1

Kagamitan kan Eskwela

VISIT DEPED TAMBAYAN

http://richardrrr.blogspot.com/
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.

Kwarter 1- Kaaraman sa Lawas

Modyul 1: An Lawas

Aram mo na igwa ka nin makangalas na lawas

na may payo, liog, duwang takyag asin duwang
tabay?

An lawas mo nakakatindog nin tanos,

nakakalakaw sa
duwang bitis,

pagtuklang, asin

pag-alsa,

nagagamit an takyag
sa pagdara,

asin pagguyod.

asin duwang kamot sa pagkapot asin pagbutas kan

mga bagay.

Mangaranan mo daw an mga hiro-hiro na

magigibo kan lambang parte kan saimong lawas?
Kun dai mo ini magibo ngunyan, dai maghadit
ta pakatapos kan modyul na ini, mauugma ka na
magigibo mo na an minasunod:
mangaranan asin mailadawan an saimong
payo, abaga, liog, likod, daghan, iksan o
habayan, piad, takyag, siko, kamot, muro,
tabay, tuhod, buko-buko, bitis asin mga muro
kan bitis.
makagibo nin iba ibang korte gamit an
paghirong bakong locomotor
mabalanse an saro, duwa, tulo, apat o
limang parte kan lawas
maibalyo an gabat kan mga parte kan lawas

Handa ka na magpuon?
Hilinga an ritrato sa ibaba. Kaya mong itakod nin
linya an ngaran sa parte kan lawas? Baluon mo
daw!
liog
Torso

abaga

takyag
Arms

pulsuhan
kamot
muro
lawas
daghan
piadso
iksan/habayan
tabay
tuhod
bitis

Sa pagpapakusog kan hawak, binaranga sa apat

na parte an pag-ehersisyo.
Mapuon sa payo asin ihiro
an liog. Paitaas, pababa,
pawala asin patuo.
Kasunod an hawak, ihiro an daghan pababa sa
habayan.

An itaas na parte kan lawas, ihiro an wala asin tuo

na kamot asin takyag.

Siring man an ibabang parte kan lawas, ihiro an

wala asin tuo na hita.
Narumduman mo an kantang Paa,
Tuhod na maugma mong pigkanta
kan ika sadit pa? An lyrics kaini
nakasurat sa ibaba na may kasabay
na paghiro-hiro na magugustuhan
mong uru-utruhon.
5

Inot na Posisyon: Pagtaidon an mga bitis Kantahon

asin gibohon nin tulong beses an numero1-4.
1. paa

Ituro an tuong bitis painutan

2. tuhod

Pagtaningon an tuo asin

walang bitis asin tikuon nin
sabay an mga
tuhod

3. abaga

Patalibungon an abaga

4. payo

Patalibungon an payo

5. ipakpak ta an
satong
kamot.

Ipakpak an duwang kamot sa

taas

Kumusta an ginibo mo?

Gusto mong maggibo nin sadiri mong hiro-hiro
para sa kanta? Baluon mo. Kaya mo yan!
Kumanta giraray kasabay an sadiri mong hirohiro. Naugma ka?
Gibohon 1: Paghiro kan Lawas
Instruksyon: Idrowing an aksyon o isurat an
deskripsyon kan aksyon na ginibo mo para sa kanta.
1. paa
2. tuhod
3. abaga
4. payo
(ULITIN ANG 1-4 NG TATLONG BESES)
5. Ipakpak ta an satong kamot

Gibohon 2: Mga Parte Kan Lawas

Instruksyon: Idrowing an saimong lawas o idukot an
ritrato kan saimong bilog na lawas sa laog kan
kahon asin ngaranan an kada parte kaini.

Gibohon 3: Mga Korte Kan Lawas

Instruksyon: Sa saimong sadiring lugar, gumibo nin
iba ibang korte gamit an saimong bilog na lawas.
Bilangon asin ngaranan an mga korte na nagibo mo
sa laog nin 5 minuto. Magdrowing asin ngaranan an
mga ini. Gibohon ini sa suratang papel.
1. Siko

2. Beywang

3. Ulo

4. Bitis

5. Daliri

Gibohon 4: Mga Lawas na Tulay

Instruksyon: Mag-isip ka nin iba-ibang paagi kun
pano makakagibo nin tulay gamit an saimong
lawas. Gibohon ini sa laog nin 5 minuto.
Mahiwas na tulay
Hayagpit na tulay
Halipot na tulay
Halabang tulay
Hababang tulay
Halangkaw na tulay
Pira sa mga tulay an nagibo mo? Graduhan an
saimong ginibo sa paagi nin pag tsek kan kahon sa
ibaba.

Nakagibo nin
5-6 na
tamang
tulay sa laog
nin 5 minuto

Nakagibo
nin 4 na
tamang
tulay sa
laog nin 5
minuto

Nakagibo
nin 2-3
tamang
tulay sa
laog nin 5
minuto

Nakagibo nin
1 tamang
tulay sa laog
nin 5 minuto

Dagdag na gibohon para sa kaugmahan asin

pampakusog nin lawas:
1. Gibohon an tulay kaiba an kaeskwela
2. Gibohon an tulay kaiba an sadit na grupo
10

Gibohon 5: Pagbalanse kan Lawas.

Instruksyon: Gibuhon an minasunod na kakayahan
sa pagbalanse.

Duwang takyag, sarong

tabay

Duwang tabay,sarong
takyag

Pagbalanse sa sarong bitis

sa gilid na an kamot sa
itaas

11

Mantang nakatindog itaas an sarong tabay sa

inutan sa gilid sa likod

Pagtaidon an duwang bitis asin itiko an lawas

pasiring sa tuo sa wala sa inutan asin sa likod.

12

Gibohon 6: Pagsukol kan Kaaraman

Instruksyon: Pagtakudon an parte kan lawas sa hiro
na kayang gibohon. Pwedeng dakul an katakod.
1. takyag

2. tabay

3. payo

4. abaga

5. lawas

6. kamot

7. bitis

13

Modyul 2 : Mga Kantang May Aksyon

Aramon an lyrics kan kanta. Maggibo nin tamang
hiro kan kamot susog sa lyrics.
Inot na Kanta

Aksyon

Hararom, mahiwas
an sakayan
na nagpapataw-pataw

Itaas, ibaba
an sakayan
na nagpapataw-pataw

Hararom, mahiwas
an sakayan
na nagpapataw-pataw

14

Ikaduwang Kanta

Aksyon

Beep, beep sadit na dyip

yaraon nagdadalagan sa
kalye

Pundo, hiling asin dangog

Pundo, hiling asin dangog

Beep, beep sadit na dyip

yaraon nagdadalagan sa
kalye

Ikatulong Kanta: Girumdumon an paborito mong

kanta (halimbawa, Si Kading, An Harong Mi) o
kaya maggibo nin sadiri mong kanta na may
kasabay na aksyon.

15

Gibohon 7: Pag-arog-arog kan Hiro

Instruksyon: Idrowing o iladawan kun pano
naghihiro an minasunod. Sa grupo nin limang
magkaeriskwela, magporma nin bilog asin magbirik
arog sa relo mantang pig-aarog an paghiro kan
mga nasabing bagay.

Pano mo ginibo an mga hiro kan makina asin

hayop? Isurat sa papel an saimong simbag.
Marahayon
Marhay
Bakong Marhay
Maluya
16

Gibohon 8: Parariya kan Hayop / Makina

Instruksyon: Pumili nin hayop o makina na aarugon
an hiro. An kada kabali sa kawat mapuon sa sarong
lugar. An sarong kabali mapuon kan pag-arog kan
hiro sagkod sa masunod na kabali. An kawat
mapadagos sagkod sa an ultimong parakawat
makaabot sa katapusan na linya.
Halimbawa:

Grupo A
Pilay na ayam

Grupo B
Kasag

Puon na linya
_________________________________
Tiko
Tanos
Zigzag
Patalibong siring kan relo
Pabaliktad na talibong
kan relo
Katapusan na Linya
Idrowing an itsura kan saimong lalawgon na
nagpapahiling kan saimong pagmati pakatapos kan
kawat.

17

Gibohon 9: Pagsukol kan Kaaraman

Instruksyon: Idrowing an paghiro kan minasunod.
1. tren

2. halas

3. raket

4. kamot kan relo

5. escalator

6. elevator

7. kangaroo

8. see-saw

18

Modyul 3:

An Paghiro na May Tiwala

Ano an pigpapahiling kan drowing sa itaas?

Masasabi mo an mga aktibidad sa binalihan mo?
Gusto mo magkawat?
Aram mo na an pagkawat asin pagbali sa mga
aktibidad na nakakarahay sa saimong lawas asin
salud?
Magsulot kan saindong uniporme sa P.E.
Handa na kamo?

19

Gibohon 10: Paghanap kan Direksyon

Hilinga an relo sa ibaba. Adalan an mga numero 12
3 6 9 asin direksyon na pigrepresentar kaini.
NORTE

12

SULNUPAN

SIRANGAN

6
SUR

Patibay 1: Isipon mo na nagtitindog ka sa tahaw kan

relo nakaatubang sa norte (alas dose).
Gibohon an minasunod:
Bumirik patuo tanganing makaatubang sa
sirangan kun sain mahihiling an kawatan.
Humampang sa norte.
Bumirik pasiring sa wala tanganing makaatubang
sa saudan. Mag- atubang sa norte.
Bumirik patuo paatubang sa saindong harong.
Ipadagos an pagbirik patuo hanggang
makaatubang sa norte kun sain mahihiling an
eskwelahan mo.

20

Gibohon 11: Mga Kantang May Aksyon

Patibay 2: Sampulong Aking Bikolano
Instruksyon: Adalan an lyrics kan kanta. Babangaon
kan paratukdo an klase sa 3-4 na grupo. Pakatapos
matuom an kanta, tutukduan kamo kan aksyon.
Makanta asin mabayle kamo kasabay an maestra.
Sarong sadit, duwang sadit, tulong Bikolano
Apat na sadit, limang sadit, anom na Bikolano
Pitong sadit, walong sadit, siyam na Bikolano
Sampulong aking Bikolano
Naglukso sa sakayan, an sakayan nagtagilid
Naglukso sa sakayan, an sakayan nagtagilid
Naglukso sa sakayan, an sakayan nagtagilid
Kan sampulong aking Bikolano.
Nagbalyo sa danaw, nagtugdok nin kubo
Nagbalyo sa danaw, nagtugdok nin kubo
Nagbalyo sa danaw, nagtugdok nin kubo
An sampulong aking Bikolano
Nagbayle sa palibot kan harong, nagsabing
MABUHAY
Nagbayle sa palibot kan harong, nagsabing
MABUHAY
Nagbayle sa palibot kan harong, nagsabing
MABUHAY
An sampulong aking Pilipino.

