maieatatem
reifiam ipsis donatîs conservare dignetur, cum et regi maiesti et ngoo
bene ac probe seruierint, su^ itidem maiesti inseriiire possint, sin aulem
eius maiestas bonn huiusmodi ah eis auferre voluertt, eius maiestas respectu
seruiciorum doininorum regnicoiarum vel hos aliunde uel illos quorum huius-
,
modi bona prefuerunt contentoa reddere dîgnetur.

Vt maiestas regia domînum Valentînum Therek eîuaque liberos, item
Jnanncm Vytez de Kyskallo, Joannem Esthary, Andream Bathory de Syomlyo,
l'raiici^curn Honiath Michaelem Jakchy, Benedirtum Bmr.ay filios Stephani
, .
Thomory, ct urphanos Nicolaj Thelegdy, aliosque uniuersos hdeles defunct^

maîestatis regi in omnibus et singuHs bonis qu defuncta maiestas regia ex
suo patrimonio ysdem donavît vel inscripsit conseruare dignetur, imo ut bona
Hffnedicti Bozzay per magnificiim dominum Andream Bathory decedente ma«
iestate domini notri illegitime occupata sunt, statim remittantur.

Vt maiestas regia Hdeles defunct maiestatis domini notri , in illis bonis
q« per defectum aerainis eius maiestas in dicîone sua contulitj conseruare dignetur.
Si defuncta maiestas regia adhuc superstes cuipiam subdilorum jus suum
regtum conferre dîgnata fuit, tales in huiusmodi regio per maiestatem regiam
conseruentur.
Si bona aliqu i, superstite maiestate domini notri iure mediante et
sententia pronunctiata quiîam obtinuit, titerasque adiudicatorîas superinde
habet , maiestas regia talem imo uniuersas adiudicatorias iuste et l^ttime ema-
natas literar in uigfore conseruare dignetur
Si quibus subditis sui maiestas domini notri adhuc superstes bona
aliqua, saluo iure alieno contulisaet, maiestas rîa et tios in dominio huius-
modi bonorum conseruare dignetur.
Si cuiuspîam bona per defunctam maiestatem regiam, alîcu! siibditorum
collata fuissent jsque cuius huiusmodi bona prefuerunt e uinis cum defeciu se-
roinis excessit, maictitas regia tales in iibero dominio talium bonorum conser-
uare dignetur.
St quis « oonsenstt defuncte maiestatis rcffc fifiam vd sororem suam , in
bonis hereditarys titulo fily vel fratris instituit , tales similiter in vigore conseruantur.
dominum Balthasarem Bornemyâ in bonis (|uc maiestas
Maiestas regia
reginalis ipsi tam ex bonis dotem eius maiestatis quam Elium defunct ma- ,
iestatis regi concementibus obligauit, confirmare dignetur.

Maiestas regia fiiys Paali et BItsy Arthandi de omnibus juribuseorum,
iustum iudicium administrri facere dignetur.
Quod dominus DragfTy O bona Petri Pazman illpqîtime et indebite post
mortem maiestatis regi^- occupata ,

per maiestatem regiam cogatur, ut renuiiat. -
I) Vcjf gtaalasia linilMÎ ta Vbl. H. ruta* a. paf, 3*0,
Dlgltlzed by Google
Vt maiustas regia dominum Vdentiniim Ihewrek eiusque liberos in
ctttro Vayda Hunyad O omalbmque bonis et pertinencyB diisdem consennre
digoetur.
Domini regtiicolc communiter su[)p]icant maiesti regie, uti domino
ipsonrm rîeincntissiiiio digîiciur inaiestas siia ci^regios Martinum Gechey Gre- ,
gorium Lonyay, Georgium Moruay et Georgium Ezthery per literas suas

graciose assecurare eos ullo unquam tempore, neque per maieatatem saam
neqiie per quemuis alium cuiuscuttque Status et condicionis sit, ob Cassouie
expugnacionetn legitime vel alias quoRiodocoiique requiri vel puniri.

De negocio Cassouie:
Quoniam defuncta maiestas regia adhuc superstes, arcem Kysvarda ad
mânu» ^regy Joannis Wytes de Kyskallo assignarat* Idem Kallai apud illins
maieatatem sepius quidem laboraait ut radone inita de auis impenaîs cooten-
tarctur; arcemque eius niaiesfrm p manihn?; sui aut eximeret aut vero do-
mini» de Warda quoss concerneret remitlere digtiaretur; cum autem illius ma-
iestas arcem ab eo non abstulerit, atque interea illius maiestas e uiuis de-
ceaaerit, nune ai domini ilK de Warda pro remittenda dicta arce maiesti
regi suppiicarcnt eius maiestas ne paciatur fratrem nostrum Kallaî opprimi,
quin pocius iusta inita racione per dotninos de Warda de sui impensis red-
datur contentus, literi^-que obligatori^ per domioum Kaliaj dat a maiestate
reginali eliberentur, hisque condidonibusque parata» est arcem ipsam e ma-
nibtis sui emittere.
MuBucDcatt cotnilWia Rifii Trjuuylvaniai. Ttaa. I. psg. 130—135. Copie cootempoful ta wftim
iMfCtii ^0 ta ViCMI«
CLXV.
Pwateh Ceorge, consiliarulQ reginei Isabella, scrie lui FraneUcS Knuti,
c dupS scirilc primite dcla voivodittn r) ti-romtfsci , sultanulfl turce<;cu în anniu acesta
nu va lua parte in persdn la nici o cxpcdiiune, îns arc o mulime dc trupe libere i
uyâre gata de a face eacursiust in diferite pirti, $i asta-feM e de temtitO se ou calce
ciiDvft Transilvania.
M agnifice
notri commendationem. Spccialis
domine amice nobis observandissime. Salutem et obsequîî
homo noster a waivoda Transalpinensi re-
diit, qui nobis pro certo nunctiavit, sicut et aliunde nobis inteliigi datur,
caeaarem Turcarum hoc anno în persona non exire, nist b^teerbegum dtra
partes maritimas cum sexagînta miilibus liominum exire. Scd tamen nobis
longe [jonderosius erit (juod caesar non exihic. si cnim c-xirct , umnis intentio
in eundf!ni lantumniodo esset. Nune aviteni gentcs Iti>eras el expcditas habet,
ad quamvis partem liberam iiabel excursioneni, unde Transsylvaniae et par-
1) tliiH:4«r«.
800
tibus fimtimis edam atque edam tîmenduin est. Quamobrem D*^ V. quoad
«ius fieri po(erit, istic diutius ne remoretur, 4]uki pottus adnitator eadem ut
rebi» omnibtis apud M***" regiam et aliai ubilibet ex sumina confectis, quam-
prîmum revertatur. D'" autem V. in eo summopere laboret tit tam in Trans-
sylvaniam quam partes istas fiaitimas mox aliqua subsidia imponantur , De de-
populentur V. foelidter vaiere optamus. Datam Waradini ultima die mensis
augustî anno dMnini 1542.
Fraier Georgius episcopus Waradiensis

ikaattmriia tU.
Tiitulfi: Mnj^nifico domino Francisco de Kend etc. domino et amico

nobis observandissimo.
Tfirtiaelmi Tir. An. 1878. pag. z66.
CLXVL
1543. 1542. FerdiiuntHl, regele Ungariei, Gttrgttacri« FnOeM
a primiii d
CVI bun.'voiniî pe solii autaris6zA pc Fratcîc Gcorgc
voivodului din e'rii-Rcm<)n(scii , fi
s£ fac cunoscuta voivodului românii, c în casQ dac

va succede se rccuceri&câ re- i
gatula Ungariei din mAnile Toreilorii, atunci vaivodttHl «ei<romtiiesci t supu«>ii sd vorii
av^ se aseepts niunai bine din aerti n^ itare fie lucruri.
Ir* erdinandus etc.
Reverende in Christo pater devote etc. Ex litteris Devodonis Tuae

ultima mensis August! proxime praeteriti et quiiua luiius ad nos datis cogQO-
vîmus ea, quae D''" Tua ad nos de rebus et significati' 1 Ttircarum per-
scripsit. Quam erga nos fidelitatem et in re hac maximi momenti diligentiam
nos a D"* Tua perbenigniter suscipimus et commendamus. Eandem omni studio
hortantes et requirentes ut cum nostra, regni istius atque totius cbristianae
reipubltcae maximopere interesse sciat, certas et continuas liabere rerum et
successuum hostis explontiones et îanto maon's. postquam întelligitur illum
adhuc hoc anno in persona propria cum numerosissimo exercitu exiturum, de
qno non possumus satis TY^ Tua quicquid ceri in posterum de
mirri^ velit
istiusmodi Turcae egressu et dus rerum successu habuerit, nobis quamprimum
per fidus homines in beneficium reipublkae cbristianae significare, dcuti pro
sua prudentia facere sciet
Quod ad vaivodam Transalpincnsem allinet, nos eius nuncios benigne

et dementer in ipsorum relatîbus audivimus eosque curo bona et gratiosa re-
latione dimisunus. Ex quo autein D**"* Tua a nobis informationem sibi dari
Digitized by Google
801
petiit, quid eidem voivodae Transalpineiisi respondere dcbcat, nos libenter

intelleximus D"*" Tuam illîus amicitiam habere et proinde eandcm denienier
hortamur et reqummus ut ipsum vaivodaoi perqiiaoi «Uligenter monere et în*
hoitari velit ut in ista sua erga chrîstiamtatem propeosiooe, quam nos aib eo
omni gratia et clemenna suscipimiis , memor fidel et rdigionis christianae,
perseverare velit et sese ita gerere ut christianuaiis salui et conscrvationi
prodesse queat: Nos enîm onniîno confidimus ipseque indubitato sibi poliiceri
potest, d deo optimo maximo opitulante regoum Hungariae reeuperetiur et
pristîao nitori restituatur et in potettatem nostram tanquam christiant regia
et principis reducatur, quod ex eo îpsi vaivodae Transalpinensi ipsiusque do-
minio et subditis non nisi optatum beneficium et commoduni proventiirum sit.
Et noa îlliim omnia gratiae favoris et ctementiae propensione prusequuturos

et commendatum habituros ene. Ibec sunt quae !!) Tuae in praeseotiarom
leqKMidenda duximua. Datum Viennae die i6. s^lembris 1549.
La incepuluia scrisorei: Fratri Georgio.
TMCmIbI Tir. Aa. iltS. ta. lA?— aM.
CLXVII.
1542. Fratele George scrie regelui FerJiHotuUtt
ctt sultanulii a trimiii ia Tran- i$43.
sUvuila unit ctauu cu porunca, ca se liberese din eastthM Fttgraului pe 6nieoii.
cari au fosta clati ca ostatid In localfi voivodului Mailatfi, ii dacâ 6menii ace-tia nu se vorQ
fibeia, «ultaouia va trimite pe Turti $i pe Rcmâm, cK ae uedieK castelula Fgraului.
iScrenisstme princeps et domine domine mihi clementissime. HumiU

Umam commendationem.
scrvitutts *ie.
Hac ista hora aopervenit ad me cauz (csauz) unua a porta caesaris
Tnrcanim per qii*!m tametsi caesar de adventu suo mihi nec scripserit nec
nunciaverit quicquam, hune tamen cauz acutis circuitionibus examinavi , si quid
ab eo extorquere possem dicit quidem iate caesarem adveiure et virea traos-
;
marîtimaa prope Gmstantinopolim ad Calib tune traieciase dum ipse îstinc

exivit; utrum igitur caesar adveniat manifeste, cx isto cognosccre non {;<)ssum;
habeo tamen ,
qiietn:idnîodum et antea M" V pprscripsi , ad portam duos fidos
homines qui si certius quidpiam attulerint, statim ubi revertentur, M'' V. si-
gniiiicare cum hac legatione miasns eat, ut obaides, qui

curabo. Ia vero chaus
loco Maylad în arcem Fiâraa dati fueraot emîtterentur , sin minus ut arcem
ipsam ego mox obsideam mihi nunciatum est et si obsidere nollem caesar
, , ,
et Tiircas et Valachos ad eius obsidionem immitteret. Cum itaque ex his fa-
ciliter coliigi liceat 1 urcae animum eum esse ut in Transsylvaniam incursionem
Digitized by Google
Gieiat, hinc quoque qaîd mihi iêndum esset, a M** V. mformarî cuperem.
Varadioi 17. aeptembris 1542.
BlwdeM MaieMatii VcMnc fideli*.
Fraier Georgius ef>iseopu$

Varadiensis ek.
P* dosit: Serenîssimo principi et domino domino Ferdinando etc
TUfltocM Tir. Aa, ifiyt. 268—369. OrigiubtlB cu cifra nersta.
CLXVIII.
1542, Scrisore anonim. Unu ciaojru turcescu sosescc în Alba lulia ji face cuno-
Mtttn noUlimei tnmsnvaiie: cl MttanvlB turceseli a dedaO m tnodpjl o espediitne ta-
contra regelui Fcrdinandn ji pentru scopulii acesta a datO ordinii voivodului din ira-
românisc se trcc cu armata sa în Traiuilvania i ae înainteze cStre Buda, er' pe voi-
twbia MfUfwi l'a bivitatn se GkS o invadimc In Crile Poloniei.
Xtaque paucia aodpht: jn eongregadone Varadiensi pottidata fuit con-

tribudo a regnicolis qui lliibiscum accolunt, pro triboto csarj pendendo quod
se nefarunt daturos ,
quin omne'; {esc acîhfscrunt serrnmimo domino Roma-
norum etc. regi , jd quod aperte profitentur et pre se ferunt quia profecli sunt ,
ad exercitum Germanonun. Pedjt edam dominua reuerendisstmus Varadiensis

subsidium ad oonsemacionem dmtatis Casaoviensîs quod est ilU omnino dene-
gatum sicuti etiam celebrauerunt pauds dlebus retro actis congregationem in
,
Waarhely *) quibus exposite sunt regni necessitates multe, ad qiias rectitîcando

et bono modo componendo petiti sunt ab eis boues (nun cnim solii sunt
peccuniam conferre) quod se excusanint posse dare, idque propter multa et
varia damna* que anno preterito tam a Turda quam a Moldauiensibus et
Tiansalpinensibiis Waywodis sunt passt; hodie fuerunt nunctii eorum apud
maiestatcm regînalem , quibus est responsnm qtioJ se a corpore regni non
evellant, neque cupiant esse meliore condicione alijs, quia si nil coniulerint
ad munera Cesarj mîttenda, viderint ne ipd sint in causa devastadonîs su
et regnî; îmitentur doas regni naciones que ommissis sui libertatibus et pre»
rogâtiuis, attenta regni necessitate ,
<]uamvis sint exhausti lamen pro ronstr-
uatione regni contribucionem inter se decreverunt sint etiam tiieinores eorum ,
quac maiesti su^- cum in hoc regnum ingressura esset obtulerunt futuros ,
semper îlli obsequentes et liddes et ea communiter facturos, quae essent pro

bono et salute regni maiestatisque sue dignitate nune instare iam tempus vt ,
promissa rdpsa exequantur; responderunt se, de hac re cum liratribus sui
o FKrl tadeMW: Vauriieir.
Dlgitlzed by Google
consuhaturos ei postea daturos relacionem atque ita sunt dimissi; ante octo
dies venit Chawz a porta signiticans cesarem se cum tota potencia contra
Germanos mouisse et mandasse Waywode Transalpiiieiuî vt cum sois g«»dtniB
Buclam vadaCt Iter iacturo* per Transiluaniam ,
Vaywodc vero Moldauiensi
quod in regnum Poloniae vna cum Turcis finîtimis irruptionem faciat et illiid
depopuletur eadem repetijt pro maiori contirmatione et nunctius Vaywode
;
Transalpiaensis qui specialiter misiiis erac ad maiartatem reginalem , hoc ad-

,
ijeiens Thurcoiti esse exploratorem , ut carto cogDoscat si sentimus cum Ger-

mants vd « adhuc adheremus Thurcis et data est' i)K pecunia vt indaget et
,
inqitîrat veritatem et proditoribus liberaliter soluat qviia venit fama atl portam ,
cesarisquod maiestas sua concordauerit vna cum dominis consiiianjs sui, cum
doniiiio Romanonim etc rege; scitur et boc quod (tommtis Vr>
banus Badiiamy et alij homiites miltures ad exerdtum Cbristianorum ierint;
jd etiam îtaque in commissis habuit quod preseiicialitcr intersint, si consora
ma^nifici Stephani Mayiadt ohsîdes sit libere (quemadmodum cesari et bassts
per hominem suum signilicauitj ,
dimissura, Ethi castrum Focaras sit in manus
matestatis reiginalis et illustrissimt hly eius resignacura, quod si hec &cere

recusaret ceaar nunctiauit ae predictum castnun ofasidîone dncturum et conati-
turus fsic) crat ad (îxecutioncin huiiis rei <Jies certus ad quem nemo nomine
consortis domini Mayladt ctimparuit; dimissi sunt ad serenissimum dominum
episcopuro Varadiensem nunctij predicii ad quem etiam iiabueruiu nonnulia
mandata; maiestas reginalb hominem suum ad magnificam do-
misit statim
minam Annam consortem predicti Stephani Mayladt, commonebdena eam de
co quod cesari per hominem smim mmctiasset respondit se loncje alia ad ,
cesarem nunctiasse, neinpc id quoci ad niandatiim maiestatis sue vellet tres
potiores obsides in manus maiestatis sue dare reliquos vero tam diu tenere,
quoad maritus eîus eliberaretur pedjt etiam quod Thnrcum ad eam mittamus
,
quod si id non videretur saltim quod hic tantisper retineamus, quoad ipsa
sit habitiira rnnsilium et informacionem ab amicis et ronsanCTuineis sui, ad
quos hic ea de re scripsit, responsum domine Mayladine, quod prius debebat
(informri) adhibente in consilium vel amîcos vel alîos quos vellet , quam ad
cesarem missiset, si causa est in porta cesaris aliquid promittere prestet , pre-
serdm cum idipsum et dominus Stephanus Mayladt maritus eius suadeat, qui
nunctiauit se non liberaturum iri detencione istorum obsidum, quod si facere
detractaret et marito suo nichil proderit et regno plurimum nocebit. Tercto
abhinc die venit rursus Turcus alter missus a cesare ad dominum Petrowitz
comitem Themessiensem et ad dominum reueiendissimum Varadiensem « qui
superiora nunctiata repetijt hoc addcns, quod ievent regnicolas et veniant vna
ciun Tranai pinensi et Moldawiensi Vaywode in subsidium Rude, cesar etiam
Zandiacis tinitiniis qui domi rcmanserant , videlicet Nicopoliensi , Kodoniensi et
Derecztdiensî seueriter mandauît, quod sine vila mora cum gentilxis suia va<
dant, et quia nunctiata hec sunt tenurum plena et pericnlo viana, jtaque
indixit maiestas sua convenium particularem Thorde ad feriam rerciam ante
fcstum sancti Francisci confessoris, (oct. 3 ) vbi quod decernent ]
salute et
conscrvacione regni et maiestatis sue incertum est; jnterim multa maia evenire
8M
possunt, jdque propter repentinam irrupcionem Vayvvodaruin; dominus The-
zaurarius qui «st locuinteneiis regius abest, vocatus est aliquotîes per ma-
iestatem suam aed nâuit se ingressurum în TranisUvantam ni» prius te-
dyssent niinctt'i ad serenissimum dominum Romanorum etc. regein mîssi, sed
iatellecto regni pericuio fortasse veniet, desunt homines qiii c»r;im conser-
uadonis regai gerere velint, alij non audent, aiij sunt ignari rerum, inaiestas
sua caret omnîno seraittMÎbus , vîdent eam parum poase, vident carere prouen-
tibus carere autoritate, omnes eam deseruitt, sequuntnr flatum letioris for-
tune; occisi sunt decern octo Tluircici mercatorcs diuites in siiburbio ciuitatis
Varadiensis ex subordinacione (ut diciturj cuiusdam seruitoris primarij domini
eorum multe et care drepte, propter quorum necem et mer*
Thesaurarii, res
dum raptum nova orîetur dificultas; scHpsît îam maiestas aua ad Bassam B«-
densem excusando Rascianos de quibus erat suspicio huius audacis facinoris;
ciues Zegedienses srripserunt hiic filium magnifici olim domini Slephani Ver-
bewty qui miile eqiiitibus in Tholvani impctum ledt et quodquod Turcas
ibidem repent omnea ocddît. Herî vederi aocurit runus nupctiua Vaytrode
Transalptoenais, nunctiana cum tam venisse personafitv ad Pithasd et illbic
îam expcctare copias suas, offert preterea se eque fîdeliter seruiturum maie-
sti reginali et tilio maiesti rejji bone memoriae, afirmat
suo ac seruiuit
se invitum proticisci contra Cliristianos, mallet vel penes maiestatem suam esse
in Transsiluaoia , vd inter alpes cum suia tam din mânere et moras nectere
quoad mucs deddant, vt saltem excusadonem apud Thurcum in venire pfnset,
neqtie vcllci quod re^num per milites eius devastctur, jtaquc rogauit quod
maiestas sua sigiiifiuet illi si qtiid spei et fiducie in (iermanis liabcrct , vt ipse
quoque raciones consiiioruin suorunt ad id accomodare posset, praelerea si
que nova tiaberet cum eo communicaret; jdem etiam îpse exparte egresaus
'
ceaaris et eius actoria factums esset, quem dicit iam Adrianopolîm peruenisse»
esse tamen incertum si ulterjus sit pronrressiirus ,
postremo affirmat se potius
cum Christianis sentirc et permancre velle, etiam si id sit cum pericuio eius
cuniunctum, quam cum Thurcis, st bono modo (acere posset, qucumque nobis
siue bona siue mala contingent, eadeni sÎIn etîam eventura putat; jndtctus
erat conuentus particularis ad ferîam terctam ante fcstum sancti Francisd
(oct. 3.) sed ([iioniam periculum non patitur vllam dilacionem, commissum est
districte nobili bus quod viginti coloni eorum vnum equitem ad bellum ido-
neum in camparata Kierezthes ad dîem sancti Franrâci oonfieasoris expei&nt

in hac regni nccessitate, soltque ae «e preparent, vt ai neceaaîtaa poatula-
uerit vna cum equitibus et peditibus qtios haberr ]
icrit ad certum locum
illis adhuc pretîgendum compareant, — jdem debent taccrc et Saxones.
mandatam, quod miile equitibus ad locum et diera
Siculis etiam est
prescriptum comieniant; comendo me et seruitia mea dominationi veatre quam
sanam et felicem case cupio; datnm All>ae jutîe feria quarta in vigilia Mathei
Apostoli et Ewangeiiate anno MDXLII.
MOMUMBU CMniliiI]* Mpi TkuMjrtnniN. T«n. f. pag. 137— r4i.
Digiiiûu Ly Gov)gIe
806
CLXIX.
1542. Verallc . nunciiilîi apostolicii din Vicna , scrie cardinalului Karncsc, c I543>
Transilvania are de gndu a sc supune Germaniei, tc' voivodulu Moldovei $i voivodulA
trH'rommtti «e afl in înelegeri tecfete cu tmperatylO Gcnunid îa cont» Turciloffi.
dissinio.
R euerendissimo et Illustrimmo Signore et patrone mio osserua^
Da Vienna el die XXII di Vllbre MDXUt.
Postcritta. Sono vcnuti qua Ambasciatori di Transiluania li quali offe-

riscono ad Sua MaestA da parte tli quel populo di darii !a Transiluania con
tutte le fortezze nello mano purchd si obbiige di defenderi et mantcnerli aii
suoi spese. Et non reatano insieme con li Vngari de instar Sua Maest ad
andare în persona in Vngaria.
Dicesi chel Moldauo ancora ti^^nc secreta intdli|^tta COn questa Ma-
estâ contrai Turco come ancora fâ la Transalpina.
Di VoMra lU-m ct KeiMna Sl|mid*
li V«seouo di Castrta.
MonuncnU Haneulae liiitatica. Cipkmlaria. Tm. XVI. pif: 14}— 144.
CLXX.
1542. I'in.',!f C'/-<^>.;t hLric !iii To/ii/i Je Nadaid . r,l ;,i va da silinS, C ae 1S43<
obinA dcla sultanulu turccscu liberarea lui Ste/anA Mailaiii din captivitate.
^ôltiissem equidem, si Dominationes veê Magnificae hominem

ipscM-um, ttt erat a me postulatum, ad me misissent^ quî -actionibu» meia,
negotia Dotnini Maylat spcctantibr.s non intcrfnissrt solum, ed etiam prae>
ftiisset llnns cnini \i\ ominbus suihcit, et consilia arniconim
plurimnm mo-
menti plcruinqiie adlerre solent. Dominationes vestrae tamen ita deinceps
quoque de me sibi persuadeant, mihi ad eliberationem Domini Maylat nec
curam, nec studium, nec diligentiam defuturam, ut et quae fecl, (adamque
deinceps, Dominationes vestrae me spontc ct libenter facere, coi^nosccro possint.
Nunciiis autem iile, cujus adventus turn, cum D IVanciscus Taliy
"
a me discederet, in exspectatione erat, de Domino Mayiat niltil aitud attulit,
J7.3»- 0«w«Hilc. V»l, U. n»Ms 4. W
Digitiûu Ly Coogle
quam Oratorem regis Franciae responsnm esse ênimam e fundo maris eruerc
aUmodum difficile esse: Bassae vero reiiuiiciaverant, D. Maylatum in summa
indignatioDe Imperatoris esse propierea, quod in aegriiudine, cum ad suppii'
cationem Bassarutn mitius babitus esset, fiiga sibi salutem quaerere voluisset,
hincque factum esse, quod mmc indementius cum eo ageretur. Interim igitur,
quo ira Imperatoris foret remissa. censjerent, non esse multum in hac re la-
boraodum. Aher quoque nuncius exspectatur a me in dies, qui si quid certiiis
attulerit, (aciam Dominationes vestras certiores. — — £x Wsdidy feria 3.
proxima post festum corporis Christi, anno ejusdem 1543.
Fraier Georgius
Episcopus Varadiemis ele.
Pta), Kiistulae |<roceniai («goi lluifuiaCi Ito tl. fM^ II7— llS.
CLXXI.
1542. Pftru Perembsky, secrctariulii reginei Ii,ibi.ll>i, scrie lui Sciirin:, Donft\
c Ptiru vomodulU Moldwei, voiesce s nSvâlcsc in Transilvania, 1^ c în privina
c<8t» eate înfidesaeu SCoiii.
Copia lilerarum Pelri Perembsky Sarelary Regina& habcllae

ad Sevmmtim Danertam de staht rerum RegâMf.
I^Jacfnificc Domine domine ac Patrone colendmimc. Praemîs5«i sa-

lute et servitiorum meoriini coinmendatione. \ ai\ odc IVansaipinensi renua>
datum cat, ne iter fadat cum copîis sins per Regnum Transtlvan, si eupit
iura amiddae et bona vicinitatis conservata iri, qui Regnicolae tenent in
receni memoria damna exussiones quas anno preterito passi sunt per gentes
utriusque Vaivodae et Maestas Sua una cum dominis consiliariis dtibitat se
posse continere suos in olTicio, ne oblata occasione iiiciscantur iniurias et
damna illis illata, proitide admonitus est ut per ab'am viam vadat cum
copiis suts.
Si Vaivoda Moldavicnsis ingredictitr R(^(^nnnn pleriqne omnes suspî-
cantur quod habeat intcUigentiam cum siculis, qui sunt homines versai, cal-
lidi, quod ex eo Gol^;unt quta usque ad hoc tempus nulfis
înconstantes, Id
bono et conservatione Regni
rationibus et modîs adduci potuerunt, ut pro
et tributo Caesaris pendeum
(?) quidque in commune conferant quc res cum ,
magno Regni perîculo et malo est conjuncta. £t aliqui Valachi possident

907
bonam Regni partem, qui leui de causa propter lingiiae Societatem iilis ad-
haeserunt Expectantur in dies nundi ad Serenissimum Domînum Romanonim
Kegem niissi, ubi redierent, tum denium certo intelligere poterinuis, si Su
Maiesti Reginali tlintins liic manencîum erit, vel statim abeumluni, sî Cliri
stiani evarîent, (quod onines boni cupinnt) superiores, secuiulum pacta ab-
cunduni esset, et regno cedendum, sed non video quomodo id fieri possit,
quia neque servitorcs neque equos currulcs propter defectum pecuniae Ma-
icstas sua non habet. Pecuniam autem hoc tempore difiicili neque a sui te-
varc, neque aliunde iniitno accipere poterii; servat quîsque quod habci ad
cxtremam necessitatem , et magis se ad fugam quam ad defensam homincs
adurnont et parant. Sin vero christiani (quod deus avcrtat) infeliciier ca-
derent, cum magna trepîdatione et pericub hic remanere oporteret, quia

Rgnicolae uix Maiestatem Snam dimitterent, Sperantes se tutos sub umbra
alanim eitis futttros, Et interim Thurci una cum Valachis in reditu sulv spc:cie
amiciti Regnum occupare studebunt, quod si id hoc tt:mpore non lacient
timendum est, ne ad sequentem annum hoc contingai quia sufiecti sumus
Thurcitm multis de caosis, quas antea prescripsi.
Vaivoda Moldavi* nsis et nuntiat et scribit Siculis Iiortando quod viam

purgent lapides et robora maiora ex itinere removeant perora coruni ad
loca montana pellant, ipsi cum uxoribus, et liberis doiiu inancant, niliil ti-
meant; sed mîtto exemplum litteranim dus presentîbus inclusum Magnili-
centiae Vestrae ea quo lîquido intelliget Vaivodam habere intdUtgentiam cum
Siculis.
Uatum Alba-JuJiae 1 1 octobris anno domini MUXLU.
MwMMMtt IIwicmIm hiiMirim. UlpleftaMni. Tom. XVI. |Mg. i4y>-ijs.
CLXXll.
I$42. FraUU CtOtg* scrie inipcratului Ferdinandii , c ioteniunca . nivodultU tS43-
Fttnt din Moldova este sc intre in Traosilvaoia sub prctcstîi , ea se mcrgft în ajutoriuIU
lui Beglerbcg dcla liuda, insa dcnsulâ ae teme, c scopulU voivodului este cu totulii
flitului ; din acc-sUi caus rogâ pe inip<Sratuta Pefilioandii. «e ae interesexe de aârtea

TraMsiivanitt t ca ac ou ajungX o \6A perduti pentru lumea catotlcl.
Oradea-mare 6 oct. 1542.
iîTiptis iam liiterîs veneruiit litlerae a luilice Bra!iiK>viensi in quibus

scribit Tetrum vaivodam MoUlavuin in armis essc, expectasseque eum Turcas
Digitiûu Ly Google
«08
et viam quae in Transsylvaninni per nytox diicit iîm piirratam fuisse. in-
dicia exitus illius dicit ad Brassuviam vel Cibiniuin vel autem Fogaras tendere,
itîjiere unius dieî e Moldavîa faciUter în mediuin Siculorum descendere poterit,
quî nne dubk> ad cum deficient* per quem prius occupabuntur. Caesarem
Adrianopolim venisse scribii, Petriîs autem Moldavus sub eo praetcxtu intciulit
in Transsylvaniam tanqnam ad beglcrbegiim conferfndi subsidii causa Riitiae
festinat; sub hoc lumea praetextu opinor eum longe uliud moliri. Itaque iM''*
V. ob amorem dei previdere dignetur. ne haec terra et n^num Transsyl-

vaniae a M*** V. ditione et a christîaiia republica pereat,
Ti/Atiâ «sUimS: Serenissimo prindpi et domino domino Ferdinando ctc.
TCrMiwfan] T<r. An. iSyS. ft. $01^501. OriBimliitt ca cibv In uchira McictK dto Vlena.
CLXXIII.
IS42> 1542. f'iiittlf Ciorgi- <criij ;.a'ncrntiiliii Cii.tpiir Sirrt/y , Pftru . vaivoJulu Mi'l-
(iovei, se afl cu armata sa sub muni; c a daii ordine sC sc rcparczc drumulu Oitu-
«iluj, i asc^pta numai venirea TurcilorQ, ca «e tatie ia TraoaUvanla.
M
agniiîce domine amice et frater observandissime. Servitutis meae
commendatîonem. Nova haec sunt. Pons ad Petherwarag[ya iam perfectusest
et homo mcus per eitm transiit. Petrus varvoda Moldavus cum sui omnibiis
gentibus in armis paratus sub montibus est, iamque viam per Oytoz purgare
fecit, cxpectat tantummodo Turcarum adventum. Ego hic desideo, cum enim
istînc nihil intetUgam, ignoro quid faciam, Dominatîo nanque Vestra neque
venire neque ceri quicquam mihi significare vuit. Caeterum (?) quidem qte-
cialis hotno cuiiis nnnc nonien ex industria subticeo, ad memiserat. qui niilii
nunctiaverat, negocium magnifici Fetri Pereny per . . . chybalybek, cjucm

pro fratre adoptivo habet, apud caesarem Turcanim ordinatum esse, cuius
iudicium brevi appareret; praeterea nunctiavit se vehementer demîrari ego
quitnam agerem, quod videlicet in eo loco spem collocarem ubi me neque
audire neque acceptare vellent, illuc autem non declinarem videlicet ad regem
l'oloniae ubi me gratissimo animo et acccptarent et audirent. Haec ideo vului
latine perscribere, ut sola D<^ V. intelligeret, hominem vero ubi deo dante
conveneriinus, D"' V. significabo. Rem perscribere volui ut ea întellecta si
opus fucrit eam cum M " re;;ia D"" V. communicare possit. Sin autcm non
erit necesse rem hanc cum eius conmiunicare , iranseat. D"'"' V. foeli-
Digitized by Google
A
cissimam vaiere exopto. Datum Varadini 7. die mensis octobris anno do-
mini 1542.
FroUr Georgius îsaûs Varaditmis tU>
TitlulA «sUmA: Magnifico domino Caspaii Seredy |jarthun «aperionim

serenisimi regis Romanonim etc capicaneo generali domîoo et fratri nobis
observandissimo.
T^ninclmi Tir. An |S7»( (ug ;o2- ;oj. t>u|>:t oni^nululli iiii tichivi MCMtl dta Viena.— Cf. copil
publicau U ilurmnâlu, Documente, Vul. U Pârlea I. pag, ajj.
CLXXIV.
i;42. Joanil l'ux, judeulu Hrafovului, scrie FraUlui George, c dupit informaiu-
nile primite , sultanulu turccscîi a trimisu 9 soli unuiu dupA altulu la Petru , voivodulii Moldo-
vei, invitându-lil ca se intre in Transilvania;
, c inteniunea voivodului Moldovei este , se ocupe
oraulu Mediaului, apoi Cetatea-de-balt i F.lgkrauIQ, i sc pvin.l inipositc asupra Tran-
silvaniei; în fine, c;i Riuiu/iî , fp{;i>duln "Piiii-r^nnin-Si-i a plecatu crtirc Rujav.i in prile
Severinului , astu-feiu câ din partea acestuia nu sc vc tace nici o diticuitatc Ardcicniloru.
.^êverendissime domine domine gratiosissime observandissime. Post

servîtîoriim etc. dilig'entcm commendationem. Octo dics .sunt clapsi quod Pe-
trus vaivoda Moldavicnsis et litteris ct nuncio nos rogavit ut unum nostrum
barbitonsorem ad se mitteremus, haberet eniii eo opus, ego îtaque laetus
tantam opportuoitatem ad ipsum mitendi mihi esse oblatam, non dintuma
mora interiecta, tonsorein ordinavi ut illuc iret, adiuDCto ei homine nostro
ct fido et I'etro vaivodae ab aliquot annis optime noto, qui ilhim suae Ma-
gnilkentiae commendaret ac ea quae ex. me ia commissis habuit per omnein
opportunitacem efficere posset. Iile bomo noster hesterno. vespeci ad nes re-
versus, haec subscripca mihi retultt, quae sub îuramento tacitumitatis a suo
optimo amico habuit, nemini praefcerquam mihi unt rererenda. Prim» îtaque
dixit împcratorcm Turcarum noveni mmcios unum post alium ad Petrum vai-
vodam ut se huc cmoveret misissc. tstque Petri vaivodae mens ut civitatem

Mês acdpiat. Ex Megyes vero velit arcem Kdtylewar expugnare înque
suam potestatem redigere et Fogaras quoque bdlo infestare, totamque illaro
tcrram Fogaras in cineres ac favillas redigere. Secundo vcllet totam Trans-
sylvaniam secundiim suam voluntatem dicare seu taxare. I ertio interrogasset
Petrus vaivoda, an thesaurarius, inquieas (V. rev'"^" D'"^'' putans) ullum cxcr-
citum haberet, non enim (dixit iile homo) diliget ipsum, propterea quod V.
rev"* D^'* accusasset ipsum penes imperatorem Turcaruro quod multaa deso-
ladones hic fecisset; îdeoque imperator ipsi sub capîtîs sui periculo commi»
810
sisset ut nullam domum in hac Transsylvania dcbeat ausus csse succendcre.

Quarto retuHt quod Petnis vaivoda quosdam occultos tractatus babeat cum
Baltasare Bamfy et cum ChHstophoro Kawai. Quinto dixit uotiin legatutn esse
ibi penes Petrum vaivodam a rege l'crdinanJo illuc missum quem etiam ,
secum huc educii. Hacc sunt gratiosissimc domine quae ex nobis bencvolenti
homine habui quae V. rev"?* D"* sribere necessarim duxt ut eadem ex hi»
,
et dmilibus rumoribm quod in bonum onuitum nostrom cedere debeat, eo

oommodîiis dicow possit. Nunctavit iosuper mihî Petrus vaivoda ut ad Fo*
garas mîtterem quo captivi emîtterentur. Sed ego iilud nun faciam.
Radul vaivoda ad Zlatyna descendit ad Russawa iturus, quod versus
ZOryo cendît. Unde confido quod nulltun împeduaeotum ab eo fwe anno ha-
bebifflua. De hac quoque re mihi avisatio facta cat ut caveremus nobb ac
ac nullis iuramentîs aut promissis fideremus, nam quod anno proximo su-
periori factiim fuisfset, td etiam hor anno simili specie forent attentaturi,
pertidiam domino Mayiaiho exiubitam innuendo (?). Proinde domine reveren-

dissime observandissimeque quum tot undique mala non solum huic patriae
nostrae Transsylvaniae in communi aed etiam personae propriae V. gratîo-
sissimae D"" privatum immineantur, rogo quam diligentissime ut quod fieri
potest diîigentem curam adhibere dijjnettir ut neque personae V. rev"^»' l)"'*
ncc etiam huic regno deinde aiiqua nociva molestia accidat. Deus ervet
V. rev"^ D**" etc. Ex Brasaovia leria sexta proxima ante festum beati Galti
confesaoris aiino domini 1543,
EbndciB «««tiw BtvcNBdjtMu doniMtianii

dedilîisimu^
ôemnes Pux iutUx Brassovicusis.
Ti/M» €sitm: Reverendiasimo domino domino Georgb eodesiae Wa^

radiensi epiacopo etc etc.
CLXXV.
1 543. Jottnu Fus judcûlii Braovului, face cunoscuii comunitii Sibiului di Pcfru,
,
,
voivodntU MM99ti, dnpft cum este iofonnata , ate se intre cu armata aa tn Transilvania.
IL/x quo l*etrus wayvoda oninia ex mandato jmperatoris se facere

oporterc dicit, et tameti Tîudam hoc tempore ascendere nnn pnssit, est si-
mile vcro, ipsum non jmperatori, sed sibi in bac i ranssyiuania servire veile,
qui ab hac die hodiema computando (ut nobis certo Âgnificatum est) hic in
Digrtized by Google
311
Transsyloania erit seu constitiietiir ,

prout hcc etiam egregto domino Ladislao
Mykola scripsimus.
Idm ôoMfm Fux jndtx
BntssouteHsis.
Munumcnia coiniiiulia Kcgni Tr;inM lv;iniar. Tum. 1. |Wg. IJJ. i>ri£inaliila In arcbiva MttQii Oin Vtciia.
CLXXVI.
ScrisDrci nobilului Mikola ctre Frateie Gnrte <leq>re inteniunile vm- 1542.
vmiuiui Petru din Moldova.
<le
D
oiniiiacionein vestram reuerea<iissitnam rogo habeat aliqiiain curam
hoc regno, quia vt ego intelligo Petnis Wayda est in hoc, vt suam
operam cum hoc regno commendare possit quocumque d vîsum fîierit, rego
igitur dominacionem vestram reiierendissitiiam vt curam et saUitarem el , ,
honori et dignitati sue congruenteiu dominacio vestra reuerendissima susci-

pere velit,
tmitac
MomiMMto «MHtintia Rwni TniMlvuiM. Toa. L p«. 157. OiviMlilifa irIhM atoclt dh VilM.
CLXXVIL
t$42. Unu raporta fcutu trnn<;itvane întrunite la Turda, câ Secuii nu
dietei
trimiii o deputajiune la voivodul Moldovtt i dnc nu se va trimite o garnistSn la

,
dioti, et voHi fi pe partea voivodului din Moldova.
jam fiteris« ex Siculis venit vnus ad nos, qui retulfit

iScriptts vero
nnnccios jam Moldauum per Siculos inissos cs'îc ciuorum nomina hcc
,icl ,
sunt, La/anis Cun Paulus Hcldj, TVanciscus Mylialczh, Pctnis Daniel, Mar-
,
tinus Andrassy Franciscus i hamasby

, ad quorum discessum sex denarij ab, ,
ets essent exaci, vietualiaque omnia ad exîtum Waywode comparata,

ut si bellum «ue presidium ad eos tion venerit, ad partem Moldatij CMent
transiturj.
HoBiuncutft eoMitialia Rcfni TnmylMidM. Tom. I. pag. i7— OfginhiUi In Hcliita MclMdl
dm Vita».
Digitiûu Ly Goo
818
CLXXVIIL
'542 Raportu nnon^m"! Grnernitjiu armatei turcesci d^n Ungaria trimite unii
8olii ia voiveduiii Moidovci fcând ui cunoscutu sc ou mai trvcâ cu armata sa in inu-

tnla Tiwi, de M-oe Germanii an fugita.
^/^cnit hodie ad nos quidam wayvoda a Biglerbek, qui dixit, vt

jdem Biglerbek nunciauit Petro waywode Moltiauiensi, ne festinet venire ad
istam paitem Urâde aed alicubi ranoietur, quia Germani aufugerunt, pre-
terea dixit quod cesar hurcanim ferla sexta ante Galii confessoris fiiit in
Drinapol, sed nunciauit et iiii quod Germani aufugerunt.
HoMncm eoMÎtidiK RccMi TiMsjrlmiae. T«m. 1. pif. 15!. OrviMlnlB In flfcliiva mckiK din Vicna.
CLXXIX.
1543. 1542. Ftriintnut&t fêle Ungariei, propune Fratelui Gterge, ca luândtt titlulii
locotenenta regalâ sc între in TritHsihamia ft ae Ingrig^Mft, ca vohoi» rtmâm se

nu între ca inimici in (era ac^ta.
fêrdinandus etc.
înîtructio iis rebii-; qnns rcs magnificus Francisciis de Rewa personalis

pr.Tesentine nostrae in iudiciis in regno nostro llungariae locuinlenens ct coii-
!>iliarius noster nec non egregiiis Paulus Bornemissa secretarius et oratores

notri fîdeles nobis dilecti tum apud reverendum devotum Fratrem Georgium
episcopum Varadienaem ele.' tum apLid niagnificum Andream de Bathor, fide»
Ies nobis dilectos nostro nomine coniuiictim vel divisini apere '•r tractare debctit.
In primis recta se ad ipsum Andream Hathory nbi-nbi Uierit conferant,
exhibitisquc litteris nostris credentitiis illi gratiam nostram regiani et omne

bonum exponant.
Deinde vcru referant nos de iUius virtute, animi nobilitatc, bonitate,
lortituiline t.t in^renii <|p\'tf!ritnt<! maqriarn iainduclitm ^pem ct fidiiciam roii-
cepisse valdeque in eum aniniatos et propensos esse ad ornandum et ampli-
ficandum illum tum ofTîciis tum omnibus aliis honoribus, non dubitantes quin
in eo bonum et utilem aervitorem «mus experturi, ândoquidem compertum
habentes quam bene et (îdeliter nobis et regno nostro maiores sui viri prae-
clari et magnanimi servierint, iile<j facile adductos esse nos ut credamiis
illum quoquc suorum maiorum vesiigia imitaturum, praesertim cum luculentis
testimonii etîam nimc edocti simus, quam egregie et fidditer in ista expe-
^ j . d by Google
ditione nostra contra Turcas sese geswrit , adeo ut de eiusmodi mi strenuitate
et probitate nobis quasi omnia audacter pdlîeeri poase existimemus.
Itaque nos turn oh iam dictas causas tiim qtiod personam iilius prae
aiiis elegissemus , cuius tîde et opera in rebus maximis uteremur, id consilii
cepisse ut ex quo praefatum reverendutn Fratrem Georgîum episcopum Va»

radiensem in locumtenentem nostnim în râo nostro Tranasylvaniae oonsti<
tuere în animo habemus, hune ipsum Andream Baâmry ceu alteram collâm
et locumtenentem adiungeremus.
Quocirca praefati oratores notri illum verbis nostris etiam atqtie etiani
vîemeiitar adhortari debent tit suscepta iittiuiniodi provincia ad episcopum

Varadiensem se conferre, unaque cum ipso tn Transsylvaniam pro curandis
et disponendis iîs rebus, quas ad conservationem et defensionem istius regni
pro praesenti sttu temporîs iitiles et necessarias fore ambo cognoscent, ocius
protîcisci veiit, assumptis secum quingentis equiiibus et totidem peditibus, si
modo tantum numerum ad manum et in prompta habere potent. Quando»

quidem ipsum Badioiy non mînbrem gentium numenim quam fratrem Geor*
ijium iilius nimirum collegain futurum ad eiusmodi officium conducere et levare
optemtis et id sane euadem Andrearo Bathory oommode iacere posse nihil
dubitemus.
Unde vero dictis gentibua: ita levandts et oonduoendts stipeodia curari
debeant, hoc paitim ex dlds, partim eo modo ut ioiira seqmtur vtritisque
industria tani Fratris Georîi quam Andreae Batliory recte effectum reddî
posse nos indubitato credere.
His autcm apud memoratum Andream de hathor ex animi notri sen-
tentia confectis et conclusis praefiiti oratores notri înde ad reverendum epi-
scopum Varadiensem iter suum acoderent, cui post redditas lilteias nostras
credentiaUis similiter giatiam nostram et otnne bonum referant.
Deinde vero exponant, nos intellecta sinceritate atque fide qua ipsum
ad servitia et obedientiam nostram accessisse firmiter credimus et cognoscentes
deniqae praesentem neoes^tatem regni notri Transsylvaiuae optantis scilicet
a nobb certum gentium numerum quo illis opem et auxilium feramus, ne*
minem ex nmnibus magis idoneiim et aptiim ad hanc rem fore iudicasse.
quam suam iJevotionem, cui hoc muneris nomine nostro obeundum daman-
daremus. Quare ipsum omni studio requireodum duxissemus ut veluti locum-
tenens noster dictum regnum intrare ibiqae ea omnia et singula quae ad
ipsius regni et universorum r^niodarum commodum et salutem nec non de-
fensionem eliberatioîieiTKjue eorundem pertinere videbit, diligenter proque
virili sua et ea singulari prudentia qua praeditus est, gerendarumque rerum
dexteritate agere et procurare veiit, ex omni scilicet parte praecavendo ut
ne vaivodae illud regnum hostiEt» invadunt, neve seditio aliqita in eo ex-
dtetur, qiiin potius illi qui iu'ssis et mandatis ipsius contraire et repugnate
conabuntur, omnihns melioribus viis et rntionibus qnihiis fieri qiif ru per eum
ad obedientiam reducaniur et in debito quitûe ottîciu contincatur; cunfirmiindo
illi, quod hoc tempure non possit nobis niugis gratum servitium impendere,
quam si istam provinciam subeundo nobis in tain dictis rebus operam stu*
3,1.yi9- UutMDnaM. Vu). IL Ptoficn 4- 40

diumqiie saum accoinmodet; quud ut ipsutn facturinn iiobis pro certo per-
suadeamus, ita etiain singulari gratia ct îjciicficentia nostra per omnem oc-
casioneti) erga illuiii tale servitium rccugntjsccre haud praeterinissuri sumus.
Et quia compertum habeamus iiiagnmcum fidelem sincere nobis di-
lectum Andream de Bathor Hli esse vatde gratum, dîlectum et acceptum,
ut qucm loco filii ct vicissim ipse suam Devotionem toco patris habere soteat,
idco non abs re nos facturos existimas5e, quo<l dirtum Andream lum prop-
ter maiorum suorum merita et servilia lidciissima turn etiam ub suam ipsius ,
virtutem ,
probitatem et praeclaras aiiimi dotes , quarum multa documenta vd
in praeseatî expeditione nostra dedit, uti alteram ooll^m et locumtenehtem
nostrum in Transsylvania Ocvotioni suae adiungerennis, non dubitantes quin
bene inter se coocordabunt » iUudque munus, coniunctis animis atque studiiâ
fideliter gereiU.
Caeterum postqnam a regnicolis Tianssylvaniae numerus gentium ad

minus circiter miile pedites et miile equites pro mmc petitus sit per nos in
'rianssyl\ nniam rnittendus, idcirci) riirti oratores mtstri cum ipso episcopo
Varadieiisi nomiiif nostru diligenter agere eL iractare debeiit ut sine omni
mora quinque centum equites, totidem pciiiics sub stipendiis nosins assumcre
et conducere curet, prout etîam magnifico Andreae Bathory imposuissemus
ut is (]iioque tantundein cquitunt et peditum allaturas dictisque gentibus ipsius
episcop! Varadiensis associaturus cum iis simul coiigregatis sccum c[iirîmprimnm
Transsylvaniam ingrederetur. Si vcro magnificus Andrcas iiaihury non posset

habere eum numcrum gcntium praescrtini peditum, tune id quod decrit ad
completionem miile peditum et miile 'equttum ip«i qîscopo Varadiend attri-
buendum erit et conducat. Pro oooductiunc autem eittsmodi gentium solven- ,
disqiic sti[)(iu]iis quihus sustineantur

,
doiicc in regno futuris aliier ipsis de
,
certa solutionc providcri queat et pacta ex laxis et proventibus iutroitibus

que regni (sic), cogitavimus interim parandae pecuniae eum modum ad ma-
num esse posse ut de capitulo Varadienst quanta haberi queat summa necnon ,
a magnifice Hcnedicto Bayoni similiter de pecunia illa quam penes se habet,

rocipiatur, reliquum vero quod opus erit ad levationem et conductionem di-
ctarum gentium vel ex dicis m coniitatihus nhra l ilnscum imponendis et exi-

gendis vd alio quocunque modo, pruut ipsi episcopo VaradieKiî et Amhcae
Bathory meltus et consultius vtdebitur, colligatur. Quodrca dicti oratores notri
eommunicato super lioc consilio nostro tam cum episcopo Varadiensi quam
cum Andrea de Hathor Jiligentcr cum ambobus agere et tractarc dehent, ut
tanlum pecuniam pro Icvandis et intertenendis iam dictis gentibus praescripto
modo parare et adventum ingreasumque suum in Transsylvaniam cum praefato
gentium numero qtiantodus maturare curent
Porru cum circa reddttus et proventus nostros rcgios in Transsylvania
ut pote de snlihu'?, de vitrcsiniis, quinquagesimis ,
cemento, taxa Saxonum,
subsidio nobilium boum idquc genus aliis vaUle operae prclium
, adustionc
fore existimemns altquem bonum ordînem oolligendi exigendique illos tnsti-
tuere, cumque ad eam rem non nisi persona matura, grata populo et idonea
requiratur et ideo magnificum Benedictum Bayony in receptorem et admini-
slratorcm istiusmodi proveniuura et rcddiluum nostroruni in ipso regno i rans-
sylvaniae eligendum et deputandum tUique hoc ipsum ofîicium propter suain
fidem, probttatem et viitutem de qua nobis vaMe cominendatus est, committere
et coacedere decreverimus; quare tidem oratores notri hac de re illi voltm-
tatem ft deliberationem nostram patefacere nostroqiie nomîne a se petcrc
debent, ut assumptu hoc ofticio, iilud diligenter et fideiitcr gerere et admi-
rostrare studeat, requirendo semper st opus Aierit, in admmistratione et col-
lectione eonindem proventuum nostrorum auxilmm, opem, consilJum et assi-
stentiam dictorum locumtenentium nostrunini et pracsertim respeclum et re*
cursuin siium in iis ipsis rebus ad Fratrem Georg-ium habcat.
Fraeterea debent praefati oratores notri cum dictu cpiscupu Vara-
dteni nomine nostro agere, uti nobis dkas stve taxas pro exercitas notri
intertentione dari solitas debîtis et opportuntsmodis pronunc procurare laboret.
Et haec sunt quae praefatos oratores nostros vel coinmunitcr vel se-
paratim aptul dictos fratrem Georsîum et Andream Hathory summa dilifêntia
cpiaque possinu solertia agere ct tractare oportel. îsostrani in praeniissis cx-

pressam et omnimodam exeqnuturi voluntatem. Datum Viennae 15. octo*
brîs 1542.
Postscripta. Cum intellexcrimus illum ipsum Andream de Bathor et
noniiullos alios ex co, quod î'nnini l'rrenny et capi et in custodia teneri
iussimus, ex castris nostris quasi metu quodam impulsos proximis dielius dis-
eessisse; debent dicti oratores notri hoc sibi nomine nostro confîdenter de»
clarare, quod licet dictum Petrum Ferenny et arrestari et captivari fecerimus.
idque pnjpterca fjiîoel cnnfnpdrrationctn f]iinnt1am turn contra nos uti legitimiim
regcm Hungariae lum in pernicieni ipsius rcgni ct consequcnter totius chri-
slianitatis inire et multa alia manifesta crimina contra officium suum et de-
iMtttm fidelîtatts suae, pront fidedigna relatione aocepimus, perpetrare et
niadiînare ausns sit; tamen nutupiam in animo habuisse et ne cogttasse qui-
dem praetpr hune soluni aliqiH-ni alium ob cam causam captivari fact-rr. F.t
quamvib ipsum quoque Aiidie.mi Bathory de istiusmodi confoederatione intel-
ligeotiam ali<(uain habuisse perlatum sit ad nos, tamen hoc e dtverso nobis
explorattssimum esse, quod non nisi învîtus et ilJtbenti prorsus animo ei se
oonspirationi iînmisceri passus sit atque adeo desiderasse ut tUum per litteras
nostra»; ab hac ronfof-derattone revocaremiis , in (juam non nisî siili falso
quodam praetextu boni publici et commodt notri per dictum Peinun Pereny
inductus fuerat. Itaque non essc cur vel tantulum eo nomine tinieat, quin ]x>'
tins hoc de nobis stbi persuasissimum habeat, nos ut supia dictum est cupere
opera et fide stia in maximis rebus uti et tantum abesse ut nos de cius per^
sona indij^natloncm aut incletn«-ntiatn aliquam suscepisse v^rcri debeal ut
ipsum vel tune etiam cum iam de iam dicta liga aures nostrae pertrcjuiissent,
ad hoc oflîciuffl deputare omnino decreveramus et quo magb magisque sciat
nostram illî gratiam cumulate expcrintam et oonfirmaiam esse, hinc pro maiori
securitate personae suae adiunctas litteras expediri mandasse, quas iidem
oratores no<;tri . postquam ipsc Andreas pracfatus locumtcnentis munus sibi
per nos gratiose oblati se assuniere et cum praefatis gentibus in 1 ranssyl-

316
vatiîam mox [iroficBci velle polliciturus ftierît, ad mnos Hlius dar« et con-
aignare debebunt.
Ubi aiitem venerint ad cpiscopiim Varadiensem , tune illi <ii)oque con-
fidenter verbis nostrU ostendant causam illam, quainobrem Petruni Pereny

et. capiendum et In custocfia teoeodtim curavertmiis, ut ne suipicetitr noa b»<
merito ad hoc factura condescendisse , ad quod nos ipsa atrocitas rd et piu-
rima illius Pereny fadnora perpulissent.
Datum Viennae 17. octobris 1543.
TiMfmlni Tir. An. pag. yiS-'iMt. DwfA cwKcptnlft wrigiMlS din mcM*» wcrca Mm Vina.
CLXXX.
1542. IS42- Hartin Andrassy raportdz
Fratelui Ceorgt despre legatiunea sa, la voivc-
AtiU Pttnt di» M»ld»va, trlmisO amime, ca »c r6gc pe voivoduin se nu intre în TruitiU
vaoUl, ^ se nu devasteze cra acesta. Iâ acesta rugarc Petru voivodulii a rcspiinsîi, cl
d£asulO trebue se intre In Transilvania, fiinluc astti-felia c ordinutu sultanului, dar nu
lace dimemi md înril rcQ.
îâgysgos & dnnekem k^yelmea uram, szofglatiomat ajnlom te

m^ysdodnak ,
mikcpen kegyelnies iir.imnnk.
Ez elmult napokhan \ alas/.tattunk vala ez orszgt6l tobb ur{ajtmmal

egyctembein moldvai vajdhoz.
Mikor az vajdval ssembe Idnk ax kevetsâget nekî megmonddk, &
az keveta^g csak konyergis vala hogy ez orszgba ne j5ne, .ne pusztottatnek
e;^ orszâg o nagysdga rniatt, mert ez eltmiit esztendLben es sf>k piiszta&ig^
esck e/ orsz^Gfbaii, inkbb dtalmaznd ez orszgot o nagysga. Ezfcle kevet-
scgUnk vala etc.
Mikor vlaszt t5n , revid sz6kkal mond

azt hogy el kell jdni mert az
csdszdr parancsolatja de ncm akar seokit bdntani: ha szabat akaraton
a/;
volna, sok arany forintrrt ki ncni ifin<-, de nem szabad akaraluii vagyon;
de azt kcvânja hoj^y valami t-lcssel inegsegedtslik. Tov;ibâ hogy I'o<;arasl)a
cz orszâg kuveteket vaiaszszon cs az bojcrek<irt torekedjenek szabodoklsu

k<Sit etc. Tovâbbi az kijttv^t igen nyilvin mondja azon 6um, km ez elmiilt
esztendi>ben kijott vala.
.A? ors/,iy nc[jet kozst-get nem indftott vala az koron, de 5 maga
haUakozokcpen Kumanvâsânt vala udvarhaznepuvd.
Az ki lgyâi vannak, azok valnak Tatbos, (Tatliros) vdrosban, holonnat
Digitized by Google
^napon Kâzdi ibidâben Idiet mind hadakc»z6k6pp«n. El^t Bokat takarta
tott lisztet oda az vârosba.
Tovâhbrt az havasbi vajtidhoz keveteket bocsâtott vala ez orszaj; ezcn
kevtit^ggel. Azok es hagytak vajdat uibaii, ez elmult cseiertekcn kuUezctt
ltal ax Olton, KdaiKnn (Zdathynan); mondjk az kevetek hogy sok
nppel meat el; de igeo lutvny lovok volt, j611ehet az orszâg n^p^nek as
sxine-jova volt; dc i<,'en hitvany szerrel voltak.
Ezeket irhatnm te nugy.s;i<;odnnk, Miiiket ijjcn bizlat a/ nmklvai vajda,
hogy acm bdnt senkii, haneni inkabb oUalmazni akar ha mi azt iiuiveljuk az
a akaratjt. De mkbb azt 6rtem mmdem embertul hogy at senki j6 aka*

ratta! ihcl; nem varnd, az kinek marhja vagyoii,az hova Ichet, Orumest
eltakaritjok clotte, ezeket irhatoni te nafjysâgodnak. Tovdbbu niiljcn tuclok
s'/o!gAlni te nagysâgodnak , kcsz vagj'ok mindenben. Az uristen tartsa nieg
le nagysugodat. Ez lev^l kolt Szent Gal napjân 1542.
Andrttuy MaHhon
te nagysdgod szolgâja.
Fdrâ titlu esteruA,
Sup/om/tffi !a scrisorea fh mai sus : Kegjelmes ur.iin Tov iMi.i inikor
vaiaszt aiintt vulna ez orszâ.f dolgrirol moldvai vajda hivata cngemct hozza,
suk szuvai szoia az te nag)sagod dolga felol es az o vârât feloi cs az te
nagysiîgoddal val6 egyesseg fdal etc. Kegyelmes uram, higyjen te kegyel-
med, hogy az mit tudek sz61ni te kegyelmed, felcl jobbat, ki a/, te na-
gysâgud nv'ltoîgâhoz illendo volt, elco^pt sz6!tam ndci mîndcn dologr6l, kit
meg nem irliatok mostan te kegyelmednek.
Kâ'e emgemet azon hogy en te nagysiigoddal szeniben Iciinek es te
nagysgodnak 8z6ln^k az vârak feldl ^ az te nagysôddal valo ' egyessek
felal kit akarna kivânna te nagysâgoddal lenni. Minden hittel fogadssal
A7 niivcl te nagysâgod akanul, az ii vârai nu L;l(:vi n, ki sz iiiiiultmrr te na-
gys.iôdval egyet erteni inindcu dulogban es olyun hitet tenni, kivel te na-
gysâgoddal cgyet iithetae in tarthatna, etc.
Acnak okdurt, kegyelmes uram, bizony az, hogyha le nagysigod Ut

Erdelybcd voh.lt tudhatom vala, minden k^ddem nelkiil te nagysdgodhoz
fuegyek vala, de mi<'Tt te nagysâgod messse volta Ion, kaltsdgem an-
nyira nem Ion (is egcszscgem.
Tovbbkegyelmes uram te nagysâgodnak konyergek mind ezekbSl,
hogy mit kelijen dnnekem tennem, te nagysgod adjon ennekem tanâsdgot
minden dologijol fuert az mibcn tudok szolgdlni te nagysitgodnak arra min*
, ,
denbe kcsz vagyok etc. Azt es <-rtem hogy az orszâg es tc nagysdgodhoz

bocstott czcu dulogert, Kwacz KovâesJ (a/rc(<i Laszl<>[i:r]t cs az l'ogurasban
ki foglyok vadnak az szabadâisiârt kanyerekiKUc (sic) Ezeket adhatom £s
318
irhatom te nagysâgodnak tudtâra l«ini. Az dristen tartsa te nagysîgodat

mînden j^val. Ez lev61 kUlt szent Gl napjân «zer V. szz 42.
Andrasty Murtkem*
ie m^sdgod ssdgâfa.
ittiuiu: Kevereiidissimo ciotnino et domino Fralri Georgio cpiscojjo

Varadiensi etc. domino nobîs semper dementissimo.
T«ftBclnj TAr. An. iZilt. m.5i3-SlS- Or«in"lwM (n «tchiM fccretH din VMm.>CC HimBitttkl.
Docwnalc. V«l. II, Fartn i. piy. «34.
CLXXXI.
154*' '54- Sccuiulii Michaiii Sandor scrie Fraft lui Gi orge . c Pi lt u. vMWâtdH
Moldwet, voie^ se in(ck;gâ ^ sc lucreze in unire cu Fratele Georê.
râgysdgos kegyelmes uram, szolglatom ajnlâ^nale utâiw etc. ext

irhatom te nagys^^^nak, mikoron Kolosvratt te nagys^god engem dbo-
csjîta, hagyâ te nagysigod, hogy Andnîsi Mârton bcmenne Moidvba te nagy-
s.i;o(l, nevebe; az te nagysiigod credentiâjât nekem ott adak, sem azutnn

ncm hoztak; de mind orszagx'il ez sz^kebcg kitldtUk vala be niuldvai vajdalioz
lot oyiEvn i^cgcrt tc nagysgod a* b levdibdl; mddovai vajda îi nâga em-
t^kexik az te nagysigodval vat6 egyenesUlesr&I, h<^ kte voina te nagy-—
sagodval megegyenesiilnî cs minden hitvel mag-.U te nagysdgodnak kote-
lezni. Ktîri volt ezen Andrâst Mârtont, hogy tu nagysiigtnlval szftnhe lennp
es te nagysugodot inegcrtenc az egyeiiesscg dolgâbul; de nekuiik iicin icib^ck
semmik^ppen, mignem te nagysâgodtât akarnk tanolni, mi legyeii az nagy-

sgod akaratja.
Tovâbb az vajda kijuvcse mennyibeii vagyon, nagysdgod megtjrti ez
Andrdsi Mârton levelcbol; koiiyergiink te nagysâgodnak , ez istenurt hogy te
nagysgod jojjun be, niert ha te nagysgod kdzinkbe nem jo, nekiink csak
veszedelem minden dolgunk.
Tobbd ezt irhatom te nagys;igodnak hogy mcghagytuk nagy eros<îggeI,
minei nagyobbval tudtuk ,
mindj 'uast felkeljiink; ha egy h i/Imn X cniher
vf)ln:t t*5;, mind felkeljenek lejek vesztesege alatt. Toâljbâ te nagysiigodat
lartsji nieg az istca nagy jo egcszscggel. [Kolt] ez leviil Csikba Szent-Milw-
lyon, szent Gi! napjn 1542.
Einsdem V. rev™* D»"».
Servitor Michad Sondor.
Pt altâ fâui MM eu Ofoaft lerttân: Tovbbi te nagysgod

mind ennyi sok hboru idoben ne feledkezztîk r6iunk te nagysiigod; adjiw
310
tanosagot, crtelmet, niiliez tudjiik inagiinkat tartanunki mert miiidenben te
nagysigodtâl akarunk tan6lni <6» te nagysAgod tan6siga szer^nt akarjuk ma-

guitkat tartan i.
Toabbd ('rdcmljiik e.zt tp. nao \ sdgodtol szolgâiatunkert , minemii sok
rendb<:li hireket hoznak kozinkbe, te nag^sagod bizonyositson meg kiknek
hinniink kelljen hogy mii cs tudjiink te nagysâgudnak szolgiilni.
Tfltnclim Tir. An. l8f8. pag. 515—516. Orîpalwll In mnknrn Mcralll diii Vwm.
CLXXXII.
1542. Nobilulii /.fiJis/iiu M^Â-ola scrie l-raleM Gttrgr, «â Secui se punO \n 1542.
arme i sunt pc partea voivotiului Petrn din Moldwa.
everendissime domine domine mihi gratiosissime. Post perpetltorum

meorum scrvitioram conunondationc-in Xunctîavit milii 1>'-" V. rcv'"-*» per do-
miniim praepositum limiri ut eandem ceriis rLinioribiis tcncre deberem. Huc-
usque quotquod hiiius (?) D"' V. rcv™** et nunciaviinus el rescripsimus. Nune
autem hîs servitor Brassoviensb quitquid attuiit, eidem quoque V. rcv"~
eandem (sic) portare spero. Igitur suppiico D"< V. rev">"'' velit curam omnium
nostrum pro amore dei habere. nam intelligu ab niio fratrp meo vx Siculi
sine praesentia D"" V rev""»*^^ nihil nobiscuni movere vel intelligere votunt;
timendum nisi subsidiiini iJ'"- penes Petrum vaivodam in-
V. rev'"*' videant,
surgunt. Omnes quotquod sumtis, saltem omnem spem nostram in !>>( V.
f^ymuA posuimus. Altissiinus eandem etc. conservare dignetur, et nobis omntbus
<;)ccTirrere eadcin lignetur. Ex oppido Tbordensi feria secunda ante Lucae
evangeiistae. Anno domini 1542.
BiBsdeoi V, rcr-mac It-ai*.
LatUsiMts Mfykoi»
mamm stut.
Tillulk tsltr^: Reverendnsifflo domino domino Fratri Georô epi-
scopo Varadiensi etc. domino mihi gratiosiasîmo.
'rwKnclim 'IV. An. 1S7S. ii^. $i<i->ji7. OrisiadaU In an-Mw mmiI di* VJ«m.
Dlgitized by Google
3S0
CLXXXIIl.
1542. 1542. FerdtttaHda, regele Ungariei, scrie FraUlui Gtorge s« restitue comunitii
Sibiului vednulii drepii de a schimba i verifica aumU culeaS in Traiuilvania.
erclinanfliif! etr
Reverende devote etc. \ isiim est nobis ex raiionabilibus caiisis ad hoc

adducds caemeatuin dvitati nostrae Qbiniensi ex quo tantopere a nobis
auri
eo nomîne iostitenint, restituere, ut ibi îuxta aiuiquam consvetudmein ser-
vetur. Quia vero caementum iilud in mrniil,us Devotionis Tuae iani nune po-
situni esse atque id qiioque intellii^'imus caindcni I * I uam quasi sua sponte
cogitasse caemeiui usum in dictam civiiatem nustram Cibiiiicnsem reducere;
DM» Tuam gratîose requirimtts et hortamur, ut quod in hac re tam bene-
incriiae civitati nostrae non quidem de novo sed pro veteri more ooncessimus,
id Tu.ic quotjiK* favorc ct adiiimerUo cum efîectii âwlere pnssint No-
stram in co bcnegratam exeqiiutura voluntatcm. Datuni Viennae 17. octu-
bris 1542.
La tm^tnlÂ serisorti: Fratri Georgio.
TufWoetmi Tir. An. pag. $i]r. Conecpluni «rigiaalt In aichiM mciciI din Vima.
CLXXXIV.
1543. 154-2. ll'tiljjfgang UeUiUtt scrie l-ralelut Gtorjê, cl dup Muriie primite, voivo-
tiu/A ÂUMfwit esle aâiitft, ca se intre In Transilvaoîa; c armata Moldovei «e va uni
cu armntn crci romiiesci ii cii inqicle turccsci Ia Brajovtî c dorina voivtfintii: (lin ;
Moldova este, c
cdc trei naiuni privilegiate se nu iic ridice cu armele, ci din contra
ImpminS cu MoMovenîi i Muntenii se conatitue o dieti, ta care se decidS de^re a&ce-
ifle aceatel eri.
everendissime domine et tamquam pater nobis observandissimc.

Tracinissa etc. cfinuneiidntionf Ex qno hactcnuîs V. rev""' D"' non scripsimus
hacc fuii caiisa una: quod ex qiio audivimus V. rev"""* D"'"' aliis continue
(scriberer) nobis vero nichil, opinai fuimus in eo, quod nos apud V. rev"**"
D"*n pro nichilo repntarem (sic); tamen hesterra die egregîns Ntcolaus de
Itaran;.;Idb adduxit nobis litteras V. rev*^ D"** tritas et destructas cum suo
sigillo, (jnas nirsiim V. rev""* l)"' remisimiis în specie ca caiisa ut oadem,
(juain lurpiter et quain tarde del'eruntur cum destruclis sigiiiis, cognoscat,
quia Utteras V. rev*""* D''* honorilîce'ntius et celerîus deberenc offere. Alia
causa fuit: quod homo noster de Moldavia nondum redierat; iam reditt et
Digitized by Google
Ikteras per dominum vaidam Moldavieosem aobis mîssas in qtecîe V. rev">*^
I>' mttimiis. Nuneiat nobis sua D'» quod aliud nequaquam potest facere aed
co.îtur ad hoc refjniim exîre, licet sponte non veniret et etiam boyaronea
sui valde obstarent, ut ne veniret. Dicit etiani servitor noster quod in al-
pibus magnus lutus est et via maxime maia ; taiiien adhuc neque Turci neque
Tartari fuerunt secum et dicit quod cum Turds et cum vaivoda Transalpi*
nensi prope Brasso confoederabunt et uniuntur et nunciant quod nos in hoc
rec^no contra eos ne in<?(irgTirmis , sed dum ipsi ad niedium istius regni per-
venerint , tune nos cum specialioribus nobilibus dominis huius regni coram
ipsos accedamus et de unanimi voluntate diaetam cum ipsis faciamus et sia-
gufaurtter de n^gocio hotus regni unanimiter condudamus. Nundant etiam quod

sinos vinam et avenam mitteremus «bi sub alpes, tune bona nostra de-
praedarc non permittent. Bonum esset igîtur si rev™* D''° V. ad hanc con-
gregationem in Megie die dominico nune aflfuturo fiendam intraret et de
praemissis omnîbus eoncludere. Nam « iotelligerent not quoque hic paratos
fore, speramus quod non întrarent; sunt etiam aliqui în hoc regno, qm pul-
veres sibi apromptuant (•), sunt etiam alii qui ab eo requt-
nint. Bonum es'îPt V, rev"*"^ D'" talia intelHg'ere , si enim Siculos ipsi prius
pcrveniunt, timendum est ne et ipsi prope eos starent. Item dicit etiam ora-
torem regis Ferdinandi apud ipsum fere et hlienter cuperet de durîsdanis
atiquod verum et bonum rumorem audire. Sed tamen non est nobis tutum
sibi credere, quia fraudulentur aoit nobiscum.
Ouare rogamus atque iterum roâmus V. rev"*'» i^ncm quod veniat
(juam eitissime ad hoc regnum ,
quia sine praesentia V. rev""' D"" nihil boni
seimtis facere, quia unus quisque secundum suam inteHigentfam trahit Oieterum
in eo quam maxime rogo V. rev"" ut has praesentes roeas litteras
nemin; cornmunicet; qiioniam si nd nnres ipsiiis vaivodae pervenerit, quod

nos taiia scribimus V. rev™»* D"' imn erit amplius nobis via, qualitcr ab eo
aliquid intelligamus. V. rev""*» U"'"* deus etc. conservet. Ex Bohnya (Bonyha)
in crastîno fesd beati Galii confessoris anno domino 1542.
Wolffangus dt Belhleti etc.
Titluli estentâ: Reverendissimo dommo Fratri Geoiô epiacopo Wa-

radiensi etc. domino et tanquam patri nobis observandissimo.
TIM!mIiiiî Tir. An. 187S. 518-519. Orîmliitt In «eUw MCfcDL din Vkvu
3f,399. nweniMnlc. V»l. II. Pnru» 4. 41

CLXXXV.
1542. Noâilimea din comitetele Bihorului, Timiorei, Zaratidului , AraJului etc.
întrunii in adunarea paiticnIacX dela Orade trimite unfi deputatB ia regele Ferdiiuuidii
spre a4 dedara supunere i fidelitate.
têrenissiine princcps et domine donune nobb dementissiine. Huinn-

limam «ermtutis oostre in graciam Maîestatis Vestre commendacionem. Mî*
simus ad Maiestatem Vcstrain hune fralrein nostruin egregîum Michaetein
Syomlyay, medio ciiius oînncin animi notri ail Maiescaiis Vestre fidclitatcm
ct propensitatem declarare curauimus. Maiesti itaque Vestre, vti domino
nostro Clementjssimo suppiîcarous, dignetur eum «xaudire, eiusque rdatibus
graciose fidem adhibere, et item graciosa relacionc eum ad nos reniitterc.
Precamur deum n!ti"sinv.!tn . vr Maiestatem Vestrani fclicissimam atque inco-
lumcm conbciiiare dignetur. Datum Waradini sedecima die mensis Augusti,

aano domini 1542.
Ejuiilcm MaieitaUi Vcslce Scicniisinia

lidciM ViHMnilM MliUimi camhstniiai
Byhoriensis ,
Tlientesyeusis^
Zarand ^
Bckees,
Chanadtensis
Orodiensis ,
Chn-fip-ad ct
Zolnok txterioris.
Pe dosii: Serenissimo prînciin et domino domino Ferdinando, diuîna

fauente cleniencia Romanoriim scmper Augusto, ac Germanie, Hungarie, Bo-
hernie, Dalmatie, Sclavonie, etc. Regi, infanti Ilispanianuii , archiduci Austrie,
duci Hurgundie, Slesie, Brabanlie, Stirie, Cariiuhi;, Carniole, Wirtemberge etc.
principi Saeuîe, marchiom Moraaie, omiiti Hapsburgi, Tyroh's etc, lantgrauio

AUatie ete.t domino nobi» clementissimo.
Monumcni* citniiialîa Ucgni HanBurÎM. Tom. ÎL »^ 4S4 — 4Sj. OriiiiiiBtiilB ImcHJtft cu 8 (^îe
anulare tn arcbint sccrelS din Vicna.
Dlgltized by Google
CLXXXVI.
1542. Regele I'erdiuaudU scrie FnUeiui Qtorge sc cerce iu loiii luodulQ, ca se
ntiniete fJftnurile voivodului Ftttu din Mtidaoa.
F^crdinanciiis etc.
Reverende clevole clc. Jaiu rursus alias a Devoliuiie iua uccepinius
tîtteras de 12. huius ad nos una cum iudicis Brassoviensîs scriptis datas. Quae
qiiidem litterae cum sunîuim D"" l\iae diligentiam minimeque fucatani in nos
fulcm arguant, non immerito ea ipsi sc.cîulitatp et continuatione qua I)*'" Tiia
in scrihendo ad nos utitur, delectri debemus ct certe ita est, perplacel nobis
dusmodi studium iOiiis et a se non nisi grato animo smcepiinus. Ceterum

quod de vaîvodae Moldavensts conatibus scribitur, optaremiis quidem meliora
nobis afTerri sed tamen eam fiduciam spemque singiilarem in Tuae pru-
fîentta et consilio collocatam habemus ut credamu?; illam omnes vias ratio-
nesque inituram esse quibus dicti vaivodae proposita infringi debilitarique,

possint. Elenim sicuti herî scripsîmus, oommittere voluimus quin $eeretarium
nostrom egregtum Paulum Bornemissa ad D"*^ Tuam cum mandatia nostris
expediremus. quem prope diem apud D"^"> Tuam futunim speramus. Ab eo
facile intelliget D"" Tua, qtiantum ei tribuendum putaverîmus. Hodie consc-
quutus est magniticus fidciis nobis dilectus Caspar Sercdy, qui cum sexin-
gentis ad minus equîs Transsylvanîam petet quidem et suorum equîtum
, cuius
praesenriam ad res fortîus atque fodicîtius gerendas majûm quoque adiu-
meatum afferre posse cxistimamus. Accedit ad hoc quod haud negleximus tuni
magnificis I'ctrn Petrn\v\ th ct Dragffy nec non egregiis Michaeli Bydi et
Cliristophoro Kawassy hdelibus nobis dilectis per lilteras nostras ioiungere
uti urgente necesataie quam possunt validisaime gentihus sui praesto sint,
omaemque opem ad defensionem isiarum partium impendant, Sperantes procul

dubio illos ipsos pro sua in nos fidelitate mandatis nostris accurate obtem*
peraturos fore
Porro posiquani ita praeter spem et expccialionefii lain nostram quain
multorum aliorum eyenerit, uti Romani imperii duces atque milîtes re infecta
obsidioneni Pestliiensem deseraerînt et înde retroceasermt, nihil oerie prius
nobis habend'.iin riuximns, quam de eo iam nune agere et tractare ut maiori
cxcprcitus notri parte tn iiibernis dediicta ct collocata, potiora subinde loca
necessariis undiquaque pracsidiis firmcinus ct muniamiis; daturi praeterea ope*
ram ut tum apud sanctissimum dominum nostrom et sacram caesaream Ma-

testatem fratrem et dominum nostrum charissimum, tum apud reliquos prin*
cipes et potcntntus christianos ac prarnertim imperii status coeptae Imius ex-
peditionis perpetuo cursu continuandae tam neccssarium ac pium opus pro-

nioveamus; ita sane ut opitulante deo optimo maximo îd quod hoc praeaenti
arino vd cessatum vel neglectum est« sub proxîmum vftr multo auctionbus
quam unquam antca vtribus resaidatur et restauretur. Et in eo sane prudens
Uni* Tuae consilium non possimus non vehementer approbare. Quocirca ean-
dem hurtamur ut quid sibi circa expeditionem illam nostrain in onuiein partem
iaeiendum e»e videatair, ad nos nmul cum ottidbufi rerum oocurrendis crebro
indesinenterqtte peracribere velit; ûo nihil nobîs accepttus «rit tt îd quoque
eâ se «ngulari gTa,tia recognoscere studebimus. Datum Viennae 22. octo-
bris 1542.
La hwûiulA scrisorii: Fiatri Georgto.
TSrttotInl Tir. Aa. iSjft. pie- S**— S*3- Conccrcali gnebudl In MthHn iccwiS dia VicM.
CLXXXVII.
1542. l-ratele George scrie cpitanului Gaspar Srredy, ca J't tru, voivtHiuiu Âlui-
dtvti, a iottattt In Tiaoailvaiiia, dia care causS densuM IneS «ite «lUQ, c ae intre cu
trupele aak Io Traofilvania.
jNâgnilice domine amice et frater obaervaiidissime. Salutem etc. In

adveolo suo V. tantam moiam feeit et eousque venit ut regnum hoc mox
perdemus. Petrus vaivoda Moldavus iam in Transsylvaniarn advenit. Et quamvis
quid niilii esset facîendum a SV" regfia informationem expectabam , cum tamen
extreinum iam pene periculura impendeat, iêcuâ tîcri nou potuit; nisi ut qua-
tenus dei optimi t>enignitas iaverit rebus regni prospiciamus. Oppoitet itaque
ut cum meîs gmtîbus mox io Transsylvaniarn ingrediar et lieet sciam
per M'*'" regiam D"' V. mandatum non esse, nihilonumis D"*'" \- . magnoperc
roîô, velit gêntes suas mihi et post me in subsidiiim mrttere; aut si ipsamet
venire poterit, addiicat secuni etiam doniinum Balassa Simond (sic) ut una-
nîmiter M** regiae et regno huic tnserviamus. Ceterum quantum ego inteliigo
et prout mihi a indice Brasscn icnsi intelUgi datur, Petrus vaivoda Tbomain
Kamarai nunctium "SV" rciiaf ad manus Thurcarum dedît. Ouarc si quid sub-
sidii D"" V. mittere voliierit. ne tardet eadem sed , mitiat quamprimum ob-
secro. D"*" V. foelicissime vaiere exopto. Datum Waradiiii in Icsio bcatoruni
Simonis et Judae apostolorum 1543.
Fraier Gtvrgius episcopus Waradiensis etc.
TUlulU tsUmâ: Magnîfioo domino Caspari Seredy partium superionim

capitaneo etc. domino amico et fiatri observandîssimo.
TQrieaelmi Târ. Au. 1878. p. J24. OngiiMlulH tu atcbint weatU dm VI«ihi.
Digitized by Google
CLXXXVIII.
1542. Fratele George, scrie regelui rerdinandU, c fora armat dc care dispune IS42.
«ttnaiilii Ru este sufideRttf pentru a a^ra Tnuiailvania tn contra uooi iaimidl aa puternidt,
cum este voh'vdulu Moldovei, din care caus rtSgS dc noii jie rejêle Ferdinandu se se
iatereseze de sortea Transilvaniei , i se nu o lase, ca se fie o cr pcrdut pentru re-
publica cretiflS,
iSerenissime princeps et domine mihi dementissime. Humillimam ser-

vitutis etc. subicctionem.
Quaeeunque novat hactenus intettîgere potui, M** V. stngula quam re-
ctîssime signiiicare curavi; ego vero vel ex litteris W* V. ad me datis vel ex
hominibiis meis qui a ^t'* V. reversi sunt hiiciiîîque certiim alicjiiud dociimen-
tum nondum accepi, unde quid mihi esset faciendum intciiexissem, sicut et
antea Vt^ V. scripseram. Impraesentiarum in regnum Transsylvaniae quale

periculum «upervenerît Af^ V. ex litteris îudicts Brasaoviefiais et regnicolanim
quas praeaentibus adiunxi întelligere poterit. Quamvis autcm mea fitcultaa ad
dcfensionem recfni Iniius tamrjue validam hostem propulsandum perquam exigua
imo nulla sit; ne tamen videar me in tam ardu casii a M"» V. servitute re-
trahere, quantulascunque tandem polero vires oolligere, licet quales sint illi,
în quorum medîom profecturus sum, M*i V. et antea ngnificaveram et ex
pateat Cum his in Transsylvaniam sum ingres-
{xaeseitfibus litteris aperte
surus, equidem illic eatenus possum M" V. servire quatenus divina favebit et
annuere dignabitur clementia. Scd queniadmodum alias saepe numero, ita et
nttnc M*^ V. ntî domino meo clementissimo humOlime suppiico, dignetur de
n^no Transsylvaniae deque hac terra prospicere, ne a M*« V. et christiana
rtrpublica pereant, liaec enim calami[tati]s principia sunt; periculoniin quîs
cxitus scquatur, solus deus novit. F.go M'" V. fideîes subditos in his partibus
existentes per litteras et liomines mcos requtsivi, videbo deo volente si quis
ad înstantia M<i* V. servitia venire non rectisabit et prout cuisque magis strenue
cgerit, si deus volet, Ilf V. id quoque significatums sum ad extremum.
M'' humillimc suppiico, dii'âctii; îioniincm meuni praeter moram remit-
tere; rt-^; cnim istn nioram iiiinimc prairiir. Deus fienignissimiis dignetur M'*''"
V. etc. conservare Ditum Varadini 29. die nicnsis ociobris aiuio domini 1542.
CtiMden M'iu V. «ciewMlaue

SdfHt
Fraier Gtorfgiits Ûeopus VttradieKsis.)
Postcript». A porte impenitoris Turcaram apecialis homo meus rediit,
qui rcfcrt totam Turcîam a facie expeditiiinis M'" V. vchonientcr contcrritam

fuissc c.imqiie ob rcm imperator a prîrtil)'.;s transniaritimis validiini traihixcrat
cxcrcitum, qui iam tuin, dum is exiret, Andrinopoiini attigerat, cui Huzrepii
basaa inter alios quatuor bassas infimus praeTectus fuerat; nondum pervenerat
eo fema expeditionem M*'* V. dilapsam esse^ ac proinde iacertom est adhuc,
Digitizeci by dOOîc
826
utrum is exercitus rccta exeat vel autem ad propria dimittalur. Si rcvcrtetur,

bene quidem et nobb salra; nn minus, nos in solras deî elenientisumi mânu
erimtis. h roihî bassa, tamet» aotea in omntbus me» negotita admodum et
coiitrarius et iniurius fiierit , blandis et adulatoriis verbis nunciavit , se et suam
amicitiam ctiam atque etiam offercns atquc ubi primum adveniret inccuin li-
beiitcr se velle convenire meque omni genere ofhciosae Iraternitalis prosequi

«ed tamen vereor imo et «do inagnopere ut sub his blanditiis vîrns et dofais
insigni» laiet. Habco adhuc îllîc fidum homînera meum, mittam mox et al-
terum atque interea donec animadvertent me de facto ipsb htistem esse , V.
paratus snm c\ animo inser\'ire.
Ullerius vaivoda 1 ransalpinus quoniam a porta continuo ut exeat soi-
lîcitatur. adeo ut unum d»ujc alter «ubsequator, per occasionem mtBÎt ad me

unum bmeronem suuni, nam ipsemet cum exercitu in regno suo vestîgia ce*
latunis, nolens exire, oberrat, consultat a me quid silji facieinhirn censeam
et an aliqua spe.s adliuc supersit. ipse <:nirn ad quaevis paiatus esset, dum-
niodu cuius rc:>pectu scitet qiiid tcere. Ego illum prout melius scivi, iiiagno-
pere animavi, M'<* V. expeditionem ineunte statîm vere triplo auctiorem fore;
cumque per catliolicam caesaream rex Galliae tribus iam vicibus proflh
âtiis sit , nullo iinpedirnento illius quoque M'*" caesaream remorari. ideoque
personaliter ad futurain expeditionem adventuram deinque clementissimo au-
xilio christianani libertatem iam tandem a barbaris liberatum iri. His et si-
mîlibus adhcmationîbus boieronem dimlsi spnoque omnino nuUum illinc no*

cumentum nobis hoc :umoMoldavus autem hactenus ut
inferrî. intelligo in
Transsylvania nullam dcpujjiilationem neque combustioneni facit; dicit se ad

i-ogaras pro clibcrandis obsidibus iturum atque inde ad beglerbûm. Jam
cgo !>icut promisi intrabo et sicut deus opttmus me iuvare dig^bitur M** V.
servire enitar.
Postremo superioribus . diebus beglerb^ iudicem Z«igediensem cum
aliquot civibus ad se accersiverat ;
quos eqô non sperabam ullo unquatn tem-
pore redituros. Judex tamen muUis muneribus et promissionibus eitecit ut re-
mittereDtur. Hafaient Hbertatem ad tres menses ut interea temporis Turcae
Z^êdinum non condescendent, b est nune status Zeged. Battlani cum Bor-
nemyza nomine M*)* V. Zêdinuni profecturi diverterant ad me, ciuibus ex
pecuniis huius comttatus pecuniam ad unum mensem dari curavi sicque abie-
runt. — Castra Turcarum etiam nune ad Baya sunt.
Meminît, ut opinor, M>» V. cum fodids memoriae Matestas domini
md dementîssimi Artandinos iuxta demecîta (psorum poena capitis mulcta-
verat ea punitione onmium dominorum animi quantopere ab eîus M'*"« aba-
lienatt ftierant, vix omni adhibita industria miti^ri potuerant, quilibct enim
idem periculum in caput suum expectabat. Nune ob captivitatem i'etri Pe-
renny simile quiddam aocidisse video, et nescio quid coeperunt inter se mus-
Mtare; inddit et haec vox: aliter, inquiunt, facere non possumus» nfei ut
Tnrcae fiamus. Itaque salvo M'" V. jirudenti consiîio, forsitan bonum e^set
ad complacandos istos motus aliqiie[ii vehiU incerpositam personam adliibcre.
M'»* V. mihi ignoscere dignetur si quid inconsultius scripsero , nam iiccl scian»
d by Google
incoveniens esse ut ego ad statum rerum M»" V. sententiam meam feram,
cum omiua prudentisiimo conailio adnunistrentur; aed tauiOA, domine de-
tstic
mendsshne , quamdîu Mf V. dd dementia snpentes erit, sive boiri sive mali

erimus, necesse erit ut nobiscum perseveret ac e diverso nos cum M** V.
Certiis siim M'*'° V. ex suo prudenttssimo consilio facillime modum in ea re
excogitaturam , sed fortassis non erit ab re , si quo modo possibile foret Frâu-
ctBCUin Dobo ex captivitate praeaeoti diberare ; dus fratrea et afBna venerant
ad me» qui aemet ad omnem fidelitatet» et servitutem M*'* V. obnixe com-
mendant meque rogarunt ut pro iilius eliberatione apiid M"^™ V. suppîicarcm
;
et laborarem; prefeci siitit iam illi ad M"^'° V. quoriim disiderium si istic M'*'
V. ad finem non remiserit et si M*** V. ex sua clemenlia permittere digna-
retur,ego hic cum eia ne forte îuxta M"* V. inforautionem , bono modo
poBRem oonciudere; haec fortassis ratio, nlvo ut pcsemni M*** V. prudeni
condKo non aliena esset ab hoc instituto.
Domine clementissime ob amurem dei supplico ut si quid scripsero
,
quo V. offenderetur, mihi ignoscere dignetur; studiose enim nihit scribo

penitus quod hS/^ V. erga'me dementiam refrîgeret. Sed tamen md oifictî
eaw puto ea quae ad commodum rerum M*** V. spectare animadverto , Mii V
proponere; erit autem in arbitrio M^'* V. num quid ex me» acriptis admit-
tendum et acceptandum sit.
Fe trei fâii tU ckârii* stparai» (cari fireiaUlA st fin fotâ dt seri-

sArea aekUi} m ttrmdtireit:
t) Scriptis iam et obsîgnatis litteris iudicis âras-
îterum alius servitor
soviensis supervenit, qui nunciai Petrum vaivodam ad Brassoviam in castris
fuisse iamque illinc ad viscera regni penetrasse. M'' itaque V. pro certo pos-
mm acribere eum intra regnum TransBylvaniae esae, mihi armigeris ducentis
vd ad summum treoentis summopere neceaaarium eaaet, quos si M<** V. mit*
tere dignebitm , dei auxilio ausim promittere ut ego custodiam.
2) Mandavt^rit mihi M'" V. ut hic generalem condicerem congrega-
tionem proque subsidio praestando laborarem , ad dominicani igitur instantem
quae est quinta novembru congregationem indixi; videbo a qui comporebunt

et in quibuscunque potero,M" V. ex animo obaequar; nune tamen omnium
animi în confusione et peturbatione sunt.
3) Oucmadruodtim intelliiJo dominus Nadasdy commisit ut si Turci vd

Valachi ad pertineniias castri Fogaras irent, obsides quod iiltco decapitarentur ;
d fiet, opinor ut in regno Trassylvaniae inteiim donec ingredientur, indgnn

infenretttf damnum.
Tiilulil esternU: Serenissimo principi et domino domino Ferdinando etc
Turiinelmi Tr. Ao. 1878. pag. 5*4— S**- Origiiulultt cu tifit U ansUim McrMl din VicM.
CLXXXIX.
1542 Fratele George acrie episcopului din Cilocea, c ar fî bine se se termine
odatl definitiva neînelegerile dintre regele Ferdinandfl i regina Isabella, i re^jele Fer-
diliaadB se ocupe odat Transilvania 6r ce
, de dorina ArdeUnihrii înc din vetkme
fstr, rn se fie sep/iraî df h'a-iutgurist i , se fie «upui Turcilorii, dupâ cam C
era romdndsc i Moldova.
(Octobre?) Frag^mentQ.
T^lcerh» incelligo praesentem expedttUmem magnam et praecipuain

esse eamque M*i regiae multis dlscurdooibus (sic) iniîmtisque sumptibus con-
stare. Quoniam vero certum est bdlum fama et exploratîone constare (P!)
D""" V. ob amorem dei rogo propnnar ct suo^geiat eius M'' ut diligeni ac

prudente praehablta deliberatione , huius praesentis expeditionis siaius ita gu-
beroetur, ne hominoni exbiimatio hînc concepta frigeseere iad{Mat. Arbitror
omnino iam dudum D"*" V. intelligere, ad Pest quid acdderit Id cmua vicîo
sit factum, mihi nondum constat. Praestaret meo ludicio in publica hiiinsmotîi
expeclitione «ales conatus qiir cornmode ad efifecuim deduci per insufhcicntiatn
non possunt, per dissimulationem ditierri et non facere, quam ubi auspice-
retur re infecta niinc diseedere. Sed quemadmodum divîno, tn oobis
Hungaris insîta Ula prietina natura etiam nune insidet; aut cnim nullius prorsus
volumus inipcTiuin siibirc aut vcro uni\-f:r.si [lerire volumus quae duo si salvi ;
,
pertiiancre \elinuis, omiiiiio rxtirpatvJa cssciit. Ego D"^"* V. iteniin atque

itcruni rogo, laboret apud .\i'<^'" reglam ut negocium M'"' reginalis deducatur
ad finem, habeatque locuia, quo hinc einigret, tit regia integrum regnum
et munitiones umversas'tam Transilvaniae quam haruni partium pure în ma*
niis suas nccipere queat, quae ul)i prae manibus habuerit, eius M'" postea
faciiiter puterit iiomines idoneos dcsignare qui eius adininistrationis curam ha-
beaat. Hac vero in re nun dcberct longa procrastinatio fieri i nam D'^ V.
rev. optime scit universos Transsilvanos inconstantes latrones esse et ex omni-
bus illis ne unicum quidem esse probum. Scit D<'* V. rever, iam ab antiquo
Transsilvanos in ea fuisst; iiuentione ut ab hoc regno Hunpariae sejrecfati
instar Moldaviae ac Transalpinae se Turcae subderent, quod si itaquc ani-
madverterint praesentem expetfitionem retrocessisse, tinieo vehementer ne 00-

nentur statim sese Turcae subicere. Ego et hactenus ut M*' regiae et regno
huic inservirem, cum niaximis impensis et fatigiis meîs îdeo tenuî eos no»
mine raesaris Tnrcanim ut interea donec M'*» regia regnum illud in manus
acciperet, taciiius in ottîcio cuntinerentur. Nune quoque quod eius tieri po<
terit dus M" informabor itidem facere volo. Praeterea de hac quo-
atque ab
que terra ut reg» curam habere dignetur Di** V. rever, eflidat; rogo;
nam Michael Siomliaii (sic) prius quam ascenderet, satis stultc quosdam hai-
dones convocarat ,
quibus decern aut amplius florenos «iederat eosque anima-
verat contra Turcas; imo publice praedicarat tem[>us acceptabile advenisse,
in quo iugum Turcae abiciendum essett tlli ita(|ue paupercuti ad quinquaginta
Digilized by Google
329
vd circiter convenerant et aliquos l urcas mercaturcs intcrccperant; Turcae

vero cos adcxti ad unum inque enecarunt capitaneumque vioctum abduxenint;
nune autem toti huic terrae depopulationem oommînantxir. Cumque domiatia
Petrouuith apud M**" reginalem sit, opinor enim cum ex industria iilic dc-
sîdere, nemo est ad quem haec terra respectum habeat. Me qiioqiie Trans-
silvanenses saepius iam ut intrarcm rogarunt et necesse est ut ingrediar; ex-
pecto tantummodo redicum legatonim. Quamobrem D"** V. rever, pro amore
communis patriae haec omnia ex stio prudeni consilio M** regiae suggcrere
velit, atque inprimis ut cius M'»» ncgociuin rfoinalis M*" absolvat; alioquin
procerto M'*' siia intftrro regno Transsilvaniae nullo modo potietur. Huius
praeterea terrae dignetur eius M«" curam habere, ne pereat.
/V o fiU d§ g/kâr/t» stfiitraU, /4râ e^rt: Haec ideo scrtpst in ciffris
ne quispiam alins praêr D"<='" V. rever, intelligat; exemplum autem dffranim
apud M**"* regJam est, unde Vra. petere potest.
Ttliulu eslemu: iômino reverendissîmo Colocensi.
TlSflfntliiii T4r. An. paj;. 51(7 jjg. Onginalult n dfra tn wdiin muOA dm Vien*.
cxc.
1542 Fratele George, tcs.iur.iriulu rcgiiu-i Isabclla, infnrmezâ pe regele Ferdi-
nandu, t.^ voh'odulU Moidovei a iairatu in Transilvania, din cnre causS dinsnlil a trimesd
inatetea voivodului o parte din trupele, e« k «re la disposiiunc, spre a pute apXn
(Aia actta.
iSerenisnme pniiccps et domine domine mtbi clementissime. Humitli*

mam seruitutis mee in gradam maiestatâ vestre commendadonem.
Mandauerat mihi maîestas vestra , nt comitatibus harum partium co-
micia indicerem , in ipsoquc connentu de contril)uciKl() maiesti \ estre sub-
sidio laborarem. Quod ego ieceram, smi tamt-n ex dominis preter Magnihcos
Anthomum Lossonczy Andream Batthory de Syomlyo et Denietrium Giaky

non eomparuerant , ex aliquot preterea comitatibus domini nobile» ad hesternum
conuenerant diem ; liceteciam ceterl domini percunctandi magis quam comi- ,
ciorum causa homines suos ad me miserant. Habito igitur contientu , nroposui

imprimis voluntatem maiescatis vestre de contribucione , exhibui deinde ijsdem
litteras majestatis vestre super captiuitatis Pereny assecuradonem , ut cutuis(?)
securum foret ad maiestada vestre comida accedere. Quamuis autem nobîltt
trium comitatuum nam ut premi>î ex sinptlis non adueneranr, ad f:\liibendum
,
subsidium mo.\ paratos sese obtuierunt, cum tamen pnrticuhre luiiiisinudi sub-
sidium maiesti vestre minus commodum erat tuturum : visum est iniiii , deli-
37,399, DocwMirie. Val. IL Pmcb 4- 42

m
beracione cum dominis et fratribus meis prehabita, diem presentium comi-
tionim in alterum terminum tranafeme; paitim ne fieret la tnaiestads vestre
prouentu aliqna dissipacio ,
paitim uero ut uniuersos hos în unanimem et ctm-
cordem obsequendi maiesti vestre promptitii<îrnf!m per h.inc opportimilatcni
reducere vaierem; iactle enitn animaciuertimus tantam ruinam et dcsolacionetn
miserrimi regni huius non perinde aliunde et hactenus, quam ex nostra dis-
scnsione prouenisse, vt igitur uniuerst commodius conuenirent, et a ma-

Jestatis vestre seruitute e Transsyluania , rebus iilic, n deo optimo placuerit,
confectis, redire vaierem, termintim comicionim fcstiim Sancte Lucie consti-
tuimus. Quoniam eniin Moldauus iam in regnn l'ranssyluanie grassabatnr, et
maiestas vestra quaternis uel quinis iam in literis mandauerat mihi, ut ego
salui et conseruacioni regni Transsyluanie, similiter huina tem prospicerem;
quatenus mea facultas permîttebat , iam meum ego apparatum expediueram,
fratres preterea et amicos mcos requisiueram , ac propemodum in ipso itireris
procinctu eram, cum Bornemyza superucnit,

nunctius inaicstatis vestre l'aulus
per quem maiestas vestra idipsum mihi mandauit. Taniesti autem in Trans-
syluanîa et antea certurn numerum equitum et peditum habuerim dum tamen ,
Bornemyza aduenit, iam tiim aliquam partem gencium mearum premiaeram,

magnîsque sumptibus meis preter soliicionpm meorum seruitorum coactus siim ,
plures conducere gentes pueriliter enini;

ut non conuenit ita nec possum eo
, ,
ingredi. Cum hîs igitur recta iam ingrediar, ubi equidem majestati vestre ea-
tenus possum seruire, sîcuti quod si uero mea studia,
diuina fauebit depiencia;
meique conatus in pane alîqua defectutn padentur, maiestas vestra non ne-
jliVencie mee sed insiilhciencîe facultatum mearum ascribere et imputare dig-
,
netur cum enim et antea ut regnum Transsyluauie imperio et dicioni maies-

; ,
tatis vestre int^rum subijcere possem, infinttbs fecerim sumptus, quemadmodum
muestati vestre scripseram et nunedaram, licet ut intelligo, quidam maleuofi

mei illa studia mea apud maiestatem vestram in diuersam interpretai sunt
partem ,
ego itaque ob illas et presentes impensas riit;is exhaiistus snm ex ,
prouentibus enim regni in meas manus pars admoduui cxigna administrator,

mei uero prouentus ad suflTerenda et debito ordine conficienda negocia maje-
atatis vestre nuUomodo suffidunt. Ego nîhilomînus, quod prestare potero, ex
animo paratns sum najestati vestre, uti domino meo clcnientissimo seniire,
jamque ingressunis in Transsyluaniani itcr agL:rt:dior, et qui^quis erit rerum
successus et exitus, maiestatem vestram de omnibus quaniprimum et quant se-
pissime cerdorem reddere curabo. Interim deus optimus maximus maiestatem
vestram incolumem et felicissimam conseruare dignetur. Datum Varadini 9. die
mensis Nouembris anno domini 1542.
Bindin muimiUli vota* Mrcnixuinie
trater Georgius episcopus Varadiatsis.
Pe dosit: Serenissimo principi et domino domino i-erdinando, diuina

iânenie clemencia semper augusto, ac Germanie, Ungarie, Bohemie, Dalmade
Digiiized by Google
S31
Croade, Slauonie etc. regî, tnfiuitî Hispadarum archidad Austrie, duci Bur- ,
gundie, Siesie, Brahande, Stirie, Carinthie, Carniote etc. prindpi Sueuie,

nurchioni Morauie, comii Habspurgi, Tirolis etc, lantgravki Akacie etc.« do-
mino mihi dementissimo.
MoDuinent* comiiialia rcfioi Himeariac. Toa. II. 48$— 4li7- Origiaalultt )n anhi*» HCNtl din Viana.
CXCI.
1542. Fcriliiiaiul.i ,
mi|)Pr.-itnlLÎ Germanici, învil pe FraUU George se strîngil IS4''>
armat i sc intre in 1 ransilvania de ura ce starea iucruriloni dc acolo sc vcdc turbu-
rat din caiisa atittidiaei wiintdttlui din Moldava.
Fralvi Georgia.
fêrdinandus etc.
Rcuerendianine deuote fidelis syncere nobis dilecte, accepimus rucsua
alias lileras (.leuotionis tuc, \ igesinia nona Octobris iain clapsi ad nos datas
siriuil cum ab vniuersitate regniVolaruni
adiunctis 'l"ranssyluatii(; ct jiidice Hras-
suuiensi ad eandem deuotionem tuam prescriptis ,

4uibu!i ideiUidem ct nun nisi
demeni animo iatelleximus aidgularem et aasîduain curam îllam atque soliei-

tudineni de rebus nostris regniqiu- salute et defeasone continue cogitandj con-
sulcndique, pro qiia re deuotiuiii tu debitas agimus gratias eamqiic etiam .
atque etiam vehementer hortatnur, vt in tantis regni istius notri necessita-

tibus strenue atque fortiter rempublîcam capessere , patrteque ac nobis impen-
dentia mala, quantum in ipsa erit auertere velit, nam qutd a se hoc quidem
tempore vel omnium maxime curari impense cupianius et quibus deaîqtie in
rebus opera et vîj^nlantia iamdudum deuotionem tuam
illius vii dccreucrimus ,
turn per suos nuntios, turn etiam per magnificum Casparem Seredij et £gre>
gium Paulum Bornemissam secretarium iraetnim peculiariter ad le cum man-

datis nostris in hoc expeditnm satis abunde cognouisse arbitramur, quodrca
quum rerum Traiissyl inicnsium status propter Waywod MoMaiênsn conatua
i
aliquo forsan modo perturbri queat, nobis non potest non ma^nopere pro-
bri consiliul» et institutum illud deuotionis tu^, vt sciiicet primo quoque tem-
pore oollecti^s quibiiacumque potest viribus Transsyltnniam Ipaam ingrediatur,
sii.ttue oocurentibus malis obuiam eat, quemadmodum eandem deuotionem tuam
sedulo lacturam esse nihil dnbitamus, quod si magnificus Andreas de Rathor
aduentum suum lonafius qiiam par esset, difTerret, vel oblatam per nos sibi
conditionem aliquibus de causis recusaturus esset, nihilominus deuotio tua in-
terim per se omnia agere et prouidere vetît, quae tsta rerum conditîone pro
conseruadone dkti r^ni Transsytuanie agi et prouideri debere existimabît
et hoc quidem tanto a deuotîone tua studio petinnis vt vix qutdqiiam magis
nos etenim haud cessabimus, neqite preîermitterruis omnes eas iiias et rationes
inire, quibus iamtandem liberti vnionique huius attHcti regni consuli possit,
et valde etiam propensi essemus iam tam ad deuotioncin tuam ducentos siue
trecentos armigeros, qtribus sese suntmopere opus habere scribit, expedire;
sed cum cogitamus turn itineris longiuiJinem locique distantiam tuni etiam ,
anni tempus admodum r;nine diftlcillc et i^'raue fore nobis videtur isiiiisniodi
,
equitum grauis armatiire numerum istuc tam derepcnie mitterc presertiin cum
eorum equi qui in proxima expeditione fuerunt, plus satis etiamnum deiatigad
et delassati sint, adeo vt ne ad tam longum iter sunuma nimirum celeritate
conficiendiitn sufficere [lossint, valde vercnduin ;;it, attamcn <Ic ij.s et alijs ad
istius regni clefensioneni t:tinseruationemque pei tinentihus niaiorem qiKiin pos-
sunius curam gerere stuUebimus et ob id deuolionem tuaui hortamur percie-

meitti aaimOf vt de ommtnis , quecunque nostra ope et auxilio pro defendone
istius patrie reete atque commode adhiberi posse iudicauertt, primo quoque
tempore nos confidentcr admonere velit ,
quandoquitUjm ueuotionis tu iuditium
et opinionem circa istiusmodi negotia in quibus diu mukumque versata est,
inerito magni facere debemus.
Cetenim quod deuotio tua de blandis et adulatorijs verbis ipsius Hus-
reph Baaa, quibus deuotioni tu^ se suatnque amidtiam obtulerit scripsit, non
dubitamus equidem, ([uin deiioîio tua pro siia prudc-ntia facile considtrafjit
quantum ct quatenus talibus hominibus tidendum sit, scietque sibi ab eius dolo
vafritieque perquamoptime eauere.
Quantum ad Segedini tuitionem atcinet, credirous iam ipsum Badiyanj
vna cum Bomemys,sa eo pertimisse, illosque daturos operam fore, vt dictum
oppidum ah hostium insiiltu jmprossioneque cf>n«;eriient et dpfendant.
Porro quod deuotio tua de Petro Perenij scribit, hoc in bonam partem
aocipimus, sed tamen eandem ignorare noiumua nos certissimis îndicijs et te-
stîmonijs de iiliu» delictis habîtis, quorum bonam partem ad notitiam deuctiojiis
pementsse nou dubitamus, et prout deuotio tua breui darius perdpiet ipsum
capiendum curasse, et nonnisi jure mediante contra illum procedare statiiisse.
Circa dimissionem vero Francisci Dobo breui deliberabimus ,
quid nobis
«t ex re faciendum, et ad deuotionem tuam perscribemus.
Super indicta oongregatione per douotionem tuam iuxta commKsîonem
nostram expectamus ab ea certiores fieri, quem exitum atque effectum illa
ipsa dieta habuerit.
Cum Thomae Kadasdy mandabimus, ut statim missis ad suas
Nota.
litteris ne obndes in arce Fogaras cafHte plectantur, etiam d Turoe
agat,
vd Valachi ad pertinentias dicti castri irent, Itcet exbtimemus vd iam, quod
in animo habuerunt, egisse, vel posthac vix tentaturos fore.
Postremn atit^m detfotionfm ttiain clementer requirimus t de omnibus \
occurentijs rerum istarum admonere curet, libere

continue nos, prout Iccit,
et confidenter ad nos singula perscribendo que turn ad nostram tum regni

,
salutem et utilitatem pertinere dijudicauerit; tantum enim abest ut tn eo of-

388
fendamur , si qur<l liberius acripserit, Vt potias grato animo Ulem in nos ip-
sius confîdeiniam suscipiamus ;

per^t itaqtie deuotio tua sicuti cepit, jd quod
nos singulari qiioque gratia erga eam rependcmus, quam îam hac laterc no-
lumus, nos iam hic diligenter pru coQclusione presentis huius diei, aeceasarijV
que prouHtoiubus et preaîdijs ad tutandas fbies, problbendaaque hinc fiHle
hostium excursiones agere et laborare, jtidcm postea apud jmperij status in
proximis comttijs, quemadmodum aiUea aJ te scripsimus Nurenbergo, turn
etiam apud cetera regna et dominia nostra facturi, quicquid autem hic con-
dttdctur, debinc ad deuotioa«m tuaiti perscrib«mu8; Datum Posonîj dîe ao
Novembr» 1542.
Monumcnta comiiiliB Kqni TnasjrlvMiiM. Tni. L i$S — 161. OHieepdi ot^failK In atcbim
•Mtalui din Viem.
CXCII.
1543. ii(presfiitan(ii cchru tni nafiuni privilegiate din fransilvania se intru- <542.
neseii de non la Turda fi Incliciie untt immi traetafft de mmme, ca ae apere regatulU Tnm-
âlvaniei la cootra ori cnii iaimicti.
1542 die XX
die mensis Decembris domtnl Regnicolae trium naftonum
Transtlvanarum in Conventu Thorden» congregati supscriptos articulos pro
bono publîco, refni conservatîone . et concordia vera et fraterna, fecerunt.
inprimis cum ex simulata concordia multa nula superioribus exactis

diebtts seqttuta sunt, dades, incendia, depopuladones Regoi et exacdones in-
dignae ab hostîbus ne deinceps maîora mala, quae ultimam pernitiem

i]latae,
patriae aflerre possint, in hac omnes unanimi consensu, longa praehalxta (kli*
beratione, paribus sentenlys convenerunt, ut futuris temporibus deposito omnî
odio, simultatibus, ac tantis dissidys, veram fratemamque amititiam servent,
et si aliqua via hostilis regno paribus . . , anînus ac vc4tnitatibus ad tuendum
Regnum conveniant, juxta mandatum ordinarii judîcîs, quem Princepe una
cum Regno constituit vel constituet ,
seque mutuo protegant et defendant.
Decretum est si qiii hostes Regnum invaderent , tune singuli Cive^? Ciui-
tatum et domini Castrorum lamilias omnium caeterorum Kegnicolarum huius
Regni noatri intra muros ac munidones siias recipiant. Recepti vero quiqunque
sui vtvant tnpenais et nullum damnum. nullam viot«itiam iaferant,
fuerint,
neque dolum ac fraudem alic|uam committant, sed mutua amiciia et defen-
sionc se ipsos tueantur. Si autem aliquis reccjitiis în Castra aliquîd deliquerit
contra cives, vel Cives et inhabitatores contra receptos, tune Judex loci Ju-
Judidum fodant, et quod
stittam et Juris fuerit exeqoatur si per bonam con-
cordiam convenire non potuerint.
^ Kj . d by Google
Si cum hostibus pugnandum foret et aliquid infelicitatis (qiiod dens op-
timus avertat) cuijipiam aut quibuspiam continêret. tune ii ob se ipsos et
sua conservanda recipiantur in eas munitiones quas casus et fortuna obtulerit.
Statntum «st ut nemo unquam in patriae perniaein aliqua coiMîUa, et
oonspîratiofies meat, neque factîones exsuschet, quî si deprehcnsas et legitîmis
teatibas convtctus coram judtce ordinarîo ngni fiierit, tune puniatur ultimo
supplicio et ammittat bona quae siiam personam concerniint, salvis aliis honis
uxorem et filios corum concernentibus. Bona vero huiusmodi transgressoris
judex Regni ordtnartus postit conferre juxta antiquam oonsvetndinem Waivo*
darum et reliqua bona si quae superfuerint, Princeps regni conferat.
Ut obuietiir privatonim diversis studiis et cupiditatibus , staliitum est,
ut niillus cuius[)iarn status ft roncliticmis existat, aiidcat cum pernitie palriae
aliquod commodum seu utilimicm privatani querere, iransgresbur veru cun-

victus legitime, ut praemissum est, penes supradictos offidatur
Decretum est, quod nemo audeat suo ipsius consilîo et COnatu de prin-
cipatu aliquid statiiere, sed simul ctim nmnihus r^îcolis conununi delibera-^
tione id agatur, poena similiter sub [iraemissa.
Decrelum est ut quicunque transgie^sures praelatuiuin articuloruni et
concordiae fratemae inteltexerit, tatis teneatur Judid ordinario regni aperîre.
Judex vero ordinarius Principi et consiîio ejus pateladat. Statutum est , ut
rriiu:i[)cm et Rek,nii Judiceni ordinariuni sinml CUm SUd Comitîua ÎO OmneS duî-
latcs et castra s.emper intromiltere debeant.
Demum statutum est, ut super haec omnia literae confidantur nomine
trium nattonum regni Transilvanîae, sub sîgillo autentioo capituli Alliensis
TransUvaoiae.
MoHMaeaUi CMHlialÎB Ktgn TmqplwiiM. Ton, I. pag. 164 — 1(5. — Aichî* des ViBviiK* ftr «cbciibr
Landuhand* N. F. XII BmA. pag. 104— IQ5.
CXCIII.
1543, '542. Diffa feudal a Tmnsilvaniei intrunitâ la Turda decide a plti unQ tribulii
Turcihru, a ruga pe sultanulii ca se , libereze din pe nolulii VaUiitiitu
captivitate
Ture» (Tbewrek) i 5ft/Mtf JfaUatg.
33 Decembre,
A rticuli per Dominos Regnicolas facti in CoQuentu Thordensi.
Quoniam Domini Regnicolae fideles suae Majestatis ac (ilii sui

Item.
serenissimi agnoscnnt dandum esse tributum Imperatori Turcarum: suppiicant
Maje^tati suae, velit cum Dominis Consiltariis eam curam habere ut sub no-
mine Suae Majestatis et iilii sui incolumes permanere posnmus.
Digitized by Google
886
Item. Doininî Regnicolae supplicant Reginali Majestati, ut djgoetttr

curam habere eliberadonis dominorum Valentini Thewrek et Stephant Mayhd
et si pecunia rediniendi fiicrint, parai sant Domini Regniccdae omnia onera
possibiiia ferre, ut eiibereniur.
Item. Ereciîonei «astdloriRn et muaidomnii în Radna Banya alns

in loctsquomodo fieri debeant, dilata est detîberatio ad id tempus, quo con-
vocabuntur supradicti Domini trium Natloniim ad suam Maiestatem, quia iam
Sictili di^îcesserant ,
qiiandi) ad Domimim Locumtenentem nundata delibenUÎO
fieri debebat super huiiismodi castelioriim erectione.
MomiamM cmitMk nieiri TtaMjtwiiM. Tom. I. pic. 169— 171.
CXCIV.
1543 Aiituriiu Veiiiitiu raportdza despre unimi--,! , ce au inchint'o în dieta dcla I549>
Turda cele trei naiuni privilegiate, spre a se put^ apra inai cu succcsii, de cum s'aQ
apraii Ia contra imvtditiMi di» MMtva.
^ ^^pectabilis et magnifice domine, domine obseruandissime , salutem et

serultutbmee quam plurimam oommendacionem; quod et magnificus domiaus
m«us palatînus Oracouiensis per literas mas ad me datas consulebat et
îamdudum apud reginalem Maiestatem tentaveram, hoc novo anno quem do»
minacioni vestre magnifice felicem precor, conseqiuiti sumus deo auspîce et
domino Joanne Lyessieczki autore; hys enim comicijs videram iam tandem
domini tezaurarij potendam, et magnam autoritatem, videram edam frustra
conari, vt eum aut opprimant aut subdant cvi subdi non velit* deum itaque
laudemus, ]audemus ecti&m tam reginalem Maiestatem quam dominum tezau»
rariiim, qui amho monitis istarum Maiestatiim ac dominacionum vestrarum pa-
ruerunt, et se vinci permisere. In festo Joannis (dec. 27.) solo domino comite
et Pathoczy presente, mutue reconciliacioni afienaere, et domînus Lyessiecski
orator velut pater manus eorum oonhinxit, illeque prior obsequia, et edam
candorem animi, illa deinde demenciam et amorem pollicta, sed ut vera
fatear, ncscio quamdiu ftdus seruaturi, et xereor ne tempore necessitate
rerum, sicut illa ita et iile agat, nam ingeniosus est Vlisses, vtcumque
tamen futurum ait, placet ooncordiam jn comicijs Thordensibos idem et
he tres nadones Transilvane fecere, mutuis aese vinculb in vnitatem strin-
xere nc alij ah alijs mctuant, vt hactenus et infjruente hoste qnopiam non
,
vt nuper contra Moldawm, scd diliyencius arma suinant, et se defendant.

Saxones, qui in convetitu non aderam tot ut tante rei auderent sub-

I
acribere, diem ad deliberandum aeoepere, quis concordie prime partes extStere,
vt eam pwrtem faciltos oeteris rebus Um regnî quam maiestatis reginalis pro*
spiciatur; nam illico statutum est vt filium defunci prinripem habeamus, vt
cesari Turcarum tributum mittamus , vt rogcnius FerHinandum Regem, ne in
periculum nos adducat si tueri nequit et sinat nosmet ipsos notri curam ge-
rere, postremo, vt quamprtmum ec vbi voluerit maîestas reginalis convocet
primarios viros regni ad se, ut de prouisione ac meliori sttu suo decematur;
quid autem de hys omnibus sperare boni aduc nihil plane audeo, quia et
tractatus reginalis maiestatiscum Ferdinando rege impedit et proxima nostra
legacio ad eutidem regem cum fidelitatis oblacione omma perturbat, quando-
quidem et Turcam timent et in Ferdimndi potencia nuUa est fiducia, cuique
parieti sit admodum difiditis est deliberado, sic vereor ne prataxtis» a quibus-
di\ elli nequimiis pereamus cum hysipsfs cum qiiibus hucusque semi^r pe-
,
rijmus, nuUa sinceritate accionum vsi, nam et rapax Seredi ad suam maie-
statem venerat proxime cum diplomate oonfirmacionia dicti tractatus, honeate
remissus est, nique modestia vafer homo preuertisset, deoedens ante tempe*
Statnm, proculdubio ex ipak oonid^ «otu regni pdlebant, in quibus enormes
rapine tam pamo tempore a sui acte muhorum querimoniis sunt declamate.
Reginaiem maiestatem tantum salutauit cetera peragere oonsilium ac
rflgnmn vetuit precipue odSo rapinarum îpsius Seredi ac suonm; «ed et ex
boc quid turbarum expectatur tua dominado consideret, cum eesare etemm
si dubijs annis condiciones salutis inibimus et nesciet quo loco res nostras
fore putandum est verum hijs leuitatibus nos jam asvevimus fluctuemus aduc.
,
Hodie domious tezaurarius, coroes Themessiensis et Pathoczy profi-
dscuntur In Hungariam ad habenda comicia, vt ea edam pars regni, que

est inter Tibiscum et Transiluaniam partem tributi oonferat.
Vbi vero negocium meum non communicassem cum tua dominacione
dominiim palatinum Cracoviensem attigit etc. priiiata sua negoda, scriptor
presencium litera rum in literis prosequitur, que supervacaneum michi visum
cat hic describere.
Datum ex Dzalvr ante penuitimam deoembria 1542.
Wranttus.
HoBMMnlt «HiUall* legni TraosjrlvMuaa, Tooh I. inc. 179—173. Cojiic eonteni|ionin& te anAiM
Malului 4m Vicna.
Dig'itlzed by Google
8S7
cxcv.
IS43. Comitatele Bihorului, Zaraiuliittii , Timiirti, ilnrAA» ete., trimeta tina 1543.
dqMitatO Ja regele Ferdiiuuida pre a4 deeUm supunere.
Oereniflaime fmnoq» et domine doimne nobis clementissime, ikklium

et pcrpetuorum seruttiorum nostrorum humillimam comendationein. Misimus ad
Majestatem veslram Serenissimam hune fratrem nostnim Egregium Michaelem
de Wesen, medio cuius de arduis rebus et negotijs, statum regni concernen-
Majatati veitre, nomine nostro, referenda comnustmiis. Sup*
tîbtis, iionnulla
plkamuB itaque Majestati vestre Sereiwssimc tanquam principi nostro Serenb- ,
simo ,
dig^riPtur Majestas vpstra verbis ipsius fratris notri fidem facere, eumqiie
sua clemcncia ita exaiidire , vt res nostre, que in extremo periculo versantiir.
Majestati vestre cure esse videri pussinl. Deus optimus maximus Majestatem
vestiam Serenissimam sanam ac fdîcem oonseruet Datum tn Comitijs Wara-
diensibus 10. Januarij, anno domini 1543.
fideîes s«ruitf>re«
Coniitatus Bihoriensis, de Zarand,

Themesiensis , Orodiensis, Chanadien-
sb, Chongradiensis de Bdces, Zoinok ,
Exterioris et Hewestensis eic.
Pf dos-: Sernni5;simo principi et domino domino Ferdinando, diuina fa-
ucnte clemeniia, Romanorum semper Augusto ac Germanie, llungarie, Bohemie

Dalmacte, Croade, Sclauonîe etc in&nti Hispaniarom, archUluci Auatrie,
duci Burgundîe, Sieste etc., domino nostro dementissimo.
Munii TK^nia coMiiMn Rgai H«|ari«e. Tm. II. 494-^495' — 0r%Haiail cm S Hililt teciin In
juchi» McrelS iiin Viena.
CXCVI.
1 543. Nicolar Olachulu ; RoutâmtiM) rÎ pe regele Ftrdiuand, ca se fie numita l$43>
episcoptt la Agria s^â in Transilvania.
Oacradssima Maiestas Domine Domine Clementissime.

ReiEÎa
Fidelitatis et seruitiorum meorum perpetuorum in clementiam Maje*
statis Vestrae .Sacratissimae humilimam commendationem
Spe ea ductus, quam mihi Sacratissima Maiestas Vestra de mei pro-
J7,j99. DocuBOiM. Voi. II. PurtM 4. 48
d by Google
338
motîone saepc numero dementer fiicere dignata fuit, non erubui clementiam
et munificentiam dus nune suplex implorare, cum Sacratbsimae V*** in
eptscopatibus Agriensi et Transsilvanensi nune uacantibus datam esse uicleam
occasionem, q»ia in me suam clementiam declarare possît, et niihi locrim ac
condilionem dare, ex qua non quidein âdelius, quani in hune diem (id enim
totis uiribus euraui), sod diligentîus et commodins seraire ualeam.
SupUco îgitur Sacr"** M" Vn« humilltme: dignetur ex sua clementia
alterobenefidonim praefatorum niihi prouidcrc Si quid hactenus a me inter-
missum est seniitii ajt.id M"*™ V'^=''»>, curabo id omnibus uiribus prouisus eiusdem
clenientia cumulate reponere. Gratiosuni a Sacr"" M«« V™ expecto responsum.
Quam deus optimus maximus felicem et incolumen oonservet.
In cutus clementiam me et fîdelia seruitia mea tieruni atque itenim
suplex commendo.
£x Posonio decima Februari Anno 1543*
iiiwr-BHM M-tîi V-HW

liyHilia al Bdalii Hniiior
NicaiiMS Olahus atsios Athmsis.
Titlulii esternfi: Sacr""' Mnîestalis Kegiae Romanorum Hungariae et

Bohemiae etc. domino meo clementissimo.
Tttneaciiai '\'ix. An. l&to. pag. 596. UrigUuluiil In arcliiva acoretl din Vicna.
CXCVil.
1543< i$43' Ditta feudal a TroHtilva»ui tntrunif ia C/ufO decide a trimite o k-
gaiiinc h Con5t,-iniiii(JiJ.ola , ca se ofere tribiitu iiîtnniilui , \ alt leg^liutie la Petru,
voivoUuiu Moidovet, ca se incbeie cu densulu unu tractaii de alian i de buna vednAlate.
1543. Die 26. Mensis Februarii Colosvarini. Articuli Dominorum Re-

gnicolamm.
Quoniam his periculossimis temporibus Reginalis Majestas se, fillum
vttam et foltonaa exponere vuit, simul cum Dominis Regnicolis otnncm even-
turn excipere, ideo par est, quod Reginalis maiostas et lllustrissimus Dominus
Filius Suae Maiestatis habeant plenam potesialcm tenendi, gubernandi et ad-
ministrând! Trannssiluaniam, et reliqua quadibet loca comitatusque sub no>
minibits Suae Maiestatis et filii Ejus existentia.
Omnia Officia, ct ofhciales quifibet, tam Reuerendissimus Dominus
Uocumtenens, quam caeteri dependcant ah ipsr» Maiestate Reginali, et Filio
suae Maiestatis, ita, quod secundum I'rincipum Hungariae indulta et Privi-
legia, Kbertas Regni huius ineoncussa seruetur, quodque omnia Regni negoda
^ j . d by Google
Sua Maicstas admlnistret de consilio Coiisiliariorum ipsius maiestatâ Re^^nalis.
Si vero c^randta ne[ntta emerserint Sua Maiestas advoret, non soîum Con-
siliarios suos, verum etiam primarios homines Consiliarios alias designatos,
e quaKbet natione, quorum Consilio utatur.
Nutli oflicialeshoc R«gno constîtuantur externi, neque beneficia
in
aliqiia in Ecclesiam Albensem COaferantur laids, non suscipientibus ordines,
pueris item, e.t his, <iiii non simt oriundi e reg;nis Coronar Ilungariae siilîectis,
Cum sua maiestas Ciuitates et arces, in hoc Regno irans-
habeat
syluaniae, et alibi, possit in quancunque Ciuitate, vel arce Suae
habitare
Maiestatis. Deniqoe m Lîppani, Temesvarinum , Varadinum aut etiam Cas-
sovîam, ire voluerit, profidscatur, de Consilio tamen consiliariorum Suae
Maiestatis ct Consiliaromm alias a Doininis Regnicolis clcctonîm
£x singulis nationibus mittantur singuli nuncii , ad imperatorem Tur-
canim, eiun censu offerendo, quem portare nundus i\.cgiiialis maiestatis debet,
et mandata referre. Ibi oblato ceosu s^ntur gratîae Imperatori Turcamm,
quod filium serennsimî Dominis Joannis Regis vohierit praeessc Regno, sup-
plicareque, quod si filius Rpgîae maiestatis e vivis excederet f quod Deus
auertat) dignetur libertatem Nostram literis sui confirmare, ut semper pos-
aimus aliquem principem ,
quem voluenmus, ex ncstratibus nationis Hungariae
(efigere vel tiabere).
Reliquam instnictîonem dabit maiestas Reginatb, cum Consiliariia suis^
ipsi nuncio mittendo.
Nuncius mittendus a Keginali Maiestate ad Magnificum dominum Pe-
tnim Wayuodam Moldauiae, ratione confoederationis et bonae vicinitatîs cum
hoc Regno, sicut olim fuit amiciia inter lioc et illius, mandata ad eundem
Waywodain dari debent a Maiestate Rc^'inali Consîliariis, t-A
Quoniam ad necessitates reginalis Maiestatis ct regni defensionem mi-

lites sunt neccssarii, idco domini Regnicolae considerantes pericula instantia,
bostea îtem înternos et externo» orituros forte esse, qui ne possint incautos
dominos Kegnicolas opprimere, decreuerunt alcndos esse milites miile et quin-
Pfentos, qui semper parai sint et ubicunqiie ct citicunque Nationi necessarii
fuerint, istuc ducantur et sui uiuant inipensis, cum habituri sint sua stipendia.
Domini Nobiles seruent Equîtes quingentos, Dondni item Siculi totideni

milites quingentos teneant, Saxones uero pedites quingentos bene instructos
armis habeant, praeter illos milites, qui parai esse debent, scilfcet dnguli
de decem portis alias dicatis.
Monanift coanliiUa ngfu TtaotrlvMhe. T«n> L f»g. 175—177. Copia In ardiha nafiunei «Saeiei
din Slbit.
S40
CXCVIII.
i$43- Grigorie Vasar/uly informÛl pe RmHt Bmtemiua , secretariuM regelui
Ferdinandil , c sultanulu turc(""5cfi a adresaii o scrisore ratrc dieta TrnnstK nuici în-
trunit \& Ciuii, prin care invit pc naiunile Transilvaniei se iê parte la cspedi(iuiK
asupra Germani lorii, i le face cunoscuii, c witwitUS tfim Mcidwa i vewotMa erei-
romântsci vort trece prin Transilvania citire Uuda.
•t-gregie domine et Frater obseruandissime, salLitcm et meî com-

mendacioneni; jn alijs literis de sttu istius regni niiiil ad te scripsi , cum
penitus ignorarem quid vdînt regnicol nunecongregadone Kolos-
in ista
warini facu intellexî eos , qui jn omnibua rebus et Jiegocijs «emper adsum et
vt regi significes rogo. Sic auteni est negociiim rpfjni, Tiircn misit ad eos
literas, mandat in eis, vt per suum veniant ut victualia
capita in exercitam
suflÎGienda ducant, quoniaro numero contra germanos prolîcisci
inquid tanto
volumus, quod neque antea eo numero exiuimus, vos quoque ita vosmet
ipsos ordinetis et preparetis cum victualîbus vt neque vos neque exercitus,
,
noster jn victualibus deficiat, preterea jnquid waiwoda Moldaims per re^num

vestrum egressurus est, ne eum molesietis sed pacifice dimitatis. wa>w()da
quoque Transalpinensb venturu» est, et tter uterque istorum capiet ex man-
dato oesaris Turearum primo die Aprilis, quoque Transsyluaoiensibus eo
tstîs
modo mandatum est, vt cum iilis inoueant exercitum Transsyluanensem tam

eqiiestrcm quam pedestrem; jam frater optime constilutum est hic. vt a sin-
gulis sessionibus exigatitur denarii LXXV. ex hijs denarii XXV. reginali ma
îestad dântur, eum reliquis denarîis 50 mittuntur ad Turcam alique persone,
ad excusandum se ipsos et expediandum. Anthonius prepositus Albensis unus
qtii ibit in Icjâcicjne ista et vt cciam episcopatum a Turca
împetret sl obi-
neri potest; mittuntur ad regem quoque et ad cesaream majestatem litere,
jnpetraturi sex milia homines, miile armigeros, miile huzarones, quatuor niillia
pedites,
litates
sl hos homines possunt jmpetrare a maîestatibus sui, tune
uii-
sequuntur et regno et sui maiestatibus, vt istx wdwode se ipsos domi
h
retinebunt et Turca non crit ita audax jn ascendendo. Si autem isti milites
jntrauerint, nospossumus numerosiorem reddere, nnm cum nostratibus pos
stmras esse cum
septuaginta ntilia fieri, et eciam pluribus, ergo si vuit sua
maiestas jntegnim hune regnum fieri, non recuset hos milites jntromitlere ac
desiderium huii» regnt adjmplere aliter vel altoqut regnum istud Transsyl-
uanie pessum ibit, ista de sttu regni habei;, «t refer rogi ac me et seruicia
mea ipsi commendes, velim si fieri possit vt officium Ihordensis
camere simul
rokhi ordinares, certe dignus essem eciam aliquid ab eo obineri, qui fide-
lissime semper seruiui; vale felix et sis memor mei rogo, datum tn congre-
gadone Kolosvariensi penultima februarij 1543.
Ves/er IVassarhelius mp.
TitlulA estemft E^regio doinim) Paulo Bomemisza secretario regie
maicstatîs, domino et Frairi obscruandissinio etc.
KMMMal* CMuiilialiK icgni Tm^lTMiiie. Twm 1, i7S-i7o. OrigiDaluld In archiva Mcr«U

du ViMa.
Dlgltlzed by Google
341
CXCIX.
1543. Petru HalUr, primariulâ comuniUtii Sibiului, amintcsce regelui FerdiHandU >543-
despre devastam , ce a fScal'o td Tranaiivania vvtwdtttH din Mtldfwi,
Sacra Regia Majestas, Domine Oomioe Clementissime.

Post fidelium serviciorum meorum perpetueque fidelitatîs ct con-
stanele mec crga S. Regiain Mattem. Vestram, humillimam ac dcvoiissimam
commendacionem, Non latet Sacram R. Majestatem Vestram, quod proxime
elapsu anno hoc Regnum Transsilvaniense per speciales nuncios suos, de
tribus Naciooibus ad 5. R. Mtatem vestram mîssos (inter quos ego edam
miniiinn nuodut Vniversitatis Saxonum fui) fidelitatem et obedientiam debitam,
tamqtiam dno siio Naturali et Regi prestiterunt, iuramentoque firmauerunt.
Venim, tameii exquo ego, licet minimus inter eosdem nuncios Transsilva-
nienses, notnine omnlum Saxonum, fidelitatem Sacre Regie Maiesti Vestre
fide mediante prestiti, Ideoque fidelitatîs mee racio, qua erga Sacram Reglam
Maiestatem vestram, tamquam dominum nostrom clementissimum deuictus
sum, legîttime expostulare videtur, iit per nuncium nune idoneun» oblatum,
Laurendum, presencium scilicet exhibitorem, statum et condicionero huius
Regni TraosMlvaoîeBsîs vehit sattem Brevibus S. Râ Mtatî vertre signî'
ficarem, Siquidein post reditmn nostrum a S. Regia Mtate Vestra in Traniam,
certe Comitie celebrate sunt in Opptdo Thordensi, ab vniuersis Regnioolis
trium Nationum huius Regni Traniensis, vbi post miserabilem desolationem
Regni a Moldavo acceptam, de permansione Regni varie tractatum est, Ve-
nimtamen ultirao în eam fioem res est deducta, vt sub nomine et umbra filii
Joaonts Regîs ipsum Regnum permanere debeat, ne ante tempus ab imanis-
fflmo tyranno Imperatore Turcharum Nos ac totum Regnum periret, sed ut
eciam interim in fidelitate Reijie Mtis Vre permaneamus. vbi Siculj Nuncîum
eorundeni apud S. Regiam Mtem Vram habitum in legacione sua non con-
seniauerant, ut în fidelitate Regie Mtis Vre permanerent, Et Nobiles quoque
aliquî eotunc, quemadmodum et nune, unius voluntatis cum Siculis fuerant, aed
pro pacifica Regni permansione, mandatum Reuerendissimi dni
in lioc, ad
Georpii, Episcopi Waradiensis ad S. Regie Mlis Vre !,ociimteneiuis, Censum
S. Martini preteriti annj, Reginali Mti assignauimus, Eideinque dao Locum
tenenti certam Summam pecuniarum dedimus, Insiiper quoque- certum trî-
butum Imperatori Turcharum oflerendum leuaiiimus, de quo S. Rê Mti

vestre Cfjo antea significaui ,
pro qiio offerendo et intromittendo una specialis
congregacio Regnicolarum in Ciuitate Coloswariensi ante proxime preteritam
quindenam celebrata Verumtamen ipsa vnîversitas Saxonum in fidelitate
est,
vera Regie Mtis vre permansit, Atque eciam si cor dni Episcopi Waradiensis
ac S. Rîe Mtis Vre Loaimtenentls, veradter dc est, vt ore fit confe«io,
Nos Saxones non dubitamus, quin dec duce. una cum eodem et paruo au-
xilio Sacre Regie Mtis Vestre hoc Regnum Translluaniense eciam inuitis alijs
duabus Nacionibus absque ulla aanguînom effusione in dîdone S. Regie Mtis

Vestre reinere possemus, Sed cum de ocultis Nemo iudicare possit, Ideoque
DIgitized by Google
hic tddmus aerupulus nos iam monet, vt rackmem permanttonis nostre ha-
bentcs in certts ac premissis iiegociis nos ad tempus conuiuere oportât, nam
in caden» vlttma conj^regacione conclusuni est., vt cx singulis Naciontbns Re^^ni^
vnus nuncius pro tributo Imperatori Turcharum introducendo et olTerendo
digatur «t intrtMnittatur, SuppIiceturqiHt Imperatori Turdiarum, quod eosdem
litteris sui mediantibus in hoc Kegno confirmet, vt post obitiim tilii Joaimîs
Regis, de genealogia sua Principem Rei^ni eligere valeant, qiiod nobi?; prorsus
a]ienum est et tntollerabile videtur, Quapropter eciain in dies et horas opor-
tunitatem ooeanooem et viam querîmus, ut Saxone» a tafi l^cione sint
exempti, atque nequoquam dos ad eandem iatromîttere volumua, nt^ maxima
nece&sitate coacti, verumtamen, m
ecMDCordia Regoî interturbetur, si secos
fieri non potest, dabimus vmim qiii non omnino nre siet fsic) lingue, neque
eciam multe aut magne autoritatis, Quarc suppiico prcsentibus S. Regie Mii
Vre, tanquam Dno Nn> elementissimo, dignetur conseniatioQi nostre în tem-
pore connilere. Nobisque gcDcroaam dare înfbrmacionem, qaid deinceps facere
debeamus, Quod perpetua nostra fidelitate, fîdelibusque serviciis nostris erga
S. Regiam Mtetn Vram deservire volumus, Eandemque fellcissime vîuere et
vaiere exopto, Datis Cibinii 15. Marcy. Anno dnj 1543.
B. S. 9.tg* Mii$ VM <i<<clis
Peirus Haller^ Alagr. duium

CivUatis Ctâitu'iHsis.
Pt dos& : Serenissimo Principi et dno d. Ferdinando dei gra. Roma-.
ncvnim Hangar. Dalmatie, Crodeque «tc. Regi^ dno Nobis semper elementissimo.
Aithiv te Vcrdaw hr liclMitl». LandMkiMidit. N. P. IU Bând. ptf. 1S9— 190>
CC.
Ij^, I54v Rppele /^<-rii'/«ir^'<)',î zlo^T'cscc nobilirlui .'htti-niu din TrUsctu ora-ul j Ofett-
baia, precum i alte trei comune dm munii apuseni ai Transilvaniei, pentru sumade4000
fl., dfiqptil tecompensX pentru pagubele, ce Je a suferitei dfiasuU âcânda Bcnridi regelui.
îêrdinandus etc.
Reverende fidelis etc. Quamdia et quam fideliter nobis servierit egre-
g^'us Anthonius de Thoroc7:l<o fidelis nobis dilectus, Devotioni Tuae probe

constare non dubitamn. lluic itacjue in rt:t;ompensani aliijuam et refusionem
damnorum suorum in scrvitiis nostris accessoruin adipsius humiles preces op-

pidum Offonbanya cum tribus sui possesônibus pro summa qoatuor millium
âorenorum hungaricalium gratiose ]>ronunc inscribenduni duximus, ita ut illud
tamdiu in manibus sui inscriptionis titulo tenere debeat, donec idem oppidum
Digrtized by Google
a se vel paratia pecuniis vel aliquibus bonis poBcsaKHianis rediinePc et di-
benure posnmus. £t quoniam accepimus dictum Antoniuni de Thoroezko propter
suam virtutem et pnibitatcm D^' Tuae valde gratum ct chariim esse; idcirco
eidcm D"" Tuac per iias nostras comniitloiuium putavimus ut si cjiia occasio
sese obtulerit, cûa putet a nobis ipsi Antoniu de ihuroczko <ie aliquibus
boQÎs vel paratis pecuniis pro redemptione antenomioatî oppidi provideri poase,
nos de eo admonere et memoratum Anionium cum omnibus rebus et negoctts
sui hortatii nostro egfregie promotnm adiutum et conim<'ndatum habere velit.
Nostram in eo benegraum exequutura volunutem. Datum Nurembergae quarta
aprilis 1543.
La tneûitU serisorti: Fratri Gewgio.
TiMtmâmi Tir. An. iSfC, PH- S45—S«6. CoaMptl In Mchira mp. rag, din Vleaa.
CCI.
1543 Fy,it, U (ri iiri^/-. episcopalii d:n Orade ,
Mg pe regele Ferdinandu se se IS43-
împace cu regina veciuviS /sa(>fiia, de 6r-cc altu cum Transilvania se va da pe partea
TurcHorfi, fiinda-cl nimeiii nu m pdte încrede în Ungurii ji tn Secuii de acolo.
j^êrenissiiTie princeps et domine domine mihi clementiîîsinie. Fidelium

servitiorum . . . etc. . . . coinmeadationem. Ea quae scitu digna erant per
Stephanum Vas et scripsi et nunciavi omnia M" V. diligenter, volui tamen
de illis quoque rebus quae post tllius diacessinn ocmtigerunt M*» V. &cere
certiorem. Imperator Turcarum in festo Saneti Georgii Adrinopoli ss movit
Sophiamque venit, tbi omnes copins suas coacturus; naves vero commeatu et
bombardis onustas inhnitas ex Danubio praeinisit; ex quibus colligere licet,
subito aliquid illum facere velle statuisse. Quapropter supplico M** V. ut ma-
ture Strigonium et Albam Regalem quibus potiseimum ilie locis intentus est«
fîrmionbus quibus potest praesidiis et commeatibus M'** V. mimire dignetur,
cum beglcrbcy in eum finem imperator praemisit ut et a praeîdio et a com-
meatu civitates illas prohibeat. Quid autem ipse de modo istius belii sentiain,
boc quoque M*' V. per Stephanum Vas perscripsi. Mandaverat praeterea mihî
Nf" V. ut gentes ex Rascianis ad usum navaln
conducerem qui ad finem belii
mensis aprilis ad Comarum esse deberent. Iâruissem certe mandatis M''* V.

et deinrrp»; quoque omnem curam et dtlic:rcnf!am adhibebo ut volnntati M"*
V. satistiat, sed tam impossibile esse puto propter adventum imperatoris quem
omnes îam se movisse scitmt. buc delectum militum iîerîposse* cum. nemo
iam domum uxoremque et liberos relinquat, sed salui suorum quisque quan*
turn potest prospicere studet In martio vero commodius res ista agi putu*
isKt. Fdedy autem vigestma aecuoda nuui ad me venit. Mentem itaque M*^
V. turn ipso Feledy turn ex litteris elusdem M*** V. intellexi ad eaque me
conferam, quae M '"- \' velle coj^novero Dp conducendis vero ali'is gentibus
curam habebo diligentem ut ad aliud mandatum M<'« V. paratiis esse possim;
aed quemadmodum to omoibus fere lîtteris V. serenissimae de coastituenda
honesta regfinalîs Mt<* eiusque sereniasimi fîlti conditione nipplicavi ita nune
qiio<iuo eo fjuo possiim huniilius supplico ut singularem curam M- ' \'. de
istis Maîestatibus hahcat , qno et ega liberiiis M"' V. servire possim Turca
quidem bona verba dat, fides tamen nulla est ei adhibenda, prupterea quud
eiusmodi spiendidis verbâ multa iam regna in exitium peitraxit. In manifesto
itaque periculo reginalem rdinquere non possum, sed necesse est ut
hinc ad tutum aliquem lociim conferam. Si vero reînalis M*'^ iiegocio cum
M** V. nondum bene concluso ex boc regno discesserit, timeo vehenienter ne
tolum hoc regnum statim ad Turcam dedciat. Hoc autem ita fuiuruin soli
nobîles qui herî me ad ooram testai sunt, quod post
convenerant aperte
discessum reginae Statim ad irnperatmrem Turcarum {)ro petendo etS aliquo
principe nuncium e<îsent dimissuri ;
propterea M'"* V. nihil ,
neque regno, neque
rebus sui, consultius quidquam agere potest, quam si de conditione istarum
M*"*> cito, cito prospexerit ut post deductionem reginalis M"* totum hoc reg-
num V. per eum quem huic rd praeiîcere volet în potcstatem suam liaa
cum arcibus recipere possit, sine quibus regnieolas istos M*^ V. in oiiido
tenere non potest. Dequidem Saxoniim quibuscum mihi intelligentia
fidelitate
est promittere possum tamen duabus nationibus fidere non licet. Si vero
, aliis
moram altquam io hac re M'* V. (eeerit, aliud in tanta renim necentate

boere non possum, quam ut reginalem M**", si alius refugii locus non crit,
Cassoviam unacum eius filio deducam. In hoc igitur M*** V. summum con^-
lium totamque deliberatîonem conservandi fniius pairiae sitam esse sibi per-
suadeat. tiominem quidem in Turcia habeo, priusquam tamen iile rediisset,
ruroore ad nos hodie aliata sunt, dvitatcs Nandoralbam,Samo, Zalonkemen
et aliam in Bozna Novum Montem quam vocant a}nflagratas esse.
Quemadmodum autem vita nibil neque charius neque îucundius esse
potest, ita certe nihil libentius in vita mihi continî^pre optarem quam ut M'""
V. convenire coramque de rebus ad conservaiionem regni pertinentibus col-

loqui possem, inprimis propter negocia V. quae sive ignoratioae rerum
noatranim sive defectu alterius rei, video tamen ire omnîa sine ordine» quod
causa M'" V. quam totam in salute reipublicae rhristianae vcrsari conspicio,
quantopere doleam litteris consequi non ]>ossuni.
,
>c mea autem ad M'*™ V. I
veniendi securitate ea M'»* V. mihi et scnpsit et iiunciavit ut nihil unquam

tam persuasum habeam, quamuis muli aliter de me hoc apud M*** V. inter-
pretai sint quam illam singularem M*^ V. eiga me dementiam in quam to-
tius vitae meac et quictcm et solacium collocavi; nec unquam quidqup mihi
in mentem venit, quod me a gratia M''' V in diversiim hactentis ducere po-
tuisset; modum tamen veniendi nun video cum prupier mlniitas curas quibus
in conservatione huius terrae distineorj de una arce in aliam ire mihi non
lioet; immo vero si Turca itie ad M**" V. profectum esse nimadvertertt,
quod cene celari nimquam posset, nuUa maior occasio invadendi ngm ilfi
pomet offerri. Caetenim si M'" V. pro nia prudentia modiitn aliquem repe-
riret quo sine iactura regni id fieri posse copioverit, id fadani quod M*^ V.
regno utile et in rem suam essc iudicabit.

Quamuis autem priui quoque Y. suppiicavi de arce Vadenâ et
Pcehwaradiens ut ilUui M*^ V. ad maaus auas reaperet^ nune itaque iterum
M'' V. suppiico ut Pechvaradinum vel Emerico Verbecy vel episcopo Quin-
queecclesiensi, antcquam Turca illam eripiat, reddere iubeat, pro cuius resti-
tutione cum iam littcris quoque imperatoris moiiitus essem, unica hac ratione
illos repuli, me adventum imperatoris expectare, arcemqoe illam ad hudus
solius imperatoris me dare cofMknisse. IHai» oiim qoae a tne longîssirae di-
stat et ad quam per media Turcas itur, niihi tueri et dilTicile et impossi-
bile est, quae si a Turcis fuerit occupata, Quinqiieccclesiae diu durare non
possunt, et Vacia quoque iugeuiem cladem superioribus partibus regni Hun-
gariae in .eo casu adTerret procul dubio. Tam de Vaciensi igitur quam
Pechvaradieoa qttas hacteaus mds aumptibus servavi, curet obseero M<m
V. ne tiircica manus illas occupet. Scripsi aiitem nd sacratissimam quoque
et caiholicam caes. M'^-" de modo belii, qiiem M" V. perscripseram. Per mi-
sericordiani igitur dei, per salutem totius reipublicae christianae, per lachrimas
innooeatium et viduarum, per alta «u^nria senum, per trepMationem miseri
vnlgi M»" V. suppiico, dignetur «aer. caea. M«" hortari, ne regnum hoc multo
sanguine maiorum nostnim ronservatum et pro propugnaculo totius reipublicae
christianae omnium opinione habitum ad manus perfidissimorum hostium cum
summa christianorum iactura venire patiatur; nune enim ea defendendi regni
huttts occaato M'"^ V. oUata est, qua nulla nec maior nec utilior esse po-
test; tanta autem ratiu huiuB rtgni apud M'^' V. esse debet, ut ea occasione
neglecta , hostts ex solo hoc regno facile imperium totius reipublicae chri-
stianae sibi vendicare potest. Contra si tcnipestive salus huius regni V.

curae fuerit, promittere possum, dei auxilio infra spatium quatuor annorum
continui belti exagitatione et Constantinopolim et maiorem partem Turdae
penes M''^ V. fiituram.
Cum vero quottidie deinceps eiusmodi res emergant, quas statim scire
M«°> V. necesae erit; suppiico V. ut homines meos quumprimum expedtre
dignetur ut et M*^ V. ad eius pracscriptum tnscrvire aciam et me rebi» oecessa-
riis M****y. focere certiorem* Deus opdmus maximus M"*V, . eic . .
oonservet. Datis Albae Jnlîae vigesitna quinta die maiî, anno domini MDXLIII.
Quidqiiid \ ero iste Michiel litcratus M»» V. meo nomine dtxeric, fidem
M»*» V. dus dictis adhibere dignetur.

Bindea K-tit «tfcniiaiawc Mdb «enrlior
J'r. GtOf:gâu.
Tiitui *si«m«: Serenis«mo principi et domino domino Ferdinando etc. etc.
Tdrlinctai Tir. An. 1S7H. j>ij. SJ4-557. OrigirnlulO cu cifr« In vchira imp. reg. din Vioia.
47499. DocMMMk VA II. Puiw 4* 44

cai
1543. 1543. frnli-h- Gtor£f, tpiacop\i]\i diaOrade, acrie regelui Ferdinand , c suiUnulu
turccflcii vine asupra Ungariei cu o putere estnordlDarfl, cS noliîlii i Secuii din Traa*
silvnnin ar fi trecuii de inultn pe partea vanwtu/ui tlm Moldova, dac dfomild l re-
gina Uabella nu ar fi fotii în Transilvania.
F'ratris Georgii legaiiones de rebus Ungariae ad reglam Maiestateui,

dominum nostrum clementissimum.
Ut sua M*** certo sdat imperatorem Turcarunt prima die mensis huius
iuDU cum omni siia vi rtc potestate bcllica ex terra Sophiarum venire cepisse.
Ut sua M'-''' certo intellijrat conaium et voluntatem Turcarum inipe»
ratoris esse beglerbekum praemittere ut Strigonium et Albam Regiam statim
obsideat: ne praesidiarios roililes et victualta sua Maiestas întromUtere ppoat
Imperatorem Turcarum validisstmo exercitu venire, quali antea mm*

qiiam in Ungariam venit omnesque bombarda'; (]uas ab initio cepit in Un-
:
garia , nune in Alba Graeca ad currus ordmasse: et advenlum beglerbelcii ex-
pectare, qui aimul et venerit, illas omoes bombarda* ad expugnandas arces

munitîores Ungariae mktere. Ideo:
Supplicat suae Kf* Frater Georgius ut sua M'«' habeat vigtlem renim
cnram, t'ortifîcct et communtat arcea commeatibus, victualibus ac praesidiis,
antcquam hostis veniat.
Imperatoris Turcarum nuncioB apud Fratrem Georgîum esse, per quos
iube tributum Ungariae adminbtrari et ipae Frater GeMgiua tributum iam
propter pacis praetextum ac simulationem illi administrri fecit.
I'er eosdcm nuncios optat et iube imperator Turcarum ut quam ma-

ximo exercitu potest, se ad bellum i'rater Georgius paret et visis primis Itt-
terisad Danubium illi obviam eat. Pro hac autem re mtsît Frater Georgtus
nundos ad ipsum imperatorem cum taii înformatione, ut aliquantisper factio-
nibus ac simulationibus ipsum remorentur et teneant, quousque M'* regiae nir-
sum vel litteras vel nuncium nitttere possit.
Oratoris regis Franciae ad imperaturem Turcarum servus unus venerat

in Tranasylvaniam, ut rumores famamque ilfic venaretur et discordiam etiam
ac defectionem a sua M'" suscitaret. Quem Frater Georgius ita excepit, ila
CTun eo Traccavit, ita demum a se dimisit, ut nuUum ex eo sit periculum, nec

suam M'"" hac causa solicitam esse debere.
Nobiles existentes in Transsylvania et Siculos etiam ita esse incon-
stantes ut ntsi Frater Georgius cum reginale M'* inter eos habitarent, iam-
dudum vaivodae de Moldova adhaenissetit. Propterea suae M" Frater Georgius
supplicat ut snn M"''' provideat ne si ad M'" suae mandata Frater Georgius
illinc fuerit egressits, illi a M*< sua deiiciant.
Supplicat cuae M*^ Frater Georgius ut $m habeat etwam reginalis,
VL^^ nam audiens adventum imperatoris Turcarum adeo territa est, nt nus*
quam ab eo remanere audeat, ob eamque ipsum Fratrem Georgîum iit sâ-*
Digitized by Google
vitiis suae M*^ multum impediri. Quare sua M*^ ad eam scribat et locum
aliquem munitum assîgnet, vibi audeat remanere, Nam si ipse Frater Georgius
ad mandata suae M'" venire oagetor, velit nolit, si non in alb looo, aaltem
Cassovîae eam oportet relinquere.
Sua M"" per egregium Lestar de Feled nunciaverat ut Frater Geor-
gius ad nasados gentes conduceret, îpae ero quamvls diligentissîmam dederit
operam, conducere non potuit. Nam adventu tmperatoris Turcarum ita omoes
esse perterritos ut solum curent: ubi et quo se cum liberîs, uxoribus, ac
rebus deiendant. Nihilominus statim ad mandata suae M«'* vaivodas nazadorum
vocari fecit omniumque eorum pro fidelitate suae M"' ivramentum accepit,
eommîsîtque ut abicunquc inveoienturt sex, decern, viginti, triginta aecreio
conduoerentur et ad servitia suae M^" inDanubium mitterentur.
Certos et fidedignos vîros cum ad dominum nostnim demen-
litteris
tissirmim Carolum imperatorem Frater npdrrius misit, suppiicans ut regnum

adrtictum adiuvet. Illos vero homines pruptcrea per suacn M''°> non mjsisse,
ne se sua M*^ suspidoitem tinbtram conciperet; «ed sua eeito credat,
nîhil aliud nunciaase, nîsi pro auxilio împtorando.
Frater Georgius tam a rege Franciae quam etiam ab aliis multis per
litteras hactenus est solicitattis ac ad defectionem a sua M*« adhortatus: siip-
plicattamen suae M'' ut nuUam de eo dubitationem habeat; nam ab eo tem-

pore quo se «uae commendavit, semper omul fidelitate fuisse et nune se
in tota vita suae Mf cum sanguinis elSusione promittit servitunim.
Frater Georgius multoties ab împeratore Turcarum est solicitatus: ut
Vaciam et Pech W'araddia det in manus eius; ipse tamen spe inani ipsum
hactenus fovit et tractavit. Et ipse hrater Georgius scripsit aliquoties domino
reverendisrimo Strigonienai ut Vactam militibus muniat, scripsit etIam domino
reverendissimo Quinqueecclesensi ut et ipse muniat Pech VVaraddia, aed
ab istis in hune dieni nullum acccpit responsum. Nune suae M" suplicat: ha-
beat curam istorum locorum, nam iam Turcarum imperatore advenicntc, se
nescire quo praetextu, qua simuiatione tenere possit, si imperator a sc ro*
gare ceperit. In utriaque tamen lods servos ivramento adît, ne uaquam ad
mortem in manus Turcicas arces dent, st etiam ipsemet Frater Georgius miile
litteras ad ipsos srriberet.
In provinciis Chanad et Themeswar sicut sua M"* iusserat, taxam
Frater Georgius pronundaverat et omnium nobiltum ivramentum pro fidelitate
suae acceperat. Verum postquam seruum oratom Fraiiciae r^s In Tran-

silvaniam venisse intellexisset , tUls provindîs relictis, siatim in Transsylvantam
ire est coactus. Sicque illi in hune usque diem taxam solvere negl«cenuit.
Maec etiam voluit ne sua M'** ignoraret.
Twi4»clmi tir. An. I!f7& pag. 5jS — 560. Copie coDteinporaoi In arcliiva inip. rcj;. dto Vicoa.
M6
CCIII.
I543> >543- Fratele Ceorge scrie regelui Fcrdinandâ, c wivtdmi Moldavei, twt-
MdWiSV nti'rvmmttsei asc^pt oumai ordimtlil sultanului» c» ae tatre (a Tranailvaiia.
iSacra regia Maiestas «tc.

Joannes Fux iudex Brassouiensis fidelis servus M"' V. misit hune ser-
vHorem suum ad M'^"" V. rogavitque me ut eius personam V .
conimen
darem. Quo minus autem etiam antea hominem suum ad M'"" Vestram mî-
serît nou alhid in caiua fiiit, quam quod ca quae a M** V. acoepissem,
ptopter dtis erga M*^ V. fidem et constantiam videbam me tuto omnia huic
committcre pos5e I^robum igitur et fidelem hominem M"» commeodo et talem
cui M"" V'. secure cretlcre potest etc.
Caeterum expeclatio mandati M*'' V. ad institiienda comitia , de quibus
Ilf^ V. prioribus litteris ad me seripserat propter necessitatem rerum orgen-
tiaaîmarum longa admodum esse videretur; comitia dominis Hungariae ad op-
pidum Dercchke non lonjê a Dcbrcczcn iiidixeram, ubi <[uid conclusum sit,
credo M'*™ V. ab m ,
qucm isthuc misimus, iam accepisse. tgo quae per
Franciscum M" V. scripsi , non in alium tînem scripsi quam ut M" V, servire
regnumque hoc inter tot bellorum tempestates integrum M*' V. conservare
posiem, ad quam rem ita omnibus viribus enitar dco auxiliante ut dicta faclb
quoque reîjpondeant.
Moldavus et Transalpinensis parai mandatum caesaris expectant. Ve-
reor itaque si res imperatoris Turcarum iu ire caeperit, ne Tranasylvaoia
aliquod inde malum aocipiat. Rogandus est tamen dens ut eoclesiam suam
aliquando respidat et mîtiget baae mala. — Pons in Danubio in istam partem
a Turcis fieri coepit, Strigonium vero die dominico bombardis iaculari coeptum
est. — I')eus M*^"> V. diutissime sanam et incolumen conservei. Datis quinta
die augusti anno domini MDXLIII.
Eiiudan MaitMalU N'cMne serenistaiae
(Fraier Gtorpus),
TitlulA tst^mu: Sacrae regiae Maiesti etc.
TOrtincImi Tir. An. (879. p«g. 327 — jaS. Ongioaluia cu cifre In archira imp. rcg. dia Vtem.
Digitized by Google
849
CCIV.
1543 Frnitle Ccorsî , locotenentulîi Transilvaniei, InformczS c Gcpr^t Vtrnrr, 1543'
c Petru, voivodulu Moldovei, a trcculu peate muoti ia Transilvania, $i din accstâ caiu
cjte lilitif le plece yi dtesuHi In contra voivodului.
Liiteras Domina ttonis Vestrae aooepimus, in quibus conquaeritur doIms

Qtio y contra capitaneum Cassoviensem propter dntentionem quonindam vi-
norum M"* regiae. Credal tanien U''^ V. id neqiie ex mente nec ex perniis-
sione nostra fctum esse, dolemusque pluriinum rem ita evenisse, quoniam
iMM taoi in parvts qoam in magnts rebus M*' wpant servire et fideliter obe«
dire volumus saepiusque eîdem capitaneo nostro commisimus, ut hoc tantum
agerct, quoJ ad fidelitatem spectaret et ne quid contra dit^rnitatem M''' regiae
faceret. Scripserat quidem nuper ad nos de bonis egregii Cjcorgîi Soos, cui
nos rescripseramus, ut non plura ex illius bonis perciperet, quam consuetum

alias fiiisset; quoniam nos de hac re antea nil omnino intellexeramus, vd in
Kto comitatu esse, vel M'" regiae subjecta fore. Commisimus itaque et in
praesentia eidem caplianco Casstnicnsi ut deinceps eiusmodi exiguis rebus

dignitatem regiae offendere caveat, unde niaius aliquod disturbiiim exoriri
possit. Et quoniam et ista ioca quae nune ratione disturbii teniporuni post
suam AC** jtossidemus» ad suam pertinent Mt> que suae subîecta sunt,
quae ut maiori tranqutIKtate in pace reineri possint, ista exigua vel tacenda
vel bona ratione componenda essent, donec dens M*' suae înepenim imperii
huius calamitosi regni concesserit. Nos certe lîdeliter M" suae quo ad vixe-
rimus servire volunus, nec in aliquibus contra dignitatem M*'* suae intendere
nedum mgen volumus.
Novitates quas D'''° V. nolns seripsit, perimno animo accepimus. Deum
precamur altissimum ut foelicem sticcessum et Opta turn eventum in omnîbus
sanciissimis sui conatibus lrgire dignetur.
Nova
hic nulla alia habonus, Petrus vaivoda Motdavienrâ nune iterum
in hoc regmim hostili mânu venire vuk, etiam pars exerdtus ehis citroalpes
coosedit. Nos dec adiuvante obviam ipsi ibimus et usque ad fines alpium unde
îngreditur nosmet ipsi offerimus. Si deo visum fuerîi omnibus modis ope di-
vina operam dabinius ut hac vice vires eius ita debiiitemus ut alias difHculter
se colligere et huic regno negotium iâcessere possit
Coeterum «gnificatum nobis est ex colloqub itio quod in Derechfce
cum dominis proceribus habuimus, fidelitatem nostram M'' suae minus dextre
V inierpretatam fuisse, quod nullo pacto a 1)"" V. bono animo accipere
j^nciii
possumus. Nos enim ea quae pro ratione illius temporis utilia M" suae fore
ptitavtmus, loquuti fuîmus, quae ddnde in arbitrîo HL^ suae fuerunt, utrum
ita esse deberent vd non. Verum D*>o V. In colloquto nostro privato loi^
aliter sei^DSum nobis cnmtnendaverat, nec qnid taie a V. merii fueramus.
tt si comniodum iM" suae quaerimus aliud certe fundamentuni reperirc oportet,
quam istud in quo D"" V. omnem fidelitatem inesse putat. Ex aiiquot enim
360
dedmts vinonim et aoervorum exigua uti]itas M*' suae obveniet, quin potius
saltem taedium et molestîam M'> suae focimus, cum et D<'» V. et Cassovienses
de maiori perceptione decimanim inter se contendunt. Nec antea istae res
rectificri possunt, quam illud lundainenium quod dicimus reperierimus ut
M*M regia in unum suum regnum hoc giibernare possit, quo adepto fiuilime
dciode et dedmae et oontributtones rectificri possent. Proinde si «ic est ]>>•
V. rogamus ut nostram sedulitatem ct diligentiain longe dexterius interpretri
velit neque ex istis munidssimis rebus iidditatem nostram eiâ suam
ponderare conetur.
Frater Georgius episcopus

Waradiensis iktsaitraritts ae loamtatois tU.
Pe dosi: Responsum monacht thesaurarii ad G. Vernerum.
Tflrtteetai Tir. Ao. iSn, pag. 33J— 335. Copie trinfal 4* Gcofc» Wcincr ta aicliiw inpb Kg.
din Vi«u.*
ccv.
IS43- 1S43- JâiiMde VtrtUt, aidrieplMopuIfi Strigonului, Inform^s pe papa ///.
deapre pcogresde^ ce le fiicii Turcii ia Ungaria»
Pttulus de Varda arekitpiscopus Slrigpniensis pontificem de progressibus

Turcarum ut Hungaria ,
erpngnato Slrigonio, ctrtioritn rtddii.
Ex originali — Instmm. Mise.
BeatisBimo în Chrîsto Patri et Domino, Domino Paulo Tertio

divina providentia Sacrosanctae Romanae et Universalis Ecctesiae Pontifici
Maximo etc. Dno mihi Clementissimo.
J3eatusime Pater, Domine Gementissime. l'ost oscula beatonim pe-

dum et hiimilliinam mei in gratiam Sanotitatîs V'estrae commendationem. Inter
multa atque ardua negotia, quibus Sanctitatem Vestram pro recta totius orbis
CJuristiani moderatione occupatam iugiter esse sciebam, non putavî his tem-
poribi» oportere litter» meis Sanctiti Vestrae negotium praeberi, cum ea
maxime, quae ipse de sttu huius afflictî Regni scribere debuissem, non igno-
rarem a plerisque , praecipue vero a Serenissitno Rege nieo et eiiis Leâto
ad Sanctitatem Vestram perferri. Hoc autem tempore cum praeier omnium
ttonorum opinionem Arx et Eoclesia mea Strigontensts, per quos minime de-
eebat minimeque oportebat, turpiter est in potestatem hostium dedita, tametsi
Digitized by Google
cxpîoraiuin prope habebaiii , Saiictitatem Vcslram <Jc Iota belii ralioiic, dcqite
hoslis successu in hoc Regno ad hune usque diem factam esse certiorem , visa
est tainen offîcii mei ratio suo quodam iure a me exigere, ut ipse inprimis
litteris meis Sanctiti V«strae modum atque ordinem todus rd geatae descrî-
berem, quod mîhi iacile peisuaderem, tali tempore inter multas «t gnives
Sanctitatis Vestrae curas mea quoqne scripta locum aliquem habitura ess''
Opinor autem Sanctiti Vestrae latius constare, quam ut cominemoratione
looga opus sit, me superioribus annis mter duorum Kegum dissidia cum Se-
reniasimo Rege meo me meaque omnia in omm tempus tradidtssem, cuius

sane causam meliorem esse quemque fovere partea mprimls Reipubticae Chri-
sfîanae, cum multis praeclarisque ai|[Utneiltis , turn vero Sanctissimi Domini
nostn piae metnoriae praedecessoris Vestrae Sanctitatis testimonio per edictum
promulgato plane didkeram, Arcem meam Strigoniensem cum Ecdesia pro
voto auae Maiestatb illî , «dsque homînibus ad usque pacîs tempus libere per-
misisse muniendam custodiendamqne proiit illi magis libitum foret. Cumque
,
non mu!to post Vesfrae Sanctitatis benignitate Annata pro confîrmatione mea
istic debita mihi condonata fuisset, ea lege, ut pecuniam illani ia tnunitiouein
Arcis coaverterem, fed per deceanium, ut cum ad atudiumsingulare meum
firmaadi eum locum validis moenibus et propugnaculis, quo sane meapte na-
tura tp.ntîbar, mandaiiuii Vestrae Sanctitatis accessisset, vetera reparando et
nova a fundamentis erigciulo circuiii Arcern et moenia, prout magis FVaefccto

Regiu «jius luci coliibiluin fuerat, acdcs quuque interiores instaurando ornan-
doque, expositis ultra quadraginta millibus florenorum in summa proventuum
meorum distractione, praercrque alîos prat^Taves sumptus inter tot bellorum
strepitiis ct in Aula pruicipis factos, tantum iam me meis impensis effecisse
constaret, ut gravissimorum hominutn iudiciu quemvis hostium insultum per-

ferre, cuiusvis etiam Principis aditum admittere, ut ita dicam, Arx sic tntus
forisque a me exiructa recte posse videretur. Praesidium gentium quodcunque

voluit Maiestas sua, et Praefectum arbîtratu suo in ea semper Arce habuic
Maiesta-^ sua . neqie mihi unqtiam curae fuit cogitarc ilcmimero genlium,
quae in Arce salis Torent, de commealibus aliisque rebus in tali loco maxime
necessariis. Quod et Maîettas sua îd sibi negotii penitus desumpserat, nec sine
suspitione aliqua, ut tuni quidem se tempora tiabuerunt, ingerere me ad ista
potuissem. Cumque ex Praerectu praesidii velCastellano, vko, ut mihi qui-

dem videbatur. acri et ind'î'îtrto audirem commeatum omnis generis , bellicas
machinas instrumentaque et niateriem pro munitione inprimis necessariam ad

quamvis diotnmam obsidionem fierendam în Arce reposîtam et collocatam esse,
gaiidebam tam perjculoso tempore, parum admodum aut nilul esse, quod
Ecdesiae meae pertîmescerem praesertim qui in Deo Optimo Maximo con-
,
fidercm locum ilhim eins inprimis cultni dicaiuni divina ciiis benignitate. uti
,
antea aliquoties mirabiluer a quovis hostili insuku tutum et delensum fore.

Ecee autem hoc anno hostis superbus repente prae^ morem Regnum
îngressus, debellatisque per deditîonem duabus munitisdmn Ardbus, Walpo
et Soklyos, op|jressa<|iie urbe Quinqueecciesîensî , secundam fortunam primo
jmpetu adeptus, tantarumque rerum successu elatus propere ad reliqua subi-
genda coniendens, opînione omiiium celerius Arceni Strigoniensem die XXIII.
Iiiln obsedtt: in qua cum ad miile quingenti pedites praeter aliam turbam col*
locatî «nent, satisque praestdii pro magmtudine Iod ad quamvis diuturnam

oppugnationeni multoriim iudicio vidt^.retiir , tribuerettir etiam plurinuun auda-
ciae et mat^'-nitiidini animi Praefecii : qisippe ijui nuiltos iam annos in ea prae-
fectura commoratus ,
maâiam de se expeclaiionem magnanimis sui verbis om-
nibus condtarat (ut iit plerumque pads tempor^, omnes prope summam spem
ex Dd summi bentgnitate cumprimis conceptam habebamus, fore ut frustra
hostis locum ilitim expiig^nare niteretur. Sed o spes fallaces , o inanes hominum
cogitationes I Septimn die postquam oppugnari quatique moenibus Arx caepta
est, (nam decimuni iernie diem antea hostes construendis aggeribus et ma-
chinta dispooendts, allisque huiusmodi parandis transegerant) quanquam pridie
eius diei aggressionem irruptionemque hostîum, qua ilioeaia disiecta eraot,
notri non solum acriter siistinuprant , seci ma^na etiam et memorahili eonvm
strage ipsos a moenibus repulerant, ex eoque militibus nostris animi non parum
additum erat, Castellanus sive dolo malo antea concepto seu metu praeseotis
pericuti, cum iam iade ab initio obsidionis demisso vuttu atque anîmo meo-
teque attonita et otHHternata fuisset, adhibitis nonnulli praefectis militum et
de numero amicoriim quibiisdam , mnttioque inter se habito consilio, seditiosos
quosdam milites subornat ,
per eosque caeteris ostentat pericuii aiagnitudinem,
disiecta Arcis moenia et fuoditus everaa mulda in locis oommemorat, hostem
formîdabilem et potentissimum adesse, penuriam in Arce quam maximam esse
renim apprtme necessariarum, hortatur, ut unanimiter ddigantur ad hostes,
f]>n sese atqiie Arcem dedentes pacem et venîani implorent, praeclare benîg-
neque, ut in actum iri, si vivis inde abire iiceat. Cum fa-

re extrema, secuin
cile nonnullis Germani milites contra instaret obtestari, nequid
persuasisset,
tale in perpetuam infomiam atque ignomiiriam suam suaeque gentis struerent,
non videre, unde repentina haec trepidatto in animos eorum invasisset: supe-
riori die feliciter pugnatirm bostes accepta ingenti dade non tam facile post-
,
hac vel irruptionem coacnrsuros denique quidvis potius subcundum esse, quam
,
Arcem Christianitatis propugiuculum per formid*nem et ignaviam prodere,

seseque pecudum in morem perfidis tiostibus cniciandos, et ad extremum ne-
candos ultro obiicere: sperandum in Deo Optimo Maximo et pro moenibus
si ita res ferat animam simiil cum Arce amittendam e«;sp. Oue rum nihil pro-
.
ficerent, quod iam obduruerat mens praefectorum ,

iamque illi inter hos tu>
multra, nondum exploratis animis militum, misso caduceatore in castra ad
fidem petendam , hosiibus ex composito Turrim ad aquam positam dedidissent,
eo conspecto hostibusque iam intra Arcem ab aliquot partibus ingredientibus
ita Arx et Ecdesia huius Regni
milites consentire deditioni impuls! sunt, atqut!
ceieberrima lurpiter, minime unquam potuisset existimari, prodita

a quibus
est, tpeque Tyrannus ne aspectum quidem praefectorum post deditionem per-
tulit, quippe quos tali scelere inquînatos quovis supptido dignissimos eenseret,
licet ipse quidem datam fidem , exutis spoliatisque praefectis et militibus , ab-
latisqne insignibtis et armts extra Arcem praeter pa\icos dimissis. integre prae-
stiterit. Sunt qui afrirment viri lîdedigni, Castellanum iam inde ab initio con-
^ Kj . d by Google
spirasse cum amicis ad tradendam Arcem, scriptasque literas et iaculo appli-
catas in casti» proiedsse, quibus Uter» deUGoreni Ardi parton liotei edo-
cebat, Turrim Scit aquaticain, eaque expugnata poUtcebatur Arcem deditum
îri. Haec tamen omnta clarius elucesccnt : iam entm ex his imlit& tt rei exitu
inopinato Castellanus cum caeteris dedîtionis authoribiis in caroerem ooniectus

veriutem patefaciet.
Expoauî Sanctiti V.
rent, prout gesta est, sane non sine iucta tt
ladirimb: tam^
enim bona proventusque Archiq>iscopatxn mei dedîta Aroe
nondiim mîhi uliivel etiam imminuti sunt, vix ipso tamen mihi super-
erepti ,
ewf: vtdeor, qui Ecclesia mea, quae mihi mea vita carior scmpcr fuit, tam
indigne orbatus sim: neque mehercule mors mihi acerba ulla visa foret, si
mihi mori oontigisset, priusquam boc spectaculum viderem. Satis ipse quidem
diligenter îniteti apud Serenissimum Regem meum paucis diebus ante obsi-
dionem, ut venia sua licerct ad Ecclesiam meam proficisci divinabain iam:
turn animo meo peracerbam mihi inposterum vitam fore, cernehamque prae-
sentiam meam maximum momentum ad illius Ecdesiae conservationem aliaturam
esse, sed in hoc magistrata posito impetrare nequaquam lioiit.
Nune quod restat urgere dies et non cesM* ut sna Mateitas

noctes
coacti^ cjuibus potest copîis, venire in hoc Reg^num ipsa non diflferat, et sc
hosti ingenti quidem multitudinem hominum stipato, sed paucis ad pugnam
manusque conserendas aptis, acriter divino fretus auxilio opponat, habitura,
91 veneriCi incredilMlem ex hoc Regno eqaitnm num«rum ad tam salutarem
expe^tionem. Recreai enim nostratium animi, tl in spem meliorem ereci,

praesentem quisque operam certatim praestabit suae Maiesti, adeo ut divina
ope adhuc hoc anno recuperri posse Strigonium sperandum sit. Sanctiti V.
meo et aliorum noflCratium nomine immortales ago gratias, quod tempestive
copias suas vdut etiam superiori anno in subeidîum huius afllictae patriae mbtt,
pro qua quidem eximia in nos pietate habebit Sanctitas Vestra et sui posteri
natîoncm hanc sibî perpetuo devinctani atque oblig'atam. Ego vero, qui iam-
pridem in Sanctitatis Vestrae gratia et benigniute peculiarem quandam fi-
dudam repodtam habeo, quique îlii et luia omnîbus me in omae tempus de*
aim pro {lliiis ifte<^ttmitMe
vovi, felicitateque orare Deum nuaquam omittam,
eidem supplico humillime, dignetur me veterem suum iîdelem Capellanum
solit gratia amplecti , nec indignum reputare, in qiiem pro temporum et re-
rum occasionibus munihcentiae el iiberalitatis suae aliqua signa conferat. Cui
me rursum humillime commentio. Datam Posoniî dîe XX. Augusci Anno
MDXXXXin.
SuetiiMu Vome
humUUniu* ac li<lelU icrTitor ct capelUnoi •
/ka/tfi Artkupiscopus Strigomttuit
Tbdner, VMcm Mnaaa«nu SUvaram mcndioMlian. Tom I. 6^4— 6s6,
37>399. l>aeiHiatB. V<il> IL talM 4. 15

S54
CCVI.
IS4}. 1543. IHeta Ungariei de sus intruMit ia Baia- Bistriii vot^z mai multe dis-
posiiuni pentru îndreptarea siXrei onareAier tGn Ungaria, anume: te ae reatitue ee>
lorîi în draptQ t6te moliile ocupate pt» violenîl tn ultimii ani ; se sc demoleze caste-
lele de nnu coiistruitc, din cari sc comitu talh.irii i vîoleae; lu fine se se.restttue
iobagii , cari au fostâ rpii cu for(a dc pc moliile domnitorii sd.
Cnutilttti9Hts Nwiîii pr» festo BeaUtt Eiisa6eih Vuhae^

Attm D, XUIL tdiiae.
Articulus IU.
"\îolenti autem possesores et occupatorc; honornm. qiii aliena bona

reqiiisici reddere noUent, post restituta per doniiaos Capiianeos huiusmodi
bona, pro vîolentib et damnis illatis iure rcquiri possunt, et ex panetalium
iostttia administretur.
Articulus IV.
Quia his anais per violentos quosdam certa castelia et fortalitia ex-
tructa sunt, ex qnibus occupationes bonorum, rapinae, violentiae et plurima

malonim cfenera tam N'ohiîibus, qnam mîserac plchi infenintur: decreliim
est, \t huiusmodi castelia et tnrtalilia domini Capitanci drmoîiantur ct prorsus
abuleant, inter quae sunt casieila in Hangach, Sztropku, et e regioiie lujius
erectum per Georgium Seredy et caeterae id genus novae munîtiones; nec
Uceat ddneeps cutpiam castelia noua eHgere.
Artîculus V.
Coloni item ex Uonis Nobiiium et personariim Ecclesiasticarum per
vîm aHo translai, sub poena generalîs Decreti restituantur.
Articulus VJ
Item servitores Nobiles pnrnm , qui Ixm.i aîieiui rt sii^nanter Noliiliuni
et personarum Ecclesiasticarum reddere recusarent, seque huic ordinationi

quoqtiomodo oppouerent, a domînorum talium auocentur, discedere
seruitiis
autem ndentes turn bonorum confiscatione, tum etiam in personis, ubicunKjue

deprehendi poterunt» puniantur.
Articulus XXIL
In casu autem, quo Turcae hostes aliquam arcem obsiderent, vel mu-
oitionem quampiam tn ruinam Regni erigere indpereat, item » ad fortalitium
Digitized by Google
856
aliquod «x violentonitn manibi» exdpiendum ac «lemolicndum, suia viribua,

et quae tUis adîui^fentur copîîs, sulGcere non poMene, udei» domin* Capttanei
debeant doininos Nobiles viritim, et si necessitatis magmtudo id postularet,
etiam coloaos ad arma cogere et levare.
Monumenu cBwftfaU» Kigiii IIm|^m. Tom. |t, pif. 5j3—{tj. — Cupu Jarit Hwqpiicîi To« t>
(«779) m- 385-3S8.
CCVII.
1543. Dieta ftudal a Transilvania întrunit la M OorheiK , decide: a se
face in Secuime o investigai une asupra reclamaiunii voivodului dm fcra-românisc,
cS mai muli Secai a« trecuta Iroatiera 9! au comisii daune pe teritoriuU erd-rouiâ-
ncsci; mai departe dicta decide, cf! iobagii sraci se fie scutii de contribuiunc dac ,
judele s6u chinesulU va depune jurnicntulti, c2 iobagii acetia afar de semSaturi, dc

laSum fi vii» a'au alt aven mobiIS.
^)
Articiili institut! in dietn Wasarhelîensi per dominum locumte-

nentem, ac consiliarios selectos, per Kegnicolas Transsiluanen-
ses feria quarta proxima post festum Beatissime Catherine vir-
gini» Anno domini 1543*
T^riino. Ordinatum est, quod tres Nationes Traossilvanenses dtspo-

nant ad oppugnactonem Castri Fogaras tria mîlia virorum.
Secundo. Quod Nobiles qui se absque causa, buc ad presentera dictam
vel Congregadonem non exhibuenint presenteS more alias consueto puiuan-
tur in fl. L.
Tercio. Quod doinini Siculi puoîantur simiiiter more alias consueto
vt Nobiles.
Quarto. Quod omnes Exactores peeuniarum ad quintum dedmum diem
compareant in oppido Thorda, presertim Exactores Tributî den. 14. domino
locumtenenti deputat! , deinde denariorum L. Reginalis Maiestatis deputai tem-
pore quadragesiiiKtIi in Coloswar, item d. L. Reginali Maiesti Aibe item
d. XXXV quiqui sunt deputai ad victum mittendum Cesarî et ad Trîbu-
turo Cesarb.
Quinto. Quod omne=; compareant Collectores victualiuin Cesaris ad
quintum decimum diein Thorde, ad reddeiidam KacioDem de bobus, dc ouibus,
de pecunys collectis a iXobilibus, pauperibus.
Sexto. Quod multe querimonie sunt contra Gomites, si quibtts dampni

aliquid intulerunt vel aliquam Iiiiiiriam veniant ad dominum locumienentem,
qui de omnibus pronidcbit satisfacere.
Septimo. Quod si aliquis ex Comitttbus non celebraverit sedes absque
probabili causa aniittat ofTiciutn et alius loco Ulîus succedat vd constituatur.
Digitized by Google
Octauo. Quod ReuerendisMtni» domînus LocumteneiM &aat reuidere
inter dominos .Siculos, si qui îsunt, qiii bones, quos dcputaucrunt pro tributo
retinucrunt ipse enim pro illis IVibutum persoluit, Reuidere igînir laciat qui
non persoluerunt, iam teneantur de iacto satis lacere, mittat eciam suum pro-
prium hombem, qui maro alias aoUto tales punîat.
Nono. Quod Waywoda Transalpînus conquestus est, quomodo ex tribus
Sedlljus Siciiliciilibus sunt Regnum suum ingressi et multa dampna ibidem in-
tulierint, Dominus Locumtenens missurus est suum hominem ad Trcs sedes
predictas, mittant eciam domini siculi certos Nobiles pro reuisione Cause et
« qui erunt puniendi, puniantur damptta eciam illata rectificent.
Decimo. Quodsi allqua sedis non dederit boues «d victum Ceiaris iam
Btatîm tpneantur llios reddere, simul cum pecuniis ad boc deputia.
Vndecimo. Quod Capitulum Aibense conqueritur quomodo decime Eîus
in lods nonuUis vt sant oocupate, et tamen pnecium illarum non sit perso-
lutnm, ai qui igitur non persoluerunt, jure procedant contra non persoluentes.
lus nemini parcit.
Duodecimo. Quod fiires vbique persequantur et suspendantUT.
Ad tributum Cesaris mittenda sunt munera.
Cesari Cuppas X. Baasis duobus singulis Cuppas iiij. Alys duobus
vnwuique ij.
Circa Munera Bassis flor. Jj Nuncdo inAuro Hor. Interprei flor.

J;
Turco qui captiuus ftiit in fogaras flor. XXXII.

Nunciys ad Cesarem mittendis in Auro flor.
"
Cesari pro muncribus in Auro flor. Vxori Cesaris et lilie in Auro flor.
"
Duobus Bassis Maioribus Singulis in Auro flor. " Duobus Basaîs mi-
noribus vnicuique in Auro fior. l
Item. Pro cuppis datis prins, tenemur soluere fior. ">

xxj.
Item. Reginaiis Maiestas petit subsidium prout oratores exposucrunt.
Item. Reuerendîssimus dominus Locumtenens simiUter petit suliodium.
Go|ij* «ramnpiwwl te rdiini ii*|<ttiiei «tietci dia TniMibinia.
.6)
Modus Dicatîonis Colonorum').

Item decretrm est quod Coloni habentes res trium florenoriim dicentur,
qui vero non babent tantum non dicentur, sed per Judicem, vel Kenesiuni
deposito juramento Kberentur, res autem vocantur. res mobiles se se rkh
ventes praeter sementum, vestes et vineam.
Item. Molirores dicentur.
Item. Libertini qui Dominis ipsorum nihil soivunt non dicentur, ita
tamen ut ipsi quoque per judioem vel Kenesium juramento deposito Hbereniur.
Item. Si dîcator extra Artîculos pracscriptos voluerit dtare, extimcju-
i) Dupi aJtit copie. Ariicalii <le I» tucepiiifi ioni, cu pufint diCmnlc netoteaiMM, tntogma ca in rttiirl»
(iididaMiiHK.
Digltlzed by Google
dlittiii Hon ecipeetata Nobilis prolubitione nullum praebeat assenaum, nec ul<
teriiis cum eo procedat,

Item. In una quaque possessioue unicas Judex aut Kenenus in hac
catione exemptus sit.
Item. Novae Domus non dicentur quarum annus aedi(îcationis non est
completus.
Item. Domui combuMae non dicentur.
Item. Desertae Domus non dicentur, îta tamen quoâ Judex vel Kcnesius
juret quod non ob hanc dicationem, vel hujus colore, sit domus illa deerta.
Item. De singulis Portis dicentur denarii Nonaginta.
Item. Ad Vigesimum Diem post dicationem Thordam pecunia inpor-

tetin* sub poeoa depraedationia.
Item. Si contingat in sessione Nobilitari hrihitare colomun rusticum
aeque dicetur, sicuti si extra eum locum habitaret, Persona cnim Nobilan
locum efficit non e contra.
Modus Puniendi Malefactores.

Item. Quod in Singulii Ctmiitatîbus digantur duodedm jurai, qui fir*
nnssimo juramento universoa fures, praedones, Incendiarios^ cusores fabanim

monetarum et alios malefactores investigare et Comittbus extrdare debeant,
exemptis illi? qui a malefictis sese iam ab anno continnifîsent, qui quidem
Comites nomina malefactorum dominis iiiururo terrestribus in cedula mittant,
qui domtnus terrestris si punire voluerit, tune Comes de rebus illtus nilul ha-
bere debeat, si vero cedulam acdpere et punire ndtuerit, tune Comes ubique
persequi, et punire libere possit, sed postea res illius dividere v.ileat, et sal-
tcm portionem puniti malefactoris valeat pro se accipere. Portiones vero iixoris
et tiliorum illius eisdem libere permictere teneatur, si autem doniinus terrestris
una cum Comite voluerit prosequi, tune portio puniti male&etoris inter eos
aeîaliter dividatur.
Item. Quod talibus tnalefactoribus nec R^nalis Majestas nec Dominus
LfOCUmtcnctis valeat gratiarn laci-TC.
item. Quod exquisitio talium praedonum in bonis Reginalis Mattis et

Domini Locumtenentis îndpiatur et fiat.
Item. Quod si Comîtum atiquem de talibus per pactationem di-

alîquis
mittat, titnc in prima Congregatione coram Dominis Locumtenente et Regoî-
colis in amisstone honoris condemnetur et prununcielur.
Quod tales Malefactores a ncmine recipiantur n^ defendantur
Item.
sed per totum Regnum de Universîs Tribus Natîontbus ubtque libere et sine
favore exequantur et exstirpentur.
MuoiUDenU comltislu Kegiu TnuwjFlvaaiM. Tura. L pag. l8j — 187. Uupk uoS codice iDMiuwri[rttt tita
M. XVUl'lM In pgNimiiM lui IU4*<i^l IMIi.

