Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Ileana Scipione
LIMBA SPANIOLÃ
DICÞIONAR
DE DIFICULTÃÞI
LEXICALE
2
www.polirom.ro
Editura POLIROM
Iaºi, B-dul Carol I nr. 4; P.O. BOX 266, 700506
Bucureºti, B-dul I.C. Brãtianu nr. 6, et. 7, ap. 33, O.P. 37;
P.O. BOX 1-728, 030174
Descrierea CIP a Bibliotecii Naþionale a României:
SCIPIONE, ILEANA
Limba spaniolã : dicþionar de dificultãþi lexicale /
Ileana Scipione. Ed. a 2-a, rev. Iaºi: Polirom, 2009
Bibliogr.
ISBN 978-973-46-1244-4
81'374.8=135.1=134.1
Printed in ROMANIA
3
POLIROM
2009
4
5
Pre-cuvinte
Autoarea
9 Pre-cuvinte
Abrevieri
fro. impf. subj. futuro imperfecto de indic. pf. C. indicativ perfectul com-
subjuntivo pus (pretérito perfecto de indica-
fro. pf. futuro perfecto (viitorul II) tivo)
fro. pf. indic. futuro perfecto de in- indic. pf. S. indicativ perfectul simplu
dicativo (indicativ viitor II) (pretérito indefinido de indicati-
fro. pf. subj. futuro perfecto de sub- vo)
juntivo indic. prez. indicativ prezent (pre-
galic. galicism sente de indicativo)
Gal. (din) Galicia indic. viit. I indicativ viitorul I (fu-
gen. genitiv turo imperfecto de indicativo)
geod. geodezie indic. viit. II indicativ viitorul II (fu-
geogr. geografie, (termen) geografic turo perfecto de indicativo)
geol. geologie, (termen) geologic indir. indirect
geom. geometrie industr. industrie, industrial
ger. gerunziu; gerundio inf. infinitiv (infinitivo)
germ. limba germanã; germanism
inf. comp. infinitivo compuesto (in-
gr. limba greacã; (termen) grecesc
finitiv trecut)
gram. gramaticã; gramatical
inf. prez. infinitiv prezent (infinitivo
Guat. (din) Guatemala
simple)
H. (din) Haiti
her. heraldicã inf. S. infinitivo simple (infinitiv pre-
hidr. hidrografie, hidrologie zent)
hip. hipism inf. tr. infinitiv trecut (infinitivo com-
Hond. (din) Honduras puesto)
hort. horticulturã interj. interjecþie, interjecþional
hot. hotãrât interog. interogativ
ident. identitate invar. invariabil
iht. ihtiologie ir. (d. stil) ironic
ila. insula ist. istorie; istoric
ilat. ilativ ist. ant. istorie anticã
ile. insulele ist. lit. istoria literaturii
imper. imperativ (imperativo) it. limba italianã; italienism
impers. impersonal în spec. în special
impf. timp imperfect; imperfect (pre- înv. (termen) învechit
térito imperfecto) jur. (termen) juridic
impr. impropriu L. (din) León
ind. industrie lat. limba latinã; latin(ism)
indic. indicativ (indicativo) lingv. lingvisticã; lingvistic
indic. impf. indicativ imperfect (pre- lit. literaturã; literar
térito imperfecto de indicativo) loc. locuþiune
indic. m.m.c.pf. indicativ mai-mult- log. logicã
-ca-perfect (pretérito pluscuam- m. masculin
perfecto de indicativo) majusc. majusculã
Abrevieri 12
abisal sau abismal adj. (mai ales folosesc doar formule care au i în
despre oceane sau adâncimi depã- desinenþã.
ºind 200 m dincolo de platforma
continentalã) ¨ fauna ~. Conj. vb. abolir la toate formele
abisinian adj., s.m. abisinia. sale. Indic. Pres.: abolimos, abo-
abismado adj. ¨ ~ en su meditación. lís. Celelalte persoane nu se fo-
abis(m)al a se vedea abisal. losesc. Pret. impf.: abolía, abolías,
abismarse v.r. ¨ ~ en la medita- abolía, abolíamos, abolíais, abo-
ción. lían. Pret. indef.: abolí, aboliste,
abismo s.m. abis; ¨ ~ de iniqui- abolió, abolimos, abolisteis, abolie-
dad. ron. Fro. impf.: aboliré, abolirás,
Abiyan (geogr.), nu Abidjan. abolirá, aboliremos, aboliréis, abo-
Abjasia (geogr.) Abhazia. lirán. Pot. simple: aboliría, aboli-
abjurar v.i., v.i. ¨ ~ (de) una creen- rías, aboliría, aboliríamos, aboli-
cia religiosa: ~ de los errores. ríais, abolirían. Pret. pf.: he aboli-
ablandar sau ablandecer v.t. ¨ ~ a do
etc. Pret. ppf.: había aboli-
los ruegos; ~ en los rencores. do
etc. Pret. ant.: hube aboli-
ablande < ablandar s.m. (Argent.) do
etc. Fro. pf.: habré abolido
etc. Pot. comp.: habría abolido
rodaj.
etc. Subj. Pres.: Nu se foloseºte.
ablandecer (sau ablandar) vb.
Pret. impf.: aboliera sau aboliese,
nereg. ® envejecer.
abolieras sau -ses, aboliera sau -se,
abnegar v. nereg. ® apretar; ~se
aboliéramos sau -semos, abolierais
v.r. a se jertfi. sau -seis, abolieran sau -sen. Fro.
abocarse v.r. ¨ ~ con alguno. impf.: aboliere, abolieres, abo-
abochornarse v.r. ¨~ de algo; ~ liere, aboliéremos, aboliereis, abo-
por alguien. lieren. Pret. pf.: haya abolido
abogado s.m., s.f., dar ºi abogada etc. Pret. ppf.: hubiera sau hubiese
pentru s.f.; ¨ ~ de los pobres; ~ abolido
etc. Fro. pf.: hubiere
matrimonialesta. abolido
etc. Imper. Pres. abolid.
abolición este derogar un precepto Celelalte persoane nu se folosesc.
a costumbre, nu supresión. ¨ ~ Forme aux. Inf.: abolir. Inf.
de una ley. comp.; haber abolido. Ger.: abo-
abolir v.t. def. care se conjugã nu- liendo. Ger. comp.: habiendo abo-
mai la formele a cãror desinenþã lido. Part.: abolido.
începe cu i: la pres. indic. doar
abolimos, abolís; la imperf. indic. abollar < bollo.
pret. indef. de indic. ºi fro. impf. abominable adj. ¨ ~ por su proce-
de indic. (complete); ca ºi la pret. der.
impf. ºi fro. impf. de subj.; la abominar (dupã DRAE) v.t. Dar MM
imp. pres. doar ¡abolid!; la inf., (deºi nu autorizeazã) menþioneazã
part. ºi ger., ca ºi la toate tim- frecventa apariþie în limbajul oral ºi
purile compuse. ¨ ~ una ley; se scris a formei v.i. + de ¨ los que
abosar 18
abrir v.t. admite refl. eventiv ºi este absolutorio adj. = que absuelve.
v.i. în constr. ~ el día; ¨ (film)~ absolver v.t. nereg. ® morder; part.
en fundido; ~se v.r. (auto) a lua o trec. nereg.: absuelto; ¨ ~ a al-
curbã pe acea parte a drumului guno de los cargos; ¨ ~ a culpa y
care are curba mai micã; part. pena.
trec. nereg.: abierto; ¨ ~ una absorber v.t. a absorbi; a capta;
lámina a buril; ~ de arriba aba- ~se v.r. (fig.) a se adânci; part.
jo; ~ en canal (a despica trans- trec. nereg.: absorto; > absor-
versal) ~ la exposición al públi- ción; ¨ ~ la atención del públi-
co; ~se a, con los amigos; (des- co.
pre ferestre, balcoane etc.) ~se absorción s.f. absorbþie.
sobre el patio; en un ~ y cerrar absorto adj. ¨ ~ en la contempla-
de ojos. ción.
abroncar(se) < bronca; v.t., v.r. abstención s.f. abþinere.
= avergonzar, escarnecer, enfadar abstencionista* adj., s.m., s.f.
(a uno). abstener v.t. ¨ el temor de irritable
abroquelarse v.r. ¨ ~ con, de su me abstuvo de intervenir; ~se v.r.
inocencia; (fig.) ~ con, en, tras. ¨ ~ de algo; > abstención.
abrumado adj.¨ ~ de gastos; ~ con abstinencia s.f. ¨ ~ de carne.
muchas obligaciones; ¨ ~ por la abstinente adj., s.m. abstinent.
carga. abstracción s.f. abstracþie; ¨ ~ de
abrumar v.t. (ºi fig.) a necãji; a conceptos; hacer ~; cu sensul
copleºi; ~se v.r. a se înceþoºa; distracción, turbación mental este
<~ a uno con un peso. galic.
absceso, nu abceso, s.m. abces. abstracto adj. a se vedea abstraer;
abscisa, nu abcisa, s.f. abscisã. se foloseºte numai ca adj.; ¨ ~
absenta a se vedea absintio. en sus pensamientos.
absentista s.m., s.f. abstraer vb. nereg. ® traer (în expr.)
ábside [ábside] sau ábsida s.f. absidã ~ de; part. trec. nereg.: abstrac-
[absidã]. A se vedea ºi ápside. to; part. trec. reg. ºi în conj.:
absintio s.m. absint; nu absenta. abstraído; > abstracción; ~se
DRAE îl admite ca sinonim al lui v.r. ¨ ~ en su idea; ~ de algo.
ajenjo (pelin). Folosirea sa este pretenþioasã în
absolución s.f. ¨ ~ de la culpa. locul lui prescindir de.
absolutidad sau absolutividad s.f. abstraído part. trec. nereg. al vb.
absolutismo s.m. ¨ ~ en el gobier- abstraer; se foloseºte în conj.;
no; ~ del monarca. estar ~ (= cufundat) en sus me-
absoluti(vi)dad s.f. ditaciones; ser ~ (= neatent, dis-
absoluto adj. ¨ en ~ 1. (mai frecv.) trat).
în absolut, deloc. 2. (în prop. afirm.) absuelto part. a se vedea absolver
complet; în întregime; fãrã re- ¨ ~ de la culpa; ~ por el tribu-
zerve ºi restricþii. nal.
absurdo 20
que hay algo que les atrae: empe- atrás en ella; volver en su ~ =
zó a acudir gente al lugar del su- recobrar el conocimiento después
ceso; las moscas acuden a la de un desmayo; ~ entre dos na-
miel; los peces acuden al cebo; ciones.
le acuden los mosquitos; c) venir a cuestas = sobre los hombros ¹
sau sobrevenirle a alguien cosas acuestas < acostar.
como desgracias, enfermedades, aculhuaqueño adj., s.m. (locuitor)
etc.: a él le acuden todas las des- din Villa Delgado, Salvador.
dichas. 2. acudir sau dedicar al- acumulador s.m. sau acumuladora
guien su atención, su cuidado o s.f.
su trabajo a cierta cosa: no sé acumulamiento s.m. (rar) = acu-
como acudir a todo lo que tengo mulación.
que hacer. 3. ~ (con) = llevar o acumular v.t. ¨ ~ valores en el Ban-
aplicar a una persona o una situa- co.
ción un remedio, un auxilio, una (a)cumulativo adj.
solución, etc.: la situación está acumun(i)- pref. < lat. acumen (pun-
grave, pero acudieron a tiempo ta, filo, corte): hoja acuminada.
con el remedio; él pide ayuda, acunar v.t. ¨ ~ al niño con cancio-
pero nadie le acude. 4. ~ a = nes.
recurrir: todo antes que ~ a las acuñar sens*: (fig.) poner en cir-
armas; ~ al (con el) remedio; ~ a culación una palabra o expresión
remediarlo. nueva, dar (curent) se foloseºte
acueducto s.m. apeduct, conductã cu acest sens mai ales part. trec.:
de apã. una frase recién acuñada sau de
a cuento de loc. prep. = a proposito nuevo cuño: dar (cel mai frecv.)
de, con respecto a. De obicei este ¨ ~ moneda.
precedatã de vb. venir: este viene acuoso adj. apos.
~ lo que decías. A nu se confunda acurrucarse v.r. (despre pers.) a se
cu por cuenta de = en nombre ghemui; (despre pers. ºi lucruri)
de; a su cuesta de. = encogerse y arrugarse por ha-
acuerdo s.m. (Col., Méx.)* reunión cerse viejo, ponerse seco, etc.
de una autoridad gubernativa con acusación s.f. ¨ ~ del fiscal.
uno o algunos de sus inmediatos acusar v.t. a confirma; ~(se) v.t.,
colaboradores o subalternos para v.r. a (se) acuza; a (se) trãda; ¨
tomar conjuntamente decisión so- ~ de complicidad en un delito; ~
bre asuntos determinados; (Argent.) de egoísta; ~ de haber robado; ~
consejo de ministros; ¨ adop- a uno en particular; ~ (al) ante el
tar, establecer, llegar a, tomar, fir- juez. Cu sensul de revelar este
mar un ~; estar, ir, marchar, mos- galic. condamnat de RAE ºi Vox,
trarse, obrar, poner(se) de ~; de care admit totuºi ~ recibo de una
común ~; volver de su ~ = recti- carta = noticiar. Din exemplele
ficar una resolución o volverse anterioare rezultã cã RAE admite
achaque 30
ahuyentar < huir; ¨ ~ a los lo- M. Seco (DD, 23) aratã: El
bos; ~ los malos pensamientos. substantivo abstracto de aislar es
Aias (mit.) Ajax. aislamiento, no aislación, por lo
aijada = ahijada. A se vedea ahija- que los derivados habían de ser
da. aislamentismo, aislamentista. ªi
airado adj. ¨ ~ de, por lo que se totuºi
oye.
airar(se) v.t., v.r. a (se) mânia; a ºi aislado adj. ¨ ~ de sus amigos.
i sunt în hiat; când radicalul este aislador* s.m.
tonic, acc. cade pe i. aislamiento s.m. ¨ ~ en el campo.
aislar(se) a se vedea airar; ¨ ~ del
Indic. Pres.: aíro, aíras, aíra, airamos trato de los demás.
[a-i-rá-mos], airáis [a-i-ráís], aíran; Aiún, El (geogr.) El Aayún.
¨ ~se con(tra) alguno. Aix-la-Chappelle (geogr.) Aquisgrán.
ajar1 (< ajo) s.m. grãdinã de us-
air-conditioned a se vedea aire turoi.
acondicionado. ajar(se)2 v.t., v.r. a (se) ponosi; a
aire s.m. ¨ tener ~ de salud; darse (se) ofili; (fig.) a jigni, a se simþi
~s de sabio; estar en el ~; de jignit; ¨ ~ una cosa; ~ a uno
buen o mal ~; dar ~; dar con ~; para humillarle.
dar de buen ~; dar uno un ~ a ajenabe sau ajenabo s.m.
otro; dar a uno el ~ de una cosa;
ajengibre sau jengibre s.m.
por los ~s; por el ~.
ajenjo s.m. pelin; absint.
aire acondicionado Am. cu sensul
ajeno adj. ¨ ~ a su carácter; ~ de
adj. de dotado de aire acondicio-
verdad; ~ de preocupaciones.
nado (la f. aire acondicionada ºi
ají s.m., la pl. ajíes ¨ ponerse uno
la pl. aire-acondicionados), deºi
se poate folosi climatizado. Ca como un ~.
subst. se foloseºte fãrã cratimã ºi ajilimójilis s.m. pl. ¨ con todos los
desemneazã (aparatul care produ- ~.
ce) aerul condiþionat. Cu ultimul ajo s.m. usturoi, (reg.) ai; ¨ pelar
sens poate fi înlocuit ºi de expresia el ~* (Chile) = estar en una situa-
climat artificial. A se vedea ción grandemente aflictiva.
acondicionador de aire. ajuar s.m. ¨ ~ de la novia.
airear. Folosirea sa cu sensul de ajuarar* v.t. = proveer una vivien-
ventilar este calc englezesc. da del ajuar necesario: muebles,
airoso adj. ¨ ~ en la lucha; salir ~ enseres, ropas de uso común.
del negocio. ajuiciar (accent) ® cambiar.
aisenimo adj., s.m. (locuitor) din ajustar sensuri*: (Nicar.) contratar
(Puerto) Aisén, Chile. a destajo; (Méx, Nicar.) cumplir;
aislacionismo* s.m., aislacionista* completar: Fulano ajustó 14 años;
s.m., s.f. (frecv. folosite). ~se v.r. ¨ ~ a la razón; ~ con el
41 alavesa
a la vez que loc. conj. temp. indicã al cabo de loc. prep. = al fin de,
simultaneitatea: vinieron ~ noso- después de: ~ de unos años re-
tros. gresó.
a la vuelta de loc. prep. = dentro alcahuet sau cacahuet, la pl. alcahuets
de, al cabo de: ~ 5 años tendre- sau alcahueses s.m. arahidã.
mos otra escuela. alcahuete s.m. codoº.
al azar galic. (neadmis de RAE, alcaide s.m. (mil.) comandant de
deºi corect) pentru a la ventura. cetate; temnicer.
alba s.f., dar el alba, un alba. alcalde s.m., la f. alcaldesa primar.
albacetense, albaceteño adj., s.m. alcaldesa s.f. la m. alcalde.
(locuitor) din Albacete, Spania. alcalí nu, ci álcali, la pl. álcalis.
albahaca s.f. [al-bá-aka]. alcance s.m. ¨ al ~.
albalá s.m. sau s.f., la pl. albaláes. alcanzado adj. ¨ ~ de recursos; ~
albanés adj., s.m. albanez. en mil pesetas.
Albania loc. albanés; cap. Tirana alcanzar cere subj.; ¨ ~ a verle; ~
sau Tiranë. al techo; ~ a Joaquín en su carre-
albarán s.m. (neol.) facturã. ra; ~ del hijo una gracia; ~ con
alberca s.f. (Mex.) piscinã. porfía una cosa; ~ en días; ~
albergar v.t. ¨ ~ a uno en casa. para tanto; ~ hasta la cumbre; ~
al bies galic. pentru al sesgo. a (la época de) Moratín; ~ a Joa-
albigense adj., sm (locuitor) din quín en mil pesetas; ~sele a uno
Albi (oraº din sudul Franþei). mucho o poco.
albina* s.f. = laguna de agua sala- Alcarria (La) (geogr.)
da; (rom. albinã = sp. abeja). alcartaz sau alcatraz1 s.m.
alborear v.i. ¨ ~ la vida. alcatraz1 sau alcartaz s.m. cornet
albornoz s.m. de hârtie.
alborotar v.t. ¨ ~ al vecindario; ~ alcatraz2 s.m. pelican.
la casa. alcázar s.m. ¨ ~ para la defensa.
alboroto s.m. ¨ ~ en la ciudad. Alcazarquivir (geogr.) oraº în
albriciar (accent) ® cambiar. Maroc.
albricias s.f. pl. cinste, dar Æ dame alce1 s.m. (zool.) elan.
~ eºti bun de cinste. alce2 s.m. ridicare, urcare; mãrire.
albúfera nu, ci albufera s.f. al centro (Am.) galic. pentru en el
álbum, la pl. álbumes, nu albums, centro; yo estoy ~.
nici álbunes. Alcestes (mit.) Alcesta.
Alcibiades nu, ci Alcibíades (mit.).
Dar Em. Lorenzo (EH, Dos. contrib., Alcinoo (M. Alonso) nu, ci Alcínoo
134): ¿por qué no álbums y sí sau Alcino (M. Seco DD, 25,
totems?. deºi tot el aratã cã F. Galiano sus-
þine Alcino).
Albuquerque (geogr.) oraºe în Alcmene sau (mai corect) Alcmena
Portugalia ºi Spania. (mit.).
43 alerta
aliciente s.m. ¨ ~ a, de, para las alma s.f., dar el alma, un alma.
grandes acciones. Când este vorba de adj. almo, -a
alienar v.t. ¨ ~ una finca en el Banco. = criador, alimentador, vivifica-
aliento s.m. ¨ ~ en, para el combate. dor, nu se aplicã regula: se spune
alifato sau alefato s.m. deci la (ºi nu el) alma máter; ¨ ~
aligerar v.t. ¨ ~ los tributos al pue- de cántaro* persona sumamente
blo; ~ las culpas; ~ al pueblo de ingenua, pasmada o insensible; ~
tributos; ~ el navio. de Judas; fue el ~ de la función.
alimental adj. alimentar. almacén s.m. ¨ ~ de frutas.
alimentar(se) v.t., v.r. ¨ ~ a uno almacenaje* s.f. acción y efecto de
con, de frutas; ~ con su trabajo; almacenar.
~ a toda la familia; ~ una calde- almacenamiento s.m. a se vedea
ra; ~ el ocio; ~se con, de hierbas. stock.
alindar1 v.t. a delimita; v.i. a se almacenar v.t. ¨ ~ una cosa en la
învecina. tienda.
almacenero (Argent., Urug., admis
alindar2 v.t. a înfrumuseþa.
de RAE) pentru almacenista.
alinear se conjugã ca delinear, cu i
almadiarse (accent) ® desviar.
neaccentuat: alineo [alinéo], ali-
almeriense adj., s.m. (locuitor) din
neas [alinéas], alinea [alinéa], ali-
Almería, Spania.
nean [alinéan], alinee [alinée], ali- almez s.m.
nees [alinées] etc. al menos que loc. conj. restr.
aliño s.m. ¨ ~ de su persona. almidón s.m. amidon.
aliquebrar v. nereg. ® apretar. almiranta s.f. navã amiral; soþie de
alisar v.t. ¨ ~ una cosa; ~ el cabe- amiral.
llo. almirante s.m. amiral.
alistar(se)1 (< lista) v.t., v.r. a (se) almocárabe sau almocarbe s.m.
înrola; ¨ ~se en una compañía; al modo de loc. prep. = a semejan-
~se por socio. za de.
alistar(se)2 (< lista) v.t., v.r. a (se) almohacear sau almohazar.
pregãti. almohada s.f. pernã; ¨ ~ de lana.
aliviar (accent) ® cambiar; ¨ ~ a almohade s.m. membru al unui trib
uno de un peso; ~ del, en el tra- musulman.
bajo; ~ el paso; ~ las ramas del almohazar sau almohacear.
fruto; ~ en sus deudas. almoneda s.f. ¨ ~ de sus bienes.
alivio s.m. ¨ ~ para el caminante; almoravid nu, ci almorávid s.m.,
~ de la enfermedad. la pl. almorávides.
aljedrez nu, ci ajedrez (dupã RAE) almorzar v. nereg. ® acordar.
s.m. almorzar v.t. admite refl. indir.
alkermés sau kermes. intensiv.
al lado de loc. prep. = junto a, almud s.m.
cerca de. Almudébar (dupã RAE) sau (mai
Al(l)ah (preferabil) sau Alá. frecvent) Almudévar n.p.
almuerzo 46
altipampa* s.f. (Argent., Bol.) alti- alucinar v.i. cu se are sens de acþiune
planicie. mediatã; ¨ ~se con sofismas; ~se
altiplano s.m. (Am., nu figureazã în en el examen.
DRAE) pentru altiplanicie. (Dupã alucinógeno adj., s.m. halucinogen.
M. Seco, DD, 29): palabra per- alud s.m.
fectamente correcta. aludido adj. ¨ darse por ~ * reco-
altísimo superl. abs. al adj. alto. ger una alusión que se ha produci-
altisonante adj. ¨ ~ en su discurso. do o que parece haberse produci-
altivecer vb. nereg. ® envejecer. do, para reaccionar en función de
altivez s.f. ¨ ~ en su respuesta. su contenido.
altivo adj. ¨ ~ (para) con los de- aludir(se) v.i., v.r. ¨ ~ a Platón en
más; ~ en su mirada. una crónica; ~se con el amigo.
alto1 adj. înalt, sonor; superior; al último nu, ci a lo último, al fi-
elevat; superl. abs.: altísimo; ¨ nal.
ser ~ a fi înalt; estar ~ a sta, a fi alumbrar v.t. ¨ ~ al que va erra-
do; ~ el sol a la Tierra; ~ un
aºezat sus; a fi mai înalt decât e
salón; ~ por la escalera.
normal (la vârsta respectivã), a fi
alumnado s.m., corect (cf. profeso-
în creºtere; ~ de hombros; ~ de
rado), dar nu figureazã în DRAE.
pecho; animal ~ de agujas; s.m.
alumno s.m. ¨ ~ de carrera.
înãlþime; pasa por ~; s.n. lo ~
alunarado* adj (despre þesãturi) cu
cerurile; en (lo) ~; adv. sus, buline (= lunares).
tare; se foloseºte cu vb. decir, alunizaje* s.m. alunizare. A se
hablar, charlar, cantar. vedea alunizar.
alto2 s.m. haltã, popas; (mil.) ~ el alunizar* (angl.) neologism, pentru
fuego încetarea focului; interj. stai! cã ºi pe solul lunii se aterizeazã.
(alto)paranaense adj., s.m. (locu- Deci se poate folosi aterizare. Se
itor) din Alto Paraná, Paraguay. foloseºte mai frecvent aselenizar.
altoparlante s.m. (s.m. Lat.) alta- alusión s.f. ¨ ~ al Código Civil.
voz (Spania). aluvión s.m. viiturã; ¨ de ~ alu-
Alto Volta (geogr.) Volta Superioarã. vionar; ~ de noticias.
altovoltaico adj., s.m. (locuitor) din álveo s.m. matca (râului).
Alto Volta. alvéolo (preferabil) sau alveolo, dar
altramuz s.m. alveolar, s.m. alveolã.
al través de loc. prep. = (dar mai alzamiento s.m. ¨ ~ de la nación:
folosit dupã o statisticã citatã de ~ en armas.
M. Seco, DD, 29 decât) a través alzar(se) v.t., v.r. ¨ ~ banderas; ~
de. el real sau ~ los reales; ~ la mesa;
altruismo s.m. ¨ ~ con los demás. ~ los ojos al cielo; ~ algo del sue-
altura s.f. ¨ ~ de la montaña. lo; ~ por caudillo; ~se uno con
aluciar (accent) ® cambiar. alguna cosa; ~se a mayores; ~se
alucinación s.f. ¨ ~ en sus cuentas. con la dignidad; ~se en rebelión.
allá abajo 48
e tonic i e accentuat tonic ºi grafic. amparo s.m. ¨ ~ del (para el) po-
Prez. indic.: amohino, amohinas, bre.
amohina, amohinamos, amohináis, Amparo n.p. de femeie.
amohinan. amperio s.m. (fiz.) amper.
amolanchín* s.m. (pop.) = afila- ampliar (accent) ® desviar; ¨ ~
dor s.m. una foto en otro tamaño.
amolar vb. nereg. ® acordar. amplio adj., superl. abs.: amplísi-
amoldarse v.r. ¨ ~ a todo; ~ con lo mo; ¨ ~ de criterio; ~ en sus
que tiene; ~ a una norma o cos- objetivos.
tumbre. amplísimo superl. abs. al adj. am-
amollar vb. nereg. ® acordar. plio.
amonestación s.f. admonestare; ¨ amplitud s.f. amplitudine; extin-
~ para el examen. dere; ¨ ~ de miras; ~ de criterio.
amonestar v.t. a admonesta; ¨ ~ a ampuloso adj. ¨ ~ en el decir; ~
uno por una falta; ~ para que se de palabra; ~ de estilo.
corrija; ~ con dulzura; ~ de su
Amsterdam (geogr.) [amsterdam]
error; ~ en sueños.
sau (rar) Amsterdán.
amoníaco sau (corect, dupã F.
amputar v.t. ¨ ~ un miembro a al-
Galiano) amoniaco s.m. amoniac.
guien.
amontonar v.t. ¨ ~ alabanzas sobre
amueblar v.t. ¨ ~ con, de rica sillería.
uno.
amor s.m. ¨ ~ de unos a otros; ~ a muerte galic. curent pentru (rar)
al arte; ~ de la gloria; ~ al uso; de muerte.
~ al, del agua; ~ de la lumbre; amustrar (accent) ® cambiar.
de mil ~es. ana s.m. cot (mãsurã).
amoral ¹ inmoral. A se vedea in- Ana n.p. a se vedea Ángela.
moral. ánade (înv.) s.f., (actual) s.m.,
amorecer vb. nereg. ® envejecer. (dupã DRAE) subst., amb.
amoroso adj. ¨ ~ con su esposa; ~ Anahuac nu, ci Anáhuac (geogr.)
para con sus hijos. numele unui podiº din centrul
amortecer vb. nereg. ® envejecer. Mexicului.
amortiguar (accent) ® averiguar; anales numai s.m. pl.
¨ ~ un golpe. analfabet s.m., adj., nu analfabeta.
amortizar v.t. ¨ ~ en un 10% la análisis (dupã DRAE ºi alte dicþio-
maquinaria. nare) subst. amb. (uzul confirmã)
amover vb. nereg. ® morder. s.m., la pl. análisis; ¨ ~ de una
amparador s.m.¨ ~ de los débiles. teoría.
amparar(se) v.t., v.r. ¨ ~ de la per- analista s.m. = autor de anale, dar
secución a uno; ~ en la posesión; (mai nou ºi) analist.
~se con algo; (înv.) ~se de algo; analizar v.t. a analiza.
~se contra el viento; ~se de mí; análogo adj. analog; ¨ ~ al ante-
~se en un fuerte; (galic., înv.) rior; ~ a lo expuesto; ~ al caso
folosit pentru apoderarse. que nos ocupa.
anamnesis 52
por poco; le apuraba a que dijera Arabia (la) (geogr.) cu sau fãrã art.
la verdad. arábico, arábigo adj. arab, arãbesc.
apureño adj., s.m. (locuitor) din aragonés adj., s.m. aragonez.
Apure, Venezuela. aragueño, aragüés adj., s.m.
apurimeño adj., s.m. (locuitor) din (locuitor) din Aragua, Venezuela.
Apurímac, Perú. arancel s.m. ¨ ~ del notario.
aquárium nu, ci acuario. A se arancelario* adj. tarifar.
vedea acuárium. arañar v.i. ¨ ~ en el cristal.
a que conj. finalã = para que, arañazo s.m. ¨ ~ en la cara.
care se foloseºte (cu excepþia zonei araucano adj., s.m. (locuitor) din
podiºurilor din Perú ºi Ecuador) Arauca, Columbia; (locuitor) din
doar cu vb. de miºcare. Arauco, Chile.
a quema ropa sau a quemarropa a razón de loc. conj. datoritã.
loc. adv. = de improviso. arbitra este f. lui árbitro.
a que no (în expr.) (¡A qué no haces eso arbitraje s.m. ¨ ~ en la guerra.
conmigo!; ¿A qué no vienes?) are arbitrariedad s.f. ¨ ~ por ambas
sensul de ºi dacã nu
?, pe ce partes.
pui pariu cã nu
? arbitrario adj. ¨ ~ en sus juicios.
aqueo adj., s.m. (ist.) aheu. arbitrio s.m. liber-arbitru; cherem;
aquerenciarse (accent) ® cambiar. ~s pl. dãri comunale; ¨ a su ~.
Aqueronte (mit.) Aheron, râu din árbitro s.m. (la f. arbítra) arbitru;
Infern. stãpân atotputernic ¹ arbitrio. A
aquietarse v.r. ¨ ~ por la noticia; se vedea arbitrio. ¨ ~ en el jue-
~ por su palabra; ~ en la contien- go; ~ en el pleito.
da; ~ con explicaciones. árbol s.m. copac, pom, arbore; ¨
Aquiles n.p. (mit.) Ahile. ~ de Navidad; ~ de la ciencia.
aquilatar v.t. ¨ ~ hasta lo sumo. arbolecer, arborecer vb. nereg. ®
aquilino adj. acvilin. envejecer.
Aquilino n.p. Acvilinus. arca s.f., dar el arca, un arca; ~
aquinesia nu, ci acinecia s.f. del diluvio o de Noé; ~ de agua.
Aquisgrán (geogr.) Aachen. arcabuz s.m. archebuzã.
aquí y allá loc. adv. = esporádica- árcade adj., s.m. (locuitor) din Ar-
mente, a saltos, en lugares inde- cadia.
terminados: ~ surgían brotes de arcaico adj. arhaic.
hierba. arcaizar ® enraizar.
ara1 s.f., dar el ara, un ara; (ºi fig.) arcángel s.m. arhanghel.
altar; en ~s în cinstea, spre binele. arcano adj. tainic; s.m. mister.
árabe adj., s.m. arab; ¨ ~ saudita archipiélago s.m. arhipelag.
adj., s.m. (locuitor) din Arabia archivero s.m. arhivar.
Sauditã. archivo s.m. arhivã.
arabí* s.m. sau arabía* s.f. limba archivología* s.f.
arabã. archivológico* adj.
65 argüir
auto-stop sau autostop (cel mai frecv.) avatar m. = encarnación (de Visnú);
[auto-estóp] ºi > autostopista. (fig.) vicisitud.
autosuficiente ºi (mai frecv.) sufi- ave s.f., dar el ave, un ave; ¨ ~
ciente. tonta* persona descuidada.
autosugestionarol* ave lira s.f., la pl. aves lira.
autotrófico* adj. avecindarse v.r. ¨ ~ en un pueblo.
autótrofo* adj. avejentar(se), aviejar(se) v.t., v.r.
autovía* s.f. ºosea cu patru benzi. a îmbãtrâni.
Auvernia (geogr.) Auvergne, pro- ¡Ave María! interj. [avemaria] s.f.
vincie din Franþa. rugãciune (ºi avemaria), dar el
auxiliar vb. reg. se accentueazã ca Avemaría de Gounod.
(dupã unii autori de gramatici) avenencia s.f. ¨ ~ entre dos.
desviar sau (dupã alþii ºi frecv. în avenida s.f. viiturã; bulevard;
limba vorbitã) cambiar. (fig.) afluenþã; ¨ ~ de la ciudad.
auxiliar (Corominas < auxilio); ¨ A se vedea calle.
~ a uno en una necesidad. avenir(se) vb. nereg. ® venir; ¨
auxilio s.m. ¨ ~ en el combate; ~ ~(se) a todo; ~se a ceder; ~se
para la pelea. con cualquiera a charlar; ~se dos
Av. abrev. Ávila (auto.). entre sí; ~ uno a los adversarios.
avalancha galic. pentru alud; frecv. aventajar(se) admite refl. eventiv;
folosit ºi aprobat de RAE. ~ en algo; ~ en talento; ~se con,
avaluar (accent) ® actuar. por los sufrimientos; ~se por
avance s.m. (film) vorspan. otras; ~ sus deseos a mis intere-
ses; ~ a otro en dos sobresalien-
M. Seco (DD, 55): La Academia tes; ~(se) a otros.
admite en este sustantivo el sentido aventar vb. nereg. ® apretar; ~se
de anticipo de dinero. Debe admi- v.r. (Méx.) decidirse.
tirse también la acepción de antici- aventura s.f. ¨ ~ del (en el) bos-
po o adelante de una noticia, que que.
es de uso corriente. Corespunde aventurado adj. ¨ ~ en los peli-
engl. trailer. gros.
aventurar(se) v.t., v.r.¨ ~ a escri-
avanzado adj. ¨ ~ de, en edad. bir; ~ por aquellos andurriales.
avanzar v.t. galic. pentru adelantar, aventurismo nu, ci aventurerismo.
anticipar; ¨ ~ a, hacia, hasta a ver 1. expr. cu care se cere un
las líneas enemigas; ~ en edad; lucru pentru a-l examina; 2. interj.
~ entre las llamas; ~ por una care exprimã mirarea; 3. (pop.) =
calle. naturalmente. A se vedea a ver si.
avaricia s.f. ¨ ~ de riquezas. averaje a se vedea gol averaje.
avaro adj. ¨ ~ de su caudal; ~ de avergonzar(se) vb. nereg. cu se are
distinciones. sens de acþiune mediatã; ® acor-
Avarua (geogr.) Awarua. dar; ¨ ~se de, a pedir; ~se de,
79 ayacucho
por sus acciones; ~se por, de su avilés sau abulense adj., s.m. (lo-
amigo. cuitor) din Ávila, Spania.
avería1 s.f. crescãtorie de pãsãri; Aviñón (geogr.) Avignon, oraº din
pãsãret. Franþa.
avería2 s.f. avarie. aviñonés adj., s.m. locuitor din
averiar (accent) ® desviar. Avignon.
averiguar(se) (accent) ® astfel încât avión1 s.m. avion; ¨ Æ ~ de despe-
u este întotdeauna tonic; averi- gue corto pentru ~ de reacción: a
guo, averiguas etc.; averigüe, averi- se vedea olla a presión; ~ para
gües etc. Toate verbele terminate la Argentina.
