CURS PRACTC DE LMBA TURC PRATK TRKE KURSU

Emel Emin

ALFABETUL LMB TURCE TRK DLNN ALFABES Alfabetul limbii turce contemporane se bazeaz pe cel latin i conine urmtoarele litere: Aa, Bb, Cc, , Dd, Ee, Ff, Gg, , Hh, I, i, Jj, KK, Ll, Mm, Nn, Oo, , Pp, Rr, Ss, , Tt, Uu, , Vv, Yy, Zz Toate literele se citesc n orice poziie i numai ntr-un fel. Excepie face litera care nu se pronun. Literele care deosebesc alfabetul turc de cel romn sunt urmtoarele: Cc,, Gg, , I, Kk, , , Yy Cc se citete ca litera g din alfabetul romn urmat de e i i ca de exemplu n cuvintele: geant, ginga. cam (djam) - geam ceviz (djevz)- nuc cuma (djum)- vineri cilt (djilt) 1. piele.2. ten. 3. volum se citete ca litera c, din alfabetul romn urmat de e i i, ca de exemplu n cuvintele: centru, cinema. eki (cechci)- ciocan iek (cicc) - floare ekmece (cecmedj) sertar ocuk (ciodjc) copil Gg n orice poziie se citete g . gazete (gazte) ziar gemi (ghem) nava sevgi (sevgh) dragoste vergi (vergh) impozit acestei litere i se spune n limba turc yumuak g (iumuc g). n limba romn apare sub denumirea de g mut. Se scrie numai dup vocale. n pronunarea de astzi a disprut, dar cu toate c alfabetul turc contemporan este fonetic, ea continu s apar ca semn pentru a arta c vocala care st naintea ei se pronun mai prelungit. da (da:) munte ine (i:n) ac elence (e:lendj) distracie olan (o:ln) biat) I se citete precum litera romnesc lk (lc) cldu balk (balc) pete kak (cac) lingur k (c) 1. raz. 2. lumin Kk este singura liter care corespunde sunetului i literelor c sau k. kalem (calm) creion krk (crc) patruzeci
2

bak (bac) privire kap (cap) u corespunde cu din german sau cu eu din francez. Se pronun prin rotunjirea mai pronunat a buzelor dect la o, iar poziia limbii este mai apropiat de palatul dur dect la rostirea lui o. dev (dv) 1. datorie; 2. sarcin; 3. tem gl (gl) lac drt (drt) patru gz (ghz) ochi corespunde cu din german i cu u din francez. Se rostete prin rotunjirea ponunat a buzelor. Limba este mai apropiat spre cerul gurii dect la u. zm (zm) strugure t (t) fier de clcat gl (gl) trandafir szlk (szlc) dicionar Yy se rostete ca sunetul i din cuvintele romneti: ied, iepure. Corespunde sunetului j din german i y din englez. yardm (iardm) ajutor yedi ( ied) apte ay (ai) urs yay (iai) arc

Lecia 2 ACCENTUL CRCUMFLEX

3

NCELTME VE UZATM A ARET

Acest semn se pune deasupra literelor a , i , , respectiv avem literele , , i arat c aceste vocale se rostesc mai prelungit n poziia anterioar, influennd i consoanele din jurul lor. Trebuie s facem deosebire ntre literele , , i grupele de litere a , i , . Grupele de litere a , i , se rostesc prelungit i n poziia normal, iar literele, , , , repetm, se rostesc prelungit i n poziia mai anterioar. kar (car) zpad kr (chia:r) ctig, profit hala (hla) mtua din partea tatlui hl (ha:la:) - nc ilm (ilmi:) tiinific insan (insani:) omenesc skt (schi:t) linite mahkm (mahc:m) condamnat rzgr (rzghia:r) vnt selm (sela:m) 1. salut; 2. compliment lle (la:le) lalea lstik (la:stc) 1. elastic; 2. cauciuc manev (manevi:) spiritual adl (adli:) juridic slp (sl:p) stil hkmet guvern ACCENTUL VURGU Accentul n limba turc cade, n general, pe ultima silab a cuvntului. gzel (ghzl) frumos yava (iav) ncet dolap (dolp) dulap yedi ( ied) apte Excepii: 1. n cuvintele mprumutate din alte limbi i care sunt alctuite din dou silabe, accentul cade pe prima silab: balo (blo) bal kablo (cblo) cablu posta (psta) pot banka (bnka) banc i n denumiri geografice alctuite din dou silabe, accentul cade tot pe prima silab: Bkre (Bkre) Bucureti sve (sveci) Suedia Paris (Pris) Paris Norve (Nrveci) Norvegia 2. n cuvintele constituite din trei sau patru silabe, accentul cade, n general, pe penultima silab: komposto (compsto) compot Almanya (Almnia) Germania termometre (termomtre) termometru ngiltere (nghiltre) Anglia Romanya (Romnia) Romnia Kstence (Cstndje) Constana 3. La unele denumiri geografice alctuite din patru silabe, accentul cade pe a doua silab. Anadolu (Andolu) Anatolia Kastamonu (Castmonu) Castamonu 4.Excepii, unde accentul cade pe ultima silaba: Bulgaristan-Bulgaria Hrvatistan (Hrvatistan) -Croaia FORMULE DE SALUT SELMLAMALAR
4

Gnaydn! (Gnaidn!) Bun dimineaa! yi sabahlar! (i sabahlr) Bun dimineaa! yi gnler! (i ghnlr!) Bun ziua!

yi akamlar! ( i acamlr) Bun seara! Merhaba! (Mrhaba!) Salut! yi geceler! ( i ghedjelr!) Noapte bun!

Forma de salutare Hayrl geceler! (Hairl ghedjelr!) Noapte bun! are ca rspuns tot: Hayrl geceler! sau Hayra kar! -Noapte bun! La desprire, n general, se salut n felul urmtor: Primul care salut: - Hoa kaln! (Hoci caln) La revedere! Cel care rspunde: - Gle gle! (Gl gl!) La revedere! Sau : - Allaha smarladk (Allah smarladc!) - La revedere! Ad litteram: V-am lsat n paza Domnului! Rspunsul este tot: - Gle gle!

n prezent la plecare sau desprire se mai folosesc: -yi gnler!- yi geceler! ADIN NE? Adn ne? (Adn n?) Cum te cheam? Adnz ne? (Adnz n?) Cum v cheam?(dvs) sminiz ne? (sminiz n?) Cum v numii?(dvs) sminizi syler misiniz, ltfen? (sminiz sylr misiniz, ltfen?) -V rog, mi spunei numele dvs.? Metin: - Adm Metin Gven.(Adm Metin Gvn) -Numele meu este Eda : -Adm Eda Gven. (Adm Ed Gvn) Metin: - Annem Aye Gven (Annm Ai Gvn).-Mama mea,Babam Mehmet Gven. (Babm Mehmt Ghiuvn) -Tatl meu Eda: - Siz kimsiniz? (Siz chmsiniz?) -Dvs. cine suntei? retmen: - Ben retmenim. (Ben :retmnim.) -Eu sunt cadru didactic. O renci (O :rendj) El este elev (student). ARMONA SUNETELOR SES UYUMU Specificul foneticii limbilor altaice const n exisena armoniei sunetelor. Avnd n vedere c limba turc este o limb aglutinant, nsuirea acestei legi este foarte important. Sufixele au cte dou, patru sau opt variante. Alipirea lor la rdcin /tem se face conform legilor fonetice de baz, i anume: Legea armoniei vocalice; Legea armoniei consonantice. LEGEA ARMONE VOCALCE SESLLERN (NLLERN) UYUMU Conform acestei legi vocalele dintr-un cuvnt i sufixele pe care le primesc sunt identice sau asemntoare. La rndul su aceast lege cuprinde:
5

Armonia vocalic palatal; Armonia vocalic labial. ARMONA VOCALC PALATAL BYK SESL (NL) UYUMU Dup locul de articulare cele opt vocale n limba turc : a , e , . i , o , , u , se impart n: posterioare: a , , o , u: anterioare: e , i . , Exemple de armonie vocalic palatal: aa (a:ci) - copac ocuk (ciodjc) copil akl (acl) minte okul (ocl - coal ekmek (ecmc) - pine renci (:rendj) - elev, cursant, student gzel (ghzl) - frumos deniz (denz) - mare, s.

Sufixele care se adaug la derivare, declinare, conjugare sunt cu vocale identice sau asemntoare. Deci, rdcina determin aspectul fonetic al cuvntului. okul (ocl) - coal okullar (ocullr) - coli duygu (duig) - sentiment duygular (duigulr) - sentimente kap (cap) - u kapc (capdj) - portar olan (o:ln) biat olana (o:lan) - biatului seyirci (seirdj) - spectator seyirciler (seirdjilr) - spectatori vergi (vergh) - impozit verginin (verghinn) - al impozitului deniz (deniz) mare, s. denize (deniz) - la mare gne (ghn) - soare gnee (ghne) - la soare Fac excepie de la aceast lege: a) cuvintele compuse: aabey (a:abi) - frate mai mare ayiei (icice:i) - floarea-soarelui b) cuvintele mprumutate: mektup (mectp) scrisoare kitap (chitp) carte c) cteva cuvinte de origine turc: anne (ann) mam elma (elm) mr hanmbcei (hanmbge:) - grgri hanmeli (hanmel) caprifoi bahe (bahc ) - grdin istasyon (istasin) halt, (gar) kiraz (chirz) - cirea inanmak (inanmc) - a crede

d) i sufixele fr variante: -yor , -ken,-da -mtrak , -leyin. n cazul absenei armoniei vocalice, ultima silab a cuvntului determin natura vocalelor din sufixe. De exemplu: kitap - kitaplr istasyon - istasyonlr

otobs - otobslr
6

ARMONA VOCALC LABAL KK SESL (NL) UYUMU Dup forma de rotunjire a buzelor cele opt vocale ale limbii turce se mpart n: nelabiale (nerotunjite): a , e , , i ; labiale (rotunjite): o , , u , Conform legii armoniei vocalice labiale, vocalele ntr-un cuvnt sunt labiale ori numai nelabiale. De exemplu: kayk (caic) barc ekin (echn) - semntur gezi (ghez) plimbare odun (odn) - lemn kpr (chpr) - pod yolcu (ioldj) cltor

Sufixele la derivare, declinare, conjugare, ca i particulele interogative m, mi, mu ,m se supun la fel acestei lege a foneticii limbii turce. De exemplu: sat (sat) - vnzare kayk m? (caikc m?) - este barcadjiu? giri (ghir) intrare genlik mi? (ghencilc mi?) - tinereea? oturu (otur) - modul de a se aeza tuzluk mu? (tuzlc mu?) - este solnit? gl (ghl) rs gzlk m? (ghzlk m?) - sunt ochelari? Legea aceasta nu este aa rspndit. Are multe excepii. De asemenea, numeroase sufixe, fr cel puin patru variante, nu i se supun.

Lecia 3 CE ESTE? BU NE? CNE ESTE? BU KM?

7

BU NE? Bu bir kitap. (Bu bir chitp.) Bu bir defter. (Bu bir deftr.) Bu bir kalem. (Bu bir calm.) Bu bir ev. (Bu bir ev.) Bu bir masa. ( Bu bir msa.) Bu bir sandalye. (Bu bir sandlie) Bu bir pencere. (Bu bir pndjere.) Bu bir tebeir. (Bu bir teber.) Bu bir sra. (Bu bir sr.) Bu bir dolap. (Bu bir dolp.) Bu bir anta. (Bu bir cinta.) Bu bir kap. (Bu bir kap.) Bu bir duvar. (Bu bir duvr.) Bu bir perde. (Bu bir perd.) BU KM? Bu bir kz. (Bu bir kz.) Bu bir olan. (Bu bir o:ln.) Bu bir kadn. (Bu bir cadn.) Bu bir erkek. (Bu bir erchc.) Bu bir anne. (Bu bir ann.) Bu bir baba. (Bu bir bab) Bu bir retmen. (Bu bir :retmn.) Bu bir hoca. (Bu bir hdja.) LEGEA ARMONE CONSONANTCE SESSZLERN (NSZLERN) UYUMU Consoanele n limba turc se mpart n: surde: , h , f , k , p , s , , t sonore: b , c , d , g , j , l , m , n , r , v , y , z Majoritatea cuvintelor n limba turc au consoane surde sau sonore. Sufixele, la fel, ca la armonia vocalic se supun acestei legi. Un sufix dac se supune la cele trei legi fonetice de armonie: vocalica, palatal, labial i la cea consonantic are opt variante. cam-c, rme-ci, kuyum-cu, gz-c; balk-, tarih-i, ku-u, st- Aceasta este o fat. Acesta este un biat. Aceasta este o femeie. Acesta este un brbat. Aceasta este o mam. Acesta este un tat. Acesta este un nvtor. Aceasta este o carte. Acesta este un caiet. Acesta este un creion. Aceasta este o cas. Aceasta este o mas Acesta este un scaun. Aceasta este o fereastr. Aceasta este o cret Aceasta este o banc, un rnd. Acesta este un dulap. Aceasta este o geant. Aceasta este o u. Acesta este un perete. Aceasta este o perdea.

PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL PREZENT PERSOANA A III-a EK EYLEMN MDK ZAMAN III. AHIS TEKL
8

Pronumele interogativ ne ce i kim cine se pot folosi i urmate de sufixul predicativ dir. Atunci i rspunsul este folosit prin adugarea a unuia din sufixele: -dr, -dir, -dur, -dr; -tr, -tir,-tur, -tr conform legilor armoniei vocalice i consonantice. Precum aproape toate timpurile i modurile n limba turc, i predicatul nominal are patru forme la conjugare. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. BU NEDR? Bu aynadr. (Bu aindr.) Bu evdir. (Bu vdir.) Bu okuldur. (Bu ocldur.) Bu gldr. (Bu gldr.) Bu aatr. (Bu a:tr.) Bu iektir. (Bu cicctir). Bu tuzluktur. (Bu tuzlctur.) Bu otobstr. (Bu otobstr.) BU KMDR? Bu avcdr. (Bu avdjdr.) Bu sekreterdir. (Bu secretrdir.) Bu memurdur. (Bu memrdur. Bu yzcdr. (Bu izdjdr.) Bu diplomattr. (Bu diplomttr.) Bu artisttir. (Bu artisttir.) Bu Trktr. (Bu Trktr.) Aceasta este o oglind. Aceasta este o cas. Aceasta este o coal. Acesta este un trandafir. Acesta este un copac. Aceasta este o floare. Aceasta este o solni. Acesta este un autobuz. Acesta este un vntor. Acesta este un secretar. Acesta este un funcionar. Acesta este un nottor. Acesta este un diplomat. Acesta este un artist. Acesta este un turc. 2. Forma interogativ. Soru ekli. Forma interogativ a predicatului nominal la timpul prezent, persoana a III-a singular, se red prin adugarea conform legilor armoniei vocalice a uneia din particulele interogative m , mi , mu , m. Ele se citesc ca enclitice, mpreun cu cuvntul pe care l urmeaz, ns se scriu separate. Particula interogativ n limba vorbit, n general, nu este nsoit de sufixul predicativ. n limba scris ns uneori se folosesc mpreun i atunci avem formele interogative: mdr, midir, mudur, mdr. Rspunsul afirmativ se d cu ajutorul adverbului evet da. - Bu bir kitap m? (Bu bir chitp m?) Aceasta e o carte? - Evet, bu (bir) kitap. (Evet, bu (bir) kitp.) Da, aceasta e o carte. sau: - Bu kitap mdr? (Bu chitp mdr?) Aceasta este o carte? - Evet, bu kitaptr. (Evet, bu chitptr.) Da, aceasta este o carte. - Bu apartman m? (Bu aprtmn m?) Acesta e un bloc? - Evet, bu bir apartman.(Evet, bu bir apartmn.) Da, acesta e un bloc. sau: - Bu apartman mdr? (Bu apartmn mdr?) Acesta este un bloc?
9

- Evet, bu apartmandr. (Evet, bu apartmndr.) Da, acesta este un bloc. - Bu iek mi? (Bu cicc mi?) Aceasta e o floare? - Evet, bu (bir) iek. (Evet, bu (bir) cicc.) Da, aceasta e o floare. sau: - Bu bir iek midir? (Bu bir cicc midir?) Aceasta este o floare? - Evet, bu bir iektir. (Evet, bu bir cicctir.) Da, aceasta este o floare. - Bu defter mi? (Bu deftr mi?) Acesta e un caiet? - Evet, bu bir defter. (Evet, bu bir deftr.) Da, acesta e un caiet. sau: - Bu defter midir? (Bu deftr midir?) Acesta este un caiet? - Evet, bu bir defterdir. (Evet, bu bir deftrdir.) Da, acesta este un caiet. - Bu kutu mu? (Bu kut m?) Aceasta e o cutie? - Evet, bu bir kutu. (Evet, bu bir kut.) Da, aceasta e o cutie. sau: - Bu kutu mudur? (Bu kut mudur?) Da, aceasta este o cutie? - Evet, bu bir kutudur.(Evet, bu bir kutdur.) Da, aceasta este o cutie. - Bu vapur mu? (Bu vapr mu?) Acesta e un vapor? - Evet, bu bir vapur. (Evet, bu bir vapr.) Da, acesta e un vapor. sau: - Bu vapur mudur? (Bu vapr mudur?) Acesta este un vapor? - Evet, bu vapurdur. (Evet, bu vaprdur.) Da, acesta este un vapor. - Bu gzlk m? (Bu gzlk m?) Acetia sunt ochelari? - Evet, bu gzlk. (Evet, bu gzlk.) Da, acetia sunt ochelari. sau: - Bu gzlk mdr? (Bu gzlk mdr?) - Evet, bu gzlktr. (Evet, bu gzlktr.) - Bu szlk m? (Bu szlk m?) Acesta e un dicionar? - Evet, bu szlk.(Evet, bu szlk.) Da, acesta e un dicionar. sau: - Bu szlk mdr? (Bu szlk mdr?) Acesta este un dicionar? - Evet, bu szlktr.(Evet, bu szlktr.) Da, acesta este un dicionar. 3. Forma negativ. Olumsuz ekil. Se obine cu ajutorul cuvntului de negaie deil ( cu e scurt) nu este. La fel ca particulele interogative, n limba vorbit nu se folosete nsoit de sufixul predicativ. n limba scris apare uneori sub forma deil, uneori sub forma deildir. Propoziiile negative care cuprind acest cuvnt pot ncepe cu adverbul hayr nu. - Bu kitap m? - Hayr, bu kitap deil, bu defter. ( Hir, bu kitp del, bu deftr.) Nu, aceasta nu e o carte, acesta e un caiet.
10

sau: - Bu kitap mdr? (Bu kitp mdr?) Aceasta este o carte? - Hayr, bu kitap deildir, bu defterdir. (Hir, bu kitp deldir, bu defterdir.) Nu, aceasta nu este o carte, acesta este un caiet. - Bu apartman m? (Bu apartmn m?) Acesta este un bloc? - Hayr, bu apartman deil, bu enstit. (Hir, bu apartmn deil, bu enstit.) Nu, acesta nu e un bloc, aceasta e o nstituie. sau: - Bu apartman mdr? (Bu apartmn mdr?) Acesta este un bloc? - Hayr, bu apartman deildir, bu enstitdr.(Hir, bu apartmn deildir, bu enstitdr.) Nu, acesta nu este un bloc, aceasta este o instituie. 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceast form se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil i particulei interogative mi, deci se adaug deil mi n forma scurt sau deil midir n forma lung. Se traduce nu e, nu este? Rspunsul poate s fie afirmativ sau negativ. -Bu gazete deil mi? (Bu gazte del mi?) Acesta nu e un ziar? -Evet, bu gazete. (Evet, bu gazte.) Ba da, acesta e un ziar. sau: - Hayr, bu gazete deil. (Hir, bu gazte del.) Nu, acesta nu e un ziar. Se poate ntreba i rspunde i n felul urmtor: - Bu gazete deil midir?(Bu gazte del midir?)Acesta nu este un ziar? - Evet, bu gazetedir. ( Evet, bu gaztedir.) Da, acesta este un ziar. sau: - Hayr, bu gazete deildir. (Hir, bu gazete deildir.)Nu, acesta nu este un ziar. - Bu otel deil mi? (Bu otl del mi?) Acesta nu e un hotel? - Evet, bu otel, (Evet, bu otl.) Ba da, acesta este un hotel. sau: - Hayr, bu otel deil. (Hir, bu otl deil.) Nu, acesta nu e un hotel. - Bu otel deil midir? (Bu otl del midir?) Acesta nu este un hotel? - Evet, bu oteldir. (Evet, bu otldir.) Da, acesta este un hotel. sau: - Hayr, bu otel deildir. (Hir, bu otl deldir.) Nu, acesta nu este un hotel. Exerciii: 1.Adugai particulele interogative la urmtoarele cuvinte: Bu renci ? Bu ev ? Bu sra ? Bu gl ? Bu anta ? Bu mektup ? Bu perde ? Bu hastane ? Bu avc ? Bu okul ? Bu kyl ? Bu istasyon ? Bu t ..? Bu kablo ? Bu kap ?
11

2. Rspundei nti afirmativ, pe urm negativ la urmtoarele propoziii: Bu ocuk mu? Bu olan m? Bu kalem mi? Bu gzel midir? Bu gl m? Bu gl mdr? Bu iyi mi? 3. Traducei urmtoarele propoziii i rspundei negativ: Bu ocuk renci deil mi? Bu kitap szlk deil mi? Bu sandalye gzel deil mi? Bu tuzluk deil midir? Bu ky deil midir? 4. Traducei n limba turc: - Acesta cine este? - Acesta este un copil. - El este elev? - Da, el este elev. - Aceasta nu este o carte? - Nu, aceasta nu este o carte. Acesta este un caiet.

Lecia 4 NE VAR? NE YOK? KM VAR? KM YOK?

12

Bu ne? (B ne?) Bu bir oda. (Bu bir od.) Bu odada ne var? (Bu odad ne var?) Ce este n camera aceasta? Bu odada masa, sandalye, dolap, kanepe var. (Bu odad msa, sandlye, dolp, canep var.) n camera aceasta este o mas, un scaun, un dulap, (i) o canapea. - Bu ne? Bu bir sokak. (Bu bir socc.) Bu sokakta ne var? (Bu socact ne var?) Ce este pe strada aceasta? Bu sokakta apartman, park, durak, maaza var. (Bu socact apartmn, parc, durc, ma:az var.) Pe strada aceasta este un bloc, un parc, o staie (de transport comun), (i) un magazin Bu ne? Bu bir snf. (Bu bir snf.) Bu snfta ne var? (Bu snft ne var?) Ce este n clasa aceasta? Bu snfta sra, krs, yaz tahtas var. (Bu snft sr, crs, iaz tahtas var.) n clasa aceasta este o banc, o catedr (i) o tabl - Bu odada kim var?(Bu odad kim var?) Cine este n camera aceasta? - Bu odada bir olan var. (Bu odad bir o:ln var.) n camera aceasta se afl un biat.) - Bu sokakta kim var? (Bu socact kim var?) Cine se afl pe strada aceasta? - Bu sokakta ii, turist ve satc var. (Bu socact ici, turist ve satdj var.) Pe strada aceasta se afl un muncitor, un turist i un vnztor. - Bu snfta kim var? (Bu snft kim var?) Cine se afl n clasa aceasta? - Bu snfta bir renci ve bir retmen var.(Bu snft bir :reng ve bir :retmn var.) n clasa aceasta sunt un elev i un cadru didactic. Substantivele odada, sokakta, snfta sunt n cazul locativ, despre care vom nva mai amnunit la lecia despre cazuri. CUVNTELE VAR YOK Cuvntul var, vardr arat existena a ceva, a cuiva. Se poate traduce prin verbele este, exist. Cuvntul yok, yoktur arat lipsa, inexistena a ceva, sau a cuiva. Se poate traduce prin nu este, nu exist. Propoziiile formate cu aceste cuvinte pot fi n diferite forme: 1. n forma interogativ. Soru ekli. Forma interogativ cu verbele var i yok se obine cu ajutorul particulelor interogative m dup verbul var i mu dup verbul yok. Bineneles, rspunsul poate s fie afirmativ sau negativ. a) Rspuns n forma afirmativ: - Bu odada televizyon var m? (Bu odad televizin var m?) n camera aceasta este un televizor? - Evet, bu odada televizyon var. (Evet, bu odad televizin var.) Da, n camera aceasta este un televizor.
13

- Bu evde misafir var m? (Bu evd misafr var m?) n casa aceasta este un musafir? - Evet, bu evde misafir var. (Evet, bu evd misafr var.) Da, n casa aceasta este un musafir. - Bu sokakta tiyatro var m? (Bu sokakt tiytro var m?) Pe strada aceasta este un teatru? - Evet, bu sokakta tiyatro var. (Evet, bu sokakt tiytro var.) Da, pe strada aceasta este un teatru. b) Rspuns n forma negativ: - Bu glde balk var m?(Bu ghld balc vr m?)n acest lac sunt peti? - Hayr, bu glde balk yok. (Hir, bu gld balc ioc.) Nu, n acest lac nu sunt peti. - Bu lisede arkc var m? (Bu lised arkdj var m?) n acest liceu sunt cntrei? - Hayr, bu lisede arkc yok. (Hir, bu lised arcdj ioc.) Nu, n acest liceu nu sunt cntrei. - Bu kyde sinema var m? (Bu chid sinma var m?.) n acest sat exist un cinematograf? - Hayr, bu kyde sinema yok. (Hir, bu kyd sinma ioc.) Nu, n acest sat nu este un cinematograf. - Bu snfta bir ey var m? (Bu snft bir i var m?) n clasa aceasta este ceva? - Hayr, bu snfta bir ey yok. (Hir, bu snft br ei ioc.) Nu, n clasa aceasta nu este nimic. Atenie: La ntrebarea bir ey var m? este ceva? , accentul cade pe e, iar la rspunsul negativ br ey yok nu este nimic, pe i. La ntrebarea kims var m? este cineva? accentul cade pe e. Rspunsul negativ este kmse yok, nu este nimeni accentul cade pe i. - Bu evde kimse var m? (Bu evd kims var m?) n casa aceasta este cineva? - Hayr, bu evde kimse yok. (Hair, bu evd kmse ioc.) Nu, n casa aceasta nu este nimeni . Rspunsul poate s fie i afirmativ: - Evet, bu evde kimse var. (Evet, bu evd kims var.) Da, n casa aceasta este cineva. 2. Forma negativ-interogariv. Olumsuz-soru ekli Aceast form se obine prin adugarea particulei interogative mu la verbul yok, deci avem formula yok mu? nu este?, nu exist? Rspunsul poate s fie var ba da, este, exist sau hayr, yok nu, nu este, nu exist, sau simplu yok. a) Rspuns afirmativ cu var. -Bu sokakta tiyatro yok mu? (Bu sokakt tiytro yk mu?) Pe strada aceasta nu este un teatru? -Bu sokakta tiyatro var. (Bu sokakt tiytro var.) Pe strada aceasta este un teatru. - Bu snfta arkc yok mu? (Bu snft arcdj ic mu?) n clasa aceasta nu este un cntre? - Bu snfta arkc var. (Bu snft arkdj var.) Ba da, n clasa aceasta este un cntre. b) Rspuns negativ cu hayr, yok: - Bu sokakta lokanta yok mu? (Bu socact locnta ic mu?) Pe strada aceasta nu este un restaurant? - Hayr, bu sokakta lokanta yok. (Hir, bu sokakt locnta ioc.) - Bu snfta retmen yok mu? (Bu snft :retmn ic mu?) n clasa aceasta nu este un cadru didactic?
14

- Hayr, bu snfta retmen yok. (Bu snft :retmn ioc.) Nu, n clasa aceasta nu este un cadru didactic. Forma lunga la ne var, ne yok este ne vardr, ne yoktur . Se folosete rar. Expresia ne var, ne yok? se poate traduce ce e nou? Dac nu este nimic nou, rspunsul este bir ey yok (Br ei ioc.). Se poate rspunde i : yilik-gzellik. (ilik, ghzellik) Buntate i frumusee. Exerciii: 1.Punei la forma interogativ urmtoarele propoziii i rspundei negativ: Bu sokakta lokanta var. Bu odada perde var. Bu glde kayk var. Bu evde iek var. Bu okulda retmen var. 2. Punei la forma interogativ urmtoarele propoziii i rspundei afirmativ: Bu sokakta aa yok. Bu evde ocuk yok. Bu kyde lokanta yok. Bu dolapta defter yok. Bu glde balk yok. Bu odada t yok. Traducei n limba turc: -n camera aceasta este un televizor? Nu, n camera aceasta nu este un televizor, este un radio. -n clasa aceasta este un tablou? Nu, n clasa aceasta nu este un tablou, este o hart. - n casa aceasta este cineva? Da, n casa aceasta sunt: o femeie, un brbat, o fat i un biat.

Lecia 5
iek iekler renci renciler ii iiler pencere pencereler aa aalar okul okullar avc avclar masa masalar

PLURALUL - OUL
gemi- gemiler deniz denizler seyirci seyirciler gl gller da dalar kayk kayklar oda odalar balk balklar
15

ev evler

kz kzlar

defter defterler

olan olanlar

Sperm, ai neles c pluralul este format cu ajutorul sufixului ler dup cuvinte cu vocale anterioare i cu -lar dup cele cu vocale posterioare. n cazul lipsei armoniei vocalice ntr-un cuvnt, tim c, ultima vocal determin vocala sufixului. anne anneler karde kardeler kitap kitaplar mektup mektuplar air airler poet televizyon televizyonlar

NUMERALUL CARDNAL ASIL SAYILAR Birlikler 1 bir 2 iki 3 4 drt 5 be 6 alt 7 yedi 8 sekiz 9 dokuz Onluklar 10 on 20 - yirmi 30 otuz 40 krk 50 elli 60 altm 70 yetmi 80 seksen 90 doksan

Numerele cu zeci i uniti se formeaz adugnd la zeci unitile. ntre ele nu se intercaleaz nici un cuvnt. S vedem, de exemplu, numeralele de la 10 la 20. 11 on bir 12 on iki 13 on 14 on drt 15 on be 16 on alt 17 on yedi 18 on sekiz 19 on dokuz

Reinei i cuvintele yz o sut i bin o mie,i putei folosi numeralul n limba turc pn la milyon un milion, chiar i mai departe. Acum s scriem cifre mai mari. S fim ateni i la ortografie. 1986 bin dokuz yz seksen alt 28 567 yirmi sekiz bin be yz altm yedi 549 743 be yz krk dokuz bin yedi yz krk 24 864 798 yirmi drt milyon sekiz yz altm drt bin yedi yz doksan sekiz 365 864 952 yz altm be milyon sekiz yz altm drt bin dokuz yz elli iki Not: Numeralele yz o sut, bin o mie, milyon un milion se folosesc fr cuvntul bir n fa. Snfta yirmi bir sra var. Otelde yz krk sekiz turist var. Sokakta sinema var. Evde ocuk var. Numeralele se scriu mpreun la operaiuni financiare.

16

Substantivul dup numeral rmne n singular, deoarece cantitatea deja exprim numeralul. Numai dac este vorba de personaje celebre din literatur, substantivul uneori primete sufixul pluralului: Ali Baba ve Krk Haramiler Ali Baba i cei patruzeci de hoi, Silhrler Cei trei muchetari n caz de substantivizare numeralul cardinal se poate folosi i n plural: ler Konferans Conferina celor trei. NUMERALE NEHOTRTE BELGSZ SAYILAR Snfta ok renci var. Evde birka kap var. Kitaplkta birok kitap var. Denizde pekok kayk yok. Hastanede az hasta yok.

Numeralele nehotrte n limba turc sunt urmtoarele: az puin, ok mult, biraz puin, birok mai muli, birka civa, pekok foarte muli. Dou sau mai multe numerale folosite una dup alta n sens aproximativ sunt considerate la fel numerale nehotrte: be-on kii cinci-zece persoane -drt kilo elma trei-patru kilograme de mere Numerale nehotrte sunt de asemenea numeralele cardinale folosite cu sufixul pluralului i sufixele -ca, -ce: onlarca renci zeci de elevi, yzlerce memur sute de funcionari, milyonlarca insan milioane de oameni. S citim urmtorul text i s aflm la ce ntrebare rspund numeralele cardinale i numeralele nehotrte. KA KTAP VAR? Eda: - Anne, kitaplkta ka kitap var? Anne: - 2843 kitap var. Eda: - Ka szlk var? Anne: - ok szlk var. Eda: - Trke-Romence Szlk var m? Anne: - Evet, var. Trke-Romence Szlk sa tarafta. Romence-Trke Szlk sol tarafta. Eda: -Teekkr ederim, anne. Szler ve deyimler. Cuvinte i expresii ka ct, ci, cte kitaplk bibliotec (mobil) sa tarafta pe partea dreapt Exerciii: teekkr ederim mulumesc Trke-Romence - turc-romn sol tarafta pe patea stng

1.Adugai sufixul pluralului urmtoarelor substantive: retmen, memur, kitaplk, elma, szlke, insan. 2. Scriei cu litere urmtoarele cifre: 7, 29, 248, 432, 583, 28 962 751. 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc:
17

a) n parc sunt muli copii. b) n camer sunt cinci tablouri. c) n cas sunt patru camere. d) Pe strada aceasta sunt dou coli. e) n hotelul acesta sunt muli turiti f) n cas sunt civa musafiri. g) n dulap sunt cinci ase caiete. 4. Formai cinci propoziii cu numerale nehotrte.

RECAPTULARE I - TEKRARLAMA I
1. Citii urmtoarele cuvinte: cam am gemi bilmece cocuk gazete gece ekmece gezi kapc eki gitmek salk olan aa doru balk lk scak alt drt sz seyir le okul kiraz kayk kyl kk zm arkada yetmi
18

gazeteci

anta

gzel

souk

krk

renci

kutu

yedi

2. Adugai sufixul pluralului urmtoarelor cuvinte: maaza, arkada, deniz, satc, defter, gl, seyirci, doktor. 3. Scriei n limba turc urmtoarele cifre cu cuvinte : 84 875, 17 624, 35 967, 38 456. 4. Punei n forma negativ urmtoarele propoziii: Bu ocuk rencidir. Bu film gzeldir. Bu evde ok insan var. Bu sokakta az araba var. Bu fabrikada iki yz ii var. Sa tarafta bir enstit var. Bu evde ocuk var. Bu snfta krk renci yok. Bu maazada alt satc yok.

5. Punei n forma interogativ urmtoarele propoziii: Bu evde televizyon var. Bu kitaplkta iki bin be yz kitap var. Bu otelde ok oda var. Bu odada alt sandalye yok. Bu kyde iki sinema yok. Bu sokakta maaza var. Bu fabrikada bin ii var.

6. Punei n forma interogatv, negativ i negativ-interogativ urmtoarele propoziii: Bu bir rencidir. Bu bir fabrikadr. Bu bir iidir, Bu bir snftr. Bu bir doktordur. 7. Rspundei afirmativ la urmtoarele propoziii: Bu tablo mu? Bu ev gzel mi? Bu okul deil mi? Bu t deil mi? 8. Rspundei negativ la urmtoarele propoziii: Bu glde balk var m? Bu film gzel mi? Parkta ok insan var m? Bu sokakta otel yok mu? 9. Traducei n limba turc: - Ce este pe strada aceasta? - Pe strada aceasta este o cas, un bloc, un spital, un magazin. - Ce este n clasa aceasta? - n clasa aceasta sunt o catedr, o tabl, o cret i un tablou. - V rog, mi spunei numele dvs.? - Numele meu este - Cine este n clasa aceasta? - n clasa aceasta sunt un profesor i 26 de elevi. Bu tebeir deil mi? Bu hastane byk m? Sa tarafta maaza var m? Kitaplkta szlk var m? - El cine este? - El este un pescar. -n parc sunt puini oameni. - Sunt multe brci pe mare? - Cte bnci sunt n clasa aceasta? - Sunt muli spectatori n cinematograf?

Lecia 6
retmen okuyor. Sever radyo dinliyor. renci yazyor. ocuk oynuyor.

NE YAPIYOR?
Ressam resim yapyor. Doktor muayene ediyor. Bebek glyor.

SEVER TRK DLN RENYOR

19

-Gnaydn, Sever! -Gnaydn, arkada! -Ne yapyorsun? -Trk dilini reniyorum. -Sen Trke bilmiyor musun? -Biraz anlyorum. yi bilmiyorum. imdi niversitede reniyorum. -Baarlar, Sever! Hoa kal! -Teekkr ederim. Gle gle! Szler ve deyimler: okuyor citete yazyor scrie dinliyor ascult oynuyor se joac glyor rde reniyor nva bilmiyorum nu tiu resim yapyor 1. picteaz; 2. Deseneaz ressam 1.pictor; 2. Desenator muayene ediyor consult ne yapyorsun? - ce faci? bilmiyor musun? nu tii? Ne yapyor? Ce face? baarlar succese TMPUL PREZENT MDK ZAMAN Timpul prezent exprim, la fel ca n limba romn, o aciune ce se desfoar n momentul vorbirii. Se formeaz prin adugarea la rdcina sau tema verbului a sufixului yor urmat de sufixele personale. Deci timpul prezent are urmtoarea form: rdcin (tem) + -yor+ sufixele personale La rdcinile terminate n vocal se adaug direct sufixul yor, la cele terminate n consoan se intercaleaz una din vocalele , i, u, conform legilor armoniei vocalice. Accentul cade pe silaba care st naintea sufixului timpului. nfinitivul n limba turc se formeaz prin adugarea la rdcina sau tema verbului a unuia din sufixele -mak sau mek conform legii armoniei vocalice palatale. CONJUGAREA TMPULU PREZENT MDK ZAMANIN EKM 1.Forma afirmativ. Olumlu ekil. a citi yazmak eu citesc ben yazyorum tu citeti sen yazyorsun el citete o yazyor noi citim biz yazyoruz voi citii siz yazyorsunuz ei citesc onlar yazyorlar a ti sormak eu tiu ben soruyorum tu tii sen soruyorsun el tie o soruyor noi tim biz soruyoruz voi tii siz soruyorsunuz ei tiu onlar soruyorlar dil limb sen tu bebek bebelu arkada prieten iyi bine, bun Trke turcete imdi acum

okumak ben okuyorum sen okuyorsun o okuyor biz okuyoruz siz okuyorsunuz onlar okuyorlar bilmek ben biliyorum sen biliyorsun o biliyor biz biliyoruz siz biliyorsunuz onlar biliyorlar

a scrie eu scriu tu scrii el scrie noi scriem voi scriei ei scriu a ntreba eu ntreb tu ntrebi el ntreab noi ntrebm voi ntrebai ei ntreab
20

glmek ben glyorum sen glyorsun o glyor biz glyoruz siz glyorsunuz onlar glyorlar

a rde eu rd tu rzi el rde noi rdem voi rdei ei rd

Not: a) Dac rdcina verbului se termin n a sau e, aceste vocale sub influena lui y din sufixul prezentului se transform a< , e<i balamak ben balyorum sen balyorsun o balyor biz balyoruz siz balyorsunuz onlar balyorlar a ncepe eu ncep tu ncepi el ncepe noi ncepem voi ncepei ei ncep beklemek ben bekliyorum sen bekliyorsun o bekliyor biz bekliyoruz siz bekliyorsunuz onlar bekliyorlar a atepta eu atept tu atepi el ateapt noi ateptm voi ateptai ei ateapt

b) Dac prima silab din rdcina verbului conine o vocal labial, a din ultima silab nu se transform n , ci se rotunjete ntre prima vocal din rdcina i vocala labial din sufixul timpului, i devine u, iar e <. yoklamak ben yokluyorum a controla eu controlez tlemek ben tlyorum a clca eu calc

Uneori timpul prezent exprim o aciune n trecut. De exemplu: O daa gidiyor, kar yayor. El se duce la munte i ninge (ncepe s ning). Uneori exprim o aciune ce se va desfura n viitor: Babam yarn gidiyor. Tata pleac mine. La verbele compuse se conjug doar verbul auxiliar. muayene etmek a consulta spor yapmak ben muayene ediyorum eu consult ben spor yapyorum yardm etmek ben yardm ediyorum a ajuta eu ajut a face sport eu fac sport

2.Forma negativ. Olumsuz ekil Pentru a reda forma negativ a timpului prezent se intercaleaz ntre rdcin i sufixul timpului unul din sufixele de negaie m, -mi, -mu, -m. Accentul cade pe silaba care st naintea lor. yazmak a scrie bilmek a ti ben yazmyorum eu nu scriu ben bilmiyorum eu nu tiu sen yazmyorsun tu nu scrii sen bilmiyorsun tu nu tii o yazmyor el nu scrie o bilmiyor el nu tie biz yazmyoruz noi nu scriem biz bilmiyoruz noi nu tim siz yazmyorsunuz voi nu scriei siz bilmiyorsunuz voi nu tii onlar yazmyorlar ei nu scriu onlar bilmiyorlar ei nu tiu
21

yorulmak ben yorulmuyorum sen yorulmuyorsun o yorulmuyor biz yorulmuyoruz siz yorulmuyorsunuz onlar yorulmuyorlar

a se obosi eu nu m obosesc tu nu te oboseti el nu se obosete noi nu ne obosim voi nu v obosii ei nu se obosesc

yzmek ben yzmyorum sen yzmyorsun o yzmyor biz yzmyoruz siz yzmyorsunuz onlar yzmyorlar

a nota eu nu not tu nu noi el nu noat noi nu notm voi nu notai ei nu noat

3. Forma interogativ. Soru ekli. Pentru a exprima aceast form se folosete particula mu. Ea se adaug dup sufixul prezentului i naintea sufixelor personale. Se scrie separat de tema timpului prezent. Nu are variante. Not: pentru persoana a III-a plural se folosete particula interogativ m yorulmak ben yoruluyor muyum? sen yoruluyor musun? o yoruluyor mu? a se obosi eu m obosesc? tu te oboseti? el se obosete? biz yoruluyor muyuz? siz yoruluyor musunuz? onlar yoruluyorlar m? noi ne obosim? voi v obosii? ei se obosesc?