21

Gibohon 12: Simpleng Bayle

Patibay 3: John Brown
Instruksyon: Tutukduan kamong magbayle kan
saindong paratukdo. Intindihon an mga tataramon
na piggamit sa bayle.
Paabante asin paatras
Saludo
Pakpak: duwang kamot, kamot kan kapartner
Itabyon padireksyon kan relo asin pabaliktad sa
direksyon kan relo.
Gibohon 13: Pagsukol kan Kaaraman
Instruksyon: Itao an nawawarang letra tanganing
makumpleto an tamang simbag.
1. An sadlang nagsisikat kada aga sa S__RANGAN.
2. An sadlang nasulnop sa S__LNUPAN
3. An Baguio nasa parting N__RTE.
4. Mt. Mayon nasa parting S__R
5. An mga kamot kan orasan naghihiro nin paikot
P__TUO.

22

Kwarter 2: Pag-aram sa Espasyong

Hihiroan
Modyul 4: Pag-aram kan Sadiri asin Panggabos
na Espasyo
Hilinga an mga ritrato sa kada kahon. Kaya
mong arugon an mga ini?
magduko

ibirik

abuton

iduyan

ipatalibong

ilabyog

ipataririk

itaas

ibaba

23

An mga ginibo nindo pig-aapod na axial o nonlocomotor na paghiro. Ini ginigibo sa sadiring lugar o
dai paghiro sa kinamugtakan. Magigibo mo ini sa
ano man na parte kan lawas mantang nagtitindog,
nagtutukaw, nagluluhod o naghihigda.
Obserbaran an ritrato sa ibaba, masasabi mo
kun ano an piggigibo kan mga aki?

Pira an naglalakaw? ___________

Pira an nagdadalagan? __________
Pira an naglulukso? ___________

24

An mga sinabi mo, pira sana sa paghirong

locomotor na kaya mong gibohon sa espasyong
nahihiruan mo.
An saimong kagabsan na espasyo iyo an gabos
na espasyo sa laog kan kwarto, lugar o sagkod sa
kun sain makakahiro an saimong lawas.
An paghiro na locomotor iyo an paglakaw,
pagdalagan, paglukso, pagrusdos, pagturon,
paglumpat o pagkiki.
Handa ka na sa paghanap kan saimong sadiri
asin kagabsan na espasyo? Pakatapos kan iba
ibang gibohon sa kada modyul, magigibo mo na an
minasunod:
makahiro sa dakula na grupo na dai
nakakabangga kan iba o nahuhulog
mantang ginagamit an kakayahan sa
locomotor
makalakaw sa halangkaw, katamtaman o
hababa na agihan nin tanos, tiko o zigzag
nagigibo an kakayahan na locomotor arog
kan paglakaw, pagdalagan, pagkiki asin
paglukso
nakakahiro mantang nagkakanta
nauugma sa mga simpleng kawat

25

Gibohon 14: Daing Burungguan, Tabi

Instruksyon: Gibohon an minasunod na dai
nabubunggo o natatangkuan an saimong mga
kaeskwela.
Inot na Gibohon: Maglakaw, magdalagan,
magrulukso o magturon maski sain na direksyon sa
maluya, katamtaman o marikas na paagi.

Ikaduwang Gibohon: Maglakaw sa halangkaw,

katamtaman o hababa na agihan nin tanos, tiko o
zigzag

Kumusta an gibo mo ngunyan sa klase? Isurat an

tataramon na nagpapahiling kan saimong pagbali
sa mga gibohon.
Marahayon Marhay - Bakong Marhay - Maluya
26

Gibohon 15: Mapa kan Kayamanan

Nakahiling ka na nin mapa? Anong impormasyon
an pigtatao kaini? Ano sa paghuna mo, magagamit
daw an mapa sa paghanap kan nakatagong
kayamanan?
Instruksyon: Magdangog sa paratukdo sa pagtao
kan instruksiyon.

An gibohon:
Magbilog nin grupo na may 4 o 5 myembro.
Pumili nin lider.
An lider an makua kan mapa sa paratukdo.
An mga kaiba sa grupo malinya sa likod kan
lider.
Kun ano an gigibohon kan lider aarugon kan
mga kairiba sa grupo.
Gagamiton kan lider an mapa tanganing
makaduman sa saindang padudumanan.

Inot na Karton

Hanapon an kayamanan sa paagi kan pagsunod sa dalan. Arugon an

hiro-hiro kan eroplano pagpaduman.

27

Ikaduwang Karton
5 beses mag hula hoop
Puon digdi
maglukso lampas sa
mga bala
Katapusan kan Linya

maglakaw lampas
sa irarom kan
hababang amba
magrusdos tanganing
maiwasan an
trianggulong bagay

mga m

Nakua nindo an kayamanan?

Pano nindo nasunod an agihan?
______ Marahayon ______ Marhay _______ Bakong
Marhay

28

Gibohon 16: Pagsukol kan Kaaraman

Instruksyon: Pilion an tamang agihan. Isurat an letra
sa suratang papel.
1. Pag-agi palibot sa bilog
Magdrowing nin rotonda na may mga awto
pasiring sa 4 na tinampo.

A. tanos
B. tiko
2. Pagbalyo sa salog

A. tanos
B. tiko
3. Paglikay sa mga ulang

C. zigzag

C. zigzag

A. tanos
B. tiko
C. zigzag
Bilang kan tamang simbag: _____ 3 _____ 2 _____ 1

29

Modyul 5 : Mag-ugma sa mga Simpleng

Kawat
Mahilig ka magkawat na solo, magkawat kaiba an
mga barkada mo?
Aram mo na an aktibong pagkawat nakakatabang
maging marhay an saimong lawas? Arin sa mga ini
an nagibo mo na? Tsekan an tamang kahon.

___

___

___

___

___
___
Pira an natsekan mo? ___
Isurat digdi an iba pang kawat na gusto mo.
__________________,________________, ______________
30

Gibohon 17: Pagmidbid kan Parte kan Lawas

An lambang saro saindo kaayon digdi. Magdangog
sa paratukdo. Sasabihon niya an parte kan lawas na
dudutduton. Pag nadutdot mo na an parteng sinabi,
dai maghiro. Maghalat sa masunod na hahanapon.
An pagdutdot gigibohon sana sa minasunod na
parte kan lawas:
1. Tuong kamot, walang kamot

2. Tuong siko, walang siko

3. Tuong tuhod, walang tuhod

4. Tuong piad, walang piad

31

Gibohon 18: Parariya

Instruksyon: Magdangog sa sasabihon kan
paratukdo.
Inot na Laban: Indibidwal na Pagpariya
Pumili nin 3 kaeskwela. Agdahon sinda na
magparariya. An paratukdo an matao kan distansya
na pagpapariyahan nin tulong beses.
Sa tulong pagdalagan, pirang beses ka nanggana?
Ikaduwang Laban: Pagpariyang Grupo
Magbilog nin grupo na may 5 kaeskwela. Maglinya
lambang grupo. Sa sinyal kan paratukdo, an mga
nasa inutan sa lambang grupo madalagan palibot
sa trianggulo asin mabalik sa linya. Dudutduton an
kasunod na kaeskwela. An inot na grupong
makatapos iyo an gana.

Gibohon 19: Gibohon sa Pagbayle

32

Instruksyon: An paratukdo mapatugtog nin musika

na pwedeng maluya o marikas. An gigibohon mo iyo
an magbayle sabay sa kumpas. Gibuha nin marhay!
Malay mo, ika an manggana sa patiribayan na ini.
Gibohon 19: Pagsukol kan Kaaraman
Instruksyon: Rumdumon an mga kinawat nindo.
Simbagan an minasunod susog sa saimong
eksperyensya. Pwede na subra sa saro an simbag.
Isurat an simbag sa suratang papel.
1. Ano an ginibo mo tangani dai madutdot?
a. nagdalagan nin marikas
b. nagbalyo nin direksyon
2. Sa anong parte nin lawas ika nadutdot?
a. Kamot
b. siko
3. Ano an kaipuhan tanganing manggana sa
indibidwal na pariya?
a. Rikas
b. direksyon
4. Ano an ginibo kan saimong grupo tanganing
manggana?
a. Nagtabang
b. naggibo kasabay an
grupo
5. Ano an namatian mo matapos manggana?
a. maugma
b. mamundo
6. Ano an namatian mo kan nadaog ka?
a. napagal
b. namundo

33

Kwarter 3: Pag-imbento nin Paghiro na

May Kapot na Bagay

Gusto mo man maghiro na igwang kapot na bagay

an saimong kamot arog kan nasa ritrato? Siguro sa
primero dipisil ini, alagad kun pirmi mo ining
piggigibo, magigibo mo ini nin tama. Gibohon mo
an mga gibohon sa mga masunod na modyul.
Magigibo asin maipapahiling mo an mga ini:

34

 maghiro nin maluya, marikas, magabat asin

magian na igwang bagay sa kamot;
maintindihan an pagkaiba nin daing kaulangan
asin may kaulangan na paghiro;
makagibo nin mga gibohon sa paagi nin kawat
mantang nagkakanta;
makapagpartisipar sa mga simpleng kawat sa
igwang kapareha asin bagay o gamit; asin
makapagpartisipar sa mga maugma asin
makakapakusog kan lawas na mga
aktibidad/gibohon.

Modyul 6: Ritmo
Narumduman mo na gustong-gusto mong
magkawat asin mag-isip nin mga bagay kan ika aki
pa? Nag-isip ka na maging diwata, super hero,
hayop, burak, kulibangbang, eroplano, makina o
ano pa man na hayop bunga kan saimong
imahinasyon?
Ngunyan, bumalik ka sa panahon na iyan. Sa
saimong sadiring kaisipan, kaya mo an masunod na
gibohon.

35

Gibohon 20: Dramatikong Ritmo

Instruksyon: Gumibo nin paghiro-hiro kumpas sa
instrumentong musical. Gumamit nin paghiro-hiro sa
maluway, marikas, magabat asin magian sa
mahiwas asin libreng lugar o sa may kaulangan man.
1. Paggibo nin harong
2. Pagpalayog nin buradol
3. Pag-aram nin espasyo sa luwas
4. Pag-interpretar kay Cinderella, Sleeping Beauty,
Superman asin Spiderman.
Kumusta an gibo mo ngunyan? Idrowing o sabihon
an saimong namatian sa laog kan kahon. Gibohon
ini sa suratang papel.

36

Gibohon 21: Creative Rhythms

Instruksyon: Magdara sa eskwelahan nin lobo, sadit
na bola, laso o ano man bagay na magagamit sa
gibohon na ini.