în -cuar, -guar se conjugã simi- avión2 s.m. lãstun.
lar; ¨ ~se con alguno. avío s.m. ¨ ~s del viaje.
Averno, Tártaro sau Hades (mit.) a virtud de nu, ci en virtud de.
Avern, Tartar (lat.) sau Hades (gr.). avisado adj. prudent; ¨ mal ~
a ver si (pop.) 1. vamos, voy, etc. imprudent; ~ en sus palabras.
~; omiterea verbului ir dã expr. avisar sens*: llamar a alguien para
caracter adv., valoare ºi funcþii que preste un servicio: ~ al médi-
asemãnãtoare (M. Seco DD, 56) co; ¨ ~ a alguien (de) su llega-
cu ojalá: ~ escribes un día, cu da; ~ con tal fecha; ~ por (de)
valoare exhortativã; 2. para ver si una falta; ~ de que pronto llega-
+ a ver = a ver si cu valoare de ría (Am. de, superfluu).
conj. finalã (cu nuanþã de in- aviso s.m. folosirea sa pentru anun-
tenþie): estoy cosiendo ~ lo arre- cio este Am., dar nu incorectã; ¨
glo (el vestido). ~ a los caminantes.
aversión s.f. ¨ ~ al tabaco. avispado adj. ¨ ~ para el negocio.
avezarse v.r. ¨ ~ a la vagancia; ~ a avivar v.t. ¨ ~ la actividad de los
la polémica. miembros; ~ el ingenio; ~ la fe
avi- pref. (< ave): aviar, avicultor, en un ideal.
avicultura. avizorar a se vedea asechar.
AVÍANCA abrev. Aerovías Nacio- avocar v.t. ¨ ~ alguna cosa a sí.
nales de Colombia. Awarua (geogr.) Avarua.
aviar(se) ® desviar; ¨ ~se de axial nu, ci axil < eje, adj.
ropa; ~se para el viaje; ~se para axiomática* s.f.
salir. axiomatización* s.f.
avidez s.f. ¨ ~ de honores. axiomatizar* v.t.
ávido adj. lacom; ¨ ~ de gloria. ¡ay! interj. ¡~de mí!; ¡~ del caí-
avieso adj. ¨ ~ con sus compañe- do!
ros; ~ en el juego. aya s.f. doicã ¹ haya s.f. fag.
avifauna* s.f. = conjunto de aves ayacuchano adj., s.m. (locuitor) din
de un país. Ayacucho, Perú.
Ávila (geogr.) oraº din Spania. ayacucho adj., s.m. (locuitor) din
Aviles (geogr.) oraº din Spania. Puerto Ayacucho, Venezuela.
Ayax 80
bock, la pl. bocks, este un germ. inutil boicoteo* s.m. denumeºte acþiunea
pentru doble de cerveza sau jarra. vb. boicotear. Se foloseºte ºi boi-
bocoy s.m., la pl. bocoyes. cot.
boche s.m. ¨ echar a uno un ~ re- boina s.f. [boina], deºi în unele þãri
gañarle. latino-americane este mai frecv.
bochorno s.m. ¨ ~ del verano; ~ [boina].
en la siesta. boîte, la pl. boîtes. Se scrie între
boda s.f., dar se foloseºte mai mult ghilimele.
la pl., nuntã. boj [bó] s.m.
bodega s.f. pivniþã, cramã; (mar.) bol1 s.m. castronaº, bol.
calã, cãmarã; (C. Rica) almacén, bol2 s.m. nãvod.
depósito. bola s.f. ¨ acertar con las ~s* (fig.,
boemian adj., s.m. bohemiano, Urug.) enredar a uno; hacerle una
bohémico, bohemio, bohemo. mala partida; andar como ~ sin
bóer s.m., la pl. bóers bur. manija* (fig., R. de la Plata) es-
bofetada s.f., dar de ~s sau pegar tar desorientado.
~s a alguien. bolera* s.f.
Bofutatsuana (geogr.), nu Bophu- boleta s.f. bilet de intrare; buletin
tatswana. de vot.
bofutatsunés adj., s.m. (locuitor) boletín s.m. buletin.
din Bofutatswana. boleto s.m. (Am.) bilet de teatru sau
boga1 s.m. vâslaº; s.f. vâslit. de tren.
boga2 s.f. modã. boliche1 s.m. bilã; (joc de) popice;
bogar v.i. ¨ ~ al remo; ~ contra (Am., peior.) dugheanã, crâºmã.
corriente. boliche2 s.m. (plasã pentru) ple-
bogotano adj., s.m. (locuitor) din vuºcã.
(Santa Fe de) Bogotá. bólido s.m. bolid.
bohardilla v. buhardilla. Bolívar (ist.; geogr.).
Bohemia (geogr.) Boemia. bolivarense adj., s.m. (locuitor) din
bohemia* s.f. Bolívar, Ecuador; (locuitor) din
bohemiano*, bohémico* adj., s.m. Bolívar, Columbia; (locuitor) din
boemian. Ciudad Bolívar, Venezuela.
bohemio adj., s.m. (locuitor) din bolivariense adj., s.m. (locuitor)
Boemia; þigan; boem; ¨ ~ de din Ciudad Bolívar, Venezuela.
profesión. Bolivia (geogr.) loc. boliviano; cap.
bohemo adj., s.m. (locuitor) din La Paz, loc. paceño; oraºe:
Boemia. Cochabamba, loc. cochabambino;
boicot, nu boycot [boicot] < engl. Oruro, loc. orureño; Potosí, loc.
boycott s.m. la pl. boicots. DRAE potosino; Santa Cruz, loc. cru-
propune boicoteo. Ambelor subst. ceño; Sucre, loc. sucrense. De-
le corespunde vb. boicotear. partamente ºi capitalele lor:
boicotear, boycotar v.t. a boicota. Chuquisaca, Sucre; La Paz, La
95 boosting
Conj. vb. caber (tiempos irre- cable operated dozer (engl., constr.)
gulares). Indic. Pres.: quepo, ca- empujadora de cable (Col.);
bes, cabe, cabemos, cabéis, caben. explanadora de cable (Sp.).
Pret. indef.: cupe, cupiste, cupo, cablegrafiar (accent) ® desviar.
cupimos, cupisteis, cupieron. Fro. cabo s.m. cap(ãt), sfârºit, rest;
impf.: cabré, cabrás, cabrá, cabre- cãpetenie; ~s pl. accesorii de
mos, cabréis, cabrán. Pot. simple: îmbrãcãminte; ¨ por ningún ~ în
cabría, cabrías, cabría, cabríamos, nici un fel; estar al ~ de a fi
cabríais, cabrían. Subj. Pres.: informat despre; ~ de mar cartnic.
quepa, quepas, quepa, quepamos, caboverdiano adj., s.m. (locuitor)
quepáis, quepan. Pret. impf.: cupie- din Cabo Verde.
ra o cupiese, cupieras o -ses, cupie- cabra s.f., la m. chivo, caprã.
ra o -se, cupiéramos o -semos, cabrahigar vocalele a ºi i sunt în
cupierais o -seis, cupieran o -sen. hiat când radicalul e tonic; accentul
Fro. impf.: cupiere, cupieres, (ºi grafic, dupã DRAE) cade pe i.
cupiere, cupiéremos, cupiereis, Astfel, prez. indic. este: cabra-
cupieren. hígo, cabrahígas, cabrahíga, cabra-
higamos, cabrahigáis, cabrahígan.
cabestro s.m. cãpãstru. cabrestante s.m. cabestan.
cabeza s.f. ¨ ~ de chorlito; ~ de cacaguatique adj., s.m. (locuitor)
puente; ~ de partido; ~ de una din Cacahuatique sau Cacaguatique,
campana; alzar, levantar ~; dar Salvador; (locuitor) din Ciudad
de ~; meterse de ~; calentarse la Barrios, Salvador.
~; flanco de ~; metérsele a uno cacahual* s.m. = terreno poblado
alguna cosa en la ~; perder uno la de cacaos.
~; quebrarse la ~; a la ~ de. cacahuatique adj., s.m. (locuitor)
cabezazo s.m. (sport) loviturã cu din Cacahuatique sau Cacaguatique,
capul. Salvador; (locuitor) din Ciudad
cabila Seco preferã aceastã grafie Barrios, Salvador.
lui kahila ºi respinge cábila ºi cacahuet sau alcahuet s.m., la pl.
kábila. cacahuets, cacahueses (sau al-
cabinera* (Col.) s.f. = azafata de cahuets). A se vedea cacahuete.
avión. cacahuete cacahuate (México),
cabizbajo adj. ¨ ~ por la noticia. cacahué (fam.).
cabo s.m. ¨ ~ de Creus; ~ de cuer- cacao s.m., la pl. cacaos (arbore
da; ~ de vela. de) cacao.
cable s.m. ¨ echar un ~* = ayudar cacaoperano adj., s.m. (locuitor)
en situación apurada. din Cacaopera, Salvador.
cable driven dozer (engl., constr.) cacarreo s.m. / (cacarrear v.i.) voz
empujadora sobre orugas (Col.); característica (y verbo que deno-
explanadora sobre orugas (Sp.). mina su sonido) de la gallina y el
cableman nu, ci cablista. gallo.
cacereño 104
cacereño adj., s.m. (locuitor) din que, conjugados entre sí, radio-
Cáceres, Spania. difunden el mismo programa; en
cacica f. de la cacique. cuanto el equipo casero, ha de
cacicato sau cacicazgo. decirse equipo/columna estereo-
cacique s.m., la f. cacica; cãpetenie fónica; ¨ trabajo, bombardeo, re-
de indieni americani; (fig.) bo- acción en ~*; ~ de oro; ~ de
gãtaºul satului. montañas; ~ sin fin.
cactus nu, ci cacto, la pl. cactos. cadencia s.f. ¨ ~ en el verso.
cachalote s.m. caºalot. cadí s.m., la pl. cadíes.
cachazudo adj. ¨ ~ en el andar. Cadmo sau Kadmos (mit.) Cadmos,
Cachemira (geogr.) Caºmir; ca- regele Tebei.
chemira s.f. sau cáchemir s.m. caducar(se) v.i., v.r. a ieºi din vi-
galic. pentru casimir, caºmir. goare; a se perima; a se învechi.
cachet s.m. galic. pentru sello, caer vb. nereg. a cãdea; ~se v.r. a
casetã. cãdea (pe, în). Exprimã o cãdere
cachimba s.f., cachimbo s.m.
voluntarã; cayó de rodillas ante
(Am.) lulea.
mí; aruncarea: la pelota cayó
cacho s.m.¨ ~ (de) adj. sau subst.:
lejos; are sens figurat: cayeron
a se vedea pedazo de.
todos en la batalla; accentueazã
cada día (Cat.) calc dupã engl. every
day, fr. chaque jour, germ. jeden locul cãderii: el avión ha caído
Tag. por aquí. Nu are niciodatã
cada dos días loc. temp. = un día sensul de tirar, derribar. Se
sí, otro no. foloseºte caerse când accentul
cada lunes y cada martes loc. adv. cade pe compl. de origine: se
= frecuentemente. cayó del árbol. Astfel, le empuja-
cada que loc. conj. = siempre que ron y cayó denotã intenþia, dar le
empujaron y se cayó denotã o
conservada dupã M. Seco consecinþã întâmplãtoare, de unde
DD, 70 en el habla popular y rezultã: cuidado, que te vas a
rústica de algunas regiones de Es- caer; me he caído al salir de
paña y sobre todo de Hispanoamé- casa. Folosirea sa ca v.t. este
rica, aceastã loc. este un arcaís- vulg. (M. Seco DD, 70); ¨ ~
mo que no debe usarse en la lengua al agua; ~ a, hacia tal parte; ~
culta. con otro; ~ de lo alto; ~ en, por
tierra; ~ por Pascua; ~ sobre los
cada y cuando (ant., pop.) conj. enemigos; ~ por el balcón a la
temp. = cada vez que, siempre calle; ~ de espaldas; ~ en la
que. Se foloseºte în unele regiuni cuenta que. A se vedea de prep.;
din America Latinã. ~ de la gracia de uno; ~ en
cadáver s.m. cadavru. (des)gracia; ~ de cabeza; ~ en la
cadena s.f. sens*: grupo de trans- miseria; ~ enfermo con anginas;
misores y receptores de televisión ~ bajo una dominación; ~ en la
105 cajamarquino
carpeta s.f. sens*: (Argent., Urug., carta s.f. cartã; scrisoare; ¨ ~ or-
fig.) habilidad, destreza en el tra- den; ~ de crédito; ~ de dote; ~
to con los demás; (rom. carpetã de fletamento; ~ de hidalguía; ~
= sp.. tapiz). de marca; ~ de vecindad.
carpintero s.m.¨ ~ de cámara* eba- Cartagena (geogr.) oraº din Mur-
nista de un buque de pasajeros. cia, Spania.
carrera s.f. carierã (profesionalã); cartagenero adj., s.m. (locuitor) din
cursã (calc dupã engl. run): ~ de Cartagena, Columbia; (locuitor)
400 m lisos; ~ armamentista; în- din Cartagena, Spania.
trecere, drum; ~ de acceso; ¨ cartaginense adj., s.m. (locuitor)
hacer la ~* a face trotuarul; ~ de din Cartago, Costa Rica.
automóviles; ~ de galgos; ~ a cartaginense, cartaginés adj., s.m.
pie; dar ~ a uno a (între)þine pe (ist.) cartaginez (locuitor) din
cineva la studii; cubrir la ~; ha- Cartagina.
cer, cursar, seguir una ~. A se Cartago (geogr., ist.) Cartagina
vedea calle. anticã.
carreta s.f. dim. al lui carro. cártel sau cartel (mai puþin frecv.)
carretada s.f. ¨ a ~s. la pl. cárteles, nu cartels.
carrete s.m. mosor; (radio, foto) cartel s.m. ¨ ~ teatral.
butuc (pe care se înfãºoarã banda cartelera* s.f. = sección de los pe-
magneticã sau pelicula); sens*: riódicos donde se anuncian fun-
cilindro de metal o plástico, tala- ciones o espectáculos.
drado y de poca altura, con dos cartelero* adj. dícese del espectá-
láminas circulares en sus extre- culo, autor, artista, torero, etc.
mos, entre las cuales se arrolla la que tiene cartel o atrae al público.
cinta de una máquina a escribir. cartero s.m., la f. cartera.
carricoche s.m., la pl. carricoches. cartomancia sau cartomancía s.f.
carril s.m. neol. cada pista de una cartografiar* v.i. levantar carta geo-
calle ancha o de una carretera. gráfica.
carrillón nu, ci carillón s.m. cartoné* adj. (galic.) cartonat.
carro s.m. cuvânt frecv. folosit în cartucho s.m. cartuº.
Am. pentru automóvil, la concu- campanero adj., s.m. (locuitor) din
renþã cu coche, cel mai folosit în Carúpano, Venezuela.
Sp. DRAE îl considerã ameri- casa (casã) ¹ caza (vânãtoare); ~
canism, iar Alfaro îl respinge ca cu sens de mi ~ se foloseºte near-
angl. A se vedea (astron.) mayús- ticulat cu vb. de miºcare sau stare
cula. ºi nu are alt determinant: voy a ~,
carrocería * s.f. vengo de ~, estoy en ~, voy a ~ de
carrocero* s.m. mi tío, entro en ~, estoy en ~ de
carrousel nu, ci carrusel* galic. mis padres; ¨ ~ de campo; ~ de
carrozar v.t. a pune caroseria, nu labor; ~ de vecindad; ~ de tóca-
figureazã în DRAE. me Roque; ~ de Austria; ~ de la
casaca 116
cegar vb. nereg.® apretar; ¨ ~se celestina s.f. codoaºã (numele cele-
de cólera; ~se en un asunto; ~se brului personaj al operei omonime
de ira; ~se de amor. a lui Fernando de Rojas).
cegesimal adj. sexagesimal. célibe adj., s.m. celibatar.
Cegrí sau Zegrí. A se vedea Zegrí. celo s.m. zel; ~s s.m. pl. gelozie;
ceh adj., s.m. checo. ¨ huelga de ~; lleno de ~; puer-
Cehia (geogr.) Chequia; cap. Pra- ca en ~s.
ga; loc. pragués. celofan s.m.
cehoslovac adj., s.m. checoslovaco. celosía s.f. (fig.) gelozie; jaluzele.
Cehoslovacia (geogr.) Checoslova- celoso adj. gelos; zelos; ¨ ~ de su
quia, República Socialista de; loc. honra.
checoslovaco. celta adj., s.m. celt.
Ceiba (La) (geogr.) cementerio s.m. ¨ ~ del pueblo; ~
Ceilon sau Sri Lanka (geogr.) Ceilán a las afueras; estar con un pie en
sau Sri Lanka; loc. cingalés; el ~.
cemento s.m. ciment; beton.
cap. Colombo.
cena s.f. cinã. A se vedea comida.
ceilonez adj., s.m. cingalés.
cenáculo s.m. cenaclu.
céjel nu, ci zéjel.
cenar admite refl. indir. intensiv.
celada1 s.f. coif.
cencerro s.m. ¨ ~ del ganado.
celada2 s.f. ambuscadã; capcanã; cendo nu, ci zendo.
¨ ~ en el camino. cenit sau zenit, nu cénit sau zénit,
Celanda nu, ci Zelanda. s.m., la pl. cénits.
celandés adj., s.m. zeelandez. ceniza s.f. cenuºã, scrum.
celar1 v.t. a ascunde. Cenobia nu, ci Zenobia.
celar2 v.t. a respecta cu stricteþe; a Cenón nu, ci Zenón.
supraveghea. cenotafio nu este sin. cu panteón.
celda s.f. celulã de închisoare. censal* adj.
celebérrimo, -a superl. abs. al adj. censista* s.m. funcþionar la recen-
célebre. sãminte.
celebrar v.t. a celebra. Nu este sino- censo s.m. ¨ ~ al quitar; ~ de por
nim cu conmemorar. ~se v.r. a se vida; ~ de agua; constituir un ~.
celebra; a avea loc; cu sensul a censurar v.t. (ºi fig.) a cenzura; ¨
se bucura; cere subj.; ¨ ~ de ~ algo a, en alguno; ~ a uno su
pontifical; ~ a una persona en su conducta.
escrito; ~ con alabanzas. centavo num. ord. al o sutãlea; num.
célebre adj. vestit; (fam.) vesel; la fracþ. sutime; s.m. centavo (a
superl. celebérrimo; ~ por su va- suta parte dintr-un peso).
lor; ~ entre los demás. centenada s.f. ¨ a ~s.
celebridad s.f. ¨ ~ en el teatro. centena s.f. sau centenar; ¨ a ~s.
celeridad s.f. este folosit prea des, centésimo num. ord. al o sutãlea.
uitându-se de prisa, rapidez, pron- centígramo nu, ci centigramo (dupã
titud, ligereza, preteza. RAE).
centímano 120
close-up s.m. [klóusáp] este un angl. cobanero adj., s.m. (locuitor) din
folosit în TV, film pentru gros-plan. Cobán, Guatemala.
cobarde adj. ¨ ~ en la venganza; ~
M. Seco (DD, 82) propune gran con los débiles; ~ durante la pelea.
acercamiento (prin analogie cu prim- cobayo s.m. cobai.
-plan, acercamiento) sau primerísimo cobaya nu, ci cobayo s.m. sau conejillo
plano. de Indias.
cobertura* s.f. (fin.) acoperire (în
Clotilde n.p. Clotilda. aur, devize etc.).
clown s.m. [klón], la pl. clowns, cobijar v.t. ¨ ~ bajo el mismo te-
angl. pentru payaso. M. Seco cho.
(DD, 82) propune pentru adj. cobijeño adj., s.m. (locuitor) din
clownesco, payasesco. RAE a Cobija, Bolivia.
acceptat clon. cobrar v.i. ¨ ~ de los deudores; ~
club* (aprobat de RAE în 1974), la en papel del Estado; ~ cariño a
pl. clubes. una persona; ~ afición a las le-
clubman nu, ci clubista (dupã tras; ~se del susto.
RAE) s.m. cobre s.m. cupru, aramã; ¨ ~ ama-
cm. abrev. centímetro(s). rillo alamã; ~ quemado piatrã vâ-
C.M.B., c.m.b. siglã cuya mano
nãtã; ~ verde malahit; ~s pl. (muz.)
beso.
alãmuri.
cuido a se vedea gnido.
cobro s.m. încasare; percepere.
C.N.S. siglã Central Nacional-
cocaina s.f., coco4 s.m. cocainã.
-Sindicalista.
C.N.T. siglã Confederación Nacio- cóccis sau coxis, la pl. cóccis sau
nal del Trabajo. coxis cu adj. coccígeo sau co-
CO abrev. Córdoba (auto.). xígeo.
Co. abrev. Company. cocer vb. nereg. ® morder; a coace;
coactivo adj. coercitiv. a fierbe; ¨ ~ a la lumbre; ~ con
coadyuvar v.t. lumbre; ~ a fuego lento; ~ la
coahuilense*, nu cohauilense adj., torta con vino; ~ las frutas en
s.m. (locuitor) din Coahuila, Mexic. almíbar; ~ el arroz en leche.
coalición s.f. ¨ ~ entre dos naciones.
coalicionar verb inexistent, folosit Conj. vb. cocer (tiempos irre-
în loc de hacer una coalición sau gulares). Indic. Prés.: cuezo, cue-
coligar. ces, cuece, cocemos, cocéis, cue-
coaligarse nu, ci coligarse. cen. Subj. Pres.: cueza, cuezas,
coatepequense adj., s.m. (locuitor) cueza, cozamos cozáis, cuezan.
din Coatepeque, Salvador. Imper. Pres.: cuece, coced.
coating and wrapping machine
(engl., constr.) revestidora y barni- cocido s.m. rasol cu zarzavat.
zadora (Col., Sp.). cocina s.f. bucãtãrie; sens*: apa-
coaxial a se vedea axial. rato que hace las veces de fogón,
127 coger
comer admite refl. indir. intensiv cena, la comida que se lleva a una
când cantitatea ingeratã este ex- excursión. Las comidas principales,
primatã cu precizie: comió pae- comida y cena reciben en varias
lla/se comió media ración de pae- regiones los nombres respectivos de
lla; ¨ coman cuanto coman; ~ a almuerzo y comida.
dos carrillos; ~ pan a manteles;
~ de todo; ~ de vigilia; ~ por comienzo sau comienzos s.m. sg.
cuatro; ~ con la vista; ~ con un sau pl.
amigo; ~ el pan con su sudor; ~ comilón < comer s.m.
a su hora; ~ en casa; ~ fuera de cominillo s.m. ¨ tener un ~* (fig.,
casa; ~ de mogollón; ~ en dos Chile) sentir molestia; ser ator-
bocados; ~ de prisa; ~ de celos; mentado por una duda.
sin ~lo ni beberlo. comisaría s.f., comisariato s.m.
comerciante s.m.¨ ~ de, en telas. comisariat.
comerciar v.i. (accent) ® cambiar; comisionar v.t. ¨ ~ a alguien; co-
¨ ~ con su crédito; ~ en granos; misionado por alguien.
~ al por mayor. comité s.m. comitet; comisie, con-
comercio s.m. comerþ; negoþ, prã- siliu.
vãlie. comitiva s.f. ¨ ~ de la princesa.
cometa s.m. cometã; s.f. zmeu (de Commonwealth s.f. [kómonuelz].
hârtie). como quiera sau comoquiera adv.
cometer v.i., v.t. ¨ ~ a la habilidad mod = de cualquier manera. A se
de uno una empresa; ~ una ope- vedea adverbio.
ración de venta a un representan- como quiera que 1. conj. compar.
te; ~ una falta en la conversa- = de cualquier modo que: ~ sea, lo
ción. hecho no merece disculpa. 2. conj.
comic s.m. A se scrie între ghili- cauzalã = dado que, como: ~
mele. Poate fi înlocuit cu historie- pareces dispuesto a venir, todos te
ta (ditrijada). vamos a esperar. 3. conj. conces.
cómico a se compara el/lo cómico; cere subj.: lo torno ~.
¨ el ~ de la lengua. comoro adj., s.m. (locuitor) din
comida s.f. tradiþional, mesele zilei Insulele Comore.
sunt: el desayuno (al levantarse), la Comore, Insulele (geogr.) Islas
comida (a mediodía), la merienda Gomores; cap. Moroni.
(al atardecer), la cena (a la noche). Comores, Islas (geogr.) Insulele
Comore.
Dupã M. Seco (DD, 85): La pa- como ser (Argent., Chile) barb. pen-
labra almuerzo que tiene cierto tin- tru como es, como son: Esta ciu-
te provinciano, designa, según las dad tiene aspectos propios, ~ sus
regiones, el desayuno o la comi- jardines.
da. Merienda es, además de lo que como si loc. conj. introduce prop.
se come por la tarde entre comida y compar. ireale cu vb. la subj.: no
como si nada 132
nos hemos saludado, como [no del infeliz; ~ a los pobres; ~ las
nos saludaríamos] si no nos cono- desgracias de una persona; ~se
ciésemos unde ceea ce se aflã în de por sus trabajos.
exemplul dat între [] = o sintagmã companage, nu companaje s.m.
compar. irealã ºi se subînþelege; compañero s.m.¨ ~ de, en las fati-
~ de propósito lo hubiera hecho el gas; (pol.) ~ de viaje; ~ de estu-
alumno; casi se quejaba ~ hubie- dios.
ra sido el que sufría; con los ojos compañía s.f. ¨ comieron en paz y ~*.
fijos, ~ tuviera miedo. Echivalente: comparar v.t. ¨ ~ un objeto a, con
como que + indic. = como + ger.: otro; ~ una persona a, con otra.
~ tuviera miedo = como que tenía comparecer vb. nereg. ® enveje-
miedo = como teniendo miedo = cer; ~ ante el juez.
parecía tener miedo. Atenþie la comparecimiento nu, ci compare-
cazurile când folosirea lui nu e cencia.
necesarã: una entrevista se consi- compartimento nu, ci comparti-
dera ~ inminente; esa explicación
miento (de un coche) s.m.
parece ~ más satisfactoria. Se fo-
compartir v.t. ¨ ~ las penas con
loseºte ºi pentru a traduce engl.
otro; ~ la fruta en dos cestas; ~
as: intervienen Nadinska ~ Emily
el dinero entre varios.
y Ramiro Oliveros ~ Casio. Se tra-
compás s.m. compas; tact, mãsurã,
duce prin en el papel de.
como si nada < como si = ca ºi ritm; ¨ ir al ~ de la música.
cum nimic
: ~ le gustase. compasivo adj. ¨ ~ en el fallo; ~
como si no < como si: ~ le gustase. con el enfermo; ~ para con los
como si tal cosa < como si (tal afligidos.
cosa no ocurriera) loc. adv. = con compatible adj. ¨ ~ con la justicia.
indiferencia, imposiblemente: no compatibilizar v.t.
vaya a parecer que uno empieza a compeler v.t. ¨ ~ a otro a la riña;
sentirse mal, entre tanta gente que ~ a disputar.
viaja ~. compendiar (accent) ® cambiar;
como un todo cf. engl. as a whole ¨ ~ en pocas palabras.
= en conjunto: el mayor éxito en compendio s.m. ¨ en ~.
la historia del país ~. compensación s.f. ¨ ~ sensorial calc
dupã engl. sensory compensation;
Dupã M. Seco (DD, 88): Es tra- ~ por los trabajos; ~ en la venta. Se
ducción demasiado literal
. foloseºte greºit în loc de retribución,
sueldo, salario sau recompensa.
cómodo adj. ¨ ~ para viajar. compensar v.t. ¨ ~ una cosa con
compactación* s.f. otra; ~ con servicios; ~se de las
compadecer vb. nereg. ® enveje- pérdidas.
cer; ¨ no ~se una cosa con otra; competencia s.f. competenþã; concu-
~se mal una cosa con otra; ~se renþã; sens*: (Argent., Col., sport)
133 comprender
con arreglo a loc. prep. = según, concernir vb. def. ºi nereg. Se folo-
conforme a, de acuerdo con: ~ la seºte numai la pers. a III-a a fie-
ley. cãrui timp ºi la ger., rareori la alte
conativo* adj. perteneciente o rela- timpuri decât prez. indic., subj.
tivo al conato, o que tiene carác- sau impf. indic.
ter de tal.
conato s.m. ¨ ~ de incendio, Conj. vb. concernir. Indic.
con carácter de + adjetivo, de ca- Pres.: concierne, conciernen. Pret.
rácter + adjetivo se folosesc impf. concernía, concernían. Pret.
abuziv în expresii ca intoxicación indef.: concernió, concernieron. Fro.
de carácter grave (por intoxica- impf.: concernirá, concernirán. Pot.
ción grave); varias heridas de simple: concerniría, concernirían.
carácter leve (por heridas leves). Subj. Pres.: concierna, concier-
Totuºi, de carácter poate avea nan. Pret. impf.: concerniera o
sens tehnic, caz în care se concerniese, concernieran o con-
foloseºte: un hecho de carácter cerniesen. Fro. impf.: concerniere,
delictivo. concernieren. Formas aux. Inf.:
cóncavo adj. concav. concernir. Ger.: concerniendo;
concebido1 adj., s.m. (locuitor) din Part.: concernido.
Chincunhueso, Salvador; (locu-
itor) din Nueva Concepción, Sal- concertación s.f. acción y efecto de
vador. concertar; concierto, ajuste con-
concebido2 adj. galic. pentru redac- venio; (ant.) contienda, disputa.
tado: una carta ~a en términos concertar vb. nereg. ® apretar; a
muy violentos. aranja; a concorda; a cãdea de
concebir vb. nereg. ® pedir; ¨ ~ acord, a încheia (o înþelegere); ¨
el pensamiento de arrojarlo; ~ sin ~ uno con otro; ~ en género y
dificultad; ~ esperanzas; ~ una número; ~ las paces entre dos
casa de tal modo; ~ en el entendi- contrarios; ~ en, por tal precio;
miento; ~ por útil. ~se entre sí dos personas; ~ en
concentración s.f. ¨ ~ parcela- hacer algo; ~ un acuerdo.
ria*. concesionario* s.m.
concentrar v.t. ¨ ~ el poder en una conciencia s.f., dar consciente adj
sola mano; ~ la imaginación; ~ ¨ acusar la ~*; ~ de sus propios
a, en un objeto. méritos; a ~; en ~.
concepcionero adj., s.m. (locuitor) concienciación* s.f.
din Concepción, Paraguay. concienciar* v.t. trebuie evitat. Pre-
concepto s.m. ¨ tener buen ~ de ferabil: ser consciente, hacer a
uno; ~ de oscuridad calc dupã alguien consciente.
engl. darkness concept (med.). conciente nu, ci consciente, deºi con-
conceptuar (accent) ® actuar; ¨ ~ ciencia.
a uno de inteligente; ~ por docto. concienzudo adj. conºtiincios.
concierto 136
conforme con loc. prep. = confor- discurso; ~se por la prisa; ~se
me a, dar mai puþin folositã: ~ su en sus juicios; ~se por tener mu-
opinión. A nu se confunda cu chas atenciones.
constr. de tipul estoy conforme confusión s.f. ¨ ~ de pareceres.
con lo que dices, în care conforme confuso adj. < confundir; ¨ ~ por
este adj. cu nr. var. la noticia.
conformidad s.f. ¨ ~ con la volun- congelador* s.m. en las neveras y
tad del comandante; de ~; en ~. frigoríficos.
conformidad a, en nu, ci de con- congelar sens*: (ec.) a congela.
formidad con, en conformidad congénere adj. de acelaºi gen.
con. congeniar (accent) ® cambiar; ¨
confort sau comfort, la pl. conforts ~ con alguno.
sau comforts, dar mai ales todo congénito adj. congenital.
confort sau todo comfort. Galic. congerie s.f.
pentru (dupã RAE) comodidad, Congo sau Zair. A se vedea Zair
regalo, bienestar, al cãrui sens sau Congo.
mai include ºi acel indicibil no se Congo, R.P. (geogr.) República Po-
qué pe care însuºi confortul ni-l pular del Congo: loc. congolés;
oferã. Includerea sa în DRAE (sub cap. Brazzaville.
forma confort, ca ºi club, complot congoleño adj., s.m. (în DRAE),
etc. sau conforte) e susþinutã ºi de dar dupã M. Seco (DD. 94) e co-
existenþa în DRAE a adj. confor- rect ºi congolés.
table ºi cu sensul derivat din con- congolés adj., s.m. congolez. A se
fort. vedea congoleño.
confortable angl. a se vedea con- congraciar(se) (accent) ® cam-
fort. biar; ¨ ~se con otro.
confortador, confortante adj., s.m. congratularse v.r. ¨ ~ con los su-
tonic, întãritor. yos; ~ de, por alguna cosa; ~ de
confortar v.t. a întãri, a reconforta, ser el primero.
a încuraja. congregado* adj., s.m.
confrontar v.t. a confrunta. E angl. congregarse* v.r.
sã fie folosit cu sensul de hacer congresante (Venez.) pentru congre-
frente a, encararse con, en- sista.
frentarse con, deoarece în sp. în- congresional traducere greºitã a
seamnã carear a una persona con engl. congressional. Corect: del
otra. ¨ ~ un texto con otro. Congreso. Tampoco ha de decirse
confundir v.t. a confunda; ¨ ~ una Congresual.
cosa con otra; ~ el lenguaje con congresista s.m., s.f. congresist(ã).
el estilo; ~ con elogios; ~ a su conjetura s.f. conjuncturã.
criada; ~se v.r. a face o confuzie, conjeturar v.i. ¨ ~ de, por las seña-
a se încurca; ¨ ~ de una acción; les.
~se una cosa con otra; ~se en el conjugar v.t. a conjuga; a uni.
conjuntivo 140
costeño del Cabo adj., s.m. (locu- coxalgia s.f. > coxálgico.
itor) din Cabo Gracias a Dios, coxis sau cóccis s.m.
Nicaragua. coyote s.m. coiot.
costero adj. litoral, de coastã. coyuntura s.f. (anal.) articulaþie, con-
costreñir vb. nereg. ® teñir. În vor- juncturã.
birea cultã, numai constreñir. coyuntural* adj.
costumbre s.f. ºi (Am., pop., rustic) C.P.B., c.p.b. sigle cuyos pies beso.
s.m. CR abrev. Ciudad Real (auto.).
costumbrismo s.m. gen literar care cracoviana* s.f.
are predilecþie pentru nararea de cracoviano* adj.
obiceiuri, tradiþii, caracteristici ºi crampones (alp.) grampones (Chile).
tipuri dintr-o regiune sau þarã de- cráneo s.m. craniu.
terminate (mai ales din secolul craquear* v.i.
al XIX-lea). craqueo* s.m.
cota1 s.f. zale. crascitar v.i. = verbo que denomi-
cota2, cuota s.f. cotã(-parte).
na el sonido grito caractéristico
cotangente s.f. cotangentã.
del cuervo.
Côte dIvoire (geogr.) Costa de
crasicie s.f.
Marfil; cap. Abidjan.
craso adj. gras; corpolent; cras.
cotejar v.t. ¨ ~ la copia con el ori-
ginal. creador (relig.) a se vedea mayús-
c(o)tg. abrev. cotangente. cula.
cotidianidad, nu cotidiancidad s.f. crear ¹ criar. În uzul actual se spune:
coto s.m. îngrãditurã; ¨ ~ natural ~ una poesía; ~ una sociedad; ~
rezervaþie naturalã; teren de vânã- una cosa; ~ un papa; ~ un siste-
toare; (piatrã de) hotar; poner ~ ma; ~ un derecho; ~ una industria.
a pune stavilã. creatura s.f. creaturã ¹ criatura s.f.
cotopaxense adj., s.m. (locuitor) din copil (mic), sugaci.
Cotopaxi, Ecuador. crecer vb. nereg. de stare ® enveje-
cottage s.m. (angl.) vilã. cer; ¨ ~ en bienes.
couloir (alp. Sp.) canaleta (Chile, creces s.f. pl. spor; dobândã.
Argent.). crecido adj. ¨ ~ de cuerpo.
coulomb s.m. (electr.) coulomb. creciente adj. crescãtor; s.f. (mar.)
covín sau covin s.m. flux; (astron.) perioada dintre luna
cowboy sau cow-boy s.m. [káuboi] nouã ºi luna plinã.
angl. pentru vaquero, la pl. credencial s.f. scrisoare de acre-
cowboys; ditare.
crediticio* adj.