4. Forma negativ- interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceasta form este o combinaie ntre formele negativ i introgativ. La tema negativ a timpului prezent se adaug particula interogativ mu (m la persoana a III-a plural) mpreun cu sufixele personale. Accentul cade pe silaba care st naintea sufixului de negaie. almak ben almyor muyum? sen almyor musun? o almyor mu? a munci eu nu muncesc? tu nu munceti? el nu muncete? biz almyor muyuz? siz almyor musunuz? onlar almyorlar m? noi nu muncim? voi nu muncii? ei nu muncesc?

Not: a) Verbul gitmek a se duce a crui rdcin se termin n consoana t, la adugarea un i naintea sufixului timpului, acest t se sonorizeaz i se transform n d. La formele negativ i negativ-interogativ t revine. 1.Forma afirmativ. Olumlu ekil ben gidiyorum sen gidiyorsun o gidiyor biz gidiyoruz siz gidiyorsunuz onlar gidiyorlar 2. Forma negativ.Olumsuz ekil. ben gitmiyorum sen gitmiyorsun o gitmiyor biz gitmiyoruz siz gitmiyorsunuz onlar gitmiyorlar 3. Forma interogativ. Soru ekli.
22

ben gidiyor muyum? sen gidiyor musun? o gidiyor mu?

biz gidiyor muyuz? siz gidiyor musunuz? onlar gidiyorlar m? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli

ben gitmiyor muyum? sen gitmiyor musun? o gitmiyor mu?

biz gitmiyor muyuz? siz gitmiyor musunuz? onlar gitmiyorlar m?

b) Dac ntr-o fraz sunt dou sau mai multe predicate exprimate la timpul prezent, atunci sufixul personal poate fi omis, cu excepia ultimului predicat. De exemplu: Siz okuyor, yazyor ve soruyorsunuz. Voi citii, scriei i ntrebai. Exerciii: 1.Conjugai verbul almak a lua n cele patru forme al timpului prezent. 2. Traducei n limba romn: - Ne yapyorsun, Aye? - alyorum. - Mehmet bey ne yapyor? - Mehmet bey de alyor. Metin almyor mu? Metin ocuk. almyor, okuyor, oynuyor. Eda ne yapyor? Eda okuyor. retmen ne yapyor? retmen yazyor. 3. Traducei n limba turc: El nva limba turc. nelegei turcete? Ce face vnztorul? oferul conduce. Sever nu noat. Copilul se obosete. Vnztorul nu vinde? Eda nu picteaz. Doctorul nu consult?. Pictorul nu picteaz? Metin face sport? Copiii se joac.

Lecia 7
Gnaydn! Gnaydn! zr dilerim, siz kapc msnz? Evet, kapcym. Kimi aryorsunuz? Mdr beyi aryorum. Siz kimsiniz?

PROJE ENSTTSNDE

23

Ben teknisyenim. Mobilya Fabrikasnda alyorum. yi. Mdr bey u broda bulunuyor. Buyurun. - Gnaydn! Rahatsz ettiim iin zr dilerim. - Rahatsz etmiyorsunuz. Buyurun, ne istiyorsunuz? A-a-a, siz Mobilya Fabrikasnda almyor musunuz? - Evet, orada alyorum. - ler iyi gidiyor mu? - Evet, iyi gidiyor. Mobilya ok aranyor. Atlye dar geliyor. Yeni atlye iin proje rica ediyorum. - Memnuniyetle. Szler ve deyimler: proje proiect aryorsunuz (aramak) cutai (a cuta) enstit institut bulunuyor (bulunmak) se afl ( a se afla) zr dilerim scuzai v rog buyurun (buyurmak) - poftii ( a pofti) kapc - portar iler iyi gidiyor mu? - treburile merg bine? kimi pe cine aranyor ( aramak) se caut ( a cuta) mdr director dar 1. ngust; 2. Nencptor bey domn rica ediyorum ( rica etmek) v rog ( a ruga) mobilya mobil geliyor (gelmek) vine ( a veni) iyi 1. bine; 2. Bun memnuniyetle cu plcere u acest atlye atelier orada acolo bro birou i treab iin pentru rahatsz ettiim iin zr dilerim imi cer scuze pentru deranj rahatsz etmiyorsunuz (rahatsz etmek) nu deranjai (a deranja) istiyorsunuz (istemek) dorii (a dori) PREDCATUL NOMNAL EK FL Predicatul nominal n limba turc se formeaz prin alipirea sufixelor prdicative la prile de vorbire cu sens lexical. Formarea timpului prezent pentru persoana a III-a singular deja ai cunoscut-o la lecia BU NEDR?

TMPUL PREZENT AL PREDCATULU NOMNAL EK FLNN MDK ZAMANI 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Se red cu ajutorul urmtoarelor sufixe: Sing. p. I -m, -im, -um, m pl. p..I -z, -iz, -uz, -z p.II -sn, -sin, -sun, -sn p..II snz, -siniz, -sunuz, -snz
24

p.III dr, -dir, -dur, -dr; p.III drlar, -dirler, -durlar,-drler -tr, -tir, -tur, -tr p.III trlar, -tirler, -turlar, -trler Exemple: ressam pictor teknisyen ben ressamm eu sunt pictor ben teknisyenim sen ressamsn tu eti pictor sen teknisyensin o ressam(dr) el este pictor o teknisyen(dir) biz ressamz noi suntem pictori biz teknisyeniz siz ressamsnz voi suntei pictori siz teknisyensiniz onlar ressamdrlar ei sunt pictori onlar teknisyendirler (ressamlar) (teknisyenler) doktor ben doktorum doctor eu sunt doctor ofr ben ofrm

tehnician eu sunt tehnician tu eti tehnician el este tehnician noi suntem tehnicieni voi suntei tehnicieni ei sunt tehnicieni ofer eu sunt ofer

Dac cuvntul se termin n vocal, la persoana I-a singular i plural se adaug un y pentru a evita formarea diftongului. Exemple: ben satcym biz satcyz ben renciyim biz renciyiz ben yolcuyum yolcu drume biz yolcuyuz ben kylym 2. Forma negativ . Olumsuz ekil. Aa cum ai vzut la persoana a III-a singular forma negativ se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil, la care se adaug sufixele personale fr variante. ressam pictor ben ressam deilim eu nu sunt pictor sen ressam deilsin tu nu eti pictor o ressam deil(dir) el nu este pictor biz ressam deiliz noi nu suntem pictori siz ressam deilsiniz voi nu suntei pictori onlar ressam deildirler ei nu sunt pictori (deiller) 3. Forma interogativ. Soru ekli. Pentru aceast form se folosesc particulele interogative m , mi , mu, m. V amintim c aceste particule se scriu separat, ns sufixele personale care se adaug, se scriu mpreun cu ele. Pentru c la persoana I-a singular i plural particulele interogative se termin n vocal i sufixele personale ncep cu o vocal, ntre ele se intercaleaz un y. arkc cntre teknisyen ben arkc mym? eu sunt cntre? ben teknisyen miyim? sen arkc msn? tu eti cntre? sen teknisyen misin? o arkc m(dr)? el este cntre? o teknisyen mi(dir)? biz arkc myz? noi suntem cntrei? biz teknisyen miyiz? siz arkc msnz? voi suntei cntrei? siz teknisyen misiniz? onlar arkc m(drlar)? ei sunt cntrei? onlar teknisyen mi(dirler)?
25

biz kylyz

memur ben memur muyum? ben mdr mym?

biz memur muyuz? Biz mdr myz? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli.

Aceast form se red cu ajutorul cuvntului de negaie deil urmat de particula mi mpreun cu sufixele personale. Formul: cuvntul + deil mi+sufixele personale ressam ben ressam deil miyim? eu nu sunt pictor? sen ressam deil misin? tu nu eti pictor? o ressam deil mi(dir)? el nu este pictor? biz ressam deil miyiz? noi nu suntem pictori? siz ressam deil misiniz? voi nu suntei pictori? onlar ressam deil(ler) mi? ei nu sunt pictori? deil mi(dirler)? Exerciii: 1. Conjugai cuvintele satc i memur n cele patru forme ale predicatului nominal. 2. Redai urmtoarele predicate nominale din propoziii la forma negativ: Sever avcdr. Biz kylyz. Ben turistim. Onlar teknisyendirler. O kapcdr. O sekreterdir. Siz memursunuz. Sen doktorsun. 3. Redai urmtoarele predicate nominale la formele interogativ i negativ-interogativ: Biz renciyiz. Ben kapcym. Siz mdrsnz. Sen memursun. Onlar retmendirler. O sekreterdir. O turisttir. 4. Traducei urmtorul text n limba turc: - Scuzai v rog, suntei secretara? - Da, sunt secretara. Ce dorii? - Domnul director este n institut? - Domnul director este n birou.

Lecia 8
Acktm. Susadm.

BUGN NE YAPTINIZ?

Metin: - Anne, acktm. Eda: - Ben de acktm. Anne: - Babay bekliyoruz, ocuklar. Zil alyor. Baba geldi. Baba: - yi akamlar, Aye! yi akamlar, ocuklar! ocuklar: - yi akamlar, baba! Ho geldin!
26

Baba: - Ho bulduk! Naslsnz? Bugn ne yaptnz? Eda: - Sabahleyin ktphanede kitap, dergi okudum. leden sonra Nee geldi, anlattk. Baba: - Ne yapyor Nee? yi mi? Eda: - yi, selm syledi. Baba: - Sen ne yaptn, Metin? Metin: - Futbol oynadm. Baba: - Problem zdn m? Metin: - Anne: - Masa hazr, buyurun. Szler ve deyimler: bekliyoruz (beklemek) ateptm (a atepta) susadm mi-e sete alyor (almak) 1.sun (a suna); 2. a cnta; 3. a fura acktm mi-e foame geldi (gelmek) a venit ( a veni) zil sonerie Ho geldin! Bine ai venit! Ne yaptnz? Ce ai fcut? Ho bulduk! Bine v-am gsit! dergi revist Naslsnz?- Cum v simii? ktphane bibliotec okudum (okumak) am citit (a citi) futbol fotbal leden sonra dup- amiaz hazr gata anlattk (anlatmak) am stat de vorb ( a sta de vorb, a povesti) selm syledi (sylemek) trimite salutri (a trimite) Problem zdn m? (zmek) Ai rezolvat probleme? (a rezolva, a deznoda) TMPUL TRECUT DETERMNAT BELRL GEM ZAMAN Arat o aciune desfurat naintea momentului vorbirii, la care vorbitorul a fost martor. Se formeaz cu ajutorul sufixelor d , -di , -du , -d dup temele verbale terminate n vocal sau consoan sonor i a variantelor sale t, -ti, -tu, -t dup temele terminate n consoan surd, la care se adaug sufixele personale. Dac scriem sufixele timpului i sufixele personale mpreun avem urmtorul tabel: sing. p. I dm , -dim , -dum , -dm; tm , -tim , -tum , -tm p.II- dn , -din , - dun , - dn; -tn , - tin , - tun , - tn p. III d , - di , - du , - d; - t , - ti , - tu , - t pl. p. I dk , - dik , - duk , - dk; -tk , -tik , -tuk , -tk p.II dnz , -diniz , -dunuz , dnz; -tnz , -tiniz ,- tunuz , -tnz p.III -dlar , -diler, -dular, -dler; -tlar , -tiler , -tular , -tler

Exemple de conjugare a timpului: almak ben aldm sen aldn o ald biz aldk siz aldnz onlar aldlar a lua eu am luat tu ai luat el a luat noi am luat voi ai luat ei au luat 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil vermek a da ben verdim sen verdin o verdi biz verdik siz verdiniz onlar verdiler atmak a arunca ben attm sen attn o att biz attk siz attnz onlar attlar
27

sormak a ntreba ben sordum sen sordun o sordu biz sorduk siz sordunuz onlar sordular tutmak a prinde ben tuttum sen tuttun o tuttu biz tuttuk siz tuttunuz onlar tuttular

yrmek a merge ben yrdm sen yrdn o yrd biz yrdk siz yrdnz onlar yrdler dmek a cdea ben dtm sen dtn o dt biz dtk siz dtnz onlar dtler

gitmek a se duce ben gittim sen gittin o gitti biz gittik siz gittiniz onlar gittiler

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Se red cu ajutorul sufixelor de negaie ma , -me care se intercaleaz ntre rdcin i sufixul timpului. Accentul cade pe silaba precedent sufixului de negaie. almak a lua dmek ben almadm eu nu am luat ben dmedim sen almadn tu nu ai luat sen dmedin o almad el nu a luat o dmedi biz almadk noi nu am luat biz dmedik siz almadnz voi nu ai luat siz dmediniz onlar almadlar ei nu au luat onlar dmediler 3. Forma interogativ. Soru ekli La forma afirmativ se adaug particulele interogative. Accentul cade pe particula interogativ. Almak gitmek ben aldm m? eu am luat? ben gittim mi? sen aldn m? tu ai luat? sen gittin mi? o ald m? el a luat? o gitti mi? biz aldk m? noi am luat? biz gittik mi? siz aldnz m? voi ai luat? siz gittiniz mi? onlar ald(lar) m? ei au luat? onlar gitti(ler) mi? sormak dmek ben sordum mu? ben dtm m? sen sordun mu? sen dtn m? o sordu mu? o dt m? biz sorduk mu? biz dtk m? siz sordunuz mu? siz dtnz m? onlar sordular m? (sordu mu?) onlar dtler mi? (dt m?) 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli
28

La forma negativ se adaug particulele interogative. almak ben almadm m? eu nu am luat? sen almadn m? tu nu ai luat? o almad m? el nu a luat? biz almadk m? noi nu am luat? siz almadnz m? voi nu ai luat? onlar almad(lar) m? ei nu au luat? sormak ben sormadm m? sen sormadn m? o sormad m? biz sormadk m? siz sormadnz m? onlar sormad(lar) m? Not: La verbele compuse se conjug doar verbul auxiliar. resim yapmak ben resim yaptm sen resim yaptn o resim yapt biz resim yaptk siz resim yaptnz onlar resim yapt(lar)

vermek ben vermedim mi? sen vermedin mi? o vermedi mi? biz vermedik mi? siz vermediniz mi? onlar vermedi(ler) mi? dmek ben dmedim mi? sen dmedin mi? o dmedi mi? biz dmedik mi? siz dmediniz mi? onlar dmedi(ler) mi?

1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. muayene etmek ben muayene ettim sen muayene ettin o muayene etti biz muayene ettik siz muayene ettiniz onlar muayene etti(ler) 2 .Forma negativ. Olumsuz ekil muayene etmek ben muayene etmedim sen muayene etmedin o muayene etmedi biz muayene etmedik siz muayene etmediniz onlar muayene etmedi(ler)

tedavi olmak a se vindeca tedavi oldum tedavi oldun tedavi oldu tedavi olduk tedavi oldunuz tedavi oldu(lar)

resim yapmak resim yapmadm resim yapmadn resim yapmad resim yapmadk resim yapmadnz resim yapmad(lar)

tedavi olmak tedavi olmadm tedavi olmadn tedavi olmad tedavi olmadk tedavi olmadnz tedavi olmad(lar)

resim yapmak resim yaptm m? resim yaptn m? resim yapt m? resim yaptk m? resim yaptnz m? resim yapt(lar) m?

3. Forma interogativ. Soru ekli muayene etmek muayene ettim mi? muayene ettin mi? muayene etti mi? muayene ettik mi? muayene ettiniz mi? muayene etti(ler) mi?

tedavi olmak tedavi oldum mu? tedavi oldun mu? tedavi oldu mu? tedavi olduk mu? tedavi oldunuz mu? tedavi oldu mu/oldular m?
29

resim yapmak resim yapmadm m? resim yapmadn m? resim yapmad m? resim yapmadk m? resim yapmadnz m? resim yapmad(lar) m? Exerciii:

4. Forma negativ-interogativ.Olumsuz-soru ekli muayene etmek tedavi olmak muayene etmedim mi? tedavi olmadm m? muayene etmedin mi? tedavi olmadn m ? muayene etmedi mi? tedavi olmad m? muayene etmedik mi? tedavi olmadk m? muayene etmediniz mi? tedavi olmadnz m? muayene etmedi(ler) mi? tedavi olmad(lar) m?

1 .Conjugai verbul yazmak la cele patru forme ale timpului trecut determinat. 2. Traducei i transcriei verbele din urmtoarele propoziii la forma negativ: Eda ve Metin acktlar. Metin problem zd. Memur bekledi. Ressam resim yapt. Teknisyen fabrikada alt. renci kalem ald. Turist gitti. Misafir geldi. 3. Traducei n limba turc: - Mam, Metin a plecat? - Nu, Metin este acas. - Elif a luat caiete? - Da, Elif a luat 8 caiete. - Tu nu ai scris? - Nu, nu am scris, acum scriu. - oferul nu a ateptat? - Nu, nu a ateptat, acum a plecat.

Lecia 9

KIYIDA

-Merhaba! -Merhaba! Ksmetiniz bol olsun! - Sa olun! Sizin de ksmetiniz bol olsun! Nasl, bir eyler tuttunuz mu? -O-o-o, sepet dolu. -O-o-o, gerekten dolu. Genlikte balk mydnz? -Yo-o-o, balk deildim, terziydim. Siz avukat deil miydiniz? -Evet, avukattm. imdi emekliyim. Tuttum, tuttum, byk bir balk tuttum. -anslsnz, dorusu. Ben de anslym. Bu gn gzel bir gn.
30

Szler ve deyimler: ky mal nasl cum, ce fel bir ey, bir eyler ceva tutmak a prinde gerekten ntradevr dorusu ntradevr

balk pescar yo-o-o nu -u u (n limba uzual) terzi croitor emekli pensioner ansl norocos genlikte n tineree

sepet co dolu plin byk mare (adjectiv) ans - noroc gen tnr gn zi

PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL TRECUT DETERMNAT EK FLNN BELRL GEM ZAMANI 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Are aceleai sufixe ca predicatul verbal. Cnd cuvntul se termin n vocal, ntre tem i sufixul timpului se intercaleaz un y. avukat avocat retmen ben avukattm eu am fost avocat ben retmendim sen avukattn tu ai fost avocat sen retmendin o avukatt el a fost avocat o retmendi biz avukattk noi am fost avocati biz retmendik siz avukattnz voi ai fost avocati siz retmendiniz onlar avukatt(lar) ei au fost avocati onlar retmendi(ler) doctor ben doktordum sen doktordun o doktordu biz doktorduk siz doktordunuz onlar doktordu(lar) balk ben balkydm sen balkydn o balkyd biz balkydk siz balkydnz onlar balkyd(lar) mdr ben mdrdm sen mdrdn o mdrd biz mdrdk siz mdrdnz onlar mdrd(ler) gen ben gentim sen gentin o genti biz gentik siz gentiniz onlar genti(ler)

terzi ben terziydim sen terziydin o terziydi biz terziydik siz terziydiniz onlar terziydi(ler) 2. Forma negativ. Olumsuz ekil.

La partea vorbirii cu sens lexical se adaug cuvntul de negaie deil mpreun cu sufixele personale. avukat ben avukat deildim eu nu am fost avocat sen avukat deildin tu nu ai fost avocat o avukat deildi el nu a fost avocat biz avukat deildik noi nu am fost avocai siz avukat deildiniz voi nu ai fost avocai onlar avukat deildi(ler) ei nu au fost avocai
31

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red cu particulele interogative m, mi , mu , m la care se alipesc sufixele timpului. avukat retmen ben avukat mydm? eu am fost avocat? ben retmen miydim? sen avukat mydn? tu ai fost avocat? sen retmen miydin? o avukat myd? el a fost avocat? o retmen miydi? biz avukat mydk? noi am fost avocai? biz retmen miydik? siz avukat mydnz? voi ai fost avocai? siz retmen miydiniz? onlar avukat myd(lar)? ei au fost avocai? onlar retmen miydi(ler)? doktor ben doktor muydum? sen doktor muydun? o doktor muydu? biz doktor muyduk? siz doktor muydunuz? onlar doktor mudu(lar)? mdr ben mdr mydm? sen mdr mydn? o mdr myd? biz mdr mydk? siz mdr mydnz? onlar mdr myd(ler)?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. 5. Se red n felul urmtor: cuvntul cu sens lexical+ cuvntul de negaie+ particula interogativ mi mpreun cu sufixele personale. avukat ben avukat deil miydim? eu nu am fost avocat? sen avukat deil miydin? tu nu ai fost avocat? o avukat deil miydi? el nu a fost avocat? biz avukat deil miydik? noi nu am fost avocai? siz avukat deil miydiniz? voi nu ai fost avocai? onlar avukat deil miydiler? ei nu au fost avocai?

Exerciii: 1. Conjugai cuvntul teknisyen la cele patru forme ale predicatului nominal la timpul trecut determinat. 2. Transcriei la forma negativ urmtoarele propoziii: a) Balk genlikte ofrd. b) Babam fabrikada iiydi. c) Turist bu gn hastayd. d) zr dilerim, siz arkada mydnz? e) Avc bu gn ansl myd? f) Ben bu okulda renciydim.
32

g) Kk ocuk gzeldi. h) Oda bykt. i) ocuklar t. j) Mdr bey yeniydi. k) Teyzem ihtiyard. l) Atlye dard. 3. Traducei n limba turc: a) Coul a fost plin. b) Pescarul a fost norocos. c) Copilul n-a fost mare. d) Tata a fost muncitor n tineree. e) Voi ai fost sntoi? f) Mama a fost bolnav. g) Dvs.ai fost pictor n Romnia? h) Maina a fost mare. i) Studentii au fost vesel. j) oferii au fost obosii. k) Copiii erau cumini. l) Bunicul a fost norocos.

Lecia 10 Ev yenidir. Evin pencereleri genitir. Elif eve gidiyor. Annem evi temizledi. Aile evde topland. Metin evden kt. Szler ve deyimler: geni larg temiz curat

EV, EVN, EVE, EV, EVDE, EVDEN Metin okuyor. Metinin kitaplar temizdir. Metine szlk verdi. Metini okulda grd. Metinde anta var. Metinden top aldm. grmek a vedea bakent capital Bkre bakenttir. Bkrein sokaklar temizdir. Bkree gidiyorum. Bkrei seviyorum. Bkrete oturuyor. Tren Bkreten hareket etti. kmak a iei aile familie
33

sevmek 1.a iubi.2. a-i plcea oturmak 1. a se aeza; 2. a locui

toplanmak a se aduna, a se reuni hareket etmek 1. a porni; 2. a se mica CAZURLE SMN HALLER

temizlemek a cura

n propoziiile de mai sus ai vzut trei substantive n urmtoarele cazuri: Nominativ ev Metin Bkre Genitiv evin Metinin Bkrein Dativ eve Metine Bkree Acuzativ evi Metini Bkrei. Locativ evde Metinde Bkrete Ablativ evden Metinden Bkreten Not: Substantivele proprii primind sufixele cazuale n scris se despart prin apostrof. Cazurile limbii turce rspund la urmtoarele ntrebri: Nominativ ne? kim? neresi? Genitiv neyin? kimin? neresinin? Dativ neye? kime? nereye? Acuzativ neyi? kimi? neresini? Locativ nede? kimde? nerede? Ablativ neden? kimden? nereden? 1. CAZUL NOMNATV YALIN HAL Subtantivul este n nominativ n urmtoarele cazuri: Cnd ndeplinete funcia de subiect. Zil alyor. renci yazyor. Kstence gzeldir. Cnd ndeplinete funcia de complement direct, exprimat printr-un substantiv nedeterminat cu precizie. Ben kitap okuyorum. Balk balk tutuyor. Annem bir vazo ald. Vocativul se poate reda tot prin cazul nominativ i atunci accentul cade pe prima silaba: Mtin, oku.

2. CAZUL GENTV LG HAL Acest caz exprim posesia sau apartenena. Se formeaz cu ajutorul sufixelor - n , -in , -un , -n adugate dup rdcini sau teme terminate n consoan i nn , -nin , -nun , -nn dup cele terminate n vocal. Sufixele acestui caz sunt accentuate. Kzn defteri temizdir. Evin pencereleri byktr. Odann kaps akt. (a fost deschis). inin arkadalar oktur. Gln kysnda balklar balk tutuyorlar. Okulun zili ald. Kylnn bahesi gzeldi.

34

PREDCATUL NOMNAL LA CAZUL GENTV LG HALNDE EK FL Substantivul la cazul genitiv urmat de sufixele predicative de prezent sau trecut exprim cui i aparine sau a aparinut obiectul sau fiina. 1. La timpul prezent. imdiki zamanda. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Bu kitap Edanndr. Yeni ev iinindir. Bu anta halamndr. Forma negativ. Olumsuz ekil. Bu kitap Edann deildir. Yeni ev iinin deildir. Bu anta halamn deildir. Forma interogativ. Soru ekli. Bu kitap Edann m(dr)? Yeni ev iinin mi(dir)? Bu anta halamn m(dr)? Forma negativ-interogativ. Olumsuz soru ekli. Bu kitap Edann deil mi(dir)? Yeni ev iinin deil mi(dir)? Bu anta halamn deil mi(dir)? 2. La timpul trecut determinat. Belirli gemi zamanda. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Araba mhendisindi. Maina a aparinut inginerului. u bina belediyenindi. Cldirea a aparinut primriei. ampiyon Romanyannd. Campionul a aparinut Romniei. Forma negativ. Olumsuz ekil. Araba mhendisin deildi. u bina belediyenin deildi. ampiyon Romanyann deildi. Forma interogativ. Soru ekli Araba mhendisin miydi? u bina belediyenin miydi? ampiyon Romanyann myd? Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli Araba mhendisin deil miydi? u bina belediyenin deil miydi? ampiyon Romanyann deil miydi? Not: Predicatul nominal la cazul genitiv primete sufixele i altor timpuri, dar deocamdat noi putem aduga doar sufixele timpurilor studiate.
35

Exerciii: 1. Declinai substantivele defter, zel , Braov. 2. Conjugai un predicat nominal la cazul genitiv. 3. Traducei n limba romn: a) Szlk Edannd. b) Bu top Metinindi. c) Atlye fabrikannd. d) yi proje gen mhendisindi. e) Gzel ev iinin deil mi? f) Yeni otobsler belediyenindiler. g) Byk tablo kyl ressamnd.

4. Traducei n limba turc urmtoarele propoziii: a) Biatul a rezolvat probleme. b) Tehnicianul a ntrebat. c) Pescarul a prins un pete. d) Domnul director a rugat realizarea unui proiect. e) n camer este o floare. f) Doctorul a consultat un bolnav. g) n coal este o secretar. h) Aceasta este geanta lui Metin? i) Acesta este caietul elevului? j) Casa aceast a aparinut avocatului? k) Casa aceast nu a aparinut pescarului? m) Maina este a lui zel. n) Maina aceast nu este a ranului? 5.Completai spaiile libere cu sufixul predicatului nominal la genitiv: A) la timpul prezent: Gzel kitap grenci Geni kayk balk Yeni proje bu mhendis deildir. Bu araba patron deil mi? B) la timpul trecut determinat: Kamyon ofr Kukla kz deil Defter retmen mi? Vila mhendis deil mi? RECAPTULARE II TEKRAR II 1. Conjugai verbele renmek, oynamak, beklemek n cele patru forme ale timpului prezent. 2. Completai verbele din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului prezent i cele personale: A) n forma afirmativ: - Ne yap , Eda? - Ders al - Metin ne yap? B) n forma negativ: a) Eda yz b) Annem mektup bekle c) Sen futbol oyna d) Biz trende gazete oku
36

a) Ressam bu odada resim yap b) Balk denizde balk tut c) Ben niversitede oku d) Satc maazada sat e) Yolcu durakta bekli C) n forma interogativ: a) Babam oku b) Hasan yorul c) Sever Trke bil d) Sen denizde yz e) Biz dergi al f) Siz tenis oyna

e) Onlar ocuk, al g) Ben Mobilya Fabrikasnda al h) Siz mektup yaz

D) n forma negativ-interogativ a) i bu fabrikada al b) Satc elma sat c) Sen niversiteye git d) Siz parkta dinlen e) Metin problem z f) ocuk yorul

3. Conjugai cuvintele ii, teknisyen, mdr, satc ca predicat nominal n cele patru forme ale prezentului. 4. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului prezent i cele personale: A) la forma afirmativ: a) Ben teknisyen b) Ablam doktor c) Sen ansl d) Siz balk e) Bu ocuklar renci f) Bu tablo gzel g) Annem retmen C) la forma interogativ: a) Ben artist b) Misafir kapc c) Bu kz sekreter d) Kyl memur e) Siz memur f) Bu ailede ocuklar renci g) Sibiu gzel B) la forma negativ: a) Elif memur b) Siz ressam c) Babam ofr d) Biz misafir e) Onlar turist f) Annem gen g) Hasta bu gn iyi D) Forma negativ-interogativ: a) Bu kadn doktor b) Bu tablo gzel c) Balk bu gn ansl d) Onlar hasta e) Ben ofr f) Hastane temiz

5.Conjugai verbele renmek, srmek, satmak n cele patru forme ale timpului trecut determinat. 6. Completai verbele din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului trecut determinat i cele personale: A) n forma afirmativ: a) Metin d b) Eda bil c) Turist ack d) Terzi gel e) Biz teekkr et f) iler dolap yap g) retmen sor h) ocuk susa B) n forma negativ: a) Teknisyen broda bekle b) Metin problem z c) Ablam mektup yaz d) Bu sabah gazete gel e) Artist bu filmde oyna f) Sabahleyin ktphanede oku g) leden sonra dergi al h) Sabahleyin ay i
37

C) n forma interogativ: a) Metin d b) Mdr bey gel c) Sen iek al d) Turistler ok yr e) iler mobilya yap f) Sen balk tut g) Siz bilet al h) Nee ok anlat

D) n forma negativ-interogativ: a) Bugn hasta ack b) Biz sabahleyin st al c) Ressam parkta resim yap d) Sen gazete ver e) renci okula git f) Teknisyen proje yap g) Siz leden sonra broda al

7. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu sufixele timpului trecut determinat i sufixele personale: A) n forma afirmativ a) Ben teknisyen b) Biz bu okulda renci c) Ablam doktor d) Sen ansl... e) O fabrikada mdr f) Biz bu okulda renci g) Sen enstitde memur h) Onlar ehirde mhendis C) n forma interogativ: a) Mdr bey genlikte teknisyen b) Onlar iyi arkada c) Belediye gerekten byk d) Siz enstitde mhendis e) Traktr kylnn f) Sen bu okulda retmen g) O belediyede mhendis Lecia 11 e gidiyorum. Eve dnyorum Akama kadar alyorum. Orhan bey: - yi gnler, Mehmet bey! Mehmet bey: - yi gnler, Orhan bey! Ne yapyorsun? Nereye gidiyorsun? Orhan bey: - Teekkr ederim, iyiyim. e gidiyorum. Sen ne yapyorsun? Mehmet bey: - Eve dnyorum. Babam hasta, doktora gtrdm. Orhan bey: - Gemi olsun! Mehmet bey: - Sa ol! Kitab okudun mu? Orhan bey: - ok beendim. Fikriyeye verdim, imdi o okuyor. Mehmet bey: - Reat Nuriyi kim beenmiyor?! Orhan bey: - Ben Sabahattin Aliyi de ok beeniyorum. Byk bir psikolog ve gereki.
38

B) n forma negativ: a) Yol geni b) Ev yeni c) Onlar bu enstitde mhendis d) Park sa tarafta e) Szlk kitaplkta f) Ben broda g) O okulda mdr h) Parkta aalar byk D) n forma negativ-interogativ: a) Sen bu enstitde mhendis b) O belediyede memur c) Sen atlyede teknisyen d) Biz kyde retmen e) Onlar hastanede doktor f) Sen okulda iyi renci g) Baban Bkrete mhendis NEREYE GDYORSUN?

Mehmet bey: - Evet, insanlar iyi tanyor. Dnce ve duygular ok iyi anlatyor. Ben pazarlar akama kadar okuyorum.e acele ediyorsun, gryorum. Orhan bey: - Hoa kal! Mehmet bey: - Gle gle! Szler ve deyimler: nereye unde, ncotro i - 1. munc. 2. servici dnmek a se ntoarce gtrmek a duce pazarlar n zilele de duminic gemi olsun! nsntoire grabnic! insan om tanmak a cunoate dnce gnd duygu sentiment sa ol teekkr ederim akama kadar pn sear beenmek a-i plcea gereki realist psikolog psiholog acele etmek a se grbi pazar 1.duminic.2.pia

CAZUL DATV YNELME HAL Substantivele care ndeplinesc funcia de complement indirect i rspund la ntrebrile kime? cui?, pe cine?, neye? n ce?, la ce?, sunt n dativ i primesc sufixele a , -e dup rdcina sau tema terminate n consoan i ya, -ye dup cele terminate n vocal. Doktora sordum. kime? L-am ntrebat pe doctor. Ste eker koydum. neye? Am pus zahr n lapte. Satcya rica ettim. kime? L-am rugat pe vnztor. Salataya tuz koydum. neye? Am pus sare n salat. Top fileye rastlad. neye? Mingea a nimerit n plas. Altna gm kartrdlar. neye? n aur au adugat (amestecat) argint. renciye verdim. kime? -am dat studentului. Bir arkadaa rastladm. kime? L-am ntlnit pe un prieten. Dativul ndeplinete i funia de complement circumstanial de loc, de timp. Atunci rspunde la ntrebrile nereye? ncotro?, unde?, ne vakite kadar?, ne zamana kadar? pn cnd?. Okula gidiyorum. nereye? M duc la coal. Fabrikaya gitti. nereye? S-a dus la fabric. Eve dnyorum. nereye? M ntorc acas. Faklteye girdi. nereye? A intrat la facultate, Akama kadar alt. ne vakite kadar?, ne zamana kadar? A muncit pn seara. Bu zamana kadar uak yoktu. ne zamana kadar?, ne vakite kadar? Pn acum n-a existat avion. CAZUL ACUZATV YKLEME HAL Sufixele cazului acuzativ sunt: - ,-i,-u, - dup rdcini sau teme terminate n consoan i -y, -yi, -yu, -y dup cele terminate n vocal. Rspunde la ntrebrile kimi?pe cine?, neyi? ce?, neresini? unde?. Complementul direct este exprimat prin cazul acuzativ n urmtoarele situaii: 1. Cnd obiectul este deja cunoscut vorbitorilor, este individualizat, separat din masa general a obiectelor de acelai fel. Kitab okudun mu? neyi? Ai citit cartea? Babay bekliyoruz. kimi? l ateptm pe tata. Defteri aldm. neyi? Am luat caietul. enciyi dinledi. kimi? L-a ascultat pe elev. Mektubu yazd. neyi? A scris scrisoarea. Mdr selmlad. kimi? L-a salutat pe director.
39

Gl grdk. neyi? Am vzut lacul. Sorumluyu karlad. kimi? L-a ntmpinat pe responsabil. 2. Cnd este exprimat printr-un substantiv propriu: Orhan grdm. kimi? L-am vzut pe Orhan. Kstenceyi beendim. neresini? Mi-a placut Constana. Eminescuyu okudum. kimi? L-am citit pe Eminescu. 3. Cnd este exprimat printr-un nume cu sufix posesiv: antam aldm. neyi? Mi-am luat geanta. Kitabn okuduk. neyi? -am citit cartea. Babam doktora gtrdm. kimi? L-am dus pe tata la doctor. Exerciii: 1. Adugai sufixele cazului dativ urmtoarelor cuvinte: okul ktphane fabrika deniz da sinema ressam arkada tablo ky memur

2. Adugai sufixele cazului acuzativ urmtoarelor cuvinte: insan ii deniz dnce cam oda tebeir 3. Completai spaiile libere cu sufixele potrivite: a) ofr Bkre gitti. b) renci okul gitti mi? c) Mehmet, Orhan Kemal okudu. d) Ressam gl grd. e) Eda ktphanede Elif rastlad. f) acele ediyor musun? g) Mhendis sabah kadar alt. 4. Traducei n limba turc: Sever s-a dus la universitate. -am dat caietul lui Sever. -am dat scrisoarea lui Aye. Mingea a nimerit geamul.

h) Hasta doktor gtrdk. i) Teknisyen kapc sordu. ) Mdr teknisyen aramad m? j) Top deniz dt m? k) anta arkada hediye etti mi? l) air iir yazmad m? m) Artist rol biliyor mu? Am rugat-o pe mama mea. El a pus cutia n dulap Pe strad l-am ntlnit pe pescar. Metin nu s-a dus la bibliotec.

Lecia 12
- Eda nerede? - Eda okulda. - Metin nerede? - Metin parkta. - Aye hanm nerede? - Aye hanm evde. - Mehmet bey nerede? - Mehmet bey ite

NEREDE?
- Maazalar ne vakit ak? - Maazalar sabahtan akama kadar ak. - Tren saat kata geldi? - Tren saat bete geldi.

CAZUL LOCATV BULUNMA HAL Cazul locativ exprim uneori raporturi spaiale i temporale. Se formeaz cu sufixele da , -de dup cuvinte terminate n vocal sau consoan sonor i ta, -te dup cele terminate n consoan surd. n raporturi spaiale rspunde la ntrebrile: nede n ce, kimde la cine, nerede unde.
40

Havada oksijen var. nede? n aer exist oxigen. zmde vitamin var. nede? Strugurii conin vitamine. Bu kumata yn var. nede? Stofa aceasta conine ln. Bu bilezikte gm var. nede? Brara aceasta conine argint. Arkadamda yeni kaset var. kimde? Prietenul meu are o dischet nou. Teyzemde gzel albmler var. kimde? Mtua mea are albume frumoase. Avukatta deliller var. kimde? Avocatul are dovezi. Mehmette yeni kasetalar var. kimde? Mehmet are un casetofon nou. i fabrikada alyor. nerede? Muncitorul lucreaz la fabric. Mhendis enstitde proje yapyor. nerede? nginerul face proiecte la institut. Ressam parkta resim yapyor. nerede? Pictorul picteaz n parc. Bu sepette elma yok. nerede? n acest co nu sunt mere. Bu yzylda byk icatlar yapld. ne vakit?, ne zaman? n secolul acesta s-au fcut invenii mari. Saat 8de dersler balyor. ne zaman?, saat kata? La ora opt ncep leciile. PREDCATUL NOMNAL LA CAZUL LOCATV YERLK HALNDE EK EYLEM Substantivul la cazul locativ primind sufixele predicative devine predicatul nominal al propoziiei i arat unde se afl fiina sau obiectul. Il conjugm, deocamdat, la timpurile studiate. I. evde ben evdeyim sen evdesin o evde(dir) biz evdeyiz siz evdesiniz onlar evde(dirler) Timpul prezent. imdiki zaman. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil eu sunt n cas tu eti n cas el este n cas noi suntem n cas voi suntei n cas ei sunt n cas

ben evde deilim sen evde deilsin o evde deil(dir) biz evde deiliz siz evde deilsiniz onlar evde deil(dirler) (onlar evde deiller) ben evde miyim? sen evde misin? o evde mi(dir)? biz evde miyiz?

2. Forma negativ. Olumsuz ekil eu nu sunt n cas tu nu eti n cas el nu este n cas noi nu suntem n cas voi nu suntei n cas ei nu sunt n cas 3. Forma interogativ. Soru ekli sunt eu n cas? eti tu n cas? este el n cas? suntem noi n cas?
41

siz evde misiniz? onlar evde mi(dirler)? ben evde deil miyim? sen evde deil misin? o evde deil mi(dir)? biz evde deil miyiz? siz evde deil misiniz? onlar evde del mi(dirler)? (onlar evde deiller mi?)

suntei voi n cas? sunt ei n cas? 4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. nu sunt eu n cas nu eti tu n cas? nu este el n cas? nu suntem noi n cas? nu suntei voi n cas? nu sunt ei n cas? II. Timpul trecut determinat. Belirli gemi zaman.

ben parktaydm sen parktaydn o parktayd biz parktaydk siz parktaydnz onlar parktayd(lar) ben parkta deildim sen parkta deildin o parkta deildi biz parkta deildik siz parkta deildiniz onlar parkta deildi(ler) ben parkta mydm? sen parkta mydn? o parkta myd? biz parkta mydk? siz parkta mydnz? onlar parkta myd(lar)?