CCVffl.
I543- Pttru, vniH>dul6 Moldovei, dâruesce mSRjUUrei Moldovia o familie de
igani.
(Estiaaa din limba slavona).
fêter Wocwoda. schetikt dem Kloster Moldowiza cin Hauswesen

Zigeuner, namcntlich: Michul mit seiner Zigeunerin Paraska, ihrcn funf Sohnen
und dner Tochter. Diese Zigeuner hat Se. Hoheit von der Rgin, Stadtrich-
terin aus Bistriz, gekauft gerecht um vierzig Ungai|;ul<ien und ein Pferd.
V. J. 7051/1543 Aug. 6.
WiekmhaaMr, Moldkin. I Hcft. pag. >|.
CCIX.
I castelana istrietutui rmâneseU Canuiuiija supuntt tpfe decidere rt^
S43.
ginci IsaMla proccsulîi dintre nobilulu Bogdanii dc Porada eil iwbjlii ^tdOiftt FiatB
In privinfa unorii mopi situate In districtultt Miliadiei.
Tsabdia deî gncia Regina Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. Fide-

lîbus Nostris Egrogys et Nobilibus Castellanis et Jadicibiis NoVnlium districtus
de Karansebeâ. Salutem et «^'raciain, Noiieritis Quod feria quarta in festo vi-
delicet Beati Ladislai Regis Magistre nosiro prolltunotario vnacuin Nonnulis

domtnis et Regni Nobîtîbus pro facîendo Moderatino Judicio Causandbus In
aede nostra Jndiciaria sedendo. Franciscus Machkusy pro se personaliter
Ac pro Nobilibus Joannc fyath, et domina Anna consortc Egregy francisci
Bakochy cum nostris ab vna. Ac Blasius literatus de Quinqueecclcsys pro
Nobili Bogdan de Forychka Cum noslris literis procuratorys patribus Ab Al-
tera. Juxta continenctam literanim vestrarum adiudicatoriaram Transmtssiona*
lium. In figura Judicy notri Comparendo Easdem Hteras vestras adîudicatorias
Transmissionales Eidem Magistro nostro prothonotario et vtnimqiie exhibue-
runt et presentarunt hune tenorem contineiues Serenissime principi domine
domine babdle dei grada Regina Hungarie, Dalmarie, Croaicie etc. domine
Nobis semper Naturali et Clementisâme. Exhiltentur. Ladislaus Ralcowycliay,
et Andreas Bizerey Casteliani Districtus Karansebes ac Gecngitis Tbar, Judex
,
Nobilium de eadem îuiinillimj vestre Maiestis ctc. Scrcnissima princeps ct

domina domina Nobis Clenientissima. Post iidelium Seruiciorum Nostrorum in
graeiam vestre Maiestatis perpetuam Comniendadoneni. Nouerit Iklaiestas ve-
stra. Quod nobia feria quinta In die festi Vrbanî pape Nouisaime Elapsum,
Diqitized by GooÎe
diiin ia Sede istius Comitatus notri judîdaria pro iâciendo Moderatiuo jadido
Cauaantibus consedissenius. Extunc Nobilis Bogdan de porychko. Io persona
siia: ac francisciisBakochy de Knransebes: in persona domine Anne coniugis
sue, Francisci et joannis Fyath de Karansebcs. Coram nobis per-
Machkassy,
sonaliter consUtuti Idem prefatus Nobilis Bogdan de porychko tamquam actor
In presendam nostrara literas Transmisstonales vestre Maiestatis. Represen-
tauxt: quas Eidem vestre Maiesti pro Juris Inquisîdone Miseramus Nos, vna-
nîmiter et concordi voluntate habendo deum pre oculîs ad Jiidicandum de-
creuinius. In hune modum Quod vtraque pars suam assercionem et proposi-
donem conprobare debeat« Id Quod et in sede Maiestatis vestre atîcamot
Bakodiy de Karaiisd>es In persona nobiliuin
et inueneruitt Igitur franciscus
pre&torum tamquam actor Nouum ludicium vestre Maiestatis proposuit de
Ouo h;ibeo literas donacionales Ladislai Regis Hungarie similiter et literas
intrbductoriaies quarum tempore fluxerunt (sic) Anno Quadraginta tres. Itno
testor et affirmo quod est possesio prescripcio, quia tanto Lapsu temporum
oonstitutus aum in dominio possessionum fewlsew parydiko ec Also parychko
Symonozque. In districlu Myliad habitas et existentes et Niilliis me vsqne
hoc tenipus Molestauit, scd et Nuc (sic) sum. ICrgo diligenter
in dominio
Reuideant. Vestre d. Nobilis vero Bogdan dc parychko iioc audito proponit
Eomodo, ticet habeas literas donatoriales et bitroductoriales, quarum vigore
temporum Introducere Curasti tune quando frater meus, et frater patris mei
fuentnt Captiuy In turcia et cum Eliberai sunt, hinc post triennium, addu-
xerunt literas Introductoriales. E Capitulo Ecclesie Orodiensis quarum vigore
Introduxerunt, vt ne possideas possessioncs prenominatas quas idem Nobilis
Bogdan. In presenciam nostram posuit, videns autem Ladislaus Fyath, quod
frater meus, et fraier patris md contradixissent Iile statim vnacum patre meo
Redyt in graciam et in vnionem per talcm Coniposicionem ac concordiam
Quod partcm predictarutn possessionum pater meus possideat et habeat par-

tem vero Michael Kwkavvycha ipse Ladislaus FyaA teneat et possideat ac
teneatur, Igitur Eam ob rem assero Quod non est possessio prescripdo, quia
vsque ad hune diem fui in dominio dictarum possessionum sed Jam Nune vi
et potencia median te a me arestai. Actrix vero hoc audito Respondit in hune
modum. Quod pater tuus nuilam composidoaem habuit cum posterioribus no-
stris et nunquam iiiîsti in dominio djaarusA possosiotium. Sed tantum colut-
buistt vt Rusticus Nos itaque ambarum pardum proposîdombus AudUmdo vna>
nimiter et concordi volnntatc Iiabendo deum pre oculis et eius Justiciam Adiu*
dîcando Iniieninius Quod Nobilis Bogdan de Purychka debeat comprobare
cum sui litcris, et hunestissimis viris quod coniposicionem habuisset cum
Ladislao fyatti deinde vt vsque ad hoc tempus fuit in dominio pre&tarum pos-
sessionum, Actrix uero Minime contenta eandem causam pro Maturiore eius^
dem discussione In presenciam -Maiestatis vestre Transmittendam postulauit.
Quam nos Juxta Appellacionem suam Antiquam consuetiidinem ac libertatem
nostram ad iricesunum secundum diem a die datarum presencium compu<
tando In presendam vestre Remisimus suppltcando Sacre Maiesti
vestre vt eadem dtgnetur causa in eadem Id fecere Quod ordo Juris dictauerit
360
In Rcliquo vestram Maiestatem (fL-Iicissinie) ad vota vaiere optamus. Datum

cx Scbes feria secunda post festum dini Joannis, Anno domini Milicsimo Ouîn-
gentesimo Quadragesimu tercio. Quibus exhibitis et preseiUacis cuntinencia-
rumqiie eanmdem perlectis, lotdlecds et sane Rumînatis, partes prefate ab
ipao Mîstro nostro prothonotarto înprcmissa causa Judidom et Justiciam po-
stiilabant elarjîri, Ft quin Iudii:iiiin hoc cxistit in processti, et dîscussionc
Igitvir tales Catist: in Nostrani presenciaxn alias non Transmittantnr, Sed au-
ditis parciuni proposicionibus et testibus, vel Causam
Instrumentis Exhibitis
post delinitain Sentenctam pa* aj^lladonem Maturius Reuidendam, in No-
strin Transmittatis Maiestatem. Datum Albe Juiie secundo die termini pre-
notai. Anno domini MiUesimo Quingeatesimo Qtiadragesimo tercio.
Pe dos&: Fidelibus nostris Egregys et NobUibus castellanis et Judtctbus

nobîKum districtus de Karansebes, pro Nobilibus francisco Afachkany ac Joanne
fyath, etdomina Anna consorte Egregy francisci Bakochy, contra Nobilem
Bordnn de porychko, —
Remis$iio Cause. Lecta et extrdata per itvc Mat- —
theum prothonotarium Keginalis Maiestatis.
I'ot), A Kiufiayi liiuUig. UI. p«£. 2a8 — 2Jo. Unginalnia pe chlriie In archiva lamdiara a ba-
NBilort FiMii.
ccx.
Ij^y '543. Tidbiltn ,
re^nrt vcdtiv.l a Ungariei, invitS pc castelarui fi judectorii di-
.strictului Caransebtii sc esccute doue sentene pronunate de curia regalâ in fav6rea

nobililorB Fr4meiKa Fm^H 9I Petru Serem din BInatll.
Tsabella Dei gracia Regina Mungariae Dalmatiae, Croatiae etc. iîde-
libns ooatris Egregys et Nobilibus Castellanis vice Castellanis et Judici No-

billum districttis Karansebes saluteni et g^ratiam. Exponitur nobis in personis
fidelium nostronim Nobilium Francisci Fodor, Petri Zereny et Francisci Moy-
ses, Qualiter Ipsi Exponentes, certas tam nostras quani defunctae quon-
literas
dam notri clementissimi lelicis memoriae

regiae Maiestatis domini et Mariti
Adiudicatome et Sentoidonales pro Ipsorum parte iiaberent confectas et
emannatas Quae quidem literae nostrae et praefiiti domini notri Regis Sen-
tentionales propter certas difBcultatet hactenus vt debuisset executioni deman-
data non fiiiss<»nt, vnde in personîs eorundem Fxponentiiim maie^îtfiti nostrae
supplicatum extitit vt Ipsis superinde de opportuno Juris remedio prouidere,
tam nostras quam praefatae MaicMatb tâ» domini et m-
dictasque literas
rii notri amantissimi Sententionales.
debtue Executioni demandari facere dig*
naremur ac^pta Igitur supplicatione pro parte eorundem Exponentium et
Digitized by Google
961
tanquam ac legitima benigne exaudita et alias frustra fîerent Judicia in causis

niai ea que Judicialiter determinentur debitum «tiam aortirentar eflfectum Igitur
fiddttati vestrae hamm serie mandamu» firaiiter quatenus acceptis praesen-
tibus praescriptas lîteras tam nostras qmm praefati domini notri Amantissimi
Adiudicatorias et Sententionales cum praesentes vobis exhibentur in omnibus
sui punctis clausulis et articulis Contradictione et înhibitione quorumlibet non
obBtante debitae Executîoni demaadare et demandari facere modis omnibus-
debeatia et teneamini et tandem huiusmodî Executionis vestrae sericm ad de-
cimiim quîntum diem nobis fideliter rescribatis praesentibvis perlectis Exhibenii
restitutis, Datum in Gyalw feria tertia proxima post festum Natiuitatis bea-
tissimae Marîae viiînis Anno domini Millesimo quingeQtewmo qtiadringcnte*
simo (»c) tertio.
Pc«y, A SiOrtnjri lUiu4|;. III, pag. ty. DafX unU imumnpta alU prcilabilortt LadUInu RnkoTÎezay
|i Andicil IHmi^ dte . l$43.
CCXI.
IS43. Capelanii distrktului Caramstttfi introduc pe nobilii Fraiuise Fod«r iS4j.
i FtuuiscU MMt* la poMiiidMa aaofii dMî lituate io dbtiktalli CmnMâwitlai.
N os i.adisiaus Rakowyczay
Katansebes ac Gregoritis Thar Judex Nobilium de eadem. Memoriae corn-
et Andreas Bezerey castellani districtus
aiendamus tenore praesentium significantes quibus Hxpedit vnhiersis et sin*

gulis praesentibus et fufaris Quod noLis feria quinta proxima ante festum diui
Michaelis Archangeli nouissime Eiapsum, l>um in sede ipsius Comitatus notri
judiciaria pro fadendo noderatiuo Judicio Causantibus Consedissemus extunc
Nobilcs Fianciscus Fodor et alter Francîscua Moyses, lîteras reginalis Maie>
staia dominae nostrae Qementissime pro parte eorundem Frandad Fodor et
alterids Franctsci Moyses confectas, Nobis praeceptorie sonantea exhibuenint
et praesentauerunt ,
quaruni quidem tenor is erat.
(Urm^ docimwntuld de susn Nr. CCX.)
Quibus exhibiia et praesentatts volentes noR vt par est nttndatbSuae

Maiestatîs ex debitae nostrae fidelitatis in omnibus obedientes esse satisque
facere praescriptasque literas Sententiooal^ tam defunctae quam regiac et

Re^nalis Maiestatîs dd>itiu» Executioiii Committere ftaria enim quinta post
octauai» Sancti Midiad» Archangdi nouissime elapsam in domtnium posses-
aionum videlicet Conyorowa, Ohaba, Also Kanîchya, felseo Kanichya, To-
dorowycra, Domasnya, ("rardowyn, Krywa, Poyan Introclnximus casdem eis-
dem Ipsorumque haeredibus et posteritatibus uniuersis jure perpetue tenen-
darum posstdendarum pariter et habendarum statueates retinqutmus nutlo pe-
37^99. DMWMMe. V«|. II. P*i«e» ^ 46
Digitized by Google
962
nitus Contradictore ibidem vel expost apparente, In Cuiiis rei testimonium et
aetomam Memoriam, litera» nostras sub sigillis ei»dem Memoratt» virîs Fran-
cisco Fodor el akero I'rancisco Moy«e8 duximus extr;i(!aiidas. Datum in Ci-
iiirntp. Regia Karansebes feria quînta post octatam dini Michaelis Archangelt
Anno domini Millesimo Quingentesimo Quadragcsimo Tertio.
I'eity, A Sturenyi Hinid^. III. po. 232. Dupi uanMniplullt regelui tuanH IL din a. 1568 tn ar-
ckiM IrailMi Piilli.
CCXII.
tS44. 1S44- Pfif'* Petrowythf ca{»taouiu generala ala Ungariei de josu, scrie ehinesi-
hrU ^ traiuieUMl rnmim din comitatulfi Severinulut, se nu persecute pe nobilulil

Nlcolâe Podf»a din Vkua i nîd pe khtig iei.
rus Petr)owyth Coines Themesieasis et parcium Regni Inferiorum

capitaneus generali» etc Horwath prefecto Arcis nostro Chalya ac
Gr^norio literato de Ziolonkeinen .... nec non drciunspectia Kenesys Ktay-
nicis ac eorum vicesgerentibus similiter ceterisque prosequutoribus
Nobilis Francisci P'odor de Welkowcii. in comitatu Zewriniensi is et
constitutis salutem et fauorem, vcniens nostrum in conspecium, dictus Nobilis
Frandscus suppHcaodo. Qui exhibuit nobk Kteras Regiaalis Maie^
statis domine nostre ctementissime .... confectas nobisque sonantes. In
quibus racione verlicracionts cuiiisdarn molcndinatorum sibi per suam Maie- ,
statern gradam cssr impet. .ebatur manitesie, In eo qimd .... o sui

.
excessibus, extra Juris trainitein p piam homiuiiin el vestrorum non

. . . .
. . . .retur pro eo vobis et cuilibet vestro presencium serie in persona suc

Maîestatis . . . committimus quatenus, Nullus omnino vestruro eundem Fran-
cisaim Fodor et ac vniiiersos sitos siiljditos in personis et rebus
lurl>are molestare et (perse)qui audeatis gratia Keginalis maiestatis sub ob-
tentu, sed siquis cum eo quicunque . . . pretendere habuerit In presencia
Judicts Lwgasiensis reqiiirat, vbi siqua parcium con(pare)re nolnerît, In pre*
senciam nostrom poterit appellare vbi comfflunis Ju<>tic!:i non .... partibus
abneganda seciis non facf.iri ]>resentibus perlfctis exhibenti rcstitutls. Io Arce
,
Themesiensi, feria quinta |>roxima post dominicani Letare, 1544.
(Sigila micA t» cdrd roi).
Digitized by Google
CCXIII.
1544- ''^cta auteiittcu de schimba, incheiatil intre nobilii din B2ntu Nicolae
Waii^, GtsfMH Meny&ar familia Sm^nU, cu privire U mai niulte moii din di»-
trictuJQ Comiatuliii fi alfi Caranaebe^ttlai,
N
os Capitulum F.rclesie Aibensis Transsyluanie, Memorie Commen-
damus per presentes. Quod Egregy Nicotaus Walkay et Gaapar Menyhar
ornam oobis penonaliter oonstituti Idem Nieolatis Walkay vniueraorum filio-
rum et pariter cunctorum fratrum propingfuorum et consanguineorum suorum
onera et qiidibet gravamin.i si in Subscriptis persistere Noilent siiper se assu-
niendo, oraculo viue vocis sunt confessi iibere ac sponte In hune iModum
Quomodo ipsi Matura intra se deliberadone habita Totales posseadoacs auu
pepefygh alio nomîne Modikalalwa In de Komyath et Bama in de Bosor
necnon Totales porciones possessionarias in possessionibus Gamza Pokol'
pathaka , Zflha Zorlvenc/ nrnrTubratlifal'Aa Hoobycza Glood Mochkaan
Magwra Ozyey et W'hezyowa in Karansebes districtibus atiaque vniuersa
Bona et Jura poKCSStonaria Egr^ quondam Stephanî Wassa de Wyd
alias de Wasâlto vbiuîs existentibus et habita. ipsum Nicolaom Walkay
ex vi contractus inter ipsos habiti concernencia , Simulcum cunctts earun-
dem vtifitatibus, et pertinencys quibusiibet Terris scib'cet arabilibus cultis
et Incultis Agri Campis fenetis Siluis Nemoribus Montibus

pratis pascuis
vallibus vinds vlneammque promontorys Aquîs fluuys piscimB piscaturia aqua-
rumque decursibi» Tributis sew Theloneis Molendinis et eorundem locîs
et generaliter qii;trumli)iet vtiîitatum et protientimm integritatibus quouis
Nominis vocabulo ad easdem et eadem de Jure et ab antiquo
vocitatis spe-
ctantibus et pertinere debentibus, Demptis Juribns suia in possessionibus Wyd
predicta în de âbolch ac Myhalfolwa In Byhoriensi oomitatîbas existentibus,
que Idem Nicolaus Walkay pro se reseruauit Nobilibus Ladislao Symon Jo* ,
anni et Stephano fratrih»«; eiusdem germanis filys quondam Georgy Symon

de Karansebes, necnon Michaeli Joanni et Gaspari Symon filys et puelle Ely-
zabedi fiHe olkn Nicolai Symon de eadem Karansebes ipsonimque beredibus
et posteritatibus vnluersis pro Sexingentis florenUt plene vt dixerunt, ab ei»-
dem Receptis et leuatis perpetue xendicionis et Inscripcionis titulo dedissent

contuHssent et Inscripsissent ,
prout dederunt contulenmt et Inscripserunt co-
ram nobis Jure perpetuo et Irreuocabiliter tenenda, possidenda pariter et ha-

benda Nullum Jus nullamque Juris ac dominy proprietatem Stbi îpsis reser-
uaado, aed Tottim et omne Jus ac dominy profHrîetatem Quod et Quam ydem ,
Nicolaus Walkay et Gasjiar In eisdcin habiiissent seque et suos (unu ciiventO

lipsesce) habere sperarent ac eciam in luturuni quouismodo In eosdern La-
dislaum Joannem et Stepiianum ac aliu!> pretalus ct eorum iieredes vniucrsos
Transferentes et Transfundentes pleno Jure, Aasimtendo nihilominus et obli-

gando se se Memorau Nicolaus Walkay et Gaspar personaiiter, alios autem
ad onera et grauamina In se assumpta prelîbatos Ladislaum Joannem Ste-
m
phanum Michaelem et alios prefatos ipsonimque herdes vniuersos in perhen-
nali dominio et pacifica possessione dictarum possessionum et Juriiim posses-
Monariaruin contra qtuMfibet les^tttmos Impetitores Tenere conseniare et pro-
tegere proprys Ipsorom laboribus fiitigys ct expensis harum nostrarum vigore
et Testimonio literarum mediante. Datum fcria sexta proxima post dteiii di
uislonis bearornm ApostolfMTum domini, Anno eiusdem Millesimo Quingente-

simo yuadragesimo Quarto.
Peii;, KnuA vituttgf» tUttfMU. IV. paf. 14— iS- C»nccptil cuiuimpurantt to WChKw eapiliakiliii de
AIlM-Iiilk. Cbu t, Fim. i. Nr. ij.
CCXIV.
1544. 1544- Dtrla ft udal a Trantilvaniei tiiirmnitS ta Turda ^ la care au participatfi
i representanii prilorii Ungarid anexate U Transilvania , InsArdne^ pe Frate/e Georgit
fMartinusiu) , cu administraiiinea afaccriloru publice ale Transilvaniei, i decide: câ darea
de oi deia Români (quinquagcsiiiia) i alte venituri ale visteriei (camcrcij regale se se
atilog la mâaa tesaurahului (George Hartiniuiu}.
Artîculi pro festo Beati Petri' Apostoli ad utncula Anno Domini

1544. Per nniuersitatem Dominorum et Nobili um Regni Transsil-
uante et H»ni;;arie Ditioiiis Maiestatis sue Thordc in coram
Generali congregacion e vnaniini Voluntatc concepti
et constituti.
Jtem. Maiestas Reginalis domina Nostra Clementissima vnacum do-

min» Comite Tliemesieost et ceteris Consiliariis, ac Alijs omnibus lidelibi»
in didone majestatîs eius Existentibus dfMninum Theaaurarium in supremum
omnium ordinum Judicem elegit, et constituit cui Mattas Reginalis qualiter de
titxilo prouidere voluerit stabil apud Arbitrium sue Maiestatis, exquo IVlani-
festum sit atque elici possit «Jorninum Thesaurarium et officium suum pen-
dere a dignitate sue Sfeiestatis, qui racionem administradonb et expensarum
dare debebit.
Item Dominus Tesaurarius Reginal! rnajestati et filio eius serenissimo
cum bona prouisione riirnm Honim atjat, omtiilnib oniiiiibiis ftis et Jiistiriam
Ct Justiciecomplementum ac omnem execucionein rci judicate adininistret,
omnes ordines Regni in sui antiquis et priuilegiatis legibus et libertatibus con-

aeruare debeat , nullis nouis et inusitatis ordtnacionibus introducds; si qui
autem judicio domini riv saiirarii non rnntenrabunttir in dnobus duntaxat ca-
ibus scilicet in casu honoris et sentencie capitaiis et amissione booorum pos-
^ j . d by Google
sint causani suam a sentenda domini Thesaurarii in presendam Reginalis
mattis et domtnorum Consi]iarioram per viam legitdme appdadonîs prouocare
et huiusmodi appelladones in duobm terminis, videlicet pro festo Beati Mi-
chaelis Archangê!i t t Diui Georgy maitiris sub pres«ncia suppremi Judicîs
cognoscantur et discutiantur 0.
Dominus Comcs Themesiensis maneat in suo ofllido et officiuro

Item.
suum seniet, ordine et modo ah antiqao seruatis, et quateni» pro oflicao
Coniitatus Themesiensis Comites priores judida administraiierunt, moderous
quoque dominus Comes administrare possit. At constat qtiod domini Nobiles
coram Comite Themesiensi judido stare nunquam luerunt obligai preter Co-
mitatem (?) Themesiensem. Quum eclam «altera in consultis et in illis casîbus
in quibus Comitum aliorum Comitatuum ineumbit, judido sunt judicatt.
Item. Omnes Prouentus R^lea^ ceri videlicet Camere
et ordinarii
Salium Transiluanensis Quinqiiagesime Cementum Auri et arc;enti,
ouiiim,
Vigesime, et in partibus Hungarie Tricesime et prouentus Comanorum ke-
giorum ex voluntate deliberadone sue maiestat» et Regni coligantur ad ma-
nus domini Thesaurarii, tn vsus et necessitatea sue Maiestatis et R^ni Ex-
ponantur. Quod residuum fuerit seruetur et reponatur ad necesshates eiusdem
et Regnî.
Item. Prouentus Episcopaies et aliorum Castrorum Sue Maiestatis de
voluntate administrentur per dominum Thesaurarium ad necessitatea Sue Ma.-

îestatis m placet Sue Maiesti vd ad manus proprias. Et hoc ex eausa ne
(prout hactenus) per offîcîales dissifieniur , qLiil>iis ceri Sallarii (sic?) institu-
antur et ab omnibus officialibus racio exigatur et qui prouentus Sue Maiestatis

dilapidauerint priuantur.
Item. Supplicant domini R^pnicote Maiesti Reginali quud Bona £pî-
acopati» nemim oonferat, inacrifaat, nec {ngnorare dignetur, alienata autem
reuocet in statum pristinum.
Item inaiestas l\.f;:^MiiaIis Buna ca[)ituli Orodittnsis t!e manibiis Michaelis
Horwath Excipi et ecclesie restitui faciat. Beneficia autem Ecclesiastica Ma-
îestas sua benemeritis conferat quî EccleÂe dd aeruire sdant, et pro Ma-
iesti sua et filio suo dcum exorare. Juxta Constitutionem in commiciis in
oppido WiLsarhel cflebratis. Ouo tempore Episcopatum Maiestatis sue (l<jdimus.
Item. Supplicant domini Kegnicole vt domini Saxonei Senientur in
Eorum enim ac oltîciales Sue Ma-

antiquis Consuetudinibus. Administratores
iesutis per abusum eogunt decimas eosdem Saxones colligere, et nouis ser-
uicijs et oneribus eos gauare intendunt, mandet itaque Maiestas sua, ut
huiusmodi oneribus ct Jifficultatibus ne vexentur.
Item. Singulis annis celebrentur huiusmodi conyregaciones generales,
omnibus ordimbus dicionis Maiestatis su tam Hungaris quam Transsilvanis,
I) Veianiîu tn scrisA»» eKlra BoMr (Mau. liiM^ bix. Script.lXp. 173): ibis Caindii Aug, tlwrdM»
•M micai mMMiili habiiinnii CanitU , qaae Hcrnitm MMtrui notb nupieiift nmBuai ei mIiib doaniwit jn* n
dicem tan TraaMjrlvtato, qtuai Hungaris quo* TlUiieu* «4 TrcMtylMiibin ebtiidit. dccrefwimt. fio tilalo idluic
ialuiratitr, qui oon lovcnitur, quubt ptorcgis ijiio liavicnus uius eu, sal ase nun \idetniur. < >ubetMtori>a MOMI»
ianone Jouini» Corvini , quem aiuiiuam auc<|uriar , u|>tam «cd a » regina acj^tc conccdilur».
966
vbi domini Re^'tiicolff cognoscant, si domînus Thesaurarius pro presentî Con-

stitucione se gessit, quod si cum temeratorem nostrarum constitudooum re>
perierimus , hoc offidimi vaa nobiscum Maiestas Rûatb auferat tt alium

îdoneum substituat.
Iteni« Vniuerse actus potenciarii et violencie ac casus inîuriarum ex<
primentes a morte defunci olim Reginalis Majestatis felicis recordacionis do-
mini notri Clementissitin si qui qualitercunque emerseriot pro antiqua con-
siietudine et legibus Regni jure HMÛante cognoacantur et diacudantur.
Item, Castrum Almas Maiestas Reginalis dignetur judido otnnitere in
hoc supplicanl domini Regnicole.
Item. Decime senientiir in antiqua consuetudine et inuitis patronis tam •
ofticiales Maiestatis quam aiii aufferre ne possint, ita quod si qui Pa-
sue,
trononim in feslo Beati Geoigy martiris în oppido Bwn in loco acilicet ar-
rendadonîs anrendaiorem cum dimidia parte pretij legittimi dedmarum amouere
nun ncglexerint, contra tales decime nulla racione auffisrri possunt et si que
ablate sunt restitimntur.
Item. Reginalis Maiestas Arliculus prescripius ciementer acceptare ratos
habere et confirmare dignetur. Et quod Oominus Thesaurarius juret ut cum
huiusmodi officium ]}cr Reginalcm Maiestatem et dominos Regnicolas auile-
retur, item dominua lliesaurarius remittere debeat,
lloMHwato omUîiUb Bcipii TnaqrlmiHic Tom. I. piff. in~-l90. Oriiinaliltt |w chlftie Ib «fchiM
M|iiiiNi ilaMct dtn SiWtt.
ccxv.
IS44' AntoHiH Veraaiu, prepositulu din Alba lulia, scrie lui AmireiS Surian,
cX feanS fftntkerus , titcratulfl sâsescii din Transilvania, retrage din drculaiune charta
ehorografic a Iransilvaniei , elaboraii de dfinsulti, din causâ cJl nu era de.stulu ilc
exacta; câ in Transilvania se afl peste toii loculCî inscriptiuni , bani i urme dc sta-
bilimente romane, dar in cra-româncsc nuniai pc lângd Dunre, cr tn Moldova
de locO.
Antonius Wrmmdus Andrtoâ Suriano S.
1 ranssylvaniae tabulam chorographicam , per Joannem Hontherum,

hominem doctum, a Saxonibîis Trnnsf^ylvanis orinndum factam qttam a me ,
,
jjelieras, mibi ad te, nuiiis quandoquidem ejusiuoUi non

coloribus distinctam,
reperiantur propter authoris retractatîonem, quî omnes in manum quae ve>
niunt supprimit, utpotc primum opus, nec ita absolutum, ut publicnm non
expavescat. Verum nicliorts auctiorcsque cudere dicitur, quas si quando emi-
serit, curabo ex eis ad tc mitti pUiru exeniplaria. Si quid aliud erit, quod
Digrtized by Google
ex hac ruditate Scy thica optare poteris , fac ut sciam ; caeterum de diligentia
mea nîhtl dubiees, tametsi mihi, quod hie plceai, a XXVII, anno nihfl in-
Yeni. De Mol<taviae sîtu, quod ad te describi voluisti, viva vux fratris prae>
stabit. Vemm enimvero proptpr barbariem Geticam, uti miser Ovidius in
elegiis sui de lôntn queritatur. insigne nibil quod oppido miror,

habet,
quum in Transsylvania passtm ubique, in Tramalpiiia circa npas dnmtaxat
btri Romanarum visuntur vestigîa «ve mscriptionum « siv« nuinisinatiim , sive
urbicorum aedificiorum et inu^num tam hominum, qnant («t vetustas erat
solitay Deonim immortaUum prapsertîm Mercurii, Apollînîs et Jovis Optimi
,
Maximi quibus et domus mea spectabilior est, ut votiva praetermittain si-

,
mulacra, requtres tescîmoaia. (?) In Moldavia ne umbra quidem apparet,

quantum tâm ab indigeni», qtiam ab exteris, quî lustrarunt cam provindain,
rescire potui. Quod dubio procul indicîo est, Romanis eas terras aut bre\'i
tempore dubia possessione fuisse habitas, quia ultra Daciam signa non mul-
tum protuleruut, aut indignam existimaverunt, in qua magnitudinis suae mo-
mimenta coUocassent Sed de his plus, quam instituenim, currenti intentua
calamOi quod quidem largius et id genus plura frater tibi non indicabit modo,
venim etiam enarrabit. Vale. Albae Juliae. XIII. kalendis Sept MDXLUII.
MoniMnla ilmpiiH Uitoiki. ScripUm. T«M. IX» pug. 173—175.
CCXVI.
1544. Judectorii ,
juraii i cetenii oraului Caransebe& promitii iB form so-
lemid judeului din Caransclx-u , lut Ladhlau Racovi, c in aracerilc, ce priVMKQ buni
starea i liniacca oralului, au>lii vorii pirfiai in nici unQ felOI de traprejudlri.
Stephnnii"?
N os Andreas Bertha, Petrus Pepa, Nicolaus Annoka, Joannes Berla,
Dragna, et Ladîslaus Kenesu Jurai Judiccs Collaterales Item Fran- .
ciscus Bakawch, Joaniics l'eyka, Michacl et Nicolaus Lazar, Michael Mezew,

Joannes et Thomas Myksa, Petrus Zabo, Petrus Lwmotha, Petrus Thot, joan-
nes Thot, Joannes Flore, Franciscus Phyles, Stephanus Zabo, Franciscus
Moyses, Franciscus PVenda, Demetrîus Domsa, Ladislaiis Plwgowycza, Ni-
colaus Mya, Michael Petrach , Franciscus liorrhwa ,
Myk"?a dckan , Joannes
Manda, Georgius Orzag, Georgius Aranyas, Joannes Zabo, i'etrus Ohaban,
Laifislaus Kys, Demetrius Zabo, Ladudaus Dekan, Thomas Stephon Joannes ,
Myheyia, Nicolaus Zabo, Gregorius Nagh, Stephooan Myksa, Sebastianus

Bazarab, Franciscus Chonthos ,
Jusyka Wynchy, Michael Rerbelecx, Mathtas
Dorka, Michael Pa\ î^gvartho, Stephanus Olah Benedictus orzag. Demetrius ,
Hath, Georgius Scbessy Baya, Bwkwryna, Martinus Sywko, Nicolaus Bo-

kosnycza et Petrus Kenesa Jurati Qves et consnies ceterique uniuerai eiues et
368
inhabitorcs hnius R«gfe Ciuitatis Karantebet: Reoognoscinras et fotemur per

prcaentes, Qud nos cum ad requisîcionem Egrcgy domini Ladisld de Raieo'
wycza stipprnni Judicis notri, turn vero mattirrî ac libera deliberacione nostra
pro Bono publice, ac quiete tranquillitateque eiusdem Ciuitatis Liberorunique
Nostroruni sana Mente ad Id inducti prestito Juramento de inter-
cedente Eidem domino Ladîslao Judtd nosiro Id promidmus, Nosqtie Eidem

obligamus, Quod eundem tam in prosperîs, quam eciam Adyerris « quîd tale
temponim in processu temporc judicatus sui, et expost quandociinque uita
sua, et nosira comite a domino comite Themesicnsi , vel alio quopiam, Ei-
dem contigerit , in nullum Euentum Rerum deseremus, sed Illi fideles amatores
et consultores patrie non parcendo Rerum ac Bonorum nostrorimit et expeo-
sarum diiifîisioni semper aderimus, penesque illum astabimus. Ad ({uod Idem-
que dominus judex Nostcr se inutuo Nobis simili modo obligavit, Immo ad
hec omnia prenîssa (irmiter et Inviolabiliter obseruanda Ade Bona promitti-
mus, et obligamus. dictusque dominus Ladialam Judex Noster ae promliit et
obligauit Harum nostrarum SîgtUo maiori eiusdem Ciuitatis oommunitarum vi-
gore et testimonio Litera rum Datum in eadem Regia Ciuitate Karansebes in
,
vigilia fcRti Reati Mnthei Apostoli. Anno domini Miliesimo Quingentesimo

Quadringentesiino yuarto.
Vmy, A Srirtnyi B4i»«e. UI, a^—S34. OdciMitdS pe cUrik In areUM teOioS • iMiMileitt
naih. Sub mMl .nw imii ^gUt ta cM i4ide.
CCXVII.
IJ44. '544. Ofifit iu>!'il: r<-m:'n!! Jiu R'fi/itffî, cliieniai ca judecîtorl a'eii, imp.treacll
moiile decedatului Nkitlae GherlUct din Dnatula Severinului intre mosceaitori sd.
Tôs magister Albertus Zalonlcemeny de Coloswar, alias prothono-

tariu"? Transsilvanusper Reverendissiminn dominum frairem Georgium Kpi-
,
,
scopum Waradiensem, Thezaurarium ac iocumtencntcm Keginalis Maiestutis, et

Illustrisrimi fily eiusdem, et tn Regno Hungarie et' Transilvanie Judicem ge>
neralem etc. ad controuersiam inter infranominatas partea, racione infrascri*
ptorum negociorum habitam cognoscendam et determinandam specîaliter de-

putatiis, Pt per easdem partcs beniuole assumptns <»tc. Necnon petnis Lwmotha,
Nicolaus iâzar, Fetrus Pryzaka, joannes berta, Item Georgius Pcyka, alter
Georgius orzaag, Nicolaus Annoka, et Andreas Bertha, Nobiles, Juratique
et Ques, omnes de KaranselMsSt arbitri per easdem parttt decti etc. Me-
morif- commendamus per prcsentes, Quod cum nos feri i qninta, crastino festi
Beate Mlî/abeth vklnae dccimn videlicet uic festi i'cati Martini Hpiscnpi nune
prelerili, ad requisîcionem Egregiorum Andree de harcha, Nicolai de om-

bos, et Georgy Bekews ab vna, Necnon Ladislai Prybelt Judids, et a]ie>

rius Ladisiaî Pobora» de dicta Sebe partibus ab al», Juxta oontîneaciam li-
terarum prefati domini fratris Georgy composicionalium et obligatorialiuni, vin*
CLiluin MilIc norenonim în se denotanciiim , factam, ad facicni terre îitigiose,
videiicet possessionem Boivasnycza vocatam . in districtti Sehcs «xistciucm , !)a-
bitam insimul convenissemijs, Tune predicie Ambe partes, coram nobis per-
aonaliter constîtute, foctis primum per easdem partes, radone divisionîs bo^
noruiA Egrejjy condam Nicolai Gerlysthey ,
f\\y olim Jacobi Bani ZewreoieQ*
sts , Pt alianim violcncianim ,
plurimis rixis et altcrcacionibus , Tandem Eedem
partes ex urdinatiua composicione nostra, et aiiorum proborum ct Nobilium
viromm fratrum et amiconim ipsorum pro pace et concordia iater eos labo»
rancium, ad talem pacis et concordie devenemnt vnionem, Quod primo bo«
piti et coadescerttM vi(. . . .)ît>^"s ^werris inter cos racione premîasonim
hiicusque qualîtercumque iiabitis, prefatus Ladislaus Prybek, pro generosa do-
mina Martha, consorte sua filia videiicet condam Petri pobora, ex condam
domina dorothea, filia predictî olim JaoobI Gerlystey Bani progenita, Necnon
prefatus Ladislaus filius eiusdem condam Petri pobora, ex eadem condam
domina dorothea, procreatus, pro se personaliter, Item Michael Lazar, in do-
mine Magdalene consortis vje filie eiusdem condam domine Dorothee, Ex
.
Egregio condam, Francisco l yaih, secundo domino et Marito suo, concepte

nomîne et persona Joanne quoque filio eiusdem condam Frandsci Fyath per*
,
sonaliter presente, et consenciente ,

Gasparis vero et Baldiaaaris filionim eius*
dem condam eadem doniina Dorcnhca progenitorum omnia
Francisci Fyath
onera predicto Ladislao prybei< in se assumpmeiido omncs Isti prenominati ,
fratres, pignoracioni et vendicioni Totalium porcioitum possessionariarum dicti
condam Nicolai GeriysUiey, in posseasiombus Zalathna et Kopach vocatis, in

districtu Sebe existencium habitarum, pro sexingentis et Quinquaginia flore»
nis, pro debitis ciiisdcm persoluendis Tum iinpiijnoratarnm Turn venditarum

vnanimi voluntate consenserunt, Ita vt pignoracioncm et vendicionem lllarum
equaliter sustineant, Item Quod omnes predicri Iratres, Medietatem posses>
sionîs Tbwrygowa vocate in districtu Myhald existentis habitam sîmal cum
cunctis sui vtilitatibus et pertinencys quibuslibet, qdbuB hactenus possessa
ftii-set , ad racionem dotis Generose domine Ewfrosine, consortis prelibati An-
dree Barchay, alias Relicte prefati condam Nicolai Gerlysiliey, vsque tempus
redempcionts eiusdem apud Manus eiusdem Andree Barcliay permisenint poa-
sidendam, Item Quod Medietaies possessionum vtnusque priscian vocatarum
in ilistrictu Sebe existencium habitarum, vsque futuram plenariam diuisionem,
post lunaritacionem Junloris puellc Anna vocate, filie dicti condam Nicolai
Gerlysthey fiendam, apud Manus prenominati Ladislai Prybek, modosimili
cum cunctis sui vtilitatibus rdiquerunt possidendas, Item Quod Interim quinta
para vtititatum rdiquorum omnium Bonorum dusdem condam Nicolai Gerly-
sthey, in hys districtibus videiicet hiibitt^rum , cidttm Ladislao Prybek, cum
predictis quibus conqruit admititatuir. Alias vero quattuor partes earmiJcrn
vtilitatum, Memorai Andreas Barchay filie eiubdcn» Miculai
Gerlysthey similiter cum hys qutbus conjpruit percipiant et admittantur. Po-
stea vero &cta premissa Emaritacione, Eadem vniuersa bona,, inter omnes
predictos fratres, et predictas sorores, cqualîter dtvidantur, Jure ipsis încum-
bente possidenda hem Ouo J prefati Andreas Barchay et Nicolaiis Oinbn^v ,
rcscire faciant a Kene^ys tide mediatue, quaiuitalem videlicet predictoruin
Oonorum, vîdelicet Medietatis Tbwrygowa predîcte per prelibatos Ladisbiim

Prybek et alterum Ladidauin pobora, hy$ preteritis a
deni V que Ladtslaus fassiooes curundem Kenesiorum vsque
. .
,
ft stum vel ipso festo Kpiphaniarum lani venturi restitiicre teneantur omnes Ulas
.
vtilitates perceplas dictis Andree barchay, et Nicolao Ombozy, sew homini

«orundem ad Id deiutato , Item Quod prefatus Ladislaus Prybek in personis ,
domine consortis sue ct fratrum eîusdem , ad racionem porctonts prefate

,
domine Ewfrosine el filiarum cliisdcin, ir, Mnlt-ndino in Sebe existente ha-

,
bite, vidflicrt qniiue partis, suliiit iiiinc Jain eii.lcm Andree Barchay, et Ni-
colao Ombozy in paratis pecunys (lorenos quinqiiaginta et sic idem Ladislaus ,
prybek, ad racionem eorundem quorum supra, Eandem quintam partein Mo'

lendini, aimulcum hoito videlicet czarina vocato, ad Idem pertinente, titulo
perpetue vcndicionis possidcljit , Et Quod Idem Ladislaus pr\ l)Lk in personis
eorundem quonmi su[)ra, de parte ipsorum, eidem Andree Barchay, et Ni-
colao Ombozy, pio c.xpensis eorundem in sortem dtcti molendini exbursaiis,

solirit nune Jun Aorenos iterum quinquaginta, Item Quod quia Mdendioum
in predicta possesdone Bolwasnycza, predictiis Micbael Lazar edifîcasset, Ideo
per duos Integros annos, a die datarum presencium computando , vniuersas
viilitaies eiusdem, Idem Michael lazar libere percipiat, expletis autem ipsis
duobuB aniKB, quattuor partea eartmdem vtilitatnm moletullm preâlis Andree

Barchay, et Nico]ao Omboay, ad racionem fîliarum ipsarum Nîcolaî Ger»
lystbey, et fratrum earundem, proveniant, Memoratus ven» Midiad Laxar ad
racionem consortis Sue, et fratrum eiusdeni . saltem cum qtiinta sua parte
sit postea contentus, Item Quod totales et (iniegras porciones posscssionarias)
in possesHonibua Bolwasnicza predicta, et Plesywa vocatîs, in predicto di-
strictu de Sebe existentîbus habite inter ipsas partes pro ntinc . . (quatuor?)
porciones per sortem sint divise, et qtiinta (pars) annotato Ladislao Prybek
cum sui participibus in Scedtiîis nominatim extrdata est, Ita Quod ad ipsam
quintam partem, in istis duabus possessionibus, due sessiones jobagionales
populose pervenerunt, perpetue possidende, Tercia vero dmOiter populosa,
saltem vsque futuram plenariam dtvisionem est assignata, Rdîquis quattuor
p.irtihns, condam Nicolai Gerlysthey et condiuisionalium
ad racionem filiatum ,
earundem, apud Manns dictonmi Andree liarchaN et Nicolai Ombozy, in ,
Scedulis Modosimili nominatim perpetuu rcmaueuiibus , Et insuper due simi-

licer populose jure divisionem possidende, desertb et predîalibus
sessionibus Necnon Terris, pratis, siluis, et alys vsque eandem fu,
turam diuisionem eomodo Indivisis permanentibtis (Item) Quod domus el curia
prefati (Nicolai) Gerlysiey in dicta Karanscbes adiacens, simulcum hortis . .
mensurando dividatur et consequestrelur, quattuor . . .
quorum supra, Quinu vero pars annotatis Andree

Barchay tun, ad Ladislaum Prybek .... quorum supra re*
linquatur peipetuo possidenda, Tali vinculo p her as*
Digrtized by Google
871
sump(to) . . Quod si qua parcium premissa de cetero, in toto vel in aliqua

merit et fr(egerit) quovismodo, Tune talis pars contra partem
alteram, Eadem observantem, in eisdera prescriptis Miile florenis,
brevî Evocacicnie medîante, conun Judice . . . ordinario, vd eius în Judicio

vîcemgerente, semper pro tempore constituto, acqniren. convincatur,
eo facto, Adque premissa omnes partes prenominate, in modo iam prede-
darato Sese spontanea ooram (nobis obligarunt) voluntate, harum nostrarum
sîgnetis oostm consignatarum vigore et Testtmonio Itterarum mediante. Da-
tum in predicta Karansebes, Terdo dîe termini prenotati, Anno domini Mii*
lesimo Quîngentesimo quarto.
(Fr^pMBtt dc 9 tigUe ta c*t< md»},
Sicut prefertur perfecta est solucio Centum florenoriini racione Molen-

dini, Item perfecta est et Mensuracio et diuisio domuF; în Sfbes, In qua dî-
uisione filiabus Nicoiai Gerlysthey provenit ad longitudinem a parte porte Ci-

vitatis Raacxvcza vocate, Terra qnadraginta plantarum pedis, super quam
LadistauB Prybek lignis quidem veteribus sed noviter fecerat parare stabuium ,
prn equis, provenit autcm sitnulcum eodf.m Iiuc^Tu staUulo, Item penes eam
tnensurata est Georgio Bekews ad porcionem suam terra triginta duorum
plantarum pedis Cetcris partibus apud Ladislaum l'rybek remanentibus, etc.
Jdtm Magtsitr Albertus.
Pe dosit: 1567. ferla quarta post featum Beate Elizabet vidue exht-
bile presciucs litere per Egregiiim Nicolaum Margay Nominibus et in per-
sonis francisci Morsinay de Reketthye, ac puelle Annc filie olim Balthasaris
liat de Kuransebes pro eorunt Transsumpcione. Ia Judicio.
\\^: .
A St '.reiiyi Maiigi III. fa£. >34—*39> OrigiatlidA npUi to mt «die locui In reUfs f-
miluirii a baroniluni Kislb,
CCXVIII.
Adunarea general a distrittehrB tsesei din Transilvania decide,
1544. în c 1544.
t6te oralele Ssead, cari ay primitQ »Mia doctrin luteran, se se folosdsc aceleai
ccrcntonîi biscricf sri ; r.î m.ii departe aceU, eari h'«B primiHk itu Hiiut doctrin-, te
fu indernnajt , ca s'o priiiicscS.
Anno Domini 1544.
Catherine Virginis celebrata , vniversilas Saxoniim eo modo conconlaurt ra
clone religionis, vt Cinitates. que iam fere omnes verhum dd rcccperunt

cijsdem et similibus ceremoniis in Hcclesiis earimdem vtantur. Mos autem,
Digltizeo Ly vôogle
372
qui nondum verbum dej recepcrunt, fraterne adhortcntur, vt pro ^^racia dei
vnacum alijs vnanitnitcr suppiiccnt, quo Ct ipsi simili modo verbuin dei accep-
tare et credere vaieanl.
T«MUck, Urkud«tNtck 4ct c*. landeiliirelic Io SiiciwnMfgiii. i. |Mg. 3- MMMtiMM «rigiM» te

«rchim iN|hncI itetci dte SSbM.
CCXIX.
1J44. 1S44. Niegiat Otah»i& (R^âmi/e) amintita ca episcopA catolicii bi Agrama.
2S. Junii. Nicolai (Mac:lu Eppi. Zajjrabiensis nomine Ferdinaitdî 1. Sa-

xontbiis Transilvanis datum responsum, et respective assecuratoriae.
Urig. in Tabul. Naio. Saxonicae.
Tnuwihiuim An. 1874. pig. 144.
ccxx.
1545. Ditta feudalii ii Transilvaniei hsfruntl Aj TurJa decide, cS rrA' tni na-
iuni priviUgiaU se supdrte in mSsur egal tdte grcutâ(ile , ce privescu aprarea pa-
triei; (x Ia ce privete refortmrta retiiunei ae nu se fac nid o inoirc ; mai depaitc
se se faca invcstigaiuni prin ti'itc comit.itdc dup hoi, tiluri ^ tStiunari. In satele
romanesci se amintescu chinezii in calit<ite de judi.
Decreta Vni versor am Uominorurn et Nobilium Rej^ni Transil-

uanensis in Coinitiis Tordae ad feslum B. Georgii Martyris,
in Anno 1545 celebratis.
Cûemadtnodum turn cum Reverendisdmus Domimtt Thesaurarius in
Locumtenentem suifragio omnîtim Ordinum hnlus Regnî renundatus esset, do-

mini Regnicolae communi Consilio et vna Voluntate decrevenmt, ne qnis sine
scitii Rpiifrf ndissimi Domini Locumtenenti?; extra Regnum, vfl nuncios vel
litteras mitlcrci, iioc idem eciam in istis Comiiiis ratum et tirnunii eê vo-
luerunt ita, vt qui contrariuro huic decreto faceret, iile poena Capitis Jure
mediante puDÎatur; qui vero piblice huic Ordinacioni ausu temerario contra-
venire, neque Jtidicio, neque aiictoritate Reuerendîssimi prere vellet, sed se
Digitized by Google
contumaccfii plane ostenderet, talisjure mediante ad exemplum aliorum ani-
inadversionem subcat.
Item. Cum Vna Nobis omnibitt patria sit, Vnamque ab omnibus cha-
ritalem illa dasideret , necesse est, vt pari studio Pt diligencia Caii?!am pa-
triae quilibet tuendam suscipiat, Nemoque se ab hijs, quae Conseruacionem
Patriae respidunt, subducat, idque sive defensionem, sive pecuniariaai solu*
donem, due aliquîd alhid Ejusdem tenoris condîdo postulaverit Deliberatum
est: vt Eiu«inodi onera Patrie, juxta aiuiquam Consvetudfaiem et Constitu-
cionem Regni, omnes tres nationes equaîiier pcrferant. rum utilitas que ex
conservacione Regni essc consuevit, ad omnes ex equo perlineat.
Item Wolffgangus, Georgius et Ntcolaus Barchyay accusatt sunt quod
îmagtnem Cradiixi loro ligatam; humi ad fluvium usque per puerum trahî
fedssent, ibique aqua Imersam reportassent et igni, ad decoquendum dbum ,
impossuissent, itaque constitutuni est vt facta diligeni inqiiisitione si Res sic ,
cumperta fuerit, Keuerendissimus Domiuus Locumtenens, jure mediante, pro

magnitudine detted puniat illoe.
Item. In Neigckdo Religioms decretum ett, vt deinceps Nemo aliquid

innouarc audeat, neque vita, moribus aut Victu extlU Civitates, aliqueni of-
fendat; sed quisque per omnia se ad aedificationpm proximi accomodet. Mo-

nachos autem et alios Ecclcsiasticos Viros Nemo aiiquo impedimento afiiciat,
aed v&Mi c^da more solito, libere exercere posdnt.

Item. De conservadone gendum constitntum est vt cum neeessitas ex-
postulaverit quilibet Nobilis , cx singulis decem Colonis vno equitc armis bene
instructo (jaratus essc debcat , siue vcro Nobilis ipse in ^rr- !'i'> alterius erit
constitutus loco sui alium Kquileni bene armatuin dare Icncaiur, pcnes vero
istum apparatum, communîtatem quoque sive Plebem Revereodmimus Do-
minus Locumtenens, et ejus Jussu Comitea Comitatus, ita levare velînt quem-
aJmoJum ncrr-ssitas Hstenderii. Comite*; ;r.iteni i|;si nullam exciisacionem or-
dinis, in hac re alterre posstnt, sed queniadmodnm Keuerendissimus Dominus

Locumtenens eis mandauerit, hoc modo et in ea parte Regni, more Bellico
insuiêre debeant. Ne autem Coloni vet aliorum Bona vi eripiant, vel ipsi
victualium penuria, deficiant, singuli Viginti Coloni currum vnum victualium

babeant, si vero Coloni victualia aliorum nuîla soiutioiie impensa, rapuerint,
hij quorum Bonis dampnum commissum erit, Comitem vel Capitaneum illius
in
gends, cui praefuit requirant. In dusmodi autem bellica expeditione Nobiles,

Skuli et Saxone8> juxta Decretum Vasarhdtyense insurgere debeant. ,
Item. De inquirendis et puniendis furibus, praedonibus, încendiariis et

aliîs malefactoribus, eum modum riuilibet obseruare debet, qiod Jurai, qui
in Comitatibus sunt malefactorum mquisitionem facere et Comitibus indicare,
et tandem Comicei Vicelocumtenenti per lîteras stgnificare debeant, Vicelo-
cumtenens autem informadonem a Reverendisdmo Domino Locumtenenie de ,
capiendîs eiusmodi malefactoribus recipiat^ malefactores autem ilH inquirantur

et puniantur una cnm ho<^pifibiis funim . qni ante bienniiitn ab istis Dccretis
Comitiorum aliquod llagitium commisissent, maletacior autem umnis qui in
sede umus Comitatus sentenda condempnatus fuerit, eadem senteotia etîam
in aliÎB omnibus Comitatibus et Iwnis NobiHunt, st eo profiijêrit ,
pimiatur
Si vero Nobilis vel SiruhiR , mit alîiis quilibcî, malrfnctorem Scntcnrta con-
dempnatum ,
qui ad eum protugisset, ad ceduiam osiensain reddere nollct,
sed pocius tueri illum vellct, talis suo et malefactoris homagiu cunvincutur.
Si quis vero Nobîlls teatimooio trium nobilium, sodus funim deprehensus fuerit,
talis Jure medtante per Reverendissimum Dominum Locumtenentem , aut eius
\'icelocTimrenentem jxiniatur , et t|'.io(l hiiiusmodi inalefiictonim Inquisiiid pri-
muiii IM iionis Reginalis Maiestatis et Reverendissimi Domini Locumtenentis,

deinde vero in bonis aliorum omnium fieri debeat.
Item. Si quis IMalefactor e potestate alicuius Nobifis evaseric talis tri- ,
busmet Nobilibus Juramentum prestare debebit, quod si potuisset, malefa-

Ctorem illum cepisset Pt punivisset.
Itcni. Si quis Res furto deperditas apud Nobileni, Comitem, Offi-
cialeoi, Kenezium sine apud alium alîquem reperierit^ illeque Nobflis vel Of-
ficial», Jurameotum prestiterit, se Res illas vi, a fure seu aliquo alio male-
factore recepisse, terliam tantum partem pro se reci pere poterit.

Item. Si quis Nobilis aut Offlrt.îlis, vel Jiidex Comitatuum et V'illaruni
siue Kenczijus aliquis turem depreiiensum aliqua summa taxaret, eunique li-
beram dimineret, talis in homagio iUius fuiis oonvincatur, si vero Inquisitores

furum în simili ddtcto deprehensi fuerint, în amis«one capitts honorisque et
bonorum convincantur.
Item In cmpcionibus equorum bomim et allanim quarumcunque rcrum ,
is modus obseruari debel vl, si quis in 4oro vei alio aliquo loco et temporc
emerit aliquid, Emptor
coram probis et honestis illius Ciuîtatis vd Villae
iile
hominibus, vbi emptio lacta est, poculum S. Joannis, quod lingua Vemacula
Aldoma'î nppcllare consuenerunt , in st!:^'nuiii jnstc emptionis dare debeat; si
qua vero LOiitro\ ersia emptori de rebus emptis continent , veram emf>cionem
testimoniu iilorum hominum, qui poculo S. Joannis interhierunt, verificare de-
beat. Si vero emptio extra Ctuitatem vel Villam erit, extunc emptor evicto-
rem, quem lii^va nostra xawathos dicnnt, dare teneintur, si vero euictorem
emptor dare non poterit, pocnim constitutam subcal.
hem l'urls vel malelactoris îllitis. qui suspensus erit, ea taiUimi bona
rccipiantur que eius Personani concernunt, reliqua vero vxori ei libcris red-
dantur.
Item si duo Jure medinntu oontendunt, [>ust latam a Judice sententiam
prîusquam Cnmes ad fîrlisfactionem non exinerit. iiucr se concordaverint
Comes ipse in eiusmodi causa birsagium accipere non debeut.
Item a Maiestate Regina)! vd a Reverendîssimo Domino Lo-
si quis
cumtenente aliqua bona per defectom Seminis, aut Jus aliquod Regium, ca-
lumniose împetrare voluerit, nec Maiestas Reginalis, nec Reuerendissimus
Dominns Locumtenens supplicationi talium locum daliit. si qui vero <le ijsdem
in Judicio contenderint , et utra pars de Jure suo ita deciiierit, ut bona illa
ad Maiestatem R^naton et Reverendissimum Dominum l..oe«mtenentan de-

scenderent, extunc collacio talium bonorum erit in potestate Reginalis Maie*
statis et Reuerendissimi Domini l>ocumtenentis.
Item si quis ex domin» Notkilibus bona aliqua per defectum seminis
aut per novam Donationem, aut Jus Regiuni in bonis illis, in quibus residet
et possidet, impetrare a Majestate Reg'nali, vel Rt vL'iendissimo Domino Lo-
cumtenente volucrit, supplicare (debent) Domini Kegnicole, tam Maiesti
Reginali , quam Reuerendissimo Domino Locumtenenti dignetur Eius Maiestas ,
et Reaerendissimus Dominus Locumtenens ad talium supplicationem bona

duttnodi e» dare et conferre.
ItPm , ut clerinias qiins Arrhidiaroni \el Canonici ad domum F.orum
accumulare consiieuissent, etiam de cetero libere et sine ullo impedimento,
id facere pos&int.
Item si vero in aliqua possessione tres vel plures patroni Deciroanim
fuerint, is quî juxta Regni consuetudinem primus in oppido Buza, mediam
,
partpm Decimarum ei, cui interest persoUu'Ht, Decimas ipsas pro se colii pfore
possit. Si vero iili tres vel plures patroni , seorsim quisque partem suam pro
se tempore ad hoc oonstitnto redimere ohio-it, libere hoc facere poes^ Si
autem tempus et locum solucionis, ex patronis aliqn» negtexerit« Dedme
illins enmt, qui eas prius emerit.
Iffm. Cum de varietate terminorum multe querele >ominoriim Ref^ni- I
colarum extiterint quantum L>omini Consiliarii de consuetudine huius regni me-.

minerint, is modus in causa terminorum foit obeeruatus, vt due Vicine Pos*
sesÂoncs, que teraiinis et pascuis se contingunt, n siivam in usu commnnem
habuerint, ea comnumiter uti possint, si vero una tantum silvnm habiiorit ct
nli;inon habuerit, illa que silvani hnhet, pns<;p<;sionpm non iiabenti, ligna ad
usum dare non tenetur, nisi rogaia dare voluent, de pascuis autem si vtra(iue
Pascua habuerint, communia etiam illa erunt, verum si una habuerit, et alia
pascuis caruerit, jumenta possessionis pascua non habentis, libere et sine fauore
ad altcrins possessionis pascua, propelli non pn!?î;iint
item. Ut remissiones ik>norum fiant iuxta Decreta Comiciorum Vasar-
hellyensium.
Item dcmiini Regnicole meminerint, quod possessio Feyerd ad manus
Magnifici domini et Egreî Andree de Somlijo et Wolfgangij Batory ab eis
tradita esset.
MoMMMM «onhialiA ltjp^^ Tian^lvaiiMe. Tom. 1. |ng. «17 — isi. Oapit unii eiemt>lArtt coolam-
panMril ilbi areUva ca|Miitliilal ddk Alba-IaTiiL
376
CCXXI.
J545. 1545- Decanii bitiericeiorâ ssesci din districtulu Sibiuiui 91 alii Crci liârsri
cari le iocau de fpiscopia Miltaviei, se Intninesca la Mediaii cu decanii bîBerieelorli
StUesci, din episcopia Albci-Iulic i sc declar de membrii ai unui singurii corpu ai
uoeî aingure religiuni (luterane), apoi vot^z diposiiuni , in ce privesce contribu(iuaile

cTcdindoiloru pentru chdtueUle generale.
^ûm perspicuuro stt omnibus, Sanctiones moitaliutn, labilitate tem-

porum oonsencscere; non immerito Jtaque sagax homînum industria oomperit,
ut Coiitractits hiimani, nf tempnnim iniquitatf; niant literali aîiquo momi- ,
ineiuo li:l< iatuiir , scripturaeqiie ministerio ab oblivionis nota vindicentur. Nos

itaque, Miciiael D, Plebanus in Eczel , p, t. Decanus Gericraliâ, Jolianaes Fri-
dericus Artium Magister , Protonotarius Apostoltcus, Plebanus în Stoltxenburg
Decanus CiUniensb, Thomas de Monte Petri Decanus Barcensis, nomine et
in persona omninm sinîiloi"\iin Fr.itnim nostronim eormidem Decanatuum ,
et aliorum omnium, ue Generalitate nostra Ecciesianim Faroctiialiiim Pleba- ,
norum, hoc ipsum perpendentes: Significanius omnibus et singulis, praesentes

iospeeturis, visuria, lecturis et audîturis, quod dum a priscts temporibus,
quorum vix extat memoria, controversia in Regno Transy!\ aiiiae inter partea
vidf-licet Aîliensis et Mîlkovîensis Dioprespos Ecclesiarum l'arochialium Ple-
banos, propter Contributiones ^cucrales aliquando factas, suborta fuisset;
fraterna demam diaritate inspecta, e\ quo uniiia Rdigionia et Corporis

membra dignoadmur, e medio disaensionis scandalum toUatur ac aopiatur. Nob
videlîcet partium praedictarum Hcciesiarum Plebani , de Decanatn Medgyesie'nsi,
Bistridensi, Kyzdensi , Kozdensi Schelkensi, Szâszsebes cum sui Pertinen-
tiis Albensis Transilvaniae Dioeceseos parte ab una, et de Decanatu Cibi-
niensi, Barcensî, Milkovtensis Dioeceseos, Jurtadictionîs autem Strigoniensis

parte ab altera, in A. 1545. Domintca infra Ascenaionem Domini, quae ftiit
22 Maji, in causa et Causis satis arduis, in loco Medgjensi nostrae Con-
gregationis solito , in unum convenicntes , matura deliberattone praehabita
iiuic Controversiae (incm imponere volcntes, salvis amborum partium Juris-
dictionibi», Privilcgiis, ac Lîbertatibus hactenus haUtts, in hune concordiae

venimuB modum, inviolabiUter observandum: Quod scilicet, Decanatus Cibi>
niensis cum sui Pt^rtincntiis Scdiuin Sr.lienlc nt Lcsclikirchcnsi!; Plebanis , unius
et rlimidii vel medii Uecanatus onus siibirf dcbcant et teneuntur, omniaque
onera extraordinaria una cum Generalitate ûlierre. Ea tamen lege, quod sine
sdtu ambarum partium quod
et voluntate nihil attentetur, nec addicatur: quia
omnes tangit, ab omnibus approbari, vel reprobri debet: quodque omnes
Expmsae, necessitate vel per Derannm Generalem factae aut pro muneribus ,
(latae (ut omni"; suspicio tollatur) per <|iianiciinque partium, in danda ratione
singuilis aiiniH Fratribus ad iiuc depuiatis convenientibus , in unum redigan.
tur, et persolvantur. Sin autem casu contigerit, aliquem Decanatum aliquod
I) Cajiiiuta lliitr icicnse, Kyidonsc, Kuîicuse, aoa mullos .talc onnoi iii l>ioccr»i Mil-
k«*>eii<i iMMMmiMiwiw ud Albca««n suWM MMMlone i«renmtar (Btnfctt).
Digrtized by Google
877
munus oflferre , aut pro sui Decanatiis honore Expensas aliqnas facere , exhinr
Fratres aliits Decanatiis de suo nihJl expendant et persolvant. in cujus Con-
cordbe memoriam, Decanatuum MedgjensÎB et CiUniensis Sigil-
Praesent«s
iu authentids appensis obsignare voluimus. Datae loco, aado, mense, die, de
qttibus supra.
Btniti, MHItMiiu tW II. \>i>n. sî—SÎ- Ori^malalt Ht uchiM «ipitalnfaii iHm Stbîl.
CCXXII.
4
154$. Dieta parHeutar a Ungariei iMiruniUi la Doirifiiiil decide, dl tdte corni- 1545.
tatele reprezentate în acestS dieti, se plaic'sca trihutR Turcilortî i se trinif't.'! ci.iniri
sultanului turcescil. Deasemenea .se votz mai multe disposiiuni , in ce privesce seu*
tim iakigHerU de ceatributiuae obleeamentulS toiH de a loe patte la ffabeBf; In fine
dicta decide a interveni pe lâng,"! sultariKin, ca ae Ubeffexe din captivitate pe Petru Pt-
reny, VaUnttnft lurcu ji pe tefanii Mailat.
Arcîculi Dominorum Baronum et Nobilîum in Comitîis Debretainen*

sibus, ad Dominîcam proximam post festum Corporis Chriati,
anno 1545.
1. Inprimis oonstitutnm est, ut census Imperatori Turcarum reddatur.

2. hem. Comitatiis, qui anno superiori Congregationl Debretzmensi
interfuerunt , et censum Caesari reddere polliciti sunt, nondum tamen restî-
tuenint, ad lestum Beati Joannis Baptistae administrare teneantur, et qui red-

dere recusaverint , per omnia opportuna remedia administrare cogantur.
3. Item, ad censum et ordînationero munerum Caesaris et Passarum
oontributio unius floreni ad festum Joannis Bapttstae admînisttari debeat.
4. Item ,
pro conservatione Gentium contra potentiores et impetitores
bonorum, et ad diversas Regai necessitates , contributio alterius unius floreni
ad festum Nativitatb Doidiii aolvatur; si vero necesritaa poatnktverit, etuun

ante tempus praefixum exigi debeat.
5. Item, ceri et soKti proventus regii, cum postulai fiierint, more
solîto . ut antea, etiam deinceps Maiesti Regiae restituantiir.
6. Item, Jobbagyiones sive incolae res sex florenorum non habentes

Qoo dlcentnr.
7. Item, Curia nobilitarn non dicetur.
8. Item, incolae novas domos aedilkantes infra ^tium unios anni
int^;ri non dicentiir.
9. Item, in Curia nobilitari habitantes non dicentur, qui vero extra

sesnonem Nobilitarem residentias habent, res in valore florenorum aex ha-
bentes, dicentur.
10 Item, pro decern Jobbagyionibus secundum consuetudioem antiquam
rdaxentur. (?)
37>399- Doeanicnte, Vul. II. P*rtea 4. 48
Dlgltized by Google
11. Item, Servitor«s« Mercenarii, Uberdnl, Allodîatores nou dicentur.
12. Item, in Curia nobititart, ubi Nobiles rendentiam non faciunt,

unua pro hospUe relaxetur, caeteri sex florenorum res habentes dicentur.
13. Item, Libertini, qiii Dominis ncque Nonas solvunt, neque aliquam
soliitionem faciunt, ad jiiramentum judicum relaxentur,
14. Item, Mercatores, Nôlîatores, InMitores, et quincunque mercio-
nalibus rebus boc in Rô
quaestum feciunt, ac domibus carent, de rebus
centum florenos valentibus, unum florenum solvere teneantiir
15. Item, si conservatio Gentium insi.iiiicîens fuerii, constiiutum est,
ut Coioni quoque tam Dominorum ,
quam Nobilium modo infrascripto instrui
debeant.
16. Ilem, Nobiles unius sessionis res in valore centum florenorum haben-
tes, eqiiitem umim lorica. i:{alea, linsu, lK peo bene armitiim renere debeant.
17. Item. Noljilei res in valore florenorum viginti habentes, pixidem
cum pulvere el globulis habeant.
18. Item, Nobiles res in valore decern florenorum habentes lanceam,
clypeum et ghdium habeant.
TQ. Item, fiuilibL-L Dominonim .
Magnattim et Nobilium a singults vi-
imum equitem armis bne instructum tcneant.

ginti Colonis
20. Item, ColoDi tam Dominorum Magnatum, quam Nobilium pro-

prhim aratrum habentes, pixidem manuariam cum pulvere et globulis in
promtu habeant.
21. Item, Coioni Donînorum et Nobilium dimidtum aratrum habentes,
arcum, clypeum et gladium habeant.
«3. Item, cum Htteri» Revereadissimi Domini Thesaurarii requisiti fiie-
Domini Capiuneî, juxta tenorem

rint, vel ittterarum. vd per partes, vel
omnes insurgere teneontur.
23. Item. Vice Comite?; et juclices Nobilium cuiuslibct Comitattis sin-
gulis annis, intra dies festos Beati Georgit Martyris et Pentecostes, item intra
festum Sanctu Andreae Aposfcdi et Beati Martini Episcopi , equîtes et pedîfes
tam Dominorum quam Nobilium in aliquem locum convocare et perlustrare
debeant, si vero in locis diversîs periustrationem fooere voJuerint, uno tantum
dte ac simul id fieri debeat.
24. Item, cum necessarium sit pro ratione teniporis paratos esse, con-
stitutnm est , ut pro nostris ad festum Nativitatis Mariae in singulis Comit,
tibus per Vice-Comîtes et Judices Nobilium, oolonî equites et pedites Magna-
tum revideantur. Si quis Colonorum propter temporis brev-itatem ad tempos
proximae perlustrationif? pixidem ordinare non posset nihilominus lanceam
,
gladium et clypeum habeat: ad festum autem Beati Martini Episcopi extra

omnem excuaationem pixidem ordinare teneatur.
25. Item, de administratione judidorum în partibus inferioribus Do-
minus Capitanen?; curam habebit.
26. Item, nullns in bonis stiis Luthcranos retineat , et cui Reveren-
dissimus Dominus Thesaurarius vei Dominus Capitaneus concesserit, liberum
sit , juxta Regni Decretam tales Lutheranos ubiquc persequi et compreliendere.
Digitized by Google
879
37< It^n, decretuin est, ut bona Nobilîum tam per Donuno» Magna-
leSi quam etiatn alios potendarios sub veris et lîtmib poweworibi» rdaxentur.
28 hem, pro eliberatione Dominorum Petri Pereny, Valeatînî Therdc
et Stephani Maylatli intercedandum est.
29. Atl Imperatorem Turcarum idonei Nuncii cum muneribus mittantur.
30. Negotiatoribus iinposîtuin est, ut cum mercibus sui pixidis addu'
cant, nec majorâ dîvendant, quam ipsi emerint.
31. Nîonetae omnes ,
exceptis adulterinis et comiptîs, sine discrimine
recipiantur; proveotus Regii more alias solito reUdaatur. Anao Uomiai 1545.
Monumenta cmhMk Mffu tbagf^kit. ToB. IL |ME. 607— KaMchU, SafflMDmtam ad V»

ctigi» Comilidtam. 111. 191—195.
CCXXllI.
1^4'-,. T\(:>.;ina vcdiiva /siif't U,! învil pc capituliilu din AlbaÎulia, ca te lase 9! 154$.
mai departe dijmele din ilrol in arenda coinunitSî OrCstie.
Tsabella dei gratia regina Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. , tide-
IJbtis nostris revcreadis ac venerabilis capitule ecclesiae Albensis Transsilvanae

salutem et gratiam. Expositum e»t nobb pro parte et in peraonis fiddium
nostrorum prudentum et circumspectorum judicts Ct juratonitî civium nostro-
riim oppidi notri Zazwaras qualiter ipsi decimam possessioiiis Kenyer*) ad
pracfatum uppidum pertiuentis, quam ipsi semper retroactis annis justo pretio
vobis persoluto emissmt et aceumidasBeQt , hacque oppressum oppidum ipso-
rum adjuvassent et sustentassent, ounc ab eisdem exponentibus, lioet integram
arendam vobis pro eis deposuissent, occupare et ad usum vestrum proprium
convertere velletts Supplicatum îtaque exlitit majestati nostrae, tit ipsis circa
praemissa de opportuno juris remedio providere, dictamque decimam posses-

sionis Kenyer quemadmoduro annb superioribus pro eîsdem eT^fonentibus li-
beravimus etpercipere permîsimus, ita et nune liberare, et ipsis perdpere per-

mittere dignaremur. Hortamur igitur devotionem vestram eisdcm nihilominus
committentes . ut oîiBervata antiqua consuetudine , sicuti alias, ita et nimc
praefatam decimam dictae possessionis Kenyer ipsis exponentibus Jibcre per-
dpiendam permiuere, et pretium apud vos depositum ejusdent decimae levare

debeatb et teneamini, communi justiia suadente. Secus non facturi. Praesen*
tibus perlectis, exhibenti restitutis. Datum in castro nostro Gyalw, feria tertio
proxima post festuin Ijcatae Anne, anao domini millesimo quingentesimo qua*
dragesimo quinto.
AailMher, Urkimdeabaek iw Gmhklite der Hwdt und de* SMdite* Btoos.^ |>a|-. 11&
S) AcMl MOMII» Mtiiî «de diviMI in il6u p«r(I : ib«l6 (AhKenrte) |i Vinerea (Fcl-Kcojrir}.
880
CCXXIV.
154J. IS45- Pfttû , voivodidâ M^thvHf cgnfiniiM icbilii <fadonaiiHK iHl liii AU-
setairm pptPtditiM, prin care dSniicsoe mXnXatireî Uoldovia o toplit din t^rguld Baia.
ilêter , Woewoda ,
ijibt und besttiget dem hei! Kloster Moldowiza
eiae Topliz in der Stadt Baja von oben bis 2u ihrer Mundung in die Mol-
dawa, welcfae Topliift sdn Urahii Alexander, Woewoda, ge-
dem Kloster
achenkt hat Aueh sehenkt er dem Kloster ânen Badi (Rkmml), denSce&n,
sein Ahn dem Kloster Niamz gegeben hatte damît es das Waszer aus der
, ,
Mol(l;nv:i laszen konntc, und ahermals bis zur Mlindung, wo er in die Mol-
dawa falit.Uas Kloster Niamz dagegen wurde durch einen andern Grund
entscfaildiget. " Das Kloster Moldowiza aber soli diese ToplisS und diesen Bach
bdierrschen fur immer, in Ewîgkeit. Gegen jene aber, die ea wagen sollien,
dicse Schenknis au zemîchten, schreibt er dnen grossen und schreck-
lichen Fluch.
V. J. 7053/1545. Sept. 17.
Wi^nkHHir, MoMnwii, 1 HeA. rw 9l. TMacliiM ta linha femana daîl «itMiilB MeulB In 1775
dic BMMlenett MlsIfenoM, ^bmuii» nUMiNi 1>Wiw.
ccxxv.
IS4S, ]$4S. ZKrte feudala a Transihumiei hUruni/ ia Turda decide o udul pcesc'
cuiune asupra fcfitl/i^n'i'i'rit Je ri-/c- din t6te comitatele mai dc parte dicta decide : dl de
;
dr'Ce Românii trâiescit !n citsatorii 1 Acute cu rpirea, dar nti in cstorii legale, de
aceea pe viitoriii, toi Rtmâmi, ae fie conatriui, sub pedepsi de mdrte, de a-ae ciiaUori
diiptt rulU diserkti eaUlice,
Conatitutiones Don^norum Regnîcolarum Tritim nationum Kcgnî

Transsyl uan iae in congregacione »*oriim Generali in festo Bea»
torum Simonis et Judae apostol<iruni Thordae celebratae
Anno 1545.
Art. I.
j uxta priorem constitutionem fures extrdai in Comitatibits publicri

debent, et focta publicatione Comitea in terrîs qiionimlibet, Nobiles vero siue
Ofliciates, îtem ludices villarum vd Ciuitatnm, în terris et tenutis sub, pu*
nire et fureae affîgere possint et debeant.
Digrtized by Google
Art. II.
Praeterea: Exempla omnium Rcg'estoriim ,

qtiae sTint aptid omncs Co-
niites in quibus nomina malefactorum inscripta sunt. siniûli Coiniies habeant
pro se, ut, si ex aliis Comitatibus in alium Comitatuin iure transfugerent
cognoscant nomina eorum ex Regestts et puniantur. Et si fîir fugiens evaserit
in alium Comîtatum, eousque, quousque visum fuerit , Coniites et alii, quibus
intererit» persequendî, capiendi, et puniendi habeant facuhatem.
Art. III.
Quatuor jurai Nobiies cum Judice Nobilium iterum perambulare

Itcm.
4eb«an( Comitatiu et si qui fiires hactenus extrdai non fuîasent, et ab annis
,
tribus famam suam, opinîone bonae vitae auxissent, maneant în pace, et

si intra annos tres furto se îmmiscuissent, itemm extradentur et puniantur.
Art. IV.
Item. Quta Valachî fidem Christi profitentes, turpitcr rapto, ct non

matrimonio legitimo utontur, ad euitandam peccati fomitem, statutum est, ut
a modo Valachi ritu Romanae Ecciesiae în Sacro Saneti Blatrimonio pudlam
,
seu nmlierem desponsare, et matrimonio contrahere, ac juxta Regni consue-

tudinem cum uxoribus jurare debeant et teneantur. Contrarium facientes Ca*
pite puniantur.
Art. V.
Item. Domini Reonicolas singulae

scilîcet diiae nati<iius Domini No-
:
biies etDomini baxoncs. suluant Maiesti Reginaii tiorenos 4000 juxta prio*
rem constîtutionem ac oondidones ibidem eiqxessas.
Art. VI.
Item. Tum ad hanc solucionem tum ad alias necessîtates Regni, Do-

mini Nobiies de singults Portis, soluent den. 65, qui compulati faciunt fio-
renos 16000 et aihninistrfnt Thordam ad vigesimum diem et de Schedulis
expedilionis non recipiant pecunias. Domini vero Saxones soluent tum ad Ra-
tionem Rcginalis majestatis, tum ad alia necessaria Regni florenos 16000.
ArL VII.
Item quod bona Majestatis Reginalîs aeque ac alioruro Dominorum

connummerentur.
Art. VIU.
Item Juxta priores Conatitutiones Reginalis Maiestas padatur Patronis

dedmas suas oolligere.
m
Art. IX.
bem Ut Gamîtes in primo exita eorum tam Satarte iptonim, qnain

Restantîaa ipsas redpiant.
MmwKnu coRuiialk itgiii TrMwjrlnwbc- Twm. L jmi^ aaa~-a34. CofHc tu iircfaîT* naîunei «i«eKi>
CCXXVI.
IS4S. a Tntmsihaitiei tiOrunit la Mureiu-OorktHt decide
Utefa feniatU
M demola tote casttUU fortificaiunile fcute de Sai prin diferite sate, cr din rui-
nele acestorâ ca«tel« ae se fortifice onde SMuiui, Braâfului Stgkiforei i a/ Sf- ,
itfului; in fine dieta ^dde de mii, a ae peneeuta i pedepsi In tdt« districtele se-
eolesd iîi, UUnmam fi iUkaru.
Articuli excerti(sic?) ex articulis Dominurum Regnicolarum in
presentibus Cnmiciis eoriindrm pro festo Hcatorum omniuro in

oppido wasarhel celebratis confectis Auno Domini 1545.
Ttem vt omnia castelia et lortalîcia iuter duminos Saxunt» iii pagis

extmcta demoKantur» ac ex corum minis duhat» Objmentî», BiasBonîensîs,
Segeswar, Zaazsebes fortifioentur IngcnJa vero et pixides unacum globulîs et
pulneribu», et alijs instnimenti^ bellicis ad ciuitates inferantur.
Item. De furibun , falsis cussoribus monetantm ,
incendiariis ,
predonibiis
hospitibusque qui fures hospicio excipere soient^ et alijs nialeiaciuribus inter
donwuM Steuloi constitutum est vt tudex Regltis unacum capitaneo ci juJicc , vitla-
ttm in omnibus aedibus circumeant, penes quos a qualibet aede duo predput
homines, et primipili duo eligantur, atque isti de singulis pagis Juramentum
exigant. Et Si qui testimonio trium proborum hominum siue isti in vno paô ,
siue in pluribus degant , fide mediante io spacio vnius anni et dimidij in
eiusmodi maleficio deprdien» fuerint, suspendaatur.

Item. Si ad pnniendos «uimodi fures, et alios malelâctores , Ipsi ho-
niines dclc^rati , vel propter fugam ipsoruin furiim , \ el proptnr aliquarn aliam
causam non sufticercnt ,
Coiiscripta talium oomina ad siaguta luca :>taUm vbi
deprehensi fuerint ibidem puniantur.
Item. Res et Bona malelactonim , que personam tantum eorum pro-
priam coneemunt, Judid Regio, Capitaneoque et Judici qui eos puniunt cedant.
Item. Si qui ante reuisioneTn Jurls alicuius Bona arrestauerit, in esti-
macione Bonorum arrestatorum convincatur.
MoiMMMlIl Tom. I. \t3g. 224—22;. Dupii tuiO CMoipIariu ci>nlcm|K>-

conilialil rq[ni Tran^ylviniac.
CMiS dis uMn Mlianei tHtmi.'- MAtIcr. bie VcrUaeMigunift-KuclMn in .Siclieabnigea. Wica 1858, p. a.
FUiriiiM, UfkmdcBlHMa aur n«achlcht« «t Kiidtr Kaphcli, pa^, SI7.
Digrtized by Google
388
CCXXVII.
1545. AiiuHar,a iiiiiveriit;i(ii 5i'isf:,n din Transilvania decide, case îndemne pe IS4$'
Inciiitiirii nraclorii i ai satelorii, cari n'au prioiitu înc rtligmnea luteraa, s'o ac-
ccptczo deniî.
Anno Domini 1545.
Jtem Sabbatho proximo ante fesUim Andree Apostolj domînj Saxones

hic Cibinîj in congregacione eorundem Geoeralj primo ex parte Religionis eo
modo conceoserunt. Quod hîj qui vcrhum dej acceptauerunt
,
tam in Ciiiita- ,
tibus, Uppidis ac villis Sacranienta Christi, domini Saiuaturis notri Secun-

dum Iiutitudonem verlaoruni dusdem in omnibus Eoelesijs vniformher admî*
Rdîquis vero, qui verbum dej nondum pure acoeptanerunt,
nJstrare debeant.
non cogendo cxhortati sunt et rogaiierunt. vt et ipsi tanquam membra eorun-
dem uerhitm dej acccptent, Suppliciter deiini exorantes , pro siia benignissima
gracia eijsdein misericorditcr concedendo. V't autem et Cerimonie quoque ec-
clesiasticc (propter scandata euitanda) vniformiter în eoclenjs omnibus tra*
ctentur. lidem dominj vniuersitatis Saxonum «tatuerunt, vt cert! doci vîcî
delegantur, quibus hoc ipsiim Negocium committatiir , vti r!en :is Scripture
Sacre argumentis de Ceremoniarum tractacione et obseruacione , mature con-
cordent, difiîniant et concludant, Sentenciamquc eorundem vnanimem ipsis
dominis Saxonibus în congrâcione eonimdeni proxime ad featum Beatj

ititura
Georgij exhibeant, vt et ibidcm quoqne coacludatitr ; racione ceremoniarum

Ecclesic vniformiter obsemandarum.
Item ex quo Secularis Magi&tratus custos est legis, non sakem secunde
Tabule, sed et piime. Ideoque ijdem dominj Saxones statmerunt , quod tam
in Cinîtatibus, Oppidîs qnam villîs OHîdales superintendere debeant, atque
popiitum de Thoatris, Cymiterijs, Tabemîs, vel alîunde ad Sermonem
audiendo verbo dej compeilere per poenam fidelîe.
Attikel Uudi Bl.
TciMidi, MiMMiMiliMii nr G«diidiie dci «nuf^ Uadeilibcbe to 5MMabiiiak I TM pif. 4.
^ Kj . d by Google
S84
ccxxvni.
1541-45. 1541 — 1545. Diferite date relative tu Românii dup rc^jistruiâ dc chcitueli alu
econoaraloi onûlui Braovfi.
1541-
Ni I icolao Chyzar ex Doitl-

qui auriqcstores (ut nominant)
bawycza ob nerpssimte'î civit;iiis Inse vncavit ante advcotum Turca-
rum ac VValachorum dedi salar. 4 dierum
, asp. 16
Domino Laurentio Schulcr, qui sebaceas candeias emit ad
portam superiorem duin hoc anno Ttireae ac Walachi htc erant asp. 16
Onofrio ac Italo solvi, qui oovam dsiemam balnei supe-
rioris vuigo kaztyn paraverunt Hor t $
Michaeli fabro lignario de Thohan dedlmus bibales qiiod

secuît ligoa silva Wo1kani«nsi ad 2 molas m domo praedicatorum
Hunâronim stantes asp. 25
auriciiie^tori in Dumbawyesa pro hiic vocandis auri»
questoribus misso expensas dedimus asp. 18
«543-
Feria quarta ante puridcationis Mariae solvimus Marti no

bomfaardario ex parte aeris compananun a Radul wayda emptU
ratione campanae, quam paravit in Transalpina domino way-
wodae ftor. 23
1544-
Domino Zawe de Thergowystbya pro cupro qnod domini

senatus ipsi dedebant flor.337asp. is
1 5 4 5-
Feria secunda post palmarum habuimus mercenarios 14 in
amplianda fossa retro danttmm drca propugnacuium corrigiato-

rum, cum WatachO fl<Hr. i asp. 7
Feria sexta in vigîlia Jacobi habuimu.s decern mercenarios
qui labomverrint in fossa circa prnpnirnaculum textorum tcrram ad
novum murum portandam cum ipso Wotach fadt merces .... asp. 42
QmUm mt GeMUcfeM dw Sbuii KrauMdl in SielwiibMgn. IL Bmd, piff. 64$—SjS.
Olgitlzed by Google
886
CCXXIX.
(P.a.) Peifv, vMVtitM MM»vti , d.lnieice lOSoâstirei MtUovta jumctatc din (P.a.)
la'-nUf (tomnc-^î) de lngA Duitre nuinitâ Covorâ, fi jurofitate din taxele, oe le plAtodi
pc-scani de acolo.
IPeter, Woewoda, giht und bestatijret dem heil. Klostor Moldowiza

dic Hiillle des landesherrlichen Kowor und
Sec's an der Donau, Naineits ;
die Hiiirte aller Einkiinfte von denen die dort f^sdie fangen dann alte , ;
Ladien und Bche auch mit jenem groszen Bache, der von KocMu berkommt
und in den lalpuch miindet; und welch' immer Theil man mit Fischnetzen
lit rntisninimt ofier an 7jA\ wegen Sireiiigkeiten oder durch Strafen erhalt,
diT soli als kinkummen ganz dem Kloster gdiuren.

V. J,
Wickenhausrr , MoMawa. 1 Mcft. pag. Hi — Kl. TrailiicliuM In ImIm J^MIIB lhi|lil «tndaU ttcHlIi
In «775 <te Uartolcimiit MIiSmmiiM . ^MCmilA manlMiici Puma.
ccxxx.
1546. Sijisniutulii , regele Poloniei, r6g.1 pe Petru, vohuxluia XtoUovei , se iee I54i6>
rnCsiiri , ca locuii >rli Moldovei nu mai far.T incviisiiini pe teritoriuid Poloniei; de ase-
menea SC faca dreptate unoru comerciani poloni, ale crorii mrfuri s'au confiscata
In INoMova.
î^âgnifice Dne vicine, sincere nobis dilecte! Cum querantur in his

Comitiis terrarum nostraniin Russiae Nuncîî, nunquam magis quam nune, finea
Regî ex Valachia furtis et latrocîniia toieatari, paasim armenta gregesque
cqiînnim abîj^'i > neqiie (juidquam a latronihus tutum esse admonendarn Se-
renitateni \'c'stram putavimiisi , ut mcnior loecitTuin ,
tjiiac nobiscum pacta est,
siios ab infercndis injuriis homrnibus noslris contjneat : sed et ipsa ab infe*
rendia eia abatineat. Nam frequena est mereatorum regnî notri querda; non
licere sibi tuto jam in Valachia negociari, aut in Turciam cum mercibtia se^
cundum foedera, quae nobisciim potentissimo Caesare Tiircanim intcrccdunt,
proficisci. Alios enim a Ste Vra mercibus esse exutos ,
pierosque in carcercm
conjectos, nonnuUos vero etiam Ste Vra jub<!nte necatos; quare foedus violri
nemini dnbium esse potest; atque eam ob rem cum literis noatria servitorem
htmc nostrum mîsîmos, postutantes, ut quas merces negociatoribus noatria
absiiilit, eas rcddat: qui ab eo violai, qui a subditis illius injuria afferti ?;iint,
iis resarciat. Ouod nisi a S. V. factum fuerit, cogemur quaerere, rationes,
37399- tlocumenic. Vut. II. i'attca 4. 40
^ Kj . d by Google
H86
quibus siibditos nostros ab iis iiijuriis vimiicemus, vel certe mercatoribus no-
stris kcr in autem ita muniemus, ut ne impune
Valachiam interdicemus , fiaes
quis abeat, si praedas agere ex iis velit, quod utnim ad retînenda foedera
et bomm viciniiiilem pcrtinct, S. Vrae judiciiim esto. Nos quiclem qnidvîs
aliud maliermis, quam ad iiaec extrema decurrere remedia. Sed tatiien si alia
non suppetunt, iis utenduni necessario erit, quibus tamen non prius utemur,
quam omnia tentata per nos fuerÎDt. Habet bic S. Vra nuntios suos, qui jus
itli cum
dici subditis nostris Uorsoboati Crasnostaviensibus civibu» de bobus
postulat, qui si rinid «Icbere S. Vrae comperli fnerlnt satisfacere cog^nfur
Sed veliemns tamen, Vra quoque subditis nostris satisfaciat, quam bene
ut S.
vaiere cupimus. Cracoviae XVI. Jan. MDXLVI. regni vero notri XL.
Engiel, GcKkidil» «l*r MoMbii «. Wataiih^. IL ung. 187.
CCXXXI.
I5.|f'> Pliru. .\HV,'<iu!!Î }fi'!J('Vi; . d.1ru'. -.cc mlnristirci Mo/du satulu niiniilCi
iciici i jumtate din laculu Oricbuw; totao-datâ voivodulii ainintcsce, cA a mai

mnitiri
dSruita aceitd ji laculO CovofQ $1 stulii numitn nxiaciana.
fêter, Woewoda, gibt sein^m neuerbauten lieil. Kloster Moldowiza

noch ein Dorf, Namens: Schiiliiestie mit der Hifte des See's von Orichow.
Auch hat er einen See gcgeben, Namen« K<»wur, femer das halbe Dorf Ba-
lacana und eine Mtihle, dîe unterhalb den Miihlen bd Ba)a liegt. Air dies
hat er dem heil. Kloster zu seinem ewigen Gedenknis gegeben, und die Hprr
schaft dcniselben bestiitiget. Aher das Gemarke des liorfes von Schalacsiie
soil von allen Seiten nach dem alten Gemiirke sein, \vo es von jeher ge-
gangen; das GemSHce des balben Dorfes Balacana gegen die andern Theîle
gleichfalls nach dem alten GemUrke. Gegen jene aber, die i s vcrsinhen soli-
te», dicsc Schenknis zu zerstbren, schreibt er einen schrecklicfaen Fluch.

V. J. 7054/1546» Mai 25.
WkkcnIiMiMr, MuUiawa, 1 lieli pot;. 8a. TnidMcliunc <in\A cslnuulâ (ÎUnilii in 1775 Ue Bartotuneiit
MJiillMAindA » «gwnenilll aSnlstîieî IVtna.
^ Kj . d by Google
3a7
CCXXXIL
«
1546. Petru t voivoMt Moldavei coafirm luiistirca MMovifa in posciUuiica 1546

satului BerduqcKi fi » uaei mori de Molo.
(Tradiiciuae originalulii tn limba slavonS.)
\T
V on Gottes Gnaden wir Pcter ,
Woewoda, Hospodar des mol-
daiiischen Landes thun kund durch diesen unsern Brief AUen, welche solchen
seben oder leM boren wir habeo mic unsrer besooderen Gnade begndiget
:
imd liaben gcgeben und bekrftiget in uoserem moldauisdtea Lande unserm

heîl. Bethort unterm Igumen Abraham, dem Kloster Moldowiza, wo die Kirche
der Verkundifnincj der reinsten Jungfrau'n , der Gottesgebarerin Mria ist, ein
Dori, Namens: Berkischestie an der Moldawa mit der Kirche, einer Topoliza
und der MîiMe an der Topoliza vermSge Erlcaufebriefen , die umere Herr*
schaft von unserm Diener Korlat, so wie verml^ Besttîgungsutkunde , die
dieser vom Woewoden tefan, dc-m \'ater unserer Herrschaft, hatte.
dieses Kirclileiii , «lie l'opoliza utid dit: Miihlc an dfir Topoliza hat auch jener
tefan, genannt Heusciirecke , in seinen Tagen aus dem Erkauisbriefe, den
meine Herraebaft bat, sich berausgesehrieben. AH* dies ObbescfaTÎebene soli
unserm heil. Bethort, dem Kloster Moldowiza, wo die Kirche der Verkîin-
d[ij;Linj^ der reinsten Jiinj^frau der Gottesêbarerin Mria ist, auch von uns
,
cine Handveste mit allen iCinkiiniten sein unverbruchlich fur immer, in Ewig-
keit. Und das Gcmarke dieses vorbenannten Dorfes, Namens: Berkischestie
an der Moldawa mit der Kirdie, einer Topoliza und der MUble an der To-
poliza, soli von allen Seiten nach all' dem alten GemSrlce aeîn, wie es von
P'wiokfit her bestanden. Und Iiieranf ist die lîeg^lauîiiqtTnr»- unsPT Ierrschaft !
des Ubangefithrten ; wir Feter , Woewoda , und die Beglaubigung der viei-
geliebten Sttbne unsrer Herrscbaft: Eli, tefan und KonatBstin, und (£e Be*
âubigung unsrer Bojaren: d. B. d. Hr. Efrem Huru; d. B. d. Hr. Bodca»
Hofrichters; d. B, d. Hr. Peter Krkowic; d R. d. Hr. Stursa und d. Hr.
Morila, Parkalabfin von Hotin ; d. B. d. Hr. Dancul Huru und d. Mr. Miron,
Parkalaben von Nemz; d. B. d. Hr. Schander und d. Hr. Tmpa, Parkalabun
von NenenlMirg; d. B. d. Hr. War^kow, Thorwaidem von Sucawa; d. B.
d. Hr. Juri, Scfawilrttrâgers; d. B. d. Hr. Dan's, Sehatuneiste»; d. B. d. Hr.
Hrbor, Kiimmerers; d. B. d. Hr. Trifahamsa; d. B. d. Hr. Petraschko,
Mundschnks; d. B. d. Hr. Njegul, Truchsesscn ; d. B. d. Hr. Plaxa, Mar-
stallers und die Beglaubigung all' unsrer moidauischen grossen und kieinen
Bojaren.Und nach unserm Ableben, wer Hospodar unsers Landes sein wtrd,
von unsern Kindem oder unserm Geschlechte, oder wen inuner Gott aus-
erwhlen wird, Hospodar zu sein unsers moidauischen Landes, der soli un-
serm heil Befhort, dem Klost«r Moldowija, wo die Kirche dtr Verkiindigung
der reinsten Jungtrau, der (jottesgebarerin Mana ist, unaere Schenknis und
Bekrftigung nicht unistossen , sondem sie vidlmeJir besiarken und bekrafdgen
indem wir dieses obbeschrîebene Dorf unserm hdl. Bethort fiir die Seelen
unwer Voraltern und unsrer Aeltern fiir unsere Gesnndheit und ftir das HeiJ
,
^ kj .^Lô i
y Google
unsrer Seele und unseres Leibes gegeben haben. Uiid wer es wagen solite,
dkae unacre SchenkoiB und Bekrftigqng umxustossen, ein solcher soli ver<
fhuM sein von Gott, dem Herrn, dem Sctopfa' Himmeis und der Erde, und
von der reinsten Jungfrau, der Gottesgebarerin Mria, von den heil. vier
Evangelisten von Christus heil. awbit" Oheraposteln Petcr und Paul und den
Ubrigen, von den dreihundert achtzehn Gotttragentkn V'.uern von Nika und
von alten Ifeiligen, wdche Gott von Ewigkeic her wohlgefllig gelebet; und
soli seinen Theil haben mit dem verfluditen Ariu und Jnda lalcariot, dem
Verrther Christî, und den Ubrigen Juden , die zu Gott Christus, ^schrien:
Sein Rhit liber uns und unserc Kinder! wie es ist und sein wird in liwigkeit ,
Amen. Und zu mchrerer Beslrkung und Bekrftigung all' d^ Obbeschrie-

benen haben wîr rnnemi getreuen Hr. Matia, Kanaler, befoMen» schreiben
und unaer Petachaft betxuhangen diesem unsem Briefe.
Geschrieben hat*8 Oemeter Wâakanowîc, au Hous, im J. 7054/1546,
im Monate Mai 27.
VfaeniMiiMi cmmfar du CmMiit.
CCXXXIII.
lj4f(S, tJ46. MarHH Lmea, judc-ulu Lugojului, In urma nig^Xrei lui Grigtr* VthtdiitU
din Caranscbc,sd , iacbeift unii proceafi verbalii devpfe depoMiunik unorii marUiri din
nrajuiii Lugoului.
^ârtinus Iwka Judex de Iwi^âs etc. Juratique c\\v^ de cdem, Rjrre-
gys dominis Georgîo Pyka et Gabrieli (ierlystey, Castellanis, V'niuersitatique

Nobilium dtstrietua Karanarim etc dominis «t Amtcis nobis plurimum hono-
randi»,Egregy domini amici nobis honorandi, post Salulem notri oommen-

dacionem Ad Instantem petidonem Egregy Gregory Wayda de Karansebes,
,
Matheuni Radowan juratum et Heliam Warâ nostros conciues prius stricte

,
Juratos, examinauimus, Ipsique vnanimiter fassi sunt, Quod Nobiies franciscus

fodor et Georgius Moses, erga eosdem voiusent, et ipsos rogassent, quo ad
Egrûm Grôrîum Wayda accedere vdlent, et ipsum tnquirent ac inter-
rogent vdlet ne permanere et persistere in composicione et determinacione
illa, quam secnm Transsihianie albe Juiie fide mediante firmassent, in Ecclesia
Cathedrali de eadeni, itaque Gregorius Wayda per pauca verba respoadit,
quia vellet, respondens pro sese et ommbus fratribus et consanguinds. Idem-
que optabat fieri Georgius Moses sodus ad bona posseasionaria, racione quo*
rum est litigacio mota, similiter respondit, et pro se et pro socio suo, et pro
omnibus sui fratribus et consanguineis francisctis vero fntîor resjxindii pro
.
se, tamen incepit multitudinem expensariim obtendere. et pro liberis et con-
Digitized by Google
sanguineis fratribusque sui non Respondit , Non tamen negans composicionem
et fidem albe Iulie in transiliiania prestitam , Sed hoc tamen testes expresse
dixerunt, quod tranciscus iodor, Gregoriuni Wayda exquisito colore, decipere

couabatur, quam quidem fassionem, Nos V«strâ Donunacionibui Egregys
consdensiofie conacribere fedmin, et Veatras dominacîooeB Egrîas bene va-
iere optamus, Datum in Iwgas, feriâ qiiarta in profesto Beatorum abdon et
Seonar martirum Anno 1546.
fcitjr, A SMrtnjn IMiMIg. 111. (Mg. 139—940. Uufid tfamamplnJii caMclniulwrS del» CiinuucUeâ,
G«arcc Hm ti C««rila ClwtHiw din a. 1547 te arcliiTC toWei HmAM.
CCXXXIV.
tij^f) Aii/,'niu Vir,ii:jiH scrie lui M. Antoniu Mulla din Veneia, cli I'iiân'a
ajunge in decadent toii mai marc sc obiclnucscc cu duiunia Turciiuru, er Tran-

sihwKit vegetMI pUtindit tributii Tiudlorii.
AnUmius Wrancius M. Antonio Muilae pairicio Ventio S.
H
tioni assuescit.
ungaria indies magis ac magis succunibit, et Tiircarum
Trarasylvanîa pencs fortunam Joaniia itgx filiii tributt
domina-
pen-
sione adbuc victitat. Poloni rebus tntegris in otio student, nec quioquam ab
ea mariale in communem hostem exspectetur, quamdiu senior rex vita fru
itur, aut non ei intens aliqiia caiisa belii injiciatur, seu coniînnatior et ionga
utiio priacipum nustn nominis oriatur.
Alîae res nostrae omnes, imnio et, Turcicae, sicut anni initio ita et
ad finein usque pendebunt cx eventu Gcrnianicaruni rervini, hisque cxsik -
ctationibus in hirnion devememus, ac silelntur interim. Bene vale. 25. Sep-

tembris 1546. Cracoviac.
Munummia Hungariiic hisloiica, Scriplore». lom, IX. p«g. ilo—

890
ccxxxv.
1546. 1546. Regta»v0(lHVl Isitkila druvsce sotî«i voivodului SiefamB MtUatâ, i
fiului seu , comunele T6ca 91 Ida din Transilvania.
Tsabellae Reginae Donationales pro Anna Ndasdi uxore Stephan!

Maylad et Gahricle Maylatl ejus filiu ,
super jure Kegio in totali Oppido Theke
posses-sione lela hal>ito. I>atae Albae-Iuliae fer. IV. prox. post fest. B. Lu-
cae £vgl. annoDomini 1546.
Jsabeila Regina tu. />.
Orig. exstat. in arch. Capit. alb. Tran. sub Lit. D. Nr. 97.
TransuiTit. Iibtr. in arch. fisei R. TraiL fa^c 49. Lit. X seric 5.
NB Statutorio RL-latoriae super hac Uonationc Capii. alb. emanalac,

phibentes, quod liuic statutioni Paulus Olah nomine Emericî Verb5cz contra-
dîxerit de anno 1547. exstant aeque in Arch. Capit. alb. Tran. in Cista Co>
mitatus Kolos fasc. 1. Nr. 18.
TraiMumt. hbtr. in arch. fisei R. Tran. faac. 49. Lît. X. serie 45.
TnmilfMiai An. ii(74. pag. 144, IMn coicciuM» CMitalai Jw*. Kcmtny.
CCXXXVl.
IS46. 1546. MagiatrulO Ata fetit, protonotariulii Transilvaniei, svStucscc pe T/rma de
Niidiisti se prcdcc cctattu Fili^triisuiiii îii nitiilL lurotciKntului rcyalii Gtttrgt Marti-
iiusttt , fi anume in semnu de garan(i2 , cA daca Sicfami Matlat ee va intorcc Um
captivitatea tuic^scfl, ddnsuhi va fi credindosu reginei Isabdia ^ fiuhii dinid.
Ad Itberandum e captiviUUe Majlatiint , svaddur ut arx Fogaroi, Locumh-

naUi MarHmuia intetim dedatur: Transsihiuti pteuniam
pro eo libtrando conferunt.
t^pectabilia — ' - Dominus Vesprimiensis venit huc, et aitulit lit»
teras Dominatîonis vestrae. Cum ipso conventum habere non potnt [)ro[jler
adversani fortunam, qua heri aftlictus suni. Kociiy ineum equi rapucruni, ct
praecipiutus sum «x eo, ac decnmbo male sanus, Nihilomlnus e|p
apud Dominationem suam nunciis Gens Transsilvana, ut est novarm rerum
studiosissima, ita etiam judicio caret KcjL^nlam bonae politiae non magis
scrvat, qiiam ii,'-norat li^'itur (|uid <|iiid in hahent. «tiam sinf auctore to-
turn est, quidquid esse potest. Dominus nieus Locuintcncns (l'rater Georgius)
Digrtized by Google
891
haec digitci callet et arte. Qiiocl dotnlnus Mayinth hai-tenu- non sit libertatits,
sibitct cxcdra, nihiloininus hi, qui avidissiine volunt esse autores libertatis
ejus, cfttisam praebent aon libertatis ejus, et praestiterunt si îgîtur
pugnat apud Dominationem vestram, quid eausae dt ejus non Uberationis,

nihil aliiid est, quain modernonim subditorum futurae perfidiae timor, quae
nuliis mcritis iniiii^'ari [>ntcst. K'ît Domimiî; Locmntenens apud Caesarem pro
libertate Iratns ejus, agat Domiiiatxu Vestra apud liominum Locumtenentem

pro fidditate, et securitate ejus. Si qnaereret Dominatio vestra, qualis cautio
debebît esse pro securitate, hanc mutuae voluntates transigere possunt. Ego
omnpm rerum stattim iiuelligo, sed in praesenti npjôtio, quid quid promit-
tant aiii, unicus iJominus meus Locumtenens apprehendendiis est, qui non
est homo ferus. nec suxit ubera petrarum, cum hominibus homo est, cum
feris ferus. Si Fogaras pro securitate daretor ad manus communes sine per*
tinentiis, cum bona cunditione, donec £>ominus Locumtenens fidelitatem Do-
mini Maylath exploraret , miht in tam ardua causa non vidctur alietnim. et
fortasse ipse quuque in hanc sententiam adduci posset. yuamvih, postquam
discessi ex Sarvâr, non conveni eum, non entra habuî fibortatem propter cau-
sam puUicam Varadinum ire, et cum intravi Transnlvanlam, ipae quoque
fuit in Transsilvania. sed per aliam viam egressus est circiter tempus intro-
itus tneî. Nicolaus Zolthay , et Stephanus Zichy ,

qualiter ad suam Domina-
tionem Reverendissimam exierunt, antequam et qua informatione, credo,
praesentes reddentur, Dominationem Vestram fadent certioFem. Non est, qpad
Dominatio Vestra de pecuoia, quae in redemtionero I>omioi Maylath dari
debet, solicita sit. Domini regnicolae tantulum pecuniarum ea libertate oS'
ferre volunt qim et Dominatio vestra
,
(!t Dominus Frater ejus bene con- .
tenii esse possunt. Ex Zainosfalva feria 3. proxima post festum Sanctae et

individuae Trioitatis 1546.
Alagister AfaiiAanu
Pr»tÂowttari$ts Tnaimhaints.
Pnf , 8|MBiiiilw pMocnm «cai HiMiamiae, Fm II. ^ 141—144.
CCXXXVII.
1S47. TribuHaMn <A» CaroHuhef, compusa din eatUiatm, jud^Hlti $i hM- 1547.
limm distr n-tn/ui ju.tcc.'î unu-csulO !iir Ct:>t\::i i Cn'iorrr Vnvodullf CU FrmuiseM Flh
dorU pentru inofiilc Domasnia fi Conerova din Bnatu
Op f'claliili-, ac Ma- n iin-'- , (!<iniine Nnbis Semper jt^Taciosissimc, fide-
liunt seruicioruin nostrorum perpetuam commendacioneni, Nouerit Vestra Spc-

ctabilis et Magnifica Dominado, Quod oos feria Sexia octauarum festî EpU
phaniarum domini in sede Noatra Judidaria pro moderaciuo Judîdo causandam
fadendo, consedissemus, veniendo notri in preMndam, Nobites, GreôriuB,
et Georgius Wayda, Vnaciim fratribus ipsonjm vt actorcs ab vna, partibiis
vero ex altera, iranciscus fodor, alter frandscus et Georgius Moês similiter

cnm fratribua eorum vehit in causam attoacti, Quiquidem, actores proposuerant
talimodOt Domini înquit Nobiles, quas Utes et differendas, habuissemus, de
et siiper possessionibiis, domasnya, et konyerowa pertinencysque earundem,
Nos albe Jiilie omnino determinauimns et deposnimus, Nani illic in templo
intrauimus, et coram probis et honestis personis, Nos vno altero Juramentum
presdttmufl, ac Junuimus, vt medietas bonorom preacriptorum caae debet
îpBonim cum frairibua eoruadem, medietas vero Nostra itenim cum firatribus
Nostris, esset, Quod probis et honestis personis comprobare possumus, Et in
super vocabamus eosdem, ad dominos, videlicet, prothonotarium , et Capitu-
lareni, eciam curant domino nostro graciosissimo domino Comite Quod sua
Magniiioenda bene adre potent, Qum cum Sua Magnifica Dominadone ap-
probare possumus, vtî Nos componcionem feceramus, fiissiones facere debe-
rctnus, ipsi aiitem dixerunt quid illic ambalare habercmus, Ecce domum ibi-
mus, et illic lialicmiis castellanos, et coram eosdem ea determinare possumus,
,
et cum domum venenmt ad nos ad lugas et a Nobis illic pe-

veni.ssemus,
tebant ac optabant prouentum bonorum, vt duobus annb perdpere dcberent.
N'os vero dsdem diximus, vt d m
prescripta composicione quam albe Julie ,
fccimus, persistere nolitis, non vt duobus annis, sed npc: vna dienim concedere
et pcrmittere volumus, sed qualiter composicionem fecimus in ea persistere
velimus, ct debeamus, Quod nos ea comprobare possumus, Quibus auditis,
in causam attracri alleganint ex aduerso, domini inquit liberi sunt ipsi actores,
quid loquuntur, sed Nus cum dsdem Nullam composicionem fecimus, Nec de-
terminauimus. quia si aliqna composicio inter Nos f\iisset. Non fecissemus
composicionem coram taiibus hominibus Seruitoribus tpsorum, sed eotunc fu-
imus in Medio dominorum Barronum , ct Capitularium , igitur super compo*

sidone, vd fassione Nostra, alique littere fuissent emanate, licet alîquam pro-
rogacionem Nos feceramus, sed cum domum venimus, accessimus ad
inter
ipsos ad lugas illic Niilla determinacio fieri inter Nos pornit

, sed qiiare Nos ,
in Negocys Nostris ad terminam inter Nos per Magistrum Prothonotarium
prefixum et ponCum, proceastmus, et ambidauimusi sed cum eosdem (aa,

in locâ de eisdem) NuUam composidooem Nec determtnacionem habuimus, Nec
habere pretendimtis, Nos igitur întellectis ambanim pardum proposicionibus,
allegacionibusque, et Responsis . prenotatis actoribu';, ad terminnm competen-
tcm eisdem pretîgendum atestri ct veri5cari permisimus, vti cum eisdem in
causam attractis compodctonem et determinadonem habuissent Quo termino ,
aduenienie prefati actores prodoxerunt coram Nobis infrascriptcs testes, qui

fassi sunt taUmodo, Primus, Peya Zablyar, Juracu^ fassns est, audiueram albe
gywle cum essem . vocauitque me franciscus tudor, ad juandium vnacum Mo-
ses, Ibidem Rccordati sunt ex parte Juris que inter eosdem versaretur, el
dixisaet Moses die craatina litem habebimiis, sed qnosque Ikirenos viginti non
Digitized by Google
dqKMnierint, legem dsdem stare Nolo, et ego dixi dsdem, vt pacem habe-
ttat, eC Non litiârentur , RespoDflitque IVfoaes et dixit Bonum esset , si partem
Nobis concederent, et partem ipsi Reijferent, Iterum dixit franciscus fodor, Non
posse âeri, quia ipse multum expeosasset, Itertim dixit Moses, audacter omnia
illa omitteremu», solum partem Nofais oonoedcrent, Miseruntque me, ad Gre-
goriam Waydam vt pacem habereat, in partem, et Iui ad eos, et dtxi de-
ponere causam pacemqiie habere et dixit Nicolaus Wayda Noile pacem, donec
Nohis cum Sexdecem domos^ maius Non darent, Iterum Gregorius Wayda
dixit pacem habere, in partem, quia crastina die florenos viginti deponere pla-
cdiit , et ego inqtiit profecto propterNemiDem depooere poeatiiD, Poitkec Neicio
sî potuerunt pacem et eonoardiam iostitaere vd Noa, Sectmdus testis Njrkwl,

Juratus fassus est, Audiuisse hic, Quod ipst pacienciam et concordiam inter
se constituissent albegywle, Tercius, Bazka , Juratus fassus est, Andiuise a
hominibus vt pacem fecissent io parte possessionum, Quartus, Jankwl, Ju-
ratus famis est similîmodo, Quîntos, Petnia Zarna, alias Seniitor sed Nune
Non est, Sed ipaorumfubsetEotunc, Juratus
isto contnufixerunt quia serultor
fassus est, Misisse eum post fratrem suum Georgium, Gregorium Wayda, vt
vocaret eum, ct in templum intrauerunt, in alba iulia, et scio, Qucxl ibi
co(ncordauer)unt cum francisco fodor, ex parte possessionis , sed ignoro quo<
modo fuit oonstitucio inter ipsos, Sextus Joanaes Weres, Juratus fassus est*
aliud Niehîl scire pretcr quod (quando) eum georgio Moses iremus ad lugas,
dixi (luifî illac ambularet, et ipse dixisset, vt cnm Gregorîo Wayda opus ha
beret, Septimus, Petnis alias Seniitor ipsorum cui contradixeruiu, Juratus
iassus est, scire eos in templum intrasse, et iurasse, et convenisse, sed ignoro
fjualiter Ihît inter ipsos eonvencio, audiui Quod ad mediam partem colloque-
bantnr, Octauus, Nicolaus Hastor, Juratus fassus est, sdre in ecdesiam in*
trasse, et sic conveni- Quod in simul vadant ad possessionem singulam

pars ad mediam partem esse debeat, Nonus, Fetrus chyzar, Juratus fassus
est, scire Gregorium VVâyda et franciscum fodor albe Julie composicionem
fedne* Dedmus Martînus Stepzakal , alias Seniitor isto oontradixerunt, Juratus
fassus est, Quod cum ipse aput gregorium Wayda seruitor fuisset, ad Men-
semque solucioncm habuissct, albe Julie semel vidisset in templo intrantem
dominum suum et franciscum fodor et simul Jurassent, vt Medietas bonorum
esset Gregory Wayda, nisi Utteras priuilegialea extradaret, Vndecimus, Ge-
orgitts Hofldat, de lugas, Juratus fiiasus est, Quod fuisset alias Seruitor Ni-
colai Wayda, et albeiulie fuissent, et tam franciscus fodor, qtttm Georgius
Moses illic fuissent. et in templo intrassent, et per Monumentnm Episcop!
Transsiluani invicem jurassent, vt ad quod Jurarent extunc stare veilent aliud ,
Nichil setret, Duodedmus, Joannes Hanczwl de lugas, Juratus fassus est, vt

cum ipsi jurassent, Nesdret sed a domino suo audidsset, quando invicem
cum fratribus ipsius verbis altercaasent, Nesdtis inquit vos expensas meas,
igitur qualiter ego rim ipsis determinau!, et vos stare velitis, deponamufîque
Scntencias infra, et dixit vt ita iurassent, qualiter medietas bonorum esset
ipsorum, Nam franeucus fodor postulasset, vt fructns bonorum acdperet duo-
bus aanis sed ipse dorotnus suus noiuisset concedere, Trededmus, Thomas
37t}M> SncuiicHliw VaL tL AiitaK 4. 00
Murg de lugas, Juratus fassus est vt seinei cum Gregorio Wayda !n domo
quadam fuisset et aduenissent, Elias et Thomas Radomcr de !ii<]âs et di- .
xissent Gregorio Wayda, veni extra, nani vocant te franciscus fodor et

Geo^tts Moses, et ipse dixit dscfenit venite et vos mecum, et cum exys-
sent, dixiasent, domine Gregori, via stare quid nosalbe Juiie determinauimus
et ipse dixit voliinnis, et dîxissent fodor et Moses, velitis dare vt fructus
bononim percipiamus d(uobtis n)nnis, ipse Hixit, Nolo , tune vno anno. Ne-
quaquam voio .... Nos Noiumus, quia fratres notri non permittent hoc
Grôrius Wayda, quare non vi'dtstis antehac, quando
facere, et dixit eis
Nos adinulcem Juraueramus albe Julie aed Nune talia proponitM, Quintus-
dpcimtis, Martinus rlragomer, de lugas, Juratiis fassiis est, .Sic ut Thomas,
tiedecinn:s tesiis ,
prcsentraiitque nobis litteras Judicis et duitads lugasi^sis,
iiunc icnorem coiUineuLes.
(Urmdz docuiHcntuiu dc aub Nr. CCXXXiU.)

Qiiibus perceptis et intelleclis proposictunibus allegacionibus que et
Responsis. admissis eciaro quibusiiis lidedignis testibus, secundum deum, et
eiusJusddam ferendo pre oculis Nostris, commisimus et adiudicauunu$, eo-
modo, qiialiter in causam attractus videlicet Georgius Mosen, et in peraona
fratrum suorum eciam, Septimometque probîs et honcstis viddiret Nobilibiis
personis, Juramentum prestet, vii ipsi cum actoribus, nullam composicinnem
fednent, Nec delermînacionem habuissent, in doininioque boriorum prescrip-
(orum essent, Actores hoc aiidito nostro Judtdo Minime contentare voluenmt,
sed, in presendam vestre Spectabilis et Magnifice dominacionis transmîttere
appeHariint , Quare Nos Juxta exigencîam lifticiolatus notri, in j^resenciam

eivisdem vestre Spectabilis et Magnifice dominacionis causam ipsani cum loia
aua serie maturius dîscudendam, etfine debîto terminandam , Ad Tricesimum
secundam diem a die datarum presencium, transmisîmus, et înscribere fedmus.

Suppiicamus igitur vestre Spectabili et Magnifice dominacioni tanquam domino
graciosissimo ,
dignetur eadem, id facere, quod
videbitur expediri, Deus
iuri
itaque aliissimus eandem vestram Spectubilem et Magniiicani dominacionem

quam diutîssime felicem conaeruare dignetur ad sua vota, Oatum loco et Ter-
mino in prenotat», Anno domini, i. 5. 4. 7.
BidcM ôcMliiN» CI M>enlfk« dealiMcioais Meliutni Scrniioie*
Georgius Pyka , Cahriel Gcrlistey cnsteHarn ^
georgtus ikaar /udexjwMium vnuiersitas-

ftu Noât/nm tiistrieius de Karameits,
(Pe dosii: .Spectabili ac Magnifice domino domino l'etro Petrowytth,

,
Comii Themessiensi parciunique Regni Inleriorum Capitaneo General) etc.

domino NoIms semper graciosissimo).
Fcaty, A Sniriiiyi BAaitg. HL p^. S40—944. OrÎBÎiwliiM pe diArtie ta aidum OuaiKei MimUiL
^ Kj . d by Google
ccxxxvni.
^'raiei* Gtor^t , locoteatMttulii rcgaJii ala Transilvaniei, informezi pe car-
dinalulii Famtu despre starea JefhrtMia a Tntntitvaiiiei dup mortca regelui louill
ZapoJya.
Rmo in Christo Patri et E)no, Dno Alexandro Farnedo

tituli S. Laurentii in Damaso S. R. E. Vicecancdlario , Dno meo
Illmo et Obsîno.
me in Christo Pater et Dhe, Dne mihi ObsenmndiisiaM. Obse-

quiorum meorum in benevolentiam D. V. Rme diligentem commendationem.
Frater Augustinus ex Dalmaia Ordinis i^ratrum Predicatorum anno preterito
«c Urbe redteiu Utteras Dom. V Rine Albe Iulie sede episcopali regni Tian-
silvanensis , mihi reddtdit: qutbi» turn propler vianim diserimiiia, turn quod
preter hune fratrem Augustinum , cui hec urbana negotia tuto commhterem
haberem neminem , hactenus re^pondere non pntui. Ex quîbus et amoreni il-
lum quo me et
,
ecclesias regionis huius Doininatio Vestra Reverend issima
prosequuta est, et benignitatem Sanctrâsimi Domini Notri ex rebus, studio
et diligentia Dominationis V. Reverendissîme consequutis abunde întdlexi:
pro qiin rp Domlnationi W Rme niaj^nns gratias et ago et hnheo, que non
solum curam coniert'iiduniin sufTraganeorum suscepisset , \eniin cliam exîsti-
summam habuit rationem cum opinionciu illain, quc vaciitate

iiulionis niee ,
quorundam de me apud sânctam illam Sedem Apostolicam de episcopatu

Traosilvaniensi increbuerat, ad mc ]>crscribere, meque pro diriatiana chaHtate
monere non cliiiitiu erit . ut ita aiioruin salut! consulerem , ne meam viderer
peiiitus negiexisse. yue tam pia etiainque salutaris hortacio, ciun ex abun-
dancia amoris prufecta sit , non potest mihi non esse gratissima. Et si meum
in ambiendis honoribua voluntatem Dominatio V. Rina cognosceret, non du-
bito, quin aliter longe de mc esset iudicatura. Ego enim mea condîcione,
que etiam me invito a Serenissimo qnondam principe meo, <]iw lohanne rejj'e
Hungarie etc. dno et benefactore meo cleinentissimo , mihi deiata est, ita suni
contentus, ut preter hanc nihil omnino queram amplius. Illum vero episcopa-
cum, de quo accusor immerito, uaque adeo non att^, et cum administratio
tantum Regni mihi tradita sit, preter ceremonîas et alios ritus in ecciesia illa
nihil oniiiitio curandum assumerem Venim rum post illius quondam Maiestatis
obitum regnum Ungarie in hanc calamitatcm incidisset, et regia quoque illa
Bttdeasi amissa, bas tantum reliquias regnî tenere cogemur, redditusque regni
ita easent in angustum redacti ut non modo ad solutionem tributi , quod sin-
,
gulis annis Iniperatorî Turcharum pendimus, sed ne ad sustentationem quidem

Rcginali ^îaiestatis eiusque illiistrissimi Pilii pro dignitate istanim Maiestatum
satis csse viderentur, pro quam subditi etiam jiosteris
illa tidei constantia,
principum prestare debent, consensu omnium ordinam butus regni episcopa*
turn Transilvanensem cum omnibus proventibus Regînali Maiesti, dusque
illustrissimo filio, unde quotidiane necessitates istanim Maiestatum sublevaren-
tur, deferre vohieninî , in qua ecclesia, teste ipso Iralre Augustino, preter
preposituram quod possideam. Rogo igiiur
nihil est, ipsani pru mea erga D.
V. Rmam observanda angulari, velit non aliter de me oogitare, quam ho-
nune» graves et prudentes de boais et religîonia diristiane studiosis cogiure
solent testimnniociuc bonorum magis credere, quam vanissimoriim hominum
,
scrmonibus, qui preter insitum quendam animi turoreni discordiîs tantum et

seditione pascuntur. £t quamvis Sanctissimi Domini Notri clemeutiam in suf-
fraganeonim per nos electorutn promocione summam in nos esse cognoveri-

mi», contigit tamcn, ut iidem illt visa tanta varietate doctrine adduci non
potuerunt, ut oblatam illis condicionem assumerent. Cum autem eorum opera
in coQsecrandis idoneis ministris ,
qui perpauci admodum sunt, ecclesie nostre
adeo îodigeant, ut in decern pagis vîx wm mbiirter reperiatur, ad auffraga-
neorumque confirmadonem (i), preter unum Bodonienson epUcopum auffraga-
neum Varadiensem, komîiiem et etate et axai» ita eoafisctum, ut diu omnino
vivere non possit, habeamus in toto hoc regno neminem: Dominationem V.
Rtnam rogo, velit pro sua ergo hoc regnum et religionem christianam affe-
ctione, interpoait& aiictoritate sua, hoc a Sanctissuno Donrâio Noairo tmpe-

trare, ut ista novonim suffiiaganeorum consecratio propter summam inopiam
regni, qua ob i(^;entem tributi solutionem premimur, et gratis ob defectum
sufTraganeonnil ab uno tanto suflraganeo Varadiensi. vel isto mortuo ab alio
aiiquo, rqperiri potent, absolvi possit. Cumque Sanctissimus Dominus No-

lolum rdifîs cbcntiane simunum Anttstitem , venim etiam cmtiium,
ster iran
qui ilUusopem pîo et christiano zelo e0la|^tant, parentem pientissimum esse
videam, fîliusque Serentssimi quondam principis dîîi lohannis regis, quem ego
summa fide parique studio et diliêntia memoracceptoriimbeneficiorum.edu- ,
candum suscepi ope omnium principum christianorum ita sit desntutus, ut

,
nemo dt, qui hune respicîat, pioquc erga eum amore moveatur: Dominado-
nem V. Rmam rogo , velit causam huius infantis pueri apud Sanctissimum No-
struni ita tuendam siiscipere, ut cura Sanctissimi Domini Notri commendatio-
neqtic Doininationis V. Kme liic (juoque Retjius puer inter alioniiu principum
tilios lucum pro sua dignitdte convcnientem obineai, qui quo iiigeniu qui-
busque moribus ease cepit, non dubito, si vitam huius Deus produxerit, hune
et patrie et totî Reipublice christiane utilem aliquando futurum« Confirmatio
autem lipiscopatuum liuius lejjnî cum ;i Sanctissimo Dno Nostro per Rcv. D.
Hieronynium Rorarium, iiiius S. Sedis Apostolice fidelem nuncium, considerata
tanta regni huius calamitate, nobis Episcopis, qui in hisce regionibus surous,
sine uDa solutione, patemum in nos anîmum dus Sanctitas in hoc ostensura,
gratis semel oblata esset : causam ,
quominus litiere ipse per nundum nobis
rcddite siut . scire non potui. \Jx ]-^hur et pro confirmatione episcopatiis niei
Varadiensis litteras necessarias Dominatio V. Rma ab ipso Sanctissimo Do-
mino Nfistro impetrare velit, vehementer rogo. De quibus et aliis rebus frater
ipse Augustittus plura Doroinationi V. Rme meo nomine dictunis est, cuîus
veriNs, ut Dommatio V. Rma fidem adhibere veh't,ipsam diiigentissîme rogo.
Digitized by Google
897
Deus pater Doi notri lesu Christi Uominationem V. kmam sanam et inco-
himem ooitsenret, Varadini VII. die mensis Febniarii a. d. MDXLVII.

Biiudcn Dominationis Vcstrc Krae
Fr, Gtorgius Efltttus) Varadimsis.
\ VaUiB Momncata SInvraM MMioMlîMi. T«M. I. ag. Cj9—Mo.
CCXXXIX.
1547. Ascultrile unorii tnarturi diti Lugou în proccsulu lui Grimare VaivoJulS 1547-
cn FrihtaseU TmMI din Canunebell pentru tmpkrtitea moiilord Domamia fi Cooerova
din BliMta.
Ejgregys dominis Gabridi Gerlisthey ct tjcorgio P(ey)ka Castellanis

district!» Karansebes (etc. dominb et) sunids honoraadis.
Egregy domini fratres et aini(d aotus honorandi post) salutem notri
commendacionem lecta Georgi Moyaes protiid Eliam Warga . . . .
ritî nos testes Grejiforium

, . dixtrunt ......
Nosque eosdem . .
examiiiamus scmet fidcm deposuerunt diccadu quuiiiam cotunc . . . .
parte» fraticbcam fodor et G(e<>rgiuni Moees) atque (iregorium et Qeorgium

Wayda parte .... hoa duca testes itemo fuit, et ante eosdem usio
fiiit. qiiomod(7 fuit, famen quoniam franciscus fudor sua<; muhiplices ex'pcnsas
et
(
"iregorius W'ayda pro siii.s cxjien.sis niliil proinisic, nulla antt; co.sdern hicta
est ,
composiciu , et finalis delertninucio , lllam quidem composicionem quam
Albe Juiie fecerant frandscus fodor non negauit, et vtî ioter sese nil deter»
minare potuerunt francisciim fodor Grcgorium Wayda ad sedem Judiciariam
suc Maiestatis eiiocanit , ilem Martintis Relos. Joannes Hanczwl ct Audreas
Gaspar nu:>lri conciues Jurai fassi sunt , primus eorum quod vidit Gregorium
Wayda domino Martino Zabo et Michaeli Maywgh sui testibus denarios sex
dicendo, Bibîte, et vocando et hune testem, testis vero b dixit qi](oiriani)
penîtus nihîi 8dt, Maitînus vero Zabo testis dixit Jurando post me dies quia
illa qiie ego fateor ^ era s«nt , secundus testis modo simiîi fas.siiî; e^t , preter
illos sex denarios quoniam tune prcsens non fuit , vidit tamen et audivit quod
Martinus Zabo testis sese excusabat dicens nudus sum pedes et ire nequeo
Georgius (sic) vero Wayda emit eidem Marttno Zabo calceos denariis xxvmj
(adec 29.) et totidem denarios dedit eidem, et sic secum luit, viterius vero
testis iassus est, quod Grcgorius Wayda, ipsum ad testificandum vocabat,
^ Kj d by Google
896
testes vero .... dixit penitus nihil in vestra, ipse ve-

ro dixit cgo autem vos Jurabo quoniam habenuis componaonem quod Bona.
«atdem pro quibus litigamus ad duas partes dîuidamus, tamen test» presens
secum non iuit Mîthaef Maywgh eotunc di.xit si mihi solups denarios L. (ade-
c 50) ibo, alias non ibo et mane Maywgh ad hune testem dicens eamus,
venit
teste hoc respondcndo uon ibo, Maywgh dixit, et ego ad Ohaba ibo, et
tamea fuit cum Gregorio Wayda. Nosque litem v. d. has fassionales testiom
conscienciose con.scripsimus et easdem Bene vaiere optaQlUSt datîs in Lwgas
secundo die Inuencionis Sancte cruci 1547.
Pcfty, A SxOfâayi BMig. UL Hi—HS.
CCXL.
'S47' 1547- Isabclla, rcgina-veduvS a Ungariei, at^rîic/.a pc nobilii Ladu^tm GttumS
j\ Stt/anii Lumvif din K^natu , cari fii calitate dc complici paitidpaae la uciderea
unul eranâ românâ numitu FrOtu.
N
o.s Ysabella dei gratia Regina Hungarie Dalinatie Croacie etc
Memorie comniendanuis tenore presentiiam Sf<^nificanl< s (juibus e.xpedit vnî-
, , ,
uersis Jiiod nos cum ad Aumiullorum iidc-iiiim aosiroruin huniilime supplica-

tionis instanciam per eos pro parte NobîUum Ladislaj gaman, et Stephani
Lankawyczay de Kalowa, Maiesti nostre porrect^ Tum vero moe pietate
et clementia, qua delinqiienttb'tis cniam et lapsis siil)letiamen solenuis împr-
r
iri, ac Rt<xorem iusticie, leiikaic iiiiscrifordir coiisin-.iiiiuis (eiii|)crare. Kisdeni

igititr Ladiblau et Steplianu super co, cum rsobile Andrea de
quud ipsi viia
Kalowa de Cîvitate Karansebes egressî, Idem Aodreas quendam Walachum

fratwza dictum de Obrez in via hueremît si et in quantum ydem Supplicantes,
,
stia prcsfncia occisoris partes quouismotlo fouisscnt, gratiam et misericordiam

tum Capitibus, turn eciam bonis ac rebu!> eorum vtiiuersis duxinius faciendam,
ita tamen, vt prefati Supplicautes , racione premissi homicidy, quo sese iuno-
centes et innoxios assenint, ad requisicionem eorom, quorum interest aut
intererit, in iudicio comparere, debeant et teneantur, Immo facimus presen-
ritim per vipi'orem. Oiio cina vobis fuh libiiî! nustris Nobilibus Gabrielî ef
Geurgio l\'yka Castellanis, ac prudentibus et Circuiitspeciis, Judici et Juratis
duibus Quitatis nostre Karansebes, et Signanter Ncrfiili Midiadi NLidiowa,

Cunctis edam modemis et futam, presentium noticram halnturis,
alys Judicîbus
hanim serie mandamus, quatenus, NuUitt omnino ve^nm prefatos
firmiter
f.adîslaîim et Sre[ihanum racione preuia. Contra formam nostre gratie premissi;
ante reuisionem iliius caus in personis ac rebu-s bonisque corum- quibusuis,

impedire mcdestare, aut quouismodo dampnificare presummatis. Nec sit ausus
Digiiiûu Ly Gov^gle
399
modo grati nostr sub obtentu. Secus non facturi, presentibua per-
aliqiiali,
lectîs exhibenti restitutis, Datum Albe Gyule feria Tercia proximn post festuni
cJiem B Stanislaj Episcopi. Anno domini Millesimo Quingeute&imo Quadra-
gesimo Scptimo.
Ysabella regina.
TeUy, A .Szurenyi Bins-ig. III \rt^. 246 — 247. <)ri|4inaliilu pe AlMie In «fsliwm ImIIM Sonboiy.
Sab (enl inA dgiM tun.
CCXLI.
1547. Isabtlla, rcgina-veduv a Ungariei, confisc moiile nobilului rotnaâ J3og- >S47-
dan» Miciunh, din districtulU Mihadici, din caustt. cS dtetiilii se Upedase de ivligmira
calaltcit i trecuse la Icgta ronî'niis.if .
Rc;;i:ia d.iruicscc apoi mofiilc aceste nohililoru
Ionii Fiata i Ladislau Bcuu, dreptu recompens pentru serviiele, ce le aii (âcutii re-
gelui i regatului ungurelcii.
Tôî Vsiibi-lla (lei t^-ratia rerinn Hungarie, Dalmacie, Croacie etc.
Memorie coinmendainus tenore presencivim significantes quibus expedit vni-
quod Nus Attentis et consideratis fidelitate, ac fidelibus seruitys

uersis, , fidc>
lium nostrorum Nobilium Joannis fiath, Ladislai Bakoch, de Ennenes et iîrancisd

ac Joannis Machkassy, que ipsi Sacre primum huius Regnî aostri Hungariae
corone, ac defuncte olim Maiestnti Rpîjie, domino et marito nostro longe
charissimo, felicis memorie, ac deinde nobis, et Utustrissimo fUio nostro, pro
posse oomm exhibuerunt et impenderunt, Totalta predia Kalwa, Oztrez, et
pherdyn vocata, in Comitatu Zewreniensi. in dtstrictu Myhald existentîa, que
olim Myhaylo et Nicolaus, contempla reltigionc fidei chiiatiane, dampnabili
secte Scismatice Valachorum, sine Rasrirtnorum, adhesisse, in eaque occn-
buisse perhibentur, quam eandem sectam, et Bogdan condam My-
tilius dicti
lialyo (sic), qui eadem predia nune tenet, non modo non profitetur, venim
etiam spreta l<^ttima Coniuge sua et dîm^, alteram adiriteram duxise, et
cum ea inhabitare dînoscitur, ad Sacram dicti Regni notri Hungariae coro-
nam, nostramque et fily notri eharissimi collatibnem, legittime deuohn.i sint
redactaque, simulcum Cunctis sui vtilitatibus et pertinentys quibusiibet, Terris
Bcilicet arabtlibos, cukis et incultts, agri, pratis, pascuis, campts, fenetis,
Siluis, Nemoribus, Montlbus, vallibus, vineis, vinearumque promontorys,
Aquis, fluny;, piscinis, piscaturis, a<iuarumqi]e ilecnrsiljus ,
Moleiidinis, et eo-
rundem iotis, (.ieneraliter vero quarumiibet vtilitalum ci prouetUiitim ,
perti-
nentiarumque intcgritatibus, quouis nominis vocabulo ad eadem predia, vocilaiis
de Jure et ab antiquo spectantibus, ac pertinere debenribus, et preroissiB de

vt prefertur stantibus et se liab«ttn»is« (sub eodem amiase rdligionis christiane
Digitized by Google
400
titulo quo Sereniastmtu condam dominus Wladislatis Rex Hungaiiae ete. pie
memorie, Egrcfrys olim I.adiÎao ct Lmlouico fyath Auis tliitortim Joannis

fynth pt I-ac?islai Rakochi vtrami juc possessionem porecha , dcdisse et donasse
cunspicitur) Memuratis Juannis lyath el Ladiâlao Bakuch , ac Francisco et Joanni
Machkassy, ipsorumque heredibus et posteritatibus vniuersb, dedimus, dona-
uimus, et oontuKmuS Iramo damus, donamus, et conferimus, Jure perpetuo
et irreiiocahiliter tenencî.i ,
possidenda ,
pariter ethabenda, Saluo Jure alieno,
Harum nostranim vigore et testimonio literarum ,
Qiias in formam notri pri-
uilegy redigi faciemus, dum
fuerint reportate. Dalum Albe
nobis in specie
Gyute. In Assumptkmis Vii^nb Mrie, Anno domini Mitlesimo
festo die
Qmngentesimo Quadrageaimo 8q>tiaio.
I<lMlr, A Siiit4ayi Matif. III. pif. U7^^- OfUiMluM pe dUitie ta miAm ftniliul « iMmi.
lorlt FiMh.
CCXLll.
«547- 1S47- fsakei/a, regiiu-vediiva aUngiriei, confinnS pe aobilulii românii Miehai»
Sekessjf din bUania !ii posesiunea tnai mnltorti moii din districtuia Miktdtti.
Memorie
N os Ysabella dei
conmiendamus tenore prcsentium
cfraiia RcL:ina llungarie, Dalmacîe, Croacic:
significantes quibus expedit vni-
ctc.
uersis. Quod Nos Attentis et consideratis fidelitate ct fideliutn serviciorum me-

rîtb, fidelis notri Nobîlis Michaelîs Sebessy de Jablanycta, que idem sa-
cre primutn huius Regni notri Hungaric corone ac defuncte, olim Maiesti
Regie, clnmino et marito nostro \on<^ri cliarisslaio , felicis memorie, ac delnde
nobis, ct lllustrissimo tîiio nostro, cum summa animi sui constancia, et eftu-
sîone aanguinis sui exhibuit etimpendit, Totalea porciones possessionarias , in
possesMonibus Jablanycza et Glob, ac pradîa Kalwa podmdnyk Zegpsan pres*
syncz Budessyncz, Rachbonyk vocata in districtu
cherowa, Waralyecz, et
Myhald existencia habitas et adiaccncia, que Nubilis quondam Pauli Zcnthe
prefmssent, Sed ob notam infidcliiatis eiusdem olim Tauli Zcnthe, in quam
incnirisse dinoscebatur, eadeni defuncta Maîestas prefoto Michaeli Sebessy.
gratoitorum et fidelîum aerutdonim suomm ob respectam, dedisse et donasse
pcrhibetur, in quariim et quorum quieto ac pacifîco dominio certis ah annis
jtcrstitisset , et mmr qtioq;:e se persistere asserit, Simul cum Jure nostro ac
Iiiy notri charissimi, si quod in eisdan porcionibus possessionarys , ac predys
qualiteroimque haberemus, aut eedem et eadem nostram ex quibuscunque cau*
siS vys« modis et racionibus concernerent Maîestatem, ac pariter cum cunctts
Digrtized by Google
401
sui vtilitatibus , et pertinency^ quibiislibet Tcrris scilicet arahilibus cultis
ct incultis, Agri, pratis, piiscuis, campis, fcnetis. Siluis, Nctnoribus, Mon-

tibus, vallibus vtneis vinearumque promoncorys , aqah, fluuys, piscinis, pi*
scaturîs, aciiiarunKjuc dectirsibus, Molctuiini^ et eorumdc;)! locis, Gencraliter

vero quaniinliîict vtilitatuin ct pertiv^'-ntiin uni suaniin itUegritatibu'; .
qiio'.n';
Nominis vocabuio vocitatis, ad easilcm dc Jure et ab anticjuo spectantibus

et pertinere debentibus, ct prcmissis sic se habcnlibus, Meinorato Micha-
eli Sebessy îpsiusque heredibus «t posteritatibus vniuersis, Noue nostre do-
nationis titulo dedimus donauimus et Contulimus, Immo danms donamus et
conferimus, Juro perpcluo ct irrcuocabiîitor leneiidas. possidciidas, pariter ct
habendas, Saluo Jure alicno, harum nustruniin vigore (;t lestimonio literaruiTit
Quas formam notri Priuilegy rcdi^ £«ctemiis dum mAu» in specie fiierint
in ,
^reportate, Datum Albe Gywlc feria Quinta proxima post festum d!e San*
ctorum omnium, Aitno domini Millesimo Qiiingeiuesîmo Quadrageaimo Septimo.
Ystthtlta^ rejjitta m. p.
IWj, A Sxdrfnyi BlmA. III. |n. 948— 349. Offginiilitlli tu arcM^ familM Ivali.
CCXLilL
1547. Fratele Cn-nriî , informcz pc im-
locotencntul.i rcjâlu hIu Tranîiv.inici ,
1S47-
pCratuitl CarolQ. clS^ numai cu rugminte i cu daruri mari a induplecatâ pe voivoduia
Moldaoti^ ca w troniita, a fi aliaii cu impSratiilti gcrmanu, când va veni ea se eli-
beiue Ui^ria din mntle Turcilorii.
i^êreaissiine uc excellenti^sime priiiceps et domine domine mihi ele-
mentiaaime etc.
Posteaquam Hungaria in eas calamitates incidesset ut se omnîno magni*

tudine malorum oppicssa si!l>levari- wow posset, saepius mihi eius recuperandae
apud sacratissiinaiTi M'' "'
V. iiîn reiida erat occasio . ne cnni tota collaberetur
ingcntcm lurtnm toti reipublicae ciirisliaoae dus ruina adienet. Et qiiainvis
prius quucjiic ^Liibiis in periciilis versaretnur, V. sacratissimam fecissem
°
certiorero« ne tamen silentio periremus, nosque ipsi nobîs in tantis malorum

tempestatibus defviîase vidcn amr. sac()e « adcm oration'j apud M"'"' V. sacra-
tissimam studio cuiist:<|iierr ';ic bl-cruttis iiol>is utcndiini est, ruius iam diu
amissue recurdatiu nun poleac nos non rcdJcrc: soiiicitos, maxime cum in
dies ita protrudat pedem hostis, ut bas quoque reliqiitaa, maximum rdpu*
blicae praesidium, cius subdere incipiat imperio, lisdemque nune artibus no-
biscum utatur. (juil^-.r', ( irarToriiiii adeinptum est imp^-rium. Si vero t:x rclin^
gestis, quae s;ais ampl.ic magnificaeque sunt, M'*« V. sacratissima alîquam

37>3*J9' I>"vnmen«c, Vui, ii. l'Dii.;a 4 , 51
Dlgltized by Google
gtoriam est consequuta, ex Hungaria illam sempiternam nominis sui oelebri-
tatem revera obtinebit, quam nulla unquam poterit delere vetustas, et quae
tam facilem de Turcis victoriam M'* V. sacratissimae praestabit, ut ad evertea-
diim Tardcum imperium hace tantum patria, nia oominoditite M** V. mera-
tisâmae proculduUo suffidat. Ut autem praesîdia et tuta et finna a vidnorum
qtioque regnorum praefectis ad res per V. sacratnsinuuii ia futimun toe-
liciter in Hungaria ^êrendas viribns nostn's compararem, mukis praecîbus
magnisque munerum oblationibus effeci apud vaivodam Moidaviensem , qui

totus in potestaie Turcariiin nune consîadt, ut nundum tuum ad M*"* V. sa*
cratîssiniani pro praestanda lidditate mitteret, ut nostro et îpsius vaivodae
praeadio, ubi beneficio dâ opdmî maximi M*** V. sacratissima pro liberanda
Hungaria venerit, iîrmîssînio se muro munitam esae M'** V. sacratissima cog<
noscere possit.
Suppiico igitur M** V. sacraswiaiae, invîctîssime imperator, dignetur
M'** V. sacratissima nuncium îpsius vaivodae «i gratia suscipere ut de de-
mentia quoqiie M*** V. sacratissimae erga se ccrtior fieri possit; meque be«
ntprnissimo eiiis mandato dio netur ita edoctum reddere . xit et ad ftitiiram spem
praesidioriim M"' V, sacratissimae me unacum his M"* V. sacratissimae fide-
lîbuB sdam aocommodare et alios quoqne casus periculosos pro ratlone tem'
poris vitare possim; tam frequentcs autem Turcarum nuncti, explorandi tantum
gratia, cum nulla res firma in eorum legatione subesset, ad nos ventitant,
ut ho<î qiioque nuncios, txf qiiid ad illos de hac re f>erveniret, variis occa-
sionibus per vices in Hungariam, in privatis mcis rebus a me dimitterem.
Cum Iod tanla intercapedine sduncti simus et metu quoque hoatium
igitur et
de mittendis crebro ad \f*'" V. sacratissimam nunciis impediamur apertissimo,
suppiico M'' V. sacratissimae, ne niilii lu>c vel neglijjentia vel quod non totus
a M'-'' \'. sacratissimae benig^nitate riepeiideam, imputare dignetur. Plura nuncii ,
ipsi Caspar Pestliicnsis, secretarius meus ct Petrus Haller civis Cibiniensis

M» V. sacratissimae referent, quorum verbts ut M*" V. aacratisdma fidem
adhibere, dementiqae eos a se responso dimittere dignetur, suppiico M'' V.
sacratissimae quam possum humillime. Deus optimus maximus etc. Datum
Albae Juliae dedma octava die mensis novembris anno domini MDXLVU.
IMMlil
CM»
FncfUr Gtorgius episcopus Varaditnsu,
TitlulH esternu: .Scrcnis'îmo ac excellentissimo principi et domino do-

mino Carolo V., di\ ina lavente clementia Ronianorum imperatori semper Au-
gusto ac Germaoiae, Hispaniarum, etc. regi. etc.
TMtMl» T<r, Km. 1879 i»C ^H-^^f>^ Origiaalidt ta ttdilM lfl9«rkU 4ria Vn
CCXLIV.
1547. Antoniu Veranfiu, prepositultt din Alba-Iulia, scrie lui Ioan Hontkerus
ifin Braovfi, c dupS cum este infomiatil , fn ndnde unâ cetii române dia Seeofaue >m
gsita o tabl de aram, in care se amintescii numele tmpSrailoru luli i Augusta
i de 6r-ce tabla acesta, dujtil cum se aude, i'atrimistt in Biayovtl, dCnsulII 'M r6gtt fle4
oonmiiiGe o copie de pe ei.
Ant0*ms Wranciui jfoanm Honlhero saluUm.
ontigit me hîs diebus intellexisse, qnod apud Secutos in sede Kyzdi

extarcnt vestig^ta urbis cujusdam pervetustae, quemadmodum et In aliîs locîs
per Transsyivaniam passim videre licet, eamque Romanorum fui&se, ex aedi>

fidis quidam, qui id niîlu retukrunti existimant. Adjecenint insuper tabubun
esse inventam, în qua Romanii iitteris et Julîî et Attgustî
caesarum nomina continentur. Quae res quum non potest non esse visu aci-
tuque dîgnissima, minim me incessit desiderium, vel id solum cognoscere,
qiiid in ea ipsa tabula coDtiaeatur. Quiun
autem dicunt eam delatam fuisse
Brasaoviam, ac tîbi, et notario cuidam civîtatb veatrae tiaditam, magnopere
rogo te« velis ad me, quîcquld in illa excissum «t^ deaeribere, îdque tam
însignis monimcnti mecum communicare Quod si et situm ruinariim ipsius
urbis describere non gravaberis, facies tu quidem amice, et pro more tuo
etiam hunianissinie. Caetenim et ad vetera vincula nostrae necessitudinis ma»
xunam vim adjunges. Quicqutd vero et apud me, tum rerum tum ofEcionim
fuerît, vicissim in te omne conferetur, quaecunqne iisus tuus et benevolentia
postulabit. Illud tamen mirifice cupio, ut qTiam primum isthoc officio defiingare,
si me amas, qmim desidenim ejus talnilae vix siistiaeo, tantum est. Vale.
15. Uccenibris 1547. Ex Transsylvania Albae Giulae.
M«miwal4 Hungwriiie hitloric*. ijchpiom. T«i«. iX. pug. i88l
1) Horn ID ten pqblicJ tn Corpus Inscriplionum latinarum Val, III. pag. S5S1 D diplonl
unHHt din a. 9> d. Chr, «UU de tnpCcMulH Ooni|iaiilt WMirt «tUimi din Oow Omdbei 4e jgriU ActMft dî>
phndi, ipame Boagutla aHnlO In amilt IS47 Cisniia (CMmI) Hnocariw pnipe Brai». MgauBNn, Adi-
oer »i Mttller credQ, ci «c/Ml diplaMi o iHpicaliiliii DonUfiaiiB dia a. 91 «Me identici «u diplonu s<u UbU
«mintiit de Vennilll In icrii6ree de raii. 8ab cevintele tn <Ctculi« prope Bret» dtntii loelesS cocduim Ikesctt
CCXLV.
1547. ]httii l 'âiut h!ln!):!\'i /.; liiiiaviii (Jtclar.l in iiiodu solcii nu : cfi dc
6r-c«: mama rcsouiilenii a iui li-,Jicu 11 ({iîiUii adesc-ori asupra Uugarid dm cama
ffcatelorU grete atr pôrttM, i de ord- te tpîângerile ioiagihrS asuprii se »» ridi-
iiilii pi'inâ la iiiui ;iiitiii!i\i f.(ii Im l) Un , ca iiîii'ii itsbuiui/ii, ilciisa liccitlc in una-
nimiute : se se nstiiiu unseniuru toimgi itocrtaU a , de cari au to«»lu dcspoia{l in anii

trecui, anume 9c se p6t strSmuta dc pc in»iîa unui doranii (nui durA fi inai severii)
pc nioid altui nobiiu.
Consti tiitiones Coitventiis Tirnaviensis pro fesio s. Catheri*

nae Virginii anao Domini 547. celebrai. j
Articulus XXVI.
C'Uin autem variis excniplis et \etustis ct rcccntioribus saejjeiniinero

palam înnotuerît Dei optimi maximi vindex ira ob peccatum aii*
qiiod poijuli yravius, iKque uita res magis ab atiquot amiis florentî quon-
dam IJngariae iiociiisse vitlcalur, opin-f.ssione colonorum, quorum cla-
mor asceiulil iugilcr anle consimctuin ]>ri : ad avertcndam indigna-
tionem sununi rcrum omnium upihcls, eiu^dciiuiuc benignitatem, pietaten» et
clementiam alîquando tandem afHicto biiic re^no reconciliandam , praesertim
quod Sua Maiestas curam ciiis rei benigne admoncrat fidiilc* suos iii proximo
convenii I'osoiiiensi: Ordiucs ct Status rc^-ni, iiiicr :)lia, ijiiae cx benigna,
paternacpic scrae Rt-giac Maiestii., domiai roriiin rlcnunlissinu adn>onitione
in hoc conventu conclusenmt , iHud qiioqne biacucruiu iinaniautcr, ut liberus
subditorum miserorum colonorum siiperioribus annis, quacunque ratione illis
adenipta, rtstituatur, li< (;atqu(r inpostentm nolentibus sub imperio potestateve

alicuius IJoiniiii vel Nobiîis diiriori.s fortassis et scverîorîs VÎverc, alîo com-
migrare, modo atquu ordine inlVascripto observam,
Articulus XXVli.
Qiiod qiiicmiqiie «iibtiitus vel colonus alioisinn migrare proposiierit
Donrnuiii seu Niibilem , in ciinis bonn tniî^mre voluerit. t:t [iidirem Nobiliiim
Con>iiaius, iii <|ii(i t:ât , de siio faciai j.ii<3j;'j.,!i(i ccrliurcin. (jui quidein Jiidcx
Nuhilium, ,j i'sitmn coloni, domino ipsiiis vel Judîci Iod illius, în quo ha-
bitat colonns, sig^nilîcare debeat. Ac si intra spatium quindecim dierum ab
ipso Domino suo non jioli ii'î .hI •'ilmiis, ut rcin;meat in loco siio , tum
Jn'lex Xobiliiiin. ccni iiii'* .\i''uli tlisd* ni C'oniiiatus , ad p(*s.scssioneni illani
ubi lalis discedere volciirt rcîdcLiai , acccdal, t:i ibi cult)nus ipse ante omnia,
prac'ênte Judice, civibus, caeterisqurr culonts eius pagi, viltae aut u^Jiildi, in
quo hal):t,i\it hattrnus, coram eodcin Judice Nobilium, ac uno Nobile ex
eodem Comiiat-.i. iiir.imrntii ni d?^j it ,
rjii< l i[j><: tiullo privato odio , aut
alia ulla r;itionc .lildiu iiis jui<- di-i/d..;l ,
(j'.;,iin «[iiod praeLer velerein liber-
tatena aut cunsvetudinein, servii'.uc vel .soÎliUohc: pci-uniaria, aut alio aliquo
praeier aequitatem onere, impediruentovc a domino suo foîsset oppressus.
Digitized by Google
Atque ita ieramento deposito, de omntbus debftis, quibus' vel domino sUO,
vd eius subdids, aliisque quibuscunque ad domitinib -
saiiiti pertinentibuis aut
eius loci incolis, sive pecunia» ave rebus, proventibiisve vel censu fortasse
seu lihertatf ei conces<ia , <J(»mino siio debcbat. intoj^ram satisfactioncm im-
pendat, domuin suam Jesolat:>.<n non relinquat aut dinitam, et si quain Ittem
habet vel controversiam quaciiav|ue de causa cum caeteris îUius loci incolîa,
,
in quo bactenns babitavit, ante discessum ab ea se expediat, fine iuridtco

în hdusmodi causa consc cuto. Atque ita tandem colotuis ipse data ei li- ,
cenia per Judicem Nobilium, pracscnteque dicto iino Nobile, ac deposito

censu, qiiem terragium vocaiu, libere, quo nialucrit, coinmigret. Donius auieni
huiusmodi coloni, domino illius loci, unde dtscessit, remanet, quam is alieri
colono pro libitu tradere possit.
Artîculus XXVIII.
Si quis Duminiis aut Nubilis privata auihurilale, et non per licentiain
medio Judicis Nobilium, modo supradicto impetratam, ooloiuim cuiusquani

violenter abduccret, is protinus poenam, quam abdueti homagîum vocant, <tc
insiiper inulciam diicciiloruin llorenorum, parii laesae sive ij)si domino coloni ,
abdueti pt-rsolvcndam incurral. IVo qua (piidein nnilcta nc pncn.i Vicrcomes

< t Judex Nobilium possu^îouctn illam, ad quam coionus Iniiusmodi violenter
fueiat at>ductirs, ad manus partb laesae, titulo plgnorts tradant et asîgnent.
Quam possessicjncni si convicius i11(> e mani bus partis laesae, cui fuit tasâg'
n:Ua, ante dd>itain satisfactiiineni Iniiusmodi ducentonim florcnonim ac poc-
nac siipradictat; abtlucti coloni, eripere auderct, extunc pro huiusnioii nova
violenlia lI crtptiuiic vel occupationc possessioiiis, in facto maioris poientiae
per Judices regni ordînarios condemnatus pronuncietur, ac possessio erepta
rursum tradatur, cui antca Regiam ac
fucrai asslgnata, perqu<- Maiestatem
dominos Capitaneos, servatis de iurc scrvandis, contra illum animadvertatur
debita executioue.
Articulus XXIX.
Si clnm fugr-rct coionus ad bona .iltcrius, nulla prius licent:a petita,
tenealur is. ad cuiiis ixjna proln-it. ilhim ad m Inu .nitiom-m Judicis Nobilium
remillere ad priorem dominum, sub puena praemissa. Vicissim, si quis do-
minus aut nobilîs colonum suum alio migrare volentem, post modum atque
ordinem stipraflicUtm per colonum observatum, vi retineret, in praemissa poena
ducentonim llorenorum, ac muicta, sive homagio talis coloni retenti contra ,
illitm , in ctiius Vmna mij/rare derrevcrai , convincatur; el possessio illa. ubi

coionus rc:cnnis lubiiubal, |n.iu laesae pignoris titulo tradalur, modo prae-
dicto, ac si illa de manibiis Inesae partis, ante debitam sitisiiictîonem du-
centorum florenoruin et liomapr, quoci est floreni quadragînta, eriperetur,
eandem [jocn im capitalis scn;< r;; :ic , is qtii eripuit, incurrat, et modo praedicto
fiat exrciit'd, S:tii!'''er eiirv" itn'-Il'';aii!r cl<- iîs. qnî roloniim suum fideiussione
vel cautionu atrii) .juni ,
q.n» minus dt- l onis sui posset discedere , turn sane,
cinn iam coionus per Judicem Nobilium propositum suum alio migrando de-
nundavit Talb enim domimis vel nobilii în eandem poenam incurret, in quam
eum incurrisse supra dictum «K, qui vi apetta retînuit. St quas terras, prau,
aut vineas coloniis discessurus în territorio prioris domini sui habet ,
quas
sumptibus vqi laboribus sui excoiuisset, extirpassetve , pro his terris, pratis,
aut vincb iiixta Iod eomaeltHluiein, post diaceHum mam no-
antiquam ilfius
nas frugum, vinonim, aut capcdaa, vd unias, aut monera et proventus ao-
litos teneatur domino suo, a quo discêrit, solvere impostenim, etiamd
ante nihil 5;oIvisset. Quod si dominus suus terrss, prata ai .t vineas huius- ,
modi in suo territorio modo praedicto excultas, precio sibi vindicare vdlet,
facta prius perJudioem Nohiliiim et unwn Nobtleni <ie illii ven aeatfmaiioae,
eonvocatiaque ad id vidnis oolonv, loluto iu«4o piedo eanun terraninit vi-
nearum et pntorum, eas aîbl poadt liabere et redimere.
Artictilus XXX.
Si Vicecomes aut Judices Nobilium in exeqmitionibus praemissis favore.
vel praetextii forte mctus Coniitis eoniin, vel alterius poteniioris ,
procedcre
fideliter nollent , in ammissione ofticiorum suurum et singulis ducentis Horenis
ooovincantur.
Articol us XXXIV.
-Reoofdari potest praetarea Maieatas sua, quomodo in Posoidensi pro»
ximo conventu regnicolis iam maiori in parte disccdentibus, proposnerat ne-

cessarium esse pro munitione castrorum tînitimorum , ut exactio vectigalis unius
flioreni de singulis bobtis extra regnum edticendis in trîceaima dupKcaretur,
cuiuB viddioet pan dimidia ad neccantates coofinionim veiter^r. Et quia
noium inde in negotiatores detrimentum redundare afGrmabatur, quod vi'
cissim ipsî pro duplicate vectigali maiori pretio ;>ecora sua vendere possent,
coiisiliarii nonnulli , simul et certae personae ex nobilitate ,
qui tum forte ade-
rant, voluntati suae Maiesiatis in ea te comenserant. Venim postea oertisdma
experientiia druit, duplîcato veetigaii maximum detrimentum aoddnse non
pecorariis negotiatoribus solum quorum sic complurcs exhausti negotiationem
,
intermittere coacti sunt verum etiam communiter omnibus regni Statibus

,
utpote graviori pretio emere iam coactis , ea omnia , quae venalia in regnum
ex aliis nguk et jwovindia aolent infeni. Acoedit autem , quod peoorarii ip»
modos et rationes quaerunt omnes, quilnis per graves liuiosmodi exactioocs
declinent ,
per Poloniam et alias provincias iter facientes, interdum quoque
conducentes auKili:i ,
qnîbus vel furtim , vel fraude loca vectigalium evarlant
quos cohiberi vix dupiicato equitum nuniero ,
qui nune in trice&ima dicuntur
esse, videtm: eme poanbile; praeserdm qiiod per fora Moravica inspectores
et alii oHîdales Maieatatia suae nequaquam admittuntur. Quare cum dupKcatio
huiusmodi vectigaliorum in tricesiiiia adversus pristinam et antiquam rej^ni
consuetiidinem sit ,
sii]»plicant Maip^tati suae Ordines et Status regni, ut ino-
dum vectigalis m trice^mia ad pnstinam et antiquam consuetudinem unius

Aoreni benigne restituere dignetur, atque insuper mandare dominis rq;entil)us
ani» ênnae, ut mevcatoribus ac pecoiarîn negotiatoribus, cum pecoribus et
Digitized by Google
m erei bus eorum, per loca et vias Ah antiquo consuetas, solutis vectigalibus
eottnn ddMtb, îter hcen permitunt» ne iUis soKta eoram itmeia prohibeant
MowniMNMa ooantuUia rcgni Hangwuc. Ton. IU. f£. tjl — 147. — Coipiu Juri* Hutgtrki, Tom. L
•dw 1779. pag. 4*» 4**-
CCXLVI.
1548. Attdrrili de Bathor, cpitanultî generald alu Ungariei, scrie Iui Totna Na
dasdi , c& George Martiumiu, locotenentulu rcgitiu alii Transilvaniei, a promisii, c va
interveni patru eUbenrei Ini ^^M MUaM dla captnriCatBa Tudioril
AfytimstStMS s/fffii facil eliherandi Majlati: Caesan's Turcarum «^jpOttdus

iu Ptrsas: fMus Rogtndorfji ptr pytaias taptus.
INâgfiifioe Nos memorai foimus illorum verborum, quibus

una TirnavtaeO oootideraffli» de negoitfo Domini Maylad, et propcerea, ut
primum domum huc venimus, expei£veramua Servitoiem nostnun Franciscum
Chyakor nomine, ad D. Thesanrariiim *\ per quem omnino diligenter Domi-
nationi suae de negotio ipso nunciaveramus. Iile reversus iterum ad nos, opti-
mam, promttwtman voluntatem ipaius D. Hiennrarii attufiti!^, dixtaae eaim
et
D. Tbesauranum, ut, ubicunque potent, ac neeesaanum fuerit« tam verb«8«
quam prccibus se îd diligenter facere velle, quod in rem eliberatîonis Domini
Maylad erit. Credimus boc constanter eum elocutum fuisse. .^ttamen nos non
desinemus iterum per alias litteras nostras, ac vicissitudinarios nuncios, jam
jam eum ad boc admooere, et, «
de Transsilirania exierit, nosmet, Dco vo-
lente, eum aocedemus, et omilia ea dtl^;entius cunbimus.
Ex Bathor 2» lanuarii, anoo Domini 1548.
Andrtas dt Bdtkor
hajr, îiialM ptiicifi m Mipi HiMflHia» fkn tl. pag 169— i6a.
i) Amm 1547. to Ciimiiiii iUdaa aahhwiît.

i\ Hoc Boaine Lcettir detoet i » tempar Mnttaallaai «ccîpîal.
3) \ idctur iil <^-nn jtropuiutiini hn-'ûiv:- Hoc rnini aniio prr nunciok in ComiliU Potoniî de dedcnda
Tnntiilvania coepit -j^cte.. llaec tuot Nunciorum «d rcgcm Ferdmainluni verta «Sacpiuine MajeiUli votrae,
«derolio «na (Martinvriu») MpplieaWt, U HajtMai vcstn canm conacrraiionif icgni hab«l«*i nniTenot cnfao
•CooMju km» in koe «dlUbait, m «mii «pa», iMdio, et «Ul^ntia luetnta* laborant, «l ngaimi illad (Tnat»
iBMrinlm «niicM, dipietnr MajcMw vntNi pro va clrmcDiia, iaur aliai mu wcaatiMM, «thai da ua
«tegladia WijiaiiHi (iMbelUe) el Wi tai cariniai prospicere . «1 laibe UIutiM Mi|ctliltHi kanaMem fliMa IMp
«bcntct, (Muin renuni M.ijcitau vcînc^ ngendum, rt gtibrrnjinJum rrlîiiquiat, qaod UajHlaa TCBtMi CS aap-
«plkaiioiic, » opUlii reifinalu Majestatfi apcrtius cofnosce<.> (Praj).
408 .
•••• •
. CCXLVII.
IJ4S. Trifiuuitlulu din Ciiransi i'rîi ,
liimpusii Jiu t:il,Si'c juti< (ulii dii h i- 'ii-
{ui, (ieciciu procesulu nobilului Gforê Moise cu Grig«re Vunuiduiu diu Caran.Hebeu.
In ac6<t MiitenS se anintescu ni« muli iÂagi // mM> nmâni din Bitiutti.
tSpectabilis ac magnifice doinine domine nobis semper graliosîssîme

tidelium servitiontm iioslrorutn in jrLiliam suam humiliiniam ac perpetuam
commcndalionein iNoucrit vestra S. ac M. du. v. Quud aos teria quinia pro-
xima post festum conuersionis Beati Pauli apostoli nouissime transactum dam
videlicet in sede huius Comitaius consedissemus pro moderatiuo Jiidicio cau-
santibu^ faciendo, tune nobilis Gtorjjîus Mo^'ses in sua, ab'oriiniqiie fratrum
suoruiii adIurcntÎLiin ju-r miis ^•t Ador talimodo curam nobis [vroponcre cu-
rauit dumini nupiii Custciiatti ac Xobil&s pcncs liicrai> Xuui judicy domini
notri gracîosissimi domini Comitts etc. aduersus Gregorium Wayda vt in
Cauaam attractum ista habeo dicerc, ([iiod ego cum ipso tiullam com[j(-icio-
nem ha!iui, quod ego cnm probis testibiis, et ficiam illis testibii^ in
cavisarn aUraclis de Lvvgas paratus siim approbart:, cpiod nisi cum illo in
causam attracio nulia fuic cumposicio, nisi dilacio, In causam autem attractus
hoG audito taiîmodo ex adaerso respondit intelligo quid actor dieat sed ego
dico quod cum actore habni compusiciunem (|(iod ego cum probis bominibus
sum attestatns et li.iî ro 1 . in ie cciain liieras .SeiUenjional<-:s iloinitii no:^;lri -^ra-
ciosissimi domini Comitis pcncs quas sio, idemque in causam attractus statim
ipsas literas Sententionates Spectab. ac Magnifici domtnacionis vestre exinde
confectas coram nobis presentare curauit, Nos v«ro intellectis ipsis literis,
ruiditisque earundem parcium proposicionibus ac allegacionibus, exclusis prius
ip>îs [lai iilnis a facie Sedis , partes inler castlcni tale |iidioiuni atiiniienimus.
quod actor ad terminuni per nos ad id preJixutn suam asscrcioncai et pro-

postcionem tom îllis tcstibus in causatn attractî de Lwgas, tum vero alys
probis personis veram esse approbaret, adveniendo itaque huiiismodi termino
dictus Actor hos infhiscriptos testcs attuUit , primuni bteras attestatorias Re-
<:finalis !\laiestatîsdomine nostre cb-meinissinu' lume tcnorem contînenles ab
intra iNos Isabella dei i^racia Regina lungarie Daliiiacic ci Croacie etc. Me-
I
morie commendamus ptr preseiites Quod fîdeles notri l^^îe-y Matheus Ma-
gister prothonotarius sedis nostre Judiciaric, ac Joannes Bwday notarius ejus-
dem sedis nostre sub oncrc consucto Ki^nltimc in pcrscnciam notri citai, ac
super infrascriptis interrogati , ad (idctn corum dco debitam, fideiiiatf mq
Nobis, ac Sacre hiiius Regni notri i lungarie corone obseruandam seorsum
fassi sunt hdc mpdo primus tesds prefatus Matheus niagister fassus est quod
recordaretur quodammodo concordie iilius, franciscus tamen Ibdor allegabat
quendan) frnf.rem suum abesse sine eius oons'^tisu , ad talem c<)ncr)rdiam ne
qua(n:ani venire posscl. nescirct autem si ca concordia inter |)refatum fran-
ciscum, et Gregorium Wayda finita autem lacta Uiisisei , secundus icstis dictus
Joannes Bwday hsam est se receni tenere Memoria quod cum franciscus

fodur corfam f.o) comparuisset non enim recordaretur de a!ys qiii tune fuissent
cum eu, dixisse eos tamen illam ratione Bonoriim inter eos motani pro forma
concordie dilatam esse,. cl« condictonibus quoque huiusmodî concordie sîbi re-
tulissent, Non recordaretur tamen eanim neque diei ad id prefix! qui eciam
roLâb iiit ah eo signaturam de lali unione; inter seipsos facta . ac eundem Jo
anni. in l^wuay r«:spondiss(' , non esse hoc neocitîm ardmini , et posse euni
istius viiiuiiis rccurdan nccjue iiiierea muritur nesciret tamcn aiiquam concor-
dlam cerum Racione Bonorum lîtigîosonim inter dictum frandscum et Gre-
gorium Wayda factam fuisse, in qnomm quîdem lassionis testimonium pre-
sentes literas nostras sub sigillo nostro consignatas Nobili Georgio Moyses
de Karansebes pro Jurium suorum tuicione duximus dandas et concedendas
Datum Albe Julie in profesto die Ascensionis domini Anno eiusdem MilJesimo
Quingentesîmo Quadragesimo sepdmo, fassionibus tamen eiusdem prothono-
tarii (. . .)annis dictus in causam attractLis cuntradixit ex eo, quod non
. .
fuissent facte in loco Capitulri, alias (Marti)ni Lwka Jiidicis et Juratorum

Ciuium de Lwgas nobis ab extra sonante . . . (in) hec verba.
{Vriait. documeotulii din 1547 sub Nr. CCXXXiX.j
Ceterum dictus actor attulit hos quoqiie testes videlioet quendam Tho-
tnam, ct Andream Gaspar dicttiin de Lwgas, sed ilîis eciam in causam at-
tractus c(9ntradixit, fassioni Joannis J-ianczwl Gaspar ex eo contradixit

atlegando, quod illi essent parttdpes In qttibusdam pordonibus sui
nmiliter que essent sui adversary iîteratum, qui Jura . .
iile ex ore francisci Fodor audiuisset vt nuUa composicio et dcterminacio fuisset
inter eosdem sed proro.^'^cio ad tres menses si potent bene , si autem non
extunc iterum in presenciam sue Maiestatis ire debcrcmus, Siephanus Horwath
productus Juratus fassus est, quod scitet quod litigarent, sed compoddonem et
paoem ne sciret, si fuit inter quoque testibus in causam
ipsos vel non, sed isds
attractus contradixit, Insuper quoque testes, (videlicet)
actor produxit istos
prouidos demetriiiiu l'eya de McztTaiw Jobagionem Gaspar Oztrosyth qiti Ju-

ratus fassus est, ut ipse nuliam paccni et concordiam .... waydis a fran-
dsco fodor audiuisset esse sed quod litigarent, Petrus Roycha Juratus simili
modo iassus est, eodem modo Petrus IVrla lassus est, iiem Jankwl Pether,
Joanncs lîeyz .... Gaspar Oztrozyth de dicta Me;:ffalw Michael Waran de
eadem Mezffalwa, franciscus Muiiinoki Nicolaus Pcschina ejusdem francisci,
Stephanus Martini l'rybck Emericus Laczkovich, Michaelis Machowich, Zthan

Pazketha similiter Mardai Prybek, Mathîas Laczko prefati francisci Mvthnoky
Jobagiones de prenarrata Mezffalw Jurai fassi sunt sicut predictus Demeiher
Peya Jowan Dragomcr dc eadcni MezfTalw Jobagio Ladislai Prybek Juratus
.
fassus est, quod audivisset a irancisco fodor in vivis adhuc existente vt timeret
a wayuodis et litem haberent, Magister Lucas de Zathmar Juratus fassus est,
quod licet ipse in negocio ipsorum tanquam testimonium capituli Ecctesîe Oro-
diensis processerit, sed nullain iiuellcxisset inter eosdem pacem, prefatus eciam
Gaspar Oztrosytli Juratus fessus est quod ipse in Tranfialpina cum ipsîs ambulasset
sed nullam sciret inter eosdem composictonem hec eodem Thomas dc Swrdwk
37<^99- UocanwDte. Voi. IL fmnot 4. 68
ilO
lâssus est, ultîinus testis prouidus Bc^ndan de prelata Mezflâlw Jobagio dictî
magistri Pryl'ck Juratus faasu» e&t quod relicei frandsd fodor îpsum vocasset
et sibi cominisissct wt . . . . riatn ad aninum suam coram nobis vt pncem
et concordiam noti habereiu, cum Wayuodis sed in lite Nos uaque
înteUecds et bene examinatis testibus ipsoriim actorum tale Judicium partes
inter easdem actor septimus Meth pene» suas proponens . , .
. attestationes Sacramentum fidd prestan

. pacis cum in causam
attractis hah^rpt qno intellecto actor .idirrit hoc qiioqtie si dommi m
. . .
mc attestaciones non essenc satis p.uvitus, sum si ordo Juris dictauerit de

lege et cotwuetadine (Regni) meam proposidonem veram esse approbare, in
causam vero attractus hoc audito, ego inquit statko penes literas senteittio-
nales, nichilominus tamen si honori meo non derogaret parains s(im ad ea
qiioque Et quia nos ... mi duellum dare possemus lata (*t pronunciata pre-
niissa seniencia nu&tra, Judicioque predeclarato Et in cau.<>am attractus miuime
comentri voltiit sed eam pro maturiori ejuadem discussione iuxta appella-
cionem suam de lege et approbatA consueiiidine istius cotus notri ad trige-
sinniin .secundam diem a die hiiiusmodi conpiitando in presencîam S. ac. M.
d. w. simul cum tola siia scrie diiximus Iransmittendum ,
supplicando efdem
domino noslro graciossimo dignctur Idtm eadeni facere quod Juri videbiiur,
Et cum hoc 5. ac. M. d. s. semper ielicem ualere optamus Datum in loco
et termino sedis predeclarato. Anno domini Millesinio quingenteslmo quadra-
gesîmo octavo.
Kp, Spcct. ne. Mag. tl. vcc.
lidalM tt pcrpMiii tcrdioM*
Gtorgius P^ka, GtJtriel de GerHttke Gt-

s/e//aiti et Georgitis 'J liaar 'jv.icxni)hiiiim
districtus Karanseies.
(Pe dosA: Spectabili ac Magnifioo domino domino Petro Petrowyth

G>miti Themesîen»i. ac parcium Regni infcriorum capitaneo Generali etc. do-
. mino eorum g • . > •)
riniy, A Si«rtii;i UCnul^. IIL |mb. ts* -SSJ. VriûtoM cUitie In «ichif* hmilim Mactkdsi.
CCXLVIII.
154S- lvtf>ciuirea, inciiciat.1 inninica capituliilui din Aradii, între nobilii iV'/W^}'
i Alichai Laear cu nobilii Michaiti Banffy i Ladtslau BtehtfU pentru mai multe
mo$î{ din districtidfi Mih«diei 91 ala iMgoiului.
Fôs Capilulum Hccicsic Orodiensis, Memorie commendanûs per

presentes, Quod Nobiles Nicolaus et Michael l^zar, ab vna. partîbns vero
ab altera Nobilis Sebastianns ErUely, in persona Egregy Mîdiaelis Banffy
Digitized by Google
lofisonczy de Iklodh, ac Egr«gîus Ladidaus Bekei de Korneth, oostrum per<
sonaliter venientes în presenciam, sunt COnfessi et retullerunt ta hune modum
qimlitcr ituer ipsos, videlicet Nicolaum et Michae'em Lazar, ac Mirhaelem
Banffylossonczy , ct Ladislaum Bckes, quedam materia litis Kacione et jire-
textu possessioniim Thwregovva, Kwssoweea, ac prediorum Hîdeghpathak,

Themese), in de Myhaldh. ac Jabalchna, et vtraque Zalyn In Hatmos; îtem
alac» et fekew gawosdya, alias Kewesdh vocatuni, in I-ujjas districtibus, p>er-
tînenciarumque earundem corain Spectabili ac Magnifico domino Petro Fettro-

wyth Comii Themesiensi, mota suscitat, et ventilata fuisset, Vbi Idem Ni-
colai» et Michael Lazar, contni aimotatos Michaelem Banfly LMSonczy et
Ladisiaum Bekes capitalem incidissent sentenctam, prout patet în literîs sen*
t» tu ionaliliii-, prcfati S|)»;ctabilis et Magnifici domini Comitis supei iude ema-
natis, nihilominus tiuncii \-dem N'icolaus, rt Nîîchsp) Lazar, convicti , ac Mi-

chael Banft'y I-ossonczy ei Ladislaus Bekes, actores, in talein deuenissent
concofxJiam , et pacis vnionem, perpetue duraturam, Quod ydem Ntcolaus et.
Michael Lazar conuicti. onera et quelibet gfauamîna consortum filiorum, fi«
liarum, ac Galirieîîs Laxar proximorum Consanguineoriim eorundem vnuiuer-

sonim super se se assumerent, prout coratn nobis assiimpserunt, promittendo
quod nunquam Bona illa litigiosa, prout in literis sentencionalibus clarius pa-
tet, Nec Jure, Nec allo quouis colore, a modo deinc^ perquirere, preserip-
tosqne actores , ct corum successores perturbare valerent, ausîque essent, qiio-
quomodo, item eciam titeras ct literalia instrumfrua vniut-rsas et vniuer">a
prefaa tk>na litigiosa concerncatcs et conccrnencia, que apiid ipsos habcrentur

dsdem actoribus omnino Restituerent, velut toram nobis in sede districtus
Karansebes proxime venturi Restituere se promiserunt, adque omnia preroîaso
modo scripta ydem NîcoUus et Michael Lazar notri in presencia, eorum per-
sonali astantes sese astrinxenint , harum nostrarum vigore et tc'îtimonio pre-
sencium medianie. Datuin die dominico Exurgcrc , In l'esto scilicet beate agalhe
virginis et martiris» Anno domini Milicsimo Quingentesimo Quadragesimo octauo.
Pcilr, A Sitfrfiiji BMi«(r III. «Sj— 955. Otifimlall p« cMMi« DtwAifm a|iiihilalui din AllM-tdii.
CCXLIX.
1*48 /V//7/ A/ro .-<•)'////, l'iinulii 'Cat;iiiS, /'râului . tiiiiiilc doi nobili, ca sc con-
state i deosebcâ hotarele de controversa, intre terituriulu crabului Laransebffii $i
terltoriula comunei Prisdttt,
os Petrus Petrowyttlî de Swrakiyn Comes Themesiensis et Par-

thim Regni Hungariae inferîorum generalis Capttaneus, Bantnque Sebesienais
etc. memoriae commendamus tenore preseticium ,
Significantes Quibi» expedit
vnîuersts, Qaod cum inter oppidanos de Karan ab vna, parte vero ex altera
Egregium petruin de Pryzaka racione metarutn prefati oppidi Karan, ac pos-
sessionis pryzaka, Annotati Petri Pryzaka et fratriim suorum, Omnino în di-
strictu de Karansebes existencium habitaruni, Quedam differencia, et litis con-

trouersîa moa fuinet et nncitata partesque ipsae ultro citroque metas ipsas
, ,
ad se perdnere asaererent, ne diferenia hec per mutuum odiimi, viterius

serperet, neque maiora dissensiunis semina hinc oborirentur utque controuersia
hec omnino coniplanaretnr, et de iure transigeretur. Egregios Nicolaiim de
Thelegd, ac petnim de Thyrikwa, homiiies nostros, ex curia nostra specia-
literad îd designatos, pro sopiendii et discuciendis diferentys prescriptis, dU'
xeramus transmittendos, Quî tandem ad Nos reuersi, retulerunt nobui eo
modo Quomodo ipsi feria secunda proxima post festum Sanctorum Philippi
,
et Jacohi Apostolonim proxime transacta preteritum, ad facies prescriptoriim

oppidi Karan, ac possessionis Pryzaka, viciois et commetaneis eorundcin vni-
uersîs initM lîttime coauocatts, et presentilMis accessissent, vbi ex (ide<Ugnts

testium teatimonys possessionis prizalca metas,. a terminis oppidi Karan se-
cunduni Antiqiiam reambiilarionem nirtaruni einsdem possessionis pryzaka,
eo modo seqiie?îrrassciu , ct distiiixisst'iu . Primo (ûod mete posse'^sinnis pry-
zaka Annotate Inchoarenlur a metis Nobilium de Mwthnok. Zlatiiiuik vocaiis,
et exhinc recta versus orientem per Quandam Sylvam în lacum Zagwzan vo-
eatum, et exinde derivarentur ad prescriptam pOSsessionem pryzaka penes
domum . Matthir H.ilaz dii ti Concivis of^pidi Karan pretacti ac deinde per
sepes terrarum extirpatarum laa/ vocataruni el expost tendereni ad Qnendani
campum patentem, popest vocatum, Deinde vero per viam Regiam ad Quan-
dam metam, e terra extructam, et quasi per tumulum <estam et eductam,
inde auteni per quendam Riuulum fluvy Themes Qui egrediens de ipso ,
^ fluuio itenmi in «nindom fimiiiim Themes refluit

, Oneane metae et tenr.inj ,
possessionis Pryzaka lioc modo terminarentur. in Cuius Rei memoriafu tirmi-

tatemque perpetuam presentes memorato petro pryzaka, et
literas nostras,
fratribus suîs duximus dandas et Concedendas^ Datum
in Arce Themesiensî,
în Dominica Reminiacere. Anno domini Millesîmo Quingentesimo Quadrage*

simo octauo.
M mmdiitiHB Donini Cmmu» ptopriMia
BtUlhaser Chepfy secrttarhts m. p.
iVfqr» Kntw< «AraMgyc iurt6nc(c. IV. pag. 36—J7. Oticiiitlali pa parctMmS te arehira hniiiti
MacAM da Ttaaaaa Sub toxiii siiîluKl lai l^lravici ! cCd miL
Dlgitlzed by Google
CCL.
1548. Baniiln (CaramScbrûlui . Petru Pttmtth pronuni setiteota in proce$uia
Caternui I-iath cu Ana l'iaili pentru rcsiiluirea unorii documente de poaeatune.
P^(2tnis Petrovjth de Suraktin Comcs Themeaiensis, et Partium Regni

Hmi;âririe InU rionun Capitaneus Generaîis. I'annsqire Seljt-sicusis Meiiuifiae
coinmendunuis tciiorc praesencium significantcs quibus expedit unitiersis IJuod
feria qumta proxima post Dominicam Reminiscere transactain praeieritam,
Nobis unacum notinullts Oomints NobOibus pro faciendo moderacivo Judido
causantibus in sede nostra Judtdaria coasidentibvis Nobilis domina Catharina
Fialh nt Actrix personalilor ab una, p'irtf vf^ro ab altera Franciscn*; P,akorz
de Karansebes et AUcr tranctscus Maczkassy alias Laczuk Uictus cum sul
fidenti Procuradonis maixbtto pro Domina Anna Fiatth Ejuad«m Frandsd

Bakocz Consorte, Filia vero Nobilis qnondam Ladisiaî FSatth velut Incausam
attracta in lMj,'ina Judicy notri cdnijiai ciult) ,
presentarunt nobis Literas Traus*
iiussionalis Georgy Pevka, ci (iabrielis de (jerlisthe Castellanorum
Nobiliiim
Districtiis Karanscbcs, nec nou Georgy Tbar Judicis Nobilium dt: tadem si-
filis eorundem contretis obsignatas, juxta (ûarum continendas eedem Paites

clariiM exposuerant, et dectararunt nobi», Quomodo dîcta Doniina Actrix
quasdain Literas et Literalia Instrumenta factum Portioniirn Possessionariarum
in Possessionil)'is f'nrrclia , AI'îo Kalua, Simonuih alioriiin([iie Ronorum et Ju-
ri um Posscssionarioruin pretai quondam Ladislai Fiaith in Comitatu Zcvri-

nietisi de Nagy Mthatd existentibus habîtcrum concemenda Annis
et distiictu ,
superioribus proxime preteri(tis) manibus prefatae Dominae Aanae Fiath de-

.dLsset, ct tradidis";? ftali) î?ub Condicione, vt adiiersus Actionem et Impe-
t
tîtionem Ncibilîs !iogda)n dc Porechko si opus esset, st; se j!!is in judicio

dcfendcrc, c(asdem tamcn) eidem Catharinae sorori suae lauquani natu maiori
în spede restituere teoeretur, ipsa vero Domina Anna Incausam attracta, ex
eo cjuod sorurem suam exprenotatis Portionibus , alysque Bonis Posscssionarys
La n<!a; Fiatth Gi-nitoris ipsanim f maritassent pecuniariaque solutione excon- ,
teniassent et iank extra Dominium eorundem bonorum viueret, dicta vero

Domina Anna in eisdem Bonîs resideret, easdei» Literas pro se conseruare
neque amplius sorori aiiae restituere voluisaet, et llcet annotati Castdlani re-
stitui debere adjudicassent, eandem tamen Causam ipsa In causam attracta
maturius revidendam notri in jiraesentiam provocasset optarent itaque Partes ,
earundein in praemissis Juslitiam sibi per Nos administrri. Quibus praemissis,

tenoribusque Literarum Transmisiioaanum perlectîs, sane intellectis» beneque
rumînatis,assumpto auperinde maturo Conaiiio et sana Ddiberatione, Nos
juxta Deum et Conscientiam nostram judicando decrevimus eomodo. Quod
licet Actrix extra I )nminiiim praescriptoruni Monorum Possessionariorum sui
Genitoris esset, quoniatn tamen maior natu haberetur, et adhuc certum Jus
suum in eisdem Bonis se sperare allegaret, juxta Continentias Decreti Lite-
rarum Conservatio ipsam concemeret, et nihilomttua quoniam Ia causam
attntcta Bona posaesnonaria prae tnanibus haberet, earundem Literanim l^ria
pro se coram nobîs accipere, et pro sui Jefensione conservare 'pos)set. Oua
nostra ludiciaria Deliberatione audita praes(cript)us Marilus, et procurator In

causam attracta« Notnine eiindem univeisas Liceras, quaequidem apud ipsos
haberentur ad Decimum Quintum diem (re)stituere promittit; nihilominus umen
Duns coram Nobis (exhibuî)t Literas, primas equidem fassionales Nobilium
Ladislai (Fiat)h et Liidouici Fiatth in Orova Anno domini Millesimo (quin-
gen)tesimo Primo, Feria quinta post festum Heliae l'rophetae proxima corani
Jacobo de Gerikthe, et Jiarnaba de Bela Banis emanatas, Sigillisque eorum
consignatas, Alteras autem Capitutî Ecdesiae Orodiensb statutionales, sub
pendcnti sigillo eiusdem Capituli in eodem Anno Domini praenotato in Par
gamcnn prtiiilcgialtter confeclns qunrum Literarum paria ipsa In causam at

tracta sibi per nos concedi medio suorum Procuralorum postuiauit, et pn-
manim qntdem tenor talis est.
(Urra^zS (iocuniencuiu baniloru lacobu Geiltsice i tiarnaba Bela din a. 1501 in Vul. II.
Partea 3< Nr. CCCLXXXV. pag. 481-^2).
Secundarum autem Literarum continentla sequîtur hoc modo.
(Urujcz docuinentula din a. 1501 în Voi. IT. Partea 2. Nr, CCCLXXXVI. pag 482— 485).
Nos itaque t«:nores praescriptarmu vestranim literarum modo praemisso
coram QObn exhibitoram omnî vicio carentes de verbo ad verbuin tranasumi,
et transscribi faciendo paria earundem juxta Judidariam Ddiberationem no-
siram praefatac Dominae Annae In cansam attractae Jurium suorum pro Cau-
tela sul) sigillo nostro extradandas et concedendas duximus . prout e.xlradaiiuîs
i:t cunccuimus per praeaeiUes datum in Arce Themesiensi Die praescrtpto
Anno Domini Millesimo Quingentesimo Quadragrsimo octavo.
Lccta collata et extrdata per rae Balthasarem Cseepfi, Secretarium

Domiui Comitis.
Vvuy, A &tikittfi Biu«|{. 111, SJ5 tjj. Uu|»i U;knsuniptul(i lui SigisUMiadU Uuhiwi din a. ijSj ^ IJ97.
CCLL
1548. Itoâela, regina-v^duvJt a Ungariei, confinihl pc nobilulu Nicolac Anoca i
pc «ni.i fn pn<îcsiunca mojici Ch/.en,i diti tîistrictuîu Caransebeului, <r capitululii din
Aradiî înlroducc pc donatari dc nou tn posesiunea acestei moii.
V_âpitulum Ecciesie Orodiensis. Omnibiis Cliristi fidelibiis presentibiis
paHter et futuris preuencium notîcîam habituris. Salutam in omnium Salutis

largitore. Ad
vniiiersonim notidtun harum scrie uolumus penienire, Quod nosK'
domine Isabelle Dei gracia Regine Hungarie, [)almaeie>
teras sereniMiiiie domine,
Croacie domine nostre natur.ilis clemcntissime Introductorias ct Statutorîas
etc.
prn parte Nobili*; domine Catherine horsok, consortis Nobilis Nicolui annoka,
1
de karansebes conlectas et f.manatas, nobisque prcceptorie loquentes et di-
recta» siimmo cum lionore vt decuit receptmus in hec vcrba. laabella deî
graci regina hungarie, Dalmacîe, Croacie etc. Fidelibus nostris Capitulo
Ecflesie Orodieasis. Saliitem et gfraciain, Cum nas ad siijipIica':''"V'i> nonniil-
lorum fidelium nostrorum per eos proparte iNiobilis domine Chaierinc 1 iiorsok
consortis Nobitis Nicolai annoka de karansebes Maiesti notri porrectani,
turn vcro attent», et consideratis fidditate et lideKbus Seruicys dtiadem Nicolai,
que ipse Sacre primum (dicd) regni notri hungarie Corone, ac defuncte olim
Maiesti regie, domino et marito nostro longe charis'iimo felicis mcmoiie, et
post obilum etus Maiestatis nobis, et Illustrissimo tîlio nostro, iuxta s(ue possi-)
Inlîtatis exigenciam exhibuit et impecfic» Totalem ponessioiiem, Quena vo-
catam în Comitatu sew dîstrîctu karansebes exîstentem, in cuius quieto, ac
padfico domînio idem Nicolaus a(nnoka ac domina) Catherina coniunx (sîc)
eÎHS a pliisritlis tetiiporifjtts pacifice extitissent et niinr quoque existerent, Sed

per hec împcata Helicisque tumuitibus, plena tempora (litere et literalia in-
strumenta factum huiusmodi possesâonis) tangendaet concemencta« amisse sunt

et deperdita simulcum iure nostro rqînalî , ac iily eîusdem notri lUuatrittîmi,
si quod in eadem possessione haberemus , aut eadetn nostram (ex quibuscunque
cau)sis vy^ , mndis pt racîonibus concerneret Maîestatem, ac pariter cum ciinctis
sui vtilitatibus et pertinencys quibusiibet, earunque integritatibus quouis no-

minis vocabule vocîtatis (ad eandem possessi)onem de iure et ab antiquo spe-
ctantibus, ac pertinere debentibus, et premessis sic se habentîbns memoratis
Nic:olan annoka, ac domine Chatherine Thorsok crvniug"] suc, ipsorum que
(heredibus ei postenjiatibus vniuersis , noue nostre donacionis titulo in pcrpe-
tuum dederimus, donauerimus , et contulierimus, velimiisque eosdem in do-
minium eiusdem possesaîonts, per nostrum ac vestrum (homînes legiti)ine iti-
trodudfacere, fulelitati igitur vestre presentibus firmissime mandamua, quatenus

vestrum miltatis liomincm pro testimonio fideflio;-num fqno) presente Michacl
siue Stephanus, aut Johannes vel Maihias Mona de Berzaws; alys absenlibus
homo noster ad facies prcscripte possesslonis Chzena, in pre&to districtu Ka-
ransebes exuteoris» (consequenterque îuris) notri In eadem habiti, vietnisque et
commetaneis eiusdem vniversis inibi lîttime convocatts, et presentibus (aece-
dendo iiitroducati prefatos Nicolanm annoka, ac dominam Catherinam coniugem
suam in dominium eiusdem Statuatque eandem et idem eisdem, ipsorunique he-
redibus et poeteritatibus vniuersis premisso noue nostie drniacbnis titulo per-
petuo pQssidendam si oon fuerit oontradîctum , Contradictores vero si qui
fuerint,euocet eosdem contra aonotatos Nicolaum annoka, ac dominam Ca-
thfrinam coniugem suam in presenciam SpectabiHs ac Magnifici domini Petri
petthrowyih, comitis Themesiensis, ac parcium regni notri Hungarie interioris
Capitand generalis ad tricoimum aecundum diem, r(acionem contradicdonia

eorum reddtturos.) Et posdiec huiusmodi Introducdonis et Statucionis seriem.
cum contradictorum et euocatorum, si qui fuerint vicinorumque et commeta-
neorum qui prembse Stat(ucioni intererunt nomînibns, terminoque asaign)ato,
ut fucrtt expediens, dicto domino comii conscienciose rescribatis, Dati^m Albe
Gywle, feria serinda proxima post fesfum dtei Beati vincenty (mirtyrîs. A;itio
domini Millesimo quin)gentesimo quadragesimo uctauo. Vnde nos mandatis
eîindein «ue serenitati» în omnibus obedîre et satisfacere voientes vt tenemur
vnacum Nobili loanne Mona de Borza(w5 liomine sue Serenitati» in premissîs
lilteris eiusdem inter) alios nominatim conscriptos ,
Specificato nostrum hominem
videlicet hontirabili m Maîstriim Albertiini de Sok!yo<; custodem, fratremque ot
concanontcum (nostrum ad ea, que in preinsertis lucris sue) Serenitatis conti-
nebantur suo modo fidetiter exequenda, et debite peragenda, nostro pro te-
stimonio transmiseramus fidedignum. Qui tandem exinde ad nos reuersi , nobis
retullerunt concorditer eomodo, Quomodo ipsi feria qiirtrta prox'fma post festutn
Beate Ai;atlie virînis et inartiris nouitfr tr.insact.i pretrritum , ad facies totalis
pussesbiuiiis Clizena in preiato districtu Karansebes existentem et liabitain
Consequenterque Juris prefate domine Regine in eadem habiti vicinis et com-

metaneis eîusdem vniuersis, et aignater Nobilibtis Slepbano, Mathia et Micliaele
monn de Hiirznwch . in ipsornm proprys , et circumspectis , ac prouidis I'etro
Trypson iibertino de prefaa iiorzawch, Demetrio Gatiia, in vladan, nobilis

Stepliani VVladan, Michaele magyar in Bo^zasflalwa Gregory wayda de Scbes
Jobagîonibus in preallegatis poaseanonibus commorantibus, in iporum scilîeet
antelatorum Dominorum suoriun, nominibus et personis, ac alys quampluribus

fidedignis personis inibi legittime conuoratis et presentibus arressisseot . ibique
idem liomo sue Serenitatis prafato nostro testimonio presente , introduxisset
prefatum Nicolaum annoka, ac dominam Catherinam coninem «um in
do(minium «us)dem poaaessionîs, ac Juris R^'nalis in eadem habiti Statuis-
seique eandem et idem, eisdem, ipsonimque heredibus et posteritatibus vni-
uersis, premisse no»ie donacionis titulo prrpeino possidendam), ct quainvis in
facte eiusdem possessionis iuxta regni consuetudmem, Icgittimis diebiis, et horis
congruis moram protrahendo, nemo contradixerit, tamen expost, hic co(rani
nobi») in capitulo decimoquinto die, cum ipsas literas, eidem Nicolao Annoka
Jccritime extrdare debuissîemiis , cxtunc ({uidain nobiîis Mi i
li i- I Irs)ay. de eaileni
Irsa ofhc(ia!es de^ Sidowar, in l'-grcîonun Francisci ct Ikiltlnsaris literatonim,

Scribarum videlicet domini comitis 1 liemesieiisis nominibus et personis iunus-
modi introducdonl et Statucîoni contradicdonis velamine obuiauit, et licet
memoratus Nicolaus Annoka, dictis litcris Introdiiccionalibns cum contradiccione
extrac tis. ') coram domino Comite Themesiriisi ontra metnoralos Tranciscum i
eorum contradiccionem iure uiediante procesâisset, eosdem

et iiulthasarem prupter
Cluena (vocate) convicisset, Nihilominus tamen
in cstimacione illius possessionis
idem Franciscus et Balthasar literai in se reuersi, nec non ordînacione et

composiciune certomm probon n >orum memoiate eontradiccionis conim
cessîsscnt, ac eciam literas, et literalia instrumenta , nuas sup«*nnde babuissent
in tnanus dicti Nicolai Annoka pro maiori certitudme tradidissent. Incuius rei
i) In tnamtuaipiiM Citfiiluliiliii : ewii eMlradiclis ooram cic.
Dlgrtlzed by Google
417
memoriam, fîrmitatemque perpetuam literas nostras prhiilesâles pendentis et

autentici Sigili notri munitnine robor;it;is ^-isJein Nicolao annoka ct domine
Caiherine cuiisorti eiusdem ip-surumûc hcredibus et posteritatibus vniuersis
duximus concedeadas ; Dacutn per manus Venerabilis magistri Petri de Tholna
leciori et concanonici notri vigesimo quartoO dîe diei haius Introduecionb,
et Statudonis premissamm. Anno Domini Millesimo Quingcntesimo quadrag^
simo octatio. Presentibus ibidem honorabilibus, dominis et maîstris, Stephano
de Mohach ,
cantore, Alberlo de Soklyos Custode, Andrea de Monozlo, Stephano
de Bylak, Michaele de Dyos, Thoma de Zeghedino, Ceterisque fratribus et
concanonids nostris io prefaa dd Ecdeda Regt setnpiterno iugiter lamulan-
tibus et denote.
Fiil7, Knii6 f<rmegy« tdrtiaete. IV, p«g. 37—40, OriînilulU ]>e i>cr);ai»cnt ia «reUvm coaTealadid
di* BUbiinR Chtriai. Ci«to CMtu Zonolmto Hr. 7.
CCLIl.
1547^ — 1548. PMa ttMum serie Iui Gf»rgt Afartimahi , tocotenentolni ngaiVi t^j-4lS.
din Transilvania, c3 mai muli l>,'ifri. ciri ,(U filrutu p.igube in era romanisc , au fuLjilu
in Transilvania, unde uoulu din aceti numele BarirulU, a cpCUtu dc la loco-

boieri, cu
feeaeBtttHl regalA iina cutda pentru locuina. P6rta invilS pe George Mutinuiln, sub per-
derea capului sSu ca se priii^ pe boierii aceytla i se-i trimit la Constantinopola.