Idrowing an paghiro-hiro na ginibo mo sa bagay na

saimong dara.
Ano an paghiro-hiro, maluway o marikas? ________
Magian an bagay o magabat?_____________________
Arin na bagay an magian na nahihiro? _____________
Magabat na nahihiro? _____________________________
Ano an namatian mo sa paggibo kaini?
___ Marahayon _____ Marhay _____Bakong Marhay

37

Gibohon 22: Aksyon para sa Sakong Kanta

Instruksyon: Rumdumon an lyrics sa kantang My
Bonnie Lies Over the Ocean.
Inot na Gibohon: Maggibo nin sadiring paghiro para
sa kanta.
An bola inanod sa dagat
An bola nasa lawod
An bola inanod sa dagat.
Ibalik an bola sako.
Bola, bola
Ibalik an bola sako, bola
Bola, bola
Ibalik an bola sako.
Ikaduwang Gibohon: Humanap nin kapareha asin
gumibo nin sadiri nindong lyrics. Salidahan an mga
tataramon na may linya asin gibuhan nin aksyon.
Ano an namatian mo sa paggibo kaini?
___ Marahayon _____ Marhay _____Bakong Marhay

38

Gibohon 23: Pagsukol kan Kaaraman

Instruksyon: Sabihon kun an paghiro maluway,
marikas, magian o magabat.

________________________________

_____________________________

____________________________

_____________________________

39

Kwarter 4: Mga Kawat Para sa Karahayan

nin Salud asin Kaugmahan

Anong mga kawat an pirmi nindong pigkakawat kan

saimong mga kakawat sa saindong harong? Kaiba
an saimong mga kaeskwela? Sa kwarto na ini,
magigibo mo an minasunod:

40

 maimustra an relasyon kan sa irarom, sa

ibabaw, sa likod, sa masunod, sa tuo, sa wala,
sa ibaba, sa itaas, pa inutan, pa likudan, sa
inutan sa paagi nin lawas asin bagay;
makalukso sa ibabaw kan dai naghihirong
bagay nin nagkapirang beses na sunod-sunod,
sa paagi nin pairinutan asin palikod asin pagilid
na paghiro;
makapagpartisipar sa mga simpleng grupong
kawat;
mag-ugma sa partisipasyon sa mga pisikal na
aktibidad;
maghiro nin maluya, marikas, magabat asin
magian na igwang kapot an kamot;
magibo an mga kawat mantang nagkakanta;
magpartisipar sa mga simpleng kawat na
igwang kapareha asin mga bagay o
kagamitan.

41

Modyul 7: Pagsunod nin Direksyon

Kaya mong sabihon kun ano an kahulugan kan

mga tanda?
Sain nindo ini nahihiling?
Tano ta kaipuhan ta na magsunod sa mga
direksyon?
Tama ka kan pigsabi mo na an pagsunod sa
mga direksyon o tanda nakakatabang sa pag-iwas
sa mga bakong marhay na insidente, pag-organisa
nin mga bagay asin pagmantinir nin katuninungan
asin katrangkiluhan o pase orden.

42

Gibohon 24: Sabihon kun Ano

Instruksyon: Itao an kahulugan kan minasunod na
tanda o signal
1. kulor (Andar, Pundo, Halat)
pula

Yellow/am
arilyo

berde

_________ _________

_________

2. arrow/pana (Wala, Tuo, Itaas, Ibaba)

_________
3.

_________

_________

_________

simbulo (Tuninong, Tamang pag-apon kan

basura, Kubeta, Eskalator)

__________

__________

__________

43

__________

Gibohon 25: Ibabaw asin Irarom na Relay/Pagpasa

Instruksyon: Babangaon an klase sa 3 o 4 na grupo
na may pantay na bilang para sa relay.
Magdangog sa instruksyon kan paratukdo. Kada
grupo dapat igwang bola para sa gibohon na ini.
Malinya kamo para sa kawat na ini. Hilingon an
drowing sa ibaba.

An mga makarawat sa kada grupo matindog sa

likudan kan lambang saro.
An primerong parakawat sa kada linya igwang
bola sa kamot.
Sa signal na itatao ko, an inot na parakawat
mapasa kan bola sa ibabaw kan payo kan
masunod na parakawat.
44

 An ikaduwang parakawat mapasa kan bola sa

pagitan kan mga tabay kan ikatulong
parakawat na mapasa kan bola sa ibabaw asin
an masunod sa irarom.
An pinakahudyan na parakawat kakaputan an
bola sa ibabaw kan saiyang payo tanganing
mapahiling na tapos na sindang magkawat.
Gibohon 26: Paglukso sa Ibabaw kan Wands asin
Hula Hoop
Instruksyon: Magkua nin kapareha. Magtindog sa
kataid kan kapareha sa paggibo kan gibohon.
Hilingon an drowing sa ibaba.

45

Kaputan an nasa laog na kamot kan kapareha.

Sabay na maglukso painutan sa primerong
wand o stick asin sabay na maglukso pasiring sa
likudan.
Maglukso painutan kan primero asin ikaduwang
wand o stick asin pasiring sa likod kan
ikaduwang wand o stick.
Maglukso sa ibabaw kan hula hoop, butasan an
kamot kan kapareha asin magtalibong
pahampang sa panginot na linya.
Puruton an hulahoop asin ipasa ini sa irarom.
Maglukso sa ibabaw kan wand o stick
tanganing makabalik sa panginot na linya.

Pirang grupo nin paglukso an nagibo nindo kan

saimong kapareha? _____
Nagibo mo ini kasabay an kapareha sa kabilugan
kan aktibidad? _____

46

Gibohon 27: Gibohon na Igwang Laso asin Lobo

Instruksyon:
Solo:
1. Maggibo kan mga korte gamit an laso. Gamiton
an makaskas asin maluyang paghiro kan takyag
sa paggibo kan gibohon.

8
May Kapareha:
1. Kaputan an lobo kan duwang kamot. Magtindog
na magkabulag an mga bitis.
2. Iapon an lobo sa kapartner sa ibabaw kan payo
kaini. Utrohon kan kapareha an ginibo.
Pagbabago: Ipasa an lobo gamit an siko sa siko;
tuhod sa tuhod; payo sa payo.
Nagibo mo ini? ____ Iyo po.
Nag-ugma ika? _____ Iyo po.

47

_____ Dai po.

_____ Dai po.

Modyul 8: Kawat na Kanta

Anong mga kawat an paborito nindong kawatan

kan saimong mga kakawat? Narumduman mo pa
an mga kantang may aksyon na maugmang
pigkakawat nindo kan saimong kakawat? An mga
kawat na numero?
Siisay an nagkua kan biskwit sa garapon?
sarong maugmang kawat. Pwede nindo ining
kawaton sa eskwelahan o sa harong kaiba an
saindong pamilya. Bago magpuon an kawat,
tatawan nin numero an lambang saro, pero bako
base sa pagkasunod kaini pabilog.

48

Gibohon 28: Siisay an Nagkua kan Biskwit sa

Garapon?
Instruksyon: Adalan an paagi kan pagkawat.
An paratukdo o lider mapuon sa rhythmic pattern
arog kan pagpakpak, pagtaptap kan tabay,
pagpakpak, pagtaptap kan tabay na sa
maluyang paagi sa pagpuon. An lider mataram,
Siisay an nagkua kan biskwit sa garapon? Uutruhon
ini sa paagi nin pagsunod kan rhythmic pattern
(pagpakpak asin pagtaptap).
An lider mapuon pagtaram kan # 1 an nagkua kan
biskwit sa garapon.
An tawong ini mataram, Siisay ako?
Gabos mataram, Iyo po, ika!
An tawong ini masimbag, Bako man ako!
An gabos mataram, Kun bako ika, siisay?
An tawong pighapot masimbag, # 2 o # an
nagkua kan biskwit sa garapon, asin mapadagos
an kawat.
An obheto kan kawat iyo an maipahiling an ritmo
mantang nagtataram an mga nagkakarawat na dai
nin pundo.
Gibohon ini!
Marhay man an pagkawat mo? Idrowing an
saimong namatian digdi.

49

Gibohon 29: Sawsaw Suka An Mahuhi Taya

Instruksyon: Magbali sa kawat tanganing masukol an
kahandaan mo sa reaksyon.
Sawsaw Suka an Mahuri Taya

An ngaran kan kawat literal na ipinapahiling an

pagsawsaw nin suka. An taya ibubuka an
saiyang palad mantang an kakawat iduduot an
saiyang murong panturo (index finger), mantang
nagkakanta nin sawsaw suka/mahudyan taya!.
An nadakop iyo naman an taya.
An taya gigibohon an madakop an muro kan
kakawat sa pagtapos kan pagkanta.

50

Gibohon 30: Pagtsek kan Kaaraman

Primerong Parte. Kuloran nin berde an kahon kun
minauyon ka asin pula kun dai.
An aking babayi nag-agi sa
irarom kan lamesa.

Antraffic
mga tanda
trapiko,
anGo
For
sign Red
means
pula nangangahulugan na
GO.

nder the table

Pls illustrraffic light with
green color lighted

An Sawsaw
an Taya
Mahuri
Sawsaw
SukaSuka
Mahuli
Taya
nagsusukol
kan
tests
your
memory.
kakayahan kan memorya.

The
sign means
Pedestrianna
An tanda
nagpapahiling
Crossing.
an mga tawo pwedeng

Copy picture of the

game

magbalyo sa tinampo.

Ribbons
these
An mga can
laso create
pwedeng
figures
through
fast motion
makagibo
kan pigura
o
of
korte sa paagi nin makaskas
na paghiro kan takyag.

51

Kagamitan kan Eskwela

52

YUNIT I: MAGKAKAN NIN TAMA

An harong sadit sana

An tinanom duman,
manlain-lain
Singkamas asin talong,
sigarilyas asin mani,
Sitaw, bataw, patani.
Kundol, patola, upo asin
karabasa
Asin igwa pang labanos,
mustasa
Sibulyas, kamatis,
bawang asin laya
Sa palibot kaini pano nin
linga.

53

Anong mga kakanon an marhay sa satong salud?

Gibohon ta!
Idrowing an mga ritrato sa suratang papel.
Kuloran nin berde kun an kakanon hali sa mga
tinanom
Pula kun ini hali sa mga hayop
Gibohon ini sa suratang papel .
A.
1.

batag

2.

manok

3.

keso

4.

gatas

5.

mais

54

B. Idrowing an mga kakanon sa suratang papel.

Pilion asin bilogan an masustansyang kakanon.
1.

2.

3.

4.

5.
C.

Idrowing an
sa laog kan kahon kun
epekto satuya kan masustansyang
kakanon. Idrowing an
kun epekto kan
bakong masustansyang kakanon. Gibohon ini
sa suratang papel.
1. Malinaw na kublit
2. Pagraot kan ngipon
3. Paglangkaw
4. Maluyang lawas
5. Sobra sa gabat na aki
55

D. Hilinga an duwang ritrato.

Bilogan an masustansyang kakanon. Idrowing ini
sa suratang papel.
1.

2.

3.

4.

5.

56

Leksyon 1: Tinanom asin Hayop bilang Kakanon

Aramon ta:
Gibohon 1: Tinanom o Hayop?
Gumamit nin berde sa pagtsek kan tinanom.
Gumamit nin pula sa pagtsek kan hayop.
Gibohon ini sa suratang papel.