1. Foma afirmativ. Olumlu ekil. eu am fost n parc tu ai fost n parc el a fost n parc noi am fost n parc voi ai fost n parc ei au fost n parc 2. Forma negativ. Olumsuz ekil. eu n-am fost n parc tu n-ai fost n parc el n-a fost n parc noi n-am fost n parc voi n-ai fost n parc ei n-au fost n parc 3. Forma interogativ. Soru ekli. am fost eu n parc? ai fost tu n parc? a fost el n parc? am fost noi n parc? ai fost voi n parc? au fost ei n parc?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. ben parkta deil miydim? n-am fost eu n parc? sen parkta deil miydin? n-ai fost tu n parc? o parkta deil miydi? n-a fost el n parc? biz parkta deil miydik? n-am fost noi n parc? siz parkta deil miydiniz? n-ai fost voi n parc? onlar parkta deil miydi(ler? n-au fost ei n parc? - Eda nereden geliyor? - Eda okuldan geliyor. - Anne nereden geliyor? Anne evden geliyor.
42

- Metin nereden geliyor? - Metin parktan geliyor.

- Baba nereden geliyor? - Baba iten geliyor. BABADAN ZN ALDINIZ MI?

Eda: - Anneciim, Metin, Nee ve ben sinemaya gitmek istiyoruz. Anne: -Saat katan kaa kadar? Eda: - Saat ten bee kadar. Anne: - Babadan izin aldnz m? Eda: -Dn istedik, verdi. Anne:- Pek iyi, ama sinemadan doru eve. Eda: - Evet, anneciim. Szler ve deyimler: gitmek istiyoruz vrem s mergem. saat katan kaa kadar ? de la ce, pn la ce or? izin 1. voie, permis. 2. concediu. izin almak a avea permisiunea cuiva. saat - 1. or. 2. ceas. ama dar. doru - 1. direct. 2. drept. 3.corect

CAZUL ABLATV IKMA HAL Substantivele i pronumele n acest caz ndeplinesc funcie de complement indirect, complement circumstanial de loc, de timp, de mod, de cauz, de msur. Se formeaz cu ajutorul sufixelor -dan , -den dup rdcini sau teme terminate n vocal sau consoan sonor i tan , -ten dup cele terminate n consoan surd. Rspunde la ntrebrile: neden? din ce?, de ce?, kimden? de cine?, de la cine?, nereden?de unde?, ne vakitten?, ne zamandan?de cnd?,de ct timp? Tahtadan dolap yaptm. neden? Am fcut un dulap din lemn. Glden tatl yaptk. neden? Am fcut dulcea de trandafir. Eroldan iyi intibalarla kaldm. kimden? Am rmas cu impresii bune despre Erol. Aytenden dergi aldm. kimden? Am luat o revist de la Ayten. Annem ekerlemeleri Hayattan saklad. kimden? Mama a ascuns bomboanele de Hayat. Maazadan sandal aldm. nereden? Am cumprat sandale din magazin. O Kstenceden geldi. nereden? El a venit din Constana. Dolaptan ekmek kard. nereden? El a scos pine din dulap. Bkreten bluz getirdi. nereden? A adus bluza din Bucureti. ki haftadan beri haber yok. ne vakitten?De dou sptmni nu sunt veti. Birka aydan sonra dnd. ne vakit? S-a ntors dup cteva sptmni. arkc kalpten ald. nasl? Cntreul a intrepretat din inim. Kardeimi candan seviyorum. nasl? Il iubesc din suflet pe fratele meu. Exerciii: 1. Adugai sufixele cazului locativ urmtoarelor cuvinte: deniz perde aa tablo
43

ocuk szlk

radyo arkada

televizyon renci

snf defter

2. Adugai sufixele cazului ablativ urmtoarelor cuvinte: vapur iek Bkre Bursa sokak ii terzi avukat deniz kitap akam televizyon 3. Conjugai verbul predicativ fabrikada la timpul prezent, iar kyde la timpul trecut determinat. 4. Completai spaiile libere folosind sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ. a) renci okul gidiyor. b) Enstit alyorum. c) Ktphane okuyorum. d) Annem izin istedim. e) Bu sepetbalk yok. f) Doktor hastane gitti. g) Satc zm aldm. h) Tren Bkre geldi. i) Teyzem gittim. j) Bu oda temiz hava yok. k) Deniz vapur var. l) ofr ky gitti. m) Mhendis ky geldi. n) Ky temiz hava var. 5. Traducei n limba turc: a) Mrul conine vitamine. b) Prietenul meu are trei vaze. c) In Constana sunt cteva muzee. f) Mama a fcut dulca de struguri. g) N-am luat nimic de la magazin. h) Portocalele conin vitamina C. i) Profesorul are crti j) n cas este un televizor. k) El a muncit de diminea pn sear.

Lecia 13

NEREDE YAIYORSUN?

Aydn ile Nurcihan sokakta karlatlar. Aydn: - Merhaba, Nurcihan! Nurcihan: - Merhaba, arkada! Naslsn? yi misin? Aydn: -Teekkr ederim, iyiyim. Sen naslsn? Nurcihan: - Ben de iyiyim. Seni oktan grmedim. imdi nerede yayorsun? Aydn: -Kstencede yayorum. Ya sen? Nurcihan: - Ben Mecdiyede yayorum. Aydn: - Hangi sokakta? Nurcihan: -Tineretului sokanda, bir evde. Ya sen evde mi, apartmanda m yayorsun? Aydn: - Apartmanda, Ferdinand caddesinde, 35 numarada. Seni bizde bekliyoruz. Szler ve deyimler:
44

karlamak (N.,Loc.) a se ntlni seni grmedim nu te-am vzut cadde, bulvar bulevard yaamak (N., Loc.)- 1.a tri. 2. a locui. 3. a se ntreine. 4. a se menine

oktan de mult ya sen dar tu hangi care

SONORZAREA UNOR CONSOANE LA DECLNARE SM SONUNDAK BAZI SERT SESSZLERN EKM ESNASINDA TONLULAMASI Consoana k la sfritul cuvintelor urmate de un sufix care ncepe cu o vocal se sonorizeaz. n scris n locul lui k apare , iar la pronunare vocala dinaintea lui se prelungete. kayk N. kayk G. kayn D. kaya A. kay Loc. kaykta Abl. kayktan ekerlik ekerlik ekerliin ekerlie ekerlii ekerlikte ekerlikten ocuk ocuk ocuun ocua ocuu ocukta ocuktan gzlk gzlk gzln gzle gzl gzlkte gzlkten

Aceeai transformare o sufer i consoanele p , t , care se sonorizeaz n b, d , c. kitap kiremit igl aa N. kitap kiremit aa G. kitabn kiremidin aacn D. kitaba kiremide aaca A. kitab kiremidi aac L. kitapta kiremitte aata Abl. kitaptan kiremitten aatan Not: Multe cuvinte terminate n t de origine strin, ca de exemplu: saat, memleket, sanat art, sau de origine turc: ant monument, rgt, organizaie, yakt combustibilnu se supun regulei mai sus anunate. De asemenea, unele cuvinte monosilabice fac excepie de la aceast regul: at cal, top minge, sa pr. Ata binmek istedim. Metin topa vurdu. San rengini beenmedik DECLNAREA PRONUMELOR PERSONALE AHIS ZAMRLERNN EKM N. ben G. benim D. bana A. beni Loc. bende Abl. benden sen senin sana seni sende senden o onun ona onu onda ondan biz bizim bize bizi bizde bizden siz sizin size sizi sizde sizden onlar onlarn onlara onlar onlarda onlardan

Exemple n propoziii: Babam kitab bana verdi. Onda pekok tablo var. Dn size gittik.

Nee bize geldi. Sende szlk var m? Onlarn mzii ok gzel.

45

Exerciii: 1. Declinai urmtoarele cuvinte: mektup, dolap, szlk, eki, kanat aripa. 2. Traducei n limba romn urmtoarea conversaie: Gnaydn, arkada! Gnaydn! Naslsn? Teekkr ederim, iyiyim. Sen naslsn? Ben de iyiyim. Ne var, ne yok? Tiyatroda bir yeni sahne oyunu var. Sen grdn m? Hayr, henz grmedim. imdi nereye gidiyorsun? imdi sinemaya gidiyorum. Gzel film var m? Bir Trk filmi oynuyor. Saat kata balyor? Saat bete. yi seyirler! Teekkr ederim!! 3. Traducei n limba romn: a) O bana szlk verdi. b) Onlara misafir geldi. c) Size kim geldi? d) Sizde anten yok mu? e) Ondan iki kitap aldm. f) Bende kalem var. g) Babam bize sandal ald. h) Gemici ona vazo getirdi. 4. Traducei n limba turc: a) Te-am vzut la teatru. b) El este un prieten bun c) Am cumprat un bilet pentru tine. d) Ei de unde au venit? e) De la ei am vzut mult bine. f) L-au ntrebat pe el? g) Au cerut voie de la el? h) Cntreul a cntat din suflet? i) Turitii unde au plecat? j) De la ce ora ateptai? k) Muncesc de la ora 9. Lecia 14 NEYLE? Satc neyle satyor. Satc kantarla, teraziyle satyor.

renci neyle yazyor? renci kalemle yazyor. ocuk neyle oynuyor? ocuk topla, bebekle oynuyor. NEYLE GELDN?

Ressam neyle resim yapyor? Ressam frayla ve boyayla resim yapyor.

-Hepimiz toplatk m? -Hemen hemen hepimiz toplatk. Dnde hepimiz toplamyor muyuz? -Siz ne vesaitle geldiniz, Mehmet bey? -Ben uakla geldim.
46

-A, evet, siz uzakta yayorsunuz. Ben trenle geldim. ki saat yolculuk yaptm. Siz ne vesaitle geldiniz? -Otobsle geldim. Aabeyim arabayla geldi. Ablam da saat bete vapurla geliyor. -Sen neyle geldin, kk? -Ben de ayakla geldim. -Ha-ha-ha -Babacm niin herkes bana gld? Onlar uakla, trenle, otobsle, vapurla, arabayla geldik, dediler, kimse glmedi. Ben ayakla geldim,dedim, herkes gld. -nk ayakla geldim, denmiyor, yaya geldim, deniyor. -imdi anladm. Peki, ben de annemle, babamla yaya geldim. imdi oldu mu? - imdi oldu. Szler ve deyimler: neyle? cu ce? hepimiz noi toi toplamak (N.,l.) a se aduna dn- nunt vesait- mijloace aabeyim fratele meu mai mare ablam sora mea mai mare ayak picior herkes toi, toat lumea glmek(N.,D., Loc.) a rde Ne vesaitle geldiniz? Cu ce mijloc de transport ai venit? oldu mu? s-a fcut?, e bine? uak avion yolculuk cltorie yolculuk yapmak a cltori niin? de ce?,pentru ce? nk pentru c yaya 1. pieton. 2. pe jos imdi - acuma POSTPOZA LE LE EK Postpoziia ile dup vechea ortografie se scria separat. Acum se scrie mai mult mpreun cu cuvntul pe care l urmeaz i atunci dup prerea unor turcologi se transform n sufix i formeaz vasta hali, cazul instrumental. Vocala i se pierde i n locul ei dup cuvinte cu terminaie n vocal apare y i sufixul primete formele-yla , -yle. Dup terminaia n consoan i dispare total i sufixul rmne sub forma de la , -le. In romnete se poate traduce prin conjuncia cu. n afara de aceasta, poate s exprime i: 1. un raport temporal Geliiyle-gidii bir oldu. Venirea i plecarea lui a avut loc n acelai timp. (Cum a venit, a i plecat.) Grnyle-kayboluu bir oldu. Apariia i dispariia lui au avut loc n acelai timp. (Cum a aprut, a i disprut.) 2. un neles spaial Bkree Hrova yoluyla gitti. A plecat la Bucureti prin Hrova. Hava yoluyla stanbula vardk. Am ajuns la stanbul pe calea aerului. Cuvntul ile uneori se poate traduce prin conjuncia i. n acest caz el leag dou pri de vorbire de acelai fel, nu ns i dou propoziii de acelai fel. Eda ile Metin okula gittiler. Annemle babam dne geldiler.
47

Substantivul care preced postpoziia ile sau sufixul yla , -yle, -la, -le st la cazul nominativ, iar pronumele la cazul genitiv. Excepie face pronumele la persoana a III-a plural, care st la cazul nominativ. Benimle okudu. Seninle mi geldi? Onunla konutuk. Bizimle yolculuk yapt. Sizinle gitmediler mi? Onlarla toplatk. Not: Cnd urmeaz un cuvnt cu terminaia n l sufixele la, -le i pstreaz forma i n scris apare dublu l. ocuu masalla uyuttum. Am adormit copilul cu o poveste. Gnlle konutum. Am vorbit cu Gnl. Niin ? Niin ? - Niin geldi? - Plj yapmak iin. iin. iin - De ce a venit? - Ca s fac plaj. - Niin toplatlar? - Dn yapmak iin. - De ce s-au adunat? - Ca s fac nunt.

- Niin ie gelmedi? -De ce n-a venit la serviciu? - Hasta olduu iin ie gelmedi. N-a venit la serviciu, deoarece este bolnav. Niin ? - Niin seviniyor? - nk snav kazand. - Niin almadn? - nk pahalyd. - Niin geciktin? - nk otobs gecikti. nk - De ce se bucur? - Pentru c a luat examenul. - De ce n-ai luat? - Pentru c a fost scump. - De ce ai ntrziat? - Deoarece a ntrziat autobuzul. - Niin gldler? - nk yanld - De ce au rs? - Pentru c a greit.

Cu adverbul niin ntrebm despre cauza aciunii. Cu iin explicm scopul, cauza aciunii sau fenomenului. Cu nk explicm rezultatul unei aciuni sau fenomen. Exerciii: 1 Adugai sufixele yla , -yle , -la , -le urmtoarelor cuvinte: traktr tebeir kayk otobs kantar mdr 2.Completai spaiile libere: a) ocuk kamyon oynad. b) O iek geldi. c) Ben annem yolculuk yaptm.
48

szlk kapc

3. Traduceti n limba romn: a) Onlarla ie gittik. b) Onunla tiyatrodaydk. c) Benimle yolculuk yapmad. d) Sizinle gelmedi mi? e) Seninle dne gitmedi mi? f) ocukla parka m gidiyor? G) Eda ile Metin mesaj yazdlar m? h) Trenle mi geliyor? i) Babamla Metin sokaktalar. j) Braov yoluyla m gittiler? 4. Traducei n limba romn urmtoarele dialoguri: - Eda ktphaneye niin gitti? - Dergi okumak in. - etin niin problem zmedi? - nk oynad. 5. Traducei n limba turc: a) Sever i on au plecat cu avionul. b) Ei au venit prin Medgidia. c) Doctorul a consultat cu stetoscopul d) El a luat struguri cu coul e) Cu tine a vorbit? f) N-a cltorit cu noi. g) Eda cu prietena ei au plecat la bibliotec. h) nginerul i muncitorul muncesc. i) Profesorul a scris cu creta.

Lectia 15

EDA LE METN OKULA GDYORLAR

Eda ile Metin okula yollandlar. Sokaktan caddeye ktlar. Yolkavanda durdular. - Dikkat! dedi Eda. Lmba krmz yanyor, tat vastalar geiyorlar. Lmba yeil yand. ki karde yayageidinden kar tarafa doru ilerlediler. Kaldrmdan yrdler. Durakta otobs beklediler. Otobs geldi ve ocuklar bindiler. Okula yakn bir sokakta otobsten indiler ve okul avluna girdiler. Szler ve deyimler: yollanmak (N.,D.) a porni kmak (Abl., D.) a iei yolkava intersecie durmak (N.,Loc.) 1.a se opri. 2. a sta demek 1. a zice, a spune. 2. a numi tat vastalar mijloace de transport gemek (N.,Ab., a.) a trece kar vizavi, opus girmek (N.,D.) a intra ilerlemek (D.) a nainta kaldrm trotuar binmek (D) a se urca, a sui nce nti yakn - aproape durak - staie dikkat atenie sonra pe urm, apoi doru spre
49

yayageidi trecere de pietoni okul avlusu curtea colii

inmek (Abl.) a cobor SUFXELE APARTENENE YELK EKLER

karde frate, frai

In limba turc substantivul i pronumele personale primesc sufixele apartenenei, care indic posesorul. Aceste sufixe sunt accentuate. Substantivele cu terminaia n vocal primesc urmtoarele sufixe: Sing. p. I m p. II n p.III s, -si, -su, -s Exemple: babam baban babas babamz babanz babas tatl meu annem annen annesi annemiz anneniz annesi mama mea komum komun komusu komumuz komunuz komusu vecinul meu enstitm enstitn enstits enstitmz enstitnz enstits institutul meu pl. p. I mz, -miz, -muz,-mz p.II nz, -niz, -nuz, -nz p.III -s, -si, -su, -s

Substantivele cu terminaie n consoan primesc urmtoarele sufixe posesive: sing. p. I m, -im, -um, -m p.II n, -in, -un, -n p.III , -i, -u, - Exemple: kzm kzn kz kzmz kznz kz fata mea evim evin evi okulum kym okulun kyn okulu ky evimiz okulumuz kymz eviniz okulunuz kynz evi okulu ky casa mea coala mea satul meu pl. p.I mz, -imiz, -umuz, mz p.II nz, -iniz, -unuz, -nz p.III , -i, -u, -

Not: Substantivul urmat de sufixul apartenenei la persoana a III-a plural poate s indice: a) un posesor i mai multe obiecte, ca de exemplu: onun evleri casele lui; b) mai muli posesori i un singur obiect: onlarn evi casa lor; c) mai muli posesori i mai multe obiecte: onlarn evleri casele lor. Substantivele la plural au dou variante. kzlarm evlerim kzlarn evlerin kzlar evleri
50

kzlarmz kzlarnz kzlar

evlerimiz evleriniz evleri

Sperm c ai observat: sufixele posesive pentru persoana a III-a, singular i plural sunt identice. i aici nu trebuie s uitm sonorizarea cuvintelor cu terminaie n , k, p , t il medicament ilcm ilcn ilc ilcmz ilcnz ilc ocuk ocuum ocuun ocuu ocuumuz ocuunuz ocuu kitap kitabm kitabn kitab kitabmz kitabnz kitab dert necaz derdim derdin derdi derdimiz derdiniz derdi

Not: Numeroase substantive de origine strin nu se sonorizeaz. Aceste cazuri sunt indicate n dicionare. De exemplu: memleketim ara mea, vaziyetim situaia mea etc. Sufixele cazuale urmeaz sufixele posesive. annem N. annem G. annemin D. anneme A. annemi L. annemde Abl. annemden babam babam babamn babama babam babamda babamdan kardelerim kardelerim kardelerimin kardelerime kardelerimi kardelerimde kardelerimden arkadalarm arkadalarm arkadalarmn arkadalarma arkadalarm arkadalarmda arkadalarmdan

Anneme hediye aldk. Am cumprat un cadou mamei. Babamdan ataszleri rendim. Am nvat proverbe de la tata. Kardelerimi candan seviyorum. i iubesc din suflet pe fraii mei. Arkadalarm kramam. Nu pot dojeni prietenii mei. Not: 1. ntre sufixul posesiv i sufixele locativului i ablativului se adaug un n. Hasta dn evinden kmad. eri bolnavul n-a ieit din casa lui. Nasreddin Hoca sznden kmaz. Nasreddin Hoca i respect cuvntul. O sznde durdu. El s-a inut de cuvnt. 2. La primirea sufixelor posesive unele substantive sufer modificarea fonetic metatez: akl minte oul fiu gnl suflet aklm olum gnlm akln olun gnln akl olu gnl aklmz olumuz gnlmz aklnz olunuz gnlnz akl olu gnl
51

Evldm niversitede okuyor. Aklm bamda ebediyete kavumak istiyorum. (E.Emin, Hanmeli) Doresc s trec n eternitate cu contiina treaz. Sen de onun gibi inanarak yr, olum.(N. Hikmet, Oluma Masal) Pete i tu cu ncredere, fiule. Gnlm seni seti gzellik bahesinde. (E.Emin, Hanmeli) Sufletul meu pe tine te-a ales din grdina frumuseii. Exerciii : 1. Adugai sufixele posesive urmtoarelor cuvinte:teyze, salk, ky, szlk. 2. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Kz lisede okuyor. b) Affedersiniz, babanz nerede alyor? c) Sokamz temizdir. d) Kitaplnzda M. Eminescu var m? e) ehrimiz gzel ve temizdir. f) iniz nasl gidiyor? g) Bu ocuk olunuz mu? h) Bunlar m kitaplarnz? 3. Traducei n limba turc: a) Prietenul meu lucreaz n acest institut. b) Casa lor este mare. c) Te duci la mtua ta? d) nstitutul nostru este pe bulevardul acesta. e) Vecinii mei sunt oameni buni. f) Tatl meu lucreaz n spital. g) Copilul lor unde nva? h) Treburile tale merg bine? i) Am citit cartea lui. j) n grdina noastr sunt flori.

RECAPTULARE III TEKRAR III 1. Declinai urmtoarele cuvinte: hasta, i, oda, snf, nder, Belgin, Bursa. 2. Alctuii ase propoziii cu cazurile spaiale: dativ, locativ, ablativ. 3. Traducei n limba turc: a) nginerul a plecat la Braov via Bucureti. b) Strzile Constanei sunt curate. c) coala satului este nou. d) Ferestrele casei sunt mari. e) Elevul a scris pe caiet. f) Turitii au plecat la Sibiu. g) Tata a venit din stanbul. 4. Traducei n limba romn: a) Nerminin arkadalar niversitede toplatlar. b) Metinin topu suya dt.. c) Belediye bu sokakta deildir. d) Szlk kitaplkta m? e) Araba avukatn deil mi? f) Hepimiz bizde toplatk. g) Bu sz szlkte yok.
52

h) Portocalele conin vitamine. i) Am luat dou dicionare din dulap. 5. Traducei n limba romn: a) Yeni ev terzinindir. b)Yeni ev terzinin deildir.

h) Turist Almanyadan geldi. i) Salataya tuz koymadn m? j) Terzi bu gn ansl m? c) Yeni ev terzinin midir? d) Yeni ev terzinin deil midir?

6. Alctuii patru propoziii cu predicatul nominal la cazul genitiv. 7. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Avukat yeni evde oturuyor. d) Sabahleyin evde deilim. b) Dn bu evde dn vard. e) leden sonra ite misiniz? c) Akamlar hepimiz evdeyiz. f) Dn hepimiz tiyatrodaydk 8. Traducei urmtoarele dialoguri n limba turc: - Dimineaa inginerul este la serviciu. - Avocatul dimineaa nu este la serviciu. - nginerul dimineaa este la serviciu? - Avocatul dimineaa nu este la serviciu? - Unde avei serviciul? - La nstitutul de Proiectri. - Cte ore muncii? - Muncesc de dimineaa pn seara. - Unde se afl nstitutul de Proiectri? - Pe bulevardul acesta, pe partea dreapt. - Avei proiecte noi? - Da, avem mai multe proiecte.

9. Traducei urmtoarele dialoguri n limba romn: - Merhaba, Aydn! - Merhaba, Nurcihan! Naslsn? - Teekkr ederim, iyiyim. Hastaneye gidiyorum. Dn ok hasta geldi. Sabahleyin onlar muayene ediyoruz. Sen naslsn? - Teekkr ederim, ben de iyiyim. Belediyede alyorum. ok insan geliyor. Onlarla konuuyoruz, dertlerini anlatyorlar. aryorlar. - zr dilerim, hastalar beni bekliyorlar. yi gnler! - yi gnler! - Ne yapyorsun, arkada? - Ben bu gn maazadan maazaya giriyorum. Bir gzel bluz aryorum. Bluz ok, ama ben beenmiyorum. - Kimin iin bluz aryorsun? - Ablam iin. - Bu sokakta, sol tarafta, byk bir maazada, bir yn bluz grdm. ok beendim. - Ne vakit grdn ? - Bu sabah. Biz de annemle maazadan maazaya girdik. - ocuklarn okula neyle gidiyorlar? - Minibsle gidiyorlar. Yayageidinden gemiyorlar. Okula yakn bir yerde minibsten iniyorlar. - Ne vakit okuyorlar? - Sabahleyin. - Onlara baarlar!
53

- Teekkr ederim. 10. Traducei n limba turc: - De ce te grbeti? - Pentru c m duc la serviciu. - De ce nvei? - Pentru a lua examenul. 11. Rspundei la ntrebrile: a) Bkree neyle gidiyorsun? b) Kyl tarlay neyle sryor? c) e neyle gidiyorsunuz? d)Yeni eviniz var. e) Sepet balknn m? f) renci deftere neyle yazyor? g) Araba neyle alyor? h) Memur neyle alyor? - De ce te bucuri? - Pentru c am cumprat o bluz pentru mama.

12. Adugai sufixele posesive i cele cazuale la cinci cuvinte. Formai propoziii cu ele.

Lecia 16

DANIMA BROSUNDA

Yolcu: - zr dilerim, bir ey sorabilir miyim? Memur: - Buyurun. Yolcu: - Bir otel aryorum. Yaknda bir yerde otel var m? Memur: - Bu sokakta, sa tarafta turistik bir otel var. Yocu: Ka yldzl? Memur: - yldzl. Yolcu: - Otelin lokantas var m? Memur: - Hayr, otelin lokantas yok. Lokanta sol tarafta, otelin karsnda. Yolcu: - Teekkr ederim Szler ve deyimler: danma brosu - biroul de informaii yaknda bir yerde- n apropiere undeva Ka yldzl? Cu cte stele? memur funcionar sa 1. dreapta. 2. teafr lokanta - restaurant
54

kar vizavi OTELDE Yolcu Gnaydn! Resepsiyon memuru: - Ho geldiniz! Buyurun. Yolcu: - Teekkr ederim. Tek yatakl oda aryorum. Respsiyon memuru: - zgnm. Tek yatakl odamz kalmad. ki yatakl var. Yolcu: - Banyolu mu? Resepsiyon memuru: - Tabi, banyolu, televizyonlu, klimal. Ancak beinci katta. Yolcu: - Asansr alyor mu? Resepsiyon memuru: - Tabi. Yolcu: - Odann fiyat ne kadar? Resepsiyon memuru: - 80 RON. Yolcu: - Bu fiyata kahvalt da dahil mi? Resepsiyon memuru: - Hayr, efendim. Kahvalt dahil deil. Yolcu: - Ne gibi formaliteler gerek? Resepsiyon memuru: - Bu kayt kdna adnz ve soyadnz, doum yeri ve tarihi, daim ikametghnz, milliyet ve uyrukluunuzu geirin, ltfen. Yolcu: - Hazr. Odamn numaras ka? Resepsiyon memuru: - 548. Buyurun anahtar. Yolcu: - Teekkr ederim. yi gnler! Resepsiyon memuru: - yi gnler! Szler ve deyimler: tek unul, singur fiyat ne kadar? ct cost? anahtar -cheie kahvalt micul dejun tek yatakl cu un singur pat dahil include zgnm mi pare ru soyad numele de familie banyolu ve televizyonlu cu baie, cu televizor ancak numai c klimal cu aer condiionat doum yeri ve tarihi - locul i data naterii beinci kat - etajul cinci daim ikametgh domiciliu stabil asansr ascensor tabi bineneles milliyet naionalitate uyrukluk cetenie NUMERALE ORDNALE SIRA SAYILARI Numeralele ordinale se formeaz prin adugarea urmtoarelor sufixe:-nc, -nci, -nc, -inci, -uncu, -nc. Se poate scrie cu litere, cu cifre arabe sau romane dup care se scrie un punct. 1. birinci 2. ikinci 3. nc 4. drdnc 5. beinci 6. altnc 7. - yedinci 8. - sekizinci 9. - dokuzuncu

n rest toate numeralele cardinale se transform n numerale ordinale prin adugarea sufixelor sus numite numai la uniti sau zeci ntregi, sute, mii. 10. onuncu 60. altmnc 100. yznc 41. krk birinci 20. yirminci 70. yetmiinci 1000.-bininci 62. altm ikinci
55

30. otuzuncu 40. krknc 50. ellinci

80. - sekseninci 90. doksannc SUFXUL LI -LI EK

Sufixul l mpreun cu variantele sale li , -lu , -l formaz substantive i adjective. 1. Formarea substantivelor. a) Adugat la denumiri geografice, formeaz substantive care exprim locul de batin, cetenia, naionalitatea. Romanya Romanyal Romnia din Romnia Portekiz Portekizli Portugalia din Portugalia ngiltere ngiltereli Anglia din Anglia Braov Braovlu Braov din Braov da dal munte muntean ehir ehirli ora orean ky - kyl sat stean b) Substantive care denumesc ocupaia, starea social, ndeletnicirea. diploma diplomal diplom cu diplom ev evli cas cstorit maharet maharetli ndemnare ndemnatic 2. Formarea adjectivelor: a) De la unele substantive. akl akll minte- detept bahe baheli grdin cu grdin tuz tuzlu sare srat grlt grltl zgomot zgomotos dikkat- dikkatli atenie- atent terbiye terbiyeli educaie educat Se pot forma adjective sau adverbe compuse de la substantive antonime: byk-kk /bykl-kkl mic-mare / cu mic, cu mare gece-gndz / geceli-gndzl zi-noapte /ziua i noaptea iri-ufak / irili-ufakl mare- mrunt /cu mic, cu mare b) De la unele rdcini verbale gizlemek gizli sprmek-sprl a ascunde- ascuns a mtura- mturat SUFXUL -SIZ -SIZ EK Antonimele sufixelor -l , -li , -lu ,-l sunt sufixele sz , -siz , -suz ,-sz. Se poate traduce cu ajutorul prepoziiei fr. akl aklsz minte fr minte eker ekersiz zahr- fr zahr
56

tuz tuzsuz grlt grltsz Exerciii:

sare- fr sare zgomot fr zgomot

1. Transformai urmtoarele numerale cardinale n ordinale: 46, 56, 73, 786. 2. Adugai sufixele l , -li ,-lu ,-l urmtoarelor cuvinte: iek resim balkon araba t Kstence Asya Bkre boya 3. Traducei urmtorul dialog n limba romn: - Kk otel ka yldzl? - yldzl ve temiz, ok temiz. - Uzakta m? - Parkn karsnda. 4. Traducei urmtorul dialog n limba turc: - Avei o camera liber? - Da, pentru o persoan. Dorii? - Este cu televizor? - Da, bineneles. Cu televizor, cu baie. - Ce formaliti sunt necesare? - Poftii formularul. - Gata, poftii. - Paaportul, v rog. A, suntei din Romnia? - Da, am sosit astzi cu autobuzul

Lecia 17

AYE HANIMLA MEHMET BEY OPERAYA GDECEKLER

Fikriye hanm: - O, ne ksn! Nereye byle? Aye hanm: - Operaya gideceiz. Fikriye hanm: - Mehmet beyle beraber, deil mi? Aye hanm: - Tabi. Dn iki bilet aldk, bu akam gideceiz. Fikriye hanm: - ocuklar gitmeyecekler mi? Aye hanm: - Dersleri ok. Evde yalnz kalacaklar. Fikriye hanm: - Hangi opera var bu akam? Aye hanm: - Puccininin Madam Butterfly operas. Butterfly rolnde bir Japon arkc alacak. Zil alyor. Mehmet bey: - yi akamlar! Naslsnz, Fikriye hanm? Fikriye hanm: - Teekkr ederim, iyiyim. Ayeyi grmee geldim. Aye hanm: - Ge kalacaz. Henz giyinmedin. Mehmet bey: - Ben ne giyeceim? Aye hanm: - Siyah kostmn, beyaz entarini giyeceksin, in kravatn takacaksn. Mehmet bey: - Siyah kostmden holanmyorum. Gri kostmm giyeceim.
57

Aye hanm: - Peki. Yalnz acele et. Mehmet bey: - Sen hazr msn? Aye hanm: - Hazrm, tabi. Mehmet bey: - Ya bileziini takmayacak msn? Aye hanm: - A, evet. Bileziimi takmadm. Mehmet bey: - Hi bileziksiz operaya gidilir mi? Aye hanm: - Hi kravatsz opera dinlenilir mi? Fikriye hanm: - Ben gidiyorum. Size iyi seyirler! Hoa kaln! Aye hanm: - Gle gle! Kusura bakma, ltfen. Gene buyur. Szler ve deyimler: gideceiz (gitmek , N.,D.) vom merge (a merge) gitmeycekler mi? nu vor merge? kalacaklar (kalmak, N. L. Abl.) vor rmne ( a rmne) giyinmek (D., A. Abl.) a se mbrca Ne giyeceim? Cu ce m mbrac? in China, chinezesc takacaksn (takmak, N. D.A. Abl.) vei pune (1.a-i pune. 2.a aga) acele et ( acele etmek, N. D.L.) grbete-te ( a se grbi) dinlenilir mi? ( dinlemek, D. A.) se poate asculta? (a asculta) gidilir mi? (gitmek, N. D.) se poate merge? Kusura bakma, ltfen Scuz-ne, te rog. holanmak (Abl.)- a-i plcea byle aa beraber mpreun k elegant henz nc ders lecie siyah, kara - negru yalnz singur beyaz, ak alb bilezik brar hi nici, deloc ylnz numai

TMPUL VTOR CATEGORC GELECEK ZAMAN Acest timp exprim, n mod categoric, o aciune care se va desfura dup momentul vorbirii. Spre deosebire de timpul prezent-viitor nu arat o aciune care se va desfura permanent. Se formeaz astfel: la rdcinile verbale se adaug unul din sufixele -acak, -ecek (dup rdcinile terminate n consoan) sau -yacak, -yecek (dup rdcinile terminate n vocal) la care se adaug sufixele personale. La persoana I-a singular i plural k de la sufixul timpului, n poziia intervocalic, se transform n . Conjugarea: 1. Forma afirmativ.Olumlu ekil. almak ben alacam sen alacaksn o alacak biz alacaz siz alacaksnz onlar alacaklar okumak ben okuyacam sen okuyacaksn o okuyacak biz okuyacaz siz okuyacaksnz a lua eu voi lua tu vei lua el va lua noi vom lua voi vei lua ei vor lua a citi eu voi citi tu vei citi el va citi noi vom citi voi vei citi gitmek ben gideceim sen gideceksin o gidecek biz gideceiz siz gideceksiniz onlar gidecekler beklemek ben bekleyeceim sen bekleyeceksin o bekleyecek biz bekleyeceiz siz bekleyeceksiniz a pleca eu voi pleca tu vei pleca el va pleca noi vom pleca voi vei pleca ei vor pleca a atepta eu voi atepta tu vei atepta el va atepta noi vom atepta voi vei atepta
58

onlar okuyacaklar

ei vor citi

onlar bekleyecek(ler)

ei vor atepta

2. Forma negativ. Olumsuz ekil Pentru redarea formei negative se intercaleaz sufixele de negaie -ma, -me ntre rdcina verbului i sufixul viitorului. Silaba care st naintea sufixului de negaie primete accentul cuvntului. almak ben almayacam sen almayacaksn o almayacak biz almayacaz siz almayacaksnz onlar almayacak(lar) okumak ben okumayacam sen okumayacaksn o okumayacak biz okumayacaz siz okumayacaksnz onlar okumayacak(lar) a lua eu nu voi lua tu nu vei lua el nu va lua noi nu vom lua voi nu vei lua ei nu vor lua beklemek ben beklemeyeceim sen beklemeyeceksin o beklemeyecek biz beklemeyeceiz siz beklemeyeceksiniz onlar beklemeyecek(ler) 3. Forma interogativ. Soru ekli Pentru redarea formei interogative se adaug una din particulele m , mi dup sufixul timpului. Aceste particule, v amintim, se scriu separat i primesc sufixele personale. almak ben alacak mym? sen alacak msn? o alacak m? biz alacak myz? siz alacak msnz? onlar alacak(lar) m? a lua eu voi lua? tu vei lua? el va lua noi vom lua? voi vei lua? ei vor lua? gitmek ben gidecek miyim? sen gidecek misin? o gidecek mi? biz gidecek miyiz? siz gidecek misiniz? onlar gidecek(ler) mi? a pleca ei voi pleca? tu vei pleca? el va pleca? noi vom pleca? voi vei pleca? ei vor pleca? gitmek ben gitmeyeceim sen gitmeyeceksin o gitmeyecek biz gitmeyeceiz siz gitmeyeceksiniz onlar gitmeyecek(ler)

4. Forma negativ- interogativ. Olumsuz-soru ekli. Aceast form se red astfel: la forma negativ, singular, persoana a III-a se adaug particulele interogative mpreun cu sufixele personale. almak ben almayacak mym? sen almayacak msn? o almayacak m? biz almayacak myz? siz almayacak msnz? onlar almayacak(lar) m? Exemple n propoziii:
59

eu nu voi lua? tu nu vei lua? el nu va lua? noi nu vom lua? voi nu vei lua? ei nu vor lua?

gitmek ben gitmeyecek miyim? eu nu voi pleca? sen gitmeyecek misin? tu nu vei pleca? o gitmeyecek mi? el nu va pleca? biz gitmeyecek miyiz? noi nu vom pleca? siz gitmeyecek misiniz? voi nu vei pleca? onlar gitmeyecek(ler) mi? ei nu vor pleca?

renciler problem zecekler. Yarn Braova gidecekler. Buraya tiyatro kuracaz. Bluzu bu hafta bitireceim. Tatilde denize gitmeyeceiz. Konsere gitmeyecek miyiz? htiyara yardm etmeyecek miyiz? Ktphaneye gidecek misin? Sinemaya bilet alacak msnz?

Elevii vor rezolva probleme. Mine ei vor merge la Braov. Aici vom construi un teatru. Voi termina bluza sptmna aceasta. n timpul vacanei nu vom merge la mare. Nu vom merge la concert? Nu-l vom ajuta pe btrn? Te vei duce la bibliotec? Vei lua bilete pentru cinema?

Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Aye hanmla Mehmet bey nereye gidecekler? b) ocuklar niin gitmeyecekler? c) Mehmet bey ne giyecek? d) Mehmet bey neden holanmyor? e) Aye hanm neyi unuttu? 2. Conjugati verbele: almak, dinlemek, bulmak, glmek la cele patru forme ale timpului viitor. 3. Completai spaiile libere: A) n forma afirmativ: a) Metin problem z b) Elif ktphane gid c) Babam maaza armut al d) ocuklar deniz yz C) n forma interogativ: a) Siz opera gid ? b) Onlar ev al ? c) Arkadalar biz gel ? d) Sen bu gazete oku ? B) n forma negativ: a) Bu gn Metin oyna b) Biz yarn konser git c) Ben ay i d) Onlar szlk al D) n forma negativ-introgativ: a) Sen tiyatro git ? b) Siz dinlen ? c) ocuklar film bak ? d) Siz ay i ?

Lecia 18

KAHVALTI

Baba: - Gnaydn, ocuklar! Anneniz hasta. Kalkn, bu sabah kahvalty siz hazrlayacaksnz. Eda: - Annemin nesi var, baba? Baba: - Ba aryor. Grlt kaldrmayn. Ykann, giyinin ve mutfaa gelin. Metin: - imdi, baba. Eda: - Ben bizim iin st, annem iin ay kaynatacam. Metin: - Ben de masann stn hazrlayacam. ay bardaklarn, ekerlii masann stne koyacam. Ekmei dilimlere keseceim ve ekmek sepetine dizeceim. Tereya, peynir, kaar, kaymak, zeytin neredeler, abla? Eda: - Buzdolabnda. Metin: - Hazr. Her eyi koydum mu, abla? Eda: - Bak, atal, kahve kaklarn, peeteleri unuttun. Metin: - Evet. Bir de reeli, bal, meyveleri unuttum. Eda: - Baba, masa hazr. Baba: - Annenizin de kahvaltsn gtrn, ocuklar. Eda: - Derhal, baba.
60

Szler ve deyimler: kahvalt micul dejun kalkn, kalkmak ( N.Abl.) - sculai-v (a se scula) hazrlamak (N. A. Abl.) a pregti ba aryor o doare capul grlt kaldrmayn - nu facei glgie ykann, ykanmak (N.) splai-v , a se spla kaynatmak (N. A.L.) a fierbe ay bardaklar cni de ceai masann stne pe mas ekmek sepeti co de pine kesmek (N.,A.L.Abl.) a tia gtrn, gtrmek (N.D.A.Abl.) ducei, a duce

kaymak smntn zeytin -mslin nesi var? ce are? st lapte dizmek (N., A.) - a nirui dilim felie ekerlik zaharni ekmek - pine kaar cacaval tereya - unt koymak (N,D.A.) - a pune peynir brnz kahve (ay) ka linguri bak cuit buzdolab frigider her ey totul unutmak (N.A.L.) a uita reel gem atal furculi hazr gata peete erveel bal miere derhal imediat kak lingur

MPERATVUL EMR KP La fel ca n limba romn exprim o porunc, un ndemn, sfat, o interdicie. Bineneles, are doar dou forme. 1. Forma pozitiv. Olumlu ekil Are urmtoarea structur: sing. p. I p. II coincide cu rdcina verbal plural p. I p.II n, -in, -un, -n - nz, -iniz, -unuz, -nz. p.III snlar, -sinler, -sunlar, -snler

p. III -sn, -sin, -sun, -sn Exemple: bakmak a se uita gitmek a se duce bak - uit-te bakn (baknz) - uitai-v git - du-te gidin (gidiniz) - ducei-v baksn - s se uite baksnlar - s se uite gitsin - s se duc gitsinler - s se duc tutmak a ine yzmek a nota tut - ine tutun (tutunuz) inei yz - noat yzn (yznz) - notai tutsun - s in tutsunlar - s in yzsn - s noate yzsnler - s noate La verbele cu terminaie n vocal la persoana a II-a plural, la forma scurt sau lung se intercaleaz un y ntre rdcina verbului i sufxele imperativului. oku - citete okuyun (okuyunuz) - citii anla - nelege anlayn (anlaynz) - nelegei Dup cum ai observat, persoana a II-a singular i plural se traduc tot prin imperativ, iar persoana a III-a singular i plural prin modul conjunctiv. La persoana a II-a plural forma lung se folosete pentru exprimarea unei adresri mai politicoase. Siz okuyunuz, ltfen. Citii dvs., v rog. 2. Forma negativ. Olumsuz ekil.