GMV, CR, 185: Por su específi- credo s.m. (relig.) a se vedea ma-
co sentido referente a los vaqueros yúscula ¨ en un ~.
del Oeste Norteamericana, en oca- crédulo, creedor adj. ¨ ~ en amis-
siones es preferible decir cow-boy, tades.
más preciso que vaquero. creencia s.f. credinþã.
creer 152
culminar* v.i. = llegar una cosa al cumplir(se) v.i., v.t., v.r.; ¨ ~ con
grado más elevado, significativo o alguno; ~ (con) su obligación; ~
extremado que pueda tener. Se fo- por su padre; ~ la promesa a uno;
loseºte greºit mai ales în America ~se en uno en profecía; ~se la
Latinã, cu sensul (din engl.) de fecha; ~ metas nu, ci alcanzar
terminar: la reunión culminará el metas.
viernes. Corect: terminar, aca- cumulativo sau acumulativo adj.
bar; v.t. = dar fin o cima a una cundinamarqués adj., s.m. (locui-
tarea. tor) din Cundinamarca, Columbia.
culombio s.m. culomb, unitate pen- cundir v.i.; ¨ ~ la noticia entre
tru mãsurarea masei electrice. amigos.
culot galic. folosit fals euf. pentru cuña (alp.) sau taco (Sp.); tacón
braga. (Chile, Argent.). Denumeºte ºi
culpar v.t., nu culpabilizar; ¨ ~le scurtul spaþiu publicitar în radio
a uno por haber infringido la ley; ºi TV, putând înlocui termenul
~ a uno por indolente; ~ de, por spot.
haber faltado; ~ el atrevimiento cuñado s.m. cumnat.
en una persona. cuplé, nu couplet s.m., la pl. cuplés:
cultivar v.t. ¨ ~ las amistades en la va interpelado por el, la cupletista.
sociedad. cura1 s.m. preot; ¨ ~ propio preot
cultivo s.m. ¨ ~ del campo; ~ del cu parohie.
olivo. cura2 s.f. vindecare; tratament.
culto s.m. ¨ (relig.) ~ de dulía; ~ Curação (geogr.) Curazao.
de latría. curar(se) v.i., v.r. ¨ ~ de tus pala-
cultura s.f. ¨ hombre de gran ~. bras; ~ a una mujer; ~se de una
cumanagoto, cumanense adj., s.m. enfermedad; ~se de lo menos im-
(locuitor) din Cumaná, Venezue- portante; ~se con medicinas; ~se
la. en salud.
cumbearse* v.r. (Hond.) dirigirse curasao Numele spaniol al insulei
elogios recíprocamente dos o más Curação este Curazao, iar locui-
personas. torii ei se numesc curazoleños.
cúmel, nu kummel, formã sp. a bãu- Pentru lichiorul cu acelaºi nume
turii (alcoolicã ºi foarte dulce) se preferã (M. Seco DD, 105)
germane ºi ruse kümmel sau forma curasao.
kummel s.m. Curazao (geogr.) Curação. a se vedea
cumpleaños s.m., la pl. cumpleaños. curasao.
Æ Pop. ºi incorect: hoy son los Curdistán sau Kurdistán (geogr.).
cumpleaños; hoy es el cumpleaño. curdo sau kurdo adj., s.m. curd.
cumplido adj. ¨ ~ para con las curicano adj., s.m. (locuitor) din
amistades. Curicó, Chile.
cumplimentar v.t. a saluta; a feli- curioso adj. Augm.: curiosón; ¨
cita; (jur.) a îndeplini. ~ de, por noticias; ~ por saber.
curricular 158
CH
cheche* s.m. (P. Rico) jefe, direc- chicana* s.f. < fr. chicane ºicanã;
tor; persona inteligente. galic. cenzurat de Cuervo, pentru
chef galic. împrumutat din englezã sofisma, argucia, tergiversación.
pentru primer cocinero. Cam inutil. chicanar (Am.) galic. pentru sofisti-
Se scrie între ghilimele. car, sutilizar, tergiversar.
cheik galic. inutil pentru jeque. chicanear* v.i. = emplear chicanas.
Chejov (lit.) Cehov. chicanero adj. ºicanator.
chelín s.m. (fin.) ºiling. chielayano adj., s.m. (locuitor) din
cheque s.m. cec; ¨ talonario de ~s Chiclayo, Perú.
carnet de cecuri. chiclé nu, ci chicle s.m. (ca în Cat.)
chequear a se vedea chequeo. Este sp. pentru chewing-gum.
folosit cu urmãtoarele sensuri: vi- chico adj. mic; s.m. copil, bãieþel;
gilar: lo tengo todo chequeado; bãiat; (pop.) cinzeacã; ¨ ~ con
cotejar, confrontar, verificar: ~ grande în medie; moneda ~ mã-
una copia; contar, comprobar el runþiº; género ~.
¡chico! (¡chica!) a se vedea ¡hom-
número de cosas; expedir, con-
bre!
signar, facturar: ~ equipajes; re-
chichisbeo s.m. cicisbeu.
frenar, reprimir: ~ las activida-
chichón1 s.m. cucui; ¨ levantar un
des subversivas; revisar, exami-
~ a alguien a face cuiva un cucui.
nar, inspeccionar: hay que ~ el
chichón 2 adj. (Am.) glumeþ, nos-
coche. tim; uºor de fãcut.
chequeo (P. Rico, Col., Ven.). Angl. chihuahuense adj., s.m. (locuitor)
chequeo, chequear (< engl. to din Chihuahua, Mexic.
check) înlocuiesc galic. ºi angl. chilamateco, chilamatense adj., s.m.
control, controlar, foarte rãspân- (locuitor) din El Chilamatal, Sal-
dite în þãrile de limbã sp. A fost vador.
admis de RAE în forma (del ingl. chile s.m. (Am.) ardei iute; minciunã.
check, comprobación, checkup, re- Chile sau Chili (geogr.) Chile; loc.
conocimiento médico) s.m. = re- chileno; cap. Santiago (de Chile);
conocimiento médico general a que loc. santiaguino; oraºe: Concep-
se somete una persona. ción, loc. penquista, pencón;
Chequia (geogr.) Cehia. Antofagasta, loc. antofagastino;
cheviot s.m. ºeviot. Talcahuano; Temuco, loc. temu-
chiapaneco adj., s.m. (locuitor) din quense; Valparaíso, loc. porte-
Chiapas, Mexic. ño; Viña del Mar, loc. viñamarino.
chic adj. invar., s.m. sg. ºi pl. galic. Provincii ºi capitale: Santiago,
pentru elegante, de moda; la pl. Santiago; San Felipe, Aconcagua;
los chic; unas señoras muy ~. Antofagasta, Antofagasta; Atacama,
chica s.f. fetiþã; fetiºcanã; fatã; ¨ Copiapó; Arauco, Lebú; Aisén,
no tener ni ~ a nu avea nici o para Puerto Aisén; Bío-Bío, Los Ange-
chioarã; (pop.) pãhãrel. les; Cantín, Temuco; Colchagua,
chilian 162
día a día (mai mult Am., dar ºi Sp.) dibujar vb. de reprezentare; ¨ ~ a
pentru día tras día, día por día, lápiz; ~ con carboncillo.
de día en día (forme înregistrate dibujo s.m.¨ ~ al carbón.
de DRAE). Nu e incorect. For- dic(bre) abrev. diciembre.
mula sa este asemãnãtoare cu a lui diccionario s.m. ¨ ~ del idioma
noche a noche, mañana a maña- español; ~ de Química.
na, vuelta a vuelta, año a año, díceres* s.m. pl. (And., Am.) di-
hora a hora, tarde a tarde, mo- chos de la gente, habladurías, mur-
mento a momento ºi analogã cu muraciones.
academicele uno a uno, poco a diciembre s.m. decembrie.
poco, gota a gota. dicredítal s.f.
diabetes s.f. sg. ºi pl., nu diabetis, dictado s.m. titlu; dictare; dictat;
prin analogie cu conjuntivitis, oti- ¨ los ~s de la conciencia vocea
tis, faringitis etc., nici (Ven.) conºtiinþei; política de ~.
díabetis. dictaminar v.i. a sfãtui. ¨ ~ un tex-
diabets s.m. (un fel de) aparat
to a la mecanógrafa.
hidraulic.
dicha s.f. fericire, noroc; ¨ tener
diablo s.m., la f. diabl(es)a diavol,
~; por ~.
drac; ¨ no sea el ~ que.
dicho part. trec. nereg. al vb. de-
¡diablos! interj.: ¿ Quién ~ es
cir; s.m. aforism, sentinþã; ¨ ~
éste?
diada* s.f. agudo; ~ malicioso; ~ y hecho;
diádico* adj. no ser para ~.
diáfano adj. ¨ ~ en su estilo. dichoso adj. se foloseºte numai cu
diafonía* s.f. vb. ser; ¨ ~ en su hogar; ~ por
diagnosis* s.f. diagnozã. su carácter.
diálisis, nu dialisis, s.f. didacti(ci)smo s.m.
diálogo s.m. dialog; ¨ ~ de una diecinueve num. card. nouãsprezece.
joven con otra. Este mai frecv. decât diez y nueve
diamagnético* adj. (ºi e admis de RAE). Îi corespund
diana s.f. (mil.) deºteptare. ord. decimonoveno ºi decimonono
Diana, Teba, Luna sau Artemisa, ºi partit. diecinueveavo, care une-
Hécate, Selene (mit.) Diana, Teba, ori se foloseºte ºi ca ord.
Luna (lat.) sau Artemis (gr.). dieciocho num. ord. optsprezece
diapositiva sau filmina s.f. [diezi-ocho]; deºi admis de RAE,
diario (pop., Bol., Col., Perú, Am. sinonimul diez y ocho nu mai este
C., Méx., P. Paco) se foloseºte folosit în zilele noastre. Îi co-
incorect pentru a diario. respund ord. decimoctavo (înv.
diástole* s.f. dieciocheno) ºi partit. dieciochavo
diatriba, nu (vulg.) diátriba. (sau dieciochoavo, neacademic),
diávolo s.m. = diabolo (jucãrie); care se foloseºte ºi ca ord. A se
(rom. diavol = sp. diablo). vedea doceavo.
dieciséis 190
dieciséis num. ord. ºaisprezece. Diez diferente adj. ¨ ~ de, (rar, a) los
y seis (admis de RAE) nu se mai demás.
foloseºte. Îi corespund ord. de- diferir vb. nereg. ® sentir; ¨ ~
cimosexto ºi partit. dieciseisavo, algo a, para otro tiempo; ~ de
folosit frecv. ca ord. hoy a mañana; ~ de Juan; ~ en
diecisiete num. ord. ºaptesprezece. opiniones; entre sí; ~ de un día
Diez y siete (deºi admis de RAE) para otro.
nu se mai foloseºte azi. Îi cores- difícil adj., la superl. abs. (cult.)
pund ord. decimoséptimo ºi partit. dificílimo, dificilísimo; ¨ ~ de
diecisieteavo, folosit ºi ca ord. conseguir; ~ para digerir; ~ en
diente s.m. dinte; ¨ hincar uno el determinarse.
~* = comer alguna cosa difícil de dificultad s.f. ¨ ~ sobre la lección.
mascar; sudarle los ~s* (fig.) = dificultar v.t. ¨ ~ una carrera; ~
costarle mucho trabajo. acerca de la cuestión.
diestro adj., la superl. abs. destrísimo difluir vb. nereg. ® huir.
diforme nu, ci deforme (dupã RAE)
ºi (mai curent) diestrísimo; ~ en
adj.
su oficio; ~ para el arte; ~ en
difundirse v.r. ¨ ~ la luz por el
esgrima; la mano ~a mâna dreap-
espacio; ~ una noticia.
tã; ~ a mano mânã îndemânaticã,
difunto adj., s.m. rãposat.
mãiastrã.
digerible adj. digerabil.
dieta RAE îl considerã angl. când digerir vb. nereg. ® sentir; > di-
este folosit cu sensul de cantidad gestión, digestible.
y clase de alimentos que consume digestible adj. digestibil, uºor de
habitualmente una persona sana o digerat.
enferma, dar dupã M. Seco (DD, digesto s.m. = colección legislati-
131) parece aceptable; ¨ ~ de va.
los diputados. digestor* s.m. = vasija para sepa-
diez num. card. zece. rar el jugo de la carne.
diezmilésimo num. ord. al 10.000-lea. dignatario s.m. demnitar.
diez y nueve, diez y ocho, diez y dignidad s.f. ¨ ~ de alcalde; aten-
seis, diez y siete. A se vedea tar contra la ~; hablar con ~;
diecinueve, dieciocho, dieciseis, perder la ~.
diecisiete. digno adj. ¨ ~ de premiar; ~ de
difamar, nu disfamar v.t. ¨ ~ a una elogio; ~ de referirse.
persona; ~ de palabra; ~ por es- digo que a se vedea cuando digo
crito. que.
diferencia s.f. ¨ ~ de, entre uno y digo si (rar) = digo que: ~ está
otro. lloviendo.
diferenciar(se) ® cambiar; ¨ ~se digresión s.f., nu disgresión.
uno de otro; ~se en el habla. dije s.m. (= joya, amuleto) ¹ dije
diferéndum s.m., la pl. diferenda. (pret. indef. pers. I a vb. decir).
191 disciplina
duse (engl., petr.) regulación por d/v., d.v. abrev. días vista.
estrangulamiento (Col.), tohera Dvina sau Divina (geogr.) Duina.
(Sp.) Dyacarta sau Jakarta (geogr.)
duvet (engl., petr.) sau (Sp.) plu- Djacarta.
món; (Am.) plumilla.
Duvronic (geogr.) Dubrovnic, în sp.
Ragusa.
200
e1 a ºasea literã a alfabetului spaniol; economía s.f. ¨ gastó todas las ~s.
numele sãu este e, la pl. ees. económico adj. ¨ cocina ~a.
e2 formã pe care o ia conj. copulativã economizar v.t. a economisi; ¨ ~
y când precedã un cuvânt care tiempo, dinero etc.
începe cu vocala i: Francia e In- ecónomo s.m. administrator.
glaterra; madre e hija. Când i ECOSOC siglã Consejo Económi-
este semiconsonantic, y rãmâne y: co y Social de las Naciones Uni-
oro y hierro; Rumanía y Yugosla- das.
via; Marin y Ion, ca ºi atunci ectoplasma* s.m.
când are valoare adverbial-inte- ectropión* s.m. (med.).
rogativã: ¿y Inés? ecuador s.m. ecuator; se scrie cu
E. abrev. Este. majusculã.
e/ abrev. envío. Ecuador (geogr.) El Ecuador, loc.
¡ea! interj.: Ea, vamos a la sala. ecuatoriano; cap. Quito, loc. qui-
ébano sau abenuz s.m. abanos. teño; oraºe: Guayaquil, loc.
ébneo adj. din fildeº. guayaquileño; (Santa Ana de los
eccehomo* s.m. fig. persona de las- ríos de) Cuenca, loc. cueneano;
timoso aspecto. Riobamba, loc. riobambeño. Pro-
eccema, nu eczema s.f. (1956, vincii ºi capitalele lor: Pichincha,
DRAE), deºi uzul confirmã mai Quito; Azuay, Cuenca; Bolívar,
mult m. Guaranda; Cañar, Azogues;
eclipsarse v.r. ¨ ~ una persona por Carchi, Tulcán; Cotopaxi,
el foro. Latacunga; Chimborazo, Rio-
eclipse s.m. (ºi fig.) eclipsã. bamba; Esmeraldas, Esmeral-
e(c)lipsis s.f. (gram.) elipsã. A se das; Guayas, Guayaquil; Imbabura,
vedea elipsis. Ibarra; Loja, Loja; Manabí, Por-
eclíptica s.f. (astron.) se scrie cu toviejo; Ñapo, Tena; Pastaza,
majusculã. Puyo; El Oro, Machala; Los
eclosión (destul de frecv.) galic. Ríos, Babahoyo; Morona-San-
pentru brote, aparición. tiago, Ambato; Zamora-Chin-
eco s.m. ¨ suscitar el ~. chipe, Macas; Tunguarahua,
ecología* s.f. Zamora; Arch. de Colón, Puerto
econometría* s.f. Baquerizo.
201 edificio
entre tanto que sau entretanto enumerar v.t. ¨ ~ una por una las
que conj. temp. exprimã simul- buenas cualidades.
taneitatea dintre acþiunile princ. enunciar (accent) ® cambiar.
ºi ale subord. pe care o introdu- envanecerse vb. nereg. ® enveje-
ce: ~ vienes, voy a preparar el cer; ¨ ~ con, de, en, por la vic-
trabajo. toria.
entretejer v.r. ¨ ~ citas en el texto. envasar v.t. ¨ ~ mucho vino en bo-
entretención s.f. (Méx.) entreteni- tellas.
miento. en veces (colocvial, Am.) se folo-
entretener(se) vb. nereg. ® tener; seºte pentru a veces.
¨ ~se con ver la función; ~se en envejecer vb. nereg. ¨ ~ con, de,
leer; ~se en el juego; ~se a la por los disgustos; ~ en el oficio.
lumbre.
entrever vb. nereg. ® ver. Conj. vb. envejecer (tiempos irre-
gulares). Modo indic. Pres.: enve-
entrevía s.f. ecartament.
jezco, envejeces, envejece, enveje-
entrevista s.f. întrevedere; inter-
cemos, envejecéis, envejecen. Modo
viu; ¨ ~ de diplomáticos. subj. Pres.: envejezca, envejezcas,
entrevistar v.t. ¨ ~ a alguien. envejezca, envejezcamos, envejez-
entristecerse vb. nereg. ® enveje- cáis, envejezcan.
cer; ¨ ~ con el, del, por el dolor
ajeno. envejecido adj.¨ ~ con, de, por dis-
entron(iz)ar v.t. (ºi fig.) a întrona. gustos; ~ en el oficio.
entropión* s.m. (med.). envelope s.f. (Am.) (angl. pentru
entullecer vb. nereg. ® envejecer. sobre) plic.
entumecerse vb. nereg. ® enveje- envenenarse v.r.¨ ~ por descuido;
cer; ¨ ~ por el frío. ~ con una bebida.
entumecimiento s.m. ¨ ~ de los enverar v.i. madurar.
dedos. enverdecer vb. nereg. ® envejecer.
enturbiarse (accent) ® cambiar; envergadura s.f. anvergurã.
¨ ~ el arroyo con la lluvia. envero a se vedea embero.
entusiasmo s.m. se foloseºte la envés s.m. dos, revers, verso.
sg.; ¨ ~ por los estudios; ~ en envestir vb. nereg. ® pedir.
el juego. en vez de loc. prep. = en substitu-
entusiasta s.m. sau s.f. = que de- ción de: ha venido su hermana ~
nota entusiasmo; mi hermano es ella; al contrario de, lejos de: ~
un ~ de los toros ºi adj. care se saludarnos, volvió la cabeza. Æ
foloseºte numai cu subst. N. de nu en vez + pron. pos., ci en vez
pers.: mi hermano es su admira- de + pron. pers.
dor ~. enviado s.m. ¨ ~ especial de la
entusiástico adj. = relativo al entu- Argentina.
siasmo o que lo denota: una ex- enviar (accent) ® desviar; ¨ ~ a
clamación entusiástica. alguno al pueblo; ~ con un
217 equipo
especimen s.m., la pl. especímenes espía2 s.m., s.f., espión s.m. spion,
sau specimen. A se vedea spe- spioanã.
cimen. espiar (accent) ® desviar. A se vedea
espectáculo s.m. spectacol; ¨ ~ de expiar.
la Naturaleza; sala de ~s. espiche (Am.) angl. (<engl. speech)
espectador s.m. spectator. pentru discurso, arenga.
espectrofotometría* s.f. espiga s.f. spic; cep; fus; fitil;
espectrometría* s.f. limbã de clopot.
espectrómetro* s.m. espina s.f. spin; þeapã; aºchie; os
espejear ºi toate derivatele lui espejo de peºte; ºira spinãrii; (fig.) bã-
se scriu cu j: espejeo, espejería, nuialã.
espejero, espejismo. espinaca s.f. (bot.) spanac.
espejismo s.m. miraj; iluzie; vis espinoso adj. spinos; ¨ hoja ~a.
amãgitor; (lit. Don Quijote) iluzie espionaje s.m. spionaj.
întrupatã în halucinaþie. Espira (geogr.) Speyer, oraº german.
espejo s.m. ¨ ~ de bondad; ~ de espiral s.f. spiralã. A nu se abuza
sabiduría. de uzul sãu fig.
espeleología s.f. speologie. espirar v.i. (a expira) ¹ expirar v.i.
espelunca s.f. speluncã. (a muri).
espera s.f. aºteptare; ¨ sala de ~. espíritu s.m. spirit, duh; suflet;
esperanza s.f. speranþã; ¨ dar a vioiciune; energie; curaj; sens;
uno ~s; defraudar las ~s de uno; ¨ (relig.) ~ Santo; ~ de profecía;
abrigar una ~. ~ de una sociedad; pobre de ~.
esperanzano adj., s.m. (locuitor) espiritual adj. e galic. când e folosit
din La Esperanza, Honduras. cu sensul de ingenioso, agudo,
esperanzar(se) v.i., v.r. a nãdãjdui. gracioso; ¨ ~ en un criterio.
esperar v.i., v.t. a spera. Cu acest espléndido, nu expléndido, adj.
sens cere indic. (când acþ. subord. splendid; somptuos; generos; ¨
este posterioarã celei din princ. ºi ~ en su aspecto.
deci gradul ei de incertitudine mai esplendor, nu explendor, s.m. splen-
mic) sau subj.; ~(se) v.t., v.r. cere doare; ¨ ~ del pasado.
subj.: a (se) aºtepta; ¨ ~ a que esplendoroso adj. ¨ ~ en su gran-
venga; ~ de su padre que
; ~ en deza; ~ por su rango.
la suerte que
; ~ al buen tiem- esplín s.m. formã sp. a engl. spleen.
po; esperé toda la santísima tar- espolear v.t. < espuela a îndemna;
de; es de ~. ¨ ~ al trabajo.
esperpéntico* adj. < esperpento. esponjarse v.r. ¨ ~ en el triunfo; ~
esperpento* s.m. con la victoria.
espeso adj. ¨ bosque ~; humo ~; espontáneo, nu expontáneo, adj.
jarabe ~. spontan; (bot.) sãlbatic; natural.
espía1 s.f. (mar.) edec; tragere la Espórades sau Espóradas (geogr.)
edec. (numele unor) insule din M. Egee.
esposa 224
estético adj. estetic; s.m. estetician. (vulg.) pentru tirar; ¨ ~ las me-
estetoscopio, nu estetóscopo (DRAE) dias en la pierna.
s.m. estirpe s.f. stirpe; ¨ ~ de titanes.
esthéticienne galic. pentru cosme- estival adj. estival < estío.
ticianã. M. Seco (DD, 162-163) Estocolmo (geogr.) Stockholm.
propune embellecedora sau estetista. esto es, o sea, lo que es lo mismo,
estiagarribeño adj., s.m. (locuitor) es decir, es a saber sunt expresii
din Mariscal Estiagarribia, Para- lãmuritoare; se scriu între vir-
guay. gule, pentru a introduce o expli-
Estige sau Estigia lagunã mitologicã. caþie la ceva spus înainte.
estigma s.m. stigmat. estofado1 adj. dichisit.
estilar v.t. a stiliza, a redacta; ~se estofado2 s.m. stufat.
v.r. a se purta, a fi la modã. estoico adj., s.m. ¨ ~ en el sufri-
estiliano adj., s.m. (locuitor) din miento.
Estelí, Nicaragua. estómago s.m. stomac; ¨ echarse
estilizar v.t. a stiliza.
uno algo al ~* (fam.): comer o
estilo s.m. stil; obicei, uz; fel; ¨
beber alguna cosa copiosamente.
~ gótico, dórico.
estomatólogo* s.m.
estilobato (arhit.) sau estilóbato
Estonia (geogr.) Estonia; cap.:
(DRAE) s.m.
estilográfica s.f. stilou. Tallín; loc.: estoni(an)o.
estilógrafo s.m. (Col.) pentru plu- estoniano* sau estonio* adj., s.m.
ma estilográfica. estonian.
estorbar v.t. ¨ ~le a uno lo negro.
M. Seco (DD, 163): No hay nin- estornudar v.i. a strãnuta.
gún reparo que oponerle, a no ser estornudo s.m. strãnut(at).
su uso limitado a una sola región de estrabismo, nu extrabismo, s.m.
la lengua española. strabis.m.
Estrabón n.p. (ist.) Strabon.
estimar v.t. a (e)stima; ¨ ~ en más estradivario s.m. vioarã construitã
una cosa que otra. de Stradivarius.
estimular v.t. a stimula; ¨ ~ al es- estragarse v.r. ¨ ~ con la prosperi-
tudio con premios. dad; ~ por las malas compañías.
estímulo s.m. stimulare; stimul(ent); estrangular, nu extrangular, v.t. a
¨ ~ para la acción. strangula.
estipendiar v.t. (accent) ® cambiar; estraperlo, nu extraperlo, s.m.
a stipendia.
estipendio s.m. subvenþie, bursã; Em. Lorenzo, EH, Dos contrib.,
remuneraþie. 138: Describir estraperto por mer-
estipular v.t. a stipula; a cãdea de cado negro no resulta coherente
acord. con la condena general de extran-
estirar v.i. a creºte (o persoanã); jerismos. Mercado negro es un cal-
admite refl. eventiv; se foloseºte co del francés o del inglés, que a su
227 estuche
expositar v.t. care nu este atestat. extendido part. trec. reg. al vb. ex-
expresar(se) v.t., v.r. a (se) expri- tender.
ma; ¨ ~ su satisfacción a algu- extenso part. trec. nereg. al vb. ex-
no; ~ por su cumpleaños; ~se en tender.
latín; ~(se) en pocas palabras; ~ extenuarse (accent) ® actuar; ¨ ~
con estilo conciso. de cansancio.
expresión1 (< expresar) s.f. ex- exterminio s.m. exterminare.
presie; exprimare; ~es s.f. pl. externidad s.f.
complimente. extinguir v.t. ¨ ~ el fuego con el
expresión2 (< exprimir) s.f. stoar- agua; (fig.) ~ los focos de gue-
cere. rra.
expresivo adj. ¨ ~ en el gesto. extintor adj., s.m. extinctor.
expreso part. trec. nereg. al vb. ex- extorsionar v.t.
presar. extra s.m. (dupã DRAE) = plato
express barb. pentru expreso. que no figura en el cubierto or-
exprimir v.t. a stoarce. dinario; persona que presta un
servicio accidentalmente; com-
M. Seco (DD, 166): Aunque ex- parsa de cine; (dupã M. Seco
primir tiene en la lengua clásica el DD, 166 ºi) gasto extraordina-
sentido de expresar, su uso actual rio; folosit curent ca apocopã a
con este sentido debe considerarse lui extraordinario.
extranjerismo. [
] Lo normal hoy extractar v.t. > extracto.
es expresar. extracurricular* adj.
extraer vb. nereg. ® traer; ¨ ~
expropiar (accent) ® cambiar. carbón de la mina.
expulsar v.t. ¨ ~ del reino; ~ aire extranjerizar (neol.)
por la boca. extranjero s.m. strãin; strãinãtate;
expulsión s.f. expulzare; exclu- lo ~ s.m. ceea ce este strãin.
dere; scoatere; ¨ ~ del partido. extranjía s.f. ¨ de ~,
exquisito adj. ¨ ~ al paladar; ~ en extraño adj. ¨ ~ al asunto; ~ de
su educación. ver; lo ~ es que.
extasiarse (accent) ® (dupã M. extraordinario adj. ¨ ~ por su ca-
Seco) desviar sau (dupã Bello) pacidad.
cambiar. extrapolar* v.t. = aplicar una cosa
éxtasis extaz. Dar s.m. la pl. éxtasis conocida a otro dominio para
(med.) nu, ci estasis s.f. extraer consecuencia e hipóte-
extender vb. nereg. ® defender; ¨ sis.
~se a, hasta mil pesetas; ~ en extravagante adj. ¨ ~ en, por sus
digresiones; ~ la noticia por la costumbres.
ciudad; ~se la ciudad a ambos la- extradiarse (accent) ® desviar; ¨
dos; ~se la epidemia rápidamente. ~ de la carretera; ~ por, en el
233 Ezequiel
(fig.) faþã; (mil.) front; prep. în frígidísimo (lit.) superl. abs. al adj.
faþa; ¨ de ~; al ~; ~ de batalla; río.
hacer ~; con la ~ levantada. frígido adj. friguros, rece.
frente a loc. prep. = ante, en fren- frigorífico* s.m. a se vedea frigi-
te de, indicã locul sau opoziþia ºi daire.
comparaþia. Când frente a = ante friísimo (pop., gana terreno) superl.
= înaintea: compareció frente al abs. al adj. frío.
juez, rar când frente a = en fren- frijol (mai frecv.) sau fríjol s.m.
te de: Mi casa está frente a la (Am.) judía.
tuya = en frente de la tuya. ¨ frío s.m. frig; adj. rece, friguros;
Fulano ~ pelota (fotbal). nepãsãtor; frigid; la superl. abs.
frente a frente de loc. prep. = fren- (lit.) frígidísimo sau (curent, pop.,
te a, intensificã ideea de miran- uz în creºtere) friísimo; ¨ ¡el ~
do a: al hallarme frente a frente que hace!; sentir ~; hombre ~;
de este hombre. respuesta ~a; ser ~ (ºi fig.) a fi
rece; estar ~ a fi rece, a se fi
fresa, fresadora (petr., Argent.);
rãcit.
herramienta fresadora (Bol., Perú);
frisar v.i. ¨ ~ una moldura con, en
fresadora (Ecuad., Méx.); herra-
otra; ~ en los cincuenta años.
mienta de fresar, fresadora, fresa
frito part. trec. nereg. al vb. freír;
(Ven.).
¨ estar ~* (Argent., Chile) ha-
fresadora s.f. frezmaºinã. llarse en situación difícil, estar
frescales s.m. sg. ºi pl. inutilizado o fracasado.
fresco adj. ¨ ser ~ (despre alimen- frivolo adj. frivol; ¨ ~ en sus lec-
te) proaspãt; estar ~ (despre climã) turas; ~ para la literatura.
rãcoros; (despre oameni) cinic, frontera s.f. frontierã; ¨ ~ de una
neruºinat; (despre oameni, ir.) nación; ~ entre dos países.
într-o situaþie dificilã; (despre frotarse v.r. ¨ ~ las manos de gusto.
bãuturi) þinut la rece. Are augm.: fr(s). abrev. franco(s).
frescote; ¨ al ~; viento ~; hue- fructífero, fructuoso adj. fructifer,
vo ~; noticia ~a; tomar el ~. fructuos.
frescor s.m. sau (înv.) s.f. fructificar v.i. ¨ ~ en buena tierra;
frescura s.f. ¨ ~ del aire; tomar las ~ a su debido tiempo; ~ para su
cosas con ~. provecho.
frez s.m., freza1 s.f. baligã. frugal adj. ¨ ~ en la comida.
freza2 s.f. plevuºcã; icre. fruír vb. nereg. ® huir.
frica s.f. (Am.) chelfãnealã; (rom. frustrar v.t. ¨ ~ a uno las esperanzas.
fricã = sp. miedo). fruta s.f. fruct(e); rod.
fricción s.f. fricþiune. frutecer vb. nereg. ® envejecer.
frigidaire [frisidér] sau frigider (Sp.) fruto s.m. fruct, rod; produs; folos;
s.m.; (Argent., etc.) frigider s.f. rezultat; ~s pl. bucate; ¨ ~ de
frigider a se vedea frigidaire. su trabajo; sanar el ~; a ~ sano.
fuego 246
fuego s.m. foc; ¨ echar algo al ~; fuerza s.f. putere, vigoare; silã, sil-
dar ~; hacer ~; a ~ lento; a ~ y nicie; ¨ a viva ~; ~s de cho-
sangre; atizar el ~; jugar con ~; que; ~ de la gravedad; ~ de iner-
estar uno hecho un ~; pegar, cia; ~ del viento; ~ de un vene-
prender ~. no; ~ para levantar una piedra;
fueguino adj., s.m. (locuitor) din ~ para resistir; ~ de un ejemplo;
Tierra del Fuego, Argentina. ~ de un argumento; ~ del Esta-
fuel* no fueloil; s.m. = fracción do; ~ de la ley; ceder el derecho
del petróleo natural. Se poate spu- a la ~; ~s aéreas; ~s armadas;
ne ºi aceite pesado. por (la) ~.
fuelle s.m. foale. fuete, fuetazo (Am.) galic. pentru
fuente s.f. fântânã; (ºi fig.) sursã, látigo, latigazo.
izvor; ¨ ~ del jardín; ~ de ri- fugarse v.r. ¨ ~ de la prisión; ¨ ~
quezas. con una mujer.
Fuenteovejuna sau Fuente Oveju- fugaz adj. ¨ estrella ~.
na Este grafia pe care o propune
Fulan(it)o n.p. generic cutare,
M. Seco (DD, 173) pornind de la
cutãricã.
Lope de Vega, pentru orãºelul
fulgir v.i. = resplandecer.
Fuente Ovejuna din provincia
fulgurar v.i. ¨ ~ una estrella en el
Córdoba imortalizat de piesa de
cielo.
teatru cu acelaºi nume.
fuer (a) loc. adv. în virtutea; cu fulgurecer nereg. ® envejecer.
titlu de. fulgureo adj. = resplandeciente.
fuera de loc. prep. = en, a la par- a full angl. pentru al máximo.
te exterior de algo: vivo ~ la full-time angl. pentru dedicación
ciudad, sau excepto: ~l vino, no exclusiva sau tiempo completo.
bebo nada de alcohol. Ant. den- fulminante adj. ¨ orden, mandato
tro de. A se vedea afuera de; ¨ ~ de traslado.
~ (de) borda calc dupã engl. out- fulminar (dupã DRAE) (< lat. ful-
-board; ~ de casa; ~ de eso; ~ minare) v.t. 1. lanzar rayos eléc-
de juego calc dupã engl. offside; tricos, como los de las nubes o
~ de razón. artificiales. 2. dar muerte los ra-
fuera de serie* expr. yos eléctricos; matar con ellos.
fuero s.m. ¨ ~ de la conciencia; 3. herir o dañar el rayo terrenos o
los ~s de Vizcaya. edificios, montes, torres, etc. 4.
fuerte adj., la superl. abs. fortísimo; matar o herir a uno proyectiles o
tare, puternic; adv. tare, cu forþã armas; matar o herir con ellos. 5.
(cu vb. pagar, toser, hablar, apre- fundir a fuego o por electricidad
tar, respirar, pisar); s.m. (mil.) los metales. 6. herir o dañar a
fort; ¨ ~ con los infelices; ~ de personas o cosas la luz excesiva.
genio; ~ en razones; ~ para con 7. causar muerte repentina una
los débiles. enfermedad. 8. desahogar uno su
247 futurible
galés adj., s.m. (locuitor) din Þara gana s.f. adesea la pl.; ¨ de buena/
Galilor. mala ~; ~ de comer; ~ de dor-
gálibo* s.m. gabarit. mir; de su ~; darle a uno la ~; ~
Galicia (geogr.) Galicia (Spania). de fiesta.
Galitsia (geogr.) Galiþia (Polonia). ganado s.m. (turmã de) vite.
galitsiano adj., s.m. (locuitor) din ganador adj., s.m. câºtigãtor.
Galiþia. ganancia s.f. ¨ ~ de pocas pesetas;
galope s.m. galop. andar uno de ~; no le arriendo la ~.
galop(e)ar v.i. a galopa. ganapierde s.m. (mai frecv.) sau s.f.,
galorrománico adj., s.m. galo-ro- sg. ºi pl.
man. ganar v.t. a câºtiga (cineva, în mod
gallardear v.i. ¨ ~ en la plaza. voit ce a urmãrit sã câºtige); a
gallardía s.f. ¨ ~ en su porte. dobândi; a ajunge; ~se v.r. a câº-
gallardo s.m. ¨ ~ de presencia; ~ tiga, a primi (pe neaºteptate, în-
de espíritu. tâmplãtor); ¨ ~ al ajedrez; ~ con
gallego adj., sm (locuitor) din Galicia; el tiempo; ~ en categoría; ~ para
(s.m.) spaniol; s.m. limba vorbitã vivir; ~ por la mano; ~ por (dupã
în Galicia. RAE de) oposición; ~ en peso; ~
galleta s.f. ¨ (fig., fam.) colgar la una embarcación las aguas de otra;
~* pedir el retiro o la separación ~ uno de comer.
de la amada. ganchete s.m. ¨ (loc. adv., fam.)
gallina s.f. la m. gallo; ¨ ~ de de ~* del brazo, de bracero.
mar; ~ de Guinea; ~ en corral Gand (geogr.) Gante.
ajeno. gandul adj. ¨ ~ en colegio; ~ para
gallo s.m., la f. gallina. los libros.
gallón s.m. adorno arquitectónico. gandulear v.i. ¨ ~ en el trabajo.
gamba s.f. crevetã mare; (rom. ganga1 s.f. ieruncã din Pirinei.
gambã = sp. pierna, jamba). ganga2 s.f. (miner.) gangã; (rom.
gambeta s.f. (< gamba) movimien- gang = sp. portal).
to de piernas; (rom. gambetã = ganga3 s.f. chilipir; pleaºcã.
sp. gambeto). Ganges (geogr.) Gange.
gambeto s.m. gambetã. ganglio s.m. ganglion.