57

Gibohon 2: Hali sa Tinanom o Hayop?

Kahonan an ritrato kan pagkakan na hali sa
tinanom.
Bilogan an pagkakan na hali sa hayop.
Gibohon ini sa suratang papel.

Tandaan
An tinanom asin hayop nagtatao satuya nin
pagkakan!

58

Leksyon 2: Masustansya o Bakong Masustansyang

Kakanon?
Gibohon: Masustansya o Bako?
Idrowing an mga kakanon sa suratang papel.
Tsekan an masustansyang kakanon.
Laganan nin X an bakong masustansya.

Tandaan
Magkakan nin masustansyang kakanon,
ikakarahay mo ini!
59

Leksyon 3: Marhay daw an gawi mo sa pagkakan?

Aramon ta
Gibohon 1: Gusto ko Magpamahaw!
An pagpamahaw tamang gibohon. Nakakatabang
ini sa saimong pagtalubo, marhay na pag-iisip asin
pagkawat man.
____________________________ an paborito kong
pamahawan.
An pagkakan kaini nakakaugma sako!

Gibohon 2: Maugmang Magpamahaw!

Gumibo kita nin pamahawan.

60

Gibohon 3: Gusto ko Magpangudto!

Pumili nin 4 na kakanon.
Itakod an kakanon sa lunch box.
Gibohon ini sa suratang papel.

61

Gibohon 4: Gusto ko Magpamanggi!

Patanogon an inot na tanog kan kakanon na
kakakanon mo sa pamanggihan.
Idrowing ini sa suratang papel.
Ritrato

Letra

G
P

S
T

M
62

Gibohon 5: Tawan Mo Ako nin Maiinom na Tubig

Magkua nin baso. Laganan ini nin tubig asin inumon.
Ano an namatian mo?

Tandaan
An pag-inom nin tubig marhay sato.

63

Gibohon 6: An Gatas Marhay Sako!

An gatas nagpapapakusog nin ngipon.
An gatas nagpapakusog nin tlang.
Mag-inom nin gatas aroaldaw.

Tandaan
Mag-inom nin gatas duwang beses sa
aroaldaw. Tangani magkaigwa nin marhay
na salud, bumilog an hawak asin harayo sa
helang.
64

Gibohon 7: Masustansyang Kakanon o Junk Food

Hilingon an mga kakanon na nasa ritrato. Laganan
nin (/) an masustansyang kakanon asin (x) kun junk
food. Gibohon ini sa suratang papel.
bananacue
__________________1.
Rice cake
__________________2.
tsitsiria
__________________3.
Glass of milk
__________________4.
Soda o
softdrink
__________________5.

Tandaan
Likayan an pagkakan nin junk food
asin pag-inom nin softdrink.
65

Gibohon 8: Pumili nin Tamang Kakanon

Idrowing sa suratang papel an mga
masusustansyang kakanon.

Tandaan
Namitan mo, masustansyang kakanon!

66

Leksyon 4: Riparohon an Saimong Gawi sa Pagkakan

Aramon Ta
Gibohon 1: Tamang Gawi sa Pagkakan
1.

2.

Maghugas nin kamot.

Magtukaw nin tanos.

3.

Pag-urulayan an
marahay na istorya

4.

Magsabi nin Paki/Tabi

sa pagpapapasa nin kakanon

5.

6.

Dai magtaram na may laog Sapaun an kakanon

nin kakanon an ngimot
na nakasara an
ngimot.

67

7.

Magkakan sana nin tamang dakol na kakanon.

Mas magugustuhan mo ini.
An Sakong Promisa
Gigibohon ko an tamang gawi sa pagkakan
sa aroaldaw rurumdumon ko an promisa.
Para ako magkaigwa nin tamang gawi sa
lamesa.
Tatabangan ko an sakuyang aki:
_______________________
Pirma kan magurang
Tandaan
1. Maghugas nin kamot.
2. Magtukaw nin tanos.
3. Pag-urulayan an marahay na istorya.
4. Magsabi nin Paki/Tabi sa pagpapasa nin
kakanon.
5. Dai magtaram na may laog na kakanon an
ngimot.
6. Nguyaon an kakanon na nakasara an ngimot.
7. Magkakan sana nin tamang dakol na kakanon.
Mas magugustuhan mo ini.
68

Post test (Isurat an simbag sa suratang papel)

A. Tinanom o Hayop?
Isurat an T kun an kakanon hali sa tinanom.
Isurat an H kun an kakanon hali sa hayop.
___________1.

sira

___________2.

sugok/bunay

___________3.

carrots

___________4.

mais

___________5.

manok

B. Masustansya o Bako Masustansya?

Bilogan
an masustansyang kakanon
Ekisan X an bako masustansya.

69

C. Kupyahon an tamang simbag.

1. Arin na kakanon an dapat mong kakanon sa
pamahaw?

2. Anong kakanon an dapat mong kakanon sa

pangudtohan?

3. Arin na prutas an marahay kakanon sa

pagkaaga/pamahaw?

4. Arin na inumon an marhay sa aki na kapareho

mo?

5. Arin na kakanon an marahay kakanon sa

pamanggihan?

70

D. Siisay an may tamang gawi sa pagkakan?

Isurat an numero sa suratang papel. Idrowing an
kun nagpapahiling nin tamang gawi sa
pagkakan.

Nanggana
ako sa
karawat.

71

YUNIT 2: MARHAY AN SALUD KO

Pano magiging marhay an salud mo?

72

Gibohon ta!
A. Siisay an nagpapahiling nin marhay na gibo para
sa salud?
Itukdo kun arin na ritrato an nagpapahiling nin
tamang gibo para sa salud. Tano?

B. Pilion an tamang ritrato. Isurat an letra sa

suratang papel.
1. Piggagamit ini sa paghugas kan bitis.

73

2. Ini an tama na pagtakop pagnag-aabo.

3. Gibohon ini pakahali sa kasilyasan.

4. Gibohon ini pagmata mo.

5. Ginagamit ini pakatapos magkarigos.

C. Kuloran an
nin pula kun tama an
tataramon. Gibohon ini sa suratang papel.
1. Magsulot nin malinig na bado.
2. Magturog maski maati an bitis.
74

3. Magkawat sa luwas maski mainiton.

4. Punasan an lalawgon nin malinig na
bado.
5. Maghugas kan kamot bago asin
pakatapos magkakan.
Leksyon 1:

Malinig na Kamot

Aramon Ta
Gibohon 1
An kantang ini manungod sa saimong kamot.
Kantahon ta ini.
Ako may duwang kamot
Ako may duwang kamot:
Wala asin tuo.
Itaas sinda
Malinigon.
Luway ipakpak
Saro, duwa, tulo
Malinig na kamot
Magayon hilingon.

75

Ini si Rica.
Iistorya niya
satuya an
manungod
sa kamot
niya.
Ano an
pigsabi
niya?

Kumusta! Ako si Rica.

Ini an mga kamot ko.
Nakakatabang sinda sa
dakul na nagigibo ko.
Magayon na sinda
nahihiling na malinig.
Aroaldaw ko sindang
pighuhugasan asin
piglilinigan.
Ika, ano an pigigibo
mo?

Kaipuhan na hugasan ta an satong kamot.

Nuarin kita dapat maghugas kan satong mga
kamot?
Kun an mga ini maati na

Bago asin pakatapos magkakan

76

Pakahali sa kasilyasan

Pakatapos magkapot o
magpakakan sa ataman na hayop

Pakatapos mag-abo o
maghatsing

Pakatapos magkawat
sa luwas

Gibohon 2
Siisay an dapat maghugas kan kamot?
Bilogan an simbag. Gibohon ini sa suratang papel.

77

Gibohon 3:
Ngunyan maghugas na kita kan satuyang kamot.
Kaipuhan ta maghugas kan kamot nin tama. An
kantang ini masabi sato kun pano ta gigibohon ini.
Kantahon ta!
Ini an Paagi
Ini an paagi
sa paghugas kan kamot,
Paghugas kan kamot,
paghugas kan kamot.
Ini an paagi
sa paghugas kan kamot
Malinig, magayon paghilingon.
May mga paagi kan tamang paghugas kan kamot.
Adalan ta sinda.
1. Dumugon an kamot nin
malinig na tubig.

2. Gumamit nin sabon asin

ihaplas sa duwang kamot

(15 20 minuto)

3. Kuskuson an bilog na
kamot.

4. Balnawan nin marhay nin

malinig na tubig.

78

5. Pahidan nin malinig na

twalya an kamot.

6. Gumamit nin twalya

pagsara kan gripo.

Tandaan
Hugasan ta an satuyang kamot nin tama!

An Sakong Pangako

Pirma kan Magurang: ___________________

Petsa: _________________________

79

Leksyon 2: Malinig na Bitis

Aramon Ta
Gibohon 1
Hilinga si Biboy. Nagkawat siya sa baha. Ngunyan
maation siya. Ano an dapat niyang gibohon
pakatapos magkawat? Pilion an tamang ritrato sa
tuo. Pilion asin isurat an letra sa suratang papel.

B
Dapat daw na magkawat si Biboy sa baha?
Nuarin kita naghuhugas kan bitis?
Naghuhugas kita kan bitis nin mga pirang beses

Kun an mga bitis maati

80

Bago magkaturog

Pagkatapos maglakaw
sa baha

Gibohon 2: Kaipuhan mo maghugas kan bitis nin

Tama
Uni an tama na paghugas kan bitis:
1. Hugasan an bitis nin tubig asin sabon. Kulang an
paghugas na gamit an tubig sana. Pasabuhon nin
marhay an sabon. Kuskuson an bilog na bitis.
Kuskuson sa tahaw kan mga guramoy. Kuskuson
pati sa irarom kan mga kuko sa bitis.

81

2. Pamarahon nin marhay an mga

bitis.Gumamit nin malumoy na tela
o twalya. Pamarahon lalo na sa
tahaw kan mga guramoy. An
tanoda na dumog nagiging kawsa
kan fungal infection o mabata na
parong.
Gibohon 3
Siisay an nangangaipo maghugas kan saiyang bitis?
Isurat an pangaran sa suratang papel.

Jet

Nadia

Miggy

Nikko

Lito asin Yuri

82

Gibohon 4
Nakikawat si Kiko sa saiyang kaeskwela.
Nahiling niya an ati sa saiyang bitis. Gusto niyang
hugasan an saiyang bitis. Tabangan mo si Kiko
magduman sa bumba.
Susugon an linya hali ki Kiko paduman sa
bumba.

83

Gibohon 5: Maugmang Bitis

Tandaan
An maating bitis pwedeng
magtaong hilang, kaya
pangatamanan an saimong bitis.

84

Leksyon 3: An Tamang Pag-abo asin Paghatsing

Mag-adal kita
Malain an pagmati ni Leo.
Bigla siyang naghatsing sa saiyang kamot.
Dai mo paggamiton
an kamot mo sa
paghatsing.