61

Pentru redarea acestei forme se intercaleaz unul din sufixele de negaie ma sau -me ntre rdcina verbului i sufixele imperativului. Accentul cade pe silaba care st naintea sufixului de negaie. tutmak - a ine tutma - nu ine tutmasn - s nu in gitmek gitme - nu te duce gitmesin - s nu se duc Exerciii: 1. Conjugai la modul imperativ, forma afirmativ i negativ, urmtoarele verbe: beklemek, almak, dinlemek, muayene etmek. 2. Completai spaiile libere cu sufixele modului imperativ. A) la forma pozitiv: B) la forma negativ: a) Metin problem z a) ocuklar her filme bak b) Eda annesini bekle b) Onlar duvara yaz c) Siz bu kitab oku c) Babay rahatsz et d) Bu odaya buyur d) Grlt kaldr e) Bu kitab renciler oku f) Snavda kopye ek 3. Formai propoziii folosind verbul la modul imperativ: a) renciler, gelmek h) anne, mektup, yazmak b) kitaplar, kitaplk, dizmek i) asansr, binmek c) tiyatro, bilet, almak j) kaar, buzdolab, koymak d) i, acele etmek k) ekmek, dilim, kesmek e) yol, tat vastalar, dikkat etmek l) snf, buyurmak f) ltfen, yava, konumak m) st, piirmek g) cadde, yayageidi, gemek 4. Traducei urmtorul dialog n limba romn: Aye hanm: - Gnaydn! Fikriye hanm: - Gnaydn, Aye! Ne yapyorsun? Aye hanm: - Pazara gittim. Kahvalt iin alveri yaptm. Peynir, kaar aldm. Zeytin yoktu, zeytin almadm. Fikriye hanm: - eker var m? Ben eker, reel almak istiyorum. Aye hanm: - eker, reel sol taraftaki maazada var. Oradan al. Hoa kal! Fikriye hanm: - Gle gle! 5. Traducei urmtorul text n limba turc: - Ai fiert ceaiul? - Am fiert ceaiul, am pus pe mas brnza, gemul. - Eu am tiat pinea n felii. Am pus pe mas linguriele, furculiele i cuitele. Cnile de ceai unde sunt? - n dulap. a i zaharnia, te rog. - Totul este gata? - Da, totul este gata. Te rog, spune-i lui Metin s vin.
62

tutmayn (tutmaynz) - nu inei tutmasnlar - s nu in gitmeyin (gitmeyiniz) - nu v ducei gitmesinler - s nu se duc

6. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarele proverbe: a) ki dinle, bir syle. b) Bin l, bir bi. c) Byklerle byk ol, kklere gster yol. d) Dinle babay, giy abay. e) Evvel dn, sonra syle. f) Sert olma, mert ol. g) Uyuyan aslan uyandrma. h) Az olsun, uz olsun. i) Kakla a verip, sapyla gz karma. j) Glme komuna, gelir bana.

Lecia 19

BAVUL HAZIRLAMAK ZOR DEL

Anne: - Baba tatil ald, ocuklar. Yarn daa gideceiz. Eda ve Metin: - Yaasn! Eda: - Ne hazrlklar yapacaz, anne? Anne: - Artk byksnz. Bu defa bavullarnz kendiniz hazrlayacaksnz. Eda: - Biz imdiye kadar hi bavul hazrlamadk. Canm anneciim, bu defa da bu ii sen yap. Anne: - Hayr, ocuklar. Kendi iinizi kendiniz grn. Aslnda bavul hazrlamak zor i deil. Metin: - Zor deil mi? Anne: - Sabahtan akama kadar ne yaptnz, ne elbiseler giydiinizi dnn ve gereken eyleri unutmayacaksnz. Metin: - Sabahleyin kalkyorum, ykanyorum. Demek sabun, havlu, di fras, di macunu gerek. Sonra gmleimi, pantolonumu, oraplarm, sandallarm giyiyorum. Akama yatarken pijama. Eda: - Souk havalar iin pardes, atk, balk. Metin: - Onlar bayan Eda gibi btn gn okuyanlar iin. Ben bir ut attm m, ne pardes gerek, ne atk. Eda: - utlar atmak iin de birka ift ayakkab al. Metin: - Evet, burada haklsn. Bir ift de kundura gerek.
63

Anne: - yle ise i bana. Eda, entari, eteklik ve bluzunu bavulun st tarafna koy, burumasnlar. Szler ve deyimler: balk 1. tot ce se pune pe cap.2. titlu. haklsn ai dreptate dnmek (N. A. L.) a gndi burumak (N.)-a se ifona giymek (N. A. L.Abl.) a mbrca di fras periu de dini tatil 1.concediu.2. vacan di macunu past de dini yaasn ura, s triasc sonra pe urm hazrlk pregtire gmlek cma bu defa de data aceasta yatarken la culcare gereken eyler lucruri necesare elbise mbrcminte canm anneciim drag mam ut atmak a da ut ne , ne - nici nici ayakkab nclminte ykamak (N.A. L.) a spla st pe, deasupra kendi iinizi kendiniz grn descurcai-v singuri bavul valiz sabun - spun hi deloc zor greu kendiniz- niv ift - pereche atk fular havlu - prosop kundura - pantof di dinte yeter suficient

CONJUNCLE NE , NE ; HEM , HEM ; YA YA NE , NE ; HEM , HEM; YA ,YA BALALARI 1. Conjunciile ne , ne se folosesc pentru negarea a dou obiecte, fiine, nsuiri sau aciuni. nnde ne kitap var, ne defter. n faa lui nu este nici carte, nici caiet. Sokakta ne ses var, ne kprt Pe strad nu este nici un zgomot, nici o micare. Yarmaya ne kzlar, ne olanlar katld. La concurs n-au participat nici fetele, nici bieii. Ne Yahya Kemal, ne Orhan Seyf Tanzimat Edebiyatna ait deildirler. Nici Yahya Kemal, nici Orhan Seyf nu fac parte din literatura Renaterii. Ne krmz, ne beyaz gl al. Nu ia trandafir nici rou, nici alb. Ne byk, ne yeni ev almad. N-a cumprat o casa nici mare, nici nou. Ne yedi, ne iti. Nici n-a mncat, nici n-a but. Ne telefon at, ne mektup yazd. N-a dat nici telefon, nici n-a scris o scrisoare. 2, Conjunciile hem ,hem arat c ambele fiine sau obiecte, nsuiri sunt de aceeai valoare, sau c particip mpreun la o aciune; ambele aciuni s-au desfsurat, se desfoar sau se vor desfura. Hem ev ald, hem araba. A cumprat i cas i main. Hem daa gittiler, hem denize. S-au dus i la munte i la mare. Hem kzlar, hem olanlar geldiler. Au venit i fete i biei. Hem mhendisler, hem iiler altlar. Au muncit i inginerii i muncitorii. Bu kz hem akll, hem becerikli.Fata aceast este i deteapt i ndemnatic. Hem Trke, hem Romence biliyor. tie i turcete i romnete. Hem alt, hem okudu. A i muncit, a i nvat. Hem ziyaret, hem ticaret. i vizit, i comer. Hem gzel, hem faydal. Este i frumos i util. 3. Conjunciile ya , ya arat c dintre dou obiecte, fiine, nsuiri unul este de ales, dintre dou aciuni una s-a desfurat, se desfoar sau se va desfura. Ya denize gideceim, ya daa. M duc la mare sau la munte, Ya kitap, ya tablo hediye edeceim. Voi drui o carte sau un tablou. Olimpiyada ya nder, ya Deniz katlacak. La olimpiad va participa ori nder, ori Deniz.
64

Ya doktor, ya hemire gelecek.Va veni doctorul sau o sor medical. Ya sar, ya pembe gl al. a trandafir galben sau roz. Ya yeni araba al, ya hi alma.a o main nou sau nu cumpra deloc. Ya oku, ya al. nva sau muncete. Ya gir, ya k! ntr sau iei! Not: Dac obiectele, fiinele, nsuirile sau aciunile sunt mai multe dect dou, atunci se adaug una din conjuniile da sau de. Dn ne okudum, ne yazdm, ne de temizlik yaptm. eri n-am citit, n-am scris, nici n-am fcut curenie. Nee hem matematikte, hem fizikte, hem de resimde iyi. Nee este bun i la matematic, i la fizic, i la desen. Ya kaar, ya peynir, ya da kaymak al. a ori cacaval, ori brnz ,ori smntn. TEMEL RENK ADLARI beyaz, ak alb kara, siyah negru sar - galben mor mov gvez grena bej bej pembe - roz alaca pestri PRNCPALELE CULOR krmz - rou mavi albastru kahverengi maro lcivert bleumarin yeil- verde gri, boz gri turuncu portocaliu OPERAUN ARTMETCE DE BAZA ESAS ARTMETK LEMLER 1. Toplama Adunare 2. karma (eksiltme) Scdere 2+2=4 iki art iki eit drt 4-2=2 drt kt (eksi) iki eit iki (drtten iki kt kald iki) 7+ 8= yapar ne kadar? 3. arpma nmultire 4. Blme mprire 2x2=4 iki arp iki eit drt (iki kere iki eder drt) 4:2=2 drt bl iki eit iki Exerciii: 1. Rspundei n scris la urmtoarele ntrebri: a) Gven ailesi nereye gidecek? b) Eda ve Metinin ne yapmalar gerek? c) Metin bavuluna ne koyacak? d) Eda bavuluna ne koyacak? 2. Adugai culorile la vemintele urmtoare: ceket bluz pantolon kravat atk pardes etek entari 3. V rog traducei urmtorul dialog: - Ne istiyorsunuz? - Bir bluz. - Ne renk?
65

- Kahverengi bir etek iin ya bej, ya sar, ya yeil, ya da krmz. - Hem bej, hem yeil istemiyor musunuz? - zgnm, bir bluz iin param var. - Hayr, iki bluz alnz, demek istemedim. Bej ve yeil alaca bluzumuz var. te, gzel deil mi? - Gerekten gzel. Alyorum. 4. Traducei urmtoarele propoziii: a) n vaza aceasta sunt flori albe, roz i roii. b) Cravatele fratelui meu sunt gri, maro i verde. c) Am cumprat i cacaval i brnz. d) S-au odihnit i la munte i la mare. e) n valiza aceasta am pus i bluze i fuste.. f) mi place i Eminescu i Cobuc. g) Sptmna aceasta am fost i la oper i la teatru. h) a geanta maro sau bej. i) Ori rezolv probleme, ori citete. j) Nu-mi place rochia nici cea verde, nici cea galben. k) Pe strada noastr nu trec nici tramvaie, nici autobuze. l) n camera mea nu este nici televizor, nici radio. m) Vom cumpra ori casa, ori apartamentul. n) Du-te ori cu avionul, ori cu trenul. o) I-am dat lui Metin i caietul i creionul. 5. Formai propoziii cu conjunciile studiate la lecie.

Lecia 20

YOLDA

Anne: - Ne kadar dz bat Anadolu yaylas! Baba: - Her vakit boz- bulank akar u Sakarya. Eda: - Bayat yaylasndan doar, Karadenize dklr. Metin: - Bulutlar kabaryor, bakn. Baba: - Nerede gryorsun sen bulut? Metin: - te, karda. Baba: - Onlar bulut mu, be olum?! Eda: - Dan izgileri ne iyi grnyor: ite da etekleri, yamalar, da tepesi Haritada gibi Siz Metine gldnz, ama da uzaktan gerekten bulut gibi duruyor. Baba: - Da eteklerinde nasl yaprakl ormanlar yetiirler? Metin: - ne yaprakl ormanlar yetiirler. Eda: - ne yaprakl ormanlar yksek da yamalarnda yetiirler. Da eteklerinde geni yaprakl ormanlar bulunur. Da boazndan geecek miyiz , baba? Baba: - Evet, kzm, geeceiz. Eda: - Akama biz nerede kalacaz? Baba: - Bir da evinde. Metin: - Nerede yiyeceiz? Ben acktm.
66

Anne : - Kendin piir, kendin ye, yok mu? Siz babanla atei yakarsnz, biz ,de Edayle przolalar, salatay hazrlarz. Baba: - Temiz havada, amlarn altnda, grltden uzak Metin: - Ltfen, yiyecek iin konumayn, ok acktm. Eda: - Anneciim, bu kk bebee biskvi ver, olmaz m? Szler ve deyimler: dz neted, plat, ntins Anadolu yaylas podiul Anatoliei. akar, akmak (N.D Abl.) curge, a curge doar, domak (N.L.) 1. izvorete (a izvori) 2.se nate (a se nate) dklr, dklmek (N. D.) se vars, a se vrsa bulutlar kabaryor se nnoreaz izgi 1. linie.2. trstur. 3. Contur da etekleri poalele muntelui bulut gibi duruyor arat ca nite nori nasl yaprakl ormanlar? ce fel de pduri? bulunur, bulunmak (N.,L.) se afl, a se afla ine yaprakl ormanlar pduri de conifere geni yaprakl ormanlar pduri de foioase yetiir, yetimek (N.,L.) cresc, 1.a crete.2. a se dezvolta akama nerede kalacaz? unde vom nnopta? kendin piir, kendin ye loc organizat pentru picnic kk bebek bebelu olmaz m? nu se poate? yakarsnz, yakmak (N.,A.,L., Abl.) vei aprinde 1. a aprinde.2. a arde ine ac uzak departe yama versant bulut nor bulank tulbure yksek nalt da boaz defileu amlarn altnda sub brazi am - brad hava 1. aer. 2. vreme haritada gibi ca pe hart da tepesi vrf de munte uzaktan din deprtare da evi caban przola friptur yiyecek aliment, hran ate foc biskvi - biscuit

AORSTUL (TMPUL PREZENT-VTOR) GEN ZAMAN Aoristul exprim: 1.O aciune care se desfoar permanent sau se repet regulat conform unor reguli ale naturii, ale societii. Tuna nehri Karadenize dklr. Fluviul Dunrea se vars n Marea Neagr. Avrupa Asyann batsnda bulunur. Europa se afl la vest de Asia. Gebe kular ilk baharda lkemize dnerler. Psrile cltoare se ntorc primvara n ara noastr. Ayva gzn olgunlar. Gutuile se coc toamna. lk okul saat sekizden on ikiye kadar okur. Ciclul primar nva ntre orele opt i dousprezece. 2. O aciune care se va desfura curnd: Yarn ktphanede buluuruz. Mine ne ntlnim la bibliotec. Bu gnlerde kardeim gelir. Zilele acestea vine fratele meu. Pazara size gideriz. Duminica venim la voi.
67

3. Folosit la forma interogativ arat politee, respect . Bu hediyeyi kabul eder misiniz? (V rog,) primii acest cadou? Telefon eder misiniz? Dai un telefon (v rog)? Bize haber eder misiniz? Ne anunai, (v rog)? Not: Timpul prezent-viitor se folosete foarte des n proverbe. nsan ahbabndan belli olur. Omul se cunoate dup prieteni. Demir kzgnken dvlr. Bate fierul ct e cald. lim oca a kalmaz. Ai carte, ai parte. Kuvvet birlikten doar. In unire const puterea. Gl seven dikenine katlanr. Cine iubete trandafirul, suport ghimpele. Kadn var ki, erkeini gl eder, kadn var ki, erkeini kl eder. Exist femeie care transform pe brbatul ei n trandafir, exist femeie care transform pe brbatul ei n scrum. FORMAREA TMPULU PREZENT-VTOR GEN ZAMANIN KURULUU Pentru formarea acestui timp se adaug la rdcinile verbale urmtoarele sufixe: 1. r se ataeaz rdcinilor verbale terminate n vocal: anlamak a nelege - anlar gizlemek a ascunde - gizler okumak a citi 2. ar, -er se ataeaz la rdcinile verbale monosilabice terminate n consoan. yazmak a scrie - yazar bakmak a privi - bakar tutmak a ine - tutar susmak a tcea - susar tartmak a cntri -tartar gezmek a se plimba -gezer yzmek a nota - yzer gitmek a pleca -gider dikmek 1.a coase. 2. a sdi diker imek a bea - ier 3. - r, -ir, -ur, -r se adaug la rdcinile verbale polisilabice terminate n consoan. almak a munci - alr becermek a reui - becerir uydurmak a potrivi - uydurur gldrmek a face s rd - gldrr Not: Unele verbe monosilabice terminate n consoan primesc la fel sufixele r , -ir , -ur , r. Cele mai des folosite sunt urmtoarele: almak a lua bilmek a ti vurmak a lovi glmek a rde grmek a vedea olmak a fi denmek a se zice - alr - bilir - vurur - glr - grr - olur - denir vermek a da bulmak a gsi varmak a ajunge, a se duce gelmek a veni kalmak a rmne lmek a muri Conjugarea. ekimi. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil.
68

- okur

- verir - bulur - varr - gelir - kalr - lr

La tema format din rdcina verbului i sufixele prezent-viitorului se adaug sufixele personale. almak ben alrm sen alrsn o alr biz alrz siz alrsnz onlar alrlar konumak ben konuurum sen konuursun o konuur biz konuuruz siz konuursunuz onlar konuurlar Exerciii: 1.Conjugai verbele yazmak, dinlemek, oynamak, yrmek la timpul prezent-viitor, forma afirmativ. 2. Traducei n romn: Otobs o sokaktan geer. Sabahlar ay ieriz. Bu ressam da eteinde resim yapar. Mecdiye Dobrucada bulunur. Komularm selmlarm. Ktphanede dergiler okurum. Arkadama telefon ederim. Dobrucada geni yaprakl ormanlar yetiir. Her sabah ykanrz. a munci eu muncesc tu munceti el muncete noi muncim voi muncii ei muncesc a vorbi eu vorbesc tu vorbeti el vorbete noi vorbim voi vorbii ei vorbesc voi munci vei munci va munci vom munci vei munci vor munci voi vorbi vei vorbi va vorbi vom vorbi vei vorbi vor vorbi beklemek ben beklerim sen beklersin o bekler biz bekleriz siz beklersiniz onlar beklerler glmek ben glrm sen glrsn o glr biz glrz siz glrsnz onlar glrler a atepta eu atept tu atepi el ateapt noi ateptm voi ateptai ei ateapt a rde eu rd tu rzi el rde noi rdem voi rdei ei rd voi atepta vei atepta va atepta vom atepta vei atepta vor atepta voi rde vei rde va rde vom rde vei rde vor rde

3. Traducei n turc: Rul Olt se vars n Dunre. Valiza o pregtesc eu. Eu muncesc ntre orele 7-15. n fiecare diminea elevii se duc la coal. Mine cumpr 1kg.de zahr. n fiecare zi doctorul viziteaz pe bolnavi. n grdina aceasta se joac copii. Noi lum bilete i pentru bunica. Constana se afl pe malul Mrii Negre. Tata va veni dup o or Pe strada aceasta trec autobuze. Mine voi merge la bibliotec i voi citi acolo romanul.

69

RECAPTULARE IV TEKRAR IV
1. Conjugai verbele almak, giymek, oturmak, yzmek la cele 4 forme ale timpului viitor categoric. 2. Traducei urmtoarele propoziii: Bkreli arkadalar trenle geldiler. Kahvaltda az ekerli ay iiyoruz. Geceli-gndzl alt. Mdr bey baheli evde oturacak. Romanyada elektriksiz ky yoktur. Balk grltsz bir kyde oturuyor. 3. Rspundei la ntrebrile: Hangi mzikten holanyorsunuz? Bu yaz daa gidecek misiniz? Ktphaneye gidiyor musunuz? Kyl bir traktr ald. Teyzem grltl bir caddede oturuyor. Bu ite gizli bir ey yok. Kahvaltsz okula gitmiyorum. Hasta tuzsuz ekmek yiyor.

Hangi renklerden holanyorsunuz? Saat katan kaa kadar alyorsunuz? Souk havalarda nasl elbise giyersiniz?

4. Conjugai verbele hazrlamak, beklemek, almak, vermek la cele 2 forme ale modului imperativ.
70

5. Formai propoziii cu verbul la timpul viitor categoric. 6. Traducei urmtorul text: - Sabahleyin saat 6da kalkacam. Ykanacam, sonra okula gideceim. - Kahvalt yapmayacak msn? - Evet, kahvalty hazrlayacam, saat 7de kahvalt yapacam. - Yarn ka saat okulda olacaksn? - Yarn saat 8den 1e kadar okulda olacam. Okuldan doru eve dneceim. Yemek yiyeceim. leden sonra derslerime alacam. Bir saat tenis. - Byk annene yardm etmeyecek misin? - Byk anneme dn alveri yaptm. O bu gn teyzeme gidecek. - Akam yemeini saat kata yiyeceksin? - Akam yemeini annemle, babamla, kardeimle saat yedide yiyeceim. Biraz televizyon seyredeceim. Gnm byle geecek. - Siz ne yapacaksnz? Siz de bir gnnz anlatr msnz, ltfen? 7. Traducei urmtoarele propoziii folosind conjunciile ne , ne ; hem hem; ya ,ya Nu voi cumpra nici bluz, nici pantalon. Nu-mi place nici culoarea roz, nici galben. Citesc reviste i n limba turc i n limba romn. Turcia se afl i n Europa i n Asia. nva, ori ajut-o pe bunica. Ori d un telefon, ori scrie o scrisoare. Ori citete o carte, ori f cumprturi, ori f curenie. Ascult i muzica turc i romn i clasic. Nu cumpr nimic srat: nici brnz, nici cacaval, nici pine. 8. Conjugai trei verbe la timpul prezent-viitor. 9. Traducei urmtoarele propoziii folosind verbul la timpul prezent-viitor, forma afirmativ. Acas micul dejun l pregtete mama. Romnia se afl n Europa. Dunrea se vars n Marea Neagr. Magazinul este deschis ntre orele 8-20. Mine voi cumpra o pereche de sandale. Dup mas venii la bibliotec? Dimineaa nu m duc la tenis. Cnd vine vaporul din Turcia? La ce ora se deschid magazinele n Constana? 10. S facem operaiuni aritmetice n limba turc : 25+12= 84-26= 6x7= 81:9= 142+39= 256-120= 12x12= 27:3= 435+25= 894-83= 6x8= 56:7=

71

Lecia 21
Yamur yayor. Kar yayor. Rzgr esiyor.

HAVA NASIL?

Metin: - Anne, yarn plja gidecek miyiz? Anne: - Havaya bal. Hava gneli, gzel olursa, gideriz. Eda: - Bu gn hava gzeldi, yarn da gzel olur. Anne: - Yarn havann nasl olaca bu gne bal deil ki, kzm. Bu gn gneli, paral bulutlu, boucu scak olur, ertesi gn souk olur, imek akar, grler, dolu yaar. Hava bir gecede dokuz defa deiir, derler. Metin: - Hi o kadar olur mu, anneciim?! Bir gecede hava dokuz defa deiir mi? Anne: - Sz gelii, olum. Havann ok deitiini bildirmek iin insanlar byle derler. Eda: - Hava raporunu dinleriz. Havann nasl olacan syler. Anne: - Evet, televizyonu an. Haberlerden sonra hava raporunu verirler. Televizyon spikeri: - Hava raporu: Bu gn dou ve kuzey blgelerde gk yz berrak, hava scak, bat ve gney blgelerde paral bulutlu geti. Rzgr gneyden hafif esti. Deniz sakindi. Yarn sabahleyin sisli, leye doru ak, gneli geecek.
72

Metin: - Yarn pljdayz, anneciim. Ben antay imdiden hazrlayacam. Eda: - Senin iin antay hazrlamak, kay almak, demek. Metin: - Ah, evet, efendim, pardon. Bayan Edann kitaplarn, dergilerini unuttuk. Eda: - Korkma, kitabm kendim de alrm. Anne: - ekimeyin, ocuklar. Herkes eyalarn kendisi hazrlasn. Deitirmek iin de deniz mayosu almay unutmayn. Szler ve deyimler: hava 1. vreme.2. aer 3. atmosfer havaya bal depinde de vreme olursa dac va fi paral bulutlu parial nnorat boucu scak sufocant de cald ertesi gn a doua zi imek akmak a fulgera gk grlemek a tuna dolu 1. grindin. 2. plin dokuz defa de nou ori deimek (N.,L.) a se schimba ak 1. clar. 2. deschis.3. descoperit gney sud berrak 1. senin. 2. limpede blge regiune rzgr vnt hafif esmek a bate uor sakin linitit sis cea hi o kadar olur mu? se poate chiar aa de mult? souk rece sz gelii vorba vine bildirmek (N. A.) - a ntiina hava raporu buletin meteorologic televizyon 1. televizor, 2.televiziune haber veste, tire haberler jurnal de tiri gk yz - cer dou - est bat vest kuzey- nord korkmak (N., Abl.) a se teme ekimek( N.) a se certa herkes toi, toat lumea eya obiect, lucru deitirmek N., A.) a schimba deniz mayosu costum de baie leye doru spre prnz

TMPUL PREZENT-VTOR (Continuare) GEN ZAMAN (Devam) 2. Forma negativ. Olumsuz ekil. Aceast forma se exprim cu ajutorul urmtoarelor mbinri de sufixe: Sing. p. I mam, -mem pl. p.I mayz, -meyiz p. II mazsn, -mezsin p.II mazsnz, -mezsiniz p.III maz, mez p.III mazlar, -mezler almak ben almam sen almazsn o almaz biz almayz siz almazsnz onlar almazlar beklemek a lua eu nu iau tu nu iei el nu ia noi nu lum voi nu luai ei nu iau a atepta
73

nu voi lua nu vei lua nu va lua nu vom lua nu vei lua nu vor lua

ben beklemem sen beklemezsin o beklemez biz beklemeyiz siz beklemezsiniz onlar beklemezler

eu nu atept tu nu atepi el nu ateapt noi nu ateptm voi nu ateptai ei nu ateapt

nu voi atepta nu vei atepta nu va atepta nu vom atepta nu vei atepta nu vor atepta

3. Forma interogatv Soru ekli Se formeaz prin adugarea la forma afirmativ, singular, persoana a III-a a particulelor interogative m, mi , mu , m mpreun cu sufixele personale. almak ben alr mym? sen alr msn? o alr m? biz alr myz? siz alr msnz? onlar alr(lar) m? A munci eu voi munci (oare)? tu vei munci (oare)? el va munci (oare)? noi vom munci(oare)? voi vei munci (oare)? ei vor munci (oare)?

beklemek ben bekler miyim? sen bekler misin? o bekler mi? biz bekler miyiz? siz bekler misiniz? onlar bekler(ler) mi? konumak ben konuur muyum? sen konuur musun? o konuur mu? biz konuur muyuz? siz konuur musunuz? onlar konuur(lar) m?

A astepta eu voi atepta (oare)? tu vei atepta (oare)? el va atepta (oare)? noi vom atepta (oare)? voi vei atepta (oare? ei vor atepta (oare)? A vorbi eu voi vorbi(oare)? tu vei vorbi (oare)? el va vorbi (oare)? noi vom vorbi (oare)? voi vei vorbi (oare)? ei vor vorbi (oare)?

yzmek ben yzer miyim? sen yzer misin? o yzer mi? biz yzer miyiz? siz yzer misniz? onlar yzer(ler) mi?

A inota eu voi nota (oare)? tu vei nota (oare)? el va nota(oare)? noi vom nota (oare)? voi vei nota (oare)? ei vor nota (oare)?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se formeaz prin adugarea la forma negativ, singular, persoana a III-a ,a uneia din particulele m, mi mpreun cu sufixele personale. konumak A vorbi ben konumaz mym? eu nu voi vorbi (oare)? sen konumaz msn? tu nu vei vorbi (oare)? o konumaz m? el nu va vorbi (oare)? biz konumaz myz? noi nu vom vorbi (oare)?
74

siz konumaz msnz? voi nu vei vorbi? onlar konumaz(lar) m? ei nu vor vorbi (oare)? beklemek ben beklemez miyim? sen beklemez misin? o beklemez mi? biz beklemez miyiz? siz beklemez misiniz? onlar beklemez(ler) mi? A astepta eu nu voi atepta (oare)? tu nu vei atepta (oare)? el nu va atepta (oare)? noi nu vom atepta (oare)? voi nu vei atepta (oare)? ei nu vor atepta (oare)?

Exerciii: 1. Conjugai verbele yazmak, dinlemek, oynamak, yrmek la cele patru forme ale timpului prezent-viitor. 2. Traducei urmtarele propoziii n romnete i transcriei verbele la forma: A) negativ: B) interogativ: a) O Almanca bilir. a) Siz Bkree gidersiniz b) Olum bu hafta telefon aar. b) Metin tatilde problem zer. c) Onlar haberleri dinlerler. c) Eda spor yapar. d) Bu ressam deniz kysnda resim yapar. d) O Romence konuur. e) Ali annesini dinler. e) Siz annenize yardm edersiniz. f) Eda ile Metin okula beraber giderler f) Onlar ngilizce konuurlar. C) negativ-interogativ: a) Metin sabahleyin saat altda kalkmaz. b) Eda annesinden izin almadan sinemaya gitmez. c) Braovlular daa gitmezler. d) Onlar pazarlar evde oturmazlar. e) Ben Romenceden szlksz evirmem. f) Annem bizi yemeksiz brakmaz. 3. Traducei n limba turc: eri a fost un timp frumos. Astzi burnieaz(isiyor). Buletinul meteorologic anun ploaie. Mine va ninge i vntul va bate puternic. Dup-amiaz vremea va fi nchis.

Lecia 22

Y YOLCULUKLAR, FKRYECM !

Fikriye hanm: - Gnaydn, Aye! Naslsn, canm? Aye hanm: - Gnaydn, Fikriyeciim! yiyim, sen naslsn? Fikriye hanm: - Ben de iyiyim. Romanyaya gitmek iin hazrlanyorum. Aye hanm: - O, ne iyi! ittim ki, pek dzenli, pek gzel bir memleket Romanya. Ne vakit yolculuk? Fikriye hanm: - Ayn banda. Aye hanm: - Uakla gidersiniz, tabi. Fikriye hanm: - Hayr, Ayeciim. Ben uakla yolculuktan holanmyorum. Trenle gideceiz. Balkan yarmadasn daha iyi grrz. stanbuldan Bkree gidi-dn biletleri aldk.
75

Aye hanm: - Bkrete kalacak msnz? Fikriye hanm: - ki- gn kalacaz, sonra deniz boyuna gideceiz. Oradan Karpat dalarna, Braov ehrine gideceiz. Yine Bkre yoluyla Trkiyeye dneceiz. Aye hanm: - Ne mutlu sana! yi yolculuklar, Fikriyeciim! yi tatiller! Szler ve deyimler: yi yolculuklar! Drum bun! ki c, nct yolculuk cltorie, drumeie gidi-dn dus i ntors Bkre yoluyla via Bucureti iitmek (N.A.L.Abl.) a auzi dzenli aranjat, organizat ayn banda la nceputul lunii kalmak (N. L.) a rmne ne mutlu sana ferice de tine ADVERBUL EDAT n limba turc adverbele cele mai des folosite sunt urmtoarele: 1. De timp: demin adineauri, imdi acum, dn ieri, bugn (bu gn)astzi, yarn mine, erken devreme, ge trziu, derhal imediat, hl nc, sonra pe urm, nce nti, mai nainte, hemen ndat, imediat, bazen uneori, daima mereu, yazn n timpul verii, kn n timpul iernii, gndz ziu, sabahleyin diminea, akamleyin sear, oktan de mult, eskiden nainte, pe timpuri, birazdan peste puin timp, evvelsi gn alaltieri, ertesi gn a doua zi Acestea rspund la ntrebrile: ne vakit?, ne zaman? cnd?, ne vakitten beri ?, ne zamandan beri? de cnd?, ne vakite kadar?, ne zamana kadar? pn cnd? 2. De loc: aa jos, yukar sus, ileri nainte, te ncolo, dincolo, beri ncoace, ieri nauntru, dar afar, geri napoi, st deasupra, alt sub, dedesubt. Adverbele de loc se folosesc cu dativul, locativul, ablativul i primesc urmtoarele forme: N. D. L. Abl. aa aaya aada aadan yukar yukarya yukarda yukardan ileri leriye ileride ileriden te teye tede teden beri beriye beride beriden ieri ieriye ieride ieriden Rspund la ntrebrile: nereye? ncotro?, nerede? unde?, nereden? de unde? 3. De mod: yava yava, yavaa ncet, acele acelecu grab, cu iueal, gizlice n mod ascuns, usulca uor, dosta prietenete, amical, delicesine nebunete, sa-salim sntos, teafr. Rspund la ntrebrile: nasl?cum?, n ce fel?, ne surette?, ne halde?, ne tarzda? n ce mod? 4. De cantitate: ok mult, az, biraz puin, fazla mai mult, n plus, tamamiyle complet, olduka destul de , ct se poate de , cam , son derece excesiv, excepional , kat kat dublu-triplu.
76

Rspund la ntrebrile: ne kadar? , nice? ct de ? 5. De cauz: niin de ce, onun iin de aceea, bunun iin de aceea, din cauza aceasta , neden din ce cauz. Rspund la ntrebrile: niin?, neye? de ce? , din ce cauz? 6. De relativitate: evet da, hayr nu, tabi firete, muhakkak neaprat, ylnz doar, numai, exclusiv, her halde se pare c, belki ,poate bilhassa mai cu seam. Aceste adverbe nu rspund la o ntrebare. Exemple de adverbe folosite n propoziie: imdi Trkeyi biraz anlyorum. Acum neleg puin turcete. Babam henz geldi. Tata a venit acum cteva clipe. Sabahleyin ykanrm. Diminea m spl Misafir ieriye girdi. Musafirul a intrat (nuntru). Hasta yava yava yrd. Bolnavul a mers ncet, ncet. Memur acele acele konutu. Funcionarul a vorbit repede, repede. Oyuncular dosta oynadlar. Juctorii au jucat n mod amical. Metin ok ackt. Lui Metin i-a fost tare foame. O Romenceyi olduka iyi konuuyor. El vorbete romnete destul de bine. Sen fazla yoruldun. Tu te-ai obosit prea mult. Turistler her halde otobsle gelecekler. Se pare c turitii vor veni cu autobuzul. Belki yarn ktphaneye giderim Poate c mine m duc la bibliotec. O bilhassa Orhan Kemali ok okuyor. El citete n mod deosebit pe Orhan Kemal. Bunun iin okula gidemedi. Din cauza aceasta n-a putut s mearg la coal. Exerciii: 1. Punei ntrebri la adverbele din urmtoarele propoziii: Annem biraz yoruldu. Eskiden bilgisayar yoktu. Halklar daima bar isterler. O geri dnmez. Bu film belki deerli. Erken yat, erken kalk Bu artist son derece gzel oynuyor. Terzi entariyi acele acele bitirdi. Nilgn barda usulca koydu. Metin gizlice baklava yedi. Oyuncu delicesine kouyor. Tren birazdan gelecek. 2. Rspundei la urmtoarele ntrebri folosind adverbul potrivit. Exemplu: - Gven ailesi nerede oturuyor? - Gven ailesi tede oturuyor. a) Sinemada insanlar nereye bakyorlar? b) ocuk nasl kotu? c) iekleri nereden aldn? d) Hasta nasl yrd? e) Ressam evine nasl dnd?
77

f) Mdr ne kadar konutu? g) Siz ne kadar altnz? h) O niin gelmedi? i) Arkadan ne vakitten grmedin? 3.Exprimai subiectele din propoziiile urmtoare folosind pronumele personal: a) Yarn konsere bilet alrm. b) Sabahleyin evde kahvalt yaparz. c). Arkadalarla Trke konuuyoruz. d) ok susadk. e) Dn fazla altn. f) Bizi dosta selmladlar. g) ok yoruldunuz h) Gzel resim yapar. 4. Rspundei afirmativ la urmtoarele ntrebri: Uakla m yolculuk yapacak? abuk mu yazyorsun? Siz Romanyaya trenle mi gideceksiniz? Derhal m gelecekler? Evde yalnz m oturuyorsunuz? Traducei n limba turc: Muncitorul s-a dus n grab la servici. Se pare c, este o rochie foarte frumoas. Se pare c oferul este bolnav. Astzi neaprat voi da telefon mamei. Tata se duce dimineaa la servici. nuntru este cald. Afar ninge.