Gambia (geogr.) cap. Bathurst sau gángster s.m. nu, ci gánster; la pl.
Banjul. gánsteres.
gambiano adj., s.m. (locuitor) din Ganímedes nu, ci Ganimedes sau
Gambia. Ganymeedees (mit.) Ganimede.
gamella s.f. parte del yugo; gamelã; Gante (geogr.) Gand; ¨ Juan de ~
strachinã; troacã; (mil.) cazan. (ist.) John of Gaunt.
gamitido s.m./(gamitar vi.) voz ganzuar (accent) ® actuar.
característica (y verbo que deno- gañán adj., s.m. ¨ ~ del cortejo; ~
mina su sonido) del gamo. con su junta.
251 gauchesco
gijonense, gijonés adj., s.m. (lo- glaciar (Sp., Perú, Bol.) ventisque-
cuitor) din Gijón, Spania. ro (Chile, Argent.), nevada (Col.),
Gilbert, Elliee, Fenix Britanice ºi nieve (Ven.).
Sporadele Ecuatoriale, Insulele gladíolo (preferabil) sau gladiolo
(geogr.) Islas Gilbert, Ellice, s.m. gladiolã.
Phoenix Británicas y Espórades glándula s.f. glandã.
Ecuatoriales; cap. Iarawa. globe-trotter s.m. angl. pentru tro-
gillette a se vedea túrmix. tamundos.
Giménez, Gimenes a se vedea globo s.m. glob; balon (de cauciuc
Jiménez. ºi de navigaþie).
gimnasia s.f. gimnasticã; ¨ hacer ~. glóbulo s.m. globulã.
gimnasio s.m. gimnaziu; ºcoalã de gloria s.f. ¨ la ~ del escritor; el
gimnasticã. buen hijo es ~ de su padre; estar
gimnasta s.m., s.f. uno en la ~ estar uno en sus ~s.
gin s.m. [yín] neol. nenecesar, deoa- gloriarse (accent) ® desviar; ¨ ~
rece existã sp. ginebra. de alguna cosa; ~ en el Señor.
Ginebra (geogr.) Geneva. glorieta a se vedea calle.
ginebra s.f. gin (bãuturã). glorificar v.t. ¨ ~ a un héroe.
ginebrés, ginebrino adj., s.m. (locu- glorioso adj.¨ ~ por su estirpe; ~
itor) din Geneva. en las letras.
ginger-ale s.m. glosar v.t. ¨ ~ una disposición, una
frase.
Cerveza de jengibre, bebida efer-
gneis, gnéisico sau neis, néisico.
vescente y tónica. Alfaro propone
gneráceo sau neráceo.
que se adapte al español en la for-
ma jinyerel o jinyirel, pues dice Gnido sau (preferabil) Gnido: la
es bebida de vastísimo uso en tie- Venus de ~.
rras de habla española. gnómico sau nómico adj. ~ que es-
cribe sentencias y máximas.
gira (> girar) s.f. excursie, tournée gnomo sau nomo s.m. = enano fan-
¹ jira s.f. (merienda campestre). tástico.
A se vedea jira. gnomon, gnomónico sau nomon,
girar v.i. ¨ ~ a cargo de; ~ contra nomónica.
uno; ~ en torno; ~ por la calle; gnoseología* s.f.
~ hacía la izquierda; ~ por tal gnosis, gnosticismo, gnóstico sau
parte; ~ sobre una casa de co- nosis, nosticismo, nóstico.
mercio. gobelino s.m.
girl s.f., la pl. girls (angl.). gobernador adj. cârmuitor; s.m.
giro a se vedea modismo. guvernator; ¨ ~ en, de la ínsu-
Giro [jiro] s.m. Turul Ciclist al Italiei. la: Barataría; poner de ~.
A se vedea Commonwealth. gobernanta s.f. pentru institutriz e
glacial adj.¨ ~ en el afecto. un angl. În Spania se foloseºte
255 gozoso
acum cu acelaºi sens alt angl.: gong s.m., la pl. gongs sau (dupã
miss (M. Seco DD, 181). M. Seco DD, 181, preferabil)
gobernante adj., s.m. cârmuitor. gongo s.m., la pl. gongos.
gobernar(se) v.t., v.r. ¨ ~ para el gordisísimo (vulg., Col.) superl. abs.
interés general; ~ una provincia al adj. gordo.
con acierto. gordo adj. cu superl. abs. (vulg.,
gobierno s.m. guvernare, cârmuire; Col.) gordisísimo; ¨ (fam., Chile)
a se vedea mayúscula; cârmã; estar ~ a una mujer* estar emba-
(mil.) comandã; gospodãrire; ¨ razada; ~ de brazos; premio ~.
servir de ~. gorgorito s.m./(gorgoritear v.i.)
goce s.m. ¨ ~ de los sentidos; ~ en voz característica (y verbo que de-
la comida; ~ en la música. nomina su sonido) del canario.
Godthab (geogr.) Godthaab. gorro s.m. chullo (alp., Perú, Bol.)
gol s.m., la pl. goles. A se vedea coipa, (Chile) pasamontaña s.f.
tanto s.m. Are deja derivaþi în gorrón adj. ¨ ~ a costa de su vecino.
gota s.f. picãturã; (med.) gutã; ¨
spaniolã: goleada, goleador,
~ coral epilepsie; sudar la ~ gor-
golear.
da; no ver ~; no queda ni ~.
gol averaje s.m. < engl. goal ave-
gotear v.i. ¨ ~ en día de Iluvia.
rage este un neol. inutil pentru
gotereño adj., s.m. (locuitor) din
promedio (de tantos).
Gotera, Salvador; (locuitor) din
golear (sport) neol. (nu figureazã în San Francisco (înv.) Gotera sau
DRAE) ºi > goleada a da multe (acum) Morazán.
goluri unei echipe. gotiera s.f. galic. < fr. gouttière
goleta s.f. goeletã. pentru férula, canal.
golf s.m., la pl. golfs (joc); (rom. Göteborg (geogr.) Gotemburgo.
golf (mar.) = sp. golfo). Göttingen (geogr.) Gotinga.
golfo1 s.m. (mar.) golf; largul mãrii. gourmet s.m., la pl. gourmets ¹ co-
golfo2 s.m. (fam.) golan. medor, gastrónomo.
goloso adj. ¨ ~ de bombones; ~ gozar v.i. ¨ ~ con, en el bien ajeno;
para los helados. ~ de alguna cosa; ~ de buena sa-
golpear v.i. ¨ ~ con el pie; ~ paños lud; ~ de vitalidad; ~ de estima-
en el batán. ción; ~ de fama; ~se v.r. ¨ ~ con
golpismo, golpista (Argent., Ven., las criaturas; ~ de una buena ac-
etc.) cuvinte folosite în legãturã cu ción; ~ con su presencia.
golpe de estado: practica loviturii gozo s.m. ¨ el ~ en un pozo* (fig.,
de stat, autor sau participant la o fam.) que da a entender haberse
loviturã de stat. malogrado una cosa con que se
gollete s.m. ¨ (fig., fam., Urug.) contaba (le pot cassé); no ca-
no tener ~* carecer de sensatez o ber uno en sí de ~.
de buen sentido. gozoso adj. ¨ ~ con la noticia; ~
gomina* s.f. fixativ. del triumfo; ~ en su destreza.
g/p. 256
guiñol, nu guignol galic. (< fr. nu cere prep.: me gusta que ven-
guignol) admis de RAE. gáis.
guipuzcoano adj., s.m. (locuitor) gustillo s.m. (dim. al subst. gusto)
din Guipúzcoa, Spania. iz.
guirigay s.m., la pl. (dupã Vox) gui- gusto s.m. gust; plãcere; plac, chef;
rigayes sau (uzul general) gui- înclinare; ¨ a ~; ~ a la lectura;
rigays. ~ para vestir; ~ por las flores. A
guirnalda s.f. ghirlandã. se vedea mucho gusto de cono-
guisar v.t. ¨ ~ en la cocina; ~ con cerle.
la cazuela. gustoso adj.¨ ~al paladar; ~ en
guiso s.m. ¨ ~ de arroz con pollo. alguna cosa.
Guiza (geogr.), nu Gizeh. Guyana (geogr.) loc. guyanés; cap.
guitarra s.f. chitarã. Georgetown.
Gulf Stream (geogr.) Corriente del Guyana Francezã (geogr.) Guyana
Golfo. Francesa; cap. Cayennes.
gusano s.m. (Cuba) contrarevolu- Guyana Holandesa sau Suriname
þionar. (geogr.). A se vedea Surinam.
gustar v.t. a gusta; a (în)cerca; v.i. Guyana Olandezã sau Surinam
a plãcea; ¨ ~ de bromas sau (Am.) (geogr.). A se vedea Surinam.
fãrã prep. de: ¿no gustan tomar guyanés adj., s.m. guyanez, (locu-
algo?; ~ de correr; el capitán itor) din Guyana.
gusta contemplar esto; Julia gus- guzla* s.f.
taba ir por las noches a pasear. A g.v. abrev. gran velocidad.
se vedea de / dar gustar = agradar
263
hasta allí adv. loc. care desemneazã tal vez por tradición burocrática
o destinaþie situatã en aquel lu- antigua ºi vechile Actas de la Real
gar: yo llegué ~ ºi (rar) adv. Academia din sec. XVIII spun El
timp = hasta entonces: ~ no ha- Haya (M. Seco, DD, 189).
bía habido motivo de queja; (pop.)
loc. adv. = grandioso, extraordi- hayense adj., s.m. (locuitor) din Pre-
nario: es una mujer ~. sidente Hayes, Paraguay, (locui-
hasta cierta medida loc. conj. restr. tor) din Villa Hayes, Salvador.
hasta cierto punto loc. conj. restr. haz1 < (lat. facies s.f.) s.f., dar el
hasta donde adv. rel. loc indicã ter- haz, un haz (supra) faþã; chip.
menul miºcãrii: hasta aquel pos- haz2 a) < (lat. fascio s.m.) s.m.
te es ~ debéis correr. snop; fascicul; legãturã, mã-
hasta tanto a se vedea hasta tanto nunchi; la pl. haces (sau numai
que. cult.) fasces; b) (< lat. acies s.f.)
hasta tanto no = mientras no. A se ºi dupã M. Seco (UD, 189) ar
vedea mientras no. trebui sã se scrie az, RAE îl dã
hasta tanto que loc. conj. temp. = s.m. = tropa formada, dar R.
hasta que; adeseori este întãritã Menéndez Pidal (El Cid Campea-
de un no expletiv sau se reduce la dor, 150) ºi M. Seco (DD, 189) îl
hasta tanto. Când prop. este la dau s.f., în timp ce Corominas
viit., vb. se pune la subj. (D.C.E., II), dându-l s.f., vor-
hastiar(se) (accent) ® desviar; ¨ beºte ºi de un un s.m.; ¨ ~ de
~se de beber; ~se en la fiesta. leña.
Havana (geogr.) La Habana. haza s.f., dar el haza, un haza.
havanez adj., s.m. habanero.
hazmerreír s.m., la pl. hazmerreír.
Havre (El) (geogr.) Le Hâvre.
heavy duty car (engl., petr.) vehí-
Hâvre (Le) (geogr.) El Havre.
culo para trabajo pesado (Col.);
Hawaii (geogr.) Haway.
vehículo resistente (Sp.).
hawaiano adj., s.m. (locuitor) din
heavy duty engine (engl., petr.) mo-
Hawaii.
Haway (geogr.) Hawaii. tor para trabajos pesados (Col.);
haxis sau hachís s.m. haºiº. A se motor resistente (Sp.).
vedea grifa. heavy duty jack (engl., petr.) gato
hay = estar. A se vedea estar. para trabajo pesado (Col.); gato
haya s.f., dar el haya, un haya. A resistente (Sp.).
se vedea aya. heavy duty machine (engl., petr.)
Haya (La) (geogr.) Haga, capitala máquina para trabajos pesados
Olandei. (Col.); máquina resistente (Sp.).
heavy duty oils (engl., petr.) lu-
Mai presus de regula care stabileºte bricantes para máquinas de traba-
cã s.f. care încep cu a tonic primesc jos pesados (Col.); aceites resis-
art. m. se spune La Haya, deºi M.R.E. tentes (Sp.).
267 hender
una cuestión. 16. intr. ant. con la herver (reg.) pentru hervir; vb. nereg.
prep. de y hablando de pie o mano, ® defender.
contraer temblor; ¨ ~ de muer- hervir, nu herbir, vb. nereg. ® sen-
te; ~se su amor propio; ~ en la tir; ger. hirviendo funcþioneazã ºi
estimación; ~ el aire con. ca adj. invar.; ¨ ~ un lugar de
hermafrodita s.m., s.f., adj. sau gente.
hermafrodito s.m., adj. Herzegovina (geogr.) Herþegovina.
hermanar v.t. ¨ ~ dos a dos; ~ una Hesiodo sau (mai corect) Hesíodo
cosa con otra; ~ entre sí. (Ut.) Hesiod.
hermanecer vb. nereg. ® enveje- hesitar v.i. a ºovãi.
cer. Hesperia (mit.) Hesperia: (ist.) vechi
hermenéutica* s.f. nume al Spaniei.
Hermes sau Mercurio. A se vedea Hespéridos (las) (mit.) Hesperide.
Mercurio. hesperio, héspero1 adj., s.m. spa-
hermosear v.t. ¨ ~ el rostro con niol sau italian.
afeites; ~ el alma con la virtud. Hésperis (mit.) Hesperis, mama hes-
hermosillense adj., s.m. (locuitor) peridelor.
din Hermosilla, Mexic. Héspero2 s.m. luceafãrul de searã.
hermoso adj. frumos; ¨ día ~. Hessen (geogr.) Hesse.
hernandeño adj., s.m. (locuitor) Hestia sau Vesta. A se vedea Vesta.
din Hernandarias, Paraguay. Hetairia (ist.) Eteria.
Herodes (relig.) Irod. heteróclito adj. heteroclit.
Herodías (relig.) Irodiada. heterodojia nu, ci heterodoxia (dupã
Herodoto (frece.) nu, ci Heródoto RAE) s.f.
(ist.) Herodot. heterogéneo adj. eterogen.
héroe s.m., la f. heroina erou; ¨ ~ heteromancia sau heteromancía s.f.
de la Independencia. heterónomo adj. eteronom.
heroico adj. ¨ ~ en el comporta- heterotrófico* adj.
miento. heterótrofo* adj. (despre organisme).
heroína (< fr. héroine) s.f. heroinã hetita sau hitita adj., s.m. hitit.
(drog); s.f. (la m. héroe) eroinã. hexágono s.m., dar hexagonal;
herpe s.m. (curent ºi etimologic) hexagon.
sau (RAE admite) s.f. Rar folosit hexámetro s.m. hexametru.
la sg. Frecv.: los herpes. hexápodo s.m. hexapod.
herrar vb. nereg. ® apretar; ¨ ~ a hez s.f. ¨ la ~ de la picaresca.
fuego; ~ en frío. hg., Hg. abrev. hectogramo(s).
herrerano adj., s.m. (locuitor) din Hiadas sau Hiades (astron.) Hiade,
Herrera, Panamá. grup de stele.
herrero s.m. fierar. hibernación*, nu invernación s.f. =
Herþegovina (geogr.) Herzegovina. letargo terapéutico provocado. A
herventar vb. nereg. ® apretar. se vedea invernación.
hibernés 270
hitita sau hetita adj., s.m. hitit. holgura* s.f. desahogo, bienestar;
hito1 adj. (cal) negru. ¨ ~ de vida.
hito2 adj. alãturat; s.m. stâlp sau holografía* s.f.
piatrã de hotar; þintã; ¨ dar en hollar vb. nereg. ® acordar; ¨ ~
el ~; mirar de ~ en ~. la honra con la calumnia.
hjelmsleviano* adj. < Hjelmslev hombre s.m., la f. mujer; om, bãr-
(despre teorii, principii). bat; soþ; ¨ ~ de bien om de
hl., Hl. abrev. hectolitro(s). omenie, cinstit; ~ llano om sim-
hm., Hm. abrev. hectómetro(s). plu; ~ de pro; ~ de palabra; ~
hnos abrev. hermanos. de dinero; ~ de letras; ~ de ar-
hobby [jóbi] s.m. angl. venit sã mas tomar; ~ de Estado; ~ de
înlocuiascã demodatul violin negocios; ~ de mundo; ~ de mar;
dIngres, care nu avea nici el un ~ al agua; ~ de pocos recursos;
corespondent sp. adecvat în pasa- ~ de genio; ~ de corazón; ~ de
tiempo. Se scrie între ghilimele. provecho; un pobre ~; un ~ po-
hocicar v.i. ¨ ~ con, contra, en al- bre; ~ de buena estampa hombre
guna cosa. simpático; ~ de la cáscara amar-
hockey s.m. hochei. ga hombre de ideas avanzadas; ~
hodierno* adj. de dos caras; ~ de pelo en pecho
hogar s.m. ¨ ~ sin calor; ~ de la hombre valiente; ~ de puños
cocina. hombre fuerte; ~ de rompe y ras-
hoguera s.f. ¨ ~ de amor. go hombre resuelto.
hoja s.f. ¨ ~ de papel; ~ de metal; ¡hombre! interj. Este foarte folo-
~ de navaja; ~ de tocino; ~ de sitã în limba vorbitã: denotã sur-
ruta; ~ de servicios. prizã sau uimire (realã sau ironicã),
hoja de vida* s.f. sau curriculum poate fi folositã pentru cã ºi-a
vitae. pierdut sensul lexical ºi când te
hojaldre s.m. (mai frecv., cel puþin adresezi unei femei, deºi în acest
în Castilla) sau s.f. caz e mai obiºnuitã forma mujer.
hojear v.i. (a rãsfoi) ® ojear1,2. A Alte vocative delexicalizate sunt
se vedea ojear1, ojear2. chico (chica), hijo (hija), niño (niña)
holancina s.f. olandinã (text.). cu care o persoanã mai în vârstã
Holanda, Reino de (geogr.) Olanda. se adreseazã (fam. uneia mai tine-
holandés adj. olandez; s.m. olan- re sau faþã de care are un sen-
dez; limba olandezã. timent de superioritate).
holgarse vb. nereg. ® acordar; ¨ hombrearse v.r. ¨ ~ con los mayo-
~ con, de alguna cosa. res.
holgazán adj. ¨ ~ para los estu- hombre-clase s.m., la pl. hombres-
dios; ~ en la escuela. -clave.
holgazanear v.i. ¨ ~ en el trabajo. hombre masa s.m., la pl. hombres
Holguín (geogr.). masa.
273 Horas
huerta s.f. grãdinã mare de zarza- huyere, huyeres, etc. Imper. Pres.:
vat; totalitatea terenurilor irigate huye (tú), huid (vosotros). Formas
dintr-o provincie spaniolã; ¨ ~ aux. Inf.: huir. Ger.: huyendo.
valenciana. Part.: huido.
huerto s.m. grãdinã micã de zar-
zavat; livadã. hulla s.f. huilã.
Huerva (geogr.) s.f. râu spaniol. humanarse v.t. ¨ ~ con los venci-
hueso s.m. os; sâmbure tare; (Am.) dos; ~ a servir a sus amigos.
enchufe. humanidad s.f. umanitate; omenire;
huésped s.m. oaspete; (azi, rar) gazdã omenie.
(se preferã anfitrión, -ona); client. humano adj. omenesc; omenos; ¨
RAE (Gramática, paragr. 21) îl dã ~ con sus semejantes; ~ en el tra-
ca subst. invar, (el, la huésped), to; ~ para con los otros.
dar uzul confirmã la huéspeda. ¨ ~ humear v.i. a fumega.
de su tío; ~ en casa de su tío. humedad s.f. umezealã, umiditate;
hueste s.f. oaste. ¨ ~ del edificio.
huevero* adj. humedecer vb. nereg. ® envejecer;
huevo s.m. ou; ¨ ~ en cáscara ou ¨ ~ con, en un líquido; ~ el pan
moale; ~s estrellados ochiuri; ~s con, en agua.
al plato*. húmedo adj. umed, jilav.
hugonote adj., s.m. hughenot. húmero s.m. (anat.) humerus.
huida s.f. ¨ ~ por la puerta falsa; ~ humidificar nu, ci humedecer.
al pueblo natal. humildad s.f. umilinþã; smerenie
huido s.m. fugar; bãnuitor. (se foloseºte numai la sg.) ¨ ~
huilense adj., s.m. (locuitor) din de su cuna; ~ de su trabajo; ~ de
Huila, Columbia. sus méritos.
huir vb. nereg. ¨ ~ al huerto; ~ de humilde adj. ¨ ~ de nacimiento; ~
la ciudad; ~ de sus amigos; ~ el en su corazón.
cuerpo. humillante adj. ¨ ~ para su con-
cepción.
Conj. vb. huir (tiempos simples). humillar(se) v.t., v.r. a(se) umili;
Indic. Pres.: huyo, huyes, huye, ¨ ~se con los poderosos; ~se a,
huimos, huís, huyen. Pret. impf.: ante su madre.
huía, huías, huía, huíamos, huíais, humo (dar fumar) s.m.; ~s pl. (fig.)
huían. Pret. indef.: huí, huíste, case; aere; ¨ a ~ de pajas.
huyó, huimos, huísteis, huyeron. humor s.m. ¨ estar de buen/mal ~.
Fro. impf.: huiré, huirás, huírá, humor(ismo) * s.m. ¨ ~ negro; ~
etc. Pot. simple.: huirla, huirías, en la conversación.
etc. Subj. Pres.: huya, huyas, humorista* adj.
huya, huyamos, huyáis, huyan. hundimiento, derrumbamiento
Pret. impf.: huyera o huyese, hu- (petr.) (Argent.); aplastamiento
yeras o huyeses, etc. Fro. impf.: (Bol., Ecuad., Méx., Perú, Ven.).
hundir(se) 276
ánimo del vecino; ~ una especie institución s.f. ¨ ser uno una ~*
al autor. tener en una ciudad, empresa, ter-
insípido adj. insipid; ¨ ~ al gus- tulia o cualquier otra agrupación
to; ~ para todos. humana el prestigio debido a la
insipiente adj. ignorant; nechibzuit. antigüedad o a poseer los caracte-
insistencia s.f. ¨ ~ en el mismo res representativos de aquella; ~
asunto. de heredero; ~ pública; ~es de
insistir v.i. ¨ ~ en, sobre una cosa; derecho civil.
~ en hablar. instituir vb. nereg. ® huir.
insociable adj. ¨ ~ de condición. instituto s.m. ¨ ~ para ciegos; ~
insolentarse v.r. a se obrãznici; ¨ de enseñanza media; ~ literario;
~ con el jefe. ~ científico; ~ benéfico.
insolente adj. ¨ ~ en sus respues- instrucción s.f. ¨ ~ de un proceso.
tas; ~ para con sus superiores. instruido adj. ¨ ~ a costa de otro;
insólito adj. neobiºnuit; ¨ ~ en tal ~ con el ejemplo; ~ en literatura
sujeto; ~ a esta hora.
griega.
insomne adj. treaz.
instruir(se) vb. nereg. ® huir; ¨ ~
insomnio s.m. insomnie.
a alguno de, en, sobre alguna cosa;
insoportable adj. ¨ ~ en, por su
~se en gramática; ~se con un pro-
terquedad.
fesor.
inspiración s.f. ¨ ~ de poeta.
inspirar(se) v.t., v.r. ¨ ~ una idea instrumentista s.m., s.f. instrumen-
a, en alguno; ~se en la realidad. tist(ã); fabricant de instrumente.
instable nu, ci inestable. insuficiente adj. ¨ ~ para veinte
instalamento s.m. angl. pentru alumnos.
mensualidad, cuota, plazo. ínsulas nu, ci ínfulas (= pretensio-
instalar v.t. ¨ ~ a uno en su casa; ~ nes).
una tienda en el bulevar; ~ con insulina* s.f.
poco dinero; ~ en dos meses. insultante adj. ¨ ~ para su digni-
instantánea s.f. instantaneu. dad.
instantáneo adj. instantaneu; ¨ ~ insultar v.t. ¨ ~ a otro de palabra.
en su réplica. insulto s.m. insultã; leºin; ¨ ~ a
instar v.i. ¨ ~ para el logro; ~ por su buen nombre.
una solicitud; ~ por un negocio. insurrección s.f. insurecþie.
instigar v.t. ¨ ~ a uno a la rebe- intacto a se vedea roto.
lión; ~ con el ejemplo. intangible adj. intangibil.
instintivo adj. instinctiv; ¨ ~ en su integérrimo superl. abs. al adj. ín-
temperamento. tegro.
instinto s.m. instinct; ¨ ~ de con- integridad s.f. ¨ ~ de costumbres;
servación; ~ de reproducción; ~ ~ en la mujer.
de nidificar (en las aves); ~ del íntegro adj., la superl. abs. inte-
ritmo. gérrimo; întreg; integru; ¨ ~ de
intelectualizarse 290
(in)titular(se) v.t., v.r. a(se) intitula. inurbano adj. ¨ ~ con, para con
intolerable adj. ¨ ~ en sus pala- los demás.
bras; es ~; ~ para una persona inusitado adj. ¨ ~ en el pueblo.
educada. inútil adj. ¨ ~ para el gobierno; ~
intoxicarse v.r. ¨ ~ uno con hier- en este caso.
bas; v.t. difundir informaciones invadir v.t. ¨ ~ una nación a la fuer-
falsas. za; ~ por las armas.
intramuscular* adj. invalidar v.t. ¨ ~ un acta en la re-
intranquilizar v.t. neatestat. unión; ~ por sus errores; ~ con
intranquilo adj. ¨ ~ por sus hijos; la aprobación de los reunidos.
~ con tanto dinero. inválido adj., s.m. invalid; sens*
intransigente adj. ¨ ~ en su mane- (fig.): nulo y de ningún valor, por
ra de pensar; ~ con los demás. no tener las condiciones que exi-
intratable adj. ¨ ~ a, para los pa- gen las leyes: acuerdo ~; resolu-
rientes. ción ~a; falto de vigor y de soli-
intravenoso* adj. dez en el conocimiento o en la
intrépido adj. ¨ ~ en las dificultades. razón: argumento ~.
intriga s.f. ¨ ~ de comedia. invaluable adj. (fig.) (de) nepreþuit.
intrigante adj. ¨ ~ en la ciencia; ~ invariable adj. ¨ ~ en sus opinio-
para sus ambiciones. nes.
intrigar v.t. ¨ ~ a uno con preguntas. invasión s.f. ¨ ~ de mosquitos.
intrincado adj. ¨ ~ en su estilo. invencible adj. invincibil.
intrínseco, nu intrinseco, adj. in- invención s.f. (fig.) invenþie,
trinsec. fantezie; lucru inventat.
introducción s.f. ¨ ~ a la Filoso- invent(ad)or s.m. inventator.
fía; ~ de una ópera. inventariar (accent) ® desviar (dupã
introducir vb. nereg. ® conducir. M. Seco) sau cambiar (dupã alþi
Forme ca introducí, introduciste autori).
pentru introduje, introdujiste sunt inventario s.m. inventar.
barb.; ¨ ~ algo en agua; ~ por la inventiva s.f. imaginaþie; inventi-
sala; ~ a alguien en la habita- vitate.
ción; ~ por un agujero; ~ entre inventivo adj. inventiv; nãscocit.
las filas; ~ una cosa con prisa; invento s.m. invenþie, descoperire.
~ en casa; ~se v.r. ¨ ~ en las inventor sau inventador s.m.
filas; ~ por la puerta falsa; ~ a inverisímil sau inverosímil adj.
consejero. inverosímil sau inverisímil adj. ¨
introspeccionar v.t. neatestat. ~ a sus años; ~ en su manera de
intrusismo* s.m. ejercicio de una ser.
actividad profesional sin título le- invernación nu, ci (dupã RAE) hi-
gal para ello. bernación.
intruir vb. nereg. ® huir. invernar vb. nereg ® apretar.
inundar v.t. ¨ ~ de, en sangre. inverso s.m. ¨ ~ de tal cosa.
293 ir(se)
facultad; ~ a pique; ~ los ojos iranio sau iraniano adj., s.m. (dupã
por; ~ uno del seguro; ~ en paz; RAE) (locuitor) din vechiul Iran.
~ por sus pies; ~ a la mano; ~ Iraq (preferabil) sau Irak (geogr.)
con la corriente; ~ de oros; ~ de Irak. La fel se preferã Qatar în
boca; ~ de entre las manos. loc de Katar.
iraquí sau iraqués adj., s.m. irakian.
Conj. vb. ir (tiempos simples). iraquita nu, ci iraquí (la pl. iraquíes).
Indic. Pres.: voy, vas, va, vamos, irguiendo ger. al vb. erguir.
vais, van. Pret. impf.: iba, ibas, iba, iris s.m. (anat.) iris.
íbamos, ibais, iban. Pret. indef.: fui, Iris (mit.) Iris; n.p.
fuiste, fue, fuimos, fuisteis, fueron. Irlanda (geogr.) loc. irlandés; cap.
Fro. impf.: iré, irás, irá, iremos, Dublin.
iréis, irán. Pot. simple: iria, irías, irlandés adj. irlandez; s.m. irlandez,
iría, iríamos, iríais, irían. Subj. irlandezã.
Pres.: vaya, vayas, vaya, vayamos, irlandez adj., s.m. irlandés.
vayáis, vayan. Pret. impf.: fuera o ironía s.f. ¨ ~ de la vida.
fuese, fueras o -ses, fuera o -se, fué- irónico ad. ¨ ~ en las palabras.
ramos o -semos, fuerais o -seis, fue- ir (por) v.i. a cãuta.
ran o -sen. Fro. impf.: fuere, fueres, irracional adj. iraþional; ¨ ~ en las
fuere, fuéremos, fuereis, fueren. disputas.
Imper. Pres.: ve, id. Formas aux. irradiador* adj.
Inf.: ir. Ger.: yendo. Part.: ido. irradiar (accent) ® cambiar.
irreal adj. ireal; ¨ ~ para la ac-
ira s.f. furie; ¨ saltar de ~. ción; ~ en la vida.
iracundo adj. ¨ ~ con todos. irredentismo* s.m. iredentism.
iracundia s.f. irascibilitate; mânie. irredentista* s.m., s.f.
Iraq (geogr.), nu Irak; loc. irakí; irreductible adj. ireductibil.
cap. Bagdad. irreflexivo adj. ¨ ~ en sus actos.
irakí adj., s.m. irakian. irregular adj. neregulat; ¨ ~ en la
irakian adj., s.m. irakí. marcha.
Irán (el) (geogr.). irremediable adj. iremediabil.
iraní adj., s.m. (dupã RAE) (locui- irreparable adj. ireparabil.
tor) din actualul Iran. Deºi pentru irreprochable adj. ireproºabil.
cuvintele terminate în vocalã tonicã irresistible adj. irezistibil; ¨ ~ a la
se recomandã formarea pl. prin adã- tentación; ~ por su hermosura.
ugarea unui -s (rubís, esquís etc.) irresponsable* adj. cu referire la
cele care denumesc locuitorii þãrilor pers. ºi acte.
arabe ºi orientale fac excepþie de la irresponsablemente* adv.
regulã (iraníes, israelíes, marro- irreverenciar (accent) ® cambiar.
quíes). irreverente adj. ¨ ~ para con los
iraniano sau iranio adj. A se vedea mayores; ~ en la familia; ~ con
iranio. los padres.
295 izquierdista
jarro s.m. urcior, canã; augm.: Jerjes (ist.) Xerxes, rege persan.
jarra s.f. ¨ a boca de ~ aproape. jeroglífico adj. hieroglific; s.m. hie-
Jartum, nu Khaartoum (geogr.) roglifã; rebus.
Khartoum. jerosolimitano adj., s.m. (locuitor)
Jasón (mit.) Iason. din Ierusalim.
jayanes adj., s.m. javanez. jersey, la pl. (Vox) jerseyes sau (RAE)
Javier, nu (înv.) Xavier, n.p. jerseis; yersey s.m., yersi s.m.
jazmín s.m. dim. sale sunt jaz- pulover; are dim. (colocv.) jer-
min(c)ito. seicito.
jazz [yás] sau (mai rar) [jáz] s.m. Jerusalén (geogr.) Ierusalim.
formã care, dupã M. Seco DD, Jesús n.p. Isus; ¡Jesús! interj.
206 , no ha alcanzado presti- jet s.m. [yét] angl. nenecesar pentru
gio, dar sería un medio fácil de reactor sau avión a reacción.
incorporar la palabra a nuestro jeta1 s.f. rât; bot.
idioma. jeta2 s.f. (Am.) soartã vitregã.
jazzista (angl.) s.m. JHS abrev. relig. Jesús (v. IHS).
jazzística (angl.) s.f. Jibuti sau Djibuti (geogr.) Djibouti.
J.C. abrev. (relig.) Jesucristo. jiennense adj., s.m. (locuitor) din
jeep [yíp] s.m. Se scrie între ghili- Jaén.
mele. S-au fãcut diferite propuneri jiggle hars (engl., constr.) barras
de spaniolizare (Goytisolo, Fin de preventivas (Col., Sp.).
fiesta, a folosit jip, Flórez: yipe jigote sau gigote s.m.
jiguillo s.m. ¨ corner ~* = (fam.)
la pl. yipes, M. Seco: yip la pl.
pelar la pava; no estar para cor-
yipes). De preferat: campero,
ner ~* (fig., fam.) no estar para
coche todo terreno.
bromas y fiestas.
jefa este f. lui jefe.
Jiménez, Jimeno
jefe s.m. ºef; ¨ ~ de una reunión;
~ en un negocio; ~ del ejército.
M. Seco (DD.447): La forma de
Jehovah, Jehová (relig.) Iehova.
este apellido puede ser también
jengibre sau ajengibre s.m.
Giménez y Ximénez. La más fre-
jenízaros sau (mai frecv.) genizaro cuente, y la más correcta desde el
s.m. ienicer. punto de vista etimológico (Eixi-
jeque s.m. ºeic. menis), es con j. La más rara, como
jerarca s.m. ierarh. que obedece a un simple capricho
jerarquía s.f. ierarhie. arcaizante, es con x. En caso de
jerarquizar* v.t. duda debe emplearse la grafía indi-
Jeremías n.p. Ieremia, Irimie. cada como más frecuente: Jiménez.
jerezano adj., s.m. (locuitor) din En cuanto a los nombres de pila
Jerez (de la Frontera), Spania. Jimeno (Torredonjimeno) y Jimena,
jerga s.f. (text.) ºiac. sólo está admitida la grafía con j.
jeringa s.f. seringã. Como apellido, en cambio, es más
jeringonza (vulg.) pentru jerigonza. frecuente la forma Gimeno.
jinete 298
mejor, por ser el más español. Los jurar v.i. la forma neg. cere subj.;
que prefieran decir junior deben ¨ ~ en vano; ~ por Dios; ~ (por)
emplear como forma de plural la bandera; ~ sobre los Evange-
juniores. lios; ~ en falso; ~ en vano; ~
por su nombre; ~ de hacer una
junk feeder (engl., petr.) detector cosa.
de chatarra (Col. ºi Sp.). juridicidad* s.f.
Juno sau Hera (mit.) Junona (lat.) Jurasán (geogr.), nu Khorasán.
sau Hera (gr.). jurisdicción s.f. ¨ ~ en lo conten-
Junones (las) (mit.) Junonele. cioso.
Junta (petr.) (Argent. ensamblaje; jurisperito s.m. jurisconsult.
empalme, unión (Bol.); unión jurista s.m., s.f. jurist(ã).