,
ÎH.everende frater Georgt. Cum mandatum exeebae euriae nostrae

tibi perventet, notum sit qualtter prius quoque(?) ex causa auffugtentis bote-
ronis re^fs Transalpinae, ut praedictus (strl ubiqiie invenire poteris, intercipire
et iterum ad curiam M'' oostrae mittere debeas, tibi cum chiaus nostro, nomine
AliehauS mandatam commbtmua : iam quoque iterum regaî Transalpinensi (sic)
vaîvoda ad curiam nostram fdidasimam sîgnifîcavit ut nune quoqqe aliquoa

boiarones cum multa bona ad partes tuas ut aufugcrent et in praedicto regno
majna damna adhiberant fsic) ac antea iste tegredatur (? sict et maîefactor
Brboi, qualis antea cum fratre suo ad partes tuas aufugii, praedictus ad te
cum magna praesentia pervenit, tu quoque sibi ad habîtandum unum castellum •
dedtsti ; quod multum nobia displicuit, turn intdleximus te illos sub tua iurîsdt-
ctione accepissc. Qu.ire cum prapspntibiis pi-.iccfjptis nostris ad te miltimus
istimi Durtnis Chelciii • et tilii firmiter iterum aupie iterum coininiltimiis , iit
in conineai el Icslinanter nuUa interposita mora ut invenire dcbeasi aut in-
venire faciaa, si diligis capitum (sic) tuum, adtamen praedictos latrones dbi
ipsÎB cum adunatis capere faciatis, simul cum rebus depraedatis, ad nos cum
bona custode (sic) curo Durmis Chdebi transmitere debeas, iussimus et si casus
m Mu jMB ChriAL
37,399. DoeuMata. Voi. tL Fane* 4. ES
Digrtlzed by Google
418
contigerit ut praedictum non possis vivum mitterc, tune civis caput ad nos
remitus, praecipiendo tibi qnod exequi debeas ,
praestando integram fidem et
obedientiam praecepto nostro tibi misso, cum »gno •oKl» nostrae excelsae
curiae more apposito« Et si praedictum invenîre et capere non feeeris, postea
nulla excusatio praevalet et poatea cave, ne punitio ilHus veniat in te,
acut acîas.
TBniBclai Tir. An. 1W3, iio— 111. Tkadiettuie towetapwnM tn mcU*» impeHalK din VitM.
CCLIII.
1548. 154S. Mahumud dragomanulâ
,
dcta P6rta otoman, scrie lui George Martinusiu ^
locotenentului regala din Transilvania, d RnstanS'fajfat CDnailîarul& aultanuiui, s'a bu-

curatfi fdrte mukd pentru trenarea Memhii Barht/â ia Traatllvaiiia.
fêverendc domine. ¥.x Andrea veslro accepi liiteras emanatas ad

excelsam curiam maximo imperatori nostro (sie) et eas eodem tabdlarb în
Asia (sic) contul! ad excelsam curiam imperaioris festinanter ingrediens (sic)
ad bflliim contra reg'eni Pcrsiarum , et ut incontincbatur, supreme con-
cis
siliario '< omnia exprimi , et omnibus aiiditis summum gudium

ct intellectis in
(.sic) SC contulit pro retcntio illius Uarboli, adeo quod non ignarus tanti vesiri
serviii, pollîcttus est notilicare velle ad caesaream M**" maximi sultani Sule-
mani et agere ut, sua M'** rccentem memoriam tenebit et beneficîum ei^
vos remunerationis non deficict, idem supremus
ut ca Sf-mper tnernit. Praetcrea
consiliarius inihi allocutus est Quare reverendus Frater

haec vel simiiia verba :
Georgius non mnt nulit aliquod «ibsidium pro isto belto? et ego tali suo
quaesiio quid responsurus essem? nesctas tcui. Domînns bassa nune missurus
est Cheivanum secrctarium imperatoris notri ad vos cum litteris caesareae
M''" in quibus saiis gratuitus videtur dc optime uiTicio et diligentia habita per
vos circa apprebensionem factam barbuii latronis et malelacions et signilîcamus
maximam consdationem assumsnse suprema» bassa noscer (sic) , deditque red-
ditum seu tumarum ipsî pro parte remunerationts diligentâae et vîrtutis suae
habitae in praedicto negotio tuo. Sî decetero falcones misurus es, domtnus
bassa mihi expos.iit ut Reverenda Vestra mittat per praedictum Cbievanum,
vobis et bassae pergratum.
RcvenailK VcAne «nicw
Mhumtd dvagOftuiH.
Tbrtâclmi Tr. Sa. p. Ill — tiz. Dup! trii<luc(iunc3 cu dtrc tiiaiia tn 4 ApriU IJ4S, de
Dlgltlzed by Google
CCLIV.
1548. Românula Stefanâ MailatU, Toatulu voivodu alu Transilvaniei, acrie dia IS48-
captivitatea sa dela Constaniinopola fiului seu Gamlu .\fniLift1. Ddnsutu consiliaz pe
,
fiulii seu se studieze cu diligeni , i-lu asigurez, ca in curendd va scpa din captivitate.
Oharissinie salve! in eo, qui dixit, ego sum diu, veritas, et

itii
vita. quod libeoier dbeb, «t «tiam acripta tua

latdlexi tutun solidtudinem,
vidi. Unde a me bonum donum promereri. Itaque sdas, me tibî
judicavi te
pulclierrimum equum juvenem emisse, quem brevi ad matrem tuam sum inis-
Stirus, quem tibî mittet, dumtaxat ab inceptis non desistas, sed studeas. Ante
omnâ Ueum Comitem (Thomam Nadasd) ac Do-

timeas, Spectabilemque D.
minam honora, ac omntbus îllorum mandatis obtempera, nam illi sunt tut
io
parenies qinbn* te E>^
dedit Spero în Deo Opt. Max. quod et me brevi
ex sua miserîcordia n'ht dabit, Dominum Josephum Macarium Praeceptorem
tuum nomine mpo saluta, ac rommenda, Deiimqiie semper pro me depre-
care. Dat. ex castro Constantinopolitano, quod Jedicula dicitur 2. die resur-
rectionis Domini 154.8.
SUphanus Mayiui m. p.
i'fay , E(iUluUc [iruceruai regnui Huo^vue. Fars 11. pa^r. i; 1—172.
CCLV.
1548. CttstelanH p universUatf (tatatitatem) nMHhr romm dm disinetidt IS48-
Caransebeului adeveresce, c nobilulu Benedictri din Z'tatna s'a împSciitu cu nobilului
Gtorgt ^ Grigon Voiwduii peatru moiile Zgujeni i Mclcaû dm Bnatfi.
N os Georijius
Judex ac Vniuersiras Nobilinm
Peyka Georgius Tar
ac Gahriel Gerlysthe Castellani
Memorie commen-
ilistricius de Karansebes:
,
damus vniuersis et singulis quod Nobilis Benediclus Zlathna contra Georgium

et Gr^;orium Wayda nostros cognobiles, pro Juribus Zagusen et Machkas
cum earum pertinencys Jure mediante requirebat-, quod scilicet ipsum Jure
materno concemerent, sed quod ipsf Jure nicdîante ,
Ab egregys Georgio et
Gregorio Wayda est contenutus et expeditus, Ideo nos Jure mediante de-
creuimus, quod Benedictus Zlathna cum sub filys heredibus et posteritatibus
a modo et vsque în sempitemum, In eisdem Bonis Zagusao et Machkas atque
earum pertinencys nihil Juris cause et actîonis habet Imo ip«s Benedicto
Zlathna cum sui filys t»t heredibus perpetuum silencium Imponimus per pre-
sentes: quittos et expeditos ab omni ipsius Benedicti Zlathna et filiorum et
Digitized by Google
420
sucoesaorum auorum Inpeticione, reddeotes harum nostramm per ingorem li-

terarum, quas Sigillis nostris subîmpressimus Datum in Karansebes feria quin-
ta proxima post dominicani quasimodo, die viddicet sedis nostre Judiciarie
Anno 1548.
PeMXi Kmitf «âtmgya ta» tfm w IV. pif. 41. Otîn-iluID pc Aidit to «Mbin capittMii din Alba-
Inlb. Ciata SSanadi». Ttae. a. Kr. a9. 8ib ttM 6tma ugS* wiu.
CCLVI.
f^4^- Petru Pr!rp:._-\nh, banulil 'Caran'F.cf',-ni!ui , face cunoscutd wâ^f/i'rff din
comuna /.acit, c dctuulu a agraiatu pc nobilii Muthnokj , jfanculu, pe ddmna Musa etc.
cari se revoltase tu contra TurcilorK , lavi pe iobagi , te-i recundscil i de ad inainte
ca domni pamCnIesd fi ie le fie mpiiyl.
^jêtrus Petthrowytth , Comes Themesiensis , et partium Rfî Hun-

gariae Inferiorum Capitaneus generalis Banusque Sebesiensis etc. Ciraunspectia
Judicibus, et Colonorum possessionis Zaalc, fauoreni Ouia nos
vniuersitati
nobilibiis Jnanni \hvthnokv francisco Mwthnoky
, Micîucli hirkas, faricas .
Jankwl, necnon domine Mwssa, rdictae quondam Biasy Mwtthnoky et filio ,
dusdem domînae Joaoni Mwthnoky, ac dominae rdictae > Ladislaj olim Tliy<
wadar, super lUa în Thurcam Insurrecdone graciam fecimua, vobis proinde
Committitmis ct ManJamus, Oaatcnus a modo deînceps îpsis exponrntibus
eani oljedieiiciam L-t reucrenciam j
irestarc deberitii. eL leneainini , Ouac do-
minis terreslribub preâtandae sunt, et seciis non lectritis, Datum in arce The-
mesiensi, feria quarta post dominicam misericordia. Anno domini Millesimo
Quingentesimo Qnadragesimo octauo.
P«tr, KniiA v:trrar^rye liirtinetc. IV. pif. 41—41. Ori^lMllltt pe CfaAttie te tt^W tanilili MlM-
klM de TiDcuv», Sub kkIQ unt) tigild In ceri ruit.
Digitized by Google
CCLVIL
154S D{i-!a fi'uJii.' a TransUvaniti întrunit la Turdn decide, c în ce pri-
vescc rtltgtunta se nu sc inai facâ nici o inaire, d« dr-ce in privina acesta se vorâ
începe in cnrfodO tnctlri Intre principii. creMtni; —«e
decretat oui departe o eonuibu-
iune de câte 99 denari asupra r, ^r?;;'//, r/7 spre a se plti tributulii '^'t ri
,
dtirriri/r,
ce tr«bue trimise la Constiintinopoliii — se orddo o invcatjga(iuae in causa boieri-

din en-romAiUstâ tn Trandlvania;
lortt, cari att fnglta in ce privcsce 4Upiu «iîtrU —
deta Rtmânii din TransH-unia (quinquagcsima) sc sc pl*i;i'';ci1 dcl.i 25 oi cate o 611:
CU midV; —
în fiecare comun rocno^ sc remân numai unii chinezii, care se fîc
libera de din» oilortt; — la fine dieta decret, dC rmâttesci u fit stxH^ de
difma 0iMt,
Decret um Dominoriim Ref^nicolnrutn Trium Nationiiin Regni

Transsi ua n ae in Comitiis Thordae prima Dominica Festo
1 i
Sanctae Trinitatis celebratis, anno Domini 1548.
Art. I.
InCausa Religîonis, cum brevî deliberationes Prindpum Christianorum

expectcntur, decretiim eît ut in iis qnnqne nihil innouetur sed quf^madmofltim
ante biennium constitutum fuit, in eo sttu nune etiam causa Keligionis con-
sistat, nec Concionatoribns de loco eîs constituto, ad alhim condonandi gratia
tre liberam sît.
Art. H.
Item. Ex dngalis tribus Nationibua digantur singulae quatuor personae.

Itaqiie ex Dominis Nobilibus sint Domini: PVanciscus Kendy, Wolfgangus de
Bethlen, Antonius Geretidi, V'icariiis. Ex Dominis Siculis , Nicolaiis Kornis,
Martinus Andrssi . Blasius Bemald , Lazarus Kun. Ex Dominis Saxonibus Do-

mini: judex Regius Ctbmiensis, Petitis Haller, Vincentiiu Scoca Judex Bistri-
densis, Georgtus Magiater Ciutum Segesvarienaium, quî ad mandatum Domini
Thesaurarii, quandocunque corum presentia vel în dimîsstone Oratorum vel
ad alias Regni rnt*sa<; agendas, indigebtt, ad Reuerendtasimum Dominum The-
saurarium venire dcbeant.
Art. m.
Item Domini Rcgniculac pro Censu Impfîatoris , ad Douariaque Cae-
laiis et Baaaamm et aliaa ad necessitates Regni, 99. den. juxta priorem con-
numerationem se de sîngulîs eonim Colonn daturos obtulenmt cuina admi-
,
nistrationem ad tricesimum secuadum Diem a Feria lertia post oetauas festi

Corporls Chr!!5ti (jun. 5.) esse voluerint, ita, vit si ad diem ip<îum isiius
.
Census administraie negligeretur , coniites ipsi lacultatem huiusmodi Census

adminiatrandi habere pcsaunt.
Art. IV.
Cum autem Rumores varios quoque motiis praetendere videantur,

varii
Decretum est ut quaelibet Naio, duo millia bominum, pro praesidio, ad om>
nem Occaaîonein ceneat, ita tamen, ut oolonî quoque omoes, per dogula
Capita, more bdlico, ita armis înstructi sint, ut ad mandatum ReuerendisaifDÎ
Domim, juxta «x^;«otiam r«i, et temporis, statim m8ui^[ere possînt.
Art. V.
Domini Regnicolae rogaut Reuerendissimum Dominum Thesaurarium,

ut dt temp«$tiua ceasus ordinatione «ngularem curam habeat, quo Census
ipise ante constitutum tempus mtromîtti possît.
Art. VI.
Cum missio taboratorum ad S/,igedinum propter tancam loci Distantiam

Duminis Regnicolis adinodum dillficilis esse videatur , rogant Domini Regnicolae
Reuerendissimuin Dominum, ac Spectabilera et Magnifîcum Dominum comitem
Temeaienaein, ut Commodo Regni in hac re «OABulere vdîot.
Art. VII.
Rogant Domini, Regnicolae Keuerenclissimuin Dominum, ut, juxta

itiandatuin laiperatoris, tuni per Juanncm Biesan, turn Literis ad Reuerendis-
simum Dominum allatum, de inquirendis rebus Bojerorum Transalpinensium
sine aliquo respecta personarumtum apud Dominoe Nobiles, Siculosque turn
apud Saxones diligentcm curam habeat, aci qtionim invc'^tîn-arionefti Domini
quoque Regnicolae suos homines, qnos 'omiiuis Reuereadissimus voluerit
1
homines suae Reuerendissiniae Doiuinationis adliibeant.
Art. Vm.
Quinquagesimam Domini Regnicolae Majestati Reginali ejusqne lUu-
strisimo ImUo se daturos obtulerunt , ad cuius connumerationrm Reuerendissimus
Dominus homines suos niittat. Ut autem missorum vulgus aliqua parte in
tantis oncribus sublevaretur , Reuerendissimus Dominus connumerationem Quin-

quagesimae suts impensis fieri curabit, condonata pecunia mensali, redemtio-
neque lanarum, porcorum et apum ac Cedularum.
Art. IX.
Ut Auri Campsores teneantur, aurum ad Cameram Regiam administrare,

Dominus vero Thesaurarius cum neoeatitas expostulauerit, lustrare faciat omnes
fodinas, videreque, quam fideliter, aurum quîlibetadministrauerit, viasque omnes
jubeat obseruare , ne in a<I.ictione auri tanta fiat dissipatio. Si qui vero in
oflerendo auro deprehensi fuerint, puniantur alias more consueto.
Art. X.
Fures publici et senlencia coiukmnati inquirantur, et puniantur juxta

prioremRegni ddiberadonem^ quorum perscquendorum curam, Reverendissimus
Domiou* in se redpiat.
Digrtized by Google
Art. XI.
Domini Siculi obiulerunt Congregationem inter se ad festum Visitatîonis

Mariae VîrQ-fnis proxime futiirum indiccre ,
ibiqne de quatuor inilliljuf; flore-
norum, una cum Fratrilnis, coraiii se cniratn habituros: qiios in Coinitiis Vâ-
sdrhellyensibus quae oneia suscrpienda Durniui quoque Saxones unu cum
I>oniinis Nobilibus se benevole obtuterunt.
Art. xn.
Modus Exactionis Quinquagesimae. Ex quo Reuerendissitnus Doininus
Tbesaurarius , misertus inoptae Colonorum, pecuniam mensalem redemtionem-
que lanarum, poreonim, apum et Cedutarum oondooauît; ts modus in eractîooe
ipsius Quinquagesimae obseriiari debebit: ex viginti quinque ouibtis una ouis
cum agnello danda erit, ex cjuinquaînta una otiis cum agnello et miora'*: ex
septuaginta quinque duae oues cum agnellis et niioi a '> ex ceotuni similiter oves
dmw cum Ubî vero vigesimus quintus numenis .ovium non
agnellis et mîora >.
erit, singulae oves duobus denariis crunt redimendae. Si vero supra vigesimum
quintum, quinquagesimum, septuagesimum quintum et centeoarium numerum

oves repertne fiierint ex (]uo numero ovis recipere non possît, ejusmodi oves
,
quoque singulae duobus denariis erunt redimendae.

Item in dngulis possessîonibus unus tantum Kencsius rdinquatur, qui
a soluiona quinquagesimae erit liber, Conaumeratori tamen juxta morem ob-
servatuin unum cascum et unam manticam vulgo Izsk dare debebît. Vâla-
chorum quoque Prcihyteri a solrttionp Quinquagesimae liheri sint ita tamen ,
ut connumeratori unam palmam coreorum , unam manticam videiicet Izsak et

unum heueder dare debeant.
Libertini qui more bellioo eonim Dominis inseruiunt, a soluttone quin-
quagesimae exempti habeantur.
cMn
MmmmCMi CMBiittolm rcgoi
mitmilltii ttam» 4ia SOM.
Tnnqrlmne. Tom. L pq;. sjS—Ml* D»!^ » Mpit, hm m M In wr-
CCLVIII.
1^48. Arta Bathori, vCduva nobilului Casparii Dragfi confirm pe românulQ
,
Ihoma Lungula (iiosszu) in voivodatnlu comunei Kestolfâ din distnctula Cbioarului ia

Tianalvania.
I3atum in Castro nostro Kl^vir ferla V. prox. p. fest visitat. M. —

Annae Bathori de Somlyo olim Casparis Dragii, tum vero Antonii Drughet
de Hoinona S. Comitis Ci)initatiumi S/olnok mrdiocris el Krasxiia vidiiae Li-
terae, vi quarum Thomam Hosszu de Kis Nyires in Vajvodatu possessionis
424
Restolcz, ac loco molendinari iliidem a Iv^nne qttondam Drai^tî eitlem collato

ac in excmtione ab omni praestatione, signanier eliam Falconutn eidem a
Catbarina quond«m Drughet de Homona dicti Joaiinia Dragii vidua oUm c<ra-
cessa Confirmat.
Vide eas per extensum in confinnalionalibus anni 1655. in Tom> VIII.
DîpL Corn. Jos, Kcm6ay p. 482—484.
TraiHUr*niii, Ai». 1S74. pi«. 145- coiecliimca c Jm. KcMtny.
CCLIX.
1548. i$48. Acta autenticii, fiicuta ta eastr/ulH nâUImlui românS laeobB Be^fU din
i'gt'tii .'>' FlVinlîi .
yirin avi: nobilulu românO loanii din comitatulu TiaiisSrci , constat,
c deosulu a zlogitâ tote mofiile sale din comitatuiu Timiorei sororei sale Dorothea.
Câpitulum I .rclf sie Orodiensis Omnibiis Crlslifidclilnis presentibus

pariter et futuris , iiarum noticiam hahitiiri'î Salutem in omniurn Salutis largi-
tore. Aduiuersurum noticiam presenciuiii serie volumus peruenîre, Quod nos ad

, proparte Egregy Joannis de Boawar eo quod
litteratorie petidonis tostanciam
idem ingravt lecto egritudinis decumbens personaliter ad nos venire nequiens

nobis porrectam, duos exnobis, videlicct honorabiles Magistros Georginm de
Posgawar , ac Laurencium de Erdey Zenthmyhal , fratres et concanonicus no-
stros pro audienda quadam fassione sua, infra notata, nostro pro testînionio
fide dignos duxeramua destinandos. Qui tandem adnos exinde reuttsi nobis
concorditer retullerunt eomodo. Quomodo ipsi feria quarta infesto diLii Ladis-
Re^ti et cotifcssoris proxime pretcrito, ad possessionem Fai^Nath, Conse-
quenterque Casielluin Egregy Jacobi Uekes ibidem existens accessissent, ibique
eundem Joannem Bozwary in premisso lecto egritudinis graue incumbentem
vîdiasent, vbi idem coram dictis fiatribus nostris testimonialibus personaliter
constitutus, Ltcet corpore eger, mente tamen per omnia sanus, Matura dcli-
btracione in se prehatitta, sponte et lilM i alem fen'sset fassionem perpetuo du-

raturam, Quomodo ipse senciens, ac cognoscens se in prouecta etate coosti-
tutum et attquos proles, sev fiberos masculinos nune non babere, nec in fu-
tnrum habendos adquos Bona aua, sew îura posscssionarta post decessum saum
iure hereditario rondescendi et reuolui Jebrrent. Ne atitem dicta iura siia
possessionaria in Manus alienas deueniri nt , I'ro eo totales porciones suas

possessionai'ias in poiisessionibus Bozwar /ierychc Nemesest Zelysthye, Lwltacz-
folMT Maczas, Bortesth, Bogdanifalw, Morsyna, Korsowa, Persafialwa, Supa-
nesth, BclewsfTalw, popolpatak et Farrasflfalwa vocataa oînnino in comîtatu
Themesiensi existentes habitas , imuli nm cunctis eanindem vtilitatibus, et per-
tinencys quibuslibet Terris scilicet Arabilibus, cultis et incultis agri pratis
Digltlzed by Google
425
Ciimpu pascuîs fenetis fcntlibus Siluis nemoribus Spinetis riibetis virgultis aquis
fliiuys aquanimque decursibus piscinis piscaturis Molendinis Sagenis I.acunis
gurguscis earundemque locis, Generaliter vero omnium vtilitatum integriti-

bus quouis nomînn voabulo vocîtatts a/A eudeai
quo spectantibus et pertînere debentiboa Egregie domine Dorothee puelle filw
sue pro Noningentis florenis auri puri , iusti et veri ponderis dedisset inscrip-
sisset donasset et perpetuasset , imo dedil et inscripsit donauit et perpetuavît
tenendas possidendas pariter et habendas , iure pcrpetuo et irrevocabiiiter in
filioa filiorum heredumque perberedes et pMteritstes ehiidetn vniuenas, tali
condicione mediante, Quod siquts fratrum «c Consanguineorum suonim tem-

poniin in processu, aut post decessum suum prenominatam dominam Doro-
theam puellam filiam suam de preallegatis Bonis siiis et iuribus possessiona-
rys, iure mediante eicere aut molestare vellet quoquomodo, extunc non aliter,
nbî prius depositis ddem supradietis Noningentis florenîs, et plenarie petso-
lutis eicere eandem pMsint atque valeant. In Cuius rei memeriam firmitatem>
que perpetuam prcsf:nles literai privilcgîiiîes pentJentis , et auttentici Sigili
noî5tri muninime roboratas cldem dnxerimus concedendas Datum vacatue of-

ficio iectoratus per Manus magistri Andree de Monozlo iVatris et concanonici
notri, feria terda inter Octauas Visitadonis mane vtrginis, Anno domini Mii-
lesimo Quingcntesimo Quadragesimo Octauo : Preseatibus ibidem honorabili-
bus dominis et Magistris Stephano deMohach Cantore, Urbano de Bachya
Custode. Dicto Andrea de Monozlo, Stephano de Bylak, Michaele de Dyos,
Thoma de Zeghedino : Ceterisque fratribus , et concanonicis nostris in prefaa
dei ecdcsia, sempitemo iugiter &mulantibus et deuote.
Pesijr, KmmA «taM0« tlrtteete. IV. VK- A^tM- OHciMliiiS pe pefGHBUdl te udiiw iuBiliiiK •
bwoDOorii Tiadi.
CCLX.
1548. Isttbella, i«|;ma-v(!duvX a Ungariei, dSruiesee lui Petru Pttnwyfh, cSpi- 154S.
tanului generalii din prile de josu ale Ungariei , mai multe moii situate fn comi-
tatuUi Aradului,Timifârn i alti Stvtrinului. Capitululii din Aradit Introduce pe do-
aatMH la poacsitmea aceMorS nuîi. !a documenta se face toii odati andatfre de niulte
>Smm»7« n^tt rmuâme O» BSnat.
Câpitulum Ecclrîe Orodiensis ,

( ):iinihus Christi fi(lelil>us presentihus
pariter et iuturis presencium noticiam liabituris, Salutem ineo, qui est omnium
vera salus. Cum mtmdi labilis condido sit caduca, et geste rei memoria,
propter vitam breuem hominum caliginem obliuionis obfuacata nequeat in ewm
perdurare, prouida mentis humane solicitudo ad inuenit, vt ea que in tem*
3r,)M> Docmute. Vd. U. fteiea 4. 64
Digitized by Google
pore geruntur, ne simulcum eodem elabantur, sed liierarum patrocinio ful-
dantur, atque soKdentur: Proiode advinueraonim notîdam, harum serie vo»

lumus peruenire, quod Nos literas Serenissime domine dmnîne Isabelle dd
gracîa Regine Hiingarie. Dalmacie, Croacie etc. Domine nostn- clementis-
sime; Introductorias pnriter et Statutorias, proparte Spectabilis el KTai^nifici
domini Pelri petrowyih, Comitis Themesiensis , ac paricum Regni Muugarie

tnferîorum Capitand gcneralis etc. confectas et emanatas. Nobiscue precep-
torie sonantes et directas, summacum reuerencia recepimus hune lenorem con-
tincntes: Isabella dei fjracia . Rt îna Iluncrarie, Dalmacie Croacie etc. Fide-
lihus nostris, Capitulo Ecclesie Urodiensis Salutftn et graciam ; Quod nos,
debituni (vt decet) habentes respectum ad preclaratn iîdcni, ac gratissima,
cumulataque merita , fiddis noatris Spectabilis ac Magnifici domini Petri petthro-
wyth Comitis Themesienaîs , ac parciiim Regni notri Ihmgarie inferiorimi
Cpitane! ^.êiieralis etc. que ipse Sacre primum iniios R^fi n 'ri '
Iiingarie !
Corone, ac Serenissimo quundani domino Joanm Regi Hungarie,

principi,
Domino et Marito nostro looge charissimo, felicis memorie, et post obitum

eius Maiestatis, Nobts, ac Ulustrissimo filio nostro, in tanta temporum varie-
tate constanter, et animose exhibuit et impendit, deceteroque cxhibere ct im-

pendere conatiir; Totalps porriones Castri Ch\al\a nuncupati duas; Et item
totales porciones possessionarias in possessiotiibus vtraque Chyalyja, PeeJ, et
Zarchahaza, ac Kowa/.y, Panad. Cherfalwa, Gyarak, Kewy, Kereathwr, ac
Dezk, Nempe vniueraas perttneneias, dictarum pordonum Castri Chyalya in
Orodlensi ,
Denique totales porciones in pertinencys possessionis Thergowy-
sthya, in Themcsiensi Castri Sydowar binas; et totales por-
, ac porciones
ciones in possessionibus Ndrag,
/ydimyr in Zewreniensi Comitatibiis cxi-
ac
stentibua habitas, <pie quidem porciones Egregiorum Francud harazthy, ac
Francisci cborba de Borsa preftiissent, Sed ex eo quod idem Frandscus ha-
razlhy immemor fidei, et fîdelitatis sue, qua defuncte ipsi Maiesti Regie
fuerat astrictus falsarum Monetarum cussione attentare, eamque evercere non
,
est veritus; Alter vero quondam Franciscus chorba, absqiic heredum Masculi
•exus solacio decesstsse perhibetur, ad Sacram dicti Regni notri Hungarie
Coronam , Cotlacionemque nostram, ac eiusdem fily notri charissimt, voiuersa
eorLiiiiIeni P-ona . et tura possessionaria pretacta, ritc et îegittime deuolute
sunt et redacta. Siiiuilcuni ciinctis siiîs \ tilitatibits ci pertinencys quibuslibct,
ac periinenLiaruai suarum înlegritatibus, quouis noniinis vocabuio vociiaus ad
easdem porciones possesdonarias Castroramqoe ddure et ab antiquo spectan*
tibus, ac portinere debentibus, et premissis sic vt prefcrtur, stantibtis et se
halicntilnis memorato Petro petthrou-yth Comii, sui.stpii: lirrcclil)'.!*; ct pdsîe-
,
ritatibus vniucrsis, per easdem, notam, et delectioncni scxiis masculini, per
quas eadem Maiestas defuncta, eidem vigore literarum suarum dedisse et do-
nasse dinosdtur, dederimus donauerimtts ac in perpetuum contulerimtis, ve-
Gmusque eundem in domioium corundem Honorum ac iurium possessionaria-
rum per nnstmm et vestrum liomine?; IcLîiinie introiluciraccre; Fideliti igiiur
,
vestre, harum scrie firmiter inandamus c|uatcnu>> vestrum mittatis hominem

pro testimonio fidedignum, Quo presente lisaias Judex nobilium Comitatus
Theinesiensis , vel Jonnnes Rawazdy de Feelfghaz, aut Joannes, stuc Ste-
phanus Zekeizegln de 1 hoty , sew Michael VVa\ da , de Thewes , Neue Gre-
gorius Betbien, de Bethlemes, an Ladislaus Berkes de Kornyth, Ne Ste-
phanus Was de Kaka, vd Joannes Besan de Ohaba, Ni Nicolaus Kerey de
eadem, Nisi Gregorius Nam Georgius Wayda de Karansebe, Nttin Joannes
,
enim Stephanus ettenîm Michsel Monn de Brirczhoz ,

Neqiie Francîscus Gwlya
de Krywim, licet Stephanus de Thynkowa, aut Petrus Machkassy de Thyn-
kowa, riue Frandici» Wngar de Kerchowa, alys abaendbus homo noster ad
facies prescriptanim porcionum duarum Castrî Chyalya, item posaeaaionariarum
porcionum, in possessionibus utraque Chyalya in Orodiensi; Denîque totalium
porcionum înpertinencx s possessionis Thergowysthya în Themesiensi, ac por-
cionum Sydowar binarum, et totaiium porcionum in possessionibus

Castri
Ndrag, ac Z)dimyr in Zewreniensi Coniitatibus existentîbiis habltarum, ad
facies vîddicet vniuersorunt Bonorum ac ]urium posMasiooarianimf dictorum
utriusque Francisci pret.ictonim, vicini?; et commetaneis eanindem uniucrsis
inibi legittime conuocatis, et presentibns accedendo , introducat prcfiitum Pe-
trum petthrowyth m uominium earundem Statuatque easdfni cidem, suisque

heredibus et posteritatibi» vniuersis, preroisao ture ipsi iocumbenti perpetuo
ponidendas, « noa ftwrît contradictum^ Contradictores vem si qui fuerint
euocet eosdem contra annotnttim Petrum petthrowyili Comitem, ad tt iiesimtitn
seciindum dîpm , in prestririam ncjstram, racionem contradictionis eorundem

reddtturos : Et post bec huiusmodi Introductionis et Statucionis seriem, cum
contradictorum, et euocatoniin « qui fuerint vicinorumque et commetaneofum,
qui premisse Statucioni interernnt, Nomtnibus, termii)iH|U(: assignato, vt fuerit
expedienda, nobis fideliter, et conscienciose rescribatis, Datum in oppido nostro
i horda Sabbato proximo, ante iestum diem Beati Barnabe apostoli. Anno
domini Millesimo yuingemestmo Quadragesimo oi.'tauo: Vnde nos mandatîa
pre&te r^natîs Maiestatis semper et tn <Mnnibu9 obedire volentes vt tenemur,
iinacum Nobilibus Joannes Zekeizeghy de Tbothjr, Stephano Was de Kaka,
et Francisco gwlya de Kr\'\vim liominibus eiiisdem Reginalis maiestatis în
dictis literis inter alios nominatim conscriptos, Specificatis nostrum hominem

videlicet magistrum Emericum de Nagh dech, Socinm et concanonicum no-
strum, adpremîssa suo modo fidditer exequenda nostro pro testimonio trana-
miseramus fidcdignum, Qui tandem ad nos exinde reuersi, nobis retullcrunt
eomodo. Onomodo idem Joannes Zckeizegy feria quarta proxima ante fcstum
Beati joannis baptiste nouiter transactum, primuni ad facies prescripUrum
porcionum duarum Castri Chyalya, itcm possessionariarum porcionum in pos-
sessionibus vtraque Chyalya pertinencysque eorundem in Orodiensi, Tandem
memoratus Steplianus Was de Kaka , dominico die in fcsto Beati foannis
Baptiste, proxime prclerito adtotales porciones in pf-M'""'îcys po.sses;:onis
Thergowysthya in Tlicmesiensi , Demum preallcgatus Pranciscus gwlya, feria

terda inprofesto Beati Ladialtu r«igts et confessmris, ad pordones Castrî Sy-
dowar Binas, et totalium porcionum inpossessionibus Ndrag et Zydimyr in
Zewreniensi comiiatibus existentibus liahitortim ad facies videlicet vninersorum
Bonorum, ac Jurium possessionariarum pertincnciarumque eorundem dictorum
vtriusque Frandsd pretactoruni , vicinis et corometaneis earundem vnîuersis,
et dgnMter Nobilibus Esaia dt Papy, Jodid Nobiltum eîusdem Comitatus
Chwkathodor de eadem, Mathia Zokoly dc Dezk, Vito Hor-
Orocîiensis, et
wath de Chyalya, item Michaele Wayda de Thews, Simone Zthanycha, de
eadem, Gabride Deesy de Welche Joanne fodor de eadem W'dche, Vito
Nonei <le N«nethy Tandem Stephano Mixia de Bonom Mîdiade Inay of-
eadem Sydowar ecHistkuto, Mathia Mona de eadem Bormws, Jo-

ficiale in
anne Swlya de dicta Krywynn (sic) Francisco hungar de Klyudiowa, Nicolao

Balko de eadem et Petro Machkassy de Thynkowa, in îpsorum proprjs,
item prouidis et circumspectis , Sebastiano Nagh, de Aroky, Bartiiolomeo
nagh nagh de eadem Arol^, et quodam Petro de Ko-
et Sirpliano stmiliter
'"'i^Yi ^T'^T cAah de dicta Aroky Judioe»

Baldiaaaaris patthochy, Georgfio
in Egregy Casparis maghochy Elia Kwthffe de Dezk Judice in Nobilis Gre-
,
ofori Chyalyay, Tandem Nicolao Ilya j^^yana liîdice in Egregy Nicolai annoka,
Eilipo Zlhengh alio nomine Balogh vocato de Borzows Judice in Egregy Jo-
annes mathee, Demum Nicolao Zdiammyrowyih de Zaraffalva officiali magni-

fid Francisci patthochy in eadem Thergowysthya conatitato, Ztheyko £)ygh,
Janko i!oma in Egregy Slejjhaiii ZaLo, Lazyth Sa\a judice in E^reg)' Ni-
colai chrepowyth. Joanne alho , altcro Joanne g\ a\vryka, el W'olffgango
Kenezyo dc Egregy Balthassaris patthochy Jobagtonibus in
Kerihweles in
preallegatia possessionibus commorantibus in ipsorum antdatonim dominorum

sdlicet ipaorum nomimbus et persoms et atya quam pluribus inibi legittime
vorati»; , pt preêntihii'; , accessissent , ibiquc memorai homines Reginalis ma-
icstatis dicto nostro testimonio semper pre.st^nte introduxisseni pretatum Mag-
nificum Petrum pettrowytlh in dominium earundem Statuissentque eadem eidem,
sdsque heredibus et posteritatibus vnhiersis, premîaao iure ipsi incumbenti
perpetuo possidendas, infacieque earundem, ac tandem ncstrî jnpresenda Ie>
gitimis diebus et horis congrnis iiixta regni consiietiidinem commorando nullo ,
penitus contradictore apparente. In cuius rei memoriam firmitatemque per-

petuam literas nostras priuilegiaJes cuncedendas et auttentid Sigili notri mu-
nimine roboratas, saluis nostris, et Ecclesie nostre annotate iuribasin eisdem
permanendo eidem duximus concedendas. Datum vacante officio lectoratus per
manus Magistri Aiidrc dc Mono/lo fratris et concanonici notri Sedecimo die
diei huiusmodi introductionis et Statucionis premissarum, Anno domini Mil-
lesimo Quingentesimo Quadragesimo octauo, presentibus ibidem honorabilibus
dominis et magistrts Stephano de Mohadi Cantore Vrbano de Bachia Custode,
memorato Andrea de Monozlc' Stephano dc Bylak, michaele de Dyos, Thoma
de Zeghedino ,
Ceteriscpie fratrilms et ronranonicis nostris in prefota dd
Ecdesia regi sempiterno iugiter lamulantibus el deuote.
Pcfljt, KrasMi vdrmcgye loilcDcte. tV. pt^. 44—48. Origia4iiUi p« pcramcnli )n archjvii capitulului
dia Alba-MBL OimianiiD wniMtaiim CiiM > Aic; 1 Vt. 44S.
489
CCLXI.
1548. Minea, voivodulu t'rei-romîinesd scrie And de Nadasd ,
soiei voivo- IS48.
dului tefan Mailatil din Transilvania , ci oratorii români mergândti la Constanttnopolu
au intervenit ia înalta l'ârta pentru eliberaiea lui tefanii Mailatii din captivitate, i e
ipentBfl, ci d£iisul le fie |iberatit>
Ad AnAam de Nadasd. Vajvoda Valachiae spem facit Majlathîy Ût marifi,

post reditum Sofymam»t\ e eapiiviiaU liUraitdL
D amus ad scitiim Vestrae Domlnationt ex parte

mini Maylath, quia fuerunt homiaes notri apud Portam Casareae Majestatis,
fratris notri , Do-
et modo venenmt, et «uiquesti fiieraitt hominoi notri cum Burâ ex parte

tibertatis Domini veatrae Dominationis, et fratris notri, et sic ipsî pnmiiae*
runt, et loquuti sunt cum Caesarea Majestate, at d Dens altissimus Caesa-
rcam Majestatem sanam adduxerit ex ista via . sanum Domînum vestrum re-
miuet in partibus suis. Et sciat vestra Dominatio ista vera esse, et potestis
memineri (sic) ,
quia eiiam inpnmts nos laboramus de litwrtate Domini v«trae
Dominationis, etiam nune laboratumtis die noctuque, et implorare altissimom
Deum , quo omnes speramus ne forte nostras deprecationes exaudiet et
in , ,
voluntatem omnium bonorum ad bona proficiat. Ceterum quid familiarius (sic)

noster oostro nomine Vestrae Uominationi dicet, rogamus, ut dictis ejusdem
credere vdîtis, sicut noiMs. Dat. ex Bdcarestli ii. die mensîs Julii, anno
Domini 1548.
Myrche
Dti gratia Wayvcda et Domin us verus ,
haeres regni Transaipinensis.
P«V. BpiilolM pnacnim ngai Haûii*. Fm IL ijs-iyj.
CCLXII.
\^\'?'. Siîsmnndu ,
repe!<^ Poloniei, scrie Papf-i Pauln III cf5 veniturile archi- (54^'
episcopiei din Ltmbergti s au mic^ratCi fdrte multu , din causâ , c moiiie archiepiscopit se
am situate lâagX frantierX , «i «apuse to continuu ia Incursiunile TTttarUtr» «le RmâiiltrU,
Sanctisumo ac Beatissimo in Christo Patri et domino, domino Paulo divina

providentia Papae tercio Sacrosanctae Ronânae ac universalis
Ecclesiae summo Pontifici, domino cieroentisBimo.
^3eatissime Pater et domine, domine clementissime. Post osciila pc-

dum l)eatorum meique Regni et dominiorum meoruni commendationem. Quan-
Digitlzed by Google
480
doquidem Rmus dominus I'etrus Star/echowski Archtepîîîcopus Lfjopoli(însis et
aetate et valetudine est atilecla, ut oificio non possit, adiu* suo recte fungi
torem ilK. dari vellem Venerabilem Felicem Ltgeaa Canonicom CraoovieiMemt
cumprimis nobili genere in Regno meo natum, quem Sanctiti vettrae corn-
mendo. Et (|iioniam qiiae mea nune, eadem fuit aliquando voluntas divi olim
pareniis mei ,
qui non ita pridem in Christo obdormivic , suppiico Sanctiti
vestrae, ut quae fuit utriusque nostrum voluntas, ad eani suum aiisensum
aggregare, et ius coadîutoriae Venerabili Fdici huic ooncedere velit: ita ut
non modo qooad fuerit adiutor Archi^, verum etiam posteaquam in eius
locum successerit, omnia nlhilominus ei sacerdotia reinere cum ipso ArchiC'
piscopatu liceat, cuius proventus et redditus aonui tenulores sunt, quam ut
ex illi» pro dignitate vîtain auam sustentare possit; sunt enim bona Archie>
pisGopî Tartaris et Valadiîs fiaittma, quorum fere semper sunt latrodniis în-
fisMa. Rem fecerit Sanctitas vestra mihi valde gratam, si pettcioni huic meae
locum dederic. Commendo me in gratiam Sanctitatis vestrae, quam ut do-
niinus Deus ervet incolumem, precor. Datum in oppido nostro
diutissime
Nîepolomicze xiiii. measis Augusti Anno Domini Milleaimo quingentesimo
quadragesimo octavo, R^ni et dominiorum meonim anno decimonono.
Biwdcm Siactitalit V««iie

Obseijuenliuîinui filiiii
Sigi'sniundus Anguslus Mcx Jh'lonie

magnus Dux Liihuanie mpp.
Ki iidiiTO F« nm l Mo NtapoUnMO.
Tbeincr, Vetcra Monummla Pulonue. Tura. II. (log, 36i.
CCLXIII.
I54^< t$4'- Comttntunea ie pSumhS tuêiat titfrr f/nhFgitramhti i distHtteU
SiSM'si'i i/ni 7 rtinsilvamn ,
prin care SC Stipulez.! c.t kf'in.'n::: dm '\ î-r-A î-'.IfT.ir.i-'.jliii se-ji
potS pascc turmi'lc Ioni ]ic tcritonulâ Sailoru numai cu învoirea comunitâiioru respective
aSaescl, i pc Idnga garania in scristt dalS de culdanulA Fâgârauiui. George Marti-
nustu , locotenentwlii râlQ sM TnuuUvaald, confimiX Ia cererea Sailorti, ac^stS con-
vcoiunc >>.
N os l-Vater Ccorgius lipiscopus

tenens Reginalis majestatis, ejusque Serenissimi
Varadiensis Ttiesaurarius
filii, ac in Regno Hungariae
I.onim-
I) AcckK documentd (Ic o i\(fi\e »trcm!l pentru Rumiiiii diii ^ra Fllj;llra>ului
, |x>rl!l In linc imli- ,
ciila nod redkCliani c«i lotulS unilaterale a textului. In souaiile cafui H pttiaha Sanloi «c
pAli ncMc pa pliiMtaU hmbIdA dapl biimlB wu placd t chiar poprieurittltt raoWbtO alt «norii r«ipund« eu
,
TÎff^ paBtni HMndhill caanN 4c pUstoriaM *M. In preatabiilwU «locuncinnlmt ni wt ipmc, cl imtaH acMMi
Digiiiûu Ly Lji.A.'vii>.
et Transylvaniae Judex Generalis, etc. quod pnidentissimus ct circumspectus
Uominus Joannes Veres Judex Regius, et Petrus Haller Judex Civitatis Cibi-
meosis în sui, ac altorum universorum saxoiium septem et duarum •editim
personis, nostram venientes in praesentiam exhibuarunt* et repraêataniot >
nobis qiio5;thm articulos , in siinplici papiro conscriptos, qui paoem et concor-
diam inter ipsos universos saxones, et totam ierram l'ogaras continere dig-
noscebantur, tenoris înfrascripti ,

suppiicantes nobis iidem, Judex Regius, et
Petrus Haller nomimbus quibus supra, ut eosdem articulos ad verbum ad
vcrbum transcribi iacien. pro ipsis saxonibus , ipsonimque po«teris, in testi*
moniiim futurae inter cos , et Terram Fogaras constitutae pads confirmare

dignaremur, quorum quidem articulorum inscripio talis est.
flustituta Domtnonmi saxonum cttm Terra F ogaras super Reforaia- ,
tione observationum quibus pax inter habitantes terras durare possit*.

,
Tenor vero articulorum hoc modo sequitur

«In|)riniis Valachus Fogarasiensis non educat oves suas in Territorium
saxonum, nisi habita conveulione coram Judicio iôssessionis, et si conventio
celebrata fuerit, Judex dabit tâ Uteras, quas perferat ad Castellanuntt et e

converso Castellaous dabîc literas satisdationales, sive fideijuaaoriales, in qui-
bus cavebit Castellanus pro Domino ovium. et Pastore . ot numero oviutn,
quorum noniin;i iitrinqiie in litcris conscribanlur , et sic cducet oves SUas in
territorium ejusdem j», una cum literis judici exhibendis.
Item, si citra indultuin saxonum, în terram eorum oves ooavexerînt,

aut citra fovorem intervenerint^^ primum denuncient illi saxones per hominem
Judicis, ut depeilant oves. si pastor non fuerit o!)eJiens mau Jato cx uno ,
greîje nccipiantur oves quatuor, si adhuc contumax iuerit>^ pastor, nuilctetur
in dupio, ct si adhuc lemerarius erit, secum*) oves auferant, et si superadest 7)
amplius, capiatur, et non dimittatur» nisi soluto homagîo, etsi maiaerit saxb,
liberam interficiendi pastorem habeat lacultatem.
Item, ulii perora in damno reperta fuerint, impellantur, et Judex Pos-
sessionis proboruni aestimatione de ovibus^) satisfaciat saxoni damnificato, et
si Pastor vi , vel mânu armata oves defendere voluerit, Judex fadat eum ca*
pere, et saxo producat testes de violentta, vel d testes defuerint, juxta legem
cuiircniuni « fonii prcsenlaiA )>cn<ni continuare UtccMcncntului ri-^lU numai singod din pattca SafilorS, dar
M ii «lio pwlca KomADflorti. TolA dis «tgcancBlull dt retultk, ci laxtuM caaMa|iiiMi n'a foalt pceMUaiD
4e S«|l tn oriclwiW» «ta In • fnnnK «ic cara «McntM, d tuuui In aiapln eoyii (qiuetdaa aiiicalw in
timplici papiro eoni cripto»). In Cae nn m
hca tn aecaM doenn«atfi «ici o aaMaii» 4t l«culM m4« *'a
încheiata ac«itl eooveatiuaa: DU w tpuBe aici etoc toM npraiHilaailiî cdoril daw pbl eonliMlanla, tn
-pccialu R 'iii.'irittii'ii- AMii-lclfl critici IsiuricK nu i^ ir, '.c itn «e declare textalQ acestei coavCBtnttl da O
:ii <
»iin]>U redactiunc unilaterali to favorulD excliuiva alu unei aingiue pit\i, a Sâatlorâ.
I) In 'Archiv des VareuMi fflr râbiab. Lnadtikdt.» It B.: prmaaantnvarnnL
S} IM. indice.
3) IbfaL «inaBodi poaaaaiianla.
4) Il'id. Intnrtanunfint.
5) Ii>i<1. erît
6) Ibid. ? c .1 <• c i la
7) ibid, s u pc r it ^1 U c u
S) Ibid. bal>ita |>ruboruaiAaBtlBmti«na>
9} Ibid. de omnibu*.
Regni stet ad caput ejiis cum septem conjuratoribus , et habica fidei depo-
sitione, et citmiiib în caput ejus coacervatione , subeat sententiam capitalem,
ttbi vero auliigerit pastor > castellanus eum juri statuat, et procedet') contra eum
ordline immediate') supra scripto. — Ubi vero pastor iitcendium minatus feerît,
sive îgTieni excitaverit, si repertiis fnerit in tr-rnlorio saxonnm , ordine prae-
scripto celebretur in caput ejus Judicium, et intertîciatur , de aliis vero ca-
sibus crtmînaltbus ai capi poterit pastor, puniatur, habito justo Judicio, et
aenteocta per bona merita causas) elîctta et eliminata. Si vero aufugerit, castel-
tanus «stat eum juri in Fogarasiensî foro, hoc est in aede Ju^daria de Fo-
garas, attamen propter casum incendii, sî Dominus suum pastorem in judi-
cium non exhibuerit, vel exhibere non poterit, judicium nihilominus in pa-
storem ânsigatur, et testes acdpîantur, â non defuerint, si vero penuria
testium fuerit, saxo jurat septimo seciim in caput pastoris, et Dominus pro
eo interficiatur.
Iteni ,
Valachus, qui posscssionem taxaverit'»). descripserit 5), capiatur,
et introducto, et rcceptu lestimonio hde digno capite puniatur , si vero testes
deiuerint, in caput ejus juramentum, juxta legem Regni celebretur, et inter-
ficiatur, et si transfugerit in terram Fogaras, Castellanus ordine supradicto*)
celebret in caput ejus judirin:Ti.
Item Svivam proliibitani ovibus Pastores desecare non debeant, quod

SI fecerini, tales pastores capiantur, et convincantur 7) in solutione homagiorum
suorum, altter non dimittantor. Etsi violentiam, et armatam manum înferret,
ordo setvetiir piaescriptus in punieudo pattore, si vero aufîigerit, et FSastor
oves reliquerit, Judex cic honiagîo pastonim accipiat satisfactionem. Si vero
ovcs quoque abstulerit secum el discesserit , Castellanus ervet in hoc pro-
cessum superius praescriptum. Ubi vero ad excitandum ignem arbores prohi-
Utas disseeaverit, solvat pastor birsagûm silvae prohibitae in medio posses-
sionisab antiquo obser\'atum.
Item Valachi, qui cîp praesenti oves siias in terram saxonum (habent)
infra 5.** diem a die praesenti, hoc est feria quarta proxima po«t Domini-
cam Oculî computando, siiper pastura ovîum cum illts quibus înterest con-
cordare debeant, alioquin poenae praescriptae subjaceant*.
Xos igitur justa et legitima suppiicatione annotator. Judids Regii « et
Petri llaller Cibtniens. nomine universitatis saxonum nobis porrecta cxaiidita,
et. admissa, pracscriptos articulos non abrasos, non cancellatos, praesentibus

literis nostris stoe dimtnutione aut augmcnto aliquali inserlos, quoad omnes
emvm coatinenuas* quantum scilicet rite et Intime existimt emanai, viri-
busque îllorum verîtas suffragatur, ratos habentes, et aco^tos, pro ipsisuni-
1) IliUt. proce<l>tur.
2) Ibid. j u <1 î c i ar io.
3) lUd. oaie.
4) IbU. triaitvaril.
5) IM. detkrascrit
fi) Ibid. «tio pfteiftfiplo.
-) itiiJ. i L) fi j i ciamar.
8; lbi.1. XV".
Dlgltlzed by Google
483
versis saxonibus, ipsoruinquc haeredibu, et posteritatibus universis contîr-
inamus, eosquc pro eisdeui perpetuu valituros, auctoritate nosira declaramus

harum nostnurum v^;i6re, et testimonio literarum. Datum Thordae feria 6. pro-
xima post Octavas corporia Christi anno gusdem 1548.
Orig. in Tabul. Nat. saxonicae.

Copia in coHect. mat. Bibi. Colleg. Refor. Claud. T. II. p, t8i.
NB. Has literas oonfirmavit ct transurasît Joaones II. anno 1561, quae
legi possunt apud Jos. Com. Kemâny Suppl. C. D. T. VII. p. 173.
TnMilMiibi, Aa. 1(74 paf. 144—14$. Din c«lee(inBea eoMdni Im. Kweajr. OtfpaaluUl In archîra
naiana libeici din $ibin. —
Ardiiv det Verctnes fOr slebenb, Ijmdcdnuule. tl Btiad (HcmuDiutadt 1845 1846). —
324 — 327. Dujvi :ii:itm'L:i <'iii Htiliuteca dintelui iialtbyani tn Allia-Iulia sub lilululQ : Tabi linuiii Na-
lioBii Sajtonicw. — I.a Kcintny , Noliiia hituuica diplomalioi Capiiali Albeiui* I'nra, i. pag. «14, sini|>|!l amintire.
CCLXIV.
1548. Difla feudala a Transilvaniei întrunit la CluS decide a se face o to* I54S>
vestigatiuae in cont» Saiilor, Statiiord fi botrilorH, cari Hirâ autorisarca locotenen-
tului regalO dîn Tnndnnia. an entexata ae trfc cu 6nieiu armai in ira-româniscA.
Dicta decide mai depafte. C nime sc nu primtei pe moiile sale pe ioem fiigifi dia
^ra*roniânicS.
Artîculi DomiDorum R^nicolarum in dieta Coluswariensi ad

stum Natiuitcatia Beatissime virginis Mrie Anno 154S.
CDratores ad Imperatorem Torcanim pro importando censu deett stm

Egr^fy JoasuMs Gkssan ct Ladislaus Kemyen, Michael Was et JoanneaKemeny.
Quoniam autem doniini Re^^nicole in miilcis preteritis Coniicifs cond'S
serunt, ut nemo ad exterum regoum sine. scitu ct voluntate doniini Reueren-
dissimi Locumteiwntis et dominonim Regnicdarum aliquem mittere, vel solus
ire presumat, contra banc determtoadonem, non aolum per se, aed cum Exer*^
citu et Timpaois muld, tum ex terra Saxonum quam Siculorum cum Boicro
nibus in Transalpina profirisci ansi sunt, tales igitur Reiierendissimus Do-

minus Locumtenens diligenter inquirere, et queniiibet secundum eorum deme-
nta iuxta Conatitutionem domînonim Regnicolarum punire factat.
Si quis autem sciens partea talium tenuerit, aimifi pena punire debeatur.
hem. Nullos vel nobilis veî Saxo vd Stculus aut cuiusqunque condi«
tionis fuerit, Boierones profogos in sui Bonis reinere, vel partts iUorum
37^. UocvnMita. VoL IL FkM«a 4.

fouere audeat, sed quilibet non impedilis rebus et bonis Eorum a se, v«| de
terra sua ablegare et exire faciat.
MoMNaMM CMKfttaUft n^H TiwMjrlMnbM; I. *4*-^*^%. DapK « eofri* din «kUm ulmci «l*
•HCi din Siliil.
CCLXV.
1548. Giorge Martinuuu , locotenentulii regalii din Transilvania, r^g pe ma-
rele-vezirll din Constantiimpolii sc trimit unu ciuimi iniiiiica ontorilorii ardeleni, rari
au plecata cu lributu!:i la Constantin ipoln . dc ut A ce ocnsulîl nu are credin nici in

diMenii tle peste Dunre, nici io voivodulti t'm ronutnesii.
Tlluslrissime domine, etc.

Cum iam oratores nostros ima cum censit polenlissimi imperatoris di-
miserim timeanique maios homines qui uitra Danubium sunt, neque vaivodae
TransâlfMnae possem otmfidere, V. illi^ rogo vefaemeoter, velit unum
chauaum aaum obviam oratoribus nostm în Transsylvamam mittere, qui una
cum ipsis oratoribus nieis sit. Scripscram autem prius qnoque T) " V. ill'"'" de
negocio ser""' reg'inne, qiiod mortLio rc<^'c P(jlonirie vorata «jral a regina nuitre
sua ut iam mortuo patre et mutris et trium sorurum suarum quac adliuc in-
nuptae sunt, curain detnceps ageret; tamen r^na «ne scitu potentUsimt cae-
sarw ire non vuit, nec ego eam sine volontate invictissimi imperatoris abire
paterer Rctîna i^Mtur nune manet quieta, nec usquc Jisccdctrc vuit |triiisf]uam
voluncateiii imperatf>ris potentissimi intelÎRN'erit. De qua re cum prius quoquc
D"' V. illustrissimae scripsissem , arbitror ilias quoque litteras D"' V. ill™"* red-
ditas esse. Novi nune nihîl est. Carolus rex ffispaniarum In Geirmania est;
bdhim oullum auditur ; Ferdinandus vero iii Hungaria cong^rejrationem habebit
quîd tamen illîc concludetur , adhuc inccrttmi est. T\e_L,nna et regis fi!iiis >;ani
sunt et nos quoque post beneticium dei sub protectione potentissimi caesaris
tuti sumus nuUumque habemus impedimentum. Deus. etc. Oatum Varadîni die
decima septima octobris 1548.
DoaiiMiioaii Vetine Utim*

(lefllli!iaiaiu!t
Fraier Georgius efiistopus Varmdimsis.
TSrtfndrai TAr, An. iSSa. pag. 113. Aichitm 1iii|ieritK din Vleno. TnidiM|iiine ckfhui uiuaiil da Mal'
vcr I irM i. titi.. 1 tmp^ntului FardiatMM, la Cmniantiaiopani. CT. Copia dala Hurmiiiali. Doea«n»M, Voi. II.
Purica I. |iag. 250—251.
Dlgitlzed by Google
CCLXVI.
i54iS. Petru Pctriwyth ,
cpitanulii generkltt alii Ungariei iJc joû , cuafirni $cil'
teiin tribunalului din Caranstieii pronunat.! !n procesulu ddninci Cateriita Nuda ca

socr , in contra lui Ioan Florta , ca ginere , în ce privesoe drq>tulii de crescere )i edu>
caiuiie alii iillorii lui loaail Flore».
fêtnis Petrowyth, Comes ThemcsiensiB, et parchim Regai Hwîarie

Inferionini Capitaneus generalis et. Noueritis quomodo (iiobi)s ferift quaita
proxima post festttm rîiui Martini Episcopî proxime transacta , jjreteritum , hic
ii> arce I hemesiensi (nobis) in Judicio causancium considentibus, nobiles, do-

mnia catherina Reficta qttoadam nicolaj Nowcha vt actrix ac jtItanM» Fôre
in) causam attracUM, in figura Judtcy oostri comparentes» -exhibiicnint
nobis qitasdam literas vestras transumpcionales , nobis sonant«B, huius . . . .
tfnoris, eiusdem spectabilis ac Ma^Miifici domtnacionis vestre fideles

servitores Georgius I'eyka ac gabriel gerlesthey, ac Judices nobiliUm nec
(non unQversitas no1»lium dutrictus de Kanuosebes, spectatMli et magnifico do>
rnino domino Petro Pettrowytb Comii Themesiensi (et pardum) Regni infe*
rîorum capitaneo generali etc. domino nobis semper graciosissimo Spectabilis
et Magnifice domine, domine nobis semper g pnst Bdelium nostrorum • •
servicioruni perpetuam cuuunendacionem, noverit vestra spectabilis ac Magni-

fica dominado veatra, quod nos feria ... a post dominicam dedicacîonis pro-
xime pteterita io iede nostra Judiciaria pro moderativo Judicio, causandbus
faciendo consedisscmtis o venenint nostram in pr<:scnciatn Rdicta do-
. .
mina Catheiina, c[uondain Nicolai Nowcha consnr ,

parte vt actor, ab altera
vcru (juliannch) tlure gencr eiusdem, corain nubis tale propositum actor fecit
adversiis in causam attractum. Ego inquit dioo domini, Quod filios . . . .
filia tnea progenitts, mihi venit (i) dignum et oportunum tcncre et sustcntare,
Id Aiidieiis in causam attractns respondit (exad)vers() domini inquit, ego dico

quod tîiios de me et conjuge mea . . cia nascentes, mihi soii licet conservare
ac nutrire, Iu ... . ero venerunt et duo fily in causam attracti similiter voce
procelsa sublevando dioebant, Nos ambo didmus, quod .... mortem
inquit
de patre ac genitore nostro non decidimus, sed cum eo permanere volumuB

Et iterum in causam attracttrs, Re(s[jondit) domini inquit non permittam e^ô
fitios meos dc me decidere, yuuniam et Bona Juraque possessionaria ad multa

expens .... uaque erogavi , Itaque- nos ambarum partium dictb et responsts
admisds exaudîendo ac intelJigendo eaadem a tade regis excludimus, ac into:
nos tale Judidum fecimus, quod ipse in causam attractus filios suos a coniiige
sua legittîma nascentes, teneat ac sustentat. Actor id audiens Judicio nostro
minime est contenta sed eandent causam ante presenciam (spectabilis) ac Mag-
nificedominacionis appellavit Quam et nos cum S . .de «na ad trt- . . . .
oeaimum secundum diem ante presendam .... Magnifice domînadonis vestre

transmîsimua, et iascripsimus, et eandem spectabilem ac Magnificam domi-
nacionem vestram felicissime vaiere peroptamiis Datum in Karansebes post
octauas omnium Sancturum feria secunda, Anno domini Miiiesimo Quingui-
tesiino Quadragesimo octavo. Quibus exhibitis et presentaiis , contiaeaciainque
canindem Saneque intdlecds, paites prescripte a (nobis) Judidum
perlectis,
et iiisticiam postulaverunt dai^rî, und« nos sentenciam vestram per vos latam
in omni sui parte lau(damiis) Approbavimus, et Ratificauimns prout laudamiis
et approbamis et Ratificamus, hanim nnstrarum vifore et tcstinionui (litrraritm)
Datum in Arce Themesiensi secundo dic termini prenotaii, Anno dumini Mil-
ledmo Quadringentesimo O Quadragesimo octauo.
(Pe dosit: Egregys Castellanîs el Judicibus Nobilium districtus de Ka-

ransebes Pro nobili domina Catherina Relicta quondam Nicolai Nowclia, contra
Nobilem Joannem Flore. Remisno cause). .
ftalr, A SdMnyi B*ns4(. UL aj7'-aS9. OiicâiialiiUI ta wcbirt (amitiwA a biraniloii Fiiila.
CCLXVII.
[$48. IS48. Gnrg» MariâutsiM, locotenentul^ regala din Transilvania, acrie oiaiduv
vcîir j , c?I trimite la V6nA tributMlii Transilvaniei rtig se dif ordinu c.ltre rw-
.
voj/m din Mo/deva fi &arpmânesc , c la casîi de necesitate, sc fie în ajutonuiu Inin-

aihdoeailorQ.
Jllustrissime ac magnifice domine . . . ete.
Tributum potcntissimae caes. M''' decern miilia ducatorum una cum nui-
neribus per istos homines ncwtrns Joannem Galcsaniim ct Afulreain Barchai
intromisimus. Expcctabamus hominem 1)'"=' V. iii'"" pro cjuc intramiseramus
aed diutius expectare non sumus ausi ne trîbuti intramiflaio tardaretur; cre>
dimus tamen nostros homines Oii, quem V. ill™ misit, obviare; D»"* V.
illiMin rogamus, velit de censu isto intromisso nostris hominibus litteras ciiiic-
tantiae dare et ad jios mittere. Novi hic nîliil habcmus. Hx vidimtate dci et
regina et eius ill""' filius et reliqui domini baroncs rcgni liuius recte valent
et in gratia ac dementia potentissimi caesans quletam vitam ducunt. Cum
tamen de futuris eventibus non simus ceri D°«"> V. ilI»»™ rogamus vdit , ,
domino iTiaj^nifico Cazun pastae Bi:cl('nsi vt domiiiis \aivodis Moldaviae et

Transal|)inpnsi mandare ut quando necessitas postulat ct litteris D"'* V. il|°>='«
per nos requisiti fuerint, omni subsidio nobis adesse teneantur, litteras auteni
istas V. ill"* vdit ad me mittere ut apud nos in promptu habemus,

quîbus illos perquirere poasîmus, si aliqua pcrturbatio noatrî contigerit. Ean-
dem felicissime vaiere . . . ctc. \i\ [Alba] Julia die 92, novembris 1548.
EimdcB VcilEM lUinaa [Uouiinalunii]
Hvllar
FnUtr Cwrghu «^mtûs Vttraâktms.
TortfDelni Tiir. An. 18S2. p.aj;. 114 — 115. Topic trimii <1e Mi^lv. 1 rc»i<tfnnilii liti|-<tatului Kcr-
dinamli la Pâfia otumaol. Arduva iiD}>cTiaUk din Viena. — Cl'. Hurmuukt, Uucumentv, VoL, IL Parin I. pag. zj4.
I) U Petly to loct de: Quingcnt ctimo.
Dlgitlzed by Google
437
CCLXVIII.
i;48. Imperatuli! t regele FerdhtanMF. oonferesce episcopului Nieoiae OioAulS 1548.
(Ramnui), descendenii din familiclc domnitdrc ale 'X^rci româncsci ,
drcptulu de no-
bilitate in intperiulii gcraianii idiplom, Impâtuld Ferdi»
!n regatulii ungurescil. In acesta
oanda dedri, cS Rmâmiitti» im-r»mânisc i-fi tragH «rigâ torit deta Roma, dimm
lumei de unde ad fostfi adui i colonisai in p9rile ncate ale Dadei, ca se fie O
,
tavii în contra iacutantiulora tounicilorfi fa provinciile romane >).
Ferdiuandi I, Jm^. ei Regis Hungartae iiiUrae ,

quibus Nicolat Olaho ,
at ptr ettm Oiakianae gmH universae, notut n^HHtatis Hungarke» tura em/ert;
«t auitas immunitatn omnes, lUt mm gmiUUut armat guHus oHm m
Transalpina vieâantur, pro ouiÂoritait.sua Regia confirmai.
Nicalao Oluhu
N os
,
[''erdinandus etc.
Kcclesiae Agriensis Episcopo

I- ideii nohis sincere dilecto
, Cotisiliario ,
,
et Secretario
Reucreiidissirno
, Can-
cdlario nostro, salutem, gratiaeque et fauoris in te notri increnientitm.
Oiiod inaioribus nostris Diuis Imperatoribus ac Regibus, quî nos maximb re-
bus, bello pêque praechre gestis ,
praednyi»riint . summo semper studio fuit;
vt aniabiles magis, quain tormidabiles haberentur ; id sane iiimis quam liben-
ter imitamur : siue, quia hic nostrae naturae ductus est; siue, quia re ipsa
ij NicoUe Olsbaltt (Roaftaalt), pruaaltt «Uk Unctrici }i iocoMneaUl itgaia, > CoMAuatUir-
INIB d« am iMtanltBta In inoris UMiktel «i iMriitidi « tlêirici. TrilM mk, 8toUn«, (nfe eu b«b^
(MtVWt tefana), • tuM nfaeMft <b onfM AtgnS din TtmrantolMS fi m ntpgii mt aU lai loal
Corvinalfl, «M ed^rnloi etod din TnniîItmBla «lupi ciin ne tpane , tnjitfl Miottae OtaliiiU la «pcft «•
• llungari.i ct Atila» (E'lit, 171^.1 '\^'''}
. ,1 Jupi ^:im m: m-iÎi- clin talit-l- L^cneAlogicS a Corîiniloiî»
publicaii de noi In \*d1. 1. Fftr^. a ps^. 4.63 liiit Actixt Lolctctune. ^j^rc a t:un6»ce ln«ll tn tininincnle [>rincipAle
dorin vie-,«i uUe, nui vuind reproduce mci cJtic%-ii nutite l>ic>graticc exirau chiar din Chrooiculâ lui Nicolae OU-
ImU, din alt opciii a u. Accite nuti|e In limba UlinS, dupi cum le adi pablicate la Ciparhi tn «Archiva
paM filologili ti UtoriSi pa£. 770—771 sunt urtnitKSrete :
4NiMlHit Olaha» A. Gppiw. SinigMiicmit , naux «it CiMaii, eiTiMte priacipali Saaonaai Ttaaiihpaaiae,
ia mmme JanaarU. Am» Dam. 1493.

Dicius Dom. Nicolaus Olahu Altno 1510, In men<e Majo , rrnit ad aul.\m Vladislai Kegis.
Vladislaui Rcx ilunxariae mortuut est Budae, Annu t$l6, et icpullui in Alba keunli, iiu<i aaau
D> Kîeolnu» Olabus t'actus est Sectetarius i.fn -n / ithinîr Ejur uin Ojnijic LiclL-'iensn-
Idcm D. NicoUa» Ulabiu Ao. IJ18. crcatut in Canonicum Quinque GcclcsicDscin in nictuc JuU.
D. Nicobus OlaliiH Aano cfaataa «t in Badaiia Siii|anlanii, A. Otaeom» CaMarewi(n«ls, <i
Ciaonka* Stiisanieasia.
Diatt* D. NiMlaaa Olabu* iC. MattB Anno ijsC «icatas cti in Sacntariam et CoBsdîanaa Ludo-
vici Rceia, «t pmtea ejusdein Kt:);is voloatate, similiter Mariae Rcgiliae, 31, Mnrtii.
Eudem anno (1537) O. Nicolaas Otabut, (acuta cft Cnttoi, et Canonicus Eccietiae Albav Regalii.
Anno IJ31- Serenijiimi Kc^;iiu Moria vi luci i. t! i":;n,li Quinti Impcralori^ , (rairis sui, ei Lincio
fail profccta in uacnsc Mariiu , ad ('uberiiationcin l'liuitlriae su>cipi«ndam. Cum qiu U- eiiam Niwlaui Olahw,
imnl pwlectiii fiiit.
Aaao i$39- Huna O. MicolaBa Olabiu, icdUt as Flandria VieaiMai ct HampiriaBb

itsfcaiHiBma Rea FenKnaadai, nane Impcntor, codan ana» (1543) et aMmeAncani «teavit Rman.
D. Nleolama IHibaM, Ft^î In Epiieopani ZafnliiMiM et Canctilariiiai Htincwiae.
Bodem anno cfwiTit Sereniiinma» Rex Pei^înandui fosonii, Rraam DocDinum Niadaum in
i'..jdea. v'5j-»i "pto tsrtalitiu /.vUok

i;uiii ars Aj^riensi» per Anibu psissiim , , rx Bc);l<;rbcgum ob-
-tcisa est, ct uppugnata quadraginta duobus ilic^>u« virtulr tAir.rn Dubo dc Kusika,
ct tortiludine Sicphani ; . ,
ac Staphaai de MccUie Capitancorum ac aliutun snvitoruD Kmi. Uomini Nicolai OUU l^|ipi. A|;rieMia, «ac-
leraraBMpie mîUtlmi RtîMwn vicUiicr dcfensa.
EodiB anan aepiîna 4c Mîi, Saaa Miycita» Rt(it ItcoMnaram, « HncflitiM, Soptani u paUiia
Digitiîuu Ly Coo
438
atque vsu compertum habemus, ea demum quam firniissinia Regai praesitlia,
ac munimenta esse, quae in aiUmos hominum, dementia et liberaUtate princi-
pum, coOocantur. Etsi vero omnîbus, quoad dus fieri protest, bene beni*
gneque facere studeamus ; libenter vero hac voluntate prolixiiis erga eos vH-
mur, qui virtute et natalibus alios antecellunt; quique tales cum sint, perpe-
tua fide, cura, studio, labore, vigilantia sese nobis indies magis gratos et
aeeepbos reddere contendunt. Quo in ordine quanto nu^s emines, Nicolae,
tanto sumiis ipsi ad te omnibus honoribus et beneficiis cumulandum propen-
, ,
siores. Nam quod ad genus tuum attinet sic quidem certorttm fidclitim no- , ,
strorum Ade digna relatione, edocti suiiuis, te ab ipsb vetustissimis gcntis

Valadionim principibus origînem ducere -
patre natus Stephano Olho, viro
praestand , cuius etiam aetate aliquî tua e Familia Dadae Transalpinae' quae
nune Walachonim patria est, principes Nam quo minus ipse rerum
fuerint.
potitus est, idee euenifîse ,
quod animus eius ab omni ambitioso certamine ab-
horruerit, quietisque et securitacis tuerit appetentissimus. Ita(|uu cum Serenis-
simt Mathiae Regb tempestate Seuitia Tyrannide Dragulae Vayuodae , tune
tempora Transalpinae principia, consanguinei sctiîcet sui, patria excessisset;
neque suorum popularium reditum eius ccrtatim efflagitantium fauore ; ne-
, ,
que praedicti Serenissimi quondam Mathîae Rcgis autoritate et opibiis addfici

putuisset : ut se in avitas sedcs restitui pateretur ; maluisse virum ,
liingulari mo-
deratione animi et prudentia praedîtum, apud vicinos Transyluanos, ad quos
turn aeoessnse tantum credebatur, tn otio vîtam, priuatae sutiilem agere; quam
principatum cum dîscrîmine tcnere. Vixisse tamen eum et in Transy'nania cum
dtgnitate, quemadmodum virtus eius merebalur ita gestis Magistratihus et ; ,
viueos in magna oninium fuisse dicatur admiratione, et decedens perpetuum sui

dedderium rdiquisse. Praedara sunt haec, quae narrantur, orig^s et gentîs
tuae decora; quae tu, paternae viitutis aemulus, non tibi a puerro modo in
familia retincnda; sed etiam augenda proposuisti. Vem'sti oniin in aulam Serenis-
simi quoiKlam Whidislai Regis, Soceri notri Cliarissiini ; hic et tuapte opera,
et pracslantissimorum huminum vsu et consueludine, eain tibi doctrinae, vir-
tutis, et industriae laudem, quasi lucernam quandam paiasid; vt filius Rex

Successor, Hxccllentisdmus Princeps Liidovicus, ciusque Serenissima coniux
Regina Mria. Soror nostra Charissima, te in Secretariorum et Consiliarioruni
suorum iiunieruin coojjtariiit. At postq-iam, ferentibus ita fatis, idem gloriosus
Rex Ludovicus, Sororius nusier Charissimus, pro religione ,
proque patria sua
aduersus perpetuos Chrisdani nominis hostes Turcas fortiter in campo ad Mo-
hicz patenti dîmicans , cecidisset ; et in tanta omnium consttfnatione alii alio
dilaberentur ; tu eandem Sercnissimam Sororcm nostra m , acerbissimo casu
mariti grauissime perculsam, pcneque exanimatani, secutus es alacriter ita, vt
coluîsti : vt maximam integritatis ,

fortitudinis, et constantiae laudem ferres :
UiMla dcsTil Rawm. U. NisoImib Ulibun,

et pablicavil in A. Epiran. Slnfoniciuam. ûo mam» vifeauna
aiiitm Junii , SeMaiMinM» «Umi DgMiwHn Citl>M<>iM"> «•Bi vMhmi durii Naolnw, S«mi*mM Regi
rdlonÎHc Sigismando Ai^piiio dMpaonrit Vitmiu. inUlcria ipliu» IXmiiM A. Bp^ in nenutuu» fhMnaii
Bekti Auf^^tioi.
I). Thcinia5 Nacliiu!}'. r' .-..>:n; .jtL.iuu id Pîlaiiiium . et n<<tiiiiic Kcgio |Hll»licatat pcr D. NiCglinim
A. Eppuin. ittngoDwnbcm decima ijuintA dir menus Apnli» , Aaao Dommi IJ5$-
qua nos deinde, cum isto Regno nostro 1 1iingariae inauguraremur, excitai, te
Aîbensis Ecclesiae Custodem et Gazophylacem fecimus ac in ordinem Secre*. ,
uriorum et Consiliariorum nostrorum adlegimus. Quemadmodum autem tua

erga eandem Serenusimam Reginam Mânam fides insignis fuit ; ita imnime
obscura eius ei^ te voluntas : vt quae ab Huiâria discedens, te vnum fere
ex omnibus Hungaris delegit. quem e conspectu cladium et calanutatum do-
mesticarum , in Beli^îcum orbem, in Seruttiis Siiis, ab Augustissimo Impera-
tore Carolo Quinto Domino ct fratre nostro Charissimo, ad multarum Pro-
,
uindarum gubemationem euocata, secum duceret; aerumnanimque ante acta*

rum et curarum suarum testem «mol et adhitoreni habeiet. Sie autem versa-
tus es in Pcigiy vt tc hominem externum summates iuxta ac infiniates omnes
;
amareiu, colcroru ci ohseniarcnt dorti autem homines, ob excellentem om-

,
nium bonaruni artium cognitionem, ac linguarum Graecae et Latine peritiam,

dkendique et scribendi oratonam simul. et po^ticam facultatem , su^cereat et
admirarentur. Ktsi eadei» Serentaniiia Soror nostra te haud temere ab aula
siKi lonîiis ;ibirf' , aut nier^se passa est; tamen, ma^nitiuline reriim, quas
apud nos gerendas iiabiiit, nec cuiuis credere ansa fiiit. conimota ; te ad nos
iegauit : quo tempore, quia tibi diutius in aula nostra manenduin fuit, nus et
praestitae ddon a te Dominae Reginae, in maximis rebus et periculis fidd, et
sedulitatis memoria ac pietatis, eruditionis, prudentiae, dexteritatisque tuae,
;
quae in omnibus nctioiiibus tuis p.min(;l)ant ronsidcratione inducti te simul . :
et Episcopum Zagrabiensem et Canceilarium nostrum, eadem Charissima So-

rore nostra approbante et uppiaudente , renunciauimus. Quam te vero praedare
muoeribus hisce obeundis gesseris ; et quatitus înde cumulus ad nostram erga
te beneuolentiant aocesserit : vel ex eo satis apparet, quod tibi b a nobis ha-
hitus est honor, quem Reges, nonnisi aut necessitndine aliqna sibi conirmctis,
aut genere, et dignitate praestantissimis, habere sotent : nempe quod ad sus-
cipiendam e sacro dîuinae rc^neratnmis laiiacro filiam nostram Charissimam
loaniiam, vlttmo geaitam, a nobis fubti admotus; et hac sacra compatemita-
tis ceremonia ceu obligatus, vt fidem et dil^êntbffl tuam, quam nobis prae-
stitisti ptCharissimae conthoraîi nostrae, Serenissîmae quondam dominae Reginae
Annae, cuius item clementem voluntatem erga te semper propensissimam fuisse

cognouimus eandem liberis quoque nostris amantissimis praestes: quod te se*
,
dulo et sancte facturum esse, iam ipsa edam re sedulo, maximis hbocîbus at-
que periculis susceptis, confirmastî. Nam profîciscentibus nobis e Regno nostro
Bohcttiiae in exppdition«^m Saxonicam, vt riim Augustissimo Imperatore Do-
mino et Jratre nostro ad rebciies iiostesque suos et nostros domandos, liae-
reticorum pernitiosas sectas extîrpandas , ad profligandasque belii Germanici

rdtquias , coniungeremur : vbique praesto fuistt ; teque in eîusdem Domini Im-
peratoris ac nostris oculis ,
inque praesentia Charissimorum filiorum nostrorum ,
Sereni«;simorum principum Archiducum Austriae Maximiliani ct Fcrdinandi

quorum aiter Imperalorias, alter nostras copias ductitabat, ita gessisti, vt vi-
ram strenuum, boninn, et fiddem decuit. Eadem alacritate, bdlo Saxonko
felidter, et ex sententia perfccto, in oomponendis Regni notri Bohemiae se-
didonum fluctlbus es vsus. Cum itaque, incredibili et plane diuino successu,

debeliatis, cajjtis , ct triuinphatis hostibus nostris, ac vniuersa Germania pa-
cata , în R^^m nostrum Hungariae reuem essemos ; te ex aed Eptsoopatus
Zagrabiensis , cui sumnia cum -laude praefuîstî, In Agrîensem, cuîus secundmn
Archiepiscopatus, in eodem Re:fno nostro prima semper dignitas et nmplitudo
fiiit, transtulimus : spectatae nobis in iilis tentpestatibus virtui et fortitudini
tuae conuenire arbitrai ; vt qui fuisti laborum nostrorum particeps , idem quo-
que nouum aliquem vicixMriarum nostrarum fructum perdperes: dooec te vbe-
riori gratianostra, quae tibi -nusquam defutura est, ornare et cumulare pCM-
simiis Sed non vt apud te solum, sed etiam ajuid vniiiersam familiam. et
postcritatem tuam notri erga te fauoris extet testimonium, Nos, ex singu-
,
lari gratia nostra, et spontanea quadam animi notri faiductîone, tibi primum
Ntcolao OUhOi Olhi patris, et Barbarae Chdsr matris fifio, etper
Stephani
te egregii quondam Mathaei, germani fratris tui, qui viuens, vt nobis dicîtur,
Magnifici!*;, insignem ludicatum Re^fium. Ctuitatis nostrae Zazwdros, et prae-
fecturam Salinarum Transyluaniae honestissime gessit, filiis Thomae et Mi-
chaSli, ac Amiae Olâhis, sororibusque tuts item germania, et eanim
fUiae
mriti; nempe Vrnilae, quae nune Georgio Bona et Helenae, qtiae Nicolao
Oloz nupta est ;
Vrsulaeque filiis Nicolao Gtizir quem ex Christophoro Châ- ,
zar priorc ; et Georgin lîona quem ex posteriori eiusdem nominis et cogno-

,
miois marito genuit ; tibi nimirum, Nicolae, et per te dictis sororibus, et ea-
rundem maritts, nepotibusqae sui; omnîbusque et swgulis eonindem liberia
et poBteris vniuerais, Intime natjs et nascituris, confirmamus; et, quatenus

opus est, authoritate nostrn Regia, qua vt R<_x Roinanqrum ,
Hungariae, Bo-
hemiiic etc. ditiina Clc-ineiuia praediti suimis , noua donamus et per
imobilitate ;
nouam donationern conteriinus oninia illa auitae et germanae nobiiitatis orna-

menta, priuilâ, libertatea , ifflmunitates, et iura, quae a dicds generosis pa*
rentîbus tuis accepisti, quibuaque alii notri, et Sacri Romani Imperii, Hun>
gariae, Bobemiiic ctc alionimque regnortim nostronim a quatuor auis paternis
f*t maternis procreai, veri aobiles vtuntur, truuntur, et gaudent : talesquc no-
biics vos ab vniuersis et singulis, cuiuscunque conditionis, eminentiae , status
gradus, et dignitatis existam, perpetue <Uei, nominari, et haberi volumus.

Quo vero haec tua ,
domusque luae decora illustrioca, et non modo in ani*
mis , sed etiam oculis huiuimtm conspectiora sint; conccdimus et largimur

vobis insignia, quorum maiori parte ante vsus es ; vidclicet scutum, cuius
medium monoceros, albî ooloris, marcula obliqua, coloris caesii, a leaua in
dextram, ceu exiliens, cauda molllter elata et intorta, obtinet: tn summa et
in ima eiusdem scuti parte, colore aurea, lauro viridi cum baccis ex oollîculo
item viridt asstirênte : .Anpîilos vero scuti, dextro inferiori, et laeuo supe-
riori, coloris albi , rosis duabus rubris obtinentibus : scuti latus vtrinque dau-
diint duo Leones, colore fuluo imbuli, coronatî, ore hiantî, lingua exerta, et
in pedes posteriores ereci , qui pedum anteriorum vnguibus ceu dtgîtb scutum
comprehensum tenent caudis eorum sub iô scuto decussatim coeuntibus
;
supra scutum aulcm est gnlm aurea, corona regia redimita et ea. quae ,
faciei obiicilur, parte, canccilata, quam torncamcntalem vocant, teniis, aureo

et caesio colore vaWegatis, ab ipso cornu vtrinque ladniarum defluentibus
Digitized by Google
et supra coronam monocerote , eadem, quae in sciito est, forma extante:
quemadiuodum haec siiis qtiaeque locis et coloribus in his littcris melius ex-
pressa cernuncur. Haec aucem inonutnenta, quia ceu imago quaedam est ori-
gii)is, vitae, et studiorum tuonim, cum tîbi mirifice conueaire, turn nepotibus
tuis, non modo gloriosum, aed edam vtile, fore îudicauimus ; vt oiminim in
hoc crebrius intuentes, ad virtutis tuae recocdationeiii et imiationem excHen-
tur. Asperrimum ferarum, seci eam ') generosîssimum monocerotem esse, atunt:
sic vero sunt umnes propemodum laudatissimarum gentium origines inter ;
quas Valacht, gentiles tui, minhne postremas habent vt quos ab ipsa :
rerum domina vrbe Roma oriundoa, et in vna iilius Daciae

opulentissima parte, cui nune nomen est Transalpinao, ad
arcendas finitimorum hostîiim în prouîncias Romanas tncur-
siones, collocatos esse, constat; vnde auuc quoque sua linguaRo-
mani vocantur. Generis itaque tui nobiliutem refert monoceros sîmul et in-
genium; nam quae în fera homîne fortitudo vocatur; qua
asperîtas est, ea in
tua ista gens praepollens multorum praestantîssimorum ducum genitrix;
fuit,
inter qiios et loannes Hunyades, inclyti Re^Ms Matthiae pater, et iilius aetatî
proximi maiorcs tui potissimum enituisse feruntur. Etsi vero ad natalium spleo-
dorem maîtudine excetlere, praedanim est; tamen ita
et animi robore, et
demum haec vere vigent, florenuiuesi pacifera et onusta sui bacds laurus,
:
hoc est, bonae literae, ac cetcr.i pacis studia, sui ornat fructibus cum vi-
tae condore et înnocentia coiiiuiicta accesserint quae tu omnia cum immor- ;
,
tali tua laude et gloria, amplissime consecutus es. Quamobrem pro authoiitate
nostra,tanquam Romanonim» Hungariae, et Bohemîae Rex etc. statuimus et
deoemimus, vt haec iiobilttatis inaignia instar praemissorum Regnorum no>
,
stroriim verorum nobilium, pcrpetijo vbiuis gentium in oninibus actionibus,

tixpcditionibus, seriisque, vel ludicris certaminibus et praeliis, monomachiis,
et quibuscunque pugnis, vexillis, tentoriis, cortinis, scutis, sigiliis, annulis,
vasis, instrumentts, monumentis, atatuis, tabutis, pîcturts, aedifictis, et quibus-
uis mtlitaribus exerdtiis, ac aliis rebus, ferre et gestare tu, Nîoolae, pouis
et valeas, praefataeqtte tuac sorores, sororiîque, et nepot'-^ tuaque ipsa po-
steritas vniuersa possint et valeant, nemine vnquam prohibente , nec obstante,
quibuscunque consuetudinibus ,
statutis, priuiiegiis, praedictorum aliorum re-
gnorum nostronim, praesentibus et luturis, quae quoquomodo contra hanc no>

stram confessionem <aoere possent ;
quflwa omnîbus ex certa nosba adentia
et animo deliberato, per Iias literas nostras derogamus et derogaSum esse vo-
lumus. Nulii ergo hominum liceat iioc decretum descindere.
Si quis autem id attentauerit , eum quidem iudicamus grauissimam no-
stram indignationem ipso &cco incurrisse, et midctam deeem ac oentum mar>
carum auri puri, cutus dimîdium fisco nostro, alterum, iniuria afftdn, cedat.
Imo confirmamus. donamus. statuimus, et decernimus harum nostrarum du-
plici et authentico sigillo nostro munitarum, vigore et testimonio litterarum.
Datum per manus Reuerem&simi în Chrîsto Fatris Domini Pauli de Wardaj
1} D* MgMrt crArt ta todl d«: etisn.
STMt- ttaauamiu. Voi. IL VutM 4- W

1^
Archiepiscopi Strigoniensîs , Primatis Hiingfariae, Legai Nati. sumnii Cancelîarii
notri, ac Locumteneutis in regno nostro Hungariae, lîdelis nobis sincere di-
lecti, ia arce nostra Regia Posoniensi 33. Nouembris Anno Oomini 1548,
R^noruRi noBtronim Romani 18. alîonim sa.
Hicalai OUii MMnpgKnw 8lri|NHH» HM«wik «t Atib. VuMqmm, l|6s. pi|. Mt'-^tal. Oa^
CCLXIX.
IS48. 1548. Regele Ferdinantiu invit du;ta yngarici, intninitâ la Pojonu, se sc mtc
reser.e de s6rtea salinelarA ^!âl MaramurefS, din cari regatulCî Ungariei avea pânâ aci
venituri considerabile, dar acumil au ajuMii In d^n decaden, din causa turbuiarilord
ri a relei administraiuni.
iSacra Regia Maiestas 6deles suos Statua et Qrdines huius incHti

regni Hungariae in praeseati congregatîone oonstitutoa ceri» de rebus, com-
miine boniim ac publicam tranf|ni!litatem ,
suaeque camerae proventus concer-
nendbus, requirendos et admonendos esse duxit. Quae seriatim in sequentibus
articulis contincntur.
Constat inter allîos sacri huius rî coronae proventus minime con-
teronendum fuisse proventum salium camerae Maromarusien»s sed is quoque ;
propter iniquîtatem temporum ac inordinationem quandam sic est imminiitiis,
ut vix iam ad aiendos ofiîciales ciusdcm camerae suftîciat. Nam intra t^rminos
dictomm salium Maromarusieodum mutti alîeni et ettam externi sales sunt

importai. Ddnde multis in lods sublatae sunt camerae filiales, in quibus diclos
sales Maromarusienseî; antea deponere consuetum fuit. AJ haec vectorcs sa-
lium passim gravissimis damnis atterti, ac divt-rsis et inconsiietis thc'lonf>nr-:m
ac tricesimarum exactionibus vexai , et saepe non tantum saliLus et pecuniis,
sed etiam curribus et iumends spoliai, etper boceam ad pauperiem redacti
stmt, ut vecturam salium reiinquere et posdiabere sint coacti. Ut igîtur et
liaec impcdimenta atque tncommoda tollantur, ac alîa graviora praeveniantur
vuit Regia Maiestas Status et Ordines in hoc conveiuu constituere, ut liberum
sit Maiesti suae in quorumvis bonis cameras seu loca depositionis salium
constituere, ut ibi vd vendi, ved ad alta loca mve per tenram, sive per aquam
duci possint; et ut sales Maromarusicnscs in universa suae Maiestatis ditione
liberum cursum habcant Sales autcin Tiaiiss) Ivanienses termînos suarum par-
tium non praetergrediatitur. Multo minus vero sales Poloniei, aut Ruttenici in
boc regnum importentur; verum si qui importai sunt, continuo vendantur,

sub amisione eorundem salium, sî qui videlicet Transsylvanienses, Poloniei,
aut Ruttenici sales in ditione Regiae Maiestatis post festum sanctî Geoigti
proxime venturum inventi ftierint de quo dicatores Regii, qui tune eurunt,
.
et inpostenim futuri sunt, diligenter et sub ea tide, qua alioqui Regiae Ma-
iestati in admtnistrstione dicae tenebuntur, per singulas possessiones el domos,'
ac etisim Dominorum ac Nobilium curias inquIsitioiiL'm facere Jcbebunt.
Iifin ut omnes vcctores salium , sub (|Lubuscunque Dominis aul N'ihi
libus ubivis in ditionc Regiae Maiestabs existentium , nullus alios sales praeter
Maromanisiemes emer«, ducere aut vendere audeant Nefe qutsquam quacun-

que dignitate aut eminentta praeditiis eosdem vectores aatium Regîorum
,
romarusiensium iniuste vcl indebite împedii f; , molestare, aut aliqua inconsiieta ,
sive salium , sive pecuniae exacdone gravare praesumat , sub poena amissionis
omnium bonorum suoruin. Utque Capitanei, Comites et Vicecomites, vel alii,
qiiî aiiigularem de eo commisaoaem habebunt, in eos, qui praemtssa trans-
gredientur, per ablationem salium prohibitorum et per occupationem bonorum,
R^îae Matotatis nomiue, liberam habeant aaimadvertendi lacultattm.
(Pe dosft: Articuli in communi Congn^dooe propositi, Posonii anno

1548, circa lestum Sancti Martini).
KoMHMM Mnhiiiliit wgA HwtcMiie. T«a. QI, 196 «o». Ci>|ite ««liMBpoMal in mAIm mf
CCLXX.
1548. Dieta Ungariei tHtruHit ia PofonA accepKÎz propunerea regelui Fer- I548'
diwnd tn privina saitHeffiril din MaramartfH, mume dieta decade, ae «e pâlS bi-
fiina dcpositc de sare pe moiile ori-dlroril noliili, tic intiam srti dim TransUptuu*
«e fie iolerfisX in Uogaria.
et
R espunsiu Praelatorum
Statuum regni Hungariae, ad
, Uaronuni ac Nobilium, aliorumque Ordinum
artîculos sacrae Rcgiae Maiestatts, super
camerae suae Regne proventibus, certnque aliu negotiîs puUîds, eisdem
acripto datis.
In Septimo articulo, ubi Maicstas sua de proventîbus camerae Maro-

manisiensîs scribit, eonstetque externorum salium usum pedtus esse tollendum,
probatur Ordinibus et Statibus regnt opinio suae Maîestatis, coticeduntquev
ut sua Maiestas în honis quorumcunque douiinorum aut nobiH::in hica seu ca-
meras fîtiales ad deponendos sales sibi possit eligere, utque cxattio et op-
prcssio vectorum huiusmodi salium ubique cesset, atque insuper extern os satea
invdiere nemo audeat sub poena în articuHs proxintonim conventuum in ino«
lentos et turbatores huiusmodi decreta. Ita tamen ut sales Tranalvanienses ad
suos usque terminos convehi possint ,
utque tres comitatus Thurocz, Arwa et
Lypthoviensis, qui et longe absunt, et fere inaccessi sunt propter alpes,
iuxta vetera eonim privilegia, poloaids salibns, sinriliter et regnum Sclavo*
nîae, quod ipsum lon|ûs abeat, maritimis salibusi vdutî hactenuSt utt
et
possint Maiesias autem Regia cameras salium intra oertum tempus eligendas,
Digitized by Google
4M
et in eas sales sufficîentes convehendos curet eoque facto denunciet in omnes
regni partes, ne aliunde, quam ex cameris praedictis quisquam sibi sales
petat, qtii lecu* feeerint, pumantiir. Fiat auten tnquÎMtio si^>er his, quemad-
modum a aua Maiestate descriptam fiiit. Prii» vero quam loca aalium oonstî-
tuu, et tales in OKa fiierint npositi» prohibendi externi sales non videntur^
ne forte defectum in qiiotîdiano usu regnicolac patiantiir.
Si quis dominus aut nobiiis vectores salium Maromarusiensiuin vi et
poteni» mediante, praeter omnem iustam causanii damno aut molestia affi-
oeret, în ea poena convîncatur, quae in turbatores regânim taxarum in con-

ventu Posoniensi anno 1546, celebrato constituia est. Si servus fecerit, absente
vel nescio domino suo, dominus purget se iuramento, per se et nobiles duos
praestando. Si servitor nobiiis fuerit, praedictain poenam subeat, si ignobilis,
teneatur dominus tradere eom ad manus Regiae Maîestatis, debitam poenam
sulNturum, si lugeret, dominus iuret sine voluntate et scitu suo fiigiaae, et
fugit, libere ubîque capiatur.
fPi dosii: Responsio Ordinum et Statuum Renni Hiingâriae ad ani-

culos sacrae Regiae Maiestatis, super camerae suae proventibus cic. In diaeta
pro festo beatî Lucae celebrata).
lliMiiBaiiA caaulitlît ic|Bi UiiPCUOM. Ton. III, pag. WJ—zty Copie conMmpOMAK in aickiw* w>
wni fiaciita inp. dfai Vina.
CCLXXI.
1548. 1S48. Articulit dc lege al dieUi din Po<mS, CU privire la reforma adtoidtatrfr
iunii salhiihifii Jin Marantttreli : ,-i prin cari se suspendcs-i df nan !i!u-r!alrii vl'a-
gilorit dc a se pute strmuta de pe moia unui duiuuu mai duru «^1 mat scveru pc moîa
altui noUla.
Constituciones seu Articuli Posonienses, in generali Dieta

Reguicolarum pro anno Domini 154S. edili.
XXIX. Videtur etiam Ordinibus et Statibus Regni, ut sua litaiestas
ad refomtationem Canwrae suae salium Maromarusiensis curam adbibeat. Înde

eotm non parum commodi, et suae Maiesti et regno, prout superiuribus
temporibus accidit, eventurum esse constat. Modus autem videtur essc ailhi
bendus eiusmodi, ut sua Maiesti, in bonis quorumcunque doininorum vel
Nobîltum, loca ad deponendos sales « seu cameras filiaies sibi possit eligere,
prout commodius videbitur, utque exactio et oppressio vectorum buiusmodi
salium ubîque cesset , sub poena în articulls supradictis Corn cntus Posonicnsfs
anni miliesimi quingentesimi quadragesimi sexti , in turbatores huiusmudi regio-
Digitized by Google
rum proveatuum decret», et superius expresa; ita tamen, ut sales Transnl-
vanienses ad suos usque terminos tantum convehi possint ;
utque îres coniitatus,,
videlicet Thurocz, Arwa, Lyptho, qui et longe absunl, et fere innaccesi sunt
propter alpes, iuxU eorui» privilegia, Polonids salibu», simîtiter etiam Re-
gnum Sclvoiiiae, iûod et ipsum loi^ abest, maritimis mlibus .intn suos
terminos convehendis, uti possint Maiestas autem Regia Camcras salium intra
certum tempus eligendas, et in eas sales sufficientes convchendos curet, eoque
facto denuntiet, in omnes regni partes, ne aliunde, quam ex catneris prae-
dictisquisquam sales Mbi emere, vel domi eos tenere possit. Qui secus fece»
natt ptHuadtur, fiatque taquistdo auper his per camerario» et oflidales suae
Maiestatis, super ipsis salibus constifutos. Prins vcro cjuam loca salium con-
stituia et sales in itiis rcpositi fucrint, prohibcndi externi sales non SUnt, nc
forte defectum in quotidiano usu Regniculae patiantur.
XXXII. Quod vero ad colonorum transmigrationem attînet, licet în

proximo Conventu Thyrnaviensi huiusmodi transmigrationem siih certis inodis
et conditîonihus Ordines et Statii<^ Regni liberam iecerant ,

quia lameu vel
hoc exiguo teinporis spatio magnam colonorum inobedientiam erga suos do-
minos, et insurrectioiiein cont^sse constat, tum îtiir ex eo, tum aliîs bonis
coadusum est, ut butusmodi transmigâtio pronunc usque ad alium
respectibus
generalem Conventum cesset, rec coloni de bonis 'tîiinunim suonim, nisi 1
modo infrascripto , alio se conferre possint. Ne tamen per hoc dominis et reg-
nicoUs, aut aliis possessionatis hominibus potestas detur exercendae tyrannidis
ia mîaeros oolonos^ atatutum est, ut cotoni ia eorum lîbertatibus ooaserventur
nee ultra, cûam iustum, hoaestumque et tolerabile est, toxcntur, cmcientur,

aut rebus sui spolientur; utqtie id commodius evitri possit, îs modus solu-
tionis et servitiorum eorundem colononim videtur observandus.
XXXIII. Primo, quod solutto pecuniaria, quae census ordînarius dicitur,
nec noo vtctualimn, ^norum, munerum et alionim proventuum ordinarionim

administrado ubique domînîs terrestribus iuxta antiquam et vetereni quarum-
cunque Civitahim ,
oppidorum et colonorum cuiuslibet loci consuetudinem fiat-
Si vero esscnt aiiquae villae seu oppida, ubi coloni nihil censuum ordina-
Tioruiii seu vktoalhini et munerum hactenus solvîsseDt, in iîs lorâ fiat aolutib
iuxta morem et consuetudinem quae in aliis villis et possessionibus illis propJn'
quidribus et vicinioribus observatur.
XXXIV. Item commimiter qiiilibet colonus possessionatus singfitla heb-
domada siogultum unum diem domino suo terrestri servire teneatur ; salva
tamen in ib antiqua coosuetudine Rî Sclavoniae.
XXXV. Item in artura tam vernali, quam autumnali, ooloni omnes
singulo aratro, uno die integro. a mane ad occasum solis, cum omnibus hu-
iusmodi iteratis arationibus solitis perarare, et semente domini sui terrestris
.seminare teneantur.
XXXVL Item tempore colturae vinearum, nec non fakarîoni» et ntessîs,
quitibet cdonus singulis hebilomadis, singulos duos dîes domino, terrestri la-
boret, usque quo tempus buiusinodi culturae ac falcationis et messîs durabit.
ita tam«n ,
quod postea cx aliis hebdomadis labor huiusmodi unitB diei super-
'additi deducatur.
XXXVII. Item si oontigerit colonum in servitiis domini sui sive pcdi-
tem, «ve equitenit sive in cumi, in veheodis vmb aut Tictualibus, vd afiis
servitiis una hebdomada plus uno die laborare et iter lacere, id quoque ex
servitiis rdiquarum hebdomadarum deducatur; ita qtiod per totum annum

coloni jpsi quodcunque genus serviii praestent, aonnisi dies quinquaginu duos,
tot enim sintt hebdomadae, expleant.
XXXVIII. Item înquflini, secundum facultatea eonim, senriant dominis
îpsonim.
XXXIX. Item nullus dominorum et regnîcolarum ac possesstonatorum
taxas extraordinarias exigat, aut res colonorum suorum violenter auferat.
Tamen serauidum veterem eonmetwfinem pro redempdone capitîs oaâai ta-
restris, aut in solennitate prtmîtiarum et nupttaruni« atiquod honestum et
ttrferabile subsidium dominis eorum îpsi coloni praestare teneantur.
XL. Si quis colonorum pro nliquibtis delictis et excessibus iure con-
demoatus fuerit, talis et poenam iure iUi decretam subeat, et birsagia seu
giavamîna iure pronundata penotvat domino suo terrestri vel eius officiaBbas.
XLI. Item nemo sine manifestis deliclis et excessibus colonum suum

in carcercm vel vincula conîioere, aut aliis fortassis etiam majoribus cruda-
tibus afhcere possit.
XLII. Item si qui nec Dei, nec hominum timore permoti, colonum
Aium quempiam pactaverint* et ad maiora servitb &cienda et census ac mu-
nera, et vurtualia danda, admJnîstrandaque vi co^ferint, vel alio quov» modo
contra seriein praescntis constitutionis vexaverint ac oppresserînt, talis colonus
liberam de bonis domini sui discedcndi haheat facultatem . tali modo : quod
in singulis Comitatibus eliguntur singuli Jurai duodeciin Nobiles probi et iuris-
periti viri, in minimts vero Comitatibus sex. Talis autem colonus discedere
volciis . vel dominus aut nobitis, ad cuius bona migrare voluerit, compreai
in sede iudiciaria c:oniitatu5; , ubi residet , suam qucrimoniam coram
ac dcferat
Vicecomite et judicibus Nobilium, ac quorum iuratorum ad-
iuratis Nobilibus,
minus pars media semper interesse debeat. Qua quidem querimonia delata,
Vkecomites et Judîces Nobilium ac Jurai Nobiles, postposita illa trina cita-
tione, quae in aliis litibus seu causis fieri solet, ad primam citationem, super
huiusmodi querimonia inter colonum et dominum smim iudicium et iustitiam
taciant. Et si colonus iustam querimoniam habere compertus fuerit, illorum
iudicio, citra omnem appellationem, eo quo voluerit, de bonts domini sui,
coram uno Judice Nobilium discedat , ac teneatur dominus suus eum ad bona
alterius domini vel Nobilis, quo ire voluerit, dimittere sub poena solutionis
centum florenonim partim Judicibus, partim vero parti adversae solvendorum.
Viceversa autem, si quis colonus vel clam aufugeret, et dominus talis, quo
se eonjerret, admonitus non resritueret, vel fortassis violenter per quoscunque
abduceretur, talis pro violenta abduetione ac fugitivi coloni non restitutione,
in eadem poena oentum florenorum, partim Judtdbus, et partim adversae
parti persolvendorum convîncatur.
Digitized by Google
XLdk. De qiiîbus poenis Vicccomites talium Comits^tum exequutionem
faciant sine mora, et si non fecerint, priventur offitio, et in poena centUfll
florenorum convincantur Comii persoivendorum.
XLIV. Quod coloni, qui post liberam transmigrandi facultatem Tir-
naviae foctam, per le^j^tiinaiii lioenciationem , adtmpletis omnibus neoessarîis,
prout conclusum est, ad bona aliorum moraturo» se coatnlerunC, îbidem maneant.
XLV. Coloni etiatn, qui sub hoc tempus, vel antea fugntive discesse-
ruot, et violenter abducti sunt, ibidem maneant, quo se contuienint; si tamen
aliqua damna eonun domida intulenint, vel debitores maoserunt,
prioribui
teneantur donatoi eqnim, in quoniin bonis manebimt, iudidum et îustitiaDi ac
satu&ctionem administrare si noa fecerint, in poena centum florenorum con-
;
vincantur. Qui autem ultro ad priores eorum dominos redire voluerint, sub
poena centum florenorum remittantur. Sic autem super colonorum migratione
in pcaesenti Conventa» modo atqoe ordine pnedicto, decratum fuit, ut in
fiitttro proxCmo Conventu gienenlî Matestas sua cum Ordînibus et Statibus
Regni revideat : num praeseas modus colonia iprâ pneauiptas, an Thyma-
viensis constitutio sit Regnicolis et colonis îpsis maiori usui et utiliti ac
tranquiUitati. Atque ita super ea re certior et stabilior constitutio ac determi-
natto tune fieri potent, otrom viddicet in constitutione Tiniavieasi, an in
pnesenti iuerim permanendum.
XLVI. Quod castella Zabadfalva, Gaach, Ordo, Gywlakewzy, Tas-
nadlonya , Nemethi , Helmecz , Czethen ,
Zy thnya , Kavas et alia tam in ,
Sclavonia, quam
Hungaria noviter et sine permissione Regiae Maiestatis
in
erecta, per Comitatus illos, qui ex locîs îllts mala patiuntur, ubique diruantur
iuxta priores constitutiones. Si Comitatua per se td facere non posset, R^;ta
Maicstas vel Capitaneus per Comitatom requtsitus diruenda core, et Comi-
tatus illi assistat.
XLVm. Quod publid iure et praedoncs ubique per supremos Regni

Capitaneos ac libero s Comitea nec non Comites Comttatuum ac Vîcecomites,
prout in <î'';ctrto Regni continetur, capianttjr, ac punîatttur; pfOvîdeaturque
per eosdera omnilms modis. ut itinera ubi<iue sint tuta,
XLIX. Quia vero dicuntur nonnulli esse, qui in sui arcibus, satellites,
piaedones et zaskodnikos atunt, ab hiaque ad latroctnandum emiasia partem
praedae capiunt, tales homines, in quos publica querela extiterit, per Mades»
tatem P-pîrim ,
vel Capitaneos RccMii illico puniantur ; ita ut et arces ipsae
expugneiuur, et ipsimet inde exLrauti, turpi morte ailflciantur sine cuiusquam
respectu personae. Bona edam ipsorum, omniumque illis adhaerentium per
Riq;iani Maiestatis 1>enenierit» personis conlerantur. Imprimis autem cum satis
oontet Matthiam Baao huiusmodi malefactores multos fovere , adeo ut in par-
tibus superioribus per satellites ipsius certis in locis itînera îam pridem obsi-
deantur, multaque latrocinia commissa sint, et in dies comittantur, multique
edam speciales Nobîles interfecti et spoliai sint : dignetur Maiestas Rîa ad
punitionem ^>sius Baso, omniumque servitorum et aliorum illi adliaerentium,
absqie mora curam adhibere, ut exemplo iltius destnant alii ab huiusmodi
i48
]atrociniis, et Maiesti Regpae, pnblicisf; !' i

onstitntionibus pareant. Et quia
latroncs hiiiiJsnioJi . a qiiibi:s infestri solent itinera, in partibus illis syK'anim
densitate solent delitescerei statulum est, ut huiusmodi sylvae, per ducen-
torum cubitorum spatium circumquaque penes vias, per colonos victnorum co-
mitatuum succidatitur, ut oommoditas itlis Uttrombus Mt sublata.
L. De his autem, quorum suspecta tatttnmmodo, oon plane omnibus
nota sunt latrfjcinia, videtiir hic modns observandns v,t Comites vel V'iceco- :
mites quorumcunque Comitatuuin, una cum Judicibus Nobilium ac electis illis
Nobilibus, qui ad factenda iudieîa super colonis transmigraturis eligendi eniat

modo supradictOt sCngulis anni quartalîbus dillgentem înqutsitîonem super oi»'
nibus domin», Nobilibus et ignobilibus faciant, et st qui latrones fovere, vel
ipsi latrocînarî comperientiir, illico Comites vel Viceconiites , si per se suflR-
omnes ex merite puniant; sin minus, ea de re omni Ca-

cientes fuerint, tales
pitaneos r^nî edoceant, ut modis omnibus mak&ctores toHantur.
ManiiNMm* eMiliaIU i«gn) Himeaifae. Tom. in ag. aij— sj6. DapI « «Ofile coatcaipatwrii ii Mdi-
ode dia «cluva camerei fisote din P-j<?n <ij^ titlul^ «l.ibcr Reiu' |>0B( efectionem StilM
: Cmmw tblHfa*
ricM MiiM coepliis 1549, 1550». Corpu» Jun» Hunganci. Tom. I (1779), p«g. 418— 4J8.
CCLXXII.
[j^S. 1548. Fainîlielf Tcctarsci t ramurih hrfi din Transilvania, cari dupS vcchiulu
obicciu, aveaâ se porte alternativii pe tiecare anu funciunile de locoteneni tnilitari i
de judccStori. Documentii împortauU pentru «rgtmisiîiate» mHiUr fi €mU, oiat $i
pentru vfcÂia «nomastUâ a triburilorii «ecuicad din Tnusilvania.
Hannadsag Incluriue. Anno. Domini. Millesîmo. Quingen.

Quattragesimo octawo.
Hadnagsag Bîrosag
Halom Nemben') fîjerg Aga Mejges Nemben
Ewrlech Nenibeii Bwd Aga — Jenw Nemben Borozlo Aga
Jenw Nemben Zwmwrw Aga — Adorijan Nemben Poson Aga
Megges Nemben Megges Aga — Abran Nemben Nagij Aga
fijeleeke
Adorijan Nemben Thilecd A(cia1 Kwrlechij Nemben bwd

Aga
Abran Nemben Nagij A(ga) - hialom Nemben Aga
g'jergij
Halom Nemben Peter Aga — Megges Nemben Kwrt Aga

Ewrlijch Nemben Zowat Aga - Jenw Nemben blasij Aga
Jenw Nemben Wij Aga — Adorijan Nemben Wachman Aga
Nemben Dwdor AfT.-i — Abran Nemben Wij Aga
Adorijan Nemben Poson Aga — Ewrlijchij Neutben Echken Aga
Abran Nemben gijerw Aga — Halom Nemben Peter Ag»
I) Nem (L ua|{.} ikcmii seu tribCi.
Digitized by Google
FliiliLJtKl '
.\
i\\
Cin
«in On
'"nJ-i 1
I
Tsl/m/l
IdlUIIU rvga Oudor A ca
Ewrlijchij Nemben ocprwu Acra
Jenw Neniben Waii Aga

Megges Nemben An
Adorijan Nemben r\gci T^wrliicH i^pinlipn ^pnrwfl Apa
Abran Nemben Wij Aga Halond Am
Halom Nemben Naznan Aga — Megges Nemben gijarws Aga
Ewrlijdiij^) Nemben Echken Agn — jenw Nemben Wij Aga
Jenw Neuibt-n b!asij Aga — Adorijan Nemben Tholocd Aga
Megijes Nemben gijarws Aga — Abran Nemben gijerw Aga
Adorijan Nemben Waija Aga — Ewrlijch Nembm Zowat Aga
Abran Nemben Karachijoft Aga — Halom Nemben Nasnan Aga
Mcgges Nemben Dudor Agan vagijon Halum

ket lofezegem Akosfalwarol es Waijabol. Jenw
Megges Nemben gijarws Agan vagijon Ewrlich
Akosfaiwij Hazra. Megges
Abran Nemben Wij Agan vagijon az Adorian
Akosfaiwij Hazra. Abran.
Saab6, Sailnlr OkJa*6ltâi U. fag, 7ft— 79. DtfH OfiginaluM, etie ae «fl» ta pOMiiimct lui Kofto
iMfiii de VtgfNf*' ^ «O pitbIicaM ta cErd. ttrt. «dûdi* I. kOL pif. s6i— 164. Acndl dooDiBentil
a mai fosttt pnblieuli d« I. Chr. Bngcl «tupt o copir , care se afla ta powiiune» contelui lauL Kcr. Eszierh^zy
CDaniclii Coroidci Vindiciae Anoaymi llel«« Regis Notarii. BudM. iSos. Sappleoiai-
lum p. 35,1 Oc ad a loalB laproduaa dt f. Xaltagr in <A uata laikdy MMCt «ndclMn*. K Ai^mL 1S19.
I>ig, 90 — 91.
CCLXXUI.
(F. a) AhX listtt /nmlieltrM ucuiesH dm Traoailvaaia cu' nmwile lorfi*).
i2icuii dicuntur trium generum. Alii enim sunt poliores vel Primores,
alii Primîpîli, vulgo Loffew, et Fewlo appellati, alii vero sunt, qui nomine
Comitatu? 4) tenentur, simplices scilicet, et subditi aliomm.
fsti ^nim uriiverâi trium qenerum Siculi possident hcreditates eorum
tanquam veri Nobiics, iiec praciati Primores. aui potîores, vel primipili ha-
bent dominri super coinmunitatcm, nisi ex olficio haereditario, quod eis pro-
venit vd cedit annuatim de sex generibus infra annoiatis, qui habent fineas
vtgînti quatuor, ut infra.
1) Numele accitei Itmilii nmtzii In Iuta prct^tit, fiiiMUi scriaA Haloin i Haiuod.
2) Numcla koHUi Cuailli 4ii^ aifetUcI* wrieti, c* «putl ta Uiu Mfcia, m Orbece, Oriacsi,
Urltca, Urlicii.
3) Lisu ptciena ««le dbi prin* jumCiMe a Mcdiiliii •!> XVMea.
4) Subâ rcctiiicil : c o m tn t: n i 1 » t i s.
j7i399< Documente. Voi. II. Harira 4. 5?

Genin Adoryan, Megyes, Jenew, Halom, Zabram, Ewrlecz, quibus
quidcm geaeribns singîllatim adduntur quatuor lioeae ordine infrascripto
IWaexmanaga.
Tlielegdaga.
Wayaaga.
Posonaga.
Mcî-yesaga.
II. Kyrthaaga.
Meggjres nemben. Duduraga.
Syarywsaga
Balasyaga.
TTI.
Jenyew nemben. Zomorowaga.

Boroaloaga.
Halomdaga.
IV. Xa:!nanaga.
Halom nemben. P<_-therag;\.
Gyewrghaga.
Gyewrewaga.
V. Wyaga.
Zabran nemben.
a)
Eczkenaga.
VI. Seprewdaga.
Ewrlewcz nemben Zowathaga.
3)
hem dicti trium generum Siculi habitant in scptcm eoruni Sedibus

privatis.
Prima Sedes vocatur Maroszek.
Secunda Chykzek.
Tertia Sepsyzek.
Quarta Kyosdyzek.
Quinta Orbayzek.
Sexta \ranyaszck.
Septima et ultima Capitalis Sedes Rcgni'»' Wdw.irheh-ek, ubi catisae
appellatae discutiuntur , et inde in praesentiam Comitis delereniur.
<: <<h6. SsCkdy Oklc««i4r II, puf. Bo^l.— KovMWck. HmtUaiti Km» Hw)g. Mbarct. Tott. I.
I I
S7jihi'i iniecncuil |ic ali<' iifir rccIificS <• ) a ry » tag a.
21 Aici lijiU'tca duue ramuri olc (amiliei Abran («te ZabfM) : DtiaC H^gf i Karieson igl.
3) Aid lipMKc nnaltt BudfMltodisa.
4} ikib R«(MMii> *e tnfeltgc aici Hbm Swuitvit.
Diqitized by GooÎe
451
CCLXXIV.
1549. Antoniu Veraniu, preposituifl din Alba-Iulia, r6g pe VaUnlinu Vogner 1549.
din BrafOvv, ae-i comuoice o n&vA copie de pe tabla de aram aflat iu Seattine, Ac
6rt<t copia trimis de n^MifttiilK looQ Honteras s't perdiitfi.
AMtonmt Wrancius V^«niUio Vogiur» sttlmUm.
.^^nam est, quod ab optimo et praeclaro vira , omniumque homioum

lacrimis deplorando memoriac Joanne Honthero petîerani Ut do-
felicissimae
^'nm tabiilae cuiusdam aeneae, apud Seculos repertae, <.:t Rrassovîam ad vos
delatae, perscribcrct ad me. Quod ipse vt vir in amiciia singuiaris, et offi-
ciorum plenus, (luamquam siimina dîligentia votis mets satisfecicset, eo tamen

tune quoniam me ia ItaUam abire contîgerat« lttt«ra« , quas curo eodem elogio
ad Michaelem Cziacchiiam direxerat, întercîderiint. Nune postqiiam vera esse
pt-rspexi ,
qiiae de ea ipsa tabula ferenhitur. videnr mihi longe majore destderio
duci memorai elogii cognosceodi. Quapropter oro te etiam atque etiam, mi
Valentine, velis non gravate hoc offidolo cnrare de amidtia inter nos conci-
lianda, totum id ad me describendo, quod isthaec ipsa tabula retulit ad aos
ab inferis Ouoil vicissîni nos qtioqnc ca studehiimis tibi gratitudine reponere ,
qiia tnaxime solemus contendere ne inhiimani habeaniur. Veniet autem hoc

ad me, quicquid erit, non aliter — mihi crede — quam res quaedam pretio-
slssima, et aestimatione singulari, mîhique habebitur pecolîare et immoilale
tuae erga me primae voluntatis atque officii inoninieiitum. Vale. Kal. Febniarii
1549. Albae Giulae.
MoouiUGiUa Huocariiie hislorica hcripiocv*. lom. [X. pag. jl6.
CCLXXV.
n-io A/l /o/l !u Veraniu scrie lui Ckrislanu Pomarius , c charta districtelorîi
sscsci publicata dc Ilonterus la Rasilea e greita ,
i-Iu autoris^z, ci la publicalunea
ce o face, se adauge i *-Descritrea Transtlvaniei , etei rom&tusa i Mtiduveit pMeum

fi colectiun«» «a de imeriffuini romaiu din Transilvania.
Anienius IVranaus ChristoHo Pomario seUuiem.
es|iontl(re hactenus littcris tuis non |x>tul, primum propter sollî-
citudinem cujusdam domus ,

praescnii fortunae meae instaurandae habitaculum
quae adhuc cogitur agere inquilinam ; deinde quod ad amicos tui aimtlea non
libenter scribo quasi in cursa, quîoquid in buccam venerit» tametai et hoc
Digitizec Ly vôogle
ipsum qmim facimus, magîs interdum ex amiciia facere judicamur. Itaque
boni consulas, velim quicquid est hoc in parte dilatum oiHîcii mei. Amo enim
tc, amore, mihi crede, singulari, et virtutes tuas (quod merentur quidem)
magnifodo, possum toi, esto quod etiam cfiudus tacuissem,
nec obUirâd
quai» proximîs anois mi. Sed tandem ut respondeam. Omitto priirMn partem
cpistolae tnae, qiia videris mihi longe niaiora tribuere . qiiae scilicft în cla-
ritudine viroruin niimerarUur, qiiam qnar pellicula nostra aiit amltire aut ca-
pere possit. Secundam eiiam paucis attigi ,
{Ul liic legis) ne singulis epistoiis
mutuum amorem cfTerendo, verba potius verbis videamur pensare, quam rem
ipso usu praestare mcipiamus.
Porro, satis exisiîmo nsiiram iiitennissae consuetudinis u\m diutnrnam
proximis utriiisque ittieris sartam esse ,
quibus ambo et laudes mutuo diiigenter
absolvimus, et officiorum reparationem, usumque amicitiae magnifice obtulimus
jamque huc delabi saeptus vix nos arbitrar posse sine aulicae asentationis
nubecula aut scbolasticac tenuîtatis naevo , qui perpetue si epiatotam scribunt
in officiontm et amicitiae commemoratione soleant immorari, tanquam qiii adhuc
in conice nant; si vero versus faciunt, nisi Parnasso, Helicone, Musis, Mi-
nerva atque Apolline eos stiparint atqne înforserint , parum se poetice scripsis&e
arbitraatur. Nos jam sepositis hîs, vdut parergis amicitiae, usum illit» verum
capessamus et fruamur fructibus , ad quus legendos ita dudum sumus mutuis
stimulis propensissimae voluntatis ambo exciuti , ut neuter magis incitri atque
accendi possit.
IV-okide obt ea in te non agnoscis, quae tibi a me în describendo
Transsylvaniae situ tribuuotur, teque non conferendum cum Hontbero, cui late
non solum domi jam, sed etiam foris, atque adeo iu celcberrima Venetorum
urbe nujltum fuisse tribuîtim seri bis ,
probe et pnidenter facis, qui et pudore
honeslissimo impudentiatn deciinas, et Hontiierum extoliendo, non inferior Hon-
tbero haberi possis, fateorque equidem non invitus, merito fuuse Hoathero
omnîa summa attributa, quo et Transsylvania nominatior, et dvxtas Coronensis
(acta sît celebratior. Quicquid tameti i!!i tribuium est, id detractum tibi mi-
nime est. Iile enim prior prodiit cum Christano christiane
laLto suo, avit, (ut
loquar) divino potius nutu provcctus est in publicum, et quum iaterent siientes
alii, necessom fuit per ora vtrum Hontherum volitare.
At nune eo sublatto, cui ego, quantum est in meo judido, tanti vin
dedicem siiccessioneni ad pamque consequenHain calculum menm afiferam te
, ,
inur paucas uru:rn viduo. Et ccrte, si nuiltorum voccs exaudies, et studia,

quae in te expenduniur, complecteris agnosces vocationeni et prodibis neque
, ,
tibi erit dubitandum, quin ejusmodi actionibus patriae gloriam atque sptendorem
sîs aucturus, cujus radîoes uni Honthero, tibi Herde, et te qui aeqoentur,
fructus deliebiint
Quare si Brennerus, vir apprime eruditus et in litteris haud intelicis
judidi, divulgarit studiorum tuorum lucernam, et nomen tuum in lucem ar-
cessît, hoc ipsum sane perspicit agîtque, quod et ego. Et quoniam iile diu
jam hominem novit, quantumque idem ex >.e .e [jraestare possit artium bonanim
studiosis, expertus est, (nam vestra incunabula eadem dvitas extulit) opinor
Digitized by Google
* » 468
eum minime falii. Sed esto fallamurambo, fiillaris et tu nostra cauaa. Puldinim
taroen erit, et te amicorum gratia aliquîd praestitisse tua non sine iaude, et
nos amico omni cura atqiie ratione adesse dignissimum ,
(qiiod ex me ipse vel
ex nune inqêniifi polliceor ) ut nec operi tanto succumbas, nec nostrae ac mul->
tonim exspectaUoni nun possis satisfacere.
Aude igitur, mi Christane, et jam aggredere rem fdieibus aiiq>idt».

Ego quicquid operae atque laboris in tam nobîlissimae ,
pulcherrimae et foe-
cunfîissiiiiae provlnciae rlescriptione, mer\ , ut poHiceris, qratla . meoquc nomme
contuleris, (.|iiamplurinuini tibi debere non diibitabo ,
postquani sic aniimun in-
duxisti, ui me prae inuliis liabeas apud te charissimum. Fac igitur, ut opus

in suas formas atque tabellas efiigias redtgasque; et me tecum communicatu-
rum, quicquid est in praesentia foitunarum prae manibus, non diffidas, quum
alioqui brcvi eliam reliquo statui meo ulterius provisum iri non desperem. Vera
scribo, nisi me unus fallat.
Sed interim volo te commonitum, ut tabellam i-Iontheri, Basileae im-

pratsam, cui tantum Saxonum sedes, idque tumuhuarie visus est voluisse in-
cludere, non omni ex parte, nam informe nonnihil opus est dum praeter
imiteris ,
veram ejiis provinciae speciem quadratam fecit, et fluvios sine debitis siiis
reccssibus in rectum direxit. Tu, explorata ipsius terrae longitudine, angulis
etiam, quibua aut huc aut illuc reoedit et lateribus excnrrit, diligencer obser>
vatis, non in partea plures, sed in unam inu^^m tabulam, apparenteir tamen
praccipuarum civitatum cum sute agria, montibus, pagu atque fluminibus col-
locatis referas Sic enim npns eritdignius, quando sub uno oblutu totum existet
et suo quaelibet colurc civitas distincta signihcabitur. (Juod si in partes di-

gesseru, Iwc est, in plures tabulas, minus delectat>it, et earum connexio
propter vicinarum provinciarum terminos, qut hujusmodi tabdlis circumaddt
solent, atiferent non parum difficultatis , ut videmus in Fiolemaeo. Sed haec
ut authuri liburrit. Nobis certe et utroque et alterutro modo non displicebit,
tantum impetremus.
Istî autem Incubrationi tuae, si Itbuerit, adjicietur mea Tranasylvaniae,
Motdaviae et Transalpinae magna jam ex parte exarata descriptio. Jungentur

etiam elogia diversarum inscrîptionum Iômanarum quae olim in Transsylvania ,
dilirenti quonimdnm ctira postrpmo vero mea diligentiore collecta sunt ferme
,
ducenta, cum piciuris quornmdam sacrificiorum simulacrorumque ex lapideis ,
tabulis decerptis. Quae cuncta ubî erunt una, sperabo et nostrae geni et
exierarum quam plurimis fere hanc industriam meam non injucundam, prae-
sertim quorl his de rt-gionibus pauca eaejue valde strictim vetcres attigere,
praeseiis vvvo aeta? ah inq'ctiiis nfjstratium etiam nffla<ntarc vidctur.
In calce epistuiae calamiiatcs tuas lamenutris, quae tibi a quibusdam
propter evangdium irrogantur. De bic boc solum dixerim: ut glorieris qui
dignus iactus es pati pro nomine Christi. Neque enim solua i$ es, patiuntur
terinn pt alii electi muli, totaque dic flagellantiir projjtcr veritateni. Dens
tamen, qui in sui promissionibus fidelis est, non deserei suos, eosque pro-
culdubio coronabit, qui legitime certaverint. Igitur postquam productus es in
Digitized by Google
464
stadiuni , sic curre , iit compreheivins ; sic certa, ut bravîiim consequaris ; et

nihil timeas eos, qui corpus intcrriciunt. Maec via ad vitam ducit, niortem
Ron habet. Vale. XV. Julit 1549. Albae.
Monumcnta Ilungariae hiatotica. Scripioru. Tom. IX pa^. 329 -JJJ.
CCLXXVI.
1549» '549 Ifronimft Caiiidhis, clugrulu franciscinu din (ralata, scrie lui Cecr^c
Martinusiit, locotenentului regaiu din Transilvania, c marele vciirii Rustan-paa a de-
daratfi, c sultanuld vwesce se libefcxe din captivitate pe voiiroduid Sttfma MMkM,
cr pe George Martinu'îi'i , îocotcnentulO regaiu, se-lîi \•>r\n^^^ ^\ duci !a Ci nstantinopolli,
folosindu-sc spre scopulQ acesta de ajutoriuiii voivodului Mirtta dtn tra romHÎsc.
Salus et proteclio a deo patre ct domiuu nostro, Jesu Christo sit
Dominationi Tuae rev"^ amen.
Et scribenda volo esse in confessione dicta. Confiteor ergo deo patri

«t omnîbiia sanctîs et tibi rev"» domino per deum vîvum et per omnea dolores
et passiones Christi jesu adiurato, ut tantum, ea quae dietun» sum, «nt tibi
soli nota. Qiium essetn pliiries post discessiim CfCorgfii vestri niincîus el in-
terpres inter janus begum summum re«>;is iiUerprciein inter Maylatutn, quia
linguatn italicam optime scîo, qua ipse Janus bey pollet, cui sunt promissa
dua mtilia ducatorum ut sit mediator inter Maylatum et Rustan basam» cut
promissa sunt decern millia ducatorum , si liberavcrit Maylatum; audîvi aurîbus
propriis quod Rustan basa iilis diebus quibus erat in castra itiirus . dixerit :
quando revertemur domuni, tale negocium expediam et nou oportebit (juod

ego eum ex parte reginae aut monaci a rege requiram et in gratiani petam;
quia 'rex nîmio odio eos proaequîtur; et deus scit quum revertemur quid est
acturus contra eos; ideo oportebit alio medio uti ad eum libernndum. F.t sic
de ordine Rustan basae ex parte reîs Galliaruni ]>rnrtirabitnr Mayiati iibci tas
Post hoc ex magnis ipsorum serinonibus extraxi quod ol>nixe conabuntur onini
arte, omni diligentia omnibusque blanditits aut vi uti, Tuam rev"*™ Con-
stantinopolim ducere ut fadiitia est st Transylvaniam possint facere
et eam obinere. Iinagino t[ortaase?] Mirce voivodain prodiiorcm et Judani
Digitized by Google
466
vestrae personae fieri ; in iscis coloqutts palliatis verbis de Mirce voivoda fie-
1}at oomnMnioratio; itaque ego malam o|niiîonan de îpio oontrajwrim.
Valeat . . . etc. Galatae ex ooenobio divi Francisd die vigenma prima

ianuarii MDXLVIIH.
DooiHtiotiw Tmw nv^mw
Servil»
Hieronymus Cumelius eU Leina,
J'e (ivsii : Reverendissiino in Christo pairi et domino domino Georgio

Varasdini (sic) episcopo . . . «tc. Per solum dominum lântur.
TM6Nlm T<r. An. iWt, pac. 115—117.
CCLXXVII.
1549. Scru6rea voivodului Ste/anii ^<7i/o/« din captivitate, ctre cumnalulil seQ 1549-
Tvma dt Niulotd, |udde curid , 9! cooiite endltaritf allf erei FS^Sninliu.
C/um niipprrime, id est, 2 die Paschatis , Joannes Literatiis fuper-

venisset cum copiis litterariim illarum, quas Dominatio Vestra miserat, quae
sonabant processum Kbertatis meae, eo turn Locumtenens Oratoria -Cbristiani
regis, qui hic est, nihil intellexerat de hoc meo negotio. Sed postqitam illi
miissem tnm siipplicationem Ddiiiin.uionis Vestrne, tum re5;ponsiim Oratoris
Carsarei . iitraque lingfva scriptum perlegens, mirum in moclum laetatus est,
nam niihi benevolus amicus est. Dixit, certe hune virum, Sororium Domini
Majtath omnis homo merito Sororium judtcare potest pro tai^ sua humani-
tate, quam fecit pro Domino Majlth; tandem dixit, his dîebus supervenit
quiilnm Cursor Domini mei cum litttris Dcjinini mei regis, quas direxit Do-
mino Oratori cum Caesare degenti, omnino, inquit, puto pro ipsa causa Do'
mini Majlath eotunc scriptum esse, quem omni die reversurum exspecto:
praeterea exspecto etiam omns hora nostrum nobilem Oratorem a rege
christiano. Jusserat Joannem Lîtteratum hic pausare, donec unus illorum per>
venire posset, ut infrMigere valeamus, utnim mandatum regfis sui ad orato-
rem per illum cursort-m pervenisset super mcam eliberationem, vel is Orator,
qui exspectatur, adducet. Nam postquam legiaset Giptas litterarum, dixit,
nullum in hoc esse dubium, ex quo rex suus semel obtultt se, pro me inter-
cedere vcllc, quod aliud in cum Joannes Litteratus

hoc esset fecturus. Interea
hic pansasset, supervenit Dominus SiWsmundus Fosgay cum donis, quae hic
isti Ilarach nouiinare soient. Visuni itaque fuit tum mihi tum Domino Lo- ,
Dlgltized by Google
m
cumtenenti , ut cum Domino Sigismnndo qui ad Cacsarem
joannes Litieratus ,
est itnriis, Dominum Oratorem recri chrisiiani [^rDfui^critur. ac iilic ex-

ad
spectet Hnem rei agatque ibi cum Domino Urature secundam meam inl'or-
,
mationem illi datam. Dominico afliituro disoedent.
Hic tam Dominua Paasa, quam Junus Oragomatit qui hujus negotîi est
auctor, pro certo me jam assecurarunt mihi libertatem omnino dari, 8«d pro>
lony'ant ad adventuin Caesaris. Dicunt Cacsarem tam occupatum nune ffsse,
quod vix de hoc negotio nune cum Caesart: poterunt tractare. Itaque si hoc
usque ad adventum Caesari fieri non possct, ut totatiter libertas daretur,
tamen erunt in hoc, ut solum me ioterim ad manus Domini Locumtenentîs
Oratoris regis christiani dcnt, ubi de medicinis mihi oommodius providere pos-
sem , •t ali(}uam recreationem interim accipere valerem. Ouid jam futurum sit,
nisi Deus scit. Sic nune hoc negotium se habet. Quid ulierius erit, erit in
hoc, ut Dominationem vcstram semper certam reddam. Timeo, quod sine so-
lutione libertas vix, more istorum solito, dabitur. Litteras ex Posonio ad me
scrij)tas accepi, una cum îitteris (jabrielis notri' diversis, et per eundeni ho-
minem Dominationi vcstrae . ct etiam oînnibus Dominis scripseram, qui et nune
libenter illis scriberem, sed tempus non patitur.
Scribit ad me Thomas Hofoer captivus Alemannus cum sui sod»,
quos hinc duxerant Budam, qui adhuc îllic in captivitate detinentur. Agunt
Doininationi Vestrae suminas gratias de siia erga illos gratia et nnniifirentia
(|uibus eadem illis Rogo, dignetur illis procurare, maxime Ihomae,
afUu:ril.
qui mihi post Dei clementim ijjse servavit vitam, alioquin impossibUe
fuisset,me supervixisse» Dominis omnibus 'Vestra Dominatîo dignetur mea
servitiacommendare, maxime Dominae meae charissimae, quam Deus cum
Doniinationc vfstra sanarn una cum omnibus Fratribus et Gabriele per multOS
annos coiiservet. Datum ConstantinopoJi 12. die Maji 1549.
PktVi Epbinlu pnieenim nc» HiMiciitee. Fur» fl. |MC. iSt— 190.
CCLXXVIU.
1549^ 1549. 13 Maia. Unarersitafta — imitmH sUsfsei din Transilvanm deeide^ e
bt loiuriU dc pnûnatii ale distrieUhrB sseti se nu se ftimist atte vite de (AtS de
tiie (omuHitliiurii ssesci.
MuUcr, Ucidiichte Jcr siclicaburg, 1 lotpuîler. pa^. 4;. — Ainintii& la i'abriliut, U'kundeaUiKh xur
I) Epm i* UtifMk aSm, ^ncm TheiM* tiadnail pure ci|iiif«,

467
CCLXXIX.
1549. Ditta feudal « Transilvaniei întrunii la Ofprktitt dedde: c Merii 1549.
fugii din ira-romaHesctf i din Moldova in Transilvania , sc nu lortiii'scit lâng fron-
tiere, ca dc aci sc turbure pacea (crilorâ vecine, ci deoî se âe strmutai mai Ia lua-
trultt Transilvaiiiei ; de aaemeiiea se ae triniitM o legalune la vohraîi din Am-roninjscS
i din Moldova pentru rectificarea frontierelarU fi pentru ca mti$eta TraHsi/oaiiiei tt fie
primita in '|era-romaa£sc2 i în Moldova, etc.
Decretum Dominorum Regiiicolarum trium Nationum

Regni Transylvaniensia in Comiii» Vaslrhelyîensibus ad diem
festum Thoinae Martyris îndieti* Anno Domini 1549.
fecit,
N on frustra Deus Imperîa certo ordine constituit magistratus prae-
cui reliqtii optpmperarent Judicia et Leges esse voluit, qtiibus homines
,
,
scirent se ad mutuam defensionem conjunctos esse, sine qua nuUa respubltca

diu consistere potest
Itaque visa hac calamitate publica, quam poenae loco Deus nobis ad
ostensionem irae suae erga peccatum immbit, merito nos omnes ad mutuum
amorem et poenitentiam invitare debec . qtia Deus pacatiis , et ingentia mala
mitigaret, Magistratusque bonos et optimos gubernatores Kegno daret, ac Prin-
cipum viroftim aolmoa a mutu» odiis ad amorem curamqoe liujus Regni sa-
lutarem oonverteret ad quam rem consequendam ardentîbus votts Deum oremos,
,
ut ea mentibus nostris tn isto Conventu nostro inserat, quae ad gloriam sanctt

nominis sui tupndamquff piihîioam tranquilitatem pertinere vitlehiintur, ut sub-
latis impediinentis omnibus in pace Deo et proximo servire possimus.
1. Quapropter cum Deus sub Imperio potentissîmi Caesaris nos esse
voluit Jusseritque etiam Patribus antiquis pro Regno Babillonioo orationes
fieri, ut exulrs in tins Imperio in pace viverent, decretum est, ut nuntius
unus nominf* Kcgni una cum oratorihus , qui censum Imperatori deferunt , ad
ipsum Caesareiii niittatur, gratuietur de victoria, quam ab hostibus sui re-
portasset, agatque gratia» invictissimo Principi turn de pio et clemeni dus
animo, qno nns ad mutuam concordiam hortatur, ne intestinis odiis et nos
et Regiunn in ultimiuu discrimen addurpremus, turn quod fideleiii jiistum et ,
industriuiii virum nobis praefecit ,

qiii i es nostras ct Ixcj^ni hujus non ut prae-
feccus sed lanquam unus ex nobis, sine arroganiid , notri studio et cura post
suam Majestatem curat, tractat, dîsponit, et in summa tranquilitate nos fovet
preceturque idem nuncius nomine R^nî lavictudmo Caesari longaevam vitam
firmumque Pt stabile Rcgnum , nt nos qnoque sub poteni mânu sua unn cum
uxorthus et liberis tranquiilam vitam agere, Deumque pro incolumitate tanti
Principis orare possimus.
2. Ut autem ex Regno omnes tres Natîones ad integram tribut! Cae-
saris soluiionem tenencur, ita Dominus quoque Reverendîssrinus Locumtenens
de adiiunistratiunc Ivijus tributî Cam curam habeat, tit ab omnibus recte et
sine delectu aciministretur.
37,399. UocuRiciitc. Voi. 11. l'ortca 4. fiB

3. Cum causa regînalis Majotads ejusque Dlustrissimi Filn caeteris
articulis diffictiior sit, majoriqiie indijjeat deliberatione , illa tota ad Comitia
Kolosvariensia ad diem Festum l'iiritîcationi=; Mariae dilata est, nt tune una
cum Dominis Nobilibus ex llungaria, qui Comitiis ipsis inteducuri sunt, de
hac re cominuni consîlio decernatur.
4. Ne autem paupcriores homines laboribus expensisque in prosecutkme
causanim, ut snrpe arcitlit . coaficerentiir . decretnm est. iit ludicia certo or-
dine et trnipore deiiicejjs fiant ,
easqne caiisas , qiias antea niore consueto in
boc Regno in brcvibus Judiciis judicare suliti essent, dciaceps quoque quatuor
anni temporibus: ad Dominicatn secundam Quadragestmae , ad Festum San-
( tissimae Trinitatis , ad l stuni omniuni sanctorum . et ad Festum Epiphaniarum
Duinini, in siiigulis Itrrininis intra 15 Diem Judices (jrdiiiarii in opjjiJo Thor-
densi judicare debeant , ita tamen , ut absentia trium vel quatuor j>ersonaruin
Judicia non iniermiltaniur, sed prosequantur ab his, qui adt'uerint. Quae vero
causae potissimum in îpsîs Judieiis judkandae sint, de illis separatim in dictis
Comitiis Kolosvariensibus decernetur.

A|>pelIaiione5! et Transmisstones Cnn<;nntm Reuerendissimus Dominus
Locuintencns semper judicabit, eo vero absente sui Vice-Locumtenens, et
non afii.
autem Regni in his duobus consistit, ut eum, quem Po-

5. Padfieatîo
tentissimus Imperator in Curatorem Iltustrissimi fiiii Re^ reliquit, quilibet
revereri et prere, et qnisqtie suani causam coram eo pro data ei authoritatc
Jure agere debeat, et ut publica pax cum viciais Regnis retineatur, quod ut
oommodius fiat decretum est, ut Boirones, et alii ex Regnis Transalpinensi
et IMotdavia transfugi, qui vd in Dîstrictu Fogarasiensi , vd in tenis Nobi-
lium, Siculorum, et Saxonum essent, abalpibus, ne nociiincnto vicinis Regnis
sint, statim arceantiir et în intcriorem Re^ni partem ablegentur, illi vero qui
Filium Vajvodae Moldaviensis circumtulerunt aut in Bonis eorum tetiuenmt, ,
tumuhumque condtare voluenmt inquirantur et per Reverendîssimum dominum

,
,
Locuffltenentem juxta eorum dementa punlantur; qui vero fumores quosdam

in hoc Rcgno vulganmt, quorum essedicunt Michaelem Csaki, Archi-Diaconum
Hunyadiensem et Cannnicnm Albensem , et qui contra Regni libertatcm ad publica

stipendia pedites conduxissent, quaiis esse debet Michael Horvath, isu ad
Comîtia Ko]<»vanensia in praesentiam R^ni evocentur ibi ae de objecto cri-
mine purgaturi.
6. Qiieniadmodum autem Domini Regnicolae certo sibi persvadent nihil
a Majestate Reginali fieri, quod contra eorum I.thertatem esset, ita illiid qtioquf,
quod post eius Majcstatis Alba discessum accidit, non voluntate Majestatis
suae factum esse credunt, cum Michad Horvath Pwtam Capituli occupasset,
quo Nobiles, qui eatisa querendarum LItterarum eo non sunt profecti essent,
inlromissi. Cum autem Cajnlulum proptcr Litteras Priv ileîales, quaruni Cus-
loiltm Capitulnm fpsuin es-,e \-o!;:erunt Oomus tamen \ac:i)a!îs sit Doininoi iinv
,
Nobiluiiii Regni, idenique ipsi Regnicuiae Maje^tau Rcgioaii et eius illustris!>iiiio
iilio fiddes semper exstîterunt, et nune quoque sunt, porta vero non Ca-illa
pituli, aed Dominorum sit, cm Capitulum et oflidalîs quidem praeest, quemad-

modum alia porta Episcopi pro tempore coMtituta fuit; suppticant Domini
Regnicolae llfajestati Reginali, ne hoc lîeri patiatur, sed liberam portae illius
possessionem capitule concedere dignetur, oec de caetero ipsum Capitul um
in causa ejus portae itnpodire patiatur, cum ex occupatione portae Dominis
ipsis Regnicolis non solum magna eveneiint incommoda, verum etiam dissidia
fedfe sequerentur.
7. Cum autem Poblid conventus io eum finem fiant, ut Ubere Ulic
quilibet suam sententiam dicere possit, kildligant Domini Re^^nicolae quosdam
propter sermones in Comitiis habitos împeditos esse : supplîc.uit it;U|ue Regi-
nali Majestati, ut eos ab hujusmodi Libertatis impedimento tueri dignetur,

8. Decretom «st, ut fures, cusores falsarum monetanim, homîddae
manifest!, adulteri, incendiarii, duas uxores babentes more solitoab bis, qui
ad hcc sunt constituti, puQÎantur, îta videlicet, ut res hujusmodî male&ctonim
sint Comitis, salva tamen parte iixoris et liberorum.
9. Ut aurum nemo cambiare debeat, contrarium facientes puniantur.
10. Causam Tbomae Mibâllyfi et Koloevariensium Dominus RevereU'

dissimiis jure mediante cognoscat.
1 1 . Eliganlur oratores ad Bassam Riidensem et Sanchacum Szegediensem
per qiîos Domini Regnicolae se apud utrosqtîe excusent, ea, quae illis oun*
ciata sunt, noo eorum voluntate esse nunciata.
12. Articulum de aedilicandk et muniendîs Civitatibus Domini Regni-
colae ad Conventum Kolosvariensem difTerri voluenmt, ut una cum Dominis
Nobilibus Huni,'^r!ris consultaie de hac re fîat.
I V quemadmoduin poteniissiinus linperator itnperium

Decrttuin est, itt
et adiniiiistrationem curamque educandi illustri.ssimi Fiiii Regis

Regni liujus,
dedit Reverendîssimo Domino Locumtenenti, in eaque authoritate ex eonaensu
Domînorum Re^toolanim Reverendissimus Dominus Locumtenens sit confirm

matus, ita nune iterum ex nova iilaiii ipsam authoritateni ejus Domini Reg-
nicolae confirmam, ut si qui contra hauc Reverendissimo Domino tributam
authoritatem insiirgere, aut illam quavis occasionc turbare vel impedire, veilent,
teneantur Domini Regnicolae trium Nationum , ad requintionem Reverendissimi
Donuni Locumtenentîs, pro ejus defensione sub amtssione capitis et omnium
bononim instirjrere, qui vero (nisi legitima causa interveniat) insurgere noluerit,
is in Publicam Regni infideluairm incurrat.
14. Ut nnncii Regni ^.uppii^ ent Regiae Majestati pro Lîtbern ad Do-
minum Comitem Themesiensem dandis, quibus hortetur Majestas Dominum
Comitem, ut pro consulendo rebus R^ni Comii» Kolosrariensibtts inter-
esse velit.
Qui quidem nuncii causam quoquo IMikoiai Dotzi, Nobilis Dominae
rdtctae Mathiae Basso, et Nicolai Ombozi nomine Regni apud ejus Majc-
statem agant.
15. Ut praesidium sex miilium hominum in defensionem Regni con-
stitutorurn itasemper in prompii sint. ut cum necessitas poslulaverit vel in ,
parte, vel in toio ad requisinonem Reverendissimi Domini Locumtenrntis eo

quo Opus foerit, tre posstot, sub poena amissîoats ci^fKtîs et omnium bo-
norum.
Reverendissimus vero Locumtenens militum illorum apparatutn semel
in anno circa I'estuoi Beati Georgii Martyris Nobiles Thordae , Siculos in Va*
sarhely, Saxon» autem prope M^[y«s conspiciat* eomites autem in onuiibus
oomitatpbiis juxta Rêstnim Contributîonis geotes hujusmodJ connumerare de-
beant, ut et amiis et reHqiio appnratu tcmppstive paratne csse possint.
16. Causa ofhcialium in arcibus Serenissimae Reginae constitutorum
Polononim et Italorum dilata est ad Conventum Kolosvariensem.
17. Centenarius, libra, ulna et cubulus componatur pro quantîtate men-
surae Cuitatis Kolosvariensis, mensura tamen în urna retineatur, qua Domini
Saxones uiiinfur , et deinceps qiiilibet hoc genere mensurae in omnibus rebus
ad mensurandum aptis utatur, et ianii quoque de caetero io vendendis car-
nibus mensuram librarnni obseruent* nec extra Hbram carnes vendere audeant,
qui in Feato Pentecostes usqne ad Festum Beati Martini Episcopi vendant,
unaoi et mediam libram tani elixandarum carnium, quam assaturarum denar.
I. Contrarium autem ta< ientes puniantnr in ablatione rcrum.
Si quis vero non observatores hujusmodi consiitulionis dc-prehenderit
judici illius loci judicare debeat, sî vero judex talem impunitum reliquerit,
Domini Regnicolae illum Judîcem punire debeaot.

Pro redemptione vero ulnae, quae tempore nundinarum in hoc Regno
observata fuit, cum una ulna jam ubique consiituta sit, nemo quidquam sol-
vere debeat.
18. Homimbus extra hoc Regnum constituia boves ex hoc Regno cfkne
non at liberum, nec societas aliqua hominibus hujus Regni cum extemo in
quaestu intercedat.
19. hem. Equos, equatiales admissarios vel alios quoslibet, pelli-s
praeterea niardurinas, vulpinas, linceas, agninas, et alias cujuscumque generis,

item cutes bovinas, vituKnas, vacdnas, ovinas, capnnas lucri causa nemo e
R^gno educere audeat.
Fabri vero ferrarii ,
sutores, sartores , pe!!iones observent în venditiofle
reium eorum<]ue laboribcs locandis iiior(-ni ante annos 25 obseruatum.

Calceum autem e Kegoo liberum sit citerre, curam tamen in hoc ha-
beant sutores, ne aliqua penuria calceorum in Regno fiat.

Lodicesque ac saga et vellera nemini effere liceat.
20 De rectificandis metis Regni Transalpinensis et Siculonim Rene-

rendissinni'; Dominus Locimitenens mittat nuncios ad Vajwodam, per quos in
causa 4vii Hjvie pecuniae tam apud Moldaviensem quam Transalpinensem Vaj- ,
vodas agat, ut pecuniae, quae apud nos in usu sunt, a subdîtis quoque illo*
rum redpiantiir.
21. Viae praeterea omnes et semitae in quit>us ante annos 35 non est
ambulatum, clattdantur, et quaelibet Naio eas intercludat sub poena capitis,

digantmr autem tres ex singulis Nationibus ad perlustrandas Alpes et inter-
cludendas hujusmodi semitas.
Digrtized by Google
a SI. Nenio nuncios extra Regnum sine scitu RevcrendÎBsimî Domini Lo-
cumtenentis minere audeat.
23. Si attestaciones et aliae quaecumque causae inter Nobiles ( t Sa-
xoDPs intercedaot, Nobiles Saxooes ipsos primum coram Judice eorum pro-
sequantur.
34. Domini Saxones qua libertate ab antiquo usi sunt ea deinceps
qiioque utantur.
25. Negotium Kolosvariensium et Bistriciensium in causis Jiidictortim
ex qno possessiones in tribiis Comitatibus in Kolos, Dolwka et Szolnok ha-

beant, juxta Fassione» Comitum et Judicum Nobilium et ciuium ipsaruin Ci-
uiiatum observetnr.
26. Qmim propter illegitimas Utteras variae causanim dilationes in
muttorum dispendium fîant, decretum est, ut Litterae, quae Juridicae non

iiierint, ne serventur
27. Decretum est, ut quemadmodum îsobiles vi et authuriiaie Juris
Patronatus sui, Dedmas in bonis eorum 'existentes pro se contra quositbet

alioi adita arendatione retinere possunt, îta etiam Saxones buiusmodi Decimas
sibi ipsis coemendi hnbcant fricuUateni
Ad ejus articuli oliscruacioncn supulicatKÎmn rrit Rcîitali .Majcstatî
Ut ejus Majestas hujusmodi jusiae ordinacioni Duminorum Kcgiiicuiaruin cuii-

sentire dignetur.
Capitulares quoque Decimas, quas inter Saxones pro se colligere volunt,
libere eas colli;>erp pofisunt.
28. Ciiin iiieri.atores Cibiniiini el Brassoviam ad vi<»esimam cum mer-

cibus venire solii sutu, alia via in terra I'ugaras aperta est, quam Graeci
et alii mereatores externi frequentant, neglectîs locis vigesimaninit et unde
fiirto equi educi et alia damna hin'c Regno fieri solent, decretum est, ut hanc
quoque viam delecti Immines \i(Ieanr rectificent.
29. In recipiendis proventibus l'cloniorum decretum Ct, ut in omnibus

locis, in quibus in hoc Regno Telonia sunt, tempore nundinarum mereatores,
et quaestuarit, ac mecbanici omnes de singutîs curribus soluant Denarios 4.

Coloni vero Dominorum Nobilium et subditi Siculorum et Saxonum
Denarios 2. nec majori deinceps soUitione ^ravenfnr
30. Nuncii ad Majestatem Reginalem, et Doniinum Conutcm I heme-
siensem Ardii-DIaconuft Thordensis, Petrus Torocxkai, Joannes Margonu.ii, et
Franciscus Mihaltx.
Budam ad Bassam et Sanchacum Szegediensem Ladislaus Kenieny ct
Martinus Thorony. Ad ci\itali s pro rectiftcandis mensiiris Franrisrus Stilyok,
et Georgius Nyujtodi , ex baxonibus Cibinii eligentur. Hujus rci executionem
incipiant octavo die Festi Epiphaniarum Domini in Kolosvar, et de deînde
ad alias Civitates profidacantur, quimediante cognoacant ab omnibus
lîde
morcm ante 25 annos in vendendis rebus observatum, ut ipsa quoque venditio
reruni co modo inter hominf s poj^sit iibique observri.
l'ro rcvidendis et intercludendis viis et semilib Nicolaus Onibozi, Ni-
colaus Alard, Petrus Gerendi, ab h» insolitae aemitae ubique intercludi debeant,
402
ut ii«mo deineeps îter illac facere, aut merces aliquas deferre posnt, fîde me*
dîante exi^âtu ab omnibiis, an viae illae alias quoque fuerinc freqttentatae,
et a quibus, et cujusmodi merces per eas sunt portatae.
MoauraenU comitialia Rcj^ni Tranajtraniae. Tam. L pag< 294 —)ul. Vayi u cojiîc uuaplA dui nii-
CCLXXX.
IJ49. I549- Nobilula /V/rH $atidorii din Bânatii rescumper dela ali doi nobili moiile
aale dia di$trktid9 Canmubeului , ce i sc coniîscase pentru nota de infidelitate.
damus per
N os Capituluin
presentes. Quod
Ecciesie Albensis Transyliianie
Nobiles Stephainis sandor. et Petrus similiter sandor
Memorie Coinmen-
filius eiusdem de Almaffa ab vna, ac Eg^regy Petrus Tyiikway Capitaneus et
Baldiasar Cheepfly dc Kayol Secretarius Spectabilts et Magnifici domini petri

petrowytt). de Suraklyn (numele din uraiâ s*a tersâ) Comitts Themesiensia et
partium inferioniin Rei,'ni Mungariae cpitane! generalis partibus ab altera
coram nobis personaliter constitnti, ydem etiam Stephanus et petrus sandor

Elius eiusdem Stepliani Matura Intra se deliberatione prehabita Libere ac
«ponte confesai sont et retulerunt hune modum, Quod Licet Inter ipsum
in
Petrum sandor de AlmaSa ac dictos petrum Tyukway et Balthasarem Cheepfly

(le Kayol ratione vniuersorum Bonorum ct jarium posscssionariuni ciitsdein
petri sandor vbilihet in Comitatu et districtu de Kar.inscljes liabitoniin que
Idem petrus sandor per notam inlîdelitatis ,
(quam certis ex causis incurrisse
vîdebatur) amisisset, ac per dictos petrum Tsnikway et Balthasarem Cheepfly,
a Memornto domino Comite Themesiend Impetrata et legfiuime obtenta fui»-
sent certe lites rt qtiestionum Materie orte mote .siisritate et aliqtiamtlin

, ven-
tilate fuissent, Tamen per interpositionem quorundam probonim et Nobilmm

virorum : in uiem pacis et concordie deuenissent vnionem prout deuenerunt
notri in presenda. Quod ydem Petrus Sandor pro portione sua possessio>
naria in possessione Almafi^ predicta in Comitatu de Karanscl>cs existente
habita ip'îiim solum precise concernentem ,
prefati-; petro Tyukway et Baltha-
sari Cheeply florenis nouem paratls in pecunys soluisset, quibus ydem plene
et integre vt dixerunt leuatis et perceptis pcutionem possesatonariam dicd
petri Sandor in possessione AlmafTa predicta, ddem remisissent et resignas-
sent prout remiserunt et resignauerunt coram nobis, Item ydem Stq>hanus et
petnis sandor rîirectas et equales medietates portionum suarnm po<;sessionaria-

rum in possessionibus Motthnyk, Zaak, Morencz, Chernola ac predy Magwra
in ^cto Comitatu de Karansebes existentibus habiias in quantum dictum petrum
sandor solum precise concernent, que nune partim apud manus Nobilis domine
Digitized by Google
Anne Relicte er Joannis fily sui ,
partim vero in tnanibus domine Magdalene
Nobilis qiiondam Ladislai Thywadar Relicte et iSîcolai hlyeiusdem Titulo
dumuxat pignoris Infra tempus redemptionis haberentur; simulcum cuactis
earandem vdtitatibus et pertinencys qtdboslibet Terris sdKcet arabîlibos cuUâ
et \n cultis, agri, pracis pascuis feaetîs siluis neinoribus, montibus valUbus
vineis vinearumque promontons aqnis fliiuys. jiiicinis piscatoris aquarumque
,
decursibus Molendinis et eorundem locis , et gcneraliler quarumlibet vtilitatum
et pertinentiarum suarum integritatibus quouîs nominis vocabulo vocitads ad

easdem de Jure et ab andquo spectantibus et peitinere debendbus Memoiatîs
petro Tyukway et Baltliasari Cheep% heredibusque ct posteritatibus eorundem
vnîuersîs ad se rcdimendas, dedissent contulissent Pt Inscripsisseiit, prmit de-
derunt, contulerunt et ascripsenint coram nobis Jure perpetue et Irrcuocabi-
liter tenendas possîdendas pariter et habendas, Nullum Jus nullamque Juris et
dominy proprietatein sibypais în eisdeni direcia et equalîbus niedietatibus
portionuni possessionariarum prefatarum dictum petru m sandor solum predse
concernentem reseruando, sed totiitn et omne Jiis ac qnamlibet Juris et dominy
proprietatein qiiod et quain in eisdem haberent seque habere sperarent edam
in futuruni quouis modo Memoratos petrum Tyukway et Balthasarem
in
Cheepffy Transferetido et Transfondendo [deno Jure Girain nobis, asaummendo
nichilominus et obligantes sese ydeni Steplianus et petrus sandor, prefatum
petrum Tyukway tt Hakha.sarem Cheepffy in quteto et pacifico dominio pre-
iatarum portionum possessionariarum contra quosiibei legittimos Impetitores
causidicos et turbatores tueri defendere et protegere, proprys Ipsorum Labo-
ribua fatigiis et Expensu hanim nostrarum uigore et Testimonio literarum
mcdiante Datum feria scxta proxima ante fcstuin Beate Marârethe virginis
Et mardris. Anno Domini Millesimo Quingcniesi.mo Quadragesimo Nono.
rect}', A. Siîiinyi (Uosa; iii y»g. 259 — 261. Id uchira cspilulului din Alba-Iulta. CUU Znttad.
VlMr » M*. S3>
CCLXXXI.
franascS Keudi i George Machitassy se oblig a restitui naiunci ssesci
1550. ISSO*
MtulO romiiKscii Vtâdâ din Tianiilvania, iftlogitif pentru «una de looo fl.
My Kendy Ferencz es Maclikassy Ciier^h aggywk emlekezethre

myndeneknek, hoo niy we;.;eztiink az Zaz wraimal Hailer Fether es Aiidras
wram zek Byro altai ilIienmcKlon hug cz jeuwendew zenth Marthon napyan,
,
ky keowethkezyk, Waydeth, ky Zaazwaroshoz walo wolth, nelgrk nieg erezt-

tywk, de igh, hogh a/ mybe zalagon wolth az ezer fforinthba, az napra
Machkassy Giergnek Bakayba az ew hazanal megh aîak aa ezer fforintoth,
Digitizea by Google
464
es megh lewen az ew penze kezebeol ky bochassa es ezen niy leueluukel el

foglalhassak. Kynek byzonsagara attuk ez my leuelunketh. Keokh Zekdwa-
sarhekh, wyzkerezth estyn wasarnap 1550 eztendeoben.
Amlaelwr, UrfniMimtHwb, iw Gcf«UdM dtr Stadt WmI 4m SuiUca Bnmm. jtig. im. OrigliMlulll pa
cUitie tu Mvliivit at/fiumd «IbMci ti « ia«giMMialiii dinSOM No. Sf
CCLXXXII.
1550. ISSO- NobiMa SandriH din comuna Michaiulu-mare protest^z : c regeJe Un-
gariei FentitUNidS ce ini dnitedt alton moiile sale i. ale fratelui aeiS din filnatfi.
N
os Conueotus Ecciesie Sancti Benedictî de juxta Gron memorie
commpndrimiis per prnesentes Quod H:;;re;jfins Sandriniis de Na^ Mih.ily in
sua, et Gabrielis de eadem Nagy Mihaly Iratris sui in personis nostram per-
sonaUter veaicndo in presencUm, per modum protestaeionis et Jnhibicîojiis no*
Ims «grnificare curauit in ininc modum, Quomodo ipse Inhibens, dictuaque Ga-
briel, nedum Serenissimum principein dominiim Ferdinandum Hungarie el
Bohemie ele. Regem, dominnm nostnim r!emetui5<îimi)m a donacione et con-
seiisus sui Regy, universorum bonorum, oppidorum, possessionumque et por-
cionum, juriumque possessionarium videlicet Nagylak, cum pertinencys Palaiha,

.Mezewh^ryea, Rethkerth, Tamishta, R6v^ ahnol cum predys ad easdem
spcctantibus, Item Deregcgyhaz, Achya et Fighed vocatis in Chynndicnsi,
item Zenth Gertfh , Achy ,
Kerepcze, juxta fluvium Rorza . cum trihutis in
eadem szent Gergli exigi consueto, et Castelio ibidem habito nec nou Podversa,
Dupocz, Vaath, item Kywles, Raro, Zygheth, Kysded, Belzegh; Item Sythe,
Serech, Igricy ac aliarum duamm villarum juxta fluvium Igon, Item Vasar>
hely, J:iam , et Rcsocz appellatnnim etiam qunrumlihet possessionum ntqiic
villarum juxta fluvios Crasso ct Withelnyk vrcitanim, de codem Crasso, item

I'elsew et Also Igazo nuncupatarum cum pertinencys earundem in Themesiensi
Comitatibus adiacendum, verum eciam quelibet ioca Capjtularia et Comien-
tualia, et alia quoque queutt credtbitia a quarumiibet Uterarum ipsorum, sub
qiiacnnque forma veibonim superinde extradacione et emanat! faccione, quo-
modolibet iam factis vei ficndis, et alios quoslibei, el sitrnanter Reuerendis-
sîmum et Magnificum dominos fratrem Georgium 1 hesaurarium , et Tetrum
Petrowich de Petrovyna ab Impetracîone, et se se statui racdone, usuque
fructuum et prouentuum percepdone et percipi laccîone huiusrnodi Bononnii et
Juritim possessionarionnn snprrîdeclaratorum eorundem Prolestancium Idem ,
Protestans nominibus ct personis, quorum supra prohibuit contradicendo

, , et
«ontradixit prohibendo publice et manifeste coram nobis Harum nostrarum vi-

466
gore et testimonio literarum raediante. Datutn ieria sexta proxima post festum
Epiphanie Doimni Aano duadem MOIedino Qiiingentesinio Quinquagesimo.
i'<f^ty, Kruu> Umanele. IV. p 4 >— $o.

vd.-rr.r^ryf Daps MiînmftiM ciNifanluliii dh Gmm* St. Bt>
Dedicta dcl« I795i In uchiva faiailiJtrk a coalelui Zay.
CCLXXXIII.
1550. Dieta feudal a Transilvaniei in.'ruiti.'tl ta Cluû rdg pc regina îaa ISSOi
bclla, SC inviu pe coinitde din comiutulu Hined6rd i alu 2ârandului, ca sc persecute
i pedeps^sc pe/sm i feStom ie reU dia comitatele aceste, etc.
Articnli tam per Dominos Nobilea Regni Hungariae,

quam Dominos Regnicolas Trium Nationum Regni Transylva-
niensis in Comitiis Kolo svar iensibus ad Diem Festum Purifica-
tionis Mariae indictis condui, et eorum nomine Majestati Reginali
exhibiti in Anno Doiniai 1550.
6. l.icontia vcro fiirurn et aliorum malefactorum maxime in terra Hii-
nyadiensi, quiii sciamus qui sintj cum eo jam ex impunitate pervenerit, ut

infinita mala jam ab eîs fiant, Majestati Vestrae supplicamus, ut Domina
Nostra Clementissima ,
dignetur mandare Domino Comii , ut juxta decreta
Dominoriim Regnicolarum in Coniitatibus Hunyadiensi vx Zarandiensi fures et
alios malefactores ubique in ditione sua persequi jubeat, ne majora mala per
impunitatem Ulorum in dies subsequaotur.
IO. Statutum quoque est, ut quemadmodum hactenus itaedam delnoeps

fures et alii malefactores omnes per homincs ad id deputatos persequantur,
în qua re eo modo et ordine procedatur, qiiemadmoduni fuit determinatiim
hoc uno excepto, ut ad fassionem trium hominum ignobilium, Nobilium vero
duorum, quilibet male&ctor puniatur, ita taman, ut homines illi, qui eorum
fiissione ôs indicaverint, sive Nolnles nve Ignobiles fiierint, stnt probi,
honestae et bonae famae homines, ne ad fiissionem malorum et infamtum ho*
minum aliî malefactores piinianttir.
Si vero in Nobilem aiiqua suspicio furii vei alicujus flagitii fuerit, talis
ad fiissionem septem aliorum Nobilium honestoram judtcetur et ad sedem tllius
Comîtatus, ubî fuertt, ad pudendum deducatur.

Solutio autem comitum juxta ordinem contributionis sunt duo denarii
ex singiilis portis, nec se ad rem et bona malefactorum ingerant, nec colonos
ipsos ad victualia aiiqua cogere sed impensis eis deputatis vivere debeant.
37,399- Doeuoml*. Val. IL Vbmh 4. bd

im
Cum autem multae querelae contra Comitcs fiant propter eirores ab
eîs in persecutione malefactorum coniissos, videlur dominis Consiliarii«; nna
cum Dominis Regnicoiis, quod Comites ipsi ad exciisationem suam ipsorum.
sî quaado de hîs accusarentur, penes nomina inalefactonim ddîcta quoque
omnia, ex quibus male&ctor iile punitionem meniit, consequantiir
Modus aulem puniendi talis observetur, ut pro rebus i'nfra valorcm flo-
reni ncmo orricintiir , se.â virtjis tantiim cedatur, pro omni autem quadrupede
furlo ablato puniatur vita, videlicet pro equo, bove, vacca, ove, porco et
apibus. In puniendis vero illis, qui aurumfaitim camUant, cum talis mas ab
antiquo liierit observatul» ut qui in eo erimine fnerint deprehensi, bh caput
siium redimrrr pos'îint. tertio vero capitis suppiicio afficiantur, decretum est,
ut mos iste etiam deinceps in hac re observetur.
Monununla comltial» rcgni 'l'ranjylrantM. Tom, L pig. ^2 —306. Copie >iitipla In arctuTâ museutui
iiaMilviiiiI dm Qoil.
CCLXXXIV.
I5S0. 1550. Dieta Ungariei, intrunitX la Po^nQ, concede, ca MagU se se pM Str-
muta de la UH& demna la altuia, pe lâng anumite conditiuni.
Bohemiae
N etc.
os Ferdinandus divina favente dementîa Romanornm, Hungariae,
Rex semper augustus , InFans Hispaitîarum Archidux Austriae, ,
Dux Burgundiae, Brabanciae Marchio Moraviae et Comcs Tyrolis etc. Me-

moriae commendamus tenore presentinm significantes ,
(juibus cxpedit uiu\ ersis.
Quod Domini, Prelai, Barones, Nobiles, caeterique Ordincs et Staius liddes
subditi huius R^ni
notri Hungariae, in presentt generali G>nventu pro festo
Epiphanîarum Domini anno Millesimo, Quingentesimo, Quincjuagcsimo Posoniî
celebrate, ex edicto nnstro congregati, exhibuerunt nobis humiliter infrascriptos
Articulos in Conventu ipso communibus omnium ipsorum votis conclusos, ad
proposiiionem nostram eis factam respondentes. Suppiicaruntque Nobis humil-
Urne, ut universos et sînguloe Articulos ipsos, omniaque et sîngula in ets con-
tenta ratOB, gratos et accepta habentes, Nostrumque Regiunt conaensum dsdem
prebentp??, authoritnte Pt potpstnte nostra Regia acceptare, approbare et con-
firmare, atque tam nos ipsi conservare, quam per alios omnes consevari fa-
cere dignaremur. Quorum quidem Articulorum tenor talis est.
(XXXIV.) Quod ad migracionem colonorum attinet, ad quam libere
i) In «lift caMn|ilan>: cootcdlNuitur.
Dlgitlzed by Google
permittendain multts et gravibus racionibus Maiestas Regia fideles suos ele-
menter hortari dignata «st, tametsî dominis Prdatb ac nonnulîs eciam ex do-
minîs Baronibus probabatur migracionem colonorum liberam uUque relinquendam
esse , nitlla condicione interposira ; cum tamen in contrariam sentenciam pltirihns
suifragiis itum esset, ut videlicet condicionibus quibusdam interiectis migratio
Etbera oon relinquatur, tandem commumbui vods sic est conclusum.

(XXXV.) Ut aervida ac alios census et prouentus, iuxta superioris
amu oonsdtucionem , teneantur hoe edam tempore colonî prestare; verum in
impostcione, educillacioneqiie vinormn ,
qiie plerumque miseris ifrauis admodum
et onerosa esse solet, certa iimitacio tiat, supraque seruicia superiori anno li-
mitata oolomis oppressus alio migrandi liberam habeat facultatem, modo et

ordine, ut utferiua declarabitur.
(XXXVI.) Statuium est igitur, quod nemo Oominorum, aut Nobilium
vina colonorum suorum, illis inuitis, eciam precio auferre possit, sed si vina
coloni aliis venderent, ea domini precio ipso, quo aliis vendita fuerant, sibi
recipere pocius quam concedere posânt Modns vero edodllandi vina is
ab'is
est eonstitutus, ut în quorum dommonim aut Nobiltum bonts promontoria vi-

nearum non sunt, cogunturque coloni adiiecticia et externa vina bibere, liberum
sit colonis a festo Michaclis usqne ad festum Natiuitatis Domini vina educillare,
et tandem domini.s toto anno, iusto precio, iustaque et consueta loci mensura,
tsntummodo ne per urnas amphoras în nngulas oolononim domos vina
impCMiant ac distribuant, predumque vini hoc modo distributi vi exigant, ab
his etiam, qui vino libentius carerent. In illis vero locis , in quîhus promontoria
sunt vinearuni, habciuque coloni vina ex proniuntorio eodem proveniencia
coQclusuin est, ut de iesto Michaelis usque ad iestuni Georgii coloni sua vina
ttniusmodi possint edudilare. Reliquo vero tempore domin» in bonis sui con-
tinua vinorum educillacîo sit libera, modo superius descripto, et non aliter.
Qnod si infra dicta festa Michaelis et Georgii vina illiiis promontorii colonis
dehcerent , dominus eius loci , non alius quispiam ,
possit medio hoc quoque
tempore educillare, modo supradicto.
Edudllacîo autem ipsa medio unius vd aherius ex colonis, perdominos
aut Nobiles io sui bonis, iuxta veterem consuetudinem , modo praemisso iîeri
possit. îta tamen , iit colonus iile interea qvio vinum ediicillaverit , ab hebdo-
madali servicio domini sui liber sil, et insuper Dominus suus pro cura et
expensis educillationb de singulis urnis, que ubique ad trânta duas pintas
supputari possunt, siogulos quattuor denarios ungaricos soluere teneatur.
(XXXVII,) Super modo autem et ordine, qui in licentiacione coloni
migraturi, si cui videlicet immunitates et ordo, tum in superiori, turn vero in
presenti Conventu super his eonstitutus non observetur, tenere debet, statutuu)
est I ut in singulis Gimitatibus coram Vioecomite et Judidbus Nobilium acju-

ratis Nobilibus, qui superiori anno fuerant constituti, in fiide sedis Nobilitaris,
Dominus aut Nobilis is in cuius bona colonus migraturus se conferre constituit,
deferat querelam ipsius coloni migraturi ; ita tamen, ut singulis quindecim Hiebus,
aut ad summum singulis mensibus sedes in Comitatu conuocetur, eaque que-
rela audita, Vioecomites, Judices et Jurai Nobiles, de eorum medio mittaht
tres Nobiles, cum uno vel alcero Judicum Nobiliunt, ad iaciem eius l<ict« ubî
habitat cnlonus migraturiis ,
ibiqne prefatus Dominus aut Nobilis coram îpsis
per judicem et duos ciues illiiis loci, simul et tres vicinos et conimetaneos
propinquaruro vîllarum, NobHes vel ignobiles, comprobet, oolonum itium per
dominum suum extra premissam ooostittidoDem impeditum fbine, nec talis Judex,
aut civis loci ilHus, vidnique et commetand per doininos suo* a dicenda ve*
ritate prohibeantur, sub pena sedecim tnarcanim. Si qui prohiberentvir. cnlonus
illico diniittatur , sine uUo ulteriori iudicio ;
propterea quod prohibicio pro suf-
ficîenti probacîone îo^ «juer^ haberi debere videatur. Quod si tpsi Judex
veldues duo testfficari oollent, in singalis marcîs convincantar, et nthilomlnus
ad fasaionem suam prescriptorum trium vidaorum ac cnmmetaneorum colonus ,
mipratiirus absoluatur. Quod si vîcinî quoque et commetanei fa teri nollent,

ipsi quoque in singutis marcis convincantur , et colonus modo premisso liber
dimitiatur. Caso vero quo testes ipsi tesdmonia sua deponente*, inter se ,
discreparent, et tam pro oolono quam contra eum patia testimoida essent,
turn Judices supradicti secundum ipsorum conscienciam prout videHcet veriota
,
,
eis et probabiliora videbuntur, iudirinm et institiam factant. Examinacio autem
testium eo modo fiat, ut singiilatim ac seorsum testes exaniinentur , ac ad de-

posicionem îuramenti de veritate iâtenda utraque pars, quarum interest, ad-
moneatur. Que si ambe ooo coroparerent, tone nibHominus ad oomparentk
instanciam dicti Judices proccdant, modo supradicto, iiidiciumfiuc et iusticîam,
seninduin preniissas atlestacioiies, ubiquc faciant Quod si culoiuim absolvendum
ehse compererint , soluiis prius debitis, si quibus colonus domino suu vei al-
teri alîcui in bonis domini auî obligatur, illum liberam fadant. St aherutri
partî graue et onerosum iudidiim illorum foret, liceat utrique pro libito caiisam
prouocare seu appellare ad Vîcecomîtem, ac ceteros Juratos Nobiles et Judices
Nobilium, in faciem sedis Comitatus eiusdem , teneanturque ipsi Vicecoruites,

Judices Nobilium et Jurai, sine mora, causam ipsam reuidere, et in ea Udelem
aentendam pronundare. Cui sentende nulla ulterior »t appelUtîo. Neque poit
ludiciwn huiusmodi factiim colonum snum libertim iam prononciatum quispiam
,
Dominus aut Nobilis vi nut fîdeiussione vel alio (juovis pretcxtu reinere aitdeat,
,
sub poena ducentorum florenorum, per Vicecomitcm irremissibiliter exigendo-

ruro, et parti ipsi Vîceeomiti, Judicibus ac Juratis Nobtttbus equaliter, pardm
vero lese parti solvendonim. Eadem
tam in iudido primo, quam in appel<
ratio
ladone obseruetur si cum ipsoiu^ eciam Comite causa alicuius coloni de bonis
illius migraturi emprsert. Domintis preterea ac Nobilis, qni sub iudicio vel
appellacione colonum ilium suum de quo fit iudicium, quovis genere pene,
aut multe oppresserit, in pena supradicta ducentorum florenorum conuincatur.
Interim tamen idem ccdonus servida, inatar alioram colonoram, exbibere ipsi
domino suo teneatur, usque ad finem litis. Si vero compertum fuerit quod
colonus nullam iustam querimoniam habui«;set ,
propter indebitam accusarionem
domini sui, in viuo homagio, tiorenorum videiicet viginti, domino suo con-
vincatur.
(KXXVm.) IIoc edam dedarato, quod « quis colonum akerius per
vim abduceret siue dam aut furtim, aut fugientem redperet, modo premtsso
GoogI
tres Jurai Nobiles, cum uno vel duobus Judicibus Nobilium, ad faciem loci
ilfius, quo se colonin alMnitro modo reccpit, acoedant, et ibidem ordine pre-
dieto, comperta rei veritate « oolonum talem statim domino priori resdtuendum
pronuncient. Si vero domînus eîus loci colonuin ipsum contra tlîorum delibe-
rationem retincr(;t, ex tune in ducentis flort-nis, modo prrmisso ,
parti lese et
Judicibus persolvendis convincatur. Si vero dominus vel Nobilis ipse non in

eodem Comitatu, aed remotius resideret, aut forte atMque sdtu illius talia co.
tonus per îllius offîciales vel colonos abductus foret , aut ipse coloiuis dam ad
eius bona aiif(it;isset ,
sictjue «fficiaîes et coloni talis loci, ubi colomis repe-
rietur, inscio domino rt-ddere recusarent. tune doniiiuis preiiiissa pena siatim
non mulcifttur, sed iuxta loci distanciam terminus unius vel alteriu!^ sedis iu-
dkiarie ad restituendum talem coionum et conoedatur, et colonus domino suo

per Vicecomitem et Judioes Nobilium restituatur sive îs in bonis regîis , sive in
aliorum fuerit.
(XXXIX.) Hoc quod cum plerumque contingat

preterea addito , , aii-
quos dominos et Nobiles coionum quempiam suum sub pretextu alicuius , fali
criminis captivar, et oongregatîs personts que sibî vîdentur, eum in amîssione
capitis, sub forma iudidi, oondemnarî facere, vel eciam aliter captivare, et
tandem fulciussione obligare . ut sic semper colonus fideiussione obstricttis a!io
migrare non possit; propterea statutum est, ut non obstante talis iudicii ad-
ministradone, aut fiddussionis obligatione, colonus indebite hoc modo aifectum
se esse predendens, ad eum, ad «lius bona migrare proposuerit, qummoniani
et omnes processus ac probaciones, modo praemisso, agere, et si indebite
grauatus fuisse, vel aliter iiiiusie in olî^Vrrtione fidpftt5;<îonis positus iure corn-
perietur, fideiussores absoluantur et colonus modo premisso migrare possit.
Si autem iusto iudtdo condemnatua et fideimsîone merito obligatus fiiisse iu-
dicabitur, satwfadat domino suo et maneat.