Pasensya, Narda

Daing anuman.
Tutukduan ko ika
kan tamang
pag-abo.
Tutukduan ko ika
kan tamang
paghatsing.

Sige...
Magpuon
na kita.

85

Gibohon ta ini:
Gibohon 1: An Tamang Paghatsing
Magtakop nin nguso kun maabo.
Magtakop nin dungo kun mahatsing.

Maghatsing sa
nakatikong takyag.

Gamit an malinig na
tela o tisyung papel

Itapok an nagamit na
tisyu. Itapok ini sa
basurahan.

Maghugas kan kamot

pakatapos.

Kun may sipon ka:

Gumamit nin surgical mask.

Dai pagtakupan nin kamot an nguso asin dungo kun
ika maabo o mahatsing.

86

Gibohon 2
Hilinga an mga ritrato. Isurat an mga numero sa
suratang papel.
Idrowing an
kun an ritrato nagpapahiling nin
marhay na ugaling pangsalud,
kun ito dai
nagpapahiling nin marhay na ugali para sa salud.
1.

2.

3.

Tandaan
Magtakop pag-abo asin
paghatsing tanganing makalikay sa hilang!

87

Leksyon 4 - Pagsulot ki Malinig na Bado

Pag-adalan ta
Gibohon 1: Malinig o Maati

Siisay an mas marhay hilingon?

Tano?
Gibohon 2: Malilinig na Bado
Malinig na Bado
An mga aki kaipuhan magsulot
nin malinig na bado aroaldaw.
Magiging marhay sindang paghilingon
kun pirming malinig an sulot.

88

Gibohon 3: Ipahiling kun pano mo Gigibohon.

Magsulot nin bado pagkatapos magkarigos.

Magsalida nin bado kun maati na.

Magsalida nin bado sa pagkaturog sa banggi.

Pirming magsalida nin pansuon.

89

Gibohon 4: Ano an Pigsusulot Nindo Kun?

Nagsusulot kita nin manlain-lain na klase nin bado.
Pigsusulot ta an kada saro kaini depende sa
okasyon, oras asin lugar.
1. Isulot an uniporme sa eskwelahan.

2. Isulot an badong pangkawat

kun nagkakawat. Pwede man
ini isulot sa harong. Mga simple
ini asin kumportable.
3. Isulot an mga marhay na bado kun masimba.
Isulot man an mga ini kun maduman sa party.

4. Isulot an mga badong

pangturog. Mga mahiwas ini
asin kumportable.

5. Gamiton an pansuon.

90

Gibohon 5: Anong Bado an Isusulot?

Arin an tama? Isurat an letra sa suratang papel.
1. Anong bado an isusulot sa
eskwelahan?

2. Ano an isusulot na
pansuon sa saimong bado?

3. Ano an isusulot
kun nagkakawat?

4. Ano an isusulot
kun maduman sa
simbahan?

5. Ano an isusulot kun ika

makaturog?
91

Gibohon 6 Kuloran an mga Bado

Midbidon si Ali asin si Sara. Tabangan sindang
magbado. Kuloran an bado ni Ali. Kuloran an bado
ni Sara. Gibohon ini sa suratang papel.

Tandaan
Magsulot nin malinig na bado aroaldaw.
Magpalit nin bado
pagkatapos magkarigos
pag maati na
bago magkaturog
Magsulot nin manlain-lain na
klase nin bado
uniporme
badong pangkawat
badong pang-party
badong pangkaturog
pansuon
Magsulot ki malinig na pansuon.
92

Leksyon 5:

Nagtuturog Ka?

Gibohon 1:

Pahingalo, Pahingalo, Kaipuhan Ko

Magpahingalo!

Madya na maglakaw.
Madya na magdalagan.
Pagal na kita.
Kaipohan ta magpahingalo.

Gibohon 2: Gurano Ka Kahaloy Magturog?

An pagpahingalo asin pagturog makakatabang sa
saimong pagtalubo.
Minamantinir kaini an marahay mong salud.
Gurano kahaloy nagturog si Nina?
Bilangon an mga bituon.

93

Hilingon an relo.
Alas otso na nin banggi.
Si Nina nagturog nin alas otso.
Nagmata siya alas syete.
Nagturog siya sa laog nin 11 oras.
Ika pirang oras ka nagtuturog sa banggi?
Nagkakaturog ako sa oras na_________.
Namata ako sa oras na ___________.
Nagkaturog ako sa laog nin __________ na oras.
Gibohon 3: Amay Magturog!

Amay magturog
Amay man magmata
Para an aki na arog mo magkaigwa
Maray na salud, matali asin magtalubo pa.

Nuarin ka dapat magturog?

Nuarin ka man dapat magmata?
Magiging anong klaseng aki ka kun
pirmi kang magkakaturog sa
tamang oras? Tano?

94

Gibohon 4: Pinapakaray Ko An Pinagturogan Ko!

Hilingon an ritrato A asin B.

Ritrato A
(A clean child ready to go sleep with a messy, dirty
bed)

Ritrato B
Arin sa duwang aki an nagustuhan mo? Tano?

95

Gibohon 5:
Handa Na Ako Magturog
Basahon an istorya.

Kumusta
Leo? Garo
tinutungka
ka na.
Handa ka
na
magturog?

Iyo po
nanay.
Pagal na
po ako.
Gusto ko na
po
magturog
ngunyan.
Malinig na
po ako.
Naghugas nin
bitis. Nagribay
nin bado.
Iyo po nanay.
Pinakaray ko na po
an sakuyang higdaan.
Malinig an sakuyang
ulunan.
Malinig man an
sakuyang kubrekama.

Handa na
an
saimong
higdaan?

Wow! Tama iyan!

Saro kang
marahay na aki.

Salamat po
Nanay.
Makaturog na po
ako.

96

An satuyang hawak kaipohan nin

pahingalo. An satuyang isip dapat
magpahingalo. Nakakapahingalo kita
kun kita nagtuturog. Nakakatabang ini
sa satuyang hawak para magkaigwa
nin marahay na salud.

1. Ribayan/Salidahan an kubrekama o pansapin sa

kama kada simana.

2. Ribayan/Salidahan an punda kan ulunan kada

simana.

Tandaan

Kaipuhan ta na magturog.
Nakakatabang ini tangani magkaigwa kita nin
marahay na salud. An malinig na higdaan asin
ulunan makakatabang para magkaturog kita
nin tuninong.
97

Gibohon 6

Ano ano an Nasa Higdaan Mo?

Ano-ano an ginagamit mo sa pagturog?

Idrowing ini sa suratang papel.

98

Leksyon 6: O! An Sakong Postura!

Aramon Ta
Gibohon 1:

Magtindog Nin Tanos

1. Magtindog nin tanos na

nakasandig sa lanub.
2. Isandig sa lanub an
saimong payo.
3. Isandig man an abaga sa
lanub.
4. Idukot an lubot sa lanub
5. Humiling nin diretso.
6. Itanos an tuhod.
7. Iliyad an daghan.
8. Ilaog an tulak.
Kaya mo ining gibohon? Kantahon ta.
Magtanos Magtindog
Magtindog nin tanos
Magtindog nin tanos
Magtindog nin tanos
Sakuyang mga kaklase
Magtindog nin tanos
Magtindog nin tanos
Magtindog nin tanos
Sakuyang mga kaklase.

99

Gibohon 2

Magtukaw nin Pakaray

1. Magtukaw nin pakaray sa tukawan.

2. Isandig an likod sa tukawan.
3. Magtukaw na nakatanos an abaga.
4. Idukot an lubot sa tukawan.
5. Ilinya an saimong tuhod sa saimong
piad.
6. Ilapat an mga bitis sa salog.
7. Dai ipagkrus an saindong mga bitis.
Gibohon 3: Maglakaw nin Tama
1. Magtanos nin tindog.
2. Humiling sa inutan dai magduko o
maghiling sa ibaba.
3. Itaas nin dikit an ku-ko.
4. Ilaog an tulak.
5. Maglakaw painotan.
6. Itabyon an mga braso painotan.
7. Dangan itabyon an braso luhayluhay pasiring sa likodan.
8. Itiko nin kadikit an mga tuhod.
Gibohon 4: Pagbuhat nin Bagay
Kun mabuhat nin bagay hali sa salog:
1.
2.
3.
4.

Itiko an mga tuhod.

Iunat an mga bitis mantang nagbubuhat.
Kun may ipinapatong paibaba.
Itiko an mga bitis asin piad.
100

5. Ikidit an mga kalamanan sa tulak.

6. Gamiton an kalamanan sa mga bitis.
7. Ibaba an bagay na ipapatong sa ibaba.
Gibohon 5:

Siisay an may Marhay na Postura?

Isurat sa papel an letra kan tamang simbag.

1. Siisay an may marahay na postura sa pagtukaw?

2. Siisay an may marahay na postura sa pagtindog?

3. Siisay an may marahay na

postura sa paglakaw?
Tandaan
Magtindog nin tanos. Magtukaw nin pakaray.
Maglakaw nin tama. Maglikay sa pagbuhat
nin bagay.
101

Ebalwasyon
A. Ano an ginagamit sa paghugas nin mga kamot
asin bitis? Isurat an letra sa suratang papel.

H
A

B
F

C
E

102

B. Papano kita maghugas nin kamot?

Laganan nin numero base sa tamang
pagkakasunod-sunod kan paghugas nin kamot.
Isurat an simbag sa suratang papel.

103

C. Pilion an letra kan salang ritrato. Isurat an simbag

sa suratang papel.
1. Pagtahub kun nag-aabo o nag-aatsing.

2. Tamang pagtukaw

3. Tamang pangangataman kan hawak/lawas

104

D. Isurat sa papel an IYO kun nagpapahiling nin

tamang gawi.
Isurat an DAI kun nagpapahiling
nin salang gawi.
________ 1. Makawat ako sa bilog na aldaw.
________ 2. Maturog ako sa tamang oras.
________ 3. Matindog ako nin tanos.
________ 4. Maturog ako sa malinig na higdaan.
________5. Maribay ako nin bado sa kada simana.

105

YUNIT 3: AN SAKONG MGA SENSES

Igwa kitang pig-aapod na sense organs.

Nakakahiling ako sa paagi kan sakong mga
mata.
Nakakadangog ako sa paagi kan sakong mga
talinga.
Nakakaparong ako sa paagi kan sakong dungo.
Nakakanamit ako sa paagi kan sakong dila.
Nakakamati man ako sa paagi kan sakong kulit.