(Méx.); unión, empalme (Perú, Juristán (geogr.), nu Khuzistán.
Ecuad.). justedad s.f., justeza s.f. justeþe.
junta s.f. ¨ ~ de rabadanes; ~ mi- justicia s.f. justiþie; dreptate; ¨ ~
litar; ~ de profesores. de una causa; ~ del padre; el ~
juntar v.t. ¨ ~ una cosa a, con otra; mayor de Aragón.
~se v.r.; ~ a tratar algo; ~ por la justificar v.t. ¨ ~ una cosa con he-
noche; ~ en el café. chos; ~ las cuentas en la direc-
juntero* adj. = perteneciente a una ción; ~se v.r. ~ con el jefe; ~ de
junta o delegado en ella. algún cargo; ~ para con el supe-
junto (< juntar) adv. aproape; îm- rior; ~ ante el juez.
preunã, totodatã; ~ a loc. adv. justipreciar (accent) ® cambiar.
lângã; ¨ ~ a su madre; por ~. Justo, Justino, Justiniano n.p.
junto a prep. atonã care exprimã justo adj. ¨ ~ en sus juicios; al ~;
apropierea (= cerca de, al lado este vestido le está muy ~; adv.
de): ¨ ~ la mesa se pronunþã cu vb. cantar, tocar, sonar.
[juntoalamésa] sau (Bs. Aires, Am.) jutiapa adj., s.m. (locuitor) din
[júnto alamésa]. Jutiapa, Guatemala.
junto de (lit., rar) = junto a. juticalpense adj., s.m. (locuitor)
juntos cu dim. juntitos în constr. los din Juticalpa, Honduras.
+ numeral + ~ = entre los + juvenil, nu juvénil; ¨ ~ de espíri-
numeral: lo haremos los dos = tu; ~ en sus ambiciones; ~ por
lo haremos entre los dos. su semblante. A se vedea junior.
Júpiter sau Zeus (mit.) Jupiter (lat.) juzgar v.t. ¨ ~ por deshonra; ~ de
sau Zeus (gr.). alguna cosa; ~ en una materia; ~
jura s.f. jurãmânt; ¨ ~ a la bandera. por, sobre apariencias; ~ a, de,
jurado s.m. jurat; membru (al unui por honra; ~ de alguna cosa; ~
juriu). entre partes; ~ según fuero; ~
juramento s.m. jurãmânt; ¨ ~ de por pedido; ~se v.r. ~ indigno de
fidelidad a la patria. un premio.
301
largueza s.m. (fig.) largheþe; ¨ ~ latino adj. latin (esc); s.m. latin;
en los regalos. limba latinã.
laringe s.f. latinoamericano adj., s.m. latino-
laringoscopia (DRAE), nu laringo- american ¹ hispano-american.
scopía, s.f. Latona sau Leto a se vedea Leto.
laringotomía* s.f. latvio* sau letón adj., s.m. leton.
láser s.m. < engl. light activation by laúd s.m.
stimulated emissions of radiations. lauda s.f., laude s.m. piatrã fune-
las más a se vedea los más. rarã (rom. laudã = sp. loor, ala-
las otras noches (incorect, R. de la banza).
Plata) pentru la otra noche cf. los laurel s.m. laur, dafin; ~es pl. cu-
otros días. nunã de lauri.
laso ¹ laxo a se vedea laxo. lauro s.m. laur, dafin; (fig.) glo-
lasitud ¹ laxitud. A se vedea laxo. rie; ¨ ~ de la elocuencia.
lástima s.f. ¨ ~ de tan gran poeta. Lausana (geogr.) Lausanne.
lastimarse v.r. ¨ ~ con un palo; ~
Lausanne (geogr.) Lausana.
en un dedo; ~ de la noticia; ~ de
lava1 s.f. lavã.
sus errores; ~ con, contra la pared.
lava2 s.f. spãlare a mineralelor.
lastre1 s.m. piatrã necioplitã de zi-
lavabo s.m. lavabou.
dãrie.
lavado s.m., lavamiento s.m., lava-
lastre2 s.m. lest; balast.
lata1 s.f. (cutie sau vas de) tablã. dura s.f. spãlare, spãlat, spãlãturã;
lata2 s.f. ºipcã; (Am.) nuia. rufe de spãlat.
lata3 s.f. (fam.) pisãlog; poliloghie. lavadora a se vedea aspiradora.
latacungueño adj., s.m. (locuitor) La Valetta (geogr.) La Valeta.
din Latacunga, Ecuador. lavaplatos s.m. (neol.) maºinã de
latente adj. (Sp., mai ales Am.) este spãlat vase.
folosit cu sensul de vivaz, vigoro- lavar v.t. ¨ ~ la ofensa con sangre.
so, intenso, poate prin confuzie lavavajillas s.m. (neol.) maºinã de
cu latir (palpitar); (Ecuad.) este spãlat vase.
folosit cu sensul de visible, poate lawn-tennis nu, ci tenis s.m.
prin confuzie cu patente (preg- laxitud a se vedea laxo.
nant); ¨ ~ en su pecho; ~ por la laxo adj. relajado ¹ laso adj. cansa-
vergüenza. do, desfallecido.
lateral s.m. sens*: cada uno de los laya1 s.f. fel, soi; specie, gen.
lados de una avenida separado de laya2 s.f. sãpãligã.
la parte central por un seto o por lazo s.m. ¨ ~ de la carne; ~ del
un camino para peatones; (sport) parentesco; caer uno en el ~.
trimitere lateralã a mingii. l.c. abrev. loco citato.
latín s.m. limba latinã; ¨ el bajo Ldo. abrev. licenciado.
~ latina vulgarã; ~es pl. expresii LE abrev. León (auto.).
latineºti. leader nu, ci líder s.m.
leal 306
libro s.m. ¨ un ~ que durará; ~ en liga2 s.f. ligã; aliaj; sens*: com-
braille; ~ grabado en disco o cin- petición deportiva en que cada uno
ta; ~ hablado; ~ de devoción; ~ de los equipos admitidos ha de
de texto; ~ de arte; ~ de caballe- jugar con todos los demás de su
rías; ~ de cuentas; ~ de comer- categoría (= campionat al unei
cio. divizii sportive); ¨ el domingo
Lic., lic. abrev. licenciado. es jornada de ~; ~ de naciones.
licencia s.f. ¨ ~ para imprimir; ~ ligar v.t. ¨ ~ una cosa con otra;
del ordinario. ~se con una persona; ~se por una
licenciado adj., s.m. licenþiat; s.m. promesa; ~ con un contrato; ~
avocat. para siempre.
licenciar (accent) ® cambiar; ligereza s.f. ¨ ~ de manos; ~ en el
sens*: conceder el titular de una andar; ~ de entendimiento.
patente a otra persona o entidad el ligero adj. ¨ ~ de pies; ~ de len-
derecho de usar aquella con fines gua; ~ en afirmar; creer de ~; a
industriales o comerciales. la ~a.
licenciosidad s.f. liguero adj. (sport) de ligã, de cam-
licencioso adj. ¨ ~ en la conducta. pionat; ¨ partido ~; s.m. port-
lícito adj. licit. jartier.
licuar (accent) ® averiguar. ligur adj. invar.
licuefacer vb. nereg. ® hacer. lila adj. invar. în gen ºi nr.
lid s.f. ¨ en buena ~. Lila (geogr.) Lilles.
líder* s.m. angl.; la pl. liders, lí- Lilles (geogr.) Lila.
deres; (presã) > liderato s.m. lima1 s.f. pilã.
Esta palabra figura en el DRAE lima2 s.f. lãmâie dulce.
pero no debe desplazar a jefe, di- lima3 s.f. cãprior de acoperiº.
rector, cabecilla, como traducción limeño adj., s.m. (locuitor) din
invar. del inglés leader. Lima.
liderato* s.m. (presã) liderazgo. limitado adj. ¨ ~ de talento; ~ en
lidia s.f. ¨ ~ de ganado bravo; ~ en ciencia; ~ por el perito.
la plaza. limitar v.t. este invariabil în apozi-
lidiar (accent) ® cambiar; ¨ ~ con, þie: se han registrado cosas ~; ¨
contra los enemigos; ~ con per- ~ una cosa con otra; ~se v.r. ¨ ~
sonas desagradables; ~ por la fe; a su obligación; ~ a copiar.
~ tres bravas reses en la plaza. límite s.m. limitã, margine; hotar;
lied sau (rar) lieder s.m., la pl. lieds, ¨ ~ de la provincia; ~ de la di-
lieders (frecv.), lieder. sertación.
Liége (geogr.) Lieja. limítrofe adj. cere prep. con ºi de ºi
Lieja (geogr.) Liège. se aplicã numai la þãri. Nu se
liendre s.f. spune negociaciones ~s, conflicto
liga1 s.f. jartierã; ¨ ~ de las me- ~, ci negociaciones/conflictos so-
dias. bre límites. ¨ ~ con Portugal.
limón 310
litote, litotes nu, ci lítote sau ate- acciones; ~ por los versos; ~ de
nuación s.f. atar.
litro1 s.m. litru. locomotora s.f. locomotivã.
litro2 s.m. (Am.) lânã þurcanã. lo cual que (pop.) = por cierto que.
Lituania (geogr.); cap.: Vilnius; locuaz adj. guraliv; ¨ ~ en la visita.
loc.: lituano. (locuitor) din Abancay, Perú adj.,
lividecer vb. nereg. ® envejecer. s.m. abancaino.
lívido adj. vânãt (amoratado) ¹ (Sp., (locuitor) din Acapulco (de Juárez),
Am) palid. A fost însã acceptat de Mexic adj., s.m. acapulqueño.
RAE cu sensul de pálido. (locuitor) din Aconcaguy, Chile adj.,
living(-room) s.m. angl. pentru s.m. aconcagüino.
(cuarto de) estar. A se vedea estar. (locuitor) din Aguas Calientes,
livonio adj., s.m. livonez, din Livonia. Mexic adj., s.m. aguascalentense
Livorno (geogr.) Liorna. (DRAE), hidrocálido (neatestat).
lixiviar (accent) ® cambiar. (locuitor) din Ahuachapán, Salva-
LO abrev. Logroño (auto.). dor adj., s.m. ahuachapaneco.
loba1 s.f. lupoaicã. (locuitor) din Aisen, Chile adj., s.m.
loba2 s.f. anteriu. aisenimo.
loba3 s.f. rãzor. (locuitor) din Alajuela, Costa Rica
lobby s.m. (angl.) antesala de un adj., s.m. alajuelense.
teatro; (Am.) vestíbulo; (Cuba) (locuitor) din Álava, Spania adj.,
hall (de hotel, instituþie etc.). A s.m. alavés.
se evita semnificaþia sa politicã ºi (locuitor) din Albacete, Spania adj.,
a se folosi în locul lui camarilla, s.m. albacetense, albaceteño.
grupo de presión/influencia. (locuitor) din Alegría, Salvador
lobo1 s.m. lup; (Am.) vulpe. adj., s.m. tecapeño.
lobo2 s.m. (bot.) lob. (locuitor) din Algeciras, Spania
lóbulo s.m. (anat. ºi bot.) lob. adj., s.m. algecireño.
localidad s.f. localitate; loc (la (locuitor) din Alicante, Spania
teatru). adj., s.m. alicantino.
localizar v.t. nu este sinonim cu si- (locuitor) din Almería, Spania
tuar, ubicar. ¨ ~ el cuadro en el adj., s.m. almeriense.
museo. (locuitor) din Alto Paraná, Para-
loc. cit. abrev. loco citato. guay adj., s.m. (alto) paranaense.
lock-out [lokáut] s.m. angl. admis (locuitor) din Alto Volta adj., s.m.
de RAE pentru cierre (de fábri- altovoltaico (documente ONU).
cas) sau despido en masa (de (locuitor) din Amambay, Paraguay
obreros); la pl. lock-out. Mai adj., s.m. amambayense.
corect e sã se foloseascã cierre (locuitor) din Amazonas, Colum-
patronal. bia adj., s.m. amazonense.
loco adj., s.m. nebun; ¨ ~ con su (locuitor) din Amazonas, Perú adj.,
nieta Irene; ~ de amor; ~ en sus s.m. amazonense.
(locuitor) din Ambato, Ecuador 312
(locuitor) din Ambato, Ecuador adj., (locuitor) din Artigas, Uruguay adj.,
s.m. ambateño. s.m. artiguense.
(locuitor) din Anamorós, Salvador (locuitor) din Asunción, Paraguay
adj., s.m. anamorosano, anamo- adj., s.m. asunceño.
rense. (locuitor) din (Asunción de) Izalco,
(locuitor) din Ancash, Perú adj., Salvador adj., s.m. izalqueño.
s.m. ancashino. (locuitor) din Atacama, Chile adj.,
(locuitor) din Ancud, Chile adj., s.m. atacameño.
s.m. ancuditano. (locuitor) din Ataco, Salvador adj.,
(locuitor) din Angol, Chile adj., s.m. ataqueño.
s.m. angolino. (locuitor) din Atiquizaya, Salvador
(locuitor) din Antioquia, Colum- adj., s.m. atiquizaya.
bia adj., s.m. antioqueño. (locuitor) din Atlántico, Columbia
(locuitor) din Antofagasta, Chile adj., s.m. atlanticense.
adj., s.m. antofagastino. (locuitor) din Atlantida, Honduras
(locuitor) din Anzoátegui, Vene- adj., s.m. atlantidense.
zuela adj., s.m. anzoatiguense. (locuitor) din Ávila, Spania adj.,
(locuitor) din Apastepeque, Salva- s.m. avilés.
dor adj., s.m. apastepecano, (locuitor) din Ayacucho, Perú adj.,
apestepequense. s.m. ayacuchano.
(locuitor) din Apizaco, Mexic adj., (locuitor) din Azogues, Ecuador adj.,
s.m. apizaquense. s.m. azogueño.
(locuitor) din Apopa, Salvador adj., (locuitor) din Azuay, Ecuador adj.,
s.m. apopeño. s.m. azuayo.
(locuitor) din Apure, Venezuela adj., (locuitor) din Babahoyo, Ecuador
s.m. apureño. adj., s.m. babahoyense.
(locuitor) din Apurímac, Perú adj., (locuitor) din Badajoz, Spania adj.,
s.m. apurimeño. s.m. badajocense, (pop) badajoceño,
(locuitor) din Arabia Sauditã adj., pacense.
s.m. árabe saudita. (locuitor) din Badalona, Spania
(locuitor) din Aragua, Venezuela adj., s.m. badalonés.
adj., s.m. aragüeño, aragüés. (locuitor) din Bahamas adj., s.m.
(locuitor) din Aranca, Columbia bahameño.
adj., s.m. arancano. (locuitor) din Bahrein adj., s.m.
(locuitor) din Arcadia adj., s.m. behreiní.
arcade. (locuitor) din Baja California,
(locuitor) din Arequipa, Perú adj., Mexic adj., s.m. bajacaliforniano.
s.m. arequipeño. (locuitor) din Baní, Republica
(locuitor) din Arica, Chile adj., s.m. Dominicanã adj., s.m. banilejo.
ariqueño. (locuitor) din Baracaldo, Spania
(locuitor) din Armenia, Salvador adj., s.m. baracaldés.
adj., s.m. guayamoquense, (rar) (locuitor) din Barcelona, Spania
armenio. adj., s.m. barcelonés.
313 (locuitor) din Cáceres, Spania
(locuitor) din Cádiz, Spania adj., (locuitor) din Castro, Chile adj.,
s.m. gaditano. s.m. castrino.
(locuitor) din Cairo adj., s.m. cai- (locuitor) din Catamarca, Argen-
rota. tina adj., s.m. catamarqueño.
(locuitor) din Cajamarca, Perú adj., (locuitor) din Cauca, Columbia
s.m. cajamarquino. adj., s.m. caucano.
(locuitor) din Calama, Chile adj., (locuitor) din Cauquenes, Chile
s.m. calameño. adj., s.m. cauquenino.
(locuitor) din Caldas, Columbia (locuitor) din Cerro de Pasco, Perú
adj., s.m. caldense. adj., s.m. pasqueño.
(locuitor) din Camagüey, Cuba (locuitor) din Cerro Largo, Uru-
adj., s.m. camagüeyano. guay adj., s.m. cerrolarguense.
(locuitor) din Campeche, Mexic (locuitor) din Ciad adj., s.m.
adj., s.m. campechano. chadiano (documente ONU).
(locuitor) din Candelaria, Salva- (locuitor) din Cienfuegos, Cuba
dor adj., s.m. candelareño. adj., s.m. cienfueguero.
(locuitor) din Canelones, Uruguay (locuitor) din Ciudad Barrios, Sal-
adj., s.m. canelonense. vador adj., s.m. cacaguatique, ca-
(locuitor) din Cañar, Ecuador cahuatique.
adj., s.m. cañarense. (locuitor) din Ciudad Bolívar, Ve-
(locuitor) din Caquetá, Columbia nezuela adj., s.m. bolivarense.
adj., s.m. caquetense. (locuitor) din Ciudad de Guatema-
(locuitor) din Carabobo, Venezue- la adj., s.m. guatemalteco, gua-
la adj., s.m. carabobeño. temalense.
(locuitor) din Caracas adj., s.m. (locuitor) din (Ciudad de) México
caraqueño. sau (Ciudad de) Méjico adj.,
(locuitor) din Carazo, Nicaragua s.m. mexicano sau mejicano.
adj., s.m. caraceño. (locuitor) din (Ciudad de) Panamá
(locuitor) din Carchi, Ecuador adj., s.m. panameño.
adj., s.m. carchense. (locuitor) din Ciudad Real, Spania
(locuitor) din Cartagena, Colum- adj., s.m. ciudad-realeño.
bia adj., s.m. cartagenero. (locuitor) din (Ciudad) Trujillo
(locuitor) din Cartagena, Spania adj., s.m. trujillano.
adj., s.m. cartagenero. (locuitor) din Coahuila, Mexic
(locuitor) din Cartago, Costa Rica adj., s.m. coahuilense.
adj., s.m. cartaginense. (locuitor) din Coatepeque, Salva-
(locuitor) din Carúpano, Venezue- dor adj., s.m. coatepequense.
la adj., s.m. carupanero. (locuitor) din Cobán, Guatemala
(locuitor) din Castellón (de la Pla- adj., s.m. cobanero.
na), Spania adj., s.m. castello- (locuitor) din Cobija, Bolivia adj.,
nense. s.m. cobijeño.
315 (locuitor) din Cuzco, Perú
(locuitor) din Pando, Bolivia adj., (locuitor) din Potosí, Bolivia adj.,
s.m. pandino. s.m. potosino.
(locuitor) din Papua-Noua Guinee, (locuitor) din Presidente Hayes,
papuaº adj., s.m. papú, papúe. Paraguay adj., s.m. hayense.
(locuitor) din Paraguarí, Paraguay (locuitor) din (Provincia Constitu-
adj., s.m. paraguariense. cional) El Callao,Perú adj., s.m.
(locuitor) din Paraná, Argentina chalaco.
adj., s.m. paranense (nu apare în (locuitor) din Puebla (stat), Mexic
DRAE, doar în Nuevo Dicc. adj., s.m. poblano.
encicl. ilustr., Ed. Sopeña, Argen- (locuitor) din Puebla de los Ange-
tina, 1958). les, Puebla, Mexic adj., s.m.
(locuitor) din Pasaquina, Salva- angelopoitano.
dor adj., s.m. pasaquineño. (locuitor) din Puerto Aisén, Chile
(locuitor) din Pasco, Perú adj., adj., s.m. aisenimo.
s.m. pasqueño. (locuitor) din Puerto Ayacucho,
(locuitor) din Pastaza, Ecuador Venezuela adj., s.m. ayacucho.
adj., s.m. oriental. (locuitor) din Puerto Baquerizo,
(locuitor) din Pasto, Columbia Ecuador adj., s.m. portabaque-
adj., s.m. pastense, pastuso. ricense.
(locuitor) din Paysandú, Uruguay (locuitor) din Puerto Barrios, Gua-
adj., s.m. sanducero. temala adj., s.m. porteño.
(locuitor) din Penonomé, Panamá (locuitor) din Puerto Carreño,
adj., s.m. penonomeño. Columbia adj., s.m. porteño,
(locuitor) din Pichincha, Ecuador puertocarrense.
adj., s.m. pichinchense. (locuitor) din Puerto Montt, Chile
(locuitor) din Pilar, Paraguay adj., adj., s.m. puertomont(t)ino.
s.m. pilarense. (locuitor) din Puno, Perú adj.,
(locuitor) din Pinar del Río, Cuba s.m. puneño.
adj., s.m. pinareño. (locuitor) din Punta Arenas, Chile
(locuitor) din Piura, Perú adj., adj., s.m. puntarenense.
s.m. piurano. (locuitor) din Puntarenas, Costa
(locuitor) din Polinezia (Francezã) Rica adj., s.m. puntarenense.
adj., s.m. polinesio. (locuitor) din Putumayo, Colum-
(locuitor) din Pontevedra, Spania bia adj., s.m. putumaense, putu-
adj., s.m. pontevedrés. mayense, putumayo.
(locuitor) din Popayán, Columbia (locuitor) din Puyo, Ecuador adj.,
adj., s.m. popayanense. s.m. puyuense.
(locuitor) din Portoviejo, Ecuador (locuitor) din Qatar adj., s.m.
adj., s.m. portovejense. qatarí.
(locuitor) din Portuguesa, Vene- (locuitor) din Quebec adj., s.m.
zuela adj., s.m. portuguense. quebequés.
(locuitor) din Posadas, Argentina (locuitor) din Queretaro, Mexic
adj., s.m. posadeño. adj., s.m. queretano (nu figureazã
(locuitor) din Quezaltenango, Guatemala 324
(locuitor) din (San Carlos de la) (locuitor) din San Luis de Potosí,
Unión, Salvador adj., s.m. unio- Mexic adj., s.m. potosino.
neño. (locuitor) din San Marcos, Guate-
(locuitor) din San Cristóbal, Ve- mala adj., s.m. marqúense.
nezuela adj., s.m. cristobalense. (locuitor) din San Martín, Perú
(locuitor) din San Esteban Cata- adj., s.m. sanmartinense.
rina, Salvador adj., s.m. este- (locuitor) din San Martín, Salva-
beño. dor adj., s.m. martinense.
(locuitor) din San Felipe, Chile (locuitor) din San Miguel, Salva-
adj., s.m. sanfelipeño. dor adj., s.m. miguelleño.
(locuitor) din San Felipe, Venezue- (locuitor) din San Miguel de Allen-
la adj., s.m. felipense. de, Mexic adj., s.m. sanmigue-
(locuitor) din San Fernando, Chi- lense.
le adj., s.m. sanfernandino. (locuitor) din San Miguel de
(locuitor) din San Fernando (de Tucumán, Argentina adj., s.m.
Apure), Venezuela adj., s.m. fer-
tucumano.
nandino.
(locuitor) din San Pedro, Paraguay
(locuitor) din San Francisco (ant.)
adj., s.m. sampedrano.
Gotera sau (acum) Morazán,
(locuitor) din San Pedro Perulaján,
Salvador adj., s.m. gotureño,
Salvador adj., s.m. peruleco.
francisqueño.
(locuitor) din San Pedro Puxtla,
(locuitor) din San José, Costa Rica
adj., s.m. josefino. Salvador adj., s.m. puxtleño.
(locuitor) din San José, Uruguay (locuitor) din San Pedro Sula,
adj., s.m. maragato. Honduras adj., s.m. sampedrano.
(locuitor) din San Juan, Argenti- (locuitor) din San Pedro Tecapa,
na adj., s.m. sanjuanino. Salvador adj., s.m. tecapeño.
(locuitor) din San Juan Bautista, (locuitor) din San Rafael de Orien-
Paraguay adj., s.m. sanjuanino. te, Salvador adj., s.m. rafaeleño.
(locuitor) din San Juan de los (locuitor) din San Salvador adj.,
Morros, Venezuela adj., s.m. s.m. sansalvadoreño, sansalvado-
juanés. rense, salvadoreño, salvadorense.
(locuitor) din San Juan de Teo- (locuitor) din San Sebastián, Sal-
tihuacán, Mexic adj., s.m. teo- vador adj., s.m. sebastianeco,
tihuacano. sebastianeño.
(locuitor) din San Juan Nonualco, (locuitor) din San Sebastián, Spania
Salvador adj., s.m. nonualco, san- adj., s.m. donostiarra.
juanero. (locuitor) din Santa Ana, Salva-
(locuitor) din San Juan Opico, dor adj., s.m. santaneco.
Salvador adj., s.m. opiqueño. (locuitor) din (Santa Ana de los
(locuitor) din San Luis, Argentina ríos de) Cuenca, Ecuador adj.,
adj., s.m. puntano. s.m. cuencano.
(locuitor) din Santa Bárbara, Honduras 326
(locuitor) din Teruel, Spania adj., (locuitor) din(tr-un) istm adj., s.m.
s.m. turolense, (pop.) teruelano. istmeño.
(locuitor) din Texistepeque, Salva- (locuitor) din Tucumán, Argenti-
dor adj., s.m. texistepequeño. na adj., s.m. tucumano.
(locuitor) din Tierra del Fuego, (locuitor) din Tucupita, Venezuela
Argentina adj., s.m. fueguino. adj., s.m. tucupita.
(locuitor) din Tlascala sau (locuitor) din Tulcán, Ecuador adj.,
Tlaxcala, Mexic adj., s.m. tlas- s.m. tulcaneño.
calteca sau tlaxcalteca. (locuitor) din Tumbes sau Túmbez,
(locuitor) din Tocopilla, Chile adj., Perú adj., s.m. tumbesino.
s.m. tocopillano. (locuitor) din Tunguarahua, Ecua-
(locuitor) din Toledo, Spania adj., dor adj., s.m. tungarahuense.
s.m. toledano. (locuitor) din Tunja, Columbia
(locuitor) din Tolima, Columbia adj., s.m. tunjano.
adj., s.m. tolimense. (locuitor) din Þara Galilor adj.,
(locuitor) din Toluca, Mexic adj., s.m. galés.
s.m. toluqueño. (locuitor) din Ushuaia, Argentina
(locuitor) din Tonacatepeque, Sal- adj., s.m. ushuaiense.
vador adj., s.m. tonacatepecano, (locuitor) din Usulután, Salvador
tonacatepeque. adj., s.m. usuluteco.
(locuitor) din Tonga adj., s.m. ton- (locuitor) din Valdivia, Chile adj.,
gano (documente ONU). s.m. valdiviano.
(locuitor) din Totonicapán, Gua- (locuitor) din Valencia, Venezuela
temala adj., s.m. totonicapa, toto- adj., s.m. valenciano.
nicapanés, totonicapanense. (locuitor) din Valera, Venezuela
(locuitor) din Treinta y Tres, Uru- adj., s.m. valerano.
guay adj., s.m. treintaótresino. (locuitor) din Valparaíso, Chile
(locuitor) din Trinidad, Bolivia adj., s.m. porteño.
adj., s.m. trinitario. (locuitor) din Valladolid, Spania
(locuitor) din Trinidad, Cuba adj., adj., s.m. vallisoletano.
s.m. trinitario. (locuitor) din Valle, Honduras
(locuitor) din Trinidad-Tobago adj., s.m. valleño.
adj., s.m. tobago. (locuitor) din Valle del Cauca,
(locuitor) din Trinidad, Uruguay Columbia adj., s.m. vallecaucano,
adj., s.m. trinitario. valluno.
(locuitor) din Trujillo, Honduras (locuitor) din Vaupés, Columbia
adj., s.m. trujillano. adj., s.m. vaupense.
(locuitor) din Trujillo, Perú adj., (locuitor) din Veracruz, Mexic adj.,
s.m. trujillano. s.m. veracruzano.
(locuitor) din Trujillo, Venezuela (locuitor) din Veraguas, Panamá
adj., s.m. trujillense. adj., s.m. veragüense.
329 logotipo
lograr v.i. cere subj.; ¨ ~ algo de lo que (vulg. s.m.) pentru cuando:
alguien; ~ su amor en una mu- ~ me vio se acordó de ellos. A se
jer; ~ dinero con trabajo. vedea a lo que; (exclam., Sp.) el
logroñés adj., s.m. (locuitor) din + subst. + que pentru cuanto:
Logroño, Spania. ¡lo que nos vamos a reír!
Loire (geogr.) Loira. ¿lo qué? (reg.) pentru ¿qué?
lojeño adj., s.m. (locuitor) din Loja, lo que es formulã invariabilã de
Ecuador. subliniere = en cuanto a: lo que
lolotiqueño adj., s.m. (locuitor) din es versos, he publicado muchos,
Lolotique, Salvador. uneori a îndoielilor, neîncrederii
lombard adj., sm lombardo. sau dubiului: tú sabrás ~ pasear,
Lombardía (geogr.) Lombardia. comer, cantar, pero ~ querer
,
lo mismo acelaºi lucru, la fel; egal. dar niciodatã ser nu se acordã: ~
lo mismo que în acelaºi fel cu, la somos nosotros, no podemos ir al
fel; ca ºi. baile.
lomo s.m. ¨ (fig., fam.) agachar lo que ocurre es que loc. conj. advers.
el ~* trabajar duramente; humi- lo que pasa es que loc. conj. advers.
llarse. lo que sea = cualquier cosa que
lonchar, lonche a se vedea lunch. sea: dame de comer lo que sea.
lonchería s.f. (Am.) cafetería. A se lo que sea (fuere) sonará expr. =
vedea lunch.
ya se verá en lo que, para algo
londinense, londinés, londonense
cuyo final no se ve claro por el
adj. londonez.
momento.
London (geogr.) Londres.
loquinario* adj. irreflexivo, mala
Londra (geogr.) Londres.
cabeza, alocado.
longevo adj., s.m. longeviv.
lord s.m., la pl. lores.
Longinos n.p. de bãrbat.
longísimo superl. abs. al adj. luengo. Lorenzo n.p. Laurenþiu.
longitud s.f. lungime; longitudine; Lorenzo Marqués (geogr.) Lourenço
¨ ~ de onda. Marques.
long-play (angl., despre discuri) în loretano adj., s.m. (locuitor) din
spaniolã, abrev. sa, LP, s-a subst. Loreto, Perú.
în forma (presã) elepé s.m. loro1 s.m. papagal; flecar; (Am.)
longuísimo superl. abs. al adj. spion.
luengo. loro2 adj. auriu; negricios.
lonja1 s.f. (corn.) bursã; bãcãnie. los art. hot. m. pl. a se vedea le, lo.
lonja2 s.f. felie; fâºie; ºniþel. lo seguro es que este cert cã.
lontananza s.f. ¨ en ~. los, las más incorect pentru la ma-
looping s.m. (engl., astron.) rizo. yoría de los, las.
loor s.m., nu s.f. ¨ ~ a los héroes. los medios días (vulgar, C. Rica)
lopesco* adj. pentru el mediodía: son los me-
lopista* adj., s.m. dios dias.
331 lúgubre
LL
maharajá, nu maharajah s.m. ma- majestad s.f. majestate, dar > ma-
haradjah. yestático; ¨ Su Divina ~ (relig.)
Mahoma (ist., relig.) Mahomed. Dios. A se vedea mayúscula.
mahometano adj., s.m. mahome- majestoso sau majestuoso adj.
dan. majestosidad s.f. maiestate; carac-
mahomético adj. mahomedan. ter maiestuos, înfãþiºare maies-
mahometismo s.m. mahomedanism. tuoasã.
mahometista adj., s.m. mahometa- majestuosamente adv. = con ma-
no; dícese del mahometano bau- jestad.
tizado que vuelve a su antigua re- majestuosidad s.f. = calidad de ma-
ligión. jestuoso.
mahometizar v.i. = profesar el ma- majest(u)oso adj. maiestuos; ¨ ~
hometismo. en su butaca.
Mahón (geogr.) oraº din Menorca. majo adj. elegant, fercheº; fanfa-
maltón (< Mahón, Baleares) s.m. ron, lãudãros; s.m. filfizon, muþu-
nache; fanfaron.
(text.) nanchin.
majorca sau mazorca s.f.
mahona s.f. (mar.) mahonã, embar-
majuela1 s.f. agracejina.
cación turca de transporte.
majuela2 s.f. ºiret de piele (pentru
mahonés adj., s.m. (locuitor) din
încãlþãminte).
Mahón, Baleare.
Makkah (geogr.) La Meca.
mahonesa sau mayonesa s.f. maio- Malabo (geogr.) Santa Isabel. Trebu-
nezã. ie folosite împreunã.
Maias sau Maya (mit.) a se vedea malacitano adj., s.m. (locuitor) din
Maya. Málaga, Spania.
Main (geogr.) râu german care apare malacología s.f. = parte de la zoo-
în spaniolã sub denumirile în logía que trata de los moluscos.
ordinea frecvenþei Main/Mein ºi malacostumbrado adj. cu apucãturi
Meno (Francfort del Meno). sau deprinderi rele; alintat, rãs-
Mainz (geogr.) Maguncia. fãþat.
maistru s.m. contramaestre. malaez adj., s.m. malaisio, malasio
maitines s.m. pl. (relig.) utrenie. (documente ONU), malayo.
maja s.f. ¨ ~ de Goya. málaga s.m. = el (vino) málaga su-
majada s.f. stânã; ocol, þarc; bã- perior.
ligar; (Am.) turmã de oi. malagradecido adj. (Am.) ingrat,
majadal s.m. teren îngrãºat cu bã- nerecunoscãtor.
ligar. malagueña s.f. = aire popular pa-
majadero adj. plictisitor, pisãlog; recido al fandango.
nerod, prost, neghiob; s.m. pisã- malagueño adj., s.m. (locuitor) din
log (de piuliþã); gogoman; ¨ ~ Málaga, Spania.
en su trato. malaisio adj., s.m. malaez.
Majadilla (geogr.) s.f. râu spaniol. malamente adv. rãu.
malamistado 340
malditamente adv. foarte rãu, rãu frecv. în Sp. ºi Am. pentru equí-
de tot; jalnic, deplorabil. voco, mala interpretación, mal en-
maldito part. trec. nereg. al vb. tendimiento, incomprensión; la
maldecir; ¨ no sabe ~a la cosa pl. malentendidos sau malos en-
de este asunto habar n-are de acest tendidos.
lucru; ~ de cocer încãpãþânat, îndã- malestar s.m. indispoziþie; neli-
rãtnic; ¡~ a sea! s-o ia naiba de niºte; nemulþumire.
treabã!; ~ a sus ojos. maleta1 s.f. geamantan, valizã; (mar.)
maldiv adj., s.m. maldivo. sac de efecte; (Am.) boccea, de-
Maldive (Insulele) (geogr.) Islas Mal- sagã; om de nimic; ºiret, ºme-
divas; loc.: maldivo; cap. Male. cher; cocoaºã, gheb; s.m. (taur.)
maldonadense adj., s.m. (locuitor) toreador nepriceput; ¨ hacer la
din Maldonado, Uruguay. ~ a) a-ºi face bagajele; b) a-ºi lua
maldoso adj. (Am.) ~ maldadoso. catrafusele; (Am.) largar sau sol-
maleabilidad adj. (Am.) maleabi- tar la ~ a da ortul popii.
litate. maleta2 adj. (Am.) rãutãcios; pervers.
maleador adj., s.m. stricãtor; coru- maletín s.m. maletã, valijoarã; ¨
pãtor; rãutãcios; falsificator; ze- ~ de herramientas geantã pentru
flemist. scule.
maleante s.m. sens*: rãufãcãtor. maletón s.m. geamantan mare.
malear v.t. a altera, a strica; a corupe, maleza s.f. bãlãrii, buruieni; mã-
a perverti; a falsifica; ~se v.r. a rãciniº; desiº, hãþiº; (Am.) puroi;
se strica, a se perverti; (despre ¨ ~ del, en el bosque.
vin) a se oþeti. malgache adj., s.m. malgaº, (locu-
maleficencia s.f. rãutate, înclinaþie itor) din Madagascar.
spre rãu. malgama s.f. amalgam.
maleficiar v.t. ® cambiar; a altera, malgastador adj., s.m. risipitor,
a strica; a falsifica; a pãgubi, a cheltuitor.
vãtãma; a face cuiva rãu; a mal- malgastar v.t. a risipi, a irosi; ¨ ~
trata; a deochea, a fermeca, a vrãji. el tiempo en cosas inútiles.
maleficio s.m. rãu; pagubã; farmec, malgaº adj., s.m. malgache.
vrajã, deochi. malgeniado, malgenioso adj. (Am.)
maléfico adj. rãufãcãtor; vãtãmãtor, irascible, enojadizo; que tiene mal
pãgubitor; vrãjitoresc. genio; irritable.
malejo dim. al adj. malo; potrivit; malhablado adj. rãu de gurã.
aºa ºi aºa; (fam.) care nu este la malhadado adj. nefericit, neno-
înãlþime. rocos.
malemplear v.t. a întrebuinþa greºit. malhecho adj. diform, pocit; s.m.
malentender v.t. = entender o in- faptã rea.
terpretar equivocadamente. malhechor adj., s.m. rãufãcãtor.
malentendido s.m. calc dupã fr. malherir vb. nereg. ® sentir; a rãni
malentendu; folosit destul de grav.
malhojo 342
que esta última formación es la más ca echivalent al lui tener sau cele-
normal en nuestro idioma: asi, de brar, în construcþii ca ~ conversa-
cura hemos hecho curita; de Ro- ciones/reuniones/entrevistas. Nu e
sario, Rosarito; de Amparo, Am- sinonim cu retener.
parito, etc.. mantenida* s.f. amantã, întreþinutã.
manto s.m. manta; mantie.
manizaleño adj., s.m. (locuitor) din Mantova (geogr.) Mantua.