Lecia 23

PASAPORTLARINIZI VERN, LTFEN

Eren ailesi trende. Fikriye hanm: - Romanya turizm iin ne gibi olanaklar salar? Orhan bey: - Bana m soruyorsun? Fikriye hanm: - Agiemin Baubec beyin Romence-Trke Konuma Klavuzunu okuyorum. Orhan bey: - Oku, oku. yi akl. Fikriye hanm: - lkenin doal gzellikleri mehurdur. Karpat dalar, Karadeniz kys, Tuna deltas, tarihsel antlar, Romen halknn gelenek ve detleri, tedav yerleri, birok tedav usulleri bunlar arasnda bulunmaktadr.
78

Orhan bey: - Deniz sahili hakknda ne yazyor? Fikriye hanm: - Bunlar douya bakan ince kumlu pljlardr. Yaz gnleri 120 gn devam eder ve gneli gnler 14 saat srer. Deniz suyu scak ve sakindir. Her kategoriden oteller, villlar ve kempingler vardr. Orhan bey: - Kapkuleye geldik. Fikriye hanm: - Pasaportlar sende deil mi? Orhan bey : - Cebimdeler. Snr subay: - yi gnler! Pasaportlarnz verin, ltfen. Orhan bey: - yi gnler! Buyurun. Snr subay: - Romanyaya m yolculuk? Orhan bey: - Evet. Bulgaristandan tranzit geeceiz ve tatilimizi Romanyada geireceiz. Snr subay: - Pasaportlarnz tamam. Gmrk ktlarn doldurun, bavullarnz kontrle hazrlayn, ltfen. Gmrk memuru: - yi gnler! Ltfen, bavullarnz anz. Fikriye hanm: - Her gne lzm giyecekler ve birka hediye. Gmrk memuru: - Eyalarnz gmrkten muaf. Gmrk vergisine tabi eyalarnz yok. yi yolculuklar, efendim! Orhan bey: - Teekkr ederiz. Szler ve deyimler: ne gibi olanaklar salar? ce posibiliti asigur? doal gzellikleri frumusei naturale tedav yerleri staiuni balneoclimaterice bunlar arasnda printre acestea konuma klavuzu ghid de conversaie devam etmek (N., D., A., L., Abl.) a continua, a se prelungi pasaportlarnz tamam paapoartele sunt n regul gmrk ktlar- declaraiile vamale doldurmak (N., A., L.,Abl.) 1. a completa.2. a umple her gne lzm giyecekler - mbrcminte de toate zilele gmrkten muaf scutit de taxa vamal gmrk vergisine tabi supus taxei vamale tarihsel antlar - monumente istorice eya bagaj sahil litoral tedavi tratament usul metod douya bakan orientat spre est iyi akl idee bun bavul valiz hediye cadou gelenek tradiie det obicei mehur, nl- celebru ince kum nisip fin gmrk vam

GRADELE DE COMPARATE ALE ADJECTVELOR SIFATIN DERECELER n limba turc adjectivele au trei grade de comparaie: pozitiv, comparativ, superlativ. 1. Gradul pozitiv arat o nsuire fr vreo comparaie gzel ehir ora frumos temiz ev cas curat iyi insan om bun mavi deniz mare albastr deerli kitap carte valoroas
79

2. Gradul comparativ. Are dou subgrupe: a) De superioritate i de inferioritate. n exprimarea comparativului de superioritate i de inferioritate adjectivul este precedat de cuvintele: daha mai, ziyade mult, prea fazla mai mult, prea mult, daha ziyade, daha fazla mai mult, az puin, ok mult, foarte mult, daha az mai puin, daha ok mai mult, bir kat daha de dou ori, dublu. daha gzel ev o cas mai frumoas ziyade tatl baklava o baclava prea dulce daha ziyade ssl oda o camer mpodobit mai mult az verimli toprak un pmnt puin fertil daha az deerli kitap o carte mai puin valoroas ok dzenli aile o familie foarte ordonat bir kat daha ucuz kuma-o stof la jumtate de pre ok daha yksek bina- o cldire mult mai nalt Dintre cei doi termeni de comparaie dac este folosit numai unul, substantivul poate s stea n diferite cazuri, dup funcia pe care o ndeplinete n propoziie. Daha gzel bir ev grdm. Am vzut o cas mai frumoas. Arkadam daha gzel bir evin projesini izdi. Prietenul meu a proiectat o cas mai frumoas. Onlar daha gzel eve gtler. Ei s-au mutat la o cas mai frumoas. Annem daha gzel evi grmedi.Mama n-a vzut o cas mai frumoas. O daha gzel evde oturuyor. El st ntro cas mai frumoas. Komular daha gzel evden gtler. Vecinii s-au mutat de la o cas mai frumoas. Dac sunt folosii ambii termeni, al doilea st n ablativ. n acest caz folosirea cuvintelor de comparaie este facultativ: Kstence Tuladan daha byk ehirdir. Constana este un ora mai mare dect Tulcea. Se poate spune i: Kstence Tuladan byk ehirdir. Dac obiectul pe care-l determin este deja cunoscut ambilor vorbitori, atunci adjectivul devine predicat nominal. Kstence Tuladan daha byktr. Kstence Tuladan byktr. b) Comparativul de egalitate Se exprim prin cuvintele : kadar ct, ca cnd n comparaie se indic o cantitate i gibi ca, atunci cnd se sugereaz o calitate. Deniz kadar engin bir gl grnd. A aprut un lac ntins ct marea. ehir kadar dzgn kyler kuruldu. S-au construit sate sistematizate ca oraele. Kar gibi beyaz bir bluz giydi. A mbrcat o bluz alb ca zpada. Metin aslan gibi kuvvetli yetiti. Metin a crescut puternic ca un leu. Dac determinatul este exprimat prin pronume, atunci acesta st n cazul genitiv. Numai persoana a III-a plural rmne n cazul nominativ. Benim gibi retmen oktur. Sunt multe cadre didactice ca mine. O senin gibi iyi mhendistir. El este un inginer tot aa de bun ca tine.
80

Onun gibi iyi uzman bizim fabrikada da var. Specialiti buni ca el sunt i n fabrica noastr. Bizim gibi alkan memurlar oktur.Sunt muli funcionari harnici ca noi Sizin gibi iyi renciler bydklerinde iyi uzman olurlar. Elevii buni precum voi devin buni specialiti. Onlar gibi airler her gn domaz. Poei ca ei nu se nasc n fiecare zi. 3. Gradul superlativ Arat c nsuirea unei persoane sau unui obiect este la nivelul cel mai nalt sau cel mai sczut. Superlativul este de dou feluri: a) Superlativul relativ arat c nsuirea unei persoane sau a unui obiect este superioar faa de nsuirile altor persoane sau obiecte de acelai gen. Se exprim cu ajutorul particulei en cel mai, cea mai, cei mai, cele mai. En iyi oyuncular olimpiyada yetitiler. Sportivii cei mai buni au ajuns la olimpiad. En yksek tepe Everesttir. Cel mai nalt vrf este Everestul. b) Superlativul absolut arat o nsuire extraordinar. Se exprim cu ajutorul cuvintelor ok, pek mult, foarte mult, fevkalde, gayet, olaanst foarte, prea, extrem de, extraordinar de Yahya Kemal fevkalde gzel iirler yazd. Yahya Kemal a scris poezii extraordinar de frumoase. Gayet deerli bir kitap okudum. Am citit o carte foarte valoroas. Olaanst istidatl ressam sergi at. Pictorul cu un talent extraordinar a vernisat o expoziie. Gayet irkin yazmdan utanyorum. Mi e ruine de scrisul meu extraordinar de urt. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Fikriye hanmla Orhan bey nereye gidiyorlar? Romanyada hangi turistik yerler var? Romanyada deniz sahili nasldr? Kapkulede pasaportlar kim kontrol etti? Gmrk memuru ne dedi? 2. Alctuii propoziii cu urmtoarele cuvinte: turizm, pasaport, klavuz, Karadeniz sahili, Karpat dalar. 3. Folosii adjective n cele 3 grade de comparaie i alctuii propoziii cu ele. 4. Traducei n romnete: a) Gayet gzel bir film grdm. b) Eda daha gzel bir anta ald. c) Romanyada ince kumlu, ok geni pljlar var. d) Kitap fevkalde iyi arkadatr. e) u arkc ok en arklar ald. f) Romanyada gayet gzel turistik yerler var. g) Daha iyi bir arkc dinledim. h) Romanyada en byk ehir hangisidir?
81

i) Az ekerli ay severim. j) Fazla uzun filmleri sevmem. 5. Completai spaiile libere: a) O kadar bilgili insan burada yoktur. b) Sen kadar iyi arkada bulunmaz. c) Siz gibi bir arkc ald. d) O gibi sporcular okulumuzda oktur. e) Metin, Erol daha iyi oynar. f) Eda, Glten daha iyi okur. 6.Traducei n turc: Doamna i domnul Eren sunt n tren. Doamna Eren: - mi pare ru, c nu neleg mai bine romnete. Cum o s ne nelegem cu familia onescu? -Doamna onescu nelege puin turcete. Domnul onescu vorbete foarte bine englez. Cu dumnealui o s vorbim n englez. - Eu nu vorbesc engleza la fel de bine ca tine.. - Nici eu nu vorbesc romna ca tine.

Lecia 24

BKRE GEZS

Eren ailesi geceyi otelde geirdi. Sabahleyin onescu ailesi ile bulutular. onescu ailesi: - yi sabahlar! Eren ailesi: - yi sabahlar! Bayan onescu: - Bu gece iyi dinlenebildiniz mi? Bayan Eren: - Evet, otel sakin bir sokakta, grltden uzak. Uzun yolculuktan sonra yorgunluumuzu karabildik. Bay onescu: - sterseniz Bkre semtlerinde biraz gezebiliriz. Bay Eren: - Hay, hay! Vaktinizi almyorsak
82

Bay onescu: - Estafurullah. Bizim iin bir zevk. Buyurun arabaya. imdi merkezden geiyoruz. Burada eski yaplar var. Bay Eren: - Eski, fakat gayet salam ve muhteem yaplar. Bayan onescu: - Bu eski saray. Romanya Sanat Galerisi bu binada bulunuyor. Solda Athene Palace. Akademi Ktphanesi. Biraz ileride ocuk Maazas, PTTRnin binas. Bay onescu imdi de yeni bir mahalleye giriyoruz. Bay Eren: - Ne beyaz, gzel binalar! Ne dzenli mahalleler! Bayan Eren: - Ve gl, gl Ne kadar ok gl ve yeillik var her tarafta. Bay onescu: - Herstru gl ve parkna doru gidiyoruz. Bayan Eren: - u beyaz, yksek bina Poligrafik Kombina, deil mi? Bayan onescu: - Evet, Casa Presei Libere, yani Serbest Basn Evi. Yanndaki kubbeli bina serge pavyonu. Ulusal ve uluslaraaras sergiler bu binada yaplr. Bayan Eren: - Romanyann bakenti gerekten dzenli ve gzel. Bayan onescu: - Yurdun idar, bilimsel, kltrel, sanayi merkezi. Biz Bkre yurdun kalbidir diyoruz. Szler ve deyimler: dinlenebildiniz mi? ai putut s v odihnii? sakin 1.linitit. 2. Locuitor yorgunluumuzu karabildik am reuit s ne reface isterseniz dac dorii hay, hay da, da, cu plcere vaktinizi almyorsak dac nu v rpim din timp estafurullah se poate, nu face nimic yap - 1. cldire. 2. Structur muhteem splendid girmek (N., D.) a intra gl trandafir her tarafta peste tot, pretutindeni poligrafik kombina combinatul poligrafic sergi pavyonu pavilionul de expoziie bakent capital idar administrative sanay - industrial gezi plimbare semt sector eski vechi gezebiliriz putem s ne plimbm saray palat ileri nainte zevk 1. plcere.2. gust salam 1. rezistent . 2. trainic sanat galerisi galerie de art dzenli aranjat, ordonat yeillik verdea kubbe cupol ulusal naional uluslararas internaional yurt 1. patrie.2.cmin bilimsel tiinific yurdun kalbi inima rii

FORMA POSBLTATV MPOSBLTATV A VERBULU YETERLK FL 1. Forma posibilitativ. Olumluluk ekli. Arat o posibilitate n svrirea aciunii. Se formeaz prin adugarea verbului bilmek la rdcina unui alt verb. ntre cele dou verbe se intercaleaz, dup legilor armoniei vocalice, una din sunetele (y)a , (y)e. almak - alabilmek a lua a putea lua yazmak - yazabilmek a scrie- a putea scrie
83

gitmek - gidebilmek grmek - grebilmek okumak - okuyabilmek anlamak - anlayabilmek beklemek - bekleyebilmek dinlemek - dinleyebilmek

a pleca a putea pleca a vedea a putea vede a citi a putea citi a ntelege a putea nelege a atepta a putea atepta a asculta a putea asculta

Accentul cade pe sufixul formei infinitive. La formele pozitive se conjug la fel ca verbul simplu. Exemplu: verbul yazabilmek la timpurile studiate. 1. imdiki zaman. a) Olumlu ekil. yazabiliyorum yazabiliyorsun yazabiliyor yazabiliyoruz yazabiliyorsunuz yazabiliyor(lar) 2. Belirli gemi zaman. a) Olumlu ekil yazabildim yazabildin yazabildi yazabildik yazabildiniz yazabildi(ler) 3. Gelecek zaman a) Olumlu ekil. yazabileceim yazabileceksin yazabilecek yazabileceiz yazabileceksiniz yazabilecek(ler) 4. Geni zaman. a) Olumlu ekil yazabilirim yazabilirsin yazabilir yazabiliriz yazabilirsiniz yazabilir (ler) Exemple n propoziii:
84

pot s scriu poi s scrii poate s scrie putem s scriem putei s scriei pot s scrie

b) Soru ekli yazabiliyor muyum? yazabiliyor musun? yazabiliyor mu? yazabiliyor muyuz? yazabiliyor musunuz? yazabiliyor(lar m) mu? b) Soru ekli yazabildim mi? yazabildin mi? yazabildi mi? yazabildik mi? yazabildiniz mi? yazabildi(ler) mi? b) Soru ekli yazabilecek miyim? yazabilecek misin? yazabilecek mi? yazabilecek miyiz? yazabilecek misiniz? yazabilecek(ler) mi? b) Soru ekli yazabilir miyim? yazabilir misin? yazabilir mi? yazabilir miyiz? yazabilir misiniz? yazabilir(ler) mi?

pot s scriu? poi s scrii? poate s scrie? putem s scriem? putei s scriei? pot s scrie?

am putut scrie ai putut scrie a putut scrie am putut scrie ai putut scrie au putut scrie

am putut scrie? ai putut scrie? a putut scrie? am putut scrie? ai putut scrie? au putut scrie?

voi putea scrie vei putea scrie va putea scrie vom putea scrie vei putea scrie vor putea scrie

voi putea scrie? vei putea scrie? va putea scrie? vom putea scrie? vei putea scrie? vor putea scrie?

pot s scriu poi s scrii poate s scrie putem s scriem putei s scriei pot s scrie

pot s scriu? poi s scrii? poate s scrie? putem s scriem? putei s scriei? pot s scrie?

Metin problemleri zebildi. Her sabah jimnastik yapabiliyorum. O niversiteye girebildi. Kyller tarlalar sulayabildiler. Yarn ktphaneye gelebilir misin? Cumartesi bluzu bitirebilecek misin?

Metin a putut (reuit) s rezolve problemele. n fiecare dimineaa pot face gimnastic. El a putut (reuit) s intre la facultate. ranii au putut iriga ogoarele. Mine poi veni la bibliotec? Smbt poi termina bluza?

2. Forma imposibilitativ. Olumsuzluk ekli Exprim imposibilitatea svririi unei aciuni. Se formeaz prin adugarea sufixelor de negaie ma , -me la rdcina verbului. Sunetele (y)a, (y)e, intercalate la forma posibilitativ rmn. Verbul bilmek aici nu se folosete. Deci avem formula: rdcina+ -a(-e,-ya, -ye)+-ma(-me)+mak(-mek) alamamak a nu putea lua yazamamak gidememek a nu putea pleca grememek okuyamamak a nu putea citi anlayamamak dinleyememek a nu putea asculta gizleyememek a nu putea scrie a nu putea vedea a nu putea nelege a nu putea ascunde

Accentul cade pe vocalele intercalate imediat dup rdcina verbului. Se conjug la fel ca verbul simplu la forma negativ i negativ-interogativ. 1. imdiki zaman a) Olumsuz ekil yazamyorum yazamyorsun yazamyor yazamyoruz yazamyorsunuz yazamyor(lar) 2. Belirli gemi zaman a) Olumsuz ekil yazamadm yazamadn yazamad yazamadk yazamadnz yazamad(lar) 3. Gelecek zaman a) Olumsuz ekil yazamayacam yazamayacaksn yazamayacak biz yazamayacaz siz yazamayacaksnz onlar yazamayacaklar 4. Geni zaman
85

nu pot s scriu nu poi s scrii nu poate s scrie nu putem s scriem nu putei s scriei nu pot s scrie

b) Olumsuz soru ekli. yazamyor muyum? yazamyor musun? yazamyor mu? yazamyor muyuz? yazamyor musunuz? yazamyor(lar m) mu? b) Olumsuz-soru ekli yazamadm m? yazamadn m? yazamad m? yazamadk m? yazamadnz m? yazamad(lar) m? b) Olumsuz soru ekil yazamayacak mym? yazamayacak msn? yazamayacak m? yazamayacak myz? yazamayacak msnz? yazamayacak(lar) m?

nu pot s scriu? nu poi s scrii? nu poate s scrie? nu putem s scriem? nu putei s scriei? nu pot s scrie?

nu am putut s scriu nu ai putut s scrii nu a putut s scrie nu am putut s scriem nu ai putut s scriei nu au putut s scrie nu voi putea scrie nu vei putea scrie nu va putea scrie nu vom putea scrie nu vei putea scrie nu vor putea scrie

nu am putut s scriu? nu ai putut s scrii? nu a putut s scrie? nu am putut s scriem? nu ai putut s scriei? nu au putut s scrie? nu voi putea scrie? nu vei putea scrie? nu va putea scrie? nu vom putea scrie? nu vei putea scrie? nu vor putea scrie?

a) Olumsuz ekil yazamam yazamazsn yazamaz yazamayz yazamazsnz yazamaz(lar)

nu pot s scriu (nu pot scrie) nu poi s scrii nu poate s scrie nu putem s scriem nu putei s scriei nu pot s scrie

b) Olumsuz-soru ekli yazamaz mym? nu pot s scriu? (nu pot scrie?) yazamaz msn? nu poi s scrii? yazamaz m? nu poate s scrie? yazamaz myz? nu putem s scriem? yazamaz msnz? nu putei s scriei? yazamaz(lar) m? nu pot s scrie?

Exemple n propoziii: Ben byle bir ey yapamam. Bu dersi anlayamadk. Metin denizde yzemeyecek. Hasta ie gidemiyor. Pazara bluzu bitiremeyecek misin? Exerciii:

Eu nu pot face aa ceva. Lecia aceasta nu am putut s-o nelegem. Metin nu va putea nota n mare. Bolnavul nu poate s se duc la serviciu. Duminica nu vei putea termina bluza?

1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Eren ailesi otelde kimlerle bulutu? b) Otel nasl yerde? c) onescu ailesi Eren ailesini Bkrein neresinde gezdirdi? d) Eren ailesi yeni mahalleler hakknda ne dedi? e) onescu ailesi daha nerelerini gsterdi? f) Bayan Eren Bkre hakknda ne dedi? g) Bkre yurdun nasl bir merkezi? 2. Transcriei propoziiile urmtoare cu verbele la forma: A) negativ: a) O ince okuyabiliyor. b) Metin iyi yzebiliyor. c) Akama operaya gidebilecekler. d) Siz araba tamir edebiliyorsunuz. e) yi sporcular olimpiyada yetiebildiler. f) Tatilde Bkree gidebileceiz. g) Kitab be gnde okuyabilirim. h) Biraz st iebilirsin.

B) Negativ-interogativ: a) Yarn ktphaneye gelebilir misin? b) Opera iin bilet alabilir miyim? c) Bkreten anneme bir anta alabilir misin? d) Eve telefon edebilir misin? e) Onlar ev alabilecekler mi? f) Yaza hasta ie gidebilecek mi? g) ocuk da sizinle gelebilecek mi? h) Defterini bana iki gn iin verebilir misin? i) O hastaneye girebildi mi?
86

C) afirmativ: a) etin sabah 6da kalkamyor. b) Misafir Trke konuamyor. c) Dn ktphaneye gidemedim. d) ay kaynatamadm. e) ocuklar bavullar kendileri hazrlayamadlar. f) Tatilde Bkree gidemeyeceiz. g) Akama anneme mektup yazamayacam. h) Akamlar kitap okuyamaz. i) ocuk yalnz gezemez. j) Dada dinlenemem. D) interogativ: a) Sen mdr beyle konuamaz msn? b) Yarn bize gelemez misiniz? c) Dersleri anlayamyor mu? d) Ressam sergi aamyor mu? e) Pazara kye gidemeyecek miyiz? f) Telefonda annenle konuamadn m? g) Dn konseri dinleyemediniz mi? h) Glden balk tutamadnz m? i) Bizimle sinemaya gelemez misiniz? j) Hasta parkta gezemeyecek mi? 3. Traducei urmtorul dialog: Metin: - Ben bu dersi anlayamadm. Eda: - Dikkatle okudun mu? Metin: - Okudum, ama anlayamadm. Eda: - Problemleri zebildin mi? Metin: - problemi zdm, bir prolemi zemedim. Eda: - Bir kere daha dene (ncearc), belki zebilirsin. Metin: - Rica ederim, ablacm, yardm et, zemiyorum. 4. Traducei n limba turc: Constana este un ora situat pe rmul Mrii Negre. Astzi este un centru administrativ, cultural, industrial i turistic. Numeroi turiti din ar i din strintate viziteaz acest ora.

Lecia 25

ONESCU ALESI STANBULDA

Bay ve bayan onescu stanbulun Sirkeci istasyonunda trenden indiler. Arkadalar Eren ailesi onlar karladlar. ki aile selmlatlar, hl hatr ettiler. Bayan onescu: - stanbulu grmeyi o kadar arzu ediyorum imdi 27 asrlk bu ehirde bulunduum iin ok mutluyum. Yalnz iki kta arasnda bulunduu iin deil de, eitli uygarlklarn getii yer gibi de ilgin. Bay onescu: - stanbul dnyann en gzel, en orijinal ehirlerinden biri. Bayan Eren: - Buras eski stanbulun kurulduu yer, yarmada. Bir taraftan Marmara, bir taraftan Hali, kuzey-batsnda ise Boazii kylarn ykarlar. Topkap ve Dolmabahe saraylar;
87

Sleymaniye, Sultan Ahmet camileri; Aya Sofya, Arkeoloji Mzesi, slm Uygarl Mzesi, rmeli Stun , emberli Ta hep bu yarmadada bulunurlar. Bayan onescu: - Asya ksmna nasl geilir? Bayan Eren: -Boaziinin stnde bulunan iki kprden veya vapurlarla. Bayan onescu: - Boazii kprs u kardaki asl kpr , deil mi? Bayan Eren:- Evet. Bayan onescu: - Ne kadar zarif, gzel. Yani, birka dakika iinde bir ktadan baka ktaya geilir. Bay Eren: - Evet, sabah kahvaltsn Avrupada yapabilir, le yemeini de Asyada yiyebiliriz. Szler ve deyimler: arzu etmek (N., A., Abl.) ) a dori hal-hatr etmek a ntreba de sntate asr (yzyl) secol mutlu fericit kta continent eitli diferit uygarlk, medeniyet civilizaie ilgin interesant asl - suspendat kpr - pod yani deci bir taraftan de o parte Marmara Marea Marmara Hali Cornul de Aur Boazii Bosfor saray palat Aya Sofya Sfnta Sofia cami geamie ksm parte vasta - mijloc zarif - suplu POSTPOZA EDAT POSTPOZA KADAR KADAR EDATI Postpoziia kadar exprim limita n spaiu i timp, avnd sensul de pn la. Substantivul care o preced st la cazul dativ. 1. Limita n spaiu. Ktphaneye kadar arkadamla yrdk. Gara kadar otobsle gittik. Anneme kadar gittim. Kaya kadar yzdk. Okula kadar hep konutuk Pn la bibliotec am mers cu prietenul meu. Pn la gar am mers cu autobuzul. M-am dus pn la mama. Am notat pn la barc. . Pn la coal am tot vorbit.

2. Limita n timp. Bu gn akama kadar altm. Astzi am muncit pn seara. Saat 12ye kadar okuldayz. Pn la ora 12 suntem n coal. Bir ocuk drt yana kadar konumad. Un copil n-a vorbit pn la vrsta de patru ani. Saat 1.30a (bir buua ) kadar seni bekledim. Te-am ateptat pn la 1.30. Geen yzyla kadar insan uamad. Pn n secolul trecut omul n-a putut s zboare. Conjunciile: de la, pn la se traduc cu substantivul primul n ablativ, al doilea n dativ crora li se adaug postpoziia kadar.
88

Evden parka kadar yaya yrdk. Kstenceden Bkree kadar trenle geldik. Saat 5ten 6ya kadar arabay tamir ettiler. Sabahtan akama kadar yamur yad.

De acas pn n parc am mers pe jos. De la Constana pn la Bucureti am venit cu trenul. De la ora 5 pn la 6 au reparat maina. A plouat de diminea pn seara.

POSTPOZA BAKA BAKA EDATI Cuvntul baka este un adjectiv, care urmnd un substantiv se folosete ca postpoziie. n aceast mbinare substantivul st n cazul ablativ i se traduce prin: n afar de , pe lng . Bkreten baka, Braova da gittik. Evde ihtiyardan baka kimse yoktu. Benden baka kimsesi yok. n afar de Bucureti, ne-am dus i la Braov. n cas nu era altcineva n afar de un btrn. n afar de mine nu are pe nimeni.

POSTPOZA BER BER EDATI Substantivul mpreun cu aceast postpoziie st la cazul ablativ i exprim punctul de pornire al unei aciuni. Dnden beri kar yayor. De ieri ninge continuu. Kk yatan beri hayatn kendi kazanyor. De la o vrst fraged i ctig existena. Tatilden dneli beri hep alyor. De cnd s-a ntors din concediu muncete continuu. Bir aydan beri arkadamdan haber alamadm. De o lun n-am putut primi de la prietenul meu nici o veste. POSTPOZA N N EDATI Cuvntul n n traducere: partea din fa are, n rol de postpoziie, sensul de n fa. Substantivul sau pronumele cu care se mbin stau la cazul genitiv, iar n primete sufixul posesiv i sufixele cazurilor: dativ, locativ i ablativ. Evin nnde bahe var. Kardeimi fabrikann nnde braktm. ocuun nne oyuncaklar koydum. Hastanenin nne kadar beraber gittik. Apartmann nnden tramvay geiyor. Exerciii: n faa casei este o grdin. L-am lsat pe friorul meu n faa fabricii. Am pus jucrii n faa copilului. Pn n faa spitalului am mers mpreun. Prin faa blocului trece tramvaiul.

1. Rspundei la ntrebrile: a) Bay ve bayan onescu stanbula neyle gittiler? b) onesci ailesini istasyonda kimler bekledi? c) stanbul nerede bulunur? d) stanbul nasl bir ehirdir? e) Boaziinden neyle geilir? f) stanbulda hangi tarih yerler var?
89

2. Formai cte dou propoziii cu postpoziiile: kadar, baka, beri, n. 3. Completai spaiile libere n urmtoarele propoziii: a) Okul n aalar var. b) Troleybs ev n geer. c) Bulgaristan bir akrabam baka kimse kalmad. d) Gar kadar taksiyle gitti. e) Sabah len kadar mzeyi ziyaret ettim(am vizionat). f) Avrupa Berlin kadar gittim. g) Kstence Arkeoloji ve Ulusal Tarih Mzesi n Ovidiusun heykeli ykseliyor. h) Dedem ve babam n ok dikkatli konuuruz. i) Evvelsi gn beri yamur yayor. j) ki ay beri yamur yamad. k) Ky geleli beri hep dnyor. l) Roman okuyal beri grleri (viziunea lui) deiti. m) Bir ev baka mal yok. 4. Traducei urmtoarele propoziii folosind postpoziiile studiate: a) Pn la serviciu am mers pe jos. b) De la serviciu pn acas sunt doi kilometri. c) Te-am ateptat pn la ora patru. d) Am scris de diminea pn seara. e) n sal n afar de mine au fost trei studeni. g) Automobilul s-a oprit n faa spitalului. h) Am trecut prin faa muzeului. i) De doi ani fiul meu nva la scoal. j) De 20 de ani locuim pe malul Mrii Negre. k) n faa teatrului este un parc plin de flori. l) n faa mamei toi copiii suntem respectoi (saygl). m) De diminea vntul nu s-a oprit. n) nva de dou luni pentru examen. 5. Scriei o compunere cu titlul Strzile oraului (satului) meu. ehrimin (Kymn) Sokaklar.

RECAPTULARE V TEKRAR V
1. Conjugai un verb la cele patru forme ale aoristului. 2. Traducei buletinul meteorologic dintr-un ziar cotidian. Alctuii cte un buletin meteorologic. 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Akamlar saat 19da haberleri dinleriz. b) Sabahlar pencereleri aar, odalar havalandrrz. c) Yaza Romanyann batsna gider miyiz?
90

d) Snrda hangi memurlar alrlar? e)Yazn ehrimize Avrupadan turistler gelir ve her kategoriden otellerde kalrlar. f) Kn Karpat dalarna ok kar yaar ve oteller yerli ve yabanc turistlerle dolar. g) Kn dada yuvarlanabilir (se poate declana avalan). h) Bkre Romanyann gneyinde bulunur, lkenin kalbidir. i) Kstence Sanat Galerisi ehrin merkezinde bulunur. j) Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesinin nnde Ltin airi Ovidiusun heykeli bulunur. 4. Traducei n limba turc: a) Facem plaj pe nisipul fin din Mamaia. g) Astzi este o zi nsorit i cald. b) Nu avem bagaje supuse taxei vamale. h) Ofierul grnicer a controlat paapoartele. c) Am pus n poet ghidul de conversaie romn-turc. i) Prietenii notri au venit cu autobuzul. d) Primvara vremea se schimb extraordinar de mult. e) Ankara este un centru administrativ, cultural, industrial i turistic. f) Galeria de Art i Muzeul de storie Naional se afl n centrul Bucuretiului. 5. Traducei urmtorul buletin meteorologic: Mine dimineaa va fi cea, pe urm cerul va fi senin. Soarele va strluci n toata ara. Vntul va sufla slab din nord-est. Dup amiaz sudul rii va fi parial nnorat. Seara va burnia. In nordul rii va ploua, va fulgera i va tuna. In zonele montane va ploua. 6. Alctuii cte 3 propoziii cu adverbele de timp, de loc, de mod, de cantitate, de cauz i de relativitate. 7. Folosii adjectivele din urmtoarele propoziii la gradele comparativ i superlativ. a) Faruk Nafiz amlbel byk airdir. d) Nazm Hikmet verimli oyun yazardr. b) nl ressamn tablolar sergilendi. e) Deerli ataszlerini not ettim. c) Dobrucada engin ( ntinse) tarlalar var. 8. Traducei urmtoarele propozii folosind postpoziiile studiate: n afar de Turcia n-am vizitat alt ar. De ieri n-a sunat nimeni. De trei zile este festival naional n Medgidia. n faa primriei este un parc. Prietenul meu m-a luat din faa Universitii. Trenul s-a oprit n faa grii. n fata camerei mele este un copac. n faa hotelului este un restaurant. n vila cea mare n afar de un btrn nu locuiete nimeni. 9. Traducei urmtoarele propoziii folosind verbul la aorist: Bulgaria se afl n nord-vestul Turciei i n sudul Romniei. n Romnia se vorbete cel mai mult romnete. Ziua bun se cunoate de dimineat. Prietenul bun se cunoate n zilele negre.

Lecia 26

SAAT KA?

Saat tam bir. Este ora unu fix. Saat biri be (dakika) geiyor. Este ora unu i cinci (minute). Saat biri on be (dakika) geiyor. Este ora unu i cincisprezece (minute).sau: Saat biri eyrek geiyor. Este unu i un sfert. Saat biri otuz (dakika) geiyor. Este unu i treizeci (de minute). sau: Saat bir buuk. Este ora unu i jumtate. Saat biri krk be dakika geiyor. Este ora unu i patruzeci i cinci de minute sau: Saat ikiye on be dakika var. Este ora dou fr cincisprezece minute. sau: Saat ikiye eyrek var.Este ora dou fr un sfert.
91

Yarm saat. Jumtate de or. Saat biri on gee toplant balayacak. La ora unu i zece va ncepe edina. Saat e on kala dizi film balayacak. La trei fr zece va ncepe serialul. SABAHLEYN Anne: - Uyan, olum. Okula gideceksin. Metin: - Saat ka? Anne: - Duvar saati tam alty on dakika geiyor. Kalkma vakti. Metin: - Duvar saati iyi almyor, ileri gidiyor. Be dakika daha uyuyacam. Anne: - leri gitmiyor, geri kalyor. Bak, kol saatin de 6.11. Metin: - Meydan saatine gre kalkacam. Anne: - Meydan saati de 6.11. Okuluna gitme vakti yaklayor. Metin: -antam hazr. Akam 9a 10 kala hazrladm. Anne: - Ykanacaksn, kahvalt yapacaksn. Okuluna kadar yolun var. Metin: - Ablam kalkt m? Anne: - Ablan her vakit dakik. Kahvalt iin seni bekliyor. Metin: - Bu gn ayn ka? Anne : - Biri. Metin: - Hangi ay girdi? Anne: - Senin kkken aylar srasyla bir iirin vard. Misafirlerin nnde hep syledin. Onu hatrla. Metin: - Hi unutur muyum Biliyor musun, anne? Ben bu iiri yeni ay girdiinde hep hatrlyorum. Syleyeyim mi? Anne: - Genlikte renilen mermere yazlr, ihtiyarlkta renilen buz stne yazlr. Gster bakalm, mermere mi yazmsn Metin: - ON K AY Bir ylda on iki ay, Saymas bak ne kolay: Ocak, ubat, mart, nisan, Sonra mays, haziran. Temmuz, austos, eyll, Artk solar iek, gl. Ekim, kasm, aralk, Bilmemek budalalk. Eda: -Aferin, benim kardeime! Budala deil. Haydi, abuk ykan. Derslere ge kalma. Szler ve deyimler: duvar saati ceas de perete uyumak (N., L.) a dormi meydan saatine gre dup (conform) ceasul public Hangi ay girdi? n ce lun am intrat? hatrlamak - (N., A., L,. Abl.) a-i aduce aminte solmak (N., L., Abl.) 1.a se ofili. 2. a se decolora budalalk - prostie ZAMANLA LGL SZLER haftann gnleri ay adlar ileri gidiyor merge nainte geri kalyor rmne n urm 9a on kala la nou fr zece iir poezie unutmak ( N., A, L.) - a uita budala - prostu

ylalar (mevsimler)
92

zilele sptmnii pazartesi sal aramba perembe cuma cumartesi pazar

lunile ocak ubat mart nisan mays haziran temmuz austos eyll ekim kasm aralk

anotimpurile ilk bahar (ilk yaz, bahar) yaz son bahar (gz, kasm) k

Zamanla ilgili deyimler: evvelsi gn alaltieri geen hafta sptmna trecut evvelsi akam alaltseara bu hafta sptmna aceasta milttan nce nainte de era noastr gelen hafta sptmna viitoare bu gn (bugn) astzi yarn mine - Bu gn ayn ka? Ce dat e astzi?, n ct suntem? asr, yzyl secol, veac - Bu gnk tarihData de astz. br gn - poimine - Ayn kanda? Pe ce dat? dn ieri - Ayn on beinde. Pe cincisprezece ale lunii. binyl mileniu a 1. timp.2. sezon. 3. epoc, perioad milttan sonra era noastr eski alar antichitate, orta a evul mediu ada contemporan Bu gn gnlerden ne? (Bu gn haftann hangi gn?) Ce zi e astzi? bir hafta (ay, yl, mr) zarfnda timp de o sptmn ( lun, an, via) Exercitii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: - lk bahar (yaz, son bahar, k ) aylar hangileridirler? - Hangi mevsimi en ok seviyorsunuz? - Gebe kular (psrile cltoare) hangi yl anda lkemize dnerler? - Kn hangi sporlar yaplr? - Byk skender (Alexandru cel Mare) hangi ada yaam? - Mehmet Fatih ne vakit yaam? - Eski (antik) adan hangi airleri biliyorsunuz? - ada airlerden hangilerini tanyorsunuz? POSTPOZA ARKA ARKA EDATI Substantivul arka spate cnd se folosete ca postpoziie, substantivul sau pronumele care o preced stau la cazul genitiv, iar arka primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: dativ, locativ sau ablativ i se traduce: n spatele, dup, n urm i din spatele. Exemple n propoziii: Televizyonun arkasna geme. Defterin arkasna not ettim. Evin arkasnda byk bir enstit var. S nu treci n spatele televizorului. Am notat pe spatele caietului. n spatele casei este o instituie mare.
93

Okulun arkasnda oyun yeri var. Otomobilin arkasndan getik. ilerin arkasndan yrdm. Senin arkana geti. Tiyatroda onun arkasna oturdu. Onun arkasna geti. Sizin arkanzda kim var? Onun arkasndan ykseldi. Onlarn arkasndan yrdk.

n spatele colii este un teren de joc. Am trecut prin spatele automobilului. Am mers n urma muncitorilor. A trecut n spatele tu. La teatru s-a aezat n spatele lui. A trecut n spatele lui. Cine st n spatele Dvs? S-a ridicat pe spatele (umerii) lui. Am mers n urma lor. POSTPOZA ST ST EDATI

Substantivul stpartea superioar folosind ca postpoziie se traduce n limba romn prin prepoziia pe. i n acest caz substanivul st la genitiv, iar st primete sufixul posesiv de persoana a III-a singular i unul din sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ. De exemplu: Masann stne bir szlk koydum Kedi koltuun stne yerleti. Evin stnde anten var. Dolabn stnde iek sakss var Masann stnden szl aldm. Kedi koltuun stnden indi. Not: Uneori substantivul rmne n nominativ. Tatl stne tuzlu yenmez. Ev stne yuva yapm. Pe mas am pus un dicionar. Pisica st pe fotoliu. Pe cas este o anten. Pe dulap este un ghiveci de flori. Am luat dicionarul de pe mas. Pisica s-a dat jos de pe fotoliu. Dup dulce nu se mnnc srat. A fcut cuib pe acoperi.

Sinonimul lui st este zer care se folosete mai mult cu substantivele abstracte i n aceast mbinare nu primete sufixul genitivului. Sevgi zerine birok iir yazld. Bu olay zerinden yllar geti. S-au scris multe poezii despre dragoste. De la acest eveniment au trecut ani.

Dac o mbinare ntre substantive se folosete naintea postpoziiei zer, la fel nu primete sufixul cazului genitiv. ocuk iiri zerine konutu. Asl kpr zerinden geti. A vorbit despre poezii pentru copii. A trecut pe podul suspendat.

Cnd postpoziia zer se folosete cu substantiv concret, acesta din urm primete sufixul genitivului. Masann zerinde vazo var. Pe mas este o vaz. POSTPOZA ALT ALT EDATI

94

Substantivul alt partea de jos, partea inferioar n rol de postpoziie se traduce n romnete prin sub. i aceast postpoziie primete sufixul posesiv de persoana a III-a singular i sufixele cazurilor dativ, locativ sau ablativ, iar substantivul care st naintea ei primete sufixul cazului genitiv. Aacn altnda bir ocuk oynuyor. Kalem masann altna dt. Sub copac se joac un copil. Creionul a czut sub mas

La fel ca n cazul postpoziiei zer substantivul abstract sau o mbinare dintre substantive urmate de postpoziia alt, nu primesc sufixul cazului genitiv. ocuk iyi artlar altnda byd. Bar bayra altnda yaamak istiyoruz. Exerciii: 1. Completai spaiile libere: a) Yolu Universitenin arka geiyor. b) Otobs heykel arka durdu. c) Kitab masa st aldm. d) Defteri masa st koydum. e) Vazo masa st duruyor. 2. Traducei n limba turc: a) Pe dulap este o cutie. b) a cartea, te rog, de pe mas. c) Pe cas este o pisic. d) n spatele casei este un cinematograf. e) Copilul s-a dus n spatele casei. f) Turistul a trecut prin spatele autobuzului. g) n faa spitalului este un parc. h) Am trecut prin faa spitalului. i) Sub copac doarme un copil. Copilul a crescut n condiii bune. Vrem s trim sub steagul pcii.

f) Turizm meselesi zer konutular. g) Dil zer alt h) Apartma alt maaza kapal. i) Kalem masa alt dt.

j) Pisica a ieit de sub main. k) Caietul l-am pus sub carte. l) Pn la serviciu am mers pe jos. m) De la serviciu pn acas sunt doi kilometri. n) Te-am ateptat pn la ora patru. o) Am citit de diminea pn sera. p) Fiul meu de doi ani nva la coal. r) n clas, n afar de mine mai erau trei elevi.

3. Scriei o compunere cu tema: Ziua mea preciznd orele de desfurare a activitilor.

Lecia 27

ROMANYADA HANG DERSLER OKUNUYOR?

Gven ailesi Eren ailesinin Romanyadan misafirlerine Ho geldinegeldi. Bayan Eren onlar kapda karlad. Bayan Eren: - Ne iyi ettiniz de geldiniz. Salona buyurun, ltfen. Bay Eren misafirleri biribirine takdim etti: - Romanyal misafirlerimiz bayan ve bay onescu, aile dostlarmz bayan ve bay Gven, ocuklar Eda ve Metin. onescu ailesi: - Memnun olduk. Eren ailesi: - Biz de memnun olduk, efendim.
95

Bayan onescu: - Ka yandasn, Metin? Metin: - On drt yandaym, efendim. Bayan onescu: - Orta okul yedide misin? Metin: - Evet, efendim. Bayan onescu: - Benim olum da orta okul yedide. Metin: - Hangi dersler okunuyor Romanyada yedide, syler misiniz, ltfen? Bayan onescu: - Romen dili, modern dillerden iki dil: ngilizce, Almanca, Rusa, Franszca, spanyolca veya ince, matematik, fizik, kimya, tarih, corafya, tabiat bilgisi, anayasa, resim, mzik, beden eitimi, eitsel almalar. Bundan baka Romanyada aznlklar olan blgelerde renciler ana dillerini de renirler. Bay Gven: - Demek, Romanyada renciler resm dil olan Romenceyi, iki yabanc dil ve aznlklar bir de ana dillerini renirler. Bayan Eren: - aya buyurun, ltfen. Szler ve deyimler; ho geldine gitmek (gelmek) vizit de bun venit memnun olduk ne-a prut bine Romanyal din Romnia aile dostu prieten de familie ne iyi ettiniz ce bine ai fcut orta okul ciclul gimnazial ilk okul ciclul primar lise liceu ngilizce englez Almanca german Rusa rus Franszca francez spanyolca - spaniol yabanc dil limba strin fizik fizic takdim etmek (N.A.) - a prezenta ince - chinez tarih 1.istorie.2.dat anayasa - constituie corafya - geografie resim - desen mzik - muzic beden eitimi educaie fizic eitsel almalar lucru manual aznlk minoritate blge - regiune ana dili limba matern resm dil - limba oficial kimya- chimie tabiat bilgisi - cunotine despre natur

POSTPOZE (Continuare 2) EDAT (Devam 2) POSTPOZA YAN YAN EDATI Substantivul yan direcie, latur cu rol de postpoziie se poate traduce prin lng, alturi, spre, la. Substantivele i pronumele care preced aceast postpoziie stau tot n cazul genitiv, iar yan primete sufixul posesiv de persoana a III-a i sufixele cazurilor locativ, dativ i ablativ. De exemplu: Masann yannda dolap var. Lng mas este un dulap. Yemein yanna turu da koydu. Lng mncare a pus i murturi. Mdr beyin yanndan geliyorum. Vin de lng domnul director. ocuun yannda kim kalacak? Cine va rmne lng copil? Postpoziia yan precedat de pronumele personale primete sufixul dativului, locativului sau ablativului benim yanma lng mine benim yanmda lng mine, la mine
96

senin yanna onun yanna bizim yanmza sizin yannza onlarn yanna benim yanmdan senin yanndan onun yanndan bizim yanmzdan sizin yannzdan onlarn yanndan

lng tine lng el lng noi lng voi lng ei

senin yannda onun yannda bizim yanmzda sizin yannzda onlarn yannda

lng tine, la tine lng el, la el lng noi, la noi lng voi, la voi lng ei, la ei

de lng mine, de la mine de lng tine, de la tine de lng el, de la el de lng noi, de la noi de lng voi, de la voi de lng ei, de la ei Lng noi este un magazin. Fratele meu st la noi. Ne-am dus la el. Lng voi va veni un muncitor nou. Fratele meu a plecat de la noi. Am trecut pe lng ei. POSTPOZA KARI KARI EDATI

Exemple n propoziii: Bizim yanmzda maaza var. Kardeim bizim yanmzda kalyor. Onun yanna gittik. Sizin yannza yeni bir ii gelecek. Kardeim bizim yanmzdan gitti. Onlarn yanndan getik.