•
(LXII.) Preterea .statutum est, quod pro evitandis diversis inconve-

nientiis, que hactenus sepenumero in Comitatibus contigerunt, propter incerta
et ignota sigilla,in posterum tn singulis Comitatibua sub uno stgillo litere
nomine Comitatus expediende, ex benigna conoeiaione Regie Maîestatis, ex*

pediantur, quemadmodum fit in Comitatu Symigiensi; que qnidem sigilla post-
qiam fiierint impetrata et comperta, asserventiir in singulis Cotnitatibus in
archa, seu ladula, sub sigillo Vicecomitum, Juuicum et Juratorum Nobilium,
neque excijnantur, nisi cum tempore sedîs iudidarie litere alique nove Comi-
tatus fuerint oîjsignande, quibus eciam literis sub.scribant se idem Vicecomites,
Judex c-t Jurai Nobiles, vel ex eis qui sciunt scribere, simul edam Notarius
Comitatus.
(LXXII.) Statutum est eciam, ut rustici illi, qui vel propter famem,
vd metu Turcamm, de Sclavonia in Hungnriam, per hos annos, emigramnt,
per eos, in quorum bonis sunt, si sponte redire \oluerinf, remittantnr, nec
reinere audeant, sub pena in articulis migracionis colononmi expressa.
470
Nos igitur siippliracîone premissa dir.torvim fidelium nostronim Domi-

nontm Prelatorum , liaromim ac Nohilium, alioruinqtie Rct^ni luiius notri Or-
dinum ac Statuum, clementer admissa , predictos universos et singulos articulos
modo prembso nobi« pra«sentat08, praesentilnis literis nostns de verbo ad
verbum inseri et inscribi fecimus, eosdemque, ac omnia et singula în eis
contenta, ratos, gratos ac accepta habentes, eisdein nostnim Regi\!in con
sensum benevoliim pariter et assensimi preljuiimis ac illos et queuis in eis
,
.
contenta, nostra Regia autoritate acceptavimus apprubavimus ratihcavimus ,

,
et confirmaviimis ; ofiereotes Nos ctemcnter, quod premissa omnia, ia pre-

dictis articulis contenta, tam nos ipti invîolabilicer obseruabimus, quam per
alios fideles subditos nostros cuiusciinque status ct conditionis existant, obser-
vri faciemus; immo acceptamus, approbamus, ratihcamus et confirmamus,
haruni nostrarum vigore et testimonio literarum. Datum Posonii decimatercia
mensis Febniariî, anno Domini millesimo quingentesimo quinquagesimOt Re-
gnorum nostronim Romani vigesimo, aliorum vero vigenmo quinio.
'•r r.umcnta comiii.ilir. ir l; m Il ingsriac, Tom. Ui, pag. 293 — 336. KtcinpliinB «WtnipOWIlB In MChiw
cancelari«i «ulice unguiesci. — Corpuj Juris bungnrici Tom. 1. (1779) 418—442.
CCLXXXV.
I5SO< 1550. George Martintisiu, locotenentulil regaltl ald Traiuihranieit acrie lui Toma
de Nadasiî, comitelui din FajarafQ cS-l ,
d
tiit silina pentru eliberarea voivodului
Sit/an Maiiatii din captivitatea 1 urcilorii , i c Polouii aii avuiu o iuptâ cu Moidovenu,
In care luptX an perltii nui muli Moldoveni.
Câusam Domini Majiathi ita prolecto hactenus egi , ut m omni lega-

tione singularem de eo apud Baasas, quoram opera potissimum hoc negotiuro
oonfierî poaset, fieri voluerimus. Nune quo-
per Oratores noatroa, mentionem
quc, cum Oratores notri, cum censn et rfonariis acî Portam Caesaris niitte- ,
rentur, ita a me edocti sunt, ut et Oominum Majlathum, et Dominuni Valen-

tinuro Thorcik per omnem occasionem conviant, eoque modo, in consequenda
eorum libertate utanttir quam soli ipn Oratoribus praescriberent. lllud tamen
,
qiiod Spectabili, ct Magnifice Domino Comii a Salmis, Dominatio vestra

Spcciabilis et Magnifica me Jtxisse scribit, fieri quidem potest, me ejusmodi
aliquid dixisse, tam cum niale affecto corpore turn essem, nihil tale a me
profcctum esse memini. Si vero dixi aitquid haic rinule, ad mores Turocos
respexî, quod largidone vehementer caperentur, nihilque esaet, quod amore
illi
pecuniae facere recusarent, nec ullam praeterea viam tllius llbertatis esse video.
I) Hujtt* captivii*! ii , i|>«: ^laitinusiu*, ousa crai, Dec MajUtIui eUtwraUoncin , iil cx c«NiM paliilt.
Mm luiibat. (IV.}.
Digitized by Google
471
Novi nune nihil est , nisi quod tres Chiaussi Cae^âris- non hn multo
ante, apud rae eranc, quorum duo gratulatum ad me, de reditu Caesaris a
Persîa mîssi fberant, quos 15 Febniarit remîsi, tertium vero unaotni Orato»
ribus nostris, cum censu, et donariis 5 Marii absolvi, qui Coronae nundum
fîlii Caesaris Fereclevith Chiaiisiuiii obvlum habuerunt, per qiiem molossos,
alfosqie canes leporarios, a me sibi mitti postulavit. Caesar una cum uxore,
Aliaque sua, el generu Rustao Bassa, ad loca Adrianopoii vicina, in quibus
venari consvevft, animi gratia venerat, ut» filium quoquesunm, quem in ejus
absentia Adrianopoii reliquerat ,
convenit, peractaque venatîone . remisso iterum
Adrianopolim fîlio , solus Constantinopolim reversnis est , ubi bcllicum statiin
apparatum sui omnibus denunciari jussit, quod qua raiune ille fecerit, nescio.
Poloni et Moldavi, bello inter se decertarunt, multique ex Moldavis,
ut intelligo, desiderati sunt, quid deinceps ab iilis fiat, divtnare Itcet ve-
rius, quam scribere. Hic ego inter Moldavos, et Tranaalpineiwes, tamquam
inter Scythicam vastitatem sedeo omnîum rerum novarum quae aliqua vo-
,
,
luptate afiicerent, inscius. Gratum itaque mihi esset si Dominatio vestra Spe-
ctabitbet Magnifica veteris amici sui memor, de rebus, quae isthic aguatur,
faoeret(me) interdum certiorem, cum ea tantum vera esse ducerem, quae
a Dominarîone vestra 3pectabilt et Magnifica profecta acdperem etc. Ex Mo*
nnsior 9^. IkbrtH 1550.
Frater Georgius
Eptscopus Vuradunsis Thcsaurarius tt Locumtenens
fraj, E|>tolae proceium regni 1 lungariae. Pars 11. paj; 19)»— 200.
CCLXXXVl.
155a IstoricolB AtttaMfu Veranim scrie lui Miekaitt Ciata^ cS epIseopoU din 1550.
Agria, Niuiat OlahUU, l'a numita arcbidiacooa Ib diecesa sai).
Automus WrHcttts Mitkath Chiaeckie S.
.^îhi reverendissimus dominus Nicolaus Olahus, vir clarus et andstes,

animoque in me maximo, archidiaconatum in eodesia sua contulit, cujus pos-
ij Um «cuta «locuneatA, precuni i din cele, «e Ic româ pubika roat.Urale, %e vcd«,«t Amoniu
V«r&n i u. »<xita iitoricli pKnB de Mrt awiyn Komftitilatn, I4T JkUmttt tatttgfk *« «riert WMli lomM, tul
Nicolae Olahultt.
Dlgitized by Google
ses8ion« per procuratorem accepta, ipae quoque petam Augustam. Tu jam illi
negotio , quod te rogaram, respondeas velim, ciijus moram sî loogius proferes

majore me damoo aiificies. Vale. XVI. Maji MDL. Vtennae.
MotnamenU Hon^rtoe biuoika. ScrijaUMci. Ton. X. pig. 63 — 6j.
CCLXXXVII.
i;aGtorgt MarttHHsiu Iccotencntultt regala aKl Transilvanld nigXpe 7«mm ,
dt Nitdasii comisariuh" regelui FerdinaiidQ se vin câ mai în grab CU armata ger-

, , i
manii, ca se ocupe Transilvania, încS înainte de ce ar ocupa-c Turcii.
iSpeGtabnis et Magnifice etc. Quemadmodum prioribus quoque litteris

mds, Domînationem vestram Spectabilem et Magnificam, ita nune quoque
roijo. ne moram faciant. videant, qiiid dc iiCLôtio castri Almas statriere ve-
line, dutnrnodo moram ne taciant, etiamsi necesse erit, exercîtum Germanicum
relinqiicre sub castro Alroas, alias tamen copias stattm huo adducant. Illud
enim Dominationes Vestrae, ceito persuasum habeant, quod hte omnia jam
parata sint, nihil aliud jam desideratur, nîsi ut Dominationes vestrae cum
copiis rcLfiis statim veniant. Si enim Comcs Tcmesiensis (Pctrovics) ingredietitr
ne haec otmiia perturbet, et, si prior Devam venerit, ita angustias lUas oc-
cupabit, ingeniisque et alîts munitionibus ae munîet, ut nos hinc d nlhil no-
cere potoîmus, ipse autem a tergo liberam habebit viam. Necesse îgitor
ewet, ut nos priores Devam occuparemus, ita ab ingressu fa>

postea et iile
cilius rohiberi posset. Vctiiaiit igitur Dominationes vestrae absque aliqua cun
ctatione. Scripst etiam Domino Generali Capitaneo (Joanni Castaido), Suam
tamen Domînationem Speetabilem et MagniAcam tantopere solldtare non poc-
sum, etmolestiam aliquam Suae Dominationi SpectabiK ec AbgniBcae mduee-
rem. Ingressum aulem Comitis (Castaldi) Dominatio vestra Spectabitis et
Maj^nifica întelliget ex litteris reginae, quas Domino Generali mlalmus. Ex
castris ad Albam Juiiam positis 5. Junii 1550.
Ejttidan DaoiiwtUMi» VcMcM Sfcei. et M^gftif.
(leililltsimu*
Fraier Gef^rîus:
Episcopus Varadunsis 1 haaurarius el Locuntlenens.
Ftajr, EpMielae {metru» ftgnt HuiuiM. Vm, II. pic. aoo mm.
Digitized by Google
478
CCLXXXVIII.
1550. Domna DoroUa, fica nobilului George Ger banii din Almaii m BSutO, 1550^
vinde sororei sale Ana prile wle de moie din distrîctulti Caransebeului.
rôs CapUulum Eoclesiae Albensîs Transsylvaniae, Memorîae Com-

mendamus per preamtes, Quod Nobilis domina Dorothea de Zazsebe$, filia
Noliilis qiiondam Gcorgy Gorbaii tle Halinos Relicta vero Jacohi Waclay onera
vX cjiiclibcl graua:iiina Nobilium petri Micliaelis, Atlanii et j:iat;Ii fiIiorLiir. alio-
riinique cunctorum fratruin propinquoriun et cunsaiiguineorum suurum quos

infrascriptum tsuigeret et oonceraeret, sew tangere et concemere posset Ne-
gotium soper ae assuinincnies, Coram nobis personaliter constituia sponte et
lit:,crc fas-ia est el Retulit in hune modum OihkI ipsa cum ob fratornalpm ,
amorciu et dilectionem, quibus Erga Nobilem dominam Annam Neme filiam
Nubilisquondam Georgy Neme, conaortem vero Nobilis Georgy prygory fily

Bena de Karansebes aororem suam afliceretur, Turn vero pro Aorenîs viginti
Monete currentis paratis in pecunys plene, vt dixit, ab eodem Georgio prygory
leuatis et perceptis, Totales portiones suas possessionarias In possessionibus
prygor , Rawna ,
dolynpathak et pades, In districtu de Karansebes Existentibus
habitas ipsam Jure auîtico concernenies, aimul cum cuaciîs eartindem perti*
nencys et vtilitatibus quibusiibet, terris scilicet arabilibus cultts et jncultis

pratis, campis, pascuis, fenetis siluis ,
nemorilnis, montibus, ooUbus, rubetis,
spinetis ,
arundinetis, aq'ts, fluuys, et aquarum decursibus, piscinis. piscaturis,
piscinarumque et molendinorum locis, vineis et vinearum promontorys Et ge-

neraliter quarumlîbet vitilitatum et pertinentiarum earundem Inteigritatibus
quouis nominia vocabulo vocitatis , Ad easdem de Jure et ab anttquo apectao*

tîbus et pertinere debentibus, qiie videlicet pro nune in manibus dicti Georgy
Prytjory haherenîur, memoratis nobilibus Georjjio prygory , et dominae annae
Neme consori eiusdem , sorori suae, heredibusque et posteritatibus eorundem
vtriusque sexus vniuerus* pro dîcto fraternali amore et dllectioae ac premissa
summa pecanîarum, florenorum scilicet viginti, dedisaet et oontulisset et In-
scripsissel, prout dedit contulit ct Inscripsit Jure perpetuo et Irreuocabiliter
Tencndas posstdendas paritcr ct habendas, Nullum Jns, luiUuinqiie Juris et
dominy proprietatem In eisdem sibi ipî>i aut hercdibus sui reseruando, sed
totum et omne Jus ac quamtibet Juris et dominy proprietatem quod et quam
prelEata domina doroêa ia eisdem haberet seque et auos habere speraret
Etiam in futurum qiiniiismodo Iti c:cxsdt.iii (îcoryiLin: pryg;ory et doitiinain
Annam Netnes sororc.m suam ,

eorundemque hcredcs rt poster itates vtriusque
sexus vniuersis transterendu et Transfundendo pleno Jure, Saluis tamen Juribus

eiusdem dominae et filionim sttorum în pre&tts possessionibus haUtis, quae
nune apud manus Nobilis MichaeltS Mexew titulo pôoris haberentur, eidem
domiiiae Dorotheae et filys sui prenominatis semjjer permanciuilnis F-x quibus
cum primum easdem Juridice obtinuerit partem , eosdem dominam dorotheam
37499. Ooewnntc V«L IL PkfiM 4. 00
Digitized by Google
et filios suos ooncernentem extrdare teneatur, hanim nostramm vîgore et
Testimonio Literarum medianle. Datum proxima post festum Cor-
feria sexta
poris Christi. Acmo Domini MiUeaiino Quingentesimo Quînquagesimo.
Puty, A SaOifiByî Biml. III. M. iCc—ate. Iii •idum caplt«Miri 4in Albt falia. CSmh Zanad.
FW. t. Mio. 34-
CCLXXXIX.
ijo. Notariula Nietlat Mykulick din Oradea-mare scrie lui Tema de Nadnuf.
ci voivodula StefanU MaihOB este grea bolmvO in captivitatea «a din Coattantiaop^».!
fi cS sulunulQ turcescu se prcgStcsce cu resbeiO asupra regelui Ferdljianda, dadt nu-i
va restitui cetgile din Ungaria, ce le ocnpaae ia analtt trecuta.
I Iîs proximis diebus fui apuci Reverendiasiniuiii Dominum Varadien-

sem (episcopum) Albae Jnliae, tibi constitutus sum cum Oratoribus Suac Reve-
rendissimae Dominationis, et Magnifici Domini Joannis Torok Constantinopoli
adventis, (sic) qui admonuerunt ine, ut Spectabili et Magniticae Dominationi
vestrae, ex parte Spectabilts ac Magnifici Domini Majfaith aliquid soritterem»
quem oertb narrant , nimc in Tedicula O , gravissima affîci aegrititudine , et nihil
pro tiinc potnisse huc de sttu suo scribere. Dominus Vâlentinus Torok pst
in Jaynyzzar-J, separatus jam a Domino Majiath et in gravissimo niancipio

detinecur, nec priatino praesidio fniitur.
Orator regiae Majestatis Marcus Zyngy, nondum est (in) aulae oon-
spectURi Imperaton's productus, nec tributum eo tune est ab eodem receptam
neque etiam aliquod adminiciihim ,
huspitit eidem attributiim , scd solitariis ex-
pensis utitur. Requisitus est per liassas, utriiin sit edoctus, si castra Agriae,
et aliaanno praeterito intercepta, regia Majestas reddere inteodat, alioquin
indncianim iiu1h4>e8 faabeatur, sed arma qaamprimum exspeetentur. Bellum
Turcicum dicunt esse in itinere, non tamen ultra 20,000 se extendens. Dicunt
praeterea Caesarem contra Persam recent ia arma velle niovere et quamvis
, ,
Agria obsidendu esse vereatur, timendum tamen sit potius Castro Zigeth cum
sui vidnis castris etc. Dat. Agriae 13 Junii 1550.
Nicoiaus Mykulick Noiarius Varadunsis.
Plmy , Epiiiolm pnemia ng)*i Huafutaa. I*im. II. fagi •M'— «03.
1) Hoc nomine venit CHldlim, al racaat SapUnUuniuai , ia qao LiCgaU* alîoniai, iaidlcw bdlOi
Tm«ac •elcM indudcre.
a) VeriliBiilIlar eiccir, la qiwia faelicMi haieMiil conjid loIaaL (Fr.).
475
ccxc.
l5;;o Caiioniculil Antoniu Vi raniit scrie profesorului Ionii nasenhrrg , cS. sulta- '$5^*
nulu turccicti cere dcla Ardeleni 500 de cai, unQ nou feliil de tributîi, ce Iu pltiau pâa
aci raioiai JtemkmU.
Anianius IVraneins yoanni ffastithrgio S,
^*Tova si quaeris, Viennae, providentîa optimi, piî fdicb prîndpts

quieta sunt omnia; de fintum etiam tumultibus mitiora, quam quum discede-
batis hinc, afferuntiir. Rx Transsylvania id liabt?tur. Oratores quos Heremitn ,
ad Tiircam miserat, redienmt : iis audiendis publicus l'hordae conventus de-

crctus est, €t iaetane an trisiia retiilerint, is qui haec mihi rcfercbal, igno-
rabat. Barbarus tamen împeravit Hemeritae CCCCC. eqtios TramsylvanM,
Petrovio CC, misitque pro his utrique pecuntam , ne grads eos petiisse vide-
retur. Qtiantiim haec res habeat furi , nescio an poteris perpendere ,
qnnd ejus
factionis ignoras conditionem. Novo certe vectigali , nisi me fallit opinio, sternit
Tyrannus viam , et jugum sensim pergit iis injicere ,
quos in plagas pellicit.
O egregtum venatorem, o faltacem Heremitae et Petrovit in Turca fidudam.

Nequit, nequit, mihi crede, turdca perfidia cum iis, quibus imminet. u!lts vd
aequitatis vel honestntis terminîs consistere. Hactenus Valaccliorum erat hoc
tributi genus, de quorum equitiis meminit Strabo VII. libro; jam et I ranssyl-
vanorum erit. Verum eos quantura putas animi habtturos, ut vel quadrantem
pro liis equîs acdpiant? alîoqui mox ingratîtudinis arguerentur, ne quid pejus
divineni tamquam parum a Turca' aocepissent : frui sdiicet, ejua beoelido,
libertate et patria, Novi equidem ego latronum praxes et insolentiam, vereorque
insigniter, mi Hasenberge, ne ad tributum solitum, quod quotannis pendant
Solymano a Valpensi Sokiosiensi Quinqueecdesiend et Strigpniensi excîdio
, ,
appendaat jam et equorum pensionem , paulloque post ubi hutc quoque oneri
ditdtam eorum sufficere viderint, cogantur demum et Impubenim suorum
decumas dare. Scd vivunt aiigusti viviint optimi et fortissimi caesares notri,
.
vivantque, obsecro, et valeant, idque jam tandem injuriarum, vibrato in orien-

tem gtodio, non ierant Si quae alta occurrerint litterîs digna, ofjîdoassime ad
te, dum hic ero, perscribam. Tu vero md memtneris et fdîdsâme valeaa. so.
Junii 1550. Viennae.
M«ii«aieiik» HiNisiwiw bictoric*. Scripiom. Tmd. X. pitf. 71—79-
Dlgitized by Google
476
ccxa.
ISSO- '550' Anloniu Veran[iu rdg pe Ntcoiae Oiahuii, episcopulu din Agria , se-lu
recomsBde regelui Feidinandii peotni unit nou poatd in hierardii» bicericâc 'K
AtUfimnts WroHdus Nkole» Olaho pratsttli sue S.
êndidum quoddam non exîle, ut refertmt, vacavit per hoxe dies

Strigonii , cujus causa diKtum quidam îstuc jam profecti sunt, quod ego serius
quîdem intellexi ,
<]iiam rt's mea postulabat. Quamquam igitur satis verecunde
agam pro me ipso in hoc beneficio consequendo, quum adhiic nulla merita
me in fiictione vestnt conunendoit : nou dcaunt tamen causae, quibua id audere
noa expavescaro. Qementia iaprimU, bonitas munilîceDtîssiini prindjNs tui,
deînde singulare judicium quo polles ki hominibus cognoscendis. Kon dubitans
Igitur, certum te jam et persnnsum ese de intec;ritate mea, qua in istius
optimi principis servitio reliquum id aetatis meae sum exacturus, te praesul

ampliasime, majorem tn modum peto, ne dedigneris, si licebit, videri.squc e
dignttate eque re mea futurum « mei apud serenissimum r^nem niemtntaae. Nihil
volens interea tanto domino, tamque pic parenti meo, de me jam non me-
diocriter tn episcopatu suo meritn vel nnerts vel molestinnim impunere. Cujus
quidem erga me animum tanti facio et lacturus suni per omnem vitam, quanti
quidv» benefidomm , quod in homines quam dignissimos conferri poMit. Omnia
enim optima et feiicîssima mihi accessisse perspexi, ubi me in gremium be>
nevolciitiac tuac \'idi j>ervenisse. Sed ex me (]uid vicissim vclim [lollîccn aut
debeam? equidem praeter fidem atque obsequia nihil invenio magnitudini tuac
convenicntius.
Haec tamen ita jam data, dedita atque addicta tîbt sunt, ut ntsi morte
mea divelfi a tuo limiae minime queant. Quîcquid igitur tua opera tuaque
commendatione accedet mihi fortunarum, id tuum censebo semper, nempe în
tuiun hominem collatum. Vale. 2 julii 1550. V'iennae.
Munumcnla lliingiiri«e historîn. Striplor». Tom. X. pBg. 76-77.
I) Vc^ *i ddCMieM«it« Nr. CCLXXXVJ.
Digitized by Google
477
CCXCII.
1550. Aniontu Veranfiu scrie profesorului lonu Masenberg despre incursiunile, >SSO'
«c leû Otcutit Ttara t Jitmâ$tu în (hiiitinile Poloniei.
AiUtmms Wramâus yoanm HtumUrg» SI10 S»
Oaetenim nihtl est, quod scribftm, scribam

qiium alin nostris de rebus
externa , ne ullum tempus praetermittam quo alîquid Htterariim mearum acci-
,
pîas. Afferunt Po!onos roncessisse tandem reri siio iixorem

, ciijus causa ,
totum illiid regnum hactenus turbabatur. Ea tamen conditione, ut de ea coro-

nanda, deque liberis, si quos ex illa suicepturus esset, ad regnandum eUgendis
prorsus omnem spem et cogitationem abjicereL Dura amani et praesertîm
princip! a subditis conditio, Venim sic bonus juvenis evictu'; proccnmi suonim
pprtinacia pt libertate, omnino snccubuit, et in concordiam cum iis rediit, qnam
bono, quamque aequo aninio, forsan melius perspicieimis cubuit, et in con-
cordiam cum îîs redtit, quam bono quantque aequo aitlmo, forsan meKus per-
spiciemus, ubi paulo post evaluerit. Sed ne humanis rebus unquam desit
Erynnis alicjua, odia nobilitatis a filio \ersa svnx in matrpm. Insimulant banc,
multa olim dum inibeciliitate mriei fracti jain senectutis incommodis regnum
moderatur, severius licentiusque , quam pro muliebri sorle conveniebat, praedia
et posseasiones privatorum usurpasse. Nune quique sua reposcunt, hisque de
rebus eodem comitiorum loci judicia agitant, regina ipsa non plus a comitits
quam tmo milliari di«;tante. A Turca etiam non sunt quiet! Supertoribis men-
sibus non exigua Turcarum, Tartarorum et Valacchorum manus fines eorum
ex ea parte Poloniae, qua eas nationes attingunt, per Podoliam, transito
Aunu'ne Borysthene invaserant. Pretvieius homo slesita, belii gnania, dt in
hosdles incursus promptissimus, qut ea loca praesidio tuetur, cognito hostium
adventu, et jam de quoque in vîcinia dispositis factus certior. dimisso
insidiis
in arce, cui praeest, Ochyakovo nuncupata, parvo milite, cum reliquo ipse
quoque in insidia» e regtone bostiuro perexit, facta prius late apud bostea
iama de sua aliorsum profectîone, simulque mandat arcis pfaesidto, ut ubi
bostes impetum in arcem fccerint, edant ingentem omnî ex parte tubarum,
lympanorum et bombardar;im freniitum quamque maxime po?!5int, persuadeant
,
hostibus ea specie , milite arcem non esse vacuam. Adveniente itaque designato
eruptîoaîs tempore, enimpunt ex insidiis barbari, suromaque vi atque ataeritate
impetum in arcem faciunt Pretvicius acoepto s^fno oj^gnatlonb» quod sub
praeceperat, prodit etiam ipse, bifariamque divisis copiis, accurrit impiger,
et in hostium terga, qui long-e majore numero erant, quam ipse, irrumpit.
Insperata invasione tantum tertur terruisse Barbaros, ut ne vultibus quidem
ad imminentes Polonoe conversis, extemplo se se in fugam eifuderint PftCvi-
cius eos ad Borysdienem usque continuata victoria insequutus, quî jam ob
^ kj .^Lô i
y Google
478
veris vicinitatern iinbccilliorc ^-^lacie tenebatur, in tantum casum adegit, ut

qui cis aniiiem subsiitcrant, ruina glacierum in aquis oppressi sunt. Minimo
numero fuenint superstites. His de rebus muM sunt oratores ad Polonum, qut
Turcae nominc Prctvicium cum COmmifitOnibuB sui ad necem exposcant, quod
si minus libuerit, CC. M. florenorum exig-unt propter foedus violatuin. Fucre
quidam, qui dedendum liosti Pretvicium censerunl. ne saepius id conlrover-
siarum cum Turcis habere cogerentur ,
viatûe liiuc patetîeret: justo bcllu cum
hoste tam poteni atque invicto. pene totus oonventus înfensus foit. Major
lis
pare et forsan etiam melior nec Pretvidum strenuum bellatorem dedendum

nec tantam peciiniam hosti dandam contenderunt, îudicantrs , virtutpm et ho-
nestatem turpitudini esse anteponendam. Haec igitur sententia ab omnibus
demum approbata est etiam si bellum erit cum Turca suiicipiendum, Pretvi-
ciusque în publica Comitiorum celebritate mirifice laudatus est tt in piaetuia
confirmatus, quod hostium inaultus tam saqie retnndat« nec gentîs Pokmae
dîg^rtitatem existimationemque patitur impune \'exari. Rarus enini est annus,
quo ft liis et tcr Tartaros Tauricae Chersonesi, quos nune Praecopenses ap-
pellamus, in Polonorum tines excurrentes non aliqua clade afticiat, ob idque
indignisâme ferunt tam fortem et animosum virum tamdiu superesse, et praeesse
finibua tllis. Deus bone, quid summi et potentissimi principes in Turcam non
possent, si privai quidam in quibusdam locis posint et praestant. Sed fortasse
aliud âgunt, ut certe agunt. Me tibi unice commeiido, tibique precor omnia
optima. Vale. VII. Julii 1550. Viennae.
MMiiMiieiH» KanciciM hinoric*. ScHpiarei. Tom. X. So—iy
CCXCIII.
IjO, 'S50- IsabfHa rcginn Untnriff, invit? pc rnpittiliilu din Alba lulia se scpareze
.
dc nou hotarele intre domeniulâ regalâ al Cârfci , care e anexaii la districtulu Sibiului,
91 (btre FgVrofttlti ete.
Tjsabella dei gracia Regina Hungariae i>aln)acte Croade etc. Fideiibus
nostris honorabili Ot^pîtulo Ecciesie Aibmisis Transsiluane, Salutem et gradam

Didtur nobtt in persona lîdeKum Nostronim prudentum et Circumspectorum
Magistriciuium Judicis Regij et Juratorum Consulum ciuitatis Cibiniensis. Qua-
liter ijdem exponentes, possesiioiHim Regalium kercz, in Cibiniensi a Juris-
diccione terre Fogaras, Sombor kewhalom, a possessionum wijffalw, et
in
oklond , Wdwarhel Siculicali , ac dallija et Zakadath sîmiliter Cibiniensi Sedibus

a Hortfaobaghtalwa vocatis in Comitatu Albensi possesaionum existencium ha-
bitaritm , mctali rcarnbulacione pUirimum indif,êrent et essent necessarij ,
Super
quo fideliti vestre harum serie tirmiter committinius et mandamus. Quatinus
479
vestrum mittatis hominem pro testimonio fidedignum quo presente petrus Ge- ,
rendj, loannes et Christophorus de Eczcl Joannes Nagh, Caspar Ambrowyth,
Michael et Gregorius horwath de Mijkezaza, Andreas Wezzcwdij Adam et

Caspar Bolijaij, franciscus Henther de Mjluilflali*a, Christophorus Thomorij
de kewesd, Gregorius <HEdj, Simon et Lucas Gereb de Bwrkews, Georgim
de prepostfTalwa , Joannes de Sarpathaka, Martinus Sarpathakj, Ludouîcus
valentinus Mohaij et francisrus Morgondaij de Moha, ac Joannes Tliotna de
Marthonhegje, alijsabsentibus, homo no«ter per Nos ad Id spectaiiter trans-
missi», ad facies predKtanim possentonum kecrez, Sombor, dallija, et Za-
kadath, consequcnterque metarunt suarom rearobulandanim vicints et Come-
taneis eaiundem vnmerais Inibi legittime conuocaiis et presentibus accedendo
Metas eanindem possessionum per Cursus antiqiios signaque metalia reambii-
lare, Ac Nouas Juxta veteres, vbi Necesse fuerit erigere, vetcres reformare,
destructas restaurare et renouaret ac Metafibus signis Icgitu'me dbdnctaa et
ab ali<mun Juribus separatas, annotatis exponentibus cum hts quibus oongrnit ,
perpetuo possidendas statuere eosdemquc in dominio carundem relinquere

debeat et teneatur. si non fuerit contradicium , Coinr;>d'ciores vero si qui
fuerint, Euocet eosdem ad festum N'atuitaus Beatissimc \ irginis Mrie, ad
quem viddket termiaum vnîuene cause generaltter sunt prorogate m Lo-
cumtenentis presenciam, Racionem Contradiccionnis corundem reddîtun», £t
posthec vns serieni huiusmodi M(^t;ilis reanibuUicujnis ct I^reccioiiis, cum Con-
traciirtorum et luincatorum si qui tuerint, vicinorumque et Cometaneoruiii ,
tjui
pretnisse Melali reanibulaciuni iiUererunt Nominibus et Cognominibus termi-

noque assîgnato vt fuerit expedita eidem Locumtenenti nostro Conscienciose
rescribatis. DacLini Albe Julie dominica post festum Assumpcîonîs Beatissime
Virgiais Mrie Anno dominj Mîllesimo Quingeatesimo Quinqu^gesimo«
SuM, Safkeiy CMtw^M», II. p««. rapwtNltt ctphiiMiilui dia AIMtilh. 6 Stpt. tisa.
CCXCIV.
iô Kcgelc Ferdinandii jiriiTicsce propunerile \\\\ Gcorgi- Marlinusiu pentru 1550^
supunerea Transilvaniti , ;t-i scrie, c va trimite trupele germane, ca se apere Tran-
silvstiia bl contra Tnrdldra.
quoniam
N os Ferdifiandus etc. RecogQosctmus per praeseotes nostras, quod
fidelis noster reverendisstmus io Christo pater. Fraier Georgius epi-
scopus Varadîcnsis. thesaurarius et partium regnî notri Transsilvaniae locum-
tenens noster, praevisa calamitate et maximo detrimento reipublicae christianae,
atquc impendettti ruina ipsius regni notri Transsilvaniae, quae illi per factio-
nem Petri Pethrovyth comitis Themesîensis et atiquorum alionim, qui eius

fodnoribus itialis adhaeaerunt, nutkc manifeaie intentri dicuntur, cupiens more
Digitized by Google
boni et catholici episcopi religionem et scatum reipublicae christianae conser-
vri ac partes lUas regni notri Huogariae ab ioiminenti periciito tutas este
nobiique et christtanitati fidetîter servire, mîsît ad fidcies nostros spectabilem
et magnificos comitem Nicolaum Salmis et Newburg ad Oenum, comitem
Posoniensem ,
generalem ac AnHream de Bathor, comitem comitatuum Zath-
mar et Zabolch, tavernicorum noscrorum magistrum supremum praedicti regni
notri Hungariae capitaneos speciales homines et nuncios suos magnilicuiii sci-
lîcet Andream Bathory de Somlyo et Georgium Boynychyth de Tinoinio

cum certis articiilis eorundem nunciorum suorum subscriptis
chyrographis
supplicaiis per eosdem comitem Nicolaum a Salmis et Andream Bathory nobis
humiiiter, ut cum praefatus Petrus Petiirowyth suus et mpublicae christianae
inimicus Torcis hostibus fîdei adhaeserit et în pernidem christianorum duas

etiam arces finitimas, Beche et Bechkerek vocatas, caesari Turcarum sponte
tradere velit, \el iam de facto tradiderit ; et hoc idem niakmi fatinus etiam
de Tratissilvania iradenda a nohisqiie ct cliristiaiiitate alieiiaiida tiioliatiir ;
ipse vero epiiicopus Varadiensis tanlum maium avertere et nobis ac reipublicae

christianae fidelîter servire omnibus viribus velit t dignaremur humillimis sup-
pHcationibus suîs benignas aures praebere ac petitos a se articnlos gratiose
acceptare eisdem litteris nostris consentire, atqne exercituin nostrum in defen-
sionem et liberationein a praesenti pericuio dicti regni notri Transsilvaniae
mittere ;
paratuin se utierens et promittens ,
quod regnum nostrum Transsil-
vaniae mox in potestatem et fident noMram datun» et assignatunts sit No»

itaqae visis et intdiectis ipsis articulis, humiU supplicationî prae&d Fratrâ
Georgii gratiose anntiere voientes. assfcuramus et certificamns eiindpm ac in
verbo nostro regio promittinuis, (juod rilium serenissimi quondam regisjoannis

secundum suam dignitatem in omnibus conditionibus conservabimus. Item quod
ipsum episcopum Varadiensera in omnibus beneliciis eoctesiastîcis et bonis suu
secularibus conservabimus et relinquemus. Et quoniam aurifodîaa et dvitss
Rivuli Dominansm apud ipsum episcopum Varadiensem in pignore locata esse
et super hac impignoratione ipse episcopus Varadiensis litteras quoque sere-
nissimi quondam domini Joannis regis habere dicatur, tdeo nos îpsum episco-
pum Varadiensem, thesaurarium, in ipsa camera et dvitate Rivuli Donrînarum
iuxta continentiam Ufterarum dîctî quondam domini Joannis regis obitgatoriarum
conservabimus et conservri faciemus. Item qitod de negotiis et actibus suîs
praeteriti.s nullus, neque iure mediante ncqiie aliter quomodocunque ipsum
episcopum Vandieosem requirere, impedire, aut quovisntodo molestare possît
et valeatt neque qnisque ab eo de administratione praeterita radonem sumere
aut (^tare debeat. Item ut omne.s suos fratres, amicos et servitores ad eun-
dem episcopum Varadiensem spectantes în nostram regiam gratiam acceptamits
ac eosdem in eorum iunbus et libertatibus indemnes conservabimus. Melchiori
etiam Balassa de sui» contra nos excessibus, capiti sdllcet et bonis sui om-
nibus, exceptis castra Ijewn^ quod iure tutorio possidebat ac Chabrag pertî-
nentitsque eius et monte Aihilae, quae iure mediante amisit, gratiatn facimus.
Itaque more boni et christiani principis quietem et conser\ ationem
christianitatis curae habentes, considerantes fidelitatem et servitia ac bonum
181
et dimdaauin propositum eiindem eptscopi WaradiensiSi statmmus et delibe-

ravimus ei subvenîre ac christianuni populum a periculo et adveratate, dd
auxilio, eripere at<|iie in libertatem asserere, exercîtum nostnim in fiusdem
episcopi Varadiensis auxilium praedictaeque Transsilvaniae delensiunem ea ta-
mea legt et oonditione decFevimus mittiere «cpedire, prout eiqiedivîiniis et
mictimus, ut idem Waradiensis in testificationem et fidelem observaticoen)
oblatlonem et promtssionum suarum, turn per nuncios suos praedictos nuncia-
tarum turn in praescnptis articiilis nobis mîssis deaotatarum civitatem nostram
Cassoviensem nune in manibus sui habitam mox et in instanti ad manus
nostnn vet hominom nOBtroram ad id dedgnatoium cam ommbus siiis pertt-
nmtiis dare et anignare debeat. Assecwantes et certîfieantes eundem episco-
pum Varadiensem atque in verbo nostro regio praemisso modo eidem pro-
mittentes . quod super praemissis articulis êneralibns cum primum praedictam .
civitatem nostram Cassoviensem cum sui pertinentiis nobis remiserit, statim

et in continent!, singulares in quemlibet articuluni litteras noatras authenticas
mana et sigillo nostro roboratas dri et emanri feciemus nne omnt dolo et
fraude. Imo assecuramus, certificamus, approbamusque et promittimus . hariim
nostranim, quibiis secretum sicfilhim nostnim qiio ut rex Hungariae mi mur,
est appensum, vigore et testimonio litterarum. Datum in nostra et sacri Ro-
mani imperii civitate Augusta Vinddiconim ultima means octobria, anno mi!*
lesimo quingentesîmo qutnquagesimo, regnoram nostrorum Romani vigesimo,
aliorum vero vigesimo quarto.
/V (ôs : Copia litterarum reg. Maiestalis dalarum Fratri Georgio etc.
TtMfDifaM Tir, Ad. Tt79 $08—510, Cepi* «MiMtpttMft to aicUm tapw Mu VImhu
ccxcv.
1350. Antvniu VeraHfiu scrie episcopului Nieolae Olaliul , canceiariului Unga- 15SO.
rici , in Transilvania s'a început lupta între armata nobilime! transilvane ,si intre
trupele din Bnatti comandate de l'etru P^trovici. Pe a«;«$tu din urm 'Iu ajut Turcii i
amândoi voivozii di» pfritt romantici.
AtUonius Wrancius Nicolao Olaho episcopo Agriensi Sal.
Tn Transsylvania dicimt Heremitam et Petrovium mutuo incensis ani-

mis in castra mm expeditis copîfs descendisse. Hiiic favere Turcns et \'alac-
chos ambos jussu Solynianij illi adhaerere Transsyivanos, intra-tibiscanam

nobilitatem, et quotidie Varadmi ac Debrecenîi ddectus Aeri. Proximo con-
ventu missl erant ex Turcia ia alterutnim dausi, eoque controversiarom ven-
I)«M«nl*. Vd. IZ. IMM 4. 61
Digitized by Google
482
turn est, ut Heremitanus palam dedamitarit : Peirovianum mentitum esse

dausum, nihilque de ejus legatione vel caesari vel pa^s coastare. Hic contra:
vertnn se et cBesarianuni esae cdaimim affinnare, nîhil j^Bcteraa jaclire in
advenarium înjurianiin, et subtnde dieere, caesariamim sese ease nundum,
a quocunque iile \eiîsset nihil sibi curae esse, et Solynuuntm ita esse poten-
tem, ita reg-norum abundantem ut uno duntaxat nuncio non uteretur, multos
,
quotidie ad diversas gentes ablegare. Sic Transsylvaniae Amphytrioneni i'lau-

tinum «gîsse de mentito Sosia. Sed o aoetromm coedcatem et stupidîtateiii
plus qiiam bubalinam, ne de avarida quorundam ravîus conunemorem , qui

patriae libertatem parvo aerî subdiderint, seque in bubalorum morem aanak»
naribus indito buc illuc rapi patiuntur. De Transsylvanis iniseris Io<|nor, <]uî
et vident et palpaat pestes suas, et scientes quod his evertentur, lerunt eas
nee vtdunt rdMis sui consulere, receatibusque et domertîds ud exemplis,
quorum referam unum. Froximis annis Maîladus noster» horoo et vita et li-
bertate non indignus, hoc prope modo contendebat cum Raltha55are Boroe-
tniam in eadem Transsylvania. Sed iile dudtim jam in lucem et optimatum
ordinem relatus virtute duce , hic Joannis regni licenia rapitiisque paulo supra
gregarium militem potitus nominibus, et inter veteranos Joannis haUcus, cura
Herentttae opponkur conatibus M^ladi, misauaque Buda in Transsylvanlam
cum imperio sub Capitanci titulo , mox ambo eo animos ambitionis erext^runt,
ut alter principatum provinciac usurpare , alier voivodatum appt-tere non duVii-
tarit. Verum Mailadus exemplu uivi julii , qui legiones dimittere aeinoiurum
conjuratione non audebat, justtore causa monebatur. Aut enim sic snperanda
erat vetus Heremitae hostilitas , provindaque regi christiano conservanda aut ,
evitanda iiidignii;is , uc. lioniini oliscuroet omnt pictate atque humanitate ca-
,
renti casu concedere cogeretur ,

quum jam et rcrum omnium a joannis morte
potiri anhelabat. Balthasar sub minitri imagine, et in temporaria pracfectura
consdtutus, rapta occasione ex periculo Budae* qtiae obsîdione primum ger-
manica, deinde pcrRdia turctca excepta erat, qieravit etiam sese posse esse
aliquid. Sic inito spiritu perpetuum voivodinatiim cnnspqiTrndî . iniendit omnes
vires , ut clandestinis praxibus tuni tortunam turn auspicia Heremitae in Trans-
sylvania occuparet. Tanta rei moles neutri sine Turcae patrocinio poterat
succedere. Ad utrumque itaque a passis caesaris nomine niissi sunt ciausi
utriusque voluntati graphice accomcdatî, actaque per Transsylvaftos vel me
praesente hic illic crebra comitia ,
mutunque inter sese adversantia , distracta
in diversuni nobilitas, populique, quocunque contendentibus libebat, in elîa-
scinatonim tnoAim circunoducti.Quid demum actum! Delusus est Bomemissa

caUiditate Heremitae^ a spe voivodatus pecunîa abductus. Mailadus Turcae
et
et Moldavi perfidia in tra<âs. Sed an eadem tragoedia nune

captîvitatcm
qnoque agatur, quae tune, vides. Utioam non eundem finem sortiatur.
Vale. 2. Septcmbris 1550. Viennae.
MiMuatMia HiMfutoe UiiHki. SetiffMf- Tm. X. pag. 97— io>.

CCXCVI.
i;?© CapitululS din Alba /w/f.7 raport<*rS locotenentului regala din Transilvania, ISS^-
c voindu 8€ fixeze nouele hotare intre domcniulu Cârfei i între/*'/» Fgrofultu, caste-
lamitacetii F«gara«alui. MMeia Daczo, a protntatii tn numele Dârnoei Nadasdi Am i
OH a permit ae ae ridice movile tntre doncoiuia Ciei $i ftitra Fagitrafultii. to
euereftdbn'mo domino
Georgfio EpÎMOpo Waradienst The-
fratri
sauran'o î.ocumtenenti et Judlci generali domino ipsonim nbsenmndissimo Pro

prudcntibus et Circumspectis Magistro Ciuium Judice Regio Juratis ciuibus et
Contra et aduersus MagniAcam et Generosam
Cottsulilnis Cîiiîtatis Cibimensis,
dominam Aunam Nadasdj, îtem AgUes Gr^ronam Thewrewk, Seraphinum
et Eliam Bene, ac totatn Con^munitatem possessîonis Siculicalis Wijffalw, ac
Egregium Joanncm Swkesd de Theremîj ad terminum Introscriptum Metalis, ,
Reambulacionis, Contradiccionis et Inhibicionis ac Huocacionts Rciacio. Keueren-

diasiino domino domino fratri Georgfo Episcupu Waradiensi Thesaurario Locum-
tenenti Regioalk Maiestatis etIflustrissimi fitij sui ac in Regno Hungariae et
tranasiluanlejudici generali etc.domino ipsorum obseniandissimo debitam Reu»
renciam cum honorc Vestra noderit Reiierrndifîîma dominacio
, Nos Literas ,
Serenissime principis domine ijsabeile dei gracia Hungarie Dalmacie Croacie etc.
Regine domine nostre dementissime, modum et formam qoarundam Metarum
reambulactoanm ia ae denotanties pro parte prudentum et Cîrcumspectorum
Magistriciuium , Judicis Regij et Jiiratorum Ciuium et Consiilum ciuitatis Regie
Cibiniensis pntenter in papîro emannatas, Nobisque prcceptorie loquentes et

directas summucum Reuerencia recepisse in liec verba, Ysabeila dei gracia
Riîa etc. (Vedi doc. de mai susQ sub Nr. CCXCIII). Nos igitur Mandatis
diete domine nostre Regine in omnibus vt tenemur obedire cupientes, vnacum

prefato nobile Simone Gereb de Bijrkes homine sno Reginali in dictis literis
Reginalis Maiestatis inter alios Nominatini Conscriptos specificate, iiostmm
hominem videlicet honorabilem iMagistrum tranciscum Rectorem Altaris Bea-
toram decern Millium Militum et Martinim In hac Ecdeda nostra Albensî pre-
dicta fundai ad premisaanim Metarum reambulacionem Renouacionem et erec-
cionem faciendam nostro pro testimonio transmisimus fidedignum, Qui tandem

exinde ad nos reuersi nobis vniformiter retulerunt in hune modum, Quomodo
preCatus Simon Gereb , homo Reginalis , dicto nostro testimonio presente fcria
terda proxima post festum Beati Bartholomei apostoli proxime preteritum ad

fadem prefate posseasionis kercz vocate, vicinis et cometaneis Inibi legittime
conuocatis et prpsentihns accedt;ndo , et diini Metas ciiisdtin reainbulare et
Renouare voluissent , Extunc ligregius Mattheus Daczo Castelianus Castri fo-
garas, in Magnifice et Generose domine Anne Nadasdj domine sue Nomine

et in persona, huiusmodi Metarum Reambutadoni et Renouacîoni, Contradic-
cionis velamine obuiasset, Deinde Sabbato proximo post festum decolacionis
Joannis Baptiste nouiter preteritum Idem Simon Gereb de Bijrkes, homo Re-
ginalis, dicto Iôstro testimonio presente, Ad faciem possessionis Sombor
vocate in dicto Comitatu Albeoai exîstenik vîdnis et Cometands dosdem
vniuersis Inibi kgittiine conuocatis tt presentîbus aecedendo, et dum Metas
«tisdem a parte ocddentali in loco Chalabercz vocato Reambulare et Reno-
iiare incepiR?;ent Extunc Aîles Gregorius Thewrewk Seraphin et Elias Bene
, ,
in eorum et locius cominunitatis possessionis Siculicalis VVijffaKv vocate, Ac die

eodem Ibidem Nioolaus poijak in persona domini sui Egregij Joannis Swkesdîj,
stmiliter diete reambulacioni Metarum possessionis Sombor contradiocionâ ve*
lanâne obuzasset, et ncc vltra progressi fuissent. Ob cuius Contradiccionis In-
hibicionem , homo Regînalis , dicto Memoratos
Nostro testimonio presente ,
domniam Anam Nadasdi, Item Gregorium I hewrewk Serafinum et Eliam ,
Bene de Wyfialw in ipsonim et tociua Communitatis possessionis Stculicaiîs

Wjffalw nominibus et in personis, ac Jbannem Swkesdj, dkt» Mattbeo Daczo,
Gregorio Theorek, Seraphino et Elia Bene ac Nicolao Poijak, palam Audi-
entibus Contra Annotalos Maffistrum ciuium Judicem Regiuni ac Jiiratos ciiies
et Consules ciuitatis Cibiniensis ad festum Natiuitatis Beatissime Mrie virginis
domînacionis vestre Reuerendissime personalîter Euocasset in presenciam, Ra*

donem Contratficdon» eorund<:m reddituros, Seriem autem Reambuladonis
Inhibicionis et Contradiccionis luiiusiDodi, prout Nohis relata est, dominacioni
vestre Reuerendissime CotisL-ienciosc rcscripsinuis , Dalum die Septimo Contra-
diccionis et Inhibicionis prcnutaiaruin , Anno doniiiij Miil&îiino Quiiigentesimo
Quinquage^mo supradicto.
SiabO, Szikeiy Oklrr^lUr. II. pag. 91- Q,{. DupS «cnlena f ice-lucolcncnlului regalii Lad. Mikula din
ij Ua. iJiii In wdtlvft Miluei ilieMi, 4bi saflL
CCXCVII.
1550. <$SO. Corniele Salmis scrie comitelui Toma de Nadasd, c trupele scrbesd,
cari se afl în scrviciulii Turcilori3 afi ociipntîl castelulii Vin:i din Transilvania, reedina
locotenentului regalu George Alarltnisiu, ^ este pericuiu ca Transilvania se nu caî
to mflnile TarcltorO.
M
nîcht wohi.
an lieber Her Graf Fratri Georg gehee es in Sîebenbuig
Die Ratzen haben imme cin Castell eingenomcn, heist Wîncz,
und Csanad gar vcrlircnt und ligen vor den .Schîoss daselbst. Ich besortê,
,
cs werde ihme nicht wohl gehen. Man verlst ibn, wird er ausgeiagtl so wt
er vertrieben au« Siebenburg, und Siebenburg Icumt dadureh in der Tiirken
(tind. Es wSre besser gewest, wir hatten das HnfTdsen angen<Mnmen.
Aet^4 pcst'Ser^Hk ssie ttm serisâna tu datuHi: Agriae dte ai Menais

Septembris 1550 i suSsenuuUd.' Nioolaus C. a Salmis et Neuburg S, R. M.
generalis capitaneus.
Titf, BpiitolM poemai icgai Hi>iig«rlw. Ftts II. pif. 907.

486
CCXCVIII.
1550. Amoniu Veran[iu scrie din Agria comitelui T(:Tna (!<• Nadasd, c dup 155^*
faimele sosite Românti i Turcii nâv&iescâ asupra Transilvaniei, ir Secuii de frica Ro-
miniloril se IndioS si dtnfK pe partea Turdlorb.
Antonius li rana us Tho^tnae Niuiasdino S.
D
e Traoasylvanis rebus
Cbnadinum, Braniczcam, Vincium
îd habennis.
et quicquid est
Ajunt Petrovianos oppugaare
ejusmodi Heremîtae castd-
lorum, V'inciumquc jam ullro , nulla vi machinanim accepta, deditum Bra- ,
niczcam expugnatum aequatum Cianadtnuin oppidum salva arce,

et sulo , ,
igne oonsumptum posteaque remiasam esse nonnihîi oppugnationem propter

,
caedem, quae ex arce in illos edebatur. Paulum vero Bancuin, qui praeest
Saxosabeso, vetoram» Heremitae miles, facta ex urbe eniptiione, eam nianuni
quae Vincium receperat, graviier perculi.sse non tamen sine vulnere; Here-
mitam cum 1111. circiter miilibus e([uitum stîpendio suo merentium, et cum no-
bilmni ac plebeonun mu1tita<fine Megiessit edere et silere, circumspeciareque
quasi mirabunditm, qukl ageretur. Nee id ex metu sive stupore illum facere,
sed consilio, opperientem omnium rerum oportunitatem muli ambigunt. De ,
Transsylvanorum stucliis varie nunciatur. Sunt qui dicant eos neutri ad!iuc
parti adbaesisse, in armis tamcn esse; sunt, qui Saxones ferant jam in Re-
gînae et Petrovii partes coaeesmse, Seculoe nutare, et terrore MoMavonim
couatematos potius m Saxonum sententiam inclinaturos quam ituros in opem
Hcrcmitac. Nobilitatem vero pro consilio Daedali seorsum ab utrisque a<jrrc ,
de se spem utris(jue fn'-r rf , et Francisco Kendino ac Volfango a Bethlen

summis in ea provincia panium instrumentis , domi desidentibus, mdiori for-
tuna» vota sua servwe. Hinc ttaque est, qnod paulo supra dixeram, vereri
me, nostros nîhil profecturofi si paud fuerint, et Heremitam periculum adi-
turum , cui jure succiirrendam censerem publici boni gratia , si se modo re^'i
nostro probe dediderit ,

velilque noiiiiiii christiano salvam esse Transsylva-
niam ;
quamquam ipsum in cruce laelus aspicerem, aut si malit, in turca vel
in culeo. MeminisU autem, quanta et Grittus in Transsyhranos prodigebat,
qua item fidueia, qua constantia illis viiam etiam suam crediderit; sed quid
demum? Nonne, audita a Joanne impunliatc inceptae audaciae, immo et novis
praemiorum pollicitis si Grittum uti animose in eum conspiraverant , ita fortiter
confecissent, momento quasi temporis et dilapsi sunt ab eo, et exequuti quod

Joanni placuerat? Sic vereodum, ne hoc ipsum Heremitae quoque contingat
juxta illud Tragici : <o funestus multis populi dirusque &vor, qui cum flatu
vela secundo rates implcvit, vexitque procul, lanfjiiidus idem deserit alto sae-
voque mari* ; si hinc Turcis inde Valacchis irrumpentibus non habebit a nobis
mature justa auxilia, quae Transsylvanis îam nationibus validum essent alia-
486
tura ad inaitendum parietem, ansam, scilicet aiidadae. Nam et filios jam Va-
lentini Turci, modo cum Heremita icnriebaDt, Reginae adhaesisse, «t
qui
Valacchonim Turcanim vim non contemnendam ruere in TranssyI\anos
ac
viiliâtnr. Quibiis hospitibus saepe ego alias vidi, quantum animi habere so-
leaiu Transsylvani, idque vel turn maxime quum Mailadus cognatus tuus per-
fidîa Moldavi ea ipsa provincia cîrcumventus est «t Turcae tradîtus. Sed
in
de hîs Turcae notri Itmitis dicuntur sedulo congre^pari,

ibrtasse nimis multa.
adhtic îamen nihil movent; aliud pntantur maju=; rjniflfîam nioliri, quam ut Zoi-
nocclii erectionem impediant. Omnino parvo numero sunt in his fînibiis, eaqtie
causa conatus differuut, donec augeantur subsidio, et consilio Caesaris sui
edoceantur, quid agere debeanL Plura Faulus de his, de sttu meo, deque
beneficioruiii nêoruni conditione refcret, quod te optare non difRdo. Vale.
XXIV. Septembris MDL. Agriae.
M«nnM«i» H«nc»ini« MiMtica SAipiofCi. Twn. X rug- icy-ii}.
CCXCIX.
155*^ 1550. AnrtiU de Bathor ,
câpitanulQ pêneralH alQ regelui Ferdinandfi , serie cond-
telui Tatna de .VaJasJ, d( sultanulîi tur^ Jup cc a îneleii, tk George Martinusiu
voksce se supun Tramsiivama FerdmaadQ, a adresata unii ordinii cStre na-
regelui
inaHe Transflvanid, laivitându*le se se ridice (n contra lui Martinula jL sn4il trinnitf
captivQ la ConstantinopolQ; ir de alt parte Petru Petrovych, conritels Tlmifdcei» a k
intratu in Transilvania, din ordinulâ «uiunului, cu trupele din BAuttf, a OOQpatil
Viniitu reedina Iui George Martinuaiu.
,
Lritteras Spectabilis et Magnificae Dominationis V^trae accepîmus,

in quibus petit nos eadem, ut perscriberemus ,
quo in sttu negotia Domini
Thesaurarii sint. Reo[ina vîdua Isabella, ac Petrus Pelrovych in hoc Dominum
Thesaurarium Caesari Turcarum tradiderunt, quod ditionem aniversam iiiii
quondam Joannis regis anno proxime transacto cum Domino Nioolao Comite
a Salmis, ac aliis Commissants Sacratissimae Regiae Majestatîs tpse Frater
Georgius Bathor oonventsset, regiae Majestati contulisset. Hoc intellecto
in
Imperator Turcanim emi«;it Tvircam illiim Chiausium qui praeterita hyeme ,
Viennae apud Rcgiam Majesiatem fuit, erga regiaam viduam, et Petrum Pe-
trovîch, ac in medium regnicolarum r^ni Transsîlvaiiiae, per quem idem
Imperator Turcarum regnioolis ipsis nunciavit, ut nemo eorum erga Dominum
Thesaurarium audiret, sed viritim in eum insurgerent , et captivum ad portam
Imperatorîs introniitterent ,
aut, si id fieri non posset , vel salteni caput am-
putatum ad dictam portam Impcratons intromtttcre curarent, ac de cetero
semper, et in omdbus Petro Petrovych, et iSlio condam Joannis regis obe>
dtreot, et erga eos audirait. Cum îgitur Domîniu Thesaanrius hanc indigna-
tionem Imperatoria Turcarum contn txm animadvertisset , gentes suas om nes
ex regno Himgâriae in Transsiivaniam convocare fecit, qui postea etiam ad
Caesarem Turcarum Legatos suos mlserat, qui in hanc usque diem non re-
dîemit.
Praeterea rîna vtdua Isa])e11a, ac Petnn Petrovycb universam naio»
nem Rasdanorum Sebttiensîum , Lugostensium , et per deerta Sirmiae commo»
rantium viritim insurgere coegerunt, quorum una pars in Transsiivaniam erga
Petrum Petrovych intravit, alia vero Castram Hunyad obsedit, et illud modo
expugnanL Rasciani autem tlli ,
qui in Transsiivaniam ingressi fu«rant, obse-
derant in eorum ingressu Castdium Domini Thoaurarii Vincz vocalum, quod
prodîtor Georgius Handray ,
qui in omni expugaa-
eo Castellanus fuit , sine
tione manibiis Rascîanorum tradidit, licet Dominus Thesaurarius cum omnibus
gentibus sui» et longe piuribus, quam Petrus Petrovych, promtus et paratus
est, et in campo Ekemete/ castra metatiis esL Venim nihil haetenus neque
contra reginam viduam Isabdlam» neque contra Pecnim Petrovych egit, aed
tacitus semper apud se fiilt. ct cjuomodo nune eiusdem Dtjmini Fratris Georgii
habeantur negotia, ex paribus harum litterarum hisce indusarum Dominatio
vestra intelliget.
Ex parte CastcDi Zolnok nihil aliud eidem scribere pocsumus, quam
quod illud in festo adhuc Exaltationis S. Cnids occupatum est, io qoo et
gentes Sacratissimae Reyiae Majcsiatis, et nostrae însunt, ac sunima diligentia
simiil cinn Spcctabili ct Magiiilico Domino Comitt^ a Salmis hoc rastellum
pro nune aedihcari faciemus, quamvis lurcae vehementer moleste hoc ierant,
quonîam ab Imperatore ipsonim serio ipsis mandatom fîiit, ut et ipd boc
idem castellum aedificare debeant, qui pro nune nimts contra bos, et prae>
cipue Bassa Buden^sis ac Zanzakus Szegediensis congregantur. N'os quoque quo
plures , f:t mcliori modo ( onL^regare poterimu?;, cong^reg'abimus. Erainus autem
nos 2 1. meiisis die Septembris in possessione Abad prope Tibiscum castra
metati, verum cum Dominus Gomes a Salmis istuc ad Abad eiga nosvenmet,
a nobnqoe ad videndum castellum Zolnok profectus fuisset postea in reditu
vîsum est Suae Dominalioni, ut nos siirnl r-vm Dominaiione Sua Agriam
veniremus, Quare propter itineris dilficuitatem et adversam valetudineni nos- ,
tram huc Agriam venimus, ubi nune lecto decumbimus. Dat. Agriae ultima
dIe Sêmbris. Anno Domini 1550.
Andreas de Baihor
Ccnus tt si^remus regni Capiiueus.
ttmi, IpiiMaM pmetn m ngA UMgtfiw. Nn ÎL m. soy—aia

«88
CCC.
1550. T • ;o An/tmiu Vc-raniu scrie episcopului Aîcolae 0!ii!iu!!î.cancelariului Unga-
riei, c George Alartitmsiu s a înclcsu cu Moldovenii, ca sc nu fac inipiuae in
TianaiJvania, <r R»mâim dm &a-românise vortf intn in TnnsHvania, când vor fi
chiemal.
Anienini Wraneius Nicplao Oiako AtUistiti suo Sal.
.^Lrecto jam Zolnocdio rebosque omnibus neceasariis instructo et

comes Salmi» e Andreas Badioreus Agriam venerunt, traductis hiic ettam
gentibus,quae trads Tibiscum erant; pm», ut hic consulat, quid agendum
erit impostenim ,
qiiove bellnm promovendum. Turcae non omnino «jtluerunt.
Proxime insperati Sccieniuni usque excurrerant, quae est arx btephani Los-
sondi, oppidiimque vi ingressi, abduxenint bomincs L., unum ocdderuQtt
pecora pauca reliquere. Arx etiam ipaa periclitata. Paucis diebus post tnva-
seiaht et Sgh, sed non tam feliciter. Franciscus Jacossius praesidiorum dus
loci praeses conj^re^sti*; oiim latronibus, obtinuit victoriam , ultaque Secienii
injuria, occidit et vulneravit multos, cepit plures, nescitur tamen adhuc, aa
et damnum aeqne recupeiavit. Nune jam
videntur ferocire et majora minitari,
quantum nociturî, non Sed d
nova vis non supervenerit, hos prae-
divino.
dones limitaneos nostrac copiae non pavebunt. Ex TranssyK ania adhtic tur-
bulenta affenintur. Kt si (juibusdatn creii dcbeat, ajuiu el Saxones ct Scculos
ad Reginae jam auspicia transisse, Seculos etiam mutuo cuiiflixisse m corni-
tiis, quos Reginae et Heremitae studia divtserunt, Petrovium ad Albam castra

metasse, nec babere tria M. Rascianoruni penes se, quamquam duo excede-
rent, secumque esse Pupillum Joannis. matrcm 'n\ urbe commorari. Hirremitae
vircs limge majores esse, et posse eum cum Petrovio tuto nianuni conserere
ac victoriam sperare, lionore tantum et fide arceri, ne in dominam et filium
domini insurrexisse dîoeretur. Nec alia vi poHere Petrovium quam ape et ex*
spectatione Turciei patrocinii , quo provindales teiritî coguntur etiam per fas
et nefas ah Heremitae studiis dinioverl r^num tamen fama non silef , fidem ei
omnes de se lecisse, remque propterea cum Moldavis ita transactam, ut ab
irruptione illorum non sit impense metuendum. Turcas Petrovius et Valacchos
Transalpinos oondum induxit, ventuim tamen quiim voluerit Sed feitur non
audere adhuc tantum scelus, timens pcnes putrida etiam aanb partibus, ut
sunt mores et perfidia turcica, qui nobis noii indulgent, neque commiserentur
nostra causa, sed suae tantum servant nos opportunitati atque libidini, simu-
lata pieute et dotosa amidtia, Fatunun tamen quidquid est baud kraga ex-
pectadone teneilnmur. Utinam autem ea oonsequantur, quae vellemus; sed
vereor ne d hac vioe destituetis Heremitam, durior fîat imposterum, ut Joan-
nes olim, quando ei auxilia quae ex pacto pacis debebantur Soîymano Mol-
, ,
daviam subjugante non fuere raissa. Nam quum et illud accepimus, quod
oratDTcs, quos bl Tuidam iSmiserat, ex îtinere nundarint, itt esset bono
uiyiii^cd by Google
anitno, quaadoquidem omniai illî laeta Tiaiusylvaniae tuta apportarent, quid
quacao aliud augurandum est, 4|oain quodpiam novum cum Turca fiwdus,
novam neceantatem, qua in pristinam «gus g^ratiain resûi poant. Quod et
Joannes fecit, quum transactam pacem cum re»e nostro recusavit promulgare.
Ea igitur quae cum Heremita agenda sunt, si agenda modo, mature agi sua-
derem quia saepe dilata sublata sunt AUoqui debebîs mihi ignoscere si quid
,
,
videor in Areofkago eonaulere, quod minua intdligani minuaque d«ceat prae-

sentem iortunam meam. Saepe tamen alias et in Hungaricis et in Transssyl-
vanicîs rebus vaticinia nostra exitus probavere, qiium privatarum reriim sUidia,
ubi prius est publicis consulendum, in multis consuevi arguere, nihili faciens
odia quae mSiâ amor veritatis peperinet. Vale. n. Octobris 1550. Agriae.
MmmmcoU HiBOriw kinorica. ScripUm Tga. X. fug^ 11$— liy.
CCCI.
155O. Antoniu Veraufiu scrie comitelui Toina deXaJasJ despre sfarea lucruri-
loru din i ransilvania ,
i amintcsce, c voivodulU freiromnesci este pe partea regiod
tnbdb (gM a TufcVoiI^ ix vhtdHlâ JiMdavH «ate pe paitea Ztii Georgie Martinuaiv
(a^n a nfdid FenSnandtt).
Antonim Wraueius Thomeu Nadasdmo S.
Iûper tamen incidiin Michaelem Somborinum nobilem Iranssyl-

vanum, dbi (ut existimo) nun ignohim, qui privatae ra causa intra X. diea
et venerat et redierat. Ia mthi aifirmavit, Petrovium ad Albam Giulam castra
posuisst.-, liabere Rascianorum penes se II. M. ,
Pupilluin Joannis seciim esse,
et magna cura servari , nc ab Heremitanis suffurelur, Reginam vero Albae
mânere, Saxones ad eam defecisse, Kendinum et Bethlcemum domi edere,
Seculos autem, dum conventum haberent Vasatlidii de concordia et delibe-
rationc, pard omnes una aubacribere debeant, quod ii Heremitam illi
utrî
Reginam sequendo contendebant, mutuo conflixisse usque ad iiuiltorurTi homi-

num caedem et vulnera, face injecta inter eos ab Heremitae militibus, qui
missi erant rebellibus a sententia avocandis. Adjecît etiam inducias inter Pe-
trovium et Heremitam fuiaae fiictas ad festum divi Michaelis, eoque interim
eomttiamolium Reginam* in quibus erat fidei Tranaayhranos commonitura,
quam olim sibi ac filio suo publicis jiiramentis obstrînxerant. Heremita vero
intercepia his litteris, easdcm circumferri prohibuisse, Megiessio deinde mox
Tordam contendisse, et suas mature ad regn! înoolas dediaae. In quibus erat:
S7»S99< Doeunnt» VoL U. Autw 4* 6S

Hostem et se et Tnnasylvanos dom! habere, eujus temeritate et contentiooe
ntiiluttam tn se quam in illos Regina moliretur, praesertiin quum nova quae>
dam comitia indixerit. qiiae nihilo laetiora forent allatura publicis commodis
quam ea, quibus jam aliquoties in illa provincia periclitaturn est inquietudine
pfBefrtt hottîs et reginae levitate. Et quum neminem alium Transsylvaniae
praesidem agnoaceret agfnosdque vdît, praeterquam se îpsum, jubere late om»
nibus sub poeoa capitali et amissioBe nobilitatis ac bonomm, ne quis ;u1 Re-
ginae conventum proficiscatur , ne ejus litteris locum det , nec mnndatis obe-
diat.Sed quicunqiie patriam salvam velint et unitatem amant, armai ad se
Thnrdam matnrent Rogavî et de gentibus, quas baberet. Respondit: eum
noo admodum mullos înros secum circumdacere. Pasnm tamen per opportuna
loca cohortes habere distributas, hisque în «num oracds agmen ad. UII. M.
hominum posse accedere. De quibus si majora pra<?dicarentur, fidem non ha-
beodam. Dixit praeterea, bifariam esse divisam Traossyivaniam. Quicquid urbe
Coloivarina, Meggiessîiia et KicnSedai arce ad oppidum Dees et SanuMum
amnem» quem magnom appellamus, induditur, Heremitae paret, rdîqua omnia
Regtnae jus amplectuntur. Arcem Alms tenet Franciscus Croata miles clarus
et generosis factis notus, nisi jam abdomine premeretur. Stimmus dux Petro-
viani exercitus, Nicolaus Crepovius, est Rascianus, homo dives, avarus,
timidiiB et scorra. Vdacchus Transalpinus cum Regina sentit. Moldavum He-
remita, si Somborino credetur» in siias jam tricas solito ingenio et largitione
pellexit, usurumcjuc commentis apud Turcam, dicunt, quibus omnino dumi in
Heremitae gratiam haerere possit. Ad Petrovium nec Tiircas nec Transalpinos
venturos, nisi cum passis. Renunciatum iosuper ab
advocatos. Sic transactum
oratoribiB sui Heremitae, quosin Tnrcîam miserat, quod jam iter ad rede*
undum ioivisiMt, quod novum ciausam a caesare addaoerent, afferentque tam

tpdi quam geni omni,i fausta. Allatum poslremo est, Gasparem Penissium
gravissime in arce Cianadiensi nr^nona laborare propter multitudiiierti oppida-
norum, qui magno numero intra cjus arcis munitiones conBuxerant, incenso a
Raadania oppido, misiaseque ad Andream Bathoreum pro siibaidio, quando-
quîdem ne adhuc quidem oppugnarî a Rascianis, desiisset. Andreas Bathoreus
a Somlio nou adest. Ferttir esse apud Hcremitam. Curam litterarum tuarum
ad eum soiiia diliijfentta qna utor in tuis rebus, ipse geram dimisso Paulo,
,
,
quo jussisti. Quas ad Emericum Homoncnsem dederas, remisi tibi. Nimis enim
a nobb abtit, morte obita. Haecsunt quae de rebus novis habuimus hoc tem-
pore. Quaecunque alta acciderint eaque cognovero magni interesse, ut quam
celerrime ad te perferantur, in mortem et equi et servi mei, nulii parcendo
pecuniae. curabo, ut ea lestinantius scias, quam petas. Vale. II. Octobris die
1550. Agriae.
HoMittBtti HmcwMa hMiiMiai. Scf^MiM. Tan. X. fi^ iiS— MS.
Dlgltlzed by Google
491
CCCIL
i5;o. AHtamu Vmmm serie lui Tîmum de Ifadasd, dt notnlvlB din Tnnsilrar i5$o.
nia (dc origine românQ), Valentin Turcu , a muritQ in captivitatea turcdscS, ix SltfiKilU
Maiiaia, fostulQ voivod<i «I Tranailvaniei. triesee fi «p«ri se fie liberata.
AniontMS IVrancius Titomat Nadasdino S,
suum
O
obiisse.
ratores Heremi'tae attuierunt ex
Nimia carceris impatientia factus
Turcia , Valentinum Turcum diem
passis molestior, Asiae exilio
nraltatus, ea transladone tam ioiqua in morbum mcidoat, ii«c locum awig^<
natum attigit, in idnere vitam poauit. Madadus tuus adhuc vîvit et sperat
Nune fortasse facilius, quam alias unqiiam potult, liherabitur collej^'ae sum- ,
moto reiinaculo, tjiiiquum perpetuae captiviti addictus ftiisset clandestino ,
consilio Mailadi restitutionem impediebat. Sic enim retulere oratores. Tuae

igitur partea sunt întendere hoc demum tempore praxtm altquam, ut ex ea
captivitate aaaeratur. Cognatus enim est et amicum praeter te habet neminem.
Adjutores autem tanti ofHcii nnn sunt tibi requirendi; habes Traiujuillum
habes Wraacium. Vale. VI. Octobrls 1550. Agriae.
MoaHDMala HunsarUc historica. Scriplorea. Tom. X. pa^. 116 — 127.
CCCllI.
iSJo. Episeopiiia NicfUtt Olakuln, cancdsriulti regdui FcrdinandU, scrie istori- ijOb
cului Antonht Vermfut, d ngdtt Ferdiasndtt i-a oonfeiittt pustiiii de eanookK'leetoril
la StrigoaS.
Nicoiaus Olahus Antonio Wrtmcio suo IS.
l~^ inns tiias litteras accepi'anteSeptembrium et

aliqtiot dies intra
Uctobnum kalendaruni magnas gratias, quod

leinpus ad me'datas. llabeo tibi
non pcaetenniseris me de hn rebus^fiioereôertioreRi quas ab aBis minus per»

apicue et copîose cognoveramus. N^ntinm lectoratus Strigoniensis spero quod ,
brevi pro voto tuo expediam, habes enim principem tibi benignissimum, me
paterne atTectum ,
ejusque donationis litteras, quum Agria Vicnnam redieris
iavenies apud Bonnam meuni sororium. Proinde mittam hoc triduo istue Mat*
diaeum Zerdahdtnum aecretarium meum in qutbuw^mi rebus meb peeuUarjlws,
ctti te in omntbus eollegam assignavi, jussique, ut nîhil prorsus agat rine te
et consilio tuo» quemadmodum ex eodem Mattbaeo et ex Utterb meîs, quas
Digrtized by Google
402
ei ad te dedi, intelliges. Tu ît.ujue inte!riin, dum Mattha< us adverttt , tuas res

familiares istic conipouas, quo postea confectis meis negotiis, ad me remeare
possis. Vale 33. Octobria 1550. Augustae.
HoMMOift HavMM luMnim. Serirtgm. Ttai. X. M. 14$.
CCCIV.
1(50. 1550. Anloniu Veraniu scrie din Agiia Iui Timia Jr XaJtisd, c locotenentulO
regala, Gtorge Martinusim , cu trupele sale asediaz cetatea dela Alba lulia, unde se
afla iDdiisS regina laabdb, fi Petrovicb comitde Timiârei; 6r' In ajutotiulll aoestom av
plecata paa dia Buda 9! Remâitii di» Msldma i din irtt-rtmaniscU,
Spectabîlîs et Magnifice Domine

Castellum 2!olnok ad veram formam
effigiatur. Utinam pro Zoinok
Transsilvaniam np amittamnsHeremita obsedit Albam 27. die mensis hujus

cum 24000. hominum, ut veriore forma nunciatur. Ex iis equites sunt loooo,
pedites vero 8000. sed, qui ejus stipendia merentur, quatvor duntaxat cen-
sentur aqnicum esae millia, peditum miUe. Rdiquus numenis ex provinctafibus
alitus, ex Nobiiitate diversorum Comitatuum, collatîtius est Inclusa est re-
gina, filius. Pctrcjvit-hius. et Rascianoriim circîtpr 2000. Ncc ulla vi machi-

narum diu urbem oppugnavit, circumsedit tantum, subinde Fetrovichium ut ,
Tnrcam, et hostem publicum, filium Joannîs, ut gentis ejus Dominum effla-

gitavit, eeteria ut inutili et imbecillae turbae omnia tuta pollicens. Venim ^
iis minus obtends a pertinadbus, |am et bombardas admovit» tic. aeerrune
urbem oppugnat, nulla vi praetermîssa. Quod fertur non prius aêre vohiisse
quam exploratum habuerit, spem obsessos suae salutis in Turcis posuisse,
eoeque sibî in auxiiium evocatoa esae jam In itînere.
Hodie Qratores Heremitae venenint ad Dominum Generalem, Dominus
Andreas Bathory a Somlyo » et Georgius Horvâth qui novanim rerum qutd ,
attulerînt, plane compertimi non habeo. Paventi Varadino, et periclitanti Cha-

nadino succurrendum iiortatur, sui etiam, petit, ut geratur cura, nec id, quod
jam laboraret, aliquo periculo, sed ne in posterum laboret ,
quandoquidem Bu-
dends Bana nKnrisset jam ac campo, Râkos, ubi castra habuerat, ettn Trani-
sUvaniam obsessis auxilio Quibuscum profectus, feruntur fuisse 500.
, contendit.
supra 2000. equitum, evocaturus tamen esi viritim omnes Rascianos, quorum
jam 6000. Citanadinum convenerunt, si tas est credere, et Vaiachorum me-
fiorem partem, Torcannmiue tot ex adjaoentibus limitibus, quod licebit tine
periculo praesidioruro. SoHdtabatur Dominus Generalia, ne Zdaocnm iawsiaset,
cum Praefectus Pesto recta ad oppidvim Na^ykoros pervenerat unde Zoinocum ,
nou plura, quam 3. milliaria restabant, Verum revocatus consilio, quod non
bdie sdtiir, nisî ai securitate « et oocasione îaduciarum, reginaeque, et Petrovy*
dii, vd potius Transailvaniae periculo, Ze[ediaum petiit^ tUque subadtit, dubi<
um, metu ne Heremitae et Tran«lvanoruin , an exspectatione majorum virium,
quod Heremîtam latere minime putandum est. Ideo satagît , ut tcmpestive fu-
Dominus Generalis in praeseiuia liberatus est ea
tura jacula praevideat. Sic
cura^ qmunquam ne Traniwtvamae quidem deesse vuit, si propennor erit
voliintas FrindpiB, maadabitur 31i ea provincia, vîdetur enim în dies per-
spectius habere» qwd &cto opus sit in Hungaria liberanda.

Fungitur sane ipse maxima diligfentia suo munere , nos etîam cum aliis
omnes arma gestamus, et cum Zolnoco omni nocte non admodum laeta som-
niamua, dubii interdum etiam de magnis rebus , nedum de hoe sttu, quî est
rûus, si sic, ut hucusque, omnino nthil facimus, pace majorum dixerim,
dum tam probe înducias, nostro malo observamus. Majestas regia unum ia
suo solo erexit castellum , ut in suo Turcae plura ,
qui licet saepius jam me-
nii siot, Caesari eorum injuriam non fieri, nec vim in eos intendi erectione
Zotnoci, qui limitibus praesunt, noaque indudas servatunis, servarentur modo
et ab illis, ipsi tamen his obauditis, et plane spretis, nundis etiam nostris
male habitis, quatvor jam loca nostra, doiiec absolveretur ôlnoc, praeda,
et vastitate affecLTunt Scd iiaec fortassc minus vnlncrarent , at illa plaga
maxime pertimescenda , quam minatur reverentia inUuciarum. Budensis Turca
fiduda iidd, et integrttat» regis notri, qua scit, servaturum îndudas, tuto
in Transsilvaniam Irrumpit, riihil his finibus metueos, quos inducîarum fortitu-
dine tutos fore, sibi persvasit : Sî igîtur et nos in opinione servandarum in-
ducîarum jani si;sf~epta , ct vulgata persex erabiinus . et Turca secure in Trans-

silvaniae furlunaiii debacchabitur , Deus bone ! quam pudendae, quam damnosae
futune sunt nobis hae indudae! quarum religione jam dudum ab boste laesa,
fratres nostros, atque aiBoem Huogariae pfovindam subjugri patiemur.
Agriae la. Octobris 1550.
(itlias Vtramims),
1^, C|iiilnlw piBMiuB HgH KuiHiM. tas VL fv* SIS— aiti»

cccv.
1550. Andrei de Bathort cpiUnulij generalii alti regelui Ferdioandu, scrie lui
Toma de Nmdasd^ t whndul Moldavei fi vmwbilM frei-rvmhusH att intraii amine
doi in Traniilvaaia aii arestaii pe câiva aobJii ungurcid eic.
Viôdae, Moldmus *t Transalpinus , eum Bossa Budensi, Transituaniam

Fratri Georô difficHem provinciam rtddttnt : crtunto gladh cineu$lh
htgirtssit
iato, om/us vin/im ad captssenda arma convocaniur.
^^pectabilis et Magnifice. Accepimus litteras Uominationis Vestrae

Spectabilis et Magnificae, quibus conqueritur de oostra quod ex
taciturnitate,
parte Zolnok, et munîtione, praesidbque, nîhil omnino scripseramus. Nos

certe in hune errorem hic sumus inducti ,
quod ,
quoniam Spectabilis et Ma*
gnificus Dominus Capitanpiiî! generalis (a Salm), per Legatos, ac Postas,
saepius ad illas partes miserit, existimavimus ,
ipsum, tam Dominum Locuni'
tenentem (Fr. Georgium) quam Domtnationem Vestram SpectabHera et Ma>
gnificam de omnîbus certiiicasse, îgttur nobis td erroris ut ^noscat, rogamua.
De r^no Trailwlvaniae id Domination! Vestrae Spectabili et Magni"
ficae scribere possiimiis, quod Vayvoila ^îoIdaviensis, et Transalpinus, uterque
sunt in Transsiivania. Jam et Nobties quosdam captivarunt. Bassa vero Bu-
deo^ cum Terdsjam dieaiUuac quarto, aut qiiinto, ab oppido Lippavenas
Transsilvaniam castra movit. Thesauratius (Frater Georgîus) autem vtx qua»
drige n! equdbuni et trecentti peditîbun juxta Thordam castra metatus est.
Nam facto cum regina foedere, gentes, qiias contraxerat, dimtsit. Nune li-
benter, si posset, copias cogeret. Circumfertitr in regno undique gladius juxta

morem regni sangvinarius sîiniil et promulgatur
, ut ooloni regni ad arma ,
însurgant; e contra, regina et Petrovich mints probibent ut sub perpetuo

mancipatu insurgere nemo praesumaL Jam hînc quîd expectandum sit boni,
non videmus, ac certe facile crediderimiis , pericuîum maximum reg-ni imminere,
quam salutem. Ea vero, quae Dominus Thesaurarius nobis scribit, Domina-
ticnu Vestrae Spectabili et Magnilieae in «pecie tiansmisimus.
Ex parte autem castdK Zolnoc boc scribere possumus,
quod ouper,
cum Agriae cum Domino Capitaneo generali af! visendum castel-
fuissemus,
lum profecli quod jam firme est confectum ac paratum. Paratur
fueramus, ,
etiam modo, sed qualiter fere orsi sunt, quod vix etiam intra integrum annum
perfîci poterît. Quantum ad praesidium attinet, si mukîtudo militum fuerit,
et hoetes plures, quam nune, noo erunt, poterunt conservare. Datum ex
»rr» nostra Echet, die Dominioo* post festum omnium Sanctorum, Amio Do-
mini 1550.
Andreas dt Bdthor Comes ei Capita$uus.
riir, BfiMolM pra w ii » regal Hn^turiM» Ams II. ftg. awâsa.

496
CCCVI.
1550 Antoniu Vcraniu mu!,lmcscc episcopului îroLif Olahulii «generosului 1550.
sâu binefacâtoriu» pentru noulii postQ, ce i s'a conferita in hierarchia biscric^c ').
Antotiius WroHcius NUolao Olaho Sal,
T_-<itteras tuas XXIII. Octobris datas , IUI. Novemhris accepi qiiae,
quidem nie magiia laelitia et voluptate ait'ecerunt, idque noa tam ut nunciae
accessîonis novî et opulenibeneBcii, qttam quod meis te obsequiis titt jam
vdle video; quamqium et dona et beneficul tua, quibus me prîu* ettam quam
pene co^noveris et ornare et locuplntare coeperis, ita complcctor etexcipio,
,
ut nihil neque gratius , ncque desideratius. Dcus immortalis hanc tibi erga
tne benevolentiam simul et beneticenciain omni largitate et ea gratia referat,
quae quam gratnâma et quam amplissima provenîre possit; ego vero
tibi
enitar omni dilêntia. ut gratitudini erga taiitum, tamque munificum bene-

facforem meum nunquam desim. Ad mandata autem quae das, quod attinet
Etsi consumptis jam et plane exantlatis omnibus his, quibus retroactae vitac
meae anni per tantam varietatem fatorum cucurrerunt, statueram proximis
meas celebrare, ut sequutus Mîcia tua in boc sacro-
kalendis Jani primttîas
rum genere auspida, is demum ipse quoque esse incepisaemt qui dudum ene
debebam nec imposterum ordinî mco et spiritui Knncto refragarer, qui me
,
ab initio mystem divinonim esse voluerint tamen postquam et ex litteris :
tuis, et ex Matthaeo tuo cognovi, quae me id temporis velles în tuis rebus

non exilîbus, distuli meam liane oogitadonem et ad injunctam a te 'pcovin- ,
dam appuli animum, et omnem induitriam. De beneficîis tuis illud dixeiim,

ut mihi illic studeas benefacere , ubi tecum semper esse possim , esto quod
Strigooit simus, quis enim hoc non optet tibi? quia hic certe multura etiam
imposterum laboraUtur, sive îd de Turds, sive <te pcaeridBs nostrb rapacii*
simia vdimus intelligere. Nova, quae ex Transsylvania habemus, triduo post
scribam oopiose. Nam multa uno tempore sunt aliata. His autem maturandum
fuit , ut quam primum dc voluntate m«a in tuis rebus tibi constaret. Vale. X.
Novembris 1550. Agriae.
MonumcD)» HungMuc bislorics. Scripioitt. Tom. X. p. 146 — 147.
I) Ve^ doatmeotela Nru CCLXXXVl i CCCllL
Dlgrtlzed by Google
486
CCCVII.
1S50. tSSO< Attmiu VttaHfiu «crie episcopului Nitoiae OlahulU, c trupele tU» Mol-
dtna aii intratO to TransilvaiUR pe la pasultt Oituzului , it trupele irei-rwm&metâ pe
la Tnrnulfrnifu, tna atâkli Moldovenii cita fi Muntenii au fottii fcapiofi de trupele lui
Geofige Maftiavsiu.
Aniouius Wrancius Nuoitio Otaho S.
^^roximo «eptembri mense Thomas Varcotius permissUi Turda inco>

lumes Lyppam pertîngere et illi'nc etiam in Transsylvaniam promovere du-
, ,
bium, quo consilio, praesertim quum et transitum illia obsedUset, et copias

haberet longe majores, quam ipsi essent, Cianadinuin obsidiooe Raadanorum
liberavit, multa în ea gente et pcaeda et caede edita, et iude lathtt propa-
gata victoria , casiellis quoque quibiisdam Petrovianis potitus. Inter quae po*
tiora 5unt : Nagylak, Ciallia, Mako, Egeresth et Orozlanos; hisqiie in locis
castris positis, et possessis castellis dicitur se servare majoribus rebus, ita
certe, n
e Transsylvania Tuicas redeuntes deauo le vîdere sîmiilabit Haec
dttin agttotur foris per Varootlum, Heretnita în Traaaaylvaoia deeeptus ocm*
cordiae iiduda, quam cum Regina et Petrovio confecerat, adiit grave pericu-
lum ,
qiiod tamen evasit Quum enim omnibus in his obtemperaturum sese
Reginae hde obstrinxisset , propter quae io illum commota esse videbatur,
promîrisset însuper oninîa impensa de auo Turds reponere, et pro more do-
nattvum mittere, ai modo et îpsa eos aine uUa dilatioiie regno amandandas
curaret : tantum abest , ut et ipsa promissis suia atare voluerit , et Heremitae
diu poenitudine et deditione contenta fuerit , ut III. die a concordia tpsum
libellura concordiae, illi remiserit, adjecto ; respuere se ejus obsequia, par-
tamque secum paulo ante coDcordiain noile babere ratam. Sedulo înde sub
induciarum tempore aoOidtalo Turca dandeatinis nundts, ut Kaszuno majorea
copiae summitterentur ,
cogferenturque^ etiam Valacchi novis mandalis în Trans-
svlvaniam properare , et cum 1 urcis signa conjungere, hisque pro voto impe-
tratiâ ct mux a facta concordia cognitis : muiier pro sexu constantiae immemor,
animum tn oecaaionem indinsvit, pollicltaque nbi vîctoriae iîdnda, prosequi
inveteratum odium etnun cum pericub et infamia maluît levitatis; quam m
pace, quae illi, ut aflfertur , honestissima et commodîssima offerebatur ,
per-
niantTe. Sic omnibus rebus perturbatis subita mutatione muliebri, omnes po-
pulos ejus provinciae ab se alienavit , Heremitam vero in coeptis etiam secu-
riorem fedt. Uno enîm tempore acoepto a Regina omcordiae libello auditoque
him: Turcarum iUinc Valacdiorum inopinato ingressu, commotus et in fîiro-
rem quendam încensus, tit qui jam conquieverat în Bducia futurae pacis ex
induciis paulo ante Albae transactis, et pergebat ea curare ,
quae sedandi
regni usus exigebat, repente Thordam profectus, convocavit conventum, de
reginae inconstantia oonqueittur, optnione periculi omnea îmbuit, eundumque
obviam Turca, denuo popularîbus annts eMÎtatis, persuadet Ibique omnium
Digitized by Google
antmis in Reginam aeque ac în Turcas încensîs sibi vendîcat, et ad novam
expeditioneni conflandam inducit. Igîtiir emisso per provinciam edicto, cum
sanguineo veru, iit apud gentem ncjstram in subitis et g^ravibus rebus fieri
coosucvit, denuo omnes populus arma in excitat et jubet Vasarheliuin con-
venire, quo ipse quoque Tfaorda abierat, indeque pauoorum dienun spatio
coacto populo et milite mercenario, sununa celeritate venit Saxosabesum
staliiitque Moldavis prius occtirrerp eo consilio. ut prohilieret, ne cum Turcis
conjungerentur , ea etiam spe, ut si iios mature repulisset, et Transalpini
et lurcae ab uUeriore progresau arcerentur. Nec cessit ei tanti consilii taii-
taeque spet exîtus infeltciter. Ingressa erant Mddavortim XIIII. W. per vîam
OyUME in Seculiam. Illinc SUmpto itinere per Burciae campos, penes Brasso-
viam Alutam amnem pt oppidum Prasmarinum inde per Segesvarinorum
, ,
et Meggiesiensium agrum relicto in sinistra parte Fogarasio et Cibinio ad

,
Saxosabesum urbem magna planitie circumfusam, Albaeque et Vincio conter-
minam cum Turcis et Transalpinis conjungi animus erat. Heremîta ad Vasar<

helium oppidum, metropolim Seculorum, cum sui oopiis conscderat, loco sane
patenti, et ad rem bene gerendam valde opportuno, sive acic forct decer-
tandum sive obsistendum Barbaris, utravis via irrupissent. Nam in ea Trans-

sylvaniae plaga duae potiaaimum semitae «mt ex Moldavîa în Transsxlvaniam
altera Oytoz quac Brassoviae imminet, altera Radnabania, quae Bistriciae;
illaque sola cumilis est et nonnihil lata, haec angustissima et sylvamm den-
sitate împedîta ,
vixque eqiiiti pervia. Igitur ubi primum constîtit Heremitae
Moldavos esse in provincia, extemplo in eos VI. M. equitum misit et prae-
cepit oongredi. Venim territi Valachi incursu Heremitanorum r^nte terga
vertemiM, fiisique statîm sua ignavia, «ne et sanguine et negotlb rejecti sunt
in suos fines. Eorum casu Transalpini quoque quî jam per Turrim Rubeam
Cibinio adjacentem juxta Alutam flumen irrumpebant, repressi; injectus et
Turcis metus. pagum Ilye, paulo infra montem Aranyos nuncu-
li eniin ad
patum in dextera Marisi amnîs dtnm, Devenii arce in altera ripa, duobus
cirdter milliaribus a tei^ dimissa subsdterunt, opperientea Valacehorum ad*
ventum ubi in hodierniim diem haerere perliibentur satis jam de rcditu sol-
, ,
liciti quod et Varcotius ei's receptum cum IX. Icrmc M. huminum intercluserit,
,
et Heremitam tîrmatis praesidio fuubus Seculoruni cum ingenti turba provin-

datium a fronte venire intelligunt. O oocasîonem oomplectendam o dîu for- ,
tasse Imposterum tiem non eventuram, » hanc emiserimus. quum et reditus

dilTicultate laborct hostis et magnam virium partem Chrîstiauis debeat, quos
aitraxit, secum domi relinquere non ausus, ne quid molirentur in occasione.
V ereor adhuc tamen jam violatarum induciarum religionem. £t utinam earum

reverentia non obsimus Transsylvaniae qua amissa ncnomen ipsum quklem ,
aut ipsa umbra Hungariae remanebit. Recte Valacchi itaque, meritoque ma-
xinif L. l inr.rli , qui tam constanter vel ptcuiiia vel pietate Christianî nnminis
cum Hereinila consenserunt, (quod fama primam de se
lertur) ut ei ultro
victoriae partem concesserint ,

fugam simulai; sed no8 non aeque commen-
dandi ai et iis et nobis ipsis defuerimus. R^na in arccm Dyod concessit
cum Petrovio, niminim jam sola cum aolo. Quae profecdo fugae miiii videtur
nocmcnte. V«l. II. Vwwn 4-

4dH
similis, eaque omnino comprobabitur si inde ad Gialaanam arcem de-
scendent. De Petrovto, multa in.sana, vitam ejus solitudincm cl gcmiius et
suspina esse ajunt. Visus est non semel in proximum immigrasse e curia
redeundo^ «aum existimans, et in colloquiis saepe subito quodam stupore

contieaeere, mtueri tamen in hocnines, ut in contemplattone solent a piritu
rapti. Deus et iis mcntcm restituat . et Transsylvanine opem aliferat. Hîc sunt
quieta omnia , credo causa al)scntiac 1 urcai-. A praesidiis tantum nostris ex-
pilainur et subigimur. Vale 15. Novembris 1550. Agriae.
Iluncariae hîMarltt. ScHptoie*. To«i. X. pag. t47>-tst.
CCCVIII.
SSO. 1550. Antoniu Veranfiu scrie lui 7'oma de Nadasd^ comisariului r<g|dtti Fcrdi*
tiandV , dl Gtorg* MarUnam a cupriaail Alba-Iulia , 91 s'a Impflcilil cu Rîia btbdl*.
AnUmiiu Wrancivs Tkomae NadasHino S.
D. 'e Joaane Zalancîo bomîne iiaitiuin Reginae non obscuro neque

stupidoy et Turdcis Icgationlbus, in quibus totam aetatem sub Joanne egit,
notissimo. tri5!ti55simo5! rumores ^jparserunt, nec omnino falsa aut factis eius
indigna, ûae ut planius possis cognoscere, altius quaedam repeto. In evo-
cattone Turcaram Petrovius aeqoe Reginae ac Turcis ipsis promiMiat, se eum
exereitum ex Rascianis conscripturum et in eorum castra deducturum, quo
,
tam ipsi Tiircac ridoiitius in Transsylvaniam prodire.nt rcnuiie adversus He- ,
remitam gerereiit Regina constantius in cjusdt-m odio 1 leremitae persti-
tisset. Hac eniui ratione et causa utrique cum Petrovio de ejus societate et
inillte pacti fuerant Miaao îtaque Zalando ad Tureas legato, qui de hac fide
Petrovii securos redderet, et aîmu] eos deduceret praeparatis ubnqoe in itî*
nere obviis commeatibu?;, ne co^prentur rapinas facere, interim autem dum

Zalancius apud Turcas moram trahit et lentius (jiiam Reginae necessitas posîn-
labat, Turcae procedunt, inlestum exereitum ad Aibam priinuni uppugnandam
ddtide ad occurrendnm Turds famatoi emittit, itnRilque et pernidosa quaedem
de Caszuni ani mo erga eos, quorum auspidis veniebat. ad Ruinam deferunt
transfugâe , et Petrovius apud Temesvarum snlita sua dojectus avaritia adhuc
cunctatur, contrahere exereitum, quem promiseral. Sic his de causis Regina
inops vtrium atque consilii, conjecta in metum deserit Albam Juliam ut urbem
, ,
imbedllam, parvo cum praesidio, et concedit Saxosabesmn, dato dud man-

dato, ut urbem dedat Heremitae, si tueri nequiverit. înde quotidianis nunciis
necquacquam adveniente tandem sibî suppctias sollicitato Petrovio, venit He-
Digitized by Google
remit, Alfaam obsedit, «t deditione obttnuît. Turn Regina, tardante hune în
modum Turcarum auxilio, îgnaviterqiie dond demlente PetrovJo etHeremitae
nimis ex' voto fortuna prosperante, compnlsa rerum suarum despemcione,
niultorum, qui favebant Heremitae vexata et circumventa suasionibus tanquam ,
agnito suo errori reveni vellet ad officium, deliberat cum Heremita facere
coQOordiam. Fadie et Pfetrovto persuasum de concordia, qui jam etiam ipse
metuni de/perfidia Turcarum «bi confinxerat, ne quid argenti ad Rcginae
tutelam exponere cogeretnr, advocatus Albam Reginae litteris omni opiniunc ,
celerius cum familiari prupe equitatu advenit, ibique novam in socieiaiem re-
conciliai, cuncta Keginae Heremita pollicente et concedente, quaecumque
petebantur, ut in suspidonem iUam apud Turcam magis conjiceret, ijusque
n^jotia gâvius intricaret, demum quonîam de impetu hoitium in dies mag^
ac magis fama crebrescchat ,
Re^rina , misso alio ad Turcas nuncio (quod ex
pacto transactae pacis facere cogebatur) oblatoque donativo non contenuendo,
ne'} .... viderentur, hortata eat, ut rerenerentur, quandoquidem reduxiaset
ad oflîdwii et fidem Heremîtam, nîhilque în posterum de illius integritate
tam ei^ ae quam eiga Sdimanum eorum princîpem foret dubîtandum. Nec
jam armis csse corrigendum ve! ipsum Heremitam, vel eos provînclales, qui
ejus iosaniam sequuti fucrant, omnia in illa provincia esse complanata et pa-
cata, Solîmanum vero regnis potiri non optare, qui carerenc incofia; et satis
poenarum aeditioais et piavis iierî, aî cum pudore et damno revocassent, quae
egissent perperam, —
cum Petrovio ad arcem Dyod profîciscitur, fugam lllinc
ambo ulteriorem meditantes, sî Turcae non rediisent casuque aliquo victores
penitius in Transsylvaniam promovissent. Heremita quoque deducto ab Alba
exerdtu Turc» obvîam, (uti aupra diximus) in Saxosabeasianum 9fptim eosdem
repulsurus, n oocurriiaent. Igitur, ut divina quoque aentenda constaret, qutd
authores hujus tanti facinoris mt rerentur, si minister poenas mature darct , tam
impiiim scelesto ministeriimi funestissimum cessit. Dbi cnim perlalum es' ;id Tur-
cas, Reginam atque l'etrovium cum Heremita in unitatem rediiiii>e, idquc non
prius quam ae în finea Tranaaylvantae
, perduxîaaent, suspîcati dolo secam Regi-
nam aePetrovium agere, (mirum enim videbatur, quod aic praeter oronem ex-
spectationem , et amicitiam cum hoste inivissent, quem oppriinendum tanto studio
a Suliniano contenderant , seque cum periciilo eduxerant, et nune dennim prope
ab ipsa arceiiiur victoria, quum se redire jubent), correpto Joanne Zalaucio et
quaestionî aubdito, diu torserunt, doli confesaionem exigentes. Verum quum nihil
expressissent, utpote ab homine illis innocente, et hujus rei prorsus ignaro, vin-
clis inditis. fustibus caecidere. Postremo, nisi e capt'Mtstp duobus filiis seseredi-
mebat . abducebatur vinctus in servitutem. jam de Regina et Petrovio nihil insigne
ultra, ut de iis, qui de malefacti conscientia erubescunt, nec tuto lucem in-
tuentur; Heremita vero felix satis auoceasibus, sublimis fertur, quamquam ipee
maluisaem sî Turcas non emîssisset, scd cum eis, postquam exercitu pollebat,
conflixi5<^f t , essetqtie per mr. vel Alexandro gloriosior vel Augusto fclicior. ,
In Agriensibus rebus novi nihil est, nisi jam Turcarum ex Transsylvania Budam
1) TMi cmiMtt McfM.

A
500
reditus injecerit finibus his novae quipinam Comes Salmus m6r-

soUidtudinis.
mus fuit per dies aliquot, non omnino graviter, tamen se sc continet
lecto
qiiietis causa. Stephani Lossoncii et Siîsrmmfli Ralassae compositio non est
consequuta, obstinatione ulriusque, duin neuler alteri quicquam existimationis

wiae conoedit. Bene vale. XX. Novembcis 1550.
MmumoI» IliMgAfiM hi«tori«a. Scri|ilef««. tom. X. iSj— ijS.
CCCIX.
l5o. 1550. Aut4fHiu yeraNfiu scrie lui Paulii GregoriaHcius , episcopului catolîdi din
Agramii, ca trapele MMovtiuhrtt ;i ale erei ivmâmesd a» tnlnlH iii Traiuilviaia pe
diferite pvsuri, dar au foatif nafimt ta manl de trupele lui George Martlatnia.
«
Anicnius Wranaus Penh Gregprimd» î$e«^ Zagrahiemst.
lam tiiam
O,
gratam perpetuoque mthi conservandam et exoseulandam episto>
Fiuile antistes, omni veneratione dignissime qua non soKtm suc- ,
cessione Agriensium sacerdotiorum lilium me tibi esse dedarasti, quod et

casus sibi vendicare et divina providentia potuiaset , aed etiam adoptione qua»
dam qwntaneae voluntatis, meo pronus perexîguo dnctus ofiîdo, eadernepi'
atota luat veUiti publico quodam testimonio, confirmasti Quod quidem ut
amori tuo erga me non obscure tribui debet, ita etiain boniti admirabili
maxime etiam ascribendum duco, quum ei tu te in patrem obtuieris , qui
fiUus tuus ease non merebatur, sed hoc &ds exemplo servatxnis notri, qui
prior, et digit nos et suadHt in filiorum adoptionem, qnam vd expendere
possimus tam praeclarum genus în quod inseramur. Itaque jam te parentem
nieum confiieor, jam colo, jam suspicio, et praesenti epistola omnibus pro-
nuncio, ac do principium meis erga te filialibus oftîciis. (Juare accipe nova,
qiiae hoc tempore habemus ex Transsylvania, Heremita vtncit jam omnia ad-
versa in illa provincia. Milites ejus et Moldavos et Transalpinoa Va1acdios«
qui Jam diversa regni parte in fines nostros irrupprant, nor sine ^ravi eonim
occidione, in siia claustra rcjecerunt . Turcas vero, qui Fetrovii et Valaccho-
rum dventus fiducia in Devensem agrum ex pago lllye per Marisum trans-
îerant, patiloque ultra progressi, quo se Rcâe adjun-

Albam cogiitantes,
gerent, inter Devam, et oppidum Zaasvan» mincupatum conaederant, ipsemet
Heremita, qui ' a parte Transsylvaniae supra Brassoviam , qua Moldavi per
viam Oythoz in Secuiiam descenderant ,
praesidio firmata, Albam cum multi-
tudine Provincialium ad venit, eaque urbe capta, transactaque cum Regina

concordia, obviam Turcts processit, eosdemque coegît primo adventu sub-
sistere, et de reditu, fugae stmiliore constituere, juso înde et Varcodo Va-
Digitized by Google
racliensis praesidii duce, ut eosdem a tergo vi quanta maxiina possit, urgeat,
totus în eo esse oundatur, ut hoses tnterdudere et drcumvenîre possit. Nec
tlesperatur de victoria quoniam ad VII. M. equitum ut venor fama fert non
, ,
accedunt . Valacchis vero denuo non intrantibus, fundentiir etiam non ini-
pulsi. Cacterum si in fugam quoque fortiter hoste excepto adigentur, aeque

speranda sunt omnia felicia. b enim îUonim locorutn situs est , mihi saepissîme
peragratus, per quae fuga jUis erît îneuDda, 8Îve per aiûstias Hasaehiani
districtus, qviae vas kapu, hoc est >
ferrea porta appellantur, ducentes ad
oppida Karansabesum et Lugassiiim, Themeso amni adjacentia, sive secun-
dum ripam dextram fluminis Marisi, qua veneram, revertentur, ut angustius
atque iniquius qM
esse poteat. Nisi si se commiserint sylvis Morsennae oppidi
quae sunt sane vastisvimw, et ladasiine patent. Quum alioqui et in his mhilo
levius laborabunt et periclitabimtiir. modo Heremita de cuius ego iiiteg;ritate ,
sctiiper sinistre divinavi , rem bene ac tideiiter gercrc velit nec tuci quippiam
secum meditetur. Porro miile in locis, positis hostibus ex syivestri materia
obîdln», nnsquam e» non oocurerre poterunt agrestium hominum manus, si
Verum faxit Altissimus, ut et Turcae temeiitatis suae poenas
jussae fuerint.
non efTugiant, et ii a quibus in Christianos cducti sunt, saniora consilia con-
piectantur. Regina cum sud [Vrrovio destituta pvnc omni ex parte studiis pro-
vincialium in arcem Dyod quae quinque M. passum distat ab Alba, recepit

se, et moereri nundatur, sero fortasse faciens poeaitentîam de Tureanim ope
advocata. Quîd plunt? Pirimts lifteris, quas deMnc dabo, omnîum turbarum
transsylvanarum arbitror me ad te catastropb'-n perscripturum . quia jam.nisi
me faliit dc transsylvanis luMuinibus, ct de Heremita judicium, longa ejus ho-
minis et nationum illius consuetudiue acquisitum, videor mihi videre, Turcas
incolumes evadere, nec attingi gladîo Heremitae. Ferunt enim in exercitu ejus
fîeri cuncta langvide, dtlabi omnes copias ane olla missîone, et sat iÎHSse
del>ellasse Reginnnv r'.'n i'- I'etrovium dudum sua ignavia et a"^ritta prostra-
,
tum. Turcae vero audacter vastant, et populantur omnia,, et rcgrediuntur ne-

mine iere lacessente, sic demum. pater, timeo, ne in (ine rerum omnium
iallat R^m Heremita, fiillat reginam Isabelhm et Pupillum sibi creditum,
adnitaturque omni conatu, ut in transsylvana dominatione sine collega atque
censore confirmetur, servata Turcae clandestina amiciia. Verum longc adhuc
secus, quam opinamur, et de Heremita Judicium et de iis hostibus praesen-
tibits poterit evenire. Tamen ex angustiis trans^vanis non erant tn patentes
Hungariae caropos Turcae emittendî. Vale. XXII. Novembris 1550 Agriae.
UrauiraiiU tJinigiliae luMorica. Scn|iliMC«. Ton. X. p^^ ite— 163.

602
cccx.
1550, '55o- Antoniu Veranfiu scrie !ui Toma de Nadasd , Ilie , voivoduiii MoiJovri
care iatrasc in Transitvania , s'a intorsii 6ri inapoi, libcriidii pc prisoncrii, ce-i tcuse in
TmufiTaiiIft. Vcntntiu adauge, cS dnpX oun ae vorbesoe, Georee HaitiBugiu a datn
bani lloldoveiiiloca, ca m ae InuSrdI înapoi.
AtUonius Wrancius TJiomae Nadasdim S,
J. urcae jam trajecerunt Tibiscum salvo toto exercitu, praeier quos-

dam paucos, qui in excumonibi» cecîderunt, digressique apud Zegedîoum
omnea in sua redi«rnnt. Convenefant autem BosneoMS, Syrraienaes, Betgra-
denses, Hercegovinenses , Znonikienses , Poeegani, Quinqueecclesienses, Al-
benses et Hatvanenses. Kaszunus ipse cum parte Budensis et Pestani pracsidii
mansit Zegedini. Nec sdtur causa. In Nadlaccko el Cialia sua reliquere prae-
sidia. Cianadinum ,
quod maxime luturam suspicatntur et nimor late dîfluderat,
non attêrant, intenti suo celeriori receptui. Tîblacuin ad vicum Zent Mtklds
nunciipatum III. circiter milliaribus iiifra Lippam navibiis transicrunt, non ansi,
sese Lippeiisium lidei commmittcrc ,
quos ipsi ante et dolo et w lentavf-r.uit.
Orodium inter aiia loca, quae atflixere, maxima ruina ct occidiune aticctun].
Haydones, qui M.CCCC ante adhoc quam Varcotii» expediuaet Varadlenses co-
pîas, OrodiLim seae tuimtltuarie conttderant, rdieto in agri pecorc, inde facto
impetii in Hosnensem passam Nadumam nominc cum II. circiter M. Tur- ,
qui
carum Kaszuno in subsidium veniebat et ad pagum Zewdy penes Marisum
5. M. passuuni ab Orodio situm consederat, tam acriter cum co a summo
mane ad hoias vcsperarum pugnaase pro castris nundantur, ut castrîs per>

turbaii pedem referre coegerint. Potiti ttaque castris et impedîroentis omnitius
in propinqiia villa quieti sese dederant prae l
*
-n lividentes. et fruentes fortuna
tam propitia, agttaotusque consilia de hoste uerun^ in insequentem diem în-
vadendo. Turca die insequenti non expectaio, recepia animi», tanta vi in

paacoridam et rudem turbam, nuHa ratibne militari utentem inexpectati fecere
impressionem , ut recuperatis rebus omnlbus, Orodiimi usque caedentes cos,
tanqiiam pecora insequuti sint , et nisi obvia Orodiensium ope excipiebantur
paucissimos pecus suum reduces habuisset. Qui desiderati sunt CC. circiter
numerantur, vulnera plures accepere. Ee furam uhionis acti Turcae nlterîos

iram tulere» putabant enim Symandum, quod Orodio vidnum est, profugme
baidones. Ingressi itaque oppidum, trepida plebes in templum quod repentinis
casibus munitimi habebant, confluunt. Subeunt hostes, oppugnant miseros
jubent portas pateficri, soios expetunt hajdones, coeteris fidem de securitate
«alutts faciunt. Crecfitum tandem ooacte barbarb, quia imlsedllae munitiooi
non iidebant. Port» igitur ultro pateiâctts reperri baidones pauci, iique ibidem
Statim percussi. Cum oppidanis mitîssime actuin proptcr priora officia. Soli
impuberes ablati, quos casus abetintibus ohtulerat. At hajdones quos Orodienses
summa pietate protexerant criduum Orodii commorati, quod ligandis vulneribus
dederant, quarto post gratias in discesau suo amtcis et hospitibus rdaturi,
Digiiiûu Ly Lji.A.'vii^
totum nppidiiin in ])raedam verteriint, Hadmnus interim sequi O prohibitus, non
longe ah Orodiu consedit, opperiens occasionem ulciscendi Orodiensium in-
curiam, qua sibi hajdones eripuerant. Sub haec advenit Orodium cum praesidio
Zoinocchioo Joaiuies Balam, mora, quaerens ratiooem,
ibique aliquamdfu foeta
qua Hadumiini posset opprimere; ied quiim nilUa occurrcret, quod impar
hostihus habebalur, cessit conatii, et superveniente cum Varadiensi'rm ropiiss
Varkodo, una in Cianadiensem obsidionem signa convertunt, ubi misera Ra-
sdaQorum plebe immani crudelitate confeeta, castra etiam afiquot Petrovîaois
adimunt. Nilul postea ab utiioque insigne bctum, quia Varkotim cum popu-
lariiioi et agrestium hominum colluvie non ausus Hadumum aggredi ad Cry-
sium Album reduxit in castra copias; Zoinocchum Balasja rediit; praeda,

quam utique retulit, non fuit Hadumus per id tempus
turcica sed christiana.
in caitrâ aoe continuît, nec Lippam
Kttiunum tranaire potnit. Sed
post
paulo post haec Kasnuio a Transsylvanis regresao, Hadumus, Orodiensium
injuriae am tmmemor, jungtt se Kaszuno, profectique una, cum exercitu
Orodienses învadunt. Oppidani> qui contendere cum tanto hoste non poterant,
quod nec vallo nec moenibus uiebantur, numeroque etiam pauci erant, alii
alio difiugiunt; fomiliae basilica, quae ibi ingena est, regis Belae Coeci ul-
tione nominatissima, captîvae rectuduntur. Turcae mox primo impetu igne

oppidum aggretfi""^"!'' una cum teraplo conflagrato et în ctneres plane
converso ,
quicquid mortaliiim invenere tam in temple quam in oppido neca-
verunt, solis parsum est impuberibus, qui in servitutem adacti sunt. Qui vero
eam dadem evaserunt ad nos usque confugerunt. Ptneda hajdonnm UI. M. aure*
orum aestimata. Turcas caedes eonflagratio et impubenim captivitas exauctora
,
vît. Hadumus passa adeo pastorum bacutis pulsattts est, ut foeminae nomen im-
pOStenim apiid nempe apud Turcas eiinucus appellatur.

siios invenerit; Iladiim
Quid cum Moldavis peregerit Heremita nondum habemus. Hoc solum
,
qttod Heiias, gentis ejus vaivoda jussus a Rîna eo idnere, quo venit, regno
exoedere, captivîs reddids, quandoquidem nihil jam hostîie in Transsylvania
paterctur. Tiiniidiis adolescens his primis fortunae auspiciis reciisavit prere
ilicens se parcntis institutum servaturum et Radnensium fodinarum via rever-
sururn, qua pater quoque ejus nuper, postrema in Transsylvaniam irrupuone
a capto Mailado redierat. Heremita itidem nibtl vi, nibil ferro fertur agere,
sed hortamentis atque pecunia, quod dicttur et cum Turds agere, curat
emittendurn; multonimque opinio est, omnem hanc victoriam pecunia illi non
sanguine constitisse, intjenioqne eum atque industria magis quam mânu labo-
rasse. Sed haec postea ineliub prodentur. Pathocius non sine diligentia magnae
eiûsdam ladonis cauaa diutius asservabitur Zalancini alter filiua pofiigite
captivitate, ipse domi prae dolore ex ignominia sui casus fertur în tabem esse
corruptum, languereque gra\'issima aeyritudine. De causa quoque tam repente
fartae pacis inter Heremitam haec vulgantur. Turca quidam per-
Reginam et
tugio ad Petrovîum îs inter caetera illud quoque re^lit: dixisie
tranaierat,
Kaazunnm, si victoriam de Transayivanis obdnuisset, Moldavis se Reginam
)) CwlMlf ScgHiUli.
604
e-fîe ilatiiriim in Poloniam abduccndam , riliuni Transalpini» Constantinopoitm

defcrendum ;
ipse, obtruncato Petrovio, praeses in 'I ranssylvania remansisset,
aede apud CîbinleiMes cacsari Solymano caiistituta. tfoc itaque metu atque
perfidia illudentîs barbari permotî , ii de quibus fabula narrabatur, anîmum ad
pacein coniposiiere, eamque sine mora perfecere. Sic utrique odio caesaris
Turcaruni contra se excitato, velint nolint, uti ipse conjicio, ad rejjem nos»
trum co^rentur confugcre. Sed nescio quam opportune, quam suo commodo,
quamque futiiri grati , non amore id acturoi cemm est; quam-
quia iiecessfcate
quam de optimo principe omnia dementiae et pietatia plena etiam hoeies ejus
si.bi possnnt polliceri. Sed haec proximum tempus indicabit quiitn propins ,
adhuc aduri incipient Turcae confiniarii. Vale. Agria XL Decembrie 1550.
M<HiH«iMM hiiiwiea tlwigiriM. ScripUmi. Ton. X. |M||. l66— Ifa.
CCCXI.
tJJO. 1550- (tiorgt Miit tinusm, lcx:olenentuIu reâlu din Transilvania, scrie lui Aiuii fiU
de Bathor, cpitanului generaiu alu trupdorii regelui Ferdinanda, c Moldovenii au
eitii dia TransUvania, iiu nuri pagube erei acesteia; ci de asemenea va cerca
fitoândfi
9e soHS dia ^rS i pe Ttird $i pe Românii din ^ra-ramânteS.
Spectabilis et magnifice domine et fiii nobis observandissime. etc.

D"" V. spect, et map*-'' videt hene quantam desolationem in partibus istîs nune
Turcae et Rasciani faciant; audivimus autem et D"*" V. spect. et mag<^'" omnia

agere ea quae deeent dominum et hominem christianum; verum cum omilia
apud Turcas sînt plena doi», I>» V. speet et mag<M amore det rogamus,
habeat bonam curam et cnstodîam sui, ne a Turcis decipiatur; paulatim et
lento gradu procedat ,
congre^ftur în aiiquo tuto loco et habeat multos explo-
ratores semper; enim Turcae adhuc non abierunt, non trustra illic circum-
si
errant, nisi ut aliquem dolum Cuiant; credat enim D*'* V. spect et mag**
istum Kasann bassam ttm caUidom et vafrum hominem esse, cui în buîusmodi
dolis non est similis alter în tuto rcgno Turcico; non est sine causa niora
i'îtiiif;, sed ut aliquid agere possit ; nisi enim I)"" V. spect. et niay^* bene
advigilaverit ; veremur ne iile D"*"» V. decipiat et improvise opprimat, duobus
enim diebus isthuc ubi D*^ V. spect. et mag^* est, penetrare potest. Quare
Dncm V. spect. et mag^"* iterum rogamus ut sit cauta et dîligenttssime advî-
cfjlet, ne quam fraudeui ab illis patiatur. Noi quoque deo invante statim exi-
bimus; quamvis enim in hoc regnn multa negocia essent, quae componere
deberemus; his tamen intermissis, egrediemur. Sicut enim D°' V. spect. et
mag<*« prius quoque litteris nostris sgnificavimus , îam Moldavi ex hoc regno
abienmt; non tamen sine magno regni uicommodo. Turcas et Transalpinos,
(leu iiiN'ante, sine alii:|uo regni huius incommodo eirciiinis; dum nns in fXjiel-
lendis istis intenti eramus , Moldavi interim magnum huic regno damnum in-
Digrtlzed by Google
605
tulerunt et sic in patriam rcgress! sint. non potuimus enirn tam suhlto cum
copiis ad esim pervenire. L)'"'-" V. spcct. et magnilicam foeliciter vaiere cupi-
mus. Datum Albae Juliae sexta ilecembris anno 1550.
Frattr Georgius episcopus Waradiensis

thesaurarius et locumientas,
(Post-Mripm pt o fiiâ separau de ekâriiâ): De WSm rebus pro qoIlMis

spQCt. et mag*** domini» Nicolaus oomes a Salmis et D*'* V. spect. et m^f**
aci nos scripserant . nos maximam habemus curam pro quîbns ad ipsum do- ,
minum capitaneum et D"»" V. spect. et mag*»™ cras aut altern die homioem
nostrum mittemus, quem et nos personaliter sequemur;
fiduciam autem
ipsi
in deo optimo maximo habemus ^ quod omnia illa luôrâi bene aucoedent,
meliiis quam nos sperare potuissemus; quae postea D*'* V. spect. et mag*>
intelliget.
(Pt dosi): SpectabiU et magnifioo domino Andreae de Batbor, comid

comitatum Zathmar et Zaboldi et supremo capiianeo regiae Maiesti» etc.
TBrMMlni r<r. An. 1S79W m. Jii— 511. Or%iiwM« In aidiifM bnpw 4h Vimiu
CCCXII.
1550. Nobilulu Francisca Kcudj' restitue na(iunei ââscsci satulu romncsdi Vaidti ISSO-
din TianailvaiiiB.
quod nos
N os Franciacus
illam summam
Kendy memoriae cnmmendamus per
pecuniarum miile tlorenorum, pro qua videlicet
praesentes
se-
renisaimuB fdicis memoriae oondam Joannes Hungariae, Bohemiae, Dalmatîae,

Croaiiae etc. rex totalem possearionem regalem Wayde, alio nomine WyfTalw
vocatam , in scde Zazwaros existentem hahitam, egre^'o condam Michaely
Gywlay de eadem in rationem serviii sui tenipus infra redemptionis titulo

pignoris possidendam contulerat et obligaverat, ac ipso condam Michaele
Gywlay praemortuo ad dominam Barbaram pudlam fitiam ejuadem^ jure sue-
cessorio sub eodem titulo pignoris coadescensa et devoluta extiterat* a pni-
dentihiis et circumspectis magistre civium , jndice regio et ceteris juratis consulibus
civitatis Cibiniensis, veluti legitimus .tutor dictae dominae Barbarae puellae
sua in persona accepimus, assumpsimus, accepimus et levavimus, super qua
quidem m01e florenorum summa dictos magbtrum civium, jiidicem regium
caeterosque juratos consnles praedictae civitatis, neenon judicem regium ac
juratos cives oppidi Zazwaros, quietos, expeditos, pariter et aliaolutos,. uni-
37>399> UoOHMMe. Voi. II. Puica 4. 6i
Digitiûu Ly Google
506
versas quoque et quaslibet literas impignoratorias, donationales , causales super

eandein possessionem Wayde aliter Wyffalw utcunque conl'ectas et emajiatas, vi-
ribtts caritnras ac destitutas jure et authoritate tutorâi reddimiM et oomnrîttiimi»,
et nilnioininus dictam possessionem Wy&lw reoocnpandam et powideodam re-
mittimus et resignamus praedicta authoritate, harum nostranim vigore ct tcsti-
monio literariim mediante. Datum in oppido no<itro Nag Sayo feria tertia post
festum Lucie virginis , aniio domini millesimo quingentesimu quinquagesiino.
Amlacber, Urkundeabuch zur Cuchîcbte dcr Sia4( nod dct Stuhtet Drvcx pag. lao— isi, Orifim-
lulI pe chAitie I» anchiva Mivnci iSiMci |i a mciitniUilui din Siliitt t*o, $93.
CCCXIIl.
1550. 'SSO- Documenlu despre episcopia român din b'elicu in Transilvania, în care
dacumentit se faoe amintire de episcoput Martu ^ de episeopn/a Daneio,
warien. ,
N os Petrus Theremy Judex Cetcrique Jurai Ciu^,
Signitkainus teiiorc presenciutn, Quîbus expedit, Univcrsis et Sin-
Ciuitatis Colos-
gulîs, Quod temporibus preteritis , In Sede nostra Judîcîaria Mota erat quedam ,
cauaa Inter Valadios Ladislaum Kewwer, Et uxorem eiusdem Petca vocatam

in possessione Rhewae residen. hem Michaelem Olali, filiiim Joliannis Pres-
bieri Valachaiis Plebani In possessione Kapusz, Atque Valachutn Moyzyn
vocatujn, In cdem possessione residen.. Ut Actores principala Ab una,
Atque honorabilem Joannem Presbiterum Valadialem,. Piebanum possessionis
nostre Fdek. Ut in Caussam attractum partibus, Ab alia, Actores Igitur contra
Attractiim proposuerunt in lume Modtnti, Quod lila bona et hereditates qiias
predictus Joannes Plebanus possideret, videlicet Domum, terras arabiles, hor-
tuni fructiferum ,
fenetum, que tn possessione Felek, et Metis dusdeni exis»
terent et haberentur, fuerunt quodam Dancho Episcop! , quî Una habuît oon-
sanguineam , sororem scilicet , Nomine Annam que ,
erat Vxor quondam
Baradoma Valacht , in possessione Olah De?;mer vocata, nlim residen. quam,
ipsa bona concernerent, post obitum Dancho Episcopi tratris sui, Ipsi igitur
supradictiDna. Petca, Vxor, Ladislai Kewwer, Atque Michael Olah, Nec

non Moyzyn, eîusdem domine Anne, fratres propinqui forent, que ex quo
iain mortua f!st, post ipfsius decessiim sLipradicta Ixma omnia et hereditates,
,
ipsos Jure Iratorrui concernerent, el iion ipsuni loaniiein Plebaiuim , quia illa
bona, ipse Juaiuicâ i'lebaiius ,

lilegilime possideret, quoniam ipse non verus
filius Dancho Episcopi esset, sed spurius, et filius Illegîtimus duadem. Ideo
supradicta bona onuiia et hereditates, ipsos tanquam firabrei concernerent,
quas ad manus ipsontm dari optarent, si de jure esset. Contra qiiortim pro-
posita Attractus kespondet in hune inoduni, yuod ipse in Illis bonis et here»
bigitized by Google
ditatibus quondam Dancho Episcop vere et iuste consistit, easque iuste et
legitime possidet. Nam sêdictus Dancho Eplsoopus pater suus legîtimus fult
ipseqiie ("iliiis lesfitimus eiusd^-m «t, et non spurius, Aliud ero est, Ouod si \
etiam spurius hiius esset, ipsius Dancho Episcopi ipse. tamen adhnc illa bona
et here<fitates, ipsum et ooo alnnn oonoemerent, quia ipse Dancho Episcopus
illa albi reliquit» et in hoc etiani posse suum potuît efficete, quod sibi reli-
quit. Cum tamen legittimiis fîlius suus est, que probabit Audiente Dno. Ju-
dice nostro, cum suo assessore predictanim partiiim , propositiont"? . Allega-
tiones et Responâ ,
Causan» ipsorum predictam, ad probabilta admisit docu-
menta. Actores igicur quam pluKa testes adduxerunt, qui GMsioaem fecerunt,
qne erant solummodo quedam audita, aed manifeste comprobare non potue-
runt îpsorum consanguîneitatem que atî ipstirum acquisicionem suffîciens fore
,
potiiisset: neque hoc comprobare pofiicrunt. qiiod predictus foannes Plebanus

filius spurius ipsius Dancho episcopi fuissct, sed solummodo qucdam audita,
(ut prem»8om est). Atiractiis autem in defensione caitsse sue produxit in te*
stimonium , Vnas Litteras Dnoruni. Judîcis , et Juratorum Ciuium iliius temporis
sub si^'iilo Ciiiitatis nostre Maiorc et Autentico, patentes in Pergameno con-
tectas ctemanatas, que maniieste exprimebant quasdam fassiones nonnullorum
testium, ipsius Joannis Flebani, Attracti, qui Coram Dnis. , Judice et Juratis
Civibus iliius temporis, fide ipsorum median, fassi fttisaent, pre&tum Joamiem
Plebanum esse filium et heredem legtttimum quondam Dancho Episcopi, ac

proindc luilluni alîiim, preterquam eum, hereditates sue concernercnt, I7omu»
videiicet una in po&scssione l eieit, quam pater suus, Dancho Episcopus, per
se reedificari fccit, In vicioitatibus domorum
dom. . . . s. .Adiacens, una cum terds Arabilibus,
. . alia, sita et
fenetis et horto pomifero qui ad eadem domum spectat, et ab andquo spectan.

Isîas vcro hereditates quidam Grecus Episcopus nominc Marciis propriis suîs
pccunijs emissei a quodam Ladisiao presbitero Valachali ,
patre scilicet prefati
Dancho Episcopi, eo tempore quo Dancho esset adolescens et Clericus eius-
dem Mard Episcopi, quem idem Marcus Episcopus ex quadam speciali dile-
ctione in filium adoptiuum suscepisset, predictasque hereditates proprijs suta
pecuniis emtas eidem tradidissel et designasset in perpetuum possiden., în
iihos fîliorum hcredumque suorum heredes prout iittere Mrci te-

supradicte
stantur. Icem preter hoc denuo produxit attractus, nouiter nnum testem Vala-
dium nomioe . . E . . . în possessione Berkes residen., qui <îde median,
fassus est, se soire, Quod Ipse attractus Joannes Pleban. esset (ilius verus et
lcgittimu55 quondam Dancho Episcopi eique omnia bona sua legasset ipse
Dancho Episcopus. l-'roduxit denicjue unam Mulierem, in testem suum nomine
Naga rdictam quondam petri Caerpe Valadu in possessione Felek residen.
, ,
que simtliter, fide sua medMW. âssa est Quod ipsa adret quod unam domum
In pitssessione Felek residen. ipse Danchn Ivpiscopus perse preparri fecit, ,
Et eidem attracto Joanni Plehnno !e;^ravit hem produxit el aliuni testem,

Mulierem Alba Vocaiam, Reiictam quondam Stancl>ul Valaciii, in possessione
Felek residen., que aimili modo fide sua median., feasa cat in hune modum,
quemadmodum precedena tesiis Mulier scilicet Naga. Item insuper ipse attractus
produxit et alios testes, qui Ade ipsorum median., oonfessi sunt hoc modu
scirent istiul ,
(|iiocl poriio ([Uondam Diie. Anne sororîs quondam Dancho Epi-
scopi, ipsam conconiens, eidcin extrdata et restituta fi'isset.
IVis igitur Intellectis Dns. Judex noster, cum suo asseasore, inter partes
predictas, tal«m tulit sententiam, Quod ex quo Actores, cum ipmrum testibus
coRiprobare non potuerunt, oODMJlguineitatem ipsorum, que suffiden. fuissent,
ad acqiiisitîoiiem ipsorum ,
qna requirpbant supradicta bona liereditates
quundam Dancho Iipisc()[)i, ncquc hoc comprobare potuerunt. , Quod ipse
attractus, Joannes l'lebanus, tilius spurius esset, ipsius Dancho Hpiscopi, ipse
auton Attractus comprobavît Litteris, predictonim, dommonim et Juratorum
Guium illius temporis, suum Jus et Juiticiam, Quod scilicet ipse I^ttime
predicta possidet bona, et hereditates quondam Dancho Episcop; 'pias quon-
dam Marcus Episcopus grecus ,
proprijs sui lêcunijs emptas, eideui Dancho
Episcopo, tanquam Filio adoptluo legasset et donasset, et in hoc posse suum
efficere potuie, a quo tandem in ipsum Joannem Plebanum attractum illaesie)
hereditates, tanquam ad verum et le^ttimum filiitm quondam Dancho EpWQOpi
dev ciute sunt, Onod si spurius fuisset eciam tamen ipsum concernerent quia ,
,
illas eidein rcliquit, Dancho Episcopus, pater suus, (prout ex fassione testium
tntdligitur, quo posse suum fecit, Denique Attractus hoc quoque compro-
in
bavit, Quod porcio Dne. Anne consanguinee quondam Dancho Episcopi, cuius
fratres Actores seipsos esse dicebant eîdem extrdata et restituta fuiaset. Ideo
,
his de causis et rationibus, ipse attractus Joannes Plebanus, in pacifica pos-
sessione, predictarum hereditatum, in possessione i-dek, et Metis eiusdem

existen, habîtarum, permanent, et illas, ut proprias possideat, De qua quidem
domini Judîcis notri sententia» attractus oontentus est, Actores autem non
lunt conteni, sed causam illam pro maturiori revisione et djflCUtBkme, in
conspectum nostnim, Jiiratonim Civium, per appellatîonem provocaverunt
Nos igitur dcnuo auditis partium pretatarum propositionibus, .^llegationibus,
Reônsis, et probabilibus documentîs, Sententiam Dni, Judids notri, et sui
tanquam riteet Juridice pronundatam, approbavimns,
aiseasoris, în hac cauâ,
et in robore tenuimus,de qua nostra sententia Attractus item contentus est,
Actores autem non sunt conteni, sed ulterius appellavenmt. Nos igitur appel-
lationem ipsorum audien. , eisdem (Juxta Civitatis nostrae Jura) terminuin
statuimus, non «emd, sed tamen ad Appdlationem
bis, et ter edam, Ipsi
eo (quo nostra requirît consuetudo) deducen. non venenmt, neque muerunt,

sed omiserunt. In Cuius Testimonium presentes litteras nostras, Sigillo Civi-
tatis nostrc maion et Axitentico Impendenti roboratas, eidem Joannt Plebano
,
attractu, ad legitimam requisilionem eiusdem duximus conceden. Datum in
pre&ta Gvttate Coloswar. Feria Sexta post festum Beate Catherine Virgtnis,
Anno Dni. MiUcsimo, Quingentesimo Quinguagesimo.
(L. S. pend.) Fr& suseriptiune.
Olpafii», AnUmt rntM fMhg». fl imiki. 777—779- IMb ««cUm liMiHei |>n:c,]c«i:i dm KtlUdi.
Dlgltlzed by Google
509
CCCXIV.
I5$u. Actulu inchciatti intre orâ^nii din Craii i intre urâycflii din CoTMUe- i$50.
bef dc a se apâra imprumutatiî în coatra tuturoni pcrsecutiuniloru.
N
Dumitrowytth
os Benedietus Worgytth iudex de oppido krasso , Necnon Andreas
, Petnis olbytthh, Stephanus miklossewit , Pefrus filius myc,
francîsciis Paiilo\v\ th , l.azarus dragul, et georjîus olah. etc. delecte et se-
gregate persone dicti oppidi krasso : necnon vniucrsitas inhabitatorum , eiusdem
a maximo usque minimum : recognoseimus terie {xeaeanum vniuersîs et
sîngulîs presendbus et liituris Quitw» itt Cumbit, Quod nos quam presentcs
tam futurî, iudex, atque vniuersi populi oppidi notri krasso, obligamus nosmet
ipsos, prudentes et circumspectos iudices iuratosque cives itein Senatores et
omnes populos ciuitatis regie karansebes atque pertinentiarum Illius, Quam
modemoe Tam futuros. Contra quodibet aduamrios ud hostes impediment»
et molestatione tuxta possiUfiutis nostre exigentiam, ia omnîbus Tuer«, pro-
tegere, et auxily notri habundantem opem ferre. Ouam personis Tamque
rebus et bonis eorundem, in niillisque persecutionibiis eonini , eo=;-Icni desti-
tuere, it Tamen quod ct ydem nobis similiter, Quam presentcs iam futuri
in omnibus neceentaribus nostris uel vnde aocedentibus tuxta ponibilitates

ipsorum lint et fiant obligai : Tuere defendere, et auxilium îpsorum prestare.
Ouam personis Tam rebus et bunis eorundem : ut fuit alias quoque cnnsti-
tutio inter Tempore vidclicct antiquo modo Tamen nouam et inrefran

nos :
gibilem pacem Componimus in Cuiu^ Rei memoriani literas nostras presentes

:
Sigillys nortrîs Compressas et obsignatas pro fimiîtate Eterna duxînras Dandas

in oppido kraaao in festo Siluestri Pape, anno Domini millesimo Quingente-
suno quinquagesimo.
rMly, but* «4imt]ic tM<Mi«. IV. ptg^ S»— St- OtigiiwlHUt pe cUMie In Mchin fumliei Maci-
Uii d* Tlaeavk. to aw»».
cccxv.
1547— iSjo. D«U ishme at privm la Rmnâtd dupS regbtrulu de cheltiieiî alii 1547
uralului Bistria din Transilvaiua (Liber eragatonim et cxpcnsanim civiuti* et reipu' issOl
blicae Bîstricienais).
l3abbato in vigilia Mathei apostoli (90. Septembre 1550) solvimus

vinum in nundinis adven» hominibus nobilibus et innobilibus dono missum fl. 1
Digitized by G() '

510
den. <S6. S. 176. Felia teitia p><st Mathei (23 September 1550) pro vino
Walachis tempore nimdinarum clato fior.3 den 2S. S. 177.
Eodem die (feria quarca ante laetare, 16. Mar;; I54^} misimus Grc-
goriuni Thorozky porkolabionemMoldauiam ad vaivodam cum muneribus
in
nempe cum duabus cuppis dand», item boieronibus duo eo-

utrisque vaivodîs
dearia argentea, pugionem argenteo decoratum ac cultellos dono dando. S. 31,
Eodem die (feria tertia in die Michaelis apparîtionis , 10. Mai 1547?) pro
pugione in Moldauiam hauptmaii dono daco flor. 8 den. 68. S. 36. Eodem
die (feria secunda post iudica, 24. Mrz
1550) Johanni Ticlioeb pro operi-
meotis canum venalorum Turco missoram S. 150. Eodem die (feria secunda
post palmarum, 31 Marz 1550) pro vino er mnlso seu medone chawsadhuc
dato den 4?. Eodem die pro panno accepto liraslai quoad cooperimenta ca-
num missorum imperatori iurcarum den. 66. S. 151. Eodem die (sabbalo
ante Galii, îs. Ociober 1549) solvimus equos sex ad commissionem reveren*
dîssîmi domini emptos et Moldauo vaîvodae dono nîssos flor. 85. S. 181.
Eodem die (dominico ante Viti et Modeti, 8 Juni 1550) Walachis
pastoribusboum ad castra Alemanoriim deputatorum dedimus ad c\pensa<i
den. 37. Eodem die (feria quarta post Viti et Modeti, 18. Juni 1530)
. . .
Walachis custodibus peoorum abigendorum in castra Alemanorum den. 26.

S. 335. Sabbato antejohannis (21. Juni 1550) Walachis decern redeuntibus ex
castria bibalia vel expensae dedimus den. 20. S. 356.
Aw^r dct VcNiiie* Mr «Mtcab. UMaUmOt. V. K XXI Sud |mii:. fj-f* ^ *<•
CCCXVI.
1551. 1551. Georgt MartinHsitt, locotenenlulu regalii alif Tiaiuilvaniei , scrie Pala-
tinului dtia Renii, c voivodulil ireirotnimesci ^ fâcndii In anulu trcaitil o incursiune
-n Transilvania, a fostu respinû de trupele ardelene conduse de nobilulfl loanîi Kcndy,
dcascnicnca a nvlita asupra 1 ransilvaniei i vt>ivodiil Moldonti^ care dupâi ce a arafi
mai miilte sate 9I « dusQ ib captivitate pe mai muli aidelcai, s'a retrasft.
Illustrissimo Principi, et Domino Domino Federico,

S- R. Imperii Electori Talatidu Rîseni ac SLiperioris, et inlcHoris Bavariae Duci,
,
et Domino suo omni obscrvantia colendissimo.
Illustri'isiine Quo in discriinine per hoc deceniiim , rejjnum lioc

sub l urcico Imperio versaretur, et litteris, et nunciis mukorum Iôminationem
Vestram Illustrissijnam certiorem factam esse non dubito. Hac tamen aestate
quo animo Turca în noe esset, cognovimos, cum apertum se nobis hostem
dedarasset. Stepbanus enîm frater germanus Eliae Vajvoda Moldavus, man-
Digitized by Google
dato Cacsans Twcarum, exerdcnm nostrum contemnendo, in fines regni
Tianasilvaniae imiperat. Convocatis igitur regai Ordinibus, praemisâique quin*
qa« nuUbus hominum, dum mnjores copiae seqiierentur, inter alpes se rect-
pere coactus est hostis. Interim tamen Bassam Biidensam cum sedecim mil-
tibus exercitatorum militum, qui pro custodia finium in arcibus constituti
«ant, venire nundatuot eM. Cuju* adventa etsi non mediocriter «ssemus per-
niott, memores tamen antiquae viitutiB, honestamque mortem Servituti ante-
ponentes, coactis undique reoni virîbtis, hosti prins quam locorum angustias
siiperaret, obviam progredi visnm est. Qtii, cum per exploratores in tuendri
patriae libertate nos unanimes esse cognovisset, veritus locorum quorimdam

angdstias, et ne a nostris interduderetor , tanta celeritate redîit, ttt fugae
similem in omnîbus diioesHim exhiberet, vaitatis igne omnibus locîs, in qui*
bus consedcrat, magna etiam clade per eos, qui viarum angustias obsederant,
hostibus illuta.
Quibus sic repulsis, Transalpinus Vajvoda, subita irruptione, Turcis

in devastando boc regno suoceant, quem nobile joannes Kendy, qui non par-
vam opinionem rei militaris inter praecipuos regni l'ransidlvaaiae ntilitea ob-
tioet, adjiinciis sibi vîribus , non solum fudiL. fugavitque, venim et praeda
5000. equorum potitus, tribusque Vajvodae ipsius vexillts ereptis, insignem
ab hosdbus victoriam reportavit. Cumque de Turcis, quonam illi se contu-
lîsaent, sdidtus tamen Elias Vajvoda MoMavus, de quo superitis meminî,
ejusqne frater grnnamiSi «ocltis in Sodetatem Turcis, et Tartaris, fines Si-

culorum învaserunt, cumque ea celeritate, quam res postiilabat, in tanta lo-
corum distantia, sedecim enim milliarifuis ab hostibus aberam , in repeiiendis
bostibus uti noo possemus , humi per incendia plerisque possessionibus aequa-
tis, multîsque nootris in servitutem abdectis, prius hostis e rô discessit,
quam nos îUtun consequi possemus.

Itaque, cum Turca nunquam deinceps hoc re^num intentatum rdinquet,
suaeque ditioni lutura aestate illtid omnino subjicere intendat; rogo Domina-
tionem Vestram Illuatriasmam ,
per misericordiam Jesu Christî, velit animum
Sacratae Caesareae, et rîae Majestatis ad tuendum hoc regnum aedula mo-
nitione excitare, ne in potestatem Turcarum redactum, perpetuum non solum
nobis, sed toii rei publicae Cliristianae luctum relinquat , et honesta condi-
tioae huic puero regio, pro ejus dignitate, constituta, toto hoc regno po-
tiantur. Quae res cum ki causa tantum pueri hujus consutat, fadie erit optimis
itiis Prindpibus, occaiione oblata, publicae salui oontulere. Deus Dominatio-
nem vestram Uluatrissimam conservet incolumem. Varatfini die 7. Januarit 1551.
lygMhin Itaialimtiani» Vmmm iUmtrfailmM

deditlssimui
Fraier Georgius
l'.piscoptts Varadimtis Thtsanrartns et Lotumtenms.
tVir» Bphlntae tM'uemim ngfii Hiuiftriiie. Fm ti. |Mfi tt6—«S.

CCCXVII.
ijjl. 'SS'- Andreifi tU Balkor scrie comitelui loma dt Nadasd, ci Pfiru PttKri'ta,
ootnitele Timi^rei se «flX în netodegere 'cu locuitorii din diitrictutil Cantmsthpfbd i
.lUi I.ug^'sulu! , din cnii^n , cS aceatla vdescA w-jl oonscfve libertile lorâ, <r Petrovici
nu voiesce se le respecteze.
^ôlgalaiumat ayaiom kegielmednek mynt byzot vramuak C6 tarsum-

nak te Keg'""' yrt vala enoelcem «s el mwli mpokba hogy ha myt ertenyk
nuylat vram felewl meg ydentenym keg^ b3rzonyaia Kywanam
ha te keg"*'' maylat vramfelewl yob hyrt \rhatnyk de az my vagyon azt
kel yrnom az vrysten meg elygleteh ez fewldewn valo nyomorw yletyt es
a/, ewrewk yletre vyte mert hyzem hogy nem azyrt eytete volt az vrysten
2^ynt ez penytencianak helyre hogy el veten hanem hogy ewrewke ylyen
ax ewreke vak> yletben azyrt yo wnini es yo tarsom nem kel te bcg^k f«.
letys keseregny az ew halalan mert nu ndnyayan hyheQTwk ext hogjf ai
ystenrk va[;;'yon howa nrkwkys (sic) ygekcznwk kel.
luwaba vysagot ezt yrhatom keg"*'' hogy zcnt fabyan sebcstyen na-
pyara hyrdeiet vata gywlyst firater gewrgy varada mynd erddyekoek es ma*
L.yar or/agyaknak kyie ryays gywtek volt eoys bocyatam vala «gy embert
ky ot halgasson frater êwrf^'V cz el mwlt cveterteken bement volt az orzag
kewzybe es meg nioiidota nekyk hogy vezecielem raytok vagyon es ho-
gysetn ew sem kyralne azony nen elyg az olcalma/asra yiuete arra vket hogy
feyedelmet es vrat kereaseodc ky meg maradasaokra goodot twgyon vyaselny
mert ha myndnyayan petrwytal tewrewke akarnak lenys ew egydwl soha
tewrewkei nem akarya tartaoy hanettt mynt kereztyen emberhes ylyk ahoz
akarya magat tartan y.
ha penyg az orzagys kereztyenwl akarnak magokra es megmaradas»
sokra gondolny ewys kyz vetek mynd ylny es myndenbe velek leny es zokat
az ea emberem fylyvd hallota.
petroyt most ewzwe vezet a/ <;ebes)ekel es Iwâsyakal az sebesyek
akarnanak megmaradny az ew /.abadbjguklia petroyt penyg aba akarya ha--
borgatny most az sebesqrek ]wgat>syak mynd UA tamalak petroytys kyzwl ha
kyral ydeyn ez orzagra goodot kywalt kypen nem vysel ez yewew nyaron
oda lyzen erdel az vtan az tewbys en meg yrtam az kyraloak ysten tarcya
meg k. mynd aznnyomal egyetembe sok ydeyg.
ez lewel bathorbol kewlt bodogazon elewl keden eny ezlendewbe 1551.
Andreas dt iator mmm» propria.
tan nem tudom habozwt akan raytam allany de Keg*"*^ sem foga
gyakron ymy.
(Pt dosA: Spectabili ac Magaifico domino Thome. de Nadasd Comii

perpetuo terre fogaras , ac Judidci Curie Regie Matestatis etc. domino Amico
et college, obseruandissimo].
(In ali tocU tu lid scrisSre: Reddite 12. febr. ante meridiem circîter
horam 10. ioter Kam et Ozko dum iain ex Kanysa Komaromioin tenderem).
PKUy, KmifA Wnncgre lAnfaeie. IV. ptf, S'—S^- OriftaidiiU ta Mebivs caiwMi Amic dta SiMla.
CCCXVIII.
Comisarii regelui FerdinamMt raport^z dcaprc tncttrile deniloru cu
l5St.
Georgt MwHmitm pentru supunerea Trmtsitvama. Gmgt Mn/^masm declari corni-
aariloru , c
Românii dcla LugoU i CaransebejB ar piM^ ae IgaA pieptu cu trupde Ini
Petrovki. daci li a'ar da uatt baatt dintre dnii, fi de asemenea a'ar put< ptioe «««
MV vmsoM im irm-rtm&mtsdL
Nagyletha 4. febr. 1551.
•Sacratmime rex, dne dne clementissime. Fidelium servitiorum no-

stronim in gntiani Maj. V. sacratiasimae huminîmain subîectionem etc. Quem-
admodum proximis dtebus significavimus Maj. V. aacratmae, optavit rmus
d. Varadiensis, ut cum eo in certo ac commodo loco, remotiori tamf'n, con-
veniamus. If»o itaque id petente ad oppidum Diozeg, quod est egregii Sigis-
mirodi Forgach, heri circa vcqperas conveniftuit, ac oollocati surnoB cum eo.
Principio autem idem ipae d. Varadieiia» propoamt, regnom hoc eaae in ex-
tremo periculo positum, et ad ruinam immînentem avertendam ac regnum
ipsum defendendum nec se, nec reginam IsabcUam, npque aliinrt qtiempiam
sufâcere, nisi Majestas V. sacrat. illius defendendl curam suscipiat. Ad rem
vero hanc tria podasimum e«e neoeasaria; primoin, ut ante omnia filium
regia Joannb Majestaa V. sacr. , poatquam ex patnoionio ipsius id fieri nequit,

aliunde modo honcsto juxta Majestatts V. una ctim caes. Maj. factam obla-
tionem contentiim rcddat, et etiam dotis reginae curam jjerat ; secundo, ut
paratum et instructum exercitum Majestas V. tiabeat; tertiuin vero id esse,
ut MajtalM V. bis febos nulhm moram interponat, aed curet, ut Thurcas
IHMveiMC ac praeoccupet regnum Tranaaylvaniae , ac ejns munitiones aedtficet,
anteqiiam bofitis advenire possit, cum post hostis ingressum (([iiod Deus non
permiuat) omnia sJnt futura difficiliora. Uiilitatem vero cx praedictis cam esse
Majestaii V. sacr. accessuram: primum quod per contentationem fîiii regis
Jobaimb fxttltura sit Maj. V. sacrat. regno Transsylvaniae ac Casaovia, par-

tîbusque aliis, quae nune ah ipiis posiidentur; ipsumque d. Varadiensem ac
alios viros nobiles ac primarios et stattis re^ni ah obligatione ac fidei vinculo,
quo regis Johannis filio astricti sunt, una cum corona regni, quae tanti mo-
ment! est, eliberatura, ac in suam ditionem et fidelitatem subiectura sit.
Ex reginae vero Isabdiae dotis contentatione successurum , ut arces Soty-

mos, Lyppa» Dewa, Kekelew, Boldoker ac tricessima Cassoviensîs elibeteniur,
37499. DmmmMc. Voi. U. riHUa 4. 66

614
ac ctiam «piscopatus Transsylvaniensis, qui licet iKm ex inicriptkme aut dotis

Domine utcunque tamen ab îpsa possidptur.
• In celeritate vero hoc consistere, ut si contento reddito Alio Johannis
regia tempeative exercitus Majestatis V. regnum illud ingrediatw, non alt de-
futurua modtis,quo regnum ipsum munirî ac contra hostia vint defendi, si
armia agere Majestas V. sacratissinia voluerit possit et valeat quod si per , ;
concordiam ac tributi solutionem Majestas V sacr. cum hoste transioêre vo-

luerit, transactionem quoque hujusmodi cotiimodiorem fuluram, cum Maj. V.
praesidio ac munîtionibus necessariis regno illi prospexerit
Contigisse praeterea nune, ut I.ugosienses et Sebesienses, quoa d.
Varadieiisis silii juratos esse dicit , cum Petrovitli nova cJissidia cocperint ; ac
illorum praesidio, si ollîcialis inter iilos constituciiir , etiam si l'etrovilh re-
fragaretur, possint conatus iiiius semper reprimi, et etiam 'iVan.saIpinis , si
Maj. V. sacr. voluerit, poaae novum wayvodam praefici; adeo ut îtlinc quoque
minus periculi sit futurum.
(hiod si oiiinia praedîcta Majeslatem V. sacr. non moverint, ac per
cunclationcm et gerendorum negotiurum procrastinatiunetn regnum illud in
discrinien aliquod incidat, id culpa sua non esse futurum, cum senium, aegri-
tudo ac alia inoommoda eum uigeant, et îpae tantis rebus gerendis sui viri*
bus sufficerenequeat in tanta hoatium, inimiconini ct adversariorum multitudine.

Cumqiie nos respondîssemus Maic^tatein V. sacr. filium reiîs Joliannis
,
juxta oblationem a Maj. V. ad supplicationem ipsius diii Varadiensis tactam

pro dignitate ac condiiîone ipsius filii regis Joannis honcste contentum redi»
turam, ac etiam r^înae Isabdlae in negotio suae dotis rationein habituram,
ac aese etga rmam dom. suam et alîos clementissimam exhibitaram ac exer- ,
citam competentem tempestive ad regnum occupandum et conservandum mis-

suram, percunctareturque ipsc d. quem dtem Maj. V. sacr.
Varadiensis, in
Vinmam easet ventuia, nosque de prmio meons martîi die juxta Ikteras
Majcstatia V. sacr. dedmo octavo janoarii ad nos datas mentionem facere
coepîasemus: respondit, rem hanc tanta procrastinatione non îndigere, et
antequam tractatus illi finiantur, adventurum festum divi Georgii magna totius
regni pernitie , rerum quoque magnitudînem non pati , ut nuntii ad Maj. V.

mittantur, ac rea dtfleratur; sed neeeite omnino esse, ut nulla mora intcfpo-
sita a Maj. V. mittatur commisaanus pleno mandato înstmctvs, quociim tra*
ctari et res ad elTectum adduci possit praesertim quod (ut sunt mulieris mores)
,
cii(iiat ejc animo regina ttna cv.m filio regnare, ex qua re cum praesentem
ruinam regni accessuram sciat, pueri coronationi, quoad vixerit ac potiierit,
sese restiturum, perîculum tamen summum in mora esse.
Rogavitque nos, ut haec ordine ac diltgentcr Majestati V. sacr. primo
qtioque tempore 5iL;nificemiis , iiuerini \ ero quoad Mait-stas \'. sacr. de con-
tentando puero decr«>verit ,
peliit ,
accipiaimis a Maj. \ . plcnariam iiistriictionein ,
Ut si novos tumultus vel per inlernos adversariu^ , vcl per hostes 1 urcas ac
alîos oondtari oontingat, quo pacio nos duo» qui Maj. V.. sacr. capitanei
sumtis, ac alii Maj. V. sacr. e.\ercituH praefecti sese sint gesturi, quo maiori
iiducia rea omnes gerere ac salutem regni curare possint ac valeant.
516
Cum vero ex innovatione qiialicnAque« quae in illit partibus coatA

d \'aratliensem fieret, possit Maj. V sacr. rchiis non parvum detrîmentum
si occasio negltgeretur , accedere, supplicamus Maj. V. sacr., dij^netor quid
£Mtu opus sit, si quid tale concingeret , nobis dementer signîficare.
CMterum, dementissime domine, licet cordium scruttor dens solua
sit, quantum tamen ex vyitu verbis aliisque signis, ex quibos conjectura capi
potest, conjicere potuimus , ac etiam ex ipsius consiliarlorum significationibus
cognovtmus, oou dubitamus hominem (modo Maj. V. sacr. de sttu lîlii quon-
dam Jobannis regi* decernat) oonslaniem ac (iddem foturum ac ooeptum ne-'
0ot'iim fioem bonum aortiturum.
Cum de exercitus miUendi numere ac qualîtate colloqueremur dixît ,
inter equites îllos, quos Mai. V. sacr. se ad hanc expedîtionem condurturam

significaverat , necesse esse, ut sint quingenii equites catiiaphracti ad Vala-
chonim et Tiircorui» terrocem, et m itii adeo repente mittî nequirent, mit*
tatur Hispanicus exerdtus, qiâ prae manibus est; eas eoim eaae regni illîus
hominum conditiones, ut, si I Iiinjjâricac nationi externus miles addatur. omnia
commodiii.s et majori Majestatis V. .sacr. rcputalionc ac l'ructu conhci possint.
Haec Niajestati V. sacr. pro debito ofncii ac iidcliiaus nostrae succincte signi-
ficaoda duxiiniis, quam ibdtcisnmain conservet ac plurimis victorib ax^tat
Deus opt. Datum in Naj^letha quarto februarii uiinu domini 1551. Sacratis*
simae Majestatii Vestrae fideles servitorcs Andreas de Batbor Vadenaia»
Erasmus Teufl
Coilaia cum uriginali concordant. Lailr. Mag. Not.
Mvnumrnla SUvunua Tom. IL lo— ll.

pe — TbciiMT,
i^fdi
Vetera
tlmiînM. Plin II. pic; t)^ —ijt.
ncriiUoaitlMun. Pra}-, KpiiloUe
CCCXIX.
15SI. CcMnitele Toma dt Nadasd supune regelui Ferdinandii opiniunca sa: ca ISS'»
Ungaria sf p^te cuceri mmai (Uh TntHsitvoma, dacS Tranailvaiiia va cld^ o daU
io mnile TurcilorU nici Ungaiia ne se mai p4te recuceri.
Sacratissima Regia Majestas, Domine « Domine mihi aemper clemen-

tisiime' X011 libenter essem molestus X'eHtrae Sacratissimae Maje-
stati in tantis rei pubiicae Christianae occupationibus, nisi rei magnitudo, et
tidciiias mea, Vestrae Sacratissimae Majestatt debita, imminensque pericatttm,
me id facere cogerent, neque boc pacto audeo V. 5. M. multis acriptts ob-
atrqwie. Sed Vcsira Sacratissima Majestas partim ex indinis litteiîs, lingva
Digitized by G() ^v,;^

Hunganca scriplis, quas Dominiis Cancellarius vestrae Sacratissimae Majestati
interpretabitur, partim cx relatione ejusdetn Reverencîissinii Domini Cancel-
larii cognoscet, ad quem quando Vestram Sa-
diffuse scripsi, rogando, ut,
cratinimam Nbjestatein minus occupatam Hoc unum addere viderit, referat.

volo, quod ex Tranasilvaiiia, Hungaria recuperan potmt, sed ea semd ainîasa,
et per Turcas occupata, nunquam ex Hungaria recuperabit ei quod nune :
uno ftoreno confiri pnsset paulo post non expedietur

,
nulle. Adest igttur mm
tempus, ut, sive levaverit, sive non levaverit Majestas Vestra babatumOau-
reum, poenitebît Vestram Sacratissimam Majestatem. Sed meo qualieuoqtie
consilio, meUua «st, ut Vestra Saeratissima Maj«stas leret babatum, et sic
poenitoat qiiam non le\ et, ct utique poeniteat. Nam si Turca subjugabit
.
Transsilvaniam et partps inter ihisctim et Transsilvaniam adjacentcs, quod

I ,
Deus avertat, parvo tempore, ievi cura, facilique labore, trahet post se re-
liquias Hunganae.
Alterum est, nid fiat mature aolutio tam «iquitilMis, quam peditibus
Sîi^fctbiensibus : et uterque numerus autêatur, absque ulla obsîdtone et oppu- ,
gnatione aniittetur Szigethum. Nam ita undique I iircae prohibent inducere

victualia S/.igethiensibus , quod fanie morientur. Nam fere quotidie versatitur
drca oppidum, cui reî non poteat alia ratione providerî, quam si numerus
equitum et peditum avigeatur, longe enim pejus se habet Ssîgeth tempore
inducîarum, qnam habnerit tempore belii.
Tertium est : bupplico Vestra*; Secratissimae Majestati ,

dignetur equi-
tum quoque nieoruni numerum augere, et etiam ad aliquos pedites ordinem
fooere. Nam nulla pars regni adeo nudata est praesidio, quam iste districtus
cisdanubianus. Nam praeter aoo. «quites, ad quos ego a Vestra Saeratnstma
Majestate ordinem habco , et pedites Szi<Tethienses. ntillae gentes sunt, ex
illisque 200. equitibus, 100. teneo in Szigeth. Cogitet Vestra Saeratissima
Majestas, quid cum centum eqnîtibus Ikcere posHm, nam ex Veszprimio,
Jaurioo, et Comaromio, nisi vdlent ea loca nuda praeddio rdinquere, mihî
auxilio esse non poterunt. Dominus Coliba meus, Dominus Magister campi,
Domimis Teufel longe est a me, et sic et Sîigeth ctim indignitate Vestrae
Sacratissimae Majestatis, et cum mea ignominia iame consumetur, et subditi
Vestrae Sacratissimae Majestatis confidentur, si Vestra Saeratissima Majestas
praemisso modo, et absque mora prospicere non dignabitur. Quartum est,
Supplico Vestrae Sacratissimae Majestati dignetur milu generose refundere
expensas, quas necessario facere coactus sum, ad equites, et pedites condu-
cendos, dum gentes Dominorum,
Comitatuum, ad Papam, et huc con-
et
gregaveram, et praeterea nune quoque non putui pro dignitate Vestrae Sa-
cratissimae Majestatis, et pro honore meo facere, quam aliquos pedites con>
durere, ct ctiam numcnim equituin auf^'cre. Postreino suppîico Vestrae Sa-
rratissimae Mansiati di<^netur meis efp.iitibiis non post sinjjulos Ircs menses,
sed ante sniutionem facere, quia in istis cunlinibus, singulis diebus praesenti
peeunia opus est, praeterea in tanta annonae caritate, omnia sunt cara. Snp*
I) Bate, MbTs iJgailicu wiiilui, |woiii ikeMHuum a MajarilN» «llw neendim «Mcwt itik
. m ,
617
plico Vestrae Sacratiinmae Majcstatî pro cita, et gratiosa rdâdone. Deus

Optimtis Maximus Vestram Sacratîsstntam Majestatem fdiciasiinam contervet.
Dat. Kanysae, 5. Februarii iS5t>
KjfuOm Vmmm S<Biirtiiiiw«e M^ttlaib

Kddii, nirimui, «t |*n fn tnltUt»
t teoko coafcctus ScnMof
NtttUudy.
cccxx.
1551. Geort^c Mai tinuiiu ,
episcopulQ catolicii dcla Orade, locotenentulil re- 'SSI-
gaiu alu Transilvaniei ,
public bula Papei luliu ilI. prin care convoc dc nou conciiiulii
|eiier*lil de U Tridentti.
^rater Geeiûs E|Hsi»pus Waradiemis, Thesaurartus, locumtenens

Rei^nalis Maiestatis, eisqiic lllustrissimi filij, ac in Regno hungarie, et Trans-
siliianie Judex peneralis etc. Vniiiersis et Singoilis. Vicarijs. prcpositis Abbatibus
reJigiosijjque frairibiis cuiuscuoque ordinis, ac alijs, Ecciesiarum pastoribus,
vbiilis «ub dicione Sereoisaime Rîne, ainqoe lllustrisittni fnlij cotM^tutiB et
«aateatibus presentes nostras visuris. Salutem în dommo «empiteniain. Quante
tenebre in Ecciesiam Ex diuersitate doctrinanim , dum sua quisque studia ,contm
prophetarum, christique et Apostoiorum tradicionem prnmouere cupit , inuecte
sint, arbitramur, Ex vobis neminem esse, qui id aperte non videat, que vt
nunoueri, EcdeMaque ipsa in veritatem vere, et salutarii doctrine redud possit,
Sanetîannii Domini notri Jutij tercij , Summi pontifien opera effecttun est , vt
ceptum generalis concilij , a Paulo tercio fclicî'^ rpminiscencie optis, ad Ciui-
tateni Tridentinam , ad illius prosequuciorieiii reduceretur. Ciiius rci cua^ Bulia
cum monicione et requisiclone preiatorum , et aliorum in Ecclesia ministroruiii

ad Noa sub SipIIo adducta esaet et în Vrbe primum sub testibus iidedignis
publicata, quo magia ea, que ad Retpablice cbristiane concordiam et vnitatem,
ab ipso Summo pontifice \ igilantissimo procurantur, omnibtis Innote^cst, Exem-
plum ipsius Bulle hisce literis nostris insertum ,
palam omnibus esse voluimus.
Que quidem hoc modo sequitur. Juiius Episcopus Seruus Seruorum dei, ad
futuram rd memoriam, curo ad tollenda Rdigionis nostre diaddia, que in
Germania longo tempore, oon aîne todua christum orbb perturbacione et
Scandaln viguerunt, bonvim opportunnm, et Expediens esse videatur, sicuti
,
eciam charissimus in christo Alius noster Carolus Komanorum Imperator semper

AugusCus, Nobia per suaa literaa et Nimdos dgnificari feete» vt Sacrum oeot'
mcnicum gienerale condKum « per fdicla reeotdadonia paulum papam tercium,
predecessorem nostnim indictnm, et per Nos tune Cardinalatns honore Iun-

genles. atque ipsius predecessoris nomine, vnacum diiobus alijs Sancte Romane
Krdesîe Cardinalibiis ipsi Concilio presidentes inceptum, ordinat um. et con-
tinuatuni , in quo publice ct sokmnes habiie fuerunt sessiones ,

pluraque tain
in causa fidei« quam refomiacionis promulgata, decreta, muhaque edam Ad
vtramque caniam perdnenda Examinata et discussa, ad Citittatem Trideatinara
reducatur. Nos ad quos et Sunimos pro tempore pontilîccs s[jt!ctat, generalia
Concilia indicere et dirigere, vt Kcciesie pacem , et cliristianc fidei atque or-
thodoxe religionis incrementum Ad omnipoientis dei laudem, et gloriam pro-

curemus, et quantum in Nobis est, tranquillitati ipsius Germanie, qtie sane
proutnda retroactis temporibus in vera religione, ac Sacronim Conciliorum
ct Sanctorum pairum docli ina Fxrolendi T'.xîinjendaque maximis poiuificîbus,
,
christi redcmptoris notri in tera X'icarijs tlchita ubedipncia et Reuerencia ,
nulii clirisliaauruin prouiiicie Uiit vnqiiain secunda, paterne consuiamus, spc-

rantes per ipsius dei graciam et benignitatem futurum, vt Reges omnes, ac
principes christiani. Justis, pijsque nostris in hac re votis Annuant, faueaoti
ntqiip Assistant, \'t;iicraliiU:s fratres. patriarchas, Archiepiscopos ,
Episcopos,
et (lilcrtos filios Abbates, omnesque alios ct singulos, <|ui de jure vel con-
suetuditie, vel priuiiegio, concilijs generalibus interrcssc debeiit , quosque Idem
predecessor noster in su» indictionis et alijs quibtiscumque desuper confectis
et pubiicatis literis, concilio interesae voluit, per viscera miscricurJie domini
notri Jesu christi hortanr.îr, reqiiirimus, et monemiis, vt proximis futuris ka-
lendis Maij, quem dieni ad ipsum Concilium in eo, in quo nune reperitur
sttu resummendum, et prosequendum, preuia, matura delibcracione, Ex certa
nostra scienda, et de Apostolice sedis Auctoritati^ plenitudine, Ac Venera-
bilium fratrum nostrorum eiusdem S. Romane Ecclesie Cardinalium consilio et
Assensu ,
statuimus, decreuîmus, et declaramus , in I[jsa Ciiiitate Tridenti le-
gittimo cessante Impedimente conuenire, et se congregare, ac ipsius Cuncilij

axiiînuacioni et prosequuciotu«mmi mora postposita incumbere vefint. Noe
enîm operam sedulo daturi sumus, vt eodem tempore, in eadem Cîuitate,
notri omnino adsint legai, per quos sî per aetatem noattam, vaktudinemque
et sedis AfiostoUce neressitates personaliter adesse ncquiuerimus, spiritit Sancto
duce ipsi Consilio quacumque ipsius Conciltj transacione, ct
presidebimus,
sus|>en»one, ceterisque contrarijs non obsomtibtts qiribuacumque ac preaertim
iilts, que Idem predecessor noster in suts literis predtctts, quas cum omnibns
et singulis in eis contentis clausulis, et decretis in suo robure permanere vo-

himiis, atque decernimiis et quantumuis opus sit Innouamus, voluit isic) non
obstare. Irritum nihilominus dcccrncntcs ct Ioane, si secus super hijs a quoquam
quauia Auctorîtate scienter vel igooranter contigerit attemptarî. ergo Nulii
omnino hominum Itceat hanc paginam nostrorum hortadonis, requiaicionM,
Monicionis, Sttui, Declaracionis Innouacionis Voluntatis
, et Dccretorum ,
infringere, vel ei anti temerario contraire. Si qiiis autem hoc Attcmplare prc
sumpscrit, indignacioni omnipoientis Dei, ac Beatoruni Petri et Pauli Aposto-
lorum eîus se nouerit incarsurum. Datiim Rome Apud Sanctum Petrum. Anno
Duminice Millesimo Quingentesimo Ouinquagcsiroo. Decîmo t>c-
încarnacîoiiis
tauo kalend. Decembris. Pontificatus notri Anno primo. Hortamur tgitur vos
omncs et singulo*, vt tam pium ct fdicem ipsîus summ! pondficis conatum,
Immo veritis causam Ecclesie Dei, non soliiin vestra prcscncia, qui ijjsi Con-
cilio interesse veliierint, verumeciam pura Ad Deum oracione Juuare velitis,
Ut Deus pater prupter Jesum christiim vnicum filium eius, îta mentei omiuum,
qui httic congregacioni adenmt, spirit» Sancto ano dirigat, eaque iilis mggmtt,
per que grata deinceps obseqnia Deo in Ecciesia ilant« eîmqiie nomeo, co-
gnicione pure doctrine, magis magisque înclarescat, vos omnes bene vaiere
optainus. Waradini decima quarta die Mensis i'ebruarij, Aano Domini 1551.
(L. S.)
lr'»i>tili»M, UrkwidMbwh tar Ccicluchte <lci KisUer Kapiicl». jmg. 233—33$. Origioalula pe chArtic
tu MpiinluM IniefMil din BttMt.
CCCXXI.
î55t C,i<rge /Vt»r//y/«j/«, locotcnentulu regala nlii Tiansiivaniei, trimite pc C/7-
gore Bornemtssa la rcgclc ftrdinaudii cu instruciunea, se cdr câtCt mai în grab tri-
miterea trupelord germane Io Trantilvania, fiiitd&ci rîna Isahelta se înclini âr^l pe

partea TatrctloriL
TnstniCtio reverendissimi domini Grerorio nornemyssn ad MaicstateiA

regiam profecUiro data, Waradini 16. die fehntarii anno domini r55t.
Primum nimcius ipse sacr. Maiesti regiae fidelissiina obsequia rev*"'
domini cum singulari commendatione offerat.

Deinde îta dîcat, rev""" dominnm de omnibns negotlis tam Maiestatts
regiae turn regni huius cum
spectabile ac magnifice qiiondam domino comite
a Salmis. pridsqnam iile e vivis decederet abunde multa colloqttutum fuisse,
quae omnia existimat rev"'^ dominus Maiestatem regiam ab tpso domino co-
mite defiincto ante eins obitum ocôvisse.
Post eaius mortem cum rev***" dominus alium ad habendos Iractatus
a M^^
obitu ipsius donani comitts intermtssos postulasset, tam ser** re<
^Mna quam dominus comes Themesiensis receperant se in causa reg^ni una
eademque sententia cum rev'"" domino luturos, ad (|uam quidem causam per-
fîdendam sei^ regina rev""** dominum postea quoque hortata extidsset venim :
cum nune utnimque diversum ab ea re et agere et sentire rev*** dominus

animadvertat ,
praesidium Maiestatis regiae (|uo turn in ipstu^ Maiestatis turn
in renani huius negotîo vx\ posset, admoduni nocessariiim essc indicat, ut si
ser"" regina tractatus cum Maiestate regia incundos bonis et honestis causis
suscipere noIJet, se etiam alia via iIlis consentire debere cognosceret. Apud
qoam nune quoque duo eaesaris Turcarum nuncii sunt, omnia fodida ser"*"
rînae promittentes, quo matoribus ipaam malis involvere, productisque in
520
long'um eitrsmodi pollicitis diebus, tnttTtn !ioc regnuin eoriim ditioni subigeretur.
Intempestiva igitur hac illorum benevoieiuia ser"" regina adducta ,
qnantum
Ulius anlmum reV"*" dominus pervidere potest, in eo sttu in quo nune est,
se magis csse veliet, qtiam tiactatus cum Maicfltate reâ habendos attumere
quae omnia auxiliarihus copiis Malestatis regiae tempesuve antevertenda easent,
turn propter obstinatos, ut hi \ el inetu in officio continentur, turn vero proptcr
eos qui christianis rebus lavent ,

quo praesentia militum praesidiariorum inagîs
conHrmareatur. Qua re illud tandem palam omnibus esset, ut qui bonis mo-
nitU ad susdpiendam defendendamque caosant libertatis patrtae addud non
possciu. aliis etiam modb conservationi regni huios Maiestatem regiam oon-
uiere velle agnoscerent. Nam uHi in his, quae nune perficere conantur, illi
magis obfirmati extiterint, longe ditAcilius eo iterum reduci possunt, unde

semel excidisseoL Huic certo autem praesidis militari Maiesiatis regiae quilibet
aliquandia, quantumvis mîsere pressus, împerium turcicum ferre mavulc, quam

apeno se discrimini obloere; de quo ut ante onmla prinâm curam Maiettas
regia suscipere di^mptur, rev""» dominus Maiesti regiae domino suo clemen-
Ussimo suppiicat humiiiime. His igitur de causis rev""» dominus sibi in Trans-
sîlvaniam proticisciadmodum necessarium esse duxit, ut animo ser""* reginae
diligentius cxpbrato, quam alienam a suacepta causa eaae cognoviaaet, qua-
tenusilli fidendum aut si tuto omilia cum îUa communicanda eaaent, Maiestatem
,
regiam rev"*" dominus primo quoque tf'injtf-rf' Hf dimissione nunciorum cer-

tiorem redderei; habita inierim a Maiestate regia praesidiorum militum quam
maxima ratione, quae in utraque re et in assemiioiie videlicet ser°^ regioae
et in tei:giver9atione magnopere ad coeptae rei executionem neceasariae essent.
Pluia his idem nuncius Maiesti regiae dicturus est, de quibus fidem illi a
Maiestate Regiae liabeedam rev"^ dominus supplîcet.
P9 dosa: Iflstructio reverendissimi domini Waradieiisis data Gr^jorio

Abstemio sub die i6. febrnarii 1551.
TMtetlni TAr. Aa. a«79. ^ $IS—S>^ Cqpli «m—pom» li» «mMm» «n VIm*.
CCCXXIL
ISS'- '5S'- Unii partisanfl alfi Iui George Martinusiu, raporl^/^ la dicta Tran-
: c
sHvaaiei întrunit la Alba lulia s'a presentatuunu oratoru alQ sultanului, cerinda ea
rcprescntanii celorQ trei naiuni din Transilvania se depunS jurm£ntulâ de credinâ re-
ginei Isabella ^\ fiuJui densei, se pitcsc tributulu de 50.000 florcni în auru, i se
predfe cetatea Bea songiaeutHi din Sevârm».
OoUoquium Regnicolarum cum ragina et Tureico oratore.

Post obsequiorum nostronim commendacionem, constat dominacioiiî
Vcstre mierendissimet nos ad doniimcum diem proxime preteritum, (febr. 22.)
Albam per quo cum vcni5<;cmti«5 ita rc-
rcgînalcm maiestatem vocatos »'sso, .
gfina loquuta est,«nos propterea ad se venire iussisse, quod orator potentis-

simi cesaris Albe esset, qui Literas regnicolis attulit, per eumquc aliqua c<^r
nandaaset, jtaqM qtiandocumque domînationtbus vestrîs inqmt TÎdebitur, au-
dite illiim», nos reginali maiesti re^tondimtis, <vt oratorem illum ad se
vocari jubeat> qui cum aH reginam venisset, rlemrncfnm resaris nobîs com-
,
mendauit, hoc quoque addens, «potentissimus «inquit» cesar querit a vobis

si aibi 6ddes cstis, reginalique maiesti et eîus filto» : respondimos no» fide-
le* esse, icspondens iterum dixit> supercst adhtic vnum, seitis cuiusdem (sic)
rea accidit preteritîs temporibus, hoc igitur vuit potentiasimus cesar vt jura>
mentum et prestetis reginalique maiesti et eius filio, quesitus a ndîis si
quid aliud dicturus esset, respondit, plura adhuc se verba habere, pottentis-
simus inquit cesar, quinquaginta millia aureonim in ractonem census a vobjs
dari pofitodat, vtque aicem Beche detîs ad manus Zandiaky Zewreniensis,
qnatn prius cesar in mânu monachi esse putabat nune tamen accepisset, quod
penes Petrum Petrowyth illa esset, si hoc inqiiit fcceriiis potentissimns ci"s,Tr
a Danubio ex vna parte, terram quam peciistis ab alia vero parte, Tibisci
mediam partem, filio Joannia regis, Stephano regi concedet, nee hoc solum
datun» est, aed breui dui jmperium augere vvlt, rêmque eum facere, et
coronauri, de hac re autem literas fidei daturus est, et se et fiUos suos hec
omnia in perpetinim seruaturos, nec chiitatem necarcem, nec possessioncm ,
posthac ab eo recipiet nec censjm augebit; quesitus iterum a nobis orator,

an placa dictunis eaaet, plura inquit.
Me, inquit ita, potentisaimus eeaarase dîmiserat, ne ampKus quinqne
diebus hic essem hodiernus vero tricesimus est
, quod hic sum nam hoc ,
,
quod nune retuli, cui prins referrem non habebam, vdluntntem igitur jmpera-
toris iam vobis dixi ad querelas enrm regine et ahorum precipuorum homi-
:
num, (cesarem loquentem inducens) gubemacionem regni iiliua acceprraraus

a monacho, qnum nolna ita rdatum easeft, quod nec regine, nec eius lîlio
fîdelis esset, iilamque Imperîj moderacîoncm Petro Petrowyth dederamus,
cum autem iterum cesar ex literis reiîne, et vestris, intellexisset quocl probe ,
el fideliter et regine, et eius filio seruiret, hoc ita esse credens, rursum olii-
chim et reddidit, ita tamen, vt vere et fideliter regine et filio suo seruiat,
iuque iam miht plura dicenda non sunt, qoe vero regine dieenda erant, dixi:
jam ego hic non jmmora1)or, si hoc foreritis viclctc, si minus hoc (]uoqiie
perpcndite, eqiuis potentissinii cesaris scllatus est, si (juiti lnf]ui . aut condu-
derc vviiis per me quandoquidem instructionem a cesare iiabeo;
hoc fiat,
nos ad hec respondimus, cum voluntate r^nalis maiestatis, nos mutuo tnter
nos ioqui velle, eique respondere; dimisso autem Chawso regtoalis malestas
ita nobis loquuta est, quod sibi quoque ceâr ista rarlem nunciassct subhm-
gens tamen, dominaciones inquit \estre vitleant, orniiia eu;iii in voluntate do-
minaciotium vestrarum sita sunt, ego neminem cogam ad niiilamque rcm jm-
pdlam, ad liberutem vestram pertinet, hoc
quicquid agite, nec credite me
Ita dttdtutam esae, vt non esset quo caput vnacum filio indinare possem,
tItjM- DNOMnl*. V«l. II. FmM* 4- ^

vos tamen alia'ti rrans) luaniam preter hanc non halxuls, valt ii: iyltur iiuiU
siiis acturi, ego ad nullani rem uo"? jmpelînm, ed qiKxl bonum vestrum est
hoc iacitc; nus lacultatem a regina peteiites, vt nobis priuatim inter nos de
hijs rebus eonferre liceret* eaqtie impetrata, vU inter nos loquuti casemus,
miciinus ad reginam suppiicante», vt vnum ex Chawsis dimitteret ad cesarem
acturn per illum L^ratfa"; cpsari, de grada, q«a ipsam, ciustiuc filRini ct rej-
niim hoc prosequitur, alium vero oratorern Ali noniine relineret vsque ad
tempus comicioruni, jndictisque comicijs eo dominos, vocaret et alios lîdeles
suos ex HuDgaria vîdelicet domînum Thesaurarium , et dorotnimi comitem;
reigina respondic, se loquutiiram cum Turcico oratorc, relacionemque daturam,
tandem nunciauit, se cum oratore. de liijs rebus egisse, iile tamen nulla ra-
cione expectare veliet, addens nos cciam ctim pauciures essemus, de rebus
necessarijs alias concludere potuisse , itaque vt nune quoque concluderemus
optabat, facturam se respondens si dilacio a se fieri posset. Turcus tamen
nequaquam illi aasentire veliet, tandem domini regnitxrfe nundatierunt regine,

qnod aiitea quoque hdc obstricti fucriint sue maiesti, et nun- quoqtie fam
maiesti sue, quam eius liiio tideies essent, iuxta mandatum cesaris, vbi vero
de hac re bis terque per internunci(» vicissitudinaria responsione agitatum
extitisset, condusum est, vt ad maiestatem reginaiem ingrederemur, et eoram
Chawao eius maiestate loqueremur, quo presente gradas egimus cesari de

sua erga nos clemencia ,
quod cesarea maiesias rejinam et eius filium . pro
principe nostro agnoscendos nobis proponcret, subiungcntes nos eisdem ma-
iestatibus fideles esse, Thurcus autem causam quominus hic jnimorari posset,
hanc afierebat, quod ipse hic eiusdem rumores in Hungaria vigentes acoe-
pisset, quod germanus in hoc regnum ingredi veliet, ipse- vero totos in hoc
csset. vt domini sui gentes prius huo venirent, quam aliorum, mandatumque
a duminu suo se babere dixit tani in Moldautam quam in Transalpinam ne- ,
gocijs igitur ist» îta mtetlectis, hoc condiisimus quod dominacioni vestre
,
reuerendîssime misimus.
MonamenU comitialii ngai Transylvantac, Tun. L 311—314. TndiieliiM «OMlcmpomiI depa

linte «ngwiMI im UbImi luinS, aitliira inp. dia Vieu.
528
CCCXXIII.
1551. Dieta feudal a Transilvaniti întrunit la AHui îuUa decidf!. a se tri- I$S'-
mite o deputaiune la Gcorge Martinustu , locotenentulu regalii aiii i ransiivanici, ccrcndu,
ca se ott wpuQ TrMuUva$tia doamki germane.
suiu
M aiestati reginali eiiis(|ue
coram Chawso dc AUeliute responUere juxta vuluntatem

filio domini nobiics quî liir snnt. parai
potentissinit
cesaris.
Fiaratî sunt eefam jmperatori Thurcarum gracia» agere quod aobis rt^-
nalem maiestatem et eîus iilium qiti nobis naturali* doroitius est, pro nostrb
,
veris priacipibus agnoscendos ostcndit.