Manizales, Columbia. manual s.m. ¨ ~ de urbanidad (rom.
manjar s.m. bucate. Impropriu fo- manual ºcolar = sp. libro de texto).
losit (Argent.) pentru delicia; ¨ manubrio s.m. (Am.) manillar.
~ blanco; ~ lento. manufactura s.f. ¨ ~ hecha en la
mano s.f. mânã; ¨ a ~; de ~ a ~; fábrica.
bajo ~; si a ~ viene loc. advers.; manuscribir are part. trec. nereg.:
a ~ armada; a ~s llenas; llevarse manuscrito.
las ~s a la cabeza* (fig., fam.); ~ manuscrito adj., s.m. manuscris.
de hierro; ~ de obra; ~ de pa- manutención s.f. ¨ ~ de los alum-
pel; ~ de barniz; dar la ~ a uno; nos; ~ en el campo.
sentar la ~; ir uno por su ~; car- manutener vb. nereg. ® tener.
gar la ~; dar de ~s; echar una ~; maña1 s.f. dibãcie; vicleºug; nãrav;
echar ~ de una cosa. mãnunchi; ¨ ~ para todo; ~ en
manojo s.m. mãnunchi; ¨ ~ de ro- el oficio.
sas; a ~s. maña2 s.f. (Am., dial.) sorã.
mansedumbre s.f. ¨ ~ de carácter. mañana s.f. dimineaþã; s.m. viitorul,
mansión s.f. ¨ ~ de paz. ziua de mâine; adv. mâine; dim.
manso1 adj. blând; (despre apã) mañanita; ¨ ~ por la ~ mâine
liniºtit; (Am.) enorm; ¨ ~ de ge- dimineaþã; desde por la ~; pasa-
nio; ~ en su gobierno. do ~ poimâine; a la ~; de ~; en
manso2 s.m., majada s.f. casã de la ~. A se vedea adverbio.
þarã, fermã. mañana a mañana (Am., frecv.) =
manta s.m., s.f. pãturã (rom. mantá cada mañana, todas las mañanas.
= sp. manto); ¨ (fig.) a ~ de
Dios; ~ de viaje; tirar de la ~; M. Seco (DD, 225): Aunque no
liarse uno la ~ a la cabeza. admitida por la Academia, no pare-
manteca s.f. (Am.) mantequilla. ce censurable; por el contrario, debe
mantenedor s.m. ¨ ~ de, en unos aceptarse como buena por su valor
juegos florales. expresivo. A se vedea día a día.
mantener vb. nereg. ® tener; ¨ ~
en buen uso sus facultades; ~ mañoso adj. ¨ ~ para el trabajo.
correspondencia con uno; ~ la mapa 1 s.m. hartã (rom. mapã = sp.
casa en buen estado; ~ se con, de cartera): ¨ ~ mundi mapamond.
hierbas; ~se en paz; ~se en su mapa2 s.f. (fig., fam.) floare, cremã.
puesto. Trebuie folosit cu prudenþã maqueta s.f. machetã.
Maquiavelo 346
marroquí adj., s.m., la pl. marro- masa s.f. = masã, mulþime; aluat,
quíes; marocan. pastã; (Am.) prãjiturã; ¹ maza.
Marruecos (geogr.) Maroc (þara). A se vedea maza. ¨ en ~*.
Marsella (geogr.) Marsilia. masacre (frecv., Am., rar Sp.) s.f.
marsellés adj. m. marsiliez. galic. pentru matanza. Pe baza sa
Marsilia (geogr.) Marsella. s-a format masacrar (frecv., Am.).
marsiliez adj., s.m. marsellés. masaje s.m. masaj.
marta s.f. jder. más bien loc. advers. mai exact; ci.
Marte sau Ares (mit.) Marte (lat.) más eres tú expr. cu care se face
sau Ares (gr.). aluzie la modul în care cei ce se
martes s.m. sg. ºi pl. ¨ dar a uno ceartã îºi fac reproºuri (= ba tu!).
con la del ~* (fig., fam.) matar a más que = sino; no
más que =
uno, acabar con el; (fig.) causar no
sino = sólo; sólo viaja en
grave daño o contrariedad; (fig.) tren = no viaja más que en tren
engañar adulando. = no viaja sino en tren.
martiano adj. care corespunde nu- más allá de loc. prep. de loc.
melui de familie Martí. Dar în masar v.t. sinonim cu dar masaje.
Cuba de la numele lui (José) masaya, masayense adj., s.m. (lo-
Martí s-a format mai corect, cuitor) din Masaya, Nicaragua.
dupã pãrerea noastrã mar- máscara s.f. ¨ ~ del teatro griego;
tíano. ~ de carnaval; quitarse uno la ~.
martinense adj., s.m. (locuitor) din mascarse* (fig., fam.) considerarse
San Martín, Salvador. como inminente un hecho impor-
martinete1 s.m. lãstun. tante: se mascaba la tragedia, la
martinete2 s.m. ciocãnel de pian; revolución.
ciocan mecanic. Mascate sau Omán (geogr.) Oman.
Martinica (geogr.); cap. Fort-de- mascota* de uz curent ºi foarte
-France. vechi s.f.
martiniqués adj., s.m. (locuitor) din masita* s.f. (Argent., Urug.) prã-
Martinica. jiturã.
mártir s.m. ºi s.f. masivo* adj. perteneciente o relati-
martirio s.m. ¨ (relig.) ~ de San vo a masas humanas; hecho por
Esteban. ellas; ¨ migración ~; ataque ~;
martirizar v.t. ¨ ~ a uno en la prisión. manifestación ~a. Es preciso ate-
marzo s.m. martie. nerse a la definición de DRAE:
mas conj. advers. atonã (rar, lit.). dosis de un medicamento cuando
más formulã invar. folositã pron. se acerca al límite tolerable. Dícese
sau adj.: dame ~; por ~ y me- (fig.) de lo que se aplica en gran
nos; algo ~; alguien ~; nada cantidad. Perteneciente a las ma-
~; nadie ~; dos ~; estar de ~; sas humanas: emigración ~a, pero
(Am.) ~ nada; ~ nadie. Forma no un escándalo ~.
dim. masito. mástil, nu mastil, s.m. ¨ ~ del navio.
349 mauritan
León, Monterrey; Oaxaca, Oa- mezclar v.t. ¨ ~ una cosa con otra;
xaca; Puebla, Puebla; Querétaro, ~se con mala gente; ~ en nego-
Querétaro; Quint Roo (Territo- cios sucios; ~ agua al, con el
rio), Chetumal; San Luis Potosí, vino; sin ~* adj. puro: gasolina
San Luis Potosí; Sinalva, Cu- sin ~.
liacán; Sonora, Hermosillo; mezquindad s.f. ¨ ~ de sentimien-
Tabasco, Villahermosa; Taman- tos.
lipias, Ciudad Victoria; Ilaxcaba, mezquino adj. sãrac; zgârcit; s.m.
Ilaxcaba; Veracruz, Jalapa En- (Am.) neg; ¨ ~ de carácter; ~ en
riquez; Yucatán, Mérida; Zaca- los jornales; ~ para los demás; ~
tecas, Zacatecas. para con sus hijos.
Mexicali (geogr.). mezquita s.f. moschee.
mexican adj., s.m. mexicano, meji- mezzanino (Am.) it. pentru entre-
cano. suelo.
mexicano (Am.) [mehikáno] sau m/f abrev. mi favor.
m/fcha abrev. meses fecha.
mejicano adj., s.m. (locuitor) din
m/g abrev. mi giro.
(Ciudad de) México sau (Ciudad
mg. abrev. miligramo(s).
de) Méjico.
Mg. abrev. miliagramo(s).
mexicanismo [mehicanismo] sau
Mgr. abrev. Monseigneur.
mejicanismo s.m.
mi m. (muz.) mi/mí (= pron. pers.)/
México (Am.) [méhiko] sau Méjico mi (= pron. posesiv).
(geogr.) Mexic. M. Seco (DD, miar (accent) ® desviar.
231): México es la grafía que miasma s.m.
los mexicanos han querido dar al microbio s.m. microb.
nombre de su nación y que, a pe- microbús a se vedea autobús.
tición suya, se ha extendido en el microfilm nu, ci microfilme*, la pl.
uso de todos los demás países his- microfilmes. A se vedea film.
panoamericanos. Se trata de un microfilmar v.t.
arcaísmo ortográfico que no tiene micrófono s.m. microfon.
razón de ser, ya que hoy día en microlentillas nu, ci lentes de con-
nuestro idioma todo sonido [j] se tacto.
escribe con la letra j (o también la micronesio adj., s.m. (locuitor) din
g, si sigue e o i), y tiene, además, Micronezia.
el inconveniente de que malpro- microscopio s.m. microscop.
nuncien [méksiko] las personas microsurco* s.m.
que no estén en el secreto de esa x. microtaxi a se vedea autobús.
[
] Sin duda, lo más recomenda- Mich. abrev. Michigan.
ble es escribir Méjico y exender Michigán M. Seco (DD, 232): La
esta j a todos los derivados de ese pronunciación aguda es galicis-
nombre: mejicano, mejicanismo, mo, pero es la tradicional en nues-
mejicanista, nuevomejicano. tro idioma.
357 minimizar
mísero adj., la superl. abs. mi- mitad s.f.; adv.: mitad obrero, mi-
sérrimo. tad alumno (DRAE nu înregis-
misérrimo superl. abs. al adj. mísero. treazã). A se vedea en mitad de.
mísil s.m., la pl. mísiles desemneazã
atât el cohete, cât ºi el proyectil. M.M. (II, 428): El verbo cuyo su-
Aprobat de RAE cu menþiunea jeto es mitad puede, aunque mi-
engl. missil cohete de largo al- tad se refiera a un número de co-
cance autodirigido o teledirigido; sas, ponerse en singular o en plu-
cabeza o cápsula de los cohetes ral, según que mitad se considere
militares o especiales. A se vedea o no como colectivo: la mitad de
missil. las mesas están vacías. Se arruinan
misionero adj., s.m. misionar; (lo- la mitad de las casas.
cuitor) din Misiones, Argentina;
(locuitor) din Misiones, Paraguay. ¨ iba por ~ de la carretera; partir
Misisipí (geogr.) Mississippi. una manzana por la ~; quedarse a
mismamente fam. dupã RAE, vulg. ~ del camino; mi cara ~; de dine-
dupã M. Seco (DD, 233). ros y bondad, la ~ de la ~; dividir
mismidad* s.f. = condición de ser por ~; en ~ de; ~ por ~; ~ y ~;
uno mismo; aquello por lo cual por ~es.
se es uno mismo; la identidad. mitigar v.t. ¨ ~ un dolor con una
misógino adj., s.m. misogin. medicina.
misoneísta* adj., s.m. hostil a las mitin s.m. numai [mítin] < engl.
novedades. meeting, admis de RAE cu pl.
M.I.Sr. siglã Muy Ilustre Señor. mítines, nu mitines sau (Em. Lo-
miss s.f. (angl.), la pl. misses. renzo, EH, 53) mitins.
missil s.m. = cohete + proyectil. mituano, mituense adj., s.m.
În spaniolã se foloseºte sg. misil, (locuitor) din Mitú, Columbia.
pl. misiles. mi viejo, -a (Am.) mi padre; mi
Mississippi (geogr.) Misisipí (prefer- madre; mi marido; mi mujer.
abil) sau Mississipi. mixtificación M. Seco (DD, 234):
Missouri sau (preferabil) Misurí El verbo francés mystifier em-
(geogr.). baucar y su derivado mystification
misticismo s.m. ¨ ~ en la literatura. superchería han pasado al espa-
místico adj., s.m. ¨ ~ del siglo 16; ñol en las formas mixtificar, mix-
~ en su obra. tificación, por influencia de mix-
mistificación, nu mixtificación, s.f. to. Son éstas mucho más corrien-
A se vedea mixtificación. tes que las formas con s (mistifi-
mistificador, nu mixtificador, s.m. car, mistificación). [
] La Aca-
mistificar, nu mixtificar, v.t. a mis- demia rechaza por igual una y otra
tifica. forma: mixtificación (mixtificar,
Misurí (preferabil) sau Missouri mixtificador), por barbarismo; mis-
(geogr.). tificación (mistificar, mistificador),
mixtificador 360
moral2 adj. moral; s.f. moralã; ¨ admite diat. pas. (în constr. ha
~ del joven; prueba ~; obliga- sido muerto, muerto este part.
ción ~; certidumbre ~. trec. al vb. matar) ¨ ~ a manos del
morar v.i. ¨ ~ en despoblado; ~ contrario; ~ por la patria; ~ de
entre salvajes. mano airada; ~ de poca edad; ~
morav adj., s.m. moravo. de la peste; ~ los ríos en el mar;
Moravia (geogr.); loc. moravo. ~ en gracia; ~ para el mundo;
moravo adj., s.m. morav. ~se de frío; ~se por lograr alguna
morazaneño adj., s.m. (locuitor) din cosa; ~se por los pasteles; ~ de
Francisco Morazán, Honduras. vergüenza; ~se de risa; ~se a
morazánide, morazonense adj., s.m. pedazos; ~se uno por otra perso-
(locuitor) din Morazán, Salvador. na; ~se de avanzada edad; ~se
mórbido adj. delicat; morbid. por comer demasiado. În ceea ce
morcillo1 s.m. biceps. priveºte opoziþia morir/morirse,
morcillo2 adj (despre cai) negru- acesta din urmã este mai emfatic.
-roºcat.
Morir = a muri brusc, prin acci-
mordaz adj. ¨ ~ en las palabras; ~
dent: murió en la guerra/morirse
con sus amigos.
= (intensiv-afectiv) a muri lent, a
morder vb. nereg. ¨ ~ en un bra-
agoniza; (fig.) a muri, a sta sã
zo; hacer ~ el polvo.
moarã: se muere de hambre, se
está muriendo; se muere de risa.
Conj. vb. morder (tiempos irre-
gulares). Indic. Pres.: muerdo, mormonismo* s.m.
muerdes, muerde, mordemos, mor- morocho adj. (Argent.) moreno.
déis, muerden. Subj. Pres.: muer- morrena (alp.), dar corect este mo-
da, muerdas, muerda, mordamos, rena.
mordáis, muerdan. Imper. Pres.: morris angl. pentru sillón extensi-
muerde, morded. ble.
morrocotudo adj. ¨ disparate ~.
mordida s.f. (Méx.) soborno. mortal adj. ¨ herida ~; veneno ~;
morelense adj., s.m. (locuitor) din espera ~.
Morelos, Mexic. mortificarse v.r. ¨ ~ con ayunos; ~
moreliano adj., s.m. (locuitor) din en algo.
Morelia, Mexic. mortinato, -a adj. (med.).
Morfeo (mit.) Morfeu. moruno adj. maur (esc).
morfema* s.m. mosca s.f. muscã; ~s pl. scântei;
morgue (Am.) galic. pentru depósi- ~s volantes stele verzi.
to de cadáveres. moscatel1 adj. s.m. (vin) muscat,
moribundo adj., s.m. muribund. tãmâios.
morigerado adj. ¨ ~ en sus cos- moscatel2 s.m. (om.) pisãlog; nã-
tumbres. tãrãu.
morir vb. nereg. ® dormir; part. Moscova (geogr.) Moscú.
trec. muerto ºi ger. muriendo. Nu moscovita adj., s.m., s.f. moscovit.
Moscú 364
n a 16-a literã a alfabetului spaniol. nada como = nimic mai bun decât:
Numele sãu este ene, la pl. enes. ~ dormir para olvidar.
n/ abrev nueslro, a. nada de constr.: ~ excusas; ~ eso.
N. abrev. Norte. nadar v.i. ¨ ~ en la abundancia; ~
NA abrev Navarra (auto.). entre dos aguas: voy a ~ = voy a
naba s.f. rapiþã-sãlbaticã; nap de echar una nadada; ~ en el mar; ~
Galicia. entre deleites; ~ de espaldas.
nabo s.m. nap. nadies (Argent., vulg.) pentru nadie.
nacaomense adj., s.m. (locuitor) din nahuizalqueño adj., s.m. (locuitor)
Nacaome, Honduras. din Nahuizalco, Salvador.
nacer v.i. nereg. ® envejecer (ºi fig.) náhuatl(e) s.m. limba indienilor me-
a se naºte; ~se v.r. (despre plan- xicani.
te) a rãsãri; ¨ ~ en Bucarest; ~ Namibia sau Africa de Sud-Vest
de buena familia; ~ con buena (geogr.) Namibia sau África del
Sudoeste sau Sudoeste Africano;
estrella; ~ esto de aquello; ~ para
loc. namibio; cap. Windkoek.
poeta.
namibian adj., s.m. namibio.
nacimiento s.m. ¨ ~ del niño.
nandú nu, ci ñandú.
nación s.f. ¨ (el periódico) La Na-
nao s.f.
ción; ~ de gran historia.
Nápoles (geogr.) Neapole.
nacional adj., naþional; ¨ ~ por su napolitan adj., s.m. napolitano.
título. naranja s.f. portocalã, naramzã;
nacionalización* s.f. a se vedea adj. invar.: paredes ~; s.m.: el
nacionalizar. (color) ~.
nacionalizar sensuri*: 1. hacer que Narbona (geogr.) Narbonne.
pasen a manos de los naturales de narbonense, narbonés adj., s.m.
un país bienes o títulos de deuda (locuitor) din Narbonne, Franþa.
del Estado o de empresas parti- narcótico adj., s.m. narcotic.
culares que se hallan en poder de narguilé nu, ci narguile s.m.
extranjeros; 2. hacer que pasen nariñense adj., s.m. (locuitor) din
a depender del gobierno de una Nariño, Columbia.
nación propiedades, industrias o nariz s.f. nas; narices s.f. pl. nãri;
servicios explotados por particu- ¨ asomar uno sus narices* (fig.)
lares. a-ºi bãga nasul.
369 negado
nodo s.m. < NO-DO (noticiero do- nonada s.f. cosa de insignificante
cumental); (Sp.) jurnal cinema- valor.
tografic; film de actualitãþi. nonagésimo num. ord. al 90-lea.
Noé n.p. Noe. nono num. ord. corespunzãtor lui
no embargante loc. conj. cu toate nueve. Se foloseºte în Pío nono,
acestea. décimo-nono, la hora de nona (las
¿no es así? nu-i aºa? Juan es estu- tres de la tarde), fiind practic
diante, ~? înlocuit de noveno.
¿no es eso? adevãrat? ~ Juan es non-run* (angl.) = indemallable.
estudiante, ~? Con referencia a la alta calidad de
no es más que = puro: esta sopa ~ las medias (medias que no corren
agua = esta sopa es pura agua. los puntos).
no es por ahí expr. (vulg.) indicã nonualco adj., s.m. (locuitor) din
faptul cã ceva spus înainte de Santiago Nonualco, Salvador.
cãtre cineva nu avea nici un fun- no obstante a formã incorectã pentru
dament. no obstante.
no es que
, es que nu
ci. no obstante de formã incorectã pentru
no faltaría más n-ar mai lipsi decât no obstante, sub influenþa lui sin
(asta), asta-i bunã! embargo de, a pesar de.
no hace nada cat. pentru no impor- no obstante que conj. conces. = a
ta. pesar de que, aunque. Din ce în ce
Noile Hebride, Insulele (geogr.) Is- mai rar folositã.
las Nuevas Hébridas; cap. Port noosfera* s.f. conjunto que forman
Vila. los seres inteligentes con el medio
no importa qué, no importa quién en que viven.
galic. pentru cualquiera. no poder por menos de a se vedea
nómada, nómade adj., s.m. nomad. no poder menos de.
nombradía s.f. ¨ ~ de un escritor; no por constr. cu sens conces.: ~
~ en el teatro; ~ por sus obras; mucho madrugar amanece más
llamar por su ~. temprano.
nombrar v.t. ¨ ~ a uno para un no puede ser nu se poate, nu e cu
cargo; ~ por único heredero. putinþã.
nombre s.m. ¨ lo firmaré en mi ~; noquear, noqueo K.O. Ha de usar-
en ~ del presidente; (relig.) en. se noquear y dejar K.O.
el ~ del Padre
¡no que no! ¡y que no!
nomeolvides s.m. sg. ºi pl. miozotis. nord-coreean adj., s.m. norcoreano.
nomon sau gnomon s.m. nordestal adj. nord-estic.
nomo sau gnomo s.m. nor(d)este s.m. (ºi vânt dinspre)
nómico sau gnómico adj. nord-est.
non adj. impar; s.m. numãr impar; nórdico, norteño adj. nordic.
~es pl. refuz; quedar de ~es a Norfolk, Insulele (geogr.) Islas de
rãmâne singur. Norfolk.
noria 374
noria s.f. sens: (en los parques de no ser alguien quien para una cosa
atracciones) rueda giratoria. a nu avea autoritate pentru a face
norma s.f. ¨ ~ de conducta; ~ en ceva: tú no eres quien para decir-
la acción; ~ para el trabajo. me lo que tengo que hacer.
normal adj. ¨ ~ en sus aprecia- no ser para menos asevera que es
ciones. fundada la vehemencia con que se
normalizar v.i., v.t. ¨ ~ la vida con admira o celebra una cosa.
el estudio; ~ en la ciudad. no sin afirmaþie atenuatã: habla ~
noroeste s.m. (ºi vânt dinspre) cierta autonomía.
nord-vest. nostalgia s.f. ¨ ~ de la patria; ~ en
norte s.m. (ºi vânt dinspre) nord; el amor.
(punctul cardinal se scrie cu nostálgico adj. nostalgic.
majusculã); (fig.) cãlãuzã; per- nosticismo sau gnosticismo s.m.
der el ~ a-ºi pierde cumpãtul. nota s.f. ¨ ~ de distinción; ~ mar-
nortamericano adj., s.m. (locuitor) ginal; ~ diplomática; ~ infaman-
din America de Nord; (locuitor)
te; un escritor de ~; caer en ~;
din SUA.
tomar ~.
nor(te) santandereano adj., s.m.
notabilísimo superl. abs. al adj. no-
(locuitor) din Norte de Santander,
table.
Columbia.
notable adj., s.m. ¨ ~ por su inge-
North Carolina (geogr.) Carolina
de Norte. nio; ~ para la elocuencia; ~ en
Noruega (geogr.) Norvegia. la ciudad; reunión de ~s.
noruego adj. norvegian; s.m. nor- notar vb. de percepþie a nota; a
vegian; limba norvegianã. observa; la forma neg. cere subj.;
Norvegia (geogr.) Noruega; loc. no- ¨ se le nota en el andar se vede
ruego; cap. Oslo sau Cristiania. dupã mers(ul) sãu; ~ a uno de
norvegian adj., s.m. noruego. envidioso; ~ con cuidado; ~ fal-
no sabría ser galic. (fr. ne saurait tas en obras ajenas.
être) pentru no debe (puede) ser. notaría s.f., notariado s.m. notariat.
no sea que conj. finalã cu care se no te preocupes nu-þi face proble-
justificã o precauþie. me, griji.
no seas rudo = no seas grosero noticia s.f. ºtire; ¨ mañana se
(calc dupã engl. dont be rude). dará ~ de este acuerdo; ~ de últi-
no sé cuántos (vulg.) înlocuieºte ma hora; ~ remota; ~ para un
numele unei persoane: un Sr. ~. comentario; ~ por confirmar.
no sé qué apare în constr. ca: ~ noticiar (accent) ® cambiar.
prefiero; a mí me daría ~; sugie- noticiario s.m. buletin de ºtiri; ru-
re ~ desagradable impresión; por bricã de ºtiri a unui ziar; actua-
no se sabe qué extraña sombría litãþi (cinematografice).
razón; los pedruscos que salen noticiero adj., informativ; s.m. re-
no se sabe dónde; miraba ~ cosa. porter; (Cuba) buletin de ºtiri.
375 nuevo
ocotalano adj., s.m. (locuitor) din odio s.m. ¨ ~ a una persona etc.
Ocotal, Nicaragua. odioso adj. ¨ ~ al público.
ocotepecano adj., s.m. (locuitor) Odisea (La) (lit.) Odiseea.
(Nueva) Ocotepeque, Honduras. odontólogo* s.m.
ocre adj. invar. ca gen ºi (frecv.) odorante, odorífero, odorífico adj.
nr.: nubes ocre(s); s.m. ocru. mirositor.
oct. abrev. octubre. O.E.A. siglã Organización de Esta-
octavo num. ord. al 8-lea; ¨ ~s de dos Americanos.
final (sport) optimi de finalã. O.E.C.D.E. siglã Organización Eu-
octingentésimo num. ord. al 800-lea. ropea de Cooperación y Desarro-
octogésimo num. ord. al 80-lea. llo Económico.
octubre s.m. octombrie. O.E.C.E. siglã Organización Eu-
óctuple, óctuplo adj. num. de opt ropea de Cooperación Económi-
ori mai mare. ca.
ocultar(se) v.t., v.r. ¨ ~ algo a otro; oeste s.m. vest, apus. Se scrie cu
~ algo de la vista de otro; ~ con majusculã.
el sombrero; ~se de alguno; ~se ofenderse v.r. ¨ ~ con las finezas;
en el bosque. ~ por todo; ~ uno del aire; ~ de
oculto adj. ¨ ~ a, de la vista; ~ las atenciones.
entre los árboles. ofensa s.f. ¨ ~ al escritor; ~ del
ocupación s.f. ¨ ~ blanca, abierta subordinado.
ocuparea facultãþii de cãtre stu-
ofensivo adj. ¨ ~ para, a los demás.
denþii în grevã, cu perturbarea
oferta s.f. ¨ ~ de trabajo.
predãrii cursurilor; ~ parcial; ~
ofertar* v.t. en el comercio ofrecer
de la ciudad; ~ en su oficina.
en venta un producto; (Am.) ofre-
ocupado adj. ¨ ~ de, por un pensa-
miento. cer, prometer algo; (Am.) ofrecer
ocupante s.m., s.f. ocupant(ã). voluntariamente una cosa; (Am.)
ocuparse v.r. ¨ ~ con un negocio; ofrecer, dedicar o consagrar algo
~ en trabajar; ~ de la tarea; ~ de a Dios o a los santos; (com.) =
trabajar este galic. generalizat (Sp.) vender en oferta.
ºi dupã M. Seco (DD, 280) tre- office [ofís] s.m. A se vedea ante-
buie considerat ya normal; ~ cocina.
en el estudio. oficial adj. invar.; s.m. la f. ofi-
ocurrencia s.f. ¨ ~ del muchacho. ciala; ¨ ~ en activo; ~ retirado
ocurrir v.i. ¨ ~ en el campo; ~ a sau jubilado.
las necesidades. oficialidad s.f. ofiþerime; corp ofi-
ochenta num. card. optzeci. þeresc; oficialitate.
ocho num. card. opt. oficializar v.t. (neatestat).
ochocientos, la f. ochocientas num. oficiar (accent) ® cambiar.
card. 800. oficina s.f. ¨ ~ de colocaciones; ~
odiar (accent) ® cambiar. A se vedea de una empresa; ~ para la corres-
a muerte; ¨ ~ a una persona. pondencia.
381 Olba
osar1 v.t. a cuteza; ¨ ~ una empre- Norte, NATO (North Atlantic Treaty
sa con poco dinero. Organization).
osar2(io) s.m. osuar. otoman adj., s.m. otomano.
O.S.B. siglã (relig.) Orden de San otorgar v.t. ¨ ~ un premio a los
Benito. alumnos.
oscense adj., s.m. (locuitor) din otorinolaringólogo nu, ci otorrino-
Huesca, Spania. laringólogo* s.m.
oscilar v.i. ¨ ~ entre una cosa y otra. otosclerosis* s.f.
oscurecer a se vedea obscurecer, otrora adv. altãdatã, odinioarã.
obscuro. otrosí adv. în plus, afarã de asta.
oscuridad, oscuro a se vedea obs- Ouagadougou (geogr.) Uagadugú.
curo. ovacionar* v.i., v.t.
o sea loc. conj. sau, adicã. A se vedea óval, ova(la)do adj., oval.
esto es. óvalo s.m. oval.
óseo adj. osos. ovario s.m. ovar.
oveja s.f., la m. carnero.
Oslo sau Cristianía (geogr.) Oslo.
ovejuno, ovino adj. ovin.
ósmosis sau osmosis s.f.
overol (mai ales Am.) angl. (< engl.
oso s.m. urs.
overall) pentru mono (de trabajo).
OSO siglã Oestesudoeste.
ovetense adj., s.m. (locuitor) din
osomos o no somos da sau nu.
Oviedo, Spania; (locuitor) din
osornino adj., s.m. (locuitor) din Coronel Oviedo, Paraguay.
Osorno, Chile. ovillo s.m. ¨ hacerse uno un ~.
O.S.T. siglã (relig.) Orden de la ovni s.m. objeto volante no identifi-
Santísima Trinidad. cado, la pl. ovnis.
ostentación s.f. ¨ ~ en el cargo; ~ ¡ox(e)! sau ¡os! interj.
de riqueza. óxido s.m. oxid.
ostentar v.t. înseamnã mostrar o ha- oxigeno s.m. oxigen.
cer patente una cosa; hacer gala oxoviense adj., s.m. (locuitor) din
de grandeza, lucimiento y boato. Oxford.
În loc de ~ un cargo/la presiden- ¡oxte! interj, paºol. M. Seco (DD,
cia, se recomandã desempeñar, ocu- 459): Segun los diccionarios, esta
par. ¨ ~ una flor en el peinado. interjección se emplea para recha-
ostentoso adj. ¨ ~ en su cargo; ~ zar a persona o cosa que molesta.
por su poderío. En el lenguaje corriente solo exis-
osteólogo*, nu osteópata s.m. te en la frase sin decir oxte ni
O.T.A.N. siglã N.A.T.O., la Orga- moxte sin hablar palabra.
nización del Tratado del Atlántico ¡oyes! (vulg.) pentru ¡oye!
387
padrenuestro sau padre nuestro país, nu pais s.m. þarã; þinut; peisaj;
(relig.) s.m., la pl. padrenuestros ¨ ~ de los grandes inventos; ~es
sau padres nuestros. A se vedea hermanados þãri înfrãþite; ~es del
mayúscula. tercer mundo sau ~es tercermun-
Padre Santo (relig.) a se vedea distas; ~es en (vías, curso de) de-
mayúscula. sarrollo; ~es subdesarrollados.
padrino s.m., la f. madrina; ¨ ~ paisaje s.m. peisaj; ¨ ~ de Andalu-
de boda; ~ en un bautizo. cía; ~ en plena sierra.
padrito nu, ci padrecito s.m. dim. pais(aj)ista s.m., s.f. peisagist(ã).
al subst. padre. País de Gales (geogr.) Þara Galilor.
Países Bajos (geogr.) Þãrile de Jos.
M. Seco (DD, 256): El uso de la paja s.f. pai.
forma anómala padrito tal vez se pajado, pajizo adj. de culoarea
deba al deseo de diferenciación en- paiului.
tre padre natural y padre espiri- pájaro s.m. pasãre.
tual. pájaro mosca s.m., la pl. pájaros
mosca.
Padua (geogr.) Padova. paje s.m. paj; mus.
paduano adj., s.m. padovan. pajilla* s.f. pai (de bãut).
pag. abrev. pagaré. Pakistan (geogr.), Pakistán nu, ci
pág. abrev. página. Paquistán (geogr.), República
paga f., pago1 s.m. ¨ ~ del mes; ~ Islámica de; loc. pakistaní; cap.
metálico. Islamabad.
pagano adj., s.m. ¨ ~ en sus mo- pakistanez adj., s.m. pakistaní.
dales. pal (vulg.) pentru para el; ¨ me
pagar(se) v.t., v.r. ¨ ~ a dos pesetas; voy ~ pueblo.
~ de sus ahorros; ~ en billetes; palabra (de honor) A las cinco es-
~ en plata; ~ en dinero; ~ con taré en casa, ¡Palabra!; ¿Quie-
palabras; ~ por otro; ~ el pacto; res comer? ~ Palabra que no.
~se con, de buenas razones. palabrada s.f., palabrota s.f. mo-
pagaré s.m., la pl. pagarés; (corn.) jicie.
bon de platã. palabreo s.m., palabrería s.f.,
pagaya s.f. (nav.) pagae. palabrerío s.m. pãlãvrãgealã; ¨
página s.f. în numãrãtoarea pagi- ~ de charlatán; ~ para engañar.
nilor se preferã num. card. palacial, palaciano, palaciego adj.
pago1 s.m. (ºi fig.) platã; retribuþie. palacio s.m. ( ¨ ~ presidencial, real
pago2 s.m. vie; loc. etc.) se foloseºte neart. cu vb. de
Pagopago sau Pago Pago (geogr.) miºcare sau stare când nu are alt
Pago Pago; cap. Pago Pago. determinant; entrar en ~.
paila s.f. (Am.) sartén. paladín, paladino adj., s.m. paladin,
pailebote s.m. > engl. pilots boat. palatin.
389 Panamá
pasmar v.i. cu se are sens de acþiune pata1 s.f. labã; ¨ meter la ~ a face
mediatã; ¨ ~se de lo que ve; ~se o gafã; a la ~ llana fãrã mofturi.
con la helada; ~se de trio. pata2 s.f. raþã.
paso1 adj. (despre fructe) uscat. Patagonia, La (geogr.).
paso2 s.m. pas; treaptã; mers; patán adj. ¨ ~ en sus costumbres.
trecere; (teatru) piesã într-un patata s.f. sens*: (fig., fam.) de-
act; ¨ ~ de cebra (neol.); ~ signación que, en el ejército, se
inferior (neol.); ~ superior = paso da al oficial que procede de la cla-
elevado; de ~; a buen ~; ~ a ~; se de tropa.
estar de ~. patatín que patatán (que) expr.
pasodoble M. Seco (DD, 259): La (fam.) treanca-fleanca; ba una, ba
Academia escribe este nombre de alta.
baile en dos palabras: paso do- patente adj. evident; s.f. brevet;
ble. Pero como en plural no se certificat; ¨ ~ de corso; ~ de
dice pasos dobles, sino paso- inversión; ~ de navegación.
patentizar* v.t.
dobles, es preciso escribirlo en
paternal, paterno adj. patern; pã-
una sola palabra: pasodoble, que
rintesc; ¨ ~ con los subditos; ~
es lo más corriente. [
] La única
en su actuación.
grafía que debemos considerar
patético adj. ¨ ~ en su discurso; ~
incorrecta es, paradójicamente, la
con sus alumnos.
de la Academia. patín1 s.m. curticicã.
pasqueño adj., s.m. (locuitor) din patín2 s.m. patinã (de patinat).
(Cerro de) Pasco, Perú. pátina s.f. patinã.
pasta* s.f. = bollo, especie de pas- patinazo* s.m. (fig.) plasã.
tel, pequeño, para acompañar a patinar* (fig.) equivocarse.
una bebida: té, jerez, etc.; (Cuba) patio s.m. ¨ pasarse al ~* (fig.,
dinero; (petr.) pasta, grasa lubri- fam., Argent., Urug.) tomarse de-
cante, material absorbante (Bol.); masiada confianza.
aditivo (Ec., Mex., Peru, Ven.). patiquebrar vb. nereg. ® apretar.
pastear* v.t. apacentar. pato s.m. (Cuba, med.) ploscã.
pastense adj., s.m. (locuitori) din patógeno adj. patogen.