Substantivul kar partea opus ca postpoziie se poate traduce vizavi, n fa i st n cazurile dativ, locativ sau ablativ. Substantivele sau pronumele care preced aceast postpoziie pot sta: a) n cazul nominativ, cnd sunt abstracte. Bu vaziyet karsnda ne diyeceimi bilemedim. n faa acestei situaii n-am stiut ce s spun. Doktor hastalanma tehlikesi karsnda bulundu.Doctorul s-a aflat n faa pericolului de a se mbolnvi. b) n cazul genitiv, cnd sunt concrete: Otelin karsnda lokanta var. htiyarn karsna oturdum. Okulun karsndan geti. Vizavi de hotel se afl un restaurant. M-am aezat n faa btrnului. A trecut prin faa colii.

c) n cazul dativ, cnd are sensul de contra, mpotriva: Romatizmaya kar il aranyor. Onlar istismara kar savatlar Se caut un medicament mpotriva reumatismului. Ei au luptat mpotriva exploatrii. POSTPOZA DORU DORU EDATI Cuvntul doru se poate traduce prin drept, corect, adevrat, direct. Ca postpoziie se traduce prin cuvintele: spre, n direcia, nspre, ctre. Nu primete nici un fel de sufix, iar substantivele i pronumele care o preced stau la cazul dativ.
97

De exemplu: renciler niversiteye doru gidiyorlar. Turistler mzeye doru yollandlar. Herkes ona doru bakt.

Studenii se duc spre universitate. Turitii au pornit spre muzeu.. Toi s-au uitat spre el. POSTPOZA EDATI

Substantivul i nseamn: interior. Ca postpoziie se poate traduce prin cuvintele: nauntrul , n, ntre, printre, n decurs de Substantivul sau pronumele cu care se mbin aceast postpoziie stau la cazul genitiv, iar i primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: locativ, dativ sau ablativ. De exemplu: Misafir odann iine bakt. Tebeir dolabn iinde bulunuyor. Kpek parkn iinden kt. Musafirul s-a uitat n camer. Creta este n dulap. Cinele a ieit din parc.

Substantivele abstracte mbinate cu postpoziia i rmn n nominativ. De exemplu: ofr heyecan iinde kazay anlatt. Hepimiz sevin iinde babam karladk. Doktor iki saat iinde ameliyat bitirdi. Yarm saat iinde kye vardk. oferul cu emoie a povestit accidentul. Toi l-am ntmpinat pe tata cu bucurie. Doctorul n dou ore a terminat operaia. n jumtate de or am ajuns n sat. POSTPOZA DI DI EDATI Substantivul d ca postpoziie are nelesul de: n afar, din afar, n exterior, din exterior. Substantivul care o preced st n cazul genitiv, iar d primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile: dativ, locativ sau ablativ. De exemplu: retmen rencileri ehrin dna kard.: Kyn dnda bir park var. Ksa yol Bursann dndan geer. Otobsn dna reklam afii koydular. Mall ehrin dnda bulunuyor. nvtorul a scos elevii n afara oraului. n afara satului se afl un parc. Drumul scurt trece n afara Bursei. Au pus afi de reclama la autobuz. n afara oraului se afl un mall. POSTPOZA ARA ARA EDATI Substantivul ara se poate traduce prin cuvintele: interval, spaiu, rstimp, distan. Postpoziia ara primete sufixul posesiv i sufixul unuia dintre cazurile dativ, locativ sau ablativ. Se poate traduce prin cuvintele: ntre, printre, dintre. Substantivele care o preced sufer urmtoarele schimbri: a) Substantivul primete sufixul pluralului dac este vorba de lucruri de acelai fel:
98

Yazarlar arasna girdi. Dalar arasnda nehirler var. Sporcular arasndan en iyileri ampiyon oldular.

A intrat printre scriitori. Printre muni se afl (curg) fluvii. Cei mai buni dintre sportivi au devenit campioni.

b) Substantivele rmn n cazul nominativ cnd denumesc diferite lucruri. Kar-koca arasna girilmez. Nu se amesteca ntre so i soie. Ana-kz arasnda her ey unutulur. Se uit totul ntre mam i fiic. c) Foarte des substantivele de diferite feluri sunt legate ntre ele prin conjuncia ile care se poate scrie i mpreunat cu cuvntul pe care l urmeaz. Mamaya deniz ile (denizle) gl arasnda bulunur. Yol ba ile bahe arasndan geiyor. Tuna nehri ile (nehriyle) Karadeniz arasna kanal kuruldu. S-a construit un canal ntre fluviul Dunrea i Marea Neagr. Mamaia se afl ntre mare i lac. Drumul se afl ntre vie i grdin.

d) cnd se folosesc dup un numeral, substantivele raman in nominativ. ki nehir arasna kanal kuruldu. ki ehir arasnda motel var. retmen 30 renci arasndan Metini seti. ntre cele dou fluvii s-a construit un canal. ntre cele dou orae se afl un motel. Dintre cei 30 de elevi profesorul l-a ales pe Metin.

Pronumele personale urmate de postpoziia ara stau n cazul genitiv i se leag ntre ele cu conjuncia ile, iar ara se acord n persoan cu ultimul pronume, primind i sufixul unuia dintre cazurile dativ, locativ sau ablativ. benim ile senin aranda ntre mine i tine (benimle senin aranda) bizim ile sizin aranzda ntre noi i voi (bizimle sizin aranzda) senin ile onun arasnda ntre tine i el (seninle onun arasnda) sizin ile bizim aramzda ntre voi i noi (sizinle bizim aramzda)

Excepie face pronumele personal onlar care nu primete sufixul genitivului. onlar ile bizim aramzda ntre ei i noi bizim ile onlar arasnda ntre noi i ei onlar ile sizin aranzda ntre ei i voi Pronumele personale la plural i postpoziia ara mpreun primesc sufixele posesive. bizim aramzda ntre noi sizin aranzda ntre voi onlar (n) arasnda (aralarnda) ntre ei Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Gven ailesi Eren ailesine niin geldi? b) Bay Eren ne yapt?
99

c) onescu ve Gven ailesi ne dediler? d) Bayan onescu Metine ne sordu? e) Romanyada yedinci snfta hangi dersler okunur? f) Romanyada aznlklar resm dil ve modern dillerden baka hangi dili okuyorlar? 2. Formai propoziii cu postpoziiile: yan, kar, doru, i, d, ara. 3. Completai spaiile libere n urmtoarele propoziii: a) stasyon yan eczane var. b) antasna kitaplar yan gzlk de koydu. c) Hasta yan doktor var. d) Annem biz yan oturuyor. e) Biz yan bir arkada geldi. f) Siz yan kibrit yok mu? g) Masada annem kar oturuyorum. h) Sinema kars bekledim. i) Arkadam kar konuamam. j) Mdr ii ara Doruyu seti. k) ki ky ara yol yapld. l) Tren Kstence doru yolland. m) Hastane doru hareket etti. 3. Traducei n limba turc urmtoarele propoziii: Lng noi a venit un copil. Lng copil st fratele lui. Stau la mama. Vizavi de spital este o farmacie. Nu pot s vorbesc mpotriva fratelui meu. Te voi atepta vizavi de teatru. ntre dou vapoare este o barc. ntre Bucureti i Constana sunt 250 de km. Printre muni curge un fluviu. A mers spre spital. Autobuzul a pornit spre Bucureti. Spre iarn m duc n satul meu. Bluza mea e n dulap. n jumtate de or am ajuns acas. Elevii au ieit afar din coal. n) Yaz doru entari alacam. o) Ekmek dolab iinde duruyor. p) Kedi araba i kt. q) Kardeim sevin i geldi. r)Yarm saat i mektup yazdm. s) Ky d oyun alan var. t) Bir saat sonra Bkre d ktk. u) iler ara biri konutu. v) Arabalar ara geti. w) Pencere ile kap ara durma! x) ki kta ara deniz var. y) Biz ile siz ara dostluk var. z) Siz ara iyi renciler var.

Lecia 28

HAZIRELBSE MAAZASINDA

Bayan ve bay onescu stanbuldan ocuklarna hediye almak istediler. Bunun iin Kapalarya gittiler. Bay onescu: - Kapalar drtgen ekilde ve 18 kaps var. Bayan onescu: - Duvarlar ne kadar kaln ve salam! Bay onescu: - 1461 ylnda Fatih Sultan Mehmetin emriyle kurulmu, yanm ve sonra birka kere onarlm. Bayan onescu: - Sen bunlar nereden biliyorsun? Bay onescu: - Dn gece uykum yoktu. Oturdum, okudum. Bayan Ionescu: - te kuyumcular maazalar.
100

Bay onescu:

- Unutma, ocuklara bluz almaa geldik. te el sanatlar maazalar, ite hazrelbise maazalar. Satc: - Buyurun, efendim. Bayan onescu: - On drt yanda bir olan ve on iki yanda bir kz iin bluz istiyoruz. Satc: -nce mi, kaln m bluz istiyorsunuz? Bayan onescu: - nce, pamuktan, yaz iin. Satc: - Hangi rengi tercih ediyorsunuz? Bayan onescu: - Renginde henz kararl deiliz. Satc: - te beyaz, krmz, lcivert, gvez renkte bluzlar. Alaca soylar da var: yeille bej, kahverengi ile sar, siyah zerine pembe ve mor. Bayan onescu: - Olum iin lcivert, kzm iin de beyaz bluz seiyorum. Satc: - Baka bir isteiniz var m? Bayan onescu: - Teekkr ederim, hepsi bu. Ne kadar yapyor? Szler ve deyimler: hazrelbise confecie salam 1. rezistent. 2. Sntos emir porunc, ordin kuyumcu bijutier tercih etmek (N., A.) a prefer krmz rou alaca pestrit kahverengi maro Ne kadar yapyor? Ct face? Kapalar Bazarul Acoperit taraf parte birka kere- de cteva ori unutmak (N. A.) - a uita semek (N.A.) a alege lcivert bleumarin alaca soylar cele pestrie sar galben ince subire drtgen dreptunghi ekil form mor mov pamuk 1 bumbac. 2. vat kaln gros gvez grena yeil verde siyah, kara negru uyku - somn

renginde kararl deiliz nu suntem hotri asupra culorii Baka bir isteiniz var m? Mai dorii ceva? el sanatlar maazalar magazine de artizanat kurulmu (kurmak -A.) a fost construit (a construi) Fatih Sultan Mehmet Sultanul Mehmet Cuceritorul yanm (yanmak N.) a fost ars (a arde) onarlm (onarmak N., A.) a fost restaurat (a restaura)

TMPUL TRECUT NEDETERMNAT BELRSZ GEM ZAMAN Exprim o aciune desfurat naintea momentului vorbirii, la care vorbitorul nu a fost martor sau aciunea a avut loc fr participarea lui contient. nterlocutorul povestete aciunea aflat de la altcineva. Trebuie fcut deosebire ntre timpul trecut nedeterminat i timpul trecut determinat la care vorbitorul a fost martor n desfurarea aciunii. Se red cu sufixele: -m, -mi, -mu, -m, care se adaug la rdcina verbului mpreun cu sufixele personale. 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil.
101

almak ben almm sen almsn o alm biz almz siz almsnz onlar alm(lar) vermek ben vermiim sen vermisin o vermi biz vermiiz siz vermisiniz onlar vermi(ler) yrmek a merge ben yrmm sen yrmsn o yrm biz yrmz siz yrmsnz onlar yrm(ler)

a lua (cic, se spune c, se pare c) eu am luat (cic) tu ai luat (cic) el a luat (cic) noi am luat (cic) voi ai luat (cic) ei au luat a da (cic) eu am dat (cic) tu ai dat (cic) el a dat (cic) noi am dat (cic) voi ai dat (cic) ei au dat (cic) eu am mers (cic) tu ai mers (cic) el a mers (cic) noi am mers (cic) voi ai mers (cic) ei au mers 2. Forma negativ. Olumsuz ekil. sormak a ntreba ben sormuum sen sormusun o sormu biz sormuuz siz sormusunuz onlar sormu(lar) (cic) eu am ntrebat (cic) tu ai ntrebat (cic) el a ntrebat (cic) noi am ntrebat (cic) voi ai ntrebat (cic) ei au ntrebat

Se red prin intercalarea sufixelor de negaie ma sau me ntre rdcina verbului i sufixul timpului, almak ben almamm (cic, se spune c, se pare c)eu nu am luat sen almamsn (cic) tu nu ai luat o almam (cic) el nu a luat biz almamz (cic) noi nu am luat siz almamsnz (cic) voi nu ai luat onlar almam(lar) (cic) ei nu au luat vermek ben vermemiim sen vermemisin o vermemi biz vermemiiz siz vermemisiniz onlar vermemi(ler) (cic) eu nu am dat (cic) tu nu ai dat (cic) el nu a dat (ciic) noi nu am dat (cic) voi nu ai dat (cic) ei nu au dat 3. Forma interogativ. Soru ekli. La forma afirmativ, persoana a III-a, singular, se adaug una din particulele interogative m, mi, mu, m mpreun cu sufixele personale.
102

Almak ben alm mym? sen alm msn? o alm m? biz alm myz? siz alm msnz? onlar alm(lar) m? sormak ben sormu muyum? sen sormu musun? o sormu mu? biz sormu muyuz? siz sormu musunuz? onlar sormular m? (sormu mu?)

(cic) eu am luat? (cic) tu ai luat? (cic) el a luat? (cic) noi am luat? (cic) voi ai luat? (cic) ei au luat? (cic) eu am ntrebat? (cic) tu ai ntrebat? (cic) el a ntrebat? (cic) noi am ntrebat? (cic) voi ai ntrebat? (cic) ei au ntrebat?

vermek ben vermi miyim? sen vermi misin? o vermi mi? biz vermi miyiz? siz vermi misiniz? onlar vermi(ler) mi? yzmek ben yzm mym? sen yzm msn? o yzm m? biz yzm myz? siz yzm msnz? onlar yzmler mi? (yzm m?)

(cic) eu am dat? (cic) tu ai dat? (cic) el a dat? (cic) noi am dat? (cic) voi ai dat? (cic) ei au dat? (cic) eu am notat? (cic) tu ai notat? (cic) el a notat? (cic) noi am notat? (cic) voi ai notat? (cic) ei au notat?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. La forma negativ, persona a III-a singular, se adaug particulele interogative m sau mi mpreuna cu sufixele personale. almak ben almam mym? sen almam msn? o almam m? biz almam myz? siz almam msnz? onlar almam(lar) m? ben sormam mym? (cic) eu nu am luat? (cic) tu nu ai luat? (cic) el nu a luat? (cic) noi nu am luat? (cic) voi nu ai luat? (cic) ei nu au luat? (cic) eu nu am ntrebat? vermek ben vermemi miyim? (cic) eu nu am dat? sen vermemi misin? (cic) tu nu ai dat? o vermemi mi? (cic) el nu a dat? biz vermemi miyiz? (cic) noi nu am dat? siz vermemi misiniz? (cic) voi nu ai dat? onlar vermemmi(ler)mi? (cic) ei nu au dat?

ben yrmemi miyim? (cic) eu nu am mers? Exemple n propoziii: Ben kkken iki yanda yrmm. Cic, eu am mers la doi ani. O Ada Kaleye gitmi. Au spus c el a fost n Ada Kale. Padiahn olu ile arkada suyun stnde bir sandk grmler. Cic prinul i prietenul lui au vzut o lad plutind pe ap. Byk annem Bkrei grmemi. Bunica mea n-a vzut Bucuretiul. Ondan sonra be-alt adam daha denemiler, lkin bunlar da oynayamamlar. (En Doru Haznedar , Trk Dili ve Edebiyat, Bkre, 1972 V. snf) Cic dup el au mai ncercat cinci-ase persoane, dar n-au reuit (Cel mai cinstit vistiernic, Manualul Limba i literatura turc, Bucureti, 1972, clasa a V-a) ofr kazay grm m? oferul a vzut accidentul? Biz bu evi almam myz? (Se spune c, A spus c) casa aceasta noi n-am luat-o? Onlar harp grmemiler mi? Ei n-au cunoscut rzboiul? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri:
103

a) Bayan ve bay onescu stanbuldan ne almak istediler? b) Kapalar ne vakit kurulmu? c) Bayan ve bay onescu hangi maazalar grdler? d) Hazrelbise maazasnda ne renkte bluzlar vard? e) Siz hangi renkleri tercih ediyosunuz? 2. Conjugai un verb n cele patru fome ale timpului trecut nedeterminat. 3. Completai spaiile libere din urmtorul text cu unul din sufixele timpului trecut nedeterminat: Scak bir memlekette bir apkac var O pekok apka yap ve satmak iin ehire, panayra git Bu ormanda ok maymun var Onlar adamn bana apka koyduunu gr Adam uyuyunca , maymunlar aalardan yavaa in, apka kutusunun yanna gel Her bir maymun bir apka alarak bana geir ve tekrar sessizce aalara trman 4. Traducei n limba turc: a) Se spune c Dimitrie Cantemir a nvat n stanbul. b) Am auzit c, n casa aceasta au locuit bunicii mei. c) Mama mea mi-a spus c am mers la vrsta de un an. d) Aceast cldire a fost construit n secolul XVIII-lea.

Lecia 29

MARANGOZ

Anne: - Niin erken kalktn, Metin? Saat henz 6.30. Metin: - Erken kalkan uzaa varr, demiyor mu atasz? Anne: - Peki, sen nereye varacaksn? Ne yapacaksn? Metin: - Tevfik Fikretin Marangoz iirini ezberlemem gerek. Anne: - Ezberledin mi? Metin: - Dinle, ltfen. MARANGOZ Marangozum ben be gndr, alan her ii grr. nsan iin zanaat oktur,
104

Yaplmyacak i yoktur. Elim iler, iim rer; letlerim birer birer Geerler her gn elimden; Onlar pek severim ben. Oh, sevgili letlerim! Ben sizi her gn bilerim. Tezghmn bir yannda Hepsi durur sra sra: Bir bkm, bir testerem var, Birka rendem, kserem var. llerim, pergellerim, Gnyelerim, cetvellerim, Kskalarm, kerpedenim, Hepsi mkemmeldir benim. eki, trp, keski, kalem, Torna, burgu, btn elzem Avadanlklardr. Haydi, bana biraz imdi. Anne: - Aferin, oluma! retmenin bu gn sana 10 yazar. Metin: - Nerde-e-e, anneciim retmen yle kolay 10 yazar m insana? iiri ezber syle! Tahlil yap! Tevfik Fikretin en nemli eserleri hangileridirler? Edebiyata katks ne? diye bir sr sorular yadrr. Anne: - Ablan sadece 10 ald. Sen de ondan geri kalma, olum. Metin: - Ah, ablan, ablan! Ablam btn gn okuyor. Szler ve deyimler: yaplmyacak i treaba care nu se poate face remek (N.Loc.,Abl, nstr.) a se nmuli, a spori marangoz tmplar let instrument, scul sra 1. rnd, ir. 2. banc (colar). testere ferestru mic l centimetru cetvel 1.rigl.2.list eki ciocan torna strung avadanlk - trus, ustensile i grmek, i yapmak a face treaba zanaat meserie bilemek ( N., A.) a ascui bk ferestru mare ksere piatr pentru ascuit gnye echer kerpeden clete keski secure elzem absolut necesar

alan cel care muncete birer birer cte unu tezgh - tejghea rende rindea pergel compass kska menghin trp pil burgu burghiu PARTCPUL SIFAT- FL

Dup ce am studiat timpurile principale, lecia cu participiul o s ne par foarte uoar, deoarece cele dou categorii se deosebesc ntre ele numai dup poziia lor n propoziie. Participiul n limba turc coincide cu sufixul timpurilor trecut nedeterminat, aorist i viitor. Doar participiul timpului prezent primete altfel de sufixe. Participiile n limba turc sunt urmtoarele:
105

1. Participiul trecut n m, -mi, -mu, m kaynam ay ceaiul fiert gelmi misafir - musafirul venit okumu adam omul nvat grm ahit - martorul care a vzut (a asistat) Uneori acest participiu urmeaz o rdcin care a primit unul din sufixele diatezei pasive: -l, -l, -il, -ul, -l; -n, -n, -in, un, -n; -nl, -nil, -nul,-nl. yazlm mektup scrisoarea scris ykanm amar rufe splate verilmi sz cuvntul dat alnm mal marfa cumprat soyulmu ev casa jefuit kazanlm hak drept ctigat srlm toprak pmntul arat ilenilmi perde perdeaua lucrat Participiul studiat poate s fie nsoit de participiul olan. kaynam olan ay yazlm olan mektup gelmi olan misafir verilmi olan sz okumu olan adam soyulmu olan ev grm olan ahit srlm olan toprak Exemple: Okumu adam dilinden belli olur (Atasz) Omul nvat se cunoate dup vorbe (Proverb) Kudurmu bir rzgr kk pencerenin rtlm kapaklarna arpyordu.(mer Seyfettin, Bomba, 16) Un vnt nfuriat lovea obloanele trase unei ferestruice. Oh, ne tatl pimi ky yemekleriydi! (H.R.Grpnar, Ekiya ninde) Oh, ce bucate gustoase de ar au fost! Se poate folosi i n forma negativ: kaynamam ay ceaiul nefiert okumam adam omul nenvat Not: Uneori participiul trecut n m, -mi, -mu, -m este nsoit de postpoziiile gibi sau kadar. Nuran ebediyen kaybedecekmi gibi korkuyordu.(A. H. Tanpnar, Huzur, 43) A fost copleit de fric c o va pierde pentru totdeauna pe Nuran. - Eksik olma, glm, alm kadar oldum. (M. Esendal, Ev Ona Yakt, 192) Mulumesc drag, consider c am gustat. 2. Participiul trecut n -dk, dik, -duk, -dk; -tk, -tik, tuk, tk tandk insan - un om cunoscut bildik adam - o persoan tiut konuulduk olay evenimentul discutat dnldk mesele problema gndit yrtk perde perdeaua rupt gittik yer - locul vizitat vttk buday - grul mcinat La forma negativ se adaug sufixele de negaie: -ma sau me tanmadk insan - un om necunoscut bilmedik adam - o persoan netiut Unele din aceste participii primesc sufixele posesive: tandm insan - omul pe care-l cunosc
106

srlmemi toprak pmntul nearat grlmemi olay - eveniment nemaivzut

bildiimiz adam - omul pe care-l tim konutuunuz olay - evenimentul pe care l-ai discutat Aici a disprut sufixul diatezei pasive: dndmz mesele - problema la care ne-am gndit gittiim yer - locul unde am fost vttnz buday - grul pe care l-ai mcinat Kadn vakit geirmeden ieriye girerek, biraz sonra istedii suyu getirdi.(Emin A., Ali ve Aye, 118) Femeia de ndat ce a intrat n cas, a adus apa cerut. Be, on gn ar-sokak gezdikten sonra, tandk ehre, alabileceimiz yer bulamamaktan bezer, odanza girer, yalnzln ehresine sinersiniz.(R.H. Karay, Zincir) Dup ce v-ai plimbat cinci-zece zile pe strzi, prin magazine, dup ce nu gsii nicio fa cunoscut, un loc cu care s v obinuii, v nchidei n camer i v adncii n singurtate. Sular senin iin akyordu ve sevdiin mauka sende idi. (K. Karaosmanolu, Yunus Emre) Apele curgeau de dragul tu i iubita ta a fost n fiina ta. 3. Participiul aoristului. n forma pozitiv primete sufixele: -r, -ar. er,-r, -ir, -ur, -r, iar n forma negativ maz, -mez. akar su - ap curgtoare bilir kii expert grnmez mikrop - microbul nevzut gler yz - zmbitor gvenilir insan - om de ncredere satlmaz eya - lucru nevandabil

Okur-yazar insanlar herkes sayar. Toat lumea respect pe cei cu coal. Ev sahibi bizi gler yzle karlad. Stpnul casei ne-a primit cu un zmbet. Alr gzle bakmadm. Nu m-am uitat cu gndul de a cumpra. Meseleyi iyi bilir kimse yok. Nimeni nu cunoate bine problema. Komum sznde durur bir adamdr. Vecinul meu este un om de cuvnt. Onu grr gzm yok. Nici nu vreau s-l vd. Sarslmaz bir inanla konutu. A vorbit cu o ncredere nezdruncinat. Dayanlmaz bir scak kyor stme. (T. Apaydn, Ate Dnce, 136) M cuprinde o cldur insuportabil. Dnlmez bir yolculuun iindesin artk. (E. z, Yank dergisi, 49) Deja eti pornit ntr-o cltorie fr ntoarcere. 4. Participiul prezent. Primete sufixele (y)an, -(y)en. De remarcat faptul c nu primete sufixul yor. n schimb, exprim o nsuire i n prezent i n trecut. alnan haber - vestea primit alayan ocuk - copilul plngcios gelen misafir - musafirul venit ileyen demir - fierul muncit

La forma negativ se intercaleaz sufixele de negaie ma sau -me ntre rdcin i sufixul participiului. alamayan ocuk - copilul care nu plnge bilinmeyen hastalk - boala necunoscut yapan insan ellerinden bellidir. (Atasz) Omul muncitor se cunoate dup mini. (Proverb) Uyuyan ocuk bebek gibi gzeldi, Copilul care dormea era frumos ca o ppu. Gren gz klavuz istemez. (Atasz) Ochii care vd nu cer confirmare. (Proverb)
107

leyen demir pas tutmaz. (Atasz) Fierul muncit nu se ruginete. (Proverb) Parka bakan pencerenin nnde durdu. (T. Bura, Yamur Beklerken, 232) S-a oprit n faa ferestrei orientate spre parc. Dayak yiyen bir ocuk gibi alamaa baladm. (Y.K.Karaosmanolu, Hep O ark, 48) Am plns ca un copil care a mncat btaie. 5. Participiul viitor. Se formeaz cu sufixele timpului viitor: -(y)acak sau -(y)ecek. Rdcina poate s fie folosit cu sufixele diatezei active, pasive sau factitive. kurulacak bina - cladirea care va fi construit sylenecek sz - vorba de spus tamir ettirilecek araba - maina de reparat okuyacak artist - artistul care va citi gezilecek yer - locul de plimbare

La forma negativ ntre rdcin i sufixul participiului se intercaleaz unul din sufixele ma sau - me. okumayacak renci - elevul (studentul) care nu va citi sylenmeyecek sz - vorba necuviincioas satlmayacak mal - marfa care nu se va vinde Bu daireyi alacak aile yarn gelecek. Familia care va cumpra acest apartament va veni mine. iiri okuyacak artist sahnede.Artistul care va citi poezia este pe scen. imdi onlar ile grlecek hesaplarmz var. (H.R.Grpnar, Ekiya ninde, 55) Acum avem de rezolvat nite socoteli cu ei. Mzik dinleyecek davetliler salona girdiler. nvitaii dornici s asculte muzic au intrat n salon. Patron satlmayacak mallar bir tarafa koydu. Patronul a pus la o parte marfa care nu este de vnzare. Geziye gitmeyecek renciler, ktphaneye gidecekler. Studenii care nu vor pleca n excursie, se vor duce la bibliotec.

Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Metin niin erken kalkt? b) Annesi Metine ne dedi? c) Marangoz iiri hangi alandan szler sralyor? d) retmen rencilere ne soruyor? e) Eda nasl notlar alyor? 4. Completai urmtoarele rdcini verbale cu sufixele de participiu: bil syle yaz gel dur kalk git sor al dn
108

3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) iiri okuyacak renci nerede? b) Syleyecek szleri dndn m? c) Kampa gidecek renciler saat 10da okula gelsinler! d) Okunmu kitaplar bir tarafa, okunacak kitaplar baka tarafa koydum. e) Metin ezberleyecek iiri nce iyi anlad. 4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: a) Toate instrumentele le-am pus n dulap. b) Au reparat singuri cu ciocanul. c) Meseria nvat n coala nu se uit. d) Nu mi-a plcut cum a reparat tmplarul ua. e) nstrumentele curate sunt n dulap, cele de curat sunt pe tejghea. f) Poezia de nvat este n aceast carte. g) Studentul care a trecut pe strad este colegul meu. h) Maina reparat a plecat azi diminea.

Lecia 30

PAZARDA

Fikriye hanm: - Alo, Ayeciim, gnaydn! Aye hanm: - Gnaydn, Fikriyeciim! Fikriye hanm: - Naslsn, canm? Aye hanm: - yiyim, kr. Sen naslsn? Fikriye hanm: - Ben de iyiyim. Pazara gidecek miyiz? Aye hanm: - Tabi, derhal kyorum. Kede buluuruz. Pazar yerinde. Fikriye hanm: - Ne alveri yapacaz? Aye hanm: - Bu gn patlcan musakkas piirmek istiyorum. Salata iin de soan, biber, domates, maydanoz, dereotu alacam. Fikriye hanm: - Ben de yeil fasulye piireceim. Supa iin havu, limon gerek. Aye hanm: - Karnbahara bak, iek gibi am!
109

Fikriye hanm: - Bouna karnbahar dememiler. Aye hanm: - te patates, sarmsak. Fasulye yemeine sarmsak almayacak msn? Fikriye hanm: - A, evet. yi ki, hatrlattn. Aye hanm: - Sabah kahvalts iin zeytin, eftali almam lzm. Satc: - Kara zm kan yapar, Beyaz zm can yakar. Fikriye hanm: - zmler gzel deil, bu gn incirler gzel. u insana bak, poetlerini doldurmu: yeil domates, kereviz, havu, mor lhana, eker, pancar. Turu yapacak her halde. Aye hanm: - lem turu yapmaa balam. Ben bu ii ekimin sonunda, kasmn banda yaparm, baharn sonuna kadar dayanr. Szler ve deyimler: pazar 1. pia.2. duminic patlcan vnt fasulye fasole limon lmie nflorit bouna n zadar zeytin mslin poet saco din polietilen havu morcov eker pancar sfecl de zahr ke col pazar yerinde n pia soan ceap biber ardei domates roie maydanoz ptrunjel karnbahar conopid iek gibi am a patates cartof eftali piersic yeil domates gogonele mor lhana varz roie turu murtur sarmsak usturoi incir smochin kereviz elin lem lume

dayanmak (N., D., Loc. nstr.) 1. a rezista. 2. a se sprijini hatrlatmak (N., A. Loc., Abl.) a pune pe cineva s-i aduc aminte kara zm kan yapar strugrii negri fac snge beyaz zm can yakar strugurii albi te ard la inim ne alveri yapacaz ce cumprturi vom face doldurmak (N., D., A.,Loc., Abl., nstr.) a umple patlcan musakkas musaca de vinete bulumak (N., Loc.) a se gsi, a se ntlni

Alte denumiri de legume: sebze, zerzevat - legum mercimek linte hyar, salatalk castravete alaba guile Alte denumiri de fructe: kiraz cirea kavun pepene galben da (orman) ilei- fragi ayva gutuie erik prun harup, keiboynuzu - rocov

bezelye mazre labada tevie bamya bam kukonmaz sparanghel armut par ilek cpun kzlck coarn can erii - corcodu frenk zm coacz kays cais

spanac spanac mantar - ciuperc turp ridiche

vine viin karpuz pepene verde ahududu zmeur mumula momoan zerdali - zarzr ceviz - nuc
110

elma - mr nar rodie muz banan hurma curmal greypfrut grapefruit Yeillikler - verdeuri: maydanoz ptrunjel tere out mrar kereviz elin

badem- migdal fstk arahid kestane castan mandalina mandarin ananas - ananas

fndk alun brtlen - mur portakal portocal kabak - dovleac

Expresii legate de legume i fructe: sebze bahesi grdin de legume meyve bahesi livad bahvan grdinar manav zarzavagiu Ne sebze ve meyveleriniz var? Ce legume i fructe avei? Taze sebzeleriniz var m? Avei legume proaspete? Ltfen, bir kilo biber, bir kilo da domates veriniz.-V rog, un kilogram de ardei i un kilogram de roii. Kavun, karpuz nerede satlr? Unde se vinde pepene galben i pepene verde? Kuru zmn kilosu kaa? Ct cost kilogramul de stafide? Kuru yemiiniz var m? Avei fructe uscate? PREDCATUL NOMNAL LA TMPUL TRECUT NEDETERMNAT EK FLNN BELRSZ GEM ZAMANI 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. Se formeaz cu numele predicativ i urmtoarele forme verbale copulative: Singular p I-a mm, -miim, -muum, -mm p II-a msn, -misin, -musun, -msn p III-a m, -mi, -mu, -m plural p I-a mz, -miiz, -muuz, -mz p II-a msnz, misiniz, -musunuz, -msnz p III-a mlar, -miler, -mular, -mler

yaramaz neastmprat ben yaramazmm (cic) eu am fost neastmprat sen yaramazmsn (cic) tu ai fost neastmprat o yaramazm (cic) el a fost neastmprat biz yaramazmz (cic) noi am fost neastmprai siz yaramazmsnz (cic) voi ai fost neastmprai onlar yaramazmlar (cic) ei au fost neastmpra temiz curat ben temizmiim sen temizmisin o temizmi biz temizmiiz (cic) eu am fost curat (cic) tu ai fost curat (cic) el a fost curat (cic) noi am fost curai yoksul srac ben yoksulmuum sen yoksulmusun o yoksulmu biz yoksulmuuz (cic) eu am fost srac (cic) tu ai fost srac (cic) el a fost srac (cic) noi am fost sraci
111

siz temizmisiniz onlar temizmiler kk mic ben kkmm sen kkmsn o kkm biz kkmz siz kkmsnz onlar kkmler

(cic) voi ai fost curai (cic) ei au fost curai (cic) eu am fost mic (cic) tu ai fost mic (cic) el a fost mic (cic) noi am fost mici (cic) voi ai fost mici (cic) ei au fist mici

siz yoksulmusunuz (cic) voi ai fost sraci onlar yoksulmular (cic) ei au fost sraci

Cnd numele predicativ se termin n vocal se intercaleaz un y ntre numele predicativ i sufixul timpului trecut nedeterminat De exemplu: ben hastaymm ben renciymiim ben usluymuum ben kylymm (cic) eu am fost bolnav (cic) eu am fost elev (cic) eu am fost cuminte (cic) eu am fost ran 2. Forma negativ. Olumsuz ekil Se red prin adugarea la numele predicativ a cuvntului de negaie deil mpreun cu sufixul timpului trecut nedeterminat i sufixele personale. N-are variante. yaramaz ben yaramaz deilmiim sen yaramaz deilmisin o yaramaz deilmi biz yaramaz deilmiiz siz yaramaz deilmisiniz onlar yaramaz deilmiler uslu ben uslu deilmiim sen uslu deilmisin o uslu deilmi biz uslu deilmiiz siz uslu deilmisiniz onlar uslu deilmi(ler) (cic) eu n-am fost neastmprat (cic) tu n-ai fost neastmprat (cic) el n-a fost neastmprat (cic) noi n-am fost neastmprai (cic) voi n-ai fost neastmprai (cic) ei n-au fost neastmprai (cic) eu n-am fost cuminte (cic) tu n-ai fost cuminte (cic) el n-a fost cuminte. (cic) noi n-am fost cumini (cic) voi n-ai fost cumini (cic) ei n-au fost cumini 3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la numele predicativ a uneia din particulele interogative m, mi, mu, m mpreun cu unul din variantele timpului trecut nedeterminat i sufixele personale. yaramaz ben yaramaz mymm? sen yaramaz mymsn? (cic) eu am fost neastmprat? (cic) tu ai fost neastmprat?
112

o yaramaz mym? biz yaramaz mymz? siz yaramaz mymsnz? onlar yaramaz mymlar? ben temiz miymiim? ben yoksul muymuum? ben kk mymm?

(cic) el a fost neastmprat? (cic) noi am fost neastmprai? (cic) voi ai fost neastmprai? (cic) ei au fost neastmprai?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se red n felul urmtor: numele predicativ+deil+mi (i de la imi se transform n y) +mi+ sufixele personale. yaramaz ben yaramaz deil miymiim? sen yaramaz deil miymisin? o yaramaz deil miymi? biz yaramaz deil miymiiz? siz yaramaz deil miymisiniz? onlar yaramaz deil miymiler? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Fikriye Hanmla Aye Hanm nerede bulutular? Fikriye Hanm ve Aye Hanm bu gn ne piirecekler? Fikriye Hanm salata iin hangi sebzelerden alacak? Fikriye Hanm supa iin neler alacak? Aye Hanm kahvalt iin ne alacak? Bir insan turu iin hangi sebzelerden alm? Aye Hanm turuyu ne vakit yapyor? 2. Conjugai un predicat nominal n cele patru forme ale timpului trecut nedeterminat. (cic) eu n-am fost neastmprat? (cic) tu n-ai fost neastmprat? (cic) el n-a fost neastmprat? (cic) noi n-am fost neastmprai? (cic) voi n-ai fost neastmprai? (cic) ei n-au fost neastmprai?

3. Completai spaiile libere: Dedem genlikte retmen Pamuk Kz ok gzel 1998de sen renci Byk annem o vakit gen Bir vakitler buralar ormanlk 4. Traducei urmtoarele propoziii cu predicatul nominal la timpul trecut nedeterminat: Bunicul meu a fost doctor. Mama a luat mere, pere i struguri. Nee n-a fost la cinematograf?
113

RECAPTULARE VI TEKRAR VI
1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: a) Bayan ve bay onescu nereye ve neyle (ne vesaitle) gittiler? b) stanbul nerede bulunur? c) onescu ailesi stanbul hakknda ne dedi? d) stanbul ne bakmdan ilgintir? e) onescu ailesi hazrelbise maazasndan neler ald? f) Hangi renkleri biliyorsunuz? g) Romanyada VII. snfta hangi dersler okunuyor? h) Romanyada resm dil hangisidir? Baka hangi diller konuulur? i) Tevfik Fikret Marangoz iirinde hangi let adlarn saym?
114

j) Hangi sebze ve meyvelerin adlarn rendiniz? 2. Folosii sufixul cazului potrivit naintea postpoziiei n urmtoarele propoziii: a) onescu ailesi stanbul kadar trenle gitti. t) Maaza kadar yaya yrdler. b) Sergide -be ziyareti baka kimse yoktu. u) Arkadam baka kimsem yok. c) Avrupa baka bir ktaya gidemedim. v) ki ay beri yamur yamad. d) Polis sabah beri trafii idare ediyor. x) Akam kadar altk. e) Bkre beri trafik ok kalabalk. y) Ev nnde iekler am. f) Babam nnde saygyla dururum. z) Maaza nnde bulutuk. g) Servis nnde telefon konumas yapt. aa) Proje Enstits nnde toplatk. h) Maaza arkasnda taksi dura var. bb) Misafirler arkasndan yrd. i) Masa stnde vazo eit ieklerle dolu. cc) Bamz stnde yeriniz var. j) Deniz stnde kayklar dolayor. dd) Sahne oyunu zerine konutuk. k) Edebiyat zerine makaleler yazd. ee) Ev yanna bir eczane kuruldu. l) Mdr bey yannda az kald. ff) O yannda bu problemi konuamam. m) Belediye karsna hazrelbise maazas ald. gg) Kanser kar il aranyor. n) Otel karsnda yeni banka bu gn kapal. hh) Herkes ampiyon doru bakt. o) Sibiu doru yola ktk. ii) Gne doru baktk. p) Maaza iinde saat altda buluacaz. jj) Turist otel iine bakt. q) Yolcular otobs iine girdiler. kk) Ky dn grmedim. r) Onlar ile biz aramzda sadece bir ev var. ll) Araba ky dnda durdu. s) Ben o arasnda uzun bir arkadalk oldu. mm) Edirne dndan getik. 3. Completai spaiile libere cu postpoziiile potrivite: Okulun bir durakta otobsten indik. Mimarlar Proje Enstitsnn arabaya bindiler. ocuk arabalarn kotu. retmen grenciler en iyi iir okuyan seti. Kyn bereketli topraklar uzanyor. Masann szl ald. Kstence- Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesi Ovidiusun heykeli duruyor. Mdr bey rencilerin konumu. Evin garaj yaptrmlar. Bir aydan havalar hep souk gidiyor. Bkreten trafik youn. Babadana yolda bir gl bahesi grdk. Herkes sevin oynad. 4. Conjugai dou verbe n cele patru forme ale timpului trecut nedeterminat. 5. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: Bu yaz onlar Retezat dana gitmiler. Evleri halamn evine yaknm. Hazr elbise maazasndan eit hediyeler almlar. Einstein drt yanda konumu. ingiz Aytmatov Kirgiz kylsn gerek bir ekilde tasvir etmi. Onlar misafirlerini hava alannda karlamlar m? Dn konsere gitmemiler mi? Faturay dememi. Bizim kye yamur yamam m?
115

Ahmet Mithat Efendi kk yata babasn kaybetmi. 6. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: (Cic) el a citit vestea n ziar. (Se spune c), inginerul a gsit un serviciu bun. Am citit ntr-o brour (bror) c Moscheia Carol a fost construit n1910. (Se spune c) n Hotelul ntim din Constana a nnoptat M. Eminescu. Ziarele au scris c n Africa n-a plouat toat vara. Ce scrie n ziare? Cine a ctigat meciul? Am auzit c turitii au vizitat muzeul. Cic Brazilia a ctigat cupa mondial la fotbal. Mama a spus c el n-a dat telefon de cteva zile. 7. Completai predicatul nominal din urmtoarele propoziii cu unul din sufixele timpului trecut nedeterminat, mpreun cu cele personale. Dedem genlikte muallim Ben kkken iman Steaua takm be yl nce en gl Annem o vakitler gen kz Bu bina eskiden kral saray Kstence- Ulusal Tarih ve Arkeoloji Mzesi nce belediye binas Ovidius en nl Ltin airlerinden biri Amcam ve halam ayn okulun rencileri deil ? 8. Traducei urmtoarele propoziii folosind predicatul nominal la timpul trecut subiectiv. n secolul al XIX-lea Babadagul a fost un ora mare. Constana n secolul XIX-lea a fost un ora mic. n sat, pe vremuri, primria n-a fost cea mai nalt cldire. Mama sa a spus c, el la ar a fost sntos. Cic el n-a fost un tmplar bun? Cine a zis c, astzi la pia legumele n-au fost proaspete? Se zice c Eminescu i Creang au fost prieteni. Se zice c n afara din ora sunt vii. Am citit c Cinghiz Aitmatov a fost tradus n mai multe limbi.

Lecia 31

METN NE OLACAK?

Mesleiniz ne? Uzmanlk alannz hangisi? Mehmet beyle Metin arabalarna yedek para almak iin bir maazaya yollandlar. Otobste onlarla beraber daha birok insan vard. Metin: - Babacm, ne kadar ok insan var otobste e gidiyorlar, tabi. Onlar nerede alyorlar, babacm? Baba: - Kimi fabrikada, kimi bankada, ktphanede, bilimsel aratrma enstitsnde, lboratuarda, eitli bakanlklarda, kuruculukta, has-tanede, okulda, adliyede, maazada, tersanede yerleri o-o-ok. Herkes bir trl ile ekmeini kazanmaa alyor. Ama, i var, i var. Metin: - Ne gibi meslekler var dnyada, babacm? Baba: - Meslekler i yerlerinden de ok, olum. Onlar saymak kolay deil. Metin: - Ben bildiim meslek adlarn sayaym, bilmediklerimi de sen tamamlarsn olur mu? Baba: - Dinleyelim, bakalm, hangi meslek adlarn biliyorsun?
116

Metin: - Diyelim, okulda, yani eitimde: retmen, hoca, mdr, mfetti. Baba: - Burada yanldn. Onlar meslek bakmndan retmen, hoca, grev bakmndan mdr, mfettitirler. Her retmen, hoca, mdr veya mfetti olabilir. Her mdr veya mfetti de retmen olabilir. Devam et, bakalm, daha ne meslekte alanlar var okulda Metin: - Daha ktphaneci, hizmeti, kapc var. Geelim hastaneye. Burada doktorlar, hemireler, hastabakclar, lborantlar ve hastanenin eczahanesinde eczaclar alrlar. Am-blnslarda da ofrler. Hepsini saydm m, baba? Baba: - yleye benziyor. Ge fabrikaya. Metin: - Fabrikada iiler ve memurlar alrlar. Baba: - Pek genel olarak syledin. Ne gibi iiler, ne gibi memurlar alrlar? Metin: - Kalifiye olan iiler ve kalifiye olmayan iiler. Baba: - Onlar da uzmanlk alanlarna gre ayrlrlar. Metin: - Peki. Bildiim, fabrikada veya baka alanlarda ii mesleklerini sayaym: tornac, marangoz, terzi, ofr, berber, kuafr, kuyumcu, badanac, balk, gemici, a, garson, kundurac, rmeci, nak, lehimci, derici, krk, tesisat, saati, satc, bayi, tezghtar vb. imdi ise memur eitlerini sayaym m? Baba: - Bu alanda da bilgilerini iidelim. Metin: - ktisat, onlarn birou muhasebeci oluyor. Hukuku (avukat, noter, savc, yarg), mhendis (inaat, tesisat, ziraat, kimya, tekstil mhendisi), biyolog, jeolog, sekreter vb. Baba: - Bir de sanat adamlar vardr. Onlar ne gibi uzman olabilirler? Metin: - Dneyim, aklma gelenlerini sayaym: ressam, heykeltra, oymac, air, yazar, eletirici (mnekkit), mzisyen, bestekr, film yapmcs, artist, arkc, orkestra efi vb. Baba: - Sen bu kadar meslekten hangisini seeceksin, bakaym? Metin: - Saydklarmdan hibirini, babacm. Baba: - Ne demek hibirini? siz-dalkavuk mu olacaksn? Metin: - Hayr, babacm. Ben bakan olacam. Baba: - Ne dedin?! Metin: - Hem de eitim bakan olacam. Niin, biliyor musun? Snavlar kaldrmak iin ve rencilere uzun uzun tatiller vermek iin. Baba: - Ya-a-a, bak sen! Ama sen yine yanldn! Metin: - Biliyorum, babacm. Bakan, meslek ad deil. Bakan, cumhur bakan, eli, konsolos meslek adlar deil, grev adlar. aka ettim, babacm. Ne cevap verebilirdim?! Ne o kadar km rast gele sylemee, ne de yeteri derecede bym meslek semee. yle deil mi, babacm? Baba: - yle ama, imdiden meslekleri tan ve ona gre hazrlan. Szler ve deyimler: bilimsel aratrma enstits inst. de cercetri tiinifice tanmak (N., A., Loc., n.) a cunoate Metin ne olacak? Ce va deveni Metin? yedek para pies de rezerv (de schimb) bakanlk minister kuruculuk, inaat - construcie adliye justiie tersane antier naval i yeri loc de munca ekmeini kazanmak a-i ctiga pinea meslek profesie dnya lume saymak (N.,A., Loc.) a enumera, a nira kolay uor meslek adlar denumiri de profesii bilmediklerimi cele pe care nu le tiu tamamlamak ( N., A.,Loc., Abl.) a complete diyelim, (demek N., Loc.) - s zicem eitim nvmnt mfetti inspector grev funcie ktphaneci bibliotecar hizmeti servitor geelim s trecem hemire 1.asistent medical. 2. sor bakalm s vedem hastabakc infirmier eczahane - farmacie
117

eczac farmacist genel olarak la modul general kalifiye calificat alan - 1. domeniu. 2. pia.3. teren marangoz tmplar berber frizer kuyumcu bijutier gemici navigator garson osptar rmeci tricotez lehimci sudor krk blnar satc, tezghtar vnztor iidelim, iitmek (N., A.,Loc.,Abl) s auzim, a auzi iktisat, ekonomist economist noter notar yarg judector inaat mhendisi inginer constructor tesisat mhendisi - inginer de instalaie kimya mhendisi inginer chimist sanat adamlar oameni de art heykeltra sculptor air poet eletirici critic bestekr, kompozitr - compositor orkestra efi dirijor saydklarm cele enumerate de mine isiz omer bakan ministru cumhurbakan - preedinte de republic konsolos consul cevap rspuns

yleye benziyor aa se pare ne gibi ce fel ihtisas, uzmanlk specializare tornac strungar terzi croitor kuafr coafor badanac - zugrav a buctar kundurac cizmar nak brodez derici pielar tesisat instalator bayi- vnztor saati ceasornicar hukuku jurist savc - procuror mhendis inginer muhasebeci contabil ziraat mhendisi inginer agronom tekstil mhendisi inginer textilist aklma gelenleri - cele care mi vin n minte oymac gravor yazar scriitor mzisyen muzician film yapmcs regizor semek (N., A., Loc., Abl., n.) a alege hibiri nici unul dalkavuk linguitor yine din nou eli ambasador aka etmek a glumi rastgele - ntmpltor

MODUL CONJUNCTV STEK KP Exprim o dorin pentru desfurarea aciunii. Se formeaz cu ajutorul sufixelor (y)a, -(y)e care se adug la rdcina verbal mpreun cu sufixele personale. Conjugarea: 1. Forma afirmativ. Olumlu ekil. almak ben alaym sen alasn o ala biz alalm a lua eu s iau tu s iei el s ia noi s lum balamak ben balayaym sen balayasn o balaya biz balayalm a ncepe eu s ncep tu s ncepi el s nceap noi s ncepem
118

siz alasnz voi s luai onlar ala(lar) ei s ia

siz balayasnz onlar balaya(lar)

voi s ncepei ei s nceap

silmek ben sileyim sen silesin o sile biz silelim siz silesiniz onlar sile(ler)

a terge eu s terg tu s tergi el s tearg noi s tergem voi s tergei ei s tearg

beklemek a atepta ben bekleyeyim eu s atept sen bekleyesin tu s atepi o bekleye el s atepte biz bekleyelim noi s ateptm siz bekleyesiniz voi s ateptai onlar bekleye(ler) ei s atepte 2. Forma negativ. Olumsuz ekil.

i la modul conjunctiv sufixele de negaie ma, -me se intercaleaz ntre rdcina verbului i sufixul modului. almak ben almayaym sen almayasn o almaya biz almayalm siz almayasnz onlar almaya(lar) silmek ben silmeyeyim sen silmeyesin o silmeye biz silmeyelim siz silmeyesiniz onlar silmeye(ler) eu s nu iau tu s nu iei el s nu ia noi s nu lum voi s nu luai ei s nu ia eu s nu terg tu s nu tergi el s nu tearg noi s nu tergem voi s nu tergei ei s nu tearg balamak ben balamayaym sen balamayasn o balamaya biz balamayalm siz balamayasnz onlar balamayalar beklemek ben beklemeyeyim sen beklemeyesin o beklemeye biz beklemeyelim siz beklemeyesiniz onlar beklemeyeler eu s nu ncep tu s nu ncepi el s nu nceap noi s nu ncepem voi s nu ncepei ei s nu nceap eu s nu atept tu s nu atepi el s nu atepte noi s nu ateptm voi s nu ateptai ei s nu atepte

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la forma afirmativ a uneia din particulele interogative m sau mi. Almak ben alaym m? sen alasn m? o ala m? biz alalm m? siz alasnz m? onlar ala(lar) m? silmek ben sileyim mi? sen silesin mi? eu s iau? tu s iei? el s ia? noi s lum? voi s luai? ei s ia? eu s terg? tu s tergi? balamak ben balayaym m? sen balayasn m? o balaya m? biz balayalm m? siz balayasnz m? onlar balaya(lar) m? beklemek ben bekleyeyim mi? sen bekleyesin mi? eu s ncep? tu s ncepi? el s nceap? noi s ncepem? voi s ncepei? ei s nceap? eu s atept? tu s atepi ?
119

o sile mi? biz silelim mi? siz silesiniz mi? onlar sile(ler) mi?

el s tearg? noi s tergem? voi s tergei? ei s tearg?

o bekleye mi? biz bekleyelim mi? siz bekleyesiniz mi? onlar bekleye(ler)mi?

el s atepte? noi s ateptm? voi s ateptai? ei s atepte?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. La forma negativ, se adaug una din particulele interogative m sau mi mpreun cu sufixele personale. almak ben almayaym m? sen almayasn m? o almaya m? biz almayalm m? siz almayasnz m? onlar almaya(lar) m? ben balamayaym m? ben silmeyeyim mi? ben beklemeyeyim mi? eu s nu iau? tu s nu iei? el s nu ia? noi s nu lum? voi s nu luai? ei s nu ia? eu s nu ncep? eu s nu terg? eu s nu atept?

Not: Acest mod se folosete mai mult la persoana I-a singular i plural. Exemple n propoziii: iekleri sulayaym m? S ud florile? Snavlara hazrlanalm. S ne pregtim pentru examene. Yeni filme bakasnz. S v uitai la noul film. Snavlarda kopye ekmeyesiniz. S nu copiai la examene. Bu glde yzmeyesiniz. S nu notai n acest lac. Bu sz soraym m? S ntreb despre acest cuvnt? Yarn plja gidelim mi? S mergem mine la plaja? Mektubu sana okuyaym m? S-i citesc scrisoarea? ocuk bu filme bakmaya m? Copilul s nu se uite la acest film? Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Metinle babas nereye gidiyorlar? Ne gibi i yerleri var? Okulda, hastanede insanlar hangi mesleklerde alyorlar? iler hangi kategorilere ayrlyorlar? Sanat adamlarnn ne gibi ihtisaslar var? Metin ne olmak istiyor? Niin? Hangi grev adlarn biliyorsunuz? 2. Conjugai verbele vermek i saymak n cele patru forme a modului subjonctiv. 3. Completai spaiile libere cu sufixele modului subjonctiv. A) n forma afirmativ:
120

Hepiniz bu filme bak Biz bu gn ktphaneye gide Ben mutfa temiz Annemize yardm ed Sen arkadann numarasn yaz B) n forma negativ: ok uzaa git iekleri kopar ocuk ala ay ok ekerli i Onlar hastaneye gir C) n forma interogativ: Al verie gid Kardeime bak Metin top oyna Eda kitap oku Her akam st i D) n forma negativ-interogativ: ocuklar bu filme bak nsanlar yalan syle Belediye binas fazla ssl ol Denizde fazla yz Biz ocuklar yalnz brak

Lecia 32

STASYONDA

Anne: - Ah, gitti! Kardm treni! Kardeim hastanede, bense yannda deilim. Metin: - Tel etme, anneciim. Telefonda ar hasta, dememiler. Sadece cil ameliyat oldu demiler. Anne : - cil ameliyat olur da, ar hasta olmaz olur mu, olum? Metin: - Belki kr barsaktan, belki bademciklerinden ameliyat olmutur. imdi yatanda sakin sakin yatyordur, sense yerinde duramyorsun. Bekleme salonuna gir, otur. Ben tren tarifesine bakaym. Belki yaknda baka tren hareket eder. Anne: - Peki, olum. Bak, yolcu treni, srat treni, ekspres, hangisi olsa olsun. lk tren iin bilet al. Metin: - Biliyorum, anne. Biraz sonra. Metin: - Aldm bilet, anne. Tren yarm saat sonra ikinci hattan kalkyor. Anne: - Doru mu gidiyor, yoksa aktarma yapmam m lzm?
121

Metin: - Eskiehirde ineceksin. En iyi balanty orada yapabilirsin. Sen indikten bir eyrek saat sonra balant yapacak tren gelecek. Eer balanty karsan, biletin sresini uzatmay unutma. Anne: - Her halde artk vakit. Biz vagonu, yeri buluncaya kadar vakit geer. Metin: - Eskiehirden sonra rezervasyon yapmadlar. Bo yer araman lzm. Anne: - Bakarm ben. Baban telefonda aradm, bulamadm. Sen anlatrsn vaziyeti. Yemeinizi ablan piirir. Metin: - Sen bizi dnme. Dayma bizim admzdan cil ifalar! de. Yengeme, kuzenlerime selmlar! Anne: - Ba stne! Kendinize iyi bakn! Hoa kal, olum! Metin: - Sen de kendine iyi bak, anneciim. Gle gle! yi yolculuklar! Szler ve deyimler: treni kardm am scpat trenul bense iar eu tel etmek (N., D., Loc., Abl.) a se ngrijora sadece doar cil - urgent ameliyat operaie ar hasta grav bolnav kr barsak - apendice sense iar tu bekleme salonu sala de ateptare oturmak (N., D., Loc.) - a se aeza, a lua loc tren tarifesi mersul trenurilor yolcu treni trenul personal srat treni trenul accelerat hangisi olsa olsun care o fi ilk primul hat linie aktarma transbordare en iyi balant - legtura cea mai bun biletin sresi valabilitatea biletului uzatmak a prelungi rezervasyon rezervare bulmak (N., A., Loc., Abl.) a gsi vaziyet situaie yemek piirmek a prepara mncare day unchi dup mam kuzen vr ba stne cu plcere yenge cumnat (soia unei rude mai n vrst dect vorbitorul) MODUL CONDONAL- OPTATV DLEK ART KP Modul condiional-optativ exprim o dorin, o condiie, de mplinirea creia depinde o alt aciune. Saat 7 trenini tutsam, 9.50de Bkrete olacam. Dac prind trenul de ora 7, la 9.50 voi fi n Bucureti. Arkadam gelmese, telefon edeceim. Dac nu vine prietenul meu, i voi da un telefon. Acest mod se folosete foarte des cu conjuncia eer n cazul c, care ntrete condiia pentru desfurarea aciunii. Eer tren hareket etmise, otobsle git. Dac trenul a plecat, du- te cu autobuzul.

Acest mod se formeaz prin adugarea la rdcina verbal a sufixelor sa sau se , dup care urmeaz sufixele personale. Conjugarea: 1.Forma afirmativ. Olumlu ekil. okumak ben okusam sen okusan o okusa a citi eu dac citesc tu dac citeti el dac citete gitmek ben gitsem sen gitsen o gitse a pleca eu dac plec tu dac pleci el dac pleac
122

biz okusak siz okusanz onlar okusalar

noi dac citim voi dac citii ei dac citesc

biz gitsek siz gitseniz onlar gitseler

noi dac plecm voi dac plecai ei dac pleac

2. Forma negativ. Olumsuz ekil. ntre rdcina verbului i sufixul modului se intercaleaz sufixele de negaie -ma sau me. okumak ben okumasam sen okumasan o okumasa biz okumasak siz okumasanz onlar okumasalar eu dac nu citesc tu dac nu citeti el dac nu citete noi dac nu citim voi dac nu citii ei dac nu citesc gitmek ben gitmesem sen gitmesen o gitmese biz gitmesek siz gitmeseniz onlar gitmeseler eu dac nu plec tu dac nu pleci el dac nu pleac noi dac nu plecm voi dac nu plecai ei dac nu pleac

3. Forma interogativ. Soru ekli. Se red prin adugarea la forma afirmativ a particulelor interogative m sau mi. Okumak ben okusam m? sen okusan m? o okusa m? biz okusak m? siz okusanz m? onlar okusalar m? eu s citesc oare? tu s citeti oare? el s citeasc oare? noi s citim oare ? voi s citii oare? ei s citeasc oare? gitmek ben gitsem mi? sen gitsen mi? o gitse mi? biz gitsek mi? siz gitseniz mi? onlar gitseler mi? eu s plec oare? tu s pleci oare? el s plece oare? noi s plecm oare? voi s plecai oare? ei s plece oare?

4. Forma negativ-interogativ. Olumsuz-soru ekli. Se red prin adugarea la forma negativ a uneia din particulele interogative m sau mi. Okumak ben okumasam m? eu s nu citesc oare? sen okumasan m? tu s nu citeti oare? o okumasa m? el s nu citeasc oare? biz okumasak m? noi s nu citim oare? siz okumasanz m? voi s nu citii oare? onlar okumasalar m? ei s nu citeasc oare? gitmek ben gitmesem mi? eu s nu plec oare? sen gitmesen mi? tu s nu pleci oare? o gitmese mi? el s nu plece oare? biz gitmesek mi? noi s nu plecm oare? siz gitmeseniz mi? voi s nu plecai oare? onlar gitmeseler mi? ei s nu plece oare?

Adesea formele interogtiv i negativ-interogativ se folosesc consecutiv i atunci exprim o situaie ambigu. Bkree gitsem mi, gitmesem mi? Oare s m duc la Bucureti sau nu? Bir bluz alsam m, almasam m? S-mi iau o bluz sau nu? Bu ie balasam m, balamasam m? S ncep acest lucru sau nu?
123

Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Aye hanm neye tel ediyor? Metin annesine neyle yardm ediyor? Ne gibi trenler vardr? Metin nasl tren iin bilet alabiliyor? Aye hanm en iyi balanty karsa, ne yapmas lzm? Aye hanm gitmeden nce kimi dnyor? Metin kime cil ifalar! diliyor ve kime selm gnderiyor? 2.Conjugai verbele kalmak i inmek n cele patru forme ale modului condiional-optativ. 3. Completai spaiile libere din urmtoarele propoziii cu sufixele modului condiional-optativ i sufixele personale. A) n forma afirmativ: a) Yazar eserini bilgisayarda kendi yaz, hatalarn dzeltebilir. b) Metin iyi bir meslek se ve onun iin iyi hazrlan, topluma yararl olabilir. c) Mhendis kk bir hata yap, birok can ve mal kaybna neden olabilir. d) Sabahleyin erken kalk, iime vaktinde giderim. B) n forma negativ: a) Yamur ya...., bereket olmaz. b) Sabahleyin kahvalt yap, araba sremem. c) Daym telefon a, annem tel eder. d) nsan al, insanca yaayamaz. C) n forma interogativ i negativ-interogativ: a) Onlar arabay al , alma ? b) Hasta amblans ar ., ar ? armak a chema c) Eda olimpiyadaya katl , katl ? katlmak a participa d) Biz bu yaz Bulgaristana git , git ? 4. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtorul text: HANGS BYK? Nasreddin Hoca bir seyahata km. Misafir olduu kyn aas ile konuuyormu. Bir aralk aa: - Hocaefendi, padiah m byk, yoksa ifti mi? diye sormu. Hoca hi dnmeden: - Elbet de iti byktr. ifti buday vermese, padiah acndan lr, cevabn vermi. (Trk Dili ve Edebiyat, 1992, V-inci snf, s.36)

124

Lecia 33
Metin eve ge kald. Annesi tel iinde onu kapda karlad.

KAZA

Metin: - yi gnler, anne! Ah, bilsen neler oldu! Anne: - Ne oldu, olum? Bir kimseye bir ey mi oldu? Metin: - Kaza oldu! Anne: - Kaza m oldu? Can kayb var m? Nerede oldu? Ne vakit? Metin: - Sakin ol, can kayb yok. imdi anlatacam. nce bir bardak su ieyim. Okuldan ktm. Vitrinlere baka baka eve dnyordum. Sokak tenhayd. Birden fren sesi iittim. Dnp baktm. ki araba tokumular. lerideki arabada bir kadn vard. Arabadan sinirli sinirli kt, deta alyordu: Ah, yeni arabam. ki ay bile kullanmadm Bakn, ne hle getirdiniz?! dedi. Bu arada polis bey belirdi: Src ehliyetinizi, arabann evrakn gsterin, ltfen, dedi. Gerideki, kazay yapan ofr: Kasten yapmadm, polis bey. ime acele ediyordum, ne gemek istedim. Bu arada kar ynden bir kamyon belirdi, ondan korunaym, derken hanmn arabasna dokundum. Ltfen, anlay gsterin, isteyerek yapmadm dedi.
125

Polis: - Tabi ki isteyerek yapmadnz, fakat trafik kurallarna uymadnz.Biliyorsunuz ki, yoku yukar bir tat vastasnn nne gemek yasak. Sigorta polielerinizi verir misiniz? dedi. Hanmn sigortas vard, beyinse yoktu. Polis: Tamirat izni iin sertifika veriyorum. Bir de trafik kurallarna uymayarak, kaza yaptnz iin para cazasna arplyorsunuz, dedi polis bey. Anne: - Dikkatsiz herif! Kendisi de kazalanabilir, bakasn da sakatlayabilirdi. Ellerini yka, masaya ge. Hepimiz seni bekliyoruz. Szler ve deyimler: kaza - accident ge kalmak, gecikmek (N., D.) a ntrzia tel iinde ngrijorat() bir kimseye bir ey mi oldu? cineva a pit ceva? can kayb pierderi de viei tenha pustiu fren frn dnp baktm m-am ntors i m-am uitat tokumak N., nstr.) a se ciocni sinirli sinirli enervat() deta parc alamak (N.. Loc.) a plnge kullanmak (N., A., Loc.) - a folosi ne hale getirdiniz n ce stare ai adus-o belirmek (N., Loc., Abl.) a se ivi src ehliyeti permis de conducere arabann evrak actele mainii geri n spate, n urm istikamet, yn direcie korunmak (N., Loc., Abl., nstr.) a se feri dokunmak(N., D., Loc.) a atinge ltfen, anlay gsterin v rog, fii nelegtor isteyerek dorind, expre trafik kurallar regulamene de circulaie uymak (N., D., Loc.) -1. a respecta. 2. a se potrivi yoku yukar urcu yasak interzis sigorta poliesi poli de asigurare tamirat reparaie sertifika - 1. certificat.2. adeverin para cezas - amend para cezasna arplmak (N.) a fi amendat dikkatsiz herif neatent kasten intenionat sakatlayabilmek (N., A., Loc, nstr.) ai cauza cuiva o infirmitate acele ediyordum, acele etmek (N., D. L.) m grbeam Expresii legate de circulaie: Dur! Stop! Saa viraj! Curba la dreapta! Tli yol kava ntersecie cu un drum fr prioritate Saa zikzak Curba dubl, prima la dreapta Sola zikzak Curba dubl, prima la stnga Daralan kaplama Drum ngust Saa dnlmez nterzis a vira la dreapta Klakson alnmaz Claxonarea interzis Park Parking Geme yasa Depirea interzis Ikl iaret Semnalizare luminoas Asgar hz - Viteza minim Tek ynl yol - Sens unic

Sola viraj! - Curba la stnga! Kavak ntersecie de drumuri Tehlikeli eilim Coborre periculoas Devaml virajlar Mai multe curbe Kasis yol Drum cu denivelri Sola dnlmez nterzis a vira la stnga Yol ver! Cedeaz trecerea! Park yaplmaz Parcarea interzis Durmak yasaktr Staionarea interzis Azam hz Viteza maxim Dner kavak - Sens giratoriu Mecbur yn Sens obligatoriu

Kardan gelene yol ver! Prioritate pentru circulaia din sens invers Motrl tat giremez Accesul interzis tuturor autovehiculelor Tat trafiine kapal yol Circulaie interzis n ambele sensuri Tat giremez! ntrarea mijloacelor de transport este interzis!
126

GERUNZUL ZARF- FL 1. Gerunziul n (y)a, -(y)e Acest gerunziu exprim o aciune continu sau care se repet regulat. ndeplinete funcia de complement circumstanial de mod. Se folosete reduplicat cu aceeai rdcin verbal sau cu diferite rdcini verbale. A).Reduplicarea cu aceeai rdcin verbal: Trk dilini okuya okuya rendim. Am nvat limba turc citind mereu. ocuk alaya alaya uyudu. Copilul a adormit plngnd. Metin vitrinlere baka baka eve dnd. Metin s-a ntors acas privind mereu vitrinele. Kitap ala ala paralarn bitirdi. Cumparnd mereu cri i-a terminat banii. Durakta bekleye bekleye bktm. M-am plictisit ateptnd mult n staie. Babam gle gle eve gelir. Tata vine acasa rznd mereu. Scak sandvii aznda dndre dndre, fleye fleye yedi. (Sait F. Abasyank, Lzmsz Adam,21) A mncat sandviciul nvrtindu-l n gur i suflnd. htiyar adam eile eile iki kat olmutu. (Y. K. Karaosmanolu, Kiralk Konak, 93) Btrnul aplecndu-se mereu a rmas nepenit. B) Reduplicarea cu diferite rdcini verbale: Se reduplic verbe sinonime cu sensuri apropiate sau cu verbe antonime. a) cu verbe sinonime sau cu sens apropiat: Hasta alaya-szlaya derdini anlat. Bolnavul plngndgemnd i-a spus durerea. ocuklar gn gle-oynaya geirdiler. Copiii au petrecut ziua rzndjucnd. Genler baraara spor alanna girdiler. Tinerii au intrat pe terenul de sport ipnd-urlnd. b) cu verbe antonime: Merdivenleri ine-bine yoruldum. Am obosit urcnd-cobornd scrile. mr alaya-gle geiyor. Viaa trece rznd-plngnd. De-kalka Hac Hseyinin evine geldi. (mer Seyfettin, Bomba, 130) Tr-grbi a venit n casa lui Hagi Hseyin. 2. Gerunziul n (y)arak, -(y)erek. n propoziie acest gerunziu ndeplinete funcia complementului circumstanial de mod. Exprim o aciune simultan cu cea exprimat de verbul predicativ, explicnd modul de aciune. ocuk soka koarak geti. Copilul a traversat strada alergnd. imek akarak, gk grleyerek yamur yad. A plouat fulgernd i tunnd. O hayatn alarak kazand. El i-a ctigat existena muncind. Ressam denize bakarak resim yapt. Pictorul uitndu-se a pictat marea. Anne mzik dinleyerek masay hazrlad. Mama ascultnd muzic a pregtit masa. Gen kzlar kendilerini tutamayarak glmeye baladlar.(Y. K. Karaosmanolu, Kiralk Konak, 155) Fetele tinere n-au putut s se abin i au nceput s rd. Akam trenine onu almaya gideceim, yan yana konuarak geleceiz.
127

(Halide E. Advar, Kalp Ars, 45) Desear voi merge la tren ca s-o ntmpin i ne vom ntoarce (acas) stnd de vorba. Ellerini topraa bastrarak usul usul kalkt. (Yaar Kemal, nce Memet, 47) S-a sculat ncetior sprijinundu-se pe pmnt. Adnan teyzesini hatrlayarak burada durdu. (M. C. Kuntay, stanbul, 32) Adnan i-a adus aminte de mtua sa i s-a oprit aici. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Annesi Metini nasl karlad? Metin eve niin ge kald? Metin okuldan nasl dnyordu? Kazada can kayb oldu mu? Kaza nasl oldu?

Kadn src niin zgnd? Hangi arabadaki ofr suluydu? Kazay yapan ofr neyi unuttu? Trafik polisi ofrlerden neyi istedi? Trafik polisi ne yapt?

2. Aduga sufixele gerunziilor studiate la urmtoarele rdcini verbale: Oku dinle bak ala dn gl 3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: Zavall ana de-kalka ocuklarn bytt. Onlar konua konua konser salonuna kadar yrdler. Arkadam susarak haberleri dinledi. retmen rencileri selmlayarak derse balad. Mdr bey dnerek konutu. 4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc: n autobuz vznd o cunotin s-a bucurat. Crainicul i ctig existena vorbind. Autobuzul a mers cobornd-urcnd prin muni. Copiii jucndu-se, cntnd s-au plimbat prin parc. Dn yrye yrye yoruldum. htiyar dinlene dinlene yrd. ocuk sevinerek annesine kotu. Yaya geidini dikkat ederek geti. Hasta yryerek hastaneden kt. Copilul rznd a intrat n cas. notnd nentrerupt a ajuns la mal. Vecinul trece totdeauna salutnd. Citind din nou cartea, a neles-o mai bine.

Lecia 34

SATRAN

Metin: - Hava yamurlu. Bu gn piknie gidemeyeceiz. Eda: - Hava yamurlu, diye belki sen de bir gn oturup, okursun. Ders kitaplarndan baka bir kitap okuduun yok. Sporu da balayp balayp brakyorsun. Beyimiz de futbol, de tenis, de voleybol, de yzme, de atletizme balad, hepsini yarda brakt. Spor yaptktan sonra birini yap, adamakll yap. Biz de kardeim birincilii kazand, altn madalya ald, diye vnelim. Metin: - Herkes benim ablam gibi dller kazanamaz. Dnyada benim gibiler de vardr. Anne: - ocuklar, satran oynasanz ya. Ne vakitten beri oynamadnz. Eda: - stiyor musun, Metin? Haydi oynayalm. Metin: - Ama gene sen yenersin. Birka hamlede mat yaparsn. Eda: - yle deme. Oynaya oynaya renirsin. let kafan, seferber et kendini, bak, seni yenen olacak m? Dizdin mi? Siyah talarla m oynayacaksn, beyazlarla m? Metin: - Beyazlarla daha ansl oluyorum. Eda: - Sen nasl istersen Piyadeler, kaleler, filler, atlar yerinde. Yalnz ferzle, ahn yerlerini deitir. Beyaz ferz beyaz kare stnde, siyah ferz. siyah kare stnde olmal. Metin: - Seninle hi olmasa, berabere kaldm gn grebilsem Eda: - Berabere kalmak yle dursun, birka hamlede mat yapmaa renirsin. Ama bunun iin Metin: - Dikkat ede ede, baka bir ey dnmeden, oynamak lzm.
128

Szler ve deyimler: ders kitab manual yarda brakmak a lsa pe jumtate adamakll - cum trebuie vnmek (N.,ns.) a se luda, a se mndri bizim gibiler cei ca noi yenmek (N., A., Loc., ns.) a nvinge boy statur, talie, mrime boy lmek a msura statura iletmek (N., A., Loc., ns.) a pune n funciune seferber etmek (N., D.., A., Loc., ns.) a mobiliza, a concentra seferber et kendini concentreaz- te dizmek (N., D., A., ns.) a inirui sen nasl istersen cum doreti tu kale 1. tura la ah. 2.cetate deitirmek (N., A., ns.) a schimba, a nlocui berabere kalmak 1. remiz la ah. 2. a fi la egalitate

yzme not atletizm atletism altn madalya medalie de aur dl premiu oynasanz ya hai s v jucai hamle mutare, efort belki posibil, probabil piknik picnic ferz regin la ah at cal satran ah (jocul) ta - 1. piatr.2. pies la ah piyade 1. pion. 2. infanterie fil - 1. nebun la ah, 2. elefant kare ptrat

GERUNZU (Continuare 1) ZARF-FL (Devam 1) 1. Gerunziul n y)p, -(y)ip, (y)up, -(y)p. Exprim: a) O aciune care precede o alt aciune, artnd modul, cauza, condiia n care s-a desfurat aciunea. Doktor hastaya yaklap bakt. Doctorul l-a privit pe bolnav dup ce s-a apropiat . Annem yemei piirip gitti. Mama a plecat dup ce a fcut mncare. Metin yolda durup vitrinlere bakt. Metin s-a oprit i s-a uitat la vitrine. Koliyi postaya gtrp geldi. S-a ntors de la pot dup ce a dus coletul. amarlar ykayp serdi. A ntins rufele dup ce le-a splat. Ablam amarlar tleyip yerletirdi. Sora mea a aranjat rufele dup ce le-a clcat. renci dersi okuyup anlad. Elevul a neles lecia dup ce a citit-o. Arayp bulamyorlard. (Yaar Kemal, Anadolu Efsanesi, 5) l cutau i nu-l gseau. stlerindeki kaya bir kavak gibi uzayp gidiyordu. (Yaar Kemal, nce Memet, 120) Stnca deasupra lor se nla ca un plop. b) Arat o aciune simultan cu cea exprimat de predicat. Herkes ap kald. Toat lumea a rmas uimit. Kitaplar dizip koydu. A pus rile aranjndu-le. Dedem yolda durup dinlendi. Bunicul meu s-a odihnit pe drum oprindu-se. Mdr bey dnp konutu. Domnul director tot gndindu-se a vorbit . ocuk alayp ieri girdi. Copilul a intrat n cas plngnd. Konser dinleyip oturdum. Am stat ascultnd muzic. Hasta yryp geldi. Bolnavul a venit pe propriile picioare. Gkte para para buzdan bulutlar akp gidiyordu. (S. F. Abasyank , Lzmsz Adam, 45) Pe cer mnunchi de nori ngheai naintau plutind.
129

K gn oluk-ocuk (tandrn) etrafna p akama kadar oradan ayrlmazlar. (Mahmut Makal, Bizim Ky, 59) arna copiii se adun n jurul vetrei i nu pleac de acolo pn seara. c) Exprim i o aciune repetat, continu. Barp barp konutu. A vorbit strignd. Hasta dinlenip dinlenip yrd. Bolnavul a mers din cnd n cnd odihnindu-se. Bebek uyuyup uyuyup uyand. Bebeluul a adormit i s-a trezit n repetate rnduri. Arkadam dnp dnp konutu.Prietenul meu tot gndindu-se a vorbit . Satc demetleri balayp balayp sata kard. Florreasa a scos buchetele la vnzare de fiecare dat legate. Misafire salatay ssleyip ssleyip sundu. A oferit musafirului salata de fiecare dat ornnd farfuria cu ea. Not: Gerunziul uneori este exprimat de dou verbe cu sens apropiat sau de dou verbe antonime. Dnp dolap ayn yere geldik. Ne-am nvrtit pe acelai loc. Polis gelip- gidip trafii kontrol ediyor. Poliistul mergnd nainte-napoi controleaz circulaia. 2. Gerunziul n (y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce. a) Forma afirmativ. Olumlu ekil. Arat o aciune de scurt durat care s-a desfurat sau se va desfura cu foarte puin timp naintea aciunii exprimat de verbul predicativ. Accentul cade pe silabele n, -in, -un, n. Se traduce n romnete prin: de cum , de ndat ce , imediat ce , cum n propoziie ndeplinete funcia de complement circumstanial de timp. Darya knca havann scak olduunu anladm. ndat ce am ieit afar mi-am dat seama c este cald. Annesi gidince ocuk alad. De cum a plecat mama sa, copilul a plns. Hasta ameliyat olunca iyileti. mediat ce s-a operat, bolnavul s-a simit bine. Hocam grnce heyecanlandm. De cum l-am vzut pe profesorul meu, m-am emoionat. E-maili okuyunca, istasyona kotu. ndat ce a citit e-mail-ul, a alergat la gar. Nadia salonda belirince, herkes alklad. Nadia, ndat ce a aprut n sal, toat lumea a aplaudat-o. Ban iyice evirince pencereden kasabann klarn grd. (Talip Apaydn, Ate Dnce, 54) Cum i-a ntors capul spre fereastr, a vzut luminile oraului. Aslhan, Kerimcann kye gitmeyeceini duyunca sevinmiti. (Kemal Tahir, Devlet Ana, 206) ndat ce a aflat c, Kerimcan nu va pleca la ar, Aslhan s-a bucurat. b) Forma negativ.Olumsuz ekil Forma negativ a gerunziului n (y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce arat o condiie n desfurarea aciunii exprimat de verbul predicativ. Dac nu se desfoar aciunea exprimat de gerunziu, nu se desfoar nici aciunea verbului predicativ sau se desfoar imediat. Are forma: -maynca i meyince. n limba romn se traduce prin locuiunile: pna ce nu , dac nu , n caz c nu
130

Saat tam 4 olmaynca iten kmad. Pn nu s-a fcut 4 fix, n-a ieit de la serviciu. Rzgr esmeyince, yaprak oynamaz. (Atasz) Pn nu bate vntul, frunza nu se mic.(Proverb) Annesinden haber gelmeyince, kendisi gitti. Cum n-a primit nici o veste de la mama sa, s-a dus imediat la ea. Hasta gzlerini amaynca, doktor tel etti. Cum bolnavul n-a deschis ochii, doctorul s-a mpacientat. Uneori dup acest gerunziu se folosete postpoziia kadar, atunci gerunziul primete sufixul dativului. Ceryan kesilmeyinceye kadar kitab brakmad. Pn ce curentul n-a fost oprit, n-a lsat cartea. St kaynamayncaya kadar ocak bandan ayrlmam. Pn nu fierbe laptele, nu m ndeprtez de lng sob. Mill piyangodan gene bir ey kmaynca, fkeye kaplan bazlar, bu oyunlar Aladdin imal ediyor sanp, grlt karyorlard. (Orhan Pamuk, Kara Kitap, 44) Cnd n-au ctigat nimic la loterie naional, unii enervai, fceau glgie, spunnd c Aladdin a inventat jocurile acestea. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Metin niin zgn? Eda Metinden bir ii nasl yapmasn istiyor? Metin hangi sporlar balayp brakt? Sporda birincilik kazananlara ne veriliyor? Anne ne neride bulunuyor? Satran oyununun hangi talar var? Eda Metinin nasl oynamasn istiyor? 2.Adugai sufixele gerunziului n -(y)p, -(y)ip, -(y)up. (y)p i -(y)nca,-(y)nce urmtoarelor verbe: almak bakmak dinlemek anlamak konumak grmek dnmek yrmek 3. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarele proverbe: Damlaya damlaya gl olur. zm zme baka baka kararr. Gkte ararken yerde buldu. 4. Traducei n limba romn: Manav sebze ve meyveleri satp evine dnd. Elmalar ykayp yedi. Metin dersleri dinleyip rendi. ocuklar topa vurup vurup oynuyorlar. Satc maazadan sndrp kt. Pencereyi anca ieriye temiz hava girdi. Yamur yanca her yer yeerdi. yi haberi duyunca, hepimiz sevindik. Turist oteli bulunca, ok sevindi.
131

yi dnnce, babama hak verdim. 5. Traducei n limba turc: Cumpra, dup ce alegi bine. Pictorul a pictat uitndu-se mereu la mare. A plecat la Bucureti, dup ce a udat florile. Mama a adormit bebeluul cntnd. Cum a ajuns n stanbul, a cutat un taxi. ranul ndat ce i-a vndut perele, s-a ntors n satul su. Cum a venit vacanta, a nceput munca pe cmp A neles poezia, ndat ce a citit-o. Bolnavul pn ce nu s-a operat, n-a putut s mearg. Cnd mama a vzut c fiul ei n-a venit, l-a sunat.

Lecia 35

ATASZLER

Metin: - Anneciim, edebiyat dersinden hocamz, dev olarak, on atasz yazmamz istedi. Ben onlar nereden bulabilirim? Yazarlar, airler, gazeteciler, politikaclar sk sk ataszleri kullanrlar, ama ben bunca atasz bulmak iin, onlarca kitap m aratraym? Anne: - Kitaplkta bir atasz derlemesi var. Eda: - Onlar nce kendi beyninde ara. Hepimiz biliyoruz onlar. Bizim hocamz ataszleri hakknda: Yaamn anayasasdrlar. Her vakit iin geerlidirler. Onlar renin ve onlardan amayn. Ataszn tutmayan yabana atarlar, dedi. Dn, sen de biliyorsun. Zahmet ekmeden bal yenmez. Metin: - Sa ol, ablacm. Sen iki tanesini kullandn bile. Onlar not edeyim. Benim de aklma gelmee baladlar: Gn domadan, neler doar. Bir de iir eklinde aklma geldi. Anneciim, sen hep sylersin: Gster dostunu, syleyeyim ne olduunu. Bir de buna benzer: Adam ahbabndan belli olur. Veya: yi dost kara gnde belli olur. Anne: - Sofraya oturacakta ben size ne diyorum: Can boazdan gelir. Eda: - Can kmadan huy kmaz. Metin: - leyen demir pas tutmaz. insann aynasdr. Salk en byk zenginliktir. Grdnz m? Ben de biliyorum. Eda: - Bizden vecizeler de renmemizi istemiti hocamz. Btn snf grenmitik: Sevelim, sevilelim,
132

Bu dnya kimseye kalmaz. Anne: - Yunus Emrenin szleri. Hep ondan: idin ey yarenler, Ak bir gnee benzer. Ak olmayan gnl, Misali taa benzer. Eda: - Bakden: Sabreyle dil, derdini canane duyurma, Can ire nihan eyle, veli cane duyurma. Tevfik Fikretten: Gz yumma gneten ne kadar nuru kararsa, Snmez, ebed her gecenin gndz vardr. Anne: - Hep Tevfik Fikretten: Ykselmeyen der: ya terakki, ya inhitat! Eda: - Ne hr bir airmi! Fikri hr, irfan hr, vicdan hr bir airim. Anne: -imdi babanz da gelse, o bitirmeye bilmez. Bir tane var, onu babam rahmetli sk sk kullanrd: Ehli diller arasnda aradm, kldm taleb, Her hner makbul imi, ill edeb, ill edeb. Bu szler kime aittir, bilmiyorum, ama ok anlaml. Hayatta ne yetisen yeti, ne hnerin olsa olsun, nce edep. Eda: - Bir ey yetimek iin de akl, irade, baarya inanmak gerek. Nazm Hikmet Oluma Masal byle bitiriyor: Sen de onun gibi yorulmadan, sen de onun gibi susamadan, sen de onun gibi inanarak yr, olum. nanan sona erer. Anne: - Benim de evltlarm inanarak yrr, inallah. Metin: - Vay be, bir edebiyat dersi kardk! Bunlarn hepsini yazp, yarn hocama syleyeceim. Ama hepsinin anlamn sorar bana Eda: - Sen de sylersin. nanarak alsa, benim kardeim de on alr. Szler ve deyimler: Ataszn tutmayan yabana atarlar. Cine nu ine de proverbe, este ndeprtat (de societate) Zahmet ekmeden bal yenmez.-Fr efort nu poi s mnnci miere. Gn domadan neler doar Ce nu se poate ivi nainte de rsrit Adam ahbabndan belli olur. Omul se cunoaste dup prieteni. Can boazdan gelir. Vigoarea omului depinde de hrana lui. Can kmadan huy kmaz.. Omul pn ce nu moare, nu scap de nravuri. leyen demir pas tutmaz. Fierul folosit, nu prinde rugin. Salk en byk zenginliktir. Sntatea este bunul cel mai de pre Sevelim, sevilelim S iubim i s fim iubii, Bu dnya kimseye kalmaz Lumea n-o s-o motenim. (Traducere: Enver Mahmut) idin ey yrenler Poetul i grete, Ak bir gnee benzer ubirea soarelui-mi pare, Ak olmayan gnl Dar cel ce nu iubete, Misl-i taa benzer E piatr oarecare. (Traducere Nedret Mahmut) Sabreyle dil, derdini canane duyurma, - Rabda inima mea, nu spune iubitei necazul tu, Can ire nihan eyle, veli cane duyurma. - nchide n suflet, nu te destinui iubitei. Gz yumma gneten ne kadar nuru kararsa, Snmez, ebed her gecenin gndz vardr. (Tevfik Fikret)
133

Nu nchide ochii n faa soarelui, orict de puternic i e lumina. Nu se stinge, totdeauna, dup fiecare noapte, urmeaz o nou zi. Ykselmeyen der: ya terakki, ya inhitat! Cel care nu se nal (nu progreseaz) cade: progres sau regres! Fikri hr, irfan hr, vicdan hr bir airim. Sunt un poet liber n gndire, n suflet, n contiin. Ehli diller arasnda aradm, kldm taleb. Her hner makbul imi, ill edeb, ill edeb. Printre virtui am cutat-o pe cea superioar. (Mi-am dat seama) orice virtute este de valoare, dar nainte de toate e morala, nainte de toate e morala. insann aynasdr . Munca este oglinda omului. Gster dostunu Spune cu cine te nsoeti Syleyeyim ne olduunu Ca s-i spun cine eti benzer asemnator masal poveste, basm rahmetli rposat hep mereu gazeteci ziarist politikac politician kullanmak (N., A., Loc.) a folosi bunca aa de mult derleme- culegere beyin creier hakknda despre yaam, hayat - via her vakit geerli universal valabil vecize - maxim zahmet efort iki tanesi dou dintre ele amak (N., Abl.) 1. a se abate .2. a se uimi dev tem, sarcin bir de benim aklma geldi i mie mi-a venit n minte bile dj iir eklinde - n form poetic can suflet boaz 1. gt. 2. strmtoare. 3. hran. imdi de aklmda i acum in minte inanmak (N., D.)- a crede inallah dup voia lui Allah edebiyat literatur anlam sens GERUNZU (Continuare 2) ZARF-FL (Devam 2) 1. Gerunziul n madan, -meden. Exprim: O aciune ce trebuie s se mplineasc nainte de aciunea predicatului verbal care poate s aib forma afirmativ sau negativ. Se traduce: nainte de, fr s Alveri yapmadan gel. Vino, nainte s faci cumprturi. Alveri yapmadan gelme. S nu vii, fr s faci cumprturi. Annenle akl danmadan sz verme. Nu promite nainte de a te consulta cu mama ta. Doktor tehis koymadan, reete yazmadan, il alma. Nu lua medicamente naintea ca un doctor s pun un diagnostic i s prescrie reeta. Se poate mbina i cu postpoziiile nce sau evvel. l almadan nce doktora git . Du-te la doctor nainte s iei medicamente. Babam eve dnmeden nce odalar temizleyelim. S facem curat n camere, nainte de a se ntoarce tata. Sana gnden beri mektup yazma mecburiyetindeyim, fakat bir trl bu manzumeyi bitirmeden yazamadm. (A.H.Tanpnar, Ahmet Hamdi Tanpnarn Mektuplar, 35)
134

De trei zile simt obligaia de a-i scrie scrisoare, dar n nici un fel n-am putut, nainte de a termina poezia. Yazmadan yarm saat evvel belki Nuran aylarca dnmemitim. (A.H.Tanpnar, Huzur, 270) Cu jumtate de ora nainte de a scrie, poate cu luni de zile nu m-am gndit la Nuran. 2. Gerunziul (y)n, -(y)un. Un gerunziu folosit doar la unele expresii. Arat modul de a se desfura aciunea. Se poate traduce prin cuvintele: pe, prin. satn almak -a lua cumprnd (prin cumprare). Bu evi satn aldm. Am luat aceast casa cumprnd-o. yz koyun dmek - a cdea pe fa Merdivenlerden yz koyun dt. A czut pe scri pe fa. 3. Gerunziul ken. Nu are variante. Exprim o aciune desfurat concomitent, cu aciunea verbului predicativ. Nu se adaug direct la rdcin, ci dup sufixul unui timp sau mod. alyorken - rdcin + suf. timpului prezent+ken alacakken rdcin+suf. timpului viitor+ken almken rdcin+suf. timpului trecut nedeterminat+ken alrken rdcin+ suf. aoristului+ken almalyken rdcin+suf.modului necesitativ+ken Kitabevinden bir szlk alyorken, gzme bir roman iliti. Cnd cumpram la librrie un dicionar, am zrit un roman. Tamam evden kacakken, bir misafir geldi. Tocmai cnd s ies din cas, a venit un musafir. Szl almken, bir de roman alaym, dedim. Mi-am zis, dac am cumprat dicionarul, s cumpr i romanul. Doktor muayene ederken, sadece hastal dnr. Doctorul cnd consult bolnavul, se gndete doar la boal. Szl almalyken, roman almamal m? Trebuie s cumpere dicionarul, dar romanul nu? O gnleri konuurken, tekrar sknt arl stme kt. (H. E.Advar, Kalp Ars,44) Cnd vorbeam de zilele de atunci, m apsa o ciudat stare sufleteasc. Tam dar kacakken, smail Efendi seslendi. (Sevin okum, Austos Baa,83) Tocmai cnd ieeam, a strigat smail Efendi. Not : Timpul trecut determinat, modurile optativ, condiional-optativ, imperativ nu primesc acest sufix. n schimb, predicatul nominal primete. Annem muallimeyken, okulda sralar 4-5 kiilikmi. Cnd mama a fost nvtoare, bncile n coli erau de 4-5 persoane. Arkadam Bkreteyken operaya gitmi. Prietenul meu cnd a fost n Bucureti, s-a dus la oper. Hi ilgisi yokken, oturumda sz ald.
135

La edin, dei n-a avut nicio tangen, a luat totui cuvntul. Hi sras deilken, gitti geyikli aynada kendini grmeden, salarn dzeltti. (A.lhan, Kurtlar Sofras) Dei nu se cuvenea de loc, s-a dus la oglind cu cerbul, i i-a aranjat prul fr s se uite. 4. Gerunziul makszn, -meksizin. La forma infinitiv a verbului se adaug sufixul -szn sau -sizin cu sens de lipsa de ceva. Exprim un mod de aciune asemntoare de gerunziile -madan, -meden; -mayarak, -meyerek. Cu gerunziul -makszn, -meksizin se subliniaz lipsa de ceva. ayrlmakszn fr s se despart durmakszn fr oprire grmeksizin fr s vad dnmeksizin fr s se gndeasc ocukluunu annesinden bir gn ayrlmakszn geirdi. i-a petrecut copilaria fr s se despart o zi de mama sa. Dedesini grmeksizin ehirden gitmek istemedi. N-a vrut s plece din ora fr s-l vad pe bunicul su. O dnmeksizin yazmaz. El nu scrie fr s se gndeasc. Bu olaydan duyduu kederi durup durmakszn ortaya atyorlar. (Yaar Kemal, nce Memet, 141) Ei tot timpul evoc tristeea pricinuit de acest eveniment. Ve tarlada saatlerce belini dorultmakszn altna ahit olmuumdur.(Y.K. Karaosmanolu) Am fost martor, c a muncit pe ogor ore ntregi fr s-i ndrepte spinarea. Exerciii: 1. Rspundei la urmtoarele ntrebri: Metinin ne devi vard? Annesi ne neriyor? Edann hocas ataszleri hakknda ne demi? Ataszn tutmayan ne yaparlar? Dostluk hakknda hangi ataszlerini hatrlyorlar? ve salk hakknda hangi ataszlerini hatrlyorlar? Vecizeler nasl szlerdir? Yunus Emrenin vecizesinden ne sonu karyorsunuz? Bak grlerinde sizce hakl m? Ataszleri ile vecizeler arasnda ne benzeyi ve ne aykrlklar vardr? Trkede ve Romencede biribirine benzeyen hangi ataszlerini biliyorsunuz? Ataszlerinde daha ok hangi zamanlar kullanlrlar? Trke ve baka dillerde biribirine benzeyen hangi atasozkerini biliyorsunuz? 2. Traducei urmtoarele proverbe cu ajutorul dicionarului: Salam kafa, salam vcutta bulunur. Yalancnn evi yanm, kimse inanmam. Gl seven, dikenine katlanr. Zanat altn bileziktir. lim oca a kalmaz. Zor adama retir. Sakla saman, gelir zaman. Altnn kymetini sarraf bilir. yilie kari iyilik her kiinin ii, Er olan ekmeini tatan karr.
136

Ktle kari iyilik er kiinin ii. Eski dosttan dman olmaz. Gl seven, dikenine katlanr.

Glme komuna, gelir bana. Kn ekmeksiz, yazn abasz yola kma.

3. Traducei urmtoarele propoziii n limba romn: a) Kahvalt yapmadan, ie balama. b) Ona-buna bakmadan, kendi yolunda yr. c) iire tahlil yapmadan, air hakknda konuma. d) Sylenenlere bakmakszn, yardmna devam etti. e) Yamurdan kaarken, doluya tutulduk. f) Yamur yaarken, aa altnda durulmaz.

g) Ev devlerini yapmadan, okula gitme. h) Ge kalanlar beklemeden, gidelim. i) Dalgalara bakmakszn, denize ald. j) Mutfak mobilyas satn almak istiyoruz. k) Misafirlerle konuurken, telefon ald.

4. Traducei urmtoarele propoziii n limba turc a) Nu pot s m urc n tren fr bilet. b) Nu pot s ies din cas, nainte de a stinge lumin( sndrmek). c) Tata nu vorbete fr s se gndeasc. d) Nu te ntoarce din Bucureti fr s vizitezi un muzeu. 5. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtorul text: leyin, yle on dakika dinlenip biraz ekmekle yarm karpuz yemi, hemen ie balamt. Byle yksekte, beinci katta, yar yatm, yar ayakta durarak ya tahtalara abanmak, mtemadiyen bann st tarafnda keser sallamak, insana sersemlik, hatta ba dnmesine benzer bir ey veriyordu. Bir akam olsa, bir eve gitse de, arkas st yatsa. Kfeye ykletilen eyann altnda, ayaklar sokan bozuk talarna yapm gibi admlar atarak ilerlemee alan kk hamal kendi olu idi. Bir gn i bulup on gn bulmad sralarda onu, sebebini anlamadan i olsun diye verdii okuldan alm, bir daha gndermemiti. (Sabahattin Ali, Apartman)

RECAPTULARE VII TEKRAR VII

1. Adugai sufixele urmtoarelor gerunzii: a) (y)a, -(y)e b) -arak, -erek hazrlanmak dinlemek almak spor yapmak glmek saymak d) -madan, -meden anlamak temizlemek dnmek grmek g) ken anlamak bilmek avukat gen c) (y)p, (y)ip, -(y)up, -(y)p bakmak muayene etmek sormak srmek

yzmek bilmek

e) -(y)nca, (y)ince, (y)unca, (y)nce f) makszn, -meksizin varmak sslemek yazmak telefon amak vurmak grmek holanmak balant yapmak durmak iitmek terzi ihtiyar deil

2. Alctuii cte 2 propoziii cu fiecare fel de gerunziu. 3. Traducei n limba romn urmtoarele propoziii: O gazeteciler konferansnda kendini tutamayarak glmee balad. Bkrete geze geze yorulduk. Terzi hayatn diki dike dike kazanr. Kyl tarlay sulaya sulaya rn ald. Seyirci sahneye karak opera arkcsna iek sundu. Satc ark syleyerek zm satyor.
137

Gen kz trk syleyerek odasn temizledi. renciler hocalarn ayaa kalkp selmladlar. Bkre treni kprden geip Dobrucaya girdi. Evdekilerini selmlamadan konumaa balamaz. Bebek annesini grnce, glmee balad. Tren istasyona yaklanca, turist kalabal fark etti. Ayakkaplarn fralamadan yerine koymaz. Borcunu demeden baka harcamalar yapma. Soka sana soluna bakmadan geme. Spor takm bara-ara zaferi kutlad (a srbtorit victoria). 4. Traducei urmtoarele propoziii folosind gerunziile studiate: A) gerunziul (y)a, (y)e Studenii tot vorbind au ajuns (varmak) la facultate Juctorii rznd-glumind au ieit de pe stadion. Am obosit tot urcnd. Bolnavul s-a dus la consultaie, odihnindu-se ntruna pe drum. Citind mereu, acuma vorbete bine limba turc. B) gerunziul (y)arak, -(y)erek Am dat exemple uitndu-m n caiet. Ea a citit poezia ascultnd muzic. Tinerii se distreaz dansnd. nginerul a construit vila studiind proiectul. Cntreaa a cntat fr s se uite pe note.

Szabo koarak ampiyon oldu. Entarisini tleyip dolaba yerletirdi. Daireyi para biriktirip alacak. Gn kararnca, iine znt kt. Arkasn dnnce, arkadan grd. I yaknca, odada srprizi denedi. Dersi iyi renmeden okula gitmez. Gece odan havalandrmadan yatma. Arkadalaryla grp anlatlar. nsanlar konua konua anlarlar.

C) gerunziul (y)p, -(y)ip, -(y)up, -(y)p S-a dus la concert dup ce i-a pus cravata. Studentul s-a dus la facultate dup ce s-a pregtit bine pentru seminar. Eda i Metin au luat bilete pentru cinema, dup ce au cerut voie de la prini. S-au aezat la mas, dup ce s-au adunat cu toii. A ieit din camer, dup ce a stins lumina. D) gerunziul (y)nca,-(y)ince, -(y)unca, -(y)nce. Dup ce a plouat, s-a rcorit (hava serinledi). Copilul ndat ce i-a vzut mama, a zmbit. oferul ndat ce a ncercat s depeasc (sollamak), a fcut un accident. Cnd a ieit pe strad, a simit frigul. ndat ce a vzut afiul pentru concert, a cumprat bilete. E) gerunziul madan, -meden Nu pot traduce fr s m uit n dicionar. Absolvenii nu s-au adunat fr s nvite (davet etmek) pe profesori. Nu putem pleca n excursie, fr s ascultm buletinul meteorologic. oferul a condus fr s fac accidente. A trit fr s jigneasc (gcendirmek) pe cineva.
138

F) getrunziul ken Cnd mergeam pe strada, am ntlnit un coleg. Cnd vorbesc cu tata, sunt foarte atent. Doctorul cnd consult, se uit la aparat. Cnd lucrez nu m uit la televizor. Turistul cnd mergea spre muzeu, a vzut un magazin cu ar-tizanat. 5. Cu ajutorul dicionarului traducei urmtoarea poezie: AKARSU Grnce bir kuvvetin bklmeyen kolunu, Ne var, deitirse de ayaklarm yolunu? Gzmn nndedir, deimeyen hedefim. Yatyor can evimde, hep o sonsuz emeller Gnlme dokunmad, gsm yrtan eller! ncimi kaybetmedim, krlsa da sedefim. Ben, bir akarsuyum ki, ondaki tatl rengi Yaratan, yapraklarn, salkmlarn hevengi Bunlar sizin duygunuz, sizin dncenizdir! Getii yerler, onun yatan evirse, Ovalarda, bellerde bin trl ekle girse, Yine, akarsularn, tek hedefi denizdir! Faruk Nafiz AMLIBEL

TEXTE SUPLMENTARE EK METNLER

NSANIN VCUDU Her bir insan vcudunun yapln tanmaldr. nsan vcudunda nce unlar ayrt ederiz: kafa, boyun, gvde ve iki ift ye ki, st yeler veya kollar ve alt yeler veya ayaklar. Vcut deri ile kapldr. Eer hafife svazlarsak, derinin altnda kaslarn ve kemiklerin bulunduunu duyarz. Kaslara adale de derler. Onlara halk dili ile et deriz. Kaslar kemiklere baldr ve beraberce insan vcudunu harekete getirirler. nsan vcudunun kemikleri iskeleti tekil ederler. skeletin balca kemikleri unlardr: kafatas kemikleri, eneler, omurga kemikleri, gs kemii, krek kemikleri, kaburgalar, leen kemikleri, kol kemikleri ve ayak kemikleri. NEFES ALMA Bir insan, yemeden 20-30 gn ve hatta daha fazla bile yaayabilir. Susuz da birka gn yaayabilir, fakat havasz be dakika bile yaayamaz. Biz hava teneffs ederiz. Fakat biz nasl nefes alrz? Nefes alnz da kendi kendinizi deneyiniz. Biz havay gse ekeriz ve sonra darya karrz. nsan btn mrnce byle nefes alr. Havay ieri ektiimiz zaman o nereden geer?
139

nce hava buruna girer. Burnun ii slak ve gayet ince bir dericik ile kapldr. Havada bulunan toz bu dericie ve burun iinde bulunan kk kllara yapr, bylece burun iinde hava temizlenir. Bundan baka, hava burundan geerken snr. Souk havay azdan ekmek iyi deildir, nk boazmz abuk souk alabilir. Burundan hava soluma borusuna geer. Bu epeyce geni bir borudur. Boynunuzu svazlaynz. Sert bir boru duyarsnz. O soluma borusudur. Soluma borusundan, hava bronlar yolu yolu ile akcierlere geer. nsann iki akcieri vardr: sa ve sol cierleri. Bunlar ggs kafesinde bulunurlar ve onu hemen hemen doldururlar. Akcierlerde hava deitirilir. Deien hava da, bronlar, soluma borusu ve burun yoluyle dar karlr. BESNLER. SNDRM ORGANLARI Bir gnde birka kere yemek yeriz. Besinler trl trldr. Eti, st ve yumurtay hayvanlardan alrz. Et, st, yumurta ve onlardan yaplan rnler hayvansal besinlerdir. Sebzeleri ve meyveleri bitkilerden alrz. Ekmek, sebzeler, yemiler ve bitkilerden alnan btn besinler, bitkisel besinlerdir. Besinler vcudumuzun iinde epeyi uzun bir yol yaparlar. Dilerimizin yardm ile bir ekmek paras srrz. Ya dilimiz, ekmei dilerin arasna gtrr ve ekmei ineriz. Biz onu inemekte iken, azda durmadan hasl olan tkrk, ekmei yumuatr. Artk, o inenmi ve yumu am ekmek parasn kolayca yutabiliriz. imdi o,yemek borusu denilen bir borudan geerek mideye varr. Mide bir torbaya benzer. Midede bulunan bir takm eritici maddeler etkisiyle, orada ekmek byk deiiklie urar. Bir hamur haline girerek daha ileri, yani ince barsaklara geer. Barsak 9-10 metre kadar uzunlukta bir borudur. Kendisi kvrk olup son taraf kalndr. Barsan ince tarafna iki organ zsuyunu aktr. Bu organlar karacier ve pankreastr. Barsan ince tarafnda, barsan kendisinden, karacier ve pankreastan gelen zsular, yemei besleyici maddelere evirirler. Besleyici maddeler barsan duvarndan kana geerler. Kan da, bu besleyici maddeleri vcudun her tarafna tar. Fakat, barsakta btn yemek besleyici maddeye deimez. Besleyici maddeye deimeden kalan ksm daha ileri, barsan kaln tarafna geer ve vcudumuzdan dar karlr. Besinin vcut iindeki deimelerine yardm eden organlara sindirim organlar denir. (TRK DL, snf IV, Bkre,1991) KLM DENGES Nesil: - Ablacm, yaz geldi geleli hibir yere gitmediniz. ok altnz, tatil yapmadnz. Esen Hanm: - Haklsn, Nesilciim. Bu yaz iler ok youn oldu. Bereket, Allahtan, havalar serin geti. Rahat alabildik. Nesil: - Doru, bu yaz scak yz grmedik. Ankara yaz aylarnda hi bu kadar serin gemedi. Esen Hanm: - Dinle bak, televizyon hava raporunu veriyor. Austos aynn ortasndayz. Yarn hava gk grleyili, saanak yal. ki gn nce yazd ve hava scakl 41 dereceydi. Dn yamur yad. Bu gn iyi geti. Yarn yine yamur yaacak. Ne giyeceimizi ardk. klim dengesi iyice kayboldu. Nesil: - Ama ablacm, Alanya, Antalya gibi gney kylarmzda bulunan btn ehirler ok scak. Oralarda scaklk 35-40 derecenin altna hi dmedi. Esen Hanm:- Gney kylarmz kasmda da scak. Ama i Anadolu Blgesinde iklim dengesi kalmad. Avrupada da iklim dengesi kalmam, diyorlar. Bu havalara bir eyler oldu. Nesil: - Peki, bu yl hi tatil yapmay dnmyor musunuz? Esen Hanm: - Bu yaz tatile kacak zamanm yok. Ama kn yllk iznimi alp, tatile ksam iyi olacak.
140

Nesil: - Nereye gitmeyi dnyorsunuz? Esen Hanm: - Bursaya gitmeyi dnyorum. Birsen ile Haimi zledim. Hele Ceren burnumda ttyor. Birka gn Birsenlerde kalrm. Oradan da Uludaa geerim. znimizi hep yaz aylarnda kullanyoruz. K sporlarn ihmal ediyoruz. Bu k Uludada bir hoca tutup kayak kaymay renmek istiyorum. BUGN NEREYE GDELM? Esen Hanm: - Bu gn tiyatroya gidelim mi? Erksin Hanm:- Devlet Tiyatrolarnda ne oynuyor? sterseniz yle bir bakalm. Cengiz Bey: - Haydi, yryn! Bugn ok yorulduk. Hibir yere gidemeyiz. Esin Hanm: - Yeni Sahnede Mine, Altnda tiyatrosunda da Karacaolan oynuyor. Erksin Hanm:- Ben Mineyi grdm. Necati Cumal yazm. Ama pek iyi deil. Esen Hanm: - Diner Smerin yazd Karacaolan olduka iyiymi. Cengiz Bey: - Mutlaka bir yere gideceksek sinemaya gidelim. Bugnlerde pek iyi tiyatro oyunu yok. Erksin Hanm:- yle deme Cengiz. Byk Tiyatroda ok gzel oyunlar var. Orhan Asenann yazd Hurrem Sultan ok gzelmi. Ayrca Byk Tiyatroda bir oyun daha var. Neydi ad, evet, hatrladm. Beinci Frank Esen Hanm: - Kim yazm? Erksin Hanm:- Yazar Friedrich Drrenmatt. ok gzel bir oyunmu. Cengiz Bey: - Ben onu da grdm. Pek o kadar da gzel deil. Biraz fazla abartmlar. Erksin Hanm:- Galiba sen btn oyunlar grdn iin tiyatroya gitmek istemiyorsun. Cengiz Bey: - Dorusunu istersen yle. Btn oyunlar grmedim, ama iyi olanlarn grdm. Erksin Hanm:- Biz de her gn televizyonda film seyrediyoruz. Sinemay unuttuk bile. Cengiz Bey: - Ama Akn sinemasnda ok gzel bir film var. Esen Hanm: - imdi burada ayak st karar veremeyeceiz. Eve gidelim. Gazetelere bakar, bir karara varrz. (Mehmet Hengirmen, TRKE RENYORUZ,2, s.127) ANTK TYATRODA Esen Hanm: - Buras ok gzel bir yer. Ne iyi ettik de geldik. Emin Bey: - nsan her yerde denize girebilir. Ama, byle doa gzellikleriyle kaynam tarihi eserleri her yerde gremez. Bence Myra ok nemli bir yer. Esen Hanm: - Myra hakknda bilgin var m? Emin Bey: - Myra zerine bir eyler okudum. Burada eskiden Likyallar yaarm. Bu tiyatroyu da Likyallar yapm. Likyallar llerini kayalarn iine oyduklar mezarlara gmerlermi. te, bu karda tiyatronun zerinde kayalar iine oyulmu mezarlarn hepsi Likyallara ait. Esen Hanm: - Likyallar neden llerini kaya mezarlarn iine gmyorlarm? Emin Bey: - Bilmem ki, burada olsalard sorardk. Esen Hanm: - aka yapma. Likyallar ne zaman yaam? Emin Bey: - M..V. yzylda Myra kentini kurmular. O zamanlar Myra ok nemli bir kentmi. Myra ile Limyra arasnda gemi seferleri yaplyormu ( se faceau). M. S. IV. yzylda St. Nikolas Myrada piskopos olmu. Esen Hanm: - St. Nikolasn teki ad Noel Baba deil mi? Emin Bey: - Evet. Myra Noel Babann kenti olduu iin de ok nl. Esen Hanm: - Kim bilir burada kimler yaamtr? u tiyatroda yzlerce oyun oynanm, binlerce seyirci bunlar izlemitir. Emin Bey: - Dnya tiyatro sahnesine benzer. Milyonlarca insan gelir, oyununu oynar, sonra eker gider. Deien sadece kostmler ve isimlerdir. Hayyamn u drtln ok severim:
141

Gerekten bir kukla sahnesindeyiz. Kuklac felek usta, kuklalar da biz. Sahneye kyoruz birer ikier Bitti mi oyun, sandktayz hepimiz. Esen Hanm: - Bu gzellikler insan hem air, hem filozof yapar. Bakn, biz de hemen felsefeye baladk. Emin Bey: - Haklsn, sz fazla uzatmadan gidelim. Scak fena bastrd. Ge kalmayalm. (Mehmet Hengirmen, TRKE RENYORUZ, 3, s.2) MEVLNANIN FELSEFES Tayfun Bey: - Salonda binlerce kii var. Tly Hanm: - Semazenlerin bu ekilde dnlerinin bir anlam var m? Tayfun Bey: - Mevlnaya gre evrende her ey dner. Ay, gne, yldzlar, gezegenler, zerreler yani atomlar her ey, ama her ey dner. Semazenler de dnerek evrendeki bu genel kanunu dile getiriyorlar. Semazenlerin ellerinden biri yukarya, dieri aaya doru uzanr. Bunun da anlam Haktan aldn halka vermektir. Tly Hanm: - Gnmzden yedi yzyl nce (imdi sekiz yzyl-mellifin notu) Mevlnann atomlarn , yldzlarn hareketlerini bilmesi onun bilimde ok ileri olduunu gsteriyor. Tayfun Bey: - Mevlna bilim, din, felsefe alanlarnda geni bilgisi olan byk bir air ve dnrdr. Hmanisttir, btn insanlar sever. Onun btn insanlara seslenen ve onlar birlie, beraberlie aran u drtl ok mehurdur: Gel gel, ne olursan ol yine gel. Kfir, putperest ve Yahudi olsan da yine gel. Bizim derghmz mitsizlik dergh deildir. Yz kere tvbeni bozmu olsan, yine gel. Tly Hanm: - Gerekten ok gzel bir iir. Ama Mevlna dindar bir insan deil mi? Nasl olur da kfirleri, putperestleri derghna arr? Bu slmiyete aykr deil midir? Tayfun Bey: - Maalesef insanlarn ou dini de, Mslmanl da yanl anlamlardr. Mevlna Mslmanl en doru ekilde anlayan ve anlatabilen byk bir dnrdr. Nitekim Kuranda da ayn eyler sylenir. Bakara Sresinin altm ikinci ayetinde Yahudilerin, Hrstiyanlarn, Sabiilerin, iyi iler yapanlarn Tanr katnda mkfatlarnn olduu yazldr. Buradan da aka anlald gibi nemli olan iyi insan olarak yararl iler yapmaktr. Hristiyan, Mslman veya Yahudi olmak nemli deildir. Tly Hanm: - Zaten Mslman olmann bir art da Allahn peygamberlerine ve kitaplarna inanmaktr. Tayfun Bey: - Doru. Ne yazk ki pekok kimse kendi dininden olmayanlara kfir der. En iyi dinin kendi dini olduuna inanr. Ama kendi dinini iyi tanmaz. Herkes dinini iyi tansayd, din yznden kan bunca savalarn hi biri olmazd. Tly Hanm: - Bir hadisi hatrladm. Peygamber efendimize Mslman kimdir? diye sormular. Elinden, dilinden kimsenin zarar grmedii insandr, diye cevap vermi. TayfunBey: - Mevlnaya gre de din ,insanlar doru yola getirmek iin sadece bir vastadr. nemli olan iyi bir insan olmaktr. Tly Hanm: - Yunus Emre de bu konuda aynen Mevlna gibi dnyor. Tayfun Bey: - Yunus Emre, Mevlna ile ayn yzylda yaam. kisi de ayn konular ilemi.Yunus Emre de yetmi iki millete birlik ile bakmamz gerektiini syler. TlyHanm: - Bence Yunus Emre, felsefesini iki msrada zetlemi: Yaratlm ho grdk Yaratandan tr Tayfun Bey: - Bence bu iki msra yeterli. Uzun sze gerek yok. Tanry seven, onun yarattklarn da sever.
142

Tly Hanm: - Biz konumaya daldk, semazenleri unuttuk. Tayfun Bey: - Unutmadk. Semazenleri konutgmuz yerden seyrettik, Mzii dinledik. Bu arada da dncelerimizi belirttik. Yani Mevlnann yapt gibi yaptk. Mzii, dans ve dnceyi birletirdik. Gzel szler: Her din teki dinler kadar dorudur. (Burton) Dinsizin hakkndan imansz gelir. (Trk Atasz) Dinini pula satan, dinden de olur, puldan da. (Trk Atasz) (Mehmet Hengimen, TRKE RENYORUZ, 3 s.96) STEKLER BR DLLER AYRI Drt ayr milletten, drt kii arkada olmu, seyahat ediyorlard. Paralar yoktu. Birisi bunlarn haline acyarak bir lira verdi. lerinden Arap olan: Arkadalar, dedi bu parayla inep alalm. Benim canm inep istiyor. nep, Arapa zm demekti. Acem itiraz etti: Hayr, dedi, engr alalm Engr de Farsa zm demekti. Rum olan dedi ki: Hayr, arkadalar, ne inep, ne engr Bize u scakta istafil iyi gelir. stafil alalm. stafil de Rumca zm demekti. Sonunda Trk dayanamad: Ben sizin istediklerinizin hibirini istemiyorum. Bu parayla zm alalm, dedi. nepti, engrd, yok zmd, istafildi, diye baladlar tartmaya Derken i kavgaya dkld, yumruk yumrua dvyorlard.O srada bilgin, kadri yce bir kii, oradan geiyordu. Kavgann sebebini sordu. Hepsini ayr ayr dinledi. Sonunda anlad ki, bu drt adam da ayn eyi sylyor, yani zm istiyor... Paray ald: Susun, dvmeyin Ben bu bir lira ile hepinizin isteini yerine getiririm. Gnlnz bana teslim edin. Bu bir liranz, istediiniz eylerin hepsini yapar. Muratlarnz yerine getirir, diyerek arya kotu. Bir liralk zm ald, nlerine koydu. Kavga da bitti, dv de Drt adam aakaldlar (Mehmet Hengirmen,TRKE RENYORUZ, 3,s.98) Y NSANLARA OLAN HTYA Gzlerini a ve biraz zamana, biraz dostlua, biraz sempatiye, biraz arkadala, biraz insan emee ihtiyac olan birini ara, bul! Yahut insanlk yararna yapabilecein bir i aratr ve yap! Belki o yalnz kalm biridir, belki o yaamaktan usanm, krlm biridir veya bir ktrmdr veya hayatnda hibir baar gsterememi olan bir talih-sizdir. Sen onlara bir ey olabilirsin. O bir ihtiyar veya bir ocuk olabilir. Belki de iyi bir iin, bo bir gecesini ona verecek veya onun iin koacak gnlllere ihtiyac vardr. Kim, insan denilen o paha biilmeyen heyecan ve enerji kaynann yapmaya muktedir olduu eyleri sayabilir? Her ke ve bucakta ona ihtiya vardr. Onun iin sen de insanln hizmetine verebilecein bir eyin olup olmadn aratr! Eer beklemek ve denemek zorunda kaldn grrsen, onu gelecee brakp ihmal etme! Hayal krklna urayacandan daha ie balamadan emin ol ve buna kendini altr. Kendini insanlara insan olarak teslim etmedike, tatmin edilmi sayma! Eer sen tam bir ruhla buna sarlrsan, greceksin ki, seni bekleyen muhakkak biri vardr. Albert SCHWETZER

143

CUPRNS
pag. Lecia 1 Lecia 2 Alfabetul limbii turce .....2 Accentul circumflex. Accentul. Formule de salut. Adn Ne? Armonia sunetelor. Armonia vocalic palatal. Armonia vocalic labial.4 Lecia 3 Ce este? Cine este? Armonia consonantic. Predicatul nominal la timpul prezent, persoana a III-a. Bu Nedir? Bu Kimdir?....8 Lecia 4 Ne Var? NeYok? KimVar? KimYok? Cuvintele var i yok ..13 Lecia 5 Pluralul. Numeralul cardinal. Numerale nehotrte. Ka Kitap Var? .... 16 Recapitulare I .... 19 Lecia 6 Ne Yapyor? Sever Trk Dilini reniyor. Timpul prezent .... 20 Lecia 7 Proje Enstitsnde. Predicatul nominal. Timpul prezent al predicatului nominal ..... 24 Lecia 8 Bu Gn Ne yaptnz? Timpul trecut determinat ......... 27 Lecia 9 Kyda. Predicatul nominal la timpul trecut determinat ......31 Lecia 10 Ev, Evin, Eve, Evi, Evde, Evden. Cazurile. Cazul nominativ. Cazul genitiv. Predicatul nominal la cazul genitiv .... 34 Recapitulare II ..... 37 Lecia 11 Nereye Gidiyorsun? Cazul dativ. Cazul acuzativ .......... 39 Lecia 12 Nerede? Cazul locativ. Pedicatul nominal la cazul locativ. Babadan zin Aldnz m? Cazul ablativ..... 41 Lecia 13 Nerede Yayorsun? Sonorizarea unor consoane la declinare.
144

Declinarea pronumelor personale ...... 45 Lecia14 Neyle? Neyle Geldin? Postpoziia ile .... 47 Lecia 15 Eda ile Metin Okula Gidiyorlar. Sufixele apartenenei ..50 Recapitulare III..53 Lecia 16 Danma Brosunda. Otelde. Numerale ordinale. Sufixul -l. Sufixul sz ..... 55 Lecia 17 Aye Hanmla Mehmet Bey Operaya Gidecekler. Timpul viitor categoric .. 58 Lecia 18 Kahvalt. mperativul .... 61 Lecia 19 Bavul Hazrlamak Zor Deil. Conjunciile ne , ne ; hem , hem ; ya , ya Operaiuni aritmetice de baz ...... 64 Lecia Yolda. Aoristul (Timpul prezent-viitorul- formarea). 67 Recapitulare IV .. .. 71 Lecia 21 Hava Nasl? Timpul prezent-viitor (Continuare ) . 73 Lecia 22 yi Yolculuklar, Fikriyeciim! Adverbul .. 76 Lecia 23 Pasaportlarnz Verin, Ltfen . Gradele de comparaie ale adjectivelor ......................................................... 79 Lecia 24 Bkre Gezisi Forma posibilitativ i imposibilitativ a verbului .... 83 Lecia 25 onescu Ailesi stanbulda . Postpoziie (Continuare 1) Postpoziia kadar. Pospoziia baka. Postpoziia beri. Postpoziia n....... 88 Recapitulare V ... .. 91 Lecia 26 Saat Ka? Sabahleyin. Postpoziia arka. Postpoziia st. Postpoziia alt ...... 92 Lecia 27 Romanyada Hangi Dersler Okunuyor? Postpozitie (Continuare 2) Postpoziia yan. Postpoziia kar. Postpoziia doru . Postpoziia i . Postpoziia d. Postpoziia ara. 96 Lecia 28 Hazrelbise Maazasnda.Timpul trecut nedeterminat 101 Lecia 29 Marangoz. Participiul .... . 105 Lecia 30 Pazarda. Predicatul nominal la timpul trecut nedeterminat .... .110 Recapitulare VI ... 115 Lecia 31 Metin Ne Olacak? Modul conjunctiv .. 117 Lecia 32 stasyonda. Modul condiional-optativ 122 Lecia 33 Kaza. Gerunziul n (y)a, (y)e. Gerunziul n (y)arak, (y)erek ... 126 Lecia 34 Satran.Gerunziul n (y)p, -(y)ip, -(y)up, -(y)p; Gerunzil n (y)nca, -(y)ince, -(y)unca, -(y)nce ... 129 Ledcia 35 Ataszleri. Gerunziul n madan , -meden,. Gerunziul n -n, -in, -un. Gerunziul n -ken. i makszn.....133 Recapitulare VII ..138 Texte suplimentare . 140

145

199

Sunulan ders kitab Trk dilinin gramerinin tamamn kapsamamaktadr. mit ederim, baka trkologlar bu ders kitabnn ok daha stnn ve tamamn gerekletirirler. Onlara bu alanda baarlar dilerim.

146