106

Gibohon:
Basahon an tula.
Idrowing an simbag sa suratang papel.
An Saradit Kong Katabang
By Evelina M. Vicencio

Igwa akong duwang _________________ tanganing

mahiling an gabos na bagay sa palibot ko.
Igwa akong duwang _______________ tanganing
makadangog kan mga tanog, harayo asin harani.
Igwa akong ________________ tanganing maitaram
an manlain-lain na parong
Igwa akong ________________ na nagtataram sako
kun an pagkaon mahamis o maaskad.
Bente _________________ igwa man ako, na kun sain
nakakagat asin nakakasapa nin pagkaon.
Igwa man ako __________________ na nakakamati
kan mainit asin bako marhay mainit, kan malipot asin
malipoton

107

Leksyon 1: Malinaw na mga Mata

Kahon A

Pag-adalan ta:
Gibohon 1:
Bako ini makaulok
Kaipohan mo an: lapis
dakulang panyo
1. Kaugma-ugmang lalawgon sa Kahon A.

Kahon B

2. Kuanon an panyo.
3. Takupan an saimong mga mata.
4. Magdrowing giraray nin maugmang lalawgon.
5. Idrowing sa laog kan kahon B.

108

Ikumpara an mga drowing mo. Arin an mas

magayon? Tano? ___________________________
Gibohon 2: An Magagayon na Mata

Nakakahiling kita sa paagi kan satong mga

mata.
Nahihiling ta an kadakol na mga bagay.
Nahihiling ta an mga bagay na gusto ta.
An mga mata ta pigtatabangan kitang ligtas
pirmi. Importante an satong mga mata.

109

An Satong Magagayon na Mata

Basahon ta an tula na ini.
Magagayon na mga Mata
ni: Teodora Conde
Igwa akong duwang
magagayon na mata
Na nakakahiling kan mga
bagay nin malinaw asin
magagayon pa
Pinapahingaluan ko an sakong
mga mata kun an mga ini
tanglay na. Kun igwang ilaw
saka lang ako nagbabasa.
Gibohon 3: Pangatamanan an mga Mata
Atamanon an saimong mga mata.
Aramon kun papano papangatamanan an mga
mga mata.

Pahidan an mga mata

mo nin malinig na
panyo. Dai pagpiri-

Magkakan nin
masusustansyang kakanon.

pision an mga mata.

110

Maghiling nin TV na
nakadistansya.

Magbasa kun may

tamang liwanag.

Pahingaluan an mga mata mo kun pagal na.

Tandaan
An tamang pangangataman sa
satong mga mata nakakatabang
tanganing pirming marhay an
panhiling.

111

Kaipohan an marhay na mga mata.

Gibohon 4:
Protektaran an mga Mata Mo
Pag-adalan an mga ritrato.
Ano an salang ginigibo ninda?
Tano ta sala ini?
Isurat an numero kan ritrato na nagpapahiling kan
salang gibo sa mata sa suratang papel.

Gibohon 6: Naghihilang na mga Mata

Sore eye

Sty

112

Tandaan
An malilinaw na mga mata importantehon.
Pangatamanan an saindong mga
mata.
An marhay na pangangataman sa
satong mga mata makakatabang na
pirming marhay an panhiling.
Ugalion an mga marhay na gibo para
sa satong salud.

Kupyahon an lalawgon.
Idrowing an duwang mata sa lalawgon.
Gibohon an drowing sa suratang papel.

113

Leksyon 2: Matarom na Pandangog

Pag-adalan ta
Gibohon 1: Ano an nasa kahon?

Gibohon 2: Pagtesting kan tanog

An ibang bagay nagtatao nin marhay na tanog.

An ibang mga bagay nagtatao nin bakong marhay

na tanog. Ribok ini.

114

A. Anong mga bagay an nakakagibo nin

marayrahay na tanog. Isurat an numero?
B. Anong mga bagay an nakakagibo nin bakong
marayrahay na tanog? Isurat an numero.
Isurat an simbag sa suratang papel.
1. trumpeta

2 radyong igwang

3. paputok

maluway na tanog

4. barina

5. pyano

6. gitara

7. sadit na
relo

8. mga awtong
nagbubusina

9. music player

Pig-iiwasan ta an ribok.
Bako ini marhay sa mga talinga ta.
Protektaran ta an satong mga talinga sa ribok.

115

Gibohon 3: Pangatamanan ta an Satong mga

Talinga
Pinapangataman kan mga aking ini an saindang
mga talinga.
Pano ninda ini ginigibo?
Magtaram nin luwayluway.

Linigan sana an luwas na

parte kan talinga nin
labakara

Magsinga nin luhay-luhay.

Magdangog nin maluway

na tugtog.

Protektaran an mga
talinga mo sa makukusog
na tanog.

Pamarahon an mga
talinga gamit an labakara.

116

Para sa mga Talinga o Bako

Hilingon an mga bagay.
Arin an makakalinig sa mga talinga?
Ikabit an mga bagay na ini sa talinga.
Gibohon ini sa suratang papel.

117

Tandaan
An makusog na tanog nakakaraot sa mga
talinga ta.
Mantiniron ta na pirming malinig an mga
talinga.
Protektaran ta an satong mga talinga.
Pangatamanan ta an satong mga talinga.
Linigan an saimong mga talinga nin
labakara.
Protektaran an mga talinga mo sa
makukusog na tanog.
Gibohon an tama asin regular na paglinig
kan talinga.
Dai paggamiton an mapapanas na
bagay na panlinig sa talinga.
Dai paglaogan nin ano man na bagay an
saimong talinga.

118

Leksyon 3: Riparohon an Saimong Dungo

Pag-adalan Ta
An dungo para sa paghangos.
An dungo para man sa pagparong.
An dungo nakakaparong nin marhay na
parong.
An dungo nakakaparong man nin
bakong marhay na parong.
Gibohon 1:

Marhay na Parong, Bako Marhay na

Parong

Arin na parong an marhay sa dungo?

Idrowing an simbag sa suratang papel.

Mantiniron tang pirming malinig an dungo.

119

Gibohon 2:

Pag-ataman sa Dungo

An malinig na dungo nakakatabang sa

pagkakaigwa nin marhay na salud.
Importante an malinig na dungo.
Siisay digdi an nagpapahiling na
pinapangatamanan an saiyang dungo?
Tano?

120

Tandaan
An Satong Dungo
Tune: Leron-leron Sinta
by Teodora D. Conde

An satong dungo para sa paghangos.

An satong dungo para sa pagparong.
Paparungon ta ini nin marhay na parong.
Dai pagpaparungon nin mga bako marhay na
parong.
Siguradong pirmi talaga malinig an dungo.
Pangataman ta an satong dungo.

Leksyon 4: Dila na Nakakanamit

Pag-adalan Ta

An dila ta
nasa laog
kan satong ngimot.
An dila ta nakakatabang sato para manamitan an
kakanon.
An dila ta nakakatabang sato para magtaram.
An dila ta nagmamantinir para maging malinig an
satong mga ngipon.

121

Gibohon 1:

Dilang Nakakanamit

Uya an ibang mga pagkakan na pigkakan ta.

Ano an namit kan lambang kakanon na nasa ritrato.
Isurat an mahamis, maalsom, maaskad o mapait sa
suratang papel.
1.

2.

3.

______________
4.

_______________ _____________
5.
6.

______________
7.

_______________ _____________
8.
9.

______________

_______________ _____________

10.

_______________

122

Gibohon 2: Pangangataman Kan Saimong Dila

Arin na mga aki an nagpapahiling nin
pangangataman sa saindang dila.
Pilion an numero asin isurat ini sa suratang papel.

1
2
3
Pangatamanan an saimong dila.
Sipilyohan an saimong dila pagkatapos nagsipilyo
kan saimong ngipon.
Dai mag-inom ki mainiton na inumon.
Dai magkakan nin maarangon na pagkakan.
Tandaan:
An Dila Ko
Salin ni: Dr. Evelyn N. Bautista
An dila ko nakakanamit nin masiram
Mapait, maaskad, maalsom, mahamis man
An dila ko nagtatabang sa pagtaram
Sa mga barkada ko kun kami naghirilingan
Ginagamit ini sa paglinig, paminsan-minsan
Sa mga tanoda sa ngipon para malinigan.

123

Leksyon 5: Mag-ulok ki Maaliwalas Malinig na

Ngimot
Pag-adalan Ta
Gibohon 1: Magayon na Ulok/Ngirit!
Siisay an igwang magayon na ulok?
Idrowing an simbag sa suratang papel.

An satong ngimot
An ngimot para sa pagkakan.
An ngimot para sa pagtaram.
An ngimot igwang mga ngipon asin dila.
An mga ngipon nagsasapa kan mga kinakakan ta.
An dila nagnanamit nin iba-iba.
Pirming nagtatabang sindang duwa.
Kaipohan tang pangatamanan sinda.

124

Gibohon 2: An Sakong mga Temporaryong Ngipin o

Milk Teeth

1. Maghiling sa salming.
2. Ibuka an saimong ngimot.
3. Bilangon an saimong mga ngipon.
4. Pira an mga ngipon mo?
5. Igwa ka nin nawawarang ngipon?
6. Pirang ngipon an nawawara?
7. Hilingon an ritrato.
8. Kupyahon sa suratang papel.
9. Laganan nin ekis (X) kun arin na ngipon an
nawawara saimo.

Matatanggal saimo an mga ngipon mong

temporary.
Matubo an mga bagong ngipon.
Iyo na ini an mga permanente mong ngipon.
125

An Satuyang mga Ngipon

Igwa kitang duwang grupo nin mga ngipon
Primirong grupo an mga temporaryong ngipon,
Pig-aapod man ining milk teeth.
An mga aki igwang bente na temporaryong ngipon.
Ikaduwang grupo iyo an mga permanenteng
ngipon.
An mga tawong maedad na igwang treynta y dos
na permanenteng ngipon.
Gibohon 3: Pigsisipilyohan Ta An Satuyang mga
Ngipon
Nagsisipilyo ka kan saimong mga ngipon?

An pagsisipilyo nakakatabang na pirming malinig an

ngimot.
Nakakatabang ini na pirming malinig an satuyang
mga ngipon.
Nakakatabang man ini tanganing pirming malinig an
satuyang dila.
Nakakatabang man ini tanganing pirming malinig an
satuyang ngaros.
126

An pagsisipilyo nakakatabang tanganing pirming

malinig sinda gabos.
Nuarin ka
nagsisipilyo
kan ngipon
mo?
Sipilyohon an ngipon kada
pagkatapos magkakan.
Uni an paagi kun pano
sipilyohon an ngipon nin
marhay.

An mga Kaipohan Mo
sipilyo
toothpaste o asin
tubig sa baso labakara
dental floss o malinig na tursido
1. Kuahon an sipilyo mo.
2. Dumugon an sipilyo nin malinig na tubig.

127

3. Kaagan nin diit na toothpaste an sipilyo.

4. Sipilyohan nin luway-luway an ngipon.

5. Sipilyohan an palibot kan ngipon.

6. Sipilyuhan puon sa wala pasiring sa tuo.

7. Siguraduhong linigan an gabos na gilid.
8. Ibuga an sobrang laway asin toothpaste.
9. Sipilyohan luway-luway an saimong dila.