Pasto, Columbia. patológo* s.m.
pasteurizar nu, ci pasterizar (RAE). patoba s.f. (Argent., Par., Urug.)
pastinaca s.f. pãstârnac. = pandilla de jóvenes que se di-
pasto s.m. (Am.) hierba; ¨ a todo vierten cometiendo desmañes en
~; ~ de las llamas. los lugares públicos.
pastuso adj., s.m. (locuitor) din patotero* s.m. (Argent., Par., Urug.)
Pasto, Columbia. miembro de una patota.
Paºtelui, Insula (geogr.) Isla Pas- patriada* s.f. (R. de la Plata) =
cua; cap. Ilangaroa. movimiento político revoluciona-
Pat. abrev. patente. rio arriesagdo y, en especial, el
patraña 396
pelárselas* (fig., fam.) se da a en- pelota base s.f. < engl. base ball,
tender que uno apetece con vehe- sau béisbol s.m.
mencia alguna cosa: se las pela pelotón s.m. ghem; (mil.) pluton;
por figurar; (fig., fam.) ejecutar droaie.
alguna cosa con vehemencia, acti- peluca s.f. perucã; (fig.) dojanã.
vidad o rapidez: corre que se las peluche galic. pentru felpa.
pela; escribe que se las pela; peludo adj. ¨ caer como ~ de rega-
grita que se las pela. lo* (fig., Argent., Urug.) llegar
pelea s.f. ¨ ~ entre vecinos. de sorpresa o importunamente.
pelear(se) v.t., v.r. ¨ ~se uno con peluqueada* s.f. (Col., Ven.)
otro; ~ por la patria; ~ en defen- tuns(oare).
sa de la verdad; ~ por algo. Æ peluquear* v.t., v.r. (Col., Ven.) a
(Am.) ~se una cosa pentru ~se por (se) tunde.
una cosa; ~se a alguien pentru pendenciero adj. ¨ ~ en el juego;
~se con alguien; ~ una batalla ~ con sus amigos.
este un angl. pender v.i., v.t. ¨ ~ de un cabello;
peliagudo adj. ¨ ~ de resolver. ~ en la cruz.
pelícano sau pelicano s.m. = peli- pendiente s.m. cercel; s.f. pantã;
can ¹ pelicano adj., s.m. (per- adj.; ¨ ~ de sentencia; ~ ante el
soanã) cu pãrul cãrunt. tribunal; ~ de un cabello; ~ en la
película s.f. ¨ hacer, dar, echar, po- cruz.
ner, proyectar una ~. péndola1 s.f. pendul(ã).
peligrar v.i. ¨ ~ en la batalla; ~ péndola2 s.f. panã de pasãre (sau de
ante el enemigo. scris).
peligro s.m. pericol; ¨ ~ en la ba- péndulo adj. care atârnã; (Am.) ºo-
talla. vãielnic; s.m. pendul.
peligrosidad* s.f. Penélope (mit.) Penelopa.
pelmazo* s.m. penetración s.f. ¨ ~ del bisturí; ~
pelo s.m. ¨ un ~* = muy poco; hasta las entrañas; ~ por un solo
(fig., fam.) no ver el ~* sau no camino.
vérsele el ~ a uno* se denota la penetrante adj. ¨ ~ en sus palabras.
ausencia de una persona en los penetrar(se) v.i., v.r. ¨ ~ en la casa;
lugares donde debía o solía cundir ~ entre las filas; ~ por entre las
(nici urmã de el); en ~* loc. adv. filas: ~ hasta el corazón; ~se de
= a pelo, con la cabeza descubier- la razón; ~se por los foros; ~se
ta; ~ de la detreza; ~ de aire; no de cuanto había dicho.
tener uno ~ de tonto; al ~; estar pellín s.m. specie de stejar (rom.
uno hasta los ~s; echar buen ~. pelin = sp. absintio).
Pélopes (mit.) Pelops, fiul lui Tantal. pena1 s.f. panã lungã.
pelota s.f. minge; joc de origine pena2 s.f. pedeapsã; chin; ¨ a du-
bascã; ¨ ~ base baseball; en ~ ras ~s; ~ del taitón; ~ de daño;
în pielea goalã. ~ de sentido; valer la ~.
399 perca
persistir v.i. ¨ ~ en una idea: ~ en Peru (geogr.) (el) Perú; loc. peru-
el amor. (vi)ano; cap. Lima. loc. limeño;
personación* s.f. sau persona- oraºe: Arequipa, loc. arequi-
miento* s.m. peño; Callao, loc. chalaco; Cuz-
personaje sin. ¨ ~ de novela. co sau Cusco, loc. cuzqueño;
personal s.m. sens*: conjunto de Chiclayo, loc. chiclayano; Piura,
personas que trabajan en un mis- loc. piurano; Trujillo, loc. truji-
mo organismo, dependencia, fá- llense. Departamente ºi capitale:
brica, taller, etc.; rusticism Lima, Lima; Amazonas, Cacha-
pentru gente; adj. No se debe poyas; Ancash, Huarás; Apurímac,
decir víctimas ~es, sino sencilla- Abancay; Arequipa, Arequipa;
mente víctimas, pues ~ se refiere Ayacucho, Ayacucho; Cajamarca,
a lo proprio o lo particular de una Cajamarca; Cuzco, Cuzco; Huan-
determinada persona: señas ~es, cavelica, Huancavelica; Huánuco,
ropa de uso ~; ¨ ~ en sus jui- Huánuco; Ica, Ica; Junín,
cios: ~ de la oficina. Huancayo; Lambayeque, Ohiclayo;
perspicacia s.f. perspicacitate. Libertad (La), Trujillo; Loreto,
perspicaz adj. perspicace; ¨ ~ en, Iquitos; Madre de Dios, Puerto
para la disputa. Maldonado; Moquegua, Mo-
persuadido adj. ¨ estar ~ de una quegua; Pasco, Cerro de Pasco;
verdad; (inv.) estar ~ a una ver- Piura, Piura; Puno, Puno; San
dad. Martín, Moyobamba; Tacua,
persuadir v.t., v.i. cu se are sens de Tacna; Tumbes, Tumbes; Pro-
acþiune mediatã; ¨ ~ a hacer vincia constitucional El Callao, El
alguna cosa; ~ de la verdad; ~ Callao.
por, con buenas razones a uno de peruleco adj., s.m. (locuitor) din
su error; ~se a hacer una cosa. San Pedro Perulapán, Salvador.
persuasivo adj. ¨ ~ en su discurso. peru(vi)ano adj., s.m. peru(vi)an.
pertenecer vb. nereg. ® envejecer; perversidad s.f. ¨ ~ en las inten-
¨ ~ a una sociedad; ~ la herencia ciones.
a los hijos; ~ este fragmento al perversión s.f., dar pervertir.
Quijote. perverso adj. ~ de corazón.
perteneciente adj. ¨ ~ a sus pa- pervertido adj. ¨ ~ en el juego; ~
dres; ~ desde hace muchos años. por los vicios.
pertinaz adj. ¨ ~ en su propósito; pervertir vb. nereg. ® sentir; ¨ ~
~ de carácter. a uno con malas ideas; ~se con
pertinente adj. ¨ ~ a la filosofía. malas compañías; ~se en el jue-
pertrechar(se) v.t., v.r. ¨ ~ con de go; ~se por la bebida.
lo necesario; ~ un buque de víve- pesadez s.f. ¨ ~ en el trato.
res. pesado adj. ¨ ~ de cuerpo; ~ en
perturbación s.f. ¨ ~ de las facul- la conversación. A se vedea par-
tades; ~ de la aguja. ticipio.
403 piar
placer3 s.m. banc de nisip; (Am.) planta s.f. angl. pentru fábrica, ta-
loc de pescuit perle. ller; sens; (Am.) central eléctri-
placero adj. de piaþã. ca.
placet s.m., la pl. placets. plantar v.t. (ºi fig.) a planta; ~se
plácido adj. ¨ ~ de ambiente; ~ v.r. ¨ ~se en Cádiz; ~se de pies;
para el espíritu. ~ a uno en la calle; ~ una flor; ~
Plácido n.p. un muelle.
plácito s.m. aviz, pãrere; plac. plantear v.t. a pune (o problemã).
plaga1 s.f. plagã, flagel; ¨ ~ de planteo* s.m. planteamiento.
enfermedades. plantilla s.f. (în instituþii) schemã,
plaga2 s.f. climat; (mar.) direcþia organigramã (a personalului).
busolei; ¨ ~ de langosta. plantón s.m. rãsad, puiet; planton.
plagarse v.r. ¨ ~ de granos. plañir vb. nereg. ® mullir.
plagiar (accent) ® cambiar. plañidero adj. ¨ ~ en su petición.
plaid s.m. (angl.) pled. plasmar v.t. a plãsmui.
plan s.m. nivel; plan, proiect; ¨ ~ plasta s.f. pastã; lucru de mân-
quinquenal; ~ de vida; ~ de es- tuialã.
tudios programã analiticã; ~ para plastecer vb. nereg. ® envejecer.
el porvenir; ~ para mañana. plástico s.m. M. Seco (DD, 264):
plana1 s.f. paginã; exemplu; exer- En el sentido de explosivo de
ciþiu; câmpie; ¨ (mil.) ~ mayor fabricación casera se usa en los
stat-major. periódicos plástico. Sin embargo
plana2 s.f. mistrie. parece que se prefiere bomba o
plana(da) s.f. câmpie. carga de plástico. Se han llegado
planctón s.m. a formar por calco del francés
plancha s.f. foaie, placã (de metal); un verbo plásticar y un sustantivo
fier (de cãlcat). plasticador (el que pone una
planchar v.t. a cãlca (cu fierul). bomba de plástico). No son pala-
planeador s.m. (av.) planor. bras muy necesarias.
planeamiento s.m. (arhit.) proiec- plata s.f. argint; (Am.) dinero; ¨
tare. adiós mi ~*; en ~.
planear1 v.t. (tehn.) a finisa. Plata, La (geogr.).
planear2 v.t. (tehn.) a proiecta. plataforma s.f. platformã. Este
planear3 v.i. (av.) a plana. angl. cu sensul de ~ electoral. E
planicie s.f. câmpie. mai corect sã se spunã programa
planificación* s.f. planificare. electoral.
planificar v.t. a planifica ® planear plátano s.m. platan; (Am.) banan
v.t. (ºi fig.) a face planuri. (ã); ¨ ~ grande* (Cuba) plátano
planilla s.f. (com.) deviz. de cocina.
plano adj. plan; s.m. plan; su- plateau a se vedea plató.
prafaþã planã; ¨ ~ de nivel; ~ platense adj., s.m. (locuitor) din La
de igualdad; dar de ~; extra ~. Plata, Argentina.
plateresco 408
plateresco adj. (despre stil etc.) pla- plebeyo adj. plebeian; s.m. plebeu;
teresc, specific artei argintarilor ¨ ~ de condición; ~ en sus mo-
spanioli din sec. XVI. dales; ~ por sus acciones.
platforming (engl., petr.) reforma plegar vb nereg. ® apretar; ¨ ~
por catalizador de platinas (Col.); una falda.
platiformación (Sp.). pleitear v.i. ¨ ~ con, contra algu-
plática s.f. taifas; (ºi fig.) predicã; no; ~ por pobre.
~ sobre la amistad. pleitesía s.f. sens*: muestra reve-
platicar v.i. ¨ ~ durante veinte mi- rente de acatamiento y cortesía.
nutos; ~ de/sobre la amistad. pleito s.m. ¨ ~ de acreedores; po-
platillo s.m. farfurioarã; disc (sport) ner ~ a uno; tener mal ~.
taler; ~s pl. (muz.) talgere. ple(n)amar s.f. maree.
platina s.f., platino s.m. platinã. plenario adj. plenar.
plato1 s.m. farfurie; fel de mâncare. plenilunio s.m. lunã plinã.
plato2* s.m., la pl. platós (cinema) plexiglás* s.m.
platou. Pléyades, Pléyadas (astron.) Pleiade
Platón n.p. (stele); (lit.) pléyade, pleiadã.
platudo* adj. (Am.) rico, acauda- pliegue s.m. ¨ ~ del vestido.
lado. plisar* v.t.
plausible adj. ¨ ~ por su comporta- plomero s.m. angl. (Am.) pentru fon-
miento. tanero (plomería cf. fontanería).
playa s.f. plajã. plomo s.m. (ºi fir cu) plumb;
play-back angl. (trebuie scris între glonþ; ¨ ~ dulce, blanco, pobre.
ghilimele) pentru care RAE a plugiera, plugiese, plugiere nu, ci
propus ºi înregistrat previo, s.m., pluguiera, pluguiese, pluguiere
care nu s-a arãtat a fi o soluþie < placer.
prea fericitã. pluma s.f. ¨ ~ de ave; ~ de escri-
playoff s.m. (angl.) partido de de- tor; ~ de agua; dejar correr la
semparte. ~; escribir a vuela ~; con ~ elo-
plaza s.f. piaþã; loc; post, slujbã. cuente.
a se vedea calle; ¨ ~ fuerte (oraº-) pluma fuente (Am.) calc dupã engl.
cetate; ~ de abastos; ~ de toros; fountain pen (pluma estilográfica).
~ de soldado; sentar ~. plúmbeo adj. < plomo.
Plazas de Soberanía en el Norte de plumífero* adj (zool.).
África (geogr.) Posesiunile Spa- plung (engl., petr.) tapon (Col. ºi Sp.).
niole din Africa de Nord. A se plusmarca s.f. neol. pentru engl.
vedea Posesiunile Spaniole din récord.
Africa de Nord.
plazo s.m. termen; ¨ a ~s în rate; M. Seco (DD, 265): Es más co-
vencimiento del ~ scadenþã. rriente, y preferible, marca. Cu
pleamar s.f. toate acestea, astãzi se foloseºte mai
plebe s.f. frecv. récord.
409 podrecer
como correcto. (La Academia ad- por lo demás cât despre rest, de altfel.
mite en el verbo descontar la acep- por lo menos loc. conj. restr. cel
ción figurada de dar por cierto o puþin.
por acaecido). por lo que pueda ser = por si acaso.
por lo tanto loc. conj. consec. prin
por detrás de loc prep. care ex- urmare, în consecinþã.
primã un loc nedefinit în spatele a por manera que de preferat de ma-
ceva. nera que.
pordiosero s.m. ¨ ~ en el pueblo. por más que loc. conj.
por donde loc. adv. (adv. rel. de por medio de loc. prep. = por, a
loc, indicã o trecere). través de, por en medio de;
por doquier a se vedea doquier. (frecv.) por intermedio de, gracias
por el pronto loc. adv. mai rarã a la intervención de: te lo mando
decât por de pronto. Cea mai ~ mi cuñado.
frecv. este însã por lo pronto ºi por menor se scrie în douã cuvinte
toate trei sunt sin. când este loc. adv. (= menuda-
por encima de loc. prep. care indicã mente, por partes): referir por
un punct superior altuia: el avión menor las circunstancias de un
pasó ~ la casa, sau = a pesar de, suceso sau în expresia al por me-
contra la voluntad de: lo haré ~ nor (= en pequeña cantidad): ven-
todo. der al por menor. Se scrie într-un
por ende loc. adv. aºadar. singur cuvânt când este s.m. (=
por entre loc. prep. care exprimã detalle): nadie reparó en aquel
ideea de trecere prin mijlocul unui pormenor; pormenores del asunto.
loc. por motivo a (vulg., Chile, Ven.) =
por eso loc. conj. cauzalã de aceea, con motivo de. A se vedea con
în consecinþã. motivo a.
porfiado adj. ¨ ~ en su parecer. por mucho que constr. conces.
porfiar (accent) ® desviar; ¨ ~ por nada constr. conces.
con, contra alguno; ~ en un em- por parte de loc. prep. = por lo
peño; ~ hasta morir; ~ sobre el que se refiere a.
mismo tema. por poco ¹ a poco. A se vedea a
pórfiro nu, ci pórfido (dupã RAE) poco, perífrasis verbales.
s.m. por poco que loc. adv.
por intermedio de (mai ales Am.) porqué, la pl. porqués s.m. motiv;
loc. prep. ~ por, por mediación, cauzã ¨ ¿por qué? de ce?
por intervención: te lo mando ~ por qué se scrie în douã cuvinte
mi cuñado. când constituie o întrebare directã
por la gloria de mi madre que
sau indirectã: ¿por qué no vas?;
(jurãmânt). dime por qué no vas. Se scrie
por la primera vez galic. pentru por într-un singur cuvânt când este
primera vez. s.m. (= la causa): no sabemos el
porquería 414
porqué de todo esto. Dar se scrie portarse v.r. ¨ ~ bien con los ancia-
separat, chiar dacã este precedat nos; ~ con valor.
de articol, când acesta se referã la portátil, nu portatil, adj. portabil.
întreaga propoziþie care urmeazã: Port-au-Prince (geogr.) Puerto
no sabemos el por qué no lo hicie- Príncipe.
ron así (el por que ¹ causa). portavoz s.m. megafon; (pol.) pur-
porquería s.f. murdãrie; porcãrie. tãtor de cuvânt.
porquero sm porcar. Port Castries (geogr.) Castries.
porra s.f. sens*: churro más grueso. porteño adj., s.m. (locuitor) din
porrillo s.m. ¨ a ~. Buenos Aires: (locuitor) din Cor-
porro1 adj. (fam.) nerod. tés, Honduras; (locuitor) din
porro2 s.m. praz. Puerto Barrios, Guatemala; (locu-
por si loc. conj. finalã, ipoteticã = itor) din Puerto Carreño, Colum-
în caz cã, cere ind.: te lo diré ~ bia; (locuitor) din Valparaiso,
no lo sabes. Apare frecv. în constr. Chile.
portería* s.f. meta (fotbal).
por si acaso (+ indic.); (pop.)
portero s.m. portar.
por si las moscas.
portillón M. Seco (DD, 269): La
por si acaso a se vedea por si.
Compañía del Metro de Madrid
por si era (fuera, fuese) poco ca ºi
ha bautizado con el nombre de
cum nu era de ajuns.
portillón automático la puerta que
por si fas moscas a se vedea por si. cierra el acceso al andén en deter-
por sobre loc. prep. = por encima de. minandos momentos de aglome-
portaaviones s.m. sg. ºi pl. port- ración. La única razón que ha ha-
avion. bido, al parecer, para adoptar
portabaquericense adj., s.m. (lo- portillón es que esta misma pala-
cuitor) din Puerto Baquerizo, bra es la que se usa en el Metro de
Ecuador. París para designar la misma clase
portable nu, ci portátil adj. de puerta. Pero en francés por-
portada s.f. ¨ ~ de la obra; ~ a tillón tiene sentido: equivale a
tres colores. puertecilla, portilló o porti-
portaequipajes s.m. sg. ºi pl. lla; mientras que en español no
portalámparas s.m. sg. ºi pl. lo tiene, con esa mezcla de sufijo
por tal de nu, ci con tal de. aumentativo y diminutivo. Debie-
portaligas* s.m. sg. ºi pl. (Argent.) ra haberse elegido, sencillamente,
portjartier. la palabra puerta.
portallaves s.m. sg. ºi pl. (Am.) lla- Port-Louis (geogr.) Port-Luis.
vero. portorican adj., s.m. puertorriqueño.
portamonedas s.m. sg. ºi pl. (Chi- portorricense a se vedea puertorri-
le, Ven.) s.f. queño.
portaobjeto s.m. lamelã (de micro- portorriqueño a se vedea puerto-
scop). rriqueño.
415 postoperatorio
remunerar v.t. ¨ ~ a uno en espe- rentar (Méx., P. Rico) angl. (< engl.
cie; ~ a uno con mil pesetas; ~ to rent) pentru arrendar, alquilar.
por su conferencia. rentero adj. tributar; s.m. arendaº;
renacer vb. nereg. ® envejecer; ¨ rentier.
~ a la vida; ~ con la gracia; ~ en rentista s.m. rentier.
su hijo. rento s.m. rentã anualã.
renacimiento, el (ist.) se scrie cu rentoy s.m., la pl. rentoy(e)s.
majusculã. renuncia s.f. ¨ ~ al cargo; ~del
rencoroso adj. ¨ ~ con los suyos; oficio.
~ en la pelea. renunciar (accent) ® cambiar; ¨
rencubillo* s.m. (Cuba) = tema, ~ a un proyecto; ~ sus derechos
obstinación caprichosa. en otro.
rendición s.f. ¨ ® por hambre; ~ reñido adj. ¨ ~ con su familia.
sin condiciones. reñir vb. nereg. ® teñir; ¨ ~ con
rendido adj. ¨ ~ de fatiga; ~ al alguno; ~ por graves motivos; ~
enemigo.
sin razón.
rendimiento s.m. istov(ire); devo-
reo1 s.m., s.f.; adj. var.: reo, -a; ¨
tament; randament.
~ contra la sociedad; ~ de muerte.
rendir(se) vb. nereg. ® pedir; sens*:
reo2 s.m. (iht.) pãstrãv de mare.
v.i. a da randament. Folosirea sa
reóstato, nu reostato, s.m.
în locul lui traducir este un galic.;
¨ ~se a la razón; ~se con la car- repacer vb. nereg. ® envejecer.
ga; ~se de fatiga; ~ viaje; ~ ser- reparación s.f. ¨ ~ de una injusticia.
vicios este un galic. reparar1 v.t. a restabili; a repara;
renegado adj. ¨ ~ de, en su carrera. a da satisfacþie; v.i. a observa; a
renegar vb. nereg. ® apretar; ¨ ~ se opri; ¨ ~ perjuicios; ~ con
de una cosa, persona. favores alguna cosa; ~ en un de-
R.E.N.F.E. siglã Red Nacional de talle.
los Ferrocarriles Españoles. reparar2 v.t. a para; ~(se) v.i., v.r.
renglón s.m. ¨ a ~ seguido. a se opri; a se stãpâni; ¨ ~se del
Rengo (n.p. de un guerrero de La perjuicio; ~ en su proposición.
Araucana de Ercilla) dar a uno repartir v.t. ¨ ~ algo entre varios;
con la de ~* loc. fig. matarlo de ~ en porciones; ~ justicia; ~ al-
un golpe. guna cosa a algunos.
renombrado adj. ¨ ~ por sus vinos. repatriar (accent) ® desviar sau
renombre s.m. ¨ ~ en la ciencia. cambiar. A se vedea expatriar.
renovar vb. nereg. ® acordar; ¨ ~ repesca* s.f. = acción y efecto de
los votos en casa. repescar.
renta s.f. ¨ ~ del capital; ~ por repescar* v.t. (fig.) = admitir nue-
años; ~ en especie; a ~. vamente al que ha sido eliminado
rentabilidad, dar rentable. en un examen, en una competi-
rentable* adj. ción, etc.
443 repudrir
repuesto part. trec. nereg. al vb. por alguna cosa; ~se del, en el
reponer; ¨ ~ de su herida. costado.
repugnancia s.f. ¨ ~ a la medicina. reseña s.f. ¨ ~ de la corrida.
repulsa s.f. refuz. reseñador* s.m.
repulsión s.f. repulsie. reserva s.f. rezervã; ¨ ~ de asientos.
repullo* s.m. rehilete; estremeci- reservado > (hombre) reservón; ¨
miento. ~ para el banquete; ~ en sus pa-
reputación s.f. ¨ ~ de sabio. labras.
reputar v.t. ¨ ~ a uno por honrado. reservorio (< fr. réservoir) nu, ci
requebrar vb. nereg. ® apretar; ~ depósito s.m.
a una mujer de amores; ~ con resfriado s.m. guturai.
piropos. resfriar(se) (accent) ® desviar; ¨
requerir vb. nereg. ® sentir; ¨ ~ ~se con alguno; ~se en la amistad.
de amores; ~se algo en, para un resfrío* s.m. (Argent.) guturai.
negocio. resguardarse v.r. ¨ ~ con alguno;
requiebro s.m. ¨ ~ de amor. ~ de la lluvia; ~ con el muro; ~
réquiem s.m., la pl. réquiems, dar de los tiros.
se recomandã sã fie folosit la sing. resguardo s.m. ¨ ~ de los valores.
requisitorio s.m. rechizitoriu. residencia s.f. reºedinþã; cãmin (stu-
res s.f. denþesc).
resaber (= saber muy bien) vb. residencial adj. (Am.) se foloseºte
nereg. ® saber. cu referire la un cartier select de
resabiar (= hacer tomar un vicio) residencias aparþinând celor bogaþi,
(accent) ® cambiar. ambasadelor etc.
resabio adj. ¨ ~ de ignorancia. residenciar (accent) ® cambiar.
resaca* s.f. = malestar consecutivo residir v.i. ¨ ~ en la ciudad; ~ des-
al exceso de bebidas alcohólicas. de hace 5 años; ~ por mucho
resalir vb. nereg. ® salir. tiempo; ~ entre personas cultas.
resanar* v.t. reparar. residuo s.m. reziduu; ¨ ~ de la
resarcirse v.r. ¨ ~ de los gastos. A operación.
nu se folosi ca sinonim pentru con- resignado adj. ¨ ~ a estar en pie;
graciarse. ~ con su problema.
resbalar(se) v.i., v.r. ¨ ~ en, con, resignarse v.r. ¨ ~ al reuma; ~ con
sobre el hielo; ~se de las manos. su enfermedad; ~ en la enferme-
rescontrar vb. nereg. ® acordar. dad; ~ a sufrir dolores.
resección s.f. rezecþie. resina s.f. rãºinã.
resegar vb. nereg. ® apretar. resistencia s.f. ¨ ~ eléctrica; ~ pa-
reseguir vb. nereg. ® pedir. siva.
resembrar vb. nereg. ® apretar. resistente adj. ¨ ~ por su dureza.
resentimiento s.m. ¨ ~ de familias. resistirse pr. ¨ ~ a hacerlo; ~ a la
resentir(se) vb. nereg. ® sentir; ¨ violencia; ~ a mis razones; ~ con
~se con, contra alguno; ~se de, ímpetu.
445 resultar
reveler v.t. apartar la causa de una revocar 2 v.t. a vopsi din nou; a
enfermedad. tencui.
revenir vb. nereg. ® venir; ~se v.r. revolar vb. nereg. ® acordar.
= encogerse; avinagrarse; ablan- revolcar(se) vb. nereg. ® acordar;
darse; > revenimiento. ¨ ~se en el fango; ~se por el
reventar vb. nereg. ® apretar; ¨ ~ suelo.
de risa; ~ por hablar. revoltar v.t. > revuelta.
reverdecer vb. nereg. ® envejecer. revoltoso adj. ¨ ~ en el colegio.
reverenciar (accent) ® cambiar; ¨ revolución s.f. ¨ ~ en la ciudad.
~ a los santos en el templo. revolución francesa, la (ist.) se scrie
reversible adj. cu majuscule.
reversión s.f. < revertir. revolver(se)1 vb. nereg. ® morder;
reverso s.m. < revertir; sens* a rãsturna; a rãscoli; a rãscula;
(Col.): marºarier (acþiune ºi part. trec. nereg.: revuelto; ¨ ~
dispozitiv). algo en la mente; ~ entre sí; ~
reverter vb. nereg. ® defender; = Roma con Santiago; ~se al, con-
rebosar. tra, sobre el enemigo.
revertir vb. nereg. ® sentir; = vol- revolver2 v.i. dar vueltas a algo (<
ver una casa a la propiedad de su re + volver).
antiguo dueño. A nu se folosi în revólver s.m., la pl. revólveres.
loc de volver atrás, retroceder, de- revotarse v.r. votar lo contrario de
rogar, abrogar, abolir, anular, antes.
volver del revés, invertir. revuelta1 s.f. întoarcere; cotiturã;
revés s.m. ¨ ~ de fortuna. revoltã; (Am.) ceartã.
revestir vb. nereg. ® pedir; ¨ ~ de revuelta2 s.f. învârtire repetatã.
cal; ~ de, con facultades. rey s.m., la pl. reyes, la f. reina;
revezar v.t. reemplazar. rege. Ca ºi príncipe, infante, con-
revirar v.t. a vira. de, papa, duque, marqués etc., se
revisar v.t. > revisión. scrie ºi cu majusculã, ºi cu mi-
revisión s.f. (< revisar) revizie. nusculã chiar când se desemneazã
revista s.f. inspecþie, revistã: pasar persoane concrete (caz pentru care
~ a la tropa a trece în revistã DRAE recomandã majusculã). A
(trupa); revistã, periodic; revistã, se vedea mayúscula; ¨ hacer, de-
spectacol; sens*: revistã muzicalã. signar, erigir, instituir, nombrar,
revituallar proclamar ~.
Reykiavic sau Reikiavic (geogr.)
M. Seco (DD, 298): Mala tra- Reikjavik.
ducción del fr. ravitailler que en rezar v.i., v.t. ¨ ~ a los santos; ~
español se dice avituallar o abaste- por los difuntos; ~ una cosa con
cer. uno.
rezos (relig.) N. de rezos, devocio-
revocar1 v.t. a revoca; a desfãtui. nes sunt m.: el Yo pecador, el
Rhodesia 448
riser (engl., petr.) tubo elevador (de rocambolesco (< fr. Rocambole)
catalizador) (Col. ºi Sp.). neol. acceptabil.
risueño adj. ¨ ~ con los suyos. rociar (accent) ® desviar.
rito1 s.m. rit; obicei; ceremonie. Rocío n.p. de femeie.
rito2 s.m. (Am.) pãturã de pat (sau rochense adj., s.m. (locuitor) din
de ºa). Rocha, Uruguay.
rival s.m. ¨ ~ para, en las oposi- rodado1 adj. (cal) rotat.
ciones. rodado 2 adj. rotunjit; (Am.) ve-
rivalidad s.f. ¨ ~ entre familias. hicul.
rivalizar v.i. ¨ ~ con otro en alguna rodaje s.m. sens* (Argent.) : medi-
cosa. da de la rueda de un automóvil;
rivense adj., s.m. (locuitor) din Rivas, ¨ estar en ~*.
Nicaragua. rodar vb. nereg. ® acordar; ¨ ~
riverense adj., s.m. (locuitor) din de lo alto; ~ de cabeza; ~ por
Rivera, Uruguay. tierra; ~ por el suelo.
Rmo. abrev. (relig.) Reverendísi- rodear v.i., v.t. ¨ ~ la ciudad con
mo. las tropas; ~ de murallas; ~ por
R.O. siglã Real Orden. el bosque.
roatanense adj., s.m. (locuitor) din rodeo s.m. ¨ ~ para el ganado; ~
Roatán, Honduras. en la conversación.
rob s.m. = arrope (rom. rob = sp. Rodesia a se vedea Rhodesia.
siervo). rodesi(an)o adj. Nici unul nu este
róbalo sau robalo s.m. (iht.). confirmat oficial. Rodesio este mai
robar(se) v.t., v.r. ¨ ~ la voluntad frecv.
con, en el discurso; ~se a la vista rodilla s.f. genunchi; ¨ ponerse de
de uno. ~s; estar de ~s.
robinson* s.m. rodillo s.m. sul; compresor.
robinsoniano* adj. roer vb. nereg.
robinsonismo* s.m.
roblar1, roblonar v.t. a nitui. Conj. vb. roer (tiempos irre-
roblar2 s.m., robrar s.m., robleda gulares). Indic. Pres.: roo, roigo
s.f., robledal s.m., robledo s.m., o royo; roes, roe, roemos, roéis,
roblería s.f. goruniº. roen. Pret. indef.: roí, roíste,
robo1 s.m. furt(iºag); ¨ ~ de al- royó, roímos, roísteis, royeron.
hajas. Subj. Pres.: roa, roiga o roya;
robo2 s.m. (Am.) mil. roas, roigas o royas, roa, roiga o
robot [robót] s.m., la pl. robots. roya, etc. Pret. impf.: royera o
robustecer vb. nereg. ® envejecer; royese, royeras o -ses, royera o
¨ ~ la autoridad con, por la ley. -se, etc. Fro. impf.: royere, ro-
robustez s.f. ¨ ~ de cuerpo. yeres, royere, etc. Formas aux.
robusto adj. ¨ ~ en su juventud. Ger.: royendo.
rogar 450
(geogr.) San Cristóbal; cap. salario s.m. salariu (mai ales pentru
Basseterre. muncitorii manuali).
Saint Lucia sau Sfânta Lucia Sálduba (geogr., ist.) vechiul nume
(geogr.) Santa Lucía; cap. Port al Zaragozei.
Castries. saldubense adj., s.m. (locuitor) din
Saint-Pierre (geogr.) San Pedro. Sálduba.
Saint John, Insula (geogr.) Isla San salida s.f. ¨ ~ del agua; ~ del tea-
Juan. A se vedea Virgine Ameri- tro; ~ por la derecha; ~ de tono;
cane, Insulele. ~ de pie de banco.
Saint Vincent sau Sfântul Vincenþiu saliente adj. (presã, despre un func-
(geogr.) San Vicente; cap. þionar etc.) = que termina el pla-
Kingstown. zo de su cargo oficial: el alcalde
Saint-Pierre ºi Miquelon, Insulele ~; un embajador ~.
(geogr.) San Pedro y Miquelón; salir v.i. nereg. a pleca; a ieºi; ~se
cap. San Pedro. v.r. a ieºi (brusc); a curge (la
St. Thomas, Insula (geogr.) Isla botella se ha roto y el agua se
Santo Tomás. A se vedea Virgine sale; este cacharro se sale; este
Americane, Insulele grifo va a empezar a salirse de un
Sájara a se vedea Sahara. momento a otro); ¨ ~ para
sajón adj., s.m. saxon; sas. Bucarest; ~ a la calle; ~ por al-
Sajonia (geogr.) Saxonia. gún tiempo; ~ a la cara; ~ de
sal s.f. ¨ ~ de acederas; ~ de hi- alguna parte; ~ con un despropó-
guera; ~ de plomo.
sito; ~ de pobre; ~ por fiador; ~
sala s.f. Augm.: salón s.m.
a verle; ~ a su padre; ~ de casa;
salacot, nu salacof, s.m. cascã co-
~ de apuros; ~ de sí; ~ a Fernan-
lonialã.
do; ~ con bien; ~ con su padre;
sala de fiestas M. Seco (DD 302):
~ con las orejas gachas; ~ en co-
Esta denominación corresponde
en español actual a salón de bai- che; ~ en público; ~ en los pe-
le o cabaret. Es impropio em- riódicos; ~ por la puerta; ~ por
plearla en el sentido de salón de la tangente; ~ por los cerros de
actos
. Úbeda; ~ contra alguno; ~ entre
salado adj. sãrat. la multitud; ~se de tono; ~se con
salamantino* (Am.) adj., s.m. (locu- la suya; ~se de la regla; ~le a
itor) din Salamanca. uno con algo venirle; ~se con su
salamateco adj., s.m. (locuitor) din gusto; ~ bien la operación; ~(le)
Salamá, Guatemala. al paso; ~ aprobado en los exá-
salar1 v.t. a sãra; (Am.) (fig.) a pãta. menes; ~ indemne de la batalla;
salar2 s.m. (Am.), salina s.f. ocnã salir de / salirse de + subst. (pro-
de sare. fesia sau locul unde se dobân-
salarial* adj. deºte): salió de la facultad a los
salariar (accent) ® cambiar. 25 años = a absolvit facultatea la
salitre 456
sándwich s.m. [sángüich]. Angl. San Juan, Isla (geogr.) Insula St.
que debería sustituirse por empa- John. A se vedea Virgine Ameri-
redado. Su plural es sandwiches cane, Insulele.
[
], pero en la lengua hablada sue- sanmarinez adj. s.m. sanmarinense.
le ser sándwich, como el singular. sanmartinense adj., s.m. (locuitor)
Lo más corriente es decir empare- din San Martín, Perú.
dado. sanmiguelense adj., s.m. (locuitor)
sandwichero (angl.) s.m. din San Miguel de Allende, Mexic.
sandwichito (angl.) s.m. sano adj. ¨ ser ~ a fi sãnãtos (bun
sanfelipeño adj., s.m. (locuitor) din pentru sãnãtate); estar ~ a fi sã-
San Felipe, Chile. nãtos; ~ de alma; ~ de pulmo-
sanfernandino adj., s.m. (locuitor) nes; ~ de intención.
din San Fernando, Chile. San Pedro (geogr.) Saint-Pierre.
sanforizar este dupã M. Seco (DD, San Pedro y Miquelón (geogr.) Saint
303) neologismo necesario y Pierre ºi Miquelon, Insulele.
usado en España y América; = sansalvadorense, sansalvadoreño,
hacer encoger las telas antes de adj., s.m. (locuitor) din San Sal-
confeccionar con ellas prendas, a vador, Salvador.
fin de que éstas no encojan al la- sánscrito (mai frecv.) sau sanscrito
varse. adj., s.m.
sangre s.f. sânge; ¨ chorrear ~; sanseacabó s.m. nada más.
a ~ fría; ~ de horchata; a ~ y Sansón, Sinsón n.p. Samson.
fuego. santabarbarense adj., s.m. (locu-
sangriento adj. sângeros. itor) din Santa Bárbara, Honduras.
sángüiche a se vedea sandwich. santacruceño* adj., s.m. (locuitor)
sanguinario adj. ¨ ~ en la guerra; din Santa Cruz, Argentina.