De tributu, quod hacteaus regnum soluit, suppiicamus maiesti rî-
nali. vt eius maiestas dignetur ha cum Giawso loqui, vt rado tributi în eo
sttu maneat, regnioole vero promittunt se Olud reddiiuros, si vero reginalis ma-
iestas îla cum Thurco nulla racione concludere posset, suppiicamus dus maiesti,
vt si qiiid amplius trihtito addendum esset jilud maiestas sua differret, ad
generaia comicia» quibus et alij fratres notri inieressent, ne dicerent nos
sine eorum nomine regni pius tributi pollidtx» esse.
scitu
Ex
parte quoque Beche supplicant domini regnlcole reginali maiesti,
quo dus maiestas concludat de arce illa cum Thurco, quod in bonum maies-
tatîs suc, eiusque filij futnrum sit, et pro salute regni.
Deinde domini regnicole conciuserunt hoc quoque, vt ex omni nacione
duos penes regi n am idinquant quibuscum maiestas reginalis loqui et agere
possit de necessarijs rebus huius regni, vsque ad diens comiciorum, vbi tan-
dem de omnibus rebus, perfecttus concludere vellent.
Ad dominnm quoque Thesaurariuni, ex trifnis nacionibus, trcs fratres
nostrc» mittere statuimus sueque reuerendissime dominacioni proponere, quod
de sua reuerendissima dominadone eiusmodi nimores drcumferrentur, quod
jmperium Germanicum in hoc regnum jnducere vellet, quod domini regnicole
crcderent, reuerendissimam doniinacionem minime facturam.
Si vero reuerendissimi domini ea voluntas tssct, sua reuerendissima
dominacio hanc suam intencionem postponeret, quandoquidem a reginali nia-
iertate dusque iilio, domini re;gnicole, nulla radone sdungi vellent.
Et vt ijdem lîratres notri vocarent reuerendissinmm doniinacionem in

Transylîianiam , sed ita vt scruiret reginali maiesti et eius filio ac regno
quoque, sed non esse opus, vt cum eêrciiu irv^TcJiatur.
De comicijs autem, vt iiie ad eurn dicm liant, ad quem

diem regi-
nalis mdestas esse voluerit, supplicant tamen domini regnicole dignetur ma-
iestas reginalis, euin terininutn comicijs desîgnare ad quem alij quoque fratres
notri cx Iluiiyaria inq;redi possent, quos comiciis regina intcresse voluerit,
in hoc quoque supplicant, vt St maiesti reginali videretur locum comicijs

i hordain esse ctjiicedcrct.
In hoc quoque supplicant sue maiesti, vt dus maiestas in causa inter
Digiiizeo by Google
dominum comitem ct Scbesiensem mota ageret, mandaret autem vtrisque vt
ad dicm comiciorum ingrederentur ambe partes, causamque controuersiarum
maiestas reginalis inter cos cognosceret, vt illas deponerent, eciam si jure
postea dnsenâones inter eos decidende forent.
Si vero interes bellum altquod contra regnum veoiret, de hac re ma-
iestas reginalis, c\ nmiii parte cercior fîat niamletque sua maiestas omnibtis
nacionibiis huius rcgni qurmadmodum nt.cessitas expostiilat, si vei in parte,
vel per siugula capita insurgere necesse erit, juxta continencias literarum sue
maiestatis parate sunt Ires ipse naciones, eo ire quo aua maiestas mandauerit,
supplicant tamen domini regnîcole vt maiestas reginalis tantum pro necessitate
rei genles leuari jubeat«
MoDuneaia ctnliidia Mgni TmDiylniiiM. Tbol I. pif-JlS— 3tC. Vvt nK ciiplifil «MitMifaraDi
dia VieM.
CCCXXIV.
i$5i. Dieia feuialâ a TrMsilvmniei întrumM ta AUiM decide: se acincasese
de la tohagi auma necesai pentru plâtirca tributului turcc-^cu. La acccaî dieti se inf-
i^z româoead Carausebea i Lttgofa,
oratorii districtdorâ se plângii in contra lut
Pctni Petrovici, comitelui de la Timi^âra. care ie prihKiX averile, le ocup moliile, i

comite asupra d^nilorti o mulime de nedreptfi.
Decretum dominorum regnicolarum trium

nacionum in comitys Enyedinum ad dominicam Judica
jndîctis anno 1551.
C'uni ad mandatiim Maiestatis reginalis doininj regiiicole Kny«dinum

coiiucnisseiit ciiscntquc in consultandis rctpublice rebus occupati, lecerat Ma-
iestas reginalis eos de suc bine discessu oerciores, que per regoicolas rogata
ut vnum vel alterum diem dum aliquid per eos decerni posset expectai^t,
responderat grauibus tle causis F.n veAHiuj sibi essc abcuncîum, rorans niciiilo-
minus dominos rfgniculas iie pi ius e comici js discederent quam de rebus regni
per cos coiicluderctur, iia(|ue cum de alijs nune rebus per eos decernj non
posset, quam que in articulis eontinentur, supplicant Maiesti suc vt ad diem
generalium comiciorum ea que nune per nos decreta sunt suo asseosu rata
esse dignctur.
Supplicant in hoc quoque ut pro bono rej^nii oratores cum censu, tam
Maiestatis suc, ciusquc illustrissinii filij quam regni et reuerendissimi domini
lociimtenentis nomine ad jmperatorem mttterentur.
Verum cum in îstis comicijs turn propter absenciam dominorum tum
Digiiized by Google
veru aiiuruni fratruDi suorum ex Hungaria quibuscutn in tuenda publica salute
vna cadeniqae esseat Momtia, «1 plenum d« wq^l» âb di dectntj aon
potnerit, domini regntoole dedoium quintitm diem post loatum bcati Georg
martyrîs proxime futurum generalibus comîcijs esse decreuerunt vt illis quilibet
omni occasione semot; interesse teneatur, vt tuni cum dominis et omnibus
ordinibus regni eonim ex Hungaria vna constitutj,
huins ac alijs fratribus
mefius tiun de dignitate Maîcstad* sueeiusque jltmtrMmi fily quam, d« oon-
«emadone regni doinim r^foioole decemanC sypplÎGaiit igitur Maiesti sue
vt hinc eorum decreto consentire dignetur, locum autem comiciorufn jn arbi-
trio Maiestatis sue esse voluqt, siue Tborde siue io Wasarheli eos conueoire
voluerit.
cum a duobtts iam fere annis trilwtuiB cesari non «it datam,
ruinanu|ue ex hac re regno dominj regnicole futnram antmaduertant, pro red-
dendo censti Jmperatono vnanimiter contribucionem nonaginta nouem denario-
rum de singulis portis se datiiros obtulerunt, vt quilibet nobiiiiim de suo
coiono censum ad dictum diem comiciorum , siue erunt comJcia altqua siue
non, siue pax erît vila vd non erit, jmportare leneattnr, qui vero tioc non
feoerint, comes vnica tantum depredadooe talea puoiat, qoa tam pro oensu
quam de }i:r:;a'îo satisfactioncm recîpiat.
Quemadmodum autem antea domini regnicole Maiesti reginali subst-
diurn de singulis naciunibus i>e daturos obtulerant, jilud idem Maiestali sue
nune quoque oflerunt, habita eenm radone saUarti reueremSsnmi dominj lo-
cumtenentis, suppiieant tamen Maiestatj reginali ne ex hac contribudone al!-
quam deputacionem facere dignetur, quandoquidcm census jmperatoriua boc

modo compleri non posset.
Per oratores qui cum censu miî fuerint domini regnicole suppUcandum
esse oensent potentiasimo jmperatoti, ut hanc moiam que in dinussione oen>
sus aeddit ds ignoscere dignetur, qui de causa quoque non miasionîa per
eosdem oratores docendus erit cur id tempestiuius fieri non pornit.
In hoc quoque magnopere apud potentissimum Imperatorem instandum
esse decreuerunt, eiusque maiesti suppUcandum, vt maiestas cesarea solito
noatro censu contenta esse, nec maiorem a nobis summam' exigere dignetur.
Dominj veo regnicole cum vna nune essent constitutj, graues querele
per oratores S e. iens«s ct Lugosienses ad eos delate sunt, de varijs cedî-
i
bus, rapinis, depopulacionibus, occupaciontbus bonorum alijsque jnfinitis jniu<,
rijs, quibus a domino comite Themîense afficerentur, vtpote qui Thurdis
quoque vîribus iam alîquodes iUi» minatus extttissct, que eoa cum magnum
in se malum contineat, suppiieant Maiesti reginalj, dignetur mandare domino
comitj ut de Sebessiensibus et Lugosiensibus ad diem comiciorum pacienciam
habcat, nilque interea contra illos agat, quin pocius, eos quos ex ipsis captoa
apud se detinet, libcn» statim dim^t, bonaque eorum occupata remittat,
in ipsiavero comidjs ambarum parcium causam mdestas sua vna cum do-
mino Thesaurario et r^no vel jure mediante, vel bonts alijs modis transigat,
quandoquidcm ev vi illitis federis qiiod inter dominos regnicolas, Sebesiensesque
et Lugosienses intercedit eos in tuenda eorum libertate negligere non possent.
526
Dumiiij autem nobiics dejmtaturj sunt vnuin cx fratnbus eoruiu a quo

summam quatuor millium florenorum , quantum ad racionein dominorum nobi-
lium attÎDCt, Maiestas sua expectet, jteni ut restanciam quinquagÎQta et viginti
denariorum quilibel nobilis dc howls sui administrare teneatur.
Cum autem pecuniam pro ceiisu jinperatorio jiiterim dum contribucin
ipsa admintstrateur , domini regnicolae mutuo ieuarc coactj fuerint, que ab ds
omnimo solueoda esset, decretum est ut penes collector«» prcsentis contrilMi-
donis vnum ex fratribus eorum Martinum Chorogh a quo Maicstas quoque
rejînalis sutjsidium quatuor inilllum florenorum habiturn erit, constitiinnt. qui
cognoscat quantum ex ipsa contribucioin! in censutn cesaris, subsidium regi-
nalis maiestatis, sallariumque reuerendissmu domini decedat, ex qua si quid

rdiquum fuerit, jd ad alias regai nccessîtates jmpendatur, ai vero pro racione
temporis rebus necessarija non suflecerit, domioj regaicde aliunde hiiic
prospici.-ipt
Dies judicijs deputatus est decimus quintus dies post festum iâsche.
Priusquam vero oratores ipst cum censu ad purtam cesaream expedi-
rentur, leuem quendam nuncium ad cesarem domini r^roicole imttendum de-
craierunt qui et de ingrassu oratorum et de missione census cesarero redderet
ceraorem ete.
MoQuraenIa cumilulia rc^jni l'ransjWauiac- l'ufq. I. 319—312. Cupi& cuniecn|>onna in ard»»

iHpcfiall din Vmui,
cccxxv.
IJSI. Rq|;ina isabelia, invita pe corniele cooiitatuiui Hintdira s« interzic
loGuitoritorIt de iiôlo tifiarea leinnelora din pdurile Sailorti dia OrCstîe.
Jsabella dei gratia regina Hungariae, Dalmatiae, Croatiac etc^, fi-
dcliluis nostris egregiis ac nohilibus comii \(:! viciicomiti ac jiulici noliiliiim
comitauis Hwnyaditnsis , salulcm el i^TraLiaiii. Ivx siipplicatiotie ct i^ravi (îde-
lium nostrorum universoruni Saxonuni majcstali nostrac [X>riccla accepimus,

qitemadmodum easent plenque ex vobb, qui non curatîs et non întellectis
corundem Saxonum Icgibus [irivilegiis et anttqnb ooasuetudinibus in circuitu
,
civitatis nostrac Saxonitalis Zaa/.waras commorantium îlvn^ eorum incacduas .
ac vctilas succiderent ac in ulilitateni siiam rnn\ erterent maximo corundem ,
Saxonum dampno et periculo. Et qiiia nos universitatem Saxonum aeque cum

aliis fidelibiis nostris convinciam defendere et prpttrgere statoimus, fideliti
vestrae harum serie mandamus firmiter, quatenn. vns ab ejuscc modi impe*
titioiu: Saxonum nostrorum continere. ac de illatis injuri's ' t s'iccisione ligno-
runi ex parte corundem, quos ipsi vubis duxerint noininandus, judicium et
Digitizea by LiOOgle
527
justitiam cum plenaria sarisfaclione iin|>endere et administrare deVt<'-.-u!s et te-
neamini. Seciis non facturi. Hrae'îentibus perlectis exhibenti restiuitis Datum

Albe Jiiî:e, feria qiiarta proxima j>ost dominicam Oculi , anno domini mil-
leninu quingctuesimo quinquagcsimo primo.
/Vmlacber, Urkmidcnbucli xur {escbiclite der Kuill lutd lies StuiUes Uruoa. f»^. lil'-llî, Ori|p>
nhdS |>e chArtlc te fmmaitm tditoniliiL
CCCXXVL
1^51. Gforê MarthiMsiu , locotenentulti rcgaiu alii Transilvaniei, scrie regelui 15Si*
Ferdiuaadit , cî Rumânii din dtstrictulii Carans/âefu/ui , cari au avuta totd-de una o
mare reputaiunc la regii Ungariei, fiiodil-c spXrau froatiereie de aoolo, astS^ se tn-
din pe partea dansului.
iSacratissima regia Maiestas etc.
Sebesieiises qui prins coaiiti Tlicmesiensi parcbant, nune nliquantulum

ab illodisseniiunt, prere illi amplius recusantes, quorum propterea quod
confînta regni teneant, magna semper ratîo a regibus Hungarlae habîta fuit.
Hii quoque mecum nune conveniunt, quorum operam propter magnam rei
militaris disciplinam, iib! de ntixiliaribus copiis M''* V. confirmai fuerint, ut
neccssariam, ita utilem quoque iuturam non diffido. etc. Waradini quarta die
menâs martîî, anno domini 1551.
Eiusdem MaiaUiia Vanne facnsa*
FraUr Georghts.
Tacttailiiii Tr. An. l879< '9-~S>«> OriciwdaM te «tliiv« iMjMiiltt 4i» Vitnt.
CCCXXVII.
1551. Gtorge Martinuiiu scrie regelui Firtiinand^ doi voixoifi din f>enittaila c tSSi-
Mamk, voindu se .scape cu unicnii lorO de jugulu tufcescti, sunt gata se eniî-
grCK ^ se punS în arme in contra Turcilord 60.000 de dincni. George Martinusiu
i recomanilâ regelui Ferdiiiuiui i. (nacumeniQ relativii la «tabilirea aa aunuilorfi iSffmâw
IVlachi] în fronlicr militar croata).
^âcratissima regia Maiestas etcl
DtH» summî vîri sunt in regno Raseiae Paulo Bakyth non infenores qui
memores relijônîs chttstîanae tn qna a pitero fuîasent educai, postbabita

abominatione turcica, brevi se mihi exituros polliciti sunt christanasque partes
tuendas suscepturi. Hi cum summis opibus magoaque inter Turcos authoritate
pottere»t« de sexaginta miilibi» homînum praeridânorum ex h» qui aervituM
turcir pressi ad libertatcm aspirant, se respondere posse diciint cumprimum .
ele firmo christianoriim principum auxilio certiores fierent. Cum iritur eius-
modi novarum rerum accessione deus tam optimos M''» V. conatus pro salute
regni huius susceptos iuvare velit ;
suppHco M" V. domino dementissimo
dignetur M*** V. turn illos, tum alios q«ioqiie omnes* qui tam optima mente
erga rempublicam christianam sunt, ubi ad tios venerînt, gratia sua prosequi,
ut beneficie M'"' V. provocai , tiuioribus obsequiis suam erga rempublicam
christianam tîdem declarare Quorum petitionibus adductus proprium
possint.
meum hommcm ad eos misi, qui cumprimum redierit, quo animo itiî sittt
quique mihi per eoi atgnificatum extiteric, fiidam ut M*» V. ex me quampri-
mum ea omnia iDtdiigat. ISf^ V. dem conservet ineolumcm. Waradini quarto
dte meosis marii anno domini 15$!.
fidelii
Frtdtr Ctorgius mp.
Tfirtâriai Tir. Am, llfi paf. 510—Sti. OrifioalKlii to archiva iiapafiall dia Vinm
CCCXXVIU.
1551 Anloniu Veraniu Kric Iui Toma de Nadasd , comîs.TriuIui regelui Fer-
dinandiS, ci sultaoulii Solîmaou, ca sc impedece trecerea Transilvaniei in mnile re-
gdui FcrdiiMiicU • Jbvitatif pe regim babdla le lacoroacie pe lîulit mii ca rege.
SefymtmaUt ni dedUunttm TratttUvatu'i fatUmJtm imj>ediat,

Jmti ûm
rgnuu viduM tonmari. Nooi inde moius,
Tuustris, ac Magnifice Domine Patrone, et Benefâctor, omni mihi

studio, fide, atque observantia colendisnme. Transolvania nondum quievit a
pericolb. Novi ex ea motus affernmnr, novum erum(Ht incendhim, uttnam,
non eliam omniuin malorum uldmum. Imperator Turcarum misit ad reginam
Isabeilam duos Chiaiisios, per quos jubet urgentissime filium Joannem coro-
nari, spe magnificarum rerum Hungaris promissa, quicunque in eam consen-
serint, tamquam perfidiarum illius non csaet adiiuc aatn. Dominui Petrovich
autor forsan hujusce insaniae ooegerat in luo Comitatu ea de re oonventum,
st:d hiinc Dominus Tliesaurarius, permotus , ut njiuit, novitate, a studiis sui
aliena, clandestino consilio immissis in fortunas Domini Petrovich militibus,
Digitized by Google
ut CRS, e re nat» depraedarentiir, ac vastarent, curavit impediendum. Igitur,
dum perîdtontibua bonis potior Domioiis Petrovich incessit opitulandi cura,
accursTim est ad arma, et conventiculum noa turbatum soluin, scd otiaiii dn-
solutum est.
Verum conaius hic non intermittitur, nec Chiausii abire volunt, nisi
re peracta, et cognitis itt, qui ad eam ooronationem non acccasisBent. Sed
Deiia bone! quo demum evasura est infelix Hungaria, ii jam et a Turc»
rej^s est acceptura. Hoc novum ex viilgarium hominum nimore ad Vestrim
Magnificam Dominationem scribere non iuissem ausus, nisi id ipsum etiam
a Reverendissimo Domino Cancdlario confirmri audivissem. At cum Sere-
nissimo oostro rectene agit Domhn» Thesaurarhts, an «imulet, incertum
ha)>eo; proxima tamen nocte homo ejus ad regiam MajeiCatam per Postam
Viennensem dimisiiis est, qui dicebat, in moitem etiam aibi cne festiiiaodum.
Sic res narratur.
Ad ea vero, quae nuper Dominatio Vestra Magnifica per me signîfi-
Domino Cancdlario, pauda ante diebus misi respoo-

caverat Reverendissimo
sum per manus Domini Zeney. Aulici jam fegiae Majestatis quotidie fiwquea-
ter adveniiint . et nunciant ejus Majestatem 12 hujus inensis moturam, sed
nemo affirmat, quo die Viennam est appulsura. ûidquid tamen de certiore
illius adventu cognovero, curabo diUgenter, ut quam cderrime intelligat. Jo-
annes Haacnbergius, liberonim râe Jtfajeatatia Praeecptor diem auum obiit

Augustae —— Viennae 8. Marii, 1551.
Bjoidm Vmiim IHiMti. «t UagKt. OoaiiMliMiw

Simtor ol>;«quent{KMatw
IVrancius.
Snj, EjusiuUe prpceriin («gni Huoânac. Pan U. pag. 144— «44
CCCXXIX.
1551. Regele Ferdimand scrie hii Georgt Martinusiu, locotenentllitti realii
din Transtivtnîs, se-fî dee tdtlt silina, ca ae înduplece pe regina /jr«^/ftf ae oedaae Tirtoh
tihmmia in «odtt amicabiia.
îêrdinandw etc.
etc. Non dulntamna quîn spect et roag«w Andraaa de
Reverendiasime
Bathor supremus regnî notri Hungarîae capitaneus Devottoni Tuae iussu no-
stro sigttificaverit , ntincitim illius Gregorium Abstemium Augttstam ad nos
paulo antcquam iliinc discederemus , pervenisse eiusque dimissionem huc Vien-
nam a nobis dilatam fiiiaae. Nune autem Tuam ^menter eettiorera
liM*» nwMMwi» . voL u. riMM 4. «7

dim», quod nos pote» ternas illius litteras de quarta et uoas de nona prae-
sentfs menîîis accepimus ,
quibiis nos D'^" Tua de iis quac subsecuta sunt,
,
et de mutatione negotiurum Hiligenter certiores leddidit ,

quodque D'"" Tua
se iterum in Transilvaniam recipiat extrema quaeque leniatura. Quae quidem
I>* Tuae studia pro ttgjai salute susoepta nos a I>* Tua donenti anîmo
suBcipiiniiB et probamus et propterea quanta fîeri potuk celeritate oofttmtn
huc adventum matnravimus ,
heriqu<: a|)i)Iiciiimus , et iam omni studio, cura
et diligentia ea, quae ad haoc nostrain regni va totius christianitatis caiisam
perficiendam pertinent, agere et tractare incepimus, in idque clemeni et pa-
terne animo incumbîmus, ut omnJa îta peragamus, tractemus el condudamuSt
quo nobili isti provîndae Transilvaniae adeoque aliis regnis et dominiis no-
slris def*;ndendis, prout necessitas postulat, prospicere, atqu« omnia ad hanc
rem pcriinentia cum tructu et utilitate executioni mandare ad optatumque
finem et effectum perducere, dictumque D"" Tuae nuncium citra longiorem
aioram et procraatinationeni ad eandem cum gratiosa responsîoae nostra re>
mittere possimus. Hoe ipsum autem Tuae ideo per has litteras nostras in-
dicare voluiiiuts, ut coeptis sui conatibus et institutis forti et inconcusso animo
insistat et de nostris paternis studiis, subsidiis et praesidiis iirmam spem et
(iduciam habere possit. Quo vero D"° Tua negocia eo mdius et fructuosius
cum sereoissima regina et Petro Petrovith agere et tractare vakat« trana-
mîttimus eidem D°' Tuae sacr. caes. et catholicae râe fratris et do-
mini notri charissimi litteras ad D""" Tuam et eos scriptas. Kt clementer
eidem committimus, ut omni cura studio et labore, omnibusque possibilibus
viis, mediis et rationibus memoratam serenissimam reginam ab dus proposîto
abduoere dque persuadere contendat, ut gratiosam et dementem oUationem
nostram suspidat, et in amicabilem concordiam et transactionem nobiscum
rondescendat , quo christiani sangûiriis effusio cvitetur et praecaveatur ,
nosque
et ipsa regina, uti christianos principes decet, in bona amiciia statusque
regni omnes pro ilEus defendone salute et conservatione in unione et con-
cordia permanere possimus. Nos emm longe propendores sumus ad ineundam
cum ipsa serenissima regina eiusque tilio sinceram et amicam concordiam,
quam ad tentandum vel inferendum iilis aliquid, quod grave eis essct. Potest
autem ipsa serenissima regina per se facile perpendere et considerare, si ad
concordiam nobiscum ineundam non condescendent, quae d immineot perip
cula et qutd evenire possit, praeeertim cum non ignara, sed experta nt,
quid sub policitationibus et blanditiis Turcarum lateat et quantum ds iiden-
dum sit. Nos tamen prudeni iudu io et consilio D"'' Tua relinquimus et com-
mittimus , num ipsas caes. M"* litteras nune eis praesentare aut conunodius
niagis(|ue oportunum tempus expectare vdit. Non dubitantes, quin D** Tua
quicquid utilius esse viderit, fîdelîter summoque studio curatuia et tractatiin
dt. Nos vero uti iam diximus, nihilominus omnia ad rem necessaria paterne
et clementer curaturi, et l)"»" Tuam auxiliis, et subsidiis nostris nequaquam
derelicturi sumus. Eandem clementer requirenies, ut nos de omoibus, quae
emerserint, et in quo sttu res dnt coostitutae, deque aliis necessariis occur*
xentiis dil^nter omm tempore certiores reddat. In quo nob» Tua rem
^ Kj I. d by Googl
5S1
gratissimani et negocio cum primis proficuam factura est . . . ctc. Datum in

dvitate nostra Vienna die XIX. meiuis marii, aaoo domini MDLL etc.
Ferdinandus mp. M mmlium «. nc. Ml» fnÂm

^ 7. >niAnii». mp,
ViUecanzler mp.
THhUA xUmâ: Rcverendnstmo in Christo patri Fraii Georgio . . . etc.
I Tir. Aik (tr*. p« OfVMMI te «fWw ivpciWt 4to Vim*.
cccxxx.
rj5i. Regele FcrdinandB , trimite trei comisari în Transilvania, ca sc tracteze ISS**
cu regina Isabetla, i cu repreaeataii Transilvaniei, pentru trecerea acestei (fri sub
Fttdma$tdits Commissariis «t MandatarOs

,
SMtS plenam potestatem trihutt, cum regina Isadella el StatiiltS ,
TramsiA/ofUae^ dedenda provincia trtmtigtndi.
Ferdinandus RecqgnoMfamis, et notum fodmus teaore prae-

sentium universis. Quod cum nos pro salute, defensîone, et consen-atione
regni nosrri Ilin^-ariae. et beneficie totius Christianitatis , provincialii 'Irans-
silvaniam, cum omnibus illius pertinentiis , simulque cum civitate Cassoviensi
,
nec non Comitattbus, «lii«|ae civitatibin, oppidii, term, et ad ooro- loris,
aam ûadem regni Hungsnae «pectantibus , et pertinentibus, ad manus, et

potestatem nn-^tr-ipi recipere ,
ac, uti Christianum reiêm , et Principcin decct
tueri , defendere , et prelegere cupiamus,- et veliinus, necessarium a\itom no-

bis sit, Serenissimam Principem, Dominam ruinam Isabellam, Serenissimi
quondam regia Joannis rdictam vidnam, Sororem, et comangvineam nostrain
diarissimam ,
ejusqiie illustrîttimiiin iilium nec non Reverendissimum în Christo
,
patrem , Fratrem Georgîtim ,

Episcopum \'aradicnscm , earundem repi'nî par-
tium Transsilvanaruni Tliesaurarium , et Spectabilem ac Magninciim I'etrum

Fetrovich , Comitem Themesiensem , et alios, qui sua interesse puiaverint,
de M, qiuie propter provindae, civitatum, eppKlonim, loconiiii, et pertinen-
tiarum praediotamm rdaxationem . et ad maoiis nostras conaignationem , jure
a nobis petere pm^ênt, in primis, et ante onmia contentare, ac coaientaios,
et aatisfactos reddere.
Idcirco singularem fiduciam gerentea de lide, intergritate, provîdentia,
rerwnque agendanim industria, dexteritate, et experientia Spectabiltun , et

MagnificorumThomae de Nadasd perfjetui Comitis terrae Fog-araî? Judicis , .
Curiae, Andreae de Bathor Comitis Coiiittatuiim Zathmar et Zabolch

et
Supremorum regni notri Hungariae Capiianeorum, ac Sigismundi L. B. ab
Herljentein ,
Neuberg, et Guettenhag, Consiliariorum nostronim fidelium,
nobis dileetonim , eoadem sponte et ex certa nostra sdenda , animoque bene
,
deliberato, ac omnibus nielîoribiis modo, via, jnrt- ransa et forma quibus

, , ,
,
mclius ,
validius, ci efticacius de jnre, vel consv etudine . potviimus. et debu-
imus , c pussumus , et debemus , fecimus , conâtituimus , creavirnus , ac depu-
tavimus* et tenore praesentium fadmiis, constituimus, creamus, et deputamus,
Dostros veros, oenos, iegiiimos, et indubitatoe Cominiaaariok , et Mandata*
rios, ac negotiorum nostrorum actores, et procuratorcs specialei et gene-
rales , ita tamen ,
quod specialitas generaliti non deroget , nec e contra.
Dantes, et concedentes eisdem Consiliariis et oratoribus Mandatariiscjue nO'
stris omnibus, nmul, vd majori eorum parti, plenam, omnîmodamque focul-
tatem, auctoritatem , et potestatem, ut videlioet pro nobis, et nomine nostro,
cum praefata Serenissima regina, vel ejus I.cgati5;. ct Mandatariis, ac cum
praefatis episcopo Varadiensi , et Comite i hemesjensi, nec non Siatibus, et
Ordinibus Traossilvaniae , eorumve Oratoribus, nuncils, et procuratoribus, et
cum omnibus atus, cum quibus opus fuerit, de et super contentione, et satis-
iaetîone dotis, et dotalitii, seu donationis propter nuptias, dictae Serenissi-

mae reginae Isabellae, nec non patrimonii ipsius illustrissinii filii, ac eorundem
Fratris Georgii, et Petri Pctrovich, et aliorum quorumvis petitionis, ita, ut
vicissim dicta Transsilvaniae provincia cum pertinentiis, ac alîis ctvttatibus,
et lods praedictis, ad manus, et in potestatem nostram relaxetur » coitdgnetur

et dimîttatur, ac de omnibus alîis inde dependentibus, emei^ntibus, annexis,
et connexis ,
agere , tractare , et concludere , nec non observationem , et con-
firmationem jurium , iibertatum , ac privilegiorum Statuum et Ordinum , et
aliorum permittere, et denique quoscunque in gratiam nostram recipere, et

condonatîooem , si quid contra aos admisisseot, offerre, et polliceri, et super
praemissis omnibus, titterss, pacta, et quaevis alia necessaria documenta,
erigere , nec non omnia alia , et singula in praedictis necessaria . et opportuna
quaeque nos ipsi, si iateressemus gerete, el e.xequi po&semus, eiiamsi talia
forent,quae mandatum exigereat magis speciale, quam praesentibus est ea-

pressum, facere, dicere, exequî, cum ptena, et omnimoda facultate, et po-
testate a nobis eis ooncessa, possint, et valeant
Ponentes idcirco eosdem Consiliarios, et Commissarios nostros, simii!
vel majorem eorum partem, quoad praemissa, in locum, et vicem personae
nostrae, promltbentcs etiam in verbo nostro regio, nos omnia, et singula,
quae per eos in praemissis, vel drca ea, acta, tractata, inita, condusa,
promisaa, firmata, et roborata fuerint, firmiter, et inconcusse observare, ac
perpetno rata, grata , valida, et firma habere, executionîque demandare, et
inviolabiliter custodire, et observare, nec contra ea, vel eonun aliquud uUo
unquam tempore, dicere, facere, vd venire vdie, aut debere, dolo, et
fraude, omnique alia sinistra machinatîone, in omnibus iis, postpositis penitus,
et semotis. Harum nostrarum tift^rarum, sigilii notri appensione, et manus
533
nostrae subscriptione munitarum mediante. Dat. in dvitate nostra Vienna,

dîe p«nuhima mensis Marii, anoo Domini I5SI- reg^norum nosiTonim» Ro-
mani 21. alionun vero 25.
Ferdinandus m. p.
jfoms O. (06em&urger,J
VimamuUarim.
Pimy, BpiitdlH pioeemai iqpd HminiH. Pui. IL pa^. #46—150.
CCCXXXI.
GîMirjpr MMmiuiii, foeOeneatiiMi tcgalli aU Tranailvaiud» scrie ImplS» iSS'-
râtului Cttrol V., c Ungaria mai uor// Si' firU cuceri din Transilvania , decatU Tran-
silvania din Ungaria, c fosifiunea Transtlvantet este astu/elu, in câtU de la sârtea
aentti ffri depinde sMea JMttvei, a /re^nmâiusii, a PflMteu Uravieifi Si/esiet,
Saeratisstma et cadioliea caes. Maîestas etc.

Redditae sunt mîhî litterae M'» sacr.V. in qtnbus se sacr. M>m V. ac-
cepisîê scribit tractatus inter ser"**™ M Romanorum dominum nostnun cle-
mentissimum et illustrem fitium ser"-' domini Joannis regis Hungariae, domini
et benefactoris mei clemeatissimi piae memoriae, de provincia Transsylvania
per me inehoatos case. Quamvis igîtur ego iam antea qdd pnero huic regie,
quid vero ooronato regi raeo deberem, oovenun optime, nec ita puero illi
favendum csse scicbam , ut vel regis roronati aiictoritatpm vel saliitem regni
huius illiuiî causa mihi posthabendam esse iudicarem ; tamen cum illum salva
conscientia , ob infinita iila beneficia ,
quibus ab illius parente omatus sum
deserere non poaaem, hactenus semper causam pueri quo magis illam pro-
moverem a rebus r^ni minime disiungendam esse statueram. Verum cum
regnum hoc forum opera ,
qui publica utilitate neglerta . privatis tantimi re-
bus student, in servitutem turcicam incidere conspicerem, rationem filii de-
mortui princîpis mei cum dctrimento huius regai nuUo modo habendam esse
putavi, quinpottus nune turn in conservando hoc regno, turn m componoida
causa pueri illius ad opem sacratissimae ct catholicae M'" V. ac M*** regiae
domini nostn crlcmentissimi confuL^no _ inde ine linec omnia cumulatissimc ac-
cepturum contidens. Credocjue M'*"* V. ea clementia ornatas esse, ut puerum
ipsum, quem semel in tutelam ipsarum recepissent, nunquam M** V. deser-
turac esaeat,
Causa vero huius regni in eo nune sttu sita ett, ut in exequendis
rebus regiae nune maxime sit maturandum ne tam optfmam rerum
,
rendarum occasionein iuxta senteotiam sacr. M"* V. alius celeritate antevertat.
Nam quo maior mora rebus istis intercesserit , maior etiam difficultas rebus
gerendis erit. Tantum vero boni M'** V. sacr. in conservando regno Trans^
594
sylvftniae sîbi esse persuadat, ut vidnorufn qiioque omnium regnonim Molda-

viae , Tranai pi nensis , Poloniae . Moraviaeque et Slesiae salutem in hoc unico
regno inclusam esse existimet ,
faciliusque longe r^;nuin Hungariae ex Trans-
syivania recuperri potent, quam Tratu^lvania ex rtgao Hungariae pos-
aet restitui.
LitterBB vero sacr. M'^ V. nondum ser"*^ reginae reddidî, cum id
propter regfinam quae] Turcis plurimum favere videtiir minime tutum esse ,
iudicarem, veritus ne illae in Turciam missae circumlerentur ubique. Verum

ubi oommiasarit M"" regtae domini notri demeadssimi ad ineundoa traciatut
advenerlnt, turn eas reginae reddam; ne tam pia et paterna M*'* V. sacr.
MMiita se ignorasse dicere possit. Nam ut animum quorundam peiîcere poa-
sum, mallent illi in hac conditione in qua nune sunt, etiam cum periculo
regni ,
quantum ipsis situm est , esse quam cum salute patriae cum M'^ regia
transigere. Quos itii qui mecui» idem in aalute regni sentiunt, et numero et
senteatia superant; adeoque illi in auaeepta causa conatantes reperientur, ut
cum primum praesidium M'" regtae conspexerint , nihil est quod pro libertate
patriae non sint subituri, ad quam rem ut M'" quoqtie V. sacr. M'*" reglam
hortari dignetur, M'' V. sacr. humilime suppiico. (Juod si vero tam salutarea
M^* regiae conatus, M*** quoque V. sacrat. sua opera iuvari diguabitur, for-
sitanhoc quoque in oommodum totius rdpublicae rim'iriaiwe fimimtn erit
Dens opt max. M'"" V. sacr. etc. consenret. Datam Eoycdini idrin» die men-
sb marii, anno domini 1551.
TOfMadni T«r. An. iSSo. fmg. 58— CopU «oaMmpormt Ut «rcbit» imf. 4io VicM^
CCCXXXII.
ISS>< 155 ( Gtorgt Mortâmsiut locotenentulii regala alâ Tnuidhanjd, acrie regdui
Fi-fdînandti . c
districtuiii Carau:uhrfhlui i ald Lugouhd pctil SC pun ta anue fa
casâ de trebuin 16.000 de soldai, de cei mai buni.
iâcratissima regia Maiestas, etc.
Rasciaiii, ijuibiiscum praeterita liac aestate, propterea quod Turcis se

coniunxissent , severius egissem muitique ex eis per nostros occisi extitisseot,
verîti, ne quid nune simile eis a bubulcis et aliis militîlsus nostris, quos ad
omnem occasionem paratos esse vident, acdderet, supplieatum ad me «iImb-
rant, ut eis ignosoerem, promittentes se a christtanis deincepa nunquam de*

fecturos. Quae propterea M'' V. significare volii , ut istonim quoque consen-
sum M>»« V. intelligeret. Sebesieoses vero et Lugosienses, quae civitates cum
eorum districtibus coniunctae inter se sunt iisdemque legibus utuntur, nunie-
rum sededm milltum optimorum milttum compkre possunt; quandocunque
^ kj, iûo i.y Google

686
id mecssitas postuhbit. Ut non ftuatrs cos per me M*** V. oommendato* e»e

putet, baec pro mea erga M'<"> V. fide et observantia singulari M** V. per>
acribere volui ett. Enyedîni ultima die mensis marii anno domini 1551.
Fraier Georgius.
TIUtCiielBi T4r. A». tS»o. «o. OrltMi^K In ncUra imperfdft din VicMk
CCCXXXIII.
iSJt. Gt«eg« Mrtkmsiu, tocoteaeatiiHi reaNf aia Transilvaniei, serie regeld tjst.
flwidimmdlt , d planulfi reginei Isabella era se înduplece pe toi representanii Transil-
vaold M promit credin sultanului turcescQ, ins dcnsula întrându cu trupele sile in
Tnw^vania i-« nimicittl planulfi acesta. Toti!-o-dat Martinusiii comunica regelui Ferdi-
nandâ, c a trimesd la d^nsnlfl pe deputatulii BnenilorU , omeni, cari au o deosebUâ
sciin miHtfir . fi rog pe regele FerJinandu sr !ii ptiuiesc, {^raîosii fi if nîûrese
pe Bneni, c le va concede ert dreptvlA se aib uni banii dintre denn dup cum,
tUt MIMV f$ IVMj UHUUtt,
^âcratiasima regîa Maiestas etc.

SpcctaUlit et mag*** dominos Andreas de Bathor oomei cotnitatmun
Zatiimar et Zaboldi ac supremus M'** V. capitaneus tridtio ante quam Ittteraa
M"' V. decima nona hiitus mensis Vicnnae datas accepissem, exempliim lit-
terarum de mora quam in expediendo (.irt-gorio Abstemio M^' V. tcere
,
instituerat, aci me festinanter perferri curaverat. ium igitur iiiae, tum novis-
dmae MM* V. litterae diverns eiindem mensîs diebtts Enyedini in ipsîs co-
mitiu mihi redditae sunt; cumque cura, studio, vigilantia, prudentique M*** V.
consîlio matorpm in dies accessionem optimis rebus fieri intf^llft' im , hac una
re me in tantis dissidionim proceilis sustento ,
precorque deum, p-trf'm do-
mini notri Jesu Christi ut paienium liunc et vere pium M*'* V. animum in ea
cogitatione oonfirmet, quo puUica ista quies post benigoitaiem dd, perM*»
V. ttobis restttota videri posait.
OuarTf^pt-r cum regina et eius complices in prioribus comitiis, qnibus
propter aquanmi iniindationem interesse non potui , Albae de praesidio triiim
miliium lioniinum , qui comitiis ad decimum quintum diem huius mensis Enye-
dinnm îndictii cum regina cssent et de occupatione castdli EnyediensiB,
ubi per Mahmvth principis Turcarum interpretem onuies statos huiua rqpnî
de fidelitate caesari et sibi servanda devinctos regina esse volebat, decrr-
\nssent, meque regnicolae sine exercitu comitiis illis per suos oratores in-
teresse cuperent, nec per hanc brevitatem tempuris, cum decimus tanlum
quintus die« a prioribus comiii» interoederet » ad eum diem me in Tnuisnl-
vaniam ingredi posse iudicarent, properandum mihi omnîao case vtdebatur,
ut illorum opinîonem anteverterem.
Uimissis igitur regni oratoribus, quibus me Iranssylvanensium decre-
tis, ut sine vinbus ingrederer, panturum responderam ,
conscripto insto exer-
ciii, me Waradino movi. Itaque in ipso tam itinere cmistitutu», cum fluvlus
Crusii qui plerumque vadari potest, turn cx dissolufis nivibus . turn ex aliis
aquis, qiias Crisius in se recipit, ita subito intumuisset , ut illa aquarum vc-
hementia, curru tanquam obice aiiquo retenta, in currum influeret, iilumque

mecum una in medits undis inverteret, minimo minus abfuit, quin et ipae
et alii qui mecum erant, aquis obruti interirent. Servi tamen quî eqds nas
comitabantur, ubi nos in tanto discriminc esse vident , certatim acciirrimt in-
cunctanter meque et alios ex mediis undis eripiuiu; ut nune primum mUii

iterum vitam a deo restitutam esse vere aftîrmare possum.
Magno igitur haec omnia quae recensui, consilio regina fieri curave*
rat; venim ubi de meo ingressu et copîis quas habebam, certiores facti essent,
concidit omnis illoruin aninuis ,

col!eclaque illa praesidia dum quisque se dam
siibduceret, piaoicr miile pcdiics Saxoiium qui in castelhini , ubi ret;ina erat,
introducti tenebaiilur , in nihilum redacta suni. Ne auteiii in caslellum con-

ventus atiquis ad reginam fieret, neve iuramento aiiquo propter quod occu-
patio castelli a regina excogitata fuerat, statua hmus regni astringerentur,
perfeci ut nobiles Siculique et Saxones in lihemm locum pro consuhandis re-
bus convenirenf. Kegfina igitnr cum id quod \'olebat const^cjui non posset,
iniectis rebus Hnyedino discessil, quain alii quoque qui partem reginae tue-
bantur, sequuti sunt. Post quorum discessum habito cum statîbus re;gni huius
consilio, nonnulla turn de mittendis ad caesarem cum censu oratoribus, turn
de aliis (juibiisdam rebus decreta sunt non qno illa rata forent, maxime quae
;
ad missioneni oratornm pertinent, sed ne omnino nihil egisse videremwr,

tnodum aliquem comitioruni ista consultatione observare voluimus. Actum enim
omnino de oratorilMis esset, cum primum motum alîqucm exerdtua M*** V.
Turci animadvertere potuissent. Maior tamen numenis cum sit eiMtun, qui .
rectiuii de salute patriac sentiunt, non diffido deo conatus nostros iuvante,
qiiin id quod M'" V. cupit et quod muli alii vethementer exoptant, felicem
exitum obtineat. Supplico igitur M^' V., domino clementissimo , dignetur post
suscepta consilia eam ratuinem rerum piaesentium habere, qnam et d^nitas
M'i* V. et salus huius regni expetit; ut boni et iideles visis M*" V. copiîs în
spem victoriae excitentur, contumaces vero et praeiracti, qui paudores sunt,
vel invii in obse<iuium M''» V. veniant.
De litieris sacr. et catholicae caes. M"' ser"*" reginae reddendis non-
dum quicquam apud me constitui, ex quo regina Turcis plurimom (aveat
omoiaque pro voto illoruni agat, veritus ne illas in Turriam mîtteret; tamen
ubi commodim esse videbitur , eas reddere non neglîgam.
Saxones vero qui et alioqui propensissimo animo in M''"> V. sunt, non
prorsus alienum esse videretur, si fidei quam Petrus Haller nomine
illius
Saxcnum ooram M<* V. deposita lide promirisset, M*» V. memores reddeiet.

Dandae vero enent lîttenic ad Petnim quoque Haller singulares, qiias iile
amicta ad ooofirmandos iltoram animos ostenderet

Quapropter si maior nune numen» inilîtnm în tanta festinatione esse
non potest , duo lantuin millia Hispanorum, qui prop« Agriam esse dicuntur,
ducentosque aut plures gravis arniaturae miiites, quemadmodum rei magni-
tudo extgit M*" V. fltatim tt quamprimiiin mttteret qui Hungaris cooiucd,
interim dum mabres copiae subsequerentar. imôa iniia relMis optatis fzeen
possemus. Confido tamen isiis quoque copiis rem ceptam absolvi posse; qui-
bus talem obsecro dticem M'»» V. praeficere dignetur, qui et auctoritate pol-
leat, magnoque rerum usu Non enim de duabus aut
tantis rebus sufBciat.
tribus arcibus res agi tur; sed de obtinendo regno, quo deinceps M*^V. tan-
quam propugoaculo firmiaumo tum ad regnorum suonim, turn ad
aliorum
derensionem reipublicae christianae commodissifne uti poMit. Ex Sebesen- — >
sibus de quihns prioribus quoque litterîs M«' V. memineram, praecipuum hune

qui castellani officio inter illos lungitur, ad M'*" V. misi, quibus cum omnes
reges Hungariae ob sîitgulareni reî militam disciplinam plurimum semper de-
tulissent, suppltoo M" V. domino clementissimo, dignetur benignia hune oculi»
intucriftuamque illis gratiam ofTerre, quos de bano quoque inter eos pro
more regum Hungariae ronstituendo M"" V. securos reddere, liberaliterqiie
hune a se dimittere dignetur, quo reliqui clementiâ M*'* V. confîsi ad omnia
Mii* V. obsequia propenaîores fiant.
Hoc tamtn quod bis adiectorus sum, omnibus quo maioribus predbus
possum a M'*= V. contendo, ipsamque suppiex oro, ne istum reginae animum
intueri, sed fragileni potius aetaiem hanc henignius in ea considerare digne-
tur cumque de M"° V. clenientia dithdere non possim ita semper apud
i
,
metpaum iudicavi et nune quoque iudico, M'^ V. etiam in ipaa victoria»

quae magnam saepe mentibus hominum mutadonem adfenre sotet, l>enigni-
tatis siiap nunquam fore îmmemorem, sed ea cum ser"* regina eiusque ill"*'
filic) facturam, quae praestans et regia il!a natura in rebus istanim W^"' ah
ipsa tîeri desiderat. etc. Datum Enyedini ultima die mensis marii anno do-
mini 1551.
F.iuwltm Mtii V. lacr.
JPraUr Gtorgius.
TM«MhBi Tir. Aa. ilto. «0-63, OiAâMA ta Mdm iap. Vi«M.
37,399. Udcameatc. Voi. 11. Pwteil 4. flB

588
CCCXXXiV.
1 551. Ambasadorulu regelui Ferdinandu din Constantinopold scrie comitelui Toma
155I'
de Nadasd, câ SufamA Mttiiat, foMuUi voivodâ alO TmuUvanid, a murit încaptivi-
tatea turc^sc.
Julernutuius regius StâfiÂatutm M^latum obiust signijicai, modumqu*

snggtrii, q*0 defunci corpus, sme magms impendiis in Transsiivaniam ,
pnfnri pessii.
am diversis litteris signifîcavi Dominationi Vestrae mortem sui cha-
lissinii cognati, et fratris Domini quondam Stcphani Maylath, CLijus anima

requiescat in pace. Remiseram ctiam litteras Domino Secretario Jordano ad
D. Maylath, et D. Malatesta scriptasj una remitlo Dominationi Vestrae epi-
stolam intacuim, quam ad prae^tum D. Maylath dirCxerat, cum ad altenim

mundum transferraoon possim. Nuneits reginae Isabellae, et ordiaum Transp
silvaniae, qiiorum imus Najantes, et alter Antonius Ragusinus est, quom'am
commissionem habent repetendi corpus Domini Maylath defunci a E>omino
Bassa, signifîcavi, ne a Domino Bassa id peterent, quia Bassa ab illis pro
corpmre, duo vel tria mîUta aureorum nummum facile petîturus sit, pone îllos
defuncd corpus kvîori sumtu commode sacco impositum trattsferre in Trans'

silvaniam absqiie omni licenia , et quin id resciant Turcae. — — Dat. Adria<
nopoU 7. die Aprilis Anoo Domini 1351.'^
JiMomn Mria Maltmtzzi.
riay, Bpitiolae ptpMnm icgni Hmutac Ftn II. pif. ajo—«51.
cccxxxv.
1551. 155'- Pftru Fetrox'Uh, corniele Tirai6rei, scrie lui Mustapka Brg ^csfvc mo-
dtila cum voîesce regele Ferdinandti ae ocupe TrantiltMmia, i4(l rdgS ae adune trupe
etol mai multe, ca ae tmpedece tnoerea TranaUvamti sub domnia regelui Fecdinanda.
i2pectabilîs Domine etc« Cum hominem meum ad potentissimum ejus

Principem minasem, nimores omnes, quos tune habebam, Majestati Suae Cae»
I) Jan anno pnorc licnii]ilexia tactui erat, ut Kpi«-opMt A|;rien<is «4 ThoBMm de Nxtiwd Judiccm
Curiae 'icrip*«r»t. LitUrai y
in';|tti:. t^ t
V»? m'i.vt.'.'/ti / .j ;,' A.;rnU rfî. '/nerun;, lintni urm iVc^r .V : rmMs
fiMt Jigm/i(iHU, lUminum MayUihum »,•),'> uih (j/><//<'.iiit Imltim tjm lamen nifimtttm, tt m alltrum latul t»r-
, .
pnU iiumjlu€, uc faralyiim ftmse ci tahcrari fratttrtu

, fmiajp-a. Quae tld «MWW «W«rMM, «MMAM imtm,
« eumt immum pix fuitgium vium f«U$t. Bx Atful» tj- Jmuuwii /jst.
Digitized by Google
aareae significaver»m per litteras, nune rursum , quos întelligo, et Majestati
Suac Caesarene perscripsi, perscribo veraciter ct Dominationi Vestrae Magni-
ficae. Kcx l' crdinandus Thomam Nadasdy ,
cum alio ([iiodani Germano qui
nune sunt in vado ad I ukay ,
misit, ut legationetn ad Majestatem reginalem,
vt flU hortenttir Suam Majestatem, quod Sua Majestas parcat, et consentiat
tractatibus, ct cunclusionibus iilis, quas Dominus Thesaurarios Cum Comite
Xicolao a Salmis in Bathor fecisset. Si Si;a Majfstas ronsentiet, est eorom
amicus, ut Majestatem Siiam simul cum illustri hlio Serenissimi olim rcgis
Joannis dehincti, orphanos videlicet Imperatoris pottntissimi ex regno educunt,

ipsi fitatiffi cum Thcsaurario una r^num regi Ferdinando occupent, si vero
Majeitaa reginalis eorum hortatibus non consenserit, D. Gcrmanus redtbît iile
ad regem Ferdinandiim et hoc illi referet Thomas antmi Xadasdy et An-

, ,
dreas Bathory, atque Thesaurarius movebunt illico omnes genies regis Fer- ,
dinadi quae nune sunt in Bthor, et Mezes, et prope Debreczen, contra

,
Majestatem reginalem» et illustrem fiUum reffs Joannis jam mortui« Majesta>

tesque soas, vel incivitate aliqua invenerint, vel in arce, obstdebunt statim,
et, si postea regnum a potentissimo Imperatore, et a Majestate reginali, fi-
lioque illustris regis Joannis defunci, qui sunt orphani potentissimi Caesaris,
alienabîtur, dicent deînde Oratores regis Ferdinandi quod , l\4ajestati reginali,
rûm hoc potentnaimus Imperator Ferdinando coneedat, et quod po- r^
tentissimi Imperatoris voluntas l»ec est, ut Majestas r^nalis regnum regi
Ferdinando concedereL
Thesaurarius quoque trahit nune regnum ad se hîa verbâ. Primo dtdt

regnioo]», qvod Imperator potentissimus r^num hoc Ferdinando conces*
sîaset : Secundo Ipsemet Carolus cum oopiis sui adveniet , et Ma-
ximilianum filium Foiiîinandi coronabit. Carolo insuper scripsit Thesaurarius,
ut festinet cum toto suo exercitu advenire, quia rex Joanaes defunctus luisset
(alis proditor, qui totam Cluîstîaiiitatem Turds ipsis in nihit redîgere voluîs-
set, fiUus autem ejus k>nge praestantioris ingenii futanis sit patre stio. In
tantum gens ista Hungaronim huic puero (adhaeret), post paucos annos, ti
nnn festinabit, puerum e regno amovere, ut nec vi ab illo tandem regnum
occupare possit, sed poiîus auxilio Turcarum et rêm Ferdinandum cum
Jîliis e regno eorum ejiciet, et universam Cfaristianitatem perturbabit. Has
autem litteras Thesaurarii, quas Carolo (Caesari) scripserat, habet Majestas
reginalis in specie, quibus Thesaurarius subscripsit, et suo proprio sigillo
signavit, quas Majestas reginalis vel jam nusU Majestati Caesareae, vel cito
mlssura est.
Dominatîo Vestra Magnifica ergo videt jam conatum , vel votuntatem

Thesnmurii , et nos certiora de illo scribcre nequaquam possnmus. Dominatio
îtaqoe Vestra ervet gentes equestres Zegedini quanto co|MO«ores potent, et
Ij F\]ii îs S;^;iiiiiiiii:îuj ab Herbersiein.

2) Ho« loco aepwm liucM iu carie jam crant cxcBae, ut Uff bod pottwnnl. (l'rvi.j.
640
exercitum navalem aiigeat numero, qutt et hactenua tem ista tota per na»
valcm exercitum, qui asoenderat, est servata. Ex arce Temesicnsi in die
Ascensionis E>omiai. 1551.
Pelrns Ptlrovich.
Comes Ihemesiensis.
Pkaj, EpittalM precum» miu Hinfuin. Ym IL pi(. 359— S5S.
CCCXXXVI.
iSJi' Gnrgt Mmrtxmmu, (ocotenentulil regalii sM Transilvaniei, cere ajutorfli
gralMidl dela Andrn dt Batkor capitanuia generala ala trupeloru din Ungaria,
,
de dritce Kgiu Isabella a convocaii pe Ardeleni la o diet particular, i amenin

eu aota de Infidelitate pe cei , cc nu sc vorii preaenta , sdu nu vorii plti tributulil turcescâ.
i2pectabilis et magnifice domine etc. Per Georgium Melyth ,

per
Tholdy et litteris quoque !>> V. spect. et mag*^ significavi ^ tempestiva imo
dtissima miile equitum intromissio quantopere necessaria esaet. Itaque niinc
quoque hoc idem acrius et diligentiiis apud D"*" V. spect. et mac^" iir<;er)
ut illos statim et quam primum in Transilvaniam mittat ,

qiitbus si quin-
gentes pedites iunxerit, nihil hac re utilius hoc tempore esse potest. Abes>
se eaim nune a mets ease (sic) non pcMBum, veritus ne quid Mdehior
Balaasa sua a me defectîone in mc meosque moliatur. Quorum praesentia
congressum qunqne nnstnim tntinrem efficiet. Rc;iiia rniin et sui compîices
et censum et diem comitiorum de quibus in Segeswariensi conventu decrelum
erat, invertere conantur, quod regnicolae nulla ratione fieri patluntur. Immo
illonim litteris comltia quoque nune indicuntur, poena infidelitads eos punt-
turi, qui comitiis luturb interesse, aut censum administrare notlent, quem re-
gina sibi vendicare contenderet, vel qui ad metim mandattim nbi npcessitas
postulat, minime armatus insurgeret. Ista igitur omnia invertuntur ab iliis, sa
tempestive milites illi non venerint, ante quorum ingressum ne nos quidem
inter nos eonvenire possimus. Turcae quoque cum videant se opera reginae
îd quod cupiunt, assequi non posse, alia via rem aggresn sunt, nunciumque
suiim Aii chauz nitnc caesar cum mandntf) ad me misit, quf-m hodie aut cras
apud mc futurum spero; non igitur esset cunctandum, ne doUs hostium subito
inverti possint omnia; quem chauzium) ego non prius dimtaaunis sum,
quam rebus oeptis finis omnis fuerit impositus. Rogo igiutr et obsecro D***
V. êct et mag*** ut citissime milites illos mittendos curet. Abs<ûte au< —
tem nune ad omnia D"' V. spect. et mag"« respondere non possnm, propter
oratorcs ad rcginam a me missos; cumprimum tamen illi redierint per meum
proprium nuncium faciam de omnibus D~" V. spect. et mag*"» cerdorem.
Animum enim reginae primum per nuncios explorare volui, quae si rebus

541
praesentibus anauere voluerit, alio modo res cum ea agenda erit; sin mi<
Ol», altum modum et hic observare necesse crit. Credo tamen fiuilius nune
illam ad omnes cooditiones perdud pone, posteaquam aoimum Turcae a ae
alienum esse cotifnoverit.
Locum autem cunveniendi aut Wywaar, aut oppidum Dees commodum

fere arbicror. etc. £x Scgeswar feria poM Cantate anno domini 1551.
secunda
Fraier Georûs efiscopus U''aradiauis
tli45aurartus el iocumlenens,
TUiuHt <ar/«nHB.>Spectabi]i et magnîfico domino Andreae de Bathor, etc
TMfaalw Tfai. An. lUa paf. 66—«?.
CCCXXXVII.
1551. Nobilulu Em/ricH Pesty laport^zS lui Ceorge Martinusiu despre misiunea ISS''
aa la regina Isabelta; anume regina ar fi dedaiattf. ca George tfortinusiu voesce se pre-
dee Transilvaniii în nijnilc Gcrmanilnrii îns densa arc mai mult credin.1 în Turci,
,
91 nu crede. cA regatulâ Transilvaniei se va puti conserva sub domnia german.
everendissime domine etc. Heri hora duodccima pomeridiana huc

perveiii.Dominus Franciscus Kendi et alii nuncii regnicolarum nondum quic-
quam cum reginali Maiestate loquutî fuerant; eo tamen dîe post veeperas
voeati sunt et audientiam habuertmt. Regina amplius iilis eo die respondit,
quam ut convenîant simul et loqnantur invicem-, quicquid pro bono et con-
servatione regni facere dixerint, libenter factura eatj ipsa quoque interim co-
gitabii, quid facere debeat.
Postquam ist! oratores a reginali exivissent, ego quoque per Mî-
chaelem Chaki vacatus sum et dominus Franciscus Kendi mecum
, fuît; cum>
que M" reginali mmciata D"''' \'. rev"»* ordine retulissem iussit , ut rurstim
illa domino Francisco Kendi patrio sermone dicerem; quod cum fecissem alta
sui^ria ducens ,
respondit se de bis rebus cogitaturam et relationem daturam.
Hodie mane dominus Franciscus Kendi praesentibus domino archidta-
cono et doctore in horto ad duas fere lioras cum reginali M'' loquutus est,
multi.sque verbis , ut mihl Emericus archidiaconus retnlit , reijiînaleni M'«™ hor-
tatus est, ut servitia D"'» V. rev™" acceptaret. Nam M'" sua sine D"« V.
rev"* neque hic mânere potest, neque si velit commode exibit, neque sine
pericalo soo et regni D"*** V. rev***** opprimet, priusque et sua et filius
et regnimi peribunt, quam U''» V. rev<°*. — Dominus Kendt dtxît mihi regi-
nalem M'«" longa oratione de 1>« V. reV"» conqiîe53tam esse, dixisseque D"*"
V. rev"»™ iam omnia negotia cum Germanis perfecisse et eo procesisse ut si
Digitized by Google
ipsemet vellet, retractare non posset. Ego autcm non video, inquit, neque crede-
re possiim, quod hoc regnum sub tutela Germanorum conservetur. Dominus ar>
chidiacont» klem dicit: M*"* stiam dixisse et conquestam esse, quod D"* V. mw*»
totus Germanus sit et commissarios adduxerit vultque omnino regnum hoc ad ma-
nus illorum dare et ita cum Germanis conclusisse ut fîlium suum in ispanias
abducant; sed si, inquit, filiusmeus ad Ispaniae regnum ducatur, ipse quod
ad Calekut abducitiir, Ad hoc dominus Kendi reqwndit: M*** V., inquJt
confidit în Turcis, rev""» dominus in Germanis. Renali» M*" respondit:. ci-
tius, inquit in Germanis dominus thtsaurarius dccipiettir qiiam ceô in Turcis.
Postea conclusit : ego, inquit, scio et bene inteiligo dominum thesaurarium
sine me omnia quae voluit cum Germanis perfecisse et nullam ob aliam cau-
sam cupere me convenire ntsi ut coram dicere posset, nôcîum istud oon-
clusum esse.
Sollicitabatur dominus Kendi, obligaret se ad servitia reginalis M'»*,
dicit tamen nullam relationcm ad hoc M" reginali iecisse; sed potius illt sup-
plîcase, ut D*" V. rev"" quantum video, ne-
servitîa acceptaret et profecto,
tttram in partem daudtcare vîdetur, sed contra omm'um voluntatem quod
sentit , dicit ubique et fatetur intrepide.
. Crastina die credo oratoribus relationem facere et fortasse eô qiioque
expeditus ero una cum ipsis. Hune tamen adolescentem ex consilio domini
Frandsci Kendi praernisi, ut D*** V. rev*** atiquid de bis rebus, quae bic
aguntur, intdligat.
Dominus Kendi Emericus ardtidiaconus et alii sunt in ea spe, quod
recrinalis M'** ad comitia generalia annuet et permittit dominos regnicolas
convenire.
Intdlexi a praecipuis dtiobus hominibus, idque certo, quod nisi istts
diebus tribus vel quatuor oratores regni buc veniasent, D"» V. rev»" Ba-
lassa cum sexingends dectis equitibus agressus fnisset. Is enim unus homo
tentabit omnia et D"*"" V. morituram. Nune quoque
iuramentum dedit super
conveniunt undique ego ab eo bomine quem D"» V. rev™' novit esse
et ut
amicum suum, inteiligo, idem Bdassa statim ubi isti oratores disoedent, Tbor-
dam se cum exercitu conferet, cameramque illam occupabit et pecvnîas con*
tributtonis solus exîget. Hoe etiam dicit \ ai\ odatum buius regni sil» a regina
coHatiim esse dixisseque ipsum Balassa L)'"^'" V. rev"^™ non soium ex hoc
rcgno brevi expulsurum veram etiam coacturum ut thesaurum regni depo-
,
nat. Anirous est autem [eius] !>> V. rev"^ viam ocdudere, ne se versus
Wywar conferre possit.
De
Germanis sub iuramento spargit ubique nusquam eos esse praeter
qiiam Agriae et in Zoinok neque isti duo millia liominuni excedunt. Dicunt
;
servitorem Joaonis Balassa adtuisse et M" reginali nunciasse brevi huc ven-
turum et una cum suc fratre fidditer serviturum.
tfodie rumor dancularius allatus est reginali M*^ de captivitate Gra-

matozkj , de qua re multum tristatur, dicuntque Varadini per servitores D"^»
V. rev"»' interceptum et domino Bathori missiim esse ; sciscitabatur reginalis
M'** per Ocheskj , si quid de ca re inteliexissem ;

respondi me hic intellexisse,
Digitized by Google
643
sed in curia D"" V. rev«> nihil de hac re audîtum est. etc. Albae Juiiae
feria teitia post Cantate aiiiio 1551.
servitor pcipciutit
Emericus Ptsthiensts mp,
TitlulA ex/em: ReverendiMimo domino, domino Fratri Georgto, epî-

scopo Varadîensi etc.
TMCMliia Tir. Am iSBo. «7—«9- OHgiuliitt h> uOin hap. Vito*.
CCCXXXVIIL
George Martinusiu, locotcnciitulu rcgaiu alu Transilvaniei, rdgâ p« gc-
1551. 1551
neialoia Mubftitt de Batiwr se-i vin catd mai îa graba fa ajutoriii, de-drX^ Transil-
vnenii nu aiuit statornid In promisiunile lofd.
ks^pectabilis et magnitice domine etc. Quamvis antea ut D"" V. spect.

et mag^* properaret rogaverara, nune tamen non tantum properandum, aed
etiam volaodum Yi^ V. spect. ec mag**' censeo, ita ut ad qtiaitum vel quin-
tum diem oninino in Tranasilvaniam veniat. QLianni^ ego sexingentos equites,
quibus me Balassy a^^redi cii[)it parvilaccrciii ,
cogito lariien ,
quo ingenio
quam variu sciiicet et inconstani sint 1 ranssiivani, qui vel ex levi motu fa-
cile animum despondent. Mtlhes igitur reliqut V. spect. et mag**"

dk subaequi posnmt, tanturomodo sola praecedat statim et dtissime. Nam
ut res nune ire coepit, vix res nostrae progressitni habiturae sunt, si moram
aliquam U"" V. mag** in suo adventu fecerit; nani et coniiteni Themesiensem
et Patiiochy ingressum molituros intelligo. Qnid autem hic agatur. D"" V.
spect. ac mag** ex litteris indusis intelliget. Ego quoque obviam Di*i V. spect
et mag*** profecturus Thordam hînc me redpiam. etc. Ex Waaaarhd ultima
die aprilis, anno domini 1551.
Frattr Gtorgiv* tpiscopus «Ic.
Titlutii txUrttA: Spectafaili et magnifioo domino Andreae de Bathor etc
TOrtiMiM T<r. An. iBSo. p^. 69— 7a OrifiulMin In uduva inp. din Vima.
Digitized by Google
CCCXXXIX.
155 1. Gtorgc Martinusiu, tocotenentulQ regaiu alu Transilvaniei, scrie lui Ruf
staH-fti}a, niardui vezirli, cittt de crediiicicnll este dftiuuUi sultanului turceseii. i eS
aeuaXrile regiaei babeUa sant cu CotttM ncintemdate.
Pôtenti praedeviti et fortunato domino passae. Kgeni servitoris sui

proposituin est, dominum meum gradosum inihi inium ease, cum tamen cau*
sam nequeam. Deus quidem novic quod omnt tempore suaimum
inteU^jcre
studiitm adhibueriin, ne domino meo gratioso in minime etiam trascendi cau-
sam praeberem nec existimaveram me aliquam indîgnattooem commeruisse,
;
non possum eiiam defectionis alicuius mihi conscius esse, cûod propterea
Magniiicentiae Vestrae iram et indignationem coinmerui$se debeam. Fi^Mterea
Excetlentia Vestra oognitum habet tnm vitam turn actiones meas, quod pau*
per ego potentissimo imperatori et Exc*'^ V. fidditer inserviverim , sicut etiam
deinceps, donec în humanis ero, non aliter qnam candide inservitnrtis suni.
Exc*^ V. de me nihil comperiet praeter fideni et sinceritatem ; nisi quantum

me adversarii md delatitri et accusaturi sunt; sed miror quod potentissimus
imperator îstis adversariis meu aures prMbuerît et audientiam adhibuerit, ac
înde mihi tantopere indignri ceperit. Sciatis igitur, animae meae in hac vita
nihil acerbius accidisse. Cum aiitetn imnc intelh'gam quod potentissimus do-
minus ex speciali gratia me derelinquere nolit, sed mihi totum regnum Trans-
aylvanîae oomîtti mandavit adeoque fiUo regis me tutorem dederit, opta etiam
quod dens omnîpotens ditisaimo et potentissimo sultano «lam magnitudinem
et potentiam augeat; nam h.ic re refocillavit atiimum meum et ego statui ei
quamdiii vtxero fideliter servire. Ac moriar nisi compertnm fuerit ,

quod ad-
versarii mei iniuste me accusaverint et delationes eorum ialsae deprehensae
fuerint. Porro nisi potentissimus dominus me sub alas protectionts suae rece-
(wnetf dudum nihil amplius fuîssem. Quocirca rogo felioem et gradosum do-
minum meum ut iram quam in ine 'con 'ccperat deponere velit et mei in .
bonam partem apud potentissinium tloniinuni mcinor cs.sc Icslimoiiiumque per-

hibere fidei ac probiti meae, vcîitque mihi pauperi gratiam et misericordiani
cstendere.
Deinde iamprimum etiam intellexi, quod regina me denuo per înter<
pretem Mahmut dctulerit, quod in conTreâtione nnn cnmpnnierim et me ipst
anteposucrini pucrumque vi eript-re \oluerini, Fortunatus doruinus nolit hisce

verbis hdem adhibere, quia iuxla antiquam cousucludiueiu inihi ex oihcio meo
convenit conventum agere; quamprimum vero comperi mandatum potentissimi
domini per Aiy chiauaîuni in hoc regnum missum fuissei egO quoque statim
ilhic perrexi et convcntui antcdicto interfui Ihi regina evocatis a<I insurgen-
dum Saxonibijs voluit me neci dare; postquam autem hoc pessinuun ipsius
Institutum ei nun succedere voluit, ira commota discessit. Postea autem ego
servitor vester cum consensu regnioolarum collegi tributum, quod citra moram
per oratores regni eerto ad potentissimam portam transmittetur. Ad haec ego
Digitized by Google
io antetficto convenii contra eandem r^nam nihil prorsiu egi, cuius caosa
illa traaci debeat. Praeterea adfuit quoque înterpres Mahmut, quem si Exc^
V. înterroq-are voliierit , scio quoâ vcritatem indtcarums est et timebit aliter
dicere ; sin vero non fiicrit in veritate dcprchensus : supplico potentissimo do-
mino quod alium iustum et probum servitorem suuni ,
qui ncque inuiieribus
neque favore corrampatur, [mittat] ut omnîa recte investisfet vîtamque et

actk>ne$ meas inspiciat, quo omaia «ignificare queat. Nam si inventtun iuerit
verum esse de quo adversarii mei mc accusaverunt puiiiar; sin autem per ,
summani prudentiam VL-siratn intellcxeriiis me ciilpae expertem essp turn po ,
tentissimiis domitnis ei Kxc^'* V. ampitus adversariis mds fidem non adhibeant.
Propterea crimtnantur ec dicunt me factum esse Germanum quia fidelius servio

quam ip^ ct veilent etiam me ab officio , in quo potentissimo domino lîde-
lissime servio, de^pcMii. Vcrum ego bcncficiorum potentissiini domini ac Exc''*»

V non obliviscar, et quandiu vixero, potentissimo domino et Exc»*« V. fi-
delis ero et serviam.

Ponro mîror ctuauBÎum Aii quod unum vel alteram diem me exspe>
ctare noluit ut saltem congredi atque coHoqut potuusemuB, quia multa habui
i| i rlif cnda ut £xc*^ V« referet; credideram etun totegrraretn, sed iam aii»
ter invcnitur.
Si vultts aliquid novî intelligere de istis quae hic dicuntur, nune nihil
atiud quod scritMm habeo, quam quod domini coniînioram dicunt potcntisai-
mum dominam certissime sub Viennam ventumm, quam ob causam Germani
!n magnum metum inciderunt et communiunt arces in confiniis existentes tam
gentibus quam bombardis, ut se in iliis defendere queant.
domino litteras
Praeterea rogo Exc''*"" V. velit mihi a potentissimo
mandati impetrare, quando homines meos in quapiam causa vel negodo aii*
quo r^ni ad vos mittere voluero, ut sine impedimento ultro citroque profi-
cisci queant. Quod autem hartenus neminem ad vos miserim, in causa est
quia ipsi timueraiu sese non tuto profîcisci posse. Postremo promptus siim
ad mandata Magnitudinis Vestrae
pauper et egenus frater.
/V d»sM: Traductio Utteraram Fratris Georgti ad Ruatanum passam.
TlMfaalHi Tir. An. iSfa. p«f. iiS— ira. TMnBtMH anilHiontaX Ib «ftbiw imf. 41b Vmml
Xt^t99' ftoeuBoie. Voi. tl, Anus 4.

64e
CCCXL.
1551. 1551 Regele Ferdiitand acrie lui George Afartimuiu , ci a primiii in audien
pc deputaii trimii din partea diiUului, cum pe dt-putatul Caranstbtfenilor^ i £«•
,si
gOftnilorfi , pe cari i a dimisil în modQ graiosQ. Totu-o-dat regele Ferdinandii înfor-

pe George Martinusiu despre mfiaurile militari luate pentru esped^tua transitvam.
fêrdinandus etc.
Reverendissime in Chiiato pater etc. Redditae rueront nobis binae

terae Devotionîs Tiiae ex Segeswar dîe 13. mensia aprilis proxime praeleriti
ad nos datae et ea quae per illas nobîs perscripsit, omnia intelleximus. Signi-
ficarmis autem D"' Tuae ,
quod nos iilius nvincios tina cum eo ,
qui a Sebe-
siensibus et Lugasiensibus ad nos missus fuit, statim expedivimus ac clemcn-
ter et benigne a nobis dimisinius, neque dubitamu» ad D"*" Tuam îam
qiiin
ad no*
pervenerint. Praeterea iransmisit in q>ecie Utteras !>* Tuae spect. ac
mag"" Andreas de Bathor ad cum feria tertia post dominicani Jubilate datas,
ex quibus tuni rerum Transsilvanarum statum , turn rtiam D" -
Tuae desidc-
rium ac continuum et indeiessum studium , pro regni salute et cunservatione
susceptum abunde cognovimus. Et cum nos quoque în coeptis conatibus per-
ststere et D"» Tuam auxiliis et subsidiis ncetris nequaquam deserere, sed
una cum ea regni salutem et conservationem omnibus opportunis viis mediis
et rationibus curure et promovere decreverimus , statim cognitis iis, (juc L)""
Tua ad ipsum Andream de Bathor perscripsit, ordinavimus ut una cum anica

decretis et destinatis oopiis in auxilium Tuae et fideliam istorum nostro-
rum et alîi miile equites levis armaturae et sexingenti peditCS quOS în 000-
finiîs habemns, ad praefatmn Andream de Bathor sine mora proficiscantur
quos eiiam peditarus hispanicus mo.\ subsetjueuu . l^t cum sex illa pedittim
Germanorum vexilla , sub quibus sunt duo niillia et quadringenti bonorum et
exercitatonim militum, hiic Viennam applicuerint, hodie eoadem milites navi

Posonium usque secundo flumine vectce veraus Agriam mittimus et spcramna
eos in f
3 diclnis ad ]t)iit;iiis eo perventtjros essc^, iit deinde et ipsi ad prae"
fatum Andream de Bathor stmiliter prolrctionem accelerenr.
Hodie quoque se liinc dat in viam recta Agriatn versus prulecturus
speet. et mag«^"* Joannes Baptista Castaldo, marchio Cassani et comes Pla-
tinae, ser"' principis domini Maximiliani r<îa Bohemiae, archiducis Austriae etc.
filii notri cliar'"' in rebus liellicis viccgercn?;, tU in Transsilvanica expeditione

una cum U""= lua et rdiquis consiliariis et commtssariis nostris regni istius
ac fîdelium subditorum nostrorum defendendorum in rebus beliicis curam ge-

rat. — Mandavimtts quod si rerum Transsilvaniae statua parvulam hanc mo-
ram coniungendarum huiusmodi gentium ferre poterit, ut coniimgantur, quo
sic coniiuictis copiis maiori cum authoritate profectio suscipiatcr sin autem ;
nccessitas D"" iuae talis essei, ut facta matura deliberatione tt consultatione

videretur omnino consultum ut profectio in Transsilvaniam susciperctur pe- ,
ditatu germanico non expectato, quod tune id sine mora executioni deman*
uiyiii^cd by Google
detur. Nos aiitem non omtttemus dare operam ut postea et ipsi pedites Ger*
mani aliaeijiie copiae cataphractonim equitum 5u^'-e']"?,ri(!ir et praeterca reli
qua omnia curabitnus quae ad rein bene foeliciteique perficiendam pertinent.
£t quia auxilia D"" Tuae mittenda ex militibus confinorum auximus, ideo ne
illa denudata maDeanc, ordinavimus îam în eonindem locum alios subatîtui.
Praeterea cum iam plures dies praeterierint ab eo tempore quo com-
mi??<;arii notri ad T)'""^'" Tuam mandati hinc discesseritnt ,
speramus eos cum
\jt><:
Jua iam convcnisse vel brevi umnino conventuros communi
essc, ita ut
consilio omnia eu melius agere tractare et coniicere quo vel via
possitis,
amicabilîs conipositioiiis et concordiae, quod nobîs gratiinmuin omnîumesset,

vel aUia oportunis vîis et mediis tam nobilb provindae ac fideliunt istorum
nostrorum salui ct conservatioiii consulatur et prospiciatur. — Bombardas in-
super magnas seu murifragas ,

quas D'^° Tua praeteritis diebus a nobis requi-
sivit ordinavimus etiam primo quoque tempore iavehi et întroducî, D**" îta-
(|ue Tuam reqwrimtis et ab ea perbenigne pettmus ut ettam suas murifragas

bfxnbardas apparari nostrisqtie adiuogi curet. £t hoc est quod ei hoc tem-
pore ad litteras suas clementer respondendum duximus. Datom Vtennae die
pnma maii 1551.
Fratri Geoi;gio.
tafiMIm Tir. te. iSBo. p<c* TO—7i- Caatc pMl ta tuSkiM itapeiWI din VioM.
CCCXLI.
155!. [sirhrUtt ,
rc!înn Ungariei, confercife tuturor": Rttmânihrii nof'Tli oraulCi
Lugojului ,
precum i comunitii Lugoutut dreptulQ sc porte ca însemne militari fi-
gura unui aerat !n seinnuln lervidetoril militari cradjocklsB, ce le an preitatO
denyu la diferite ocmuul
Tsabella Dei grada Regina Hungarie, Dalmacîe, Cipade etc. Me-

morie commendamus tenore prcaendiim significantes quibus expedit vnhiersts.
Quod nos cum ad siipplicactonem certorum fidciium nostrorum nostre prop-
terea ( factam Maie>taii
) lum vero aitentis et consideratis hde et tidelitate
,
Edelibusque seruicys fîddium nostrorum Egregiorum Nobilium Valachorum

ac todus Vntucraitatts Oppidî Lugas, que ipsi Sacre iraprimis notri Rî
Hungarie Corone, deinde vero Serenissime Maiesti Regie, ac nobis filioqne
nostro Illtistrissimo pro locorum et temporam varietate constanter exhibuerunt
et in posterum exhibere et impendere contendunt. Hisdem igitur ipsorumque
lieredibus et posteritatibi» Vniuerais bec Armontm insignia, viddicct Lupum
medium Corone insidentem, Que in priactpio seu Capite presendum literarum
648
nostrarum sui ^propriatis eoloribus arte pictona depicta sunt, Anîmo ddi'
berato, et ex specialis grade nostre plenitudine conr(!(limiis , et presftntiljus
elarjîmur , ut ipsi dictiqiie vniuersi heredes et posieritates ipsorum pretacta

Armorum insignia rnore aliorum armis utencium , a modo in posterum ubique
in prelys, hastiludys, tomeamentia, duellts, ac alys omnibus exerdcys No^
bilitaribns et milttaribua, nec nou sigillis, velis, cortinia, annulb et domibus
in quanimlibet renani et expecîicionum generibus gerstare , omnibusque et sîn-
gulis gracys, honoribtis et îihertatibus quibus subditi Rcgnl notri similis con-
dicionis arniis utencium quoniodolibet consuetudine vel de iure iruuntur et

gaudent, frui et gaudere possint atque valeant, vt in ipsis et heredibus ac
posteriti bus ipsorum predictis, notri nomkiis memoria et grada maneat pe*
renniter. In ruius rei iiiemoriam firmitatemque perpetuam presentes lireras
nostras sij^Mllo nostro ,

quo \ t Keînn Hiingarie vtimur munitas eisriein du\î-
mus concedendas. Dale in Ciultate nostra Alba Julia in fcsto Ascensionis
Domini, Anno diisdem Mlllesimo quingentesiino quinquagesimo primo.
pMiy, Knn« ^roMor* tOnteata IV. {Mg. S*—53- tnammiMvlII M CifarMi Biiliari dj* 1609
b ithi«« famlici Mutkiri.
CCCXLU.
I55l« I5SI- Difta feudali a Transitvantei hifnmUâ la Turda decide a te pune In
arme i locuitorii din (era Fgraului, ca se dee ajutoridlui George Martinusiu. Dieta
constata totQ odat, c nobilii din comitatulfi Hintdirei tvii teroriwi In totfi moduUl,
pentru ca se plâtescâ tributii Turcilord.
Decretum Dominorum Regnicolarum trium nacionum

in corotcijs generalibus Thorde ad decimum quintum diem Fe*
sti beati Georgij celebrai* anno dorotnt 1551.
^^rîmo decretum est vt jlli quî comîcijs istis non interessent, aiue
senii oonducti siue liberi fuerint, sub nota perpetue que pena
infîdeUtaCis,
a dominis regnicolis priintim în comicijs parcialibus Segeswarini constituia est,
CI nune qiioqtie in hys 'rhorJrib;ibiis piiblicis comicijs est confirniata ad de-
cimam diem, hoc eât ad tcriam sextam pruximam ante festum 1 rinitatis ad
castra vbi reuerendissimus dominus Thesaurarius futurus erit venire debeantj
qui vero non venerint reut rendissimus dominus vnacum regno ea infidelitatis
pena tale<; puniat. qiic ab ijjsis duminis regnicoHs decreta est; potest antem
quiiibet sine lormidme eo venire.
Preterea vt domini Saxunes et Siculi statim capitalim, domini vero
nobiles iuxta numerum contribudonis insuigere et ad castra ad reuerendiasi-
Digitized by Google
mum dominum Thesaurariiim venire ^ jbîque quilibet noUlts cum coton» sui
se osteadere debeat, sint autem omnet bene armai, quemadmodmn antea
domini regnicole de hac re decreuerunt; si vero sine cxecucîone rerum pu-
nicioneque malefactorum , qui has turbas in boc r^no concitarunt, reuereiv-
disMmui domintts Thetaurarius dombios regnîcolas cx castrâ abD« bdluraque

hoc desceadere fecerît, decretum est quod deinceps ad nullam reucrendisaimi
domini requUicionem insurgant; domini vero Saxones iiixta veterem eonim
morem ingenia secum ad castra cum puhieribns , ferreis jlobulis et Lombar-
darijs adducant; in negocijs vero wlgi siue plebis hic modus obseruandus erit:
Vt hominet vnum cnrrum pro victitalîbus secum

ringul! viginti cûinque
defferendum habere debeant, în moaendis vero gentibus oomitatus et sedes

viciniorum eos qui procul sunt ne expectent sed comhatus Colos Thorda , ,
Doboka Zoinok, Kykeilew. Alba, preterea sedes Siciilicales Aranyas Maros

,
et Wdwarhel Saxonicales autem Zazwaros Zerdahel Meggyes et due sedes

,
ac die vidnorvm «tatim consui^nt.

Item vt gentes in castellum Enyedîenae impositi, atatim lUic efFerantur
cum et Albensis porte vmus, et castell! quoque Enyediensîs custodia in fi-

dem rapituli Albensis semper fuerit commendata, alioquin domini regnicole
cogitabunt ut castellum jilud funditus demoliatur.
Item cnm Ierra Fogaras quandoounque domini regnicole eonnrezv-
aent, gentes suas leuare et penes dominos regnkolas seruare debuent decre-
tum est vt nune quoque statim leuare, et eo vbi reuerendiaaimus dominua
Thesaurarins in castris erit, niittere debeat.
Item decretum est, vt castella nouiter erecta que in ruinam regni po-
dns oppresBionemque vîcmomm et plelni lunt, demoliri debeant.
Item quemadmodum in priorîbus comicijs de persecucione fîintm et nui-

lefactorum dpcrettim erat , ita eciam deinceps iiixta articulos tune oonacriptos,
comites ipsi huiusmodj malefactores omnes persequaatur.
Preterea cum videant domini r^nkole contra omnîa jura libertatenxjue

ttgm fratres eorum in comitatu Hwnyadiensi existentes cede, rapintS, verbe-
ribus vexri, lifjatisque ad collum funtbus ad suspendum (sic) duci, rensum-
que potentissimi cesaris quem dommi regnicole in redempcionum capitis regi-
nalts Maiertatis dusque jllustrissimi iîlij auorum quottannis pendere con-
et
suetiiaaent, vi ferroque ab eis eripi idque per homioes abtectos, fidcfragos
et qui rapto tantimi uiuere consueuissent, fieri jn eum tantum finem, vt sixn-
mam potentissimi cesaris {ndig^nacionem in eorum et reo-ni pernicîem concî-
tarent, tantummodo ne censnm administrare possint, hys igilur omnibus dc
cauBÎB domini r^nieole mott ec maxime visa tanta fratrom suorum caiamitate,
decreuerunt, ad vnum omnes pocîus mori quam vd libertatem eorum vel
îpsorum fratres a mlibus violri et opprimi paciantur.
Preterea in leuacione gencium domin! reL,aiicole hune modum esse vo-
luerunt, vt ex singuiis cumiuiibus ct sedibui» tam SecUcalibus quam Saxoni-
cafibus sint quatuor precipue persone, que penes comitem vel alium qui alijs
prefuerit constituti curam omnium renim faabeant, et homines in offîdo con*
tiDeant, ne lapinas extra castra exerceant, quorum Domina in rîstmm con-
scripta rcuerendissimo domino locunitenenti ofirercriHn erunt , vt eos de quibiis
qiicrclc postea ad rciierendissimum dominum ddate fuerint, reuerendissimus
ipse dominus pert|uiri lucere sciat.
MmmHilB Moririilia regni Tfanqrlvnhb Tem. t. png. 333— j:6. Copiit coiitciaponiHl Io ai^ra
îap. din Vîmm.
CCCXLIII.
1551. Ref;;ele FerJinandn , scrie luf Ge^rtê Mnrtinusiu, dl a datO ordine , ca sc
ioaintcze Irupie necesari pentru ocuparea Transilvaniei, i înd^mnS totii-o-dat pc
George Maitioualii, ae nu ae tncrMK tn promiaiQnife turcead, d ae femnC constanii
pe caka Inoqput pentru binek creftiRtl{ti.
f'êrdinandua etc.
Reverendiawme tn Chrtsto pater etc Accepîmos binas l&Ceras Toae

ultima mensis aprilîs proxime praeteriti ad nos datas, quarum unae ad ma-
nus nostras propria?; inscri[)tae orant. c.t qiiae nobis D''» Tua significavit cie-
menter omnia intelleximus. Cum nos autem ante D'" Tuae abunde et ad ion-
gum perscripserimus, quomodo g«ntes nostras ad Tuam in TranaÎva-
niam quamprimum inittere et coeptum opus ita proaequi decreverîmus ut illud
divino auxilio nicdiantc ad optatum fincm perducere speremiis, non videtur
nobis iiccfhiso ttadcm nune denuo rrpetere ,
praeserttm ( um confidamus eas
litteras nostrab ad Tuatn in hanc diein iam perlatas esse et quod ad
ad spect. et mag"" Andream de Bathor etc.
ipsius requisîtlonem in litietis
dads factam non solum petitus equitum numerus ad Tuam iam trans- 0^
missus r;it. sed quod et rcliquae cop!a(- ad liaiitr expeditionem decretae iam
saltem pro maiore parte in profectione versus i ranssilvaniam una cum com-
misbariis nostris spect. et mag*" Thoma de Nadasd ect. et praefato Andrea
de Bathor existant vel brevi omnîno sufaseeuturae smt. Praeterea nune etiam
ordina\iiinis et coromisimus ut iuxta consiltum D"" Tuae in arcem Thoitiae
de Nadasd Foggaras diicenti equites, si id roTimode et sine aliquo periculo
fieri queat. pro praesidio locentur. Caeterum ea qtiae D"" Tua nobis de re-
bus tam transsilvanicis quam etiam turcicis perscripsit, clementer intelleximus.
Et quamvts princeps Turcarum multa de »io bono animo et (avore erga
Dnem Tuam ostendatt cognovimus tamen ex eiusdem D"» Tuae litteris illam
probe ac satis siipprqnp intf-lh\tfprp . qiionîum hae bîandiciae tendant et quid
in se habeant. Quamobrem non est cur U"<"" Tuam eius rei moneatnus. Et
cum ex omnibus non solum litteris sed etiam acrionibus D"** Tnae singularem
ipsîus erga nos fîdem , studium et constantiam plane coghitam e( perspectam
habeamiis, quodque D''° Tiia continuis stiidiis vigiliis et laboribus in hoc in-
cumbit et intenta est, ut nobis, regno ac reipublicae christianae prodesse

pOfisit: nos viciastm in hac sedulain operam dedimtis etnunc quoque îtaomnÎB
incessanter ordinamiis et disponimus , ut institutum opus pro regnî et iiddium
subditorum salute ad optatum finem perducere queamus, neque dubîtamus quin
simul cum !>« Tua etiam capitanei et praefecti gentîum nostrarum ita se
gesturi et expeditionem susceptani ita promoturi sint, ut illa neque ab in-
ternis neque extemis adversarib impediri queac. Requirimiis proinde

Tuam ut una cum serenissimi prindpis domini Maxlmiliani regia Bohemiae etc.
filii notri charissimi in rebus bellicîs locunitenente ac praefatis commissariis

nostris Thoma de Nadasd Andrea de Bathor et aliis gentium germani-
et
caruin et hispanicarum capitaneis nosiris omnia ita dingere, agere, ct tra*
Clare adiuvare velit, quo saluti/erum et destderatum 6nem pro communi rd-
publicae ehristianae bono consequantur etc. E>atum in dvitate nostra Vienoa
die nona mensis maii anno domini MDLI etc.
FtreSnandHs mp.
y Jpffdj D mudatum tcnc reg. Mtii propiiaa
VitteoMetUariusiHp. 7- Jordanus mp.
TUlnlu externii: Reverendissimo in Chrislo patri Fratri Georgio epi-
soopo etc.
T«(i<Mlaii TAr. Aa. ilte. f<«. 7»—73. Origjulali te «icMm tapciMt «n Vion.
CCCXLiV.
,?!. Tonta DiaculS caîîtelanulti cetSii Hinedora cere ajutoriu grabnicfl dela
.
George Martinusiu, fcndu-i in cunoscuii, ca ceUttca Hincdorci este asediat cast^

Ide dda Margiiu ji d«la MXMrtiirS wu cS/^M în mnile inimicilor^, fi e probaiiiltt,
c vorO trece pe partea inimicului i diatrlctulfi LttgPvlui i alO Cttranse^ptbti.
R everendissime domine
non mirri, cur gerendis sui rebus
etc. Rev"»» D'»° V.
bellîcis rev"»»
ignoscat,
]>» V. tantopere
non possum
tardat.
Bona domini mei Morsyna sdlîcet et Monosthor amissa sunt. vîx septimana
praeteribit, Hunyad obsidetur. Dif perdant Michaelem Kabos; si enim ipse
non fuisset, ante tempus contra neminem insurrexissem sed comis et bîandis ,
verbis bona domini mei conservassem, quietusque iam essem. Contîsus in
rev"^ D"*" V. ,
gentibus rt^ginae rebetlavî; înde damnum domini md crevit
cuius iram nune vereor. Per deum nune oro, Enyed, Oyodh et alia quae
isthîc habet negotia* postponat, huc festinet. Si enim pars adversa congre-
gaverit comitattmm gentes ,
perditi sumus. Inteiim etc. Datae Hunyad feria
tertia post penthecostes, anno
Thomas liiterulus
âviscr 0rttf Hunyad,
Ad dominunt WartiMnum».
1' PiKK/scripiurj! 1 : A comitatuum gcntiljus panim expectet ,

querît sibi
quisque retugium. Perdit rev™*« D"" V. Lugasienscs et Sebesienses, auxilium

namque rev*»" D"» V. expectare non possunt Papyro enim vd lîneru aal-
tem tuvat, quod iam dudum scivimus. Credat tamen non liueris sed g«ntibus
hic opus esse, prîus quam exercitum congregaverit rev""» D''** V. in Kerez-
thcs Mezeti , vereor ne pars adversa libere hic omnia faciat, et si eadem
rebus sui non aliter providebit, pericula, quam hactenus, multa maiora patietur.
In Urgo: Provisoris in Huniad Kttetae ad Fratrem Georgiuro datae,

et ex hungarica lîngua in latinam tranatata.
TdMMU Tir. iMo. fi^ TS—M* Sa»6f« cgolcnpaiinl h wâlm lai|k. dw VIcim,
CCCXLV.
FerdmandU scrie lui George Martinusiu, locotenentului regalâ
1551. Regele ,
dio Transilvania, cK a trimisa dia cetatea Trendoului 4 tunuri «ari pentru distrugerea
murUarif ui t^§â^mua inauihMm.
fêrdînandus etc.^
Reverend issime in Christo pater etc. Ordinavimus sin-.nl n'ni oentibus
et copiis nostris in Transsylvaniam duci et velii debcre praeter nonnuiias
alias etiam ex arce nostra Trincitiniensi quattuor murifragas bombardas in
IMURI eîusdem expeditionîa tranadivanicae. Sed cum iile cuius curae huiuamodi
boniiiardarum transvectio commissa est, tot equos, qui ornamenta et peiti-
nentias ad tantum pondus vlM-ndimi necessnrias haberent, invfjnire non pos-
set, rediit heri ad nos intelligendae ea de re voluntatis nostrae gratia, ûem
nos statim cum eam rem perfîciendam equorum numero iterum
necessario ad
expedtvimus et dîmissimua cum îussione seria et exfHressa ut huiusmodi bom* ,
bardas quamprîmum fieri potest, eo iransportandas et transvehoiulas curet.

Nihilominus tamen mandavimus ser"' rejîs Boheniiae filii nnsrri cliarissimi bel-
lico iocumtenenti , ut ipse cum gentibus et copiis nostris, non expectatis prae-
dictîs bombardis, sed solummodo tantum mllitum numero, qui ad eas dedu*
cendas et comitandas «iflîclat, ad illas ordinato et relicto, cum omni cele*
Digitized by Google
553
ritate suam maturet et continuet. Hoc ipsum

profectionem autem sub ea
fidiicia ita ordinavimus quod vidc'icet D"' Tua, siquidem
,
ante adventum
bombardanim nostrarum illarum usus necessarius iuerit, suas bombardas ad
id pro beneficio expeditionis accommodet, praesertim cum rei bene gerendae
occasto in celeritate oondstere videatur; quod ut D^** Tua fadat, eandem
etiam atque etiam vehementer hortamur et requîrimus; promittentes ex nune
D"' Tuae , nos eidem bombardas suas una cum <:flobis ar iulveribus aliîsque
necessariis instrumentis el rebus ad cas pertinentibus ,
quas accommodaverit,
restituere vel si aliquae amitterentur aut disrumperentur , omnero defectum
resardre et persolvere velle. Tametsl aperamus dei tmprimis beoignîtate et
et clementia, deinde D<"* Tuae prudciuia dexteritate et directione fore ut
bombardis murUragîs non simiis hablturi magnopere opus — — — —
——————— Datum Viennae die 21. maii 1551.
Z« inei^h$iU scrisorii: Fratri GeorgiO 31. Mai.
TMCMtmi Ttt, Aa. iWs. y«g. 74— 7S- CaMCflt Ut «fâm imeiMI 4in VUih.
CCCXLVI.
1551 George Marlinusiu locotenentuld regalO din Transilvania,
, scrie corni- 'SS*-
sritorii regelui Ferdinand, cA Lugotnti sunt pe partea reginei Iâbella, ix Caranse-
kefems au trimisa deputai la dttMuia, cari promttii a fi eredinciofi regelui Ferdiaandli.
^^pectabiles el magnifici domini etc. Heri scripsimiis D"''"" V. spect.

et mag*^'* [nos] Eny«linum venturos castellamque iilud otiseisutxts; motis ta-
men castris, utim exiverunt, neque adventum nostrum expectarunt ; de quo

iam nulla nobis cura incismbit. Dfo iuvante ulterius progrcdtmur et hodie ad
Albam Juliam castra ponimus. Reginalis M'^ heri ex Alba Juiia una cum
omnibus rebus sui ad Zzsebes se contulit; comes Themesiensis roovit se

cum co[HÎs tumultuariis multis ; Lugasicnses ex dîssensione aliqtia ad eum de-
feceruntt a Sebealensibus vero hodie trec praecipui homines ad nos missi sunt,
qui promtttunt se ronstantes ftitiiros, pettint a nobis subsidium ne destiiuti
opprimantur. Castellum mag*^' domini joannis iherek in finibus regni situm

per gentes comitis distractum est. Utrum iam ingrcditur vel non, nondum
satis «onstat; si tamen intraverit et !>" V. spect. et mag"* multum tarda-
veHntf verew ne quid scandali adventus eius generet. Licet domini regnî-
colae sîcttti in proNiinis comitiis cum ipsis conciusimtis cum sex mîllibus ho-
minum iam nune insurgere incipiunt et isti nobiscum erunt. D"*» igitur V.
spect. et mag^"= rogamus ut si quid agere volunt, agant dto et festinanter,
ne mora ista maiorem dîfficultatem quottidie pariat. Si vero D"** V. spect.
}t,3M. iJomMMaw V«l. 11. FkriM 4. 70
&54
et mag«** cum oninibus copiis cito venire non posaent, preemittant spect. ac
mag""^ dominum Andream Blhory cum allqiia parle pqnit'.im rt prdinim.
Si enim 1)"" sua mag^-' Hispani(que] milites simul venire possent, magnopere
vellemus, Quicquid igitur D'"" V. spect. et mag'^'* videbilur, ag^nt cito et
festînanter nosque de adventu earundem stattin certiores fodant. Deus opti-
mus etc. Ex castris ad Enyed positîs, feria sexta post ferias penthecosthes 1551.
V. ipMt. M nutânm D-tiowiM

dcditissimut
Frattr Ggorgius ilc.
«xttmA: Spect et xtm^ dominis Thomae de Nadasd, Sigis-

Titluia
mundo Herbersuîn et Andreae de Bathor etc. commiasarits s. Roman orum
regiae Maiestatis etc.
Taritneliiii T«r. An. i8Sa 75-76. Otiginalulli tn aicliivii iHpviaUa din Vi«iM.
CCCXLVII.
1551. George Martinusiu, locotencRtulfi Kgillf ilB Transihriniei , informi pe
ISS'-
comisarii rêlwi Ferdinandu ci Lugtftnii se «u plecata pe partea comitelui Petru Pe-
,
trovici (anume ca se remânft sub suzeranitatea Turdei)

, €r Caransebftnii sunt desbi- ,
nai (unii sunt pentru suzeranitatea turcesc, ir alii pentru regele Ferdinandâ).
>Spectabiles et magnitîci domini, Amici nobis observandissimi Salutem

et Serviciorum Commendacionem ,
priuribus literis scripseramus dominacioni*
bus vestris S. et M. Comitem ThemeHensem, duodecim fere Milibus hominum
vcrsus hoc Regnum Transilvaniae movisse, Ita quideni Erat prout domina-
cionihiis vestris S. el ^î. scr'p-f rnmns , venerat enim vsqiie nd Lui;fasieiises
qui metil perteriili ad eum detecerunt, judex Sebesiensis et Communis plebs

facta diîsensioê similiter ad eum înclinat fuerat, quibus tamen primores ac
predpue persone Non Consenaere, Credtmusque eos constantes futuros, Nam
nune quoque tres Cives pociores ad Nos miserunt et omnem iîdelitatem ,
Mniestati Rcgir promlttunt. Audiii igitur atluentu Comitis festinabnmus huc

descendere, dominaciones quoque vestra.'» S. et M. Idco potissimum sollicita-
bamus, sciebamus enim vt si intrare potuisset Ex Aduentu illius In istis par-

tibus Inferioribtts Multorum animi debelitati fuissent, presertîm cum duo qtio-
que Castella domini Joannis Therek Monosthor et Morsîna per Eos expugnata
sit quorum altenim demoliri fecit. Amlitu iîtiir adventu nostro, Comes ipse
,
cum omnibus Copys sui Retrocessit, Commiseramus eniin antea Castellanis

Clianadiensibus vt st Rascianî mouerint se statim a tergo iilis Insistat, et
omnia que potest agere debeat, quod illos fecisse audîmus, exindeque Comes
Digitized by Google
ipse cum Rasdanis Redire coactus est, Nesciinus tamen, vtrum lam in par-
tibus iUis exterits alîquid ag«fe tentabit, Ruinor est quidcm Chaitadiiiinn
obsidere veile, quod si tentare voluerit, Neque illic libere omnia &det. Nam
Nns qiioqiip dominum Joanncm Therek . et Palatycz Cum aliqua parte Co-
piarum, ad partes illas missuri sumus, ut Coniunctis cum Sebesiens. viribiis
si necesse fuerit, Chanadino sup{>ecias terant. Nos Jam hic ex dei auxilio
Negocui susccpta fere confecuse videmur, Restat tantum de IHiutriiaimo Re-
gis filio et Reginali Maiestate tractare, poGÎf)ccB enim penone huius Regni
f'pre omnfs nnhiscum sunt, «' i nondum venerunt i!!os qurvqne quottidie
expecianius, dominaciones igiuir vestre S. et M. prout Jam voluerint Cum
Copys R^[ie Maiestatis veniant, Jam enim Nuilum timorem habemus. Nos
interim de victualibus providebimus, licet modo magna vbtque caritas ât an-
none et prestrtim de pabulis equorum diffîcîliter providere possumus , vbîcun-
que famen in hoc Regno fuerint conquirere, et ad Castra dom vestranim
S. et Magn, deferenda curabimus. Dominaciones vestras Rogamus, vt literas
nostras presentibus aanexas Matti Regie d. Nostro C. statim conferendas cu-
rent , dominaciones vestras S. et M. Bene vaiere optamus Datam ex , Castris
ad Albam positts, In festo die Sancte Trinitate, Anno domini 1551.
Fraier Georgius Eptscopus

IVandiensn.
(Titlulu : Spcctabilibus ct Mat;tiihcis Thome de NaJasd,

duminîs Si-
orismiindo Herherstcin , et Andree de Bathor Commissarys S Regie Mattis etc.
dominis et amicis observandissimis.)

Preaentatae Margita May Anno 1551.
KtMM titflMnre ittitfiKte. IV. pil. S3—S4- — TAitinctaii Tir. Aa. itto. {«g. 76—77. Oi^tair
Mf \ft cUitie In ifcliira inp. din Vimt.
CCCXLVIII.
1551. Regele Firdinandu. scrie lui Gtorgt J/<îr//«««« locotenentului regaiu din ,
Tnmrilvan», e9 dupil cimi «perii comiMrH regesci voril lî intratn io Tnoui/vama cu

trupele unûresci, germane : i-^pane, de asemene,» crt:(ic , cîl tnipcle aceste vorO fi su-
ficiente , ca împreun cu trupele transilvane se apere provincia acdsta dc tnvasiunea Turdloriî.
êidinandus etc.
Reverendis-ime etc. Ex D"" Tuae littcris, quas ex Thorda XVI! huius

mensis maii ad nos dedit, pro eo quo erga istos tideies nostros sumus animo,
sane clemeiut et paterno, non libenter intelieximiis eas violentias , damna et
oppressiones ,
quae Jouini Kende interim dum D*** Tua in ooimtits Thmleo-
sîbus «aset, a Balaasa illatae sunt, dque benigniter coaddemus. Speramus
tamen tit oua omiria ana cam decent! refusione et recompensa perpes-
sorum damnorum brevi sit consequuturus. Quod vern D''» Tua petit commis-
sariis nostris mandari, ut una cum militibus Hispanis et aliis copiis Qostris
«ine mora In Transqrlvaniatn ingrediatur, non poasumus non confidere altentis
priotîbus hac de re &ctis iiiMtonibos nostris spect. et mag*"* Joannem Bab-

tistam una cum duobus commissariis nempe spect. et mag<''
Castaldo ctc.
Thoma de Nadasd
etc. et Andrea de Baihor etc. (Siijismiindum enim ab Her-
berstain propter nonnuUas causas , in quibus eius opera opus habemus ad ,
aukm nostram revocavimus) una eum gentibus et copiis nostris hungarids,

germanids et hîspanids profectionem suam versus Transsytvaoiam ita acce*
lerasse, ut iam ad D"*'" Tuam vel locum ah ea designatum pervenerint, vel
brevi omnino perventuri sint. Quare D"» lua pcrclementer requirimus , ut
cum dictis serenissimi filii notri bellico iocumtenente (= Castaldo) et corn-
a nobis deputatis mutuam bonam oorrespondentiam et inteiligentiam,

missariis
quo eo melius et reetîus omnîa fiant et fmcedant, habere et tenere ac in*
primis providere talemque modum et ordinem adhibere vrlit , ut co]jiae ingre-
dientes pro honesto et competeni prptio commeatum et victuaiia habere pos-

sint, ne pauperes et tideles istos subditos nostros propter commeatum quo-
quomodo gravent causamue alienationis animorum veE odii erga nos praebeant.
Nam ex quo eisdem copiis nostris bonam et tempestivam stipendionim suorum
solutionem in sirii^'ulos menses rite ficiidani iam ordinavinnis ct deputavimus
si ad hrjec etiani victuaiia pro condecenti precio habuerint, co magis ct se-

verius ab omni iniuriarum et gravaminum genere coerceri et contineri et
contrafactores puniri et câtigri poterunt; quemadmodum etiam memorato
locumtenenti serio et firmiter mandavimus, ut attenta bona ipsis militibus or-
dinat solLiiione fidcies istos nostros niillis iniurii.s , damnis aut oppressîonifjus
ab ipsis i^ciuibus nostris aitici pcnniltat; sed (pii alîqiiid talc fact-re ausi fue-
rint cos gravi ter puniri faciat. Iam itaque contidimus in deo optimo maximo
gentes et copias nostras una cum iis quas Tua penes se iam habtf, sads
validas et suffidentes essentf cum hiîs ea quae ad defensionem et tuîtîonem
fideliuin istorum nostroriim et coepti opcris exeqinitîonem pertinent, quam-
primuin pernei atqtie atleo Status et Ordines provinciae istius Transsifvaniae
re ipse sentire et cognoscere queant clementem et pa iernam nostram erga se
animi propensionem , sîbique omnino fadendum esse ut ad omnem !> Tuae
necessariam requiationem insurgant, pracserttin (Litn iam mmc videant et
perspiciant, nos lalem suae saîatis et ronservationis curam ct protectioncm
suscepisse ut nihil iam de eo dubitare, sed pro cerio iiabere possint nos el
nune in hoc incumbere et in posterum quoque idem facturos esse, ut vide-
Ucet ipsos fideles nostros in nostra fidelitate redneamus ac in iuribus, privi«

lesîs et liltertadbus sui omni tempore conservemus et defendamus.
Ouantum autem ad iitteras et scripta illa turcica atiinet nos quidem ,
orania et quam magnifica ilU D*" Tuae polliceantur abunde et apertac cogno-
Digiiized by Google
S67
vimus, attainen ut antea non dubitaviinus ita neque nune dubitamus de D"'*
fidelitate et coostantia; quemadmoduin jy^ Tua nostram erga
•e fidudam ex omnîbus acdonîbus nostris non obscure certaque intelligere po-
tuit, cum omnes praesentes conatus nostras in solius D" Tuae piis er chri-
"
slianis aclhortationibus lundaverimus , el in eum , in quo nune sunt sttu, de-

duxerimus, speramusc|ue aique contidiiiuis deo in primis adtutore et deinde
Tiiae auxîGo, oonsilio et directione {nstitutum nostrom opus ad ibeliccm
optatumque finem et eflectum perducere, |>ro regni isiiiis notri aliarumque
provincîarum nostrarum totiiisqiie reipublicae christianae commodo ct beneficiu,
ita ut !
)"" I ua ea d*^ re a deo optimo maximo benignam remunerationem
et apud otnnc bene de re christiana sentientes homines perpetuam laudem
conseqoutura «t. De nostra autem erga se demeniJa îta Tua penuasum
haberc potest , nos fidem studia et labores suos omni regia clementia et mu*
nificentia recojjnituros et ita una cum D"' Tua coeptum opus prosequuturos,
ut neque eidem D"' Tuae neque hdebbus nostris neque reipubbcae christianae
nos quoquomodo defuisse videri Datum possimus. in civiiaie nustra Vienna
die XXV. mensis maii, anoo domini MDLI. etc.
FtrdiHandus mp.
.d «odm» «rt» wgtae Mth
J. yonas. D.
Vieecmutiiarius. 7- y^rtdanais «5*.
Tiliuiu exUrHu: Reverendissimo in Christo pairi Fratri Georgio etc.
TSrttailm Tir. Aa. itto, paf. 7f — Oigiiiiliiltt la i«lil«a tap. dfe Vmm.
CCCXLIX.
ISS'- Reprtsenlanfn ceioru trei naium prtviUgiate din 1 ranstlvania întrunii , ISSI-
in castrcle lui George Martimuitit tfioietCIo deputaiune la comisarii regelui Ferdinaadtt,
.i Ie declara. cS Ardelenii constrini de tnipclc ii»id«vei fi tic ifrei-r«mâtie*fi «a pro*
misu credin tiuiui regelui loanu.
I-êgatio prima ad jUustrissimum dominum ac doniinos commissarios

per Egregium Ladislaum Ewdemphy.
Reoerendissimus dominus Thesaurarius misit erga jllustrisatmum dominum
ac dominos commissarios, vt suac dominaciones ignoscere velint sibi, quod
tam tarde suas dotninaciones perquisiuit, ratio ea est, quod hactenus incOFtus
fuit, vbinani locorurn suae dominaciones constitutae essent.
Reverendissimus dominus Thesaurarius* Imperatori domino Carolo, ae

serenissimo domino domino Romannrum regi , semper supplicauit , vt suae
Maiestates, ex regia ipsorum benignitate, jiliistrissimi iilij serenissimi quondam
^ kj .^Lô i
y Google
domini Joannis regis, diligentem curam habere dignarentur, vt [jotiiis suh
tutela et protectione Maiestatuum suarum, quam imperatoris Thurcatuni rnan-
diHo pro sua dignîtate permanere debet atque possit, credit «nim sua reue-
rendiasima dominatio vt suae Maiestates domtnationes vestras cum plena ifi"
forniatione huc miserînt , vt dominatione'! vestrae filium reg;is ac reginalem

maiestatem iuxta eorundem dignitatem, in huiiismodi conditione rclinquere
velint, quae filio regis ac regînali Maiesti congrua consentaneaque erit, et
ad liberutem totius incdaram permansîonem existat. Id

regni ac pacificam
reuerendissimus dorainus simul cum toto regao omni fidelitii conatantia per*
jietiio Maiestatibus eorum inseruire
.
volunt qnoniam totiim rfgniim fidp nip-, ,
diante , ndelitati tilij regis subieci sunt, tamdiu, quousque suae Maiestaies
Aiium regis ac reginalem M<uestatem in suo sttu permittunt. Ratiu vero obli-
gatiMis fidei erga filium rîs haec est, vt ciim, post obitum quondam Joatmis
regis, piae mcnioriae, Imperator Thurcarum Thurcas, valide cum exerdtu,
Moldauienîîetn et TransalpinctHcin Waywodas, ad hoc' regnum mîserat, metu
coacti fiiio joannis regis lidem dederunt.
Reuerendissimus dominus Thesaurarius reginalem maiestatem in eo am-
monuit vt sua Mêstas vnacum filio suae Maiestatis vem'ret ad castra sub
ciuitatem Albeosem, et cum jllustrissimo domino ac caeteris dominis commis-
5;arijs Romanorum regîae Maiestatîs tractaret, et spem habet Maiestatem suam
venturam.
Praeterea admonuit etiam dominum comitem Thcmesiensem vt alijs
curfe posthabltis ipse quoque veniret, et cum

domino ac caeteris jllustrissimo
dominis commissarijs Romanorum regiae Maiestatis tiactaret de eadem re-
Interea dominus comes Theniesiensis comiocatterat cêntes aliquas contra re-
gnum hoc, cui tamen huismodi gentibus contrariari non potest.
Ratio obsessionis ciuitatis Albae Juliae haec est et nulla aUa nisi, vt
reuerendissimus dominus Thesaurarius erga vestras dominadones ac vicissim
dominaciones vestrae ad ipsum mittend; liberam viam babeant
Alia vero ratîo est, vt homim^s illos (jui facinora patrarunt ac rebus
ill^înttiine vsi sunt, quorum aliqui in Album introdui sunt, ut merii sunt,
iinpunitos euadere oon permittant.
Quod autem doitate hactenus non est potitus, ratio est, quia locus
capitularis est, et vniuersae literae priuilegiales ac Uteralia instrumenta vni-
uersorum dominonim nobilium huius regni, res qnoque req^tnalis Maiestatis in
illa ciuiute existunt, propterea reuerendissimus dominus 1 hesaurarius hactenus
ciuitatem impetere noluit, ne impetitio ilfius în ruinam aliquam ei»dat.
Caeterom reuerendissimus dominus Thesaurarius simul cum toto regno
aduentum dominationum vestrarum desiderate expectant, quibus humilima atque
fidelisBima seruitia perpetuo commendant.
HMMinaiiU otNUtblM t^pu Traaqrlvmiu. Ton. I. p«g. 327—339> Etemplana coDloaponall tn ai^
cUvm imp. din VîiM.

560
CCCL.
ISSI. Ab«tele J)f«rtt«Aitfv serie din VknaaecKtarioIdpBfMni,
( fi lut Geprge Afiirfinusiu ;i succcsu a frirc
i sc retrag din Tr:inî'v.inia trupele , ce
veniaâ in ajutoriulu reginei IsabcUa, i c este speranS, ca Transilvania se ajung sub
domnia i«|peliii FerdinandO.
Vienna 5. Gîugno 155 1.
di 28 del
N on ho voluto mâncare di scriverc a V« S. quello , che per tettere
passato si ha circa Timpresa dî Tranailvama. II Irate kavendo £mo
ritirare Melchior B;ilasso et altri che erano alia divotione della regina, et re-
butati da dieci in dodeci milla Rasciani, quali rondotti dai conte Petrovicchi
venivano in difTesa della inedema regina, si k accainpato sopra Alba Giulia,
terra metropoli di quella provincia, dove havendo laaciato ia decta rîna un
piccolo presîdio di fani et di cavalli, « h poat in un* altra terra lontana
clue leghe, et non vedcndosi soccorso alcuno si spera, che via di concorclio
procurri jjartito a casi suoi. Dai catnpo suo scru e 1 frate al si^. Castaldo, che
succcdendugli le cose prospcrameiite , come succedonu , non metta tempo a COQ-
giungern oon aeoo, et pfonwttendosi la vtttoria scrive caldamente in raoom-
mandatione del figljuolo dd rft Cîiovanni a questo r^, di sorte che per lettere
et progressi suoi 6 speranza tinivcrsaie, che (juella provincia dehba venire
air obedientia di questa Maestii, massimamente non vedendosi moto alcuno
de i urchi per quel conto.
Tbciacr. Veiera HMimMmSliiiWaM mtrMiaMliiwi. Tum. II. pac. la. Cîtiiimih Vrt, 17. Mi» 1 «l nq,
CCCLI.
IJSI. Rcgde Ferdinanda invitit pe Qtarge Marthaisiu, se termine câtii mai ta ijji.
grabn trnrtirilp cu regina Isabclla pentru ctdarta Transihanifi i pentru predarea
cordnei unguresci.
Jr* erdinandus etc.
Reverendissime in Christo pater etc. CertioreS' foeti somus spect. et
nag*^ ymuutm Baptistam Castaldum marchioncm Caaaant, serenissimi regia

Boheniiae Maximiliani filii notri charisairoi bellicum lociimtenentem ac Thomam
de N.'ulasd perpetiiitm cumiiem terrae Fogaras iudicem ciiriae et stipremum
regni notri Hungariae capitaneuin una cum geniibtis et copiis nostris Enye-
dinum pervenisse ibique etiam Devotionem Tuam cum iilia fniase, nee non
iniiium tracutionta cum sereatssima regina battella conaanguinea «t sorore
noatra diariasima per îpsum Thomam de Nadasd fieri debere oommuni conaiiio
^ kj .^Lô i
y Google
560
deliberatutn et decrenim esse. Ouod quiclem non possumns non probare. Nam
licet duo Nadasdy coilegae alaentes sint, nempe Andrea de Uathor ex
ipsius
podagra laborante et Sigistnimdo ab Herberstam ad ao» ob oertas causas

revocato, tamen in litteris ad dictum marchionem Cassani etc. locumtenentem
et Thomam de Nadasd proxiiiiis diebnt suooeisive datis nun obscure mentem
et voluntatem nostram eam fuîsse esse aperuimus, ut videlicet dictus Thomas
Nadasdy cum eodem locutnteaente bellico in hoc negotio agenda, tractando
et ad finem producendo nMomini» procederet et quod idem belltcua locum*
tenens pro constituto în Jocum absentium Gotnmissario haberetur, ne res in
longwn protraheretur in mittendls alita oommissariis. lam itaque nobis auditu
optatissîmum esset, si dictum tractationis initium etiani optatae concordiac et
transaclionis conclusio consequuta fuisset, et quod erga benignae et non nisi
paternae (prout eit nune rerom Hungarîae atatus) oUatjonb noatrae accepu-
tionem , petita per aos provincîae Transsylvaniae coronaeque regiae oonsigoatio
facta esiet^ in hocque concordîbus votb oommunibusque consiliis iam versa-
remint, quomodo loca limitanea et quae ex iilis primo omnium fortificri et
qiiibu$ praesidiis communiri deberent. Quae tamen conclusio, iii forte nondum
fiicta enet, non ifeximuB prsetermittendum ]>" Tuam tequirere, monere et
iiortari , id quod hisce litteris l>enigne et dementer fecimus, velit tractationem
et cottdusionem huiua tanti momeai oqî ita consilio, difectione et auxilto
SUG adiuvare et promovere , ut si possibile sit . ne ad unum quidem diem

condusio differatur , sed ipsa oblatio nostra de contentanda serenissima regina
iMbdla dttsque tUnstri fiKo acoeptetur et vidsaîm memorata et coronae et
dvitatum alloramqoe locorum consignatio et relaxado nobis fiat^ prout dictus
bellicus locumtenens et Thomas de Nadasd a nobis in mandatis habent. Quod
autem idipsum ita fieri debeat, turn aequitate et honestate , turn reg-ni salute
et conservatione ac totius reipublicae christianae beneficio turn denique ipsius

aerennaimi quondam regis Joannis Ulii maiori securitate apertiaainie expoaoen*
tibus, existimamiis Tuam pro iudidi sut praestantîa et rerum oognitiooe
satis superque întelligere. Nam d tpsa serenissima regina aliquorum auxiliis
freta negocii conclusionem protrahere studuerit, nihil aliud sperandum sibi est,
quam suumque AUum ac regnum ipsum maioribus periculis implicet et

ut se
involvat, ex qdlnis demum etiamd voluerît se extrîcare non poterit, cum magno
regni univeraaeqne rdpublicae christianae iactura et incommodo. Praeterea licet
juxta tenorem tractatus inter nos et quondam scrt^nissimum regem Joannem
initi aliquanto plures redditus ipsius filio respectu patrimonii sui dandi et in-
scribendi a nobis essent, quam nos obtulimus, cum tamen talis in regno hoc
nostro immotatio facta dt* ut neque nos patrimonium integram consignare,
neque quae nobis ex cenore tractatus oondgnari deberent propter ipsius Budae
et alionim nniltorum locorum amissionem consequi possimus, non existimamus
aticui posse \ ideri honestum ut ad ea vel ipsis aequivalentia contentandi media
adigâmur, ad quae fuis&enms obligai, si nobis regnum immediate post mor-

tem quondam Joannis regis ita integrum prout ipse possederat et vigore trac-
tatos cum eo ereci fieri ddiebat, eessum et traditum fuisset; praes«timcum
etiam ex hîs, quae nobis nune oondgnan et relaxri debeant,non solum nulh
ncMtra propria et privata utilitas ad nos proventura sit, sed uttra ea quae
regoicolae cooferent «c ex aliif tpdas TranMylvaniae redditibus ad camerain
nostram pen-enient. ptiarr. ex aliorum regnonim et domiiiionim nostrorum
redditibus praeter ingentes curas, vigilias et labores, maximos etiam sumptus
io defensioMm eiusdem provinciae Transalvaniae fideli umque subditorum et
regnîoolaruRi nostrorum nos focere et subire oporteat, itaquod ex aooeaaidae
in tuitioncm nostram Transsylvaniae non redditiis îpsi, aed habita considera-
tione iilius def^-nsionis potiiis sumptiis et impenâe aujrebuntur ,
idqne ad inultos
annos. E converso serenissima regina dusque iilustns iilius contentationibus
oblatis ia lods «ecnris în quîete et tranquiilitate frui et gaudere poterunt,
liberi a metu
variisque perieulis, in quîbus bactcnus ftierunt et quae fortaase
in futurumadlmc maiora habiturl esseot. Immunes praeterea futuri a tantarum
impensarum onere, quod ratione tuitionis et defensioiiîs bonorum in regno
nostro Hungariae aut Transsylvaniae sitorum alias subire cogerentur. Unde
quidem liquido apparet, quod rei suae non in deteriorem sed meliorem quie-
tiorem et securtorem sutum colocabuntur, relaxata nobis Trannylvanîa, nosirae
vero pluribus sumptibus et laboribus gravantur. Quare aequissiinum et hone-
stissimum cuivis haec rccte considcranti non immerito videri potest et debet ut
tam serenissima regina, quam illustris eius fiiius oblationibus nostris conteni,
etiamsi quid ampHus dioa oUatîone nostra ex tenore praedictî tractatus pe*
tere a nobis possent, id remlttant, attentis iam dictis tationibus et causis
omni aequttatî et bonestati consentane»* stcuti D<î* Tua pro sua prudenda
et muhap.ini renim experipntia haec omnia per se optime considerare potest,
a qua etiam alias litteris sui ad nos datis existimatum est, serenissimae re-
ginae eiusque filîo valde utile esse, ut se in locn securioribus et quîetiaribus

regnum Transsylvaniae nobis defcndendum rdaxarent,
oofttentari sinerent et
aûe ipsa etiam Xy* Tua non eonsultum exi^nnvit ut nos Ipsum serentasimi
quondam reîs Joannis filinm in reno Hungariae contentaremus, sed alibi ei
provideremus ut ducalem statum habcre et tueri posset. His itaque rationibus
inducti, ac ad vehementem D"** Tuae tnstantiam ad summamque quam erga
eam gerimus iidudam nos imprimts ad omnipotentis dd laudem et gloriam
et ddnde ad regni ac fidelium subditorum saUitem et conservationem ac unî-
versae demum reipiîhlicae christianae benefîcium praesentem expeditionem
suscepimus, et contîdimus omnino, quod sicuti D''" Tua hactenus huiusmodi
nostrum instîtutuni et pium propositum sedulo promovit, ita etiam apud ae-
renîssimam reginam et eius îlltistrem lîfium instabit et soUicitabit omni stndb
ut cum pi aefatis bellico locumtenente et Thoma Nadasdy tanquam commîssariis
nostris ad id deputalis conrordinm conchisionem faciant ac honestis nostris
oblationibus re contcntari patiantur, atque adeo certa incertis et periculosis
non postponant. Ad quod eiiaro hoc D"«* Tuam movere debet, quod quicquid tn
hoc tractata obtentum fuerit commodi, îpsum oommodum non in alium
illud
usum , quam regni iideliumque subditorum defensionem ûna cum longe maio-
ribus sumptibus et impensis ex alionim rej^norum et patrimonalium provin-
ciarum nosirarum contributionibus convertetur, quemadinoduui a praelatis lo-
cumtenente et Thoma de Nâsd commissariis nostris liaec et alia Tua

37499. OoeumMBi Voi 11. F«nM 4* 71
O(^;aowcet, eiiitts consilio, directione et auxUio nos nonnisi foeltceiit optatamque
condusioAem obtenturos ease nm mine dementer indubîtanterqiie sperainus et

confidimus. Quae quidem unto nobis gratior et reipublicae chrisdanae utilior
erit, qiianto citius erecta fuerit. Quanto enîm velocius transactum conclusumque
fuerit tanto minus princeps Turcarum multoties iam ab ipsa regina pru mit-
tendo sub«idio tmploFati» moveUtitr ad impediendum id, quod iam perfectam
csae oognoverit tantoqne fiidlius am'mum iuum ad quieUora consilia convertet,
quanto pacatiores nos viderit, nosque una cum D"* Tua et aliis nostris re-
gnicolis res nostras tanto melius firmare et qiiae futurae defensioni necessaria
aut oportuna fuerint, ordinare et apparere poterimus. Proinde iterum atque
itoiim Di*«"* Tuam clementer hortamur et requirimus, ut dtra moram latîoiie
saepedictae oontentationis condudi curat, idque aequis et tolerabilibitt medîis
a nobis oblatis. N'ec dubitet se in eo reni Deo gratani eiusque reipublicae
ohrisiianac proficuam . nobis autem et regno nustro Hungariae ipsique Trans-
sylvaniae vaide nccessariam facturam, quam etiam nos erga ipsam reginam
dusque Hlustrem fiUum et D"** Tuam nostra amica et paterna benevolentia
neenoa regia nostra clementîa et munificentia recognoscemus. Datum in nostra
civitate Vienna di vigesima prima inends iunii aono domini millesimo quin-
gentesimo quiaquagesimo primo etc.
Ferdinmdm v^. ^ ^j^,.

vtcuanculartus mp.
TUlulâ ixkrttâ: Rererendissimo in Christo patri Fratri Georgio etc.
Tir. An. ttSa pi(. St'—(4. OiifiMliiW Ia ntdiîw teiph 4Ik VIcm.
CCCLII.
tjji. 1551. Stf/MMinl, suitanuia turceKii. espriin ncmulâmirea M
regelui din Poloni
fiindttdl dCnsuId permite umatei germane ae trfcl prin Polonh, ca ae cicupe Trmmii-
vania, ^rS, care este anpua sultanolui, care a pustt domafl «colo pe Slrfan, litiUi
regelui decedatâ, Ioan.
i^îi!tan Solyman, Dei cfratia omnipotens, et invicti<:sfmiis Turcanim

Imperator, Sereiiissimo , et Illustrissimo Principi , Domino Sigismundo Augusto,
fidd Christxanae Dei gratia regi Poloniae, inter Prindpes et Magnates Chri-
stianoa Supremo Domino, et Principi Catholico, cum aliis summis PrincipilMis
magno in honore, et amiciia semper bahito Principatu, et sede ista dîgois*
simo Domino, amico, et vicino nostro charissimo.
Sciat Majestas vestra, perlatum essc ad celsam et magniticam sedem
Digitized by Google
noflkram, Cermanos contendere per dttiones*' Majestatis Vestrae , et penetrare
in terram filii rcgls Jo'înnis, multasque injtirîns subditis ejus facere, ac ila
iotelligat Majestas Veslra, nos ex gratia, et poteni nostro dominio regnum

is^ Tnumilvaniae regi Stcphano*) certo jam oontulisse, et quemadmodiim
fuit pater ilUus Joanoes, sicut iste est, subditus noeter, terraqoe «jos, «cat
quaepiam altera, nos, dominuinqiie nostrum recognoscît . et hactenus in pace
scrvata fuit ; subditi ejus nobis tributiim impendunt sicut quipiam alii. Quam-
,
obrem non permittemus nec conseniiemus, atque omni diligentia providebimus,

,
ne quispiain illi, terraeque ejus injurias, et damna infarre aiideat ad quos

prolubendos, nos magnum exereitum eomparavimus.
Et cum res ita se habeat, quod regina est soror Majestatis Vestrae
auxilio illi, et consilio Majestas Vestra adesse debet, nune praesertim, cum îd
grandis necessitas requirat, ut in ea Majestas Vestra tandem sibi pariat, et

gratiam erga Sororeoi suam dechuret. Quod n Majestas Vestra minime per-
pe»derit« non erit id profecto cum digiutate Ilbjestatis Vestrae conjunctum.
Necesse enim est, ut Majestas Vestra rationem ejus habeat, atque bene con-
sideret, cum id necessitas requirat, ut illi Majestas Vestra omni praesidio
suppetias ferat, atque hostes ejus ex finibus illis ejiciat. Nos autem pro parte
nostra, Del auxilio, quantum poterimus, Sororem Majestatis vestiae, etfilium
«jus tueri vdumus, atque etiam nostris milites dd<^mus In nostra terra,
et fînibus, jam ita rebus omnibus instruximus, ut jam saltem ad unam certam
orcasioncm intenti ex^pectamus ,
idque etiam non minima vicinttatis, et ami-
citiae nostraemutuae gratia, quae nobis adhuc, et praedecessoribus nostris,
înde jam longo tempore interoeasic.
Rogamus tdctrco Majestatem Vestram, ut rationem habeat Sororis ejus
nune in ejus ista neccssitate atque illi opem ferat. Quotidie enim ad celsam
,
sedem nostram nova hacc perferuntur, regem Ferdinandum communicato con- ,
siliocum Monacho, veile Principatum, et Subditum nostrum regis Joannis

lîUum, una cum ejus matre, immisso sno exerdiu in illas terraa ilUus, oppri-
mere, et ad internecionem delere, facta «a transacUone, ut hoc regnnm ddn-
ceps, et quidquid pertinet ad regnum Hungariae, filio Ferdinandi remaneat,
quod ad hlium Joannis rejîs spcctat. Qui cum adhuc esset immaturus, nec oneri
regni satisfacere posset, propterea coronatus non est, postquam adoleverit,
et in gradum ire poterit, per Dei dementiam, quamvis etiam nune sit rex»
coronabitur. Quod
certam Majestas Vestra habeat , atque intdligat, quanta
ita
haec sit fraus Germanica, ut deinde Majestas Vestra. mutua ratione ea rum
rerum moveatur. Datum in civitate insigni Constantiaopoli, ultimo Junii 1551.
I) P«T* miUtlM es Scapusio rô, non item Polonico, in TnuMniTtaikm protect* ML

a) Qm bmibi* SliiMB wgmm iiiii Tmcw cenpdMbMM, cwn «i wlUn wmaMmJmaam, «mu (Pn^
CCCLIII.
1551. Sultnftulf} txirctfcu , îrivit.î pt; C urge Martinusiu, locotenentulu regala alQ
Transilvaniei, se te opun cu armele rcgciui Fcrdinandu, ca se nu ocupe Transilvania,
ri-i cooiunicS tot Q-O-datS , cX a dattf ordine vnooÛerU din Moldova i din era romh-
nisc se <5e gata a merge înlr'ajutoriii Siiltanulii mai adatip*- in fine,
, i f^stulu voi-
vode al Moldovei botezându sc la P6rta otomanS (adec tcndu-sc lurcOj a primitu

numele de Mthmrtt 9I a Ibsttt trimiall ca Bey fa sangiaculil Siiiatrid.
CDolumnae christianitatis, Fratri Georgio, monacho. Ad nostratnportam

excelsam Petrowytch M>> oostrae excelsae stia» lltter» imsit, quod geoCes
rq;is Ferdioandt ad oceupandum et aocipieadum regnum Transsylvaniense ve-
nire vellent perscripsit. Quicquid autem scripait etouncîavît, omnia M*** nostra
cojniovtt et acrepit. Qnoniam artem M'»' nofstra potentissima regnum istud
ex nusira bonitate ac clementia tilio olim regis Joannis dediinus et coocessiinuSt
te quoque locumtenenBem eîua constituimus et ipse etiam Petrowytch nobis
est lidelB subditus begus quemadmodum autem rdiqui domini («c) regnîcolae
;
ditionis M"* nostrae sunt notri tributarii, ita edam regnicolae regni iadoa
TranssyK'aniensis sunt tributarii ditionis nostrae et colonî einsdpm universi.
Quod autem ex parte Ferdinandi, quod gentes eius regnum intrare idque
acdpere et oocupare vellent, mmquam M'** noatra td iii» facere ornioedic
Quoniam si quid ipsi contra semel initum foedus facere tentaverint, quo regno
aut terrae huic aliqua damna infcrre vellent, iilis omnibus M'" nostra et eis
consentientibus , deo volente, ele sui actîn[nibus] satisfaciet facillimc. Tibi icfirur
mandamus, ut quam fidetitatem hactenus ad nostram portam excelsam ha-

buistit cum Prtro Petrowytch et domtnn rq^nicoln eîusdein regni una seatentui
et voluntate gentîbus ipsis regis Ferdinandi regno in ipso neque vitlas neque
pOBsessionM seu civitates aut arces aliquas occupare concedatis. Si autem secua
facere vellent, (11 cum omnil us tui'i gfntibus contra eos bellum moveas, illis-
que repugnabis, regnum autem ab eis conserves ac custodias, apud enim
portam nostram exedaam gentes nostrae potentMnmae sunt paratae; do-
mini autem dominiwum Romaniae beglerbegh Mehmet passa cum omnibus
gentîbus et exerdlibus ac dotninis regni ciusdem Romanue in Sophîa nune
parai sese rnultum congregant et contra ariiui liostiimi arma beneparata et
curam dare propediem ad vos venieni. Unde etiam vaivodae iiogdan matida-
vimus ut sese paratum tenere [debeat]; qui autem antea erat vaivoda Mol*
daviensis apud portam nostram excelsam sibi baptismam accepît, qui Zansakbeg
de Zylyztre deputatus est Mehmetque appdiatus, cui ad nes Moldaviae gentes fi
seciim congrcgare et reg-ni eiusdem princep"; fit-ri rnandavrnius , sibi et vaivodae

Transaipinensi commisimus, qui iam paratus est. iu autem gentîbus regis
Ferdinandi, Germanis nullis în rebus obedias, sed illis obstabis; st autem ilIis
Digitized by Google
obstare non poterts, ad nostram portam excebam dtiMune statim pcncribes
et nuactabis. Datum Constanttnopoii.
fit dui (dt whA usrdariA £n eart «Af omedBruiJ: Utteiae prind*
|MS Turearum io TraiiMylvaniani missae, mense JuHo 1551. ad M**^ rcgîam
înde traasdiMsae.
TBrliHfaii Ttr. Am. iBta. vt» ISS'— M3> Trid«MM Mmitin|ie»Hi> 1b «dUn iaip. iHa VIcm.
CCCLIV.
SoiimanX, InvilI pe Ardeleni se apere Transilvania
aultanulfi tnrcescS,
In contra GermanilorQ i !e face ciinoscatQ, c3 a rfatfl ordine beplerhegiilui din Româ-
,
nia, pact din Buda, sangiacului din VidinQ, voivodului din era-românisc , precum
fi awtawAâij ^
MMtwt^ (care a prinitd k^rea tarodadt), ea ae Intre in Tvaaailvaaia,
In fide Christi existentibus, Spectabilibus ,

Magnificis, Egregiis, No-
bi!ibus, Agilibus, prudentibus, ac circjtnspectis, et universis incolis , et in-
habitatoribus regni Transsilvaniae , Subditis nostris fidelibus. Cum mandatum

oostnim ad vor venerit, hoc ita esse scîatîs. Quod Snperioribus diebui Ut-
teras vestras ad excdaam Portam nostram miserads, in quibus scribitU, quod
cum Tutor ac Gubemator filii regk regnique istiiis Fratrr Cîporgius tribu-
, ,
tum nostrum apromtuare, et mittere voluisset, Petrovichius ah una parte cum

expeditione regnum invasit, duoque castella expugnare, et demoliri fecit,
item, quod Meldiîor Balaasa insurrexent, castrumque uniut praecipui Nobilis
regni istras, fratrîs vestri întercepit, matremque illius, uxorem, et liberoi
captivos duxit. resqiie illius tinivcrsas in praedam converdt, et etiam de tri-
buto nostro aliquam parlem sibi iisiirpavit.
Quibus visis non potuistis insolentiam istorum pati , nani a nobis quo-
que mandatum priua habebatts, ut contra turbatores vestros insurgere, eoe-
que puttire debeatis. Roquidto itaque Fratre Georgio Gubernatore regni
istiu?! , simul insurrexistis , et rum versus Albam Jiiliam niovissetis vos, re-
gina audito vestro adventu ex Alba discessit, et se Zaszebes contulit, Albam-

que Juliam recepistis. Cum itaque rex Ferdinandus tumultum istum inteilexisset
subito aliquam partem exerdtua sui ad rûm tstud mnit; in eo tamen la-
boratis, ut eos ex regno abrogare possetis. enim volunta» vestra, Non est
ut isthic maneant. Ista autem ideo nobis significare volnistis, \\t sttu m regî
istius cognosceremus et quod regina jam vobiscum in gratiam venerit
, et ,
eos, qui causa istius motus, et seditionis fuerunt, a se dimisit, et quod Frater
Georglus post duas septimanas una cum nunciis vestris tribatum missurus sit.
666
Haec omDÎa RObis «cripsbtis, quibus fidelitatem vestram nobis 08t«ll>

disti:; '^^n'atis tamen reo^num Transsilvanhie
,
ii f r alia re;;;na nostra, no-
strum esse regnum et filius regis Joannis, fidelis noster Servitor est, et
,
r^ûm istud una cum Subditis nostris fidelibus, omni gratia, et clementia
prosequimur. Mandatum noatrum Fratri Georgio missum est, ut oopias, et
gentes congregare debeat, et regnum a Germanis defendat, capitaque, et vî-
ros ex adversarii-s ad ccisam Portam ntistram mîttat. Si aiitem Monachus et ,
alii inter se dissident, ex moraque et lai ditate eoruni a Germanis damnum

, ,
illatum fuerit, vos, qui Barones, Cpitane! , et Castellani regni istius estis,
unanime», et concorde» «tts, eonjnnctisque wibus regnum defendatis» et

adversarii» resKtatis, neque eos intrare permittatis. Si vero iam tntraruntt
curabitis eos propulsare. Hostes autem quo în loco sint, quid agant, quo-
modo eos propulsare possitis ,
qui fuere causa istius dissensionis , haec omnia
nofaîs fidditer perscribati».
Servitor Fratri» Georgiî, qui modo in Porta fait, interrogatus, respon-

dtt, Germanos neque venire, neque cum tamen a Ba»aa Budenai,
intrasse,
Petrovich, et aliis êntem Germanoriim jam regnum
Sanîakis intelle.vimos ,
Bassam,
intrasse. Ideo Mehineili Beglerbegum Rumaniae, cum omnibus Sa-
trapi» Rumaniae, et gentibus Acantiis expedivimus, Bassam quoque Bnden<
sem Haly Bassam, cum reKquis omnibus sangîakis, qui in confinilni» regni
sunt, apromtnare fedmus. Sangialcus Bodonensis (Vidinensis) Malchochovic»,
una cum îpsis Transalpinensîbus a parte Bodonicnsi movebit se. Sangialcus
' item Nicopoiitanus, una cum
ad veram iîdem baptizato Vajvoda olim
noviter
Moldaviensi, nune Sangiako Deretziltensi Mehmet Bego, super gentem, et
expeditionem Moldaviensem Capîtanei constituti sunt, quibus adjunximus et
mllttes regionis Deretziliensis, ad liberam praedam semper promptos et asve- ,
tos Tartaros. Item de Dobrocliia et reÊfe m Tartarorum

. magnum Chan cwm , ,
omnibus copiis Tartarorum, ut per Moldaviam, et per illud iter, quod iilis
fuoit expediens^ in regnum ingrediantur. Praeterea cum Janzczeris^ Satrapi»,
Zpahis curiae nostrae adhi1>iti» tormentis, et ttellids instrumentÎB multis, su*
premum nostnim Resinum Rusztan Bassam subsequi eos mandabimus. Exspe-
ctant tamen certimi nimcium ex rejno isto, ut, si regnum non fuerit pacatum,
et Germani ei damnum intuierint, censusque cum Haly Chiausio missus non
fuerit, quilibet îstorum de Iod» sui» movebtt se, et subito in regnum intrabit,
et adverearios ac turbatore» pum'et.
Vos igitur, qui Transsilvaniae incolae estis, penes Sanginkum illius
regni, Stephanum filium rcgis esse debeatis, Deoqne juvante, gêntibus (icr-
manorum tortiter resistatis, eosque, qui cum Germanis participaverint ,

gra-
viter puniatis, ut re» publica, et subditi notri quietam vitam babeant, etad
defendonem, et oonservationem regni invigilandum erit, et ab adversarii» de-
fendendum. Quamdiii autem ad felicem Portam ftdcics eritis, c.t Germanis
resistetis turbatoresque vestros, et quietis StaUis, ad manus iiostras dede-
,
ritis, vos, uxores, iiberique vestri, salvi, et incolumes, sub umbra clemen»
tîae nostrae manebunt. Si vero infidele», et ad defensionem r^ni negligentes
fueriiîs, et eos, qui turliaverunt vos, manibus nostris non dederitis, quidquid
uiyuiêd by Google
vobts advent acdderit, vobis ipns impuuibitur, Hoc ita ene sdatisj etsîgno
Q<Mtn> excclso fidem fadatts. Coostamiaopoli, în prima parte Julii, 1551.
Piaj, C|itealw pneoMiiB nga» HaiCMÎML Pus IL ftg, a66—«70.
CCCLV.
I5SI Cetenii din CaransfbeU chiamâ
in judecat inaintM locotenentului re-
galQ alli Tmailvaniei pe Gtergt V«iV9dnlAt judealii din Caranscfaeii. pentru turburate
tn posesiune.
N os Frater Georgius Episcopus Ecciede Waradîensis Thesaurarius

Locumtenens Reginatis Maiestatts et Illustrisaimi fily Sui ac in Regno Hun-
garie et Transiluanie judex generalis etc Memorie commendamua per pre-

sentes, Quod Xobilcs de Karansebes In nostram venientes presencîam que- ,
rdamque aduersus modernum Judicem Eiusdem Ciuitatis Karansebes aput nos

deponeates, vnde Turn Judicem, turn Eosdem Nobiles Ia nostram accersiri
feeimus presdnciam Querelas Eorum cognituri, Quibus Sabbato proximo poit
lestum Visitacionîs Deatîsiime Mrie aemper virginis Coram Nobîs In iudîdo
Sedentibus. Ex vtraqiie parte comparendo Nobiles Aduersus Judicem pro-
,
posuerunt in hune modum, quomodo olim inter ipsus ex vna, ac Ciues Ciui-
tatis predicte ex altera parte, Racione' metalis Jurgy et differendae, plurime
controuersie fuissent suscitate, et ad cognickmem defuncte Regie maiestads,
domini Notri clementissîmi ad vltimtim delate, Que res Tandem, per Spe-
dalem hominem Regie maiestatis per Fum ad Id cum capitali Testimonio
Traosmissum Metali Reambulacione, et Metarum erectione fuisset definita et
,
pr eferea Eadem reambolado eciam per hominem domini Comitia Tlieniesiensis

iterum foisset recognita et Renouata, Nune antem Judex Anni preaentb aci*
lioet Georgius Wayda, Nesdtur vnde motus, in fauorem vt G-editur ciuitatis
Territoria Eorum intra veras Metas Eorum posita, occupare Aarare (sic), et
quatenus terra fenilis fuisset depascere, et eisdem Nobitibus, plusquam Octo
Miltum florenotum Auri dampna infern fedaset, potencia. Mediante, que omnîa
«b eo vna cum pena potenda repetere veilent Jure admitcente Hoc Audito
Georgius Wayda Judex, Nullum rej conueniens responsum Nobis Requirenti*
bus dedit, Sed quedam ociosas exceptiones, qiias Nos Jure mediante (con . .
s) inferebat, Nos decreuimus In hune modum,

Quibus sic habitis
quod bomo noster Cbmroîssarius per uos ad Id specialiter Tranamissus dictam

Metalem differendam In fade terre Litigiose Jure mediante desdndat, Cuius
Arbitrio Ambe partes stare, et Eius decretum, Sentenciamque Juste latam.
Ratam habere et Acceptam ferre debeant et Teneantur, Ita tamen vt si qua
parcium Judicio iiius se grauatum esse senserit A Sentencia Eius consulta-
Causa^ Nostram In preseociani prouocandî et
cionis et MaturioHs dneiittionii
Apdtandi Remedio vti possÎDt et val<!ant Jure ec Juaticia mediaoie Datam in
Guiate Zaz Sebe Secundo die Terminj prenotatt Anno domini Miltesimo
Quingentesimo, Quinquageaimo primo.
(L. S.) Lecta.
! cMv. \ SiMBfl B|M«c. III. ««a—iC4. OfVwdttM p« eMnl* t* mUmi ImiUaiK a buiiMloA
FaUh de Urmeniitt.
CCCLVI.
1551. Regele FerdinatidS scrie lui George AlartiMusiu, c din partea reginei
Inbella i a reprcMatanilorD Trarailvanlci te nu se trimitX dcfMitai la dlasulB. pânX
nu st! vuru încheia dclîiiitivij tr.ictSrile pentru cedarea Tramilvanui. Totii-o-datil refjele
Ferdinaniiu rdgâ pe Sufanu, rwulit voivodu aii Moldovei, sc rcmân i de aci inaintc
In idaitini de bua aialdi cu dinsuKt fi ae promovexe interesele creftlidUli.
Reverendiasime in Cliristo pater ete. Aceepimvs Ittteras Devotionis

Tuae 35. proxime elapsi mensis iomi ad nes datas, ex quibus libend anime
intelîeximus serenissîmam dominam reginam Lsabeilam D"" Tuae hortationibus
et monitionibus eo inductam esse, ut iam a tractationibus cum commissariis
nostrs ine«indis non abhorreat, et utinam id adhnc citius fedaset, ut îngentes
illoa sumptnS quca ki mîttendis isihuc gentibus nostris eiaque mtertenendia
fecimus et tndies &cere cogioutr, comparcere et in regni defendendi usum
convertere pomissemus; utcumqiie famen lum haec turn alia praeterita omnia
se habeant, nos mentem et animum nostrum tamquam christianus et pius rex
erga ipsam aerenisaimam reginam duaque illustrem filium îta îndioavimus st
obfirmavimua, ut nos erga eos non aliter quam amice benevole et paterne
quouis tempore gerere et extiiliefe, eosque non solum honestissimis et aequis-
simis viis et incdiis comentare, sed omni etiam amore et benevolentia pa-
terna prosequi et commendatos habere veliuuis. Et propterea cum praeteritis
dtebus intenexiaaemua eîdem aerenissimae rcginae conditionea pro contentando
dus fiUo oblataa tenues et inauffidexitea videri. statim maiorem et amptiorem
praedictis MmmisaaRts nostris in ea re et talem <piidem (acultatem dedimus,
ut non possimus non sperare, tllos cum serenissima regina pmesertîm 1)""
Tuae auxiiio, consilio et directione accedente, non solum tractasse, sed etiam
finalem condusionem fedsse, vd ab ea procul non abesse, et quod dua Se-
reiutaa miidonem tam auorum quam statum et cwdinem nundomm omiserit,
utpote in boc negotio hoc tempore minime nacessariam, sed plane snperfluam.
Quodsi tamen iidpm nuncii iani discessissent vc! adhuc discrssiiri e>;f;ent a ,
Qnwmc Yujj perclementer et omni studiu requirimus ut apud ipsam reginam
Digitized by Google
efficere velit, quo vel revocentur, vel inaneant, ostendendo nimirum Sereni-
tad eius nobis nullatenus consultum videri, ut conclusio huius negotii tamdiu
cGffcrratur; donec dîctl legai et ntmdî «d nos venire et isthac redire poisiiit,
quodque tanta mora Aon lolum nobis, sed etiam Seredttati sufte dusqoe illti-
stri filio aique i-ri regno p]iirimum incommndi magnamque rerum omnium
tiirhationem aliere posset. Et proinde ut omnibus huic formidandis periculis
occurreremus , nos plenam facultatem et potestatem praefatis commissariis
nostris speet et mag*^ joanni Baptistae Castaldo etc. et Thmnae de Na*
dasd etc. dedisse cum dus Serenitate iiliusque filio ratîone ipsorum ONlten*
tationis tninsigfendi ct roncludondi. Ei quicquid per eos conclusum et promis-
sum fuerit, nos sancte et inviolabiliter observaturos esse; facla autem con-
clusione, si aliqoa de eausa Serenitas eiua vd «tatua et ordines praedicU
oratores ad nos mittere voluerint, id tpnus r^nae et statuum arbitrio relin-
quimus; sed pro nime amisaioats temporis ma^^nam rajoneni ex praedictîa
causis habonJam esse existimamus. Et proinde D"*"" Tuam dementer etiam
de hoc requinmus, velit nôtium ita promovere ut serenissima regina ho-
tiestis conditionibns et oblationibua nostris acqmescens pro suo ac filii sui
adeoque regni istius bono et commodo ad finalem condudooem quam primum
eondescendere velit.
l'racterea intellexîmus clemeni animo D"'* Ttiae consilium et opinio-

nein de prorogandts cum principe Turcarum induciis et sane Tua ferme
id quod et nos sentit; cumprimum autem cum screnunnia regina oondusio
coierit, nos huiusmodi et alias convenientes vias ratîoaeaque inire non difie-
remus, ut quam uttliu» fien queat, pro tagni donuniia et subdltis nostris vd
induciarum îpsarum prorogationem cum inclusione Transsylvaniae obtineamus,
vel alias diviao mediante auxilio ipsorum defensionem non negligamus.
Quod vero Toa inter afia mentîonem fadt^ sibî apud nos omoem
suspîtionem diligenter vîtandam ease, optamus ab ea, ne quioquamtale abi
persuadeat. Nam ut ipsa D"° Tua per se quoque facile considerare potest,
si nos de illiiis fide et observantia aliquam dubitationem vel siispitionem ha-
buissemus, quod neque hune tractatum, neque expeditionem suscepissemus,
neque ipsas geotes et copîas nostras D"' Tuae, prout fecimus, coaoedidîsse*
mus, et multo minus edam apud sacram caesaream et cathoticam regiam Maie>
sta tem fratram et domin um nostru m chan'^îmum aique Statua et ordines sacri
Romani imperii pro obtinendis aiixiliis et subsidiis in enm eventum pracstandi»?
iostetissemus , si videiicet pnnceps Turcarum non soium alia regna et dominia
nostra, sed. etiam ipaam Transsylvaoiam durantibus indudis vd postea bdlica
vi et poientia sua invadare conaretur et proinde D*^ Tua nihH nid omnern
benignitatem et clementiam , semota omni suspitlone , a aobis expectare po-
test et debet.
Quamobrem D"" Tuam perclemenier omnique studio hortamur et re-
quirimus, ut negotium hoc coeptum ea iide et diligentia, quam hactenus non

obscure nobis, reô et universae reipublicae ciiria^nae in liac fe pracsdtit,
ad optatum fînem et exitum promovere, itaque dirigere et adiuuare velit, ut
postquam commis5;arii notri picoum mandatum habent circa sereoisdmae re-
37ii99- Documenle. Voi. U. Fkrtu 4. 7S
ginae eiusque illustris filii contentantionem quamprimum sine aliqua ulteriori
temports amisstone, ut quae cum magno periciilo est conhnicta, (odbt oon-
clttsio, quae dante deo magna comrooda et beneficia aecum altatura est, fiat
et iilterius nullatenus protrahatur, ue nimirum ea ratione in bona amiciia et
unitate omnium regni statuum omnes res firmari et stabiliri et talts regendae,
tueadae et conseruandac eiusdem provintiae modiis tempestive adhiberi possit,
m omnes externi liostes, «tiam si animum indwdsMnt alîquid contra ipsam
Traossylvaniani attentandi» videotes iam omnta tranaacta oondim anîmooque
omoium unitos et concordes esse, a proposito et instiluto suo absCnueantiiTf
vel neccssitate postulante etiam propulsentur; sicuti D''» Tua per se haec
.
omnia pro sua prudentia facile perpendere poiest.

Quantum ad coaventum cum statibus et ordintbus et regnieolis istis
habendum attinet, non dubîtamus, quin Tua in codem oonventu sit ea
actura, propositura et tractatura, quae ad oostrum regnique istius comntodimi
et beneficium atque adco stibdttorum istorum nostrorum salutem et conserva-
tionem pertinere cognoverit, quod ut iaciat, eam vehementer gratioseque

adhoriainur.
lUud vaivodae Moldaviensis Hetrâe fitciDus bomine christiano plane tn-
digûm non libenter econverso eius fratris Stephani qui in vaîvodatu suc*
, ,
cessit , christianum animum ct proposilum penes christianitatem permanendî

libenter intelleximus. Et cum D'" iuae ita visum sit, eum in co pro-
ut nos
posito suo ammaremus et oonlurmaremus, oonscribi iuswmua ad eum Htterss,
sicuti ex adiuncto exemplo D*" Tua videbit, quae si sibi probabuntur, po-
terit eas statim facta negotii conclusione tninsmittere et cum eo agere et
illi
tractare, ut nobiscnm atque cum D"* Tua nomine nostro bonam mutuamque
intelligentiam habere atque partes christianitatis pro viribus sui fovere et de-
fendere vdit.
Quod Tua de arctiidiaconatîbus a nobis petiit, nibil dubitare de-
bet, quod nos Ita ab ea iam admoniti cosdem archidiaconatus ante factam
oonclusionem nemini et postea nonnisi cum [jracscitn et consilio sun conferemus.
Haec omnia pro nostra erga D"«"' luam clementia ad litteras
itaque
suas benigniter respondere voluimus, eam denuo etiam atque etîam vehementer
hortantes et requirentes ut una cum commîssarits nostru « prout negotii magnt-
tudo exigit, finali conclusioni incumbere ,
illamqae nullatenus protrahi permit-
tere velit In quo rem nobis, seronissimat^ reînae at illustri eius tilio longe
utilissimam ac regno et subditis non nisi saluulcram D''" Tua factura est,
Omni nostra erga, eam clementia et benignitate recognoecendam. Datum in
dvitate nostra Vienna die VIO. mensis iulit, anno domini MDLI. etc.
FertUnandus mp.
ad mandaium s r. M tts propriun
y. Jonas D.
vuuanteUarius mp. y. 'Jordanus mp.
TUhiHt ixUmi: Reverendîssîmo in Chrisfeo patri Fratri Geocgio etc
1'6nia«liiu Târ. An. iSSo. pag. 1(4— $7. Origioalulti Io aichiva imp. din Vîena.
CCCLVII.
1551. Ge«rge Martinusiu, locotcnentulQ regala alQ Tnuisitvaai«i scrie regelui ,
FerdiaaBidit, cS dnp •drîle, ce le-» (>rliiiit<l,|My» din Bnda i vmwffiii din ftrUt rmu^
iu$ti wt incgiseadl c» «e Intre Ui TnoaUvaiMn.
iSacratissima regia Maiestas etc.
Fama vero in Turcia iam increbuil, me copias M'" V. ad numerum

qiiadraginta millium hominum in Tranisylvaniain recepisse; beglerbecumque
in Sophia propter hanc rem milites cogere, mandatum caesaris liabena, iit
una cum sanchakis qiii in . finibus reg-ni . jjrope Dantibium sunt et passa
Budensis , ac cum \aivodis diiormn icinormn regiU)runi in Transsylvaniam
\
veniant, quorum vaivodarum ducem Eliam illum fore aftirmant, qui ex chri-
stiano Tnrctts iactus est. De cam verbodus cum dominîs corn*
quibus onuiibus
missariu loquutns «m, non dubito locuplciissime per eo* omnîa M'' V'. per<
scripta es5;e Kt quicquid etîam deinoeps erit, hoc idem summa cum iideliute
me facturum polliceor.
Oratorem M"' V., qui in porta caesaris est, sub custodia esse dicunt,
nec patiuQtur ut iUum quiaque oonveniat, filium tamen orator ipie chm ad
M**" V. expedtvit, per Ragvsium itcr facturus, quo Uberius ad M*» V.
perreniat.
M"' V. niandare di^netur dotTiinis coiimiissariis ; utcum domino comite

Themesiensi bonis ct hon&slis conditiunibus cunveniant, cum illius praesentia
turn propter arces, quas pomdet tum propter alias multas causas plurimum
et M*i V. et regno utilîtatem eaaet aUatura. Deus etc. Ex Zaaasebes la die
tulii anno domini 1551.
iw4N( IM* V. «MlMiHiM*

fidelii
Fraier Georgius.
Tittfndnt Tir. An. iStOb pag. 90—91. Onginalnll fa ndfn iap: din ViiHL
678
cccLvm.
1551. 155'- George Martinusiu scrie regelui FerdinandS tractrjlc peiitru cedarea
, c
Trmsiitnmiei s'ati termioatS Ar }n ce pfivesee inomiunea vmeduitd din MMna^
acdsâ s'ar ptitf împcdcca, dnci regele Feidinuidll v
tndaplcca pc regele dia Polonia
se nelinisc^c frontierele Moldovei.
Sacratissima regia Maiestas etc.

. . . CompositM îam dei auxilio regni negotiis causa tantum domini comitî»
Themesienais supererat, quae et îpsa, iJlius assensione, bonum exitum erit
habttura, tantummodo et huic negodo Mi** V. quampnmum finem imponere

dignetur. Quemadmodinn aiitem et antea saepe, sic rmnc qiioqne M" V. do-
mino meo clementissimo supplico quam possum Iv.Hniliine, in defensionem regni
ea cura et diligentia deinceps M*** V. iDcumbat, easque vires ad »>n8ervan-
dam hanc provineiam suppedhet, qutbtn Ulud incolume retioeri possit. Ad
quam rem Hîspant et Itali imprimis iitîles forent, quibus istorum quihicsunt
numeriim qiiamprirtnim M'*'" auêre, maioresqne cataphraotorum copias mit-
tere dignelur; quibus Turcis nihil formidabilius nec quod terrorem magiâ iUis
incuteret, esse potest. Nam
Germani ut laborum impatientes sunt, sic ettam
ex minima re ofiensî aegrotant graviter, multique etiamnum ex eis ex dmen-
teria monuntur.
Moldavi in Transsylvaniam ingressum certo intelligimus. Itaque si M*"
V. serenissimum Poloniae regem inducere posset, ut a Anibus iilius regni ne-
gocium ilH faoeret, iadle iilius ingressum prohîberet* Quod ipsum et domino
Zdrynio (sic) contra praefectum Boznae agendum esset ut iilius conatus im-
pediretur, cum praeter illum nemo ex zancbiacis maiores copias habeat. Qui-
hoc modo consdttitis non esset nobis deo auxiliante vel a beglerbqno,
vel ab aiiis niagnopere metuendum.
de quadraginta millibus hominum Kfi* V. in
Turci enim ubi tam sibi
Transsylvaniam ingressonim persuaserint, iuxta hune numerum suas et ipsâ

copias oMtra nos instruunt, ut superiores evadcrent; propterea igitur nume»
rum hune miliii m M'*» \. bonorum et exercitaiorum militum copiis quampn-
mum augere dignetur , ut ad omnem hostium conatum sufBcere possimus. Deus
etc Ex Zazsebes duodedma dîe mensia iulii, anno domini 155 1.
Eiiudcm M-lu V. MciuiHiiiuM
FraUr Gtorgim,
TMlMtal Tir. Aa. iSSo. m. 91—9t. OrVmlidt ta «dim mp. dia Vinau
CCCLIX.
tiSl. Getrg* Âf4trtiiuuiu, ]ocotencntu] regala alu Transitvftnid , scrie regelui Fer-
dtnandif trartflrile pentr-.i ct-dtirea Transilvaniei terminându-se, regele în intcresulii
,
consolidrii domniei sale in Transilvania ar face bine, se-l mlritc pc o fica a sa dupl
fiwJQ regelui' toeuiL
Ex binis M"* V. lltteris, quitHis ad irteas superiores duas epistolas

M'" V, respondit, intellexi ea cura, tanto studio, solicitudine adeo indefessa
salutem et conservai o nem istius libertas, quae
rcgni M'^*" V. suscepisse, ut
in oonservando hoc regno non solum nobis, in quos smnm» teius

consistit,
temporis indementia nune incubuit, verum etiam vicin» regnis aUîsque M*" V.
proirândis atque adm toti reipiAtttae christianae in ipsa omnium rerum de-
speratîone certissîmam spem conseqiuitae melioris fortiinae attulisse videanir.
Cumque M'^*" V. nec cupiditas aiiqua gloriae, quam unam imperatores in
omotbus rebus gerendîs magnupere expetunt, oee ullum amplificând! imperii

desiderium ad susapiendam causam rqriu« quam mine dei bene6do non in-
feliciter gerit, sed aolmn illud de republica christiam benonerendi stndtum
impulerit; cum tamen rps praeclare cêstaîs ut nmbra corpus, sic etiam îllas
,
gloria &empiternusque hominum sermo etiam apud posteros sequi solet; cum,
inquani , nihn dusmodi mane ki animo M*)* V. sîtum ait: dem gravnaimaa bas
curas et infinitos M*'* V. labores digna profecto remuneratione compeasabit;
praecaturus et ipee d«m) i^mam ut supra ea omnia, quae aut mente com«
plecti atit ling'ua exprimere possem, ita M'"" V, illustret , ut mea ista vota
illius summa bonitas in remuneraoda M" V. longe superare videatur. Itaque
cura in omni vita hoc primum miht a deo dan optaverim, ut regnum iitud
in potcrtate M*** V. constitutum ex tantis mafo per dei gratîam opemque
M*l* V. eripî possit, non minori studb et iilud expetivi semper, ut serenissi-
mam reginam ,
eiusquc filium illustrissimirm , serenissimae illius defunctae M"',
domini et benefactoris mei olcmentissimi charissima pignora in tuto et honesto
loco coiloeatoa poaiem aUqnando mtueri, quod cum nune benefido M*** V.
me oonseqoutum esse videam, mbil est, qupd iam amplius vitam mihi cxpe-
teodam esse putem quki potius ultro nune hinc emigrare cupio summaque in
;
pace discedere posteaquam sanctissimis rebus tam optimum finem dens ipse
,
in bonum totius reipublicae christianae per tam abiectum vermiculum esse vo-
loerft. Confirmat autem meam banc gratutationem pius , mansvetns et humanus
serenissimae reginae animus, quae de prio et patemo ac liberali Mt<* V. in
se filiumquc suum anima ita contenta est, ttt ampUus expetat, nisî quod
nihll
iam beneficio M"» V. est consequuta.

Superest nonnihil in causa domini comitis Themesiensis transigendum,
quod et ipsum prudentia suioque dominorum commissartoram iudîdo et con*
dlio ita temperatum est, ut non dubitem quin et îlle honestis oblationibus
acquiescat; ut nune mihi omnîs cura, omnis denique et diuniae et noctumae
cogttationes in eo untum sitae sunt, qua ratione, quibus modis M*" V. eiu8>
que charissimi liberi et haeredes quietum, firmum et saecuruin imperium in
hoc regoo oonstîtuere posalnt. De hla ij^cor rebus sedulo mîhJ ooîantl lioc
uniim ad eam rem perficiendam digaum esae videbatur si M*** V. puerum
hune reeriiim, optima indole praedit'.im et qui nmnîum âr. se expectationi
facile respondeat, omni benihcio sibi devincluin reddere dignabitur. Quid au-
tem optabilius, aut quid magno et praeclaro principe dignius quam beneficio ,
reinere imperium? ad quam rem omni oogitatione M^^ V. încumlMadum erit,

ne puer ipsc aherius beneficio devincti», hauc optimarum rerum occaaonem
M'' V. praeripiat. N'eque enim semner stntns îpse rertmi pmesentium intuen-
dus est hiis, qui mutationum, quae temporibus accidere solcnt, meminerunt
cum saepe rerum quoque foclicium contrarios eventus accidisse muli viderint
Ne tamen hoc quod nune dictums sum, nostra intempe^va înterpdlatione
podus exactum esse, quam singulari M''' V. gratia concessum vtderî possit,
inter tractatns mm dominis cotnisariis liahito?; ne inentionem quidem eius rei
fieri volut, ut haec tota res in gratia tantum M''» V. posita vidcretur. Qua-
propter st M"" V. de firmo et constani imperio cogitare, si suae haeredum-
que suorum quieti consulere, si denfque 6deli praesîdio etiam imposterum se
sttOsque quam munilos reddere voluerit. nulia profecto causa melior erit,
quam si unam serenissimis snis filia1)iis M'»' V. iîlustrissimo Joanni duci,

qui in potestate M"» V. deinceps erit. despondere dignabitur. Spem autcm
eam iamdudum de puero eximium quiddam et sin*
ipso concepi, ut nonnisi
guiare mihi de eo liceat polliceri, persuasum omniao habens, si deus îlium
diutius superstitem esse voluerit, hune unum inter alios fidetcs M'" V. sub*
ditos fiitiiruni , in 01111=; fideli obseqnio M'-' V. conquiesccre potest. Si vero
\|u» V. omncs in quibus vel exiguum virtutis specimen esse cognoverit, ad
maiora semper evehere consvevit, suoque tales benefido vivere velit, puer
ipse rûs ad recipiendum lioc beoeficium mulco dignior erit, cum hic se
aunc una cum «us serenissima parente in clementiam tantum M"* V. remi-
sisset, qiiem sancta illa societate, arctissimo et perpetue vinculo obli^tiim
sibi M**» V. reddere potest; ut si mihi meaeque conscientiae in causa serenissi-
mae regînae eiusque filii per gratiam M'" V. satisleci, aliis quoque omnibus
iam per me satis&ctum videri possit Deus ele. Ex civitate Saxonum Sebe
16. die mensis iuli anao domini 155 1.
SnidoB M.ib V. «wr.
Fraitr Georgius.
TiHItnelini Tr. An. 1880. p«g. 93 — 94. Oricinaloltt In tichlT» imp. du Vitu.
Digitized by Gopgle
«7»
CCCLX.
1551. George Martinusiu scrie regelui Ferdtnandu , io prfUe de susU ah- c I55I*
Bmatutiii aa fotii confiscate o muliiDe de mcfii, din diferte motive , pe cari leyele
FerJinando se^nu le d<iru(<?c.l nimeni! , pin OU ee va termina definitivtt hiarea ta pose-
siune a Transilvaniei $i Binatului.
iâcratissima regia Matestas etc.
Ad arcem Themesiensein îr h» disturbiorum tentporibus multa bona,

turn per defectum seminîs, turn alîa ratione, prout temporis conditîo tulit»
oocupata sunt, in quorum possessionem nune multi ii^[redi vdlent , etiam illi,
qui nunquam antea illa possideriint. Inter quae sunt ct bona Jakchiorunrj
Nagylak et quae ad arcem illam pertinent; sunt item et Solymos et Aldiâd,
pro quibus obttnendis etn aclam muitoa esse, qut oontendaot, tamen interim
dum V. negodum isdus regni roagîs edocta extiteiit, «ippUeo YA^ V. -
domino clementissimo m- cui bona i!!a conferat; et quamvis pro SoIymos et

.
AlJi6d Joannes Kendtffy M'* W suppiicaturus est, cui M**» V. aliquam par-
tem ex iilis confere potest ; hoc autem totum in commodum M''* V. coosulo.
Intellexi praeterea ab illustrî et magnifico domino Cascaldo inter milite»
M*!* V. qui in hoc regno sunt, quanta sît difficultas in varietate monetarum.
Cum ^nir dvitas Rtvuli Dominarum per serenissimum dominum Joannem re-
gem Hunâriae mihi inscnpta <?it, commodissime
M'*' V. cusionem mone- illic
tarum instituere posset; ita ad cotiimoditatem et usus

autem in ordinem et
molendioorum stollonumque et aquaeductus omnes magnis Ucet impenus md»

reducti sunt, adeoque omnis în laborandift mineris difficultas sublata, ut mt-
nimo deinceps labore omnis nune in eo loco cultura exequi et maior quam
antea ex montibus utilitas percepi possit ; de qiia re et cum ipso domino ge-
nerali multa ioquutus sum. Cum igitur omnia mea lubens in obsequium M"*
V. confenre cupiam, ut io hac quoque re V. obsequi possem, propter
ccmimoditatem eudendarum monetarum dvitatem illam M** V. concederâm,
ut illius loco, bona voUmtas M''' V. esset, arces Posonîo et Viennae pro-
si
pinquas, Bozin et Szentj^yorfify M'" V. mihi daret. Cum enim nulla bona îocis
iilis vicina itabeam, in eum maxime lînem istud fieri optarem, ut eam ad
j^tcM V. emendum foret, esset unde res necessariae mihi suppedîtari possent
civitatis vero îllius Rivuli Dominarum bonitatem ex utilitate tatidem, qtnm
illinc M'" V. acceptura esset, melius cognoîceret Deus etc. Ex Sebe âvîtate
Saxonum dedma septima die mensis iulii anno doinim 1551.
ItioidHi M4n V. Mr.
FraUr Gâorgius.
TanMni Târ. Km. iSSAi yif. 9J- 96. Ongtoafadl ta aidii*i \mf. dia Vina.
Digitized by Google
CCCLXI.
1551. Regele Ferdtnandâ respunde lui George Marttnustu, a luata t6tc dis- c
posiiunile necesari pentru apSrarca Tramsilvam*i In eoatra Ttirdbrti. iuft nv crede cK
regele Poloniei ar pute c ndicc în contra voivcimiai MoUtma^ de dril<e dio-
sulu a încheiata unii tractatu dc pace cu Turcia.
erdinandus etc.
Reverendissime in Chrîsto pater etc. Redditae sunt nobis ternae litterae
Oevotionb Tuae XII. buius mensis dîe ad nos datae. Et quantum ad id attînet,
qiiod primum scribit se a nobis ad litteras suas responsum non accepisse,
speramus huiusmodi responsum nostnun D"' Tuae iam redditum esse; hacte-
luis enim ad omnes eius litteras clementem responsionem lecinius. Quod vero
Dt» Tua impraeMntiarum nolus praeter alia nova perscripsit, certo imeliigi
beglerbegum in Sophia cum copiis turcicis a principe Turcanim in Traosit-
vaniam veniendi mandatum habere, sicuti etiam commissarii notri nobis id
latiiis sigTiificarunt, id abunde intelleximus, fecitque nobis ea in re D"" Tua
rem gratissimam. Quamvis auteni rumores istos maiores esse existimemus

quam hoc tempore vîres Turcanim sint futurae; kanien ne defensioni regni
et fiddium istorum nostrorum desîmus, deliberavimus augere eicerdtuBi nas-
trum, maiores que isthuc expedire copias, ac etîam plures bombarda» pulveres,
globos et alias munitiones necessarias transmittere ; sicuti a lociimtenente bel-
lico U*"" i ua latius cognoscet. Et quidem nihil eorutn , quae ad clementem et
patemam rî istius et fidelium subdttorum nostrorum defensionem pertinent,

praetermiasuri sumus; qoemadmodum etîam hactenus nihil omisimus, quin po-
tius non solum eas, quas D**» Tua initio postulavit copias transmtsimus; verum
etiam maiores expedivimii'. Proinde D"<^"' l uam vicissim omni studio clementer
requirimus et hortamur ut sicuti hactenus iecit, ita etiam in luturum fideli
oonsilîo et opera sua in relnis isthic omnibus dirigendis et promovendn nobis

praesto esse velit, cum eam minime praecereat, nos totum boc nostrum regni
et chrisdanae reipublicae negotium ex consilio et instinctu D">> Tuae inceptsse,
et proinde nos non immerito sjîrrare et confidere , illiid divina praesertim
benignitate adiuvante etiam ad optatum exitum deducere posse, eiusdem D"''
Tuae directione acoedente. Ut aotem nihil sit in rebus omnibus pro regni
defensione recte constituendis impedimenti , nos de contentatione eomitis The-
mesiensis, non nisi clementem relationem et resolutionem locumtenenti feci-
mus, ita ut non dubitemus, eum clementiae et gratiae erga se nostrae, si
hactenus factum non esset, citra ulteriorem moram humiliter acquielurum

iam esse.
Quod vero D''» Tua notMS suasît ut serenissimum rêm Poloniae ad
facessendum vaivodae Moldaviensis negotium induceremus, et idem a comite
Zriny contra zanzakum Bosnensem fieri mandaremus, licet quo ad regem Po-
loniae dubitemus Serenitatemsuam, atttentis induciis quas cum principe Tur-
canim habet, ad id condescensuram ; tamen cogitabîmus anetquo-
difiîcuher
modo sua Serenitas ad hoc induci possit
u lyuiêd by Googl
Sed CX parte coinkis Zriny ac etiani in alîis confîniis, in quibus ne-
cesîsarium esse vîcîcbttur id scdulo fieri urdinabian», et huîusmodî Tuae
admonitionem clemeni ab ea animo accipimus.
De (ratre Augusdno ordinis praedicatorum îd quod D°> Tuae consul»
turn visum est» ti alieubi dêhendî poterit, fieri debere ordtnem dediimis.
Qiiod au(em Tua pro doctore Francisco ut ei episcopatum AU
bensem conferamus. nos rnjTat ^
cum adhuc omnia non sint condusa et sta-
bilita, visum est nobis lioc negaii adhuc aliquamdiu diffcrcndum esse; inter-
cessionis tamen D"** Tuae nec non statuum et ordmum regat notri Trans-
sylvadae dementer meraores erimtis, quamprimttm rebus altis necessarin pro
defensione et conser\'atione regni recte constitutiv, depulsisqtie lam imminen»
tibus hostium periculis, beneficia tam ecdesiastica qiiam «spiritualîa conferre .
ceperimus. In quibus omnibus et singuiis, sine scitu et consilio D"'* Tuae

nihil coiistituere decrevimus, «cuti etiam de coHatione ardiidiaconatuum ec-
clesiae Albensis nos facturos esse D" Tuae superioribus oostris litleris scripmmus.
Porro quaatum ad persoaam D°" Tuae attinet deliberaviniuB turn pro-

pter certos respcctus, turn qiita re^ni notri Hungariae supremus capitaneiis
Andreas de Battiur nobis humiliter supplicavit, oe ipsum onere administra-
tionis gravaremus, D" Tuae noitime nostro soli omnem illius regni notri
Iubeniationem et admmistratîonem dementer ooncederc, benigne et serio se

requîrenteSf ne boc onus sabire D**" Tua recuset, sed in eo tam nobis et
regno nostro quam comuni reipiiblicae christianae imo ipsi omnipoteni deo
,
,
fideliter inservire non gravetur. Iiiud nos erga D"*" Tuam tanquam rex chri-
stianus, pius et deroens' omni nostra regia grat» recognoscemus et recofn-

pensabimus, daturique insuper sumus bonam et dîlîgentem operam ut non
solum temporalibus nostris benefidts D*»" Tua ornetur verum etiam a summo ,
pontifice, quo ad per nostram interccr-îsionem obineri poterit, maioribus ec-

clesiasticis dignitatibus et honoribus decoretur. Praeierea ea quae ad inter-
cessioiiem Tuae per locumtenentem supradictum et oommiaaarios nostros

sereniasimae reginae Isabdiae, sorori et consanguîneae nostrae diarissimae et
illustri eius filio ac ipsi Petro Petrowyth consensimus et promisimus, regie,
pie et firmissime observabimus et executioni demandabimus Denuo a D"« Tua
benigne requirentes, ut sui consilii promotionibus et directione negotia omnia
ita dirigat, ut bostium conatus aut avertantur aut viribus mititum uostrorum
et statuum atque ordinum regni notri Transsylvaniae auxiliis et subsidiis for»
titer reprîmantur. Onod futunim minime ilubitaimis , si D-'- Tua, prout eam
facturam o.sse iu>n diHidimus , ita ul coepit indcsiiienter perrexeril ]
sicut eliain
O*** Ttia de eo i>eiiiper bunain nubis» spem praebuit. Ht haec sunt ,

quae
eandem ad suas litteras Utere noiuimus, Datum in civitate nostra Vienna
die XX. mensâ îulit, anno domini MDLL etc.
Ferdinandus mp. ^ «wattw «. r. Hîit i^pri.»
vtC€ianceUarius mp.
TSfUttâai Tir. An. iSSo. ag. >M— >36- Origiiululi In «cIihb hip. din Vnm.
7S
CCCLXII.
155 1. Sultanuld Solimanil scrie lui George Marimustu , locotenentului regalii
din Tramilvtmia, c
va plSti cu capulil seu, dac dtonilli va suferi ca regele Ferdiaand
se stfmule pe regina laabella ji pe fiultt dteed din TraniOvania ta alt irS.
.ll^xemplum litterarum caesaris ad reverendissimum dominum.

Laus es tu oniojnm officialium in (ide Jesu Christi extstenttum, rdi-
giosus es tu et membrum «s Jesu , tu monache ; quamprîmum nostnim exed<
sum signum ad te pervenerit, scîatis ad foelîcem portant nostram audituin
esse, qiiod Germani reginam et filium regis volunt educere de terra ista in
aliam tcrram; scias aucem quod regnum istud Transilvaniae dedimus tilio regis
loannis in zanchakatum; quemadmodum pater eius noster servus et nostrum
manetpium fuit, ita et fiUi» dus noster servus et nostrum mancipîum est;
omnibus modis convenit ut eum diligads et custodiatis. Si verLim est qaod
Germani reginam et filiiiin regis in aliam terram deducent, nullo mendacio
vos liberare potestis, incidetis in magnam indignationem et oppressionem , et
cadetisomnes in gladîo nostro; peccatum autem istud reddet in coHum et

caput tuum. Nune cogitare debes, ne deioceps dtcere possis, te ista prîus
neque scivisse, neque audivisse. Omnes vos filium tvj^ pro principe et do-
mino vestro habeatis; mapnis mfnis vobis mandamus ne eos e regno exire
permittatis. A te expecto ut terram et arces viriliter defendatis et custodiatis
et ad foelicem portaoi nostram seroper famam significare debeatis. Mehmet
paaia autem beglerbegus Rumaniae cunt omnî exercita et ianicheris est in
Sirmîo et beglerbegus Budensis cum exercitu Budenai în prompta est, ut eos
qtiicimque maliim inferre vellent regno Transilvanîae conterat; quibus assîdue ,
certos rumores dare debeas; auxilio autem dei hostes a regina et fîlio regis
depellatis; terra autem ista quemadmodum antea, ita etiam nune ds maneat
în pace. Tu ab initio fodici portae nostrae servivtsti et noster servus es;
itaque cura ne hostes reginam et filium r^;is a latere tuo abducanl. Magnus
quoque vezirîus noster a foelice porta nostra seqiietur beglerbeg^m cum zpa-
hiis. inem rerum tuturarum
Cogita igitur et initium et et signo nostro excelso
fidem adhibe. Datum vigesima die mensn iulii»
TStitadni 1%t. Ab. itUn, p^g, S36—937. Tiadueaie conicmponnS triniil (te Gmi|^ Itaitiimitt
Mcdai FerdiatnAV.
Digiiizeo by Google
579
CCCLXill.
1551. Regele FirJinandli autorise?.?! pe margrafuld Castaldo. ca impreunS cu I55I'
Ceorge Martinusiu ac convâce dicta Transilvaniei ^ se promulge tractatulu încheiaii
CU r^na bsbcUa pentru oetUrea locstei Cri.
Dîe 30. juHt 1551.
^t propter«a seiet edam cum prudentia et bono modo fratrem Geor-

gium monere et hortari , ut cum non solum eum quem ipse initio optavit,
.
sed etiam majorem copiarum et t^êntiuin nuitienim isthiic miscrimus et postu-

lante necessitate adhuc majorem mitiere parai simus, velit etiam ipse, sicuti
sane magnopm debet et potest, rem eo dirigere^ juvare et promovere, ut
etiam statiis et ordincs istius regni Traitssylvaniae nobis pro viribin et posse
suc adesse statuant, pro ipsorumniPt nc patriae, uxnnim et liberorum tuitione,
salute et conservalione, quo sic communibus
nihil eorum et collatis viribus
quae ad iaudem dei omnipotentis ac in tolius cliristianae reip. bene6cium

omnibus possibilibus modis fieri queant, omittator; sed ita res omnes coasti*
tuantur, ut Beglerbego, etiamsi veoerit, deo adiuvante valide resistatur. Nam
quantum ex omnibus explorationibus no5;tri5 intellîgimus, non existimamus prîn-
ripcm Turcaruni hoc anno in pcrsona propria expedilionem fnrere posse,
attenta gentium suaruni divisione , cum nimirum partem coiUra rcgem Persa-
rum et Maaros, partem vero in expedîtionem maritimam et navalem miserit.
Quod si tamen omntno veutun» enet« de quo nos bonas explorationes habere
curabimus, id quod etiam episcopu? Varaditnsis procuî dubio faciet, et tu
ad nos. ubi de eo aiiquid inleliexeris, perscribere debebis , Hinc scis in eo

casu a principibus electoribus ac statibus et ordinibus s. rom. imperii non
niai validum et efficax subsidium, communn vîdeticet nummi contributlonem
promiasum et decretam nobis esse. Quod quîdem subsidium ad primam diem
mensi"? augtisti proxime futuri exigi et conêjfari debt-t , el hoc îpsum auxil-
lium nos, si necesse fuerit, statim levabimus et in defensionem re^ni istius
Transsylvaniae ac fideltum subdilorum nostrorum , si princeps Turcarunt ex-

pedîtionem personalîter fecerît, oonvertemus. Nec iotermittemus etiam in regnis
provindisque nostris eas rationes inîre, quibus Turcicos conatus eo mefiua a
regno nostru Transsylvaniae impediamua^ avertamus et divino auxilîo mediante
reprimamus.
(Paulo post in iisdem Utteris.) Magnopere autem neccessarium exiti^
mamtis, ut civitates, oppida et loca omnia ad manus et potestatem nostram
recipiantur, et quod statim conventus statibus et ordinibus xvg&. fndicetur et
cum iilis celebretur , in coqne cum consilio , dircrtione et promotione cpiscopi
Varadiensis ac commissariorum nostrorum nomine nostro inter alia nccessaria
per te ac ipsos, Varadîensem et oommissarios nostros, proponaiur, quod nos
in tractationem et conoordiam cum serma d. regina Iiabdia qtisque iii, filio
ineundam non nisî demeni
et patemo mimo condeseenderimus, atque dei
benignitate adiuvante candem concluserinuis; idque potissîmum propterea fe- •
cerimus, ut ad Iaudem et gloriam dei omnipotentis tam nobilem et raunitam
christianitatis provincîam in beneAciutn totius christianitatis penes coronam
regni noatri flungariae retîneremiia »tque conservaremus; eanK^^c ciique aub-
ditos et fidela aostnw pencs fidem nostram ebristianam et in antiquis îpso-
nim libertatibtts et privîlegiis atque juribin defeoderemus. Cum itaque per te
et commissarîos nostros cPTtinrPs facti esêmus , quod status et ordines ejus-
dem regni Transsylvaniae hujusmodi nostrum institutum gratis ct laetis animis

acceptssent, et propterea nobia omim» fidelitatem ee ob«]ientiam dbtnlîasent,
atque etiam postea sedulo eandem praestîtissent; nos de eo sîngulaFem (aeti-
tiain aecepisse; et propterea ad id clementer anîmum noBtnim induxisse, ut

sermam regînam Isabellam ejti'qtie filiiim omni paterna henevolentia pro-
sequamus, ac status et ordines fidelesquc subditos istos nostros tanquam chri-
•rîanua ac pius rex et princq» in dementiani et protectionem nostram susp

oeptoa commendatos babeamus, eosque in juribus, privflcgtis, libertatibua et
antiqu» laudabîlîbusque oonsuebidiiiibus iprarum manuteneamus, conservemus
et proteyamuR Cum autem quosdam rnmores de adventu cujusdam Begler-
begi cum nonnuilis iurcarum copiis inteliexerimus, nos statim decrevisse pro
regni iath» et fidelium aubditonim defisnnone majores copias, tam equestrea
quam pedestre». îsthuc expedire una cum plurlbus bombardls, pulveribus et
alits muttitionibus necessariis; et ob td Mbm necessariura duxiase atque adeo
mandas.se , cum ips!? cel^braretur în quo epîscopus
ut conventus hujusmodi ,
' Varadiensis tu et commissarii notri cum eis ageretis, et rebus bene et

,
detiier perpends et consideratls conduderetis, quomodo eonfinn praeatdiîs fi«^

mari et loca fioitima necessaria cum celeritate communiri et fortificri atque
provideri possint; ut si dicii liostes venirent. eîs resistentia fieri et majora
subsidia expectare queant. ti propterea noi? ab eisdem statibus et ordinibus
clementer requierere, ut postquam vident, quam clementem curam de ipsis
defendendis susceperimus, ipsi quoque pro suamet ac uxorum, liberorum bo-
nonimque suorum ac dulcis nobllisque patriae deiensione valida conferre auxIUa,
ac nobis pro ipsorum viribus contra christianae fidei hostes fideliter adesse
et omnia ea q-iae ad ipsonim defensionern , praesidioriim provisionem et !o-
corum finitrmorum fortihcationem utilia, proficua et necessaria esse cognovc-

rint agere, tractare, consultare et concludere atque executtom demandare
adiuvare velint, sîcuti eos praemissis dc causu indubitanter seduloque facturos
esse omnino sperenuis et confidamus, idque erga eos oînni nostra gratia et
clenientia re;vîa recognituri , et oninia benig'na pairriKKjue auxilia una coHaturi

el cos nequaquam derelicturi simus. Sicuti cummuni consilio hucc et alia ne-
cessarla seu oportuna apte et dilîgenter proponere sdetîs. Quicquid autem

effeceritis, nos de eo quam primum certîores reddas.
Coliata cum prothoGoUo concordant Laur. Mag. not.
Theincr, Vmcmi HoMnacNlk SlttarHnt iDeridiMnulimn. Tea. IL pif. tj — 14.
Dlgitized by Google
581
CCCLXiV.
1551. MargrafiiIC) Ci7stti!iio scrie din Transilvania regelui Ferdinandii . cS Turrîi iSS'*
au intraii în Moldova i in fera-romnisc i , se apropi cu putere marc de 1 imiora.
Sacratissima cathoiica regia Maiestas domine clementissime.

litteris Maiestatem vestram oer*
Regina laabella ut antecedentibus meis
dorem reddidi heri ex Zaasebes vna cum lilio recesstt ut Cassouiam profi-
ciscatur ego eam Colosvarium vsque comitabor vbi conuentus indictus est
,
ut omnibiis rebus ad reg^ni istius defensîonem prouideamus, quo scilicet modo
passus et loca necessaria conmuniantur , victualia cumulentur, presidia dispo-

nantur, et vt rîcote armata mânu contra Thurcas insurgant: qul iam ut
Maiesti vestre dixî, Moldauiam et Tranaalpînam ingreasi erant, ac Themes*
warium uersus se apropinquabant maximo etiam apparatu quem prui fa- ,
ciam si episcopus debitum suum non pretcrmisserit cum enim ehis continuas ,
mutationes viderem quod negotium sine vila bona conciusionc in longum tra^
hdwt et duo oomitis Themenensia post recevum ab Alba Julia,

preierea
nuDtij ia Pago Thys (TOvts) ad Reginam Isabellam superuenerant serenhati
suc pprsuadondo vt Znsscbcs redire deberet et vlterîus non progredi nam
subsidium imperatoris Thurcarum propt- aderat, qui ip5;am in regnum defen-
disset et filium regem apellarei videremque preterea fratrem propter rumores
,
iatos Thurcarum in anîmo vexatum et dubturo, et quod consignatîonem corone

et accessum domini Andree de Bathor versus Thenieswar cum presidio sus*
pendebat , ac domino comissarios de rebns et mntationlbus istis male sentire
verendo etiani ne aliquid su|)eriieniret quod totiiin nc-ôtium , ac regine ani-
mum peruerterel, ad vltimum remedium deueniendum iudicaui , el sic episcopo
Georgio acceraito eîdem dixi quod si conctusiones renim istanim ita dini-
geret quod corona et regnum ad manus maiestatis vestre oon^;narentur
eidem policebar niatrimonium vnius ex serenissimis maiesti? vestr filiabus
cum jllustrissimi regi joannis filio; sperando quod maiestas vestra promissio-
nem^hanc meam si res celeritate concluderentur re ipsa con6rmaret, quo au-
dito, adeo contentus remanut, quod iilico intentionem conmutauit et parte*
matcstatts vestr serio amplexus est, et regina hoc intetlecto, suasionilMis co*
mitis Tbemesictisis aures non prebuit ut iter intermitteret , nec episcopus id
vt faceret consuluii, imo mihi promissil quod hoc scro coronam regni mihi
coosignare faciet^ nescio tamen st hoc pro certo tenere debeam, cum iam
plures sint dies qiKxl me in spem banc continue trahit.
Ex Torda dîe XXI lulij 1551.
qal nu nglu hm
^ j . by Google
582
CCCLXV.
I55l> '55 Gearge Martinvsiu , îocotcnentuliT refraia ala Transilvâniei , scrie regelui
FerdinandU, c tractârile pentru cedarea Transihantet s au terminatu, cr regina Isabella
a piedatil in mâii{le ooiminrilortt r^âli etriiia r*gaiuhti ungttrtsdl. In are ae aiU Ib-
trapatit t6t puterea i (âtfl liberutea regatului.
tSacradssima regia Maiestns eU.

Non frustra me toties meaiii fideliter inserviendi voluntatein M'' V.
recepisse gaudeo, cum fruetum quoque aliquem îam ex ea re M*<** V. per-
cepisse videam, quod etiam deinceps me perpetiio facturum sancte M** V.
polliceor. Itaque cum îam negocia M"'' V. per dei cleinentiam optime hic cori-
stituta Lssent, ct corona quoque sacra, qua reges I iungariac in imperiiim regni
istius inaugurri consveverunt et in qua apud maiores nostros omne robur,
omaisque Ttgtâ libertas consiatebat^ hodiemo die ad manus commîasarîoniro
M''* V. aaaignata eaaet; memor eram lîtterarum M*'* V., quibtn me hortaca
fuerat. qua ratione quiliusque modis principcm Thurcarum censum a M" V.
recepluruin iiidicarcm; cumque multa mecum ut in tali re fieri solet reputa-
rem, nec in re tanti momenti meo tantum consilio tidere possem, re cum
Qliutrisnmo domtno Joanne Baptista Gastaldo marchione de Cassano serenis<
simi principis et domini domini Maximilianî rîs BoSmie 61ii M"' V. carissimi
in bellicis rebus locumtenente, capitaneo gênerale et coniniissario M'-^ V. corn-
municata, ubi multa de his relnis inter i!Os collofjuuti cssernus, tand<;ni illc
dicturus, inquit, tibi cssem quidam , si lidem dares, le taciturum, Poliicitus
sum. Qui ita tnm mihi referebat: animns, inquit, M*^ regiae est ut ibi re-
gnum una cum sacra regni corona, arxque Themesîensis în potestate M'**
regiae fiierit, unarn ex sereni'^sirnis tlliabus s\iis Joannam noniine filio regîs
M'"^ regia desponsatura forct, Ouod ubi cognovissem , consilium de initiendis
ad principem 1 hurcarum cum censu orutoribus eiusmudi reperiebam , ut nihil

nune quidem illi de hac re ngnificarem, aed «mtli aliqua legatione et ad
hanc rem pertinente oratores absolveiem aHos tandem ad iilud nundos mîs- ,
surus per quos illi de hac re nunciarem

, legationem vero quamcunque in- ;
terim reperirem ,
qua unacum censu abeundum esî;et illam
nune oratoribus ,
M'' V. perscribeiem. Summa vero iegatiunis qua apud Tburcam tandem usurus
cssem haec mihi opportunum fore videbatur: Ctun serenissimum principem et
dominum dominum Ferdinandum rêm Romanorum etc. ex susioeptis cum
!\T'f V. induciis perpetuam amîcîtiam et pacem confirmase iudicarem. pxistima-
renique nihil me contra M'*" V. potentissimam lacturum, si alia quoque ratione

amiciliam inter M''"" V. potentissimam et serenissimum ipsum dominum Romano-
rum regem firmam et stabilem futuram redderem, hac potissimum causa fretus,
magma et multis tneis suppiicationtbus perfeci ut serenissimus ipse dominus Ro-
manorum rex filiojoannis regis unam ex serenissimis filiabus sui In matrimonium
daret; non ut hac occasione vel a M'* V. potentissima deiikere, vel contra ipsam
aliquid moUri vellemus; sed ut sincerius, maiorique propensione animi Mi* V.
L^ yui^cd by Google
potentissimae , et in solvendo tributo nostro et in aliis omnibus quae V. M"*»
potentissima nobis imperaret, serviremus, et pax ista publica tam inter M'»"
V. potentissiinam quam illius principis subditos nnagis reineri possit: iîlius
igitur regis Cassovtam mmc profidscitur, lide filiam regis sibi îd matrimonhim
principum more oopulaturus. Supplico itaque V. poientiasimae, âigmetof
filiurn regis solit sua benignitate prosequi, in eoque* tuendo omnem suara
erga iilum gratiam ostend(;re, quem deinceps quoque quemacimodum antea,
et fidelem et sibi per omnia obsequentem ser vum M'** V. potentissima reperiet.
md cogitata M'' V. placuerint, cupio a Mf* V.
Si igitur ista aitimi
fieri quae tandem nmiiî aliqua instructione et suos oraloras ad ipsum
certior ;
Thurcam mittere posset tinam ex serenissimis filiabus sui ad multas meas

,
supplicationes fîlio Joannis regis iii matrinionium collncasse, non quo atit pu-
erum e regno eiicere aut in aiiqua re illum W'-" V. oflendere vellet, quin-
potius iUud imprimis M>*» V. optavîsse ut poer sub tutela Illius constitutus,
quemadmoduin prius , ita etiam deinceps censum quotannis ilH solveret. —
Prudeni tamen omnia iudicio M"' V. subniissurus , si quid in hanc re esset,
quod M" \' probarctiir; ub! vcro duniiiius ccjmes
. 'I hemesiensis hanc M''» V.
in filium parebit ultru munitis M"* V. suaque cle-
regis gratiam cogtioverit,
meaci ofalationi Queoi nihilominus hortatunis sum, ue patiatur
eontentus erit.
ut sua opera res fîlii regis per gratiam M*^ V. în toto collocatae invertantur.
Quae propterea brevibus M'' V, perscribere volui, quod sciebam de omnibus
aliis rebus M"^™ V'. per diuninos comniissarios lieri eertioreni,
Et quanu'is suiiunam in rebus gereiidis prudentiam, maximum in dis-
cemendis controversiis iudidum, bumadtatemque qua fere omnes vîncit nn-

gularem illustrttsimi ipsius domini generalis prioribus littcris M" V. perscripsissemi
continere tamen non possum, quin plura adhuc in laudcm illius viri dicam
cum tanca fide i:aqiie sinceritate animi res M^'* V, ab illo curari conspiciam;
quod igitur unus iiic quietc, modeste, sineque armorum strepitu confecit,
non centum alii boc ipsum praestare potuissent, ut coronamt totumqne huiiit
regni împerîumnon tam ab aliis, quam ab ipsu solo domino generali Mi^V.
se recepisse vere statuere possit Deus ele. Tiiordae vigesima die mensis iufii
anno domini 1551.
Siudem Mdt V. taennijftiiiM
lidelta
Frattr Ge&rgius.
TArltocImi Tir. Ao. 1880. p«g. 357— 339- Originalultt la wchim inpoialS din Vicn*.
084
CCCLXVI.
1551. 1551. Mart;rafuia CastaUo raportez regdiii Ar^HMiidttr, c ngtaa ItâMU a
predaii ib mnile aale oordn* , MqpitniKi i KgatnM Upgariei.
iSacratissIma catholica Regia maiestas domine clementissime.

Spero tabellarium hune ad maiestatem vestram appulere prius debere,
quam ex literis meis precedentibos maiestas Vestra labores, tedia, suspectos
respeetus ^ dbputadones, que in tractadone ista processertint imdligat, de>
mum oimipoteiitî Deo placuit, quod omnibus contradictionibus et causîs que
contrariiim inducere potuissent remotis , hoc mane serenissima regina Isabella
resolutionem tandem accepit et mihi coronam ,
regnum ,
sceptrum et alia per-
tinenda ad presentiam reuei^dtSMmt episcop! Waiadlensis et cominariorum

maieitatis vestre in mambus meia consignauit hee verba iterum dicendo: ae
majestati vestr et in mânu mea qui eiustlem nomine eas acceptabam coro-
nam ,
regnum eiiis, propriam personam et rîlij consignare absque cogitatione
alicuiiis maioris sui bencftcij quam ut ipsam in protectione ,
tîliumque in hlium
et seroum aoceptaret.
Ego maieatatia vestre oonune ddem serenissime r^ne respondi, quod
cum coronam maiesti vestre dedisset, illam adeo bene colocauerat, quod
ex vna duas sibi comparasset, vnam enim cum hoc reujnum ex inhdeliani
manibus erripiat capiti suo imponit, alteram iilio suo imponcbat cum eius res
et statum in tranquilitate nepotem et fiatrem

reduceret et ipsnm in 6litim
traderet, maioribus mundi principîbus qui nuUo pacto ita hoc munere et lar*
gitione vinci patercntur quin eidem compensationem gratissimam ciarent, quam
serenitati sue indicare non poteram, dunec re ipsa medio serenitâtis sue uni-
uersum regnum in mânu maiestatis vestr peruenissct, hoc autem dixi re-
spectu tlloram toomruin qui adhuc in mânu oomitis Themettenats permanent»

vbt aliud remedium non habemus, quam illud quod regina prestare poterit,
serenita?; autcm siia dicit, quod si ipsa in personam comitem ipsum adire de-
beret curabit ut onmia in ditionem maiestatis vestre reponantur, quam sup-
plico ut per tabellarium proprium quavis diligentia me clementer, certiorare
dtgnetur a qua persona coronam maiesti vestre transmittere debeam, nam
epiacopus Georgius et regina vellent ut ômet illam maiestatem vestram
presentarem , attamen quietus non cssem donec in 7fiaiestaiis vestre potesta-
teni perueniret et regie Boliemi^' duminum meum de ea coronari ccrncTLiu
doniinus de Nadasd illam maiesti vestr ferre vellet, sed ego eius persona
hic plurimum indigeo; episeopus reginam assotiare vdlet sed curabo vt regina
ipsnm oret quod htc remanere volit, cum tamen dominus de Bathor Themes>
warium vt spero, tendet necessarium erit vt domirnis Nadasili ipsum comi-
,
tetur ,
episeopus etiam dicit quud ipse dominus Nadasdi dictam coronam eodem
itinere et duo eodem tempore seruitia facere posset, attamen non iibenter
coronam ipsam pericults que fiicile acddere possunt commîttere volem; sî in
istis partibus ô multum conmorari non deberem illam maiesti vestre por*
Digitized by Google
686
tare poMcm, si mihi manendum csaet illam etiam iu^ta ordînem maiesti
vestr transmktam.
Dicît reiierendissimus episcopiis quod miiltis ex causis deherent Poloni
bene et amicabiliter a subditis maiestatis vestre tractari, attaincn inteltigo
quod castellanus domini Percnni ,

qui Scanislaum Ligenzam Polunum neces-
sartum et afinem comitis a Taitiow superinribut diebus detinuerat , argenteam
pateram, pettam int^[fam vduti et atîas res quas regine Izabeile portabat
et dicto doinitio tune dcbent acceperat restituere noluit, non obstantibus li-
tcris mv.is ct s[)cctabilis ac magnifici domini Andre de Rathnr , ut illas oni-

ninu consigiiarc deberet , pruuideat in huc maiesUs vestra qiiid sibi coasultuni
videatur; ex Torda ai July.
THlnlâ âxtâmA: Sacratissime catholice nê Romanonim Hungariae,

Botoemi maiesti etc. domino meo clementtssimo.
MoawnMin coniiîalii ttuni TkiaqrlMunM T«n.l. M»—M'- OilgiMliiIllii aicMv* Imp, din Viem.
CCCLXVIL
1551. Gecrgt MarHntuiu »crî€ regelui Ferdinandu , c regina Isabella mul- t5Si.
ntesce regelui ,
pentru onorile militari , cc i le au f.tcutu trupele regule , când d(nsa i
fiulO seA a'au deprtaii în AlbaJulia. George Martinusiu adauge, cit reg na Isabella a
preda ti'i cor<5na Kcatulut itiicureactt io mânile comisarilorii in oraulii Viniuiu-de-susA din
Transilvania.
Sercnissima regina decima octava huius mcnsis Sebesio civitate Saxo-

num se movit Albamque Juliam eo die tandem omnium negotioromvenit, ubi
deo iuvante finis impositus est. Alba itaque dbcedens ab omnibus capitaneis
et reliquis M*^ V. iivKtibm, quî obviam serenisdmae reginae eîusqiie illustris-

simo filio veneram, honorifice magnaqiie omnium gratulatione excepta, de
quonim exhibita humanitate, quam ex summa M"* V. erga se el eius iilium
dementia profectam ewe indicat, serenismma regina turn pro se, turn pro
filio suo V. magnas gradas agit; ego vero humillimis mds obsequiis et
perpetua fidditate M'^ V. banc erga serenisstmam reginam et eius filium grn-
tiam inserviam. Ad vigesimnm primum aiitcm diem eiusdem mensis cum ad ,
oppidum Felvincz appulissemus, ibi sacra regni ilungariae corona ad manus

37i399- Uocuuciue. VuL IL PariM 4. 74
Digitized by Gopgle
586
dominorum commtssarionim M*>* V. per serenissiniani reginam tradita est. Do-

miinis conies Thf;mesient;t<; qiiatuor hîc nuncios habiiit; quamvis alîqtiantuliiin
a nobis dissideat, taiDen non diffido quin haec quoque res, quae cum eo in-
teroedit, optime componi possit. Coleavarini proxima dominica comitia paru-

cularia per sercniaaimam regmam indicta celebrabuntur, ea giatia ut domini
regaîcolae a iurameato quod ipsi serenissimae rrginae et (îHo suo praestiterant,
seipsos absolvere possint. Reliqua ex litteris illiistrissimi generalis M'"^ V co
piosius cognoscet. Deus etc. Datum ex oppidu Felwyncz vigesiina prima die
mensi» iul» anno 1551.
EixMlein sacralitsiinar Mii» V,

Sdelit
FraUr Gwrgius
fîseefut Waradimsis.
TiUVtMAm Tir. An. iSKo. |nv. 940. Orlcmaliill Ki anMwi iMpcHalS •Hn VîaiM.
cccLxvm,
155'- '55' Regele Ffrdinandu , sftuesce pe George Mariinusiu, locotencntulii re-
<Â\\ alu Transilvaniei, ca împrcun.l cu Petru I'ctruvici corniele Timijdrei, ae trimiUI o
legaiunc la sultanuia turceac, i ae-i pltâc tributulfi.
f\'ic-nnae) Dic penultima julii 1551.
\ûck] autem devotio lua de legatione ad principero Turcarum mit-

tenda nobis signiiicavit, licet perspidamus eandem devottonem tuam totam
rem dîlîgenter et fidditer perpendisse, quum tamen ex iis, quae jam antea
de hac re devotiont tuae scripseramus, et îpsa nobis respon<lerat prindpî ,
Turcarimi per nratorem isthic nostrum tiunciaverimus pacem et înducias ctim ,
inagniludine sua initas a nobis firmiter observatas fuisse, tam in absentia,

cum viddtoet contra regem Persanun bdluin gereret, quam praesenda ma-
gnitudinut suae, altis etiaro rationibiis observatae pacis ostensis. Ddnde cum
in regno Traossylvanîae quaedam dtssadia anno elapso exorta essent, ac Bassa
lUidctisis , i>on attentis induciis, quae continent, quod ea, qiiae in manibns
chri.stianuriim tempore initarum induciarum erant, in eorundem manibus du-
rantibus illis remanere debere, et e converao ea loca, in quibus Turcae armai
inorabantur, cum sui 'pertînentîis ab ds etîam padfioe pomideantur, contra
îpiam Traiissytvanîam movisset; ipsae tamen difiierentiae in praesentem usque
annum protractae essent in praejudiriiim christinnitatis, visum fuisse nobis in
ca re no.s intromittere, non tamen in praejudicium aut ofTensionem magnitudinis

suae, nequc contra praedictas inducias; rem itaqoe sic iransactam esse, ut
secundnm tenorem ipsarum indudarum Transsylvanîa in manibus christianomm
Digitized by Google
687
remaneret ; et proinde nos sermam reginam pro dote et conradote sua ejtisqtie
ill. ratkme patrimonii sui oontentaiemus,

fiiiiun vero nobh» juxta te- rûm
ttorem tractaius cum sermo quondam rege Juanne initi relinqueretur. Id quod
unîversis statibus et ordinihius intplligenlibus nimtnim
,
id non esse contra ,
magoitudineni suam , et annuum censuni per-

quod eidem nos quoque solituni
solvere vdlaniis , placltum et probatunt enet.Quare ipse orator noiter deberet

apud mag. suam instare, ut tum atieniu praemrâsis rattonibus, tum etiam quod
regnum îllud nobts alioquin jure haereditarto pertineret, quo magnitudo sua
inducias etiam quo ad îpsatn Transsylvaniam nobiscum prorogare velit etc.
Cum ergo haec praemissa, uti diximus, principi i urcarum nunciuverimus,

videtur nobn ueeeasarium, ut devodo tua cum statibus et ordtnîbus, atque
etiam, sl fieri posset, una cum comite Themesieasî kgationem ad ipsum prin-
cipem Turcarum expediret, et praemissis conformia narraret, una cum obla-

tione census pro tempore praeterito et decurse, ne scilicet contrarietas apud
cum proponeretur. Possc auiem nune hoc amplius proponi, sicuti etiam a
m>bis minc denuo proponetur, quod nos etiam «ermae reôae filto unam ex
aermis matrîmonîum promîserimus» et quod nos illum semper

filiabus nostris in
tanquam charissimum filium bene et paterne tractaturi ac magnitudini suae ,
in fiitunim etiam ratione Transsylvaniae censum tira cum alîo munere hnno
rario ratione induciarum cum ea iuitarum, si eas nobiscum prorogare vellet,

persohituri simus. Quare devotionem tuam clementer hortamur et requirimus,
ut rem banc îla dirigere velit, ut evitata contrarietate, nihilominus s fieri
queat, prorogationem induciarum hujusmodi obtJneamus, quo illis durantibus

res omnes eo rectius constituere et firmare , loca necessaria comtniinire et
alia ad futuram defeiuiionem neccssaria tanto njelius providere valcamus.
Coltatus cum prothocollo concordat. Laur. Mag. Not
Thdacr. V«icni MoaiiBnM SImrocMt «ntridiaiMHiua. T«b. U. |Mg. 15— it. INn pvMWilH In coMn
calrii M «M pc Q. tUtdauâa.
CCCLXIX,
1551. Gtorgt Martinusiurdg de nou pc regele Fcrdinatuia sc înduplece pe
i^de Pdoaiei ca se creexe dificaltS^ voivtAttid di» MuUafom^ ia ca le »u se p6tS
ocupa cu oeitiiiiiea Transilvaaiei.
Sacratnsima regia Maiestas etc>

Litteras M*** V. sacratissimac vigesima huius mensis datas ciusdem
mensis vigesima quinta die in Ko!os\ ir arcepi , (tx quibus intelligu ad omncs
mcas litteras M'^" Vestram clementem et benignum responsum scmpcr dcdisse;
idque re ipsa cornpertuni habeo; dum enim nupcr M" V. scriberem me ad
una» litteras nuilum respoasum habuisse, interim litterae M''* V. ad me alia-
tae sunt, quibus cumulatissimum ( i l'Cnignnm rcsjionsuni M"' \'. liabni.
OuocI ad hei^lerbejji in .So;iiiia iDiliturn cuacii(jiiem auiiiet . M*' V. ea

tiiin quae per exploratores acceperam , intimarc curavi ; nune vere intelligo
eunt inter Nandor-Albam et Samandriam cum copiis d«scendisse; non absre

igitur sed e.x necessttate a V. decrttuni est ut exercitum pro defensione
regni et siibditrinmi stioriim augeat. QuemadnujJLim ciiim M"" V. liadenus
quoqiie |)riiJeiUti el stmliose de otnnibus rebus etiaiu praeter nustrain expe
ctationcin consuluit, ila et deinceps, quod ad defensionem huiu.s proviuciae
Transilvaniae et regni Hungarie attinet, paterno et regîo animo provîsuram
nihil dubitr). Quod quidem ad officii mei raionam attinet; nihil est quod am-
plîns in vita mea cuj'iatn, qrîam nt in serxiiio M' \ . et reipublicac chrislia-
nae ultiniam hanc actatein meac senectutis bunesie el cum reipublicac utili-
tate absulvere po.siiim. Cum

quod impriinis a deo optimo maximo
enim illud
fieri optabam, benignitate et gratia M*" V. singulari coosequutus sîm, aere-
niasimisque roda îstis M'ii>"*ex benignitate M"' V. omnia pro voto oontigerint:
quid est tur magnopcre vîtam hanc expetam? Jam enim et aetate et ingenio
ac sensibus deficio. yuaiiLuin tamen virium superest, totum id servitio V. M***
ct reipublicac christianac addixi.
Homines domini oomids Themesiensts hodie apud nos fiierunt, quem
intelligo denienu'a et ^'ratia M*'* V. iam optime conteatum esae. Nec ampUus
obsiat . qiio minus et Tbeniesvar et arces relîcjuae ac tota pars ilHus terrae
in potestatem M''» V. sacratissimae veniat. Superest tantiun ut M'»* V. de
conservaiione et defensione totius rc^ni curam habere dignciur.
Jam enim ex
gratia dd totum regnum, Hungarîae et Traoailvaniae, M*» V. ia manibus
sui habet de quo dens optimus maximus laudetiir io saecula.
;
Arcem Deva iam in nostris manihus habemus, dominum vero Andream

Bathori ad occupationem Tliemesvar, Solymo!>, Lippa, aliorumque artium,
quae in partibua înfisrioribus sunt, misimus.
De Episcopatu Transilvaniensi proxtmis M" V. suppiicaveram litteris
ut domino Francîsco doctori conferre dignaretur, M"" tamen V. ob certas et

proIi.il lilcK rationes ad tempiis flîtTerendum esse voluit; dignctur itaquc M«" V.
inlortnationeni dare, quid de adniinistratione episcopatus istius faciendum sit.
Scripseram Nfti V. ^ de vaivoda Moldaviensi ut serenissimum regem

Poloniae ad fateacendum illi negottum Induceret, quo magia ad fidelitatem
Mi<* V. perdud posset, M" V. nune quoque supptîco, ne quid omittat; cum
enim îiiinr ir.tfr pos motum et dissensionem esse audiam , faciiius ad hoc ipsum
mduci posse contido; quamvis Moldavus ipse per iniernunclios suos, quos
saepius ad me mittit, ofTert se ad omnia, huic tamen geni propter levitatem
ingenii non prorsus credeadum est.
fîerenissima regina omnia quae facere eam oportuit iam praestidt et

cum in dies gratia ct clementia M'" V. cumulri seipsam nnacum illiistrtssimo
eiub filio videat, paternumque aninum M"' V. erga se cognoscat, iam in ele-
mentia M"' V. ita acquievit, ut nihil amplius sit niai ut pro salute et conser-
Digitized by Google
689
vatione M''* V, deunt optimum inaximum precibus et oratiombus suts iu-
giter cxoret.
Ubî M*'* V. me quoque ex gratia et singulari clementia sua amplioribtts
honoriVjtis qiiam dignus essem decorri ciipiat, orationibus ad deuin oplimum
, ,
maximum omni lidelitate et obsequio perpetuu inservire studebo.

assiduis ac
Quamm ne istis quidcm lionoribus, (juibus tam M*** V. praeter mcritum be-
otgnissime afledt, dignum me esse iudko, quiequid tamen conwcutuis sum
vel consecjuor solius gratiae M"'» V, trîbuo.
hortatur me M"* V. ut negocia omnia ita dirigerc
In calce cpistolarum
velim quo hostium conatus aut avertunlur aut viribus reprimantur. Quid mihi
,
de avertendo faoste visam est, proximis liUerisM*' V. scripsi de intromtttendo

vtdelicet censu et rationibus quibusdam Thurcae. proponendii nec dubito quin ;
huic rationi acquiescat. Si unien M'" V. aliud meliiis in his rebus iaciendum
esse iudicat, prudeni consilio M*'* V. conunitto et gratiosam rebitioneni a
M"* V* expecto.
Castram Almas credo V. hactenus innotuîsse Paulo Bank pro octo
roilibus floreais per serenîssimam n^nam impignoratum fuisse quam {sic) ego
nune restituia summa illa pecuniae redemi. St igitur M"" V. buna voluntas
fuerit, dignetur arcem istam ;id tempim in manibus meîs concedere. Cum enim
in publica via in ipso aditu regni sita sit, vel propterea ut de illis qui in
hoc regnum întrant vd exeunt sdscitari posstm, nune prae manibus me» esse
iMoasarium ducerem. Si tamen M" V. alia viûntaa est, esc quod contra nM
M*^ V. voluntatem fieri optem. Deus etc. Datis Cblosvarini ultima die mcnsîs
iulii, anno domini 1551.
fiddk Hcritor
Fraitr Gtorgius
îseofius Wafwtiensis.
ToticiMtluu Tu. Au. iSiio. {Mg i4j—
CCCLXX.
1551. Me&mH, bcglerbegulQ României, invit pe George MartimitiH »c fie ere- 155I'
dinciusii sultanului tiirccscu, >i i face cunoscuSil, c?î ilrnsnhl înainte?;! cu trupele turcesci
^ va trece Dimflrea pe U Petro- Varadinii, cr la Scghcdinu sc va uni cu Ttarii, cu

M«Uavenii, cu trupele dela Vidina i dela Silistria.
Iljxemplum liiieraruni beglerbegi ad reveraidissimum dominum.

Monache, si fidelis fs, scribo pacem et henedictionem ; si vcro înfi-
delis, indignationem et oppressionem. 6ciai> me cum valido cxercitu venisse
Digitizea by VoOOgle
690
et nune Daniibiuni traiicio ad VV'aradiuum Petri ; aiidiu autciu ic ex rcîiu

illo Germanos in regnutn
tributum potenteossimi caesaris ordinare, aed et
intiane et Andream Bathory Lippam uigrasum esse audunus. Cmusmudi au-
tem inendaciosum tmim factum hoc est; cum ne AK chaus hactenus rediit,
net tii <iiiicquam nobis significasti. Nune vero mandatam potemissimi cnesaris
ad te missum est, iranslatuin in linguam rascianam unacum tneis litteris, et
quemadmoduni în Htteris caesaris tibi initmctum est, saepe nos de omnibas
rebus certiores faciaa et Germanos e regno expcile. Ubi est fides tua, iura
mentum tuum ooram invictissînio caesare prestitum? Datum terdo die mensis
augusti.
Litter.os autem ras>cianis litteris scriptas ad nos mittc. Nune vero mi-
simus ad te hune chausum Isaa. Penea nos sunt nune trigînta eanchaki, octo
millia ianicheronim. akandlianim oentum millia , ex altera vero parte nmuihii
versus Cibiniuii^ veiiiiint septuaginta millia Tartarorum et Moldaviensis et Bo-
duniensis et Derenteriensis zanchaki ,unacum istis Zegedini coinenianuis
ut
Et hune Izaa chausum isthuc immorari nou dcbeas, sed quantprinuiin, data ci
relatione, ad nos remîtte.
rciieltti l-'eciliMUMM.
CCCLXXI.
[$51. 155]. Kegde FertUnajutâ, &oe cuootcutfi papei UI., Ii^
in umia tractatului c
încheiata cu regele loanii Zapolya, t in urma înelegerilotrti avute cu regina laabdla,
dinauia a luatfi Transilvania sub ascdtarea $i domnia aa.
B
Non
eatisnme
potest
ele.
non esse notus Sanctiti Vestrae aflRictus iile rerum status,

quem regnum nostnim Himjfariae tam propter immanissimos potrntissimosqt:e
christianae fidei et religionis hostes Turcas eidem regno vicinos, quani ob
intestina r^nicolanim dtssidia et contentiones, quae hostîum vires auxerunt,
iam multos annoa austînet. Quare inter {durimas graviasimasque nostras eîua-
dem re|î defendendi et conaervandi v^Jias et sollidtudines haec non pos-
trema semper nobis fuit, ut regnum ipsum ad unitatf?m et roncordiam rcdi;-
ceremus. Cum itaque post plures variasque eiapsis temporibus ea de re facLai»
tractationes hoc tandem anno superiore essemus oonsequud, quod reverendis-

simum in Christo pairem Fratrem Geocgium episoopum Waradiensem, qui ab
obitu serenisBimi quondam Jcannis Hungariae regis gubernationem partium
regni Transsylvanarum teniiit ac eiusdem regis relictae viduae serenissimae
reginae isabellae eiusque illustris iilii tutelam gessit, non aiienuin esse vide-
Digiiized by Google
remus a concordia eorum aomine nobiscum îneunda, atque imitate in regno
constituenda cum nimirum cognosceret id nod solum ad dusdem reginae,
,
ipsiusqiie filii (siquidem honestis con Jiiionihus et mediis a nobis contentarentur)

commodum et securitatem, sed etiam ad regni Mungariae defcnsionem, reli-
adeo universae chri-

gionisqtie et iidet christianae in eo conservationem atque
stianitads beaeficiummaximopere spectare pertinereque. Nos sane tune elsdem ,
dc causis nihil non fildendum, subeundumve nobis esse duximus, ut concor-

flinm huiusmodi iniremus, qua mediante nobilem illam Transs\ K aniae provln-
ciam, situs et loconan natura muaitissimam et alioqui ad nos unquam Hun-

gariae regem, vigoreque tractatus cum eodem quondam rege Joanne îniti
pertlnentem in mamia et potestatem nostram reciperemus divinoque auxilio
mediante defenderemut, ne Turcarum împerio tam insignis provincia subiice-
rctur. Missis igitir eam ob causam siiperioribus diebus in ipsani TranssyKa-
vaniam quibusdam commissariis nostris cum nonnuliis copiis et gentibus, hoc
tandem divina benîgnitate hactenus eliectnius, ut inter nos et ipsam serenis»
simam r^nam Isabdlam pro se dusque illustri filio concordia honestis con-
ditionibus mediaittibus, coierit, noaque eandem provindam in fidem et obe-
dientiam nostram iam receperimiis , non solum reginae et episcopi Waradiensis
sed universorum etiam statuum et ordinum bono accedente conseosu et voluntate.
Haec autem propterea S*^ V. cammemoravimus ut eo magia suprame-
morati episcopi Waradiensis non solum de nobis, sed de tota christianitate
egregia, illustriaque benemeriu eadem S** V. cognosceret. Nam non possumus
non fateri, cum turn authorem huius tractationis fuisse, turn in ea ad hune
exitum perducenda ita se assiduis studiis et laboribus gessisse ,
tantaque hde,
constantia et prudent» bane duistîanae reipnbGcae causam promovisse, ut
eiu» optimis consiliîs et auxiltis oonfectae rd laudem pro maiori parte tribu-
endam esse censeamus. Jam vero an in hîs îdem episcopus Waradiensîa de
republica christiana benemeritiis sit , S"" V. per se facile diiudicare potest.
Audimus praeterea ab iis, quorum Ades et probitas est nobis perspecta, eum
in veteri, ortbodoxaque fîde et religione nostra chrîsttaoa ita, uti ddiet, con-
stantem ac sanctae istius sedis apostolicae olMervantem esse, omnibusque
quibus poBsît modifi tan religionis diristiaiiae, quam audioritacb apiMba^ss»
defensionem contra earum împugnatores acriter susinere et promovere, et
quod deoique non minus in diviois ofAciis, quam in alii« etiam piis operibus
exeroendis ita se gerat et exlubeat ut boni fi<teli8qne antistitîs muneri non
deose videatur. Cum nos igitur eundem
episcopum Waradiensem propter
praedtctas ipsins eximias virtute* ac praedara de nobis et de republica chri-
stiana Ijenemerita maj^nopere dicrnum esse iiidicpmns, qni a S'* V. cardina-
latus honore et dignitate condecoretur, idque turn propterea ut virtutibus et
benemeriiis sui condignum omamentum nostra îirternssione consequatur,
atque adeo animi nostrî erga se gratitudinem perqfNciat, turn ut magis ma-
risqtie ei sua erga $'*"* V. et sanctnm scdem apostoUcam , ac nos et rempU'
blirain rhristianam cnmulaiuli Itenemerila, iusta ransa praebeatur. praesertim
t:uni sit cotiHtitutis n nobis in provincia illa locunuenens noster, in qiio qui-
drni officio eiiin S" \ . nubis et toti christianitati diligenter et iitiliter servi-
502
tunim esse omnimo conMmus, propter eius prudenttam, suinnram iudiciuin,

magnamque renim illarum experienttam, qua tllum pollere non obicinre co-
iGfTiovimus et re ipsa experi sumus. Quaniohrem praemissis plnrîmîs ofravissî-
misqiie causis permui, S'*™ V. obnixe hortaniur, roganuis et obsecramus, ut

memoratum episcopum Waradiensem ad nostram intercessioiiem primo quo*
que tempore in reverendiMimonim Sanctae Romanae Eccleaiae cardinalium
numerum cooptare, eoque honore, dignitate et praeeminentia clementer exor-
nare dignetiir. In quo S"" V nnn solimi nos sibi aîroqni devinttissinio.s îong-e
devinctiores reddet benencioque singulari aftkiet, sed etiam per id regni notri
Hungariae defendonem atque adeo fideî et religtonis nostrae christianae cau-
sam et erga V. et scdeni apoatolicam otuervaotiani plurimum procul
dubio promovebit, sicuti S**"" V. pro sua sapientia haec diligentcr considera*
lurain atque adeo hule nostrae petitioni beniq'nnrîi assf-nsum pracbituram esse
iam nune nihil ambigimus, cuius paterno aniori ct benevolentiae nos humiliter
et obecqtiiose commendamus. Datum Viennae die quarta meas» augusti anno

domini MDLI.
Pi' dosii: Kxf»mp!iim l:ttrr;iriini s. Kornnnnnini rei^nae M"'- ad summiTm

pontiticem pro rev™" domino i-'ratre Georgio episcopo Waradiensi datanim.
TBrKndni Tir. An. itto. pag, 146—348. Cogiis eoilcmiianiril.
CCCLXXII.
1551. 1551, Gforgt Mariinusiu raportcz regelui Ferdinand , cit regina Isabella a
liberatu pe toi Ardelenii de obkgainfintulu credinei fa^ cu diiua, ^\ fa cu fiulu seu;
cr margraftilu Castaldo a amintiii, d
regele Ferdloandil va da pe o lîdt a aa în daiftorie
dupft fiuia r^nd laabdia.
kSacratissim:! re^ln Maiestns Druriinc Clementissime ' Nullae mihi lit»
teme a Majestate vestra redduntnr ,

quae non uberiorem , multisque tneritîs
atmutat»nn gratiam lemper adrerant. Quid enim vd ad oondhtonem cum aumnia

dignitate conjunctam, vd ad tutelam Serenissimae regînae, ejusque iUuatrâ-
dmi liltt, qua omnis securitas inest, amplius a tiobis expeti poterat? ut
in
plane <lesidtîrio tinn mec. tuni ipsariini Majestatum ac aliontm niultoruni ,
abunde a Wajestaic vestra satislacLum esse vitierctur ,

unicoque hoc beneficio
conteni, de gratitudine tantum cogitandum, quibus modis nos
nobis erat
aemper memores tantorum beneficiorum Majestas Vestra agnosceret. Sed quid
non cffidt perpeluum Majestatis \ n de ahis bene merendi studium, aut
quo se non ev^^rit i!(a nuinifica et lil)t:ialis voluntas- ut neinincni Irtstem ab
.
ejus conspfxlu ciiscessisse viderim, qui se totum in j;ratiani Majestatis Vcstrae

contulisset.
Digiiized by Google
Quod cum maâ
aneveratume de Majestate vestra piaedicarent,
alii
acddit nune bendicio Dei, ut haec ipsa taus ex efftiaa î» SereniMimam re-
ginam, ejusque filium benignitate, per nos quoque magis conspîcua redderc-
lur. Itaque cum jam ciirni'; omnes Serenssimae reginae ad discessum ador-
nentur, et ad sextum diem istius mensis iter institutuin ingredi vellet, regni-
cohsque omnes ab ea fide, qua atbî« ejusque fiUo adstrieil eram, coram
illustrissimo Spectabtiique ac Sifa^tfico Domints, Joan. Bapt. Castaldo, Mar-
chione de Cassano, Serenissimi Principis, ct Domini Domini Maximiliani re,ns
Bohemiae in rebus hellicis Locumtenente, Capitaneo generali, et Thoma de
Nadasd, Gstnite Comitatus Castri ferrei, Judice Curiae, Capitaneo supremo,
et Cofnmissariîs Majestatis vestrae liberos fedsset, laeto statim hanc rem
tnmcio Dominus ipse Castatdus exceptt, coramque reignicolis în confirmatiooem
perpetiiae voluntatis Majestatis \'(:strae prga pupriim reîum , de desponsa-
tione Serenissimae filinc MûCst itis \ estrae verlia tccit, ac ut omnia illa rata,
et tîrma faceret, puerum, dau. illi dexira, ainplexus, paterne ilium exoscu-
latus est, quam rem tanta hominum gratulatio sufasequuta est, ut voces eo-
rum ,
quae deo pro tantis beneficiis gratîas êrunt , praeter illos, qui nomine
regni illius, verba , diserta oratione proscqiiuti sunt, apertc audircntiir. Htuis
ig"itur ipse liane Majcstatis Vestrae pictatem sua clcmcntia rcmuncretiir , per-
petuisque, et non fugacibus bonis Majcstalem Vestram turn in hac, turn in
futura vita, exomet, et quamvis m consequuta dîgnitate ipsarum Majeitatum,
mihîque per omnia satisfactum esse judicarem, praeter meritum tamen meum
evenisse video, ut niajoribus me quoque sempcr beneficiis Majcstas Vestra
ornare non desinai, quam Majcstaiis Vestrae erga me clementiam perpetua
fidelitate Majestati vestrae domino meo clementissimo inserviam.
Mentor autem sum eorum, quae de Principe Turcarum Majesiatî Ve-
strae scripseiam, eam igîtur ddnceps sententiam et ipse in scribendo obser-
vabo, ut meae quoque Htterae a Majestatis Vestrae Ikteris nihil differre vi-
deantur
Quod autem binis jam litteris de illustrissimo Domino Castaldo Maje-
stati Vestrae scrîpsi, hoc idem etiam nune de ejus integritate, et prudentia
Majestati Vestrae confirmare possum, unicum illum exstitisse, qui res omnes
incippret feliciter. longequc felicius moderatiune illa animi sui cuncta trans
igeret. Deus t)pt. Max Majestatem Vestram sanam et incolumem conservei.
Colosvarii Septima die Augusti , anno Domini 1551.
SacwiiMimM Ma^cMati* Vc*me

ra«ll$ Servilor
Fraier Gwgi«s EfisMpus Varadimsis.
Itsy, E|>iiiotac proecnim H—gariar Fon . IU p*e. tjj— 378.
37499. OocwMHt*. ViiL II. Farica 4. 76

CCCLXXIII
1551. Gfon^, Maninusiu sciie r«g«lui FerJiiim»dii , cS prefecii ettfii SeiiueU'
htt âv chienutii pi- top ,\iliagii din comitatele dinedee de se vinS cu carele loiH,Un,
ca ae repareze cetatea Solnocului, i fiindu c.1 iobagii din comitatulU Bihorului de abm
s'au intotsîl diii resboiO, i au se îngrijcscii de esistenta familielorfi sale, den^lii râg
pe regele I-'crdinandu se trimit.1 pentru rcpararci cetii Solnocului vre o mie de «Smeni
dîa Morav».
IVaefecti arcis Zolnuk iniserant aU comiutus cis Tibtscuin qiii sunt

turn M*^ V. tiim suas 1itt«ras, ut onrnes «olooi istorum coniitatuum ad aedi-
ficationenv istius ards quam primum ad mandatum M"* V. una cum eoram
îuinentifi ad tnss vd quatuor dies istfauc irent. Cumani quidem et in comit
tibiis arcî illî vicînis sunt, facile eo ire jyossunt. Kx comilatii tamen Hiho
riensi et qua remotius ad Zolnok sunt, impossibile est ut eo veniant, tuin
qwid nuper tantum « bdlo regressî non ita pridem consediisent, turn vero
propier anm lempus, quo quîsquam cumnlaadîs rebus ad victum neccMariis
intentus est, quibus se, coniugem, liber<.s et exercitiim M"» V. in annum
al<*re posset. quos non minus et metus hostium assidue in officio esse cogit
inceri qua hora iterum, ut sunt nune tempera, arma contra hostem suine.rc
cogantur; de quo ex litteris spect. ae magci domini Andreae de Bathor, quas
ad i1[ustria»mum dominum generalem dedit, IVI<« V. cerdor fieri potest, ut

longe maiori praesidio hacc terra indigere videatur. Ouapropter cum et loci
t:tiua intercapedo, et assiiiua ex conattbns husiinm irepidatio istos ad Zolnok
ire prohibeat, si M" V. videbitur forsitan non erit inconsultum, si cx Moravis

miile homines dus rd peritos ad aedificatîonem arcis ilUus M** V« adhibuerit
qui et pro praesidio d necesse erit* ki absolvendo ^»ere utiies esse po-
ternnt, quorum iabore hi aliqua contributione ad solutionem iuvarent.
Illustrissimus atitem d<jminits Jfiannes Baptista Castaldus etc. tenet mi-
lites sub ea disciplina, qua decci ;
supplico igitur, dignetur M'" V. servare
ipsum in ea reputatione, quam et dignitas Mi>* V. et illius oond&io expostutat.
Hodie sereitissimam r^nam recta unacum illustrissimo dus lilio Qts-
soviam profecturam honorifice ad duo miiliaria de Colosvario dediixi , vit de-
inceps ad solii?; tantum M'" V. negotia nos attentos esse deceat. Deus etc.
Colosvarini octava die augusti anno domini 1551.
KiMtlcm M-ti* V. ncnliMimu

Bdcli» •cninir
Fraier Gtorpns.
Digitized by Google
006
CCCLXXIV.
1551. Keyelc Iu titinidiiJii rts|)uinJc lui Grorg-f 3fintiiiuMu . < .ii VlI f.icc dcinCT- 155'*
aurilv ncccî pc in|i<i regele l'ulunici , în cc privcscc pc i'otvotiuiu din iMuldi/va.
fêrdinandus etc.
Reverendissime in Christo pater Ad hinas Devntionis Tiiae succesivo

tempore nobis reddilas litteras, nempe de ultima niensis iulii proxime praete-
riti de septima praesentis mensis august! nos hiscc unis demeiuer nune
et
reapondeodum duximu». Et quod iiiprimis Tua oatendit, cum iam serenb'
simae regioae et ilhntri eius filJo omnia pro voto oont^[iMe videat, se iam
niliil inatjis expeterc ,
quam ut in reliquo vitae stiae tempore, quod totum
uostro et reipubiicae christianae servitio plane addixerit, suum in ca re ani-
mum magts nkagisque notum et testatum fadat; nobis sane id longe gratis-
simum accidit et vidasim D"' Tuae hoc certo penuasum esse volumus, quod
serennsinuutt reginam spes, quam îo rebus snis et tl]u8tri8 ipsius 61ii in mostra
clementia reposnit , nullo iinqiiam tenipore fallet neque etiam ,
uam I l
studiorum, sollicitudinum et laborum poenitebit, <]uos in hac totius reipubiicae

christianae causa subire nom
quoque indesinenter pcrfcrt,
dubitavit, et nune
prout fiostrum plane patemum erga ipsam serenksimam regîmun, iUustrisque
eîust tmo et nottrum filîum, anjmum ita iam declaravimus et testai sumus,
ut ne minimum quidem cuiquam ampliiis de eo diibitanduin sît. Quam bcni-
gnam autem L>'"=' Tuae ornandae et dus dignitaiis aniplilicandae curam susce-
perinius, id D*'*' Tua a spect. et mag*° marchione Cassani etiam latius cog-
nosoet, fiwturique sumus et praestaturi in posterum quoque omnia, quae eximîa
et praeclara I>>* Tuae benemerita a nobis iu re suc exposcunt.
Quod aiitem D"" Tua nos nonnisi fideliter pt pnid^nter ad rejifni , quud
iam plene in manibus nostris existere scribit, delensionem hortatur, nos iam
talem de eo curam suscepimus, tamque sollidte dies noctesque in hoc ver-
samur t ut regmim ipsum ac fiddes istos oostros demeni et paterna defen-
sione nottra nequaquam deseramus. Hoc a D** Tua magnopere petentes, ut
cum praeter spem et expectationem nostram aiidiamiis (nam ex litterîs D"**
Tuae longe mdiora cognoveramus) comitem I'hemesiensem adhuc a sercnis-
simae reginae votis et consiliis dissidere, velit eadem Tua una cum me-
morato marchione Cassani et aliis eomissariis nostris eas inire rationes, qmie
utiles et neceasariae vobis visae fuerint, ne tanti momenti loca in mamis ho*
Stium cum summo rrgni discrimine perveniant.

Quantum ad episcofiatum Transsylvanienscm attinet, decrevimus ut
interim donec eundem episcopatum digno alicul viro ettaro D™* Tuae condlio
accedente conferamus, îllius fructus et proventus ad neoessartas iocorum for*
tificationes admînistrentiir ,
prout I)''" Tua oonsuluit et nos ea de re latius ad
praefatum marchionem Cassani scripsimtis.
Quae D"" Tua de vaivoda Moldaviensi nobis consuluit, probe intel-
lexirous ac si quid apud serenissîmum mgem Poloniae effîci posse cognove-
rhnus, id AOD negligemus.
!>e arce Almas tam antea clemcntcr comniisimus praefato marchioni
Cassani, ut cum D"« l ua nomine nostro ageret, speramusque D"*" l uam

clemend oblationi nostrae iam aon gravatim acquievine.
Quod nobis vcro posterioribus Utteris Tua de omniuin statuum et
ordinum laetitia ex eo concepu aigntficRVÎt, quod illustm ducem Joannem
in filium nostnim suscîpere non dubitaverimuî? publica eius rei per marchio-
,
neni Cassani nomine nostro ostensa signihcatione et testiiîcatione, nobis id

gntissimum foit audire, cum plane confidamua ex ca ra- defeosionmi regni
ptiirimum adiutam et promotam esse. Et proinde lîcet de I>* Tuae summo
studio nihil dubitûs» pro more tamen nostro, et ex magno defendendi et
conservând! repvi i<?ti'us et fidelium subditorum nostronim desiderio eandem ,
D""" luam ciemcnter hortamur et requiritnus, ui praesertim nune, ex quo de

hoatiuni adventu rumores dissipantur quamvis per exploraliooes ad nos allatas
,
speramus eoruin vires taatas quantae dieuntur, contra nos esse oon poase,
cum tamen contemni non debeant, velit ita se gercrc et exhtbere, quemad-
moduni de 1)""= Tua nos confidimus et una nohiscum omnes reipublicae chri-
stianae saiutein ct conservationem cupientes conhdunt et expectant. Nihil dif-
fîdens Tua, quin nos omnia quae ad regni illius auxifiuin et subddium
ian deerevianis« qnanium poaê foerit, aooderaturi «mus. Id quod nos ei^
jynen Xuam omni regia clementia recognoscemus. Datum in noatia dvitate
Vienna die XilU. oiensis augusti aano domini MDLi. etc.
Ferdinandus mp. Ad mwtei» r. M-iii imniriaiii
7. Jonas. D.
yitecaHceiiarius.
y ^mUmu mp.
TiMteclau Tir. An, iKSo. IK4;. 35 a— a Jj. Urigituia.
CCCLXXV.
Gnrge M*rtiiitis*K face cuiKWCUtQ regelui FerdbumM, a trimislt unii d
legaii specialii la voivodnlil MotJin'ei cu scris<5reape circ o trimite rcpclc. In urma
i
acestei legaiuni voivodulu a proniisil, c

va (ace tdtc, ir pentru a da unii rcspunsii
nl predftii, dtoraln a trimieii fn Traoailvania pe mitropoHtulif 91 peund boierii} de frunte.
tâcratissima regia Maiestas etc.
Ad ternas iam fere Ittteras meas nihil M'** V. respondit* cutus quidem
niorac causam non sine raiione accidisse opiuor.
In litceris autem ad illustrisBiaium dominum generalem quaa M<** V.
Digitized by Gopgle
dcdit, scriliit dc proventibus rcjîii istîus ,
qiios ortline ,
quateinis mihi cotniiU
sunt, ex registo istis litteris incluse M'** V. accipiet, qui ut tempestiva et
bona provisione plurimuin et augeri et locupletarx possunt ut longe maior
numerus praventuuin extslere possit ita per negllgentiajn etiam hi qui nune
matt diminui poterunt.
Ubi vero de subsidio in cansa ducatus qui filio rcgis daretur, me pol-
licitum esse M'" V. meminit, hoc ipsum et per mc apud regnicolas prae-
stare poteram, si pace et non bdlo res agt coepta esset; venim cum bello
res tou precedcret, non erat occasîo illh» rel constituendae , cum ne una
quidem illi ita ut in tali re fieri assolet* hactenus esse potuissent (sic), quod
,
tatnpii ilIi nulla ratione subterfugere possunt, cum caiisa Ista filii reîs et se*
rcnissimac rc^ginac in oegocto dotis ex necessitate et debito iilis incumbaL

Itaquc cum iam arces ThemesienMS, Bedie et BedikeffdEe et relîqna
omnla ]oca% tam în Hungaria qoam in Tranasytvania in potestate M*" V.
sint, oînniaque in defensione M*^ V. GOnsistant, arbitrur me meae nune obla*
tioni satisfecisse. Superest îgitiir nune sola regni defcnsio , quam masfnopere
M*^^ V. curare dignetur, modumque illis omnibus pracscribere et in ordinem
omnia regni negotia redigere, ne cfxifuK et aîne modo sint, sine quo îUius
administratto fieri non potest.
Propterea igitur et de episcupatu Alhcnsi nuper M" V. scripseram , ut
si illum nune M'»* V. alicui conferre nolU:t , alia via de eo M'*' V. cogitaret;
cum haec res damno non utiliti M*' V. t'uiura sit, niultaque per caventiani
episcopi in causa potianinam rcligionis (iat, quae per alina ita coaunode geri
non possunt, utpote in quem oculi omnium semper mtenti erant, et qui pa-
rentts loco ab <minibui halntui csseL
Miseram homînem meum una cum litteris M''" V. ad vaivodam Molda-
viensem legatione litteris M^** V. conlormi, qui licet per nunei um meum omnia
se &Gturum poUicftus sh, tM de gratia M"* V.
Bunen in se cenus extiterit,
quo plenius ad ea omnia responderet, epîaoopum summum îllius regiU Moldap

viensem antistitem et alterum ex boyerîs suum praedpuum, cuîus consilio et
parens illius dum viveret in magnis semper rebus utebatur, ad me misîti
quorum legationem ubi auditi erunt, ordine M" V. perscribam.
Cum vero et proventus regni, ex quibus nulG quidem nune în promptu
sunt, aed qui futuri adhuc enint, iam M^^ V. iotdfigat, ad rationem illorum
et ea quae necessaria in hoc regno sunt, M*" V. conferre potest.
Iam igttur et ad salinas pro excidendis salibus et ad auri campsionem
si V. illam ad rationem suam reinere voluerit, et ad solutiooem servo-
rum meorum quo adlîcet numero me M*^ V. hic esse vellet pecuata neioes-
, ,
saria esset; cum enim ab eo tempore, quo apectahilem et magnificum quon-

dam dominum comitem a Salmis conveneram, nlhil mihi a rtgao tributum
esset, tantumque militum numeriini , tum contra factionem serenissimae re^'nae
turn contra Turcam et duo vicina regna, interea meis tantum sumptibus alu-
crim: V. pro sua prudentia facile iu^care potest, quantum in aohitîoiiem
istarum geotium inpendere debuerim. Supplico igitur M'* V. domino clement
698
tissinio ,
ilignttiir mc sno i>ru(Jci)ti cunsiliu instnierc ,
c|iikI milii iu tali slatu
rc-iii laciciiduin cssc ccnsrat. 1 )cus ctc. Ex Nuva Arce mea decima noua
(iie augUiiCi , aiiiiu duiaiiii 1551.
Eindan ii-li* V. HctaiininM
FraUr Georgius
^satpMS WaraduHsii.
Absolutis vero iain littcris hoino ineus a Ze^'cdino co tempore auvciiit,

c|uo uiiacum dominis generale et Thoina de Nadasd in arce mea nova esseni,
qui chausnm itnum illic esse retiilit nomine principis Turcarum ad me ven-
turum ; verum cum iile postam M*'* V. unacum litteris mierceptnnt esse acc(s
pisset, ibidcm Zegedini illiim substctîsse dixit, ncc sine litteris securitatis ad
me venturum. Visnm est ii;itur dominis ipsis , ut pro coôscendis tantum
rebus illum de suo ad me adventu securuin rodderem
Turd ut mihî idem servitor meus recensuît, propre Zcmlyn et Zalon-
kemeu sunt, ponlemque iam în Danubio ad Wantdinum Petri absolutum
foisse dicebat.
Tdrtcncluii Tir. A«. k^&ta. (u^. <S4— '35' l'"!'^ oiigliuilu.
CCCLXXVI.
i$5l. 'SSI- R«Bele FerdmsauBt iiivitX pe Gtorge MarHuusiu, ac w opuaS cu t<6He
tor|c!c bc^li :rbc-;Tilui , cttrc vioc cil armata turcdad asupra Transilvaniei, i sc fortifice
cetâ(ile fi pacurile (erei.
^êniiae si au^tuti 1551.
f erdinandus etc. RnSe in Christo pater, fiddb saioere nobis dilecte.

Ea, quae devotio tua per litteras suas 8. et lO; praesentis mensis augusti
die ad nos datas nobis aignificanda duxit, probe omma iatellexhnua perspexi-
musque , ex singulari summaqiie ipsius erga nos fide susceptaqtie juvamlae
regni defensionis cura et soUicitudine profecta esse. Quamobrem istiusmodi
devotionis tuM «dnKMutkmes et oomiUb cê libenter audire plurimîqiie semper
,
facere solerous, ab eadem non nisi grato et clemeni animo acdpimus, re-
quirentes devotionem tuam, ut etîam impoatenim nos de rebus isuusmodi
lideliter et dili-^^^nfer libereque admonere non desistat.
Videtur autent nobis, quantum ad miile homines ex Moravis ad casirum
Zoloock pn» îQiw fiarttfieatîone mittendos atdnet, eoe illiic in tempore venire
non posse. Quare summopere placcnt nobis ea, quae a devotione tua ad lo-
cum ipsum Zolnodc jusaa et ordinat sunt, sicuti nolus devotio tua se fedsse
Digitized by Google
perscripsit. Nus quoque tam circa ejusdeni castri, quam etiam Agriae tortitî-
catioiiein diiîgeatem cuiam a matris adhiberî diidwii comoiisiiinis , et jam
iterum adhuc majorem dilîgentîam iîeri maodavimm, ne illinc nobis, regno
fidelibtisqiie subdids nostm îrrepwrabile alîqiiod damiram oriatur, speramusqtie
eos nihil negkcturos esse.

Fraepositurani pro medico devotioDis tuae pedtam illi gratiose con tu-
Hmus, prout a maichione devotio tuo etiam oognoacet.
Caeterum corn jam diotna benijiiutate adiwvante Themeswarium atîaeque
pardum mfeiiorum arces ad mani» qiectabilis et magnifici Andreae de Ba-
thory etc. qiti nomine nostro eas recîpit, consignatae sint, optamus, velit
devotio tiia uni cum marchione Cassani et commissariis istis nostris in eam
cuiam diligcnter incumbere ac consultare, proque praesentkim renun sttu
neoessaria» viaa et ratîones inire, quibus paurtium illaram tuitioai, defeaaioni
et conservatîoni cum celeritate {Mosplciatur et consulatur. Inter alia autem de-
votio tua etiam omni studio, cnrn et diligentia apud status . ordines et rp<,»^ni-
colas publice vel prîvatira ,

prout cideni devotioni tuae ac beilico locumtenenti
et comii Thomae de Nadaad oportunius et consultius videbitur, tnstare et
promovere velit, ut si neeeste liierit, contra fi^lerb^m majoribus, quibus
fieri pOBsIt, viribus bonoque ordine non solum insurgant, and etnih ad forti-
(icatlones loconim et pasmim contribiiant, quum etiam nos episcopatiis Trans-
sylvanensis redditus juxta devotioni.^ tuae consilium ad eum usum ordinave-
rimus, et alioqui omnia, quae ad patemam de ipaîs fidelibus nostris curam
pertinent, cnranda et pnmdenda nullo tempore praetennissuri simus. Citmque
prae&to beilico locumtenenti marchioni Caasaoi amimiserimus, ut ad ipsam
locorum fortificationefîi necessario faciendam siiper fnictibus et redditibus dicti
episcopatus Transsylvanciisis pecuniam a devotione tua anticipet, ut videlicet
fortificationes bujusmodi quam citissime suscipiantur conficianturque: ideo de-
votionem tuam clementer requirimus, ut cum eadem se ex ejusdem episco-
patus proventibvis et redditibus certam et tniallîbitem solutionem hatuturam
esse, ac quantum illi importent ,
sciat, velit tam necessarias fortificationes datis
aci anticipationem praedictam pecuniis adiuvare, in eoque Dobls et regno isti
minime deesse, et praeterea res et negotta bta noMra îta dir^;ere et pro-
movere, ut cum videat nes plurimos maximosque sumptus susinere, etiam ex

ipsa Transsylvaniae provinda reditus atîquos habere et tevare possimus, prout
turn aequitas, turn necessitas postulant. atqiie devotionem ttiam etiam sponte
sua quam diligentissime illa omnia curaturam iacturamque esse non dubitamus.
Id qiiod nos erga eandem omni gratia et clementîa regia recognosoemus. Dat
Viennae die st. augusti 1551. Ad fratrem Georgium.
(CoHatum cum prodiooollo concordat. Laur. mag. not.)
tkMMT, VMM» MmuMuto S|ii«anm MfidioMliaiii. Tom. IL ftg, iS.

000
CCCLXXVIL
1551. 1551 • Regele Ftrdiiumi» acrie ntargrafului OuitMt^ is de 6rX-«ie naioiiile pri-
vilcpate ale Transilvaniei nu voescO "se contribuise^ nimicii pentru fortificarea erei,
dcnsulQ se întrebuineze pentru scopulu acesta veniturile episcopiei catolice din Aiba-Iulia.
(Viennae) Die 31. augusd 1551.
Cûod stattis, ordines et regnicolas pro looorum fortiAcatione «t oom-

munitîone nilul omnino contribiiere voluerint, sane non libenter întellexiinai. Cum
autem per praecedentes litteras nostras tibi mentem et voltintatem nostram ape-
ruerimus, ut videlicet redditus et proventus episcopatus I ranssylvanensis in for-
tHieationam iwam, aciiti etiam episcopus Waradtemisconsuluit, convertantur
poteris igitar quam citisatme auper dsdem redditibns et proventîbm tantam
summam, quanum Itli important, ab qmcopo Waradîensi, cui ea de re nos
etiam nune «scripsiimis , idqne eiim factunim ronfidimus, anticipare? et fortilî-
cationes magis necessarias tîeri curare, atque si ita episcopo VVaradiensi, tibi
et Huunae de Nadasdy coRimunt cxmaHio videbitur , apud alstns et ordines

et praeseitim apud dvitates et loca fortificanda denuo agere et înstare, ut
cuRi fd ad eorttm tuitionem, defensionem et conservationem spectet, videant-
que nos, licet alinqui maximi? et gravissimis stnnptibu«î g^ravatos, eju?; re! pro
parte nostra ciementcm curam suscepisse, velint et ipsi aliquid in rem tain
iMceanmm confcrre , ac suae ipsontm «dati, defensknu et conservatiuni non
deese. Qnioquîd autem, »ve operas, sive peeuniariam oontributionem , mdius,
commodius et ulitius ea in re obineri posse judicaveritis , id obineri siedulo
studeatis.
(Cnllatds etc. Laur. mag. not.
Ttteincr, Vcicm MtHMiiiifNM Stefmnm M«ri4iiMMM«in. IVkw. II. f«e. iX.
CCCLXXVIII.
IJJI. 15S'' Kcgcle t'tfditttlndX cerc dcla George Martiuusiu •>e-lii informeze despre
resqMiiuuia, ce-ltt aduc «ratmru Moldovei, cari afl MahQ la dtesulli.
F'erdioandus . . . etc.
Reverendissime . . . ele. Acoepimiis litteras Devotionis Tuae 19, prae-
sentis mensis dic ad nos datns et non
diiljitaimis iptin D''*^ Tun postea re-
sponsum ad omncs siias litteras acceperit. Nos enim ad omnia eitts «cripta
quae hactenus nobis reddita sunt, respondimus, ne^jue opinamur, tabellarium
aliquem denuo interceptum esse, sicato D**" Tna ex marehione Casaant eitw
rei rationem latius cc^noscet.
Vidimus rcgestum reddituum regui istius notri Tnuissylvaniae etcum
Digitized by Google
sumptiis quos (acere cogimur, ipsos redditus longe superent, sicuti D''" Tua
facile diiudicart: jiotest ,
magnopere confîdiinus eandem pro sua refunt îstarum
iiiiinium sufticienti pienoquc intelligentia et cognitione longo usu expericnlia-
4UC pana ita eornndem reddituam adnumstratbnem conalio operaque «ua di-
Kcturam csse, sicutî tempore serenissimi quondam regb Joannis qubque fedt,
quo nos tuni regni istius defendcndi et conservandi onus eo melius hoc tem-
pore ferre et susinere, turn in posterum divino auxilio mediante, istitssmodi
praeteritorum sumptiiuai vigiliarum et labonim aliquem fructum et compensa-

tionem habere et consequi vateamiis. Qua de re D"* tua clementem et con-
digoam remunerationem a nobis acceptura est.
Quod nos D*'" Tua ad regni istius defensionem cum iam totum sit in
potestatem nostrnm redactum. hortatur, nos sane umnia ad id pertinentia om-
nibus pusiiihilibus modis, viis et rationibus curare et providere snideiiius. Cum
autem negotium tractai» satis diu protractum «t, et ptaeterea Themesvarii
et aliae partium ioferiorum arces, ipais demiiin hostilma prae fbribus fere
exbtentibus nobis consignatae fuerint nosque speravcrimus illas a comite The-
mesiensi melius provisas relictum iri ,
qu;im cveiiit. iion possumus non esse de
iilis arcibus magnopcre solliciti, cum ex tam
longinquis partibus earum pro-
visio necessaria tam non potuertt Et propterea Ucet opi-
ctto sulficienter fieri
nemtir beglerbe|fum propter mtiadationem aquarum hoc anno amplîus versus
Transsylvaniam vel partes illas inferiores non profccturum , vel saltem in tra-
iectione non parum impedinienti et remorattonis liabiturum ; insuper sicut ex
variis explorationibus percepimus, ipsum nedum parvum militum numerum,
sed etiam paucos expertos et reî militaris peritos secum habere dJcatur; ta-
men Tuam dementer requirimus, ut una cum bdiico tocumteaente et
commissariis nostrîs conservalionis et provisionis dictanim arciiim diligentem
curam gerere velit, ut doncc muniiiones nostrae, quae iatn in iilnere sunt,
ob earum defectum non periclitentur atque apud status
isthuc adferri pos&int, ,
negoda nostra eo dirigere et promovere in novo

et ordines istius regni res et
conventu, quem non nisi summopere necessarium existimamus, contendat et
laborct, ut super fortiru:ationilnis locoriim et defensione regni consultare, de-
liberare et prout necessitas expostulat conchulere velini, atque ut eo maiore
cum fructu in huiusmodi conventu agi possit, D''" Tua cum dicto locumte-
nente bellico et Thoma de Nadud, commissariis nostris diligenter ddiberet
et condudat» quid et quaJtter cum stadbus regni agendum et tractandum sit,
nobisqiie super eo opinionem suam pcrscribat , ut si per temporis brevitatcm
fieri poterit, ea quae netcssaria visa fuerint, ante indicti conveotus celebra-
tionem rescribere et committere possimus.
Quod ad episoopatum Albenaem et alia Tuae equîtum et peditum
interientionem pertinentia nos erga D***" Tuam brevî non nisi dementer resol-
vcmtis, ita quod D-' Fua re ipsa expertura sit, nos crrâ eandem non aliter
g<'i,sis.se, quam proul ciementem et gratum rec;ein laccre decet, erga eum
qui sibi et reipublicac christianae neduin gratissima verum etiam utilissima
praefttitit servitia. Ideoque apud sanctissimum dominum nostrum papam pro
oonfercnda in D"»*" Tuam cardinaUtia dtgnitate dtitgenter instetimua et primo
quoque tempore optatom re^jonium habituros esse speratnus et alib quibus
poterimus modis eandem D"» Tuam pluribus honoribus et dignitatibus ornare
et decorare înclinai sumus.
MolHaviensîs vaivodae oratorem îsthiic per\entsse praesertim cum ad
omnia christianitatis studia iuvanda domini sui propensionem ostendere videa-
tur, libenter intelleximus ;
expectabimus tanien ulteriorem D^"* Tuae informa-
tionem, quam se nobîs perscripturam esse significavit, ubi eum audiverit
Quod csiausium turcicum D**" Tua assecuraverit ut ad eam veniat,
non iniprobamus et D"'"" Tuatn g^rattose requirimus ut de iis qitae chiaus ipse
proposuerit , nos sine mora certiores reddat.
De eo vero quod D*'" Tua nobis supplicavit et eam consilio nostro
instruere dîgnaremur, quid ddem in tali sttu rî fadendum esse censea-
mus, !>*•" Tuam benigae hortamur et requirimus, ut ipsa prudenter apud se
expendat, quae praesens rcrum et rrg^ni status exposcat nobisqite simm de- .
super consilium primo quuque tempure uibuat ct pro sua prudentia cum ordi-
nem et roodum ddiberet suscipiendum , qui nobb ae regno et universae rei-
publîcae christianae commodus et salutaris esse posat quemadmodum etîatn
:
tempore quondam Joannb

serenissinii et eo defuncte penes iilustrem
eiiis filium Joannem dum in regno esset fecisse drg^noscitur et tan-
cliicem , ,
quam rerum experientia et pmdcntia pollens adhuc optime facere potest. Nos
enim întellecta !>* Tuae opîniooe et consilio « omnn ea quae ad regni et
fideKum istorum subdttorum nostromm conservatîonem et deiensionem pertt-
nere, cognoverimus, libenter amplectemur et quantum possible (uerit, execu-
tioni demandabimus non dubitantes qiiin D"<» Tua in hisce omnibvis no}>is
;
non minus quam an tea consilio et auxilio suo praesto futura sit, ipsique regni-
colae pro sui etUun viribusad suam ipsorum conscrvadonem et defensionem

contrilniluri et ita atils quoque tpsos iuvandi bonum exemplum daturi exilat,
adeoque nobis et subditis nostris 6deltter plantantibus et rlgantibus ea quae ad
regni et christianitati?5 conservationem et utilitatcm pertinent, etiam dominum
deum sua divina gratia praesto futuriim et adiuturum, ut quod ad suam lau-
dem et glorîam, suique christuuii popuU utilitatem înoeptmus, ipso incrementum
praestante iugiter conttnuemus et manuteneamus. Et haec sunt Datum
etc. în
nostra dvitate Vienna, di XXVIIL mensis augusti anno domini MDLI. etc.
FtrdiiumdMS mp.
y, Jamas D. j_ Jordtmus n^.
. VicHmutUttrhts.
TftbiUl txUmA: Reverendisdmo în Christo patri Fratri Georgîo ... etc.
Tnrttedni T<f. hm. tSSo. pic. I><>|A orijBiiiiHt.
uiyiii^cd by Google
CCCLXXIX.
1551. Af. Mtkmtt, G. âfarHnusiu se-i tri<
b«slcrbegttKi Rootaoiei, fnviti j>c
milâ tribututa Transilvaniei, i face impiltiii, c
regele minorenu alil Transilvaniei,
i
ârS de voia sulunului a incredioatQ pe ficH regeitti Feidiundâ, fila modula acesta a
adusu armat strSinA ta \ix^
Menae augusto a. 1551.
I3omino sequad Messiae et fidei Jhesu nomine Berata, )ioc est mO'
naicho salutem.
Significanms vobîs, quod misistis ad tios litteras qiiibns nobis osten ,
distis, quod etiam nune, utanteu, potcntissimo dno nostro tîdeles et obedientes
existatis; et quod male V06 habeat uonnuUos minus bene de vobis locutos
foisae. Sed res utcumque se habeant, seimus, quod justi estis; et chiauasio
ad vos misso salvum conductum dedistîs, stmulque p>etiistis, ut nos quoque

vestris hominibus ad nos vcniendi et riirsus recedenJi salvum conductum con-
cedamus. i^x litteris dnt sanziacki Segediensis, quas vos ipsi misistis, intel-
lectunt est, tributum per vos una cum Aly Chiaus collectum et transmissum
et propter quas causas Germani conatî sunt m Transsylvania imperare, vi-
deticet propterea quod filia Ferdinandi desponsatasit fiUo Joannis; idque £ictum
esse nobis dcciaravistis Omilia itaqiie ,
rjuae dicta sunt, nobis sunt demon
strata; sed quod ab lUu tcinpure vu.s crga potentissimum dnum lideles et
rectos exbibueritis, non apparet; aliudEt quidem de vobîs expectabamus.

jam plus c»t quam unus mensîs, quod cum invicto exercitu nostro hic
licet
moramur, tamcn nullus quidem homo ad nos a vobîs missus est vel advenit;
ai îtnquc non dcfecistis , sed adluic estis obeilienfes poteiuissiinu tiomino cur
non tnisistis ad nos humines vestros r Mt si magnitudini cjus tributum misissetis,
de eo certe debebatis nos certiores facere, ac ad nos ejusmodi tributum ex-
pedtre, quo nos iHud ulterius transmitere potuissemus. Sî îgitur fideles et
sinceri adhuc fiieritis potentbsimo dno, et tributum nec dum mîseritîs, tum
mittite illud ad nos , ut possimus id deinde ulterius expedire.

Praeterea tilius regis servitor est potentissimi domini notri, ct regnum
Transsylvaniae de speciali gratia ei in sanziackatum concessum est, et hac
ratione ipse magnitudini ejus nibdîtus est St itaque voluit cum virgine aliqua
matrimonium contrahere ,
potentissimus dominus noster habet amicittam et
propinquitatem inter ethnicos principes, ex quibus ipse fdius regis Joannis
sibi cum voluntate et mandato poteotissimi domini notri sponsam deligere
potuisset , nec opus fuisset ducere filiam Fctdînandi et nûm Transsylvaniae
hostibus comptere.
Et ne vobis a sublimi porta poMitmimt domini notri ullum damnum
inferatur; misimus ad vos hominem nostrum nomine Derviscli , ct aiium no-
mine Nendzal , ut vos recte geratis. l'raeterea aliata sunt a potcntissimo do-
mino nostro firmissima mandata, quae penes nos sunt; propterea mittads
nuncios vestros ad nos, ut istiusmodi mandata per ifMOS ad vos perferantur.
Per deum, quod illî nuncîo vcatro nullam faciemus înjuriam vel malum; et
004
Î5Î vos ipsi eiiam personaliter ad nos vcoirc(i.s, niiiil essct v(il)is timendutn,
quod ali(|uid vobis praeter aequitateni fieret, nedum quod nundus vester lae>
datur, immo ne cogîtareoras quîdem. Quapropter dcbeds îpsum nundum
talia
primo quoque tempore ad nos expedire. Datum in lîne mensis Schaban lioc .
est in fine augusti, anno 957 (secundum nostrum numerum MDLI). Mehmetli.
Tl»ein«r, Vcicn HamtmeiitA Slavonim nuridunuUiun. Tvm. IL f^. ao. — l'my, Epi«Mil*« |i«Mti«m
icsai llMiMiw. nu» IL pag. iti—
CCCLXXX.
155'' '55'- Sulianulu Sdhniuiu inviM pe Gevr.^t- !^î.ti liiinîiu 7.; pe nubilmioa Trin-
silvanici se scdtS p« Germani dia ^r, \ «c (in domnu în Transilvania pe fiulu
reginei habdla; la cull din oontit voffl intra in Trengilvmnia trupele turccMi, vmmAiia
Aloldoi'ti i mln ifrri-rgminesci, voril tSia pe toi trttcUtorii i vortt duce poporalii tn
captivitate.
1^
^ratri ,
rc!if]ijif;que I)oiiuiiis . et Nobilibus 1 ransbiK aiiiac incolls, r|ui
Messiae adhacrent, ct iidem Chri!>ii sequuniur. Frater, et vos reli(|ui Du-

mini Transsilvamenset, quando ad vos pervenerit praesens potentissimum
nostruih mandatum nOStnim, notum sit vobis, Petrum Petrovich litteras ad
potentissiniani Portam iiostram misisse, quibiis nobis sijfnificavit omnia, quae
in Transsilvania sunt acta. Cum ttaqiie Transsilvania filio rpjis in Sanzia
kaluiti coiicessa iiierit, ipseque nune sit Servitor, et subdiius noster, sicni ci
pater servus, et subditus noster, aecesse est, ut nos eundem regia
ejtis fuit
filium protegendum suscipiamus. Ptvinde, ai patiemini filium regiuni a gen-

tibus (iermanis abduci, faciennis vos omnes, sine iitla misericordia j^'ladio .
in frusta secri. Eapropter res vestras di.s|ton( re ita debetis , ut fili;:ni regis
pro domino vcstro in regno retineatis. Praeierca mando, et edito vobis, ut
Magnitudini nostrae iideles vos exliibeatia, et attendatis, ne rcgnum hoc de-
vastetur, ac sitis animo virili, quia jam injunctum est sobditis meis, dominis
Sangiakis, Silistriensi , ft Widinensi. ut expeiiiiionem in uheriore Danubii
parte proinoveant ,
qiii , Ueu volenie, hostes, regis uliiin», et reginam inva-
dentes facile sunt expressuri , et profligaturi , ut deinceps regnum Transsil-
vaniae, în pace, et tranqutllitate permanere possit.
Porro, nos quoque vcstigiis consequennir una cum aulids, et invieiis-
simo exerritiT nostrn Heglerbegum Romaniae, ipsecjne Cliaiuis Tartariae nune
moratur in continibus, cum ingentibus copiis, ad numerum octoginta miilium
ascendenttbus ,
cxspectans mandata lieglerbegi. Si itaque Germanici exercitus
e r^no Transsilvanîae non ejecti fuerint, et vos quoque injusti deprehen-
deminif permittentes filio regis, et reginac vim inferri, tum universus exer-
citus noster oongregatus ex hac parte, Chanus vero Tartariae simul curo
Digitized by Google
M5
praedictis Sangiakis, et Moldaviensi, Valachiensique Vajvo<lis, ex altera |iarte,
sunt invasuri regnum TranssUvaiirae, omncsque «edîttosos oppressuri, et tru'
ddatttri, depraedaotes, et popului» abducentes. Sed si lîlio regia fideles fiie-
ritti, txaa, ut antea, in domimis, caitriSt et vtlfo, quieti, et paciiki vtvetis

et nos singulari vos clementia nostra prosequemur , et regnijm Transsilvaniae
certe !>ub iilius jurisdictione manebit , quia ipse est lilius antiqui Subditi , et
Servitoiis noetri, ac noiter etiam Servitor.
Donec igîtur nobis fiddis MStiterIt, ipsa Transsîlvania , ei, et generi
suo, nunquam eripîetur, ac si hostis aliquis contra eum insurrexertt, et (î-
delis exercitus noster de eo certior factus fuerit, sicut omnino fieri debet,
ipse providebit pro primo anno, et lioc praesenti anno exercitum nostrum,
non aKam ob causam in iUas partes eiqiedivjinus, quam at pro nostra in iî*
llum regis propensa voluntate, ip« subsidio veniret. Quare vos quoque ex-
citemini, et estote diligentes, pfaesentibusque mandatis nostris, per quae
voluntatem vobis nostram patefecimus. pareatis , et fidem adhibeatis. Datum
in men.se Schaban, qui est Aiigustus, anno 957. Secuadum vestrum numerum
autem, 1551. In ConstantinopoH.
PtA<f, EimmoIm |iroc«nuu rct;Di llaikiûiac. Far» U. iti$—aHj,
CCCLXXXL
1551. Gnrge Martinusm laformâta p« regde FtrdtnandU^ ci Tttrdi promittt f5$l.
libertate de iobgta eraniloru din H.lnntu, fi aceleai promisiuni le facil i eranilorti din
Transilvania, cari credu uorii aceste promisiuni, din causX, c& tirnia nobililortl este
aa de mare, ia câtil abrit de femei i de copii, ei tâtc le rSpeacd dela erani.
liodie unus ex mcis Chanadino advenit, qui refert Turcas rusticis
iibiquc fide t ;iesaris inimunitatem polliceri ,

qn.ire pfîectum est, ut ex Rascia-
nis quoque aliq\]i ad Tiircam deficerent, visatjLie hac Rascianoriim delectione

et nosiris verba dare incipiuni ut et istus hac ratione ad se alliciant. Ho-
mines autem in oppressione constitud verbis eiosmodi facile credunt, cum
tamen sub hac spe libertatis extremam servitutem recipiant. Htiius autem d^
fectionis «ccasionem (si quid tale acciderit) nos sol! damii?; , cum in tanta
oppressione ru^^ticos teneamus ,
ut, excepto hoc uno f|uod uxores et liberi
illis non eripianiur , umnem crudelitatem in illos exerceamus: propterea si
M** V. vîdebitur, forsitan non esset alienum, si quoque V. animum vulgi

ad se alliceret, proposila illis libertate, in quam eos asserere vellet litteraaque
suas publicas de hac re statim per priminn cursorcm ad omnes partes niil-
teret, ut cognoscerent ad omnes status ct ordines M'"" V. curam habituramj

ut deus quoque per hanc rusticis redditam Ubertatem facilius piacerelur.
TOcttnelnu Tir. An. iSSt. |i«g. $1.
Digitized by Google
606
CCCLXXXII.
I5SI> I5S1- tefanii lâoucj informcz pc gencmlulu Caslaldo, a datu onlinc ura-
^torii OtratueAtfA i Li^ga din BSaatii M puiu pc iobagi in ame, ca «c lupte pentru
regde Ferdfnimda.
Illustrissinic domine! diu; et patrone mihi observaiulissinic . Scruiciu-

rum mcorum paratissiniam commendacioncm. Notum facio d. vestrc 111. quoil
mutuo consilio cum magnifico dno Costrorum niagistro Ueliberato Mag*^"'" do- ,
niinum Nicokum de Bathor, cum Quingentîs Equitibus ad paites Castri

Bechkereke Nudiustereius expedieramus, ex radone ne Thurci quandoque par-
ticiiîatim ad nostras partes excurrere presumant Colonorum eciam animî
lllarum parcium ut magis confortentur. Eodem die idem quoque Dominus
Castrorum Magister ad Revuenda Castra Beche ec Bechkerelee profecti» Aie-
rat, vt perlustratis vniueraîs Castrorum Nccesaîtatîbus tnde rediens, omnia
Negoda eorum d. vre Ul^^ clarius ct suo modo pcrscribi possint, Qui he-
sterna die rediere, et quo pacto Castra prefaa do. siia M.^g'^ reniderir, ac
que eciam Nova Interim superuenere, IU' do. vre sua Magiticencia omnia
satis apertie et oMUtantar peracrîpsit, Que nobis hic fiuere oportoit nichtl
negligimus, sed gentes vndiquecongrgamus, Scripsimus ad Mag«"" dominum
Franciscum Pathoche, et omnes Comitatus, Mînmus eciam spedalem homt-
nem ad Ciuitates Karans^hes et I-wras, <]uibus nomine et in persona sîe
M"* strictissime mandavîmus, vt sine dilacione Aliquaii assumptis vniuersis
eonindem cokmu, înritim Ariras bene iostrucd Insurgere et pro Regie M** pre-
sdia /îdelîtate în patrie defensîonem huc conAuere vdint, et debeat, quos în
Castra condescendî facîemus, Rasciani soluti erunt insimul hodiema die ex
Mandato nostro hir cnmparebunt Rcliqiins eciam Insolutos Rascianos cicius
assumemus, et iUos omnes in Casirii> sistemus, interim et Spect''» Mg«"* do-
mkius andreaa de Bathw «Aîam aderit, proinde do. Vra. III. quicquid optimum
est,Mature tempore fooere vdit. Res enim moram non patitur, perscripse-
ram superioribus diebus do. vestte HI. quod Michael Sumlyay in oppido
Wanya templum fortificare incepisset, quod quidem fortificarat, vbi servitores
ipsius se recluserant, et non mediocrem inter oppidanos Tyrannidem exer-
cebat. Inter eosdem colonos, erat quidam Seraitor meus, ^mi quo Colon!
templum Inuadunt et expugnant, Nonnulli ex Colonis wlnerati, aly oocisiex*
titere, Seruitores tamen ipsius Somtyay a teniplo sine Impedimento dimîsere,
et officialem eius prefatiis Seriiitor meus, ab im])etii colonorum in eum Irnten-

cium iiberum liacit, adinonetquc ilium, vdit esse Immunis ab omni ri.va, ne
a colonii alioqui in eum sevientîbus wlnvs zvtt mortem subeat» qui Msoe ad-
moni4»>mbuB non aqutescens, exorsus est colonis multos Imponere minas, et
futurum Illis periculum predicere, qui exclamantes in eum Irruerunt, atque
Ibidem occiderunt. haud diffido, quin (do:n R"' et sr. fîominrisl, Reveren-
dissimus hanc rem longe seuerius douiinacioni vestre 111. dectaret, Certa la-
men sit do. vestra IU. eciam si per proprium hominem suum reuîderi voluerit,
Digitizea by LiOOgle
secus quid, vt premisi , 111. do vra, non experietur, Qiiare dominacioni vestre
IIL eciam atque edam supplico, dignetnr cum eodem domino Revoendissi'**
traccare ac diffinire, vt iam taadem oppidum IHud Juxta continenciam pre-
ceptoriarimi Regie M'" niilii rc<;tituati!r , ne plures contumelias sufferre cogar,
Video enim nichil ad Rcgni detensionem conducere, neque conclusionibus do-
ininacionum vestrarum ipsius Restitucioneni obesse ,
quod si euenire cernerem
vtique hoc presenti tempore ab dus Recuperactofle Immtinis esse paratua
essecn. Quemadmodum Rasciani pluaquam sexingentos meos colonos heredi-
tarios ]ios>idcnt, pro ijuibus nune restituifaciendis M""'" Regiam ncc do. vram
111. offendcrc \olo, scio enirii aperte ,
tjuod tam defensioni Tcrrc huiiis quani
Transaccionibus doiiiinacioniitti vesirarurti , cum cisdem Armatis piurimuin obes-
set, et si videameternum priuari debere, ob has prefatas raciones
lllis in
pro ds non Intercedam, nisi tempore oi^portuno superveniente.

Ceterutn scrip'îeram nttprr dominacioni vre MI. qnod ad Ij'teras eitis-
dem (}uitnis 111. tio, vra de priuato mea negocio .Scripserat, per Tahellionein
otcurrenlem responderem , de eodeni negocio M'** quotjue Regia ad n>e scripsit,
Intelllgo tamencx spedali, do. vre Iii. apud dt» M"" promodone et
ista
singulari suo erga me fauore, quo prosequitur euenisse, quod do. vre IU.
perpetuo reseruire contendam. Sua M"' Sacra ad assumpndnni hoc officium
cum Collega, Magnifico doniino (leorgio Seredy, admonet, queinadmoduin
et do. vra IU. mihi perscripserat post Suam M'""
,
yuatnuis me e.\istimabaiii ,
S. ipsum dominum Seredy precelisse, Maiorique in sttu haberi , constat nam-

que toti Regno me et Nacione esse maiorem , et dominîum post dus M"" 5.
maius habpre qiiam dominus ,Scrt;d\ îiaLcat, ct vt ingenue fatear mihi non
omnino placet , Sed quoniam vnum hoc mc movet, quod Sne M""- S. .seniper
ab Ineunte ^tate mea obedienter ac in Suc M"*

fideliter inseruiverim, neque
negoqfs vlias mutaciones sum, venim et ddnceps siie
rerum facere solitus
M*' S. fideliter inservire et sub eivis IMa*^* fidelitate mortem subire decrevi.
A!tP!iMii me movit qnod do. vram 111. i,in,£,fularem patronnm mcum
delegi, sludebo vt omnis do. vre 111 promocio apud suam S. de mc
facta, lUesa ac firma, per me maneant, ne quid sua M'" Sacr. conqueri de
me possit, quo minus, oommendadoni do. vre HI. sattikfecen'm. Itaque me
totum consilio do. vre 111. submitto, quam obserco, dignetur qualitatem tam
Condicioni.s e!t persone mee, qtiam eciam ipsius dni Seredy discernere, con-
lido autem in do. vra 111. quod diminucionem persone me diffugere dignabi-
tur, maximum tamen bono ac firmo ordine com-
necessarium est, vt omnia
ponantur ne In negocys ac seniicys sue M''* S. suo tempore ddeccus paciatur^
quicquid 111. do. vra mihi consuluerit, dus consilio et mandato uti domini et
patris mei confidentissime ohtemperare atqiie acquiescere paratissimvim me
ofTero , sed vt intelligo quas practicas dnus Rev""" de Gubernacione huius
terre habeat, quas 111. do. vra ex Literis dni Castrorum Magistri clarissime
cognoscet, ne forte alius Inueoîetur modus, Ego vero quocunque in Sttu
mdiori fuero, id totum ex gratuita do. vre 111. in me liberalitate obseruo,
quod sempiterne .Seruitulis nu:e officys apud III. do. vram prom^rtri stndebo
l'reterea , dum esseinus Lypp , Solutor hic existens , nunciauerat mihi
MB
vt In lustracione meos equites priores ad Equites 300. suppierem, habcret
enim in comtnissis ad totidem mihi solui dcherc. In ca Lustracione Lyppensi
deficiebarn lujuitibus 18 posteaqiiam tamen hic siimns. Ionice pliires quam
300 alui
et, aieo, bonis apparatibus instriictos, et Idem solutor ad eosdem
300 Equites pro vno mense mlacîonem prestltit, DixU tamen postea a Mgro
Llistracionum mandatum acoepisse, ne ad plures quam duccni 1; lx}uiiesaol-
iierr flelieat Ego vero non sine Magna sunima pocuiniaria illos
,
aKii, prop-
terea do vrani IU. rogo, ne niinienim 300 eqnîtuni diniinui sinat, sed prout
semcl constaruer assccuratus sum, iia sulucio ad eusdem prestri debeat,
Seraet alttssimus dnus Dens do. vram UI. aemper feUcissimam. Ex Arce The-
mesietisi Sexta dîe Septembris 1551.
V. J. D.
dedleiMf îiMic Mtaiior
KfiiiA TiniMCyc itateie, IV, t^, $5— jt. OrSisiMhiUI hi kUm inii. mcicOI 4te VicHU
CCCLXXXIII.
1551. 1551- George Aiartinusiu, locoleneniulu rcgaJii altl Transilvaniei, informcz pc
papa Imtm IIL deapre cuele, pentru cari dôBuUi a suîs» TfwuUmunm regelui ger-
manii, anume, c
dup mortca recelui lonnn Zapoîya dcnsiihl a rCmasu tutorQ testa-
mentaru alâ reginei laabella i alu fiului seu minorcnii, i cu t6te sultaaulii promitea c
tdtil libertatn pentru TrarnUvama, !iu diiuula eunosoftndtt caracteruld Turcflorii, a
credtitii, ci e mai bine sc încredineze Transih'.mia in mânile acelora, dc cari o l^g;l

religiunca i interesele sale politice; !n anula trecuta sultanulii a trimisa pe paa din
Buda cu o trupa de ao,00o ostai, i pe vohmbilit Moldovei î «Ut erei românesd cu
-
ti)t:i p-.a<rca iorîî, ca se ocupe Transilvania, €t pe regina habclia i pe fiiiîîl dîisoi se-i
duc in Turcia. Urti-românesâ a i iotratS in Transilvania, insâ a fotii

VoivodiUu
respinsa de armata atrdelîl condusX de cipitanulll lonO Kendi, <r Uie, fratele voi-
rodului din Moldoi'it în&oiiu de Turci i de Ttari, a devastaii inutulii Sccuiloru din
.
Transilvania; pentru aceste moiivc dinsulii a predaii Transilvania In mânile regelui

Feidinanda, care. a i logodiii pe o ficX a aa cu fiulfi regdui loanil, tn semntt cK
va av^ aceeai Iubire i grij de d^nsuM ca fi de Iii ad.
^3eatis!>ime in Christo Pater, et Domine, Domine mi Clementissimc

Poat oscula pedum Sanctiti» Vestrae beatorum etc
Mortuo Joaane rege Hnngariae, Domino et benefactore meo ctemen-
tissimo piae memoriae, cum in tutelam Serenissimae reginae viduae, ejusque
illiistrissimi filii. ex teîstamentn {[««îus deftmctae Majestatis succe«t';seni , et^r
vidcbam, qtuim dura miiii provincia, ultima ipsius defunci Principis voluntate
imposita esset, tamen cum oec ijlius in me clementiam propter innumera be-
^ j . d by Google
neticia ignorare, nec autoriuteni aspernari, nec voluniatem negligere deberem,
ferebam to stucfio, et indiittrbt finettiB nou tam aids viribus, quam CKristta-
nonim Principum praesidio, quos me in cauaa tam utHi, et necessariat minime
deserturos confidebam. Itaque cum ad beneficii memoria ratio quoqiie illa,
quae posteris posset salutaris , accederet . ut exstarent publici in hostem odii
defensione Principum Ciiristianorum monumeiua sempiterna, non aliud per

decern annos, a morte ipsius Serenissimi regis Joannls agebam, quam ut
r^num îstud, in bonum totius rel publîcae Christîanae salvum ab îmmanisn-
moruni hostium tyrannide conservarem. Et quamvis Turca obsequiis nostris

delinittis. oninem seruritntem retfnendae libertatis nobis promitteret , tamen
cum de lilius ingenio, maxima accepta clade , edocti essemus, cum me scmper
et honeadtatis ratio « et causa salutts adducebat, ut iis potissimum reniim
iatud tuendum committerem, qmbtiacum nos et causa patriae, et religionis
sinceritas coojungeret.
Cum iVitur iu placando hoste . dum Cfieptitm opus absoîvercm . ct
soiutione tributi, ct magna muncrum iargitiune suiicitus essem, non minus

et apud Sanctissimum Dominum noatrom Paulum III. Pontificem Maximum
suppiex eram, ut ad tuendas has regni Hungariae reiiquias, Principes Christianoa
sui monitis in\itaret. Ne a'.itcm hoslis ab iii.stîtutt) cîisccdcrel subdoUim eiii«5
animuiM ai>erte praeterito anno ostendebat, cum IVaefectum iiudensem Kazzon
iiassaui cum viginti '> millibus exercitatonim inilitum ab Hungaria, ex Mol-
davia aufeem, et Transalpinis omnes regnorum illorum copias, ad oocupandam
Transsilvaniam ,
Serenis.simamque reginam viduam, una cum ejut tUuatriasimO
filio, in Turciani deferendam mitteret^l Cumque jam Turcae intra terminos rcgîii
Transsilvaniac constituti, loca omnia, in quibus consederant, igne, lerroqne

vastareot, interim duui praesidia Christianorum Principium adessent, ne quid
in tuenda salute oostra a nobîs praetermîsBum ease videretur, cunctis subito
regni viribus obinam hosti prodire visum est. Motis igitur Castrn, dum recta
contra hostem properamus, Tranai;. inensem V'ajvodam, magna mânu snpe-
ratis alpibus, in Transsilvaniam pencLraiise, expluratores retulcrunt. Praeniisso
itaque cum miile quingentis equitibus Joanne KokU, vtro inter Nobiles pri-
mrio, îllos non aolum fudit, fugavitque, verum etbm aocepds illorum vexîUis,
praeda ctrciter 3000. equorum 3) potitus est. Quapropter hostis diffisus ex iiac
re snis viribus, magna etiam ab incolis terrae iilius, qui vias omnes, et aditus
intercisis arboribus praecluserant, clade accepta, tanta in reditu celeritate usus est,
dum vîarum angustias vereretur , ut fugae sîmilem discessum praebuisse videretur.
Post quorum discessum, cum Stephanus frater germanus Eliae Vaj-
vodae Moldaviensis , qui ante adventum l'urcarum, Transsilvaniam bello ten-
taverat, armis nostrorum repulsus esset , l 'lias frater eius hanc injuriam ulcisci
cupieus, Principi,s etiam Turcarum adactus imperio ; una cum l'urcis, et Tar-
tarîs, eam regni Transâlvaniae partem, quam Siculi incolunt, invasisae, nun-
t) Ad Pslaliiium Kliem - il, ibooo. I'uiue.
2 :
Kt inin<rn !S<i|ymannMt tin[<rui>«t ,
puerum curouaci iqêm, ui «libi lucoKiiitiim csl.
j) Vidciur meniuiiii l»ptut CMC, OU» ilk» $A ftMimm Kheni «crilfent, 51XW. cuwMB în |»mmb
yiMiUe vcni»M af6rraarit. f l'tayj •
i7>J99- IJocumeutc. VoL 11. Partea 4. 77

610
ciatum est , Dato igitur aigno , eo «ontendere coepimus. Venim cum hi , qutbus
praesîdiuin fierenduin erat, magno locorum intervalto a nobis distarent, neque
per conditionem temporis ea cderitas adinberi posset, quam res ipsa postu*
labat, rentum .
tri^nta pnrrh igne consiimtis, ac tribus mîllibus hominum în
Servitutem abductis, prius hvstis c regno discessit, quam nos illum assequi
hyeme dtremtum est.

potuuaeimis. Bellum igitur
Quae cum bto quoque anno praesenti ab hoste fieri animadverterem
quo potisrimum pro petenda ope confngerem, praeter Sacratissiinant et Ca- ,
tholicam Caesaream ac regiam M-tiesratfm Romanorum habebam neminem. .
Hos igitur causa regni istius eisdem proposita, efflagilare coepi, ac per mi-
seHoordiam Dei obsecrare, ut, habita primum ratione Sereaissimae reg^nae
viduae, cjusque illustrbsîmi filit, qui in meamfidem, et tutelam, ultima voce
Serenissimi defunci regis, commcndati exstitissent, loco tuto, et pro dignitate
eorum convenienti, eisdem cJfsijînato, regno jan» jam ptritiiro pra«îsidlum
ferrent, nec iilud in eas aerumnas, una cum maxima aliorum regnurum clade,
inddere paterentur. Exauditus igitur cum e«sem a Serenissimis Prîndpibus,
ngnumque Transsilvaniae, una cum relîqua parte Hungariae, quae subditione
filii regls fuerat, in potestatem Sacrae regîae Majestatis Konianorum, sne
timniltii , et s;ing\tne. Dci beneficie, iradidissen» »]iio clementia ipsius Sacrae
regiae Majestatis supra omnia aiia beneficia in viduam reginam, ejusque tîlium
magia coaq»icua foret. uuam ex Serenissimis AKabus sui, Joannam nomine,
filio regis Joannis, non sine magna ommum nostrum gratulatione, despondit,
ut in eo amore, quo puerum regiiim complexa esset, curam quoqiie regni
Istius, nnn minore aflFectu se siiscepisse testnretur,
yuae omnia etsi optimo in regnum istud animo ab ipsa regia Maje-
state fieri videam, quae. et vitam pro salute rei publicae Christianae impendere
non dubitaret, quantum tamen vires soltus istius Principia contra tam potentem
hostem valeant, Sanctitas Vestra optime judicrire potest. Si igitur cura, et
delensio Saii Jtitatis Vestrae, si aliorum i'rincipum lîrma, et tuta praesidia de-
luerint , salvum rcgiium istud consistere non potest. Et quemadmodum Imperia
îisdem artîbus, quibus illud ab initio partum est, reineri consveverint , non
alta ratione et Transsilvania ,
quae regni Hungariae provincia est, defendi po-
test, nist illa, qtiani Mai<)i(-s Ilnnâtiae in tuenda eorut^^ patria adhibere
solii erant ,
cpiorum â[iîî\ iiiL' ati limiles rruiii istius, dum pro reli<:;'i<)ne, ct
libertate, acerrime cum hostibus depugnarcnl ,

maduisse, curuni luaturiae
teatantur.
Suppiico igitur Sanctiti V'estrae, Domino ctementissimo, dignetur
Sanrtitas V'estra ad r< tinendam hanc Hungariae partcm , ad quam eripiendam
omnem nune cogitationem suam hostis intcndit, sua pia , et sedula invitatione
Principes Christianos inducere. Quo autem loco, quatn apto, quam commodo,
quam ad omues felidter gerendas convenienti, Transsilvania sita sit, Illu*
res
strissiitius Dominus Joan. Bapt. Castaldus, Marchio de Cassana, Sacrae regiae
Majestatis Romanorum Capitaneiis gencrnlis qui oculis sui ex editissimo ,
quodam monte, omncs regni 1 ranssilvaniae termin^"-^ ronspirattis est. Sancti-

ti Vestrae, nacta occasione, coram referre potest, ui ad reprimeados hostium
^ kjui^ o i.y Google

611
conaliis. sive in Hungariam . sive in Poloniain, qun iile sibi iler aJ totam
Christianiiatem parare insiituerat , iiii eruinpcre vellent , nec melior, nec utiliur
Transsilvania esse possit. Ad quam rem Sutus regni Hungariae nos imprimis
hortari «lebet. cujus partes cum sub rerîbus Hungariae, salvae adhuc essent
etiain post cladein saepii:s a lurcis acceptam, maiiebat tamen forma ilta
Iin|jcrii, r|uae nobls spem diutius rctinendae libertatis promittcrct. Postea,

qiiani vero in has angustias re> nostrae redactae sunt, hac parte regni amissa,
<]iiid tandem nubis sperandum sit, non factt« aifirmaverim , ut longe major
calamitas «x suscepta defensionet si neglecta fuerit, nune noba, et tot! rei
publicae Christianae immineat, quam quîsquam vel spmre uiir|aBiii potiiisset.

Oiine pcriciila nullius alterivis, quam Sanctitii Vestrae studio et cura depdli
pussuiu ,
quod ut pro incremento totius reipublicae Christianae Sanctitas
Vestra suscipere dignetur, Sanctiti Vestnie, Domino dementtssimo supplîco
Itumillime, cum hostis ipse nune in visceribus r^ni haereat, rapinnque, et
caede, omnia contaminet. Deus Opt. Max. Sanctîtatem pro incremento Ec-
clesiae Dci ronservet incotumem. £x castdio meo Alvincz, 7. dîe mensis
Septembris anno 1551.
hiinilIiaiM
FraUr Gwrpus
Episcopus VaraHitnm *tc,
ft*f, BpiiialM (Mocwam ngai Mmgariw» tan IL pas. 19»— 397.
CCCLXXXIV.
I5jt. Gtorgê Martinusiu informoz pe colegiuiu cardinalUoru din Koma, despre ISS^-
ataftta lucrurQorli din TransHv«$Um dupit mortea regelui Iiksnll Zapoijra, i «mintesce cS
d^nsula a fAcutd ca FtrtNHandtt ae câtige Transilvania llCrX revoluiune i ttri ver-
sate de sangc.
Tllustrissimi ar reverendissimi in Christo patre.s et domini etc.
Saepe quidem et antea cum sanctissimus dumuius iâulus tertius pon-

tifex maxtmus pîae memoriae nondum e vivts decessisset, et sanctae illi sedi
aposiolicae, quam mîhi ad omnes actiones tneas unictun et salutare praeddium
esse constitui, et nliis [irincipibus christianis, causam regni istius aperiii, enu-
meratis omnibu'^ malis .
(jiiilnis ilhid a principe Turcanini iminanissimo iacta-
retur, ut pracvisa lania lempesiatc ,

quae universam rempublicam christianam
invasura foret, oportune ad deputsionem tantorum malorum eonsulerent ac
ad extinguenda iniia tantae dadis, reliquos etiam pro ferendo auxilio invi-
tarent. Nune tamen iterum boc ipeum in amplissimo illo conseitsu Domina-
^ Kj . d by Google
612
tionnm Vestrarum ne vebm reipiiblicae chrislianae essem

rcv"^"""" facere voliii .
unquam detuiurus.Hac vero ratione potissinuim ego huius causae patronus

extiteram, quod post mortem serentssimi quondam principis domini joannis
regîs Hungariae ete. domini et benefactoris mei clemientiasimi non 8olum cura
serenissimae r^nae viduae ciusque illustrissimi filît; venim etiam totius istiiis
regni Hiiiifîâriae qtinp snh ditintie defunci i)<?ius prinript5 fiiernt et provinciae
Transsylvaniae administratio mihi ab ipso mortuo rege imposita esset; cui
cum decern annos praefuinem, furoremque et domcsticorum et exteitMurum

tiostium tulissem gravissimum, non aliud tamen interim agebam, quam ut
retenta rabie hostiuni regnum Hungariae unacum Transsylvania chrîstianis
principibiiH tuendiim committerem qnonim opera libertatem rejni Hungariae
.
sub turcica potestate amissam tacilius recuperri posse contiderem; in quare

quantum mihi vel autoritas sanctissimi defunci poniifids vel D""" V. rev"*^
in penuadendo apud pdncipes christianos pnidentia profuerit» rerom praesen-
tium status osteiulit ut et pacis constitucndae ratîonem et belU gerendi pote-

Statem apud easdcm cssc non (Itibitarem.
Rebus igitur screiiissimae reginae viduae eius<]ue illustrissimi tilii apud
sacram regîam Matestatem , domtnum meum clementîssimum optime constitutu
ac eisdem in loco tuto et pro dignitate eorum convenîenti coHocatis, perfect
dei optimi aiixilio ,
nt et provincia Transsylvania rt tota ea parte Hungariae.
quae ûh ditione tilii rerîs defu!u:li liierat, M'''" ipsa rcg"ia sine lumviltu et
el sanguine poiireiur, cuius pietate, qua iile erga rempublicam christianan»

dudnir mortem quoque pro illa oppetere non dubîtans, quid praeclarius, quid
sanctius unquam esse potest? Verum cum unius iilius principis vîres contra tutius
reipuljllcaf i-iirisiianae hoslcm imparr.s :,int, D"*' reV'"» quas deiis i])';e
tanquani quaedam non solum ad ordioil'ixae lidei conservationem

limiinaria
gubernationemque ecclesiae suae sanctae verum eliam ad defensionem chri- ,
stiam'tatis in celeberrimo îllo loco esse voluit, rogo quam possum diligentissime,
habita ratione tam nobilissimae provtnciae, tam sanctissimum dominum nostrum«

quam reliqiios [irincipes christianos ad istius cons«;rvalionem in\itare \elint.
de cuius diguitate nec satis commode me dicere posse video, nec iilius situm
ad omnes rcs contra hostein feliciter gerendas satis praedicare, ut quocunquu
se hostia ad turbandum reipublicae christîanae statum terrestri expeditione
vertere voluerit, quantum ad situm regionîs islius attinet, Transsylvania illa
sit, quae conatus lu.stium non solum remorari sed ctiam vires iilius et de-
bilitare ct frângere possil. Si igitur D"" V. rev'"*« incolumes esse, si curam

reipublicae christianae,quam humeris sui sustinent, reinere voluerint primum ,
iilud ab eisdem omni studio impetrare oontendo, ut quam acerrime iniuriam

a multis iam omnis regnn isti itlatan^ ab hostibtlS vindîcandam, Ut quam for
fi^sinie efferis illis liomiailnis rL-sisiendum curent, illndqiie comitent nisi rem-
pesiive in iiac regni istius causa animum sanctissimus dominus noster et reliqui
principes christiani ostenderint, eo brevî prorumpere hostium cupiditatem et
scelus et audaciam, ut non in isto tantum regno, sed in tota republica chri-
stiana în ipsa denique urbe flammam incendiorum hoetilium « infinitamque duri-
stianorum cedem ubique et visitrae et atiditiinm sint. Qut cum nune quoque in
uiyuiêd by Google
613
îstiiis ngm viaceribus haereant rapinisque et cede omnia contaminent, vereor

ne defensio qiiae nb ip'â snrra rejjia M'<' o[itiino quidem in renipuWicain chrîstia-
nani studio suscepta est, exiremos luctus, perpetuumque nobis exitiiim brevi sit
allatura. Ut igitur aaluti reipublicae christianae, ut nomini et dignitati ipsanim

Qmm V. reVî*^ in hoc primo quoque tempore consulere velint, easdem per
amorem domioi notri jcsu Christt 3Upp1ico quam humillime; nec impos3n>ile
hoc ipsiim, q-iocl [lostiilo, I) "'^
V. esse putent, cum nihil tarn difficile qiiod
<;it
non studio, cura, diligentia denique ipsa confici possit, anirmis igitur taiUum
accedat, oportet, quo ista agere velint, deus tpse reliquu praeter expeeta-
tionem nostram suppeditabtt. efc. Datum in castello meo Alwyncz 7. die sep*
tembrb anna domim MDLI.
dtditiHUMi» MNiior
Fraier Georgius^ têopus WaraHmm,
Pe dosii: Exemplum iitteraruin ad collegiutn cardinaliuin.
Tuntoeimi Tir. Au, tSSo. (Mg. 35<^ — 36l. Copia eonlti»|K>[«ol Io arcbira imjjniali dta Viena.
cc:cLXXXV.
1551. George Afartiimsiu, rcspunde lui Mehmrt beglerbcgului din Komailia, ,
I55>>
d5 a («stii M vu fi tntii de una creiliiiciosu sultanului turcescu .i pISti pe Ae-carc SbO .
tributuiu iranstivamet . pana cand (cia acesta sc va afla in ntâniic sale.
Albae Jnliae 10 Sept. 1551.
Liitteras tuas intellexi . in quibus mihi scribis, si fidelis siim , pacem

ct benedictionem ; si vero intideiis, indignatione et oppressionem ; et ut mc-
mmi»e debeam fidet et juramenti mei invîctîssîmo caesart praestiti, et alia
quaecunque acripaisti, intellexi. Scias igitur, quod quemadmodum ego poten-
tissimo caesari ab initio verax et fidelis fui, ita et nune verax ct fidelissum,
eroqiic ctiam in posterum : rt ab co tempore quo ref^ntim istud posl iîlium
regis in manibus mei fuit, .singulis annis tributum caesaris aU lueliccm portam
caesam lîdeliter misi, quemadmodum etiam nune ordinavi et intromisi, dein*
ceps quoque ita mittere curabo. Ubi autem scribis inihi, quod Andreas Ba«
thori I.)"ppam inqre'^ûs pst , notum sit tibi, quod ,^rl:es T.yppa et Solymos
non tuerunt In nicis manibus, sed post obitum regiae uiajestatis tueruni in
manibus l'etri Nune apparuerunt omnia negotia tneorum iniinicurum
l'etrovich.
et meonim proditorum, qui me apud potentîssîmum caeaarem omni tempore

deferebant, ipsi inlideles facti sunt; ego vero lîdelts inveotus sum, et qutc-

quid est in meis manibus post filium regis, quemadmodum caoar mthi de-
mandavit . Hpo, omnia sunt in pace.
«^ratin sunerstite potentissimo raesarc.
£t quamvis illius disturbii causa, quem inimici mei suscitaverant, venerat aii-
quis mercitus Germanoniin m hoe regnum; sed ex iilis jam aliqui exierunt
Inveniemus autem d«o juvante viam, ut etiam isti, qui hîc sunt, extbuat ; et
ab isds neque potentissimo ca( sari aliqua infidelitas, neque huic regno aliquod
damnum erit. Quod vero srribis de filio reg^îs , hoc re^^nvinr est et nune filii
regis, totumque est in potestate et manibus meis pust hlium regis. Si quis
aliud dixerit, verbis Illius ne credatîs, quîa non vera luquitur. Hoc enim modo
etiam Be^j^lerbegua Budensis Rassum-Passa O anno praeterito contra me insur-
rexerat ,
quia me detiilcrant in porta caesaris, quod non essem fideliscaesari;
tune tamen aperta sunt mcndacia <-onim , et mea tidelia servitia ; nune quoque
similiter facere vellent. Confidu tamen in deo, quud mendacia et proditiones
meorum immkorum rectdent in capîta eorum: ego vero verax et fidelis inve-
niar. Si autem velis intetligere causam, cur filius regis e rô îsto exîerit,
non in alienam terram profectus est, scd in propria sua civitate Cassoviensi.
Propter hanc causnm , quia volui , me superstiie, ei uxorem ordinare, neque
potui ei invenire digniorem, et quae magi:» ei convcniret, uxorcm, nisi filiam
seriiii regis Romanorum; quia intellexi eum cum caesare pacem habere, ideo
ei ordinavi filiam illius regis, et propterea Cassoviam profectus ert, ut cum
ea juret« Ego vero hic remansi, ut regno ipsius prospiciam et iilud defendam,
donec ipse suum negotium perflciet I!!ic <juoque ipse est servus et manci-
pium caesaris sicut et hic, estque et ipse et regnum ejus sub protectione
caesaris. Nune jam videt et poientîssimus caesar et tu fidelitatem Petri Pe^
trovîch, qui me
omnî tempore apud caesarem deferebat; nune apparult infi-
delitas sua, quemadmodum edam aliorum apparebît, confîdo in deo, qui de
me potentissimo caesari falsa loqnuntur.
te hominem meum, scio enim, quo-
Ceterum hactenus misissem ad
modo deberem hominem ad talem prîncipem servum potentissimi cae^
mittere
saris, qnalis tu es, sed hacienus non sum ausus mittere. Anno enim praete-
rito miseram hominem meum cum numeribus ad Sarizachum Belo^radienseni
qui nvinera mea accepit servitorem autem meum cripHvavii, quem etiam
;
nune tenet in captivitate. Si igitur miseris litteras, pcnes tiuas lioino uieus li-
bere et secure ambulare possit, mittam ad te servitorem meum, quemadmodum

decet mittere ad talem principem servum caesaris, qualis'tu es. Datum Albne
Juitae decima septembris 1551.
'Iheiocr, Vettn Monumcntii Slavonuii neridioBiliun. Ton. IL pMg. >t. — Pray, iSputolac ptoecnoi
rrgni liungactic, II. paj;. J97 — 300.
Digiiized by Googl
CCCLXXXVI.
Gtorge Maniiiustit iulormez pc regele i'enihtitnnl , c dup sciriie pri'
mite dcli vice-atncelariHlU voit odnlui din '/era rotuânesc care s'a , intorstS dela Con-
<tantino{>uIu Muntenii fi Moldovenii trebuc sc sc punâ in arme
, $i se dec ajutorîu
Turdlorfi în contra regelui Ferdinandfi.
vâcratîssima regia Maiestas etc.

Comitiae particulares ad octavum dicm praeseniis Cibinium indictne
hodie priimun ahsohifae smu , m (jinhus aci rnunitione m ctvitatum dlitulit no-
bilitas de singuiis eoruin colonis, prout census more solito exigi consvevit
denarios $3, quibua Saxones «imilem summam solvunt; ex Siculut veto cum
alîquot tantum personae istis comitiis mterfuissent , sine scitu altorum nihil
cum illîs decerni potuit.

Nova autem em^moHi apud nos versanliir beglerbegum iani Danii- .
bium ad Varadinum Fetri traiecisse, medioque tantum miliari a besse Becbe.

Rediit «t vioecanoellarius vaivodae Transalpînensis non ita pridem a
porta caesaris l urcarum, qui dkit Abmat baaam alterum ex praecipuîs ve»
siriis principis Turcarum post heglerbei;inn venturimi cum ianiceris et omnes
zancbacos qui in viVini<; loris TiaDsalpinensibus sunt, mandato caesaris una
cum ipso vaivod 1 ran:>alpiiiei)st in armis esse Moldavus quoque pace cum
Polonis inîta, omn«s suas copias tussu caesaris cotsgisse dkîcur.
Dedimus îtaque litteras unacum illustrissimo domino generali ad omnes
comitatus regni Hungariap . ut statim per singula caplta cnnsurj^pnt. Si igitur
militum gravis armaturae copiam M''" V liabet , mittere dignetur nune vel
sexingentos pro defensione regni verûs lemesvaar. Si vero duce bono et

perito M<M V. non desuot mihi servi, ture militari imprimis doci et
caret t
versai, qui curam rerum bellicarutn subire strenueque illam dd auxilio ad>
ministrare possim.
Zenchacum quoque Z«îgediensem unacum bombardis obviam beglerbego
profectum cssc dicunt, Ulimannu cum sexagintis equiiibus Zegedîni relicto,
eo animo ut ardbus Beche et Bechkerche exjnignatis, statim Chanadium ob-
sideant, quam si expugiiaverint et depopulationibns versus Varadinum omnia
loca vaslent, traiectoque tandem Tihisco, se cum basâ BuJcnsi ad expug-
nationem arcis Zolnok conîungat. Haec igitur sunt, de quibus M"^" V. cer-
tiorem facere volui etc. Ctbini 15. die septembris anno domini MDLI.
SinKkiii M-tii V. aacniiutimae

iddii Mcvilor
Frattr Gtorgius îstv^s WaratiitHsis.
Tillulti extermi : Sacralissimae regiae M" Romanorum etc.
Ttet<adMi T<r. An. tUo. pus. s69-^s7«- OritiMluM te «ichiv* in|i. dh VicM.
m
cccLxxxvn.
IJ5t. IS3'- Regele /•'erdiiiantin ordon Iui Sfortia PaHavicitto se dee ajutoriii tuar-
gratului Castaldo, indata cc trupele turcesci vord trece dincdce de Tisa.
Viennae 19. sept, «551.
kSîn vero ipse Heglerbeîi'; in alteram partem T\ssae expeditionem

suam transferrct, te etiam a nobis in inandatis habere, ut ipsi Castaldo,
coftctaquantacunque milltum tnanu, quae haberi potent, sine destitutîone
tamen ac denudatione istorum confiniorum, ad defendendum , tuendumque ad-
versus hostium inipetuni et partes iltas et subditos nostros istic degentcs
statim «îiiliskîio venias. Ideoque tibi primo quoqiie teinpore significet, quo în
loco tu, oblato tali casu, Tybiscuin trajicere, et cum ipso vel geatibus no-
stris turn istic futuris conjunji;! debea^, prout nos tîbî t«iore praescntium mao-
datum et Injunctum esse volumus. Quod noo expectata alia nostra oommis-
none, quam prunum a saepe dicto Castaldo rrquisitus fueris, eo contendas
et aubditos nosîros istic et provindas tueri ac defeiidere juvcs.
Collatus cum origioali concordat. Laur. mag. not.
Ibonver, Veiern Momimcnla .Siavurum locfidioaiUium. Tont. II. 12.
CCCLXXXVIII.
1551 1551. GcBeralulii Andrt^ Batkori scrie ma^^'ra(ului CasUt/t/f, cK a iflvitatO
pe tdte coniitatde Ungariei se apace armele in contra Turcilorii.
iSpectabili ac mag. d. Joanni B. Castaldo marchioni Cassani , comii

I'alatinac ac in rebus bellicis s, r. m. eapîtaneo generali, dnb et amico ob-
servandissinio.
Themiswarini 19. sept. 1551.
Praeterca jam per aliquot litteras nici'? srripsi ad omnes comitatu.s
ut statim rito et citissime contra Turca.s, perpetuos hoste.s reipnblicae chri-
stianae, insiirgerent, ac ad me venirent. Quid tamen nune egregius Petrus

Naghk, ards Chianadiensis praefecti», ad scripta mea in litteris sui mîhi
Scribt, in specie his incKisum sp. et m. dom. V. misi, una cum parti-
cula litttmr'tm nni d. Waradiensis, in'hi ,

fateor, nimis admirabilis vide-
tur. urcu die.s et noctes arceni Beclie uppugnat et d. Waradiensis pa-

i ,
cem cum zanchialc Zcgcdiensi habet. Aliis omnibus de rebus, quas hactenus

hahiii . fr^'A sp. ac. mag dom. v. scripsi, Sed ut de hoc quoque nciôtîo,
quoti niihi per diclum egregium Petruin N'aghk scribitur, ipsa cenior lîat,
sp. ac m. dom. v. peiwribere voiul. Venim in hoc eandem rogo, ut littera»
ipaius Petri I^gfak rino d. Waradiensi De ostendat. Deus în reliquo felidsdme

sp. ac m. dom. vram. dignetur sprvare. Oatiim e\ arce Themesiensi die
t9. sept. anno dnt 1551. Andrens de lîathor comes el capitaueus regni supremus.
.
Cuilata cum originali cuacordat. Laur. mag. not.
TlieuMr, Vdtf» MmmieMs Stamnim itieridUNMilwn. Tom. 11 pag. tt—ii-
CCCLXXXIX.
1551. Regele Ferdinandn invit pc Ceorge Martiuusiu, ca ttnprevnâ cu co-
misarii regali, se iê tote mCsurilc necesari pentru aprarea ft eanservarta Trausiiva-
mei, dc 6re-ce bcglerbegulii trecuii Dnnlrca cu trupele tmtatd.
fêrdmandus etc.
Reverendissime in Chrîsto pater. etc. Redditae suni nobis binac Ut-
terae ]>•• Tuae, 8. et 10. praeseotis measis die ad noi datae, ex qtiibus
atque etiam ex iis, quae spect. et mag*** Joannes Baptista Castaldo inarchio
Cassani etc. nobis perscripsit non tantitm illa int^lleximus ,
quae in rebus et
negotiis istis nostris in comitiis praeteritis Tua acta pro- et alioquin a D"*
viaa, ordinat et coostitiiui sunt, sed etiam rationes quibus D'^" Tua in di-
mittendis cbiau^îs et in responso ad litteras bêrbegi dato pro rerum prae*
sentium sttu et conditione et pro avertendis principis Turcarum et begler-
l ej^n contra Transsylvaniam .susreptis conat-bus usa est Non tamen dubitamus
si prîuceps Turcarum vel ipsius beglerbegus bonis verbis non contentus, ab
instttoto suo învadendarum regai lUNitii partium inferiorum desiatere noluerit,
I>** Tuam ea consilia et rationes suscepturam esse, ut hostibus ipsis ita
fortiter et viriliter resistatur, ut non solum ipsa Trans^rlvamaj sed âiam

partes infcriores arcesqiie illae finitimae et limitaneae, quae magni sunt mo-
menti et alia regni istius notri i4ungariae loca defendi et conservri queant.
Praeterea Itdelisdma etiam consilia, quae nobis Vf^ Tua in rebus ad defen-
sionem regni pertinentibus recte in posterum quoque constituendîs, providendis
ct ordinandis imparlitur, grato et clemeni animo cugnovimus, et istiusmodi
U'"* Tuae in omnibu'; rebus iiidiciiim . j^ritdentiam, diligentiam ^ratiose pro-
bamus et pluriim lacimus. l'erspicimus cnim a D"« Tua omnia in regiae digni-
^ tatis nostrae, regni iideliumque subditorum nosirorum et reipublicae dunKia-

nae defensionem, summa fide et studio quibuMunque fieri queat vits et
rationibus indesinenter, indefesseque agi, suscipi et traclari, adeo quod ex
Tuae Adelissiniis studiis et oonsiliis iampridem conceptam spem ea quae
3T>399- DocHiMiite. Voi. IL Pones 4. 78
parta sunt divino auxilio mediante retinenti et conservând! nune inagis ma-
gisque nobis animo nostro coniirmaverinius. Et proinde D"''" Tuam cle-
in
menter magnopereque hortamur, ut eo studio et diligentia, quibus se nobts,

regno et toti christtanitati utiliter servire poase putaverît, in posterum quo-
que utetur.
Gratissimum quoque et litteris D'-'* Tuae
illiid nobis accidit, quod ex
cognoviinus, eam opera curam omnibus in rebus fide-
et servido suo hanc
liter et diligenter suscepturam esae, ut nos a magnitudine expensarum sub-
levare et commodum fructumque uberiorem afferre queat utque redditus qui^

cunque isthic sunt, non dissîpeiitur, sed debito modo nobis administrentur.
£t quamvis nihil dubitemus D*"^"* Tuam, ut quae iam intelligit quam gravis-
simaa împensaa sostînemus et ipsamet nobis de hîs fidem facit, diligenter
omnique studio tn !d incubituram et nilul in eo quoque serviii genere prae-
termissuram esse. Tamen cum ex isto regno parum hactenus percipere po-
tuerimus, sed ev aliii; re^nis et dominiis nostris illius defensionem sustinueri-
mus, hodieque susinere cogamur, facere non putuimus quin illam denuo
clementer honarannr, ut nobis In hac nostra gravisnma cura fidem, studiusn
et industriam suam in posterum quoque non minus quam hucusque îugiter
conprobare et testarm facere velit, prout eam facturam esse omnino spe-
ramus atqne ronfidimiis. Et proinde placent nobis magnopere ea ,
quae D''"
Tua de modo tam circa defensionem regni ut videlicet singuli suum

et ordine ,
oflicium facerent et onus competens aastinerent, quam etîam ckca milinun

conscriptionem et conservationem oonstituendo non nisi fidditer, diligenter et
prudentcr perscripdt. Speramus enim eo ipso ordine constituto et observato
fore ut dec atîiiivante regni et fîdelium subditonim nostrorum continnae de-
lensioni minoribus quam nune fit inpensis prospiciatur nosquc tandem una
cum fidefibus statibus ordinibus et subditis iKistris laborem et vigtibmm fhi-
ctum uberrimum divinae boniti gratias de eo agentes, sendamus atque

percipiamus.
Quantum autem ad conventum generaiem attinet . nobis quoque vîde-
tur eius celebrationem omnino nece»sariam esse et proinde huiusmodi comitia,
priusquam illas ]>* Tuae litteras aceepissemus, indicenda duxîmus; sicuti ex
atiis Ittterb nostrb ad D*" Tuam, Thomam de Nadasd et Andream de Ba-

dwr <iads atque ooovocatoriis ex cancellaria hungarica expeditis !>" Tua
cognoscet. Et quia ea quae D" " Tua nobis de regetii per dicatores omnium
comitatuum ad comitia afterendis consuluit, clementer probam us; idco licet
nos eorum comitatuum qut hactenus nobîs panierunt, regenta penet camenun
nostram iam habeamus, mandavimus tamen ut dicatores regesta îpsorum se-
cum adferant, hortamurque D'"^'" Tuam ut cnret quo comitatibus fli», quî
hiicusque sub ip'?iu< administratione fuerunt , pari modo ,-i<ll' rantiir , quo ordo
iile quem D"** l ua non nisi prudcnier cousideravit , eo melms et rectius con-
stitui queat.
Intelleximtis comitia parttcularta Cibinium ad festum nadvitatis beatis*
simae Mariae virginis iam praeteritum îndicta fuisse speramusque in illis circa
ea quae ad locorum fortificationem perdnent, aliquam utilem et proficuam
cuncliisionem factam esse, tanquam în re summopere necessaria et ad defeiv*
sionetM regni magnopere pertinente Et propterea tamefsi iusseramiis per
praecedentes litteras nostras marchioni Cassani bcllico iocumtenenii, ut D"*
Tua, ipse et comes Thomas de Nadasd noi de iis quae in noTO isthu: cele»
brando conventu a nobis proponenda viderentur, informaret» et conventum
ad eum diem indiceretis ad quem et responsum a nobi et instructionem una
cum credentialibus litteris ad status pt ordines dandis accipere possetis, quo
maiori cum authoritate et fructu omnia a vobis agi et tractari possentj tamen
cum reliqua illa quae ultra locorum foitificatîones necnon regnî defensionem
(quam ex liUerJs Tuae iam bene ordinatum esae, quomodo videlîcec tem-
pore necessitalis contra hosles insurgendum sit , libenler intellexîmus) isthic
nune proponenda censcharmis . ad iênernlia comitia difTerri et retict ibique

recte tractari pus<»e videamus, piacet nobis cetebrationem partialium huius-
modi conventuum pro obttnendis subsidib ad fortificationes a vobis factam
iam esse et tanto magia, ex quo iam propter hostium eonatus^ quos Danu«
bium iam truiccissc audimus, defcnsioni regni, aliî<; rrHus postpasitis, summo
st-trlio , cura et labore invlgilandtim est ; sicuti D'"''" I uam una cum bellico
locunitenente, Thoma de Nadasd et Andrea de Bathor diligenter omnique
studio fecturam esse non dubitamus.
Quod vero 0'"> Tua se edooeri cttpît, an aubsidium vigiott quinque
denariorum rpiod comitatus illi qnl ad Zoinock operas praestare debebant,
ohtiilcninî , \ el nd Zoinock vel ad Themesvariiini mitti et ad cuius manus
consignari Jcbeat, videtur nobis, praesertim cum lortittcationi castri Zoinock
iam satis prospectum sit, ut praedictum subsidium in fortificationem
Themes-
varii vd ardum Beche et Bechereczke (Becskerdc) oonvcrtatur et ad manus
eius personae. quam dictus bellicus locumtf^nciis una cum nostro bellico so-
lutionum magistrn ad id deputaverit, consignetur, communicato ea in re cum
D"* Tua consilio.
Ea quae nobis Tua quo modo arcem Agrienaem provisam intel-
ligic, perscripsity similiter non clemeni aaimo ab ea intelleximus; scimus

nisi
enim ista omnia ex fideli et sincero D"" Tuae erga nos animo proficisci et ab
ea tieri. Nolunu.s anicni I Tiiiim latere nos niiperrime ab egregio Adele
nobis dilecto Erasmo 1 euiel , cum ad eum saepius de arcis iilius fortiiîcatione
euranda litteras et mandau dedissimus, informationem accepîaae omnia « quae

ad eiusdem ards fbrtiiieationem necessariamque provisionem atque adeo de*
fenslonem pt conservntionpm pertînmt. sîbi ita uti deîient curae et esse et
fore. perscribendo etiam in specie quanta ibidem sit saiium l'ruinenli ct vini
aliurumque victualium copia, quam sane etiam nos ipsi sufficicntem esse pu-
tavtmus. Scimus quidem Franciscum Bebeck et castellanoe eiusdem arcis non-
niittl inter se dissidii alere, propter prtvatas quasdam lites occasione deci-
marum et alianim rcntm inter vtcino?; controverti solitarum exortas ; sed eins-
modi dissensiones tale', esse non putanuis ut propter eas ulluni arci pericLiIum
metuendum^ sit ; et praesertim cum praedicuis Bebeck aut sui homines spe-
cialem custodiendae ards curam non gerant» sed tantum pro tuendîs oonfi-
nibus cum alîis comitatuum gentîbua] isthic congregati sint; maiorem tamen
acihtic eiiis rei inquisition«m (*t provisionem quoque l]Uate0U8 neoeSM esse
cognoverimus , in his oninibus lieri curabimus.
Litteras princtpis TurcBrain et bq;)erb^ ftd D*** Tnam datas, per

interpfetem nostrum et Knguam germanicam (latioam enim noo sdt) et ddncks
ex germanica in latmam traduci fecimus et D"* Tuae huiusmodî traductionis
latinae pxempla vna mm
ipsis origînalibus transmittimus eiusque prudeni iti-
dicio rx[>ciidendum et considerandum relinquibus, qui ipsiprincipi Turcarum
et beglerbego ad huîiiimodi litteras reapondenduin ait, D*^ que Tua ita re-
spondere puterit prout sibi pro praesentîum rerum sttu et condîtione opor*
tunum et neceasarîum visum fmrît Gratum autcm nobis erit ut D*'' Tu» earum
litteranim assecuratorianim exempbim qiias licglerhpgîis «;e transmissurum
significavit, quando illos acceperit, ad nos trunsmittat simul et ea quae ei
responderic
Postremo cum certo intelligarotts beglerbegum Danubium iam traie-
cisse, licetnon dubitemus D"'^'" Tuam una cum bellico locumteneote et co-
mite Thoma de Nadasd omnia necessîiria Transsvlvaniae et partium defen-
dendarum curam atque studia suscepturam esse, tamen pro paterna
consilia,
animi notri solicitudine focere non potuimus, quin ea de re D"*" Tuam ele-
menter admoneremus eamque maiori quo possumus studio hcurtamur etrequi-
rlmus, ut nA
eorum« quae ad defainonem et conservationem tam Traosyl-
vaniae quam etiam arrium limitanfanim in partibus inferioribti»! pertinore
cognoverit, praetermittat, praesertimcum non ignoret, illas maxmiae impor-
tantiae we. Et quidem nos quoque praefectb et eapttands genlKim noatrarum
circa Agriam maodavimus ut In casu quo beblerbegus vel arces partîum in-
feriorum vel Transsylvanîam iovadere et expugnare eonaretur, poetulante ne-
cessitate etiam ex hac parte in vestrum auxilium omnia ea suscipere et fa-
cere debeant, quae qiiavis via et ratione poterit, similiter consuhuni erit,
ut n ipse begiei begus Agriam vel Zolnok vel alia harum partium loca aggre-
deretur, nos vîcisstm auxilii et suocursus huc dandi connlia et rationes ine-
atis, quo mutuis consiliis el auxiliis ipsis hostibus deo adiuvante non sotum
resistatur. sed etiam propellantur. Sicuti haec omnia D"«««» Tuam una cum
beilico locutntenente et comite Thoma de Nadasd diligenter et suftîcienter
consideraturam et prout rerum occasio, status et oportuniias seu necessitas
expostulaverit , diligenter ordinaturam et pravisnram esse non dufaitamus. ele.
Datum Viennae 20. sqttembns 1551.
TlSMliHliiii Tir. An. tSSo. pag. *j2—ajb, Cimetpia tn Mvbita mp. 4m Vina.
Digitized by Google
621
cccxc
1551. judculQ oraului Bistri(a din Traiuiivaaia informi p« Gtorgt Marti- 1551.
nmim, c Ste/anU, vîvodulu Moldavei, atit in coreqiaiiidefit oontimi eu fritde aeii Atfr,
«are s'a kurdta.
everendissime domine . . . ele.
Ad commîttiooem rev^ V. assidue unum certum hominem in

regno Moldaviae hactenus habui, atque hesterna die îllîlic rediit, qui
nihil aliud rcfert vel recti quiJ pcrcipere potiiit, praetcr quod Hclias vaivoda
qui fuit aut tertio aut quarto die certos suos nuncios lurcicos ad fratrem Ste-
phanum modernum vaivodam transmittit; quid illomm vdte et statuere sit»
ocmo inteliîgere potest, commnois tamen rumor est ÎUos in unum et idem
ifMFare et consentire. Hodie kaque et ahenim in Moldaviae regnum miii ho-
minem qiiamprimunî quippiam ceri tntellexero rev"»» D"' V. scribere non
. ,
cessabo. Deus . . etc. Bistriciae teria tertia post diem beati Matthei apo-
fltoS anno 1551.
Kcr-mac U nit V.
Mdis
yiettUius PtUia index tiptititis

Bisiriamsis.
TUlmla ixUrnA: Revereiidissinio domino Fratri Georgio cpiscopo Wa-

rsdicits] . . . etc.
TOrMlMlBi T<r. An. 1880. pag. 651—633. Originalulli In vcltira imp. din Vieu,
CCCXCI.
1551. George Martinusiu locoteneatuM regalO «Iii Transilvaniei, rogS pe mar-
,
IJSI-
prafulft Castiildo sc scrie i di-iisclu împrcun.1 cu conolr Nadasdy regelui Fcrdinnnfiii
ca se restitue libertatea iobagiioril din J ramUtaum i Utn Ungaria (pe care o perduse
!o urma levoluiiHMi din 15 14).
Tllustrissiine domine etc.
Exeinplum lilierarum mearum quas aci M"''" regiam doniinum nostrum

clementissimum dedi, D"' V. ill™** mitto. Rogo igitur ipsam, ut in eam sen-
tentiam de libertate rusticoram nostrorum restituenda D*'* quoqiie V. tll"*
Digitized by Google
6J2
unacLiin tloniino Nadasdy regi scribere velit etc. £x Wyxakna 34. septembris
anno domini 1551.
dedliiuidiM
Frttitr Gtorgiits episcofus Waradimns.
Tittulik txtemA: Iltustrissimo domino Joanni Baptîstae Gastaldo . . . etc.
Tttntealni TAt. Ab. iSto. paf. 6$^. Orfpntlaltt îm «vhini inp. din Vîcim.
CCCXCII.
'SS'' 155'- l-asaru Kun scrie din Secuime iui iTaiuiscS Kendy , c Moldovenii au
rsfHurata druntuUi Oituamiui^ iactO pota se vioS pe drunratB aceata eu care $1 cu tuauri.
kSzolgâIatomat atrinlom te kegyclmednek , mint nramnak. Tovabl).i

megszolglom te kgdnek, mint uramnak az en t^rtem valo sok jo terekcde-
s^t. Tovbbâ miut te kgd hatta vala hogy Moldovdba valami gondot visel-
n6k, ezt bizoitval (rhatom te kgdnek, hogy csiterteken aa Ojtoz utât kitiszti-
tak, inaga azt hallom, hogy nagy erdssen vâgUik volt be ax ur akara^-
bol . tic amic iu'[) jiilt vala râja, csakhamar tis7tit.ik annsra îiittek vala,
;
hogy ide beniztek ez orszgba, valami johokot talâltak itt ez orszâgit; itt
csak az sz^lbe Aba mege Ut^nek. — Ezt bizonval irhatoin te kgdnek, hog>'
ugy csiniltk meg az Ojtoz utt szabadon mînd szekiirvd, mind lgydval
s/abadon juhetnek, most hadba ki'szilnek, a kibariink bizonval izenik hogy ,
mind tirek t-s tatarok mind az olahok hogy kijunek.

Isten tartsa te kgdet minden j6val.
Ez levet Pethekheen (=p<ateken) kOlt Ozdolân Szent-Mihâl nap el^tt.
Kun Lâtâr
sitflgdl te kgdnek mtndtnbc.
Titiitl» «xUmi: Ez level adass^k az £n uramnak Khendy Fherenehnek.
TOrltedni Tir. Ab. iZIo. |M|:. Di» vcUva i»p. MicieUl dia Virnw.
Digitized by Google
688
CCCXCIH.
1551 fuoij;e MarliHUsiu inforincz.i pc comisarii rcL;c!u: I'erdinaii<lii rii au ,
sositei iaCaransebe^ Mn&voimda fi un

âoieriS Ju^tfi din ira româtiesc unde cerc
. ,
se a<tune trupe, ea *e k4UI din seaund pe voivodulfi actuatn al6 erei-romftneaeî , ItuS
dc dr.i-ce voivr>Jii!u actualii alu ^rei romancsci se afl in rclaiuni dc bun.i amiciî
cu Transilvania, dcnsulii crede, c
ar A bine, ca acdstâ mijcare se fie repriniatâ.
Tllustrissime ,
spectabiles ct magnifici domini . . . etc.
Hodie venerunt ad nus Karnsebesienses ,

retulenmtque vaivodam unum
et boyeroD«m transingas regnî Transalpincnsia ad eos v«iis8e« illibque gentea
conducere, ut cum tlUs în Transalpinam contra modernum vaivodam ingre»
fliantnr. Cum antem nos vaivrulani 'I ransaljjineivspm nR';priimverirmi<; nihil hoc
tempore inde periculi habitiirum, sub istaque assecitralione pacihce nune no-
Imciim vivere videacur nescio utrum melius, est undique adversarios excitare,
nisi super hac re !>*<* V. mag*^ aiiam informatîonem a regia M*^ habeant.
Si tamen non habent, scribant D"^ V. mag*" domino Batliuri, nos quoque
scripsimtis, ne motibits istonim modo consentiat et si voluntas D""'" V. mag*""""
fuerit, motus eorum rcprimcre putcrinnis. lam auiem et vaivodae Traosal-
pinensi scripsimus cumque certificavimus iuxta nostram aasecurationem, ut
setpsum ab însidiis istorum boyeroaum custodire debeat, quod nos facturos
antea illi promi.seramus . eu. Datum in oppido Wyzakna, aabbatho ante
festum beati Michaells archangeli, anno domiai 1551.
SmndnD I>-a«M V.
liedilUsiiaus
FraUr Georgius
î^ûs WaraditHsis.
Titlul externu: lllustrissimo spectabili et magnifico domints loanni

Baptisuc CastalUo etc. et I humae de N'adasd ... etc
TMitecIn Tir. Aa. iSld, pof. 6$}- OdglatlaM la HeMn imperiali mcmiA dia VImi.
CCCXCIV.
t55l. Regele Ferdintii:<f:i .iprob.1 planutij lui Georic MarUnusiu , ca corniele
Tornade Nadasd ;i FrauciscA Kcndy sc ocupe pttrile Transilvaniei despre Mo{dova George
\
Uartianriu se iê positiune in Bflnatti; margrafulfi Castatdo ae reminl pentru n*

guran la Sibiu, de aci se trimitS ajutdre, «nde va crede a ii necesara.
îêrdinandus etc.
Reverendissîme etc. Norvliirn expeditis litteris quae ad nevotionem
l uam sub 26. huius metisis die conscriptae erant atque praesentibus adiunctae
Digitized by Google
sunt, supervenerunt aliae iUtus litterae de 21 eiusdem mensis ex Cibmio ad
nos datae, e\ quibus simul et illis quas spcin et ina^'^^ J' Andreas de Batfaor
et Bernardus de Aldana ad vos mîserat, inte-llrxiniiis abunde quo in sttu
res partium inferiorum ad Theme^warium ad eum usque diem positae erant.
Et cam litcerb O"** Tuae perspidamus ab ea ita forti praesentique animo
omnia quae ad regnî fidelîumque subditorum nostrorum iuitiooem et defen-
sionem pertinent , ajî ,
suscipi , ordinari et tractari , sicuti pericula et neoes-
sitates quae ab oculos versantur, exposfiilant . fit sane nt maximam ex huius-
modi D""» Tuae litteris spem conceperimus dominum deum mediante eiusdem , ,
!><•* Tuae magnamnui prudentique rerum omnium gubernatione directioneque

nobis gratiam et auxilium suiim concesninim esae ut chriatianae fideî et nO'
minis hostes reprimi et repelli possint et quemadmodum ditiones illae nostro
impprio 1 Tuae auxilio et consilio accesserunt, ita etiam nune defendantur
et conserventur atque ipsins de nobis et aniversa christianitate benemerita
apud omnes mortalea magis luagisque innotescaitt et illustrentur. Et proinde
non solum dementer probamt» ea quae D*'» Tua de sua ad Lîppam et sî
necesse fuerit ad Theincsvariuni profet tioiic itcni qiiod comes Thonias de .
Nadasd cum mag*"" Francisco Kcndv cum scxingeiuis equitibus loca in finibus
regal Iranssylvaniae versus Moldaviam teneat, locumtenens vero beilicus Ci-
bmii perdfltat ut eo quo nccease fuerit subaidia mittere possit, non nisi pru-
denter fidelîterque constituit et ordina vit; verum eiiam cum proptor rerum
mutationes qtiae in progressu bellico in horas accidere solent , dare consillum
et ordtnem pracscribere ex tam longitiquo loco, ut nos hor tenipore sumus,
non solum difliciie sed plane impossibilc sit, in D"'' Tuae iudicio, consilio
et directione conquiescimus , ut una cum praedictis bellico locumteiiente , co-
mite Thoma de Nidasd, Andrea de Bathor et aliis qui sibi idonei vîdebuntur,
omnia pro rebus natis ordinet, disponat atque fieri curet, ut Iîo Tua cum
Hei optimi maximi auxilio, proiligato exercitu becflerbegi . imem belii facere
possit. Subsidia quae ex gentibus quas circa Agriani pro tuitione confiniorum
illorum congregatas habemus, vobis roittere decrevimus, D*'* Tua iam antea
inteliexit.Mandavimus autem marchioni Sphorziae Pala\ icino non semel aed
iterum atque ilerum, ut profeciuncm cum copiis ipsis iu vpstrum subsidium
destiuatis quam maxima (ieri queal celeritate maturet et non diftidimus eum
ordinalionem D"'" Tuae maxima cum diligentia exequuturum esse.

De pecuniis quas D'» Tua nobta in ^ta rerum necessitate mutuo dare
obtulit, ita contentam et satisfactam reddemus ut non solum nullum damnum
aut incommodum in eo accipiat quiu potius se eo nomine plurimum de nobis
,
beuemeritam iuisse cognoscat. Et praeterea non solum haec sed alia praeciara
et illustria D"'* Tuae de nobis et republica christiana benemerita ita recog-

sumus, ut D^ô Tua sensura
nituri sit se in nobis babere rêm et principem
gratum et clementem.
Intellcxiinus ea quae universitar nobilium comitatus R>hor D"' Tuae
de insolenttis quibus Losonczius contra eos utatur perscripserunt et sedatis
praesentibus disturbiis curabimus ipsis conquerentibus nobilibus iustitiam fieri
et administrri. Et nihilominus mandavimus ipsi Losonczto ut ab tstiusmodt

m
acdonibtis et se et suos contineat atque coereest; !>• autem Taam clonenter
hortamur et requirimus ut huiusmodi conteinio»es et dissidia sua prudentia
lenire et mitlgare studeat, doncc commodi(jri tomjjore dc illis statui et decerni
possit lacc itaque sunt quae D"'
I i'uae ad litteras suas praedictas respon-
denda duximus. Datum Viennae die 27. septembris 1551.
Postseripta. Lket aon possimus non sperare quod atteato reram par-
tîum r^ni inferiorum sttu , Tua ac marehîo Câsaani bellicus locumtenent
et comes de Nadasd maiores tam e<jiiitnm qiiam peditum copias ad faciendam
hostibus resistentiam congregaveritis ac nos etiam brevi nun spernendam pe-
cuniarum summam isthuc submittere decreverimus, niliilominus tamen ut £•
ddroni noatrorum defieinioni maiori cum fhictu prae&tus bellicus locumtenens
prospicere queat , dedimt» d in mandatis ut a D** Tua vel cum dus condiio
et auxilio ah aliis aliquam pecimianim siimmam mutiio levet ac tantum equi-
tum et peditum niimenim, qui haberi poterit vel qui nectssarius esse videbitur,
conducat et conscribat. Et propterea Tuam omni quo poaatmua atwfio
hortamur et requirimus ut nobis neceasarium aoxîlium în ista neoessitate ma-
gnam celeritatem expostulante vel per se praestare vd per alios praestandum
obinere qiio dictus bellicus lonimtenens noster cum consilio D"'' Tuae
velit ;
et comitis Thomae de Nadasd praedictam iussionem nostrom de conducendis

pluribus gentibus et oopiis quamprimum exbaurire et exeentlmii demandare
possit. Nos cnim ea quae nomtne nostro promissa fuerint, iirmiter ec in vio-
lal^ler praestabimus et observabimus atque eo nomine D»"" Tuam non aolum

îndemnem re<ie et clementer conservahimiis sed etiam istiusmodi in nos et ,
diristianam rempublicam coUata servitia et beneficia omni regia liberalitate
et manificentîa recogpaosoemus. Datum ut in lltierit.
TOiUMtni Tir. Aa. tUo, f«g. 6S«—6(8. Cennpil te «chiTa iap. din VinyL
cccxcv.
1551 Gt-off;/- .Ifar f/nu s/u râg'^ pc mar^'r.'ifuîu dtsliittio, ca se trimite genera^ ISS'*
lului AndreiU lîathori o scrisâre a sa in privin(a bocriloru din ira românesc.
Tlluatrissime ac magnifice domine ttt.
De aedificatione ti fortificaie Zazsebes D^m V. îU"* merito solicita est.
Scripsimus ad omnes partes ut subsidium pecunîae quam nuper obtulerant,

administrare debeant; interim ropamus magistruin ci\ium istius civitatis ut
aliquid pecuniae qua soiutio hat, L>"' V. ill"^ concedere velit. Litteras nostras
quas ad domînum Bathori de boyeronibns qui nune movenmt se* scripsimus,
37,349. SMHMMtle. VoL tl. PttrtM 4. 79
^ kj .^Lô i
y Google
626
'
DO» V. perferendas curet Nos hodie cum oostris servitoribus ad camptim
ill">»
in dtscendemus, quod ideo facimiis ut regnicolae citius nos sequamur.

castris
Eandem foeliciter vaiere optamus. Datnni ex Wyzakna dominico die ante

festum Michaelis archangeli anno domini 1551.
EiwdMB V, Ul-Me Onb.

MiUMteiw
Frattr GtorgtMS ^seofius Weradimsix.
TitlulU exitmit : lllustrissimo tU. dontino Ivanni Baptistae Castaldo ei(.
TtntMlMl Tir. Aa. iSBo. pag. 699—639. OrigiMtiriK tn uchivm inp. Mcnti din Vima.
CCCXCVI.
1551. i;si. Ctorge MarHnnsiu faoe cunoscuta margrafului Castaldo, c cvartinilu
seO generalQ sc afl la Ludoulu-mare din Transilvailia, ttnde a convocaii jie
tanfii comitatelorii, ai Sailorâ fi Sccuilorâ.
Juustrissiine Hodie ex dei auxilio hic ad possessionem Ludas castra

etc.
posuimita. Scripsimusautem daitto ad omnes comhatus, Saxone» et Siculos

ut dtîssîme ad nos veniant. Credimus dominos nobiles intra quadriduum ad
summum apud nos fiituros; Siculi qtioqiie venient, habemiis hic apud no*^ Ni-
culaum Kornis, quem cras dimittiinus ut eos adducat. D"*" iUnuui rogamus iit
dominum Nadasdi nondum expedire festinet; priusquam enim ulterius nos mo-
vebimus, I>*" V. îll"^'" adhuc convenîemus, ut de omnîbus rebus, de quibus
cum dominis regnicolis tractabimus, copiosius cum D"* V. ill"* loqui possiimis
Eandem focIiVissimam vaiere optamus. Datum ex castrâ ad Nagyludas positis,
dominico die ante Michaelis archangeli 1 Sj 1
Frattr Georgius t^seapus fVaraditiisis.
Pe o fâie de chârtie separat : Scriptis litteris accepimiis Httcras D"''

V. ill^^ unacuni litteris domini bHbrme, cuius adventus nobis gratissimus est i
multumque super hoc gavisi «umua.
TttiKAclmi Tit. Aa- i(go. pag. 659. Ongliudwtt tn «rchhm imp. mcmI din Vieai.

627
CCCXCVII.
1551. George Martinusiu scrie regelui ierdioandu , gS av^ndii in vedere mic- I5SI<
rik, ce le facii cei doi voivo4* din* (r»-r9mAtii$ei fi MvUma^ dtnsuUi trebue-oe dis*
trilme trupele Tranalvanid.
kSacratissima regia Maiestas . . . e/c.
Ego dco iuvante iam in castris hic ad possessionem Ludas descendi,

sunique solicitus vebemeater in convocandis regnicolis, quos tardiuscule quam
alias iiMurgere vkleo. Non enîm tam libenter movent ae extra rgnum ituri,
qaam si in r^poio maaerent. Nihilominus noo quiesco donec eos convocavero,

et quicquid M" V. et Christianitati servire possum , nihil praetermîttam. Ex
litteris tamen iilis , M"' V. intel-
quas mihi de motibtis vaivodariim scril)unt,
liget, vires Transsylvaniae quas haiêmus dividere nos oportere, quod cum
ornai industria facere ooaabîiiras. Illud tamen coguo, ut si nos bono apparatu
contra beglerbegom ibimus, viderintque illi vires eorum contra nos non stif-
ficere, alius rursum bassa ex vesiriis cum novis copiis eos subsequetur, quod
si fit, et ratio temporis permittit, non dubium, quin adhuc autummo isto
generalis expeditio fiat. bonum est igitur M'' V. de gentibus pluribus ex Si-
lezia et Moravia et aliis regnis providere rasque Agriam versus mittere Et
quioquid M*** V. potent* faciat nune diligênter. Nam si deo iuvante istorum
impetum modo supcrare poterimiis ,
quod non diffido, M'"* V. etiani a Tnrcis
tandem quiescere jioiest. Deus. . . . e/i:. Kx castris ad Ludas positis, in festo
die Sancti Michaelb arciiangdi aniiu 1551.
etefdnt M ti» V. «Hr.

Mdto MtviMr
FraUr dorgius ^sc^w IVamduHsis.
I'ithtm txUmU: Sacraussime regiae Maiesti , . . eU.
Ti^rUncloii Târ. Aa. l98o. ptf. 660— 66i> Ufiginaluia In archiva imp. iccrctl din Vicaa.
CCCXCVlll.
I5$t. Cfetrgt Marlmusiu acrie msfcrafniui Ceuialdo^ cS dupA cum crede tw/- 15 11.
vogiii din cra-roinânisfa si din MoLiovti , voru intra in Transilvania Altucum întK^M-
rant» sa este, c trupele din Transilvania vorâ fi superidre trupeloru turcesci.
Jllustriaiime «U, Littetas V. ill«Me una cum exxsmplo litterarum do-

mini Sforziae intell^fîmus. Tlf^ V. ill^** ex proximis meis litteru notum vai-
623
vodamim Moldaviensîum et Transalpinensiiiin intelligit. Credimus autem istos

omnino întraturos praesertim si nullnm obstaciilum habuerint. Passam Ru-
;
densem ideo tantum illos apparatus facere iudicanius ut copias istas regiae
Maiestatis remoraretur, ne cum reliquis ipsos coniungere possent et ut be*
glerbego liberius agcodi Cscultu daretur. Non tamen existimo bassam ipsum
tantas vires habere posse, ut arces aliquas obsidcrei vcl magni aliquid faceret.
Rt si necesse erit beglerbego nohiscurn confligere, mhii dubium esi <iuin passa
Budensis vircs suas cum eo coniungat eruatque simul in conflictu. i'roinde
miht videtur ut dornmus Sforxia relktis ad cuitodnun arcium praieiidiis ,

quo
meliori modo
et pluribus hominibus ac bombardis venire poaaet, veniret. In
ea enim opinione sum ut si beglerbegus intellcxcrit bono apparatu contra
eum nos venire, neque expectabit se discedet; quem si uei averierc vel deo
ittvante profligare possemus, reliqui om nes silescerent. D''" igitur V. iii""
scribat domino Sfoniae ut veniat dtiaume quo plures aecum ducere poiest,
et
ducat praesertim bombardas sine qnibus ex îsco atitem regno
nihtl eflîcimus;
propter tnotum valachorum non vtJctar mihi ut bombardas exportare debeamu?;.

Hcsterna dic scripsimus nos Varadinum ut domitio bAorziae obviam ire d^
beant et de commeatibus lilis prospiciant. Melius autem est eos per Varadi-
num quam per ]oca campestria venire. Eandem foelidter vaiere optamus.
Datum ex castris ad Ludas pooîtis, hora noctis tertia feid aancti MicHadls
archangeli 1551.
Binadn VciUm aiiiMxfaiiiiiM DanjBBtkiaiB

«ledituntimnA
Fr. Georgius cpiscopus Waradiensis.
Pi o /4fU s^fiaraiA dt eh&riu: a) Deo iuvante contra ipaum beglciv

bequm bono apparatu csae ponumus, ut vires ipetus beglerbegt contra nos
non suffîciant arbitror unum ex vesiriis adhuc aiitnmno isto cum novis copiîs
;
Turcarum exire, et si tenipus patitur, generalem expeditionem fieri. D"" V.

iU"* scribat regiae M<', velit diligeuter omnia curare et facere quicquid potest.
Si enim deo dante, motus istos none reprimere poterimus, M*» sua iâm ab
îpsM Turcis quietem postea habebit.
b) D''» V. scribat regiae M" ct ro^^tt propter deum, ut de M«<=
reginaii et de tîlio regis aliquam curam liabere dignetur. Bonum esset fîiium
regis ad se recipere. Video enim multorum oculos etiam nune in eam partem
infixos esse et nescto quid animus noster praesagit. De Cassovia quoque bo-
num esset si M"* sua provideret, ut apud manus potius suas, quam alte-
rius esset.
TiUltUt 9xt»nA: niustrissimo ttc. domino Joanni Bapt. Castaldo ek.
TSrMMtai T«r. An. iSSa |Mfi fiSi- S63. Or^Ma»!!! 1b afdm* iBi|i. seocllt VicM.

CCCXCIX,
1551. Georgt MarHnutm oonraoieX inargrafului CatUUth scrisorea primiU dcla 1551.
judeulâ dio Bistria ji serildm nobilului Ludiilau Knncu idfeniiAttaoi din pSrile MMmti.
Tuustrissime . . . etc,
Lttteras civium civitatis Bistriticnsis ac Lazaris Kwn , ad dominum

Franciscum Kendi scriptas D"' V. illl'"-" liuic incitisas in specie inisimus, ex
quibus cugnoscel, t|Ltid de partibus Mulcîaviae scribaut. Nos in hoc sumus ut
quo dtiiis fieri polest, n^nioohs convocare possinius, et denuo omnibin
scripeimii* ut festioara debeant. Si qiud dcinceps habebimus, D"** V. îH"**»
<!r omtiibus certiorem faciemus. Quam bene et foeliciter vaiere optamus. Da-
tuni cx castris ad NaghJudas posttis in iesto Michaelis archangeli aimo do-
mini 1551. »
Kimdcn lil«iM Dui* V.

dl04illMiiiiiis
Fraitr Gwrgius îseopus Wairmiuntis.
Tantadai Tir, Aa. iMo pai, M4. OdgIiMliM ta «tchin iav. McniS «Ha Viaaa.
cccc.
1551. Gtorge Afartiitiisiu espritnî margrafului CasiaUp prerea sa de r^S pen- ^SS'-
tfu dderea fortiretn Bcdreherued dia BXaatfi \n mioUe Tuidiortt.
IUustrissime etc.
Amimonem alterius arcis Bechkereke noa sine animi ddore audio;

placet mihi cnnsilium D"' V. ill'"»*^ ut cataphracti illîco sc Dcvam versus mo
veant; ego quoque nihil immorarer, saltem regnicolae advenirent. Litterarum
exemplum, quas rursum hodie ad comîtatus dedi D"' V. ill"^ huic indusum
mitto, quibus visis credîmus cos dtîus properatoros.
Fraier Georgtus episcopus Waradiemis.
T«tiMW Tir. Aa. 1880. y*^. 665-667. OriciailiiW ta archiv» iap. Mcmi din Vicnt.
Digitized by Google
680
CCCCL
1551. I55i> Gterg* Martimusiu InvitiE nobiliiiiea din couitatulii Hinedirei «e conAace
averile aoelon, cari du voiescC se ajpuce annde peotro regele FerdiaaDdfi.
IP'rntfîr Ccorgiu-, cpiscopus Warattiensis , thesaiirarius ac lociimteiiens etc.
Egrcgiis et nobilibus comitibus, vicccomitibus et iudicibus nobilium comitauis

Hunyad. Salutem et fovorem. Cum regni periculum nune maxime tminiaeat,
maiorique nune celeritate in defensione regoi opus sit, videamuaque dominos
rtîcolas ad praescriptum diem non comparoiase, autoritatemque nostram a
reiîa M'' attributam conteninere et ad prosecutionem mandat! notri admodum
utiosos esse, hortamur vos et authoritate nostra sub amissione capitis vestri
conimittimus, ut nulla haUta ratione personaruin, statiin visis praesentibus,
eorum universa bona, qui ad requisittonem nostra et mandatum nondum se

moviaaau, ad rationem sacrac regiae M*** Romanorutn occupare debeatis et
teneanimî. Seciis non faeluri Ditiim ex castris ad Liuhis posUiSi feria quarta
post fcstum sandi Michaeli.s archangcli annu domini 1551.
Yuricncliui Tir. Aq. |8^. («67. Cuite cuaisin|juiiiai to arelitv* iib|>. KcrcUi din Vtciia
CCCCII.
155'' '55' (rcorge Martinusiu scrie margrnfitliii dVij/fr/r/f , ci nntlltncsrc repciui iîf^-»
dinandu pentru numirea sa ca comandanii suprcuiQ peste trupele din Transilvania.
Jllustrissimc spectabilcs ct magnifici domini . . etc.
Accq>i lltteras sacr. regiae M*'* ex quibus denientiam et gratiam M^*

suae erga me singularem agnosco. Juro tamen ad deum vivnm nunquam me
j)ro pmcmio nut donationilfU'; M" suae servire inten<lere; sed tantnm ex
amore et charitatc, quae erga suam M"^'" affectus sum. Quicquid autem mea-
rum vîrium erit et quantum possum, corpore et anima suae serviam.
Sads illud praemii et mercedis erit, si M*' suae pro voto et rnpublicae ehri-
stiaoae commodo servivero. Quod autem M"" sua offido bciliductoratus me
ornare dignata est id quoque olenientiac M''' suae tribuo. Faxit deus ali»*
,
simus ut ad vota M'"* suae omnia succedant.

De Siculis et regmcolis in liueris hac noctc ad D»"^ V. ill~" datss
scripsîfflus. biis diebus quatuor eredimus nobilitatem iam apud nos iuturos (sie)^
et ubJ advenerint, atatim V. mag*»* conveniemus. Ad litteras r^Îae
^ kj u. o i.y Google
brevi respondebo; reliqua per Marcum Amhonium U'><" V. nunciavi. Dens
optimus D"» V. ervet incolumes, Ex castris ad Ludas positis, uliima die
septembris anno 1551.
Bunuitm U-tmm V. iH-maran M nac-cwrtMi

dHitîssiiDiu
fraier Georgius tpiscopus Waradiensis.
TiUtUa *xUm»\ lllustriarimo sp«ctabili et tnagnîftco domini» Joaimî

Bapt. Castaldo . . . «tc. ac Thomae de Nâdasd . . . etc.
TBrtCMhM IHr. An. tSto. pac. 66f-M8. Or||jMMM fn «reM«a im^ 4i» Vi«m.
ccccni.
1551. Btgltrhcgula scrie George Martinusiu, locotenentului regaiâ din Tnui-
lui
ailvada, ck Mikanulif «'« eonviasS pe deplina despre credina sa, ^-10 iaviti, ea tm-
preunS cit trupele turceti, se scofft pe Germmi di» TraMSihnuu'a, are CSte dolS M,
ca sangiacu Aului regelui loanu /iapotya.
Die 2 octobrU 1551.
qui
D ei benignitate et
est super alios reges

clementia magni et tninctissimi caesaris Sultani,
et caenres, qai in unum deum credit, et qui
capiit suiim non inclinavit coram idolîs, miiltum prudeni pt inter episcopos
exccllenti, qui est gloria omniuin religiosorum sub pontitîcatu papae romani
«xistentium, fratri Georgio Utessenyth, episcopo coram rege mimam cantanti,
thesaurario caes. majestatis et primai regni Transsylvanîae, salutem tanquam
majori suo.
Venit ad mc cum tua charitate, et mihi
servitor tmis Gporoiii'; Kostin
tuas exhibuil Nune igitur vidi el iiUeliexi qui sunt fideles et qui ioiideJes
lltteras. ,
potentisdmo caesari, et ta multum fidelem te ostendîsti. Sc decet oînnea servea

justos et fidele» esse domino suo quem illis deus dedit ex sua poteatia ; facies tua
,
candida inventa est apud potentissimum caesarcm et apud me, et apud omnes
sanzakos aliosque dpn credente»; rpc^ni invicti«;s!mi caesaris , qiioniam tributum
ad portain caesaris misisti. Verbaque tua omnia vera sunt: quae autem verba
nos tibi diximus nîentes, tua dominatio mihi ignoscat Dktum eat enim in
in sancto evaogelto : «Reddite ea, quae dei sunt, deo, et quae caesaris,
Tui inimici, Petrowith ct alH, pudefacti sunt. Vidimus infîdditatem
caesari*.
eorum, Germano»;, idolorum cultores, în arces caesaris intluxerunt; ipsi vero
clam aufugerunt, et non sunt, sicuti scriptum est in evangelio: «mâlos male
perdet». Si vero adhuc vivit, oportet, ut eum lapidibvtt obraatfo et ocddatis,
quoniam ill^dmos Gemanos in arces induxît. Ego dd auxiKo cum betlo
curabo , tu vero alia occasione curabis , ut eos ex arcibus caesaris expellamus.
Praeterea dixisti, quod Germani in partibus superioribusexercitum congregant,

992
deus coacedat, ut cum eis coratn constituamur. Quid enim illis cum râo
Hungariae, s deu> nolaerit? servent se et ooctodkuit pro Vieana; meUnt
esaet Gcrmanis et Andreae Bathori, « suam temun defeaderent, quam eae-
saream majestatem ad iracundiam provocarent. Regnum enim Transsylvaniae
ad te filio regis datum est in Sanzakatum Ouod vero dixisti Germanos velle
expellere, si hoc feceris, meliius tibi coram potcntissimo caesare. Fratrem
autem meum Zokoly mitie ad me, ad fidem meam eum rimom remtttam*
Poflthac autem mthî saepius famam sgnificatsiw. Mîsi Befgradum, ut servitorem
tuum , qui «st illic in vinciilis, dimittere debeant. Augeat deus fidditacem taam
apud potentissimum caesarem. Datum 2 die octoV>ris,
hominem nostrum Ahmath chiausum ad tuam dominationem cum

Misi
litteris Athnami; d. v. eum diu ne detineat, fratremque meum Zokoly cum
eo imimul mhtat ad me, ut eum videam ad iidem meam eum remittam.

deus solus erit obses pro eo.
Ego Hieronymus abbas Martincngus. nimcius etc. recognosco hanc
copiam etc. Actum Viennae die XVII. februarii MDLII.
Tltcioer, Veiera Monumenu SUTonim crMÎMMliaai. Toi» tl. piff. t$, — fmf, BpiUnlM prMCnuB
rcgni Ilunganac. i'ar>. II. joo—
pag.
CCCCIV.
1551. 15 j' Be.c/rriegu/S scrie lui Ceorge Marlinusiu, c auiîndtl, c?î t ri but u! 3 Tran-
silvaniei a fosta trimisa la Pârta otomani, nu a datâ permisiune RomnilorU din Mol'
Jova i dm dra-romAnfsrS , ca se intre in Transilvania , i Invit pe George Martinualu
ca w aducit înapoi pe regina Isabdla i pe fiulii dftnset.
Lyppae die 13. octobris 1551.
]l\ mc. noster amantissime consanguinee et amice fidelissime, dîîe quam-

primum dilectissime! Cum in diebus elapsis d. v. vestrum Adelem hominem
Jura nuneupattim misiaset praedoctissimis ac gratis Iitleria una eum impcra-
tori semper augusto dedkatis, fiddiasinMs epistolis, quibua vis» pereepimus,

cognovîmus atque indubttanter credimus vram. dom. sacrosanctae semper foe-
licissimae maj caesareae fidum veracemque in his regnis exhibitorem et pro-
tectorem esse , quamvis rex Fenlinandus cum sui caesari missis litteris totaiiter
d. V. accusasaet, quod omnia, quae subsequuta fttiiasent, cum veatro consemn

ac permissione essent; quod vero taliter erat etiam totalis opîoio, eqwdem
absurdum et minime verum esse cognovimus. Cum in casbrnm Chanadiense
venissemus, palam et publictim fuit; universaeqtie seditiones, pernilies hujus
provinciae regnique perturbationes ab ipso Petro Petrowith successae fuere,
quia in tntis fere castris, tods stbi ex permissione caesarea concesds, inve-
nimus milites rtg» Ferdinandî, qui vero pro nune divina justiia debellatî
expulsique hinc fere: sed etiam in aliis vero locîs regni Transsylvaniae audi-
vimus, aiiqui assistere tam Hispani quam itali et Germani haydones, et allii
Digitized by Google
milites et gentium homunciili ,
qui non reccdant , et d. v. eos non expellere opinor^
quod erit cairsa expre'îsae perditionis et dissolutionis hujus regni quam equidem
:
si volui&sem, absque aliquo dubio pro tune esset, quia tale fuit praeceptum sa-
crosanctae maje$utis. Sed cum audtvimemus d. v. miadiiie censum et tributum

portae caesareae potentissimi domini mei per litteras d. v. nohii licentiam
tribuere, ut Bogdani, Tartari et Valachi ingrederenttir in regnum TranssyU
vaniae; quibus expulsis, si sincerus, fidtis pcnes omnes fere iiniversi miindî
gentes pro acceptis et collatis beneficiis bonae inemoriae sermi ftUelissimi fratris
notri regis Joannis ,

quae obfiviad minima virile est, reputata erit ; et oportet,
ut rc^nam cum dileetissîmo filio suo in r^nia his, ab împecatore semper

benefocbtre eomoeass, praeata^ et donaiis, reducere, residcre feceritis; sin
aiitem prout consanjruinitas, amor et amiciia, quae inter nos et d. v. vit^^t
constringit notificare et vatinizare damna et regnoruni destruciiones ,

quas
evitare pulchmm erit. I£t nune in praeaenti sumus in civitate L} ppa, quae
possessîoni caesareae contribuia deditaque fuit, in qua dîmisinius iii. et re-
Spectabilem dom. Holama Passam cum quinque aliis iii. .Sangiachiis ,
Begys
una cum nonntiHis ianicerîis, militibus et capitaneis tam legionum pedestrium
quatii eiiam cquestrium, et illuc invernaturi sunt. Nos autem per aliquod
temporis spatiura ad Belgradum et in provinia Semendriae sumus invernaturi.
Et imperator semper augustus, cum belii itineris belle venit jam in civitate
Adrianopotitana una cum militari curia, qui meum expectat responsum et
rerum certioritatem. Quapropter necesse et penitile erit iit d. v imi)onat

curam etremedium, ne nos huc conveniamus pro eiectione a toio regno
istarum gentîum armatarum, et reductione atque restitutione reginae una cum
filio dileetissimo suo, quibus auditis cum efBcatia et certitudine omnia, jaont
ante erant, îta constituantur, et cum his hic remancntibus imperatoriae ma-
jestatis fidelibus scrvis, ac Holama l'ascia et Sangiachis, Bfgys bene, be-
nigne et gratiose gercrc debeat. Nos autem prout posse erit in restauraiione
et aplaeatione praedicti regni seditiones et rumores curabimus, investigando
modos rectasque vias nitemur; quos qu»iem si seriatim referre velera, ante
diem clauso componet vesper Olympo; hisque hactenus. Sed d. v. bene in
cae?«areaesemper aiiguslae niajestati»; ijrntium ijratiosam vaiere cohortamur.
Quamobrem nobiiem Seraphinum nostrum cum antiquo lamiiiari nostrae curiae
Dervi ad d. v. misimus. Datum in castris nostrae residentiae ad civitatem
Lyppam podtit , die vero XUL mensts octobris feria qnarta post fcatum Fran-
cud anno domini 1551.
kmo dno fratri Gcorgio, .ircliicpo Wnradicnsi, nec non regni I rans-
sylvanico-Hungariae ihesaurario ac locumtenenii et judici generali dignissimo,

eonsanguineoque cbarissimo.
Ego Hieronymus abbas Martînengos, nuncius etc. reoognosco Iiaoc
copiam cum originali Ittt. Beglcrbegi per me visis et lectis diUgenter collatam
esse et de verbo ad verbum concordare.
riiri'rter, Vciera Monuiiieaia sinvom aMfidkHMliMii. T«in. JT. aj— M-'P'My, B|iiHtg)M ptwceniai
nga\ llunsanâc. P«re II. pag. J04 y>j.
634
ccccv.
tSSt* 155I> Gt«rge Martinusiu, locotenentuta regalii alCi Transilvaniei, «cric sulta'
flutui Sa/imanH. c acusArile inimicilora sEi «tiM cu lotuld lipsite de fundamenta; eS
dcnsulii este inculp;«tîî a fi partisanulîl GermanilorO numai ca se p6tS fi deplrtatO din
oficiuia, oe-lil ocup, pe cinda in realitate dânsulâ este credindosO sultanului.
(Mense octobri) 155 1.
fôtentissimo Sulthano, regi poteni ac diviti, qui est sabjugator

orbia, defensor pauperum et vicarius dei, Sulthanus filius umus Sulthani Chan,
cui deus prosperitaten) concedat.
Ad piilvornn pedutn magnitiidinis suae ego infimns et egenus servitor,
qui terra sum rcfcro ac noium facio causam , cur ad potentissimam portam
,
non scripserim, nec nuncios meos miserîni hanc esse, quod putaveram me
io magna Jodignatione esse. Cum eniin omnia n^tia optime exequutus
fuerim, proiit offitii mei ratio postiilavit atrjtie- de ceiero etiam perinde exe-
quutiirus sim , de iis etiam. qttae acciderunt, propositionem et relationem fe-
cisseni; sed qiio minus id tactum est, in causa sunt, chiausii a vestra poten-
tîssima porta hac emandatî, qui anno praeterito, în quo motus fuemnt, huic
pauperi servitori vesiro nulfa a magnitudine v. mandata significaveruot nec ,
ullus eorum ad me venit n qtio mriL^nitudinis \' \ oluntntem

. t on.unssionem ( l
intciligcrc, ct in.xtn illam ine <lisponere potuisseni , iiiiiiio dillicultcr admodum

nactus suni interprcleni Maiitnuih, quem sunimopere rogavi, quod apud magn.
vestram proponere vellet, ut ipsa mag. v. se a me non averteret, sed ut
alios lideles servitores ssuos agnosceret, et per eum ad magn. vestram seripsi,
(jtuni adversarii mei falso mp detii!ir>5;ent ct arciisassent. Atqiir ita tandem
magnitudo v. lulelitaiem meam cognovit, ac excusationeiii tiiram c hinentis-
sime audivii, et servitium oiBciumque mihi ut antea adniinistrandum deman-
davit: quod ego omni vitac meae tempore, quoad a deo mihi prorc^ta
fueritt promereri nunquatti potero vel servitib vel orationibus meis. Quare
precor, ut dcnf; illud magnitudini v rompenset.
l'ostquam autem ipse Mahmuth cum istis nunciatis recessisset, ego
pauper perrexi ad sedandus istus motus, quibus divina bentgnitate adiuvante
compositis contuli me ad exequendum servitium magnttudtais vrae. et fui di-
ligentissitnus in colligendo tributo. Venerat etiam a mag. v. emandatus Aly

chiaussius in civitntrm qnnndam sitam in ronfiniic; Trnn?rdpinensibiis , dictam
Brassoviam ,
atquc huic misero per liiieras signincaverat, se ex mandato
magn. vrae. huc missum : quare si negotiis occupatus essem ,
quominus ad
ipsum venire possem, quod ipse ad me venturus esset. Quod cum mihi
ostendisset, pauper ego ei rescripsi, me potentissimo domino tritNJtum colli-
gere, quare Ipse ad me venire deberet . et feri tpsiîm rnj^nri, tit ndventriin
suum accelerare vellet, quo mandatum maga. vrie. intelligere et juxta id me
adcommodare po.ssen). Ad iaia Aly chiaus rescrtpsit ct praeiixit tempus, ad
quod venturus esset; sed muiavit iter atque ad reginam profectus est. Qtio
Digitized by Google
cum per\'enisset , bis oratoret» incos ad ipsum «nisi rogatum , ut ad me venire
vdit; ipee v«ro respooderi mihi fecit, se quidem venire promptum csse, sed
a regina non pemiitti ,
caque propter nune venire non vaiere. Sub haec ve-
nertint ad me praeclpui (juidam viri regni Transsvlvaniae ,
qui npud ipsum
luerunt, mihique retulcrunt, quod Aly chiaus ipsis atulerit quoddam manda-
turn, quod miht quoque osteudcrunt, ac «mul ex ejusdem ore audiverint,
quod tutela filîî r^gfis, gubernatio r^ni et coUectio tributi monacho oommitti
debeat, ac simul mandatum esse, (]uod praeter scUum tt volunlatem ejus

iiiliil fieri debeat. Ouod quamprinuun iiuellcxisscm non tardavi sed statim , ;
cum ipsis me iu viam dedi et s;)!iito ipsi Aly chiaussio et Mustaa chiaussio
scripsi, quod me expectarent, quia j^m essem în itinere, ut ad ipsos vcnirem;
sed ipsi, n^lectis hujusmodi litteris meis, quatuor diebus ante adventum
meum isthinc disccssenint ,
nândataque magn. vrae. mihi non significavenint;
verum rursus secum abstuleruiu Id autem qiiam ob causnm factum sit , scire
non potui. Ea res cum ita se habcret, ct illi me expectare nolient, pauper
ego cum praedictîs regnicolis iter meum oontinuavi ad colligcndum tributum,
idque per oratore» regoî «d potentissimam portam transmii.
Quocirca potentisstmo domino nune humillime suppiico, vdit me pau-
perem in niimerf» esclavorum et servorum, qui ipsi quovis tfmj»orc» fidi-liter
servicrunt, iiabere et sub alas suas recipere propter dolos nun diligentium
me; sed me pauperem protegere et defendere» nec non adversariia mets
nullam (idem adhibere , qui singulis momentis mortem meam optant , nec illos
audire, non aliam ob causam oderunt me, quam quod magnitudini v.

(|uia
lan» fidelis sum, ct quod magis qnam reliquî servire propensus sum. Quod
vero crimînantur mc factum cssc Cjcrmanum, non alia causa est, nisi quia
cupiunt me ab offido, in cûo magn. vrae fidelissime servio, amoveri. Ego
quidem neminem accuso; quare vero tpsî me apud magn. vram. deferant,
eadem magnitudo v. causam a chiausiis hinc inde proficiscentibus clare cog>
noscere poterit Praeterea ipsa re-îna me denuo acrusavit qiiia ad conven- ,
tum non comprui. Verum necesse crai hune conventum meo iussu celebrri,
meo entm offido boc conveniebat. Atque |>ostquam intdlexeram hoe esse
mandatum magn. vrae.» statim ad conventum me recepi; et cum eo venisscm,
regina convocaverat Saxones, ut me trucidarent. Sed quamprimum rem contra
me attentavisset et cognovîsset institutum suum non successiirum tra percita
, ,
illico recessit. Postea iterum mihi dcinonstratum est, quod denuo apud magn.
vram. accusatus sim ,

quod pauper egu ipsos boetiliter aggrcssus puerum vi
eripere voluerim. Quod si ita est, magnitudini v. humiliter suppiico, ne ta-

libus querelis fidem adhibeat ;
Mahmuth interroget,
sed tantum interpretem
qui hic apud nos fuit. nuem licet etiam ad me vocavisscm tit cum ipso rol- ,
loqui potuissem, turn non venit; in hoc enim omnis spes mea posita est, si
ad mag. vram. venturus est, quod tîmebit alîud, quam id quod venim est,
loqui. Si îgitur aliter loquetur, quam ego scripsi, bumiilime suppiico magnî»
tudini V., velit (quod ex gratia et misericordia sine dubio factura est) alt-
quem jiistum . fidelem pium chiniissium qui mcntiri eruhescat huc mittere
, . ,
qui etiam muneribus aut lavore non moveatur, ut j)crspcctis et cognitis iis,
686
quac gesia âuiu, ad mag. vram. redeat , eamque de omnibus fundamentaliter

et veraciter înfonnet. Hac namque ratkmc magnhudo v. ionocentiai» meam
intellij^ct, ct qiiando magnitudo v. cognoverit, rem aliter se haberc, quam
ah adversariis nicis propn?:ita fuerit , magnitiulo v. sciet , iilterius desuper
maudare. Hac quoque per inteliecium meum deprehendcre possum nisi ma- ,
gnitudu V. sub alis sui me prolegcret, ad talem adversariorum meorum de*

lationem jam dudujn nuUus fuiasem , lîrmiter etiam spero poteoeisdmum domi-
niim iîdelia servitia mea obltvioni non e»e traditurum, neque delationtbus
ininitrornm mcortim j>(?rmotum iri , sed potius serundiim excellentissinuim et
acceptissimiirn rationis suae judicium acturum esse. Ueus ompnipotens mag.
vrain. juxta desiderium stium in magnis divitiis in utroque saeculo perpciuo
conservet, amen.
Harum rerum ^
quae apud nos geruntur novi, quod magnitudini v.
,
scrîbam, nihil habeo , nisi qiu id Heglerbegus et domini confinionim sparsenint
fantain, inagniLudinem v. sese apparare, ut Viennam versus ia expeditionem

exeat : quam oh causam Germani valde timere coeperunt, et communiunt
arces in confinits existentes gentibua et bombardis, ut ae in illia defendere
queant. Scio autem, baec alias mag. vram. minime latere. Opto, quod ma-
gnitu<!<> V (oriRtans mandat, et subinde flat secundum magnitudiois V. man-
data, l'auper et egcnus monachus.
Eodera modo, verbis competenter mulatb, ad Rustanum-paasam et
Haydar^passam. Ego Hieron. abbas Martinengus , nundus etc. rccognosco etc.
hanc copiam etc. Actum Viennae 17. februarii JMDLIl.
ThciDcr, Vetom MoawMiM» iUainnrrai nwridiMialiiiB, Tom. II. ftg^ ii—z6.
CCCCVI.
1551. '55*- (jiorgt Martittiisiu , locotcMeutulii rcgalu alii Transilvaniei, rog pc Ht-
hraj'pafa ac>lfi apere înaintea suhanulni de acuslrile inimidlorâ sri.
(Mense octobri) a. 155 1.
îônoratissirae domine! Pauper servitor vester ostendrt, quod prae-

terita aestate potentissimum imperatorem, qui defensor orbis est, per unum
ex servis sui, qui in poîcntt'î'îima iorta fnterjtretein agfit noniine Maiimuth, ,
rogari feceram , ut potcntissimus imperalor iram et indignationem a me de-

poneret, aujuc sub alaa suas me recipere vellet Nune autem cx mandato,
quod Aly chtausiu$ regnicolis attulit, întellexi, foeUcissimum ditissîmumque
imperatorem ex summa liberalitate mei misertum esse, mihique servo auo
Inijus rcgni ûluTnactila concedisso atque d'-Tii,in<!:issc Decs omnipntciis ne-
gotia el voluntateni ditissimi imperaloris ad optimum finem dirigere veJit!
Digiiized by Google
Sed timeo, quod reCTina poteiuissimum dominum rursus contra me
comnioverit, quia per interpreteni nunciari fccit, ine ad conventum non vc-
nisse, sed ipsi me anteposuisse* puenimque vi eripere voluisse. Quare do-
minus metis gratiosus istiusmodi querelae non locum relinquere, quia a
velit
veritate aliena et tlominus meiis \'elit înterrogare ipsum Mahmuth qiiîa scio, ,
quod timebil coram vobis aliud (iiiain \eritatem dtcerc. Si vero aliud loqiie-
retur ac cgo scripserim, rogo duminum meum
quod apud ditissimum impe- ,
ratorem proponat etefficiat, ut unum ex (idelibus servis suîs huc mtttat, qoi
jiistus et probus sît, nee munertbus aut affectu moveatur, atque vitam et
omnes actinnes meas, in quo cfmsistant insjiiciat, et qiiaecunque compererit
,
et perspexerit. ea omnia referat et ostendat; ac si compt-rlum liierii ,

prout
inimici mei incusaverunt me, puniar; si autem justus l'uero, tuac verbis eorum,
qui injuste me detuienint, nuUa ampltus fîdes adhibeatur.
Caeteruin novit etiam dominus meus, (juod a multo tempore poten-
tissimo impcraturi syncere et fideliter inserviverini . cui etiam deinceps pari
synceritate et fide iiiserviam , cinam din vixero, quia oblivisci nequeo benefi-
ciorum, quae ditis&imus impcrator in me contulit , nec ingratus esse volo,
quia deus me tanquam ingratum puniturus esset, si Quare rogo
id facerem.
divitem dominum ,
quod me defendcre juvet. Si quidem per hoc tempus di>
judicare potui , nisi potentisbiuniî tlornimi'; mr. sub alas suas gratiosas rece-
pisset ,
propter delationes inimicorum incorum jam pridem nullus fuissem
quia ipsi hactenus divîno auxilio mediantc ac vita vitae potentissimi impera-
torts hucusque nihtl efflcere aut obinere potuerunt, modo sanus sit poteni»-
aimus imperator. Quod reliquum est , fiat juxta magnifîcentiae vestrae mandata.
Panptr ti «g«HUS wunuu&us.
Ad Achniaih ci 1 icbray l'assas in simile.
Eiô liieronynms abbas Martineni;us, nuncius etc. recognosco, quod

rom. regiae inaj. vicecancciiarius aulicus d. Junas j. U- D. et secret. Joanne:»
Jordanus liane copiam mihi exliibuerunt, una cum caeteris tîtteris. Turdca
Ungua scriptis, cum sigiliu q. fr. Georgii per me rccognitO munitiSt et afRf-
maverunt mccliaiuc fidc sua in manibus mcis praestita ,
praedictam copiam
otiinino roncordare cum scnsu et continentia alterius copi.ie in lingîia Ger-
manica, scriptae per manum Joannis Spiegl jurai interpretis diciae reg. maj.,
qui praesentes Ktteras originales Turcicas ita interpretatus sit , regtaeque maj.
pro vera versione obtulerjt. In quonmi fidem haec mânu mea scripsi et si>
gillo meo munivi. Aetum Viennae die XVii. febniarii anno MDLIl.
Tbciner, Vcura Monaiamla StovwiiM mcridiuMliiUB. Tom. II. pag. t6—Mi,

688
cccc:\n.
tÎ, iS;i- Margrafulil Ctistaldo scrie în modu cuinidt.nlialu re^'olui F, >,li nanUii , c
sccrctariulu lui George Marlinusiu veaindu ia dcnsuiu i a descoperim inteiiiunilc secrete
ale liri George Hartinusiu, i. l'a nigatd ae mi M IncridS de loeB ia dinaatll, fiiadlld
Martinusiu voesee se predce armata rc.^clu: Purdinandti în manile Tu roilor îi
,
i npoî den-
sulii singurii sc se fac rege in Transilvania pltindii tributu Turcilorti, dup cum pU-
tiie fi fcfele loanll.
Sacra regia Majestas! [Iac hora, boc ««t, secunda post rneiliam
noctem, accessit mtt bonus iile vir« Secretarius, MajesUtis Vestiae fidelis
Servitor, et nou polens se se a lacrimis temperare, in haec verba prbrupit:

O Deus O. Maxime, te învoco, teque in tesCimontiim sanae conscientiae meae
adciuco, qu(td id quod jam dictiiriis siim in nullum alium finem facio quam
,
, ,
ut tibi metius serviatur, et Christianitati pruspiciatiir. Post haec, ine jureju-

rando adstrinxit, manusuper Sacrosancta evangclia, posita, ne cui hominum,
ullove tempore, quae mihi signilicaturus erat, revelare, qnod quidem me îta
facturum recepi.
Postea sic loqui coepit. Nisi rex hune hominem ex hoc rf^no expu-
lerit, ounquain illms erit compos. liis dictis fuit quodummoUu perturbatus, et
ut ex lacie oofijioere putui, poenituic eum incepti Sermonis; ego vero eum,
quibus potni, mdioribus verbts, et promissis, ut înstîttitum Sermonem prose-
queretur, hortatus sum, assumto paultilum anime, sic loquutus est Putasne
Fratrem Gf»<>r^'um unquam in animum itiduxisse. una tecum obsessis a Turcîs
Lippensibus suppetias ferre? minitiie gentium. Nam iile iji boc uegotio sic se
geret, ut se se gesdt iii aolvendo obmdiooem arcium Beche et BecMcereke
Nam, dum tu opportune, et importune apud eum înstrea, ut iUaeduaearces
obsidione liberarentur, tamen iile bonis verbis te tamdiu distinuit , quoadusque
utraquc arx expu^nata ,et capta fuit, et cum Srrvitorcm suum ad Heiylcrbpguni
misit, ionge alia ratione, ac tibi, et Nadasdio persvasit, id ab eo lactuin
est. Nam in nullum aKum finem, praefatum Servitorem destinavit, quani ut
Praefecto ards*) Chanad committeret, ut arcem ad manus Beglerbegt daret.
Nihilominus ne hoc palam fieret, jussit postea Praefectum in vinculis asser-
vari. Hoc meum esset consilium, ne huic hotnini fidas, nihil enim aliud satagil,
nihil cogitat aliud, quam ut te, et excrcitum regium Turcis dedat, quo per-
l) Kuit is Pclrus Na^y , ijut maiiiJaii liujui. tn cpistuLn Andreim a <lc liathur <Ula vutûiuture mc-
miliil / fituitnli, aii, mitil /Ji/w/'nm Kevenmtinimiu nemufiiiui .;./ w.v mm lilietin snat tfrtrtndit-
Jimat Domiimli«mh, njut farittr tit vtriv aJ vtrhttm im ta-ipth y'MrM SfituMi, it Magm/itae l>t>mnnUitm
rmnh uHUt. htqw VtOn SffOMHt tt Mapu/itm l>»mbntn vUh* tt mffiUfetrt, a /waMt Mm
mt, tf hM»*r! mta ttmtttial, ut in Hm rt tammiimm Ifumimi mtl rtt^Hiimmi Tktiamnmi patiMtam, rtl
miin*lat9 fi'ut \>f>temf<rtiH , ff uith/aiiam. .W-fr/ emim S'f>tm SpfttA'î.is et Mogniftia D,fmimati*> ,
uf, tjuitt '^w4
c»nlra aihvrsarinm Hi>j/rum fMi< mt» f//ittn (ir>jtm , tcilt fmnia «Ktrt uitm faratia —— Ijat, tx artt Cia'
mdtttui fir. j. ftt tM^talimtm S. Cntth. tjsu
Digitized by Google
petrato facinore, sperat, parvo negotio , Transsilvaniae regno se podri posse , et
Turcaram Imperaton aanuum tributum pendere, ut rex Joannes antea pqpenderat.
Nec pcrsvadeat sibi rex, Fratrem Georginm contentum redditum, quod
etim in Vajvodam Tran5<;ilvaniae ac supremum rfcnii Tl:e=!aiirarium elegerit,
,
vel qaod eundem in Cardinalem creri curaverit. Nain vel iile nulla alia de
cama ambîebat, quam ut eo bdlius et regem, et vos omnes ddudat, et se-
curiores reddat, negodvmque differat, quo usque de Thurcanun certo ad-
veittH certtor reddatur, et ea potissimum de causa impedivit îd, quod vos
primnm aêndum decrevisti<; nempe nt civitates castra et oppida victua-
,
, , , ,
iibiis, et aiiis rebus necessariis, tempestive muntrentur, quod iile magno risu
excipiebat, qui probe noverat, eum primniti oînnia victuaUa ex chritatibus, et

arcibas extraxiaae, sub praetextu, quod eîs ad alendum exercitum uti vellet.
Quod si forte tu huîc deliberationi contradîxisses, statim fuisset protestatus,

tiia culpa exercitum contra Turcas non fuisse progfressnm , et hac via se
excusasset, quod idem jam sitnili inotio tacit, Nam prohibuit, ne quis ru-
stîcus maneat penes exercitum, ad lioc, ut nullum oppidum, vd eastrum
muniri, et eo fadlius a Turcb proflîgari possît.
Praeterea, non te nioveant regiae litterae, clementîae, et sanctiiatis
plenae ,
qvias tu simtil cum Bathory et N'adnsdio eidem Fratri ostendisti. Nam
.
id non impediet, quin iile omnes ingenii nervos intendat, quo suum pessimum
propositum, ad optatum finem perdncat, hoc est, ut fiat domiiras absolutus

hnjns regni absque superiore, et hoc tibi, velim, persvadeas, quod post Denm
niillus potcrit e manibus ejus liberare. Nam ipse Frater Georgius miris technis,
et tiiodis nTi]>edivit, ne n-cntcs, fjiias Sfortta duceb.Tt, cum tuis jiig-rrentur
WC i iiirn liucras, quibus Sfortiam accersebas, illi transmisit, quin e contrarie

.scr:pbii, Li jussit, Ut Sfortia Varadiot se cotttineret.
Inter alia nairavit mihî Secretarius, et juravit, quod Frater Georgius
magnum thcsaurum ex hoc regno eduxisset, sub praetcxtu faciendae solutionis
militibus. et quod tantum tri_o;inta millia rorporis sui stipatoribtts fuerint nu-
merata. Uixit praeterea, quod saepe tentaverit dominum suum ab ilio pessimo
instîtuto revocare, admonens eum, et diceos: D(Mnme, memtnerîs, quodjnssu
tuo, ego Pontifici, Imperaiori, et regi Romanorum saepe Ittteras conscripsi,
in quibus te de sancto in Christianos zelo, et quod nibil magis haberes in
votis, quam ut hoc repnum e manibus inBdelium eriperetur, sacpc jactabas. quod
aliter a te factum video. Nam non solum hoc agis, ut regnum iurcis tradas,
verum eos, qui buc mlan sunt, ut te, et regnum a Turcîs defendant, et li-
berent, eos jam truddandos, morteque dignos judicas, cum procul dubto actum
fuisset de te, nisi Jo. Bapt. (Castaldus) tam celeriter tibi cum sui gentibus
affiiisset. .Admonnit etiam Fratrem Georgium, quantam summam pecuniarum

Maje.stas Vestra regia ui liac expeditione exposuerit, et quanto cum ambo-
rum regnorum pertculo, et detrimento, quod quidem Majestas Vest» non
trtcepisset, nisi fretus ejus fide, et dexteritate. Denîque Secretarius fecit di-
cendi finem, dicens, se nihil penitus effecisse . ind iratumque esse cor Pharaonis.
Deinde ego Secretario, quod me tam fideliter admonuerit, nomine
Majestatis Vcstrac iiabui gratiam, rogavique eum, ut me in posterum de
640
omnibus admoneret, nec a Fratre Georgô discederet, nam ipse decreverat

petere liccnlîaiu abenndi ilomum simulata adversa valeliidine. Dixi ei prae-
,
terea, me lirmiter credere omnia, quae ipse mihi retulisset, nihilominus quod
vix poceram adduci , ut crederem Fratrem Georgium adeo futurum ingratum , ut
tale facituis auderet co^tare, nedum perpetrare, nam ditiilts proditio foret
tonge major, quam Judae Iscariotîs proditio, neque poteram excogitare causas,
quibus ad id patranduni addiicerettir praescrtîm cum jam in regfno hoc ha-
,
beret majorem auctoritatem Majesiate Vestra, quam etiam habiturus esset,

,
quamdiu viveret. Post alia multa inter nos collocuti, rogavî cum, ut mihi fi-
dditer consitleret, quîd mihi deinceps faciendum esset, respondit, se nullum
mihi consilium dare posse^ quam ut me eodem modo gcrerem erga Fiatrem
Georgium, quo modo Frater Georf»-ins se er<â me jêreret , hoc est, ut
quamdiu ipse simularet, ego itidem dissimularem, nec illi , nec ejus tractatibus
unquam fidem adhiberem.
Ex supra memoratts Serenisime rex, poterit majestas Vestra facile
sententiam ferre, utri horum Frater Georgius similior sit, Judae in proditione,
an Lucifero in ingratitudine. Ut Maiestas Vestra novit, siim hic in hiijus ma-
uibus, et potestate, nihilominus pro virili eniiar, ut, si mihi vîtam adimere
volueriCj eandem d magiio vendam precîo, neque tanti vitae jactiiram &•
cturus sum, quanti damnum, et jacturam, quae ex mea Vestrae R^îae fiH^'
jestati necessario ex hac proditione subsequutura est. Interim deo-

sculor Majcstatis Vestrae manus, qviae firmîter crcdat, si contigerit ,
quod
possim Sfurtiae copias meis conjungere quod non tam facile poterit hic .suos
GOnatus ad fîaem perducere, quibus etiam, spero, Oeum obviaturum, qui

Mmestatem Vestraro, et omnia sua desideria prosperet. Datum Zazsebes, i6.
Octobris 1551.
SaeialiMiiBae Mijentatit VmIim

FMliîlk Servitor
jfoattHes Bapt. Caslaldus,
l'raj-, Kpi»(olac proceruni rcgni Iluiigariae. J'ars II. pag. 307—313.
CCCCVlll.
1551. iSSt- Rec«le FerduuuulS {nvilX pe SeeuU din Trana/vamta ae rantâiiX crediodoi
pe partea ditisvluj ,
}i le promite a le d totC «jatoriulii oeoeaaril in eoatra ioimidlortt.
fêrdinandus duuna t'auente ciemencia Romanorum Hungarie Bo-

hernie ele. Rex Semper Augustus etc.
Egre^j et Agites fideies nobis dilectî. Cum ex litterts fideliwn nostrorum
Digiiized by Google
Rcuerentlissimi in Christo Patris fratris Geor:,nj Ejii^mj»! WaraJiensis Way-
wode ac Thpsaurarij notri Transylnaniensis . at Specialiilis <-i Ma^^riiilîci Joannis
Baptiste Castaidi Marchionis Cassani ac Serenissimi Regis iViaximillani Alij
notri Locumtenends generalis, proxime mtellextmus, quo in sttu negotia

istanim R^nt notri partium inferiorum «ssent, simul de promptitudine ala-
critatcqne ani'mnntm vestronim, qnihus vos vti fideles subditos et constantes
viros decLiit, pro [istria ,
pro religione cliristiaiia , ad omncs casus paratos
obtuliâtib , Elsi molesta quidem nobis accidit dclectiu nunnuiorum ex inferio-
ribus paitibus, qua defectione faciUor hosti adîtus ad primos subito«que eiu»
explendos conatus patuit, et simul aegretuUmus eunctationem subaidiorum tam
nostrnrum, quc quidcrn multo antea a nnhi<; rnmprirntn et in ra?; parîes )\ie-
rant ad defensiontm expedita, quam etiam nonnullorum hdeiium nostrorum
ex istis partibus, vestra tamen ista animorum propensione ac promptitudine,
qua vos intelteximus, mirifice gauisi surous. Et qtiamuis neque antea neque
hoc maxime teropore qoioquam nobis de vestro studio, fide, diligentia dubl-
tan<ii'"' '"=';'- irliirnri snmii, qtn'ppe qiio=i ronfidimiis cum prefatis Waiwoda
et locuinteneiue generali, iion mediocri numero neque wlgari apparatu qiio- ,
cunque hactenus exegit necessitas i» expeditionem etiiê profectos, Voluimus

tamen vos clementer hortari, vt in Isto animorum ardore persîstentes , ita
vobia pmuadeatis, nullum auxUij aut defensionts genus a nobîs etiam impo>
stpnim prptnrintssum iri ,
quo dîuina ope in vestra incohimitate permanere,
et que subito inopinatoque hostis aduentu ac nonnullorum defectione et cun-
Gtatione per hos dîes amissa sunt recupcrentur. Nostram in vos graciam ac
munificenciam potestis vobis omni tem pere polliceri. Datum Viennae die Vi'
gesimo primo mensis Octobris. Anno Domini Millesimo Quingentesîmo Quin<
quageainto primo.
Ftrdinantbis m. p.
Nicolaus Olalius
Episcopus Agriemis m. p.
P* âosH: Egregijs et Agilibus Vniuersis et stngulis trium genenim

Siculîs partium Rî notri Transyluanarum fidelibus nobis dilectis.
Siabâ. Si4keljr OlcIovilMr II pa^ n; -14. In :ir;ii:Y:i c.i]<ilululuî ilm Allia luli». (MiKal-
laneonim CtaU IU. fasc. 1. nru 41^. — Monnnienu comitUlm rcgni I nnsylvanuc. Tom. I. pag. 381 — 382.
3,3g. llMUacnte. Val. II. Vidm 4. 81

e43
CCCCIX.
i$it. 1551- Getrgt Martitnism, locoteocntulfi regalii aU TraiuilvaBiei, aflinduê In
castrclc dcla Ort-stic , >i:rie regelui FerdinandU . cS a vcnitQ \^ d2nsulu unQ nunciil tri-
miii cu o acrisore de ctre bcglerbcgulu României, i r6g.1 pe regele Ferdinandtt se-lu

informcM, ceie»i rc*puiidx.
iâcratissinia regia Maiestas €ic.
Primum beglei bpji niinoinm alius iterum snbsequutiis est ,

qtiem 20.
die praesemis mensis in posscssione Aran cum Dewam profecturus essem,
conveni, litteras itaque quas ab ipso beglerbeg attulic, in sp«de ad M**" V.
mittOt ut ex îllis animum beglerb^ V. mtelligat, et tam ad priores quam
ad postremas illius littcras quid milii respondendum sit, M'=" V'. me edocere
diji'netur. — Rcs 'l emeswarienses hactenu;? per dei bonitatcm optime extiterunt,
nec dubito quin deus ipsfi deinceps quoque causam illorum meliorem reddat,
cum et ego et ilI""* dominus generalb unatum rdiqiiii M'^ V. copiis, opem
Themesvariensibus laturi properemus. Deus . . . «te. Ex castris ad Zaszwa-
rosO 21. die octobris, anno domini 1551.
Bhtidctt M.|i» V.
Fraier Georgius episcopus ii aradtensts.
Pe dosM: Sacratîss. regiae Maiesti Romanorum . . . «U.
XHMariM T*i. An, iSSi, pi( $j, Or^Mkltt Ul mtMvn nsp. wciclS din Viau.
ccccx.
Martmusiu ailându-se în castrele dela oraulii Dobra tn Transil-
1551> Ge9rge
vania malSmesce hnpCratului gcrmanU Carol alO VJaa* cX Ita urma Intetveiilinid sale
dÂnaullI a foattt numitS cardinalfi alQ scaunului apostoUcQ.
/acratissiinn ac invictisstme [jrînreps . . - elf.
Cum nec nomine ipso ciarus, nec ea virtute praeditus esscm , ut aliquo
me benelicio magnorum virorum dignum esse iudicarem, nec

et illustrium
merita ulla ad eligendos eiusmodi honores adferre possem, sacr"*" SP'* V.
clemenda effectum est ut non solum sanct^ domino nostro notus essem,
1) Orbiie, ontt tn IVantilimii.

verttmetiam în numerum sanctae iilius sedis aposcolicae cardiiiRlîum per sunt-
mana V. Baci*^ dementiam connumerarer ut hac M*'* V. sacr^""* gratia
M''* ,
non ram me ornatum quam obliiâtuni esse agnoscerem ut ea quae in glo- .
riam primurn dei , in lutnda rcli;^riutie salutcqtie regni istius et totius reipu-
blicae christianae hactenus ultro fecissem , nune tantis M"» V. sacr""»' beneticiis
devinctus, molto maiori studio oblîgatus facere contendereni. Itaque etlam»!

alîtacceptorum beneficionim obliviscuntur maxima lamen Mi** V. aacr^ pîetas, ,
qua me ornare dig-nata est, acternam apud me inetvioriam cum omni grati-
tudine retinebil . declaratiirus iioc ipsum in tuenda contra immanem illum
hosteiti religione ciiristiana eft'usione sangutni.s et amissione quoque vitae, quam
quidem anicam rem mihi ad omnem meam felicitatem restare video. Cuius
rei hodie pmtum aliqua iniia per misericordiam dei extîterunt, cum quatuor
amis-sas arces non sine magna hostiuni clacle rectiperassenuis , maiora longe
deinceps tentaturi ,
si ueus ceptis rebus nos ades.se dig-tiabitur. I])eus . f/t.
Ex castris ad. uppidum Joffew') positis, penultima dic uciubris, anau do-
mini 1551.
Eiuadcm ucr-mae el L*lhulkae Mtis V,

fidelii •errîlur
FrtUer Gwrgius iîsceûs Waradimsis,
Pt do^: Serenttsimo ac invictiwîmo principi et domino domino Ca-

rolo Quinto . . . Uc,
TBMtMiai Tir. An. iWi. pag. SS-~S<- OrigMIaM la uchlM inpeiiall 4b Viau.
CCCCXI.
1551. Rêle Ferdinandn scrie lui George Martinmsiu se lucrcctttdte miji<kele, 155 >•
ca locuitorii dela CaratUfieU Lugof ae-i reman CFedincioji.
^crdinandus et(
Reverendissime etc. Kcddiiae sunt nohis binat: litterae Devotionis Tuae

31 et 24. proxime praeteriti mensis octobris die ad nos ex castris ad Zaas-
waros et deiade ad Dewam pontb datae, ex quibus omnia quae nobis D**»
Tua perscripsit abunde inielleximus. Et primum qaantum ad discessum gen-
tiuni quae ad Lippam congregatae fuerant et Tran^lvanica subsidia attînet
nos etiam antea ex D"'» Tuae litteris qiiomodo ea res successerit, cognovimus,
atque adeo eiusdem excusationem clemeni anime accepimus et probavimus.
I) Dubrm, ora»B Ib Tiiouliraaia.

644
neque animum de victoria despondemus, sed pUme confidimns demn oplimum

maximum haec omnia pro sua divtna clementa ct bonitate nobis maioribttS
foelicitatibus et bonis repoMturum, op«ra, industria et studio D*^ Tuae ac*
cedente.
Quud magnifici iidetes ttohi» dilecti Suphanus Lotsootxius et Beniardus
de Aldana et alii Temesvario existente» se contra hostes tam
milites notri in
. strenue et fortilcr gerunt, ut in omnihus adhuc eniptionibus dei beneficie su-
j)eriore-s fuerint, sicuti 1)°' Tuae per eum qui p Temesvario rediit, oslensum
,
est, valde libenter intelleximus, idque erga eos omni gratia ciementia niuni-
ficentiaque nostia regia recognoscere et rependere nunquam inunemores erimus.
Cum igiiur habita demeni ratione tam servittorum prdai Aldanae
quam etiam !)"" Tuae intercessionis ,
pro fratre ipsius Aldanae presbytero,
apud nos interpositae ut videlicet ei arcliidiaconatum Colosiensem conferre di-
gnaremur, omni gratia et cletnentia eidem propensi simusj dictum autem ar-
.chidiaconatum Colosiensem priustûam litteras O"* Tuae aocepvisemus» cuidam

capellano aer"*' dominae reginae Isabellae qui aptid nos ca de cansa fuît,
contulerimus ; D"'^ Tua istius Aldanae Iratri ostendere et respondere poterit;
quod nos ei de alio aliquo consimili beneficio ecciesiastico primo quoqtie tem-
pore vacaturo, graliose providebiinus, ita ut fratris sui ac suorum beneme-
ritorum necnon D"" Tuae intercessionis fructum sentirc iâcat.
Sebesîenses et Lugaaienses omnibus quibus fieri queat modîs et ratio-
nibus in fide el of'ficio retinendos esse censemus , et non dubitamus quin D'»"
Tua una cum marcbione Cassani bellico locumtcnente et comite Thonm de
Nadasd sit omnes oportunas vias et rationes inicura eosdent Sebesienses et
Lngosienses hortando et monendo atque auxflia ds etiam praestando ut tam

alienai reducantur quam ii qui bene animai sunt, retîneantur. Et proinde
H"'' Tuae institutum de praemittendis alîquot centum equitibus qui omnibus
animum adclant eosqne in fide et fiducia fcrendorum subsidiorum contineant

et quod D''" Tua cum omni celeritate cxpeditiunem prosequutura sit, de-
meocer probamus atque ut td fadat, iUam bemgniteromnique studio hortamor»

praesertîm offerente se ex divina gratia rd bene gerendae occadone.
Vidimus liiteras beglerbegi ad D"*"" Tuam datas easque bene intel-
lexiimis. lit cum iam antea D"' Tuae rescri))serimus ut dc iis quae principi
1 urciirum cl ipsi begierbego per U»''"' Tuam aci ipsorum litteras respondenda
essent, cum praefatis marchione Cassani bellico locumtenente et comite Tboma

de Nadasd oonsultaret et id quod communi consilio ddiberaretur, responderet;
nos ctiam nune ad huiusmudi litteras nostras referimus et non dubitamus D"""
Tuam cum eorum consilio tale responstim ad huiusmodi principis Turcannn
el beglerbegi liiteras daluram esse, quod nobis regnisque et dominiis nostris
nullam authoritatts et existimationis labefacticwiem aut diminutionem adferre
queat; sicuti D'"» Tua una cum ipsis bdlico locumtenente et comite Thoma
de Nadasd hacc omnia bene perpcndere, dirigere et ordinare sdet.
Ubi ipse beglerbegus rn litteri.s sui facit mentionem, q'.iod nos D"*""
Tuam apud principem Turcarum omnia videlicet cum eius couscusu et per-
,
missione facta esse accusaverimus; nos equidem scripsimus ipsi principi Tur-
^lyui^Lo i.y Google

646
carum nos adeptos esse possessionem l ranssylvaniac pacifice et sine alicuius

oflensfone cum consensu reginae, D*'* Tuae et omanun statuum et ordinum
r^[ni, ea tamen conditîone ut aihîlominus ipsî prittdpî TurGarum BoEituin
annuum ccnsum persolveremus etc. quod tamen non eo animo aut proposito
;
ut IJnfni 1 uani acciisaremus , seti potius eo consiîio <;cripsim»s ut ipse princeps
Turcarum inteilecta concordia in Transsylvania constituta, sine solii sui annui

muneris praeiudicio, eo minus spei illius occupandae aut invadendae haberet;
sed ab eo proposiu) plane absteireretur atque adeo ad ineundam nobiacum
pacem etiam ratione Transsylvaniae eo magis induceretur, quo illa diirantc
omnia eo melius stabiliri ac loca et confinia firmari possent. Haec autem pro-
pterea D"' Tuae significare voluimus, ut nibil quod ad hoc negotium pertinet,
eam lateret quemadmodttm iampridem D"' Tuae notificaveramos nos ipsi prin-
;
cipi Turcaram ad eum modum acripsisse, quo et D"* Tua ed melius omnia
ad eum finem dirigere sciret secus autem aut in accusationem D"" Tuae
; .
nunquam scripsimus Et haec sunt quae ad illius littcras clcnienter re^pon-

denda duximus praeter ea, quae etiam ex comnuinibus litteris ad eam et
bdlicum locumtenentem datis cognoscet. Datum Viennae die 5. nov. 1551.
La Uu^mtidA urisirti: Waradiensi.
TiMtertBÎ Tir. Ab. iMi. pif. S7~S9< CaneipM la archiw imp^ «eawtK din VicN*.
CCCCXII.
1551. George AlarUiiusiu, locotenentul^ realii alii Transilvaniei , face cunoscuii i5S>>
regelui FerJmamdU^ c
a luatu «rastM L^9vei di» mnile Turdlorii, Ar^ cetatea Li-
povei o aflcdi^.
iSacratlssIma regia Maiestas . . . «ic.
Non frustra me nec aliam facbm rerum pracsen-

M""* V. animasse,
tium infra ebdomadae s[jatium l'uturam inuUliter
unitis vel alterius V. rc-
cepisse gaudeoj cum id quod votis omnibus a nobis expetendum erat, per
amnmam dei dementlam optimamque M*'* V. fortunam abwide adepi sîmns;
in qua re quid fecerim^ quamtamque praestiterîm, ab iilis malo quam a nte
Mtcm V. cognosccrc. Expugnata cnim civitate Lyppensî, caesisque turn in urbe
turn extra urbi^m hostibus, plurimisque in Marusium, r\m ftitâ evndere statuerant,
demersis, unica nune arx restat expugnanda, in qua Uiimanum ducem eorum
qui a beglerbego Lyppae rdicti fuerant, unacum reliquiis Turcarum inclusnm
tenemus. Nec dubito quîo et hanc dei auxilio recuporaturi simus. Non in>
cnipntri haec quidem victoria accidit; ita tamen illa potiti sumus, ut omnls
ista gloria, quam ifomine M"* V. in clade hostium adepi sumus, soii deo.
Digitized by Google
in cuius mânu eveiuus belloruin consistit, mcriio sit tnbuenda, qui propter
Jesuin ChrUtnm unicum s«rvaiorem iiostrum et aegrum M*** V. anjmuin hac
victoria suUevare et miseram hanc oationem Hungaricam «iusdem initîis renim
felicium ad spcm futurac victoTjae revocare dtgnatus est, cuius nomen sit be-
nedictuin in secula ainen.
Rebus igitur Lyppae recte constitutis, si deus coeptis rebus favere di-
gnabitur et si per coaditioaem quoque temporis concessum extiterit, reliquam

etiam parlem suscepti belii pari studio et diligenta ia expugnaodis aliis ar-
ctic proseqiiemur.
Heglerbeg relictis ultra Tibiscuin itnpediinentis , cum selectis mi'litihus
cis Tibiscum remansit. Supplico igitur M" V. domino clementissimo, ne cesset

oratio in eoclesta, ut deus îpse simili eventu reliquam quoque partem bdli
fortunare dignetur. Oeus opt. max. . , . tU. "Ex castris ad Lyppam positîs
oetavo die novembris anno domini 1551.
BiwdMi MileMMto VeHrae «icmlwlmie.

tidcIU servitor
Frater Georgius
Episcopus Waradiemis.
Pt dosA: Sacratissimae regtae Maiesti Romanorum . . .
TlcMiielm Tir. An. ilSi. pa(. fti— 6*. Origiailiili la «num HKf. tecniS dia Vio».
CCCCXIIL
ISJI. Regele Ftrdinandti mulmcscc lui George Mariinusiu pentru zelulii, ce
l'a «rStatn Ja oucerirea onalui lâva dia Binatii.
Fêrdinandus etc.
Reverendissime etc. Accepimus litteras Dominationis Vesirac rcv"»'^ die
octava praesentis mensis novembris ex castris ad Lippam positis ad nus datas,

in quîbus litteris cum D"^ V. rev"** nobis perscripserit victoriam quam exer-
citus noster deo oprimo maximo concedente in expugnaoda civitate Lippensi
plurimis hustibu.s trucidatis consectiîus c«;t , non potiienint illae nobis non csse
jjrati'î'îiiTiac. Kt qiiia inlcllcxinnis ciiam \ . rcv'"^'" ca iiî rc ildcni ac bonani
vuluiuaiciii erga nus et chrisiianaiu rempubltcam suam magna eius laude lu-
culenter deelarasse* voluimus per praesentes nostras litteras eidem benigne

ac dementer gratîas agere, cuius nimirum fides ac rerum nostrarum foeliciter
ac bene gerendnrum voluntas tanta f"uit ,
qnnd propria etiam personae suae
minimae pepercerit, sed eam nostra causa in oppugnatione Lippensi summis
Digitized by Google
etiam periculis obiîeere non dubitavit. Proinde UU prâeclara rev"» D"** V.
crga nos et universam rempuhlicam benemerita oratissitno accipimii"; animo
probaiTuis, omnique nostra gratia et liberaiitatc regia rccognoscemus el
occasio oblaia esse videatur qua

conipensabiiims. Cuttiqiie divina benignitate
hostes profligari imo edam plura recuperri posse videantur, si
et amissa
recepta arce Lippensi hostibus Toititer obviam itiim fuerit, sjmmo quo pos-
stimus studio rev™*"" D"«™ V, hortamitr et amicissime reqiiirimLt?; et una cum
spectabile et magnifico Johanne liaptistac Castaldo, marchione Cassani ec co
mite Platinae nostro consiliario . . . ett . . . . iortîler pergere in eoque maxime
laborare velit, quo deo proposito reiiquiae belii pari prudentia, magnanlmi'
tate et fortuna oonfîcîantur et hoctis ipse ad gloriam divini nominis et toduB
reîpiiblicae christfanae , prapsertim vrro afflicti regni notri Hungariae salutem
et con-ser\ atioiieni aut oppriiiiatur aut saltern exjjellatur et amissae no?5trae
arces praesertim Beclie et Beclikereke rccupcrentur aliaque quae liosti erepta
praesidto iiddlbiis nostm et regno ease possent et obineri poterunt,
iatis
occupentur. Nec duWiamus plorimum hac quuque hyeme e0ici posse, cum
D"' V. rev""" notum sit rpgem quondam Matthiam liyberno potissimiim tem-
pore Turcis maxime nocuisse et locum Szabacz aliaque multa castra et loca
vi eripuisse, cum illi prae Irigore in campo permanere non possent. £t in —
hoc D*i* V. rev"* factura est rem non solum dignissimam sed nobis etiam
adeo gratam, quod nos eam una cum reliquis suîs curis laboribus ac sollid*
tudinibus quas nostra et reipublicae christianac causa iarndin iugiter et fortiter
sustinet, omni nostra clementia regia ubcrrime et amicissime recognituri sumus.
Datum Grt2 21. aovembris 1551.
L» înctûitUa seri«trti: Fratri Georgio.
TVitfacM Tir. Aa. iHi. piff. «»—«3. CmccpUt tu ardli*» \mf. wcfetf Vm Vicoa.
CCCCXiV.
I5$l. Gtorge Uartimaht, acrie regelui FirâitunidU, cS in trupele sale, cu cari a
laatil oraulQ Lipovei din manile Tiircilorfl se aflafl ji erani din Transilvania i din Un-
garia; c apr6pe t6te fortSreele din Bnatii sunt acum luate dela Turci; i în fine r,1
ciauulti Aly, care a fostu triniisO de Pdrta otoman In Transilvania, a venito numai
pial In ira romnisc ,
i de id a xcrisS ie tte trim^ tiofl lalvil-oondiictQ ca le ,
p4tS merê tn Transilvania.
tâcratissima regia Maiestas . . . ele.
Quod iamdudum nihil ad M'*** V. scrîpaerim, longa obddio castrî liuius

Lippensîs fuit în causa; cum enim quotidî« finem expectai^, praeter opî-
nionem diutius protracta est: tameUi tota mocnia circiimcircrî adeo attrita et
bombardis quassata sint, fossionibusque ita diruta ut nihii amplius praeter

quattuor turres restare videantur et cx illis quoijue ali(|uaruin summitates de-
molîtae sune Opinio mea erat ut arcem, post captam dvitatem, integram ad
manus nostras reciperemus, quod ea ratione fieri poterat si istos qui indui
crant, pacifice dîmitteremus. Verum aliis tune aliter visum est. lam aut^m po
ventiim est, ut etiam si eam recipirmiis quod dei atixilio non diffido. maina
,
cura de refurmatione incuinbit. Ueglcrbegus adhuc citra 1 ybiscuin iindecim a

noliis miliaribus in castris est. Passa vero Budensis, die proxime praeterita
Sabbati Tibiscum tcaiecit et ad ipsum beglerbegum venit. De numero diveni
sunt rnmores, nec uno modo refenintiir, Nn<; hic oninem rventnm rri expe-
ctanuis; verum propfcr longani obsessiontin et iastiiliuni ma!i ac plu\ iosi tcm-
poris pediteii rustici tjui cum ex Transsiivaiiia lum cx 1 lungaria venerant
,
una cum aliqua parte nobilîum recesserunt. Equites quoque tam huzaronum
quam cataphractorum adeo attriti ct defatigati sunt ut vîx pedibus aistere
posstnt: nrc credo alios praeter -lipeiuliarios M'«"" V. nobiscitm pcr<;cveratnros.
Non ab re igitur esset si M"" V. novo praesidio hune exercitum renovare di-
gnabitur, ut possimus auxilio dei pro coivscrvatione terrae contra vini hostis
diutius subsistere. lam autem ex clementia divina arces et fortalitia excepto
Uechye et Bechkereke, omnia quae aestate proxima b^lerbegh ademerat,
videlicet: Bwycz, Eperyes, Lippa, Pâlelese, Chyal'ya Nagylak lY-lIak, , ,
Chanad , Mak6 ,
Bessenyew , Galad recu|>erata sunt ; restant tantum duae prae-
dictae arces quas deus optimus itidem ut alias ad manus M'" V. dare potest.
Et is est status praesentis temporîs, quod M**' V. ex litteris quoque illu-
strissimi domini Joanois Bapttstae Castaldi cognituram latius credo.
Cetcrum oratores qttos cum tributo ad portam împeratoris miscram , salni
et incolumes reversi sunt, quos statim ad M'*'" V. misissem, ut prioribus (|uo-
que litteris scripseram ; nullas tamen litteras per eos miserunt praeter unas
Rhustan passae, quas V. in specie mitto, neque eas interpretri fed. Aly
chauz vero, quem una cum istis oratoribus et tributo ex arce me') Wywar
dimiseram, simul cum ilIis; venit: rum tamen praesentem motum belii îrjtel-
lexisset, ultra Transalpinam venire non ausus est; sed iliidem a|)ud waywo-
dam substitit, petitque a me litcras securitatis, ut tuto venire possit. Interim
inierpretem unum [M^byterum qtii et Ungua hungarica et latina callet; prae»
misit, a quo hodie litteras cx Transdlvania accepi, quae ctsi brevissimae
sint, tamen videntur esse aîicuius imjiortanîiae Cum cnîrn hune .'M\ rhauz
cum tributo dimitterem , ex voluntate M'" V. mentionem i)li ieceram de pace
inter M"" V. et caesarem ineunda; ad quam ineundam, ut ex litteris ipsius
presbyten turdd et chaud, quas sui tatinis verbis ioseruit, M*MV.cogno8cet,
non alienum animum habent. Ne igitnr chauz iste longa expectatione pertaesus
.sine relatione retrocedat, decrevi illi litteras mcas salvi conductus mittere ;
interim tamen informationem a M"' V. expecto, quid cum eo loqui, agere
I) Ia kett da» bm.
Digitized by Google
649
et tractare debeam, Ex caitris ad Lipfnin positis, XXVIII, die mensis no-

vembris, aono 1551.
fideli» scTvilur
FraUr Georgius cpacopus

WaradteHiis.
P0 dfSâ: Sacratîssiiiiae râe D&iestati dei gratia Romanorum . . . tte,
TantMlm TKr. An. iSSi. paf. «4'— <5- Ori|nud«IH Io ««elilm imf, icecctf Un Viem.
ccccxv.
1551. Margrafulii Sforzia Palavicinus inform]^ pe regele Ferdmand dkGeorge , 155 1-
MttrHmum le afU fo idaiuiil aecret« cu Turdl, 9J dupS cum crede dîuulfi, Marti-
maiii e mai nultfi turdi de câtB ciCftiiiii.
t^âcratissima Caes. regia Majestas. Tenui hactc-niis Sala/ariimi , quia

valde me juvit in omnibus, quae occurrerunt, ei quia etiam tainqiiatn lestis
de omnibus, quae vidit, Majestati Vestrae rdationem facere queat,

ocuIatUB,
quam certam reddo, non sufficere sensum plus qiian\ humanum, ad conside»
randam, vel tolerandam naturam , et condilioncin Iminînîs istius, cjui in mn-
mento ridet, et plorat, promittit, et negat, 111 eodem praefert intentionem
sanctam, et opera diabolica, in una hora me assecurat cum omni fide, paulo
post &dt me manibus palpare, omnes dubitatîones, et suspiciones^ de quibua
cogitari potest. Demum credo equidem ipsum magîs esse Turcam, quam
Cliristianum . et mafjîs Lucifenim .
([unm (oannem. Artes, et pr.ncticae ,
qiias
exercet cum Beglerbego ,

multae sunt. Homines, et litterae, qnos ad Turcam
expedit. et Chiausii, qui indesinenter vcniunt, intiniti sunt, dicit omnia ad
bonum fioem tendere. Ego credo, hoc eju* salutem fore. Conclusive vtdetur
sdre, quid cogitem. In eo îpso enîm momento, quo maxime puto, me niliil
cum ipso agenilum habere, prneparat negotia taliter in servirio Majcstatis
vestrae, qiiod seusum inihi aditiial , ct tacit mc credere, quod aliter esse
non posbit , id quod ciarc est, et quod omnibus horis video, sentio, et nia-
nibus patpo usque adeo, quod Deo rem commiserimt is mîbi inspiret, quîd
melîus fuerit« et quodin tempore id, quod mihi convenit, exequt possim,
posteaquam jam saepius exccutioni tam propingvus fui, ([uod mihi iinpossi-
bile sit visuin , eam dislurbari. Id quod tactum est, et proposituin, Majestati
Vestrae latine scribo, cui supplico, ut Saiazarium commendatimi habeat, quia
3MM> OocHMBte. Voi. II. (krtca 4. ft2
Digltized by Google
per fidem meam ,
cognovi ipsum in hoc tempore liominem sufficientein , et
cupidissimutn ad servitia Majesiatis Vestrae cûam Deus oninipotens etc. £x
Lippa 30. Novembrâ 1551.
poria.
Posl'Scripfum : Ego certo intellexi, quod hac nocte Ultman Begus

fueril in tcntorio Monachi, et postquam colloquutiis est multum temporis, et
coenavit , discessit Qnemadrnodum iiuellexi . ita Majcstati Vestrae scribo.

Hoc quidem dico, quantmn ego vtdere possum, hic magis Turca est, quam
Chriisrianus.
Pnij, BpltlglM iîNMnrai ftcni Ka<ig«riM. Pml II. p«g. 314—316»
CCCCXVI.
I5$l. Mekmtd ,
beglerbegulfi României, scrle Iul Georgt MartinmsiM, cS su]-
tnnulu a datii ordinii a se retrage armata turccsc din Traiuilvania i din causa ,
c
acdsta dcnsulu a intreruptU ascdiarea fortr«tdora dela Ti$l$iint ^ dda OiiadSr, ^ m
pârsttu cele lalte fortree ale Bnatului.
Tllustrissime ac reverendissime domine 4tU.
Cum norimillas D"' V. misiimis litteras, qnibns ft nostris missis taci-
turnitas quo mirum admoduni admiramur^ nam liis autem

responsum iutt,
poenitendi tempua v«iiiec non semper dolis adoktionibusque vestns ab im-

peratore creditum dabttur, quibus illusi atque decepd sumus. Sed imparator
noster seniper augustus D"^ V. ceitsu benigne aocepto, nobis maadavtt ut a
regno 'IVanssyîvaniae foelicissimum eriêremus exercitiim et arma totaliter
deponeremus; quapropter expugnationem castri Thimisfar (sic) dereliquimus
et castrum Quanad cêraqne castra dimisimus foîdiHmoque exercîtuî licen-
tîam dedimus ac ad castrum Peciai contulimus. D*** qiioque Vestra cum gâdiis
fusiibus et lanternis ad debellationem cmtatis Lyppa venit comitatus caterva
1} Aliwr tamen tt* babuit, ui paicl e* fasiioM Jota. P«i1m <le Ocne. Mi. %i$3. d. s8. April. So-
pranii jvniMiito Urinat*, ûw lic Inbei : Am Suit, /Mt^fnnm mâOHtMfmmt fturitrr «r«nn (U|ipB)/ir «ffifnwr
JUf, tfUK «go rujiviih fM ir-micrdat, tl iH vigilortm , rUfi t-ralrem Gtmrbim htr* ^ttati uxta , eta» /ta» Wu-
{tuettl, (um Jufût. ifflurl TTkfma iVarIxt*. tl Caifnn Ftritics Qtttdtmltm mm fatt atttnm , f<tr anvA-tfi mm-
nil!iMf), <t iriHiîfa, rfiiiifi^ ft*i/i. tt r/IUtit late -ituîo su-trim , et f^mlfi itmîMf li'irfi'rii, tt lutmtie in
in^tttiu 'it iii. fi^timtn fw/'iistir lUruru' ,
— — i^'îa*ti tn fi t'*tw f r 'l*t mur^ i tmij u<,i\iitMf. w«i/i <>*mutt'*it A -
fatntiam j» it'>t î*i^ri Â'ûJui !^'ltr*t*i< titui iiNim-i't'ftt :i>(t>h , aUtMtit'âm un^rv/, ; et Jujt h*'rai ,
mmit rtgrtiftrtlur, îfi$mt tnim vi4ert h»h fvttrim, ./, enm i/iutiui mMvtthir, ad /). i'aUaUi timlonti. tl
un ntm huStmâ, tt itnusu mIHie, fml *tienmnt rttlUmm /'hilrli (Itf^, a nMi nftrra, «im» D. CaiiMi
amtui, tl, turn laifme /Mtl fraiMim tMtftttasitm, itifH aJ mtam MHnitm, u Mitmt F, iUtrgim mw rttttumt,
H idKdem i*tm itrtM t»a mtriStiu vitR «/Arar JStttioMm. Am muem am Ulfm&mkg» t<«f AM', wif /«Au
$i>fimtm/mrU. mtirh. (F^-)
Digitized by Google
651
lariscuruiu alque latronum et aliquaiiuilu 1 urcarum cuniicul» lugam arripi-
pieodo (sic) int«rfecto ad praerati dvitatis eastri expug'nationem ubi Holama ,
begh, ciim aliquibus caesareis militibus inclusus est, liebi-llare studeL Qwo
iiuel'ecio aii illustrîssiiiio }la!i pascia fpasa) Biiduii'^ hct^ltîrhev i rum toto
foelicissimo exercitu sibi commisso venit ; nos anteni rum nil inno\ art: a
caesare permissum sit, licentiam dediinus : id vero exurbiiaiione ac abo-
mioatione dignum; cum tale committere ultra todus orbis terrarum legea
ah; nam ut Cicero inquit: (ides Iiostihus [data] servanda est; et quae in
practeritis litteris noliis D''" \' lumciavit, coi^novimHs pa fidc cavere : vp-
nimtamen finis omnium reruin et polenlia magna notri imperatoris semper
augusii ac eius ferocitas consideranda est, hisque perspectis operri sagacis-
aflium est. Quamobrem l}^ V. nobis Mahamut chausîum et OervU famulum
oostnim cum responsu universali mittere dignetur; nam eorum retentÎQ quid*
ne prodeat quod D"' V. utik; sit? I'a iil- cidem tacdium his nieis praestem,
finem do. Quae semper bene valeat foelix. Datum in castro Peciai , die vero
prima mensis decembris, anno MDLI.*
(Tugra^ suiscr ierta nutueint peja(a de

ântAia ti seriserti. *)
Pt dosA: III"* ac rev"" dotuino Fratri Georgio . . . eU.
TMCMlmi T4r. An. iSti. iMff. <5— M. OrisiaalvW In hcMv* Imp. wcfelt din Vitn».
CCCCXVII.
r;5i Cardinalulii infornu'?,i pc carilinaliilii iVt»;/// despre succesultS ,
cc fti au I5SI.
trupele regelui Fcrdinandu în Transtlvantn ,
i ca Lipova a fu-.lu luat din uiaiule l urciloru.
Inspruck a. Decembre 1551.
Jumo e rmo sign. mîo osniîo! Le cose di Tnunilvania vanuo con

feltdisimo successo de perchâ eaaendo Hcuperata Lippa con
iMMtri Christîani ,
ct essendone
morte di tre mila Turchi de migltori soldai che vi fossero ,
stai uccisi altriianti che venivano dai Mar rosso per Boccorrcrc sono li .
notri ingaL,liardiii et diventati molto superiori. Et li notri vanno tanto —

innaozi , che peiuano <fi avicinarsi a Buda. N. S. Dio lor dia quella felidtâ,
die si conviene : «ne quando dicant gentes, ubî eat deua eorum ?•
TMnCTi V«laim MoaaoMnta .SUvunim mmridioiialtiun. Toid. II. aâ — 29.
1) VidJnL
•) Tiigrl M aaMMC awMgMBM raltanolvi, care «e fUM la tncapuuiB actelort, ce enunita din
pttiM MuIbL Aici 1M» ediwniltt din «Tsntedni Tiri Mib «i(iX tntdoie tn m»iM |Mfiii Mtacriiim ttt<
Digitized by Google
6&2
CCCCXVIII.
1551. 1551. Regele Ftrdinandu scrie lui Gtorgt Martinusiu se-ji d6e tdt silina,
,
ca «e înduplece pe noiilii fi pe tnutti din Transilvania le renunS i peste <ra în

ea«re, ix oeî ctrl s'âil deprtaii pe Im casele lorll se w
întdrcX «rSî la trape.
Jr* erdinandus etc.
Rcverendissiine etc. Intelleximus lideles isios regnicolas ac subditos

Dostros parttum regnî notri Transsilvanamm qui nuper evocai ad obviandum
Gominuni wSm rdpublicae christianae hosti Turcae, ut «im ex jnferioribus
regni notri Hungariae partibus divino favente auxi!io profligarent sub ductu
rev'"*'= U"" V. insiirrexerant , in ipso taiii praeciari ct pii operis quasi limine
languescentes redituin ad domos suas parare, imo taiuam aunc gentium ist«l'
rum levatitiarum multitudinem e castris recessisse, quod paucus admodum
earum numerus reliquus sit. Qui sane intempestivus fidelium istorum regnioo*
larum nostronim (qui nimirum ante paucos admodum dies primnm insurrexe-
runt) e\ castris recessus, cum valdc inopinatus nobis extiterit, iion potuit
etiam nubis auditu nun esse molestissimus, qui a praedictoruin hJeliuui sub-
ditorum regnicolarumqtte nostrorum fide et virtute hoc tempore alieno niliil

minus expectavimus, quam ut iactis tam pulchris rei bene gerendae etegregiae
suae erga nos voluntatis atque fidei ostendendae fundamentis, adeptaque a
dco optimo maximo tani insigni prolligandi hostis ex istis inferioribus regni
nosiri Hungariae partibus occasionc, unde et ipsis et ipsorum coniugibus, li-
beris atqu« communi patriae dîuturoa qates, securitas atque tranquiIHtas expe*
ctanda erat, rebus ad optatum fidem nondum deductis ad domos suas rodire
tantopere festinaturi essent; sed potius existimavissemus, si hacteniis nondum
insuiTcxissent, nune saltem cognita praedicta optima occasione sua sponte Iu-
bentissimii» paratissimisque ad communem salutem promovendam animis, quibu-
scunque tempestatis et ab'ls ausmodi difficultatibus posthabitts insuirectoros et
a deo oonccssam occasionem minime neglecturos fuisse^ idque maiorum auo<
ritm exeniplo ,
qui sul» rep^'e qnondam Mathia piae memoriaf antecessore
nostro hyberno maxime tempore summa animorum fortitudine et mira ditricul-
tatum eiusmodi tolerantia multa praedara et memorabilia facinora contra Turcas
ediderunt. Atque iddrco V. rev"^ summo quo possumus studio benigne
etiam atque etiam requirîmus, quod nune potissimum optimam suam eiga nos,
aTflirtiim regnum nostniin Hiinq;ariae fidcicsqiic illos subditos no^tros et imi-
versam denique christianam rempublicam attectionem el voluntatem excitare et
declarare velit, atque cum praedictts fidelibus regnicolis nostris agere , tractare
eosque animare et cohortari, ex quo valde taide însurrexenint quod nune eo
diutius in castris permanere non graventur, simulque eflRcere ut qui iam re-
cesserunt vel redeant vel alii eorom loco inîîurn-nnt, quoad scilicet arce qnoquc
ipsa Lippensi expugnata beglerbegus cum exercitu suo , deo omnipotente con-
cedente, vel prosternatur vel fugam arripere compellatur arcesque paulo ante
amtssae recuperentur. Quod quîdem eo minus in longum protrahi poterit,
^ kj u. o i.y Google
quod Turcîie una cum equis et iumentis ipsorum calidioribus regionibus asue-
&cti frigoruni ac tempestatum brumalium rigorem multo minus quam dicti
fiddes regnioolae notri in iis asueti et educad ferre poteront. In qiio ssne
jîiA V. rev^ omnei» diKgentiam omnesque conatus suos adhibituratn esse
confidînnis, ex quo ipsi cognitum et perspectum est, quanta benevolcatia
et gratia eandem hactcnus prosequuti fuerimus aique in posterum quoque pro-
sequuturi nimus, et quanta denîque cura paternaque sollicitudine nos dictarum
rcgni notri TransOvanarum parttum defensionem atque protectionem susce»
perimus ,
quemadmodum adhuc in ista cura et cogitatione maxime versanuir,
ut omni studio caveamns . ne hdeles isti re^nicolae ab hostibtis aliqtiid detri-
menti capiant, sed in pace et securitate vivere possiiit. Nam m hune et non
altum efiectum, jhto deiensione sci&et ac conservatione partium regni notri
Transilvanarum praedictarum a fidelibus provincîalîbus et subditis nostris ar»
chiducalus notri Austriae atque ducatus notri Stiriae tani valida magnaque
subsidia, non ad uniim annum solum , sed integrum trienium obtinuimus, qualia
ab eu tempore quo nos a deo omnipotente ad regnorum dominiorumque
,
iMetroram gubemacula admoti sumus, nunquam aliqui conceasa fânse auditum

est et indubiam spem habemus a reliquis r^nis domîniisqiie nostris non mi-
nora nos subsidia impetraturos esse. Quare candcm D"'"» V. rev"»™ itcnmi
magnopere etmuirimus ut cum praedictis fidclibi:s rr^-nicolis sub-
clementer
dittsque nostris quorum insurrectionem et mansionem ex nutu I)"" V. rev""»*
pendere ceito sdmus» snmnuk cnra et studio agat et eftîcbt, ne temporis aut
aliis difficultatibus a tam ludabili ac salutari opere absterreantur, castrique
reltctis domiun festinent; sed siqui recesserunt, ut illi redeant, vel alii eorum
loco insurgant. quo rdiqua etiim pars expcditf'onis qiiae nune fere esl in fine,
tandem foeliciter conficiatur ac tot et tantique iabores et sumptus denJensionis
et protectionis eorum eausa maxime suscepti frustra impensi esse non videantur.
Deinde scripsit nobîs bdlicus locumtenens marchio Cassani rev"*"
V, flagitare solutioncm stipendiorum pro miile equitibus et 500 peditibus sîbî,
ut t'oncitisum ftierit belii tempori: intertenendis \os itaque licet ita conclusum
fuisse non ignoremus, tamen in ea etiam conclusione expressum esse scimus,
quod stipendia illa ex redditibus partium regni notri Trannihrantantm sumi
debeant Proînde cum D*'" V. rev™ eosdem reddîtus in manibus sub habeat,
qui nimirum ad eiusmodi stipendiorum solutionem , sicuti D<'° V. rev"*» ipsamet
scripsit, non modo siifficiant sed ad maiorem quoque summam ascendant, nos
vero alias multos magnosque sumptus et cxpensas susinere necesse sit, eandem
V. rev"» benigne rcquirimus quod de iisdem redditibus sdpsam latione
pradiatorum tooo equitum et 500 pedttum suorum solvereet comentare velit
prout D"»™ V. rev""" omnilms modis facturam esse persuasom nobis ha-
bemus . . . e^t, Datum Viennae secunda decembris 1551.
La huf^HiA scrisorii: Frairi Georgio.
T«ri(n«liNi T«r. An. 18S1. pi«. CviKepW tn wcbini imp. MCicil din VicM.
654
CCCCXIX.
IS5I. 1551. Georgt MmrttHusiu, locotenentula regalS alti Tr«n«lv»iiiei, scrie regelui
^tnUnandS , c
din causa timpului nelavorabilu nu mai pdte continua resbelulii cu
Turcii tn BnatQ, i c din ac^tâ causS nobilii i (âranii din Transilvania s'aQ intona
pe la casele lorii.
Saowtisnina regia Maieatas , . . «tc.
M"* V
Scribit ut post expu^rnationem arcîs Lippeiisis non quiescamus
sed alterius progredi debeamus hostemque aut profligemus aut expfîîamus
arcesque Beciiye et i^hkereke recuperemus. Eraiims onines in ea intentionc
ut hostem persequeremur ; qua tamen causa postea ^^ neglectiim sit, M*^ [ i'
V. soo tempore cognoscet. Jani nune geates istae qua« nobiscum sunt, longa
obsidione, pluviis luto et mala temporis dîspositione adeo attritae cxtenuatae
,
viribusque sui exhaustae sunt, ut amplius ad res êrendas iitîles esse non
videntur. Regnicolas quoque longam obsidionem et malum tempus pertaesi ac
pro lâstidto habentes una cum plebe quas conaurgere feceramus, recesserunt;
neqiie enim aliquis pro memoria habet, tanto temporis spatio unquam eos in
armis fuisse. W igitvir bellum durabile sit arbitrio M*"' V. stat. nccessc est
tamen gentem hanc renovare, quod ut commodius fieri possît, opinio mea
est, ut M'" V. sine mora statim in Hungaria [comitiaj celebrare faciat et si
possibîle fuerit, boflum esset d M<» V. in eam partem r^ni descendere posset,
ubi propius sui fidetibus subditis esset, ut praesentia M*" V. animarentur et
plures quoque comitiis interessent; omnes enim ordines et status regni con-
vocandi erunt, et in istis comitiis M'" V. cum dominis res,niicoli,'; omnia pro
volo et arbitrio suo tandem concludere poterit. Comitia vero vel ideo non
lonûs dtiierenda sunt ut arces duae Bechye et Bechkereke recuperri possint,
quod tempore hyberao quam liquescente terra commmodtua fieri polest. Ce-
terum scripseram antea quoque M" V. ut si comnioilitas daretur, libentissime
M'*™ V. convenirem; iam nune tumultus isti cessabunt, et lieglerbefjsm quo-
que sine damno rccessurum spero; si itaque M" V. voluntas luerint ut com-
positis rebus et sublatis tuntultibus M*^ V. conveniam, M*^ V. suam mSii
de hac re votuntatem stgniiicare dignetur . . . Oe. Ex castris ad Lippam po-
sitts, tertio die mensis decembris, anno domini i5Si-
KiMdtn Malcittli» VcttiM

ti<icltb servilor
Fraier deofîus
eptsiopus Waradiemis etc.
fit dffsa: Ad proprias manus sacratissimae regiae Matestatis . . . eic.
TiMtadmi TI». A«. iWf. ptg- 6g— 7a Orisi>a|iilK te udiin inp. icerell dto Vieu.
Digiiized by Google
655
ccccxx.
1551. Georgt Mm^ttusim acrie regelui FtrdinandS, dC Ufymati, dipitanold tur- 1551.
ccscu din fortrâ Lipmti, a fostu lsatîi .1 se retrage liberu cw trupa sa, ^.i în fine c,t
dauolu Aly trimisa <k P5ru otomanA înc n'a mai aoaita in Transilvania, fr se afl
tota in hu-rtmaniaeâ.
iSacratissima regia Maiestas . . . eU.
Cetenim Ulymanuni ex arce Lipp«nn una cum suia dimissum ene

M" V. iam notum esse credo quibas autem de camis adducd nmus ut eum
;
diniitteremus suo tempore M"' V. cognoscet. Verum cum nos illi fidem pro
,
libera dimisslone una cum omnibus dominis dedissemus, non defuenint aliqui
qui eam frângere et irritam facere aussi sunt; nihil tamen iilis nocere potue-
runt, sed cum summa ignominJa et turpitudine in diminutionem reputationis
exercitus M*" V. retrocedere ooactt sunt. Foitasse bonuro esset M<«* V. în
«ausmodi violatores animadvertere ne quîlibet tantam sibi licentiam sumeret.
Aly chaus nondum ad me venit nec scio utrum retrocesserit an adhuc
; ,
in Transalpinis maneat. Iam deo iuvante brevi ia Transilvania constituar et

si intellexero eum nondum ex Transalpinis recessisse, evocare laciam. Interim
M*** V. dignetur informationem dare, quid cum eo loqui et tractai del)eam.
Hoc quoque M'' \ . quod muli falsarii monetarum
singnificare volui
in lioc rrrmo insunexerant nec parvum damni intiilerunt; ex quibtis aliqui
intercepti et captivi teneiilur. Sunt autem inter illos aliquae praecipuae per-
sonae; quid de istis quotjue mihi faciendum ait» a M^^ V. informri peto. Deus
optimus tic. Ex castris ad Lippamposltts, sexto die mens» deoembris, anno 1551.
Eiutdcn Miii V, iwMlMwH

fiilclli Mrvilor
J'rater Geortîus episcopus

Waradiensis.
Idem servilor Waradinus manupropria. O
/"/ fîi separate de chârfie: a) Non posstim differe quin M'*" V.

conveniam; fuiiiis itaque comitiis Transilvanicis , si bona voluntas M"' V. fuerit,
statim ad M**" V. ventam.

i) Scripseram nuper M** V. de filio regis, ad quod mihi clementem
relationem feci ; nondum tamen me continere possum ,
quin iterum M'' V seri
bam ; intpllirro enim sine custodia et moderatori csse ;

ruiper ex equo pracci-
pitatus non parvum vulnus secundum tempora in capite acceperat, ut difhculter

a chirurgis curaretur. Timeo ne et moribus decrescat, turn nemo sit* qui
puerile ingenium refrenari possit; quamdiu enim ipae apud eum esse potui,
I) JMm* Wt Mibwrim hiî C. lltrti««iili).
Digitized by Google
summa cura studui , ut rectis moribus et virtiitibus educaretur. Supplico icaque
V., dignetur eam curam de eo suscipere, ne sinceptae semel vestigia
ob mcuriam neglexisse videatnr; ooq enîm praetnr
virtutis V. aliusest,
qui curam ehis habet.
Pi dosa. Sacratassimae regiae MaiesUti . . . etc. . . . Hungariae . . .
'lUrtL-nelmi Tir. An. iliSi. p. 70-'7i. ongtnalulu to archiv» irap. icnctll din VlciW-
CCCCXXI.
1551. BcgIcrbcguW Mthmed scrie lut George Martinusiu, locotenentului râlfl
din Transilvania, cî in iirm.i ordinului «sultanului dcnsulu a p&rasitâ Lipova, Cinadea
î cele lalte tortarcc din Bnatu ,
i dîiC.I densula doreaoe, ca se aîbS In posesiune i
fortreele dela Ptem i Beaektrtdt din Bnatii, atunci se le cirX dda sultanulfi.
Jllustrissime ac reverendissime domine iiti frater carissiine. Cum non

nulla quae inter caesarem nostrum semper augustum et aacnim r(^[em Fer>
dinandum de Austria suocessa ânt, enarrare vellemus, minim admodum re-
piaehetisione digni erimus (sic)>>. Quapropter censu benigne ab imperatnre
recepto ex castro Thimisfar foelicissimum imperatorio mandato caesareum exer-
citum ereximus et de eius debellatione nos convertendo arma deposuimus et
ad castram Pecia con&rimus, io cuius itinere sacrae M** imperatoriis deditis
eplstdis Angelus Aaconitanus cum meo misso Tyse capitaneo venit, quem
sacra M" magna babita cura dirigimus. Castram Chanad ceteraqiie relicta
castra relrixavimtis civitatemque l-vppa dimittprc commissum fuit; nam D''" V.

non spectatido maudalum caesareum exequutioni mandari, ciun cumuiatione
gentium et tumultu barbarorum ad debelattonem pradatae dvitat» Lyppa se
contaiît ubt quoque aliquantntca Turcas fugaoes interficîeado cepit et Hotoma
pascia ciin^ aliquibiis caesareis militibus et praefectis in castro praedictae ci-
vitatis im Itisit et per aliqnoriim dierom spatium peraitiendo tniHendoque quod

L)"' V. convenit, exliibitum est; equidem benignum et iuste praeclaruin cen-
sendum ab omnibus fere orbîs terraram hominibus esse cognovimus; nam

prindpum taus et gloria in manibua eorum ministrcnim oonsistit « econversaque
zizanîa, discordia et aedttio in eorum malignitate constat; hacideo ne aliquod
innovetur «;candaliim cum tiia eri;'a caesarem fidelitas animiqne sînceritas a
,
commissis manifestata fuerit, taiique modo i-iolama dimittendo et regium exer-

dtum placando; cuius causa fides quae versus D<"" V. et inter tales et tantos
1) Actaa KiNtfre CMC pKidt da «rori gnnuieale. O icptoduccmU tlMtt Mtl-bH diipi cun tal*
Digitized by Google
priiK-iprs est, praevaricari debeatur iinperatorque noster semper augustus bel-
Jum tcere teneat, quod si firmiter ac pacifice permanebitur non efiicieti nam
D«* V. nobis missia litteris nimdavit quod castnim Pecia et Bechkerek et
civitatem L)rppB neque alia castra usque ad rîvum Clrins non esse sub pos*
sesdone sua necûe suae conveniri turisdictioni ; nos auteni omnia quae a D"*
V. expf>sifa fuenint. invictissimo imperatori certificavimus ; hac ideo causa
praestata et detardatio censui, qui si ante missus luisset non talia succederent,
nec huins disoordiae bellique causa fuisset. Nune varo TJ^ V. Holama pasciae
ex parte l>i* V. a nobis castra Pecia et fietscherech peieret,
ordinavît ut
clarum et manifestum est nuUam ex eis sua cea. M*" utiUtatem et
ttobisqiie
commodiim habere: nam non nostnim est castra accîpere neque tribuere, îd
praeter caesari decet, nos autem praedicta castra mandato caesareo accepimus,
deo dante conaervabiinus, sed si voluntas V. ftierit haec habere castra,
nuncio Ktterisque a celso summoque împeratore petat tuaque cognîta fidelitate
et votantate non denegabit beni^^ne atque gratiose concedet. Nos igitur provt
,
posse erit noctuque diuquc ad principes pacificandos laborabimus, D"° que

V. in castro Pecia , Beisclierech el Charag^ derelicto duci qui Malchoych beghi
auncupatur ex oonsanguîneis Morat beghi, bene ae habere dignetur; cam sit
qui cominjssto[iie] caesarea illie permaosit. Nos autem huctisqtie nîhîl combu*
ritnusneque devastavimus, quod sî volnisseuMis [facere potuissemus] cum me*
dietateRomaniae exercitus re^num istiid Transsylvaniae divagai sumus. Ideo
inem omnium rerum considerare debet secundum suam prudentiani atque do-
ctrinam religionemque , cui minime decet meos non mittere homines: itaque
talts est nostra in I>" V> spes ut hb visis mittere dignetur; nos in castro
Bellograd invernari praeceptum fuît, Toelicssimus vero exerdtus in strem') et
continue facundissimis litteris nos participes reddere dig^nerit mlssosque fideles
mittere bene potest, ut in dies nostra bene convalescat amiciia et amur, qui
omnibus totius orbis terrarum hominibua palam sat et semper amorâ vinculis
pulillamina amicitiae accrescere nitemur. D*** qnoque V. rev<* et îl]"* foelix
et prospera valeat htsque actenua. Datum in bellograd die VIU*, mensis de-
cerobris MDLK
Pâ marginta ftfti de AiiidM smiseritna muMtimi f< ittgraiX
Pt dasâ: UI"» ac rev^ domino Fratri Georgio «ie.
TUrUDcImi T<r. An. iSSi. pa. 11-^74. OrieiiMdiiM In ikUvs iapw MOtU di» Vitna.
I) Crift.
a) Ajrtil-Mt «te tn orii:inalfl, Iml (Uri tB|«lMi.
3) Afr*. «enuMritt piuticnlttl «M MltaiMtoi.

CCCCXXII.
1551 I ii^ ifiilfi Castaldo face cunoscutQ COOlitelui Toma de Nadasd, c epi-
scopulQ George Alartinusiu, locotcnentulii regalii alfl Transilvaniei , a foatfi ucisa, fi c

«UnculQ iii nnna acâ, a invitatei pe generaluifi Andreia Btt&M-y ee ke tn posesiune
reatulS Transilvaniei ia numele regelui Fenfinandii.
tSpectabilis et Magnifice. IMacuit omnipoteni Deo, Illustrîssimum

Domioum Cardinalem Varadiensem felicis racurdatiunis ad aliara vitam du- ,
cere, morte quadam rcpentina. Scribo D. Bathory, ut illico poiManoneni

hujus regnî, nomine regiae Maleatatia ad acdpiendum veniat. Pkropterea, si
litterae istae Dominationem Vestram Spectabilein et Magnifieam tn itinere
reperiiint , illico ad nos veniet sî etiam ad domum suam pervenisset
, idem ,
faciet. Nam novit, quantiim Servitiu regiae Majestatis Domini noiitri Ciemcn-
tinimi conveniat. Magnificos DomÎDos Francîscuin Ronay , et Pautum Banck
hic mecum habeo, devotîssimos regiae Majeatati. Eandem bene vaiere opto.
Ex Zazsdies, die 17. Deoembris 1551.
a V. ft. et u.
«// fraier
jfoan. liapt. Caslaldus.
Marcus Antonitis, primus inter omnes pugione in gutturc bis tratixit
Reverendisaimuni. Ipse Marcus eommendat Servitia sua humiliter Dominationi

Vestrae SpectabiU et Magnificae.
Vwft BptUdl'ie imiearain nfplt HiM|iiriM. Pkn II. pi(. 317

—
CCCCXXIII.
iSSi. Comitete StefaM de Lostna face cunoscuta margrafului Castaldo, c& ou
a pututft merge asupra fbrtlretd dela Bcctclieracii « din cauaK, cX Românii di» diiirie-
t$tÎB Qamseieptim n'aii voîtffi se4ii urmcie ete.
Tiiustrissime domine tlomine et Tanquam pater obseruandissime, Ser-

uiciorum meorum paratissimam exhibicionem , de Intencione, quam versus
Bcchketeky conduseramus, supersedere licoit, quia gentesSebesîenaes, quibus
scripseram nullo pacto venire voluerunt, et in alys suspîdo erat an veniant,
practiram quam cum oppidanis de Bechkereky moueramus quod magis pro
nobis quam contra nos esse velint, Ihurci erga quoscunque suspiciones lia-
Digitized by Google
buerunt , Alios oc'ciderunt , alios vtro in perpetuam sertiitutern abduxerunt
oppidujn Maxima in Custodia tenent, Sed et deincep tractarc non cessamus
In quibut habemus Bonam spem.
Nobilibus Hungam paitter et Rascianis pro fena terda proxime pre-
lenta conuentum Inclixeram cum Illis igitur de omnîbus negocys bono modo
Oonuentum est, obtuieiunt sese, tam ad victualium suppeditacionem , quam ad
fnigum vecturam Currus dare, ego vniuersas fruges in hanc arcem conduci
Jussu (sic) pro neoessitate M*** Regie, ponunt hine eciam facile eo« quo ne*
cessarium fit eas distribuere, Nicolaum Cherepowyth eanim administratorem,
Cetinim eqiiitibiis sibi adiuiu ris \ t rplerius quo fieri potest admînistrpt ,
expe-
diuimus, vnam possessioneiu dezertam [iro mea propria necessitate, et ad
Castelli Fellak conseruacionem Restauracionemque occupaui, quod do. vre.
M*^ sigoilicare voiai.
Bona Rascianorum que apud me hebantur (sic \
' t
'
/itica, vniuersa re-
stitui, licet satis animo, graui m-i^ hereditates Illis tradere debui, prout tnmen me
do. vra. III. Monuerat, ita facere volui. Ad lilos eciam qui plura euru in bona
occupauerant scripsi , vt eis remittern teneantur, verum et ad Rev<°> dni. The-
sauraiy radonem per offidslea, Arc» Naghiak ac edam per Mag»" dmnum
Melchiorem Ikdassa ,
aliqua eorum bona sunt occupata.
Scio dominiitn Thesaurari\iiii , do vre. III. ita exposuîsse. rjucd ego de
taxa quam in hys pertinentys propter plurimas meas necebsitates Imposueram
maximam summam habuerim, quantam habuerim d. v. III. ex boc Regesta
ladle cognoacet, et propterea In presend conventu domifM»rum Nobilium modo
premisso hic cdebrato, Itlis proposueram, Quodaî maximam in ea re dîffi*
cultatem habf*nt . paratus sum IIIîs ex iropria bursa resolvere, qui mihi vna-
nimiter pro meis seruicys ac fatigys beniuoie condonauerunt.
Seruitores Mgci dm. petri petrowyth, ad me venerant, vt tres pos-
lessiones, apor, Myndzenth et N^hllalw de meis manibus ad Cbalya remîtterem,
rogabant, Eaa tamen ad hanc arcem Themesiensem pertinuisse Intelligo, sed
cum dnus Petrow». rh t^m hic quam in chalya guhernautt . facile potuit eas
ad Chalya, suain Arccni occupare et possidere, bona igitur ad hanc arcem
pertinentia, non deberent hinc abalienari.
Ceterum Significo III. do. vre. quod iam hic ego non tardabo, sed
pro ne^rocys meis ad M"^"' Regiam festinabo, vt cicius in eis ddîberadonem
acctpiam, Itaque (iiemadniodum et antea ita rmnc qunqtie do, vram. 111. rogo
velit sue M" pro mea jiarte ex suo soiito erga me fauore scribere, quo sua
M"" me ac mea seruicia clemeni animo acceptare digneatur, Duo« Seruitores
meoc spectales Egregioe Benedictum Kosar, ac franeiscum Dely, cum bona
instmctione, hic rdinquam, qui sine defectu . Omnium rerum Iwnam proui-
sionem facere sunt expertes . Duru iiîtLir aliquid interest, do. vra. III. Illis
Ju!)erc velit, M'** Regia vbicunquc iube, paratus sum ibidem pro suc M'**
voto seruire.
Quia propter frequentes Tabellarîos ad IU** dnem vram desdnaciones
non exigue iîeri debet, do. vra. III. de ordinanda posta vel modo aliquo
adînvento prospicere velit. Binas litera» B^lerbegy« quas hys diebus ad me
660
miserat, do. vrc IU. mist, cx eis eadem cognoscel. quid ad mc seri bat, Qui
cum eo animo scripserit, herum îlti relacionem fed in baae sentendam, vt
dum quid sibi a sno Imperatore mandatur quemadmodum et ipse scribit , debet
adimplere, dum autem quid a meo principe michi committitur, ibidem et
etô totis meis viribus exequi stuileo, nec ta pretermitti debent, Nichilomimis
tamen mutua familiaritas inter nos couâeruari potest , Misimus iili ei munus
Cristam vnam Bokortoll vocatam per homhiein iiMsiiiiif in Clini iuiuiif cjiio
idem homo meus securit» omnia peracrutari queat, quodque liberitis cum
Rasciaiiis de I'echkereky tractare possit prout enim accepi , , vt premissum
est, libenti animo oppidum quodammodo fieri posset Restituerenl, se seque
si
dederent. Ea eciam hununem iiieum ad llluni expediui, vt ceri Ca-

raciune
ptivi mei Thurce super eonim pactacionibus eeleriorem linem sortiri ponent.
Literas eiusdem Beglerbcgy tercias, Kev"* dno Thezaurario sonantes,

(Io. \ rc inisi eas cum Ma»^*'" domino Castrorum Majîstro amlio a[j«riui
,
mus ct perlegiinus. Dum auiem prelaius iiomo meus a iiej^lerbeô redieril,

ea que adieret, Curabo vt do. vre. IU. cugaita tiaiit do. vram. 111. felicissime
vaiere^ desidero. Ex Aroe Themeaiensi 19. Die Decembris 1551.
HUphaHHs de Losoncs. Comcs eU.
KraM« TifMfiye UMincic. IV. y»^ sS— «I, Or||iiMtahl Ir irîa iniMfidl Mcwtl din Vlena.
ccccxxrv.
1551. 155I- Dieta fnuUtl a TransUvamti intninitii la M. OorhtiA decide: a) c in
ce privewe retighmea locuitorilord din Transilvania, fie care sc p6t remnj tn credina,
pe care i a Usat'o D-«^cii; b) c
regele Ungariei (Ferdinandu se respecteze drepturile 1
i consvttudinile vechi ale naiunilorU pri:ilft;iatf ilin Transilvania; c) câ re^'clc Un^'a-

tiei se numescâi voix'oifi in Transilvania nuniai lUn nicnibni uatiunei uoguresci; d) mai
departe se se c^râ dela voivodulii Moldovei, ca se libereze din captivitate pe Ardelenii
luai captivi in anii trecui; c
Românii din ira romnesiii Fi din Mâ!Jova sc pot
face conierciîi îibcru in Transilvania; £r Gnuiloru O se fie interijisu comerciuiii in iran-
dlvaole etc.
Ariiculi domiiiorum rcgnitolar um, in generali eorum

congregacione in ZekeUWasarhel profesto circumcisîonis do-
mini anno eiusdem 1553. constitutî.
I. Cûoniam a oertis iam annis

varie inter nos dissensiones propter
religîonem orte fuerant , nt autem cas
vno consensu sedare possimus, opere
I) Aici uib 6«aicrciM((i grea in I ruitilTmaia •« lotalegn coiMrcin|ii imMd»«oaM.
Digitized by Google
preciiim fore uisum est nobîs, ut in-
priniis qutcquat» de ipsa conclude-

remus.
n. Condusum est at quemadmodum
dntea adhuc uiuenil condam reueren-
dissimo domino episcu|jo Waradiensi
conclusum erat, ita nune quoqiie qui-
libet in tide sua , ipsi a Deo data et
ooncessa permaneat, ne alter ab al-
tero preuta racicme infestetur; quod
autem jllustrissimus domimis Jnannes
Baptista Castaldus etc etc. haiic con-
stitucionem rcgoi ap|>robare dignetiir

rogant domini regnicole.
III. Item conclusum est ut ciues ci-
\ itaiîs Coloss arîcnsis fratres onlinis

sanctoriun patrum IVancisci et Domi-
nici in priorem eorum locum ingrudi
libere paciantur, nec ainplias tate quid
sinitri citra consdtudonem n^nî tem-
ptare contenHant. Nnm alîqui noiunt
domini regnicole in hys commissis uel
commitendis erroribus associari.
qtiemadmoduin sacratîa*
IV» Item
sima regia maîestas dominus noster
clementissimus mediantibns litteris sui
hortatur dominos regnicoias et man-
dat , parai sunt ex singulis nacionibus,
spectabiles fratres eorum ad conuen-
turn eius maiestatîs Poaoiiij proxime
celebrandum mittere.
V. Item quamdiu eit^s maiestus in
Transiluaniam Wayvodam aiium mis-

sura erit , interim littere iprius domini
Castaldi locumtenentis emanentur. ne
domini regnicole si quid aduersi con
tigerit, quod deus auertat imparati
inuenirentur ,
quin pocius utgore lit-
terarum suannn inuicem coniienwe et

insurgere possint ac iuxta exigenciam
rei prouidere valeant rebus eorum.
VI. Item deputai sunt per dominos
regnicoias penes ipsum doniinum lo-
cumtenentem magnifictts dominus Pran*

ciscus Kendî, domim' Ladislaus Miko-
662
In . et Fr;uiciscus ductor X'iraritts etc.
bintiliier et ila aiijs singulis duabus

nacionibus totidem sunt electi ad ser*
uîcia reigie maieseatis, quorum con*
silio idem dominus locumtenens iura
ac leges rejjni cliri[jcrc ualeat , ac si
ad iiicina regna nuncioa mittere vel

nuncijs rcspondere opus fuerit , se-
cundum rei necessitatem agant de

eoni modo regni.
VII. Item supijlicaiit re<jnlc'ole me-

ad septinuim articulum : videtur iiubis, dio fratrutn suorinn eius maiesti in
quod post oblatîonem clemenciae et eo humiliter, ut quemadmodum die-

deflensîonis sue, imtestas vestia re' btis superioribus, per dominos com*
rnissionem omnium ofieosioinim per mîssanos sucs in Zazsebes de negocio
ciusdem commissarios anno prCteritO re^ni condimeraf ita niinc qiioque ,
tactam confirmare debeat. de sttu et condicione misere patri

singularem curam sitscipere, ac dei
optimi auxilio ab extemis bostibus se*
cundum faciiltatem suam etus matestas
defendere diVnetiir. Insuper autem
semel oblatam clemenciam suam a
fidelibus sui regnicolis ne detrahere
dignetur, quin pocius priores errores
eorum (si qui csst nt) obliuîoiii tr-
dat . quematlmodiini doniiniis quoque
locutntenens eosdem regnicolas per
literas suas ossecurauit.
Vin. Item supplicaot regnicole dus

quod niaiestas vtttra piO conser- maiesti ut in antîquis eorum liber-
uacionc libertatuni ac constietiitliinur tatihus ac iu^tis consuettidtnibiis con-
aini<iiiaruin regni regnicolis coiifirma- seruare dignetur.

donem concedat. IX. Item supplicant quod eim ma-
IX. quod maîestaB vestra id c1e> iestas vaywodam in Transîhiania ex
menter annuat: nadom Hungarica constitoere digne-
tur, cum quo de ore ad eos loqui,
ct iilius sub ofTicio sue maiestatis pro
temports condicione inseruire possint.
X. Item supplicaot quod quemad«
X. Si maiestw vestra epncopatum fflodum dîebus superîoribus Alba per
in aliquem conferre iioluerit supplirat litteras suas eius maiesti suppiica-
maiesti vestre Joannes Baptista Cus- tuni erat, pro episcopo futuro fratre
takhis humiliter ut vîcario Albensi, i[isorum, cuîus nomen tum significa>
de quo antea mencionem fecit ma- turn erat, dignetur clementer eorum
iesti vestre, memoriam habeat. suppiicaciones exaudire et episcopa-
Digiiized by Google
tum fratnipsonimconferre. quo poe-
sintuna cum ipao maiesti su sem-
per fideb'ter inseniire.
XI Item sTipplicant reg'nicole quod
XI. quod in benetîcijs ecciesiasticis omnia beneficia ac ofticia , tain castro-
et ollkîji castronim mateatas veitra nim quam ctuitatiim, Himgaris con<

talem cunun habebit, quod beneffi- ferre dignetur, qui de Icgîbus ac con*
cium regni, et «ubditorum quietem suetudinibus regni bene doci sint , ut
concemet. sinnil cum ipsis eius maiesti qiiieciiis
semper inseruire ualeant ,

experi enim
sunt quales iniurie ac j Ilegitime op-
pressiones annis superioribus ab ex-
ternis oHîcialibus acciderunt.
XII. quod !naie«;tas vMtra si bona Xn. Itetn si bona ct iura posses-
ista aiicui donatura erit , maodabit du- sionaria egregij condam hrancisci \Vi-
natariji ut pfMenioaem îUoniin iuxta «aknay sua mai'estas alîquibus contulit,
consuetudînem regai ingredîaotur. similiter et eastetlum Bran jrchka cum
sui pertinencijs, ut iiliscitra antiquam
regni consuetudinem atque legem, se
se in dominium illorum bonorum in-
tromîttere ne iîoeat« suppUcant regni-

cttl, sunt enim aliqui qui in ilUs bonis
ius pretendunt, interim autem quoad
maiesta?! sua wayiiodam prefecerit
sint illa bona in manibus modernorum
posscMorum.
De areibus quai restitui petuot, ia XIU. Iiem quoniam spcctabilis et
13, 14, 15 et 16. articiilis poterit magnificus condam dominus Stephanua
maiestas vestra rcspondere : quod non- Maylad wayuodaTransiluanus oppidum
dum de rebus istis sit informata, sed VVyncz, Borberek, ac posessionem
oomittet wayuode suo Tramiluano, Tartarya proprijs sui pecunijs eme-
ut habîta omnioin rerum înformacioDe rat, post tandem captiuîtatem suam
secundum ius et consuetudincs regni, hiiiusinodi bona a liberis sui per uio-
unumquemque in poses.sit)ne bonorum lentas nianus alienata ^nnt , suppiicant

suorum inducat, quod lioc tantuin de regnicole maiesti regiae dignetur
pretenti domints rîcolîs concedere restitui êre liberia ipsius domini
potest, quod bona rdicie Gasparis Maylad qui per hostes nominb Chns-
,
HanfTy proximîs diebus a cardinale tiani penes tldelitatem «ue maicstatis

occupata sibi restituantur, quia de interemptus est.
presenti res accidit, et omnibus no-

tuni est preter ius occupata fiiisse.
XIV. Item suppiicant regnicole ut
arcfs I.etîia ct Dyod domino Mel-
cliiuri Halassa iani tandem ciementer
sua niaiebtas reddere dignetur.

XV. Ceterum optime recordantur
regniool«, quod arx Almas spedat
de iure liberis (sic) magnificicondam
domini (iasparis Sumy relictatn (sic)
magnifici condam domini tmerici Ba-

lassa Wayuode etc. ac consortem (sic)
Ladislai Bamffy de Bolondos, ergo
ut sua maiestas rjuoque secundum
illis
constitucionem Xoiiizolit-nsem simii!
cum alijs uniuersis bonis per notam

aliquibus coUatis reddere et restitui
facere digêtur: supplicant regnîcole.
XVI. hem diebus superioribus cum
reg^nicole castra ad Lippam posuis-
sent, tune reuerendissimiis condam

firater Georgius Episcopus Waradi-
ensis etc. bona rdicte Gaqniîs Bamffî
ad Naglak penjnentia absque omni
iiia iuris pro se occiipaiiprat . que ut
maiestas sua ipsi domine uidue et eius
orphanis ex clemenda sua reddere
dignetur, supplicaiit regnicoleL
XVII. Item supplicant regnîcole ut
XVII. quod maiestas veiîtr.T way- sua n\aiestas sal secuiidnm antiquam
vodc digendo ac camerarijs salium consuftudinem cidcrc mandet came-
mandabit, ut consuetiidines regnt ob- rarijs; in eo quuque supplicant ut
seruet quemadmodum temporibus antlquo-
rum diuorum regum ita et nune sin*
gi)li<; nobilibus sal pro necessitate do-

mus sue detur in copia.
XVIII. Item condusum est quod
dominus Castaldua generalis etc. in»
tellectis litteris et instrumentis nobilis

Hartholomei Lapsay bona sua per re-
uerendissimum dominum episcopum

Waradiensem Thesaurarium etc. po-
sessa ipsi restituere udiL
XIX. Item quod ipoe dominus ge
neralis etc det Ihteras suas ad iMol
dawum, quo illos quos anno superiore
abduxerat et sepius se remissururo
cum pace obtulît, iam tandem remittat
ob hoc missuri etiam regnîcole hatres
eorum erga ipsum et intercessuri.
XX. Item condusum est per re*
Digiiized by Googl
665
gnicolas ut singtdî castellanj prefeci

prouisores, etalij huîusmodt olHciaies
vniuersorum castrorum qne antea in

manibus predicii coadam domini Epi-
scop i Waradienns Ttiesaurarij prefuis<
sent, regie maiesti fideliutem et
obedienciam prestent, assecurentque
ipsum doininum reneralem etc, in co
primo quoque tcnipore dcposito sa-
cramento nihît eos aliud sentire neque
moliri udle, nîsi quod attinet ad fi*
dditatem ipsorum et commodum ngai.

XXI hem rogaiU dominiim gene-
ralem regnicole, ut exercitus regiae
maiestatîs maneat în duitatibns, et ti
casu ad altquas poseaaiones uenerit,
ne hospitentur milites in domo nobi-
litari i-.t neque plebs misera paciatur
per eus ruinam.
XXII. Item rogant eundem domi>
num generalem etc. r^nicole , ut seri-
bat indici Ki)Ios\variensi ne amplius
Georîiini Iluvry ct alios captiuos
teneat in captiuitalem, sed intellecta
tpsius înnocencia si immunes (sic) esse
repeiluntur diinitantur, sin minus:
subueniat vt:riiaij.
XXIII. Item concKisuin est per re

gnicolâs vt Greci inercatonbu^ aon
non lîceat amplius grada questushoc
rei^num ingredi, verum Walachis tam
Transal])inis quam ctiani Moldauien-
sibus liberum sit, sicuti liactenus in-
gredi et cgredi.
XXIV. Item cura r^num deî optimi
demencia intra se pacatum sit et vni-
uerst: factiones .sedate ,
rojrant regni-
cole dominum generalem ut in capitule
Albensi tantam dumtaxat copiam gen-
dum teneat, de quibus non pactantur
domini capitulares ruinam.
XXV. Item quod castcllanîs quoqne
Arcis Noue precipiat idem domiiius
generalis rogant regnicole, quo per-
mittant iam tandem nobilibus deZenth-
174*9' DMamtiile. Voi. H. PhrtM 4. gi

gerg , moleiidifuini eorum in fluuio Za*
mos, (ît tcrrilorio p()S( ssionis illorum
erigere, liceat ipsis quoque post tantas
oppressiones hereditatibus eorum gau*
dere; commitUt edam ne de cetero
damna et preiudicîa nobilibus ipsis
tnferre contcndant.
XXVI. Item conclusum est per re-
gnicolas , vt vniuersi actus potenciarîj
poat fescum natiuitatis Beate Mrie

proxime pretcrttum patratj judicentur
coram ilomino renerali, alij nero ac-
tus, qui sedes iudiciarius concernere
dinoscuntur, in loco sedis îudidarie
discuciantur, ita tamen quod oomites
ucl iudices et capitanei habitis literis
eiusdeni doinirii genr-raîi.s in tprmino
iudiciorutn post einacionem literarum
mox absque diladone ulteriori conue*

niant et secundtim dd iusticîam inter
partes iudicium fadant, quod si ne-
glicorent actor in presenciam eiusdem
domini geaeralis euocare possit iudices
et iure mediante propter eorum ne-
gl^nenciam punîantur de &eto, aucto-
ritate ipsi domino generali concessa.
XXVI! Item conclusum est, ut do-
minorum generalis cum regni comissa-
rijs loco illorum comitum qui bona et ,
hereditates in ilio comitatu ubi prefeci

erunt comites, (dc) atios preiiciat co-
mites, illi iiero qui hereditates suas în
comitatu suo possident interim nianeant
in ipsorum ofHcio, donec sua maiestaa
Wayuodam prefecerit ac iudida se-
cundum antiquam oonsuetudînem ce-
lebrentur sine intermissione,
XXVIII. Item conclusum est ut fures,
homicide, predones, cussores falsarum
monetarom, incendiarij et alij mate-
(actores et habentes duas uxores per-
sequantiir . ita tamen ut per eos quf
extrdare debebunt tîde mediante oo-
mina illorum malefactonim, coram
notarijs sedium et comttatuum dgnt-
L/iyiii^LLi Ly
fioentur et interim quandtu peraeqtri
debebunt per eos quorum intererit sît
in secreto.
XXIX. Item quemadmodum antea

conclusum erat , ita nune quoque con-
duium, ut quilîbet nobiltum armis
bdlids beoe imtructus, promptus et
paratus esse debeat, ac de singuKs
sedecim rolonis inxta connumeracto-
nem portarum singuluni unum equitem
cam bonis apparatibua teaeat et quan-
docuoque necesaitas pjMtdaverit, vim»
Ihteris eiusdem domini generalis omoes
insurgere et secundum rei exigendam
inseruire pos^nt et valeant.
XXX. Item supplicant regnicole
XXX> «X quo iste Jc»nQes cum sui maiesti r^;ie tamquam domino de-
advcrs.iriis se conconlanit, ct ex er- mentissimo, digoetur habita radone
rore litteranim suanun inciderat in seruiciorum suorum, ev sua clemencia
notam, maiestas vestra illi graciam faciat Egregio Joanni Choinatfai iratri
concedere poterit. ipsorum et dus consori graciam, quam

maiesti sue regnicole perpetuis suia
seniicijs refundere curabunt.
XXXI. Ceterum annis superioribus
quod negociimi iiobilium de Kemer quedam bona nobilium de Kemer ad
secundum it» et ooDsuetudines regni Castram Almas per poseasores occa-
reuidendum comittet pata erant, et quooiam nobiles tsti,
propter inopiam rerum suariim non

suficiebant iure mediante neque alia
racione bona eorum requirere suppU-

cant îgitiir maiesti sue rîeoleut
soa maiestas dignetur mandare in lit*
teris sui Wayuode sno Transylua-
niensi ,
quo causam illam inter poses-
sores arcis iilius et istos miseros nobiles

fratreseorundem regnicolarum absque
longo Ittis procesau reuidere, ac quo
Spectare dinoscuntur illis restittiantnr.
XXXII. Tandem constat regnicolis

Idem de bonis Francîsd Chywre. bona condam Francisci Cliywre in
certa parte magnîiîcum dominam Wolf-
gangnm de Betht:len concernerc. Sup-
plicant itaque regnicole maiesti sue
ut inieiectis îiteris et instrumentis et
te&iimoiiijs ijuperiade condignis, ne pa-
688
ctatur maiestai sua huiusmodi bono-

rum causam loogb Ktis proceasu re-
uideri fiicere et adiudîcare, quod sue
maiesti inseruituri sunt.
XXXIII, hem rogant regnicoie do-
minum geaeralem ut in hys omolbus
eorum sui»plicacionibiis întercedat apud
suam maiestatem , quo p«r oratores
îpsorum uoti compotes fieri possint.
XXXIV. Item conclusum est per re-
gmcolas ut hereditatoSiculicales Agilis

cottdam Simonis Borosoiay orfiuiii suia
restituantur , si quid actionis Urbanus

Nag donatariiis cum ipsis habuerit,
jure ntediante requirere poterit, he-
reditatet «niin Scuficales per notam
non amittuntnr, aed in heredes de-
uolttuntur.
Pt dosii: Articuli pc regiiicolas in proximo conuentu Wasarheliensi

discussi.
Articuli condust per statua partium r^^nî Transyluanarum in conueotu

Wasarheliensi in profttto ctrcumdsionis dominj oelebrato.
M n inirnu coioitiald TnuMylfuiiac. Ton. L M- 3**—394- BmbpImw contMnpgnnl tn »

«bifa inip. rcg. din Viena.
ccccxxv.
IS51. 1551. StffgnU, (wwM^w/tf i/tf/^^Mvitrioiite ta msrgrsfulii CastaUh pe /«s/r VrH'
eumtOt, prefeetula domeniului seu dia Goeu, pentru anumite sfiueTL
StephanUs dei gracia vaiuoda. domtnus et i-ieres verus

terr Moldauiae etc.
Tuustris domine et amice nobis syncere grate ; ofticia nostra promptis-

sima cum sumnia benemerendi voluntate.
NGttimus ad vos ministnim ac lidum seruitorem nostrumjoaoneni Wran-
c?:any prefectum perdnentiarum nostrarum Czyczo, vt cum vestra jlJustrissima
dominacione sii]>er quilinsdam nogotijs nostro noniine communicare debeat,
cjuemadmoduni jiiustrissima vestra dominacio ex eu iulclliget; poslulamus itaque
Dlgitized by Google
m
amice que nomine iiustro coram protulerit indubitatani lidem illi, eadeni,pre-
bere velit quam ia reliquo bene et fdîcîter vaiere desideramm; datom Soca-
uiae die SHuestris pape, anno domini 1551.
TitlulH exUrnfi: Illiistri domino Joanni Baptiste regie niaiesiatt locum-

tenend regoi Transsyluaoie etc. domino et amico nobis sincero grato.
P« dosu: Litterae vaiuodae Moldauiciisis.
MonaineaU coaitialis re^ni Tretuylvauiac Ton. L pag. 395. — ( >n£inalulii In aichira iiuii. ie|;.
4te Vion.
CCCCXXVI,
1553. IiMtruciuiiea dat de regele Ferdimmdtt comisarilorH wi, PmilU Bime- IS$3.
mitsa , episcopii alu Vesprimului ,
i lui Grorge Wrmer , trimii !n Transilvania spre
a cerceta, cari sunt veoituriie (iacale ale acestei ^ri, fi cum ar fi mai bine ase admi-
atatn aeerte venituri.
Exempfum
Instructioni^ daiae Commissariis Regiae Majestatis in Tran-
sylvaniam Anno 1552. Jan. i.
Ftrdkuaubts^ Dioma fwtntt CUnuiUia Rommmrum hnptrat»r, Hungaria*

ac Soh4miiu ele. Rex semper Auguslus.
, etc. tte, Jmlruclio eorunt , quae Fi-
deles noslri , Reverendus ei Iigregius Paulus Bornemisza Episcopns Ves:spri-
niiensis , ac Utorgius Vernerus Consiliarii nosiri , el ad purfes Regni notri

TransjâMui* designai et expetUti Commissarii agere, iraetare,
et expedire deStnt.
Jnprimis cum dictis Commissarîts Nostris satis perspectum explora-

tumqve sit, non modo Nosttam, et Regni Notri utilitatem, sed etiam sum>
mani necessitntcm exiî^cre . ut Proveiuiis Notri qvi sunt renim omnîum et
,
praeciptie H<'lli nei \ i, non modo recte rolliijanîiir, et aiiiniinstrentnr , sei!
etiam, qvoad fieri potest, augeanlur, Jarn pridem autem multorum signihca-
tione cognoverimus , în dietrs Transylvaniae Partîbtis diversis in loeis , dtverws
esse Provenius. in qvibus prociil dubio singulis peculiares Oftîciales collocari
oporteat. vismn l\iit nobis praefiitos Consiliarins no5;tros nd c:i!deni partes
mittere qvi de sttu et conditione illorum proventuuin inqvirant, et plenius
Digiiized by Google
ineo firmatiO Consilium capîant, de tota ratioae Administrationis iliorum,
deqve conitituendis OfBdalibus idoneis, et ad nos postea referant, qvîd ipsi
maxime ex dii,Miîtate et re nostra fore judicent . iit nos his cogfnîtis tanto fa-
cilius de iisdem deliberare, et qvae necessaria erunt, decernere ac providere

possimus.
Itaqve îîdem Commiasarii ante omnia Spectalnles et Magnilkos sincere
nobis Dilectos, Joannem Baptistam Castaldum Marchionem de Cassano, Bel*
licum l.ocumtenentem nrc non Andrenm de Rdthor ptc. qvi omnium rerum
,
et ftirium Trans\ Ivaniae aiiiplaiii Xotitiam hahent , conv eniant, exponnntqve

cisiiem , aec non Magniiico Fideli Noslro Nobis dileclo 1 hoinac de Nâdasd
Comii perpetue Terrae Fogaras Judici Curiae et Consiltario Nostro, si iilic
erit« ttomine Nostro causas propter qvas a nobis in Transylvaniafn mini

sunt : Communicent etinm cum îis prae'îcntfni Instnirtionem Nostram deqve
sinâilis ejus Articulis cuiloqvaiitur . traclent, esplorcnt ,
Consiliumqve de tota
racione Administrationis , ul supra dictum est, capiant.
Et qvoniam Frater Georgius qvondam Proventus Transylvantenses
Nobis descriptOS antea transmisit, ciijus qvideni Descriptionis Exemplum his
adfunctum est; Conimissarii Ntjstri de hnusmodi Proxentibiis nc I.ocis, in ,
qvibiis iidem collii,^ administrariqiir- solent inqvirant diligenter deqve om- , ,
nibus, quae Mos scire oportet ,

qvoqve modo el ordine singula in ejusmodi
Proventuum admînistratione constituenda sint, pectalem et solidam informa-
tionein captant ,
imprimis vero an etiam praeter praedictos proventus aliqvî
alii Proventus in Transylvania sint. et an sl qvi sunt, aliqiia ratione aupferi,
vel aliqvt Novi pro Nostro ,
R(:gniq\ e Xostri , ac Suhditonim Nostroniin
Commodo , sine Ortensione tamen , institui po<>sint : l'raeterea qvid de Jure
qvid de Consvetudioe debeatur, ac qvantam in Summam singuU per Annum
sese extendant, item de extraordinariis ContributJonibilS, qvomodo et qvoties
per priores Hungariae Reges Praedccessores Nostros ac tempore etiam Joannis
Kegis et qvondam inipositae sunt?
ipsius Fratris Georgii
Commissarii Notri ante omnia eam ipsam Inqvisitionem penes certas

et fide dignas Personas Transylvanienses qvi harum rerum Notitiam teneant* ,
et prout dictîs Commissariis N^stris consultius et commodius esse vîdebitur,

habeant, ut de his rebus omnitjus muliorum Sententiis auditis cîariorem et
certiorem Informntionem capiant, .Sicuti ea de re cum praesenti histruciione

Literas qvasdam Nostras non tamen inscripta^» , sed per ipsos inscribi pote-
nint, sîmul etiam Generalia mandata habebunt.
Cum autem Necessitas postulet, ut in Transylvania Persona alîqva
idonea suf)ro;êtnr, qvae Proventus eiu5;niodi juxta Ordincm sibi per Nos
dandurn percipiat ,
eroLêtqve, et de iisdem certam, lei^dtimamcjve rationem
teneat, praesertim autem cum diversis in locis iilic in Transylvania diveri
sint Proventus, in qvîbus dubîo procul, sicuti supra expressum esc, peculîares
Officiales coUocari oporteat; Commissarii Notri, posieaqvam Cognitionem
ejusmodi Proventuum habeant, et Locorum consecuti fuerint, amptius pergere,
ij Korte: melius de e« inforuiiui. iluêl).
Dlgitized by Google
et inqvirere etiara debent, qvibus Officialibin, et Adminîstris in Perccptione
Proventuum F'rater Georgius antea iisus fiierit, et qvinam ex ipsis adhuc, et
an bene serviant ac iitiles, necne sint mereanturqve, ut ipsis imposterum
,
qvoqve fîdes adhibeatur, vel num qvi sint alii ad res gerendas magisidonei?
Item an sint defect»», aut impedîmeata aliqva, qvibus pro Augmento Pro-
ventuum NostTOrum remedium adbiberi oportet, et qvîs ejus remedii modus
esse debeat.
Inqvirere etiam , et cum Bellico Locumtenente Joanne Baptista Cast;ildo ,
nec non Bathono, atqvc Nâdasdio si praesens sit, deliberare debent, an ad

Perc^tîonem et dispensactonem ProvenMum Nostronim una Persona, de qva
supra meniio facta est, suffidat, vel ei plurea adjungi debeant, vel potius an
praestet institui ibidem Cameram eo ordine, qvi alias in Regno nostro Hun-
gariae institutus est . et caeteris in Regnis ,
Provinciisqve nostris observatur
volumus autem, ut otriciales Omnes, qvalescunqve lii sint in Oilîciis Sui,
hts Sallarib, qvibus hactenus servienint, tamdîu permatieant) nullusqve eorum
sine praescltu nostro dimittatur, donec qvinam tdonei Fideles, Udles, de iis,
et diligentes necne sint, sicuti supradictum est, plenam informationem babue-

rimus, et de iis ulterius, qvod necessitas postulat, statuenms sic tamea, ut
ejusmodi OfAciales omnes nobis juramentum âdelitatis staiim praestent.

Ut autem particularia mdius cognoscantur procedant Commisaarii ,
Notri per singula Proventuum nostronim Officta, et loca, prout ea idem

Frater Georgius Xobis dcscripta transmisii. Ac primo qvidem agant de his
Proventibus, qvae niajoris importantia'* sunt \idflicet de Campsione Auri,
de Cemcnio, de Cusione iMoneiae, et inqvirant, qvalibus OfHcialibus, et
qvibus mintstris ad gerenda opus sit, qvo Sallario, et qvibus Solutionibus
sint intertenendi , et qvaJts Instructio ipsis darî debeat? Item qvis sit Resi-
dentiae eorum loctis, et an aliqva specialis , aut Regia Domus habeatur Ci-
binii , aut alio aliqvo in loco , in (jva ( 'tticialcs rc-sidcant, aut Cusio monetae
fieri possitrFraeterea qvis sit Campsiunis modus qvod pretium? An Campsio ,
tpsa ad Nos soios peitineat, et qvae maneat illos poena, qvi fnrtim cam-
biunt, aut in alia Regna exportant, qvibus demum mod» fraudes talium ca^
veri, et coerccri possint'
Nam qvod
Frater .eorgius qvondam sit^nihcavit
( Nos magnum ex ,
Campsione fructum percepturos, si eam Nobis retinuerimus necesse tamen ,
fore, ut in usum semper Summa Qvindedm, vel Viginti miliium florenorum

deposita habeatur, td qvomodo sese habeat, Commissarii Notri diligentius
indagare studeljunt; Simul ct intclligcre, qvantum iitilitatis ad Cameram No-
stram ex tali Campsione per Annum provenire possit, ct ne utilitas ejusmodi
Campsionis, Cementi cusionis Monetae, ac Salium interea cesset, vel inter-
,
mittaiur (qvodqvidem nostro cum detrimento fieret) Commissarii Notri cu-

rare, et dRcere debent, ut nihilominus usqve ad plenam informationem No-
stram Cimpsione, Cemento, Cusione monetae. et Salihus procedatur eo modo,
qvu hactenus, ad qvas qvidem res, si necessariae impensae prae manibus in
parato non sunt, apud Mercatores vel Negociatores in Transylvania certam,
et oecessariam pecnaiarîam Summam mutuo levare, dictosque Creditores de
huiusmodi peciinia super «lîctos I'rovcntus nostros assecurare, atqve adeo ea
in re opera, ac Cpnsilio Fidelis Notri Egregit Petri Haller , hominis probau
et Fi<le]is , uti , et Nos pote» de toto Sttu eomm omnîiim certo iitfOT'
mare poterunt, ne ititerim hujtismodi Proventus eessent, aut neg^Kgantur.

Cum aiitem Partes istae Nostrae R^;fli Transylvaniae semper magnam
Kaudem ab opulento Auri el Argcnti j>r<>v*»ntu haLuerint ; iidem Commissani
rescire studeant omnem 1' odinarum statum , et quibus in locis praecipue Auri-
fodînae et Lotdrae aint. Num âm
qvae Fodime, aut Lotune pro desertb
reEctae habeantur , qvae vd potius alîqvae aliae novae ex-
utilîter instaurri ,
citri possint? Item per qvos, aut qvorum impeosis praesentes Fodinae co
lantiir et qva via plures ad canindrni Ciilturam de exteris etiam locis allici
.
qveant: ut Transylvania ipsa nvn tantum Opibui>, sed cuani Viris augeatur.
Qvin etiam ipdnwt Cofnnnaiarîi talia Loca Fodioarum, qvatenua commode
fieri poterit, revideant, aut alias dgnas Persooas ad ea revi«
certas et fide
denda transmittantqvae qvidqvid compererint diligenter annotent, qvorum
, ,
Omniiim dara infonnatione p^rcepta ac cognita Nos postea homines N'oslros

, ,
proprios Metallicae rei peritos eu mittemus statiin, ac destinabimus. qvodsi

qvîbus deductoribus opus habelMuit, BeUicus Locumtenens de eo requisitus
bene providebit.
Idem fere agendum eril de Cameris Salium Nostrorum, qvorum Pro-
ventus inter praecipuos habettir Tt resciatur, qvibus in locis Camerae sint.
et qvot Ol'ticiales sit teaeri, qvove Stipendiu, et cum
apud singulas necesse
qva lostructîone , Uem, qvae sint Camerae filialea intra ea extra Transylva-
niam in qvibus Sales Kve per Currus, sive per aqvas educti deponi aoleant,
qvantique Sales apud Fodinas, et qvanti in extemis Cameris vendaniur? An
ntilin5 *;it esse aliqvem supreinuni Camerarium qvi omnibus Fodinis Saliutn ,
praesit, et superintendat? an poiius Singuiis singulos vice Camerarios prae

esse snfficiat? Et qvo in Loco talis supremus Camerarius, Si qvis coostitucndus
erit Residentiam Suam commodius habere possit?
lidcin Coniinissarii Notri etiam, a qvibus id commode fieri poterit,
resciant, <i\aruiun Salium in Cameris Nostris ab eo tempore, qvo Transyl-

vania novissime se nobis dedidit, in Nostram potestatem devenit, provenerit,
et venditum dt, aut adhiK habeatur? Quis etiam pecunias acceperit, aut ad-
huc soivere teneatur, qvaeve pecuniarum Sununa in praesentia non solum de
Salium fodinis, sed ct aliis omnibus (^fficiis prae manibus sit:
Kt qvoniam dieti Commissarii non ignorant, fodinas Rivulum Domi-

narm vocitatas inter Caetcras esse, pcrqvam opulentissiinas ,
qvas Fraier
GeOTgius antea tenuit, dicti Commissarii tam de istis Fodinis, qvam de aliis
Bonis, aut Arcibus per dictum Fratrem Georgium possessb, et detenttS

deqve eonun Uiribus, utilitatibus et emolunientis omnilius, qvantum qvidem
,
neccssitas postiilabit , certo et diligenter iniivirani . ct de iis, sicuti in aliis
supra diciis, et scqventibus Articulis Nos clare, Omnibus Cir- et sufficienter
cumstantiis declaratis informent, praesertim qvo pacto Fodinae: Rtvuli Domî-

narum, inposterum Summa nostra cum utilitate sint disponendae?
Item de Vectigali Vigesimanim Nostrarum sciscitentur Consiitarii Notri
Digitized by Google
qvaenam sunt Exactionis ejus Loca praecipua? qvae filialia? qvîbus ORida-
Ubus ofm lîtP qvis ordo Aestimationîs renim, ac mercium in eo obsm'vetur?
et qvantum ex eo, si non locemr in arendam, proventre credatur?
Praeterea ratione Census Saxoaum Nostrorum et Qvinqvagcsimae No-
bilium petant Se informri CâmmiMarn Noatri, qvo Ordine, et per qvos
sdvt , et exigi coosveveruot, et an ad eorum Solutionem de Jure semel tantum
per Annum teneantur?
De Siculis qvoque Nostris inqvirant, an nihil prorsus Nobis extra illa
tenipora ad qvae siaguli singulos Boves dare cunsveverunt, solvere, aut
praestare teneantur? qvoties etiam Fratri Georgio ejusmodi Boves dederint?
Qvodn ad nul'
et an non etîam plura ipsî praeatare solii, et ooactl iîierint?
lam aliam Solutionem tenentur, an non rationes aliqvae inveniri poasint, qui*
bus ad Boum Signationem concedendam inducantur, et qvo id tempore cxmi>
mode tentari possit ?
Item de Generalibus Contributionibus, an Natfonei Tnuujrlvantae So-

lutione dicanim, qvae de Consensu aliorum Regoi Notri Hungariae Qrdinum
impositae fuerint, teneantur, vel an eas Nationes singulariter pro talibus Con-
tributionibus reqviri oecesse sit? ac qvis in eanim exactîones modus et ordo
observeiur?
Ptaeteiea an sint aliqva Bona, aut Castra m Transylvania ,
qvae ad
Nos Coronam Nostram Hungariae directe pertineant, et si qvae sunt, per
et
qvos hoc tempore teneantur? Qvae item sint utilitates ac pettinentine eanm-
dcm qvod si qvae sunt pignoratitia apud maniis alienas, pro qvanta Sumrna
?
inscripta sint, qvibusvc Conditionibus, et apud qvos?

Inqvirant etiam Commîssarii Notri per bonam occasionem de Benefidb
Eodesiasticis majoribus, et minoribus, qvinam eis praesint, qvandqve aint^
earum fructus, et num qvae vacent'
Copnn^canl etiam Siatum F.piscopattis C'Iianadiensis qvomodo scilicet
huic Ecciesiae provisum sit . per qvem teneatur , et gubernetur ? Qvantum item
proventuum habeat, et pis eosdem percijHat, qvosve în usus convertantur ?

Cum autem Proventus Eptscopatus Transylvanîensis pro munitione cer-
tarum qvarumdam Civitatum, et Locorum illic in Transylvania Interim ordinn-
verimus Commiasarii Notri explorpnt, qvidnam proventuum hujusmodi iiac-
;
tenus, et qvantum expositum, qvidve muniiionum iilis in iocis, ac Civitatibus

de iis pecuniis perfectum, nee ne sit? et an non de dictis Proventîbus ad istas
neceasitates aliqva pecuntarla Summa prae manilMis in parato sit?
Et qvoniain intellij^'imis : cssc ccrrta Castra nostra in Transylvania,
qvae Wajvoda eanim partiimi , et Siruloriim Comes pro tempore constitiitus
tanqvam Officialis noster icnere consvevit, petant iidem Commissarii notri,

se de eorundem Castrorum sttu, pertinentiis, et emolumentis informri.
Summatim et în genere , : Cum Commissarii Notri ex jam dicth om-
nibtis iritclIÎL;anr, se ad hor potissinmm a Nobis missos essc, ut proventuum
nostrorum in Transylvania statum, Locorumqve et Offidonim, in qvibuspro-
1} SiM* ta Ori^mti. De E)n>ct>piuii «alM Altwe Juiiae (|UMlio mbiwMiar. (Efgtl).
37,399. docMNiita. Voi. 13. F«fl« 4.

674
veniunt, ct administrantur , Conditionem ,

modumqve, et Ordinem Administra-
tionis coL,nioscant , et învesti_g;ent , turn praedictis in rebus, ac negotiis, tuni
in aliis . qvae lus conjuacia suni, ut Nobis cognita, et coinperi esse debere,
Nostroqve ex Usu fieri posse ipsi existimav^Dt, pro sua erga nos fide, qvan*
turn maxime possunt« adhibeant operam, et diligentiam, Eaqve Omnia Summo
Studio arrere, trartarc, ct fruere, adeoqve honim siiigulorum bonam et exa-
ctam cognitioneni c.on:êqvi . ct ita de tota ratione Administrationis Cjonsiliuiu
capere intendant, Et nos postea turn de dicti Bellici Locumtenentis, nec non
praedicti Andreae de Bthor et Ndasdy, sî praesens sit, tum etiam sua Sen-
tentia et Oploione sufficienter ioforment, Certioresqve reddant, Nostram in
Omnibus clementrm , et expressam exeqviiturt voluntatem.
Datum in Arre. Nostra Regia Pragae Prima die Mensis Januarii Anno
Domini Millesimo Qvingentesimo Qvinqvagesimo Secundo. Kegnorum Nostrum
Romani Vîgesimo primo, aliorum «ero Vîgeaimo Sexto.
FerdtHOHdus m. p.
M Mnmiatuin Un proprium
Phiiippus Breyner.
EniCd, FocbMxuns dcr allg. Wcithistorir. XLIX Tbcil, 3 Uuid (1798) piff. 17— ai.
CCCCXXVII.
1^52. 1552. Dieta feudal a Transilvaniei întrunit la Oorhei , scrie margrafului
CastaUo, c
Ge^rge Martinusiu, fostulfl locotenent râlu alâ Transilvaniei, trinii&ese
pe BobllulK FroHcueU Dabokay in legaime Ja vMrotMâ M»U«»ri, cave intoreândii-w,
dieta a deeiaa, ca dânauU se referese mai ântâiii despre minaDen aa margnfntui Cutnldo.
Illiistrissime domine, domine nobis obseriiandissime ;

post salutem et
f)bscquit)ruin nostrorum comnieiidacioiicin ; reu«rf!n<lissimus qiiondam dominiis
Hpiscopus VVaradiensis cx caslris ad Lippam positis expedierat hune ligre-
,
gium Frandscum Dobokay erga Wayuodam Moldauiensem , qut huc vespere

appulit. Noittimus nundata illius jnterim audîre, quoad jllustrnsim dominatioiib
vcslr prins rcflerret, quem ad ipsain vt mitteremiis opereprecium fore ccn-
siitmus : rog-amus îIliLsiris-îinain doniinacioiieni vestrani diliiêtUer, ne grauetur
eius relata audirc , et cito in medium notri mictere, vt jntcllectis iilis rebus,
quibuB cum
jngressus erat, et ninus ^ressus est, mature re1>us illis prouidere
possimus. Reliquum est, vt jllustrissimam domtnadonem vestram» deus op-
timus maximus, hoc anno nouo, et futuris quoque conseniet, pro8p<mt, et

675
secundei ad vota. Cui nostra obsequia iteniin offerimus; datum ex Zekelwa-

sariiel 3 dîe lanuarij anno domini 1553.
Vnwtrsiias dominorum
irium nAtumum rtgni Tra$usyivan*ensis,
Pc des//: Illustnsssimn domino domino Joanni liaptistr <"isr-i'(ju Mar-

chioni Cassani , ac serenissimj principis regis Boheini locumtenenti generali etc.
domino nobis obsemandbumo.
Pe margine: Littere regnicolarmn CUm quibus misserunt nuntium ad

m qui a waiuoda Moldauo redijit.
MMWMiMt maitiiln Nsni TtaBHylmiM. Tom. L af. 396. Oiinlaalilli 1k iicliiM tap. din VitwL
CCCCXXVUL
i$$3. Hargnifultf Cstaldo re^punde tUfiei feudale im Tranahmim, cS v» tri> t$S2.
mite o scrisdre cAtre x'oivodHlu din Moldova, ca sc libereze pe captivii din TnoaîlvMlÂ,
t apr6bS intru tâte, ca Grtcii se nu mai fte primii ia Transilvania.
R
esponsum domini bellici locumtenetuis super
proximo eomnuita Vanarhelîemn ad dominos regaicolas.
articulis cundusis in
Ad Motdauum pro restitucione captîuonmi domini» vicegereos lîttem

libcntuHÎme datnriis est.
• •»••• '
Quod greci in regno de cetero non admittantur, domino generali,

oonnittum ac peroptime factum esse dijudicat.
De puniendis malefactoribiu, uidetur domino locumcenenti quod per<

sequendi sunt, iuxta articulum a dominis regnicolis conchisum.
Quod autem domini regfiiicole concluserint ut quilibet nobilium, armis
bellicis bene se instruere debeat , ac de singulis sexdecim collonis iuxta con-
numeradonem portanim vnum equitem cum bonis apparatibus leneat, ut a
neceaita» postulauerit ad requisicîoaem domini genoalis inauigere po«nnt,
boc decretum maxime commendat dominuB generalis, et'itlts gradaa agit, eia
676
promittendo quod regia maîestas pro tatî cura, ipsos ornai sua grada et de>
menda cat prosequutura ac erga ipsos se dementissimum semper prindpem
exhibebit.
A dosâ: Responsio iacta regnieolîs per dominum locumtenentem super

articulîs in congregadone expeditis.
Mcnsmoto eaanitfilta 'î TiaaajrliaidM , Toa. I. pag. 39S— 4ao> OrigjMliiHt te ardum inp. ng.
din Vicnu
CCCCXXIX.
[5J2. 1552 CardinaluU Fam infornu-zâ pc curdinnlulu Monti dVKpiK huprsjilrlbiltt
morii lui Georgt Marlinusiu a locotenentului regalii din Transilvania; anume margra-
,
fuia Castaldo aAase, c intcn(iunca iui Martinusiu cru dc a sc face rege peste Uitgsifm
i Trandivaaia, de aceea dtnsulii a trimifa îa corU Is Maitinimiu patru dmeni, cari
l'aa ucisa.
Isprack 8. Genuaro 1552.
X îoggi in questa hora dcl mcz/o giorrio »• venuto niiova della morte del
cardinale fra Giorgio. La cuî tragedia k verissima ma lî partieolaH non si sanno
anchor cosi minutamente. Dii-6 solo le cagioni ddia morte sua. Egli si mostru
fino nella iresa de! castello di Lippa esser Turco, con mala sodisfattione di
tutti qnelli Onyari Irj qucsto tempo fino alli 10 del passato che fii il giorno
iiltimu dclla sua vita , esso frate haveva iniendimeiito co'l Turco di tirsi re
di Ongaria et impatronind di tutto quel paese et di Transilvania, et corn-
munîeatO il fatto co'l suc conseglio, due di quelli, a' quali il trattato non
piaceva, Io scopersnno al si:^. do Ratt. Castaldo. II qiKile Ixmi rertifimto della
cosa mando quatro huomini al padiglione del cardinale , i quali turonn il
secretario del sig. Gio. Bauista, il sig. Sforza-Pallacivino , un' Ongar et un

Transilvane. I quali giunti alia sua camera del padiglîone il secretario gU
dette di un pugnale nella gola , et sig. Sforca con una percossa in capo Io
f«!ce cad<T in terrn , pt Ii due altri iiisicme con questi gli taqli itno testa
et portoronla neilo essercito. Talmente chc volendo il fratre iarsi re, et far
tagliare a pezzi tutti quelli christiani Bîerbei, che dovea venire al dai cf-
fetto, ha conseguito il fine degno di lui etc. Et al Id humilmente bado la

mano. Di V. S. illma et rma humiliiio aervitore il cardinale dl Fanno.
TheiMr, Vrtem Moiunicnu SlMumi M«idJoiialHtM. Tm, IL pUf. s.
DigilizecI by Google
677
ccccxxx.
1552 Margrafulu Cistahio r:iportezâ regelui FerdinandU despre dccisiunilc dietei '55*-
feudale a Tramîlvaniei (inute la Oorhciu, 91 adauge, c& în Tramilvaaia se afl mai muli
hokri dm anhrtmwheX fugfii ad de timnla voivodului de acolo, care a udali dintre
,
ci mai niultu de iâo-Li pers('ine; boierii fujîi voescii acuni se se înt^rc cu armele în
mâaA in dra loru ; ^r in cc privcscc pc oratorii voivodului din Moldeva, dânsuiu i va

concedi» «a vorbe g6lc ,
precum att vedtS i d£a}li.
»Sacratissima catliollca regia maiestas domine domini! clementissime.

Postridie regnicole ex conuentu reuersi sunt, et articulos inter eos con-
clusos mihi presoitatieniiit, d« quibus maiesti vestre exemplum transmitto,
in Us enim que illis respondenda erant, ets respondi, prout ex adîuncta copia
maiestas vestra cog-no<;rrt et quia mihi opere precium uidebatur, ut in his que
regnicole i>er ipsos articulo^ maiesti vc';tre suppiicant, sentenciam meam
eidem indicarem, habito in lioc alicjuurum principalium regnicolarum consilio,
iUîs vbuin est, ut maiestas vestra îd ooncedere et respondere dignetur, quod
10 margine ipsorum articulorum annotare fecimua, maiestas tamen vestra pro

sua prudeticia ct vnltint.ite oninia commut.ire el disponcre poterît , sed in offi-
cijs arctutn et ciuitatum prouideiuiis succurrat niaitstati xcstre, qitod tempore

regis Joannis, cum oînnes oltîciales et castellani regnicole esscnt, omnes etiam
vno tempore a rege defecermit, et per duodecim annos inobedientes foerunt,
ec pretcrea quod castellant Deue, Wyuar et Varadtni pro aretbua restttueitdis
condicione?; petiint et nisi remeiHuiu inueniatur, quandociimque mors wayuode
SUCCesserit ,
jteruni arccs cmeiule eriint.
in hoc regno aliqui sunt principale» Uayarones, quorunt noinina niaie-
tati vestre presentîbus inclusa transmitto « qui ex Transalpina a Wayuoda,

qui plus quam miile et sexingentos ex îpsia truddauit ignobilesque in loco
,
noViiliiini ponit, expiiisi stmt, Isii (mim mânu armata prouinciam illam aliquando
ingrerli uoluerunt, sed viuente reuerendissimo iratre Georgio, id nunquam
perniittere uoluit, nune et id facere cupiunt et aliqiiibus ex regnicolis uidetur
quod illis auxîUum ferre deberemus, aliqoî uero contrarium sendunt; mihi
enim videtur quod donec meliorem naociscamur oocasîoaem, nihîl innouare
debeamus, sed istis bona spe contint-rr.
Oratores Wayuode Moldauiensis cras expediam, et Uli pro verbis
verba dabo, ac secundum oonsuetudinem oratores aliquîbus muneribus conten-
tos remittam, de ipso tamen Moldauo nuDo modo est conlîdendum, oam aem-
per forcîori adherebit, cum nihilominus vxorem mânu malestatis vestre habere
cupere ostendat, si de filia aut sorore alicuius serultoris sui maiesti vestre
succurcret, bene esset eidem satisfacere, ut eo magis ipsum maiestas vestra

ad deuodonem suam obUgaret.
Cras hine disoedam et Zibim'um me recij^m » ut motibus Germanorum
comitis Felicis de Arch prouideam, et modum inueniam quomodo in futurum
illos ibi pacifice teneam licet maiorem semper conqucrendi se causam habue-
.
rint ij qui sub Brandaiss aduenerunt, nam continue diu noctuque in itinere
Digitized by Google
678
fuenint, in castrtsque seruienint, etetiamcum necessitas postulauit peroptîme

pugnauerunt , nihilomiiliis etiam si îllis stipeadium per aliquos dies (Itstulerimus
huiusmodi sediciones non sunt minai , ne miretur îgitur maiestas vestra ^]
aliquando alios laiido, alios apud inaiestatem vestrani acuso, nam de meritis
quorumcumque maiestatem vestram semper cerciorare decreut.
Ma!«tati vestre in commendacîonem Bethl«infa)chas antea scripsî, hac-
teaiis ipsum ad seruicia tnaîestatis vestre promptiiMium inuedi, et quia alîquî
ex regTiicolis infime satis condicionis ad inaie'^tatem vestram venient impeti^turi
aliqua bona, que dicto Bethlem per regem Juannem data, et istis ablata fue-
rant, sub pretexta ut isti dicunt, quod maiesti vestre tnseruiuissent, etiam
n res ha se haberet, cum ipse Bethkn sit homo principalisMmtui et qid ma-
iesti vestre bene sertiire potest, poterh se maiestas vestra habita racione
temporis in hoc neôcio resoliiere, prout seruicio suo regio contenire diiiidi-
cauerit ;
quam deus optimus maximus felicissimam ad vota conseruare digoetur.
£x Segeswardae nono January 1552.
Eiafdcn DwicMaiîs T«cUtt ncnliniiM

Adelb Kruilor
JiUtimts S^^tistA CtufaUu.
TttMit $xUynM: Sacratissîme catholice (sic!) regie Romanonim Hun-

gariae Bohemieque maiesti etc. domino domino meo dementisBimo.
Pe dosu : Castaidus de 9 januarij Responsuin 24 JanuariJ 1552. cum ;
transmisHone articutorum in oonuentu Vaaarhelensi coodusormn.
Lista anfxa/ii :
Pe margine Noniina Valacorum

: :
Nomina Bayaroitum redeuntium ex Traasalinna.

Radwl wa> da
Dragyz Zpatliayr.
Radwl Lwgophotli.
Stansul Postelnik.
Stanida Clwtzeyrh.
Twdor Vyzther.
Zwkwl Ztholnyk.
Dragwmyr Zpathayr.
Dayda Komyz.
Creczwn Paharnyk.
Radwl Postelnyk.
Iwan Wyzther.
Nago Postelnyk.
Myana Wyzther.
Bayda Zpadiayr.
Zthay Costbolnyck.
M«M«ititMa eaoMtfalia nsni TkHi^vuiM. Tmo. L iMf- 40I—4>i'3* OrigMMUIi ta aRhhrk iap. it|i
din Vmm.

CCCCXXXi.
1552 Mar^rafulu Castaldo raportez.i regelui Ferdinandti. c.i uddem kd 6ymf]{V
Martinusiu, n'a iacuta nici o impresiune durerâs in Transilvania.
Cibinii die 13. januturii 1552.

J.n eo autem, ubi majestas Vestra scribit a me informationem ex-
pertare, quo scilicpt pacto mortem quondam fratris Georjjii orJinibus et sta-
tibus regni istius Transsylvaniae publice autprivadm sigoiticavenm, sciat Maj.
V. me noA nbn primatibus regni hujus de hoe negodo radonem reddidi^,
quibus non solum per lîtteras ejiisdem rînî (ratris Ovotf^ ad prmcipem Tur-
canitn et ad ministros suos scnpus, sed ettam cx testimonio magnifici Fran-
cisci Kendi, vicarii Albensis. «t serretariorum ejiisdem q fr. Georgii, qvii ge-
nibus flexis multotiens lentaverant ipsum a stnistris sui cogitadonibus divertere,
et qdbvs dotum quam
erat, aimabiliter et frateiM îpaiam admoimeriin, ut
ab hujuamodt tractatiooibus dcmiere deberet, cognoscere fed, quod ipse
quondam rîiîus Waradiensis nihil amplîus cogitaret, quam praendium Mê-
statis V. e.K hoc regno tam ingrate et perfide expellere ut ipsi primates per,
se in proxime praeterito coaventu Wasarlielyensi apud ipsos ordines ei status

Qui certe haec omnia nou dif&cuUer i« ipaa
veritatn testîiiiotthim exhîberedt.
cognoverunt, cum jam vidissent tanto cum ipaorum et lotius exerdtus moerore
ipBum Waradiensem Ulimannum cum copiis sui ex castro Lypense tam igno*
miniose dimisisse, et quod Sanziackos illos Turcicos turn in Moldaviam turn
edam in Transalpioam intentionis suae exequendae causa condescendere fe-
cinet. Quod autera Yennn sit, quod regnieolae efui mortem potîna optave-
rinc, quam aegre tulerint, id facile cognoaci poiest, quod in morte ipous,
qui per tot annos illis dominaverat edamsi exiguas gentes in tam poteni
,
regno mecum haberem, nuîlos penitiis motus feccrunt, immo omnes, ut cx

arttculis io superiori convento conclusis Maj. V. clementer agnoscere potuit,
omnei unanimiter deo tantnm et Majestati V. oberdire atatuerunt, nec uHus
est qui particularier mortem ipstus Waradiensis sentiat, tanquam de homine
infido et ingrato versus Cluistum, regem suum et rempublîcam christlanam.
Ego Hieronymus abbas Mardnengus nuncius etc. recognosco hanc co-
piam cum capitulo etc. concordare, in cujus tidem haec mânu mea scripsi et
meo sigilto munivi Actum Viennae die XVII. mensis februarii a. 1552.
TMacr, Vcum HMomato SkvwMD aMidiomlia. Ton. IL |M|. t. — 1^, BfbtalM puMf ui
CCCCXXXII.
tS53. Margraftilii Casfu/JiK 'ocotenentulD militarii ald regelui Ffrdiisandn in
Transilvania, face cunoscuii locuitoriluru din Miercurea i din OristU, câ dup ordinulu
regdui Ferditiaada, dinsultt trebiie ae fortifice oraultt Seâeutai din Transilvania.
sacrae
N os Johannes Baptista Castaldus, marchio Cassani, oomes Platînae
Romanorum regiae majestatis consilian'us rerumque beUicamai vlcc gt-
rens cênerali-^ . universis ac singulis prudentibus praelibatac regiae majestatis
(îclelibiis subditis, judici el jiiratis civibus oppidorum Zerdelicl ') et Sasuaros
praesentibus nostris requisitis. Salutem cum favore nostro. Novericis, quod ex
mandato regio proque defensîone patria« v«»trae, Zaxebesiams) civitatem mu-
niri decrevimus. Cum autem ad coeptum opus certis ligiiorum generibua, quae
fommor!!i!s aj>nd \ os inveiiiri possunt, inditêmiis , hnrtamtir ol) id vos tenore
praesentium lîrmiter, ut statim visis praesentibus absque iiUa mora et tergi-
versatione miile quingend trabes ave ligna in longitudine viginti quatuor pe-
dunt descindere et ad praedictam foitificationem Zezabesiam (sic!) advehî cu*
retis. Et secus cum in rcui publicaii Iiuc ceditur, tiequanquam focturi. Datum
Zeâbesy (sicJ), die XXV Januarii hlDLW.
Vest«r yoannes Bapt.

CmsUUdms. Vgtdld.
AalMlMer, Ur1i«tt4enb«cli rur r.r>.chirhte ilcr Sladt vnd dct Slalilc* Htom. p*R tas. OrigiMliilB pe
chiLrix In atcUM Maalai Sefacl din Trajiulvonw.
CCCCXXXIIL
1552. 1552. Breva papei Juliu III., prin care absolv pe regele Ferdinandii, de
ori ce pedepse bisericesci , la cari ar put^ se fie supusQ, din caus<1 , cA densulQ a data
ordinii niargrafului Castalde , ca se ucid.1 pe George Martinusiu , care voia a $e tace
rege In Tranalvania,
Ronute 30. jan. 1542.
JuKus PP. m.
Cariri»ime in Christo fiit noster, salutem et apostolicam benedictio-

nem. Nuper per venerabilem fratrem Faulum, episcopum Zagrabiensem et ,
dîlectum filium Didacum Laasum de Castiglta, clericum Toletanae dioecesîs,
1) Miercurea,
2) f)rf ili.1.
3) Sciw>a.
Digitized by Google
consiliarios et a[)ud nos tuae iMajestatis oratores , n<>l)is exponi lecisti, quod
cum alias Tu ct Joaiines Baptista Castaldus , Marchio Cabsatii , carissimi in
dirâto filii notri Maxîmiliani Bohemiae regis iliustris supremus bdlo Io-
in
cumtenens, ac caeteri tui in Tranisylvania et inferioribus rcgni Huagariae
parllbus contra Titrcos illas invadentes cpitane! ,
qtiamplurîbus argfumentîs et
indiciis depraehendissetis ,
quondam Gcorgium S. R. ¥. prpsbyterum cardi-
nalem, quem antea, tune episcopum Varadiensem , ob amplam ejus in Trans-

sylvaniam et partibus predictis autoritatem, sperana cum se totis viribus
contra eosdem Turcas cuiucrsurum, in ipsius Romanae eoclesîae cardinalein
ad tuae Serenîtatis petitionem et instantiam assumpscramus , in reprobimi
sensun» datum, et episcopalis dignitatis ac cardinalatus honoris immemorem,
cum ipsorum Turcarum tyranno secrete participare et secreu consilia inire,
ac nundos ad eum dam mittere, et ad se ab eo missos recipere et audire^
ac demum tractare, quo pacto patriam suam et exercitum tuum proderet, et
in manibus Turcarum dederet, seque regem Transsylvaniae et partium praedi-
ctarum sub annuu tnbuto, eidem tyranno annuatim pendendo, constitueret
nec vobis contra îpsom Georgium cardinaleni ob ejus in illis partibus poten-
tiam via juris procedendt darctur comtnoditas , qoîo immo probabiliter dubt-
taretur, ne pars exercîtiis« qoae eiits stipendiis miiitabot» k enni in carcerem
ronjici vidcret, seditionetn et ttimiiltiim excttaret, et propterea aut idem Ge-
orgius cardinalis sine cunctatione de medio tollendus, aut toti Transsylvaniae
una cum exercitu tuo certîus certo periclitandum esset, in maximam tui et
totius reipublîcae cfaristîaaae pemitiem: dictus loannes Baptista suî ipsius et
exercitus ac regnî praedictorum securiti consulens, de scitu et mandato
Serenîtatis tuae, eundem Georj^'iutn cardinalem gladiis confodi et intorfici inan-
da\'it et fecit, sicque morte itlius se totumque exercitum conHrmavit, et in-
stdiasTurcarum repressit.
Quare etsi staotibus praemists Tu credas et pro certo teneas. Te
aKquas censuras aut poenas occanoae praemissorum minime încurrisse quia ,
tamen pianim mentittm est timere culpam etiam ubi culpa non est, nobis
,
hummiliter supplicari fecisti, ut Tibi de opportunae absolutionis beneticio ad

canielam saltem provîdem de bentgoîtate apostolica dignaremur. Nos ^tw
negocio hujusmodt cum venerabiltbus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus
mature discusso, de praemissis hactenus certam notttiam non habentes, et
nihilominu'; Tibi, qui antehac, ut pium et catholicum regem decet, cum dei
timore et erga apostolicam sedem observantia laudabiliter vixisti, et statui tuo,

quantum eum deo possumus quousque de ,
focti hujusmodt contingentia pleaîos
edocti fuerimus, pateroo affiectu consulere volentes, hujusmocfi supplicadonibus
înclinai, Te a quibuscunque censuris ecciesiasticis ex praemisrâ oamibus et
singulis qiiomodolibet provenientibus , et per Te forsan incursîs, quaecunque
et qualescunque sint, apostolica auctoritate tenore praesentium ad cautelam

absoluifflus, et absolutum fore et ase decemimus et dedaramus Non obstan-
tibus consdtttrionitMis et ordlnadonibus apostolicis, privilegiis, indoltîs et lit-
terb apostolicis, etiam extravagandbus et in corpore jurfe dausis, caeterisque

contrariis quibuscunque. Volumus autem, quod Tu in manibus dilecti filii
37i399- UocumMW. Voi. U. hutca 4. 8S

Hieronymi Martinenghi, notri apud Te nundi, de ^reado nostris et ecde-
siae mandatis in forma oonsueta juram«ntum praestes. EHrtum Romae apud
s.Petnim sub annulo piscatoris die XXX. janoani MDLil. ponttficatus notri
anno secundo. Gal. Aquinas.
Carissimo in Christo tîlio nostro Ferdinando komanorum et Hungariae
reg^, imperatori decto.
CCCCXXXIV.
1552. Scri$(5rca de încredere datft de nobilii români din oraulu i districtulH
Caransebeului deputatiloru trimiii Ia inar{rafula Ctstaldo^ locoteacfltuia militarA alfl
regelui Fcrdinandu in Transilvania.
princeps et domine nobis semper gracîosissime Seruictorum nos-

tronim fidelium In graciam suam huinillimam cotnmendacionem, Expediuimus
Circn Kandem et ardiiis ncgocys et necessitatihus nostri«5 Georgium
io certis
Wayda atque hranciscum Machykassy castellanum distri-

judicem prmiarium,
ctus nec non HgregiosFrandscum Bakodty, et andrearo Bertha fratres nostras
principales, Que eadem ab ipsis darius Intelliget. Supplicamiis itaque Eîdem
Tanquant domino nostro graciosissimo qiiatinus diclis fratribus nostris dignetur
Benignam dare audienciam et lidem indnhiatn prestare ac Cum graciosa Re-
,
latione dimittere ceierum est deus Altissitnus Eandem ad uota conservct, Ua-
tum ex Karansebes, In festo Scolastice virginis anno domini 1553.
Eioidcm vcitrc J. Ho.
JideUs seruitores perpetui uniuersi cancotuules

ac Tota CimUu tuatom Vnrvtrsiius Ntbilittm
Disirieius de Karanst&§s.
Ptity, A StMogri Btoitfr ni. iMK. ««4. OdKiMdit» li» «Mhin M«niK din Viena.
Digitized by Google
ccccxxxv.
1552. Coiuitele iitcr. MarUntngus ^ nunciuiâ papaiu din V'icna, scrie cardinalului
de MfiHU ea r^cle Ferdiiuaul&t i-a deebcata, c
dÂnsuM a consimita la «dderea lui
Mtartmthtt din causl, fiiadtl-dl vedea, cft Transilvania are seca^ fn mBolle TurdlorO.
y Vieni» 19* Febraro 1552.

JLl rh giur& in man mia d* obcdire a* mandati ddla chiesa etc. et
mi dîsse, che Ia difesa della Transilvania gli costa 300.000 fiorini 1' anno,
oltre 1' entrata oHinarî^ AcWa provincia, ij.'.ali per ^11 r«j;_;istri Jc! frate me-
demo non sono piii chc 90.000 ducati , se bene ci diceva ,
quando negociava
r accordo, clie «arebbon 300.000. Mi disse appresso, che sono cinque anni
che gli era offerta la Transsllvania , et che fin che ha sperate che dovesse
restare in poter de Cbristiani, per non cntrar in maggior spesa non ha VO'
liito accettarla. ritiinamente, vedendola al sîcuro cascare sotto Turchi, ac-
cettolla , il qual rispetto fu anche iu causa di farlo consentire alia morte dc]
frate, che altrimente per nissun modo le haverebbe mai consendto, ch' a lui
metterebbe piii conto che la Transilvania con tutto '1 resto dell* Hungheria
fome una gran palude, che dominarla con !' interesse con che Ia domina.
Ha poi volijto ch' io riconost-a et fermi molte scritture , con Ie quali dissrfna
rimandare il vescovo di Zagabria per riportarne oltre il soccorso , che diman-
der contra Turchi, la total' assotutione senza intervento d* altro preiato,
sdmando poca sua riputatione, die Sua Santiti, gî informata delk buona
vita sua et della cativa del frate, con le ginstiiicationi , che ha mandate et
ades.so manda. non !o compiaccîa senza assisttrnza , oome ha detlo , di preiato
alcuno; et tanto piu che suoi dicono, che da di%crâi cardinali sono accertati
che non sono incorsi in censttre. Come si sia ,
gl' Hungheri ,
per quello
ch' io n'odo, appellano questa morte horrenda et alcunî di loro malamente
s'acoomodano a credere che'l frate machinasse Ie cose che se gli appon* ,
gano etc. Del spojflio, per Tinformationi che fin' hora ho potuto havere, non
trovo ch'arrivi a 100.000 ducati; peru n'aspetto quatche altra piu certa di
Transilvania.
Tliciocr, Vcicni Ummumciiu SbwMi BMkbcmBliub Ton. U. pifi; 31.
CCCCXXXVI.
1552. Margiafuia Cattaldo scrie comitelui /A«r. il/«ti^«/«/<' , nunciului papala din
Vtena, dl dupi mdrtea tai G. MarHmuiu s'm niatli la d&MtiIii numai fi&rt« puini bani
dla tesaaniltt mincuload (dadeii), de care se vorbia.
Colosvar ao. Febraro 1553.
I.
Jlustre et molto rev. signore! La lettera di V. S. di nove di quesio
mi k stata al solito gratissima. Ma dove si allegra che Sua Maesti mi ri-
684
tenghi quÂ, vedo che resta ingannata da V afTeuione, perch^ se adioipia-

ciuto di aggiutar le mse di S. M. rnme spero che farh sempre, în me pero
non e tutto quelo cKe lorsi a V. S. pare, et che saria bisogno. Tanto piii
se n Turco vmk qu«t' amio in penona con 1' apparato spaventoso, che
da ogni parte se intende che fa, contra '1 quale oltra Io agîuto di dk>, che
aopra tutto in ogni impresa c necessario, biaogna anchor altra non mediocre
provisione, et io giâ sono taiuo oltrc che, per dir il vero, havrei non men
bisogno che desiderio di quiete , et non di no vi et maggiori travagli. Ma che
mi tiwo in ballo, dubito, sar6 aetretto a iînir la danza.
n manvigîloso teaoro, che si stimava, che haverae îl frate, et che
V. S. dendera d' kitendere, si e poi rissolto in una ptcciola miseria, la quale
non mî accade repplicar a \'. S. poich<^ ne havra partîcolar informatione da
S. M. a ch' io la mando per il medisimo suc secretario , ch'io volsi che in-
tervenisse meoo al întrar del castello, et al aprir de Y usdo et de le cascie,
insîeme col sig. Andrea Battorî, îl vîcario di Alba et moltî capitand Spa-
gnoli, Ungari etaltri, che per mia satisfatiione volsi che fossero presenti.
Credn bfn rhe siano state nascoste molte cose , ma non che a"^rf ndessero
ad una minima parte di tanta summa. Credevasi , che in Varadino tosse nmlto
piii che n trov6 in Uyuar, ma se pur vi era Io neganu, ci quel
di quello
poco, che non « potea naacondere, e staio disaîpato. Unde si pu6 fbnî eon<
cttidersi , che questo huomo si sostenea piu con Ia riputatione che con alcune
altre cose. che tutte furo dissipate da quelli mcdesimi , a ch' îo ne havea
dato cura. Pur se n'c ricuperata qualche parte et teitgo prigioni quelli, ch'in-
tervennero al sacco ,
per ricuperare il resto, se si potri.
Questo posso ben io gturar col vero, et Io sanno ttitti che io non
ho havuto, ne in casa mia ho voluto ch'entri, quanto sia un pelo, di quelle
robbc qualsivoLjlia clic fossero ; et tutto quelln . rhe si r po'^suto ricuperare
r ho fatto consignare aiio pagatore o altri othciali , accio si converca in uso
di S. M. per defensîone dd medisimo regno.
11 Breve di Sua Santitâ ho ricevuto, et sa Iddio, quanto mi increscie,
che colui, per chi era scritto , non ne facesse la stima, chr haveria dovuto
di tanta dignitâ, procurata^li et concessa con tanto lavore. Dio pcrdoiii all"
anima sua, poiche cun 1 elicrata sua ambitione si causo la rnorte, sopra di
che ogni di si sooprono novi ordini et tnittatt fatti con il Turco per mante-
nersi nella sua tiranide; il ctiî desiderio gli facea passar per licita ogni gran
sceleraggine. De le oose di quâ gii ho detto etc. Di Colosvar XX. di Fe-
braro 1552.
Tbeiner, Vetera Moauminu Slavanuu maridioiiiliuiD. 'l'oxa. U. pag. 31- 3*.

6S5
CCCCXXXVII.
1552. Fi-rilinandii ,
regele Ungariei, in urma cererei episcopului Ladislau , din '55'*
mânstirca dc lngfl Muncaciâ, interzice RuUntiorit de ritulO grecescu din Ungaria, ca
le cnai repudiew «oiele lorii» fi 8edeq>artte clcXtoriile, Inlfe dinii singuri, fiM in-
tervenirea pendndoril biaerioeflci.
îêrdiuaiulus Fidclibus. — Universiti popnlorum Riithcnorum —

salutem. Exponitur Majcstati nostrae per Vener. ac religiosum Ladislaum lipi-
aoopum in daustro B. Nicdai Confeasori* drca oppidum nostrum Munkcs,

moc« GrMCoram ftindato, Quomodo essent inter vos ex plebe videlicet ista
nithenica complurcs, qui uxorcs repudiare et a se dimîttere, et e contra uxo-
resque Mriti sui divuriium facere, vel levissiniu lantum He caiisa ,
saepe
numero nulla ab eo, eorum Episcupo personisque Ecciesiasticis. ad
vel aliis
quoa diapositîo hujusmodi juxta eorundem Consvetudineni Ecclcdaeque ipsius ,
rîtum pertineret, petîta lîoentîa, aed solummodo a nonnullis ex vobis sotu-

tionc cxig-uae summaeqne pecuniariae eis facta licenia hiijusniodl impctrata.
Quod m magiiuni hcandalum detrimentnmque et perditioiiem animanun talium
ista committentium vergcre dignoscerentur. Ac proinde pro parte ip-sius Expo-
nenii exstitit nobÎB humiliter supplicatuni, ut in hacre de condigno Juris re-

medio providere dignareniur. CumigitOr indignuni sit pro&nos homînes sese
in auctoritatem Ecclesiasticam quovis modo inimittere, praesertim vero dis
pensando mriti vel uxoribus, iil divorlium iiiterse facianl, idcjiie proptcr
[>ecuniain, quo vix ulium niajus existai peccatum Fidelitalibus vesiris el vestrum
aingulis harnm serie firmiter oomitfittimus, ut praemissis sic se habentibus,
post hac nuUo modo vos , aut quisqvain vestrum sese ad dispensandum hujus-
modi homînes , vei mulieres divortium facere volentes însêrerc praesumatis
sed praefatum Exponcntem, caeterosque Kpiscopos, Eccos alius, quorum ct
inierest id auctoritate eorum trui —

modis nmnibus permittere teneainini. Nam
alioquto concesaimus Exponeni bcultatem contia vos et aliquos vestrum qui
secus fecerint juxta eorum jura et consvetudines procedendt. Cui ettam nos
qva Ecconim Juriuni defensores auxilio nostro proptmieiidîs lalibiis jvixta eo-
rundem demerita, pro necessiute afTuturi sumus. Posooii 5. Marii 1553.
fijaMnauaivshy MoropsuMis 4epw yrpo-PyccKixi. u. 7a—73- ~ £^«diaca
Digitized by Google
CCCCXXXVIII.
151; 2 Corniele Martinengui nunciiilii papalii din \'it:iia srric cardinalului
/fier. , ,
dt MohU, c dup mdrtea lui George Martinusiu s au aliata în averea sa numai o mir
4e mm»«tt de invrf, {pmt parte din tîmpulS lui Lirimachii] din UsaunUl daeieM, care
la incepotfi fusese mai mare de 30 de mii monete de aarii.
Possonio 7. Marzo 1552.
To tenni finalmente lun|;o ragionamento col re sopra '1

spoglio del
cardinal di Varadtno, et sforzaî ini mostrargii, che per divene ragiont rica-
deva a N. con ]e quali parendomi haverlo fiitto assat ben capace deU*
Sig.,
iateation miaj mi disse: ch'haveva commesso at vescovo di Zagrabia, che
îontamente con altre cose parlasse anche di quesîo S. S. pero non po- ;i
tendo egli pai tire di Trento per la morte del vescovo di Vienna suo collega,
che don Diego Lasso residente costi suplîrebbe;
A di passati Zeghedino , che 6 terra di gran rilevo all' imprese d'Hun-

gheria, con la ribellione de terrazzani venne in potere de notri, essendovi
stai ammnTr^nti da 400 Turchi et preso il figlio del sangtacco et molti pezzi
,
d' artigltaria vecchia. Hora coli'andata di Aldani, mastro di campo, et ltri

Hungheri et Tedeschi a'attende all esiiugnatione della fortezza, nella quale si
trova îl Sangiacco con altri tanti Turchi, ttttta volta si ci vede difiicoliâ,
perche il bassâ di Buda mostra volerla soccorrere, essendosi volto con Ia sua
cavaleria verso qtiella liamia. Delii apparati TiTrche<3chi non ne scrivo altro
che mi rimetto aii inclusa copia deiia lettera del Castaldo (v. nr, CCCXXXVI).
Forsi, se V. S. rina non si mancherâ, farÂ ritratto delte medaglîe
d* oro, che, come gii le scrissi, ci sono per miile ducati, et anciche e le
maggior parte di Lysimaco, che giji, tutte di questasorte, ne furono trovate
ragunate insieme piu di XXX miile 11 reslo dc! spoglio, che cosi di miovo
m atferma il Castaldo, si rissolve in poca (juantitâ appetto alia grande, che
si aperava; et lanto minor &, quaato che bunna parte di qnella poca
si
e stata malmenata e dissipata: ancorchi alcunt del cardinal medemo dichino

ch<! Io spoglio pti<> montar a cinque cento miile ducati; che tutto aia daio
per maggior lume della causa.
'niainar, V«4«ni Monumcnta Slamwa meridionaUttm. Tom. U. jMf. ja.
I) Detprt aceiiV ic«uirS, «an « (dttt »flMS 4it niice ptataii foailoi 1b mlbla riMiuf StnM dbi Tkaa-
silvania, v.jfbcioc /o u. In < > .mqmitriA rcqMHIcM vmmmt* lib. XII., MCt IL, cap. I., fi imtai k aail
l$4} ii 1551 din Cronica ia
uiyiiiêd by Google
687
CCCCXXXIX.
tSS*- Comitde Nitr. Martinengus ioform^zX pc cardiiialulii de Monte ^ câ Segkt- 1552.
âmul a fiMta luata din mânile Tuidloiif.
^êghedino fu ricuperato da Turchî con la morte da circa a 10 Spa-

gnoli, che gliallri combatendo con gl'inimici fuori della terra et esciiisi dai
bassâ di Buda, che lasdando qudtt v'eatr6 *i «alvaixmo tuttî, restando gli
poveri terramoi aotto rindescretione di coloro, che tuttî» per le rdadoni
che si hanno, aono stai ammazzad et malmenati.
TMiMT, VetaA Mmumm» StevwnM mtidiMnUnu Ton. IL fuc- 3s<
CCCCXL.
Corniele IHer. MarttneAgus , nunciulii papaiu din Vicna, scrie cardinalului IS52.
de Mmtty cfl au aoaittt la FofonO ambaMidorii voivodului tUm Moldava.
iSono anche venutl quri anibasciadori de Moldavi , i qnali , sebene

mostrino divotione el uhidicntia, sapcnjtjsi iiondinieno quanlo dipendono dai
Turco, et sono inBdi et inconstani, si tengono piu tosto per espluralori
die «nbascîadori. Z^hedtno si perdi in fiittî con morte di ptii di tre miile
Chrisdani.
, Vaun MemineMft Stown» «ctUiaMliuB. Took fi. paf. Jt.
CCCCXLI.
1552. FerdinandU, regeU Uagariti, confirm îvilegiul , u-lU acordase tegelt.
AmânOl IL Stfibr diit Tnmsihwua ht m. 1224.
TtiiMh, OHmndmtad» L t<o, — Fabridua» Urlcandantach «iat KMar Kapitd». pac. 937.

688
CCCCXLII.
1552. 1552. InstruciuiMa datâ de margraMu Castaldo ^ de comisarii r«gd«i Per*
dinandO in TniuQvmnia, lui Flaul Vicsy in eeatiuiWB nutuiSrui din SMh.
Instrucia.
Super Offiiio PraeJ'eclura* CwHerae Moidarlae Sacrae Romawmmy Hunga-
riaf . Hahemiae eic Reîae Maje<iatis tn Cr.'iialt Cidimensi, unfjue a d aiiii m
Suiu Majestatis Jn/ormatiotiein hgregio Paulo i 'dczy eU t olon'dr data per
,
Iihisirissi$itHm Dmum yifaimm Baptuiam Cîaidum Afartkionm CasstMt^

et Comitem Platinat , Laeumttnentem Btllicum eic. ac Revertndistimunt tt Egrt-
gium Dominum Paulum Bomemisza Hppum Weszprimiensem , et Gtorgtltm
WtmJurum ConsUiarios tt Loittmissartos Regioi Majestaiis.
Tnprimis debet dt'ctus Diius Vaczy pro ea fide ,

qua obligatus est
Regiae Majcstati, omni studio et diligentia incumbere, et providere, ut mo-

neta ipu Arg«ntea in debita liga et fonm fiat,. ut ex quavis Marcha justi
pagamenti Oct» Loronum cudatur b ntimerus Deoariorum qui in Camera
Cremnitîensl cuditur, prout de eo per «lonetarios Regios Juratoe, quiilliac,
missi sunt, fuerit edoceus.
Annotet diligenter, quaiiLutn Argenti accipit, et quantuni det in ptur-
tionibus, de qdbns proba fierî debet, et quantum coatiaeant in gradu puri-
tatis, ac facta dispondone, ad imponeadum, et liqucfaeiendum pag'amerituin.
probas ipsas, quac fient, alteram, ipse ervet, alteram rdinquat probatori,
cavendo tamcn, ne aci probas ipsas pius accipiatur, quam nccesse est. facta
autem impositione ac deinde fusione peracia per fusoreni asisignabit Virgas
,
,
fusas monetariis ad boc deputatts, in justo pmidere, et in eodem pondere

recipiet denarios vel obulos rusos additis Cisalibus , ot aliis minutîîs, quae ad
idem opus pertinent; quodsi ponderi altquid deerit» id ipsis monetariis de
sua Solutioiie defaicabit.
Super defectu autem ponderis ,
qui erit post impositionem et fusionem
pagamenti, teneat bonam et justam rationem, cavendo diligentert ne per
suam negligentiani , dum liquefît et fîmditur, dcfectus major accidat, quam
esse debet, neve aliquid in fumnm, aut aliquid in tenra delapsum pereat,
aut amittatur.
Solvet autem Monetariis, et liiMri pro laboribus sui juxta modum
et onSnem, qui per Comitem Camerae Cremnicziensis lîierit praescriptus,
suppeditando interea ipsisSumptus necessarios in rationem illius SotutiOAIS,
donec a dicto Comite Camerae relatîo et infonnatio aliata fuent.
Probatori autem solvet, prout cum ipso de Solutione poterit conveniri.
Sculptori vero ferramentorum tam pro Argenti, quam pro Auri Cu-
sione, ex quo ts Solutionem habet suam a Camera Regiae Majestatis in Ri-
vuk) Dominanim, da bit pro Intertentiooe sua per Hebdomadam florenos duos,
usque ad aliam deliberatîonem suae Regiae Majestatis.
Digitized by Google
FcrrriuK'nta Ipsa Praerectiis bono ordine fiieri curabit, et cum ratione
dalîit Si ul()tori. simulqiie ab eo recipiet, ar nirsus cum ratione assignabit Mo-
netariLs, eadem ab ipsis sive integra sive contracta fuerint, similiter cum ra-
tione recepturus, nec cuiijuam illorum ferramentum , nisi corrupta et destructa
ad reficiendum aut altos usus daturus.
Caietenim Praefectus iile dictus Petrus Vdczy habebit pro Salario Aa«
nuo florenos tn'centos, similitpr usqiie ad Deliberationem Regiae Majestatîs,
a qua idem augmentum alioqui suae Solutionis expectat, aut se gratîose ab
boc OlBcio ab»dlvi petit.
Habebit praeterea Solutîonem pro uno Servîtore, cujus opera ad im-
positionem el liiiucfactionem Pagamenti utatiir, quem tamen quo potent mi-
noris condiiLcrc stiidebit.
Dcliet tamen idem Praele»:tiis Monetae etiam examini Auri, quod ad
Cementwn coinparabitur , tanquatti Judex istiiis examinis interease, et libere
dicere, quid sibide quovb Auro, quod in Examen venit, videatur. Praeterea
vero. qiiantum auri albi in Cementum veniat, et quotum , quodve gradum
ohtineat , et a quo detur nominatim , annotet. Intersit etiam conflationi et
liquelaLtioni Auri, elquantum fini Auri post factam Cementationem restet,
et quidquid denique ad banc rationem pertinet^ diligenter consignet, utque
Aurd tiu secundam veram et justatu probam fiant« et emittantur, attendat.
Caeteros sumptus ad Cusionem monetao arLicntear ncccssarios pro
cocmentlis rebus diversis, ut sunt: Cupntm Icmim, Cal\ Ls, (Jarbones, Le- .
betes, et pro parandis novis, aut reficiendis veteribus instrumentis, ac aliis
stmilibus rebus, idem studebtt bene moderri, et ita exponere, sieut neeea-
sîtas ipsa, usus(|ue et utilitas R^fiae Majestatîs requtrit. quicquid autem boc
modo exposuerit . id ab ipso tanquam bene expositum acceptahitur.
Super l'erc<:ptis autcm et exposiiis idem justam, debitam, ac liquidam
teneat rationcm, quam suo tenxpore Kegiac Majestati, aut cui Sua Majestas
jusserit, reddere, et approbare posait. Datum Cibînii die 20. Marii Aano
Dni 155».
Bi^, KoHsHxane 4tr WcMhMmî* , XUX TkcS, J, Rairf. paf. JJ—j6.
37,299. Uueminlr. V«lr II. hriet 4. 8f

690
CCCCXLllI.
15S2. I5S2. Amintire despre fortificarea ca muri « oranlui M«di«6 din Tniuilvan».
Fôsonn «5. Martit. Privikgialei F«rdiiiandi L ut nquidem Gvîtas

Medicnsis moenîbus dncta Jm» «ît, hine Judex Reghis duarum sediu m M«d'
gycB et Selk.
Copia ms. Daaielis Trapoldi, in collect. ms. Josephi Benkd T. XV. p. 43.
TniMilvMiia. An. 1874. pag. 146. Uia colcciinnea e. Io*. li/tMbiif.
CCCCXLIV.
1553. 1552. IMfto ftudl a Ung€triei httmmtS /« Btfon itmltliiWMe regdoi Ffr-
diiianJii , cS. a luaii sub domnia sa l'rausilvania ,
ii in nnodulii acesta a unitii cri
intriga rcg9tulu Ungariei; ^r' in ce privesce libertatea iobagiltrA de a se futi strmuta
de la mmM dmudl ta altoHt, dieta pe lâng tdte, el ar dofi , ca D-êtt ae-i IntdrcS mânia
sa dc asupra Unj'ariei, totuji în împrojur^rilc rcsboinicc de fa nu le p6te corueile li-
bertatea acdsta. In fine dieta votezS mai multe disposiiuni in ce privesce moiile con-
iiKBte In Transilvania fi Ungaria to limpaU certeiorii pentru tronâ dintre regii F«r>
diaandO i Zapoljra ete.
N
Boeiniae, etc.
os Ferdinandus, Divina favetue Clemciuia,
Rex, semper Augustus, Infans Hispaniarum, Archi-Dux Au-
Romanonim, Ungariae,
striac etc. Memoriae coaunendaRnis tenore praesentium , signifieantcs, quibus

expedit, univenis:
g. I. Qiiod Domini I'raelati ,
Nobîlcs, caeterique Ordines, et Stattis ,
fideles subditi hujus Regni notri Ungariae , et partium ei partium subjectarum,

in praesenti Generali Conventu, pro festoCatbedrae Beati Petri Apostoli, Anno
Domini, Millessimo, Quîngentesimo, Qainquagcsimo secundo oelebrato con-
gregati; exhibuerunt» et praesentaverunt Nobis humiliter infrascripkos aniculos,
jn Conventu ipso communîbus vods conclusos , ad positionem nostram eis fnexuen
respondentes.
§. 2. Supplicaruntque Nobis humilliiiie; ut universos, et singuloa Ar-
ticulos ipsos, omniaque, et nngulain eis contenta, ratoa, gratos, et aoc^>ta
habentes, nostrumque Regium consensum pmebr-ntes, authoritate, et pote-
state nostra Regia, acceptare, approbare.et coiilirmare. atqiie lain Nos îpsi
observare, quain per alios omnes, quorum intercsset, observri facere di-
gnarenitir.
§ 3. Quorum qiiident Ariiculornm tenor tatb est:
uiyuiêd by Google
Transylvania, cum aliis parlibm Regni i»/«ru)ribus ruuperaia.
Artictilut I.
l'rirmmi omnium ,
iibi Sacra Regia Majestas in proposilionc sua inilio
pracseiuis Coiiventus factâ, fideles suos Ordines, et Stalus Regni huc pro-
pterea se convocaase, expanere dignata est; ut tempestive de periculis immi-
neotibus, deque aliis ,
quae ad salutem eorum maxime pertinerent, clemenler
eos commoncfaceret; quodque paucis, obiterqiie fn pr^dcm propositione corn-
inemoravit, quantis et sumptibus, et iaboribus Regni sui Ungariae, , deicnsioiit
jam inde ab quodque jam tandem Transylvaniam ') Divina

inilio studuerit ;
benignitate, cum reliquis Regoi partibus inferiorii»», în maniis suas reoeperit,

ac Regnum omne ad unionem redegerit:
§ A'^noscunt Meles Ordines ac Status Regni
I . piam paternamque,
, ,
Sacrac Kegiac Majestatis, Domini, et Kegis eorum Clementissimi erga nos ,
voluntatem, siiigularcmque clementiami ac proinde quam maximas possunt

gratia» agunt, atque habent Stiae Sacratissimae Majestatî, pro his tot, tan*
tisque in ipsos lîdeles suos beneficiis.
; 2. V.x Deiim Ojitimum Maximum pro felicitate, incoliimîtateque din-
turna cjus Sacrac Majestatis, et Serenissimorum Liberorum, assidue precantur.
§ j. Turn vero aese, vitam, et fortuna» suas, in iide, et servîtioSuae

Majestatîs, eorundemque ejus Serenissimorum liberorum, profundere parata»
oflTenmt in omne tempus.
Ai ietlum lontra Turtmmm PrtHdpem Siaiits st Rtgi promptos ^trunt.
Articuius» 3.
Quod vero Sacra Majestas, communicare itidem cum cisdcm fidelibus

sui dignata est , rumores quos undique habet certos , dc Turcarum Principis
In Ungariam celeri ingressu,') a/Tirmavilque Majestas Sua, ejus se esse pro-
poflîti, ut personaliter advenienti hostî, peramialiter ipsa omnibus viribi» oc-
eurrat, ac proinde hortata cat cosdem fideles suos; ut Ungari, ad quos prac
caeteris itiiminens ])r'rîi.iilum propulsandum spectat, pro sua liherorumqiie, ac
conjugiim salur?:, mure inajnriim suoriitn , ad iiisiirgcnduni virilini penes Ma-
jestatem Suain parau slut; li alia, quae in ejus Majestatis propositione con-
tineutur:
g I. Status, et Ordines rqî, Sanctissimum Majestatis Suae propositum
sununopow probant, suppiicantque; ut ettamsi forte Turcarum Principem eruin-
i) Ejiii pMMtilMM , per tnuuaL'tiunciD «Iccedcnte iMbelln, ct S. Cofoiuuii Unc. (faMSMflejMMil

Kc|^ ia ajw bminIhii pwiMifit ) aMptran Hmb, d cmcu K«0iH« anMUMnt» mliincMe.
pere non contingat; nihilommuii Majcstas Sua institulnm sumn ititcrmittere
nolit, sed ad recuperandam eam Rcc;ni partem ,

quam Turca possidet, ipsa
io expeditionem prodire digiietur ; ac propteiea ad ipsam expediiioneni , quae-

cunqiiecommuaibu» ommuni Ordinum sufifragiis decerni posse iu pracsentî
Conventu visa sunt, Majestati Suae huimlîter offerunt.
§ 2. Siipplicantcs ut qiiamvis ipsi intdligaiil, pro rerutn impcnduritium
,
magnitudine, niulto ab eis majora praestari oportiiissc, si id per rcnmi. et

fortunarum copiam liceali consideralis tamen clcincnter calantilatibus coriini
mnumens, ad quas proximi anni quoque summa annonae caritaa aocessit; di-
gnetur haec, quae praeatari a se hoc tempore posse putarunt, ab ipsis sui
fidditNis dementer accipere.
Stipendie externo , nemo Un^rarorum h(tc riic ittitit. t sed juxta .
CoHstituliottcs yrnavienses, Anni MitUsuui Quinêntesimi, Quadragcsiini

,
fuiniit ut tj^tdi/ionem omtuf prodttmi.
ArCiculua 3.
Cum quod Majestas Râ, în sua propositiotie corn*

itaqiie constet (id
memoravit) et antea, et proximo imprimis annu, l'ngaros complures, e\-

ternae pecuniae stipendiis milita«ise Sii.ic Majestati: Intelligant autem tiim oIj .
hanc causam, turn vero, quod in proxime futura expeditione, innumcrabiles

Majestaa Sua ut sumptus habitura decere ipsos sine externa pecunîa, et
;
Majestati Râe, et Christiam'tati , vd in hac saltem expeditione inservire, et

palam onmibus facere, sese nullo tempore, vel sibi vel Patriae deesse: ,
•
§ I. Statutiim est propterea, commnnibiis omnium voti.s; wt Praelatî,

Barones, Nobiles, cactcrique Ordinea, ct Status Regni possessionati, hoc est;
quibus cotoni stuit» ac sîmul NoImIcs unius sosionis, nemine exccpto; viritim;
boc est; per sîngula capita, armai insui^nt pencs Sacram Majcstatem, vd
Sefenissimuni Regcm ^îaîlniI!an^llll ejus filium, in expcditionciri proclcuiiit-in
i 2. Atque iiisupcr, c\ singiilis dccnn coîonis, iuxLa iiiirncriim cJicac
proxime praeteritae, singulos equites bene iiii>truciu:> , ex propriis corum ta-
cultatibttt, non sumptibos colonorum: Et praeterea« ex scngulîs viginti co-
lonia, unum peditem pixidarium, colonorum sumpttbus secum adduoere te*
neantur.
§ 3. Ne<pic f](iisquam l'ngarus pusscssinnatns . sul) hac cxpeditiouc,
usque ad ilUus exitum , externa pecunia audeat pusilive militare.
% 4. Modus autem, super hac, in expeditionem proTectione is servetur;

qui in Articulis Tyrnav icnsibus, Conventus Anni Hilillesimi, Quingentesimi,
Quadragesimi quinii cclehrati. super hac rc clare est expressus.
§ 5. Ad quos (piidcm Articuios Ordines, ac Status Rr-^ni sese in hac

,
parte omnino refcrunt, cosquc ratos habcnt, tanquam praesentibus Ariiculib

de verbo ad verbum insertos.
g 6. £0 exccpto quod ex proventibus decimarum eorum Praelatorum

;
PraqMSÎtorumt Abbatum, vd Capitulorura quorum reditus per Turcas magna ,
Digitized by Google
ex parte dissipati sunt, vel occupatt; ex sîngults centuiii fiorenis, non quin-
que equiteSt prout in praedicto Conventu fuemt ooncluaum; aed duo tantum-
modo, per cosdem dccimas percipiiint, CX carundcm dc-
Hcricsiasticos
(jii! ,
cimarum pruventibus, in praedicta ex|>ediiionc alantur.

^ 7. Utque ex sin^lis Capitulis, non tot persoiiae, sicuti aiUea erat
decretum; sed uous tantom Idoneus, et ad docendum, Sacraqueadministranda,
quo fieri poterit aptior reliquoruin domi nianentium sumptîbus expediatur.
: ,
§ . Iu quod Capitula diliora, in his adjnvffnt p.Tuperiora.
4J 9, Similiter ctiam co exceptu; quod conimiines l'iebani, Rectoresque

altarium, quibus tune onustmpositum erat, ut siaguli decern ex is ununi equitem
in expedidonem sub sumptibus dimitterent; ab eo onere nune sunt absolui.
Su&sidium trium florenarum, offertur.
A r t i c u 1 u s 4.
Decrcvcrunt prarterea ; ut tum pro înstruenda navali classe , turn veto

aliis neccssitatibus futurae expeditloni'; ; ex sin^îilis eoriim colonis integrae
sessionis, praesenti anno, duobus terminis, tres floreni Ungariei iMajestati
Suae eontribuantur: Viddîcet dimtdia pars ad festum Beati Georgii proxime
ftituri: Altera dimidîa pars, ad festum Beati Lucae subsequentis.
§ I. Ea tamcn interjccta conditione; ut coloni nusquam loconim ullo ,
onere, sive pccuiiiaria solutionc opprimantur, hoc est; ne ad inuniriones ar-

cium vei alterius ioci , neve ad insurrectionem ,
praeter Conventus Constitu-
tionem, vel opera, cum penonis, juramentisque ipsorum praestanda, aut
milites intemos, et externos inter se alendos, aut id genus alia permulta»
quibus hactenus npprc'îsi sunt, cujusquatn jussu compellantur,
i 2. Kt quia propter celeritatem ad exactioncm prioris termini dicae,,
juxta supcrioris anni connunieratiunein ^ sccundi vero per novam postea con-
numerationem fieri debere Majestati suae placnit: Propterea statutum est: Ut
in exactione ejusdem primi sub^dti, is modiis obscrvetur:
'
't vidclicct statim post rcdilutn nuncionim sirvûlornm Comit-
tuum, praesenti Conventu, in singulo quoque Comitatu , Congrcgatio quam
citissinie ceiebrcLur, ibiquc publicetur, ul ad decimam quintum diem ejusdem
Congregationis cujusvis Comîtatns, dlca, îpsa primi termini de omnium Sta-
tuum, et Ordinum bonis, ad mamis l'crcc|>torum Kegiae Majestatis (qui ad
sinL;vit<>s Comilatus: cx Camera Suau Mai' staiis mitti debebfint) per jiiHiccs
oppidurum, el villarum, plcne, ct situ: dcfcciu importri, et administrri debcat.
g 4. Et in eadcm prima Cungrcgatiuiic literae Bîrsagîales ad manus ,
Vice-Comitum in stngulis Comitatibus extradentur; ut mox eUpso suo dedmo

quinto die, ViceComites praemissam contributionem de illonim bonis, qui ad
eum diem non solvissent; per onera ronsufta evi^pre. et ad manns PcrcC-
ptorum administrri facere, sub pocna amissionis ollîciorum, ct solutionis duplî,
teneantur.
§ 5. Quia vero a superîoris anni connumeratione, tum propter liber-

8d4
tatem in plerisqtie locis expletam; turn «tiam aliter, augmentum, vd eliam

defed» ÎB boi^ quoruRicunque coiitîiig«re potent: Ne igitur hi, qui aucti.
sunt, îmmunes sînt, a sulutione; et econtra qui sunt imminuti, ne compel-
lantur ad solutionem : Statutum est ; ut pro cognoscenda veritate, Perceptores,
si voluerint, a Judicîbus ipsis, tam de augmento, quam, de defectu, jura-
mentum exîgcre poaMmt: et secundam id, dîca enotâtur.
§ 6. Quodsi Perceptores ipsi , altquibus in locis juramentum Judicum
acceptare nollent ; libenim sit eis ad faciem talium lororum exire , et oculata
iide revidere, ac debitam contributionem secundum augmentum, vel dtminu-
timem engcre.
% 7. Secundae autem partis, oontrilnitioab dblatae, oonnumeratio fiat
per ]^catoris Ri^M siimliter de intcgris sessionibus, secundum modum, et

oidînem în novîssimo Conventu, tam de lihertinis, quam aîils descriptiim.
§ 8. Et tandem facta connumeratione, is idem modus exactionis ob-

servetur, qui hic superiiis de primi termini subddto est descrîptas.
Im dma$ stfumtes singuios «tum, suSstt&um mnittr, tt Jimidii fiMrtm offaiur.
Articulus 5.
Quia vcro in proximunt triennium, Majestas Regia ccrtuin subsidium

in praesentt Conventu decerni voluerit; fideles Ordines, ac Status, duobus
subseqtientibos annis, in sîngulum quemque annum, singulos florenos cum di-
midio ,
Majcstati Suae ad necessitatem Regni emergendam sese daturos offie-
runt, modo supradicto.
§ I. Nisi forte expeditio hoc atinu incepta, coiuinuanda foret, vel alia
contiagant; ob quae, subsidium ipsum inunînui, vd au^ri necessario opor

tere vtderetur»
Damfta dtiuceps Rcgnicolii nt iu/«ratUur a mililibusi Rcx provideat.
Articulus 6.
Sopplicant praeierea Qnfines, ac Status Ri^ni Majestatî Suae; ut cum

hactenus a militibu»* tam Ungaris, quam externis, stipendie Suae Majestatis
militantibus ,
g^ravissima damna, ct injurias, plcnscjuc in lods, turn ipsi, turn
eonim colonl perpessi sint , adeo , ut ne Praelati quidcni ,
Ecclesiasticacquc
personae, vel Nobiles, quibusdam in locis, domi suae tuti e&sc putucrint:
§ I. Dignetor Majesta» R«â, certum jam tandem constitnere ordi-

nem, ct modum ut haec imposterum penitus cessent.
Arluuli de RciigwHc confccli, ao omnibus ohscrvcnlur.
Articulus 7.
Quod autem ad niôtium ReligMoia attinet, ad quam Sacra Majestas

Regia fiiMessuosclementerhortata est, Status, et Ordines breviler respondent;

§ I. Fuîase in duobus proximis Coavemibus, ex admonilitme liniîlitar
Snae Majestatts, satis in an re tnctatum, et conclusum, tum pro rite «xer*

cendo offîcio Praelatorum : et alionim Ecclesiastîcorum hominum ; tum etiam
pro obedientia, quae ipsis Kcclesiasticis ab hotnînibus saecularibus debetur.
,
Super qua ejusmcxli conclusione extare Ajticulos confectos , in quibus Articulis

;
OrdtneS et Stattis Regnî, sine augment», vd diminutione ulla, nune quoque

penntunt
i; 2. Restare igitiir tantiimmodo; nt Sua Majestas Articulos ipsos, ab
utroque Ordine, tam Ecciesiastico ,
qitam Saeculari , observri ciiret Kt, si
altera pars obediens non esset, vel aliquis hus Articulos noo observaret; Ma-
jestM Sun tecundum preefatos Ardcutoe tn eos procedat
Co/onorum migratio, in priori stalu relicta.
Articulus 8.
De colonorum transmigratione tametsi Status, et Ordine» regnî « ex

pia , pnlernaqiie Regiae Majestatis aJmonitione , satis inter se multa tractarunt
conubanturqiie omnino, permissa colonis mij^randi facultate , hac iii re tiuoque,
cum Deum Optimum Maximum sibi reddere placatiorem : tum vero Sacrae
Regiae Majestati; ut cupiunt, in omnibns morem gerere.
§ I. Verum instane, ac prae foribus existente expeditione , atque înde
exactione , sulisidii oblati ,
v d collectione militum , secundiim niimerum colo-
norum; nullam moram admittente Visum est ob eam causaiu, in praesentia,
:
sine magna contusione, nîhil ea in re posse decerni.

§ 3. Sed reticto negotio ipso, in eo, in quo nune est, sttu, post
quam Divina ope, nb expeditione incolumes ledire licebît; tum în primo Con
ventu, migrationem ipsam colonis liberam permittere ordine, et modo ad ,
hoc excogitato, atque adhibito; qui melior, et secuudum Deum, ejusque ju-
stitiam adhiberi posse vîdebîtur.
Poena NoSiiis, qui sint licmtia CapiUuui^ vei Domini st$i, dt b*Uo atrii.
Articulus 9.
Quod vcro ad modum, et ordinem Ûtinet, quem Majestas Regia,

super puniendis bis servlt«>ribu8, aut militibus, qut sine Capîtanei, vd eorom
Domini licenia abierint, constitui oportere expoauit:
I Statuttim est; ut qnod ad eosattinet, qui juxta praemissam Con-
stitutlonem, in expediti<jnem sui sumptibus convenire debcnt: Si Nobilis
aîiqiiis in exerdtu deesse fuerit poenam
compertus; in capitis, ootamque in-
fidditatis Jncurret, ut in preefato Conventu Tymavienn liient eonclusnni:
I 2. Sin autem ignobilis, ac proinde ab aiio conductus; teneatur îs,
qui eum addoxerat, alium statim conducere loco illius : Aut si non inveflîret;
Capitaneo suo reierat, ut is alterum substituat sumptibus supra dicti.
§ 3. Quodsi nee dpîtaneus quidem învem'ret; tum is, qui alterum

nibfltituere debet, terminum competentem juxta Joci distamiain a Capitaneo
696
eodem suo petat ad altenim conducendum. Quo termiiio exacto, si non fa-
oeret ;
cUiplum stipendium ejus, qiii discessit, Capitaneo suo peraolvat; ut is
tandem duplo stipendio aliiini inveniaf, et alat peciini;i prnpdiVti ,

(]iti alteriim
siibstituere debtierat Donec alter loco : fugitivi per Dominum suuin staluatur.
Mitiiest txsotvaidi modtts, ei tempMS.
A r t i r II 1 II s lo.
De militibiis autem ,
({iii coiulnciintiir in singulos incii'îC'^ , statutiim est
! 1 . 1 'i inilites hiijtismocli , initio scmpcr tncnsis siuirii stipciviliiim ac-
cipiant: Kl i nisi aliter facla cum eis fuerit coavcntio) expleto metise , si ilUco
ad alterum meiiBem imn solvaotur; ultra octo dies non teneantur expectare.
% 2. Qiiibus octo diebus exactis, «i $ttp«ttdium totius mensis oon ac-
cipiant ; liceat eis, salvi) honore , cum |>frsona, et rebus siiîs a Domino siio
discedere: Teneaturqiie nihilominus Dominus ejus, de servitio octo dicrum
supradîctorom , ei satisfacere.
§ 3- Q»>> ^ iion faceret, aut eum non dimîtteret; possît U ad suum

Capiuiieum recurrere, et iile ex rebus, vei stipendie Domini sui, saiisfactio-
nem illam octo diernm ei impendi curet (îiimqiip ab efus servitio absolv al ;
§ 4. Talis autem servitor , vel literas ab eodem Capitaneo suo accipiat
super hac libera abeundi sibi pemiissa facultate; vel duos, tresve mtlitarcs
vîros, coram eodem Capitaneo, ejus rei testes adhibeat, atque îta tandem
cui maluerit alteri, ibidem. turn in exerciii servire possît.
§ 5. Quodsi fortf ibi Domtmmi non inveniret , a qu(» recîpcretur; ad

Generalem Capitaneum recurrat, i'er «jiiem, vel conducatur ad stipendia Reglae
Majestatis- vel datis ei literis, libere ab ex«rdtu djmîtiatur.
% 6. Milites autem, qui stipendîo Regiae Majestatis conducti forent;

sive in arcibiis finitimis, sive in exercitu secundum quod a Sua Majestate :
vel «ins Capitaneis , cnm eis facta fiierit conventio stipendii ; solutionetn ex-
pectare debeant; nec ab arcibus, vel castris, possint discetlerc.
StrvUorum eondmtertm amtuum sAlartum.
Art i c « I u s II.
De liis autem 'scrx itoribii"; , nfficiaiil)us , castcllanis , ac militilius ,

(]\iî
annuu salario, pro cujusque arbitrio conducti, vel conducendi sunt, ea est
ratio constituta
§ I. Ut quilibet ante finem anni, quo amplius aervîre ndit, teneatur

ad minus per unum mensem renunciare servitutem Dofflino suo; et ab eo
accepta sua soluiona frcdclita ])riiis videliret ratione, per eos, quî oilîcia
aliqua administrarunt )
quo malit, possit abire.
§ 2. Eo excepto; quod si forte contingat iJominos eorum in expedi-

tîone esse, vel aliqua publica functbhe; aut extra Regnum în servit» Râe
Majestatis, et Regni vel sî arx, in qua tates aliqui Castdiani sint, obsessa,
^ Kj . d by Google
vel in manifesta, certaqiie expectatione obsidionrs esset ; teneantiir hi omnes,
etiam iiltra anni spatium persistere in servitio incepto; Donec vel expeditio,
vel negotia illa Dominurum siiurum, aut arcis obsidio Anita esset.
g 3. Atque îta tandem; de hoc quoque spatio, quo ultra atuium ser-
vivit, pro rata stipendii iecum «oascituti parte» a Domino suo «olutioiieni ac-
cipîat, et dimittatur.
PoenA stifauiiariantm^ st ai txtreiht snbirakmiinm: tt^ quod Aae

CtHstitmtimus de txtrtitMatimu i ttiam de parliettiari txptditiatu tenstiMae
iMUiligmUnr.
Artîculus t2.
Si quis autem accepto stipendio, dam se ab exercitu subtraheret, sive

Nobilîs sive ignobilis; capitis poenam luat.
% I. Supradictae autem Constitutiones onines» de oiKdalibus, servito-

ribus, ac militibus, modo praemisio foctae; non soium in generai, aed etiam
in particulari expeditione, adeoque omni tempore observri debeani.
EqmUum, et pediium, soiutioms, et sHptmâii quatUiias.
Articulus 13.
Statutum est etiam ut equîtibus, qui in singulos menses conducuntur,

;
et annimm salariiim non habent tre«^ rantum floreni et vijjinti denaiii: Pe-
; .
ditibus vero , duo floreni Ungariei, in sing-ulos menses numerarentnr.

§ I. Cum his autem, qui annuo solario conducatur, liccat quidem uni-
cuique, ut potest, de salario convenire: Sed cum hi in expeditionem condu-

cuntur ; in singulos equites pro pecunia menstrua duos tantum florenos aedptant. ,
l'icluaiium, ad txertilum convtJiendorum ordo,
Articulu» 14.
\nsum est etiam, observri debere ordinem illum, qui semper conve-
hendis ad exercitum victualibns ex omnibus Regni partibus fuerat in prae-
, ,
fato Tyrnaviensi Convenii ronstitntiis ; et limitatîonfni insiipcr de omiiibtis

victualibus fieri oportere, ut neque militibus commcatus desint, <!t paupercs
coloni non opprimantur
§ I. Ad quorum quidem damna avertenda, quae in progresso exercttus
quotîdie pati consuevenint , itn est oonstitutum; ut in qiiocunque oppido, aut
pago gentcs hospitare contiy;erit; prinîsqimm inde disccdatur, Capitaneiis Ju-
dicem, et juratos ad se accersitos interrogcl, num quid ibt damni a quopiam
sit illatum ? Ac , si ()uid compererit ; mox per cum ,
qui intuUt resarcîtl curet.
§ 9. Quodsi id solvendo non esset; turn ex rebus, aut bonis iilius,

tbidcm exbtentîbus, illico Capitaneus satis'i' rl urrt Sin autem itla forte non
suflicerent; ex stipendie tandem militis iUius, colono damnum suum remittat,
37>399- ttocBineaie. Vul. li. bine* 4. 88

698
^ 3. Qui si negligeret ; aut sibi , retentum illud stîpendium ,

usurparet;
vel milttum depraedationi conniverct, aut consentire deprehenderetur: per Su-
preiiium Regni Capitaneum capiatur, tamdiuque habeatur in viaculis, donec
duplutn 9btî damni persolvent.
§ 4. St vero milttes hujusmodi, tam Majcstatis Regiae, quam Domi-
nonim Praelatorum , ct Baronum, aliorumque Statiium stipendiis militantes
(]uacun(|iic de causa , iii procjressii , vel descensu exercitus , vel ex stationibiis
ds designatis praedas taccreiu, et colonis damna inferrent, et ea, per prae-
fatos Capitaneos modo

praemisso non rectîficarentur; contra tales; et eonim
etiani Duminos, quoriim nornine ea patrantur pru talibus violentiis, jure agi ;
possit: Et judicia haec continue everreantiir I'.t lii ,

qni ri°l '-omperti fuerint;
poena capitis plectantur : Kt ex bonis eurundetn , danina refundantur ;
reliqua
ad coruin baeredes desolvantur,
O^t/Mti, skn Prat/uii. milth'ius Uttgaris praefitÎMUur Ungtai:

et nen extentae naiionis homines,
Articulus 15.
Ut vero praemissa haec oînnia, rectius curari, ac perfici possint, visnm

est ordinibus, ac Statibus Regni summe necessarium; libertatibus praeserttm
ipsorum ita exbtentibus, et ita etiam supplîcant Sacrae Râe hifajestatt:
§ 1. Ut (icnerales Ca|iitaiici, post cjns Maiestatem, vel Sercntssimum

«itis I*"i!iutn , aut !îi .
qui in co Umc sunt oltîcio, vel si illi , alierve illoriun
aegriludine, aut alia raiune iinpedirentur ,

quu minuH suo officio fungi posseitt
alîî natione Ungari ad id muneris apti, per Snam Majestatem în expeditione
pnwfidantur Ungaris.
§ 2. Ut quaecunquc^ exequenda contigerint, ex mandato Suae
statis, vel Serenissimi cjus Filii primum deinde etiam ex consilio, mutuaque ;
intelligencia caeterorum Capitaneorum, quos Majestas Sua secum in exercitu
habiierît; per Ungaros Capitaneos, non per exiernos eb committantur.

^ 3. Quodsi exercitum fortassis aliqua ratione dividî contlngct; etiam
in tali casu, l 'n^raris similitcr Capitanctis Gcneralis TnoânK praeficiatur qui ,
modo praemisso, pari consilio, et authoritate, quoad Ungaros, cum extemo

Locumtenente, vel Generale Suae Majestatis procedat.
Jionornm octupatotum ratio.
Articulus 16.
Cum autem divina jarn tandem l)tMiignitate, atque opera Sacrae Re-
giae Majestatis, Status, et (Jrdincs Regni, antehac per multos annos in di-
versas factiones diatracti, ad unionem, concordiamque redierint; jamque in id

summa ope incumbendum esse videatur, ut reconciliai Deo Optîmo Maximo,
ipsam uniooem, animonimque consensum confirmare, et in dies magb robo-
rare inter se posnnt; ac proînde omnes odii, ac sîmultatis fomites e medio

sunt lolkndi : Qui quidem ex retentioae imprimjs r«i alienae oriri , ortique
incendiuin plerumque prere solent
§ Visum est ob has causas Ordinibus ac Statibus Regni ut quod
I . , ;
de restitutionc bononim alienonim per haec disturbiorum tempora violenter

,
occupatoruiii aut per unum, vel aiterum Regem propter adhaesion«m cuipiam ,
coNatorum, in primo Conventu Novnofiensi conclusul» fuerat: et in sequen*

tibus edam Conventibus oonlîniuituiii idem nune in Transylvania quoque, et
;
reliquis Rei^'ni partifuis, quae minc recens ad obetlientiani Re^îae Maiestatis

accesscniiu , inio quoque Regni partîbus, si qiiae bona hii-
ctiaiii in reliquis
jusniodi nondiim tssent remissa, vel si quae denuo forent occupala, obst:r-
vetur, hoc est; tit bona omnia hujusmodi, per eos, qui ea tenent, his, a
quîbus oocupata sunt. haeredibusque eorum ad quos legitime specCant, sub ,
pofna notae inAdelitatis ^ in praelatis superioribus Conventibus expressa, re-

stituantur.
§ 2. Eique rd terminus praefixus est, in reliquis quidem Regni par-

tîbus; festum Divi Georgîi proxime futurum: In Transylvania vero, quîntus
decimus dies , ab eo Conventu , qui ibîdem in Transylvania hinc proxime oe-
brabitur.
§ 3. Et, si quid id facere, ac huic ConsUtutioni prere negligerent;

in caeteris qiâdem Kcgni partilûs per Capitaneoe Stqwemos: In Transylvania
vero, per Waywodam: In Sclavonia per Banum: Et in Comitatibus Ri^l
înferioribus ;
per Comitem Temcsipnscm exectitio siipfr hîs fiat,
i; Imn Ptiam per Comitt:s, <:i Virc Comites, in quilnisr iinqiie Co-
mitatibus Regni inferioribus; pruut in praedictis Conventibus clarius est ex-
pressum.
Fassumes coactae, raticne bonorum facfae, irritae sini,
Articulus 17.
Itctit statutum est-, quod fassiones coactae, per quoscunque rationc

bunorum propter adhaesionem donatorum, vel aliter sub his disturbiis vio-
lenter occupatorum, pro diberatione partis bonorum suorum, de lelîqua parte,
vd aliter factae ; irritae sint
§ I. Kt de his, juridica rttvisio fieri possit.
§ 2. £t etiam qui fortassis ia recuperatinnc taiium bunorum suorum

aliquam summam solverint; pro ea, jure agere possint.
jfoHrisHsis Heclesiae pfwetUms, restitnatU.
A r l i c u t us 18.
Suppiicant autem Ordines, et Status Rtîgni, Sacrae Rcgiae Majcstati;

ut quemadmodum clementer obtulit, proventus Episcopatus Jauriensis, olim
ad graves necessitates Regni quibusvis iascriptos (quantum pro rerum, et ne*
oeasitatum magnitodinem licuerit) demeater eliberare, etEcdesiae restituere:
§ I. De bonis vero Dominorum, aut Nobitium, quae a certo terapore
ÎD manas Suae Majestatts devenerunt, et nuac habentur; intra amti spatîiini
clcmenter statuerc, et eos, ad qiios bona ipsa spectant, vel honis aeqiiiva-
lentibus, vel peciinia contt-ntfis re<Idere , vel ips.i eh bona rcstitiK^re di^netur.
§ 2. Ue
autcm bonis Domini Andreae de liiithor» et alioruni litis
illis
oonaortiutn quae ex inscriptioiie Suae Majestatis apud Dominum Lucam StA-

,
kely, et Petrum Erdoedi habentur; Majcstas Sua, prout in tractatu se luper

illis esse significavit , tractatos ipsos perficere , et booa ipsa primo quoque
tempore eliberare, et restitui (acere dignetur.
/KjurtM, inter unius p«rti$, ti ttUtrius suMUos tUatat, otUvmii trmUuiimr,
Articulus 19.
Quoniam autem pemulta. adcoquc innumcrabilia damna, et incommoda,

cx violentiis , iitfro ,
citroqur illalis , factiosis lemporibiis praeteritis contlgc-
runt ;
quae si judicentur secunduin leges Regni ,
tnagnos tumultus , et discor-
dianim, atque odti semma sînt paritura:
§ t. igitur: quod omnes violentiae, damna, neces, in-

Statutnm est
juriae, et alia hujusmodi matorum genera, quae proxiinis temporibus, usque
ad obitum Serenissimi quondam Joannis Regis, per subditos unius, contra
subditos alterius pariis ptrata sunt; tanquam ea jure belii contigissent con- ,
sopita sint penitus, et abolita, ac în omne tempu» extincta: Nec earum ra-
tione quisqvam, jure, vel &cto« advenn» alterum quempîam agere posiit.
§ 2. De his vero, qui vivente quondam eodem Joanne Rege, per
unius, et ejusdem Regis subditos, contra sese invicem; et praclerea, quae
post mortem ejusdem joanni!» Regis, per quoscunque Regnicoias generaliter
ptrata sunt; liceat unicuique contra alterum, pro suo jure procedere.
DoiuUunus utriusqne Primipis. jiish tiîu!o faciae, «t ligUimi

apprektnsae; ia suo vigere pcr»uiH€a$U.
Articulus 20.
Quoniatn auleni supcr donatioiiibus bononnn, aut juriuni possciisiuua-

riorum, per Sacram Regtam Majestatem, tam de bonis sclKcet praefatî quondam
Joannis Reîs haercdiiariîs, quam etiam alients , et econtra, per eundem Joanneni
RciêiTi niiMs factis, dixersac controversiae suboriri posse videbantur, quae
uuioneni praesentcm facile disrumpercnt :
§ Visum est Ordinibus, ac Statilnis Kegui lU statuerc, ut dona-

I.
tiones omnes, quae per Maj<statem ejus, aliqui quovis justo titulo (excâ
videlicet defectione, sive adhacsione Joanni Regni (acta) de quibusvis bonis
fartae sunt: f]norum scilicet liononun doir'"' -i donalarius ,
legitimo processu,
vel per legitimam concordiam apprehendii, et leaei; in suo vigore permaneant:
Nou obstante quod ea bona per Regem Joanncm akeri alicui donata fuissent.
§ 3. Et contra quae donationes per Joannem Regem datae sunt, justo
Digitized by Google
titulo , ct .iliiftr, qiiam per adhaesionem ad Regiani Majestateni ; in suo vigore
similitcr permaneant :
Nnn obsunte, quod eadem bona per Regiam Maj«sta-
tem alteri fuissent cullata.
g 3« De quibu» etiam Joannis Kegis donationibu»; possînt, qui voloe-

rint, confirmatiiMiem impetnure a Regia Majestate.
DontUiOHts utriusque Reîs, jtisti lituli , UfUtaniu upprcluusaei

itt quibiis Comitatihus robur Itabeaul r
Articulus 21.
Sttper donatiombus vero per altenim Regem cuiv», praemtsso legttimo

titulo factis, quarum vigore donatarii dominium talmm bonorum assequi noi)
potuisscnt , sed adhuc penderent , conclusum est
§ 1. Ut donationes Joannis Regis, super bonis in partibus Transil-
vanbe, et Comitatibus; Bihariensi, Orodienri, Chongradienai, Oianadîensi,
Zarnd, Bekes, Torontaliensi Themedensi, Szdinak exierioris, et Swerinyi-
,
ensi, hahitis, defectu scminis , aut alic titulo Icgitimo , et a Divis Regibus
ohfervato, emanatac, ac dcbilo temjjurc, per Icjîtimani stationem execritae
non obstante donatione Kegiae Majeslaiis, supcr taiibus bonis in eisdetn locis
facta, robur habeant; et earum vigore sui modis recuperri queant, pereos,
quorutn interes t.
2. In r( Ii<iiiis vero omnibiis t omilatibiis, ct partibus Reyni t îgariac,
donationes Rejîae Majestatis Icgitimo titulo tactac , non olistaiitc cjuavis Joannis
Regis donatione- suum habeant vigorem, et per eos, quoruni interest, reai-
penri possit luis modis.
yoauuis Rcgis propria bona.
Articulus 32.
Siniilitcr ctiam dc bonib (juondam Joannis Kegis propriii, et hacredi-

tariis statutum est:
§ I. Ut quicttoque penes donationem unius, vel atterius Ixegis, per
It-fîtiniam HtatiitioncTD . in pacifico dominto eit aliquorum Joannis Rîs pro*
priorum bonorum; in illis perntaneat.
§ 2. Cotttentiones autem, si qtiae ratîone bnjusinodi aliquorym bono*
rum, inter donatarios quoicunque, quoquo modo suboriri possent; Majcstas
Sua supcrinde in |>roxirae fîituro Conventu demenler se ddiberaturam obtulit, ,
quid sit Taciendum?
Domihnes Rtginat /saieUat, et tjus fiUi, ac afiarut»; irritat sitU.
A rt i c u 1 u s 23.
Quia vero ab <»l»itu (|iiondam joannis Regis , nullus in Regno Ungariac

vel partibus illi sujectis, praeier Serenissimam MajesUtem Rîam, legitimus
Rex fuit; cui vidclicet, authuritas donandi bona, vel ulla jura possessionaria
quovis titulo ad Coronain ab antiquo pertinentia, aut devoluta, esse putuisset
§ !. Statutum est; ut donationes omnes, quae nomine Serenesimae
Rcginae faabellae, vel ejus fiUi, vel Episcopi quondam Varadîensis, vel Petri
Perrnvith , am altetîus cuiiisquam, super bonis ad Coronam pertinentibus , vlI
devolutis, av.i etiain super aiienis bonis, quuvis pacto, aut titulo etnanaiaei
nuilius sinc vigoris.
§ 3. Niai illae, jain per Regîae Majestatis Commissartos» proximo anno

ad TransylvaDÎam, cum pleno {ut didtur) mandato ddegatos; vel aliter per
cjus Majestatem fuissent confirmatae , vel imposterum confirmarentur: Salvis
tanien (ut moris, et juris est) juribus alienis.
§ 3. Venditiones autem, et emptiones bonorum, in praedictis locis,

ab obitu îpnus Joanois Regis, coram Capitulis, vd aliis personis authentîds,
juxta conauetudîoem , et Iês Regnî, legitime (âctae; sttis modîs tu vîgore
permaoeant.
§ 4. Judicia autem per praefatum Episcopum Varadieosem, si quac
per Juridicos processus finem sortka sunt ; maneant m suo vîgore : Ita tamen
ut si qii in hujusmodi causis decisis înjuriam sibi illatam putarent; novum
judtcium in illis impetiwe, et eas virtute novi judici resuscitare possint; non
obstante, qiiod ibi qnnque novuin judicium obtentum, et qer illud causae
decisae torent, perpetuumque sit silentium iinpo&iluni.
§ 5. Iu tamen; ut haee alterius tiovî judicii petendt eoostttutîo, Ge-

nerali Oecreto; de novo judicio semel tantum concedendo, non deroget în
aliis causis coram sui judidbus Ordinariis vertendîs et adjudicand».
§ 6. Illae vero caiisaL-, quae indecisae mansissent; in eodem in quo ,
sunt, sttu reassumi, et illis jure procedi possit, coram Judicibus sui Ordinariis.
Pa/aJitUf ctealo , univcrsae causae, cttam veteris ; alt ier iêro
soliiat tantum judicentur,
A r t i c u 1 u s 24.
Cum autem nullac soleant esse constitutiones publicae, adeoque frustra

fiant; nîsî pustmodum observentur, et niî in eormii transjojressores jure mc- ,
diante animadvertatur Et alioquin etiain nullum lempus justiia vacuum, opor-

:
tere esse videatur:
§ 1. Statutum est propterea; ut creato Palatitio» universae causae,

non solum videlicet de qui!»!. fnit conclusum; sed veteres etiam, aique ante
obitum Serenissimi quondam Ludovici Regis piae memoriae; Octavalibus sui
antiquis termini^ judicentur.
§ 3. Quodd forte Majestati Regiae in praesentia Palatinum pronunciare

non placeat; nihilominus reliqtiae causae omnes, secundnm priores, et prae-
sentem Constitutionem , a primo videlicet Conventu Novizoliensi , ad hune
usque diem factas: modis , ac terminis, in etsdem Conventibus, eorumque
Articulis, expressis judicentur.
Digitized by Google
EtelisîtisHc judicia (praeterquam tempore belii) (onihmo fi«ntt Bt in»Oc«(a
brachio Regali^ txiCMtioui tmandentur,
A r ti c u 1 u s 35.
Judicia etiam Ecciesiastica ,

processusque per censuras per judices Ec>
deaiasticos lieri: mvocatoqite auxilio brachii saecularis, ad cffectum perdud,
continue debeant; modo, et ordine super his ab aniiquo observate:
I . Itn tnmf n ; iit (jiio temporr; âccularia Judicia propter belia ce-
lebrri nou possunt: etiain Eccicsiastica jura sileant
yuduia de rapims, tt vMeKtHs; ttiam t» bdh fimtU,
A r t i c u 1 u s 26.
Praeterea, <juia sacciilaria iulicia modo praemisso celebranda, propter

instantein expeditioneni , inchoari lorte nune non pocerunt ; ne per intermissio-
nem omnîum judidorom, multa malonini genera cofniinttantur« statutum est:
§ I. Ut latrodoîa, vîolendae, oocupationesque bonoruro« cumquinque
casîbus, a die creationis moderni Domini Locumtenentis patratae, per Regiam
Majestatein , vel pracfattiin Dominum Locumteni ntem, Judicesque Regni Or-
dinarios secum existentes, tam usqiie ad e.xpediticmem, quam in ipsa ctiam
expeditiooe contîauentur.
§ 2. Tnumnbsionea vero; exnunc« atque omni tempore judicentur.
^ 3. Judicia vero Locumtenentis, dîe dedmo quintO« a festo I)ivi
Georgii indioentur, et semper continuentur.
CoHtoi eontiHu* Jttdtwtiur, tt exeeuHoni dematuUniitr.
Art î c ti I u s 27.
Statutiim ct ctiam; Ut si qtii bona aliena, juxta Constitutiones prae-

senli<;, Conventuum, usque ad terminum superius deciaratum
vel praeteritorum
non remitterent ;
Way voda , Banus, aut Comes The-
Supremique Capitanei ,
mcsiensis, vel ipsi Comitea, aut Vice-Gimites Comttatuum, progressua, exe-

cutionestûe super his conslîtutas, ob aliquos respcctus facere negligerent :
§ I. Tales caii'îae siniiliter continue per Regiam Majestatem, vel per

Duminuni Locumtenentctn cum Judicibus Regni Urdinariis, in Sede Judiciaria
,
Regiae Majestatis continue judicari; et executioni postmodum mandari possint,

Cdntraidictione» înbibitîone, et repuldone non obstante.
Caiisat i'iduarum.
Ar1 1 c u I u s 28.
Causae etiam viduarum, et aliorum; ratione dotîs, ac renim parapher-

nalium motae, vd movendae, modo praemisso continue judicentur in judidis
Locumtenentiae.
Deeitnat, guomado armdtntur
Art i c II i u s 29.
Deeimas, inferioribus Comitatibus ,

qui nune ad obedientiam Râe
Majestatîs aoceasenint, eodem modo, atque arendri oportere ttatntum
oidiiie
eU; qui su|>er hujusmodi arendatione, in Superiori Conventu PowmieMi fiierat
oonstitiitus . et in Articulis eis ConveiUiis extat expressiis.
§ 1. In iransylvania autem, juxta veterem ejus iVovinciae consuelu-

dinem, arendatîo earundem dedmaniiii liat.
Mamias Rtgia, veterts Hitrtaies, nc privihgia Rtgniffi/anm ohtrvttr*

digneittr.
Art i cu 1 II s 50.
Cactcrum, cum Sacra Kegia Majestas, suppiicantibus identidem fide-
lîbus OrdinibitB, acStatibm Regni, ut vereres libertatea , ac privilegia ipsonim

dementer observare dignaretur, în soperioribus Conventibus benigne a aii-
qunties responderit ; sesf siipplicanlionibiis suorum fidcliuni in en re clemciitem

essc habiturain rationein . uIm RcLjiuim hoc simm alii|iianc]o in unionem rediret
§ 1. Postquain Divina clementia ^quod jam dudum Majestas Sua, pa-
riter atque ejus iîddes, sumrais semper votis exoptarunt) unto, et concordia
inter ipsos est tandem consecnta; nec quisquam est ex Ui^farn, qui Kfoje-
Statem Suam pro Regê et Princijie suo legitimo non agnoscat
, :
§ 2. Statutuin est; Majestate .ua ad novissimam eonindtrn Statuum

supplicationem id aonuente^ ut universae libertates oînniiitn Ordinum, ac Sta-
tuum Regni sui Ungariae, et parttum ilii sutdectarum, tam sdifeet tn his,
quae ad Consilium, quaeque ad Cancdlarjami etSigillum Ungaricum* etuni-
versarum expeditionuin ,
proventuumf|ue Ungaricorum adininistrationem per
tinent ;
quam etiam super Magîstratibus , Tricesimis ,
caeterisque ofhciis in Kegno
Ungariae conservandts: Praeterea bonîs, ac juribus possessionariis, nec non
Pradaturis, aliîsque Ecdesiasticîs benefidis, lods etiam depositionum mercium^
pro Liberb, ac Montan» Gvitatibus, mercîmoniisqoet tam per intemos, quam
pxtfrnos, cxercendis, omnium denîque immunitatum veterum genere tuendo
clementer a Sua Majestate imposterum conscrvenlur et per eandem conservri ;
ab aliis, quorum Interest, corenttir.

§ 3. Et quia tam repente Majestas Sua certos Praefectos, et Castel-
lanos arcium, in manibus Soae IKbjestatis intra Regn om existendum, qui-
husdani de causis amovere non posse a<?seriiit conteni sunt Status , et
Ordines Regni, ut juxta Siiae Majestatis delitjerationem , Castdiani quideni

ipd externi ad ardum tantummodo custodia m gerant curam.
§ 4. Verum Provisores, et Admtntstratores proventoum; Nobiles ex
Ungaria praeficiantur, per qoos sine vicinoruro damno, vd injuria reditus illi
administrentur.
§ 5. Quodsi contigeret niliiloniinus, per extcrnos quoscunque l'raefectos,
Digitized by GooÎe
vel ofEcialcs, Nobilibus, aut aliis violeniias, damnaque in Regno inferri; tales
non minus, quam indigenae Oflkiales Regîi, in praesentiam Judicum KtgfA
Ordînariorum avocari poMÎnt: Kdemqiie in jus eorumvocatî» oorai» Judicibus
ipsis Regni Ordinariis comparere, et sese defendere teneantur.
§ 6. Ac, si demum rei esse comperti l'uerint; MajeiCas Sua, vigore

Bentedtiae tales per Judic«s tatae, eos, intra, et extra Regnum puniri; et
damnîficatis per eos hominibus, aatisfiari demfinler curabit; utî clemenier ob-
tulit, quando tales in Regno non habeant bona.
Exitnu 0/fieiales, judicUs Regni subjacMnt,
Artieulus 31.
Conteni sunt etiam Status, et Ordines Regni; ut fodinarum , ac mi-

nerarum cultura, per Ufhciales cjus rei peritos, etiamsi externi fuerint, curari
possit
§ I. lidem tamen judicatui, Judicum Regni Odlnarionim , ratione vio-
lentiarum, et damnorum, si quae rniquam inferrent ;
subjaceant, lîmdo, et
ordine in proximo Articulo declarate; et secuodum sententiam Judicum, modo
praeniisso puniantur.
§ 3. Idem autem, de quibusvis etbm Offidatibus in Tricesimis, qm
Dominos, et NoUks, vd alios quoscunque, contra priores Constitutionea
eorumque libertate» vexarent; est observandum,
Afaximilianus, etm pl»$a authoriiaU in Ungari» pirmantirt dig$$*tur.
Artieulus 33.
Cacteruin, queniadmodum Majestas Sua, ad sii]ipIicationes ftdelium siio-
rum , tam prioris quam praesentis Conventus, dementer obtulit ; vel ipsa , vel
Serenisdmus Rex Maxîmilianus, Filius suus cum pleoa autboritate, in Ungaria
majorem temporis partem permanere dignetur.
ArctSt ad AMstriam wîgnoratat, rtdimanh»'.
Artieulus 33.
Praeterea supplicant (Ordines, et Status; ut quemadmodvim Majestas

Sua, cum Provincialibus sui Austriacis tractare proposuit, in negotio resti-
tationis ardum ad Awtriam olim impignoratanim, ac ad Ungariae Rûm
perttnentium ; ita cum {pds tractare dignetur: Ut adventattbus primis Comitiîs
in Ungaria celebrandis, td, quod in ea re, pro justiia fuerit decemendum,
possit tandem decerni.
§ I . De tredccim qucKjue Uppidis , ad Regnum Poloniae inscriptis ,
ct etiam de arce Arva, vel per Majestatem Suam vel per Ungaros aliquos,
,
DMneaic. V«|. IL FvtM 4. 8»

ex consensu Suae Majestatis redimenda; Majestas Sua , ut clementer obtuKtt
cum sui Coasiliariis Ungaris tractare, et coacludere dignetur.
M*fytrum Regm negotia et aiia; in anuUio tU^Manittr.
Ar t i c u l u s 34.
Supplicant edam Ordin», et Status Regat; dignetur Afajestas Sua,

jam tandem in negotio metanim Regni, et aliarum diflTerentiarum , in omnibus
partibus juxta revisionem ,
cîetermination*îmqti« Cnmmis55ariorum , per ejus Mn-
jestatem ab utraque parte ad id deiectorum, ad jMajestatem Suam demum
rejectam; în consQto Ungarorum, et aliorunt, quoram inteiest discuterCf ac
terminare
I. Ut et Majestas Siia , ea cura alîquando liheretur; et omncs dis-
cordiarum cum vicinis fomites tollantur^ mutuaque inter se omues vicini ami-
ciia, et pace vivant.
Tthuia. $ieca, 4i nova tolianhtr,
A rti c u I u s 35
Felonia «?icra, et denuo erfcta, juxta Constituiiones priorum Conven-

tuum, Majestas Regia pcnitus tolii jam tandem jubere dignetur, in omnibus
Regni Comitatibus.
Fodinarum imtmtm^ trtetie.
Articulus 36.
Quod autem ad novarum todinarum erectionem attinet; Regia ejus
Majestas, Decretis Generalibus, et privilegiis Statuum, et Ordinam, quae

super ca re, a Ptaedeoessoribin Majestatis Suae habere dignosconttir; non oon-
travenire, sed tUa observare, uti dementer obtulit, dignetur.
Anrtm, H argaUtm txira Regnum non edtieantur.
Articulus 37.
iVaeterea , cum in codem vetcri Uccreto cxpresse cautum sit ; ne quis

cujuscuoque status, oationis, aut oonditionîs existat, aurum, vel argentum
conflatum, ac non cusum, aut in monetara non redactum, e Rcgno quovis
modo. vel quavis ele rausn possît cduccre, siih poena aniissionis ejusdcm auri,
vel argenti, ac aliarum rerum, atque etiam detentionis personarum hujusmodi

eductorum
§ I. Dignetur Majestas Sua dementer ubique mandare; ne quis sub-
ditus, vel Offidatts suus, aut alius quicunque aurum, aigentumve audeat e
Regno eduoere, ne in poenam Decret! supradictî incurrat
Digitized by Google
Omster funtU ut ComitaUhu : a&fui «ffiâo priomaur,
Articulus 38.
Item Comites in singulis Comitaiibus, juxta vetercm consuctudinem

priorcsque Constitutiones ; coram Comitatu jiiramf^ntum prae^tent:
§ I. Et qui hactenus post tot Consciiutiones jurare contempserunt
ofiido Comitis priventur, et eonim loco alii pradidantur.
§ 2. Quodsi qui coram Regn Majestate juranent; lîteras auper ea re
afTerant ad Comiiatum alioqui in Comilatii (ut prac.niissum est) jurent» et
;
secus non acceptentur ad honores Comitumi sed conferantur honores ip$i, ib,
qui jurarint.
ComUattiMm menir distret^, m mtm €9vpu raUgoKhir,
Articulus 39.
Item, Comitatiium membra, per haec disturbionim tempera dbtracta;

in suum corpus rediganturj sicuti Hevesiensis, Hotitensis, et alii.
NoUks Mf$ms smkmit, /«r PtîUos ut suam diiiatum

rtcepHi iiUriatiâus rtstUumtur.
Articulus 40.
Item. Nobiles iinius sessionis, per quoslibet violentos , liis disturbiis,

in eorum ditiones violenter coinpulsi , suam libertatem restituantur
ia
§ I. Ut illi quoque, bellica atque alia quoque onera publica, pro Regnî
4efeMioDe« instar alionun Nobilium ferre poasinL
Capitula, vel Convmtus , nisi ad minus quinque personas Ecclesiasticas

kadutrint, executiones facere non possint.
Articulus 41.
Statutum est praeterea; ut in Conveotifaus, vd Capîtulis, ttbkttnque

ad manus quinque personae Ecclesiasticae non fuerint; ad executiones exire,
et ea, aliave, quae otTictorum eorum sunt, in negotiis publicis Regni admi-
nistrandis gerere non possint
§ 1. Sed Capitula illa, in ôibos comptures morantur Presbyteri; ubi-
que ad loca pcopinquiora prooedere, in executionemque exire possint; ne
propterea, in executionem justitiae defectus contingat.
Praelaturae , Benejida Ecclesiastica , ut Ojjicta Baronatus, Ungaris conjerantur.
Articulus 42.
Rradaturas, et alta beneficia Ecclesiastica» în Regno vacantia, Soa

709
Itbjestas, uil demcjiter obtuiit, primo quoqoe tempore, Ungari» benetneriti»,

et Eoclesiastkîs conferre dignetur; simtlîter etiam Baronatuum offida.
Malefachrei pubuit puniantur. ,
Articulus 43.
Publici malefactopes, juxta prionim Conventuum publicas Constitutioocs;

in omnibuB Comitatibus perqutri, et puntri possint
Judicia, Cassoviae celebrentur.
Articulus 44.
De' cdebratione judidorum Cassoviae, pro viginti octo Comiutibus

Illajettatî Regîae nominatis Majescas Sua dementer resolutîonem facere dignetur.
;
Noiiles profugi , et alii .

tjui !>t dmitbus suit Iuti non suni;
iH Cii itatc^ recipiantur.
Articulus 45.
Simsltter etiam de mandato dando, ommbus Cvitatibus Suae Maje-

'
Uberis, et Montanis; ut No1m1« profugi, et
statîs» alii, ciui hoc turbulento
temporc in locîs apertis domi iuti esse non possiint ; in Civitatihus ,
hospitiis
competentibus recipiantur; et domos etiam emere possint; sine tanien prae-
jttdîdo Ubertatis Qvitatum.
MmUm ârva, m Hgm oeto UtffUtm aurta vsro, tn vtUor» pri^H end^tnr.
Articulus 46.
Po?;tremo, quod aci monetne novae cusionem attinet; posteaquam Regia

Majestas Ordines, ac Status Regni certiores lacere dignata est, cusionem
novae illius monetae, cujus ligam, et valorem in scriptis eisdem Ordinibus
piDposuit, în eadem liga octo lotonum qua primo cusa est: Monetam etiam
auream, eodem valore, quo prius erat, cudi debere, et tantum commo*
in
dum ipsis âllaturam; ut post haec per omnia Regna et dominia vicina, nio- .
neta Ungarica monetae Germanicae adaequata

, eodem ubique valore cum ,
Germanica, indifferenterque expendi: Unde toti Regno non mediocre cmolu-

mentum sit redundaturum
§ I. Status, et Ordines Regni, ad benignam Suae Majestads admo-
nitionem, juxta superioris Conventus ddiberationem , in hanc novae monetae
ciisionem consenserunt.
§ 2. Nihilominus moneta Ungarica ,

quae hactenus in liga Creflinkiend
cusa est; etiam deinceps semper, UKjuequo durabît in suo vero veteri valore
ubique io Regno Ungariae, sine damno Rq;nicolarum capiatur, et redpiatur.
709
C «ne Ins i».

Nos îgftur, suppitcatione praemissa dictorum fidefium nostrorum Do-
minorum Praelatorum, Baronum, ac Nobilium, aliorumque Ordinum, ac Sta-
tiMim hujus Regni notri Ungariae , et partium ei .su!)iectanim . clementer
aiiinissa, praedictos universos, ct sinj;'uIos Articulos, modo praescripto Nobis
praeêntatus ,
praesetuibus literis nu!>tri!i de verbo aU verbum inseri, et inscribi
fedmus; eosdemque, ac omilia, et stngula in ds contenta, ratos, gratos, et

accepta habentes; dsdemque nostrum Reghim a>nsensuin benevolum, pariter
et assensiim prnrbnimus; ac illos, et quaevis omnia in rIs contenta, nostra
Regia authoritate acceptavimus approbavimus , ,
ratiiicavimus, et confirmavimiis
§ I. Offerentes Nos clementer, quod praemissa omnia, in omnibus

pimctia, cbusulis, etArticutts, tam Nos ip«i invtolabiliter observabimus; quam
per alios fideles subditos nostros, cujuscuaque stattis» et coodidonis exbtant,
observri facicrmis: Iino acceptamus ,
approhamui? ,
rattficamus, confimiamus,
harum nostrarum vigore, et testimonio literarum inedianie.
§ 2. Datum Posoniii, Vigesiina sexta die ineni>is Manii, Anno Do*

mini, Millesimo, QunîentesiRio, Quinquagesimo secundo: Rcônim nostronim
Romani \^gesjmo secundo, a]iorum vero vigesimo sexto.
Corpii'i luri' IIiinKîiii. Tun,. I (177-)). pag. 443 — 451. — Decreln, Oomlilulione» Arlieuli Kcguni
el
iodili Rcgni Ungvue. Nagyuomtiat , 1)^54. p«g. SJO — $44-— MuDoincDUi comitialia reoi Hungariae. Tom. UI,
pPfr 35T-M».
CCCCXLV.
155^. Ferdinand , regele Ungariei, rcstitue nobililuru lon dc Lma. Iohu For- IS5'<
gack i Ionii Pattoy furtSretele Chalya ,
Lugoftt , Jidovi»» fji Rtettplk din Bibiatfi, cari
stt f<Mtfi mai ioaiate «le pAriDlilora i stramoilora sd.
Têrdinandus diuina fiiuente clemenda» Romanorum Hungarie Bo-

hemic Rex, semper Augustus, Infans Hispaniarum Archidux Austrie, etc.
etc.
fideli Comii Themesiensi (numele nu c scrisu) et parcium

nostro Magnifice
inferiorum Regni notri Mungarie Capilaneo Salutem ct graciam Ivxpositutn ,
est maiesti nostre In personis fidelium dominonun Magnifici Jobaaais de

Leiwa Aule nostre familiaris, ac Egregtorum Johannis Forgach et Joannis
Pazthoy, Quomodo Arces Chalya Lw^âs Sytlowar et Rekas, ab antiquo ,
Auoriim ,
parentumqiie el tratrinn suoriirti luissenL. In eorumqiie [jacilka pos-
sessione ydem Aui parcntesque cl iVutres euruni perstitissent ,
vsque ad pro-
xime preterita tempora, Quibus propter fidem et fidelitatem eonindem parentum
suorum nobis prestitam, ab ipsis alienate fuissent, Quibus quidem e vita sub-
latis Eedem Aroes stmulcum earum pertinencys deiure in eos essent deuo-
Digitlzed by Google
710
Iute, Que cum nune per Exercitam nostrum e manibus Thurcarum erepte In
manibus nostris haberentur, Suppiicatum est Maiesti nostre, nomine eorun-
dem exponencium humiliter vt easdem Arces sîmulcum suispertinencys, Etsdem
generase reddere et reatituere dignaremur, Quorum nos humilli suppiieacione
moli. Considerantes, quod diete Arces antea vt premissum est, propter fidetn
ct fidclitatcm parentum Eorundem nobis prestitam fuisscnt ;ib ipsis alienatae,

Kespectum eciam habentes, ad fidelitatem et tidelia seruicia predictorum ex-
poneaciuin, prescriptas Aroei eorum, cum earum pertinencys Etsdem gene-
rase reddendas duximus et restituendas fideliti Itaque tue, haram serie
,
firm&er Comittimus, Quatenus acceptis presentibus, et premisais aic atantibiifi,

memoratas Arces Challya Lwgas Sydowar et Rekas cum eanim vnîuersis
pertioencyS mox et de facto, Elsdem reddere, et acceptis ab Eis super eorum
reatitneioae Kticth quîetancie presentes, pro tua superinde expcdicione otm-
seruara debeas, Secua noo iacturus, Datum Poaony vigesîma ociaua mensia
Matcyj an no domini MtllesimO quingenteatmo Quinquagesimo secundo.
ttttf, KnuMt vArrocgye tOrlCnMe. IV. p«{. 6i— (»t. I>u|i& tnnwuDpiula unp. Mînmilini II Hm
CCCCXLVl.
t$$2, t5S3. Xaf^rtutM eomittrilvrX finaneiari trimii de tcgde Perdimuida ta Tran-
silvania, ca sc cercetcre, cari sunt veniturile fiscale ale acestei Cri, i opiniunca dcn-
ilorâ ia privina reformelorâ administrative financiare din Transilvania. Documentâ fdrte
iniportaatii deqwe saliode, onoeie de aura, nonetria, vSmile, diurna oiloru, caatfde
regale fi cutrde voivodale dia TrânjUvania.
De Proventibus Regiis in Transilvania juxta Kevîsiottetn el Inqvisilianem per

51 RâgiM M<^*siaiis ConsiHanas, ei Cmmi^mrios Pauium Bomtmisza Eî-
seofiMKt Wtssprimuitstm ti Gwrgium Wtmtnm faeta
R e l a t i o.
Mmsibus Marfio et Aprili Anno 1552.
Ad Instmeimum </ Ommissimtm âm Saera Xfimanomm, ei Reâ

Majestas iisHtm svis Consiliariis . ct in Tramsyhumtam
Comtmssariis dedit.
C^v(k1 Sacra Regia Maji stas dirtis siiis Consiliariis et Comniissarîis
inandavit, iit Iransilvaniam adircnt, ibiqve l'rovciuiium Suae Majestatis sta-
tinn , el condiiionem inqvirerent, ac de his informai refcrrent ad Majeslatem

Suam, qvid ipsis de tota tatîone Administratiotiis eorundem Proventuum;
deqve constituendis Offîcialîbus ex uau et dignitate Suae Majeatatis videretur,
id eladem, qvantae debuit^ curae fuit.
Digitized by Google
711
Primum qvemadmodum îps» comnussum fuit, Domioum Joan-

îgitur,
nem Baptistam Castaldum Marchionem Cassaoi, et Comitem Palatinae, Re-
giae Majestatis Capitaneiim Generalem tum in Colosvr inventimi convene-
runt (nam Dominus Andreas Bthory et Duminiis Tbomas Nâdasdy, qvos
simut convenire juasî erant* Tran^vaiuam ante ipsonim adventum erant
egresM) et oblata eîdem domino Generali lastruccione oommemoraveraat causas,
propter qvas Regia Majestas eos in Transylvaniam mittendos esse censuisset.
Qvia vero videbatiir de Constituenda ratione Administrationis niillam
deliberationem recte suscipi posse, priiisqvani status et modus l''roventuum
cognitus haberetur, acatuk Dnus Generalis cum Commîsgartis ante omnia
(actu necessarium esse, ut adîrentur ea loca, in qvibus Proventus sunt, et
admînistrantiir , il)it|ve tanqvam in re praesente certa co^jnitio de modo prae-
sentis Administraiionis, et qxalis qvondam ftieriî. n peritis harmn rerum
caperetur. qvemadmodum id ipsuin qvoqve ex prae.sciipto instructionis heri
debuit.
Itaque Commissarii a Colosvr una cu.n eodem Domino Generali Cî-
binium redituro di^ncssi ;ul Oppiduni ThorJaiii, nhi est Principalis Camera
Salium, primam Inqvisitionem de ejus Camerae sttu facere exorsi, et inde

ad caetera» Salium Cameras progressi sunt. Qvibus lustratis Gbinium ad
eundem Domioum Generalem redierunt, caetera quoqve cum Coosilio ipsîus
tractaturi.
Qvo autem in statii , qviqve Rejia»; Majestatis proventus per Com-
missarios sint inventi, et usqve ad aJiam ejusdem Regiae Majestatis dispo-
âtionem rdicti et qvae dnt alia in istannn rerum Contractione comperu
,
qvae deniqve sit Domini Generalis, et Cbmmissariorum de futura Admim>

stratione Opinio? Ordine dicetur.
I?€ Camtris StUium.
In Transylvania fueruot qvinqve Camerae Regiae fodinarum Satis circa

totidem oppida, qvorum N'omîna sunt: Thorda, Dies , cui adjuncta est
Akna , Kohs , Sst'Jk , et Viz-Akna. Tbordam Germani vorant Thomburg.
Vizaknam, Saltzburg. Caetera commune in utraqve iingva nomen habent;
Sxdc Of^pidum Joanaes Rex obrutis fodîais uno aut altero Anno priusqvam
,
moreretur, dociavit «eu înscripsit Francisco Kendy Nobili in tota Transilvania

prîmario, qvi nune qvoqve id possidet. Restant igitur qvatuor Cam<rae,
qvas Commissarii Regii in eo, qvi descriptus seqvitur, sttu tovenerunt.
Cattiera iu JJwrda.
In Ojjjjido Thorda, qvod diiobus inilliaribiis distat a Civltate Kolosvâr

qvae prima occurrit I ransylvaniam ex iiungaria intrantibus per Viam Vâra-
diensem, est Principalii> Camera Salium, apud qvam Comes ejus Camerae
qvi Caeteris qvoqve Cameris Salium communiter praefuît, in Domo Regia,
qvae etiam Dômus Camerae vocatur, residentiam suam habere consvevit.

Haec Domus Camene Curiam habet qpactosam, sed desolatanii et
ip«a Domus nune fere muro tantum, et tecto constat, ut qvae jam per multoe
Annos certo hospite caruit , Nam qvi fuerunt Camerarii aut Vice Cameralii
crebro mutai sunt. nec ullam acdificiorum Curam hahuerimt, et novîssîme
Frater Georgius hic Camerarii loco unicum tantum bcnbain Rationistam ju-
venem tenuit , qvî iHo sublato «d Waradinum se contulit, ibiqve mortuus esse
dicUur, Tempore Cameram tat ordinatione Do-
hujus Revisionts tenuit hanc
mini Gcneralif; Geor;jius Hanvay Nobilis de Comttatu Gewmeriensi, qvi antea
sub Monacho, et deinde sub Domina Regina Isabella pracfuil Camerac in
Viz Akna circiter decern Annos, cum qvu nondum ulia de ejus sttu, aut
Sallario transacdo facta fuit.
Ad Latus Oppidi Orientale extendit se mons non altu;; Vitibus con-

sitns, Siipra qvem in planilie qvadam declivi sunt Salium Fodinae duae (qvasi
contiguae, altera vetus si\e major, altera minor sive nova vocata ,
major
alta est Orgias seu ulnas Brachiales septuaginta qvinqve, lata vero easdem
ulnas trig^nta unam, cum media, ubi justam et Circularem ladtudinem habet
sed in aliqva sui parte Geto tantum ulnas cum media lata est. reliqva para
relicta est inexcisa, alibi ad Sex, alibi ad Ocio ulnanrm altitudinem f.t tri-
ginta trium latitudmem, qvod creditur per incuriam Olhciaiium , et ne^jligentiâ

Sectorum eventsse, cum magno damno Camerae et ipsius Fodinae, qvae si
in aeqvali latitudine circulariter excissa fiiisaet, nondum in istam proAindita-

tem pervenisset, per qvod non exigui sumptus, et labores lucrifieri potuissent.
Qvin supra partem dictam inextisam rL-Uctus est inexcisiis Circuliis integer
duarum ulnarum latitudine, Seciurcs dicunt hoc factum propter Fodinas de-
aertas vidnas, et jam aqvis repletas, ne ipsae aqvae eo penetrarent, minor
vero fodîna alta est ulnas V^ginti qyînqve cum media lata ulnas qvindecim.
In utraqve Sal dîstat a Superfide Terrae ad ulnas qvindecim, Sal ipse bo-
nus ct solidus est. aliqvid tamen Terreni admixtum qvandoqve habens, qvod-
post excisiouem a rcliqvo Sale segregri soict.
Circa fodinas, qvae trium, aut qvatuur Jugerum latitudine distant ab
Oppido, est Domus una parva, in qva habitant Magulatores, Kepdistae, ac
dbtributor Saevi, qvo ad lucemas utuntur Salicidae. Magulatores sunt nume-
ratores Salinm , qvornm hir fuerunt duo, utpote pro qvavis fodina unus,
Christophorus Literatus de Ihur, et Joannes Literatus de Lîppa, qvi sunt
Hamvay.
Servitores dicti Georgii Kepelistae sunt Curatorea, et Rectores eqvo*
rum, qvi Salem e Fodims extrahunt, Eqvi fuemnt octo, et Kepelistae tres,
et praeier hos nouus Eqvus. qvo utttntsir ^Taglllatores ad evocandos Sccto
res . si forte ad Opus facienduni non venerint, b"t praetcrca ibi .Siabuliim
pro diclis Eqvis, qvi Sumptibus Camerae aiuntur. Sunt item liorrea, in qvibus
Sales exctsi Qvatuor; qvorum duo saepe clausa sunt, sed ne
reponuntur.
Stramine qvidem bene tecia, alteri adjunctum est Stabulum, in qvo tenentur
Eqvi Kepelistai'. R''li(jva duo sunt tccta tantum sine tillo Srpimento, sub
Fodinis autem in parte iiu)nti.s a(iv<;rsa sita est ( X'hcina fabri, qvi ferramenta
ad excindendos Sales necfssaria exacuere et rehcere solet.

Sectorum alii sunt Conductttii, qvos vulgo Poszthoos voeant, qvod
in singulos Annos panno conducantur, qvi tenentur ad labores, alii vocantur
adveoae, sive peregrini, qvibus liberum est laborare cum veliot. Conducun-
tnr autem Sectorcs ConductitU in Annum drca festum Joannis Baptistae novem
ulnis panni, sive is sit, qvi vulgo didtur TfAutner^ sive RSvidlumberger,
hoc est Xiimbergensis brevior , oodcm tCtnpore etiam datUT ttB unum vaS
Vini, et umis florenus pro jentaciilo.
Dantur vero tam conductitiis ,
qvam peregrinis, seu externis Secto-
ribtts pro labore exciaionis Centum Satium viginti Daiarii, et Conductitiis
tdcra hoc in singulos Centum Sales, qvatuor Sales, externis autem Sales
octo ,
qvos Sâkfoo vocant dantiir eîs Centum,
, et insuper în singulos miile
Ipsi v(!ro tam Cunductitii ,
qvam
Centum Sales superad-externi in singulos
dunt Sales Octo, et alios decern loco Vessmss: hoc est, loco eorum Sa-
ihim, <pn oonfrîngunttir aut justam qvantitatem nou habent, et runtun alios
oeba^ qvi in singulos Centum sales enij^toribus superaddi solent, qvi deU-
tum Salium numenim hebciomaHatim excindunt, qvem alii Centum, alii tan-
tum qvinqvaginta esse dicunt, et Sabatho operantur. his eodem die datur
singulis denarius unus pro balneo. Dicunt praeterea ipsis qvovis Sabatho de-
beri unam, aut duas bulgas -Darabonum, hoc eâ, portionum Salium con*
fiactorum, et singulis Dominids diebus aliqva bibalia et subaidia, prout Cft-
merarius eos pkis aut minus per hebdomadam laboraase «t meiitos esse
cognoverit, et ita nune observatur.
Datur praeterea illis altenim vas vini ad Festum Natalîs Domini, et
qvotitt novus Camerarius Camerae praefidtnr.
Kepelistts dantur singulis in Annum iloreni duodecun aut Sales tanti
praetii, pelticium unum de pellibus oidnis, et lodix una, praeterea victus
ex Domo Camerae.
IKstrtbtttori Sevî stmiliter flonnî «luodedm, pdKcnnii et lodix, ac victui.
Fabro vero in «ngulas Hebdomadas denarii qvinqvaginta, et pro bal-
neo Sabatho denarius unus. Praeterea in Annum novum ulnae panni, et unum
peiliceum.
Maguiatoribus singulis soivuntur in Annum floreni sexaginta in salibus
aut peeunfii, et Victus utriqve datur a Camera.

Mtlliarîstae, qn in hbramarosio vocantur Kerdctstae, sunt qvatuor.
qvorum opus est , intra Fodinas onerare bulgas vel iitres in qvibus Millia- ,
tura, hor est mintitiae Salitim, aiit Sales ipsi extralnintur , ac foris exonerare,
Salesqve extractos in horrea importare. His qvoqve in Annum dantur singulis
novem ulnae panni, ac in singulos dies dum operantur denarS decern, et
Sal unus, ac pro balneo Sabatho denarius unus.
Est ])raeterea qvi dicitur Judex seu Gustos vadi
,
, ad qvem pertînet
observare transeuntcs cum salilnis . el iiiqvirere ,
([vantum qvisqve Salium , et
unde habeat ; ad liaec invigiiare , ne exscindantur Sales prope Possessionem

Ujvâr, qvae est Episcopat us Albensis, duobus a Thorda mitliarîbiis distans,
obt Sales ad ripam Marisi supra terram exstant.

Habent etiam Solutionem: Rationista Domus Camerae florenos decern
37,399. Uocumenlc. Voi. II. Putea 4. 90

et orto ;
Dispensator florenos duodecim , Cocus similiter Hormlanus qvoqve
,
prout cum eo potest con\eniri, et victus daiur eis in eadcm Domo.

Venduntur bic singuli Centiim Sales, superaddîtis ut dîctum est octo
Salibus, ftoreius qvîiiqve apud Fodînas. hoc pretium Salibus primus statuit
Monachus, aucta eorum qvantitatc , sicut infra dicetur. Exportantur autem
ad alia Iota lam per currus ,
fj\ ain per iiax cs, scd per currus rarissime , de
qvovis curru solvuiilur apud Fudinas Deiiarii qvatuor, qvi cedunr Magulato-
ribus, et media pars mercedis Cisurae deoarii decern, qvi Camerae cedrnit
Naves ibi fiunt propt; Oppidum ad fluvium Aranyos, et per eum va-
cuae deducuntur in Marusium nu\iiim u.sqve aci Possessionem Decîie, qvae
duobus Milliaribus abest a Thorda, ibiqve onerantur Salibus, qvi per currus
usqve ad eum locum deducuntur, Nam fluvius Aranyos minor est, qvam ut
Navem modo oaeratam ferre posstt. Sohruntur autem pro vectura per
debito
currus de sîngulis Centum Salibus a Fodinis usqve ad eum locum Denarii
\'i^;-inti nvinnve, scd HUHC Hullae N'nves paraîae habentnr. neqve facile parri
poterunc hoc Anno, qvod Asseres desunt, qvi Aano praeterito ad hoc pa-
rri debuerunt.
Qvi Naves praeparant, et easdem cum Salibus deducunt, vocantur
Cderîstae. Teocotur vero educere Regios Sales pro certa mercede ad Lippam ,
Chanadinum , et si tittiim esset Szegedinum usqve, ubi Principalis Locus dc-

positionis Salium tuit. Inter eos vero hic ordo observri consvevit.
Habent Oecanos duos, qvos Camerarius consvevit reqvirere, cum Sates
emittere per Naves co^^tat. Cum olim mimu-es Sales, qvi dicti sunt Nava-
Ies vulgo Mgia-Soo, aut Hajo-So6 in Fodinis caederentur. de qvîbus infra
plura de singulis tirrminis solutf sunt usqve ad Szeged Celcristis florcni qva-
dragiota duo. Facit autem terminus unus Salium decern millia. Naves prae-
buerunt Celeristae , ad qvarum praeparationem eis pecuniae in rattonem ilUus
solutionis per Camerarium sunt subministratae, sed naves în loco depositionis
Salium Camerae cessemnt. Si contigit haerere navem alicubi in triduum , ex-
pensae fuerunt Celeristae. St diutitis haesit, expensae in radonem Camerae
cesserunt.
De Currulibus autem SaBbus, qvi majores sunt Navaltbus, dicuntCe*
dom Fuggeri Cameras tenerent, medio Domini Nicolai Ge-
leristae, qvod,'
rendy Albensis Episcopi Thesaurarli ita cum ipsis fuerit conventum, ut de
sinpiiHs miile salibus, cum superadditione octo Salium. in sing^ttlos Centum
usqve ad Szegedum eis solverentur floreni viginti unus. l>uxenmt autem ta-
lium Salium in una nave septem mîUia, et usqve ad octo et novem millia.
Cum Celeristae ad sortem suam educere Sales voluerunt, dati sunt

eis Sales tn Credentiam additis in singulis Centum octo Salibus. pro qvibus
ipsi ultra pretium consuetum in singulos Centum solvenint dimiditim Cisnrae
hoc est Denarios decern, deinde Salibus additis in unam Summam compu-
tatis dicimt superadditos fulsse nirsus in singulos Centum alios octo, veluti
alii asserunt sededm, Et pro singulis Centum Salibus todus
sic Celertstas
superadditionis soK isse integram Cisuram hoc est Denarios viginti qvinqve. ,
Celeri«tis Sales in Credentiam dad sunt apud I'odinas , et ipsi eos ad
Digitized by Google
Deche, ubi Horrea, seu repositoria Salium sunt, deduci suîs sumptibus cura-
veniat, ibiqve naTÎbi» imposuerunt, qvî vero nomiiie GanicTaiB emnsi suDt,
ecM Qfiiciales Camerae ad eundem locom deduci feeeraat per Thordeiues,
solutis in singulos Centum pro vectura Deoariis vi^nti qvinqve.
Qvi primam Navem educit, habet cum suîs famulis Praerogalivam
qvamdam Solutiunis a Camera. Sunt aliae qvoqve Solutiones diversae apud
Fodinas, qvae fium Sectoribus, qvoties praeter upus Secturae aliqvid ope>
rantur, ut în refectione SeaUrum, per qvas in Fodtoaa descendltur, in appo-
sitione novorum funiiim , in reparatione Hgnorumi qvibuB sustîneantur paites
Fodinae, et similibus, de qvibiis infrn.
Oppiduin rhortla satis frcqveiis esi et magnum, qvanqvam id Cives

sub Mooacho propter iogeotes OpjMwssiones « et exactiones valde îminioutum
ease qveruntur, commoratae sunt etiam în eo novissimis Annis in Contribu-
tionibus snbsi<îi"nim portac 750. ct ultra, tenentur omncs irihabltatores ad
Servitia Camerae, alit Sectores sunt, alii Celeristae, al ii e(jvos et currus ha-
bentes in deportandis a Deche Salibus sunt obligai servire, sed pro hujus
Oppîdi qvantiiate minor est Sectorum numerus, qâm esse deberet, nam pro
utraqve Fodina nune non fuerunt plures Conductitiî Sectores, qvam viginti
qvatuor infirmi ,
qui opus facere non potuerunt, advenae vero septem. In die
Revisionis, quae fuit Tertia Marii, fecerunt opus in minore Fodina, Secto-
res decern et novem, qvi non plures, qvam qvadringentos Sales eo die exci-
derunt. In altera majore fuerunt octo,qvomm Sales eo die non sunt extract!.
Pkudtatem Sectorum imputant Monacho et gus Offidalibus, qvi eos malc tnt-
ctarunt, et aucta Salium qvaotîtate non auxerunt pretium, nec solverunt,
qvod eis jure deberetur.
Oppido Thordeosi conjuncta est Possessio Ggyhzfalva dieta, qyae per-
tinet qvidem ad Capîtulum Orodiense, sed iisdem utitur le^^bus et liberta-
tibus, qvtbus Tbordensb» estqve eodem modo ad Servitia Camerae obligata,

liabet Camera prata in qvibtis magna vis faeni colligi potest. tenentur Qyes
,
metere, coacervare, et importare pro mercede constituia.
Ctmtra m Cdos.
Camera est Salium unicam Fodinam habens non longe ab

In Colos
Oppido in qvodam montis clivo sitam Oppidum ipsum nune potius Villam
repraesentat, propter oppressiones et desolationes, qvas Incolae per Mona-
chum lempore exstructionis Arcis Ujvir, et deinde per qusdein Ardt Ofli-
daks &ctas esse dicunt, nam etiam sub Joanne Rge dicatas ibi litisse portas
secagînta tres, nune vero viginti duas di-'iri
Fodiiia ipsa habet Salem soliduin et bene compactum, coloris subci-

nericii, qvod majorem terrestritatem arguit. Turcae tamen hune potius, qvam
eum, qvi m^s pwus est, Thoidensem emere dicuntur, et magis salsum esse
ajuot. Sal in hac Fodina distat a superfide Terrae tribus ulnts brachialibus,
tota vero alta est ulnas qvadraginta octo, lata vero Ulnas 23. et mediam,
ubi est latissima. Nam minus lata est in una parte propter inaeqvalem exci*
sionern ,
qvam Sectores accidisse dicunt proj)tt;r iip- ntrim rcdemptionem Sa-
lium angularium, qvos ajunt singulos duubus denaru^ aiUc (uibue redemptos.
Ipsî Feii<Snkaazts vocant.
Iii Oppido aita est Domus Regia, in c|va \'icecaroerarius residet« ad
habîtationem qvidem ejus non incommoda , ^.cd nihil praeterea aedificiorum
hab«ns. Sunt Prata in qvibus miiltum faeni parri potest.
Vicecamerarius est Fraaciscus
Zîlahy Provisor Abbatiae Colos-Monu-
mine qvoqve ex Ordinatione Domini Generalis Castellaai Castri Al-
stra, et
mss, qvi eidem Camerae etiam ante mortem Monachi per tres Annos prae-
fuit, habet pro Sallario ratione hujus Officii prr Annum Centum florenos,
{vaeterea Victum pro se et sui Servitoribus , ac pabulum pro eqvis.
Habet apud Domum Camerae Scribam Radonistam Matheum Litera-
turn de D6ia, cui dantur per Annum floreni decern, et octo, et îs Domesticae
iei et Solutionufflcuram gerit. Nam ipse Vicecamerarius raro ad eum locum
venire, aut ibi mânere solet, habet Clavigertim, CUi dantur per Annum flo-
reni sex, L-t Cucum, cui datur tantundem.
Magulator apud Fodinam eM Qemens Literatus, cui per Annum dan-
tur flfireni aexaginta, et Victus.
Kepelista est unus, eqvi qvatuor, habet per Anmim florenos duo-
decim, panni ,
qvalis datur Sectoribus, ulnas aovcro, unum pdllceum, etunam
lodicem, ac Victum.
Eodem modo întertenetur Faber unus.
Distributor Saevt, seu Candelantm, ad benepladtum lenetur, et sus<
tentatur.
Mtlliaristae sunt qvatuor. qvibus !>inguli$ per diem, qvo sunt in opere,
soivuntur Denarii sex, et Sabatho octo.
Sectores Conductitiis, seu pannuarit, fuerant pro boc Anuo, sed qva-
tuor mortui esse dîcuntur. Externi nune ptures, nune pauciores sunt, nam hi
ad labores non sunt obligai, nune fuerunt tritrinta duo. Conducuntiir autem
Sectores eodem modo, qvo in Thorda ad l'êstuin Uivuniin Joannis Baptistae
aut Petri et Pauli Apostoloruni ,
per Adbignationeiu panni. Si aon est pan-
nuSf sdwntur ut didtur floreni duo loco panni, datur eisdem ad id tempus
Boa unus ad Festum DIvi Emerici, rursum unum vas vini, item vas unum
qvoties novus Camerarius consiituitur.
Dicunt praeterea Sectores sibi ad singulos dies Dominicos deberi aii-
qva bibalia , et subsidia , nec negant OlKciales id fieri consvevisse , sed hoc
in discretioiie Camerarii situm fuisse pro modo di%entîae ipsonim , in satium
excisione. Externis tamen ajunt praedpue necesse esse dri Subsîdium ali-
qvod în Victii, rit alHciantur ad labores, sed id magis încommodnm esse,
cum ipsi pretii loco multo plus Salium sioe Solutione exscindant, juxta Ca-
merarii Mstimadonon, et Hem etîam pannariaa ad compensanda bibalia
faom.
Soivuntur autem tam Conductitiis, qvam Externis Cisorîbus pro Cen-
tum Salibus qui non multo minores sunt Thordensi Denarii sedecim.
,
,
Ipsi superaddunt in singulos Centum Sales, sedecim ^ loco superaddi-
Digltized by Google
tionis oonsvetae, et pro Vessmâss. rcjiciuntur tamen Dihilominiis Sales, qvi
juatam qvaittitBteni noQ habent, aut sunt terrestres. Ultra hoc vero exsdn>
duflt Pannarii pro se in singulis Centiirn Sales octo , externi auteni Sales
sedecim, qvos libere auferunt. ct vcnduiu qvanti |jossunl. Contenii tamen
flituri, si duobus Denariis in Camcratn rcciimerenlur. Sed haec Accessio no-
viter est inducta post auctam qvantitatem Salium per Mooachum. Nam antea
qvatuor tantum pannariis, et octo Extcrnis dati StUlt. Dantur etiam Externis,
ut in Thorda in sinr'ulos miile Sales Centum, qvos ipsi sine Solulione ex-
scindunt. Sabatho iiitjulis, qvi operantur, dantur denarii duo pro balneo,
habentqve Seclores» Judicem, cui per Annum dantur floreni tres.
Sales hujus Fodinae parttm per Currus, partim cum desunt in Thorda
Sales, etiam per Naves educuntur. VenduntiB' autem singuli Centum his, cî
per Currus exportant, per florenos qvatuor, superaddilis qvatuor Salilnis,
Celeristis vero, seu Nantis ,

per florenos qvinqve, additis Salibus octo, et
ultra hoc aliis Salibus decern, qvasi pro pretio Vccturae usqve ad Thordam.
Nam de siogulis Centum Salibus usqve adThordam solvwitur Denarii Vi-
ginti qvînqve. Solvîtur in Centum Sates media Osurae per emptores vn
Denar. octo
Oppidum ipsum habet tn metis sui villani unam Olâh-Kâra dictam,
qvam Monachus ipsts ademptam domvît Egregio Ladiaho Milcola, qvam pau-
pere» sibî reddi petunt.
Qvidam Nobîlis Nicolaus Onbozy ademit eis Sylvam, ex qva ligna
ad aedi6cia et alios nsus liabuerunt. eam qvoqve ;;ibi petunt restitui.
Qveruntur praeterea: Se valde iniestum habere Vicinum Paulum Bank
in PoasasiiMe Apahida, qvam Monachus ab Abbatia Colos-ltf oncstra , cujus
propria est, avulsam eidem Paulo inscripsit.
Camera in Diis Deh-^hta.
Camera Salium in Ddes sibi merito primas inter omnes Transylvaniae

Cameras venditare potest. Est enim Oppidum ipsum per se amplum satis,
et Donius Camerae caeteraruni Camerarum Domibus tuni aedificiis per Mo-
naclium utrinqve refectis, tum imprimis situ praestat. in ripa enim est fluvii
Szamos, ubi Naves .Salibus onerandac, et in Tibiscum ad Szoinok ac ultra
emittendae Statîones habere solent. Nec est alius in tota Hungaria Sal purior
Dênsi. Domus Catnerae Curiam habet satîs spatiosam. Ia eam sotent hn-
portari Sales de Fodinis , et collucari in duobus AreÎB nunc male tectiSj unde
per postiium in Naves exportantur.
Sunt autem ejus Salis Fodinae duae, altera in lerritorto Oppidi, qvam
vulgo Cserakna vocant, altera in Vicinia, et contermtna Possessione vel Op-
pido Akna, alias Dêsakna dicto, qvae item Regîa est Possessio Juris<fictione
qvidem ah Ojjpido dirempta sed ad Ser\i[ia Canierac eodem qvo Oppidum
,
,
ipsum modo adstricta. C'serakna distat ab < )ppido ad qx atuor Jtijjenmi longi-
tudinem in Clivo qvodani Montis, et ab ea inaeqvaii pene distantia abest
Dd£s-akna sub eodem C(ivo. In Cser-«kna distat Sal a superficie terrae de-
ceni et novem Uloas brachiales, tota alta est ulnas qvinqvaginta duas. Pro
Hac altitudine minus lata est propter malam proviâonem et inaeqvalem ex- ,
cisionem, habet enim Ulnas decern et novem cum media, ubî est latissima.
Relicta est incxcisa pars una decern Ulnas alta, et qvi[uiv(! lata, pt prneter
hanc sunt aliae multae inaeqvalitaies , et det'ectus in rotunditau? Circuli, In
D6<:s-al<na vero Sal abest a superficie terrae ulnas undecim , alta cât tota
ulnas triginta sex, lata ulnas vigintî tres, ex hoc vero facile, qvantus în
altera defectus sit ,
colligi potest , sed est hic aliqvid incoromodum , qvod cor-
rectii difficile est. Caepenint cnim A<[\ac in una fundi parte scaturirc, qvae
averti propter loci declivitatem non possunt. Itaqve necesse eric aliam I o
dinam inchoari, cui Sectores facile bonum locum
iduneum in propinqvo et
inveniri posse ajunt. Ne vero redundantibus Aqvis nune impediatur Salium

commissum est ut in n^cdio Fundo excavetur locus instar putei, in
excisio,
qvem aqvae deriventur, qvae deinde extrahantur, ut reliqvis Fundi partibus
per hoc siccatis opus Secturae continuri qveat,
Apud Fodinam Cserakna est Domus. in qva manet Magulator unus,
et Kepdistae duo, qvi curant eqvos* qvorum hic sunt novem. Ibidem est
novum Stabulum pro eqv» eîsdem, et Horreum unum, in qvo Sales exdst
deponuntur. et una Officina Fabri
Maguiatori per Annum dantur iioreni !>exaginta, et Victus Kepelistae
uni per Annum «ededm, atteri sex, et utriqve Victus.
floreni
Fabro per Hebdomadara Denarii qvinqvaginta et Sabatho pro Balneo
denarii duo. MilUaristb, qvi sunt qvatuor, per diem singulis, cum sunt in
opere, denarii decent sine victu.
Apud Fodinam D6^kna est exigua Domus Canierae , in qva Ofh-
cialesapud Fodinas mânere solent. Sunt autem totidetn, qvot apud Cser-
akna, Magulator unus, Kqidistae duo, Milliaristae qvatuor, Faber unus,
et eadem qvoqve horum est Solutio, et intertentio per Annum. Eqvî tamen
sunt undecim qvi ibidem prope Stabulum habent. Horreum est unum, în qvo
.
Sales deponuntur.
Sectorum qvoqve io est Solutio. Pro Sectura
utroqve loco eadem
Centum Salium, qva ottm commuoiter
qvi sunt medîocres, et ea qvantitate,
apud omnes Fodinas sunt cum snperadditione qvatuor
excisi Transylvaniae ,
Salium. In singulos Centum dantur I.)enaiii sedccim. Mos inolevit, ut qvnsvis

vigfinti Sales duos recipiant Sectores, sic cedunt cis in Centum Sales octo.
de qvo plura infra. Extemis praeterea hic qvoqve in singulos Miile Sales
Centum pro se caedere Hberum est. Apud l^'odinam Cherakna sunt Sectores
pannarii triginta. In Dct'sakna Sectores triginta untis. .Advenae Sectores h\
utroqve lor- nimc plur<;s, nune pauciores. 1 enipore revisionis istins iuerunt
apud Cserakna advenae uctu lii Dct'isakiia decern; Sabatlio dantur opus Ta-
dentibus pro balneo singulis, qvi Centum Sales per Hebdomadara exciderunt
Denarii duo.
Judici Sectorum apnd iitriimqve dantur in Annnin tloreni 6.
Conducuntur Sectores eodem qvo in Thorda modo, per Assignationem

novem Ulnarum panni, dantur eis bibalia, et Subsidia Dominicis diebus, prout
Digiiiûu Ly Cc)0
merert videntur, ut alibi. In Anno duo vasa vini ad utramqve Fodînam» al-
terum tempore Conductionis , alterum ad natalem Domini.
Tempure ingressus novi Camerani in Officium datiir item ad utramqve
vas înnî unum. Oîcunt et Bovcs singulos, qvoties viniim datur, sibi deberi.
Ptebaao in DH» exsdndunt pannuariî ad nngulos Gentuin Sales qva*
tuor. In Akna octo. qvi ubi comfllevaint numerum Centum Salium redimud* ,
tur per Cameram denariis sedednit qvi Plebanis cedunt. Advenae Sectores
nihil conferunt Plebanis.
Sales cx Fodinis D66a tain per Currus, qvam per Nava exportantiir,
venduntur singuli Centum superadditis qvatuor SalJbus florenis tribus» et idtra
hoc solvuntur denarii octo, qvae media pars est mercedis Osurac. dantur
praeterea dt; cjvuvis Curru qvatuor denarii, qvos Magulatorei sive pro Ca-
merario, sive pro se recipiunt.
Sales, qvi emittuntur per Naves a Fodinîs, importantur ad Curiam
Camerae in ut dictum est, et ad importationetn teiwitar D^ênses,
et Akncnses, datis eis pro vectura in singulos Centum Sales denariis sex.
Ipsi ante octo denarios sibi datos esse ajunt, et eos nune qvoqve sibi darî
petuat.
Celeristae teoentur paiare naves, sunt autem Naves majores Thorden-
sibus , rostratae , qvibus decem et tisqve ad deoem millia Salium ad rationem
R^âm impont solere dicunt.
Celcristat:, (jvi parat N'avpm . subministratur pecunia a Camera ad
praeparationem , et ea compuuiur lo Kaiionem flor. sexaginta, qvi ei, ante-
qvam navigat, dari solent. In Szatmr, ubi primus est depositîonis Satîum
locus, dantur ei floreni totidem, et in Szolnok, si eo descenditur, totidem.
Ac tantumdem sibi deberi ajunt , etiamsi non ad Szolnok navig-ent sed Sales ,
aliqvo medio loco inter S/.athmâr et Szolnok, ut in Tokaj vel aljbi, depo-
.
nant. Navis est Camerae. ipsi dicunt sibi in locu depositionis , tiorenos duos
deberi pro Nave, qvi cedunt Ecciesiae IMslensi, et qvod lieeat Celerbtae
miile et ducentos Sales uni Navi imponere , educerc , et pro usu suo vendere.
Deberi praeterca sibi in loco Deposîiionis Salium in singulos Centum Saics
qvatuor, qvos liberam est Celeristae pro suo etiam u.su vendere uitra Dara-
bones seu Sales in Navi confractos, qvi similiter Celeristae cesserint. Nam
in locum eorum, qvos contingeret frangt alios qvingentos, aut sexcentos, et
plurea Sales fuisse in singulas Naves impositos, atqve eos sibi nunc qvoqve
conced! petunt. Sed qvid alii hac de re dicant, infra explicabîtur.
In Navibus majoribus nemini liberum est educere Sales, praeterqvam
Camerae, educuntur autem etiam inScaphis muli usqve ad Possesstonem
Sybo, qvae sex miiliaribus distat a 06i$, idqve semper ab antiqvo liberum
fuisse dicuot.
In Oppido I>Pf's tempore loanni*; Regis dicatae sunt pnrtae trecentae
et trtginta duae, sub Monacho autem tempore exstructionis Arcis Ujvr, qvae
uno ntftliarS dîstat a Dâds in desinemîbus laboribus, et flxactkMûs oppreaai
pervenerunt ad portas Centum septuaginta, nunc vix Centum iooanumerari
posse ajunt.
Cameram autem Ddâtienscm ante moitem Monachi per aliqvot Annos
tentiit Joannes Dobay, qvi etiam dictae Arci Uj*Vâr praefuit. Is ea Arce in
mantis Domini Gcntjralis tradita , Cameram qvoqve reliqvit. in cnjus locum
idem Dominus Generalis supra dictum Georgium Hainvay sufTedt, sine uUa
ad dengnatkmem Regiae Majeita^.
certa designatione Satlarii, tuqve
Sales de Camera Sz^k, anteqvam obruerentur Fodinae, ductisuntad
D66»t qvemadmodura de Cotoas ad Thordam dud consvevenint.
Camira i» iiîz-akna, Germauis Sallsburg.
Wia-akna Oppidum diatac a Gbinio uno Milliari, ejoa inhabicatores

qvondam fuerunt omnes Saxones, nune id mixti Saxombus Hungari incolunt.
Hir duae sunt !>omiiH Regiae contijjuae, in qvanim altera Camera-
riusSedem habec, in altera Faniiliam habet. utraqve habitationi satis corn-
moda est. Fodinae daae sunt in propinq\-o Cumulo, in qvem a Domo Ca*
merarit prospectus patet, est ibidem hortus, et habentur prata^ ex qvibus
magna Faeni copia coliigi polest.
Camer.ie hiiic praefuit Franciscus Pataki nohiîis Traiisylvanus sub Re-
gina Isabelia, qvi loco sui habebat Ralionistam aegroiurn Literatum Georgium
de Colosvr, qvi iln tempore revisionts fuit. In Fodinis nulius fiebat labor,
aitero Magoiatore cum multis Sectoribus et aliis Inoolia Op()idi Cibinii de-
tento , altero vero per fiigani el.qiso dI» coiitentioneu) ,
cjvne ratione elcctionis
Plebani inter Hungaros et Saxones fuerat exorta. Ilaejve absente dicto Ca-
merario, qvi ad Commissarios non venit, ne vocatus qvidem, et ob infirmi-
tatem dicti ûs Rationistae nihil ab da de Solutione îpaorum ant Sttu Ca-
merae inqviri potuit, inspectae sunt tamen Fodinae, et îndagatae ^vae ibi
indagari |)fitucrunt.
Fodinae, ut dictum est, sunt duae qvasi contiguae, altera major, al-
tera minor dicta Salem habet bonum. In majori Sal abest a superiîcie Tcrrae
ulnis bradiialibus octo. In mincHre qvatuordecim, major tota illa est Ulnas
qvadraginta octo, minor vero ulnas triginta duas. In utramqve per nex tem
imam tanttim aqvaf per t«îrram illabitiir, qvantum vrx orfo aut det-em Urnis
magnis et capacibus extrahi potest, cui incommodo jusserunt Commissarii rc-
medium adhiberi, non desunt tamen, qvi consulunt, mature alio in loco vi-
dno aliam Fodinam esse inchoandam, ne* si arceri aqva non possit, Fodinae
îstae inutiles reddantur^ praesertin^ major, cujus ruina timetur.
Apiul Fodinas est unaUomus, in qva habitant Maguiatores et Kepe-
listae. Stabulum pro Eqvis, qvorum sunt octo. Horrea tria, qvorum unum
plenum est Sale, alia duo aemiplena.
Kbgulatoribus duobus per Anoum dantur utrîqve floreni triginta , etVictus.
Kqwlistae sunt tres: uni dantur hebdomadam Denarii qvînqva-
ginta sine victu , aliis diiohus singtilis denarii vi^'inti qvînqve ct victus.
Duobus Judicibus Fodinarum ,

qvorum intercst Sales in utribus emit-
tere de Fodina, dantur per diem aînguln denarii qvinqve cum sunt in labore,
et singuli Sales.
Digitized by Google
Milliaristae non sunt, sed eorum partibi» îmet Sectores filllgi 00-
giintur, exonerando Utres, et Sales in Horrea comportando.
Non est Distributor Saevi. nam Sectures pannuahi sicnul et Advenae

sui peeumi» Canddw, qvibus utantur ad exciMonenti emere cogtmtur.
Sectores pamoiiarii sunt qvadraginta, qvt octo ulnis paniM oondueantiir.
Conducuntur autem hîc per Judicem Oppidi et non per Camerarium et
, , ,
îdem cogitur eos ad faciendum opm ex Officio siio compellere si whro non ,
veniant, pro qvo eidem cerla Solutio ex Frivilegio annuatim debetur. Sunt
hic qvoqve Externi Sectores alias plures, alias paucioces, nune liientot v^ntl
qvtoqve. Pro siogulis Centum Salibus cum superadditione sedecim Satium dan-
tur eîs Dcnarii vii^niiti.
Saics ipsi (]vantttate commtinîler superunt Thortleiises , Pannariis de

majore Fodinu prupter ejus profunditatem danttir in singulos Centum Sales duo.
Externîs autem de utraqve Fodîna qvatuor in singulos Centum et în aiqpilM
miile, Centum ipsimei Sectores sibi Candelas cmere coguntur. Dicunt SectO-
fps sibi ad qvatuor festa majora in Anno deberi Centum Sales in commune.
lît Judices I' udinae, qvos Sales e I'odina emitterc dictum est ,
ajunt sibi antca
in singulos nienses unum tlorenuin vel tantum SaUum datum esse.
,
Sales bujas Camerae expoctantor per cumis ad IUransebes, Temesvâr,

et alias partes. Sed major pars devehitur ad Al vine?: ad Ripam Marusu» ,
ibîqve Nnvif us imponitur, et ad Lippani, indeqve ad alia loca deportatur.

Singuli Centum cum consveta superadditione venduntur apud Fodinas florents
qvinqve , qvibus item media Cisura accedit. de qvovis curm solvuntur Magu*
latori denatii qvatuor.
Dt Camtru FiUal^m m jUtfimi Borhtr^.
Ad Fknnttm Maniûm sunt sita duo (^tpida sibi opposita in utraqve

ripa. Atierum vocatur Alvincs, alterum Borbeif. haec peitinuerunt ad Saxo-
nes, et idem utriqve Oppido jus fuit sub Rege Ludovico, cum Joaaoes Rex
esset Transylvaniae Wajvoda. uterqve locus est datiis Wajvodae Transyl-
vaniensi Radul, accepta ab eo arce in iransalpina Fonayer dicta, ut haec
ceu pignora fidd et eoncoidiae utrinqve baberentur. Joannes Szdandt^ pri-
mus ista Oppîda nomine Radul oocupavit, et tanqvam CKficialîs ejus tenuît,
qvi nune qvoqve in Alvincz domum habet. Contradictum est huic ordinatiooi
nomine omnium Saxontim per Marcum Pemflinger tanqvam Judicem Regium
eorundem. Cujus contradictionis exemplum intra scriptum est. Postea sublato
per Tureas Wajvoda Radul , idem Joannes Rex donavtt utraqve Opfuda Ni-
colao Koczrdy, qvi ei coronam Regnun tradidit. Redempla ddnde octo mii-
libus florcnorum ab eodem ,
prrvenerunt , iit dicitur, în potestatem Maylât.
postea redierunt ad altprum Radul ,
qvi inodernuni Wajvodam Transalpinuin
praecessit.KoczHidy sibi pro sede sumpsit Monasterium in Alvincz, Ordinis
Praedkatontm ex qvo postea Monachus fedt Castdlum, in qvo vttae suae
,
exitum invenit.
In Oppido Alvincz fult Cameta fiilalis Salium de Vizaicna, qvam Q<
37499< l>«eiNiwiMe> Voi. n. Panet 4. 91

ves exstraere et întatenere cogebantur, ad depositionem Salium, qvî eo de-
ducebantur per Celeristas. Cujus ratione solutos sibi ajunt qvotannis ex Viz-
akna florenos Viginti qvatiior . de singulis vero Centutn Salibus ibi depositis
soiutus est Camerac eidem Vizaknensi, qvae ibidem semper unum hominem
tenuît, per singulas septimaoas denanus iinus, nam tiulla est ibi Camera
aed Salcs in privatis Ovium domibus deponuntur.
Eladem Conditione fuit Oppidum oppositnm Borbergh ubi nunr qvo- ,
qve exstat Camerne donius aci deponendos Sules, qvi ducuntur ex Camera
Thordensi, qvae similiter ibidem hominem suum haberc solct, Est enim utrin-
qve Oppidum vatde opportunum ad emittendos Sales atîaaqye res per Maru-
sium, nam eo conveniunt N.uitac cjusdem fluvii, Accolae cum auia Navicul»
qvi ad Lippam sedecim '\T!I'' iribus illinc distantem rîiicunt tantiim oneris,
qvantum una ferre et capere potcst pro florenis sex ,
capit auteni circiter qva-
dringento Sales, qvales nune exscinduntur. Aliorum, qvales prius luerunt

excisi, qvingenti, soccenti, et uaqve ad septingentos impont potuerunt. nec
plus recipere audent Nautae pro unius Navia oiiere , etiam si qvis pluris con-
ducere vellet. Apparet antem hic qvoqve in ntroqve Oppido ma<jn i Ir -fi'.itio
et numcrus Oppidanorum est valde imminutus ,

qvi humillime petunt se prio-
nbua libertatibus restitui, et Saxonibus, a qvibus distracti sunt, conjungi,
qvod et Saxones oommuniter petunt.
ipsi
Ad duo Oppida pertinent qvatuor Poaseaâoacs Valachonim, ex

]iaec
qvibus Monachus «nam donavit Petro Mere, per qvod îstae perlînentiae sunt
imminutae qvarum census fuit sub Vajvodis Transalpinis floreni trecenti
, \
exempti faerunt a Sohidone Dedmarum, aed qvinqvaginta Jugera couaerere,

fruges metere, et importare teoebaatur,
Monachus aliqvamdiu suo aumptu curavît ex Thorda et Viz aicna de<
dud Sales ad utrumqve locum , et ibi vendi Lippensîbus et aliis. Postea per-
taesus sumptuum, permisit hoc facere alios, idqve magis ex usu suo esse
est expertus.
Zfe a/t't's Cameris Salium Filialtbus in Hutigaria ,

diijve Libertatt, qvtem S4
Tranîuam in usu S€U$s aâire tûni, et tU Salibus Sicukrum.
Sunt ddnde aliae Camerae ad ejusdem Marusit ripam in Hnn* fluvii
ad qvas olim maxima para

garia in Lif^M, Szegedino, et în locis intennediia,
Salium de dictis Fodinis Thordensi et Vizakna per Naves devecta el deinde ,
ad reliqvas Partes Hangariae ultra et citra Danubium ac nhra Nandor Al- ,
bam ducta est unde Reges Hungariae maxima emolumenta habuerunt, sed
,
nwic SMêdino in Turcarum potestatem redacto, ac rebus illarum Partium

fluctuanttbus, valde parum Salis in oomparatione priorum temporum expor
tatiir, ct motiifnduni est, nisi illa loca pacata 1:1 coijscrvata fucrint, ut non
modo fructUS et emolumenta dictarum I-ociiiiarum [iereaiit, scd ipsas qvoqve
Fodinas perire et desoiari necesse sit. Sublata eiiim expoitandi lacuitaie et
securitate în Hungarîam, non erit locus in qvem portentur. Nam tota fere
Transyivania nibil fere Salînm pro usu suo emit. Nobîles asserunt se hac
Digiiiûu Ly du
gaudere libertate, ut gratis ds dandum lit Ouitum Salis, qvantum pro dome-
stice siio indigent. niittimt curnis suos ad Fodinas, et in his aliqvid Avenae,
pullos aliqvot, caseos, et similia, qvibus donant Ofticiales ,

qvl ipsis eos currus
Salibi» onmtos remittunt. Saxones qvoqve vadunt cum curribus sui ad eas*
dein Fodinas ac praeserdm Vizakoensem, ac aolutis qvatuor Denariis de <]vovÎ8
jumento cumim trahente, ac totidem de qvavis rota, tantum redpiunt SaJis,
qvantum eo curru et jumentis auferre possunt. qvodsi qvis îta oneret currum
ut irangatur, anteqvam de (inibus ejus Iod, in qvo Fodinae sunt, egreditur,
potest d Camerarius et cumim et jttmenta auferre.
At Siculi passim in Regtone sua tantum Safis habent, ut, d non om-
nino gratis datur, minimo emi possit pretio. Caeditur ibi sub dio non aliter,
qvam aliî Lapides in Lapicidinis , suntqve ejus êneris Secturae in pertinentiis
Arcis Gorgin, qvae pertinet ad Ufticium Vajvodue et Comitis Skulorum, et

apud PoM«88tone»t qvae vocatur Sandi Martini, et aliis pluribus in Lods.
Qvamqvam autem Scuti Saltbus sui domi tantum uti debeant, nec
eos effere ultra terminos ipsis praefinitos, in qvibus etiam aliqva pars Saxo-
ntim ultra Se|Tesvdr, tisqve ad Coronam per Terram Barczensem, et Fogaras
concinetur; tanien qvia nihilominus occulte in alias qvoqve Transylvaniae par-
tea importantur, liberam est Camerariis in tales ubiqve inqvirere, ac st qvoa
in vîa compererint, eos una cum curru ac bobus auferre, d vera domi» omnta
ejus, apud qvem in\eniuntur, Rona occupare. Qvae cum îta se habeant, satis
apparet vaMe exilein in Transylvania I-odinarLiir. ?Vi;rtum esse futurum si ,
Sales in Hunganain non poterunt exportri. Nani aliae vicinae Provinciae,

Moldavta, et Transalpina, proprium &i]em habent, nec aut ex Transylvania,
aut altunde petere coguntur.
Dt Canurarum Proviîme suh Domina Regina, ac iemptn Mpnacki^

deqve nutnero Sa^tum apud tasdem invttUo,
Qvae fuerit provisio , et qvi numen» Salium apud Cameras eo tem-

pere, qvo Regina I<;abella Transvlvaniae cessit , a nemine resciri possit, po-
tuitqve , nam omnia fuerunt in Monachi potestate , ab obitu vero ejus qvantum
fuerit, cogQosceodum erat a Camerarin, sed eorum nultus apud Cameras prae»
ier unum Colodensem fmt. nec postm, qvamqvam vocati per Camerarios
essent, comparuerunt. Georgius Hamvay, qvi, ut dtctUWI est, ex ordinatione
Domini Gcneralis Cameram Thordensem et Desiensem occuparat , dicit tem-
pore occupationis Thorda inventa fuisse Salium qvatuordecini miilia ad ea
in ,
postea qvantum aecessetit ejusdem temporc ad modemos Offidales, ex Inven-

taiio per eos oonscripto et infira appodto patet. In dies vera dicit idem apud
Domura Camerae invenisse Salium terminos duos, ducentos et viginti qvbqve.
Apud Fodinam Cserakna Salium terminos qvatuor, octo millIa, octingentos,
et octuaginta septem. Apud 1-udinam autem in Dees-Akna Salium terminos
duos. nongentos et octoginta qvatuor. Qvantum ddnde accesserit ex Se-

etiira, indicabit Inventarium, qvod propter defeclum G>nirascrtbae nune non
potuit eflid.
In Camera Colostend didt Camerarius ejus loci fuisse usqve ad (emjnis
mortis Mooadii Sales miile qvingentos ct septuaginta duos, a morte vero
ipsius usqve ad diein revisionis, qvae fuit qvinta Marii accessiaBC Salis tCT-
minos duos, mîUe qvadringenos et viginti octo.

In Camera Vîalciia tempore occupationis per mcderiK» Oflkiak» [&•
ctae, connumerati fuerunt SaKum qvatuor termini, tria millia et qvadrinîenii,
aed restabant ooonumerandi in uno Horreo, qvi propter angusdam Iod con-
mmerari non potuerunt.
Qvantus autcm fucrit reliqvae Pruvisionis ad Camera^ ct Fodinas ne-
cesariae ordo, ex hoc tntelligi potest, qvod in omnibus utis Camcrit tem-
pore utius RevisionU tantum in diem vivebatar, nec qviqvam pnxsos aut
Victualium , aut Saevi , aut funium , ac similium rerum in reposito habebatur.
Eqvî Kepelîstae apud omnes Cameras vi!es, et fame pene enecti , Fu nes vero
qvibus Sales extrahuntur, ubiqve fere laceri, rupi, atlriti, et qvibus se Se-
ctores tuto committere non auderent.

Qvantns vero Salium numerus prioribus Annis sub Regibus excisus
sit , facile t\x Regcstîs infra apposilis cognosci potest. Ac fuit tuni haud du1>ic
magnus Scctoriim numerus. Nam etiaiit sub loanne Rege in sola Desiensi ullra
Centum Sectorcs fuisse dicuntur. Atqve hic qvident luii Canierarum status
tempore hujua Revisionis. nune etiam qvaedam sub^cîentur« ex qvibus, qvae
fuerit qvondani Camerarum et Camerarîorum , ac rdîqvorum Camerae Servi-
torum Conditio, potent cognosci. Fiienint atitem qvovis tempore multî abusus,
defectus et inordinationes, qvibus erit per bonani informationem medendum.
Qvt's futrii otim Ctmitriarum Ctanerttriorwn SUUns.
Sub Regibus qvondam unus fuit qvi omnibus Caineris praefuit qvan-
, ,
doqve etiam duo, qvt sunt dtcti Comites Camerarum, qvorum Lxistimatio in
Transylvania semper magna fiiit. Hi postea, qvos voluerunt, singulis Cameris
praefeoerunt. Unus qvidem uaum \noecamerarittm; d duo, uterqve suum
VCamerariiun habucrunt. Sah Monacho autem nullus luit supremus Camera-
rarius, sed ipse Officia Camerarum assignavît Servitoribus sui, qvorum opera
etiam ad alias rcs usus est. A tempore Revisionis istius ne hi qvidem apud ,
Cameras fuerunt, qvos ipse Adminiatradoni eamm praefedt. praoier unum

Gamerarium Coloaienaem, ut dictum est. Itaqve de Solndonlbus, aatSallanis
eorum nihil ab ipsis cognosci potuit. nec fuit de eo valde laborandum prop-
terea qvod apud Cameras sub Monacho omnia inordinata fuerunt. Ovantiim
,
autem ad ordinem sub Regibus observatum aitinet Camerarius supremus :
qvî ut plurimum Thordae, ut dictum est, Rendentiam habuit, dfcîtur per

Annum habuisse Aorenos miile, et praeterea Solutionem ad centum ac plures
usqve ad ducentos eqvos, pro qvovis eqvo per mensem florenos duos, cum
qvibus etiam militavit, cum opus fuit. Habuit praeterea Victum pro se et
familia usqve ad duas, tresve, et aliqvando qvatuor mensas, ac pabulum
pro eqvis sui propriis. Si fuerunt Camerarii supremi, tantundem alter did*
tur habuisse.
Vicecamerariiw Tlionlciisis dicitur pro persona stia et sex eqvîs ha-
buisse per Annutn ilorenos ducentos. Praeterea ad usus et necesstUtes Culi-
DM floranos duGVDtos, et qvandoqve amplius, minom atitem inus voeavtnint
Olenif Lamina, Botyrum, Caseunit Oleiini, Cepaa, Alfium, et aimiiia.,
praeter fruges, Vina, Doves, Larida, Species, ligna, avenam, et alia hujiis
generis, qvae spectalem rationem hahiierunt.
Eamleni solutionem et alter Vicecamerarius, si duo fuerunt, pro se
et eqvb «uis babuit. Mensa qvidem fuit cominuiUBt sed expeosae nihilominus
pene dufrficatae. habuenint et RatkHiistain, in domo Camerae Dispeosatorem
Cocum, Hortulanum in solutione Camerae, ut supra rlictum est. Eadem fo-
lutio et condiie fuit Vicecamerariorum . unius et diiorum in D/t's.
VCamerario pro persona sua et tribiis Eqvis flo-

bt Colos dati sunt
ralii centum, tt caetera ad usunu pro iromero Penonarum finutata eodem
modo et Vicecamerario in Sik.
Vîcccamerario în Viz-aVna datt sunt pro persona sua et pro qvinqvc
aut s€\ Eqvis iu Annum tloreni centum et qvinqvaginta , et caetera ad usum
pro numero Personaruin.
Et qvia, ut supradîctum est, Magulatores, Kepdistae, et IMstrîbu-
tores Saevî vîctum habuerunt, a Camera asaignata est singulis pro usu ipso*
rum aliqva pecunia , ail nianus Maj^nilatorum ,
qvi eis inde Victum praebue-
runt. et nihilominus pro usu ipsoruni cessit qvidqvid Victualium ex miltatura
Salium per Communitatem est paratum.
OfHciales Fugêrortuit in Camera Thordenat cum viderent, ViGC»me>
,
rarium Regium ,
ipsis per Domuium Tbesamarium Nicolaum Gerendy adiun-
Gtum, crebro velle convivari, et magnas facere dissipationes, ut Beri solet
ubi de aJieno vivitur; convenerunt cum eo, ut ipsi pro se et sex eqvis suts
baberent in fling:iilQa meaaes pro qvovis Eqvo floraios qvatuor, et îlle tan-
tundem leciperet pro totidem eqvis tam proSallario, qvam pro mensa, atqve
ita qvilibet viveret suo arbitratu. M^pilatori vero dederunt per Hebdomadam
pro victu Denarîos septuaginta qvinqve. Duobus Kcpelistis florenos duos. Dis-
tributori Saevi Denarios qvinqvaginta. Ihmc autem ordinem sine dubio etiaai
apud alias Cuneras pro conditione cujuscive Iod et Offictî observandum cura-
venmt. De Thordensi qvod dictmii est, constat ex Regeatis, et infomntione
Christophori Lis^th jurai Qvîa Qbinientis, qvi eo tempore OfKctalis Fagge<
rorum in Thorda fuit.
De Soluitone SecUtrum ti qvatUitaU SaU$tm dinmrsa,
Habciit Sectorcs Salium apud Cameras Transylvaniac antiqva Regum

!'rivil(:gia ,
<jvorum c-xempla inlVa sunt adjuncta, ex qvibus constat, ci^- rjvot-
annis pannum , et pro excisione Salium; qvantitas, aut qvalis esse uebcat,
non expltcatur. Hoc qvidem palam est, qvod sub Uladialao et Ltidovioo Re»
gibus, ac antea qvoqve exctsi sunt Sales duplioes, alii navafes, alii camiles
dicti, navrJ^s mlnores fuere curnilibus. Sectores Thord^nnes qvantitatem eo-
rum justara et olim observatam exscindere jussi , praesenuverunt Commissariis
Navalein Salem unuin. Cui pondus fuit Hungaricarum iibrarum qvinqve cum
media. Curnilem autem pondere decern et septem Iibrarum cum media. At
SectoreB iu Vizalcoa idem iacere jusii exdderunt oavaleni Iibrarum decem,
currulem vero Iibrarum viginti duarum. Qvia vero inter hos Sales est magna
discrepantia , alii de ipsa eorum cjvandtate intcrrojati dixenint naval':-- Salrrr;
per Thordenses excisum aliqvantu minorem esse justa tjvanlitate, v uaKncn

sera vero «ajorem. Atqve idem de cumiUbus indicarunt» ajunt itaqve solu-
tionem decern denariomm ad Ceotum Sales navales referri oportere, et noQ
ad curriiles pro qvibus tanqvam majoribus sempcr plus sit solutum. Nam
,
Sales navales semper ad rationem excisos, et in Hungariam per Na\ es ex-

portatos fuisse , idqve magis ad solutionem militum in Coniînibuâ servientiuin
qvam ut pecuniis venderentur. et ideo nullum ds ia Tranaylvanta pretium
futse. In solutlonil>us autem mititibus et aliis factis» datoa eaae Btngulos CeU'
turn pro florenis qvinqve. ar tanti ettam qvandoqve vendîtos esse, cum in
tegri et per pluvias non inminuti illa in loca pervenerunt. Sed horum excisio
et exportatio paulatim desiit, postqvam in partibus iilis Hungariae, Nandor
Alba et Severino, aliisqve Arcîbus in Confinibus amissis, pracatdta militum
teneri desîerunt Sunt enlm qvi afiirmant, Fuggerorum primum tempore ei$
vinînti Henarios in singulos Centum Sales solutos esse. qvod eo fortassis con-
silio factum est , ut per hoc tollereotur dissipationes inordinatae ,

qvas Sectores
ip« sibt ubra mereedem debitam qvotidie alîqvid Salium sumentes iiacere
ex Regestn
eonsveveiaiit. et constat alioqvî Officialium, qvi tempore Ktff»
Joannb Cameris praefuerunt, qvomitn Summaria ali<iva infra sunt apposita,
Solutionem istam viginti denariorum posteafuisse abrogatam ac aliqvando ,
duodecim tantum, qvandoqve qvatuordecim , et ad Summum sedecim denar,

solutos Auase. qvae qvidem sedecim Denariorum solutio etiamuum apud Ca-
meras, IMsiensem et GtJosîensem, manet. Moaaebus tamen novisiime aucta
qvantitate Salium, in Camera Thorda et Vizakna solutionem etiam auxit, et
utroqve in loco pro excisione Centum Salium viginti denarios dari ordinavit.
ultra qvos etiam Sales aliqvi Sectoribus dantur, ut supradictum est. de qvan-
titate autem, in qva nune Sales apud Cameras Ttans^vanke exscinduntur,
judictum facere ex pondere ThordcnsM. Communiter est libiarum Hun*
licet
garicaruni trtginta duarum, Vizaknensis triginta trium Colosiensis viginti ,
unius, Dfsiensis vero decern et novem De panno autem Colosiensi qvi Se-
ctoribus qvotannis juxta i'riviiegîa eorum debetur, non constat qvalis fuerit.
Tempora Fuggerorum cbtns est, qvi vulgo vocatur Trautner, et eundem
etiam alii post ipsos dederunt. Alii vero dederunt bnevem paonum NQmber*
gensem, qvem Hungari Rovidiurnberger vocant, novissime etiam datus est
pannus Vratish'u icns ,
vulj;c) ikaszlay, de subsidiis vero, (jvac Sectores sibt
singulis Septimanis deberi ajunt, constat ex vcterum Oftîcialium narratione,

qvod datum est eis aliqvid qvovis fere Dominico die aut Festo. praesertim
cum in dcfeetu Salis ad labaxes essent incitandL fuisse autem subsidium omne
in qvandoqve additum etiam bovem unum, aut oves aliqvot. Id vero
vino,
Camerae per eos bene esset compensatum tanto enim alacrius ipSOS laborasse, ,
et anteqvam Sales pro consveta meicede sua exscinderent , pretium eorum,
Digiiizea by Google
qvae data essent, juxta aestioiationem CamerarB «ne onuii aolutîoae ex-
sibi
ddisse. Tempore Fuggeroruin obiervatum est hoc idem, sed parciuSt nam
juxta Regestum Officialis eorum în Camera Tliordensi a fine Xbris usqve
ad primum Junii dati simt Sectoribus hujusmodi extraordinarii subsidii nomine
flor. viginti duo cum medio. Tempore qvoqve Assignationis ejus Caroerae ad
mani» eorundem donai sunt illis floreni duo. (u^nt autem eo tempore Se-
Ctores conducd sexaginta sex. habuerunt iidem turn in mare, ut qvovis die
unum Salem seciim aulTerrent donuini. Sed eum abrogare conati sunt Offi-
ciales. Cujus rei causa Sectores labores facere rccusarunt. qvi tamen deinde
placatî sunt florenis dnobus, et persvaiî ut Inberent patientiam, dom» per
D. Thesaurarium ea de re decerneretur.
Dâ SU^MUitunu Sah'um ,
qvac Camerae sti p«r StctortS, gt ptr
Cameram emptoribus.
Centum apud CamWas est diversa

Sttperaddîtio Salium in aingulos
ut supra in est. Et eandem diversitatem olim qvo-
singularum revisione videre
qve fuisse indtcant Regesta veterum Camerariorum qvorum transumpta aliqvot ,
infra posita habentur. qvippe superadditi sunt per Sectores in singulos Centum
praeter Veasmss vocad, sunt superflui, et iidem alibi eodem numero^ alibi
minore dati sunt, et dantur nune qvoqve per Cameram emptoribus, qvi Cen-
tum Salihii?; cum en superadditione acceptts non tantutn so!vunt pretium Cen-
tum Saiium , sed uhra hoc qvoqve mediani partein solutionis, qvae sit Se-
ctoribus pro Cisura. Mac igitur ratione taniuin diniidium Cisurae Camera Se-
Vessmiss autem datur alibi plus, alibi minus, exdusis
ctoiibus solvit* pro
tamen semper iis portionibus, qvi pro justis Salibus computari non posaunt,
qvi inter Darabones referuntur.
De Soiutiont Ceieristarum et Navtum praeparatione.
Pro diversitate qvantitatis Salium , et distantiae C^merarum exteraram

observata est etiam diversitas in soluttone Ceieristarum, qvi, ut dictum est,
Sales per Naves educunt , ac Naves ipsas facere tenentur , accepta a Camera
pecunia, qvae eis deinde în rationem et sotutionem eductionis oomputatur.
Ia una nave Thordensi, qvae minor est Dâsiensi, ducti simt Navalium duo
termini et insaper duo millîa, et amplius. De qvovis tennino soluti sunt Ce*
Icristis floreni duo usqve ad Szegedinum. De Currulîbus autem
qvadraE;-inta
miile. Tempore Gerendy Thesaurarii soluti sunt usqve ad eundem

Nicolai
locum Aoreni qvae solutio postea sub Rege Joanne usqve ad
viginti unus.
d<wem et octo florenos limitata foit. De Centum vero Salibus ad Cameram

fîlialem Alvincz octoginta denar. Celeristis solvi consveverunt. Longitudo Na-
vis Thordensis, ut dicitur debet esse pedum tripfinta, latittido vero qvinde-
,
cim. Currulium Salium septem et qvanduqve octo et usqve ad novem millia

in una duci possunt, ut supra qvoqve est dictum. praesertim si ligaa, ad
praeparationem navis idoneo tempore foerint sucdsa, qvod attentionem Ca-
merarii reqvirit. Deesiensis Navis quem-'Hr'ndum ah îis, qvi Cameris sub Rege
Joanne praefuerunt, relatum est, debet esse longa ulnas Traasylvanicas sexa-
ginta unam, lau autem d«cem et octo, vel novem.
Ceieriatae, qvi eam
educuntqve usqve ad Sxathmâr, debentiir
faciunt,
florali sexaginta unus. ac totidem ei floreni îbidem ia Szathmr dantur. Qvodsi
Navem a Szathmar diicit usqve ad Szoinok qvi primus fuit îocus defKJsitionis
,
Salium Deesiensium uUra Szathmdr, solutum est ei tantundem, nec eo am-

plius, edantai Navem Sz^diniim ducere opoiteret. Uberiini foit
usqve ad
Cderistae alîqvem Satium iramenim ad sortem suam educere, pro arbitrio
tamen Camerarii. Idem qvoqve primanis duobus Nautis, ac caeteris pro cu-
jusqve conditione est concessumut ad ducendam custodîendamqve et

,
,
, ser-
vandam Navem tanto essent attentiores, ac licuit ipsis eos Saies divendere,
Ut vellent Qvod vero proposuerunt Cives D^daienses, ut supca dictum est,
frusta eonim Salium, qvi forte confracd e«ent tempore exoneradonis. Cele»
ristis esse concessa, praeterea qvadringentos , aut qvingfntos Iniposltos esse
navi, qvi in locum confractorum subderentur; id Ofiiciales antiqvi nunqvam
factum esse ajunt.
Sko m S/Ut CmmerM Salium ptr Commtssarias sunt rdktae.
Cum apud luiUain Camcram praeter Dctisiensem certus ( tlTicialis esset
aut resideret- Cominissarii de consiiio et consensu Domini Generalis siagulis

singuloe Camerarios praefeoenmt. dsdemqve ArticuloB oertos loeo instructio-
nia usqve ad aliam Regiae MajeMatîs di^sitionem observandos assignaverunt
f;vor«iti <"yemplinn infra est adjunctum. Dele^runt autfMii Camerarios, et ad-
junxerunt eisdem Contrascribas (qvi Ordo antea Cameris istis ignotus fuit)
secundum cominendationem et testificationem Dnorum Consiliariorum , qvi per

Provinciales Duo GeueraS sunt adjunci, expioratis nibitominus etiam alîorum
sententiis, qvibus Conversatîo et mores earum Personarum magis cogniti fue-
nmt. In Vizakna collocatus est Xobilis Fransiciis Mikola, qvi fuit Servitor
Reginae, cum Contrascriba Joanne Literato de Vingarth. In Thordenseni coi-
locatus est Joannes Vaday de Colosvâr ,

qvi sub Mooacho qvoqve eldem Ca-
merae praefuit. Cui adjunctus est Contraserilia Andreas Balogh Tiuwdensis.
In Colosiensî relictus est Franciscus Zilahy prior Camerarius, adjuncto ei
Contrascriba Joanne Literato de Lippa. In Ddt^siensi similiter relictus est Ge-

orgius Hamvay, qvi eam Camerani, ut dictum est, ex ordioatioae Doi Ge-
neralis occuparat.Cui propier delectum hominis îdonei nondum est Contrascriba
adjunctus. Jurai sunt omnes de fidelitate Regiae Rbjestatb praestan«la una
cum Magulatoribus qvorum duo constituti in Dîensi, totidem in Vizak-
,
nensi ,
(jvamqvam dissimili solutione. In Thordensi unus cum famulo. In Co-
losiensi unus tantum. In solutionibus autem eorundem Magulatorum, Sectorum,
et Milliaristarum ac Kepdiatarum nihil cat mutatum, aîcut nec in pretiis et
qvantitate Salium, aut caeteris ejusmodi in rebus, sed haec omnia ad dispo-
dtionem Reiiae Mattis sunt dilata.
Camerariis designai sunt floreni ducenti in Annum pro Sallarioi ac
Digitized by Google
Victus cum pabulo pro eqvis eorum , ut iiabetur in lastructionibus. Colosiensis
cjvoqve Centum Borenos habens , in priore suo sttu est relictus. Sed ipsi cum
ea condîtîone assenserunt huie AMÎgnationî« ut, si aucta iîierit eis solutio,
maneant, sin minu<; iit fiant qvam prîmum certîores, et Itberum sit ipsis ()f-
ficiuni in spem uberioris solutionis susoeptum relioqvere, de qvo R. Matti

mature erit cogitandum.
Caeterum qvia nihil paratae pecuniae apud Cameras fuh, nec Sales
tam cito vendi posae apparebat, ne intemiitteretur labor Sectutae, neve cae*
tern ad usus qvotidianos nccessaria deessent; Commissarii ad asseairationem
iJuniini Generalis sumpserunt a Joanne Koth Judice Kegio Civitatis Cibiniensis
florenos trecentos et qvinqvaginta : ex priniis proventibas Salium ante omnes
etiam solutiones restîtuendos; de qvibus per manus Gcorgii Hamvay, qvi eas
pecunias levavit, assignati sunt floreni sexagii t a ''"amerario Vizaknensi; cen-
tum Camerario Thordensi; reliqvi apud eiindeiii Hanvay ad provisionem Ca-
nierae Ddesiensis sunt relicii. Exeniplum Assecurationis dicto Joanni Roth
daiae habetur infra sub Ht. H.
Dt Camtra Ctmmtaiiotut tt Campsionis Auri m Transy/vamia.
Cameralii Ceraentationis , et Campsionis Auri, ut dicitur, semper fere

locavenint Keges Qvibus primariis Gbiniensîbus pro certa pecuniae Suimna,
ac qvantum in memoria hominnm at, semel tantum evenisse ajune aub Ula-
dislao Rege, ut ea per Officialem et Camerarium Regis proprium, Joannem
Kis Tharczay , administraretur. idqve per imicum Annum tantum ,
qvo tem-
pore cognitum tuisse dicunt, ex hujus Camerae locatione plus utiiitatis, qvam
ex ejus administratione ad Fncum Regium pervenire, fuit autem Summa Lo-
cationia qvatuor et qvandoqve qvinqve millia florenorum , in Auro. qvaoqvam
non dosint. qvi dicant Joannem I.nlay, ctii sticcessit in Conjug'ium simul Of- ,
ficium Marcus t'emilmger, eam septem niilliluis condnxisse. joaiines Rex ve-
,
hementer infensus Cibiniensibus ob id, qvod partibus ejus, dehcicnie ad se

rdiqva Transylvania , adhaerere recusarent, Cameram istam Caementationis,
Campsionis, et Cusionis Auri ad Colosvâr transittlk, et aliqvando uo nomine
curavit administrri. Idem fecit Monaclius, mortuo Joanne, et Camera Cibi-
niensibus restituia, adscitis tamen sibi in consorlium altis, qvibus cambiendi
potestatem dedit, Petro Haller praesertim, tanqvam homini inter Saxones pri-
mario. qvi, cum in uaum pecuniam suppeditavit, et lucri particeps fuît. Non
est autem dissimile vero, <]vod ex sola caementattone non multum commodi
capi possit. imo qvod utilius sit, eam pro qvatuor, ac qvinqve niilihus flore-
norum locare, qvam exercendam curare. Sicut etiam videre licet in Ratione
de caeraentatkme Anni qvinqvagedml nominanter per Georgium Matskâsy et
Joannem Bomemissa facta, et inter alîa Regeata Monachi reperia, si tamen
vera est ratio, cujus exemplum infra podtum est. Sed sine dubio in Camp-
sione Auri maximae utilitate?! contincntur. si ci recte fuerit invigilatum. Plu-
rimum enim auri in Transylvania invenitur, et paratur praesertim ex Loturis,
qvod nenMni imî Soli Regi cambire lioet. Nullus est fere Transyhraniae loais
S7499> Dmwmok. V«L II. FlirtM ^ 9S
ea praeertim in parte, qvae Ilungariac ab oriciUe in aieriiliem vergeus co-
tiaeret , în qva non sînt Loturae Auri opuleotae. Sunt tamen et mînerae Auri
qvac exsclnduntur apud Oppida Abnid-binyA, Offai>binya, KBrOs-bânya,
et Kiss-Bnya, ile (jvIIjus infra dicetiir. Sed ex tanta auri copia, nc qvarta
qvidem , aut hac etiam minor pars ad Cameram oninium judicio praesentatur.
Habet enîni multos insidiatores qvi vd co^munt. et privai hicri causa in ex-
,
teras Regîones exportant, cui licentiae maximam occasionem dedisse videntur

ipsimet Camerarii qvî debitam custodiam non adhibiierunt nec homines SuOS
, ,
pecuniis ad cambiendum instructos miserunt, aut colîocarunt in loca opportuna,

ad qvae aurarii tuto et facile accedere et praeserlim pecuniam accipere po-
tuissent. Grave «at enim pauperioribus qvi qvotidie in auro parandb labo-
,
rant, et omnem vitae suae sustentationem ex eo habent, Cibinium excurrere,

et si Camera non cambit qvod propter pecuniae defectum saepe evenîre
,
solet id qvod pauciiltim habent auri, qvasi obtrudere aliis camhienduni

. qvi ,
qvanti volunt, aut non justa Campsione emunt. Ad qvod accedit, qvod iis,
qvi permisHone Camotuit aurum cambîre possent, grave est, pecuniis auis
carere, qvoad caementatîo Sat. nune vix in medio Anno una lit cementatio:
cum sub Rege Mathia, ac deindc mense nnam atqve alteram
Uladislao qvovis
factam constet ex Schedis cemmcntationis vet«ri!m Camerarionim qvarum ,
Uransumpta aiiqva infra habentur. Ex qvibus etiam modus olim in cementa-

tîone observatus, et auri proventus cognosd potest. Adjecta vero sunt vete-
ribus Schedts etiam recentiores cementadonum sub Joanne
nottttullae
ac novissime sub Monacho factarum promemorin et exempla.

modus diversus. nam alii campsione, qvatn vo-
Est autein caniljieiiLli
cant, integra, alii media utuntur, qvarum neutra aeqva et justa est, id autem
lâdunt Coeneratores lucra sectantes, ad qvos aurarii pauperes confiigere et
aurum deferre co^ntur, cum pecuniis indigent; qvas hi ad tales campmones
semper paratas. et certts rn locis occulte dispositas habent. Sunt eiiam non-
nulli. qvi aliqvanto pluris cambiunt. Camera
Sed non tanti tamen, qvanti
sulet, qvae campsionem certam et aeqvan) habet, qvani propterea Camerae
.campsionem vocant. Ea vero maxime conteni essent Aurarii modo Camera

in locis oportunis haberet paratas pecunias, qvibus aurum redimeretur.
Qm tH Staiu Cmuta CMmmtatwmt ti Campsiouis Auri aV rtlicta.
Quamvis Regia Majestas Commissariis injunxerat , ut aliquam pecuniae

Summam mutuo sumerent a Mercatoribus ad Auri Campsionem, Cementa-
tionem , et Cnsionem ctirandam; tamen qnia hoc sttu rerum Caiisa non fuit,
cur hune ia usum mutuum sumeretur, nec si sumendum fuisset, inveniri po-
tuiaset quispiam, qui credidisset, aut se super hos proventus assecurari passtt
ab hac cura esset supecsedendum. Quod autem
fuisset, neceasario evenit, ut
sumendi hune usum mutui Causa non fuerit, partim ex iis quae paulo ante
in
dicta sunt, apparet. quod vtdeliret nemo, certe quam paucissîmi, Aurum ad
cambiendum Cibinium ad Cameram adfcrunt. partim ex eo quod nune peri-
culosum est, per loca, in quibns învenitur Aurum, pecunias circumferre, aut
Digilized by Google
his credere, qui sibi
in auri rationem, quod nondum paratlim habent, pecu-
nias siihmini=;trnri Sunt enim lotores auri Valachi fere omnes. Oppida
petunt.
supranominata tamen etiam paene majorem Operariorum suorum partem
,
qiiae
Valadios habent. tamen adhuc etej (Htc est lacuna tim in hoc, quam in
aliia MS*:*.)
Ad Cementationcm redimatur et colligatur, deqae eo R«^;iae Maj»

stai cedat id Lucri ,
quod Camerae Siiaf debrtiir ; ad promovendam autem
Auri Campsionem, et ad deterrendos ab ea alios occultos et inordinatos Cam-
psores, Dominus GeneiaU* nomine Regiae Majestatis edicta proposuit ac etiam
per privatas literas iis, quae de occulta Campsione suspeci habentitr, fimiter
commisit, ut omne .itinim Cil)iniiim ad dictum Petnim Haller afferretur. In-
junctum vero est Petro Vdczy, cui coniinissa est Pracfcctura monetae Argen-
teae, ut examini Auri, quo<J ad Petrum Haller afTereiur, et in Cenientatio-
nem venîet, intersit» ac super eo rationem teneat, et quidquid în hoc
nôtio
iiet,non minus, quam ipse Haller inielligat.
Idem vero Petnis Haller, praeter alios interrogatus, quantum crederet
Auri in uno Anno, aut medio, in Transylvania conquiri posse, respondit: im-
possibile sibi videri ,
quod effici possit , ut otnne Aurum quod ,
in Transylvania
invenîtur, ad Cameram perveniat, etsi debeat omnino pervenire cum gravis-
sima poena, nempe amiisione Capitis. —
(Iterum lacuna tam in hoc, quam in
aliis MS'".) Commodi acceptiiram esse Rep[iam Majestatem ex hac Ca-
plu"?
mera, si eam cuipiam locet, quam si per Officialem suum administrri curet,
quaesitum est a ificio Petro (^ler, quanti eMStimaret in AoniM locari posse,
qui mox significavit, se a Conductione non esse alienum, sed se plus quatuor
millibus flor. in auro tam pro Campsione, quam pro Cementatîone non esse
datiiriim, idqne ea etiam le$»e, ut sibi pro eadem annua Arenda in quatuor
Annos continuo!> sit obligata, utque Rîa Majestas gravissimis edictis inhi-
beat, ne quis aliua vd palam vd ooculte Aunim ipso insdo cambire audeat.
poena sub praemusa; quam ipse a quibusvis Authorîtate Râe Illbjcatatis,
ac si opus sit etiam cum iuiperioris Magistratus auxilio, exigere possit. Haec
quidem Petnis Haller; qui taim^n non ne^ât majijnam utilitatem ex Campsione
capi posse, si traudes avertantur, et eftîciatur ut omne Aurum in Cameram
pracsentetur.
J)4 Ffidmis «f Lffttfir Auri.
Transylvania Auro magis, quam Argento abundat. Auri autem major

ex Loturis, quam ex Podinis provmtus. Nam, ut supradictum est, quatuor
tantum in locis sunt minerae Auri, et ex dictis tocîs uimatt lantum pertînet
ad Regem. videlieet Oflfen'binya. apud quem etiam solum minerae Argenii
fodiuntur. Inveniuntur tamen, et apud Kiss-Bânya, et Koross - bdnya quae ,
loca duo ArciCsillajôsvâr ad Dominnm Andream pertineni subsunt, et Hun-

gariae potius, quam I ransylvaniae annumeranlur. minerae Argenti nec cuprum
deesset, st quî vellent fodere, sed nune eorum loconim inhabitatores aurum
tantum exquirunt Abrugbnya vero est Capitulî Albensis. quod ob Auri co*
piam potissimum celebratur. Abrugbnyam Germani Saxones dicunt GrosS'
Schlatten: Korossbnya, Altenburg; Kissbnya, ;
(sic), Offenbnya,
Oifenburg; vocant.
Eorum Locorum status et conditio juxta revisioDcm factam in Scrtpto
Germanico tnfra adjectoO oontînetur. Cui etiam Loturarum nomine, non omniam
quidem (nam, ut dicitur, eas enmierari diflfidie est) sed quae ex pfjacipibus
resciri potiifrnmt, sunt adjuncta, i iabetur autem per experientiam ,
qtinsi pro
certo cognitura. quot Carattas seu gradus Aurum quibusvis in lucis habeat,
nuc temere ajuat itiddere mutationeitt, ai incomiptuni , ita, ut invenitur, ma-
neat. Sed nonnullos quandoque rantenta vel pulverem Auri per admixttonem
pulveris Cupri adulterare.
Quantum autem Aiiri ad Cameram novissimis Annis sub monarhn, et
antea quoque sub Joanne, ulitnquc sub Kegibus provenerit, id ex schedis Ce-
mentalibus supra memoratis aliqua îo parte cognoseere licebit In Abrugbânya
quidam Civis senex Biasius Uteraius, qui Joanois Lulay Camerarii Cibiniensis,
tempore Ludovici Regis, Vice Camerarius eodem in loco fuit, narrat: eodem
tempore per Annum septem Ceuiciitationes factas, et se in Abrugbânya, ac
villis vicinis ab una CemeiUation*^ ad aliam plus quani unuin Centcnarium auri
eomparene, exoepto auro praecipuorum montanbtarum ejuadem loci, qui

Aurum auum per se ad Cementationem importarint. Sed de his plura in dicto
Scripto Germanico.
Sunt Fodinae Arqfenti omnhim testimonio excellentcs apud î'oKsessio-
nem Rodna tribus miiiiaribus a Civitate Bistricziensi distante, quae cum aiiis
quatuor Cementaneis eandem Civitatem jure proprietatis eonceroit, sed

vîllts
oceupavit haec loca Wajvoda Moldaviae Petrus, VVajvodae moderni Stephani

pater, eo tempore, qno Tr.insylvaniam praedabuiulus iiuasit, atque ex eo
usque tempore iodiuac istac rpiasi nec^lectae Jactriit, cjuac cum in [jotestate
Bistricziensium essent, magnam Argenti cupiam mctallicis praebuerunt. quam-

quam in memoria hominum' non est, eas ita excultas esse, quemadmodum
coli debuerunt, propter înBdam Moldavorum vicinitatem. Sed de his fodinis
quoque nonnulla px nnrrationil>us hominum coUecta infra appom'ta habentur;
nune in illis operantur homincs paupercs profugi, inter quos etiaiii aliqui Ana-
baptistae esse dicuntur. Supplicant autem Cives Bisztriczîenses Kegiae Maje-
stati pro recoperatione istorum Bonorum, quam facilem futuram credunt Sla*
jestati Regiae, si dicto Vajvodae Arcem KikelleU, cujus Bona idem alioquin
praeter oppidum Arci subjectum possidrr, restituere diguaîiiuir.
Communis est omnium Transyivanorum opinio, el scrnio, quod prae-
ter ea loca, quae jam a provcntu auri et argenti nota sunt, multa alia sint
loca metalUfera adhuc intacta, praesenim în Terra Stculorum * qui neminem ad ea
invesdganda admittunt, et magîs agrestes sunt, quam ut his opibus fruî possint.
Dt Momlmt CuMtene.
Monetae Argenteae cusio in Transylvania per multos ante Annos nulla

fuit, quod procut dubio evenit propter argenti defectam, in cujus fodinb
Transylvani nunus eiaborant, quod majorem sumptum, quam Lotura auri
1] Ift mw MS» «efiiii. AV(W £i.
Digitized by Google
reqnirant.Habetur tamcn pro certo, ex fodînîs Offenbnya, si per coni*
Duationem et consummatumero Cuniculi, seu StoUe, quam Monacbi» post
mortem Juannts Regis prorsus neglexit, siccatae fuerint, magnani Argenti
copiam cum magno lucro proventuram, ct si acccdat Rodna, ex Provenlu
Argenti utriusque loci inoneiuc cusionein bonam et utilem in Transylvania ia-
stitui, et continuri posse, Quod vero attinetad praesentem monetam, qnae
ex argento per monachum relicto Cibinii cuditur significatum est Regiae Ma-
;
jestati liierîs Commissariorum ,

quod in ea re modum et ordinem una cum
Duo Generali iisqiie nc! aliam Regiae Maestatis dispositionem dederint Pelro
Vaczy lanquam magistre monetae, ciijus opera idem I>nus Generalis in no-
visfiima cementatione et cusione Auri usus est, et ad Argenteae quoque mo-
netae cusioneni ante Commissarioniin adventum uti coeperat. Instnictionem
vero eidem Petro Vc7y datae exemplum infra appositum est, ex quo magaa
pars iiliu Ordinis ccignosci potest. '>
Domus Canierae Regalii Cibinii nulla est, nec fuisse ante, dicitur.
Sed c{ui fuenint Commissarit, sui domibus Omentationem et cusionem
*> in
fieri curarunt. nnnc Petrus Haller ad hune usum praebet domum, qua etiam
monachi tcmpore usi sunt, conductam, ut lî-citur, In Annum pro florenis
centuin, qnns nune qiiotjut: Haller sihi pfrsolvi petit. Separatorium Auri ab
Argento nulium est, sed separat quisiûe ut libct.
D4 Vigesima lUgali.
Vigesimae Regalis praedpue loca: Brassovia, seu Coiona,

tria sunt
Cibinîum , et Bistriczia. Tenuenmt vigesimamfere semper antea Civiutes istae
e\ locatione Rejîm. Consvevit autem Coronensis Vigesima locari fior. bis
miile, Cibiniensis miile, Bisztricziensis ducentis. Non iiabent aliqua talia loca
filtalîa semper Ofiicîalea raddere opoiteat, praeter
in Transylvania, in qutbus
unum, qui tenetur ex Corona in Arce Tdrcsvr, quae sita est in liaiudbus
Alpium t per quos ex Transylvania venitur, et alterum, qui tenetur ex Cibinio
apud Tiirrîni Rubram vitlgo Veress Torony in similibiis faucibus eorundem
Alpium, quae ante paucos Anaus vi ct impetu aquarum magna ex parte eversa
est. In bis lods solent dari, et recipi Scbedae vigesbnalea demercibus, quae
Coronam, aut Cibinitim importantur, nam per hos duos aditus necease est
venire omnes, quibus ex (Valachia) in Transylvaniam iter est Ad caetera
loca, in quibus nliqua custodia, aut animadvertentia opus est, vadunt officiales
tantum nundinarum tempure, ut ad Segesvr ex Brassovia, et ad Szasz Se-
be, et Hunyadtnum ex Qbinio, non est autem dubtum quin Conductores hujus
Vectigalis multo plus capiant ex eo commodi, quam soKant, et quin rebus
pacatis, dum libera sunt inter Transylvanos et Moldavos, et Transalpino
commercia, multo piu*;, quam bis miile florenî prmcniant.
Bistricziensis Vigesima simiiiter est in potestate Liviuin cjus loci, quem-
admodum iidem Commissarii per Nuntios suos, duos Senatores, Vinoentîum
1) 9% icprodudl Nb Nr. CCCCXML m-

a) FwlC CMtentU. Ni>la Ed,
7S4
peUionem, et Gregorîum Lederer, hujus ra eatisa missos, sîgnifîcaruat, non

ex locatione tamen, sed quasi ex speciali gratia Monachi, qiiac tainen ipsîs
magno constitîsset. Nam eum -îtihiiKle a Cu-iljii'; t;r;uiae luiins olitpntti multo
plus emunxisse. Ajebant autem Iv.mc I'rovenCtim saepe ne ducentoniin llorc-
norum quidein Siimmam implere, piaesertim impeditis cum Moldavis coinmer-

ciis, quod frequeatier inckiere soleret. Addebant praeterea se sperare, quod
Rîa Majestas ad aupplicatîonem Jiidicis. qui niinc esset in Curia, Proventum

vfM'>i Civitati es«;et concessira . ci iduo nrarf Civps. ut ejus Administratîo et
perceplio apud ipsos usque in adveiuuin Jiidicis relinqueretur. His eoruni pe-
titioDibus ea conditione assenserunt Commissarii , ut usque ad aliam Regiae
Majestatis Ordinationem pro ea fide, qua etdem sunt obstricti, non aliter^
quam si ejus ofiiciales essent, Administratioiiem hujus Proventus gerant* et

super ea bonam et justam rationpm teneant. itt tam de his, qiirte impr>5?{r-
nim percipient, quam de altis, quac a tempore transactionis cum Domina

Regina perceperunt, Regiae Miatti respondere possînt.
Qui vero sit exigendae Vigedmae modus, infra cum aliis Scriptis ad
hune de Vîgesima Articulum pertinenttbus appositum habetur.
l)£ Qm'nquagesima Nobilium.
Quinquagesima Nobilium habetur pro ordinario Regis Proventu ; exi-
gitvir tamen a solis Valachis nobilium Trannorum semel in Annum inter fe-
stum Paschae, et Pentecostes, circa id tempus quo foetura agnorum est com-
pleta, quo tempore alioqui Nobilea Quinquagesimain a dictis Cdionis sui
ctuatamia expiere consueverunt non desimt tamen, qui dicant hune Proven-
;
tum non esse ordinarium sed quasi prer-irio roncedi Regibii<; a nobilitate
,
sed constat hune proventum redditum esse Regibus non obstante eo, quod
Nobiles ekactibaem Regb sua exactione praevenissent Obaervatum est ta-
men , Nobiles Transylvanos per Literas Regias pro administratione hujus pro-
ventus requiri solere. Indicto eis Conventu ad oppîdum Thordam, quo in loco
Congregationes Nobilium ênerale?; fieri solent.
Solet vero et hic Froventus iocari. Summa usitata Locationis est qua-
tiior millium florenorom. Regina babella etîam ter miile flor. tantum locavit,
aed multo major est ex ipsius administratione et cotlectione fructus. Nam cum
septem fuere nobilium Comitatus, ex unico Comitatu Thordensi, cjui medio-
criiim est nnus. quemadmodum ex (juodem Regesto Administrationîs Anni
1537, quod unicum haberi potuit. compertum est, provenerunt in quinqua-
gesnna Agni simul cum foetu ejusdem anni miile et octo, oves unius anni
quingentae et octoginta quinque. In praecipuis vero redeniptionalibus Aoreni
Sexcentt Septuaginta Septem. Denarii (|iii!ii[tiaginta unus. Qui vero modus
sit exigendae Quinquagestmae, infra habetur.
De Cevsu SoMmtm.
Saxones in Commune conferunt Censum suum ordinarium R^bus de-

bitum, juxta usitatum inter ipsos modum, cumque emel -tantum in Anno
^ j . d by Google
ad Festum Divi Maitini solvere tenentur. Est autem tota Summa Censu fio*
renorum Octo miilium, et (luingentorum. Sed aihitominttS ultra solutionem
Ceosus contribuuiu subsidia, ut sequitur.
De Cmiriîume Suisidiorutm in Trmtsybnmia,
Constat Transyîvanos trîiim Nationum Hiingaros videlicet, Siculos,

,
et Sâxones, non tainen soiutione eorum subsidiorum, quae aliorum Kegni

Hungariae Statuum et Ordinum conaetisu a Regibus imponî solent, teneri,
sed vetus est mos ad haec usque tempora obaervatus, ut ejusmodi subsidia
ab specialiter peterentur; fuit autem tcmporibus prjoriim Rfigum ut di- ,
citur, moiins iste, ut nobilibus Himj^'aris, (jui phmas inter Nationes isLas ha-
bem, indicerctur, Cunventus ad uppidum Thordam, eoque nuntii, vel Conv
missarii, a Rege mtttereAtur, qai subsidii ptititionem proponerent. Petitum est
autem alias plus alias minus prout cauaae fuerunt petendi sed Contributio'
,
,
,
num mnxima fuit unius floreni minus iino denario. De singutis Coionis nec
,
passi suiu iiobiles sibi plus una in Contributione imponi , sicut ne nune qui-
dcm Hacc autem Contributio ad viginti quatuor millia Horenorum
patiuntur.
se extendit; ad multo majorem tamen Summani et forte hujus duplum, ut
dicitur, sese extensura, si connumeratio et exactio recte lîeret; qua de re
cum tempore cura erit liahenJa.
Eodem modo mdictus fuit Saxonibus Conventus ad Cîbinium, in quo
cutn ipsis per homines regios de conferendo subddio traetaretur et decerne^
retur. Non est autem facta connumeratio per portaa quemadmodum in Bonis ,
Nobilîum, sed petiu ab ipsis est una Summa alias similiter majqr, alias minor.
Ipsi dicunt sp quandoque decern aut duodecim, aliquando sedecîm, et usque

ad viginti millia solvisse, rarissime ampiius. Sub Ludovico Rege ajunt Joan-
nem Docsy semel tantum ab ipsis triginta exegisse, cum quadraginta peinsset;
Sed eum arte drcumventase Primores Saxonum, quorum aliis oentum, aliis
ducentos tlorenos fuisset poltiritus, quos tamen postea non reddidisset, et bis
cornipcelis etiam alios nuntios Kegis ad petenda a Saxonibus subsidia missos
saepe usos fuisse.
Siculis Subsidiorum causa îndicere Coovenuim non fuit i«cene, curo

ab omnibus Contributionibos exempti haberentur; dempta Boum signatura,
(sic enim appellant,) ad quam tenebantur, qnoties Rex aut coronaretur, aut
nuptias celebrarct, aut prole nliqua aucêretur, tune eiiiin singuli sintfulos
lioves dare sunt obligai. Quoties tamen aliquis Conventus pro re aliqua pu-
blica, et ad tres nationes communiter pertinente, ex mandato Regis habendus
fuit; ia ad oppidum Vâsârhely, quod est in solo Siculorum, et pecuUaris locus
Conventus pro re aliqua pnlilica eorunde^ni indici consuevft quod eam po-
,
tissimum ob causam iuokvit, ne Siculi extra solum suum evocai, nuntios

mitterent tergivciâiorcs ,
quales fere mittere solent, qui se tanquain non satis
înstructosad ea, quae agerentur, domum ad stios revocare, et per haec non
tantum elfugia et dilatîones quaercre, sed eilam alios distrahere, et nequid
deoemeretur, impedire studuerunt, quod suo in solo Congregati non pQCue>
runt facere, cum hi quî inter eos sunt potiores, quos vulgo Nobiles, L6feU
Ss^kelyctz vocntn , viritim soleant convenire.
yuia vero joaiuies Kex , et post euin Monachus a Siculis quo<iiie seni-
per aliquid subsidii, primum praetextu neoes9ttatum publiearum, postea ob

tributum, quod Turcia novtssimts annis solutum e$t, extorquere oonati sunt;
non retinuerunt tnorcfm petendi antiquum. Sed causa praedicta moti, tmlnxe-
runt communîter dictis tribus Nationibus Conventum ad Vâsarhely, qiias etîam
inter se sic convinxerun: , ut, quod duae carum ufferrent, aut decernerent,
id tertia approbare et ratum habere cogcretur. Hac ratione Sicali ad confe-
renda subsidia sunt adducti, idque Saxones primum per speciem tantum in
gravamen suum inventum, et excogitatum ajunt, ut, Hungaris et Siculis in
subsidii collationem consentientibus ,

ipsis contradicendi faciiltas eriperetur, et
praecipua Uncris pars imponeretiir. Nam Ungaros et Siculos respectu solu-
tiont» suae parum solviase, et de eo quoque, quod solutum est, potiores inter
ilkM «X occulta cum Monacho inteiligentia partem haboîsse; inîctum autem
fuisse morern , tit tantum solverent Saxones, quantum Nobiles: hoc est, Vi-
ginti quatiior niilHa, Siculos vero, qtirnics aliquid contribuerunt , non multo
plus sex aut septem millibus tlorenorum solvisse ,
idque etiam sic ab aliis
est relatum.
Jam vero utro more Majestas Regia utî vdit? în ejusdem potestate si*
tiim erit, Saxones quidem sperant, Eandem vrtrrr?; ipsorum Consuetudincs
et libertates clementer esse confirmaturam et observaturam , qui si verum <li-
cere oportet, nervus sunt Transylvaniac. Quacsitum est tamen diligenter, an

non udtatum ante fuisset^ aut utilius esset, Saxones, eodem, quo Colonos
nobilium, modo connumerari s«d compertum est. eos ita libertate perpetuo
iisns, et g-avisos eî5se et praestare ut una a!) uni\ersis .Summn extâtur.
,
Ipsos enim inter se non per Capita, aut pro numero portarum sed pro modo ,
et valore bonorum immotmium contribuere, et hoc plus solvere quemlibet,
quo plures agros, prata, vîneas, ec alia similia Soli bona habet.
Caetenim constat hoc quoque Nobiles et Saxones etiam bis in Anoo ;
postulante necessitate nd requîsitionem Regiuii sul)sidia contulisse ; Siculos quo-

que signaturam boum ad requisitionem Regum aliquo justo titulo praetento
admisbse. Nemo autem mmc quoque dubitat, în Transylvanta Reglam Maje-
statem justas habere causas, cur subsidium pro hoc Anno duplicatum, aNo-
bilibus et Saxonibus, ac .signaturam Boum a Siculis petat, nam si Monadius
effi( ( re potuit . ut sibi duo in Anno subsidia , er aliquando signatura quoque
boum cxtra tempora consueta concederetur : quanto justius hoc Kegiae Ma-
jestati tot justos titulos babenti concedi debet? Qtioties autem concessa sit
signatura Boum Mosadio, id non potuit cerio comperiri. Est tamen omnium
testimonio extraordînarie crebrius, (}uam sub ullo ante Rege concessa.
Diruntur antem quondam in una signatura triînta sex et usque ad
quadraginta Boum miilia provenissc; nune vix duodecim miliia exigi posse
ajunt, nam Siculos poteotiores fedsse sibi obnoxîos alios pauperimes ,
qui
eadem cum ipsis aorte esse deberent, neque eos aliter, qitam pro Colonb
habere, et per hoc a signatura Boum eximere, hoc praetextu, quod se ultro
eorum tutdM et protectîoni «ubdiderim, per quod ipaos ad milUun soludonem
teneri contendunt. Ipsi vocanteo* FoMOd latzd Sitidyefcs O, qatm ia eornm
solo haliitantcs Siculos quod merus abusus est
, et ad confiroiandaoi pauoo- ,
rum potentiam et minuendos Regios reditus excogitatum.

Cîenim modus signaturae Boum tufra asnesiis habetor cum iwo Re»
gesto Coonumeiationîs vioe')Aono IS49. in Bonn Nobîliuin factae, quod Mo-
nachus pro exeinplo reliquarum Connumerationum habutsse videtiir. Est etum
Albae inter alios quosdam ejus Codices repertiim per Commîssarios , cuî etiam
quaedam ejus Regesta inventa Uistributio decern et novem
accessit inter alia
quae Saxones pro udo «ubndio contuterunL Iton DivÎHo
millium AoreiMMruni,
dictarum trium Nationum per Comitatus, quae omnta Commissarit memorfae
Causa et quasi înformationis cujiisdam loco adjiingenda duxerunt.
Civitas Colos\ar qiiondam Saxonuin Colonia fuit, nune communiter
a Saxonibus et Hungaris habitatur. nec conimmeratur inter alios Saxones,
sed quaai privata respublica separatim «olvit Regibus Cemum ordinarium an*
nuum, cujus Sumtuâ nec MonadttM, nec Rec joanoe», nec alii Reges, ut
dîcitur, fuerint contenii.
Dt Cartris tt Bonis uihmdam ad I^gtm ^*rUtu$Uû$.
Ad Reges Hungariae et Coronam Regni in TransyJvania proprie per-

tinent SedeB, seu Comitatus Saxonam, quorum nomina in Scripto praeme-
iDorato continentur. a qutbus tamen quaedam alienata sunt ut Alvinea, Bor-
bereg, et quaedam alia, de quibus supra dictum est.
Pertinent etiam ad Reges Oppida , apud quae sunt Fodinae et Came-

rae Sallum, quorum, ut dictum est, fuere quinque, nune quatuor tantum sunt,
per abalioiationem oppidi Szto3>, quod Rex Joannes una cum Possessione Ze-
zday«} ddem anneca Francisco Kendi contutit et viUae Oiali Kira ad oppi-
dum Colos pertinentis, quam Monachus donavit I.adisfao Mik-ola. ut supra.
In Terra Barczensi, quam Saxones vocant Hurzelland , est Arx parva
in Angustiis Alpiuni ,
per quas itur in Transalpinam nomine Tortsviir (Saxones
TSrtschburg vocant.) quae item est Regum , ac nune tenetur a Qvibus Coro-
nensibus, quî aibî eam pro quindecim miltibo» florenorum per Ludovicom Re-
gem inscrîptani esse niunt, cutii hac conditioncî, ut dictae Summae ratione
intertentionis hujus Arcis quotanni.s accedercnt floreni quingenti, et ipsis una

cum Capitali Summa solvereiUur, eam per Regem redtmi contingeret.
ubi
Habet autem Possessiones novem, de quarum utiUtatîbus, aut numero Colo-

norum nihil ceri potuit comperiri.
In Regestis Contributionum ,
qtiae Commissariis visa sunt, alias por-
tae plure.s ducentis, alias plures etiam trecentis scriptae sunt.
Cives dicunt, emolumenta eorum ad Castelli conservationem minime
sufBcere, eoque Reges, dum suos in eo Offidalcs tenerent, pro siipplemento
1) Krtre dc copiarc In i'>ciS «Ic: l-'<>|iiiin i«k6 Sitkelyek.

2) Kcc(iu«: diiT. X:'ia l-J.
3) BrtK t» loca de Stih (ram. Siett) oci}<U In ooniiuritt Dc»b««ei.
4) • p » » XtkiMJ (mn. SccaWcX
37i399i DoctuBMXf. Voi. IL l'uto 4. W

788
IttterteQtiontt ia «iogulos Annos de Censu TerrM Barcsemn qumgentos flo-
renos deputare consuevissent.

Simile Casteiluin tenent Cives Cibinienscs in similibus Aij)iuni ang[ii-
stiiSj quod vocatur Tunris Rubra, vulgo Veres l orony, quam ut prius diccum ,
eat, ante paucos annos subita aquanim îmindatio fere totam subnnt et evertit.
Est apud eorum manus aiiud Caatrum Szelicze vocatum, quod juxta.
Regfesta Contributionum hnlict Possessiones septcm, in quibus Portae plnres
ducemis et quinquaginta connuinerate reperiuntur, sed quo jure haec tenean-
tur a Cibiniensibus non , nec putaverunt Commissarii hoc
potuit sati's erui,
tempore de eonun exacta cognitîone apud Qves valde laborandum, ne inquî-

siti<Mieni contra se fieri, aut quid aliud geri suspicarentur.
Venit in potestatem Kegiae Majestatis per mortem Monachi Arx Ujvâr,
quam idem a Fundamentis exstnii curavit, diruta altera Arce Bal vnyos, quae
fuit Bona Aid Ujvir applicavit. Ejus Arcis pos-
Episcopi Varadiensis, cujus
seasio nemîoem magis, quam Regem decet, ut quae rebus Rcgiis in Tran-
sylvanta magno praesidio esse, nec etiam ab Episcopo facile interteneri potest.
Monachus ad eam intertenendam magnam partem Proventuum Came-
rae Salium in Deds, quod Uppidum uno milliari ab Arce distat, impendit,
et alia quoque bona applicavit. Ejus Peittnentiae et Proventus tofia dcscriptî
babentnr.
Quo vero modo Episcopu.s Varadiensis pro Arce ista per Assignatio-
nem aliorum bonoriim, et praesertim Castelli Pocsay, quod fuit Moiuichi,
propc Varadinum, conteotari possit? id alias per Conimissarios Kegiae Ma-
jestati est explicatum.
Eodem Moindio mortuo, venit in manus Rq|îae Majestatis Caatelluni
Braoyitska, ad ripam Marusii situm, quod idem Monachus teniiit Dotnimis ,
autem Generalis Paulo Csdky et Joanni Dobay ratione resignationis dictae

Arcis Ujvâr pro qualuor iiiilibus*) quae item infra habentur.
Didtur etiam a qutbusdam, Râe Majestati sortem ejus oompetere
ad Arcem Fogaras, quae fuit Stephani Maylath, et nune a Genero suo Do-
mino Andrea Bathori de Sonilyo tenetur. habet Ar\ ista diiionem amplam,
et Dominiuni liberurn ab oneribiis et ContribunOiiibus ,
quae relirjiia 1 ransyl-
vania Regibus praeiîtare et conferre solei ,

qua quidcm imtiiuiuiale onines alias
in Hungaria et Tnuuylvania Arces excdlit.

Sunt nune qnoque in potestate Regis aliae plures Arces, quae per
Joannpm Rpg-em atlemptae fuerunt Fnif-rico Halassae; videlicer Alms, et
Lctlia, quarum altera jure dicitur perliiiere ad ejus Uxorem et liberos, altera
ad Iratres. Super pertinentiis et proventibus Alms Castellani dederunt Rê-
stum infra appodtum. De L^tha didtur, quod ad treeentos Colonos Ittbeat,
^ Loturas Auri insignes. Regeslum Bonorum et Proventuum haberi non potuît.
Tenetur etiam nainine Kegiae Majestatis Castram Kikeleu quod per- ,
tinet ad Vajvodam, sed cum unico oppido tantum Arci subtecto, reliquas
I) Reeiiu*; Sicli^Kye. (luin. Seluce)

Pertinentias idem Vajvoda MoldavienBB tenet. Sicut et alterius Ards Chikea,
quam monachus dirui curavit.
IH Catfris Wajwdaius Trtau^htmiM.

- Vajvodae Transylvani et Comitis Siculorum
Seqttîtur OfficiuRi Duae
Arces, quae similiter nune sunt in manibus Rcgfiae ^Tajestatis; altera D(^va,
in qua Dominus Generaiis posuit Officialem Regium; altera Gergeny, in qua
rdictus est Ladislaus Edemflfy, qui fuit Comes Siculorum sub monacfao, nune
«st Servitor et Offidalis R^[iae Majestatis. Arc» Deva pertinentiae et pro*
ventus in Regesto per Castellanum misso et iiifra apposito continentur. De
Gergeny nuUa informatic propter absentiam dictt Ladislai Edemffy haberi po-
tuit. £x Regestis tamen Contributionuin constat, ad eam Arcem pertiaere
poaMiBÎoMi viginti et lepiein, et ki indem utcra treoentas portas fiiine coa-

numeratas. Vajvodae Tian^lvaniae sdîti sunt, siios Vice Vajvodas in eas
collottre, et ipso» proventîbus eonindem cmtentare.
D« Bentfieiis Eceitsutsiicis,
quae sunt de coUatione Regis in Tran-

Beneiiciorum Ecclcsiasticorum ,
aylvania,Caput est Episcopatus Albeasis cum PraqKMÎtura ejusdem Eodenae,

et Ardii Diaconatîbus Cathedrali et Kilcdeu. Praeterea Abbatia Colcsmo*
,
nostra, quae est extra muros Civitatis Colosvr. Episcopatus habet Arces
duas: Alteram Szent Mthalykensem alteram Gyalii. Praeterea extra Transyl
,
vaniam Curiam in oppido Tasnad , ubi est specialis quaedain Jurisdictio Epi-
qua ettam magna pars proventuum ejus cootinetur.
scop! , in
Super Proventibus totius Eprâoopatus nullum oertum et integnun Re>
gestum Albae, neque in Capîtulo, neque ab aliis haberi potuit, quae vero
tradita sunt ab Oilficialibus , ea infra sunt adjuncta.
Fraepositura Albensis lubet in Annuis proventibus flor. miile ducen-
tos, taatumdem Archi-Diaconatus de Kikden, nec multo minus Archi-Dnoo-
natus Cathedralis.
AbViatia Colos Monostra, apud quam nune unicus monachus est, et
idem etiani eo in loco iion satis firmus, quaiitiiin faciat in Proventibtis pa-
tebit ex Regesto exliibito per^/* Franciscum Ztlahy, qui nune quoque eodem
ofKck) fîmgitur ex ordinatione Domini Generalîa.
Gbinienses Cives tcncnt unam Abbatiam Kertz , sive de Canddîs VO*
catam. cum aliquibus aliis Bonis Kccîesiasticîs ,
c}uac crcnissimus quondam
Sigismundus Imperator Ecciesiae ejus loci Parochiaii dicitur appiicasse funda-
tione (acta pro intertentione duodecim Sacerdutum, quorum nune nullus te-
netiir. Quantos autem sît numeros et proventus Bononim, tum potuit nune
COmmodc resclri.
Sunt duo Capitula Plehanoniin in Transylvania , Cibinîense et Coro-

nense, Jurisdictioni Archi-Episcopi Strigonieosis subjecta, quorum alterum Ci-
s) Dmh fiiiia; AilwlmhifWk JVm» d.

I)!niensp tenetur qiiotannis eidem Archi-Episcopo flor. 40. în monetts , altenuil
vcro Coronense in Auro fl. 80. tertio quovis Anno.
Provtsor Albensis modernus Jacobus Pokay interrogatus , quaatutn Pro-
ventauin post disoessum D. Reginae babellae peroq>isset, et quos in usus
erogasset, «t ttum aliquid ad aedîficia et munJtiones Civi'tatis Albmais, vel
aliorum locorum , de hh subministrasset ? respondit: se ex Decimis per ean-
dem Dominam Reginain reliciis non aniplius in paratis pecuniisi, quam tlurenos
Oetoginta tres accepisse, fruges vero quasdam, et vina aonnulla in diverab
locis cxstare, et jussu Domini Generalîs aervaii, quae partim ex Decimi»
Epbcopalibus ,
partim ex proventibu3 Praepositurae et Archidiaconatus Kitze-
liensis ac aliunde rollerta , nc Ptiam propriis Monarhi pscuniis empta essent;
dixit autem tuisse vasa vinorum scxaginta tria, ex quibus iJominus Generalis
«(HHiuna ad unim Caitrorum et caeteras neceaaitates assignari Jussisset, quan-
tus autem numenis frugum easet, sibi ceito non constare. Reginam fediM
muhas assignationes super Decimis ante discessum suum per literas stias
quas Monachus observri commississet , quae se extendi reni uUra llorenos
miile, demptis his, quos Franciscus Kendy in lionis sui pcrccpissei, quoruni
Summa facit llorenos 500. et duodectm. et Volfgangus Bethlen, quorum
Summa est fior. 20O. et quinquaginta quatuor. Praeterea dicit, se percepisse
de Censîljiis Auro fior ^no. et novem (]uos dedisscL Monacno
PleViannriini in ,
antequam moreretur. et eo mortuo se praesentusse Domino Generali viginti

Marcas argenti ab eisdem Plebanis acceptas. .rUios autem quottdianos Pro*
ventus non suificere ad quotidianos usus, et &mîliae sustentationem , ac pro-
vbionem Arcis Szent Mihalykensis ,
quae Bonis omnibus carens proventibus
paraiis Episcopatus interteneretur. Atque ideo Nihil ad acdificationem et mu-
nitionem Albensis Civitatis, aut aliorum locorum suppcditan potuissc.
Episcopatus Chanadiîsis lukbet in Transylvania certa Bona, inter quae
sunt Saxonum villae quatuor bonae, et fructuosae, quas nune tenet Vicarîus
Ecdestae Albensis Doctor FrandsCttS ex concessione Domini Generalis, de
quorum fnictibiis Majestas Regia usque ad .diam de Hpiscopatu disfxwitionem
merito deberct providere. Nam dictus Vicarius aiioquin in Eccksiis Albeosi
et Varadiensi octo benefida eximia tiabet. ac praeterea Plebanatum optîmum
in oppido Saxonum Musaya; de reiîqua provône dictae Ecdesiae Csanap
diensis, cpiae Extra Traiiaylvaniam est, nihil aliud potuit comperiri, quam
quod Castruin ejus loci tenetur nomine Regiae ^Taiestatis per Praesidiarios
qui haud dubie reiiquos Proventus percipiunt. Episcopatum ipsujn Chanadien-
sem nune Varadini figereO ajunt
Habet et Orodiense Capitulum, quod nune Praeposito caret, et dissi-
patum est, certa bona in Transilvania. Capitulares profugi ,
qui manus Tur-
carum effugere poterant, diversa in loca se recepisse dicuotur.
D* Rumlo Domtnarum.
Civitas Rivuli Dominanim, quam Germani Unj^risch Neustadt, Hun-
gari Zathmâr Bnya et Nagy Bnya vocant, extra Transylvaniam est, in
I) «Miiui «Ntas EplMopini i|NnuB Vindinl dt^m ûL Nm Mi.
Digitized by Google
reeeasa qoodam montiuin, qtii Tnunsylvanîam Marmarosîo coojungunt. Locus
Aiit olin odebntissimus ob opuleiitas Auri et Argeoti fodinas, quarum prae-
dpuae aquis ita obrutae et refertae sunt. ut exhaiirîri ct siccari neqneant.
Joannes Turo') Senior, qui conduxit eas, utcunque potuit, magnis sumptibus
oonservavit, et ex eh manmas utilitatee pcreepiti sed neeno majores, quam
Rex libthîas, cajua tempore poCîssimuin fioraeruat defecerunt ddnde aqun
sensim superantibus , ac paulo retro actis temporibus quasi pro neglectîs ha-
bitae fuenint, nisi qtiod prorsus haud desrit labor indig;enis nimîrum ipsis ca
quae a majoribus ceu minus utilia, et generosa relicta fucrunt supra aquas,
et nib dio, magis stntentaiidse vitae, quam lucri causa persequentibus. Venim
Joanucs Rex postea quemdam Fridericum Schmalcz de Pcenanîa eum in lo-
cum induxit. qui sublatis molendinis, qiiibus minerae cum parvo fructn niole-
bantur, alium faciliorem et utiliorem id «-as tundendas modum commonstravit

qua re incitai indigenae diiigentius Venas Metallorum inquirere, et fodere
coepemnt. Aoeessit ad hoc, quod ejttsdem Consitio repurgatus est Qiniculus
quidam collapeus, quo repurgato kvatae sunt nonnulae fodinae veteres aquîs
aliqua ex parte, ubi nune. satis lionae minerae effofiiuntur. Inter alias aiitem
ejus Ixtci fodinas una est Kc^nae iMajestatis minime contcninenda , m qua jain
nihil operis sit propter pecuniaruni deiectum. Eundem veru ob deiectum et
Camera auUos pa«ie proventus habet, non potest enîm Aurum, et Argentam,
quod Meta]lici praeatilo pietib Camerae reddere cogunttir, redimi, per quod
ipsis liberum fit, ut vendant cui vclint. quod cum magno Regiae Majestatis
,
damno est conjunctum. quamquam lioc potius defectui boni ordinis, qui plane
nuUus est, quam defectui pecuniarum imputandum esse videtur. Sub Rege
hfathia singulis Sqttîmanis beta est separacio Auri et Argenti, perinde ac
Sdiemnicii fit, similiter et continuata est assidue Cusio Au'
et Cementatio,
reae sîmiil et Argenteae nionetae, qiiemadrnodum vidi re est in schedis Ce-
mentalibus ejus temporis infra positis. Idem duravit aiiquamdiu sub Rege
Uladislao, quiu sub Ludovîco quoque Rege, quo tempore Hieronymus Balbus
Camerae huie sive Regis, sive Reverendissimi quondam Epiacoju quinque
Ecdesianim, postea Ardii-Episcopi Strigoniensis Georgii nomine praefuit'>. Cre-
brîus et separatîo et cementatio facta est, (|uod ipsa etiam res arcuit. Nam
qui ea tempora norunt, ajunt Cameram ad quadraginta millia dorenorum per
Annum în proventibus habuisse, nune sqtaratio vix quater, et cementado bis
tantinn per totum t anmim. Quantum autem sit lucram eac eo, Sdiedae ano-
derni Camenirii Petri Literai caeteris conjunctae indicabunt. Sed de hîs de-
fectibus, et inordin^nionibus adjectum est singulare Scriptum Germanicum* in
quo praesens Caineiae et Fodinarum status continetur.
Est intra moenia Civitatis CasteQum, sedes propria Camerae et Came-
larii, quod item non nunus, quam ipsa Camera bona reformatîone indiget In
eo sunt Officinae separatoria ,

crematoria, et hoc gcnus alia, quae ad Ca-
meram pertioent. Ad Castellum pertinent Villae quatuordecim ,
quarum duae
"
"
• •
I) ketliu»; Tiurio.
t) VMt: mump^ MU. Opera. Bd. loMrlm» «e Ucumt. t. L Vlndgb. pag. 33. /Am SA
sunt Hungaricae» rdiqiiae Valadiicae. Monachus in eo tendt 0»tel1amitn,
Georgium Parnassy, magnum pauperum vexatorem, quem Camerarins Petra*
IJteratiis ,
quî pri\ atas in Civitate aedes habet , cum primuni ad se de morte
monachi esset allatum, subito in Castelio oppressit, et inde ejecit, ne quid
negotii exhiberet Regiae Majesuti, neve eo Autfaore aondiSTetiir Cîvitas, ab
eo tempore idem Petrus Casteiluin teniutf imposito Castellano, qid cat Om
Jiiratus ejus loci. Contulit Se deinde ad Dntim Hcticralem, eidemque reddîdit
de Camerae et Fodinanim Proventibiis marcas Arjênti 633 '/i, piseta 12. in
Auro &or. 4536. praeterea Lances argenteas ponderaates Marcas 92. piseta
la. Poetea idem aaaoaatua de Ctaiutri Fratrum FnuMkcanomin, quod «xtra
moetiia fiiit^ deatructione, et eam in auspidonem adducttta, quod ptura ha-
beret de proventîbus Camerae, et priorls Domini sui Mooadii rebus, quam
obtulisset, detentus fuerat in Colosvâr per Dnum Generalem, unde postea

datis iîdejussoribus se contulit ad Regiam Majestatem, quae audita illius ex-
cusatione, eum remiait cum literis ad eundem Dnum Generalem, et Comta*
aarioB, ut in ofRcio Camerariatua, siquidem îdoaeus etaet, retincretur. Cum
his litpris reversus est donnim, supervenientihus paulo po<;t Commissariis, qui
ipsum ad eundem Dnum (îencralem lemisenint, ponentes in ejus arhitrîo et
potestate, an dictum Petruni in Ufficio reiinqucre, an ei alium surrogare veiiet.

Ecat autem paratus Petras in Oflido mânere et pecuniam ad proviaîoaem, et
Camerae ac fodinae Regiae mutuo levare ea lê, et assecun-
neoeasitates
Summam levatam, et cum bona ratione expositam et ejusdcm
tione, ut sibi
Camerae Proventibus recipere liccret, quam assecurationem credunt Domini
Comtnisarii Dnum Generalem ei esse daturum. Siquidem euni in oflicio relin-
quendum caae putabk, quod Commisaarii non încommode casurum esae exi-
atimabant, piopter certas causas, quanun aliquot in illo Germanico Scripto
sunt explicatae modo Regia Mn-cir is rcformationcm Camerae istius et recu-
, ,
sionem todinarum per homines harum rerum peritos mature suscipiendam et

coniiciendam curet.
Non est autem dubium, quîn Rîa IMbjestaa fodints hujua Iod bene
constitutis et ordinads non parum utilitatia inde sit habitura. Porro commu-
nem Civitatis statum ,
qui propter discordiam Civium valde perturbatus erat,
Commissarii accepto ab cisdem publico Juramento fidelitatis, quod nondum
praeatlienutf Rq[iae Majestati, bene compositum, et pacatum reUquerunt.
CKstat a Rivulo Dominarnm ad unum mîlllare altud Oppidum, quod
latine vocatur mons mediua, germanice Mittelburg, Hungarice Felsii Bnya
dicitur , a cui'us încoHs siimptum est similîter Juramentum fidelitatis pro Regia
Majestate per Commissarios. Sunt autem omnes Mctallici, et eodem cum ci-
vibua Rividi Dominamm jure utuntur. qtdn hujus uppidi origo vetuatior ha-
betur, quam ctvitatia, et tpai oppidani etâm montani jurtaperitiores allia caae
creduntur. quam tamen peritiam ex nullo Scripto, sed solum ex usu et con-
suetudine habent. Utriusque loci conditores fiierimt Germani , et retinent etiam-
num Fodinae, Operrii, et pleraque rei metallicae Instrumenta appellationes
garmanicas, qdbua Hai^^ tanquam vernaculia utuntur. Estque, ut dic&ur,
aero inductua moa» ut tn Rivulo Dominarum uno anno JudcK Germanua, al*
tero Hungams crearetur, et centum viri pro media parte Germani ,
partim
Hungari essent, qui mos duravit usque ad tempus gubernationis Monachi,
qui primus eum ante quatuor aut quinque Annos mutavit, et stai uit ne quis
Germaaus in Senatum aut ceatum virorum numentin redperetur, qttosdam
etiam civitate ejecit, quod crederet eos cuui D. Andrea Badiory oocultam de
tradenda civitate intdUgentiani habuisse.
Opinia Commissariorum de Rationt ii Rtfarmatime Administraii/mt's
Pnovtttimum m Tramihumia,
Quo in stati) inventi sunt Proventiis Reo^îi in Transylvania ,

quove in
loco relicti sint per Commiârios , non obscure ex praecedentibus intelligi
jtoteit Exatat acriptimi Monaclii ad Regiam Majestatem , in quo Smiimaa Pro-

veotuimi et emolumentoraai , quae Rc^ Majestas ex Tnunyhraiua habere
potcst, annotavit. Sed in eo monachus sive data opera hoc fecit, (sicut qui-
dam familiares ejiis, qui dum conficeretur Scriptum illud , interfuerant , iactum
esse fatentur), sive quamdam secutus est, minus profccto
opinionem suam
laige Majestatem Regiam iofocmavit; nam quoe Proventns tpse pro praecipuis
posuit, et commendavit, hi nec ifisius tempore, nec sub ejus Rege Joanne,
nec ante sub Ludovico tales fuerunt, quales îpse esse scripsit. Cameras Sa-
lîum ait facile per annum quadraginta millia florenorum ,
Campsionem autem
Auri magnum tructum allaturam esse, si Summa quindecim aut viginti mil-
Uum floreaonim semper ad campsionem parata haberetur. Negri non poteit,

quin ex utroque Proventu magnae utîHtates percipi possint, si sint res Tran-
sytvaniae et llungariae ut fiienint prius, et metior Ordo, quam hactenus fuit
scrvetur. Sed hoc sttu rerum prolecto ex Salibus Summa tanta, quantam
ipse scripsit, parri uno anno non potest. Nam ex Cameris Tiiordensi, et
Viiaknensi, unde maxima vis SalîumThemenenses per Currus et
tn Partes
per Naves ad Lippam, Szegedinum, Danubîum, et partes ultra Da-
et inde
niibianas duci consvevit, in hac turbatione rerum panim ducitur, ac verenduin
est, ne vel utramque, vel alteram earum Camerarum perire neces&e sit. iiisi
partes illae pacatae, et confinnatae fuerint, nam ab iisdem Cameris nihil aut
valde panmi Salb in alias Regnî Partes exportantur. Quantum vero hicri
ipsemet Monachus ex Campsione Auri aoeqierit» et supia dictum est, ex
Schedis quibusdam Cementationum suo tempore factarum, quarum aliquae re-
Itquis scriptis adjunctae sunt, intelligi potest. Certum est tamen, hune Pro»
ventum prae alns valde niilem fore, « efBci posait, iit omne aurum ad Ca-
meram proveniat, quod oninîno efficiendum erit quavis ratione. nisi ne hoc
fiatt OtiUus eril Campsionem una cum Cemento alîcui locare pro certa Summa
quam reinere usum solius Cementi, qui se hoc rerum statii sine Campsione
per annum ad quaiuor millium florenorum Summam nequaquam extendit. non
minus autem larga fuit Monadii Infocmatio de oontributîone Nobilium, quam
supputavit pro una vioe ad v^nti quatuor mîHia florenorum» quae ipse nun-
quam ex ulla contributione dicitur percepisse. In Regesto quodam Contribu-
tionis anno 42. factac, quod ipse pro principali Regesto, et tanquam pro
exemplo habuisse videtur, ut supra dictum est, continentur 31735. Sed ex
eodem Regesto apparet multa inexacta esse relicta. Visa sunt alia quaedain
Regesta exactionum sub eo tactarum, ia quibus non muUum uitra dimidium
pnedictae Summaie contiiwtur. Idem de contributîonibus Saxonum intelligen*
dum est, quas Nobilium Cbntributionibus pares cMe ait. Sed quaecunque caiua
tandem moverit Monachutn, ui Rcjîam Maiestatem tam larcre informaret dii- .
bitandum tamen non est, quin rebus Iransyivaniae bene constitutis et ordi-
natis Majestas Regia utilitate» amplissimas, et his etiam quas Monachus anno-
tavie tnajores, cum tempore sît perceptura. Nullum est enim Tere .boni genus
in Natura, quo non Transylvania abimdet, sed quod tam parum fructus inde
ad Reges pervenerit, iil privai Commodi studio et per defectum boni Ordi-
nis in administraiione Proventuum Regiorum videtur evenisse. Quia vero hic
defectus tanquam maxime nocîvus quamprimum toUendus ^t, et Majestas

Regia Commisaaiios sik» cum Dno Generali de tota ratione AdmimitratioAis
consilium capere, seque de eorum opinione certiorem fieti juHb: Conuninarii
Dni Generalis Senteniia Je Capiiibus principalibu<; anteqnam ab eo disce- ,
derent, cognita, quid quaque in re pro Commodo Regiae Majestatis obser-

vandum , mntandiim, aut instkuendnm , de communi ConnUo putent, ad Regke
Majestatis deliberationem hoc, qiii sequitur, ordine referendum duxenint.
D9 JUformaiumt Canuramm Saiinm in gmtr$,
Camerae Sdium, ai fnictum ,

quaatus de Ims expectatnr, afferre ddient»
oeceaaarto sunt rebnnandae. Videtur autem communiter ad omnes Cameras
pertinere, ut aib uno Supcrîntendente, de ([uo postea dicetur, singulis sin-
guli Camerarii praesint, qui Regiae Majestati «int jurai , et hts singuli Contra-
scribae sint adjunci, qui omnium rerum, quae per Camerarium in admini-
habomt, et super quovis iotroitn et
stratione Offidi sui gerantur, notitîara
exitu tam Salium, quam pecunîarum, Regestum teaeaat. Apud Fodinas sio-
gulas, 'îinLûli sunt Magulatores , seu Numeratores Salium, si tamen uno eo-
demque tempore cxtrahuntur sale^s e fodinis. Quodsi duae fodinae eodem in
loco sunt conjunctae, ut in Thorda, et Vizakna, et per vices dierum hodie
ex una, cras ex altera aales extrahuntur, sufficere videtur unus Magulator,
aut si minus sufficeret, sads erit ei famulum unum adjungere. Contigit enim
aliquando, ut magulator Sectores ad faciendum opus coriipellere, et hujus rei
causa a lodinis disccdcre coyatur. Cui rei tamen ali(jua alia ratione nietiendutn
ciisei, quud lacile Aerel, si induci posset in alia Camerarum loca is mos qui ,
est in Vixakna, ubi Judex quotannis Sectores acoepto a Camerario pamo

conducere , et quotidîe ad labores , si morantur, compellere oogitur. Quot vero
Milliaristae , et Kcpelistae , et cqui ad Salium extractionem tencri debeant
modus laboris seciiirae apud «juamvis fodinam indicabit. Divisorem Saevi , aut
Candelarum ad Secturam pro liac unica re tenere, videtur esse minus neces-
sarium, aut si tenendus esset, danda esset ei praeterea alia afiqua pan la*
boris, ne solius distributionis Saevi »usa, vîctu et solutione Cametaie inMf^

teneretur. In Vtsaicna, ut dictum est, singuii sectores sui pecuniis Candelas
Diqitized bv GoCKle
ad labores emunt, et quamqmm sales maiores. quam in omnibus aliis Ca-
meris exscindunt, non tamen plus mercedis in Centuni sales recipiunt, quam
aliiThordae, quibus Saevuni de Camera datur. liito Thordenses recipiunt in
sDguIoe C^ntom sales pro se quatuor, quod non fit in Visakoa. Si igitur
posset hic modus in alias Cameras quoque induci id operae pretium esMk. ,
Solent enini Sectores aîioquiu ahuti Sarvo et Candelis ubi de Camera dantur. ,
De Camerariorum deque numero Servitorum quem alere de-

salariis ,
bent, ita conveniendum videtur cum eis, ut pro Salario simul et victus in
Annum pecuniariatn solutionem habeant, nec suo arbitrata de Proventibus
Camerae vivant. Nam quantae in eo fiMsrunt ante disapationei, et inordina-
tiones , dictnm est. Non mcretur autem onus aeqiiale Salariiim , nec indiget
aequali numero Servitorum , nam alibi plus, alibi minus est curae, et iaboris.
Desiensis Camerarîus nune plus oneris, quam caeteii habet, nam ex ea Ca-
mera sales, et per currus, et per naves exportantur. Thordensts idem oaerb
habuit, cum liberum esset exportare aales ad Siegedinum, et Lippam, ubi
olim fuerunt Camerae salium filiales magfnac importantiae. nune îd sumptibus
Regiis facere, non est tutum. bulticit cnim, Celeristas ipsos privai lucri causa
sales exportare, donec rebus paeatis vetus îUe.modns exportând! per navei
restitui poterit, qui non erit posthabendus, quamquam paene dubitari potetf,
utrum iitilius sit Regiîs sumptibus exportare sales per naves, an hune que-
stum Cpleri'îtis rdinqiiere, proptcr cansas. qnae mox dicentiir. Cum igitur
Tbordensis, qui antca in solutiqne aequaiis tuit Deesiensi, minus laboris ha-
beat, et ex eadem camera Thordensi valde parum salium per currus expor-
idem minore solutione esset contentus.
tetur, merito
Quod dictum est de Camerariis, ut videlicet ratione Victus et Salarii
unam Summam habeant irî etiam de Contrascribis, Magulatoribus, Kepelistis,
,
et distributoribus Saevi ,
qui victu Camerae aii consueverunt , est sentiendum.
quodsi aliud non possit quam ut eis Victus de Camera praebeatur, non
fieri ,
valde erit fortassis repugnandum, modo efEciatur, ut uno in loco habitent,

quemadmodum Camerariorum ct Contrascribartiin muncri convenit nullibi po- ,
tins quam aputi foditia"? habitare, At ut habitein Carncrarins et CoiUrascriba

,
in oppidu, et ibi peculiareiu inensam habeant, et aliis apud fodinas habitan-

tibus etiam specialis Victus detur, id parum utiliter fieri posse sat» apparet.
posset autem non magno sumptu, ut apud fodinas fierent et necessaria aedi-
Picia, quae cum ipsis fodinis in uno srptt) cssent inclusa, ubi Camerarii , ac
caeleri othciales mânere , et sales deponi possent. Xunc omnia tanquam in
campo stant aperta , et nuikus est Iere locus, ubi sales recte deponi, aut a
pluviis conservri queant.
De Seetoribus et Sectura salium videtur hic dandus Ordo , ut Sectores
apud oiniies Cameras codem modo condiicantur pt apqiialis eis fiat pro Se- ,
ctura solutio, ac ipsi quo<|ue Sales apud omnes Cameras sint aequales, et
acquaJi pretio divendantur.Nam ista inaequalitas quantitatis et pretii per mo-

nachum inducta damnum potius cum umma molestia conjunctum, quam uti-
litatem habct. Imprimis autem plurîmum refert totU abusum \ qui apud omnes
Cameras inolevit, ut pro quarumvis renim predis, pro Servitorum mercedîbus,
37t399- l>acMMnie. Voi. II. ftiiea 4. M
pro Vectura, ac similibus, Sales et non pecuniae dentur. Iiem quod Sectores
în singulos Centum sales alibi duos, alibi quatnor , alibi octo pro se recipiunt.
Nam haec res facît sales vilescere, et magnam praebet occasionem furandi,
dum quilibet, ut vuit, vendit, ct libere circumfcrt, lanquam pro mercede aut
precio datos. Statuenda videtur certa ûanticaa salium, et pro ea quantitate
erit per Cameram eUam pretium laboris, et quidquid emendum,
statuendum
Cameram, id i)arata pccunia fiat. Ac itn apud solam
aut solvendum erit per
Cameram vendendorum Salium potestas quasi apud unain manum sit, et ,
inde emat, qui vuit. Thordae quidem nune, ut supra dictum est, pro exci-
sione Centum Salium, qui venduntur florenis quinque, daatnr Deaarii viginti
Sectoribus, qui praeterea quatuor Sales in singulos Centum pro se exscin-
dunt, et vendunt ,
qui per Dem^rius rjuînqite comptitati faciuiu alios Viginti
denarios. exscindunt autem Vx-uc. iiia^jnos, ut tanto lacilius \eiulere possint.
et tamen saepe miuoris vendere, aut pru rebu.s, quibus egent, commutare
cogutttur. appendit autem eorum Salium unus cirdter triginta, et plures libras.
In Vizakna tantum solvitur pecunits, sed sunt Sales Thordensibus majores.
In De^s Sedectm Denariî pru Centum, qui sunt paene librarum Viginti. In
Colos, ubi sunt Sales Deesiensibus majores, Deaarii totidem, atque iiaec
quidem est iUa diversitas, quae tolli deberet. Si igitur effici posset, ut in
singulis Cameru Sales exsdnderentur eadem quantitate ad libras viginti, et
Sectores in Singulos Centum conteni essent Viginti denariis, ea lege, ut ne
quos Sales !f>5;i<5 pro se recipere libcrum esset, sicut Fugjûtri cfficere conati
sunt. id Commissarii e re Rcgiae Majestatis fore judicent. Nam hac ratione
muli abusus tollerentur, et praescinderetur occasio firaudibus, et rapaciti,
ac liceret Regiae Majtttatî sallbus pretium statuere, quale vdlet. Saks Cur-
rules, qui, ut supra dictum est, juxta excisionem Tordensem fuerunt librarum
plus minus septemdecim , venditi sunt prius florenis tribus. Si igitur quantitas
Salium augeretur ad libras viginti, possent singuli Centum Sales llorenis qua-
tuor dtveikdi, et possent ntu» Cuiru tottdem paene Sates auferri, quot ante»,
quod in salibus per mon^hum immodice auctis fieri nequaquam potest Nam
quo curm prius ducti sunt Sales Currules oeatum et quinquaginta, ex eo
vi.x Sales centum modernae quantitatis duci possunt, quod etiam incommodo
non caret. Nam cum sales moderni, qui sunt Thordae, et in Vizakna, tri-
ginta duarum aut trium librarum, vendantur florenis quinque, facile supputari
potest utiltus csse Centum et quinquaginta Sales Viginti librarum vendere flo-
renis Se.x quam Centum Sales librarum triginta duarum florenis quinque.
,
Nam Centum et quinquaginta Sales viqiînti librarum minus habcnt salis, quam
alii Centum Sales librarum triginta duarum et hac ratioite minueretur etiam ,
murmur, tam Sectonim, quam Vectorum, qui se ista quantitate valde gra-
vatos esse queruntur. Utendum autem fuit pondere ad rem expltcandam non ,
quod ad pondus -Sales solpant aur delieant exrindi sed apud omnes fodina^ ,
necesse erit proponere aliquam formam exemplarein ad qaain excindaiUur. ,
quae cum hoc pondere, aut prout Regiae Majestati medius videbitur, quadret.
Quodsi videbitur vetus qaantîtas Salium Currulium retinenda et in singulos
Centum Sectoribus tantum solvendos esse Denarios aedecim , ac eosdem tribus
Digitized by Google
florenis csse vendendos; id quoqiie in Regiae Majestatis potrstatej^situm crit.
Sed ne liberum sit Sectori, ultra mercedem debitam aliquam Salem secum
aufetre domtim, id magnopere «rit cavendum. poterit eiadem pro usu suo
proprb statis temporibi», quantam indigent, dan de milliatura, Eioc eat, mi-
niitlis Saliiim, aut salibus confractis, quos vocant Darabones. Si in futurum
llcebil Majestati Regiae ordinare, ut cxscindantur Saîe5 magrvi, quales in Po-
lonia , qui exportcntur per naves , et vendantur per puadus in locis Came-
ranim iilialibus. atit portentttr versus Siledam; id quoque cum temporc fieri
poterit, in sola tamen Camera D66i, unde per fluvium Scamoe usque ad
Tolcay duci possunt.
I>e subsidiis, qiiae solent dari Sectoribus festis dicbus, ut tanto lihen-
tius ad labores faciendos accedant, et diligentius operentur: Videtur eis ali-
quid cum bona tamen moderatione esse conoedendum , modo Sales ds, ut
dictum est. *) Omne fere subsidium consistit, et addatur quandoque âliquid de
Carnibus, pane et similibus, Nam per hoc Camerae nihil decedit, si servatur
tamen is modus, de quo Commissarii per priores Camcrartos sunt Inrormaii.
Pro pretio enim earum rerum, quae ipsis communiter dancur, Camcrani eis
alîquem numerum Salium respondentem plerumque etiam pretio pretio, et

majorem sine mercede exscindendum imponunt, quem etiam communiter, an-
tequam cxcisionem pro mercede aggrediuntur exscindunt. Quod vcro tis vî ,
Conductionis ,
quae tit per assignationem panni , vas unum Vini per annum
dari soleat , id quoque tanquam jam confirmatum antiqua Consuetudine facile
ferri potest.de paono autem Conductionis, quia aiius atque alius diverais
temporibus datus est, providendum erit, ne se hac in re justa el secundum
Privilegia eonmi debita mercedis suae parte privri jure queri po?;sînt, ita
tamen, ut Conducti vicissim praestent, quae debent, et quotidte cum opus
sit in fodinis praesto sint, nec se cogî, aut evocri sinant Hoc idem dictum
sit de aiiis eorum libertatîbus ,
quae viddioet juxu Privilegia eorum a Con-
tributionibus et expeditionibiis sint excmpti. Nam per hoc sine dubio auge-
bitur numeriifî Sectorum, qui v<*h<'menter est irmninutus Volunf oppidani
omnes eadem libertate gaudere , et proferunt Privilegia antiqua ,
quae constat
eb noi» csM observata, nec apparet cauaa, cur dd>eai»t observri, cum alia
sit ratio Sectorum, alia relinquorum Civium, nam Sectortt quotidie debent
esse in opere, quonim sunt paucissimi , alii \ ero domi rts soas ^pillt, agros»
que, et vineas colunt. Sunt quiclcm Celeristae, sed hi non semper navigant,
et nune Thordenses nuiios Saies educunt Regiosj verum educendo «juacstum
pro se âiciuat. eadem est nune quoque Vecturae ratio per Currus, qui si*
militer intermissa navigatione cessat. quamquam Thordensium paene

igltur
nuUus praeter Sectores, et hi pauci Camerae serviunt hoc tempore, tamen
manet ipsis integra illa lifiertas ,
qtiae eis ratione navigationis et Secturae est
concessa, ut videiicei Regibus nullumCensum ordinarium solvere teneantur,
qua libertate etiam caeteia oppida Camerarum Salîum fruuntur.
Camerae Vizaknenais modus, quo obaervatur, ut Judex ejus Iod Secto*
I) VideMr itettti «ecm 4e«>tm Miinit mtititm «h. In iliqMal unib «M «te. AMt Mi.
res conducat, et ad opus fadendum, si cessant, oompdlet, quoque Sectores
sibi Candelas ad faciendum in fodinis opus pecuniis parare coguntur, valde
bene et iitiliter est constitutus , nec obstare videlur quic<|uani ,
quomînus Regia
majestas eiiaai cum reliquis oppidanoriitn civibns tndicia eis aliqua Coogre-
gattone, in qua ipsis reformatîo Camerarum proponenda erît, hac de re tra-
etadonem aliqnaih fieri jubeat, ut si unus et idem apud omnes Cameras ordo,
qui drînde perpctuo observelur.
De Sectoribus advenls et cxtornis plus est difticultatis ; nam cum hi
ad opuii tciendum non teneantur, sed maneaiU, ac laborcnt, quud vduu
proptcr paucitatem aliorum Sectorum oonductoniin, necessarium eb plus,
fuît
quam Conducds tribuerei maxime cum defectus Salium esset, atque înde eve-
nit ,
qunci eis in ingulos Centum Sales dati snnr octo, et in singulos miile,
Centuni . et !iltr:i cani niercedcni .
qune Coininctis dan est. .Sfd hnec diffi-
cultas tolietur , si augebitur numerus Conductorum , de quo singulîs oppidis

Cura erit imponenda et injidendos Scrupulus
hoc colore, quod non po- , sive
terunt gaudere libertate exemptionis a SoUitione Census Ordinarii nisî Oflficia ,
et Scrvitia debita Camerae pmrstiterint sive alio alirpu) practextti ,
In Vizakna teaentur Sectores pro numero Civiuin , et |i:(ie\, ut dictuin
est, cos conducit, aut si conducere non potest, teneutur ipsiniet Cives Se-
ctores esse. Habent autem Sectores quadraginta, et designatns fuît numerus
Salium, quem quilibet per hebdomadam excindere teneretur. Hoc exemplum
adversus alios ])Iiiriiiuiin \al!ttirnm es^p vid^tur, hoc autem Ordine posito non
erit magnopere de Advenis Sectoribus laborandiini. Nam aut iis opus non
erit, aut ipsimet ultro ad labores pro eadem, qua alii, solutione accedent.
De Superaddittone Salium , quae Centum fit per Sectores in singutos
qui item eodem numero emptorilMis dantur, nihil videtur commode mutri
posse nam ipsi Vectores, ultra pretinm Salium, qiios emtmt. dimidium Ci-
,
surae solvuni et hac ratione dimidium tantum mcrcedi^ Camera solvit Sectori
,
akero nimirum dnnidio ab emptoribus ad Cameram redeunte. De ea vero

Superadditione, quae fit a Sectoribus pro Salibus confractis, aut justam quan-
titatem non habcntibus, id quod aequum videbitur, statuendum erit.
Celeristarum Snîutio lial /tmodum suum modo Naves in debita
. lonei-
tudine et latitudine, ac debito tempore 6ant, et caveantur aliae Iraudes, quae
et dum onerantur naves, et dum educuntur, multae fiunt. Navis sumptil>us
Regiis paratur et educitur, et tamen saepe fit, ut minima pars Salium, quae
imponîtur, sit Regis. Nam quosdam Camerarins imponit, ut suo lucro ven»
dantur. quosdam alii Officiales, et hi sunt maiorc; aîtts , ut tanlo majorîs et
celerius vendantur. Magister etiam Navis habet numerum suum, item et alii
nautae. Sicubi haeret navis, ut allevianda sît, ejiduntur Sales Regii, Came-
rario et caeterls nihil perit, quin etiam Nautae ipsi quandoque data opera
in loca minus vadosa navem ducnnt, ut haereat et ad levandam navim Sales
ad ripam exportant, ibique per tihornatos vfnrhmt , ae postea in loco depo-
sitionis Salium de defectu Salium requisiti afhrmant se cos haerente nave.
aut aliqua tempestate incidente in profluentem abjicere coacto». quandoque
etiam inter navigandum duos Sales ex uno fadunt. Si igitur fieri posset, ut
Digitized by Google
siiÎîs navibus Custos Regius iinpuneretur , id quideni non m^t negligcii-
dam, sed cum etiam ip$o$ Custodes custodire sit dîfiidle, primum erit cu-
randum Camerario, ut ipsemet iaterstt, dum ooerantur naves, et terrestri
itinere mittat homines suos, qui naves perseqiiantur . ct observent , an alicubt

haeserint, et quid fiat. In loco autem depositionis Salium necesse erit collo-
cve alhim certum Oilicialem, non ipsi Camerario, sed Regîae Majestati ob-
noxium, qui vîdeat, qui stnt Rîi, qui aliorum Salea, et » qui educti fuîs<
sent praeter Regios, eos recipiat, et ad Rationem Reglam convcrtat et con-
servei, praeter Sales, qiii M;«<jistro Navis et primariis Nautis de vetuste morc
Goncedi solent, ut ad ducendatn et servandam navem tanto ^\nt atieatiore.s.
ia qua tamen Coooessione bona moderatio erit obaervanda, quod, si qui Sales
ad levaodam navem necessano erunt ejiciendi, pro rata nautamm parte tan-
tum, quantum pro Regîa Majestate, ejectum esse, merito debet supputari.
est autem primus lociis depositionis Salium qni ex I )(;es ducuntur per fluvium ,
Szamos, in oppidiu Szatiimâr, ubi talem Ofhcialem necesse eril pont, si lon-
gius non ducentur, utpote ad Tokaj aut Szdnok, ubi non erit necesse poni
CMHciales alios, qiiam qui nune ibi sunt
De cmissione Salium Thordensium, posleaquam erit tiitiim versus î,i|>-
pant et Szegedinum ducere, statui poterit , utrtini (ut dictum csl) sil utilius
neri per Cameram ad rationem kegiam an hoc Celeristis ad Sortem suam ,
relinquere Tadendum. Habet hîc locus alîoquin plus diflicultatis ad navigan-

dum, quam :n D66s domum ipsam Camerae alluit fluvius Szamos,
Nani
et a fodini usque ad eam Domum pro Vpctnra centum Salium dcnarii tantiim
sex dantur. at ex i horda m-ci sse est diu ere usque ad Fossessionem Becse,
quae duobus milliaribus distai a i horda, ubi naves unerari consveverunt in
fluvio Marusio, cum în altern fluvio Aranyos, qui Thordam praeterlabitur et

Marusium influit, Naves oneratae duci non possint. Sed huic quoque diflicul-
titi remedium paratum fore existimaiu Commissarii si Sales ad rationem Re- ,
giam erunt educendi, nam inter Thordam et Decse ad alteram ripam Marusii
locus erit Salînis fodiendis prope Possessionem Ujvar, quae est Episcopatus
Albensis, ubi tpse Manistus Sales in ea ripa exatantes lavat, et apparet qnan>
doque Un Sales fossos rsse , qui locus nune per aingularem homtnem, qui
vorai'.ir Jiidpx \-adi Thordcnsis . cnstodiri solet. ut supra diclum est, apparent
nune quoque vesiigia lodinarum, quae proculdubio propter crebras inundationes
Marusii corruptae, et ideo desertae sunt. Sunt enîm loco humili, qui tamen
paulatim aldus, atque altius monds instar aasurg^t, et fodinis fadendU idoneus
est, qi^bus &c& levabitur Camera damnis, quae salibus in currus ponendn
et reponendîs, numerandis , et renumerandîs accidere solent. Item Sumptibus,
qui fiunt pro vectura Centuin Salium denarii viginti quinque. praeter Offîcia-
lium ultro dtroque cunsîtantium expcnsas. Neque per hoc multum deeedet
oppido Thorda, » excitaia dicto in loco fodkiis Camera transferetur. Est
onim Thorda loco oppiirtiino în via Regia, qua ex omni fere Transylvania
transitus est, sita; habcns vineas, a^^ros, prata, unde suas tbrtunas facile
sustentare possunt. quodsi videbitur minus operae pretium esse, ut Sales ad
Rejâm rationem per Marusium emtttantur, potent Camera Thordae, ut bac-
tenus fiiit , marere. natn Sumptrs \'ei:t!)rae Satium ,
quos Celeristae ad quae-
stum educunt , non suin Camerae , sed ipsorum.
In Cameris filialibus Alvincz et Uorberegh suliti sunt tenere homines
8U0B Camerarii Thordensis et Vizaknensis, alter quîdem in Alvinct, aher in
Borbergh , quorum in locum ettam merito ,
qui R^îae Majestati jurai essent,
collocari deberent, nam hi quasi Contrascribae futnri sunt, Hictanim dnaruni
Camerarum in Salibus, qui ex utroque loco per Marusium ad Ijppam ducun-
tur ut dictum est. Committeiidum etiam esaet Civibus m Alvincz, ut Cameram
ejus Iod refîcerent, aoluto eo, quod sibi pro reformatione et conservatione
ejus Camerae deberi ajunt.
In nonnuilis rationibiis Canierariini 'rran>;y!\ aniae sit mentio de inillia
tura, seu Scroba, et miuutiis Saliun) , et ajiuu tani veteres, quam moderni
Ofiiciales, quod nulla unquam de his ratio data sit, propterea quod oon
emantur pecunîîs, sed rarissime accedant aliqui cum rebus exilibus, pro quîbus
sibi miiliaturam dan" petunt. Sed dandus est modiis, iil , sive vendantur pe-
ciiniis , sive commiitenntr , Ratio liquida stiper ea teneatur. Constat enim ex
eonindem Camerariorum narrationc. Nobiics, qui siibi Salem, quanto pro usu
suo domesdco ^[ent, deberi ajunt, Currus suos Victualibus oneratoa ad Offi-
dales mîttere aolere, cum Salem e fodmis petunt. Item Saxoncs, qui eandem
libertatem praelendunt, tam do imnenti'^, quam de c;trrîhTis , aut rotis Cur
ruuni ,
quos pro Salibu^ iniiîunt, aliquam Soliuioiiem facere solere. Haec vero
Camerarios pro se extra ratiouem usurpare, nun est aequuni.
De ea vero tam Nobilium, quam Saxonum libertate, dilîgentîus erit
înquîrendum, unde origînem habc-at, quo fundamento nitatur; quin quavis

ratione perficiendnm est. ut, sive libertas sit. sive abusus, abolcatur. Nan>
ut tota Transylvania Salem gratis habeat, et niiiii intic Iructus ad Cameram
Regiae Maj. proveniat, minime videtur convenire. Hoc vero tempore oppor-
tuno in aKquo Generali Conventu erit tractandum. Statuendus erit etiam modus
et terminua salibus Siculorum, ne usui et precio Salium Regtonim in Tran-
sylvania officiant. Om'u vero si)l> arce G;'jr;;j;('ny , qurip pprtinet ad Vajvoda-
turn, sunt ejus generis Saiinae, agendum erit cum Domino Vajvoda, ut ipse
quoque idem observet, et altos quoque observare compdiat.
Quod dîctum est: Consvetudinem fuJsse in Cameris, ut pretta rerum,
et mercedea Servitorum Salibus persolverentur , id omnino abrogandum est,
propter causas praedictas In aestate facile suppetit pecunia, qua omnes solu-
tiones lîant, uec magna Summa opus est, quae per hyemein ad Sccturam
Salîum et alios usussufliciat si per Annum exschulerentur centum millia Ier-
,
minorum, quod temporibus Monachi nunquam factum est, et pro sii^lis

Centum solverenlur Dcnarii viginii rncrci- Secturae non amplius, quam bis ,
miile Hor. faceret. Accedant his alii bis miile, aut ter , vel etiam quatnor
miile pro reliquo usu Camerarum et erunt in toto sex millia quibus tamen
, ,
opus non est. quîs non videt ex pretio centum nnllium terminorum, quorum
sînguH salibus centum per tres tantum Aor. computaUa factunt florenos tre-
centos, facile illa sex millia de tota Siimma cenliim millium terminorum , quae
facil triginta miliia tlor., decidi, et ad continuandam Cisuram ceteramque
Diqitized bv Google
Provisiuneiii cLir.iiKLiin semper in prompii haberi posse. IJcebit vero ct du-
centa ct trecetua miilia leniunonim quovis Anno cxscindere, modo sint ope-
rrii, et loca, in quae sales deportentur, et ubi vendi possint.
Oppidum Szez' i. quod fuit iinum de locis Camerarum, per Joannem Re-
gem cum Possessione Zekelay ad idem oj>iiuIiitn pertinente a Corona Regni
alienatum, reciiperandum erit. non propter to<iin i<î jam obrutas ,
qua?; instau-
rare aon est nccesse, sed quod referat Regiae Maj., talia loca apud Coro-
nam conservri.
Oe eadem recuperanda erit Possessio Olh Kâra quam Monaclius ab ,
Oppido Kolos -f lam dona\ it Ladislao Mikola, quando et oppidum Kolos

li ;^'
est de locis Catnerarum licet et hujus loci lodina non magnopere utilis et
,
necessaria est, et conducit alioqut cum ad alia, tum ad mtnuendos Sumptus,

ut tales administrationes in arctum oontrahantur.
De Possessione vero Egyhizlalva ,
quae ut dictum est , cohaeret op-
pido Thorda, et iisdern libcrtatilius utitiir, iiu eiiicnda videtur ratio , ut sit in
potestate Regiae Majcstatis ,

quod per Coliacionem Honorum aequivalentiuni
quae Cajutulo Orodienat propinquiora essent vel, per assigoationem alîcujus
numeri Salium ex Camera in Lippa sîngdis Annîs facile fieri posset, nam Co-
lon ejus Possessionîs, quorum sunt circiter quînquaginta , tantum decern et
i
octo Denarios per Annum Capitulo solvere tenentur.

Et quoniam noanuUae fodinae propter neglectum debituin excisionis
modum jam nimis în profîindum jactae sunt quaedam etiatti ob defectus supra ,
commemontos minime diu duraturae videntur, provideodum erit, ut eanim

in locum aliae maturius effodiantur.
De Re/ormaiione CamoM Cementatiottis et Campsionis Auri.
N'on esse tanti emol.nncnti , hos Proventus, quanti Monachus signi-
ficavit, ante dictum est. Sed per hoc intelligi non debet, quod contemnendi
sint, nam si utrique aliter providebitur , quam Monachus providit, certum est,
quam Monachus capi posse putavit, inde
tnaximos fnietus, et majores forte
Sed non tantum pecunia opus esse videtur, neque etiam
esse proventuros.
tanta Summa, quantam Monachus (•xistimnvit verum in bono ordine fideque , ,
et diligentia Camerarii praecipua quoque videntur consistere. Ad bonum Ordt-

nem pertinet, ut Camerarius certum locum residentîae habeat, qui videtur
esse debere Cibinîi, ubi priores quoque Camerarii propter opporbinitatem et
celebritatem Iod sedes habuere. Atque haec ipsa residentia debet esse in
Domo Reîa, quae vocatur Domus Camerae. Est enim in illiistri Civitatis
loco posita, et ampla satis, et in ea jam et Ibrnix cementaria, et Ufticina

Cuaoria parata habetur. reliqiiit banc ampUorem domum Joanncs Luhj, et
qui ei succesaît Marcua Pemfflinger , et eam voluit emere Monachus ad eosdem
iisus. Sed eam Civitas avcrsata hune Civem emit. et pro Praetorio habet.
habita igitttr Domo Camerae, proponenda crunt severissima Edicta, deque
co etiam erit m Cjciitraii Conventu agcndum. ul oînne aurum in Iransyl-
I) EiOm tn Iaca ae : Siiik.

762
vania, aut Lucis fimtimu sive ex Loturis, sive ex fodinis proveniens ad Ca>
merarn Re<:;iam praestettir. Sub poenis in decrete» expressis collocandi erunt
deindc in loca nviyis opportuna , et in quibus uberior est Auri proventus,
Servitores fideles, quorum praesentia metum incutiat, et
fraudatoribus aliquem
ad quos Aonim afferatur, qui pecunia instracti, pretiumque, quod debetur, pro
valore auri reddant. Servandua erit modus jostae Campsionis Auri Camerae
secundum Carattas, et non circTimvpnirintur paiipcr(;s Cainpsionibus foeneratorum.
Nam ubi viderint rem sincere geri j

sponte adierent ,
quod habent. Ubi vero se
drcumveniri cognoscent, deterrebuatur, et quaerent modos ne quid praesentent.
Aut siquid praesentabtint, propter metum id minime erit pare ejus, quod
habent, et cum reliquo concurrent ad eos, qnos sibî pltt$ dart sciunt. Opor-
tebit etiam homine<? Crsmernn'i omnes praecipnorum locorum nundina<; visttarc,
ibique observare nundinantes, qui occulte cambiendo Cameram fraudare stu

dent. proderit etiam aubornare homines, qui Varadini et in DObrooeOn ob-
servent tales fraudatores, et idem etiam Tricesimatoribus , et in ConUnibus
veraus Poloniamet Austriam fadendum committere. Quin Viennae quoque
Merratornm ev Transylvania venientium sarcina»; excutere. si qui vero de-
prehensi luerint , cos necesse errit secundum Decreta et Constitutiones R^ni
ita puoire, ut hot exemplo alii a talibus absterreantur. Nam alioquin edicta
oouu'a frastre erunt. Ne vero pecuniae semper magna Summa opus sit, crebra
Cementatione perficietur, et id alioqui in commune omnibus gratum, et con-
ducibile erit, acueCque dilijêntiam portim . qui aurum quaerunt. fuit ante in
more positum, ui Camerarii aliquibus tionestis personis concederent facultatem

cambiendi ea lege« ut Aurum Cambîanim Camerae praesentent. Eum morem
etiam Monachus, cum eum pigeret suppeditare pecunias, observavitf qua re
quam multos ab (-a abalienavit et metus i!!ius , et quod vîdebant propter
raritatem Ccnictuaiiwnum larde redire ad se peciinias sua?. Ncc c-rit ea Con-
svetudu subite abruganda , sed tuieranda, donec Catiierarius, ejusque Servi-
tores, aut Vieecamerarii, qui in diversa Loca dtsponendi erunt, hominum et
Locorum notitiam eorum coiisequantur. Ex veteribus Schedis Caementationum
constat: olim siniûli^; iiicnsibus unam atque altrram Cemcntntionem tactam
esse. etiam sub Rege Uiadislao. Proximis temporibus per Aiinum, et aliquando
etiam diutius duae mediocre» factae sunt. Cum tamen non minus Auri , imo
multorum aententia plus inveniatur, quam olim est tnventum, qua una ex re,
quantum Auri per occultos Campsores subtrahatur Camerae Kegiae, nc ex-
tera in Loca exportetiir, quantnqite Cnmmoda accessura Camerae, si omne
Aurum importetur, facile intelligi potest.
Vilgos Vr, quae est D. Bâthory copiosius fere,
In Pertinendis Arcis ,
quam alibi Aurum provenite didtur. Id autem ipse ia suum usum cambien*
dum curat, quo exemplo idem etiam alii Domini et Nobiles ladunt in Bonis
suis. quia vero boc exemplum vnlclc damnosum est Camerae, aqêndnm erft
cum eodem Domino Blhory, ut homines Regios ad cambieoduni Aurum ad-

mkat in Bona sua, idcmque etiam alios &cere curet. Ad eum quoque tan-
quam Vajvodam pertinebît Arx Ddva, quae sîmiliter multas praeclaras Lo-
turas Auri in suis pertineatiis habet, de quibus idem cum eo erit agendom.
^ j . d by Google
Caret nune Camera Cementario, eo imnirum, qui fuit nnpert mortuo.
quia vero in Transilvania difficik est învenire Suocesaorem ; iittereik Irlêitatii
Regiac [tiittere qiiamprinttim aliquem, ne Camera persona tam necessaria
destituatur.
De Fodmis, H Loturis Auri, ae Mmttis.
Oua reformatione , et provisione indigeant Fodinae et I.oturae Anri,

licebit quadamtenus ex Scripio revisionis cognosccre, scd mclius de his judi-
cabunt homines metallicae rei peritiores quos Cameralii censent primo quo-
que tempons in Transylvaniam et in alia Transylvaniae vicina loca esae mit*

tendos, cum aliis quibusdam Commissariis, quibus nota sunt negotia Camerarum,
quique in his bonum Ordinem, et modum, quo vehementer opus est, dare et
instituere sciant.
De monetarum Argenti Cusione htc mint» erit laborîa, cum, ut dtctum

est, în Transylvanîa argenti tantum, quantum ad Cusionem suffieiat, cx fodinis
hoc ternpore non proveniat. sed (icliet nihlloniimis Iiaec Camerae pars minime
negliLî, aut inordinate relinqui propterea, quod instaurata re metallica bonus
argenii pruveiiius minime deluiurus ei&se videatur.
Ih Vig4sima RûH.
Hxistimant Commissarit hune Proventum minime iocandum esse prius

quam certo cognoscatur, quanios fructus adferat, aut si cui facienda est lo«
catio, ut in eo servetur idem modus, qui nune Cibinii est servatus. quod vide-
licet Administraie sit apud Offidatem Kcgium, quae vero piruveniunt CUm bona
ratione Condtictori assignentur quod quidem nune etiain institui potest apud
,
Coronenscs, qui sibi Vigesimam ejus loci a Monacho inscnptam esse ajunt, in
quantum etiam Regia Majestas hanc tnscripttonem vaiere sinit. Caeterum quia
in administratione hujus Proventus multos abusus irreprâse apparet, et aestima-
tiones rerum vectigah'um ,
quarum exemplum suprapositum est non responderit
nomini Virjesimae, incedend<im est his defcctibtis et ponendiis Ordo ut non
,
modo in Transylvaniam et Moldaviam euntes , aut inde redeuntes , Schedas

Vigesimales, aut Testimonium Officidis habeant de possessione mercium^ et
Sdutîone V^êsimae, aed etîam, qui in Hungariam cum merdbus illinc altatis
^rediuntur. quod hatênua otnervatum nou est, aut certe in desuetudinem

venit. Oijiis re! causa nccessarium fore videtnr, »t aHquis Offictalis in Colos-
vr constituatur , cui etiam Campsionis Auri cura aut sahem Superintendentia
,
quaedam committi potest. Nam quidam ejus Iod Civcs praecipue multum Auri
OGculte cambire, et in alia loca auferre dicuntur.
I) Kectiw: in Valachiaa. AW4 £1/.
OoGHMiito. VaL IL IMh 4.

Quiiifu^Mima NoUlium, Cmsu Saxottum, ei Suisidns
/rntm Natiatatm.
Haec siium modum et ordinern liabent, nec videtur hic requiri am-
plii», quam dlligentia Officialtum, ut recte exigantur et admintotrentur, nec
fiant paetatioaesi quales »ub Monacho» et sub Rege Joanoe, ac antea quoque
lactas ease constat.
De Raiiont , ac AIoJo Administrationis Prtnnjiluum ir ansylvanuorum

«t Ptrsonis ttd koe necnsoriis.
Sacratissime Rex , etc. Otiod Sacratissima Maiestas Vestra in Instructione

nobis data cum Domino Generali tractari, et in Ddiberatione puni jussit, an
ad Proventuum Sacradsaimae Majâtis Vestrae in Transylvanta Administratio-
nem una persona suffidat, vel d plurea adjangi debeant, vel an pra estet in*
stitui Cameram eo ordine qui in Hungaria , et in aliis Sacratissimae Majestatis
,
Vestrae Regnis et IVo\ inciis institutus est et oh?;ervatur , id a nohis diligenter

est factum. autem eidem Dno Generali unum esse oportere Trind-
Visum est
palem, qui omnîum Proventuum Admimttradonem et curam gerat, quocunque

is vocetur nomîne; modo ne Thesaurarius appelletur. Eî vero hanc IVovindam
cum ea Authoritate tradendam esse , ut in rationem Proventuum , si quando

pecuniae ad usus nccessarios tlr sint. et mutinim levare et cum sua Securitate
etiam Creditores ipsos, sive per aeqnalem restitutionem Summae Capitalis sive
etiam per Interene, si alîud fieri nequeat, securos et contentos reddere possit.
Fkec breviter «t Domini Genmlb Sententia, cui haec declaratto aceessit, ut
illc unus adjunctos sibi habeat homines fîdeles et industrios, quonim non modo
opera, scd etiam consilio in Administratione utatiir.
Nam cum Sacratissimae Majestatis Vestrae Proventuum in hac Provin-

cia non una sit ratîo, non unus modtis, et alii in Fodinis Salium, a]iî in Me-
tallis, Cemento, etMonetis, alii in Veetigalibus, Subsidiis, et Contributionibus
siti -sint, ac propterea non facile sit invenire hominem, qui, quo pacto haec
gerenda et adininistranda sint , omnia soUis sciat , ant omnihus iia ut necesse
est intendere, aut defectibus incidentibus mederi possit, necessario visum est
aequi, illum Principalem Administratorem certos alîos adjutores et Subsidiarios
habere opertere;. Inter eos vero praedpue unum esse debere Magîstrum Coro*
putatorfm qui generalem rationem super oirinibus Pro\enlifuis teneat, et ad
,
quem singulorum mensium , aut ad minus singulorum Anni Quariaiium Extra-

ctus, et Regesta Perceptorum simul et Expositorum per Officiales referantur,
quomodo geratur , sdri et Sacratissima Majestas Vestra

ut, quid quoque loco, et ,
tanto crdmus et perfecdus de Sttu Proventuum Suorum informri possit. Quia

vero nos quoque in hac Sententia acquievimus fUiximus eam Sacratissimae ,
Majestati Vestrae sine longiori cunctatione signiAcandam esse, ut, sive hic mo-
dra ekkm placebît , sive alius, non diflTerst Summae Administrationis Proventuum
suorum de una, pluribusve Personîs îdoneis providere. Nam qui in Adminis-
tratione particulari Proventuum collocatî sunt, aut ooUocabuntur, certa guber-
natione , et bona Superintendentia opus habent. et pernecessarium est , ut quae
minus ordinat sunt, ut sunt fere omnia. in bonum ordinem ponantur. Etsi
vero non dubitemus, quin Sacratissima Majestas Vestra a nobis exspectet no-
mlna aliquanmi Pecsonarum, ex quibus delectum fiKere possit tamoi hic certe ,
nondwn invenimus, quos Testimomo nostro tanquam ad principalem adminis-

trationem saîîs idoneos et siiffîcientps ornare possirmis. Xec Dnus Generalis,
qui jam hujus Regionis homines bene novit, et alioquin exactum de Ingeiiiis
habet judicium, nominare potuit quemquam, cui merito primas in Adminis-
tratiooe partes tribui posse arbitraretur. Tanta est et hic hominum penuiiia!
haque Ctrcumspiciendum istic erit de Principali , quo invento minus diffictle erit
accessoria invenire. Nam quod ad aîia [jarticalaria minora Officia ProventM'iin

attinet, qualia sunt Rationistarum . et Scribarum apud Cameras Salium , et si-
milia, ut apparet, nullus ddectus iu Personîs est futurus.

Huic opiniooi jam nihil altud adjungendum esse duxerunt Commissarii
praeter hoc quod cum Ptaventua Ordinarii praedpui in duabus Cameris al-
: , ,
tera Auri, altera Salium, siti sunt, ut ilti quicunqiie erit Principalis , cui alios
adjutures, ceu Consiliarios adjungi oportere visum est, adjungantur, alter
Me-
tallicaerd, et ejua Ordinis, qui im Cameris Auri, atque Argend observri
debet, bene peritus, alter qui Camerarum Salium negotia intdligat et dîrigere
sciat. Hac autem ratione tieti ut nullo alio loco Supremo Comite Camerarum
Salium, aut Camerae Auri, opus sit futunim et pt r hoc etiam reliqua com- ,
munia onera reddentur leviora Communicationc quadam Consiliorum, et ope-

ramm. ac minus erit Sumptuum. St praeterea, ut est, in ha bonus etfidelis
Magister Rationum, et adjungantur Ins Scrîbae, ac Servitores necessarii, et
sit apud l'riiicipalcm ,
eique adiuncrtos cîuos , Authoritas, ut in rebus Adminis-
trationein l'ro\ ciituum conceriieinibiis ,
quae usii vidcbniuur Regiae Majes-
taiis , siaiuere pusînt. in hm pracsertim, quae dilationcm nun lereni.
De Rivuh Dominmntm.
Etbi Rivulus Dominarum ita cohaerct Transylvaniae, ut Camera ejus

loci etiam ab Administratoribus Proventuura Transylvanicorum regi posse vi-
deatur; tamen hic proprio Offidali tanquam Camerario et eo quidem nqôtio-

rum Camerae bene posito opus est. Non enim contemuendus est locus, nec
desunt, qui rebus Camerae ibi bene constitutis, ei instaurata re metaliica non
minus iade utilitatis, quaiu ex Camera IVansylvanica ,
pro praesente quidem
ipsius Camerae Sttu percipi pot>se putant, oec videntur valde falli^ nam în
Rhrulo Dominarum praeter Aurom uberior, quam in Tranjrlvanta Argend Pro-
ventus est, quae res haud dubie movit MonacEram, ut huic loco valde metue-
ret ,
eumqne circumvallandum curaret. Qui nune Camerarii Officio hic fungitur,
per eundem Monachum consitcutus, Petrus Literatus, videtur quidem peritiam

altquam rerum Camerae habere, sed ad reêudam Camo-am vd hoc nomioe
minus idooeu» esse exisdmatur, quod îpsemet fodînas suas proprîas fodims Re-
giîs condguas habet, quodque unus fere plus auri et argend ex tisdem fodin»
sui parat, quani reiiqui oînncs ejus loci inontanistae, et non modo ut Came>
rarius, sed etiam ut Civis caeteris est potentior.
Sune praeterea afii multi apud Cameram istam defectua, quî bona et
matura reformattone indîgent Sed raprimia opua est pecunia, qua Auram et
Argcntum in C iTrir-ram redimatur. Nam proptcr pecuniae defectitm nune om-
nis fructus, qui ex isu redemptione capi deberet, qui minime contemnendus
est, ad alios transit. Mittendi erunt igiiur quamprimum reformatorcs Camerae
et Inspectores fedinaram* quorum conailio defectibus iatis remednim adUbea*
tur. Si qutd tamen obstaret ,
quo minus tales Commissarii possent mitti , proxi'
mum errit, ut adjnngatur dicto Camerario bonus et fidelis Contrascriba , et pe-
cuniis provideatur Camera, quibus redemptio auri et argenti iîat, et Cultura
fodiaae Regiae, quae cum magno damno negleeia manet, înstauretur. Nam
ex preâo Salîum in KnvMa hmic bi uaum deputato nondum quicquam oolligî
pottdi. Levabît autem deinde pecuniae ino^m crebior Auri Caementatîo»

quae hic quoque perinde atque Cibinii tantiim bis per Atinum cum magno
pauperum Mootanistarum gravamine facta est. ac poterit praeterca hic aliqua
competena moneiae Argenteae Cuaîo inatitui, cum at Cuaorea sint,et olSdna
non deait, et argentumv Camera et re metallica reformata, omnium Judido
uberius, qitam hactenus effici potuit, sit proventurum. Caetera plenius ex scripte
Germanico, quo praeaeos hujus Camerae Statua oootinetur» perctpere lidbet.
PattAu Bonumissa Eppus Vtssprimiefuis m. p.

Gtorghts Vtn^mis m. p.
(Cch-l-alte acie referitor» Im acesiU raport asupra sUkrti faunteutut «

TrmuUoMui Im ôca acdsia, u wrt puUita in vphmulA mrmiUoriU).
Engcl, AlIpmiM W«WiiMefi«, XUX Tbeil, % Baad. (IWk, ]}97) is-o; 3 Bnd. (rSoi)
EMENDANDA.
Pag- 437 linea 7. in locd de ctavHl» citCMe «ttarilX». — P«|. 307. 351. 91 437»
bl sumare, tn locu de cimpcratulu» citesce «fBfele*. Pag. — ^ aumaritt, ia locUde
«in Alba-Iulia» dteace «dio Alba-Iulia>.
Digitized by Google
3 9015 02267 9438
Digitized by Googli
bv

Bub GB h40hAQAAMAAJ

Încărcat de

Informații document

Titlu original

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Bub GB h40hAQAAMAAJ

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

A»TIS SCItNTIA VERITA9

hUinlt «k uqicille kakm Kiilie ;i ile liDiileriiiii blUlv i iiitniiiiiii piUin.

CULKSli, AUNOTATli l rUBLlCATE

inainte de ce procesulu nu se va fi înf^^iatQ înaintea judectoriului din Brescu ; In casQ ins

ICSl. Nobilulâ FranciscU CaransebeU se înf^idz înaintea capitulului din Alba-Julia i

S7i3W> l»* mmmtm . Vsl. IL hitw 4. I

1651. /. Lngttms Henckel din Schweidnlcz

Buituri Nr. 13 pap 23

1682. loanil Zapolya ,

VSSit Ifi^nU Zapi'ha ,

1538. Petru, voivodula MolJcvfi ,

1534. CtfnMiSw Stfffems, enMndS Geramlo de In Conatantinopola , scrie episcopului Nietlae

1584. Ioana Zapolya ,

defalul yaeM Hyrur din BraovO. Nr. 38. pag; 64.

Ttaoailvaaia mimlte Guu, GOtUe^iMUS, UttgurmM fi Bistr^^ pe cari le au primM,

irU, aaane: ca fit-atre ioit^U, cate are 6—8

168â. loanti Zapoh a ,

ului Bra,sovQ. Nr. 37. pag. 109.

1B87. Ddînna Margareta ygduva lui lacobil Gherlisce din

1637. Ioan Zapolya ,

buntt, lui Dumitru MattatU. Nr. 65. pag. 126.

silvaniei. Nr. 76. pag. 145.

1588. Ferdinanda , regele Ungariei . scrie Fratelui George ,

1588. Amoniu Veraniu scrie din Turda lui JoanH Statiliu ,

1538. EpiscopulU de Modena nunciuliî apostolica

la Turci, sultanulii nu vine cu rcsbchi asupra Moldovei, ci voicscc numai se tr^cA in

pKfarea Transilvaniei. Nr. 82. pag. 154.

a n.lv.tlitO cu armele ;tsupr.i Moldovei ; de asemenea i-a causatO neplcere i scirea. ca re -

1588. SufanS BrexUritS ,

1638. Cardinalulii de Brundusiu ,

1538. Fratele George ,

cre^jutii alu curii sale. Nr. 93. pag. 165.

1588. Legatuia i nunciuid apostolica din Viena , raport la Roma , câ Petru ,

'^" dby Google

în Moldava se aflâ la 7.000 cavaleria turcdsc. Nr. 104. pag. 191.

Nr. m- pag. 199.

ae intervin pc lAnga .siiltanulO ca se permit Moldoveniloru a-T rescumpCra cu bani partea

constru^sca în Moldwa pe linia Nistrului. Nr. I2i. pag. 215.

37i399. nocuBienie. Voi, tl. Partea 4. j.

Antontu V erantu scrie lui loanii Statîltts ,

1540. l-'t-nhiuituiii rcjjclui L'n^a.-ici

rarea zestrei sale dc 140,000 fl mi^'. i declar totu-o dat, c

Nr. 135. pag. 248.

intcniunilc voivodului tefanii Mailatu de a se face singurii DomnO în Transilvania, care

iuni privilegiate. Nr. 137. pag. 251.

1540. Regele FtrdinandU trimite , în Toma Nadasdy i pe ali nobili cu instruc-

iuni privilegiate . ca se nii se supun Turciloru de 6re-ce i» casulii acesta Transilvania va

1540. Ferdinandd , regele Ungariei, trimite in Transilvania pe Wolffgang Farkas de Harina , ca

jdului Draovii. Nr. 143. pag. 264.

bertile celoru trei naiuni. (Estrasii). Nr. 14;. pag. 27;.

1541. Nobilimea transilvan , invita pe cetenii din BraovU se trimit* re-

Nr. 148- pag. 278-

1541. Stefani( Maiiat ,

garia de sustt. r6ga pe regele FerdinandS se intervin pe lâng regina-vgduva Isahella, ca

mite oratori la regele Ferdinandii cu cererea : ca regele sc rcspectcze vechile drep-

micilorU inUrni fi fs/erni, de asemenea ca in iunctunile publice se numesc numai un-

mite de la voivpdulft erei-romnesci , sultanulO turcescO in anulO acesta nu va lua parte in

1542. Ftrdinandn . rebele Ungariei , scrie Fratelui Gfori^e , cS a primit cu bungvoifiS pc

se lac.1 o invasiune in rile Poloniei Nr 168 pag, yyl

Nr. 171 pag. 306.

ca se între tn Transilvania ; c inteniunea voivodului Moldovei este , se ocupe orauid Me -

fine, câ Radula, voivodulU irei-romântsci , a plecatu ctre Ruava în prile Scverinului,

manii au fugita. Nr. 178. pag. ^12.