10. Balnawan an sipilyo nin marhay.

128

11. Linigan asin itago an sipilyo.

12. Itago ini sa mamarang lugar.

13. Pahidan an ngimot mo nin malinig na twalya o

labakara.

129

Dai Paglingawan na Mag-ininga

Ano an floss o pangininga?

Dai paglingawan na
mag-ininga
pagkatapos
magsipilyo.

An Dental Floss o pang-ininga sarong

espesyal na sadit na tursido.
Pigkakaag ini sa tahaw kan mga
ngipon. Gamiton an floss o pangininga tanganing mahali an mga
nakasalot na kakanon sa ngipon. Uni
an mga paagi kun pano mag-ininga.

Kaipohan mo an: dental floss o

pang-ininga; glass of water
1. Iburubod an dental floss sa palibot
kan duwang muro.
2. Isalot an dental floss sa tahaw kan
mga ngipon asin ngaros.
3. Luway-luway na hiruon an dental
floss.
4. Hiroon an dental floss paitaas asin
paibaba.
5. Dai pagkulogan an ngaros.
6. Linigan an kada tahaw kan ngipon.
7. Maglimugmog nin tubig.

130

Tandaan
Magsisipilyo ako kan sakong ngipon __________.
Sa pagsisipilyo ko, gagamiton ko an __________.
Mag-iininga ako kan sakong ngipon __________.
Sa pag-iininga kan ngipon ko, gagamiton ko an
__________.
Bibisitahon mi an dentista __________.

131

Pangangataman sa Samuyang Ngimot asin mga

Ngipon
Gibohon 1: MARHAY O MARAOT?
Tsekan () an marhay na gibo. Ekisan (X) an maraot
na gibo. Gibohon sa suratang papel.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

132

Gibohon 2: Masustansyang Kakanon para sa Ngimot

Ugalion tang pirming malinig an satuyang mga
ngipon.
Magsipilyo kita kan satuyang mga ngipon.
Gumamit kita nin dental floss o pang-ininga
tanganing mahali an mga salot sa satuyang ngipon.
Magkakan kita nin mga masusustansyang
pagkakan.
An mga pagkakan na sobra sa hamis bako marhay.
Makakaraot an mga ini sa satuyang ngipon.
Magdrowing nin kun masustansya an pagkakan.
Magdrowing nin kun bako masustansya.
Gibohon ini sa suratang papel.

133

Gibohon 3: Marhay na mga Gawi Para sa Magayon

na Ulok
Hilingon an kada ritrato.
Pirming praktison an mga DAPAT gibohon.
Likayan an mga gibong DAI DAPAT gibohon.
Dapat
Dai Dapat

Magsipilyo nin ngipon

pagkatapos magkakan.

Magkakan asin mag-inom

nin dakol na mahahamis

Magkakan nin
masustansyang
kakanon asin inumon.

Ikaag an mga kawatan

sa ngimot mo.

134

Mag-ininga pirmi kan

ngipon.

Kagaton an mga
matatagas na kakanon
asin mga bagay.

Magpatsek-ap sa
dentista duwang
beses sa sarong taon.

Ikaag an mga guramoy

sa ngimot mo.

135

Tandaan
Sikapon tang pirming malinig
an ngimot.
An malinig na ngipon
nakakatabang para
magkaigwa nin malinig na
ngimot. An pagsisipilyo asin
pag-ininga nakakalinig kan satong mga ngipon.
Mga Paagi Para Magkaigwa Kita Nin Malinig na
Ngimot
Dai magkakan nin mahahamison.
Magkakan nin masustansyang kakanon asin
inumon.
Dai pagkagaton an mga matatagas na
pagkakan asin mga bagay.
Magsipilyo kada pagkatapos magkakan.
Mag-ininga kada pagkatapos magkakan.
Malinig na Ngimot
(Tono: London Bridge)
Ni: Teodora D. Conde

An ngimot ta igwang malinig na ngipon,

Mapupulang dila asin preskong inangos;
Atamanon ta an satong ngimot asin ngipon
Dai magkaon nin sobrang mahamis.

136

Leksyon 6:

Magayon na Kulit/Kublit

Pag-adalan Ta:
Gibohon 1: Mga Bagay na Nakakatabang Sato Para
Maging Malinig
An mga bagay na ini nakakatabang sato para pirmi
kitang malinig.
Piglilinigan ninda an iba-ibang parte kan satong
lawas. Pigpuprotektaran man kan mga ini an satong
lawas.
Ikabit an mga ini sa parte kan lawas na piglilinigan.
Idrowing ini sa suratang papel.

137

Gibohon 2: Pirmi Akong Malinig Aroaldaw

An tubig marhay na panhugas.
An sabon marhay para pirmi kitang malinig.
Maglabar kan lalawgon aroaldaw.
Magkarigos aroaldaw.
Mga Bagay na Kaipohan:
labakara
twalya
planggana asin tabo
sabon asin sabon sa panlaba
Magkarigos aroaldaw.
Gumamit nin malinig na
tubig. Gamiton an
sadiring sabon.
Dumugon asin sabonon
an buhok. Banlawan nin
marhay.
Laganan nin sabon an
labakara.
Luway-luway na nusnuson
an lalawgon asin liog.
Nusnuson an luwasan kan
mga talinga.

138

Nusnuson an yukyuk.

Nusnuson an mga takyag.

Nusnuson an mga tabay.
Balnawan nin marhay an lalawgon asin liog.
Pamarahon an saimong
buhok, lalawgon asin
lawas. Pamarahon an
mga ini kan saimong
twalya.
Magsulot nin malilinig na bado aroaldaw.
Puprotektaran kaini an saimong kulit/kublit.
Magsulot nin mga kumportableng bado.
Magsulot nin mga tamang bado na bagay sa
panahon.
Magsulot nin tsinelas o sapatos.

139

Sukrayon an
buhok.
Siguradohon na pirming malinig an mga kamot
asin bitis.
Palungan/putolan an mga
kuko.
Magpatabang sa mga
may edad na.
Nanggagatol Ka?
Kaipohan igwa nin sadiring __
sukray asin bras sa buhok
labakara, twalya
mga bado
Midbid mo ining mga saradit na hayop?

kuto
purgas
Pig-aapod ining kuto (louse) asin purgas o
(scabies mites).
An kuto nag-iistar sa payo.
An purgas nagdudukot sa kulit.
An kuto pinapagatol an payo.
An purgas pinapagatol an kulit.
Ano an gigibohon mo kun ika piggagatol?
140

Magkanta Ka Mantang Naglilinig

Arog kaini an paglabar, an paglabar,
an paglabar. Arog kaini an paglabar
nin maatab.
Arog kaini an pagsukray, an pagsukray,
an pagsukray. Arog kaini an pagsukray
sa sakuyang buhok.
Arog kaini an pagrigos, an pagrigos,
an pagrigos. Arog kaini an pagrigos
sa sakuyang lawas.
Arog kaini an pag-inuli, an pag-inuli,
an pag-inuli. Arog kaini an pag-inuli sa
sakuyang talinga.
Arog kaini an paghugas nin kamot,
an paghugas nin kamot,
an paghugas nin kamot. Arog kaini
an paghugas nin kamot, kun ini maati na.
Arog kaini an pagsipilyo, an pagsipilyo
Arog kaini an pagsipilyo kan sakuyang
ngipon.
Arog kaini an pagpalong kan kuko,
an pagpalong kan kuko, an pagpalong
kan kuko.
Arog kaini an pagpalong kan kuko,
kun ini haralaba na.
141

Tandaan
Tanganing magkaigwa
nin marhay na salud.
Kaipohang maglinig kan
lawas. Magpuon sa
payo pasiring sa mga
bitis.
Maggamit nin malilinig
na bagay asin bado.

Ebalwasyon
A. Tama o Sala?
Basahon ki marhay an pangungusap. Laganan
nin tsek () an tama. Laganan nin ekis (X) an
sala. Isurat an simbag sa suratang papel.
1. Uminom nin mainit na gatas. _____
2. Isusu/Isunga an sipon sa dungo nin luway-luway.
_____
3. Magkarigos aroaldaw. ______
4. Siguradohon na malinig an parting luwasan kan
talinga. _____
5. An mga gulay masusustansyang pagkakan.
_____
6. Sipilyuhon an ngipon sarong beses sa sarong
simana. _____
7. An mga mahahamis na pagkakan marhay sa
ngipon, _____
8. Linigan an talinga nin cotton buds. _____
9. Linigan an dungo nin tissue paper. _____
10. Piripision an mga mata kun magatol. ____
142

B. Ano an Gagamiton?
Ikabit an mga bagay na gagamiton.
Isurat an numero asin letra na magkapareho sa
suratang papel.
1. Paglimugmog

2. Paglinig kan mga mata

3. Paglinig kan mga talinga

4. Pagtakop kan ngimot kun

naghahatsing

5. Pagsipilyo kan ngipon

143

Pagsukol sa Sadiring Kaaraman

Gibohon ini sa suratang papel.
Mga Marhay na Gawi

Aroald Minsan
Dai
aw
Lamang

1. Nagkakarigos ako.
2. Naglilinig ako kan
sakong talinga.
3. Pigsusukray ko an
sakong buhok.
4. Naghuhugas ako
kan sakong kamot.
5. Nagsusulot ako nin
malinig na bado.

6. Nagsisipilyo ako kan

ngipon pagkatapos
magkakan.
7. Nag-iininga ako
pagkatapos
magsipilyo.
8. Dai ako nagkakawat
kun mainit an aldaw.
9. Nagtatakop ako kan
ngimot kun nagaabo.
10. Pighuhugasan ko an
mga kamot ko baga
asin pagkatapos
magkakan.
144

Mga Pangangaipo Tanganing Mabuhay

Ano an mga pangangaipo ta tanganing mabuhay?
Pilion an tataramon sa kahon.
Isurat an tamang tataramon sa blangko.
Gibohon sa suratang papel.

pagkakan
harong
tubig

pag-engganyo asin
pagkawat
pagkamoot asin pag-ataman
pahingalo asin marhay na
katurog

145

YUNIT 4: LIGTAS AKO

..Hilway ka bala kon ikaw nagaisahanon?

Magiging ligtas ka kaya kun ika daing kaibahan?

146

Gibohon
A. Arin na bagay an makakakulog saimo?
Idrowing an simbag sa suratang papel.

147

B. Pag-adalan an kada ritrato.

Arin an ligtas an piggigibo?
Idrowing an simbag sa suratang papel.

148

C. Pag-adalan an kada ritrato.

Siisay an ligtas an piggigibo?
Laganan nin
an sadit na kahon.
Gibohon ini sa suratang papel.

2.

1.

3.

6.

5.

7.

8.
149

Leksyon 1: Pakitabangan Mo Ako

Gibohon 1:

Dai Pwede!

150

Dai Pwede!
Nagduman kami kasuodma sa saud.
Binakalan ako ni Inay nin sarong set nin pankulor
Kan kami naglalakaw
Nagdalagan ako asin nagpuon magkawat
Dai ko na nahiling si Inay.
Dai Pwede! Nawawara ako, sain na siya!
Gibohon 2: Nagtitiwala Ako Saimo!
Nawawara ka.
Kiisay ka mahagad nin tabang?
Isurat an simbag sa suratang papel.

151

Gibohon 3: Matatabangan Ta Ka
Siisay sinda?
Pangaranan ta sinda.

Saro
akong____
__.

Saro
akong
_____.

Saro
akong
_____.
___

___

Saro
akong
_____.

Saro
akong
______.

Sinda an mga tawong nakakatabang sato.

152

Gibohon 4:

An Sakong ID

Maggibo kita kan satong ID kard.

Kupyahon an kard sa karton.
An Sakong ID Kard
Pangaran: ____________________________________ Edad: ___
Istaran: ________________________________________________
Numero kan Telepono: __________________________________
Ngaran kan Ama:___________________ Trabaho: ___________
Ngaran kan Ina: ____________________ Trabaho: ___________

Ingatan ta an satong ID.

Darahon ta ini pirmi.
Ipahiling ta ini kun kita nawawara.
Ipapahiling ta ini sa tawong pigtitiwalaan ta.
Tandaan
Maghagad nin tabang sa mga tawong
midbid mo.
Dai makipag-ulay sa dai mo midbid.
Darahon pirmi an saimong ID kard.

153

Leksyon 2: Sinisigurado Kong Ligtas Ako sa

Harong
Gibohon 1: Dai Tabi Pwede Magkasulo!
Anong mga bagay sa harong an pwedeng gikanan
nin kasulo?
Magdrowing nin apat sa suratang papel.

154

Gibohon 2: Nagbabagang Bareta!

Basahon ta an bareta.
Baretang Dapat Mong Maaraman!
Magkakaigwa nin brownout.
Tulong oras ini.
Dapat kitang magpreparar nin mga
kandila.
Maglikay asin siguraduhon na pirming
ligtas.
Ekisan (X) an gibong bakong ligtas. Gibohon sa
suratang papel.

Dai magkawat nin kalayo.

Pwede kang makulugan.
An ibang mga bagay pwedeng dukotan nin kalayo.
An saindong harong pwedeng masulo.

155

Gibohon 3: Oops! Bawal Magdutdot!

An mga bagay na ini nakakatabang.
An iba pwedeng dai nakakatabang.
Pwede sindang gikanan nin aksidente.
Idrowing sa suratang papel an mga bagay na
pwedeng gikanan nin aksidente.

156

An mga mapanas na bagay pwede kitang

malugadan.
An dumog/basa na salog mahalnas.
Pwede kitang matumba asin makulogan.
Igwang mga bagay sa harong na nakaka-ilo.
Dai pagdutduton o pagnamitan an mga ini.
Tandaan:
Mga Dapat Tandaan Tanganing Pirming Ligtas sa
Harong
Dai magkawat nin kalayo.
Dai magkawat nin mapapanas na bagay.
Siguraduhon na pirming mamara an salog.
Dai pagdutduton an mga bagay na dai
mo kabisado o midbid.
Dai pagnamitan an mga bagay na dai mo
kabisado o midbid.

157

Leksyon 3: Ginigibo Kong Maging Ligtas

Sa Eskwelahan
Gibohon 1: Sain ini?
Sain ining lugar sa eskwelahan?
Tsekan () an pangaran kan lugar.
Gibohon ini sa suratang papel.

klasrum

klinika

klasehan

tanod na
kawatan

library

an

canteen

hardin

opisina

canteen

158

Gibohon 2:

Idugtong/Ikabit an Sakong Gibo

Siisay an nag-aataman sato sa eskwelahan?

Ikabit an ritrato sa saindang pangaran.
Pagdungtungun sa paagi nin linya.
Gibohon ini sa suratang papel.
doktor

dyanitor

nars

gwardya

paratukdo

159

Gibohon 3. Mga Eskwelang Igwang Star

Ano pormal ka?
Laganan nin
an marhay na eskwela.
Gibohon ini sa suratang papel.

160

Tandaan:
An mga aksidente nangyayari man sa
eskwelahan.
Magsunod sa mga patakaran sa eskwelahan.
Magpormal sana.
Leksyon 4: Maingat Akong Nagbibyahe
Gibohon 1: An Magayon na Byahe
Igwang field trip an mga eskwela.
Hilingon an mga ritrato.

Field Trip kan Grado I Eskedyul

8:00-10:00 aga
Zoo
10:00-12:00 udto
Museum
12:00-2:00 hapon
Pangudto
2:00-4:00 hapon
Parke
4:00-6:00 hapon
Pag-uli sa harong

161

Gibohon 2:

Magbyahe Kita!

Pano ka nagduduman sa eskwelahan?

Ano an mga lunadan na ini?
Ikabit an mga ritrato sa pangaran kaini.
Pagdugtungon sa paagi nin linya.
Gibohon ini sa suratang papel.
banko

bisikleta

bus

dyip

traysikol

162

Gibohon 3:

Marhay Kaya Ini?

Pano ka naglulunad?
Ano an DAPAT mong gibohon?
Ano an DAI DAPAT mong gibohon?
Kupyahon an tamang aksyon sa suratang papel.

Tandaan:
Maglunad sa ligtas na lunadan.
Dai magkawat o magribok.
Magpormal sana.

163

Leksyon 5: Aray! Makulog!

Gibohon 1:

Tabang!

Hilingon an ritrato. Basahon an tula.

Ano Ini? Igwang Dugo!

ni: Mark Kenneth
Isinalin sa Bikol ni: Evelyn N. Bautista
Sarong aldaw na mainit an panahon
Nagparakawat ako sa maghapon
Nagdarakupan kami sa tinampo
Mintras an aldaw sobrang gayon
Taod-taod nasingkog ako
Nadalinas pa nin totoo
Ano ini? Igwang dugo
Makulugon, may lugad ako!

164

Gibohon 2:

Matarom Iyan!

Hilingon an mga bagay.

Arin an makakakulog saimo?
Kupyahon sa suratang papel.

165

Gibohon 3:

Linigan Ta Ini!

Papano mo linilinigan an sadit na lugad?

Sunodon an mga paagi.
Linigan an lugad sa
nagbubuhos na tubig.

Halaton hanggang sa mayo

na nin dugo.

Sabonan an palibot kan

lugad.

Maggamit nin bakong

maisog na sabon dangan
hugasan na marhay nin tubig

Paalangon sa paagi kan

pagduta sana kan malinig
na twalya

Pagkatapos mo himuon ini, mangayo sang bulig

para matabunan ang pilas.
166

Tandaan
Mag-ingat sa paggamit kan mga matatarom
na bagay.
Dai magkawat nin mga delikadong kawat.
Dai matakot kun nalugadan.
Sunudon an mga paagi sa paglilinig kan mga
saradit na lugad.
Pirming maghagad nin tabang.
Magpangayo sang bulig pirme.

167

Leksyon 6: Ligtas Ako sa Sakuyang mga

Ataman
Gibohon 1:

Magdangog Ka Sako

Igwa kang ataman sa harong?

Ano an paborito mong ataman?
Dangugon ta an mga tanog.
Idrowing sa suratang papel an hayop na naggigibo
kan tanog.

Aw! Aw!

Myaw!
Arf!
Arf!
Myaw!

Meow!
Oynk!
Meow!
Oynk!

Meee!
Oink!
Meee!
Oink!

168

Gibohon 2:

Kumusta Ka Amigo!

Sabaton ta an sakong mga ataman.

Dangugon kun ano an pigtataram ninda.
Ako si Ayam.
Padabaon mo ako.
Dai mo ako pagkulogan.
Ta pwede ta kang kagaton.

Ako si Ikos.
Padabaon mo ako.
Dai mo ako pagkulogan.
Ta pwede ta kang kamruton.

Ako si Kabayo.
Padabaon mo ako.
Dai mo ako pagkulogan.
Ta pwede ta kang sipaon
.

Tandaan
Tama lang na makikawat sa mga
ataman.
Dai pagkulugan an mga hayop.
An mga hayop pwedeng makakulog
sato.

169

Leksyon 7: Marhay asin Maraot na Dutdot

Gibohon 1:

Ligtas Kita

Sabaton ta an bago tang mga amigo.

Dangugon ta kun ano an sasabihon ninda.

Ako si Paulo.
Mabinarkada ako.
Pwede man kita maging magbarkada.
Pwede kitang mag-abrasahan.
Pwede kitang magkaputan nin kamot basta bako
sana iguton.
Pakiuron sana, bako iguton.
Pwede mong ikaag an takyag mo sa abaga ko.
Basta dai mo pagdutduton an ibang parte kan
lawas ko.

170

Ako si Pat.
Maugma akong kaibanan.
Pwede kitang maging mag-amiga.
Pwede kitang mag-abrasahan.
Pwede kitang magkaputan nin kamot, basta baka
sana iguton.
Pwede mong ikaag an takyag mo sa abaga ko.
Basta dai mo pagdutduton an ibang parte kan
lawas ko.
Gibohon 2:

Sala Iyan!

Hilinga an mga ritrato.

Arin an sala?
Kupyahon an markang (X) sa suratang papel.

171

Tandaan
Tawan ta nin paggalang an satuyang mga
pamilya asin mga amigo.
Sabihon an DAI sa salang pagdutdot.
Igwang marhay na pagdutdot.
Igwang maraot na pagdutdot.
Dai ta paggibohon an salang pagdutdot.

172

Leksyon 8: Nagpormal Ako asin Ligta Ako

Gibohon 1: Tama Iyan!
Hilingon an mga ritrato.
Pilion an tamang aksyon. Idrowing sa suratang
papel.

173

Gibohon 2:

Ano an masunod na mangyayari?

Hilingon an mga ritrato.

Mga salang gibo ini.
Ano kaya an masunod na mangyayari?

Ano an gigibohon mo?

Pano mo ililikay an sadiri mo?
Pano mo malilikayan an mga
bayulenteng reaksyon?
Ano an pwedeng gibohon kan
ibang aki
Tandaan
Magpormal sana pirmi.
Likayan an mga bayulenteng reaksyon.
Makukulogan mo an ibang tawo.
Makukulogan mo an sadiri mo.
Maghagad ki tawad kun igwa kang
nakulogan.

174

Hilingon Ta
A. Arin sa mga ini an pwedeng gikanan kan
pagkalugad mo?
Isurat an numero sa suratang papel.

175

B. Pag-adalan an mga ritrato.

Arin an ligtas na gibo?
Isurat an numero sa suratang papel.

1.

2.

3.
4.

5.

6.

7.
8.
176

C. Pag-adalan an mga ritrato.

Idrowing an
kun nagpapahiling nin marhay
na pagdutdot asin pagkapot.
Gibohon ini sa suratang papel.

1.

2.

3
4.
3.

5.

6.

8.

7.

177