~ con los vecinos. santacruzano adj., s.m. (locuitor) din
sanidad s.f. sãnãtate. Santa Cruz del Quiché, Guatemala.
sanitario adj. servicio ~* (Col.) re- Santa Cruz, Isla (geogr.) St. Croix,
trete, letrina. Insula. a se vedea Virgine Ame-
sanitario* s.m. = funcionario de ricane, Insulele.
sanidad civil. Santa Elena (geogr.) Sfânta Elena.
San Juan de Luz, nu Saint Jean de Santa Isabel (geogr.) Malabo. Tre-
Luz. buie folosite împreunã.
sanjuanero adj., s.m. (locuitor) din santafecino a se vedea santafesino.
San Juan Nonualco, Salvador. santafereño adj., s.m. (locuitor) din
sanjuanino adj., s.m. (locuitor) (Santa Fe de) Bogotá.
din San Juan Bautista, Paraguay; santafesino (Academia Argentina de
(locuitor) din San Juan, Argenti- Letras) sau santofesino (frecv.) adj.,
na. s.m. (locuitor) din Santa Fe, Ar-
sanjuanista adj. (relig.) ioanit; ¨ gentina; (locuitor) din Santa Fe de
los caballeros ~s cavalerii ioaniþi. Bogotá; adj., s.m. santafereño.
459 sapo
Santa Lucía (geogr.) Saint Lucia N. proprii la forma san: San Al-
sau Sfânta Lucia. fonso, San Juan, San Pedro; 4
santandereano del Norte adj., s.m. excepþii: Santo Tomás, Santo
(locuitor) din Norte de Santander, Tomé, Santo Toribio, Santo Do-
Columbia. mingo. La pl. nu se mai opereazã
santanderiense, santanderino adj., apocopa: Santos Pedro y Pablo;
s.m. (locuitor) din Santander, ¨ a ~ de; no ser ~ de su devo-
Spania. ción; san Juan sau un ~ varón;
santaneco adj., s.m. (locuitor) din todo el ~ día toatã ziulica, dar un
Santa Ana, Salvador. día ~ o zi sfântã.
santarosa adj., s.m. (locuitor) din Santo Oficio (relig.) a se vedea
Santa Rosa (de Lima), Salvador. mayúscula.
santarroseño adj., s.m. (locuitor) santo (santísimo) sacramento (relig.)
din Santa Rosa, Guatemala; (locui- se scrie cu majuscule.
tor) din Santa Rosa, Argentina. santos óleos (relig.) se scrie cu majus-
Santa Tecla sau Nueva San Salva- cule.
dor (geogr.). Santo Tomás (geogr.) São Tomé.
santeño adj., s.m. (locuitor) din Los Santo Tomás, Isla (geogr.) Insula
Santos, Panamá. St. Thomas. A se vedea Virgine
santiaguense* adj. natural de la pro- Americane, Insulele.
vincia de Santiago, de la Repúbli- Santo Tomás y Príncipe, Islas de
ca Dominicana; perteneciente o (geogr.) São Tomé sau Sfântul
relativo a esta provincia o a su Toma ºi Principe, Insulele.
capital, Santiago de los Caballeros. santotomense adj., s.m. (locuitor)
santiagueño adj., s.m. (locuitor) din Sao Tomé.
din Santiago, Panamá; (locuitor) santuario s.m. sanctuar; (Am.) te-
din Santiago del Estero, Argenti- zaur. Este angl. în expr. ca: los
na; (locuitor) din Santiago de Ma- etarras se han acogido al ~ de
ría, Salvador; (locuitor) din San- Francia. Se debe decir sagrado,
tiago de Veraguas, Panamá; (locu- refugio, asilo.
itor) din Santiago Nonvalco, Sal- San Vicente (geogr.) Saint Vincent
vador. sau Sfântul Vincenþiu.
santiaguero adj., s.m. (locuitor) din saña s.f. ¨ ~ por una cosa.
Santiago, Cuba. São Tomé (geogr.) Santo Tomas.
santiagués adj., s.m. (locuitor) din São Tomé sau Sfântul Toma ºi
Santiago de Compostela, Spania. Principe, Insulele.; (geogr.)
santiaguino adj., s.m. (locuitor) din Santo Tomás y Príncipe, Islas de;
Santiago, Chile. cap. São Tomé.
santidad s.f. sfinþenie; sanctitate. sapiente adj., la superl. abs. sapien-
santiguar (accent) ® averiguar. tísimo.
san(to) adj., s.m. se apocopeazã sapo1 s.m. broascã râioasã.
când este neart. ºi numai urmat de sapo2 adj. (Am.) viclean.
saque de venda 460
saque de venda s.m. (fotbal) lovi- Conj. vb. satisfacer (tiempos irre-
turã de la margine, out. gulares). Indic. Pres.: satisfago,
S.A.R. abrev. Su Alteza Real. satisfaces, satisface, satisfacemos,
Sarah y Sarawak (geogr.) a se vedea satisfacéis, satisfacen. Pret. indef.:
Borneo, Isla de. satisfice, satisficiste, satisfizo, sa-
sarcástico adj. ¨ ~ en el lenguaje. tisficimos, satisficisteis, satisficie-
sarco- formã pref. < gr. sarx (car- ron. Fro. impf.: satisfaré, satisfa-
ne): sarcocarpio. rás, satisfará, satisfaremos, sa-
sarda1 s.f. scrumbie de mare. tisfareis, satisfarán. Pot. simple.:
sarda2 s.f. ceardaº. satisfaría, satisfarías, satisfaría, sa-
Sardanápalo (frecv.) sau Sardanapalo tisfaríamos, satisfaríais, satisfarán.
(corect) n.p. Subj. Pres.: satisfaga, satisfagas,
sardina s.f. sardea. satisfaga, satisfagamos, satisfagáis,
sargento s.m. sergent. satisfagan. Pret. impf.: satisficiera
sarmentar vb. nereg. ® apretar. o satisficiese, satisficieras o -ses,
satisficiera o -se, satisficiéramos o
sarpullido a se vedea salpullido.
-semos, satisficiérais o -seis, satisfi-
sarpullir a se vedea salpullir.
cieran o -sen. Fro. impf.: satisfi-
sarraceno adj., s.m. sarazin.
ciere, satisficieres, satisficiere, satis-
sartén s.f. (Sp.) sau s.m. (Am.).
ficiéremos, satisficiereis, satisficie-
S.A.S. abrev. Su Alteza Serenísima;
ren. Imper. Pres.: satisfaz o satis-
siglã Scandinavian Airlines System. face, satisfaced. Formas aux.
sastre s.m., la f. sastra, nu sastresa Part.: satisfecho.
(Arag., Cat.), sau costurera.
satélite s.m. satisfactorio adj. satisfãcãtor; ¨
~ para los dos.
M. Seco (DD, 304) La Academia satisfecho adj. satisfãcut; sãtul; ¨
ha recogido recientemente el uso ~ consigo; ~ de ti; ~ con que
de satélite como palabra adjunta en hayas acabado.
las expresiones estado satélite, ciu- Saturno sau Cronos (mit.) Saturn
dad satélite. En el primer caso tie- (lat.) sau Cronos (gr.).
ne sentido peyorativo. saudad(e)* (< port. saudade) =
s.f. soledad, nostalgia, añoranza.
¨ ~ artificial. saudita nu, ci saudí adj., s.m. saudit.
satírico adj. ¨ ~ en las palabras. saudoso* (< port. saudoso) adj.
satirizar v.t. ¨ ~ una obra en el es- soledoso, nostálgico, añorante.
treno; ~ por sus defectos. Saxe (geogr.) galic. pentru Sajonia.
Sátiros (los) (mit.) satiri. saxofón sau saxófono s.m.
satisfacer vb. nereg. ® hacer, dar saxon adj., s.m. sajón.
la imper. are 2 forme: satisfaz, Saxonia (geogr.) Sajonia.
satisface. Æ Apare (vulg.) satisfa- saya s.f. fustã.
cieron în loc de satisficieron. sayo s.m. (fam.) surtuc.
461 secui
señalizar* v.i. poner señales. sereno1 adj. senin; calm; s.m. senin;
señorita vieja galic. inutil pentru ¨ ~ en la tribulación; al ~.
solterona. sereno2 s.m. roua serii; paznic de
señoritismo* s.m. = actitud o pro- noapte.
ceder propios del señorito acomo- sergenta s.f. (relig.) cãlugãriþã din
dado y ocioso. ordinul Santiago.
seo s.f. serial nu, ci serie televisiva/radió-
separar(se) v.t., v.r. ¨ ~ una cosa fonica; telenovela.
de otra; ~se del grupo. seriar (accent) ® cambiar.
sep(t)., sepbre. abrev. septiembre. serie s.f. ¨ fuera de ~* sobresalien-
se(p)tiembre s.m. septembrie. te, excepcional; ~ de dificultades.
séptimo num. ord. al ºaptelea; num. seriedad s.f. seriozitate.
fracþ. o ºeptime. serio adj. ¨ en ~; ~ de carácter; ~
septingentésimo num. ord. al 700-lea. en sus compromisos.
septuagenario adj., s.m. septagenar. ser menester (rar., lit) = ser nece-
septuagésimo num. ord. al 700-lea. sario. A se vedea haber menester.
sepultación nu, ci sepultura (dupã ser menester (que) ser necesario. A
RAE) s.f. se vedea ser preciso.
sepultarse v.r. ¨ ~ en el dolor; ~ ser necesario a se vedea ser preciso.
entre las ruinas. ser para a se vedea no ser para.
sepultura s.f. ¨ ~ de la familia. ser preciso în cazul lui ser sau ha-
S.E.R. siglã Sociedad Española de cerse preciso, preciso se acordã
Radiodifusión. cu subiectul. La fel cu ser necesa-
ser algo o alguien de lo que no hay rio, ser obvio.
= no tener igual en su clase. serrar (< sierra) ® cerrar v.t. (a
ser algo una cosa o persona = te- încuia; a închide); vb. nereg. ®
ner importancia, valor o catego- apretar.
ría: eso es ya algo. ser una cosa como para constr.
ser alguien = ser persona de cate- compar. hacer algo que se expresa
goría. su suficiente causa o justificación
serallo s.m. serai. para hacerla; eso es como para
Serbia (geogr.) Servia sau Serbia; matarle.
loc. servio sau serbio. ser uno para poco constr. compar.
serbio sau servio adj. sârb(esc); = valer poco.
s.m. limba sârbã. Servia (geogr.) Serbia.
serbocroata* adj., s.m. sârbocroat. serviciar (accent) ® cambiar.
serenarse v.r. ¨ ~ con su llegada; ~ servicing material (engl., petr.)
por la noticia. material de mantenimiento (Col.),
serenense* adj., s.m. (locuitor) din material de entretenimiento (Sp.).
La Serena, Chile. servicio s.m. serviciu; tacâm; clis-
serenidad s.f. ¨ ~ de la noche; ~ mã; sens*: (Am.) closet; ¨ ~
en el cielo. télex; ~ doméstico.
465 sgte.
sha (frecv.) sau cha (preferabil dupã siboney* s.m. nombre del pueblo
M. Seco DD, 348) s.m. ºah (al que se considera el habitante más
Persiei). A se vedea xa. antiguo de Cuba; miembro de esta
shampoo nu, ci champú. A se vedea colectividad.
champú. S.I.C. abrev. (relig.) Santa Iglesia
Shang(h)ai (geogr.) Sanghai. Católica.
sheika es la esposa del sheik (je- sicilian adj., s.m. siciliano.
que). Ha de decirse princesa. sicofante sau (preferabil) sicofanta.
sheriff angl. si como loc. advers.
shock s.m. sg. ºi pl. M. Seco (DD, sicosis sau psicosis s.f.
310): Término técnico de la Me- sideboard angl. pentru aparador. În
dicina. Como este anglicismo es Col., Venez. etc. apare în formele
necesario, puede adaptarse en par- seibó, saibó, saibor în concurenþã
te a nuestra fonética tomando la cu galic. buffet. M. Seco (DD,
forma choc, que ya han usado al- 312) preferã aparador.
gunos, dándole el plural chocs; side boom (engl., constr.) pluma
o, mejor, emplear la adaptación lateral (Col.); aguilón, brazo la-
perfecta propuesta por la Acade- teral (Sp.).
mia, choque. Puede decirse tam- sidecar [sidecar] s.m., la pl. side-
bieñ conmoción. cares (angl.) ataº.
shockíng barb. pentru incorrecto, sido part. trec. nereg. al vb. ser.
grosero, ofensivo, desagradable. Sidón (geogr.) Saido.
short s.m. (angl.) pentru pantalón sidra s.f. cidru.
corto. siempre que 1. loc. conj. temp. cere
show s.m. (angl.) pentru espectácu- indic. (~ puedo voy a ese hotel),
lo, número, actuación. Trebuie scris dar ºi (rar) subj. (~ puedas, ven a
între ghilimele. verme), mai ales pentru a exprima
shunt engl. RAE a propus sã se traducã o condiþie. 2. loc. conj. condiþ.
prin desviación, dar Acad. Colom- cere subj.: ~ tú también estés
biana de la Lengua traduce prin conforme, acepto la propuesta; te
puente (Español actual, VII, pg. 9). lo doy ~ me lo devuelvas pronto.
sí (= afirmación)/ si (= conjun- siempre y cuando loc. conj. condiþ.
ción). numai când; cere subj.: serán
si acaso loc. conj. restr. cu sens admitidos, ~ lleven el visto bueno
ipotetic: ~ quieres llamarme, ya del director.
sabes donde estoy. A se vedea por siempre y cuando que loc. conj. <
si acaso. siempre que + siempre y cuando.
siberiano adj., s.m. siberian.
si bien (es cierto que) loc. conj. M. Seco (DD, 312): Aunque está
conces. admitida por la Academia, es poco
Sibilas (las) (mit.) Sibile. elegante su uso.
467 simultáneo
sólido adj., s.m. solid; ¨ ~ en sus somier* (del fr. sommier) s.m., la
cimientos. pl. somiers; = colchón de tela
soliloquiar (accent) ® cambiar. metálica.
soliloquio s.m. ¨ ~ de amor. so(m)námbulo
solista s.m., s.f. solist(ã). so(m)nolencia
solitario adj. ¨ ~ en el bosque. somoteño adj., s.m. (locuitor) din
soliviar (accent) ® cambiar. Somoto, Nicaragua.
solo I. adj. calif. II. adv. de cant. = sonado adj. faimos, (rom. sonat (arg.)
solamente (poartã accent dupã = sp. tarumba).
ultimele norme DRAE doar sonar vb. nereg. ® acordar. Folo-
pentru evitarea amfibologiilor); sirea sa ca v.t. pentru dar la hora
¨ de ~ a ~. (las campanadas) este un galic.
Solomon, Insulele (geogr.) Islas So- M. Seco (DD, 315) condamnã ºi
lomon; cap. Honiara. folosirea sa cu sensul (admis de
Solón n.p. RAE) de tocar (un instrumento);
solo que loc. conj. advers. cu sens ¨ ~ a hueco; ~ el ruido en; ~
restr. numai cã. hacia tal parte; ~ a música de
soloteco adj., s.m. (locuitor) din Falla.
Solóla, Guatemala. sond(e)ar v.t. a sonda; a perfora.
soltar(se) vb. nereg. ® acordar; ¨ sonido s.m. sunet. A se vedea voca-
~ a hablar; ~a un niño a andar; les, consonantes.
~ las riendas al caballo; ~ la len- sonómetro* s.m.
gua; ~ la mano; ~ el trapo; ~ la sonorense* adj., s.m. (locuitor) din
carcajada; ~se a hablar. Sonora, Mexic.
soluble adj. solubil. sonreír(se) vb. nereg. ® reír; ¨
solución s.f. ¨ ~ al problema; ~ ~se de la idea.
del asunto. sonrisa s.f. surâs.
solucionar v.t. ¨ ~ una crisis. sonrodarse vb. nereg. ® acordar.
solvente adj., s.m. solvent. sonsonateco adj., s.m. (locuitor) din
somalez adj., s.m. somalés, somalí. Sonsonate, Salvador.
Somalia (geogr.) loc. somalés, so- soñar vb. nereg. ® acordar; ¨ ~
malí; cap. Mogadiscio. en un mundo feliz; ~ con, en pá-
Somalia Francesa (geogr.) terito- jaros.
riul francez al afarilor ºi isanilor
sau (înv.) Somalia Francezã. M. Seco (DD, 316): El uso de
sombrero s.m. pãlãrie. soñar como transitivo (es decir, sin
sombrilla-paraguas s.f., la pl. preposición con o en) es normal
sombrillas-paraguas. cuando su complemento es una ora-
somero adj. sumar. ción : soñó que era estudiante. Es
someter(se) v.t., v.r. ¨ ~ a discusión; más raro cuando el complemento es
~ un nombramiento a la firma; ~se un sustantivo o un pronombre
a la decisión; ~se a su amada. personal. [
] Este uso, según Kany,
473 sostener
subway angl. (Am.) pentru metro. Sud M. Seco (DD, 318): La for-
subyugar v.t. a subjuga. ma Sud se usa solo como prefijo;
subversión s.f. rãsturnare. como sustantivo, se usa exclusiva-
subversivo adj. subversiv. mente Sur. La forma Sud se em-
subversor adj. subversiv; s.m. plea, sin embargo, en algunos paí-
distrugãtor. ses americanos, sobre todo en la
subvertir v.t. a rãsturna; a distruge. Argentina (se encuentra en su him-
succino s.m. chihlimbar. no nacional: las Provincias Uni-
sucedáneo adj., s.m. surogat. das del Sud; de Norte a Sud
succedaneum s.m., la pl. succedanea. escribe Alfonsino Storni [
], se-
succionar* v.t. 1. chupar, extraer guramente por influencia de
algún jugo o cosa análoga con los Sudamérica, sudamericano, favo-
labios; 2. absorber. recida por el francés sud. Pero
suceder v.t. a urma; a moºteni; v.i. debe evitarse. A se vedea sur-.
a se întâmpla; ¨ ~ a otro en el EFE. Manual de español urgente
preferã suramericano, surafricano.
puesto; ~ con uno lo que con otro;
sud-african adj., s.m. sudafricano.
~ a un hecho otro; lo que sucede
Sudamérica a se vedea Suramérica.
es que loc. advers.; lo que suce-
sud-american adj., s.m. sudameri-
de es de que (Am., uz superfluu).
cano.
sucesión s.f. succesiune; succedare;
Sudan (geogr.) Sudán; loc. sudanés;
urmaº. cap. Jartum sau Kartum.
suceso s.m. întâmplare; rezultat; sudanez adj., s.m. sudanés.
(rom. succes = sp. éxito). sud-coreean adj., s.m. sudcoreano.
sucesor adj., s.m. succesor; moºte- Sudoeste Africano sau África del
nitor; ¨ ~ en el trono; ~ del Sudoeste sau Namibia. A se vedea
profesor. Namibia.
sucinto adj. succint; (Am.) detaliat. sudor s.m. sudoare.
sucio adj., la superl. abs. resucio, Suecia (geogr.) Suedia.
requetesucio, suciísimo. suevo adj. suedez; s.m. suedez;
sucrense adj., s.m. (locuitor) din limba suedezã.
Sucre, Bolivia; (locuitor) din Sucre, suedez adj., s.m. sueco.
Venezuela. Suedia (geogr.) Suecia; loc. sue-
súcubo adj. sucub. co; cap. Estocolmo.
sucumbir v.i. a cãdea; a sucomba; suegra s.f. soacrã.
¨ ~ en la lucha. suegro s.m. socru.
sucursal s.f. sucursalã. sueldo s.m. sold; salariu.
suchitepesano adj., s.m. (locuitor) suelo s.m. sol, pãmânt; podea.
din Suchitepéquez, Guatemala. suelto adj. (< soltar); ¨ ~ de len-
suchitopeque, suchitotense, suchitoto gua; ~ en el decir.
adj., s.m. (locuitor) din Suchitoto, sueño s.m. somn; vis; ¨ ~ dorado
Salvador. (fig.) vis de aur.
Sueños 478
Sueños (los) (mit.) zeitãþi ale somnului. sujetar v.t. ¨ ~ con maña; ~ por
suero s.m. zer; ser. los brazos.
suerte s.f. soartã; noroc; ¨ ~ en sujetarse v.r. ¨ ~ a uno; ~ a una
la batalla; ~ para todo. cosa; ~ a trabajar.
suéter* s.m. a se vedea sweater. sujeto adj. supus; expus; legat;
suévico (< suevo) adj. s.m. supus; subiect; persoanã;
suevo adj., s.m. suev. ¨ ~ por los pies; ~ del verbo.
sufí s.m., la pl. sufíes. Sujumi (geogr.) Suhumi.
suficiencia s.f. ¨ ~ de talento. sulfamidas* s.f.
suficiente adj. ¨ ~ para vivir, nu ~ sulfúreo, sulfúrico adj. sulfuric.
a vivir. sulfuro s.m. sulfurã.
sufragio s.m. ajutor; asentiment; sulfuroso adj. sulfuros.
vot. sultanado nu, ci sultanía s.f. sultanat.
sufrir v.i. ¨ ~ a, de uno una imper- suma s.f. ¨ ~ de cantidades.
tinencia; ~ a, de uno lo que no se sumariar (accent) ® cambiar.
sumario s.m. sumar.
sufre a otro; ~ con paciencia; ~
sumergido adj. ¨ ~ en el agua.
por amor de su madre; ¡lo que
sumergirse v.r. ¨ ~ en sus medita-
hemos sufrido!
ciones.
sugerencia s.f. sugerare, sugestie
sumersión s.f. scufundare.
(< a sugera) ¹ sugestión s.f. suges-
sumirse v.r. ¨ ~ en una ciénaga.
tie (< a sugestiona). sumisión s.f. ¨ ~ a la ley.
sugerir vb. nereg. ® sentir. A se sumiso adj. ¨ ~ (para) con los su-
vedea pedir (> sugerencia; > periores; ~ a su voluntad.
sugestión > sugestivo); ¨ ~ una sumo adj. ¨ de ~.
idea al arquitecto. suntuoso adj. somptuos; ¨ ~ en,
sugestión s.f. (< sugerir; > su- por su decoración.
gestivo) sugestie. A se vedea su- supeditado adj. ¨ ~ de, por los con-
gerencia. trarios.
sugestionar* v.i., v.t. = experimen- superar v.t. ¨ ~ a sus compañeros
tar sugestión. en, por la fama; ~se v.r. ¨ ~ en
suicida s.m., s.f. sinucigaº(ã). los exámenes.
suicidio s.m. sinucidere. superávit s.m. conviene usar sólo
suite s.f. (muz.) suitã; neol. pentru el sing.
serie. superavitario* adj.
Suiza sau Confederación Suiza superconstellation s.f. numele unei
(geogr.) Elveþia. companii de aviaþie; (despre avi-
suizo adj., s.m. elveþian; s.m. (fig.) oane, pl. invar.) los supercons-
satelit. tellation.
sujeción, nu sujección. superdotado adj. (neol.).
sujetador* s.m. sutien. superentender vb. nereg. ® de-
sujetapapeles* s.m. presse-papier. fender.
479 surtir
trascender (> trascendente > tras- traspasar v.i., v.t. ¨ ~ una cosa en,
cendental) sau transcender (mai a alguno; ~ el arroyo; ~ la pa-
puþin frecv. ca derivaþii sãi). RAE red; ~ por un precio justo.
admite ºi formele în trans-, dar le traspellar sau traspillar v.i.
considerã preferabile pe cele în traspié s.m., la pl. traspiés.
tras-; vb. nereg. ® defender; ¨ trasplantar v.t. ¨ ~ de una parte a,
~ el, del problema. en otra.
trascolar vb. nereg. ® acordar. trasponer (mai frecv.) sau transpo-
trascordarse vb. nereg. ® acordar. ner v.t.
trascribir sau transcribir v.t. trastabillar v.i.
trascurso (preferabil, RAE) sau Trastamara (frecv.) sau Trastámara
transcurso s.m. (corect).
tras de (lit.) loc. prep. = tras: are trastazo s.m. ~ en la cabeza.
sens spaþial cu vb. de stare: lo trastocar vb. nereg. ® acordar.
dejó ~ mí sau de miºcare: me trastrocar vb. nereg. ® acordar.
arrastrará ~ sí sau temporal: ~ trastrabado adj.
simular no quiso reconocerlo; = trastrabarse v.r.
además de: ~ ser malo, es caro. trastrabillar v.i.
trasegar vb. nereg. ® apretar. trastumbar v.i.
trasfregar sau transfregar v.t. trasvase sau transvase s.m.
trásfuga s.m., s.f. transfug. trasvenar v.t.
trasgredir sau transgredir (ºi de- trasver vb. nereg. ® ver.
rivaþii sãi la fel). trasverter v.i.
trasgresión a se vedea transgresión. trasvolar vb. nereg. ® acordar.
trashoguero adj. tratable adj. ¨ ~ en privado.
trashojar v.i. tratamiento s.m. ¨ ~ de nobleza; ~
trashumante (< trashumar > tras- del médico.
humación) adj. tratar v.i., v.t. (ºi fig.) a trata; ~
Trasíbulo nu, ci Trasibulo. (de) a încerca; ~se v.r. a fi vorba
traslación, traslaticio, traslativo (mai (despre); ¨ ~ con alguno; ~ de
frecv.) sau translación, transla- cobarde; ~ de, sobre una cues-
ticio, translativo. tión; ~ de hacerlo; ~se de apren-
trasladar v.t. ¨ ~ alguno a alguien; derlo; ~ en maderas; ~ a la ba-
~ una obra al, en castellano; ~ queta; ~ de, sobre alguna cosa;
del griego; ~ de un sitio a otro. ~ en tejido.
traslucir vb. nereg. ® lucir. traumar nu, ci traumatizar.
trasluz s.m. traumatología* s.f.
trasmitir sau transmitir v.t. traumatológico* adj.
trasoír vb. nereg. ® oír. traumatólogo* s.m.
trasoñada s.f. travellers cheque nu, ci cheque de
trasoñar vb. nereg. ® acordar. viaje.
497 tricot(e)ar
travelling nu, ci travelín* s.m. (ci- dad; ~ botijo tren del veraneo y a
nema). Se scrie între ghilimele. precios populares.
travesar vb. nereg. ® apretar. trepar v.i. ¨ ~ por los árboles.
travesía a se vedea calle. trepidar* v.i. temblar fuertemente;
travestido, nu travestí. Vb. este tra- (Am.) vacilar, dudar.
vestirse. tres num. card. trei.
travestir* galic. necesar: vestir a trescientos (f. trescientas) num. card.
una persona con las ropas del otro 300 (trei sute).
sexo; vb. nereg. ® pedir. tresmilésimo num. ord. al 3.000-lea.
traviesa s.f. grindã; traversã. Tréveris (geogr.) Trier, oraº german.
travieso adj. de-a curmeziºul; Tréves nu, ci Tréveris (geogr.).
zburdalnic; ºtrengar; ¨ ~ en la tríada* conjunto de tres seres o co-
clase. sas estrechas o especialmente vin-
trayecto s.m., traiect; parcurs. culados entre sí.
trayectoria s.f. traiectorie. triádico* adj.
traza s.f.= planta, diseño, plan, trial (moto) se scrie între ghilimele.
recurso, modo, apariencia; galic. triángulo s.m. triunghi.
pentru huella, vestigio, señal, ras- triar (accent) ® desviar.
tro; ¨ ~ del edificio. tribal sau (preferabil, RAE) tribual
trébedes s.f. pl. (RAE, M. Seco adj. Menéndez Pidal (prefaþã, Vox):
DD, 332, uz curent) s.m. pl. (Vox). Pero de conservar el derivado en
treble nu, ci (rachio)agudos. -al, procederá decir tribual, for-
trébol s.m. trifoi. ma en que se adjetivan todos los
trece num. card. treisprezece. demás nombres pertenecientes a
treceavo a se vedea doceavo. la declinación latina en -u: espi-
trefilador* s.m. ritual, sensual, causal, manual,
trefilar* v.t. a trefila. visual, acentual, ritual, actual.
trefilería* s.f. tribu s.f. trib.
tregua s.f. ¨ ~ para descansar en el tribuir vb. nereg. ® huir.
combate. Toda tregua lleva implí- tribulación s.f. zbucium; restriºte.
cito el alto el fuego, por lo tanto es tribunal s.m. ¨ ~ de justicia; ~ de
una redundancia usarlos juntos. cuentas; ~ de oposiciones; ~ para
treinta num. card. treizeci. los exámenes.
treintaitresino adj., s.m. (locuitor) tributo s.m. ¨ ~ de admiración a
din Treinta y Tres, Uruguay. una actriz; ~ por su obra.
treinta y uno etc. [treintayúno], nu tricentésimo num. ord. al 300-lea.
[trentayúno] nici [treintiúno] a se tricornio s.m. tricorn.
vedea veintiuno. tricot galic. pentru punto (labor).
treintena s.f. colect. (grup de) 30 tricot(e)ar galic. pentru hacer pun-
de unitãþi. to. M. Seco (DD, 332): El gali-
tren s.m. ¨ ~ de vida; ~ carreta cismo adquiere caracteres mons-
tren que marcha a poca veloci- truosos en la palabra tricotosa (del
tridente 498
valleño adj., s.m. (locuitor) din Va- vario adj. variat; felurit; ~s pl. mai
lle, Honduras. mulþi, câþiva; ¨ ~ en su estruc-
vallisoletano adj., s.m. (locuitor) tura; matices ~s; ~s hombres.
din Valladolid, Spania. varón s.m. bãrbat; om de vazã. A
valluno adj., s.m. (locuitor) din se vedea barón.
Valle del Cauca, Columbia. Varsovia (geogr.) Varºovia.
vamos interj. ¡~, quién puede creer- varsoviano adj., s.m. (locuitor) din
lo! Varºovia.
vanagloria s.f., la pl. vanaglorias. Varºovia (geogr.) Varsovia.
vanagloriarse (accent) ® cambiar varºovian adj., s.m. varsoviano.
sau (mai rar) desviar; ¨ ~ de, vasallo adj., s.m. vasal; tributar.
por su estirpe. vasco adj., basc; s.m. locuitor din
varar v.i. ¨ ~ en la playa. Þara Bascilor, basc; limba bascã.
vandalaje s.m. (Am.) = vandalis- vascófilo* s.m.
mo. Vascongadas (Provincias) (geogr.)
provincii din Nordul Spaniei (Þara
vanguardia s.f. avangardã.
Bascilor).
vándalo adj., s.m. vandal.
Vasco (País) (geogr.) Þara Bascilor.
vanidad s.f. vanitate; ¨ ~ del hom-
vaso s.m. vas; pahar; ¨ ~ de elec-
bre.
ción; ~ para el vino.
vanidoso adj. ¨ ~ en, por su car- vasto adj. ¨ ~ en su extensión.
go. Vatican (geogr.) Vaticano (El).
vano s.m. ¨ en ~. vaticinar v.t. ¨ ~ el futuro a los
vapor s.m. abur; vapori; (mar.) amigos.
vapor; ameþealã; ¨ ~ de la lo- vaticinio s.m. ¨ ~ del suceso.
comotora; máquina de ~. vatio sau watio. A se vedea watio.
vaquero s.m. (ºi) calc dupã engl. vaudeville nu, ci vodevil (pl. vo-
cowboy. A se vedea blue jeans. deviles).
vara s.f. vargã, vergea; bâtã; arac; vaupense adj., s.m. (locuitor) din
oiºte (rom. varã = sp. verano, Vaupés, Columbia.
estío); ¨ ~ de la justicia. va y M. Seco (DD, 341): La fór-
varga s.f. povârniº (rom. vargã = mula ~ + presente, con valor de
sp. vara, varita). futuro, es usada en Colombia y en
variable adj. ¨ ~ de condición. Centroamérica: no se levante, por-
variar (accent) ® desviar; ¨ ~ de que ~ se cae. Es localismo que
opinión; ~ en dictamen. debe evitarse, empleando en su
varias ocasiones a se vedea en. lugar el futuro o la frase verbal va
varices (frecv.) sau várices s.f. pl., a + infinitivo: no se levante, por-
la sg. varice, várice, variz. que se caerá o porque va a caerse.
variedad s.f. varietate: ~es* s.f. pl. vaya1 s.f. zeflemea.
espectáculo ligero en que alternan ¡vaya!2 interj. (fam.) în sfârºit!, sã
números de diverso carácter: musi- fie!; halal!; ce mai!; (Am.)
cales, circenses, coreográficos, etc. ascultã!, stai!
vaya que 508
de aºteptat etc.): vino enfermo del Pret. impf.: venía, venías, venía,
trabajo / se vino enfermo del tra- veníamos, veníais, venían. Pret.
bajo; nu se foloseºte cu subiect indef.: vine, viniste, vino, vini-
inanimat decât venir: el paquete mos, vinísteis, vinieron. Fro.
vino de Italia; ~se a veni defi- impf.: vendré, vendrás, vendrá,
nitiv. Sensuri*: figurar o apare- vendremos, vendréis, vendrán.
cer en un libro, periódico, etc.; Pot. simple: vendría, vendrías,
estar incluido o mencionado en vendría, vendríamos, vendríais,
él: esa noticia viene en la última vendrían. Subj.: Pres.: venga,
página; tal párrafo no viene en la vengas, venga, vengamos, ven-
edición que se ha consultado; gáis, vengan. Pret. impf.: viniera
persistir o insistir en una acción o o viniese, vinieras o -ses, viniera
estado que se indica mediante un o -se, viniéramos o -semos, vinie-
gerundio, un nombre o un adjeti- rais o -seis, vinieran o -sen. Fro.
vo: Las guerras vienen suce- impf.: viniere, vinieres, viniere,
diéndose desde que la humanidad viniéremos, viniereis, vinieren.
existe. Pedro viene enfermo desde Imper. Pres.: ven, venid. For-
hace años. Siempre venían con mas aux. Inf.: venir. Ger.: vi-
las mismas historias. Æ 1. venir niendo. Part. venido.
+ part. italienism pentru ser/es-
tar + part. 2. venir de + inf. venta s.f. vânzare; han; ¨ ~ a pla-
galic. pentru acabar de + inf. ¨ zos*; ~ al público.
~ detrás de uno; ~ de Bucarest; ventaja s.f. avantaj; ¨ ~ en el juego.
~ en tren; ~ a casa; ~ a tierra; ~ ventajoso adj. ¨ ~ para todos.
por su hermano; ~ mal dadas ventana s.f. ¨ ~ al mar.
presentarse mal las cosas, un ventar vb. nereg. ® apretar.
asunto; ~ a menos; ~le a uno ventero1 adj. adulmecãtor.
ancha una cosa; ~ rodada una ventero2 s.m. hangiu.
cosa suceder casualmente; ~le a ventilador s.m. ventilator.
uno con lo de siempre; ~se a bue- ventilar v.t. ¨ ~ un asunto en, ante
nas; ~le a uno al pensamiento; ~ los tribunales.
con un amigo, ~ en deseo; ~ en ventisca s.f. viscol; viento fuerte,
ello; ~ hacia aquí; ~ por buen ventarrón.
conducto; ~se abajo; ~ sobre ventiuno, ventidós etc. A se vedea
algo; ~ sobre uno mil desgracias; veintiuno.
~ sobre una ciudad un ejército; ~ ventrílocuo adj., s.m. ventriloc.
sobre uno una lluvia de piedras; venturoso1 adj. fericit; norocos;
~se con chanzas. ¨ ~ en una empresa.
venturoso2 adj. vijelios.
Conj. vb. venir (tiempos sim- Venus sau Afrodita, Astarté, Cipris
ples). Indic.: Pres.: vengo, vie- (mit.) Venus (lat.) sau Afrodita,
nes, viene, venimos, venís, vienen. Astartea, Cipris (gr.).
511 verme
Cuprins
Pre-cuvinte ............................................................................. 5
Abrevieri ............................................................................... 9
Dicþionar de dificultãþi lexicale ................................................. 15
Bibliografie ......................................................................... 523
La Editura Polirom
au apãrut:
în pregãtire: